Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
EWE AYÉ.
MANUAL DE CANTOS
YORUBA
Edición Revisada.
Copyright (c) 2005 Editorial Yoruba
(Edición Revisada)
Todos los derechos reservados. Ninguna parte de este libro puede ser
reproducida o utilizada en forma alguna ni por medios electrónicos ni
mecánicos, incluyendo fotocopias, grabaciones, ni utilizarse ninguna
información sobre el contenido del mismo, sin permiso por escrito del autor.
2
IGBORO:
Proyecciones futuras:
Oro...Egungun
Religión Yoruba en Cuba
Y el Nuevo Mundo,.
EL AUTOR
3
INTRODUCCIÓN
Estas son muchas de las preguntas que se hace uno que no conoce esta
religión o que quizás este siguiéndola, pero sin saber en lo que está.
Siendo Oba Dimelli, soy un poco curioso porque me gusta saber la verdad
y en lo que me estoy metiendo para no comer de un plato que no me guste.
4
ÍNDICE.
PÁGINA
Introducción
¿Qué es la santería? 5
Los orishas: su función y su camuflaje católico.............................. 6
Los elekés o collares de orishas 7
Arbol geneológico de los santeros y seguidores de Orisha......................... 15
Cantos de Osayín.............................. 19
Cantos de Orisha............................... 25
Cantos de Elegba.............................. 25
Cantos de Oggún............................... 31
Cantos de Oshosi.............................. 35
Cantos de Obaluaye.......................... 37
Cantos de Orishaoko......................... 41
Cantos de Korikoto............................ 42
Cantos de Ogue................................. 43
Cantos de Dada................................. 44
Cantos de Oke................................... 45
Cantos de Agayú............................... 45
Cantos de Shangó............................. 48
Cantos de Obatalá............................. 59
Cantos de Oba................................... 69
Cantos de Yewá................................. 70
Cantos de Oyá................................... 72
Cantos de Oshún............................... 76
Cantos de Yemayá............................ 85
Cantos de Orunmila........................... 93
Cantos de Olókun.............................. 95
Cantos de Oduduwa.......................... 95
Cantos de “Seyeres” ceremoniales.... 96
5
LOS ELEKÉS O COLLARES DE ORISHA
Estos son los distintos collares de cada Orisha que yo he conocido. Cada
casa los hace distintos, pero principalmente los collares son iguales.
ELEGBA:
OGGÚN:
6
OCHOSI:
Este collar tiene que ser de dos hilos o sea doble. La maca de él es el
número 2, 3 y 7.
ERINLE:
OBALUAYE:
ALUWA:
14 negras, 1 azabache y
14 negras.
BABA RIBO:
Es rojo con las cuentas de él que son blancas con rayas azules.
7
ARUBO:
ASOJI:
AFIMAYE:
Es carmelita con las blancas
OTRO DE ALUWA
Se puede también hacer todo de azabaches.
ORISHAOKO:
YEWÁ:
8
OBA:
El collar de ella lleva y se hace por la marca número 8 y 5.
Otro collar:
OYÁ:
El collar de ella es por la marca número 9. la verdadera cuenta de Oyá es
color marrón, a no conseguirse se usa roja.
OBATALÁ:
Este es otro que según el camino varían los colores que usa. El collar de él
puede llevar rojo, coral, verde, morado, nacar de agua de jabón, marfil. La
marca de él es el número 8 o múltiples de el 8, ya que la mayoría del collar
tiene que ser blanco.
9
ODUDUWA:
4 verdes, 4 blancas,
1 verde y 1 blanca o 16
verdes y 16 blancas,
s le puede poner nácar o
marfil.
AGAYÚ:
SHANGÓ:
El collar de él debe ser por la marca número 6, pero siempre tiene que
tener la misma cantidad de blanco que tiene de rojo.
1 blanca y 1 roja
6 blancas y 6 rojas
1 blanca y 1 roja hasta hacer
12 entonces se le pone 6 rojas
o 6 blancas y en la próxima vuelta
se le pone el otro color.
