Está en la página 1de 543

*I Ion <?

*is-'
7
V y msnfiefto es a todos los q de-
la agrada efcriptura y diufnas le-
tras tienen alguna. nteiigenda,qu
caftigado ayati'do de dios ca ley de
naturaleza y defcripturay qu rep
hedido enlaley degfacia el pecado
efla fpberuia.De faul fe lee el libro
de los reyes, q todo el tiempo q fe fuftento enla humil-
dad y conocimiento de f meftno fue erjmadp de dios
y.puefto por.rey deifrael:pero defpues que fe enfober-
uedo y dexp de obedecer al mandamiento de dios fue
priuadodelRe.yno y vino a morir en manos de fu*

enemigos. Laiobcrua de Roboan no quedofincafti


go pues por ella fu Reyno fue diudid,y l que por fu
5

mandado Recogalos tributos quel impufo fue ape-


dreado^ el a gran prieffa faiiodela ciudad huyendo.
Porlafoueruiadefenacherib Rey dlos aii'nos, vino
cafh'go de dios bbre el y fobre fu exerdto,de tal arte^q
a efeftando enel templo, fus.memos hijos le quitaron
la vida^ dlosfavosjuatoel ngel dent y ochenta y
dncp milhombres en vndia.Peto dexando todo elfo
a pattCjConduye nueftro propoflto el cfiigo con qne
fueron caftigados por la foberuia los angeles del cielo,
y nueftros primeros padres enlatierratpues los vnos
perdieron el parayfoceleh'al,y los otros fueron alanqa
dos del terrenal: y carecieran del cielo,fen fu pecado
nojouera elteparo y Ungular remedio que fe obro en
Prologo alle&oir*
Ja tierra,De todo o dicho podemos facar en Impo |5

elcalgo queaderefponderyrefpondeaa foberuia,


no es pequeo: y ffegun la ley de buena jitca^a de
feria pena conforme ala culpa,a pecado tan grau co-
mo el dla foberua^no puede ferfinograue y de mu-
cha ponderacin el caftigo que le ha de correipoider*.
Luego defpues del diluuo en toda la tierra no fe habla
ua mas de vna lengua en la qual todos e tratauanjCO-
3

muncauanjy entendan. Reyno entonces en los cora-


zones de los hombres tan gran foberuiajque determi-
naron de celebrar y engrdecer fu nmbrele arte que
quedafl dellos memoria perpetua: y para eftefininte
taron de hazer vna torre^qe llegarte alrielo. Viendo*
dios tan gran defatinojacprdo de yrles ala mano^y caf
fl'gar vnafoberuiatan grandecomo eftacon muy afpe
ro y rigurofo caftigo; y eftafue la confuiTon y diufiV
onde las lenguas^para que donde antes era a lengua
vna,fuefe tanta la variedad y diuerfdad dlos lengua*
jes^quelos vnos nofeentendeTenco los otros.Pues
fl a vnpecadoque dios con tanto rigor quifocaftigar,.
fe dio por pena y caftigo la confuiTon dlas lenguas^e
nal es que efte no es pequeo mal. Que mayor dao
puede fer,ni mas contra la naturaleza & inclinacin de
ios hombres que endanaturalmente( fegun la fenten
ca de Arftoteles^amigos deconuerffacon y compa-
a Jes; faitee! principal medio;, parala contratacin
humana,ques fer el lenguaje vno?Por que matfe pue*
den tratar y conuerfar,los que no fe entienden, Efte da
o.&iKonueniente experimentamos eneftatierrajdcfc
Pxojogo ai lector.
lo cafo quekpedad ehrin'ana nos incline a a-
prucchar a eftos naturales afli enlo temporal como c
'; loe$kittuA h falta dlalengua nos eftorua.Yrioesj:e
s

j queio nconijeniente,que los que los han de gouernar


y regir, y poner en toda buena polica y hazer les jufi-
a^remediando y oldando losagrauios que recibcn,
; no fe entiendan con ellos^fino que iibre ia Razn y-
, jufaca cjuetit nenenla itihcion buenao inakdcLha-
patlatoointerp*ete Nofuepequeaa angftia y del*-
t 4&^ffi^
^ofoacin quenueftra e/paa tiiuo,qmnd^o einti ^ ^ v ^
Tjmo Cefarcom^ ! a Reynar,no ma&depor no,h VZILu |
0

tenderfe conlos fuyos^acaulade erlos nguajes dfe- <t*Y-'*-^


rentes. Y all por el contraro fue muy grande el cont ^ '
v e /

tamenfio y alegra que ltuuo^uandp entendi y hab-


ido nueftra lenguafinmedi de interpretes, Por| mji
4ias yezes, aunque el agua ealimpia y clara Jos arcar
jduccqpor, donde paTa ta haze turbia, Pues f en lo teh
^raijdpndefeauenura blaitjentclahazenda horra
pyida corporal ,es tan conuenienteque fe entiendan c5
ftos naturalesjos que los ouieren de regir y gouernar
#wntoeram^ va
menos que la vdadelalma y u auacion o perdiciorts*
t ella caufa,deurian los miniftros de la lee y del e
ge/iPjtrabajai; con gran bKttud y diligenciare fabef
muy bien la lengua de Ips indips,f pretende hazer Jos
buenoschrftanosjpueseomodtzefan Pablo ecriuie
3

doaJosromanps.Lafeefealcanca oyendo,yloquce
adeoyradeferla palabra de dios ,y ella fe a de predi-
c a en lengua que los oyentes cntiendanporque de p-
a Uj
Prologo al lector.
fr maherafcomolo dize el mefmofn pablo)eI q ha-
bla,era tenido por brbaro. Y pardclat^
terios de nueftrafe,no bafta aber la lengua ^omocjui,
era/n entender bien la prprieddde los vocablos
y maneras de hablar que tienen: pues por falta deftp
podra acaefcer,que auedo de fer predicadores de ver
dadjlo fuelTen de error y falfedad. Por efta eufa(entre
ofiras muchas)fue dado el efprnifancto alos apollles
eldiade pentnecoftes,endiuerfdad d lenguas:para
?
que fueiTcn de todos entendidos. Y dexad a parte
lagran necefidd quetienendefbrfta lengua, los
miniftros deja yglela,para conuertirlosjtraer los ala fe
y confirmar los enella, por la predicaciones tan bien
muy neceTario-'r ara quepuedan dmnhra^lsifacra-
ments como conine:pus podrn mal faber y des-
cubrir los impedmteritos que tienen eri fis mtrifflo-
nios,no fabertdola lengua: yfiaro confiar vna cofa t
grauecomoeftadevn muchacho/olopor entender
vn poco de legua,y e f a muydifferentc deoquees ril
nefterparaelnegocio que fetrata:tengo lo porcofaper
judical y avn para fus conciencias nomuy fegura. Ta
5

bien tenemos muy entendidoy bnxpeWmOTtad , 4

que para la emienda y reformacin d fs vidasjls a-


precha mucho a elfos riaurales(c6m a todos ios
1

ae ms^elfcrfnertto del penitenciad Pud drb fta


que los podrn mal mduiwyttt'r*G9'fiMTO4c
,

fus pecados v al examen de fu eohfdehc yoyrlos;en


chfnln, y darles o negarles la abGleonjh' tt
deido'Wri lo que dizc&Mai podra^eljuezdareh^;
Prologo alIeor.
da en lacaufa que no enticttdc ti el medico curar la fla-
5

. ^aoenfermedad ecretafinoabelo que dizeelenfer-


; mo.quandole haz* relad dlo que padece, Y de mas
defto parece qu no (clmente es neceflario que fepan
cita lengiia los queenlo epiritual y temporal los an de
regir aiiasavneonuene que tengan,noriria della,los
. de mas que con eftos natutales han de tratar: pues ve-
morque muchas vzes por no fer entdidos los indio*
de buenas obras o palabras facan mal galardn: pen-
9

, fandoque el buen cumplimiento y comedimiento esn


. juna: y mandando qu e haga loque piden^pienfan q
lo eftoruan:y por no entnderlos,de donde auan de re
portar premio o agrad6dmiento,facan cargo, Alg-
nas dificultades que e me han ofrecdo,anfdocauia q
ates de agora no aya pueftomano eneftaobra.Lo pri-
i mero y prncipal,ho auer mamado efta lengua con la
.kche^mermenatural: fino averia aprendido por vn
poco de. yb yexerrico y efte no del todo,puede defeu
3

J>rr Iosfecrets.que ayena lenguada qual es tan copio


fa tanelegante,y de famo artificio y primor en fus me
3

taphoras maneras de dezir,quanto conocern los q


eneUae excrcitar.Lo fegdo auerfeme puerto 3le la
. variedad diuerfidad q ay en los vocablos por que al-
gunos fe van en ynas prouindas, q no los tienen en o-
^ rras:y efta diferena,flo el que ouiee biuido en rodas
., ellas la podra dar a entender. Lo tercero haze difi'cul-
ta4 y no pequea tener nos otros muchas cofas que e-
, los noconofeian^ni alcancauan: y para eftas no tenan
vfu'rcncnvocablos proprjos;'porel contrarilas cofas
a iuj
Prologo al lector.
que ellos teniar e que nofotros carecamos en nuefea
lenguado fe pueden bien dar aentender,por vocablo s
precifos y particulares: y por ello afrparaentender ius
vocablos como para declarar los nuertros, menefter
algunas vezeslargos circunloquios y rodeos. Perot 1

dos eftos inconuenientes an yecido en mi dos cofas: lo-


vnolaobediendademis prelados que enefto me han
mandado entcnder.'efpedalmeutedenudlro padre mi
niftrp proundal fray lun de an francico elqlcon gr
zelo yfctdefeoque tiene del prouecho y faluadon def
tos naturales,hapueuVmas elpuelas y dado mas calor
para que efofeeffeiiuafle^Tanbeii mehamouidoa;
entender eneftaobra,la gran necefidadque aydetla,y
los prouechos que defaber ella lengua fe ligu :efped-
almente cayendo enperlpnas que avnqueno tngante
predicado por offido,cla palabra amonetan y cordat
viday explo predica, Y por el daaqcoTabcr la hazc
los malo^noes raz dentar ef.puechoymerecmito-
q los buenos puedentener co faberla:porq comotltze
fert chrifoftomOjno era razon>que por que algunos a-
doraron alfol,htZ!cra dios el celo tnfolrquantpmas
queavnque eftbs nulos eaen.hablran fus obras. Y
n conduJonrno ferapequeo prouechoron eftbpo
co defpertar los ingenios y entendimientos dlos que
mis alcanzan delta lengua>para quetomen oraion de
encetiiereneca pequea candela la grlurque deilos^
p 42ela'r:e.mmrdIdo lo que aqu va mu pueftosqiii
;

taridoofuprflaOjyaadMolomiichoqc faltarpr
qqe conw yo pretenda principalmente el prbuecby
vqMd cielos proximos,yq cita r ^ t e crezca aS
ra y glora de nueftro eor: contentarme ecauerl
plantado conelaiior diuino,avBque la honrradelci-
tiuarla, y ponera en perfecion para que Jkue grandes
frutos-jfa de otros que enekgencr de agrculmra
mas fe les entiende y mejor fabran alcanzar y ckcubrir
los cretosdefta lengua.; Y para que mejor fe entin-
dalo que enefte vocabulario fe pone* y la obenque iic
naciera tneneer rotar los LMCS iuiTtcs

Meftevbcafculatf pbnffi. a%*


ros romances, qeennueftroCaf--
tellanor;oquadran,n fe vfan mu>-
che:y elto fe laazerpor dar a entder
mejora propredad dla lengua de
los indios,yaTi dezimos. Abaxador
_ aunque no fe vfa en nugftrp romn i
declarar, loquequiere dezr ela pata&ra. ate
tnouia:
' abaxaalgo*. ; v.^r.".:-.''.-.- :;\L , V

^Pa&^a^4a4'7'4^3i^qi]e'a^mIdS vocablos,
Atufos.
"fgtttcKuafas proufhas.fe tendr efte aubtq alptfa
cipio fe pondrn los que e YfanaqueATetzajcQyco
-Mixteo, qu esdode mejor y mas curiofementeXe ha
blala'lenguatyjilcaboepondran los que fe vian eno-
jis proianctas ,i algunos owete particulares*

(Tooslos Verbos dcla lengua fe pondrn en la pri-


mera perfona del preente del indcaauo(l la tuuieren)
yfno cnla tercera,por que cita todos los verbos ta te-
nen:y fruefemprevna mema para ungular y plural
Tjjpero! el romanceelQs,verbos fe pondr enel infinija-

("Porque es muy neceflario para vfar bien dlos ver-


.'; bbs y daosMpmbres verbalesquedellos faleri^abe&ql
''' es alubftaiictadelverbo,y quales el propio nombre o
partculas quefeleanteponen,fe pomavnemBrcuIo
para que feenrienda,queloquefe pone depues del di-
cho femictfctlo.cslafubftancia y cpetpodel verbo, y
lo que efta antes del emicirculo,s eLpronombreo par
tieiasque fe anteponen al verbo, Pero aun queaya di
wfoii entre el yerbo y paraculas^todoehadeproriiui
Autbs.

.dar. junto, Exemplo. N$ctU^cuIt:tomaalgpaat?

ypartictiias 0n,r4tejda;pcroi)ae4cprQnunaar nte-


9

5"Tods-los vocablos que uiere dlreferrtespfa flgni


ncar vna mifma cofa^que enel lanrr llamamos fnono
mos/e diihhguirancon vnpuntp.., Y'puefto cafo que
elfgniftcadogeneraldetods los fevho, pero en
particular algunos fe aplican y dvzen de algunas cofas,
dsasqu^HQ^

da a otro en fus neceffdajk$tt;4^


Elfegundo.fe dize del qayudaaqactualmentecita
haziendo algo.como el que ella Ieuantando del fuelo al
guna piedra o pjp aridece, ,H tercero,fe dize del
que ayuda a mifa cantanda o rezada. Tambin fe di-
ze del gue ayuda a labrarla tierra d|e fuvezino.&c..^
^^muchs^ :
^QtianoVj bufcfc alguna ^dioesifue fe def&an 3t
verbos,.c orno noitibres verbales, aderbosipiime
rft pon#aelverbodedoridedeftaenden jlino con
cuerdan conel enlas primeras fyllabas.perofehelksd
fiercn^no fe pondrn clos verbosfnoenellugarque
Jes pertenece,confore ala orden del abece,Ex<mplo 4

Aunque abierto^ denede afcrir:porque varilenias


prmeras fyabas fe pondr cada vno enfu lugar/eg
s

, laordcalaslctrasi.,
; n ,. ---/x

^Enostfc^al^
pr.<tffitifc{$ki>u. porguejosyndos enlapm
tiuncadoilaaivaritiihdferewteteiltCY lfi vriosdj
isfliiMacb.yotro^nibehv ' * ( , , > < , . > ; >
;

JJPon^reponeJo mefrrp,io,a^m (depes delro


tnana) jiebad*!e^^
tro vocablo propro en fujegu,f nd que vjdef riif
mo que nos otros tenemos ala letra: y dtr vezes de
tmeftro romance y fu lengua formanfus nbres o ver
bos variando o mudando algo del rpmance nueirro y
u Icn^ua^oriiciclando el vn lenguaje cond orro. E
AufosV
scmplo. Nmocaascopna defcaIcome las calcas.
a

Bufononeno.
["Muchas dichones ay enla lengua que por no ign
fican nadapero juntandofe con otrasfgniftcan algo.
Y enefta lignificacin fe ponen enel vocabulario. JE-
xemplo. c.qui; las quales por f folas nofgnricanna-
dadero anteponiendo e aos verbos l?gnftcan que la
5

operacin del verbo pana en otra cofa,* y es lo q en nue


ftro romance dezimos. A Pedro a lun. Pedro nctla
cotia. Yo amo a Pedro*

Bufoocamo.
CfTambienfedeue notaf,que por faltar los nombre
verbales proprios en Ja lengua,algunas vezes los fuple
por los pretritos perfe&os del verbo, por otros tem
pos yianbienquando faltan los aduerbios^losfupen
con los verbales acabados en,liztly efta particula tca.,
3

ExempIo.Teoyeuacarztica.Efcafamente..