10
OLÓKUN:
YEMAYÁ:
Asaba:
Asesú:
Okute:
Mayelewo:
11
Konlá:
Agana:
Orunmila habla en la mayoría de los signos del caracol así que marca tiene
muchas. El collar de él es únicamente así.
1 verde, 1 amarilla.
Acuérdese que el único que puede
Poner este collar es el babalawo o
El Oluo.
OSHÚN:
Ibú Ikole:
Ibú Anya:
Ibú Akuaro:
15 miel, 5 rojas, también lleva
nácar.
12
Olo Lodí:
IROSÚN:
Este es un collar que lo usan los hijos de este signo. Puede llevar muchas
cosas y viene siendo un Osayín.
Todo rojo y se le puede poner monedas de plata, kilos prietos, nácar,
azabache, coral, marfil, ámbar, cáscara de jicotea, espuela de gallo, piel de
tigre, granos de maíz tostado, colmillos de perro y espuelas de gallo.
Todo depende del Orisha que uno tenga hecho y todo lo que lleve, tiene
que ser por cuatro (4).
GUERRA O BANDERA:
Viene siendo un collar usando todos los santos que se le puede poner
todas las cosas que el de Irosún hay que ponerle tres (3) caracoles y 1
pedazo de cadena.
Vive y come con Oggún.
BABALAWO
ORIATÉ SANTEROS
IYAWO
13
OLUO
BABALAWO
ORIATÉ
Mejor conocido como italero porque como el nombre ya lo dice, es el
que lee cualquier itá de cualquier orisha.
Es, aunque tenga poco tiempo de santo, en todas las ceremonias que
se hagan adentro del cuarto, el mayor. Sus funciones son:
14
5. No tiene lo que se llama “Ewes”. Cuando viene a leer itá o hacer
un santo. Por ejemplo:
a) Leyendo un Itá de Obaluaye sin tener ese Orisha.
b) Haciendo Shangó o Yemayá teniendo Oyá hecho o haciendo
Oshún teniendo Shangó hecho.
SANTEROS
AYUBONAKAN (OYUBONA)
15
IYAWÓ
CANTOS A OSAYÍN:
Kama ma iya
Contesta ..................................................... iya iya
Kama ma enu
Contesta ..................................................... enu enu
Kama ma ibo
Contesta ..................................................... ibo ibo
Kama ma epo
Contesta ..................................................... epo epo
Ibarago ago moyuba ibarago ago moyuba omode koni koyi ibarago ago
moyuba Elegba Eshulona
Contesta ..................................................... igual.
Ishon shon abe Ishonshon abe odara kolorire eyo baba semi
Contesta ..................................................... ishonshon abe
Odara kolorire eyo laroye
Contesta ..................................................... ishonshon abe
Odara kolorire eyo lawana
Contesta ..................................................... ishonshon abe
Odara kolorire eyoooo
16
Contesta ..................................................... ishonshon abe
Ishonshon abe odara
Kolorire eyo baba semi ishonshon abe.
17
Rere ariwo.
Kuru kuru berte
Contesta ..................................................... Ariwo osayin ariwo
Rere ariwo.
Ase omo Osayin
Contesta....................................................... Ewe aye
Atipolain Ifauru atipolain ifauru ifa owo ifa oma atipolain ifauru
Contesta....................................................... igual.
Bara seinsemi Osayin iyouro mi ewi wi awa yaroko ewi wi awa Thimbu
Contesta....................................................... igual.
18
Sheweworo ewao sheweworo ewe duda
Contesta....................................................... Igual.
Osayin sheweworo ewao sheweworo ewe du du
Contesta....................................................... Igual.
Ewe INLE yomi awona meye yomi oshin shin INLE yomi beku ba yewa
yoroba.
Contesta....................................................... Igual.
19
Borotiti lawa terepo borotiti lawa tarepo epo
Polowo epo polense borotiti lawa tarepo.