BiiiTovndcciio*
JEn eevocabulario fojamente fepoc enla ordfdef
Ai?bs;
atacla cuenta generaly comunal nueuVo romance,
para dar auifo que la han de bucarafn dete vocabu
lario donde fe pone por orden,affi en general como en
partculnlaqualeponealfin defte libro por ermuy
dferenre de nuerra cuenta; para dar la mejor a enten-
der dilatndola y poniendo algunas reglas neceffana*
parafabejtfus diferencias, *

Bnifotmodeam.
4 Antes dla cuenta fe pondrn algnnos vocablos que
no e pulieron en fu Jugarlos quales fem ofrecieron
defpues delaympreTion ; y fon necelTarioSjlos quales
no fe pueden poner donde an de eftar por auerfe ym-
primido Iasletras donde por la orden del abec fe au-
andeponer,pondranle todos antes dla cuenta como
tengo cUcho,

M0o tercio cmo.


^"Algunos deftosaubs no entendern los que no fa-
ben latin porque van fundados fobre el arte dla gra-
3

rnaticatpero ponenfe,ppr que alos que la entienden les


lea luz para aber bien vfar dejos verbos^y delo que 4e
Uosfederiuayfale.
A afite b. i
fTDelosqcomienCanen a.
4$A denotndola perfonaque padece,c.qui,
7 A parallamar.nicca.ui .ane.nede.
A a.delqhalla aptromalefirio.ye ye.yy.yeya.moyolic.
A a a. del que fe rie ha ha ha.hi hi hi.
f A alguna parte.cana.canapa.
Abad prelado o dignidad, teoyotica tepacho.teoyotica te
pachoa ni.
Abat fer. teoyotica nitepachoa.
Abada del tal. teoyotica. tepacholiztli.
Abadefla demonjas.ciuatl teoyotica tepacho.teoyotica te.,
pachoani. teoyotica tepacho-
Abanar. nitIa,ihyyopachoa.
Abahadacofa. tlayhiyopacholli.
Abahamiento, tlayhiyopacholiztli.
Abarcar entre Jos bracos. nida>maIcochoa.
Abarcada cofa, tlam alcocholli.
Abarrancarfe.nin.atlacomolhuia.nin,acuezconui>
Abarrancadero aiTi, atlacomulli.acuezcomatl, x

Abarrifco.amotlatlamachuiliztica.amonepilhuilizt/ca.
Abarrifcolleuar el ladr todo lo q auia cafa o dftruyrloto
do elgranizooyelo. amo nitlatlamachuia.ani nopilhuia. [
t Abaftaaduerbio.yeixquich.yeyuhquiyequalli.
Abatir felasaues, nino,pilotiuetzi,ni,totocatiuetz.
Abatimientoafli. nepilotiechiliztli.totocariuechiliztli..
f Abatir otro humillndole. nite,tlanitlaca,nite,tlalchitlaea
Abatido aiTi, tlatlanitlaztli.tlatlalehitlaztli.
Abatimiento tal. tlatlanitla^ahztli.tetlalchitla^aliztli.
i Abaxar por defcendir. ni,tenio non>temo.
v

Abaxamiento. temoliztli.
Abaxar alguna cofa de alto. nitla,temouia,
Abaxada cofa aiTi. tlatemouilli,
Abaxarfe inclinadofe. nino,pachoak nin,pechteca.nijtoloa
Abajamientotal, nepacholiztk nepechtecahztli.tololizrij.
Abaxo. tlatzintla. tlani.
Abeja de miel que cra dentro .eiieJa^bol.qwauiBecMCay o
A ante b . -
Abeja montefadjmiel.pipiyoli'
Abajabtraque halpanrens arboles,mmytatT.' '-
Ahe|a otra de miel que cria Hebaxode tierra-, tlaltzatl, ; '
?

Abeja grande de niiel que hordalos arbolea, xicotli.


Abejn o cofa affi, remol.'
Abertura dlo cerrado, tfapouiiztl.
Abertura dlaboca.camachaloliztli,
Abertura de cj. tlalaptli ycoyca. tlalaptliytlaratacyo.
Abertura de llaga, chipeliuirzd.
Abertura de mano, nemacpalc, oializtli '
Abrturade ojos, nixtzayanaliztli.
Abierto, tla'pouhqui.
Abiertoerarlibro ocarta. c.quhtmah, tfapouhtimriiv
Abilperfona.yollotlacaquirii. ' ' *
Abilidad, yollocayotl, tlacaquiliztj. .
Abitmente,ixtlamtca;nezcalica eftos y los femejtes no f
vfan fino en compofici, exeinpio, niquixriamatcachiua
hago Ib abilmente; ;
. " ' :

AbiTmpagua profhda.amretTa.aoztoc.
! ::

Abifmo cofamuy honda o muy baxa, cehtlani.y xachicatl


Abifpa parda, tfaletzali, tllctzatl.
AbiTpa amarilla,tetcani 1

Abitarfe aalgo,ohabituarfe,ytla y techninomati.


Abituaraalgunoerilgtihacofa. yuhnictetlaliliateyollot
y uhnictetlalili yllotlr.
AbituadaaiTi, yeiuhca y y ollo.ompa omoma.
Abi'f uado,. y tlay tech momatqui,
Abitaciorrohabito. y tl'aytch ftematiliztl..
Abiuaraotro,hiteiXclia/niw,yrtia.nite,nemiriztia
Abiuado, tlazcalilli, tlayeltilii.tlanemiiztilli.
Abiuarfe, ninozcalia.nelti.
Ablandar cera o cofa an.hitlajatiliai
Ablandada cofa-iir ta atililli,
I Ablandar cuero a p a n duro alalumbre hnchazo queei*
en alguna parte del cuerpo/nitla ymnia,.
l ', ,,
A ante ht 2
Al>Undarfrataentyelpsdedos,nita,papatoa
Ablandadafrura.tlapapatZoIIi,
Ablandar el tiempo, tlayamania.tlatotonia. ,
Abocados, requaqualiztca.
Aboconadas echar algo.nitlapipiazqetza.nitluaalania,
^nitTaxaxaania,
Abochornar relasmiefres.mojtonaluia.tonalu^qui.
Abochornadas mielTes.tonaluacqnKmotonli,
Abofetear, niteixtlatzinia.niteixcapania, niteixtcapari'ia.
niteixtecacapania.
Abofeteado, tlaixtlatzimlli, tlaixcapanilli, tlaixtecpanilli.
tlaixtcacapanilli,
Abofeteador.teixtlaciniani. teixtlatziniqui. teixcapaniani
teixtcapanian.tixtecacapanian.
> Abobar habla 1-por otro.tepannitlatoa.
Abogada, tepanrlatoliztli.
Abogado.tepantlantoani,tlatoHquaniani\]datIatolnamii-
a ni,
Abolloarfnilajpatzoa,
Abollada cofa.tlapatzoIJi,
Abolladura, tlapatzoliztli,
Abominar, nitla.telchiua,,
Abominable cofa, telchiualoni.
Abominacin:tlatelchiualiztli.
' Abominada cola, tlarekhiualt tltelchiuhrli,
' Abonar el tiempo, yetlaqualcanti.y etlayeccanti.yetlachipa
; uatimani.
Abonar a otro enlahaziendatepn ninizquetza. nichoma-
: mltia. . ' ' ' ''
1 bonaraofrenlafama.hire,yequitoa.n;te,quaIitoa.
Abonado aTi, tlayequitplli. tlaqualitolli.
t Aborrecer alguno,nite,ccoIia. nite tlatziluia. nite,tlaflic-
3

, ta.anelniteicta,
Aborrcdrtal,tecocoIiani, tetla'tziliani, tetlilittani.y-
el teittani.
Aborrecible cofa.cochloni, tlacililoni, tlailittoni.
Aborrecida coia,tIaco'cljli. datiaizuiili. tlalailittlli. ta-
A rj
A ante b
telchiualli.tlatlauelittalli.
Aborrecimito tecocohlizt!.tetlatziluiIztI.tetIaiItta!ztU
4

i Abortar o mal parir tomado algo para ello, nio, tlatlaxilia.


AbortadacriaturaalTi. tladaxtli.
bortadura tal.netltlaxiliiiztli.
Abortar moucr porocafion fin voluntad, nino,tIaoliniIa.
Abortado nacido fin tiempo.can oli,o oli.
Abotonar los arboles, tctomojjui,
Abotonado rbol, ttomoliuhqiri.
Abracar, nite,nauatequi,
'A bra adacofa.tlanaua te&Ii.
Abracado o abraco, tenauatequilztli, rianauarequiJiztli.
Abrafa re la tierra degrcalor, xotla, tlalxotia. dalluotla, da,
llitlatla.
flbrarada tierra. tlaHi rotlac, tlalli tlatlac.
Abrafami>noal,tlalxotlaliztli.tlalli tlarlalizrii.
flbrfarfedcl'fol ni.tonalm/'qijr, ni.tlemiqui,
Abrafada cofa ari,otonalmc.otlemic,
Abraramientotal.tonalmiquih'zt^tremtquiliztlt. *
Abrafarfedel hiiego.ni.tJatla, nutlemiqui.
Abrafadolu,tiatlac.tJemicqui.
Abrafamientota.tlatlaliztli.temiqtiiiiztn.
Abreuiar,nic,cotona.n/tla,ik)chtia.amonicueyaquna.
Abreuiada cofa, tIacotontli.tIilochtiHi amotlaueyaquiliil.
flbreuiadqr.dcotonani.tiaitochtiani,ataueyaquiliani.
Mbreiiittira/tlacotonaliztli rlailochtiliztli.atlaiievaqlizrlt.
A b rgado lugar, yeccan qlca n, ti acacauaca. ta y amanja. ti a-
,;:
totona.
Abrigadoefi:arellugar,tlatotonixtimant tTayamaixtimani
;

Abrigar a rropa ra otro, nit,tiaquentia, nite,ololoa


Abrigada cofa a(Ti.tIaquenrilIf,tlaolofollf.
"Abrigo airi.nctlaquerifiliztli.neolololizrK,
Abrigo viento luiriofoiquiauhyoeecatl. '
flbri%aragodeviento,nitIa,yeecatzacuilia. ne>ecatzacui-
|ia.ne,ecatzaqua.
Abngada cofa air.tlaeecatzcuilill.
-ante b. 3
AbrigotaT?ne.eecatzacuiflizf - " - .
Abrjj^es.quartp-ip^efmo. vel. icnaubtetl meztli y ce xi-
uitl.
, Abrir, nitlatlapoa.
Abrirfelallagaonaciao.uitomi.pitzini.
Abrircarta nictoraa.nicjtlapoa. ,
Abr rila boca- n,camachal.oa. ; /./-!'
Abrir los ojos ninutzayana.nul,lachia.
Abrirla mano.nino,macpal^oa. '
Abrir caja para fundamto, ni,f latlalana. nUIatlalIariana.
Abrochar, nitlatlalpia -
Abrochado. tlatlalpiH.
Abrochadura, tlatlalpiliztli. f

Abrojo.^acamulli,
Abrojo otro,chicalotl,
Abvojoqtr^.rlacatecplochicalotl. f - ; . *
Abrojootro quautztli.
Abrojo grande queale de tierra.teocomitl.netzoii.
Abrpjootrodela tierra .tacatecoloxocouitzti. tlacatecolo
uitztli.
Ab rojo ot ro.t/j'tzin apa til
Abroquelar e bucaecudarfe. . :r
L

Abueiuiempo.qalca.uelipa ymonqia ymqnecya.


Abuhadoeflar.ni'cacamaua.ni.^afairaua. na atemi.
Abuhado'alTi. cacamac.c.asamac.cacaniactic.cacamactic.
..aatenqui. ,
Ahi'iTra r po r horna to.tlauelnextia.
Abulradoen rorToocuerpo.uelnezcj, timaltic.reixinauhti
AbiiItohazeraIgo,nino,teuicalnaV nino tetotia.
: 3 t ^./
Abundar f e r a l m e n t e miecnajc^
., remacbia, ,.
AbundanciaalTi miecaxcatl.miec.tlatquitl. ayocrle mote-
machia ayoctlimoneqi.ayocjmixiiiiati tlatgtl, ayoctle
tlacotli tlatquitl. : ;

Abundob.axcaua tlatqui miecyxca.miecytlatqi.atle


quitemachia.
A ir)
r
A 4 n f b & c.
: s

Atyi.ndomente. miecaxcatica, irfc tttqttfica.' i 7


A'b'ttddaren t^!^iimc<t6 ti^!hi6tlaitiai|
!
ttif
tlamachtia.
Abundofoafli. mocutltonoani, motlacamatim\moflamach
tiani.
Abundofamentairi.necufltonoliztica.netlac^
Abundofodecombte. yxachiyraqualjmiec ytlaquUanu-
ximat yriaqual.' .': (-. .
Abundaciaauerdequalquier ctfa.tlarieheiua.tlahehqui :
c,a,tlaneuhcaquia,tl acnqitj.
Abundancia auer de feores reft o re s o gentes. tlaq'uauhqui
?a.
Abuion, tlaauilquixtilizdi.
Abufo mala columbre. aqualli y technematilizdi.
^Aca'nican.yz.niz -ia:>.-.
Acabar dar fin ala obra.nf tlaWihitlaycfba'riit^atzoh'quix -

l ,

tia.nquc^a. , .
Acabada olara>l^ecolli\^ :'
Acabarfed hzer algo.tlmr, yeca.qu,fzohquia.
Acabado ffi. tlanqui. y ecauhqui, tzonquizqui.
Acabaroconfumir cofa de comer obeuer. ntda,tlamia.
Acabada oconfumida cofa afl.tldamilfi.
Acabar le Ta" vida, tzoriquicjt nonemiliz. tlmiribhemiliz
Acabar la tela o techumbre,nitlajtzopa. ri,czopi.
Acabar feaTi.tzopi.
Acadabarrio.cecencalpulpa.cecentlaxiIacalpa,cecenchin
pa.
A cada cafa.cecencalli. cecencalpa.
Acada collacin, cecentlayacapa,.
Acada canton.cecencaluaczco. cecencaTnacazpa.
Acada ciudad.cecemaltepetlipan, cecemaltepepa cecente
pepa.cecemalteped. cecemaltepedipa.
t Acada cofa redonda o gruefa,cecentetl #

Acada cofa no redonda, cecea.