Contesta....................................................... Igual
20
Ase omo Osayin
Contesta....................................................... Ewe aye
CANTOS DE ORISHA
Cantos a Elegba:
21
Odara kolorire eyoooo
Contesta....................................................... ishon shon abe
ishon shon abe
Odara kolorire
Eyo baba semi
ishon shon abe
OTRO:
OTRO:
22
OTRO:
OTRO:
OTRO:
Ago lawana
Contesta....................................................... e ago Elegba e
OTRO:
23
Agongo laro laroye
Contesta....................................................... agongo aro
Lawana
Contesta....................................................... agongo aro
OTRO:
OTRO:
OTRO:
24
OTRO:
Laroye ta nikoso
Contesta....................................................... Kirinya Kirinya
Ago kirinya
Lawana ta nikoso
Contesta....................................................... Kirinya Kirinya
Ago kirinya
OTRO:
REZO A ELEGBA:
25
Komo anyanga nyingao anyanga nyingao
Yobi yobi agama
Pakuta lawao omo owo
Eshubereke mi dodo Eshureo e
Contesta...................................... Eshusuwayo a Laroye mamakenya
Iyawo e
CANTOS DE OGGÚN:
OTRO:
26
OTRO:
Ogun onile
Contesta......................................sara ikoko ogunde
OTRO:
Ogun asewere
Contesta......................................arere owo
Owo
Contesta......................................maire owo maire
Owo
Contesta......................................maire owo maire
27
Ogun alawede Ogun alawede
Contesta......................................igual
Mofogun
Contesta...................................... Ibaraba shekeshe
Mofogun
Contesta...................................... Ibaraba shekeshe
OTRO:
Alado Orisha
Contesta...................................... Igual
28
OTRO:
Arere Arereo
Contesta...................................... E ariwo yanya
OTRO:
Meye meye
Contesta...................................... a Ogun meye e a
Ogun meye
Contesta...................................... a Ogun meye e a
Ogun meye
Contesta...................................... a Ogun meye e a
Meye meye
Contesta...................................... a Ogun meye e a
29
Oke ariwo
Contesta...................................... ariwo ye ye ye ariwo
Ogun ariwo
Contesta...................................... ariwo ye ye ye ariwo
OTRO:
OTRO:
E afereyo
Contesta...................................... e afereyo
Arere afereyo
Contesta...................................... e afereyo
E afereyo
Contesta...................................... e afereyo
CANTOS DE OSHOSI:
Oshosi ayiloda ala malade
Contesta...................................... Igual
30
Oma Oshosi ode mata oshosi baba ayiloda ala
Malade
Contesta...................................... Oshosi ayiloda
Ala malade
Yire yire
Contesta...................................... Ode mata ore ore
Yire yire
Contesta...................................... Ode mata ore ore
OTRO:
E odede odede
Contesta...................................... awanele konfora
Odede odede
Contesta...................................... awanele konfora
Odede
Contesta...................................... awanele konfora
Odede
Contesta...................................... awanele konfora
OTRO:
31
Yaguna karere abata karereo
Contesta...................................... ero si bamba karere
OTRO:
Eriki
Contesta...................................... yambala
Ariku
Contesta...................................... yambala
OTRO:
CANTOS DE OBALUAYE(Shapwana)
Bariba ogue de ma
Contesta...................................... moleyansa moleya
32
OTRO:
Anasojano towea
Contesta...................................... towe towe Ananufinya nawe
OTRO:
33
Alan beleko babaloe
Contesta...................................... ure ure alan Beleko baba LODE
ureure
OTRO:
OTRO:
OTRO:
OTRO:
OTRO:
34
OTRO:
OTRO:
Akunfeyesi akunfeyesi
Contesta...................................... Awan awan awan akunfe akunfeye si
El canto continua sin fin hasta que todo el mundo se acabe de limpiar.
Hecho esto se empieza a cantarle al santo, cualquier canto que uno quiera,
antes de bailar la canasta y sacarla para afuera.
CANTOS DE ORISHAOKO:
Ode nyio
Contesta...................................... aio
Ode nyio
Contesta...................................... aio
Ode nyio
Contesta...................................... aio
35
Ode bi ayo
Contesta...................................... bi arao komo de llámala bi arao komo de
shakute bi arao komo de io aio
OTRO:
OTRO:
OTRO:
CANTOS A OKE:
Fumilatiwa
Contesta...................................... Ayau mai mai titi lataoke aya umai mai
Arolatiwa
Contesta...................................... Ayau mai mai titi lataoke aya umai mai
36
CANTOS DE KORIKOTO :
Korikoto mi lodo
Contesta...................................... orisha ewe emilodo
Korikoto mi lodo
Contesta...................................... orisha ewe emilodo
Korisioma
Contesta...................................... eyan koro
Korisioma
Contesta...................................... eyan koro
CANTOS DE OGUE:
Olo yu lo yu re
Contesta...................................... olo yu lo i koko
Olo yu lo yu re
Contesta...................................... olo yu lo i koko
Mala mala de
Contesta...................................... ogue
Obiniyonfuo
Contesta...................................... ogue
Abosodio
Contesta...................................... ogue abosodio ogue
Biniyonfuo
Contesta...................................... ogue abosodio ogue
Mala mala de
Contesta...................................... ogue
Abosodio
Contesta...................................... ogue abosodio ogue
37
Mala mala de
Contesta...................................... ogue
Biniyonfuo
Contesta...................................... ogue
CANTOS DE IBEYI:
OTRO:
OTRO:
CANTO DE DADA:
Ero dada
Contesta...................................... masokuma
38
Okuni dada
Contesta...................................... masokuma
CANTOS DE AGAYÚ:
OTRO:
OTRO:
OTRO:
39
OTRO:
OTRO:
OTRO:
Sholakiniwa soroso
Contesta...................................... mai mai mai soroso ae
OTRO :
OTRO:
40
OTRO:
REZO DE AGAYÚ:
41
CANTOS DE SHANGÓ:
Moje moje
Contesta...................................... Moje jeremiye
Moje amala
Contesta...................................... Moje jeremiye
Moje akuko
Contesta...................................... Moje jeremiye
Moje oguede
Contesta...................................... Moje jeremiye
Moje Ayacuá
Contesta...................................... Moje jeremiye
Moje moje
Contesta...................................... Moje jeremiye
Moje a Shangó
Contesta...................................... Moje jeremiye
42
OTRO:
Ogodo ogodo mi
Contesta...................................... arinyanya kin ya
Kirinya loyade
Contesta...................................... arinyanya kin ya
OTRO:
OTRO:
43
Oba ewewe ni ayo
Contesta...................................... e ayo
OTRO:
Ogodo ogodo mi
Contesta...................................... arinyanya kin ya
Kirinya loyade
Contesta...................................... arinyanya kin ya
OTRO:
OTRO:
44
Shangó ewewe ni ayo
Contesta...................................... e ayo
OTRO:
OTRO:
Eku
Contesta...................................... bamba loguede kuoma
Eku
OTRO:
OTRO:
45
Amala papua kin yaro
Eyele elewe mio
Duro de ni umba shokoto
Contesta...................................... Igual
OTRO:
OTRO:
Mawo
Contesta...................................... aina bukaka
Alado
Contesta...................................... aina bukaka
Shangó
Contesta...................................... aina bukaka
46
OTRO:
Aro aro
Contesta...................................... ara popo
Shangó aro
Contesta...................................... ara popo
Elube aro
Contesta...................................... ara popo
Esta parte del canto lo repiten lo mismo el cantante que el coro y todos
juntos a la misma vez hasta que el cantante cambie.
OTRO:
Alado iloro
Contesta...................................... Igual
47
OTRO:
Moforinyanya moforibore
Moforinyanya moforibore
Moforibale sokuta aro awalado feyekuo
Contesta...................................... Igual
OTRO:
Moforiborere
Contesta...................................... Igual
48
Shangó i yonse mi
Contesta...................................... ea
Elube Shangó
Contesta...................................... e e
Elube amala
Contesta...................................... e e
Elube Ayacuá
Contesta...................................... e e
OTRO:
Shangó tamule
Contesta...................................... ala mofiye
Aro tamule
Contesta...................................... ala mofiye
Bobo tamule
Contesta...................................... ala mofiye
OTRO:
49
Borou okumambo awo okubambo boruo okumambo
Awo okumambo
Contesta...................................... Igual
OTRO:
Oban kowao
Contesta...................................... Igual
OTRO:
Obinisa mala
Contesta...................................... amala e obinisa mala amala e
Olufina mala
Contesta...................................... amala e
50
OTRO:
OTRO:
(Este canto se puede emplear para todos los orishas porque es un canto
que insulta lo mismo a uno que al otro).