A ante c 4
Acadagredebarrio.cecencalpulti.
A .cada linae cecentIacamecayotl,
;
4

A cada paflb,atza*achchica. canicnemi,


A cada perfona.cecentlacad.cecen,
Acadapuerta.cecenquiauatenco.cecenqirauatenpa.
A cada vno de cofas a nimadas.eceyaca, cecen.
A cada vnodecofasinanimadas. cecen.
t Acaecer.mochiua.
Acaecida cofa, omochiuh.
Aeaeceroaconteceren mi tiempo, nopan mochiua.nppan-
ti.nixpanti.nomatia, nixtla.
Acaecida cofa affi,tepan mochiu, tepantic, feixpantictema
tiantic.teixtlatic.
, Acaecer me algo.y ta nopanmochiua.ytlanopa uallauh,
y da nopan temo,
A canalar madera o piedra.nitIa,acaIoantIa uacaIoa.
3

Acanalado afl,acaltic. uacaltic,


Acanalado.ayre.mopiacoaeecatl.mopiazquetza eecatL
Acarrear, nitla,caca,
Acarreada cofa o de acarreto..tlacact,Ii, tlacacactl.
Acarreador, tlacacac, tagacani, tlatlacagacani.
A carrear piedras..ni,te;C:aca, acento breue. y adelosde
mas,filicet,acarrear madera.trigo &c.
Acarreadas piedras.tlagacrli tetl.
Acafoo deinprouifo fuceder niealgo,amononemachpa 4

anonemachpa.
Acaudalar, nitlaixnextia,
Acaiidillar.notlannitemana.nite,cntlali'a.nite,ololoa,
Acaudillada gente, tetlan tlamanalti.tlactlalilti.tlaolololti,
Acaudilladador.ytlantemanani.tecentlaliani.teololoan,
Asacan oaguador.atlacuic.atlatlacuic.adacuini.anamacac
anamacani, agacac,
A^ada o acadon, tlaltepuztll,
Acecalar,nicla,i petIaua,nitIa,ixchichiqui.
X

A j
A ante c.
Acecahdo. tlaixcliichictli.tlaxptlaualli'.tlapetluhfl.
Acecalador. tlaixpetlauni! tlaixchchicqui. tlaixchichi-
quini.
Acecaladura.tlaixpetlaualzt1..tlaixchchquiliztlf.
A celera rfe enofarfe, bufea enoja rfe, '
Acelera r fe darfe priefFa.ni,ciui, nino,mociuia
Acelerado yciuhqur. momociuiani.
Aceleramiento yciuiliztli.nemociuiliztli.
Acepillar, nitla,ixchichiqui.nitlaixpetlaua.,
Acepillada cofa, tlaixchichictli, tlaixpetlaualli: tlaixpetla
uhtli.
Acepillador, tlaixchichiquini. tlaixpetlauani
Acepilladura tlaixchichiquiliztli tlaixpetlaualiztli,
AcepilIadurasoaTerraduras.quatihtxtli.
Acepilladuraslargas,quauhtla"oneualIi*quauhxima11i. tla-
oneualli, tlaximalli.
Aceptar peticin nitla,uelcaqui.
Aceptada peticin.tlauelcactli.
Aceptar perfonas.nite,ixitra.
Aceptacindeprfonas teixittaliztli.
Aceptador tal, teixittani.
Acequia.tlalatlaudi,aquetzalli.ueiapantli.
> Acerca de alguno, tetloc-.tenauactetlan,
> Acercarte, yenon.aci.yenon^citiuh.yeitechnonaci y
ytechnipachiui.
Acercado affi. ye y techacini ye tetechpachiiihqi.
Acercamiento, tetech onaxitiuiliztl. ttech ompachiuh-
tiuiliztli,'
Acertar enlo que fedize o haze, nitla,ipan filia.
Acertada cofa, tlipantiiilli,
acertadamente, tlapantililiztica.
Acertamiento, tlaipantililiztli.
Acertaraloquefetira. uelipan nicuica, uelipan yauh, ueli*
pan nictlaxillia, .
Acertada cofa afl, uelipan tlauictlj.
Acertadortal, uelipan tlauicani.
A ante c. 5
Acertamiento affi, uelipari tlauicaliztli.
Acertar enlos negocios, uel ninochi.
Ac^rtadaieofaajiri. iiel nechiuhtli. ,
Acertadamenteenefta mner3 uelnechializtica.
Acertadoraflj.uelmochiuani. ,
Acertamientotal, uel nchiualiztli.
Acetre de agua bendira.tlateochiualapaztli.
Aceuilarfe.nino.maceualquixtia amonotech,monequ.
Aceuilado.macualquizqui.amo y techmonequi.
Acezar, nicj'ca.
Ace7ar ocarlear el perro, ni,neneciui. "
Achacaralgoa-alguno.tetech nita,tlamia.
Achacofofer.aninonotztlani anptechninaxitlani.ayachi
noconueft/ca.
chacofoa lTi. a m ono tzalla ni, ay tech maxi tlani, ay a chi con
ne&ieni.
Achaques poner efcufandp fe. y ta itech ninotlamia-, nicnp-
tlneuia
Achacofo afli.y ta y tech motlamiani quimotlaneuian, .i'.
Achicar.nitIa,tepitonoa.nirlatepitilia.f-
Achicar obra bufeaacortar*. i':
Acidentalmente.biifcaacafp.
Aclarareltiempo.tlachipaua.tlaneci.tlanaliui.uellamamant
Aclarar fe qualquieralicor.chipaua. yetia.
Aclarado licor.tlachipaualli.tlachipauhjli.tlayeftiilli.
Acocear a otro-nite,telicca.nite,tetelicar'; , ...
Acoceado tlatelicgalli. tlatetelic^alli. . h'.-.yr r.
Acoceador, tetelic^anb: i: ^.y-ir: i: :,ir ..;,:<>_- *
Acodar vides o cofas ar nitla,rieaiiItoca;nitla nciuhcao-
i v

Acometer fin razn. nite,nempenaltia.nte,ixnempeual-


tia.niteixpeualtia.
Acometedor, tenenpeualtian, teixnemuaitiani.teixpeual-
A tint c.

Acometido, tlanempeualtilli\tiixnempltil/i, tfxpeual-

Acometimiento, tenempetialtiliztli. teixnmpeualtfliztl te


ixpeuatiliztt, : .
Acometerotro nite,peuaItia.nite,pepeaItia.
4

Acometedor aTi. fepeualtini.tepepeualdani


Acometido aflTi.t|apeitil 1 i.tlapepeal
Acometimiento tal,tepeualtiliztli. tepepeualtiliztli.
Acompaar a alguno eri'el lugar do ela d afiento.tetlan ni
ca.
Acompaado aTj.ytlrty'eloac ytlanonoac
Aacompaador dla manera.tetla yeni.tenauacyeni.
AcompaamientoaTi.tHn yeliztli, tenauac yeliztlf.
Acompaara otro andando.nite,uica.nitejUicatinemi nitf,
' uicatiuh, ' ;

Acompaado afTi.uico.tiicotinemi.
Acompaadortal.teuicani. teui'catinemini.
Acompaamiento.teuicaliztli. teuicatinemiliztli.
Acorfpaararmaydr .hiteachti. nte.tlaiccauia.
Acompaadoa(Ti.aacliliI. - 1

Acompaador tal. reach.teaach tlaiccauiani.


Acompaaral mayor o ygual igiendle. nite,tocatineiM.
nite ,uicatinemi. Hite |atitjicaltitinemi.
y

AcompaadoaTj.tocatine;motocatinemoa.uicotinemo.ui
cotincmoa.tluicallotmem*'. tlauicaletnemi.
A compaador taltetocatineiifini. teuicatinemini.tetlauicai
titinemint. M ;
^i^. =.,.,,
AcompaamentoarTi. tetocatinemjliztli. teuicatmemiliz?
tli, tetlauicaltitmemliztK,
Acompaara otrohafta fucafa.nontecaua.
Acompaado aTi.oncaualo. oncaualoni.
Acompaador tal.ontecauani.
Acompaamiento alTi. ontecaualiztli.
Acompaara otro defde fu cafa, nonte,ana.
Acopaado,ontlaantli.ontlaanalli.
A ante, c 6
Acompaador tal onteanani. onte anqui.
Acompaamiento affi, onteanaliztli, - .
Aconfejar. nit1a,nanamiqui.nirla,tlatolnanamiqui.
Aconfejado.tlananamictli.tlatlatolnanamictli.
Aconfejarfe, nino,nanamiqui. nino,rlatoInanamiqui, nf-
no,yolnonotza. ninojtlatlania
Acontecer, bufca acaecer..
Acordarme de algo.nijtlalnamiqui.
Acordar a otro, nite.tlalnamicti. nidatlalnamictia,
Acordar a otro alguna cofadela qual no fe.acuerdabien tra
yendfela ala memoria, niteyolmaxiltia.
Acordar deliberar algo, nino/yolnonotza. nitla,nemilia.
Acordada cofa, neyolnonotzall.tlanemililli.
Acordadamete.neyolnonotzaliztica tlanemihliztica.
Acortar achicar. nitla,tepitonca nitla,tepitiha. nitlailo-
* chra.itlatzinquixtia, ;
Acortado, rlatepitonolli. tlatepitihlli. tlailochtilli.tlatin
quixtili. ' ; ,.
Acortarhedificioterminos. nitlaitzoloa.nidajtepitilia.ni
t1a ilochtia.nit1a,tepitonoa.
3

Acortada cofa affi. tlatzok)Hi.tlatepitiilli.tlatepitonQlIi,tla


ilochtilti. i: r -. ,.
Accordarpriffa.riitla.ckHtia.nitla.iciuiria, >
Acoffado. tlaciuitilli, tlaiciuitilli,
Acoffador. tlaciuitian. tlaiciuitiani.
Acortamiento o foldada. tlaxtlauilli.
Acortarme o echarme, nino,teca.
Acoadoo echado.motecac,
Acoftarfe o inclinarte el madero o pared, coliui. noliui.chit
toliui. " '
Acortado affi, coliuhqui, noliuhqui. chittoliijhquJ,
Acoftarfe ala parte de alguna perfona. ttlocniribquetza,
teuan ninoquetza. teuic ninoquetza. teuiepa nino-
quetza,
Acortado 'ffi, tetlocpa moquetzqui.tetlanmoquetzqui,
Acoftumbrarfea algo, ytla ytechninomati.ompanmoma
tinimaxalyui, Ui&a^nr, '.z-ny.^, , , l ! r

Azfar,cu2tictepuztIiV-i-'i>-:-""Mi: i-',.*.- ..<>>. - s

>Agor. ti'th ' s ;

A jomar perro, nicnanauatia.


> Acorarte, ni,pojoni.
A corado aTi. pojonquiV
> Acotar a otro, nitemecauitequi; ;
Ajotado, tlamecam'rectli.
AcotalbY;tfH'ecuitequini.. - : >. ;;,; : ; ' , - .
'"Ajbtel'quef^a-temeicaJitequilizti*
A cote de cuerda odiciplina tnecatl. te mecauirecpo,
i Acrecpntar hazienda.nitla tlapuia .nitlaimiequilia.
Acrecentada hazierida,tlatlapiiiilli,t!amiequiilli.
Acrecntadortal. tlatlapiuiani.tlamiequiliani;
Acrecentamientoafli'. t!adapiuiliz.tli.tlamiequiliztl:
Acreedor.ytech tlaactica, ytech tJaactoc.tzo^otica .
AcjHifl'rotro..i)we',tepeuzmacqiiauia.. > ...
;

Acuchillarfe con otro, teuan nite,tepuzmacquauia...


Acuchilladas^^adwerb^o.tetematquaHiliztjc.. . .
Acuchilladizo,tetepuzmacquaaiani, . ; v :

^.bi^lt; tkitepifzTOacquW14. - ' ,: > .- . ,


Acudir a ciertolugar, ni,uallama ti, non,tlamae. .
Acudiro reGranaperforia^^^ .2..
Acudirconlarenta, nonjtlafiatia.non^tlacalaquia,
Acudimiento aiTi.tlaculizth, rlacalaquiljztli.
Acuerdo en cone|o, nenonotzalli.necemlajilli..
Acuerdoentrefi, neyolnonotzaliztli.tlanemihkti,;. ...
Acull no fealandoeUiigar.flpa, ; ' . v

Acull moftrandbellugar, nepa necjhcapa,,nachcapa.. Y


s

Acufarenjuyzio ,nite,teixpauia.nte,telhuia. . ; ,V
Acu^n.teteixpautlMttet^hu^hztU^ - ,
Aculado, tlare/xpauillj.tlate/'liuijli. r ,
Acufador. teteixpauiani, teteiihiani. .." :

Acular fallamente, nite.iztIacauia.n!te,rfapjquia,ni;e,t!ato


jeui%nite,tlatolcm'chiH%,^^ ^
A mtt b. 7
Acufado affi.tlaztlacauiJ^tlariapia^
tolquechililli..rlatlatolchchiuiliIi,
, Acufador tal. teizdcauiatii.tetlapquian.tetla touiani.te
tlatolquechi1ian!\felatolctcT^>1ia<i.
Acufacion affi.teiztlacauliztli.tetiapiquiliztli, retlatpleuiliz
tii.redatolquechililiztli.tetlatolchichiuililiztl
Acuteaoacotea.tlapantli.
> A^ucarnegVqdefta tierra, chiancaca.
cucarde caffilla.lomeTmo, velcrtillan chincc.
Abuela tlaximaloni.matepuztliV _
r

Abuela pequea. matepuztlaximaloniVo.niatepuztontli.


i ' ^Adaiid.feyacanqui,tdlma<:hti..:
i AdargaOTqdela,chimaHi. x

Adargar fe. nino,clunulcaltia,nino,chinidi'a.crumaltitari


nicalaqui,
Ad a rgad o. moch i m.alcal t. m och i m alcalriqu,
t Adelanteomasaia.oc nepa.ocachi nepa.
Adelanrarfecri hablar, reyacac niqiiica.nite,tIatpIpanauiC
Adelantar a otro en honrra-, yznitequixria, yzrMtequerza,
Adelanrarfe en camino ach.toni.auh achtopa niauh, achto-
nompeua.achropa iiompe.ua, -
Adelantamiento afii. achtoyaliztliachtopayaizdi. achto-
mpeuahztli. achtopa ompeualiztli,
Adelgazar tablas o piedi;as ocofa aflli.nitla,canaua,
Adelgazada cofa, rlacanaualli. tlacanahtli,
Adelgazamiento tlacanaualiztli.
Adelgazar hilo ocofas largan rollizas, ifla ,pitzaua.
Adelgazada coaaiTi, tlapitzaualli.tlapitzauhtli,
Adelgazamento.tal.tlapitzaualiztli, , /
Adentellar o morder ih facar bocado, nitctlanquechia. nl-
te.tetexoa nite,campoxoa.nite,tlanqua. nircquetzuma.
Adentellada coaitlatlanquechilli.tlatetexolh. dacampoxo)
li.tlatlanqualli.tlaquetzuntli. . - ,
:AdteHadas.tetl5quechiliztica.tetetexoIiztica,tecampaxo-
izticatetlanqualiztica.tequetzumaliztica. .
.Adentelladura, tetlanquechiUztli.tetetexohzdi.iccampaxp
" Alarife dv

" liztl. totlricfatfztT. tequtzumliztl'i. ; , ;, ;; !

A^i#{]aro mgrderfa^^ ;,
1
X^entelaHaconail^tiab ' ''
A^ntelXada.sa^Je'ta^^ '^/"''' ' , r
J
A'deWt'aldar'aeftkmsn '. " "
Ade recar'o ibiiaV Ugo entrmente, nitla^hichua^ ni
tlacencaua. ;, ;'. ' ' ;
Aderecadacofa. tlachchihtli,4cncauhdi. tlacencual-
' i. >
J
Aide/.ep.tal^tlachjchiualiztli; dacWcualiztli; ' '
Acfricaro'3<ir|^^
:
chiua,nitT ;ychfcfa'.'- ' ,' * ,\
!
Aclereadacofa.alTi. tlamaufechichiuhtli tlyeccHrchubjcI .
AyrecaFi. t1amauizchichiuahliztli. 111
;

AdelTeo.tlamaluiliztica. aon nemaquiliztia.