51
REZO DE SHANGÓ:
Awaye
Awaye
52
Osha rere oba alado
Oba koso enu awaye
Contesta...................................... Oba ibo si are o Oba
Ibo si are o eru amala ibo era o Oba koso enu awaye
CANTOS A OBATALÁ:
Eyawaloro elese ka
Contesta...................................... Igual
Eyawoloro wolenshe
Contesta...................................... Igual
53
OTRO:
OTRO:
Ayaguna wa ro ayaguna wa
Ayagunana rio ayaguna wa
Yekun yekun kuami un loroke
Ayaguna wa di asho
Contesta...................................... Igual
Obatala kueyami
Contesta...................................... ewawo keyeye
Alaguema wolenshe
Contesta...................................... ewawo keyeye
Baba ulala
Contesta...................................... shakuta ere ulala shakutuere
54
OTRO:
OTRO:
OTRO:
Obatala mobanle
Contesta...................................... wini wini mobanle
Ayaguna mobanle
Contesta...................................... wini wini mobanle
Obalofun mobanle
Contesta...................................... wini wini mobanle
OTRO :
Este se canta cuando ya obatalá bajó que se tira al suelo y se canta para
que se levante.
55
Ole didi
Contesta...................................... odi dema
Obatalá dide
Contesta...................................... odi dema
Baba dide
Contesta...................................... odi dema
OTRO:
OTRO:
OTRO:
56
E erie erie akama kamado awe awe
Contesta...................................... Igual
Oshe mi lodo
Contesta...................................... akamado eri o akama
OTRO:
OTRO:
OTRO:
To ito ito
Contesta...................................... Ayembele ito ito ito ayembele
OTRO:
Pawan loyure
Contesta...................................... Orishan pawan pawan orisha
57
OTRO:
OTRO:
OTRO:
Loroke ona
Contesta......................................Baba loroke obatioke loroke ona baba
loroke
58
Oma seye baba oma seye
Contesta......................................Oma seye e oma seye
OTRO:
Odu kwelaye
Contesta..................................... Babamishokoto aremu kwelaye
OTRO:
59
OTRO:
OTRO:
OTRO:
REZO DE OBATALÁ:
60
Osha buke la orumila nire
Baba oma oma seye toma
Baba alayeo
Contesta..................................... Baba alayeo Baba alayeo Baba kweuro
obi eyo ala yeo okuni bamba
OTRO:
Babaruolowo e e e
Babaruolowo e e e
Ei ekwua
Babaruolowo e e e
Contesta..................................... Igual
CANTOS DE OBA:
OTRO:
OTRO:
Ferere kunfere
Contesta..................................... erulafinda sarawa
61
Ferere kunfere
Contesta..................................... erulafinda sarawa
Emi owo
Contesta..................................... emi owo
Alakamado
Contesta..................................... eleko
Alakamado
Contesta..................................... eleko
Ele da mi wo
Contesta..................................... eleko
CANTOS DE YEWA:
OTRO:
62
Olomo Yewa obini yewa o yewa o
Contesta..................................... olomo yewa o yewa o yewa o
Obini yewa o
Contesta..................................... Keye keye kanke
Olomo yewa o
Contesta..................................... Keye keye kanke
Olomo yewa o
Contesta..................................... Keye keye kanke
Obini yewa o
Contesta..................................... Keye keye kanke
Iya mi yewa o
Contesta..................................... Keye keye kanke
OTRO:
OTRO:
63
OTRO:
OTRO:
OTRO:
Awa omomi awa o Yewa
Awa omomi awa o Yewa
Awa omomi awa o Yewa
Contesta.................................... Igual
CANTOS DE OYÁ:
OTRO:
64
OTRO:
Ara koyumaiwo
Contesta.................................... Oyade
Ara koyumaiwo
Contesta.................................... Oyade
OTRO:
Ayiloda
Contesta.................................... ayembe Ogun
65
Aremu Oya
Contesta.................................... ayembe Ogun
Yansain ayiloda
Contesta.................................... ayembe Ogun
OTRO:
OTRO:
Oloya
Contesta.................................... teyeye mofoyade mofoyade oya teyeye
OTRO:
OTRO:
Wama loya e adie adie wama wama loya e adie
Adie wama
Contesta....................................Igual
OTRO:
66
E e ea e e ea Oyansara ayiloda ayeleo
Contesta....................................Igual
OTRO:
CANTOS DE OSHUN:
OTRO:
OTRO:
Aki yeyeo
Contesta.................................... afilele mayeyeo afilele
Aki yeyeo
Contesta.................................... afilele mayeyeo afilele
67
OTRO:
OTRO:
OTRO:
OTRO:
Bebere oma
Contesta.................................... Abebe Oshun bebere awo abebe Oshun
68
OTRO:
OTRO:
OTRO:
OTRO:
OTRO:
69
Ala deio ala deio yeye
Contesta.................................... Igual
OTRO:
Ofeisita
Contesta.................................... ofeisita ofeisita
Lare lare
Contesta.................................... eko
Oshun ikole
Contesta.................................... eko
Yeye moro
Contesta.................................... oma oma oke oke
OTRO:
70
Ashe ashe oshe mi lodo
Contesta.................................... ala umba shemanshe
OTRO:
Oloyeo
Contesta.................................... yeye oloyeo yeye
Oshun oloyeo
Contesta.................................... yeye oloyeo yeye
Yeye fururu
Contesta.................................... oba nile
Yeye fururu
Contesta.................................... oba nile
OTRO:
71
OTRO:
Yeye ewemilere
Contesta.................................... ala u yeye malera a
Ewemilere
Contesta.................................... ala u yeye malera a
Ariba lo mayo
Contesta.................................... kowo sun
OTRO:
72
Shekushe
Contesta.................................... ewe mile
Iya mio
Contesta.................................... ewe mile
Oshun ikole
Contesta.................................... ewe mile
Olo Yumu
Contesta.................................... ewe mile
Olo lodi
Contesta.................................... ewe mile
Shekushe
Contesta.................................... ewe mile
Iba anya
Contesta.................................... ewe mile iyamio ewe mile
OTRO:
OTRO:
Ma aro
Contesta.................................... dide ma aro panga
73
Ma aro
Contesta.................................... dide ma aro panga
Ma aro
Contesta.................................... dide ma aro panga
OTRO:
OTRO:
OTRO:
OTRO:
Iya onyio
Contesta....................................onyi abe
74
E abe
Contesta....................................onyi abe
E onyio
Contesta....................................onyi abe
Yeye onyio
Contesta....................................onyi abe
Oshun onyio
Contesta....................................onyi abe
Ikole onyio
Contesta....................................onyi abe
REZO A OSHÚN:
75
Contesta....................................iyamile odo iyamile odo bobo ashe obinisa
la mawo e iyamile odo
OTRO:
OTRO:
Este rezo es de Oshun habla de cuando ella sacó a agayú del río.