1
Adefora.atenmachpa amoyuhcateyollo.
;
i Adeudar.fe tomandopreltad,niho tacuia, }

Adeudado, mtlacui,
Adieirardgo.nue^yacanainite^na, - :
;4diieftrad.tlayacntii taantli.
Adieftrador, teyacanan, teriani.
diuinr fi aguers.nitl,yoltouia.tetempan nirtata.
Adiui^acion.tayqltebbiliztii teternparirlatoiztli.
f
Ad.uinpMayftepiariVtt&'^ V :
; : :
A diuinar por fuertes ' guris,hIa^ba/ni^trdit ' #

Adiuinacipn afl.tlapoaliztli.ticiyotl,
Adim'nb tal.apbuhqi:tjcitl.
;i :
Adiuinareriela^tia'.adn^m^
; :
Adiuinacion aiTi.amanaliztii.atlariteittafzrfi- ' ' ,
:
ditiinc?t;amaiinuatlahte^ta - " ' > .
4
.'Adimafjp^ ''
, r > ;
'AidtinacionamlToralpcHJHzdi/^'' ' ;'
:
AdJUinodera.manera.tonalpouliq '
^dmHftrar.^itetl,tramachia.m
lilia.nite,tlamamaca,
' Admmifraciort. ttdatimachihztli, teriammaquflztlt * te
tlatlali'liliz.tli.
: -..v^.'.-r-!^ .-
Adminiftrada cfa.tetlamaclinii.tetiatlaiiiill!, temacrii.
Admiriiftrador. tetlatlarttachianl.tedanigracan tetlatlal

Admirar a otranto^ajiia* nite^auh-tia.-.


Admirablecpfa.rnaui^uhqui mauiztic.
Admiracioa.tlamauigoliztli.nei^auJliztli.
A'dmirado.tlamain'^o.tlamau^oani.mi^auiani.
A dmirar fe. nidamatiicoa. ninJCjauja. ,/ :

Admiciraalgunop.araalguoa pa,nge,celm

Admitido.riaeeHLli. oarianeHi-.
Admitirlo qefedtze ohazc.nidap^CGaeaqui.nitla:Juel):a
qui, nitla.UCfiCa.? .>' ,!>;;.
Adimtidoanii.tlauelcacl:li..tlauelittall. ;

Adobar algo, tmfcaaderezar.


Adobar texendo agujero de manta ocofaaljttudachicu, ;
Adobada cofa aflTi.riachichitl. j-.^, ,j /
u ; i l ;

Adobar vertidos haziet|f}^||V!%^l<^M^i>^^^S^Wir. t-,


tla,nextlatia. nirla^ne^qyaqualatza, ' [: ^ 1. -.-..,.; ;

Adobada ropa afi.tknexrial^


Adobe debarfo^xamitl., ' : ..... ,.
Adobes hazr.ni^anchia
Adobo.lomefmp. ... -
i Adondepreguntando.canin,campa, can.
Adonde quiera oenqlgerlugar^a^ocan.Sapaitipa.,
, Adoptartomarpor hijo.ninote,piltzu>ti4... V v . ; . i r :

Adopcin-netepiltzintiljztli . / ., ., .
AdoptiuQ,hj|p.nepiltzint.iHi. -' : h.
Adorar a dios,icn,teotia.nicnp,tlatlauhti{ia.
Adorable diosdignode fer adorado, netepttIoniVtlatlaunti*-
lo ni, . . , ; /.:[ .'.. > t : ;

Adoracin tal.neteotilizti,tlatIatluhtiIiztt^ , ; :

Adormecer! niomife.cochtecaK,
Adormecido nio, dicpchj:ecll|*; ; :, ; : rj. .
:u : > <; ;

Adormecer a lgrande.nite,cpchtlasai,-, u ;:.v.;-. ><i v'-r


AdormecidoatTi tlacochtlaztli,. . . , ._, "!-v : - '"'
f; iw
A ante <l & f.
? Adormeceerfo enfomecerfeelpie.npcxicepoa.nocxi cec*
:,>
, o v ' ; ' ;
P

Adormecido pie, cepouhqui tcxitl.cecepouhqui icxitl,


Adormecerfela mano,noma cepoa.noma cecepoa.
A dormecida mano.cepouhqi mairi, cecepouhquimaitl.y*
affi dlos otros miembros,
Adornar.bufca componer.
Adquirir con trabajlo neceffario ala vida .dizen per meta
phor. a nicaxcauja. nidrlapaiiuhcauia. nicoqchuia.gcia-
ui ^- iioyolloyn nonacayo
Adrede hazero dezir algojcniteqetoeu canicninoqueloa*.
;
^1,(4
Adenediz,uecatlacatl.uecaualeua,uecachae.
Aduenedizos ya aueziriddos, daca nechicolti, tlacanepa-
panti. ,
Aduiento uallaliztli.
Adular,bufcah'ibn&ear.
;
Adulterino oadulterinbufcabifrardo*
Aduk^rt'^aJfim^iztJi.tepftylfetl,
Adultero oadultera, tetlaximani.tetiaxinqui.tepanyan.t.
panyaqui, ; : ; * '.
A empuxone,?. tetotopeualiztica.teixicqtzaliztica teixcuc.
tianaliztica. ' : .\
Aefceifdrdsibfcaefcondidamerite, >
Aefta hora.ym mam, - v

Aeetiempo.yeaxcan.yenoiquacy.yenouelaxcaii. '
Afable perfona.muchitlcatlyd^Oittuchi .
.tfacati&riun.re cerhicmuh.
j^biidad.tefcemcniuhyorf, \ :\
Afearlo hermofo o eftr.agarlo, nitla,itIacoa,
Afeado, tlaitlacolli.
r Afey tarfcla muger al modo antiguo.ninoxaua*
Afeytadaaffi.daxaua,tlaxaht;xauKq. - . :v .
Afeytetal.nexaualoni yasflli: * ;
r Afeytarfelos hpmbresalmodoantguo. msH chiuai
A ante f\
Afeite aTi.neixchichiualoni.neixehichiualIi.xaualli.

Afeitar rapar o cortar el cabello generalmente. nue,xima,


Afeitado aTitlaxintli, ,
Afeitarbaruaaotro.nite,tentzonxima.
Afeitado aTi.tlatentzonxindi.
A feminado.ciuayollo.ayollotlapakic. a oqmchyollo.
Afilar cofa de hierro, nitla.tentia.
Afilada cofa, tlatentillr.
Afilador, tlatenti.tlatentian?.
Afiladura.rlatentliliztli. .
AfiYmar,nitIa,neltilia.nitla,nelitoa,
Afirmacin, ta riel til liz ti i. ti anel itol ztli,
A firmada cofa, taneltililli.daneitoll
Afirmadamente.tlaneltililiztica. tlanelitoliztica.
Afirma rporfiando conofadia.nino^tenquauhtila. mno,tIa
tolchicaua, nino.nitentlapaltiia.
AfirmacionalT.netenquauhtihlizd netlatolchicaualiztl.
netentlapalrililiz'cli. :.
Afirmada cofa afT. tlatenquauhtililli. tlatentlapaliuhcauilli.
Afumadamente aTi.. tlateuquauhtiliztica. datentlapaliuhca
uiliztica, r
, A fligi r o fatigar a otro,nite,tolinia,nite,tequipachoa.
Aflicion o afligimiento, tetoliniiiztli.tetequipacholiztli.
Afligida cofa, tlatolinilli, tlatequipacholli,
Afligidor.tetliniani. tetequipachoani.
, Afligir muchoaotro.nite,elelaxitia. nite,toneua,nite,chichi
natza. aniteatlamachtia, nitetlaciauiltia.
Aflicion oaftigimiento ta! teelelaxitiIztli,tetoneuaIiztli,te
chichinatzaliztli.ateatlamachtiliztli. tetlaciauiltiliztli. *
Afligido ari.tlaeIelaxtilIi,tlatoneuaIli.tlachichinaztIi,ataa-
tlamachtilh, tlatlaciauiltilli.
AfligidortaUeelelaxitiani. tetoneuani. techichinatzani, a-
teatlamachtiani, tetlacjauiltiani, '
t Afloxar generalmente, nitla^caxania.
Afloxarfe.caxani.
Afioxarfelaenfermedad.caxaua.cuetiani.
B
A ante f. & g.
Afloxaremperezando,ni,cuitlacotIaua.n,cuit.atzoItitine-
mi\ni\cuitlatetzmi1iuhtinemi.nicuitlananacaiui.
AfloxarnientoaiTi.cuitlatzQtlaualiztli.cuitlatzoIlotl. cuitla-
nanacayotT,
Aforrar algo. nitIa,ixnepanoa*
Aforrada cofa, tlaixnepanolli.
Afrechos laluados.o cofa afi.tlatzelolli.tlatzetzeliuhcayotl
A frentar ge ne ramente, ni tejpinauhtia. ni te .auilqui xtia.
Afrenta, tepinauhtiliztli. teauilquixtiliztli
Afrentadamente.teauilquixtiliztica.tpinauhtiliztica*
Afrentado.tlapmauhtlH. tlaauilquixtilli.
Afrenfador.tepinauhtiani.teaulquixtiani.
Afrentar a o tro poniendo le tachas. nite papaca. nite,pafte
5

ca.nite,pacgotlaua.nite,atemouia.nite,nouiantoca.
Afrenta aTi.tepapacaliztl.tepaclecaliztli.tepacgotlaualiz- '
tli.teatemouiliztli.tenouiantocaliztli.
Afrentadamente affi.tepapacaliztica. tepaclecaliztica.
tepaccotlamliztica.teatemouiliztica. tenouitocaliztic*
Afrentadodeftamanera, tlapapaftli. tlapaftefth. tlapacco*
tlaualli. tlaatemouilli, tlanouiantodlt.
Afrentador ta.tepapacani.tepa&ecani. tepaccotlauani.te-
paccotauaniteatentouiani. tenouiantocani,
Afren tar a alguno diziendole fus defetos, nicteixcomaca "
nicte,ixmaniha.
Afrenta aTi. teixcomaquiliztli. teixmaniliztli.
Afrentadamente deftamanera+teixcomaquiIiztica,teixma'.
naliztica.
Afrentado afl.tlaxcomactli.tlaixmanililli
Afrentador taI.quiteixeomacani,quiteixmam'Iiani,
^Agacaparfe,mte,netlatilia;.nite,neiyanilia.ni-
no>pachoa.
Agacapado. tenetlati liqui. teneianiliqui. mopchoqui;
Agallas.de rbol, quauhtoomatl quauheaeapuli.
Agallas de tinta, nacazcolotl.
Agallas de gargan ta.quechtlatlaulIi.quechtladaulIotL
i Agora, tiempoprefente.axca,.
A ante ,g io
Agora luego, nimanaxca,
Agora de aqui a vn poco, ocmaya.ocachic.occuelachic.ocj
chic.oquachica.ocixquich cauitli.
Agora poco ha, yeua*quinaxca.quinizquiy, quinicay,
quin achic.
Agorar tomar agero. nino,tetzauia,nite tetzammati.
5

Agore roquelas declara, tonalpouhqui.


Agorera, tonalpoualiztli.
Agoftarfe algogeneralmete.tla uaq,tlachicaua.tIacoauia.
AgolTada cote, uacqui.ochicauacoco^auiz,
Agoftomes.lomifmo.ueLycchicueimetztliycexiuitl,
Agota rei agua, n,auatza,nicuatza yn atl.
Agotada agua.auatzalli.
Agotador, auatzani,auatzqui,
Agotamiento.auatzaliztli,
A g a cofa, xococ.
r

Agro hazerfe, ni,xocoya.-


A g ro haze r. ni da xocolia,
A g rura. xocoliztli.x ocpcay ot/
#

Agra fruta.xocotl.
Agraz o cofa affi-xocoteti.
A g r a fierra o cuefta.cencan nicac, cencan nicaticac.
Agropor madurar.xoxoctetl.oc xoxouhqui.
Agradarme algo,nitla,uelitta. nitla,qualitta.
Agradable cofa, tlauelittalli.tlayecittalli.tlaqualittalli.
Agradamiento. tlauelittaliztli. tlayequittaliztlJ. tlaqualitta-
liztli.
i Agradar a otro,nite.uellamachtia.nTe,papaquiltia.
Agradable cofa aTVteuellamachti, tepapaquilti.
Agradablemente aiTi.teuellamachtiliztica.tepapaquiltiliz-
tica.
Agradamiento tal.teuellamachtiliztli. tepapaquiltiliztii,
y Agradecer a otro.nite icnelilmati.nite,tlac ocamati. nite,ta
J <

pomati,
f Agradecer aotrojnitejicnelilmatj.nitejtlacomati.nitejtla^
cornati,
B rj
A ante g.
i Agra-lecedor. teicnelilmatini. tetla.cocamatinf. teicnelil-
iTjatqui.
) Agradecido, mocnelilmatini, motlacocamatini. modaco-
camatini. modacomatini.
Agradecimiento.necnelilmatiliztl.ietlagocamatiliztli.ne
tlacomatiliztli,
y Agrauiar a otro.nite,tolinia,nite,tequipachoa.
Agramado, datolinilli.tlatequipacholli.
Agramador, tetoliniani.tetquipachoahi.
Agrauiadamente.tetoliniztica.tetequipacholiz tica,
^grauio.tetoliniliztli.tetequipacholiztli.
Agramar con demafiadacarga.nite,etiauitia,nie etli3.
t

Ag rauiado aTi. tlaeticiutilli. tlaetiiil! i.


Agrauiotal.teeticiuitiliztli.teetililiztli
Agua. atl.
y Aguabendira, dateochiuaatl.
Agua rofada.xuchatl.ael.xuchiatK
7 Agua caliente al fuego.atotonilli ,
Agua calicnteal fol.arl totonqui. totonqui atl,
Aguacero.quiauitl.
Aguacero grande venircon nuue muyescuraygran r u y -
dodetpeftad.tlaclalactiuitz.yuhquntlaquequeztiuirz..
joqui'ttiuitz.yhuquinjoquitlonotiuitz.otetzauac, oco-
quitiac.
Agua cozida. icucicatl.tlatotonilli atl
Aguadeaxi.chilatl.
y Agua fria. y tzticar.Iatl cecee.
Aguahonda amiftlan.auecatan.
Agua de manos, nematequilatl.
Aguamanil, nematequilizteeomatl. nematequiitecomatL
nematequiloni.
y Agua de pies, necxipapac atl.
Agua do fe baan, nealtilacl.
Aguadero.bufcaagacan.
aguaducho venir,pexontuh.peyauatiuh.pepeyauaiuh.
y Agua miel. ayonecutli.
A ante g. 11
Aguar algo.nit1a,ay.otia.
Aguada cofa.ayo tlaayotilli.
Aguado el que no beue vino.atlauanan'. amo quii ocfcl.
, Aguda cofa afilada.fene.tenatic.tenitzric.
Agudeza aii. tenatcayotl .teniez ticayotl.
Augdo de punta.utztic.yacauitztic. tzaptic.yaea tzaptic.
Agudeza afii.yacautzticayotl.vacatzapticayorl.
Agudodiligete. yel tlacacqur. yciuhcayo. yciuhcayollo.
Agudamente afii.yellotica.eltiliztica. tlacaccayotica.yciuh
cayotica.
AgudezaaiT'.vllotl.eltiliztli.tlacaccayotl.yciuhcayotl.
Agudo de ingenio.yollo, tlacaquini y.olizma. yolizmatqui.
yoliztlama
Agudamente afTf. yollocatica. tlacaquiliztica. yolizmatca-
yotica.yo lizmatiliztica.
Aguero.tetzautl.
iAguiiaraotro nite,tototza.nite,iciuitia.
4

Aguijada cofa, tlatototztli.tlatototzalli. tlaiciuitilli.


r Aguijador.tetototzanf.teiciuitiani.
Aguijod hierrooefpuela. tepuztetzapiniloi.tepuz tetzatza
pitzaloni.tepuztetzopiniloni.tetzopinilon'.tetzapiniloni.
Aguijoneara otro. nite,tzapinia nite tzopinia,nite ixili.
J :)

Aguijoneado, tlatzapinilli.tlaxilli.
Aguijoneador.tatzapiniani.tej'xiliani.
Aguijn de aueja. xicotli ymiuh.xicotli y teminaya..
guila.quauhtli
AguiJocho, quauhconetl
guila de cabeca bermeja.cozca quauhtli.
guila negra, pouh quauhtli-
guila blanca.yztac quaulitli.
Aguinaldo.lomifmo.
>Agujaparacoferocofa afi. uitzmalotl.uitzomitl.tlatzo
maloni.
, Agujerearmitla.coyonia.nitla^apotla.
Agujereada cofa.tlacoyonilli-.tlaxapotiall?.
} Agujero.coyonqui,tlacoyoctli',coyoctic.xapo,
A ante g & h. 12
Agujero do fe guardan lasagujas.uitzmallocallotl. uitzma
l o comit .
1

Aguzar pta.nitla,yacautzoa.ntla/yacachiqui\nitlyacatia
Aguzarfeenefra manera,niyacauitzaui.
Aguzada cofa de punra.yacauirztic, yacauitzauhqui yaq,
Aguzaralgo.bufcaafilar.
> Aguzadera piedra, tlatentiloni.
Aguzador tlatenti.tlatentiani.
#JAhao,.xi,nicca.niItze,nopiltze.taui,
netle.yeccue.ayo.
Ahecha rolimpiaralgo.nitlatxetzeloa.nitlayeclia.
Ahechada cofa.tlatzetzelolli.tlaye&il li.
Ahechador.tlatzetzeloani.tlaye&iani.
Ahechadura.tJa tzetzelolixtli. tlayech'liztli.
Ahermofearohermofear.nitIaquaInextia,nitIaqualtilia.ni-
tlachipaua.
Ahincar importunando.nite,tIamatataquilia.nite,requiuia
& permetaphoram. teixda nipilcatinemi, aninonauatil-
ma.aninopeuilma.
Ahincadamente.tetlamatataqufliztica.tetequiuiUztica. teix
dampi Icatinemiliztica.
Ahinco.tetlamatataquiliztli.teteqiuuiliztliteixtlampilcati-
nemiliztli.
Ahitarme, ninoxuitia.ninelixuitia.
Ahito la perfona.moxuiriqui.melixuitiqui.
Ahitla obra, nexuitiliztli.neelixuitliztli.
Ahitara otro.nite.ixuitia.nitejelixuitia,
Ahocfnarfe el rio, mo teuiIacachoa.maxicyotj'a.momala-
3

cachoa.
Ahogar colas manos a otro.nite,quechmatiloa.nite,quech-
mateloa.
Ahogada cofa afi.tlaquechmatelolli. tlaquechmatilolli.
Ahogamiemoafi, tequechmatiloliztli tequechmateloliztli
Ahogar con foga a otro.nite,quechmecania.
Ahogada cofa aiT/.tlaquechmecanilli,
AhogamientotaJ.tequechmecanilizrli,
A ante h. 6c i
Ahogarme en agua que correnatoco.
Ahogada cofa aflTi.tlaaroctiIIi.
Ahogamiento tal.atocoliztlt.
Ahogarme enla mar o laguna, natlammiqui.
Ahogadoafli.atlammicqui.
Ahogamiento tal.atlammiquiliztli.
Ahogarfe poniendo fe algoenelgallllo,comopoluos,faliua
obocado.nlnelcima.
Ahogado afTi. melci nqu.
Ahogamiento tal.neelcimalztli
Ahoyarhazerhoyo.nitla,coyonia.nitla,tataca.
Ahorcar a otro,nre,prl oa,nite,mecania.
!

Ahorcarfenino,piloa.nino,mecania.
A horcado, tlapilolli.tlamecaniffi.
, A huyen tar hazer huy r a otro. m'te,chol o tia. nite.y eltix.
Ahuyentada cofa.tlachololtilli'tlayeltilli.
Ahuymtador,techololtiani tey eltiani.
Ahuyentamiento.techololtiliztli.teyetiliztli.
Ahuyentaroefparzirganado o gente,. nite,cemmana*nk
te,moyaua
Ahuyentadacofa afl. tacemmantli.tlamoyauhtli.
Ahuyentadoftal.tecemmanani.temoyauani.
Ahuyentamiento.tecemmanaliztli. temoyaualiztli.
Ahumaralgo.nitIa,pocheua.nitla.pucheftilia.
A huma re ni pocheu3.ni,pucheaa..
)

Ahumada cofa.pucheuac.puchectic.tlapucheuallL
A'iurtadillas.can y chtaca.
^fAy donde tuertas, oncanov.
CfAayayay.quexandofe. ax ax ahqua.elele.
Ayrar a otro, nitejqualania.nitejtlauelcuitia, nite,necu-
mal ti a.
Ayrada cofa, qualanqin^tlauelcutc.moc/omanr,
Ayradamente. qualanytica tlauellotica.negumaliztica,,
Ayrarfe, ni,quaiani,ni\tlauekui,nino,cuma.
Ayradopor luengo tiepo. qualancanemi. muchipa. qua-
lantinemi^y qualanypanmonemnia^yqualan ypan n c
A ante h
m i.yqualan ypan nmini.
, yalhua.
-^y re. ehecatl,
delgado, ecapitzaftli. ecaxoctli,eecapeyacti.
-Ayflarfe, m'n,atzaqua.
-Ayflado matzacquj.
Ayo o aya. teuapauani.tlacazcalt?.
Ayudaeharomelezina. nte,tzimpamaca,mte,pamaca,te
cuitlapampa niteparnaca.tetlampanictemacayn patli.
Ayuda dar o medicina de otra manera, nite,tznana,
Ayuda xiringa. tepamaconi.
Ayudar generalmente, nite,paleuia,tcpan ninilacatzoa,
nite,matlapaliuhcatilia,tepan nino,mana.
1
Ayuda affi. tepaleuiliztli.repan neilacatzoliztli, temada
paliuhcatililiztli tepannemanaliztli.
Ayudado aTi. tlapaleuilli,
Ayudador tal. tepaleuiani.tepan milacatzoani. tematla-
paliuhcatiliah'.tepan momanani.
Ayudar a mia aoantar o trabajar ,nite,nanquilia.
Ayuda taU tenanquihliztli.
Ayudado affi, tlananquililli.
Ayudador tal. tlananquliqui.tlananquiliani.tenanquili-
qui.tenanquiani.
Ayudarcongtearmada.yaoc nitepaleuia.niteoquichtilia.
Ayuda . tepaleuiliztli, teoquichtililzrli.
Ayudador tal.yaocjrepaleuiani.teoquichtilrani
ayudar porque meayude.nite,macoua
Ayuda tal, temacoualiztii.
Ayudadoaffi.tlamacoualli.tlamacouhqui,
Ayudador tal.temacouani.temacouhqui,
i Ayudar a otro haziendofede fu vanda, teuic ninoquetza
tetlocninoquetza. teuicpaneua. -s
AyudaaiTi. teuicnequetzaliztli. telocnequetzaliztli.teuic
pa eualiztli.
Ayudador tal* teuicmoquetzanr tetloc moquetzaniteuic
#

paeuani
i Ayunar.ninOjcaua.nijtlaqualizcaua.nbtlacatlaqua
A unte i 8c I. 13
Ayunador, mocauan. tlaqualizcauani.tlacatlaquan.
Ayuno, necaualiztli. tlaqlizcaualztli. tlacatlaqualiztli.
Ayuno el que no fe ha dey uado, ayatlequiqua..
, A yuntar generalmente, nitlajnechicoa^nitlajCentlalia.ni
tla,ololoa.nitla,tecpichoa.
Ayuntada cofa alTi. tlanechicolli.tlacentlalilli. tlaolololli.
tlatecpicholli.
Ayuntamiento tal, tlanechicoliztli. tlacentlaliliztli.tlaol
loliztli. tlatecpicholiztli.
Aytaren vnomayz/o cacaopalos/ocofaalTi.nitlajctcma
Ayuntada cofa affi. tlacentemalli.
Ayuntamiento tal. tlacentemaliztli.
, Ayuntarfecarnalmenteamuger. nite,teca.&per meta*
phoram.nite,nepanoa. tetechnaci.
Ayuntamiento afi, tetecaliztli, nenepanolizfh'.tetecha-
xliztli.
A yun ta r v.na cofa a ot ra, nitIa,netecnpachoa.
Ayuntamiento aflfi. tlanetechpacholiztli.
, Ayuntar algo a fi comola muger a fu hijuelo, notecfcnc-
pacha .notech niepapachoa.
Ayunta r mantas coiendolas ynas con otras o cofaafil.
nitla.netechtlalia.nitla^netechcaloa.
Ayuntamiento tal. tlanetechtlaliliztlir tlanetechjaloliztlj
yuntarfelagententandoe. mo,teca.
Ayuntamiento alTi. netequiztli.
, Ayuntrtelos nos* monepanoaynatl.cetiaynat.
Ayuntamiento de ros, anepanolli
Ayuntamiento de naciones.tlacanechicolli.
Ajena cofa, teaxca tetlatqu,teyoca.teyocauh.tecococauh
1 Ajerio fer. ' nite axca.nite tlatqui.nite,yuca. nite,yucauh
l
}

nite,cococauh.
Ajo. lomifmo.
1 lff"AlaparaBoIr, atlapalliaztlacapall.
amatlapalli
Ala peque.atlapaltontli.aztlacapaltoritli.amatlapalt6tli
Ala depapel, ama aapalli
- " " " " C
A ante I.
Ala de terrado o tejado, anayot.
i Alabara otro, nite.yecteneua. nite,vequftoa, n?te qlitoa. v

Alabanza, teyecteneualiztlr, teyequitollzt.teqlirollizrli


Alabarle, nino.yefteneua.nino^eqtiiioa, nino.qtialitoa.
Alabado de otros. tlaye&eneuaili.tlayequitolli.tlaquaH-
tolli.tlayefteneubtl.
, Alacrn, culutl. i
Aladar de cabellos, canauacantzoritlr. fe
Alambre cobre.tepuztli, *:
lamo o cola femejante, pepeyolquuitl.
Alapoftre, 5atepan.qtntepan.datzacca gatlatzacca'
Alardehazer. ni,tltriznextia. . . A
Alarde affi. tauznex tilizrli.
Alargar algo. nttla,uyaquilia.
AlargadoaTi. tlaueyaquiliflf; -
Alargaro dilatar el tiempo. nitla,uecat!aa.
Alaridos dar en pelea. nino,renuitqtiirnino,tenpapau!a
AlandoaTi. netenuiteqiliztl.netempapauiliztli
Alaridos drdetrrreza. hi,teeoyoua. nijchichiqtiiliztz
:

tzj.ni,chiquiliztzatzi, 1 '
Alartdoafi. te'coyoualiztli.chichiquiliztzatzilizti..
Alafazon. ueliquac. ; ' ;

Albacea. yrechnecaualotiuh. .ytechnenanaatirdtfi.nit


nauatilotiuh
Albeytar. cauallopari.cauallbpatiani..
Albeiteria. cauallopatilrzrl.
Alborotar gente, nire^combnia. nite,acpmana. nir.tTalr
. tecuinaltia. ' ' -^^ -y;,.\
lborotate la gente.! nc,comonilol ni'acc}manalo.H*
tecuini. " [- '-'
: r : i::>;
' ' '*
Alborotada gente,, tlacomonilli. tlaacorii.nalf.?' ' ' : : :
>

Alborotador. , teconioniani. .teacomatianUetalteci*


naltawV " ' " '
: : ;
' "';
' f
Alboroto, necomoniliztli. neacoiiianalizdMtlaltccuinir
lizti.tlaltecuinalizdi
Alcahuetear, nue>danochiIia; nitejtlaiiaalnoclilia^ratei,
A ante !. 14
tlanauatilia. . :. v

iAlcahuete,tetlanochiIi.tetIanaualnocniIi.teIanochiIiani,te
tlanaualnochiliani. tetlanauatiliani.tedanochiliqui. teda
naualnochiliqui.tetlanauatiliqui.
Alcahuetera, tetlanochililiztli.tetlanaualnochililiztli.tetla
auatiliHztli. .
, Alcaydedecarcel. teilpilcallapjxqui.
(Alcayde de fortaleza, yaqeallapixqui.
alcalde* lomifmo.
Alcalda, alcaldeyotl,
Alcancar a alguna perfona que huye. nte>aci nonte,aci..f

Alcance afl, teaxiliztli.


Alcancaraotracofaquehuye. nitlajaci,nontIa aci. 3

Alcanjeali. tlaaxliztli,
^Ican ja r o llega ralo que ea alto', aci. nonac*
. Aleanjar.atpnaarjo.quellaenaltocomo cofas manuales,
nic cui\nocon,cui,
3

Alcancar sfl'icofasgrandesobiuas. m'c,ana.nocon,anai


Alcanja rio defleado. nitlacnopilhua. nomaceualt,nic-
opilr.; .
Alcancur encuerna. rtic,pantJaxih'a.nic yomaxiItia.
3

Alcanceerrciient; ;tlapantlajaltzdi.;. ,:
1 Alcanjardecuentaaotroentendiendole. aiuhniteitta,
5.5 aihnitecaqi;.:. ..i;
Alean jado all de cuenta. ayuhtlattalii.ayuhyttoni.ayuh
z ' caconi, \',-- ',:
u

AIcancedecuentaaT/. ayuhteittaliztli.ayuhtecaqliztli
Alcarehofa. uitzquiJezontecomatlUiitzquilid ytzontec.
Alcauala.": Manquiztequitl.pchtecatequitl..
Alcaualero. jia.nquiz tequitqui, puchteca tequitqui.
) A'lcargeneralmente, nida,acocui, nitla.acoquixtia.
^&arfen"ltp,eiagua pcuibrao cofa fi. uino,tompitz
qtza. ino^ompitzqua.ninojtbnuitzoaininojtlamina.
.Ajarfeelmienlbrodel varn, moquauhquetza.yoli.
AljarafiTj el miembro. ni,tlaquauhtilia, nic,yolnia.
Aljadoall, i p m p q u a p h q u e t z . oyol..
C f
Ai ante !
Alearla cabeea. n.aquetza.
Aldauaparallamar. tlatzacuillotzotzonalon.
Aldauapara cerrar, tepuztlatzaqualont
Aldea, altepemaitl.
Aldeano, milla.tlacatl.millacatl.
Alear el aue qndo quiere bolar. m ,aacocui, euaznequ.
Alegrarle. n,papaqui, ni,paqui,n ahauia, n^uia,
J

Alegrarfe muy mucho, n,atia.


Alegrar aotro, nite,papaquiltia, nite ahauialta,x

Alegre, paquint. papaquini, ahauiani.