CANTOS DE YEMAYÁ:
76
Contesta....................................yemaya e olodo awoyo yemaya
Iyami lodo
Contesta....................................awoyo ae awoyo
Okuti lodo
Contesta....................................awoyo ae awoyo
OTRO:
OTRO:
Yemaya masokenkere
Contesta....................................awoyo maso kenkere
Iyami masokenkere
Contesta....................................awoyo maso kenkere
OTRO:
Se ise ima
Contesta....................................awa sesima
Se ise ima
Contesta....................................awa sesima
Se ise olorun
Contesta....................................awa sesima
Se ise oloyu
Contesta....................................awa sesima
Olomi oloyu
Contesta....................................olomi oloyu oloyu oyare awa sesima
77
Se ise ima
Contesta....................................awa sesima
OTRO:
OTRO:
OTRO:
78
OTRO:
Oda asesu
Contesta................................... aki yemaya
Oda asesu
Contesta................................... aki yemaya
OTRO:
OTRO:
79
OTRO:
OTRO:
OTRO:
80
Oke oke lario oke oke lario
Contesta................................... oke oke lario oke
Oke lario
Contesta................................... oke oke lario oke
OTRO:
OTRO:
Mamayokoda
Contesta................................... walami mamayokoda walami
OTRO:
A shikwini
Contesta...................................ala modanse
A shikwini
Contesta...................................ala modanse
81
OTRO:
Yamo ke yamo
Contesta.................................. ina aina
Inya ke inya
Contesta.................................. ina aina
Buke ke buka
Contesta.................................. ina aina
OTRO:
OTRO:
REZO A YEMAYA:
Olele
Olele ekwe mole rua
Ogun unlo sokua yemaya
Le kusa la mefa
Oku aruwo obiako
Yemaya muku siluami
Iyami awami bi
Olale kwe olale
Yeferi obini ayifa
Olo lodo bi osumare
Yemaya otarawo koniwo
82
Contesta.................................. orio orio orio orio
OTRO:
Abarakata se unlowo
Orisha deo
Abarakata se unlowo
Orisha deo
Yein yalumao
Abarakata se onlowo
Omi abe ayaba omio
Contesta.................................. eko yale yalumao yale omi abe ayaba omio
Agolona sodide
Agolona sodide
Yale yalodo
Yale omi abe ayaba omio
Contesta.................................. eko yale yalumao yale omi abe ayaba omio
83
Bokun bokun omi towa towa
Bokun bokun omi towa towa yemaya ashabio olodo
Omi abe ayaba omio
Contesta.................................. eko yale yalumao yale omi abe ayaba omio
Agolona o yale
Agolona o yale
Yale yalumao
Yale omi abe
Ayaba omio
Contesta.................................. eko yale yalumao yale omi abe ayaba omio
CANTOS DE ORUNMILA:
Yoko bi oko bi
Contesta.................................. ayalawo yoko bi oko bi ayalawo
Yoko bi oko bi
Contesta.................................. ayalawo yoko bi oko bi ayalawo
OTRO:
84
OTRO:
OTRO:
Orunmila
Contesta................................. Elekete meye
Orunmila
Contesta................................. Elekete meye
OTRO:
OTRO:
85
CANTOS DE OLÓKUN:
Olokun baba o
Contesta................................. baba orisha baba o oe
REZO DE ODUDUWA:
Agolona madeo
Contesta................................. Eko agolona
86
CANTOS “SUYERES” CEREMONIALES
Esto se canta cuando se hecha el agua del río a la casuela del Osayin.
Acuérdese siempre que el agua de río se echa nada más que cuando se
inicia alguien.
Elegba fotiwe
Contesta................................. Bobo Orisha
Fotiweo bobo Orisha
Este se canta ya después que el Iyawo haya tocado para entrar al cuarto
durante la iniciación, al mismo tiempo que se le está dando la paloma en
los pies de la persona:
87
Eyele kun eyelekun fetun
Ariku babawa
Contesta................................. eyelekun
Eyelekun fetun eyelekun ariku babawa
Este se canta cuando los santeros están lavando la cabeza del iniciado:
Ewe finireo
Contesta................................. leri abode
Ewe finireo leri abode
88
Acuérdese que no todos trabajan igual y puede haber un cambio en el
orden, aunque no se debe, pero de todas formas los Orishas son los
mismos. El orden de la llamada es el siguiente:
OGUN
OSHOSI
ABATA
INLE
ORISHAOKO
OSUN LOFUN
OBALUAYE
OKE
KORIKOTO
OGUE
IBEYI
LENU
BROMU
LERI
OYU LOFUN
OSAYIN
EGUNGUN BABA
EGUNGUN IYA
OSHUPA
DADA
AGAYÚ
SHANGÓ
OBATALA
OBA
YEWA
OYÁ(Yansain)
YEMAYÁ
89
OSHÚN
ORUNMILA
Sea el santo que sea se esté haciendo Oshún y Orunmila siempre van a
esa misma posición en lo que es el canto. Lo mismo se aplica cuando se
hace orun es un tambor. Oshun y Orunmila siempre en el mismo sitio.