Alegremente, pacca. papaqulliztica. ahauializtca
Alegra, papaquiliztli. paquiliztli. ahauializtl
Alegrar a otro recrendole. nire ellelquixtia.nite,cemel-<
>

tia, nite.ceceltia.
Alegre ain. Jneltelquixtiqf, mocecemeTtiqtrf.moceltiqur.
1

Alegremente afl, neellelquixtiliztica,, nececemeltihzti-


ca. tececeltiliztica.
Alegra tal, neellelquixtilizth* nececemeltilizdi.necect
. tiliztlL
Alegrarme del mal de otro, tecanauia. tecanipaqui. te
ca.naua, tecani,papaqui,
Alegre affi. tecapaquini.tecapapaqut'ni; tecaauiani,teca
, ahuian. - .;.:.! .
Alegremente afl, tecapaquiliztica,tecapapi:qiliztica,te
caauializttca, tecaahaualiztica. > v
Alegriatal. tecapaquiliztli, tecapapaquilztli. tecaauiali*
. tU.tecaahuializtlT
Alentar tomar aliento;, ntn^hiyotia, ;
Alenra* defeanfando.. nihiyom'ec:niM^bncan a ... ;

Alentar poco el que ella al cabo. - - nino^a^amai'hinjpo


po^aua, :. . ->. < ' '' ;:::!./:.;. ::
Alentar defcanandoelquetaefaQt*0.^
bla orine mucho nihyyo n&ana; <- i,*>iir>. u
r;

} Atena opuncon,. coyolomitl.tepuz mcI.ornitl.cacjC'ani


Al reres, quachpanitquic, ;
.
AlfileL tepizdatlatzicoltonliitbna^oati
A ante ,1 t$
Alforja, xiquipilli.
Algibe o eritema, atlaldli. atatactl f

i Algodn, ychcail.
Alguna ca*, y ta. " ' ^ ^ ^
Alguna vez. qucmma.que*mama, cart qumaynquema,
Algn tanto, janquexquich.quexquichti
Algn tantode tiempo,; achitonca.achittca.achitzinca
^ aii^aehiontatjiohoceaelkhie, :
Alguntantoeflarmejor yequentcl.yeachiquntel.ye -
quenteh-zi,
Algntanroen cantidad ocachi,ocyeachi.ocachicachi*
Algunoo alguna, ac. '
Algunos o algunas, acame".
Algunoi.pocos. janquezquintiiivjaquezquintnf.
Alhajas. cfiantlatqttrLthanyeloani, , :

Alholi de pan trova, cuezcomatll--:- ... v,;:


Alhombta, tilmaicxipcpecbtl, tilmappechtli. '
Alhondiga. cuezcomamlan. : -
Alientohuelgoorefll. yhyyod x
Aliento para haze raigo, yeicll' ^ - -
Alientotenerafi. nel.nelti .!: ^
Alijarnauo, ariantlatep'ua;tla nSdafxatiav <, .
Alimpiar, nia^opoa.itla^ectiinirfa^hipa.
Alindarvnaeredadcono3. - n i r e / e p n n a m ^
xochnamiqui. nite,milnerecharia. . i ' - 1

Aliarmadera. ni,txchifehiqui. nitla.ixpetfaua.


aliadama3ra.lax^
, AUuiargeneralmente. nite,caxaua. b-.i.-j: *r-tn
Ah'uiar a otro del trabajo. Mteiceia fiite,acaca. !

AliuJoaflf, tecriJilliztli.teacotlajUztli- - . ' ^ c p A - 1

Aliuiado. tlaceuiHLtlaacodaxtltV' ' j * ;


,",
Aliuiarqut^^^eitfg^-ilttW -.i ;
nl&titontte$&.i,
tla,caxaua, ,.:;:: i l, ;

Aliui ar alTi a otrv iutetlavtebrittaxiTi. nitejtlcxuiltaf.


nitfctfa^ema..r.-r.. /
Alimarielaenirncdad. eaxa.'cetlaaayl*.'~ r ;
:
:y A*' ante; t
Alfatia". mcomjtl.mixiqi/plh'.
Aljfar, acitlali. '
,All, ompa.
Alia moftrando el lugar, ompao. nachcapa^nachca, ,*..
Allanar fuelo. Titla,ixman. rritlajxteca,
Allega ra lugar. ; :;aci. non,aci.
Allegar ynacofatra. nitla>uetechpachoa.
''Allendeel ro. amac. anaT.Allc^arseaofro, tetechrtin%rpefto&
, Alendeelmarolaguna. analco, ana!.
Allende la fierra, tlatepotzco. tlaicampa. tepetlicampa.ts
petlyteputzco. ... . .
All, nepa.osjca. , ,
Alma o anima, t e y o l i a . t e y o l i t i a . ' f

Almadana.' tepuztetlapanaloni.
Almagrar.ni,tlariauia. . >.
Almagrada cofa, tlauhyo.
>Almagre, tlauitlv /$:
Almagre fino, tezcatlauitl^.
Almagrebaxo. caxtIauitl.rfauhx.ocoe.
Almario. tlacoyoftli.tIapift,li, , !,v
Almena mixyotl, V
AlmenanniMx0y'Od^ia.n'i^rnixuyo'c>(^ ,an.>...
AlmQhaa.';lptte^p p,tepuztzquauaztl :
J # <
^Akobalairji:.s ffl^,tepi|zaiquaazia.'(:!>;u.' w :.(A
{

Almohada. quachicp^Jhi. . ; . : j-m^.vkm'.z, .;


Almoneda, tlatlatquinamaquilzthV . ; f: A
Almoneda hazer,_ i nitla tlatquinamaqua,atla,tlatquiia
j

namaquia. .>:.:.. . i-.w. . . \ .. r

Almorranas? menexuajizrli, ,
: .. .' ;'\
Almorzar, nUe^fo,,;,>;.>; .> ,w, V;
Almuerzo, tenicaloni, . yy.>.*-.
, fon^srttSfiyfltlanelcepca. ymmajnel cenca. < i < ;\
A

,Aloslados. tlamac. ~ ;;.


1
Afspie^dealguno^'j .^xj%n.;teiextitiati..;t"' .; \
Alos pies de arboles o cofa afi, tiacxitlaa,tlatzintlan #

Alprefefttftoapra, y.naxca, .:.,;


; ,.,
A ante 1, . 16
Alquilarfe. nnote.tlaquualna.nincmto ninomanaca*
Alquilar miscriadosaocro. nirete.tlaqueualria, nte,ma-
itoa.nitemanamaca.
Alquilar obreros, ninote,flaqueuia. ninotemacouia.
Alquile de obreros, netetlaquriliztH.neteraacoializtli.
Alquilar cafa a otro, ire.callaneuhtia.
AlquealTi. recallaneuhtiliztli. .
Alquilar cafa d-oft o, nino.callaneuia..
Alquile al'i, necallaneuiliztli.
Alquilar befiia oeredad de alguno., nihojtlatlaneuia
Alquileall'i. uetlatlaneuiliztli, ! ; ,'.
Alta cofa, uecapa, (
; V .., ",
v

Altar, lo mefmo.
Altardedeittonibsqeponian enloscaminos, rnurmizt
Alcerarfe por algn negocio dfictiltofo o quando alguno?
eflacercanoala muerte. nin,amana.nino,mociuia t

AlceracionaTi. eamanaliztli^nemociuiliztli,
Alteiara otro desamanera nitejamana.nitcmociuia.
Alterar fel gente que efia ayuntada, in.acomana. moco-
monia.nio^oneua necomonilo. neacomnalo.
AlteracionalTi. necomoiiizdi, neacomanaliztli. negone-
ualiztli. *' ,
Alterar a otiodefla maneja. nite acomana.nite,con.onit
;)

nite,<oneua
ltrarelcoracon deatguno. nite,yoImauhria. nite,yolic, a
uia. ,
Alteracin anri.teyolmauhdl/ztn. teyclicauiztli, /
r>;;i v

Alterar, bufca por fiar. -,]: ; ; .


Alto de cuerpo, cuauhtic. c,uhtcapuI..quauhtitimpul>.
cuauhcholpul. V T:
?Altura cumbre, tlacpac.tlapanuetzya.
Alturaocumbrede fierra. yquauitzauhcaynrepetL ytzon
yocyntepctl.
Alumbrar, ni.tlauia.ni^lanextia-. '
> Alumbrara otro^ .nite,duJM%n%.dfqeyt!%
ltimbrnincb, ' ied&&ufctcttzhcxt^
A ante I. & m.
Alumbrarefpiritualmente. nite,tlachialtia.
A Iumbradoraifi retlachialtiani.
AIumbramientoaTi. tetlachialriliztli,
Alunado aTi. ypan tetctno.ypan pepeua.
Ala o aluor dla maana, tlauizcal Ji, f laztallor,
Aluanegade red. quamatlatl.
Aiuanegaponer. nino,quamatIatia
Aluergarfedelalluuia nmi,yana. nini,naya. ;
Aluedrio.nenomauliztli. yoiuhyaliztli, *
i pAmadenio. tlachichiti.tlacazcalt.
Amadefieruos. ciiatecutli.tecucuatJ,
Amablecofa. tlacotlaloni.tlagotli.
Amada perfona. teclado.
Amagar. nite,tlayeyecalhtua.ntetIaacoIeuflia.
Amamantar dar amamar.nte,chichta.
Amanceliarfe, nfnbjmecata.
Amancebado, momecati.momecatiani.
Amanderecha, tlmayauchampa.tlamayeccampa.
Amanecer, tlaizcalcua.tlauizcalhmoquetza, tlaztallotl
uetz'i. ytlanect,
Amanizquierd. tlapucbcopa.
>Amaar fe ahazer^algo. uelnicchiua. ..' r
AmanTaranimales, nitla tlacaciujtia.
3

, Amanirarre^inojyolcea'riijcui.nijyolceu..
AmanTar ai ayrado. nitejyokeuia.nitejCeuia.nijCeceuia
nit,tlaceceuilia.
Amara alguno. nir.e,tIac,otIa
> A marga cofa, chichic,
Amargohazer fe. ni,chichia,
Amargura, chichializli/chichilizt,
A margo hazer algo, nitlachichilia.
Amarillecer fe. n,cozria.hicoaia.
Amarilloafli, cuztic,cogauhqui.
Amarillecer fe el roftro. niztaleua, nciocopini.
Amarillo all, yztale&ic.ciocopicKc.ciocopinqui.
Anarillecere la fruta que comienza arnadurar moxaua.
A ante m. 17
camileua. camiliu.
Amarilla fruta, camileftic. moxaua.
,Amaflarmafa. nitlaxaqualoa.
Ama/federa, tlaxaqualo. tlaxaqualoani.tlaxaqualoqui.
Amafldopan, tlaxaqualolli.
A maTar tamales. ni,tamaloa.
mbar. apoconalIi\
jAmbasadosperfonaso culebras, ymumext,
jAmbas ados animalias o paxaros. ymonteixti.
Anibasadosefteras.tablasyvafijasjmantasiocofaari, yo*
mextl.
Amblarlamugerovaronquepadece. nno,yoma.
1 Amenazara alguno. nite,temmamauhtia
Amenazado, tlatemmama uhtilli.
Amenazador, tetemmamauhtiani.
Amenazando, tetemmamauhtiliztca.
Amenazas, tetemmamauhtiliztli.
Amenazaranimal nite,mamauhtia.
Amentar tirar.con amiento, atlacopanitla^inafatlatlca
nitlamina,nitla,atlauia.
Amenudcnamuchas.vezes. atza,achchica,c, anachchica.c,
cu ecuel achic. m lecpa. ca n a tza.
Amenudohazer algo, janic ninemi.c.anicniauh.
Amitopara tirar, atlat!.
Amigable cofa.reicniuh.icniuhtli.ycniuhtlamatiiM. ytech
nemaehoni.necniuhtilont.
Amigablemente, ycniuhyotica.
Amigo, teicniuh, ycniuhtli.
Amigos haz er a algfios. nite,necniuhtia.nite,nenotzaItia,
nite netlacotlalria.nite.icniuhtla.
3

Amigos hazerfe. ninote,icniuhtia,titocniuhtla.


Amirad. ycniuhyotl.necniuhtiliztJi,
jAmodeieruo. tetecoyo,
, Amohinar o moler a alguno, nite,xiuhtlatia, nitcxixiuh-
tlaria,
A mojonar o alinda r trminos o eredades n^quaxochque-*
A ante nv
tza.nitepanquctza.njtlalxotla,
(Amolar, nirlarcntia.
Amolado, tlatencilli.
A mollentar tierra- mtla.popoxoa, ntla,ttio1eiia>
Amollentada tierra, tlapopoxolIL tlamoleuhtli,
, Aomneftar, nite,nonotza.niteyolmaxiltia.
Amonftacion. tenonotzaliztli. teyolmaxiltiztli,
Amonelrado,; tlanonotzall,tlayolmaxitilli.
Amonedado ralTi,tenonotzan. teyolmaxiltiani,
Amontonar.bufcaayuntar.
Amontones. miecca.atlamach.
Amor, tetlcotlaliztlr.
Amorofamente. tlacoca,
Amorofo. tetlacorlani
Amordazar, nite^ienepiquappactioa.
Amortajar al muerto, numiccaquimiloa.nite.quimiloa.
Arnortaiadordsmuertof, miccaquimiloani.tequimiloani.
) Amortecer fe odefmayarfe. ni,5otIaua.niyplmiqui
Amortecido, cotauc. yolmcqui.
Amortecimiento. c,orlaualiztli. yolmiquiiztli.
Amortecer fe de miedo, ni.mauhcamiqui. ni,yolmiqu.
AmortecidoatTi... mauhcamicqui. yolmcqui.
Amortecimiento.ta!., mauhcamiquiliztli.yolmiquiiztli.
Amortecer fe de triireza. ni,cuetlaxiui.nino,cuerfaxoa.
Amortecido aift. cueelayiuhqui.mocuetlxoan'.
Amortecimiento tal. cuetlaxiuiliztli. uecuecuetlaxoliztlf.
Ampararfe dstras de algo, nicno.toctia ye nino^tzacilia.
Amparado, motetocbi.yc motzacuilli.
Amparo, neteto&tiztli.ycnetzacuiJiztli,
Ampararfeoefconder fcalafombra. tlayouallincno.toc
tia.tlayouali nicno,nauaItia.xomolIiealtechtli niciiotoc
.ta
Artipararfe del fojo aguacpn fombreroocofaaiTi. n'mo ?

ceualcaltia.
^ AmpoUaJbcxiga, xittomoailizdi.
A ante n. i$
Ampolla etiel agua, axittontli.
([Aade, canauhtli.
Aade grande parda, concanauhtli, tzonyayauhqu.
Aade pequeo, atapalcatl.
Aade otro, yacacentli.
Anadeando andar.m"no,'nene cuiIotiuh.
>

Anadino, canauhconerl.
Anca do juegan los hueflbs.queztepulli.
Anca nalga, tzintamalli.
, Ancha cofa tabla,pared,lienc, o camino o cofs s llanas, pa
tlauac.
Anchuraaflu patlaualiztli.
, Ancha cofa ventana,agujerojCaon cafaoropa cerrarla.
3

coyauac. L

Anchura aTi. coyaualizti,


t Anciano hombre, ueue.chtcauac.pipinqui
Anciana muger, ilama.chicauac.
Andamio, tlapechtli.quauhtlapechtli.
> Andar generalmente. ni,nenemi.
Andadora nenemni,
Andadura, nenemiliztli.
Andadura de vn da. cemflhuinenemiTizti
Andar de cafa en ca'a.nite,calpuia. flite'calpanoa.ntecal
toca.ni^cacalaqui, tepan ni,cacalaqin.
Andar con prefinicin nino.cuecuelotiuh
Andar pneifa lobre ias puntas dlos pies, ni.qtzilpayna
Andar de opacio afi por no fer ntido. niqueqrzilotiuh.
Andar de rodillas ni,tlanquanenem.
Andar gatas, nicoyonenemi.
Andaroyrfin repofodelcuerpoaIc,andoyabaxandoIa ca-
bera y hombros comoloco, nino,cuecuelotii,h.
Andar en proceffion. i,riayaualo.ni,cempanquica.
Andarim repofode vnaparteaotra. nixquiquic^auic-
ni,auh. n,rxtotomaua.
Andar en derredor. nida,tIayaualoa.
Andar vagueado, ninennejni.ganni^nennemi.i^uauh
A ante n.
tlamelaua.
Andar con pompa ni,uicotinerm,
Andar culebreando, nino.cocolotiuh.n.tatfacoloriuh.
, Andar de prefto. ni.totoca, m,ciuhtiuh.
Andardedosen dos. to.omemantiui.to.ornerrui to,-
metrmemi. to omettitinemi to,omemantinenv.
Andarpaflblargo, niexitotoca. nino.cxiana. nino.cxi-
quauhtilia.
Andar con tiente .ninimattiuh.yyolicniauhniyayat^uh.
Andar por las plaas palFeando fe., ni.titianqui^oa. n,ti-
quiztlayaualoa.
i Andarlifaobraualajuticia. torpe?, plini.tilini.
Andas o cofa afl. tlapechtli.
Anegar fe la nao o cofa a fi, polaquiylaqui.atemi.
Anegada nao. polacqui.ylacqui.atenqu
Anegarla nao. nitla,polactia mta,ylactia, nitla.atemitia.
Angarilla ocofaali.ondelleuan la carga, cacaxtli.
ngel, lomifmo.
, ^ngofta cofa, cafa,acequia,calcas,camifa, cello o cola afi.
tzoltic. amo coyauac.
Angoftaco fatabla, papel, eredad,pared, adobe>caminoo
cofa afi. pitzauac. amo patlauac.
Anguilla., coamichi.
Angufria. netequipachoTiztli.nentlamachiliztli.
Anguh'arfe. ninentIamati.nino,tequipachoa,
Anguftiar a ptro. niteteqipachoa, nite nentlamachtia,
5

Angutiar fe mucha, n.ellelaci,.


, Anguftiar a otro all. nite,ellelaxitia.
AVnidarhazernido. ninestapac, oltia
Anillo d mari, matzatzaztli. maxotlaztli. maxidaztli*
Anima de alguno, teyolia, teyolitia,
> Animal., yolqui ,
Animal de cuatro pies, manenemi.
Animar darvida, nite,yoliria.
Animardareffuere,o: nire.chicaa.nitejUapaua,nite.yo"
chicau, nite^lapaltilia, nite^euitia.
A ante ny 19
Animar reefYor^arre.ninoxhfcaua.nno.uapaua.ninoyolIo
chicaua.nino,yolchicaua. nino,tlapaItiIia.
nimofida d afTf. chicau alizrli. y olchicaual iztli.yollochica
ualizth.ylouapanalizt/i. yollotlapaltilizrli.
Animofo effor^ado. chicauac, yollochicauac.yollpuapa-
uac, yollotlapaltic.
1 Anoche, yua,
Anochecer. yetlapoyaua.ye,tIaixcuecuetziui.ye,yuuaquia
ye,tlaixmicr.oc.yeualyoua.
Anochecerme. ni,youaquilia.ni,youiIia.
AnlTarocofaafl,atlatlalacat.atlaIalacatI.
AnTarino, atlatalacaconetl.atlalalacaconet.
i Antao. yecex4uitI yemonamcti, yemonamicca!.
i

Ancanrier. yeueyopa.
Ante alguna cofa, tlaixpan,
Antealgunaperbna. teixpan.
Anteceder, m'cyacatia,
AnteceTor. quiyacati,
A ntenado de hombre tlacpaute&,
Antenado de muger* chauaconetl. chauapilli.
Antenoche, yalhua yuuan.
Antepecho de a$utea atenamtT.
r

Antepecho mas baxo. atenantontli.


Antepecho demadera, quauhchinamit.
Anteponer fe a otro. ninote,panaultoca.nno,tiachcauh
nequi nino,yeuatoca. nino,yeuaytoa. yz ninoqu/xtia.
Anteponer*! ygual ami. nite.achcauhman. nite,ueimati.
yz nitequerza,nite,yeuaitoa.
1 Anteso primero, achto.acachtaachtopa.acachtopa.ach-
totipa.
> Antes no aca$omo.aca?omo.
;

, Antesqtic. yn ayamovmquac.ayamo,ynaya-
Antes f. amo^aquema a9aquema.
A ntieipar fe., bufea adelantar fe.
Antier. . ye uiprla.
y Antiguamente,, yeuecaulvoe oyeua. amoquinquexquich.
A ame n.
cauh amoquin quezquixfmtl.amoqncan/, ocyeiiechca.
r

Antiguo edad, ye uecauhtlacatl, yeuecauhncmi,yeueue-


tlacatl.ye uecaia.echicauac.yepipinqui,
Antigedad, uecauh nemiliztli uecaualiztl.uecauitiliztli
Antiguoenoficio, iiecauhtecutl. uecauhtlatoam.
Antigedad alfi. uecauh tecuyutl. uecauhtatocayotl.
Antojarfemealgogeneralmente, ninijycotia.nitlajnene*
qui. niquiztlaqui.
Antojo. ueicoltiliztli.tlaneqm'Iiztli.tlaiztlaquiliztli.
i Antojarlemecofadecomerqueolaay, ni,toIina.ni,ue-
licanequi. ni ,quiztlaqui.niquilnamiqui.
Antojadizo alfi. tolinan.uelicanequini.uelicaquanj.
^ntojoaifi. tolinaliztli.uelicanequiizt'. {
i Antojos para ver. ixtezcatl.
Antruejo, nacanauatilizpa.nacacaualizpa
, Anzuelo, nichcuyulli.coyulli.
Aadir. bufca acrecentar,
Aadir algo eique vende cofas de comer o cofas menuda.
nite.peuia,
AadidoaTi. rapeuilli.
Aadidura tal. tlapeuiliztli.
Aadir algo alo que efta falto, nitla/Iapeuia^nitlajma*
xilta nitla,axiltia
Aadido, tlatlapeuilli.tlamaxiltilli.tlaaxitilli.
Aadidura tal, tlatlapeuiztli.tlamaxil tiliztli. tlaaxi-
tiliztli.
Aadir pafabras.niqualjaquia.nCjtatataliia.niqtialaqa.
Aadidas palabras. tlaaquilli.tlatlatalililli raaaquil li.
Aadiduraafl, tlaaquihliztli.tlatatlaliliztii.tlaaaqliliztli,.
Aejar o guardar algo mucho tiempo. nitlajUecauiua^e
cauhticanicpia.
AejarfealTi. uecaua. uecauitia.
Aejo, uecauitam", uecauani,
y Ao. xiuitl.
> A nublado eflar el cielo, mixtentoc. mixtentimani.mix-
temi.
A ante n, 8c p .20
Ablalo pan patzac uacqui. patzauac. patzactic. pu
puyutl, pupuyujtic.
Anublarle a Ti. patzaua. patzacuaqui, pupuyuti.
Aubla re la fruta. tzoyacati.
A nublad a fruta. tzoyacat.
Audar algo, nitlalpia.
Audado. tlalpilli.
Anudadura. tlalpiliztli.
Audar la mantaparaleuarenellaalgoalcuello. ni-
nOjXiquipiIquentia.
<[Aofadas. amoca.amocanel.
ffApacentarganado. nitla,tlaquaqualtia.
^ A p a g a r huego. nita.ceuia.
Apagarfe. ceui,.
Apalancar, nitla,quauhacoci.i.nitIa,quammuia.
> Apalear. nite,uiiiitequi.
Apaleado, tlauiuitectli.
'Aparejar. nirla.cencaua.
Aparejarle, nino.cencaua,
AparejaJacofa. tlacencaall.
Aparejo. tlacencaualizti.
Aparejar bquete o recebi miento a alguna perfonahonrra
da. teca m'tlateca. ye ninomania.ycnitiateca.
Aparejada cofa a(Ti. tectlateftli.
Aparejo tal. recatlatequiliztli,ycnemaniliztli.
j Apartar algo generalmente, nitla,quania, nita,tairotia
nitla,nemacaualtia.
Apa irada cofa afi, tlaquanilli.tatlallonlli, tlanemaca
ualtilli.
Apartamiento tal. tlaquaniliztli, tlatlallotiliztft. tlane-
macaualtilliztli,
t Apartarle. nini,quania.' nite.tallotia. nite.tl alcatifa.
Apa rtar colas manos gente yeruas caiaso cofa allparapaf
arporellas. nitla,maxeloa.
Apartar ganado, ni' tlaxeloa.
s

Apartarle de camino^ niccaua yn otli.aocmo otlinictoca.


A ante p.
A partarfe dla compaiaperdiendofe. nite.poloa.
Aparre. nonqua, cecni. yyoca. cecea.
Apea re del cauallo. y pan nualtemo y n cauallo.
j Apedreara otro. nite,tepachoa.nre,momotla,
Apedreado, tlatetepacholli. tlamomotlall.
Apelar. ni,tlacuepa.ninOjtlacuepilia, occe ixpannino
teilhuiz.
Apelacin, tlacuepalixtli. occeixpan neteflhuiliztli.
Apellidarllamar alaguerra. ni,yaotzatz,nite,yaotzatziIi
Apeilidoaifr. teyaotzamliliztli.yaotzatziliztli.
Apellido deltnageo vando. nenotzaloni.netzatzililoni.
A penas o con dificultad, ayaxca.ayo caxca. aocaxca.,
aocaya. ayaya,
Apercebire para algo, nino,nemachtia.
y Apercebir a otro. nite,nemachtia.
Apercebido. monemachti.
Aporcebimiento, nenemachtiliztli.
Apercebirieo aparejarte pala batalla. nino,yaochichiua f

Apercebir parala guerra, nite.yaotlalhuia.


Apercebido aTi. tlayaodalhuili.
Apercebimientotal. teyaorlalhuiliztli.
Apercebir aotroparacorabite. nite,tlalhuia,nitedaca-
qutia.
Apercebido afi7. tlatlalbuilli.tlatlacaquitilli.
Apercebimieniotal. tetlalhuiliztli tetlacaquitiliztli.
Apercebirparaeltributo. nite,tequitlalhuia.
Apercebidoali, tequitlalhuiloni,
ApercsbimentoaTi.tetequitlalhuiliztli
Apezgaralgoconlas manos. nirla tereppachoa.
3

Apezgaralgo. nitla.tepachoa.
Apetito, tlaeleuiiztli. e,/co ltiliztli.
y Apetito tener de algo, nicnicoltia.niqueleuia,
Apetitofoal gufto. uelica niachoni.auiacarnachoni ueI

machoni.
j Apitonarle, nino.coneua.ni.dau elcui, ni,poconi.
Apitonado, mogoneuani. tlauec umi. pogonini.
A ante p. 2i
A p i t o n r m e t e n e c o n e u a l i z t l . tlaiielcuiliztli. pocenilizjtli,
> Aplacara alguno, ire yolceuia. nitIa,yoIceuia.
Aplacado, yolceubqui. tlayolceuilli.
Aplaziblecofa. tepapaquilti. teuellamachti.teellelqxti.
Aplaz.iblemenre. repapaquiltilizt/ca.teuellamachtilizt-
ca.teellelquixtiliztica.
Aplicada cofa para alguna perfona. fetech itauhqui.tetech
pouhqui. tetonal. tenemac. fetlauhrilif.
> Apocarle o abatirfeenlo quedize o haze. ninctlailqueza
nino.rlailca. nii\aui1quixtia.
Apocadamente a. netlailquetzaliztica. netlailoiizticai
neauilquixtiliztica.
Apocamiento tal. netlailquetzaliztli. netlailoliztli, neauil
quixtiliztli.
Apoyarla cafa, nit.quauhnapaloa.nitla.quauhtecaeatia
riitla,quauhqchilia. nitIa,quauhtlaxdiotja ni.tlatlaxillofi?
Apoyada cafa, tlaquauhnapalolli. tlaqiiauhtecacatilli, -da*
quahquechililli, tlaquauhtlaxilotilli,
Apolillarfe la ropa, metolloa. metolqualo
/po/illada ropa, metollo. metolqualoc,
Aporcaralgo, nitIa,tlalpachoa. nitla^Ialqumiiloa,
Aporcada cofa, tlatlalpacholli. tlatlalquimilolli,
Aporrlahazeralgo. tito.papanauia, tte^cacaua.
Aporreara alguno, bufea apalear,
Apofentarfe. nino,cal!otia, tetlan nicochf,
Apofnrar a otro, nite,cochitia. nite,callota
Apofenrado. tetlan cochqui.mocallotiqu/,
Apofentador, tecochitiani. tecallotiani, tecochitiquj,
Apofento. cochiuaya.cocochiuaya, tcchialoya.
Aportar, titotladani.ypapampa.
Apoftemarfela Haga, temalloa.timalloa,
Apoftema de llaga,temalli.timalli.
Apoftemarfe de enojo, nbyolxitepoconi. tii.yolpocon.
Apoftemado, yolxitepoconmi, yolpogonini,
Apreciar poner o declaraielpreciodela cofa, :ita,tey-
tia. nitia^tzatzita. ye nitzatzL
E
Apreciada cofa aflu rlateyotilf. tTatzatztf
Apreciador ta!, tlateyoriani.tlatzatzitianv
Apremiar.. nitetla,cuitlauiltia.
Apremiado, tlacuitlauiltilli
Apreffurarfe. rriciui: nonpilcatoo >
Apresuradamente, yciuiliztica.yciuhca.
ApreTurado, yciuini yciuhcayo. >
Apresuramiento. yciuilztli.yeiuhcayotl,
Apretaralgo; nitla,pachoa.
Apretada cofa, rlapacholli.
Apretamiento, tlapacholiztli',
Apretaratando. nitla,cacatzilpia. nita.teteuhilpia . 1

ApretadacofaalTi. tlacacatzilpilli.tlateteuhilpilk
Apretamiento aTi.. tlacacarzilpiliztli.tlateteuhilpilztlL
Apretarla gente a alguno, nopan motzpa^nopan m o n s
- iriiqui.nopammopiqui.
Apretado ai, ypammonamic.ypammotzup.ypmopic:
Apretamiento tal, ypammonamiquiliztli.ypanimotzo-
paliztli.ypammopiquiliztl!.
apretarlos dientes de enojo. nino,tlatlanqua.
Apretamiento tal. netlatlanqualiztli.
Apriefla. yciuhca.
Aprifco de ganado, icha callh
Apropriar hazer proprio,- nien>axcatia.nicno,rlatquitia.; ;

nmo,yocaciauiinixcoyantia-,
Apropriadacola, neaxcatilli.netlatquitilli. neyooatilli../
neixcpyantillf. ;
^
Apropriacion, neaxcatiliztl.netlatquifil^tlieyocatiliz
tli.neixooyamiUztli. > '
y Apropriar fmejar. nitla,neneuili-.
Apropriadacofaa'ri-. tlaneneuililil,
Apropriado pa ra alguna cofa, y namic. quimonamict ia*
quimopachiuia'.
Aprouaralgoporbueno., nitla,uclitta, nit1a,quaiitta.
Aprpuacion affi, tlauelittahztl/, tlaquaiittaliztli.,
AprouadoaiTi. tlauelittalli, tlaqualtcalJi-,
) Aprouatpor bueno lo que oy. nida,uelcaqui, nic^yecca;
A ane p. & q. 21
qul.ntetla.uelcaquila. ' -
Aprouacion tal. tlauelcaquiliztli. tetlauekaquilizth. ta-
ye ecaquilizti.
Aprouadacofa afi. tlauelca&li.tlayfccactli.
Aprouechatfedealgo. notecbmonequi.
AprouechadoaT/. ytechmonec.
Aprouecharenalgo. ninozcalia, oyollomacitiuri
nixcouetztiuh.
Aprouechadoaflfi. mozcali.yyoloinacc.oyxcoiietz. *
Aprouechamiento tal. nezcaliliztli. neybllcmaxihiliztlj
A puerta, netlatlaniliztli. - .
Apuear a otro, nite.tzotzoiaa.ntctepina. '\
Apueado, tlatzotzonrli.rlatepinilli.
Apimeatfe, nao,tzotzona. nino,tepina. >
fTAqual parte. cayepa.campa.
Aqualdedos. acyeua.catleuatl.ac yehuatl. catlye.
Aquehora* quemman
1A que opaca que, tic.tleipampa.tleinic.
A quedar Jo q anda. nite,quetza. nire tzicoa.ite,telcjtza.
>

A quedare! ganado. nite>yacatzacuiiia. .