Lo siguiente es la orden en que se debe hacer osayín, Orun lo que sea que
tenga que ver con cantarle al santo.
Estrenuando otra vez el punto de Oshun y Orunmila para que no haya
equivocación. El que piensa ser Oriaté o cantar con grupos de tambores
tienen que saber esto y aprendérselo de memoria. “El orden es así”:
ELEGBA
OGUN
OCHOSI
ABATA
INLE
ORISHAOKO
OBALUAYE
KORIKOTO
OGUE
OKE
IBEYI
DADA
AGAYÚ
SHANGÓ
OBATALÁ
OBA
YEWÁ
OYÁ
YEMAYÁ
OSHÚN
ORUNMILA
90
Después de esto se pinta en la cabeza. Para eso también hay un canto.
Dice así:
Esto se cambia según el color que use el Oriaté para pintar en ese
momento. Efun – blanco, pupua – rojo, aro – azul, enyi – amarillo.
Este se canta cuando se acaba de pintar la cabeza del Iyawo que todos los
santeros y el padrino y ayunonakan ponen su firma y pintan:
91
Este se canta cuando se va a sacrificar cualquier animal. Arrancando
plumas o pedazos de piel se canta:
Ya we se ya we se Olorun
Contesta................................. Bara ya we se ya we se
Olorun bara ya we se
Ogun shoroshoro.
Contesta................................. Eyebale karo
Ejemplo:
Shangó dekun
Contesta................................. eran de koruyen
Obatala dekun
Contesta................................. eran de koruyen
Después se canta:
Eyesimo yure
Contesta................................. ebiama eyesimo yure
Ebiama
Eyesimo yure
Contesta................................. ebiama eyesimo yure
ebiama
Eyiloro eyiloro
Contesta................................. eye eyiloro eye
Eyiloro eyiloro
Contesta................................. eye eyiloro eye
92
Erumoleye erumoleye
Contesta................................. eye erumoleye eye
Erumoleye erumoleye
Contesta................................. eye erumoleye eye
Popo ariku
Contesta................................. era popo fu i eye
Popo fu ile
Contesta................................. era popo fu i eye
Popo fu owo
Contesta................................. era popo fu i eye
93
Siempre que le vaya a sacrificar un animal a un santo, cualquiera que
fuese, cuando arranquen la cabeza o entierren el cuchillo dejen caer un
poco de sangre en el piso antes de el santo porque antes de que coma el
Orisha, tiene que comer la tierra.
Komanbe etio
Contesta................................. akura kuta komambe
Etio akura kuta
Manteca de corojo
94
Efun malero efun malero
Contesta................................. ayaya efun malero
Después, sea quien sea, se le hecha miel de abeja cantando:
iku funibaye
Contesta................................. pairo pairo
Ano funibaye
Contesta................................. pairo pairo
Eyo funibaye
Contesta................................. pairo pairo
95
Después de cantar esto y repetirlo varias veces, se canta el rezo del Orisha
a quien se le está sacrificando, sea yemayá, obatalá, shangó, oshún...
Esto se canta cuando se le pone en la boca del carnero las hojas de alamo
cuando se le da a Shangó. Su canto es:
Agbo we weo
Contesta................................. ewe Orisha we weo
Ewe Orisha
96
Esto se canta cuando se le sacrifica Jicotea a Shangó:
Cuando se sacrifica la Jocotea se debe usar una piedra de rayo (Odu Ara)
sino la hay se debe usar una piedra de Shangó.
Akuaro makwatio
Contesta................................. báilele akuaro
Makwatio báilele
Orisha fifetu
Contesta................................. ala agogo Orisha fifetu ala agogo
97
Cuando se hace fifetu se le hcha un poco de la sangre de la guinea a todos
los Orishas que la comen.
Acuérdese siempre que Elegba no come la guinea.
Mientras se le esté hechando la sangre a cada Orisha se canta el canto
poniendo el nombre del que sea, por ejemplo :
Iku unlo
Contesta................................. sarayenye ba kunlo sarayeye
Ofo unlo
Contesta................................. sarayenye ba kunlo sarayeye
98