Aquel,aqulJa,aqello; yehuatl; \
Aquel mimooaquellomimo. uel yehuatl.gnoyeuhatl;
ganyee. \
Aquello, yehuatl. yn o. \
Aqueflb mifmo. uel yehuatl o. c, an yeyeuhatlo.cayeye o.
Aquende, yzual.
Aquefte.aqueftajaqiiefto. yehuatl y.yey.yeua y.
Aquello mifmo- uel yehuatl y. cyeehuatly. cyeyehyv
Aquetiempo. yquin.caniuhya.yccuix,
Aquexarfe el enfermo o el queva muy canfado delleuargrl
carga. n,ihyyocaua. ' .
Aquexado.aTf. yhyyo cauhqui, . \
Aquexamientota, yhyyocaualiztli
Aquexarfe. bulcaapreTurrfc.
Aqu, nican. yz, niz.
A quien, ac, aqun.
IfAra de altar- lo mifmo.
A ante r.
ffArado, yelmiquaquaquaue,
A ra ros bueyes, elimiqui.
A rada cofa cauada, tlaelimicTtli, tlachuhtli tladaxtli. ta-
axd.
Arar o labrar denueuoa tierra, n?cacarnos.
Arador del cuerpo, acauatl.yolifauad.
i A raa generalmente, tocad.
Araa grande noponcoofa. tlacol tocad.
Araa negra poncoofa. tequan toca ti.
Araa otra mayoi pongoofa. tzintlatlauhqu.
A raa otra mala, tocamaxaqualli.
Arbitrarjuzgarentrepartes, nijtetlamachia. nite,tlama
' chilia. nite,tlatlaiha.
Arbitro juez, tetramachiani. tedamachiUani. tetatlaliliani,
1
rbol generalmente, quauid
Arboleda, quauhtla.
Arca, petlacalli. quappetlacalf.
Arcabuz o efcopeta* matlequiqztl.
Arcaduz debarro. apiazrlLapipilhuaztli.
Arco para tirar, tlautolli.
Arcoocon arco tirar, ni.tlaurtoloa. ni.tlamina.
Arcodelcielo., ayauhco^amalotl.cocamalod.
i Arco de edificio, uitol.mnqur.tecululii.tenulli,
Arcotal de patio oentradade puerta de cafa, tequiatmf
uitoliuhqui,
A reo como de cuba, tlanololli,
Arderquemarfe. ni>tlatla,. nino,tlatia>
ArderodarluzlaLcandela- tlatla. tlaua,
Arderechandollama. tecumi.comoniiCuetlan
Arderla tierra de calar, tlalxotla.
Arder la cabera de dolor. m>quatlatbu
Arderlacabecadelfoiofwego. ni.quatoialleeoeponi
ni,quatfada.
Ardid de guerra, yaonemachtli
Ardortenerocalor, njtleqinca, ni,cacaoaca.m^otonia
depannoteca. ni^tlepopoca'
A ante r 25
Ardor tener porelfol o trabajo. n^tonalmqmVnijtlcjjT^
i Arena, xalli.
Arenal, xala.xalpa.
Arenofacofa, xallo.
Arga mafia, teriexgoquitl.ienexpololli.
A rgolla pa efclauos, tepuzquauh cuzcatl. tepuzquechtli.
) Argumentar. nitejtlatzouilia, anetlauelcaquilia, rii-
te,tatolxinia.
Argumentador. tet arzouiIiam. atetlauekaquiliani,terla
T

tolxinian.tetlatolcuecuepani.
Argumento, tetlatzouihztli. atetlauelcaqnituztli,tetlatl
xiniliztli.tetlatolcuecuepaliztli. .
Argumentode libro, tlatolnelhuayot, tlatolpeuallotl.tla
toIpeuhcayotl.tlatoltetIayxmachtilon
Armar fe parala guerra, nino.yaocbichiua.
Armado, moyaochichiuhqui.
Armadura afl. neyaochich*uarzdi.
Armarfedehierro. repu/.tIauiztka.ninoyaochichihav
Armadoafi, tepuztlauiztica moyaochichiuhqui.
armadura tal, tepuztlauiztica neyaochichiualiztl.
Armar a otro aflli. tepuztlauiztica niteyaochichiua.
Armar cauallero. nite,tecpilitoanite,tecpiltilia.
Armadoafi, tlateepillitolli, tlatecpiltifcli.
y Armarcepoalos animales. nitla,tlapeuia.
Armar alos conejos o coafi. nitla,tQchacaua,nita,roch
tapayoluia.
Armar lazo alos venados. nitla,maeamecauia.
Armarlazo alas*aues. ni,tzuazteca.
Armarfeef aguaceroogranizo. omopilo. otlaccac
Armar.o o almario, tlatlatlaliloya,
Armario pequeo o agujero hechoenla pared para poner
algo. tlapicUi
Armasparalaguerra, yaotlatquitl. yaonechichiutli.
Armas de algodn, ychcauiptlli.
Armas de hierro, tepuzmpili.
Armas de cibdades, altepctlauiztU.
A* ante ti
Armas.de caflerbs blinajes, tlatocatlauiztl/.
Armas'.hazer. niyaodatqtii chiua.
Armeja amatzcalli.
Armero que haze armas, yaotlatqufchiuhqui. *
Aimelladchierre, tepuzyaualli.
Armioatiimal. lomimo.
Arqueroque haze arcos, tlauitolchiuhqui.
Arrabal, tenanquiauad.
Arraygarfeechar raizes, ninOjnelhuayotia.
ni.tlaana .nijtlatzcoa.
A rry.gada cofa con rarzes. nelhuayo. otlaan.otlatzcO v

Arrancar algo de raz. nita,uiuitla.


Arrancada cofa afl"i. tlauiuitlalli. '
Arrancarlo que efta hincado, nidada na.
A naneada cofa aTi. riaa.ntli. \
Arrancar pelos. riida,pi.
Arras de cafamiento, ciuanemacHi ypannenamicilizd/.'
ciuatedauhnlli ypan nenamicdlizrl. v
;

Arrafarmedida decofas liquidas.nidajpepeyauanida.pepe


xonia.
Arrafada medida affi. pepeyauac.pexonqui.dapepeyaui,-
tli.tlapepexoniUi.
Arrafar trigo o cofa affi nida,ix temida. nida,ixquauhuia.
nitla.ixmana,
Arrafada medida affi. daixtemitilli. daixquauhuilt. daix-'
mandi.
Arraftraralgo. nitla,uilana. ^
Arraftrar madera, ni.uepana,
Arraftrarlos pies, ninocxiychjqui.
Arrebaar algo, nitla,ololoa. nida,ixolola. nidajmao-"
lolqa 4
rrebaaduraafi. tlaolololiztli, tlaixolololiztli. tlamaoto
loliztli. :
>
Arrebatargeneralmente. nida.cuitiuetzi.
Arrebatada perfona. dailiuizuiani. tleiuiiyacauh
Arrebatadamente alfi. daiiuizuiliztiea.
A ante r. 24
Arrebatamiento tal. tlailiuizuiliztl,
Arrebataralgoyhuircorjello. nite,tlatlalochtia.
Arrebatia, tcnamoyaliztli;
Arrebujar o arreburujar manta,papel.ocofaalit- nma,
i cocolochoa.mtla.cocototzoa.
Arredrar.bufca apaar.
Arregacarfe. nino,tilmaololoa.ninololoa.
Arregazado, motilmaololo .mololo.
Arremeter de preo corriendo, nino,tlaIotiquica. nlno,
tlalotiuetzi.
Arremetidaafi, netlalotiqui^aliztli, nctlalotiuechiliztli.
, Arremeter contra alguno, nitccuitiuetzi.
Arremetida affi. tecuitiuechiliztli.
i Arremanga fe la mnger, nino.cueololoa.
Arremangada muger, mocueololo.
Ai remangar feel hombre, bufca arregacarfe.
} Arrendar dar algoa renta, nite,tlatlaneuhtia.
Arredada cofaafri.tetlatlaneuhtilli.tlaneuhtli.tlatlaneulitli,
Arreridadortal, tetlatlanehtiam,
Arrendamientoau'i. tetlatlaneuhtiliztlf,
Arrenda r contra hazer a alguna; nite,tlayeyecalhuia nite,'
tlananlquiha,
j Arrepentir fedelohecho. nin elleltia,nrno,yolcocoa.niri,
)

yoltoneua.
AneptidoaT. mellelti.moyolcocoqui.moyoltoneuhqui,'
Arrepentimiento tal. neelleltiliztli. neyolcccoiztl.i:er
yoltoneualiztli,
y Arriba.' aco.tlacpac,
y Arrimaralgoaotrocofa. tetech ntlpachoa,
ArrmadacofaaTi. tetechtlapacholli.
Arrimar tierra a algo nitlajtlalhuia.nirljtacaxpoloafc
Arrimada tierra, datl al huilli. ria tacaxpololl.
Arrimar ala pared coiaslargas. caltechnirlaquetza, ;

Arrimada cofa aiTi, calrechtlaquetztli.


Arrimar fe oecharfelbbrotro. tepannmotaga.tetech n i
notlaca.
A ante u
A rrimada cofa aTi. tetechmotazqui. tepanmotlazqu?.
Arrobado mefrno,
Arrobarfe o trasportar fe. ayzuetzi noyollo. ancyeuail*
. huia.ayzca noyolio.
Arrobadoo trasportado, ayzuetziyyollo.aquyeuaylhui*
ayzca yyollo.
Arrodillar fe, nio, tlanquaquetza.
Arrodillado, motlanquaquetzqui.
Arrojaralgo. nitlamayaui. nitlatlaca.
Arrojadaco. tlamayauhtl'.tlatlaxdi.
Arrojaralgoaalgunoa!oso;o>. niteixmotla.
Arrojada coaafll. teixmotlaloni.
Arrojarala pared cofas nolargas. caltech icnitIamot!?.caT-
techtli.ycnicmorla.
Arrojada cofa aTi. caltechtli ye tamotlalli. caltechictla-
motlalli. ;

Arrojaralgoen tierraconympctu. tlallic nicuitequi.tlallc


nicmotla
Arrojar fe oabaancar fealgunoentre otros. nitejCtiitlaxe
loa.retan nicalactiuetzi.
Arrojarempuxandoaotro. nite,topeua.
Arrollar manta ocofa afl'i. nitla,ilacatzoa.
Arropa;fe, nino,ratapachquentia,ninooloa.
Arroparaotro, nite^atapachquentia.nitcololoa.
ArropadoalTT. motatapachquenti. moololo.
Arrugada cofa, xolochtic. xoxolochtic.
Arrugada mata ocofaafTi. cocototztic.
Arrugarfeperfona. xolochaui, cototzaui.pilichau,"
Arrugaralgo. nitla,xolochoa.nitla,cocototzoa,rjitla_,pilt-
choa.
Arte mecnica, tultecay otl.
A rte pa ra deprender. tlamatiliz amuxtli nemachtiloni.
Arte engao, tecanecayaualiztli.
Artero aTi, tecamocayauanr.
Arteomanera. tcmachiotlaliliztli.
Artejo coyuntura, mapilixtli.
A ante *. & f. 1$
Ajtefo. quauhapazpechtli.
/rticulode fbe. neltconf.
Articulo o parte. centlamantjrt.
Artificio-para facar huego.-tlquaufriV
artificio, tlanematcachualiztli'; laralfeeatinfzt.
Artificial cofa T7. tlanematcachiuhrit.rlrulrecaillf
ArtificialmenteaTi. tianematcachiuah'zt/ca. tl&tulecaut'
llZtCUr
Artificiofoafi, tlanematcacmuqu, tlaneffla*touan?i
tlatulttcauj.tlarultecauani.
Artillera tiros, tlquiquiztlr. . -'
Artillera folrar, nitlequiquiztfaca. 1

Artillero, tlequiquiztjazqui. tlequiquiccam. '


Artifta. tlamatilizmatn.
IT^f de jarro, tncoIotLtlaticoIIon*
Afabiendas.bufcaadide,
Afabiendas y de voluntad hazeralgo. noyollccopa,noy*
lio tlarrt iytztiuliyn nicchiua, noyolloyuhyauh.
ATcoauer dalgo. n'ino.tlailria, nm tlaetia.nitla,yya.
>

Afeo ponera otro nite.tlaeltia. ' -


Afquao braja* tlexochtnV
Afirfe dealgo, ytech nnopiloa. ytech ntlazfrzqula.yreci
ninotlatzitzquiltia.
Afideroafllr. ytech nepilbn.ytehfietlatiteqltfottt/
Afidoaifi, tetechmopiloq.tefechmotlafzjt2tjUilti #

Afir oprendera alguno. nite,ana.nite tzitzquia


)

Afma. neyhiyotzatzaqualiztlr.
Aima.tener. mhiyomotzatzaqua.
Afmatico, yhyyo,motzatzaquan.
Afno, lomifmo- . . . . . . . .
i Afperacofaeomovefitdura, tjapauac.tiapa#ic,<juaf>.
pitAic.tequaqua. ' . . .
AfperezaaTi. uapaualiztli.uapacHizrli.
A fpera cofa como pied ra o pared, chachaqacntrc. tecoti*
AfperohazeraTi.. nida^hachaquachoa.nida^econoa.,
Aipcrezatal. chachaquachiuiztli.
" A ante '
Arpera coia crud i acorri cuero o tortili as fcas. qppit ztic;
AiperezaalTi. quappitzauiliztli.
Alpe ra coa al gufto.tetelquic.tecozcauauaco. tetozcaeha--
_ ^rialQf^nenepU/mptzoIo..
Afpr camino olgarid piedras. techachquachtl%
4.jteteda teqiztlg
f ; ;V
^Afp.ero lugar ri fcofo. texcalla tetexclla. '
' ^ q M ^ o ^ ^ ^ . t j a J Inani, jiayhiani... _
v

Aliar en aflador. ni d,tleuatz2, :

AfldacoiaalTi. tlatleuatztli.tlatleuatzalli.. ...^


Aflarnoenaflador. nitlaxca,.
AfladoaflTi. rtlaxquitl.
Afladpren que allan, flatleuatzaloni.
, Aflaetear o flechar. nitla,rnimina,nita,cacati'.
Aflaeteado o flechado, tamintli, riammali, tlacacall,.
Asaeteador.:,., temimmani, tecacalini.
flechar o acechar. . nihote,pachiuia. nida,neuilauia,
Afecmadorafi.. mqtepachiuiani. tenejIanwanL
i ATeliarefcuchandoalgo.-; nino,nacazquetza.n ichraca )

tlacaqui, nite,cacaqui. ni,nauallacaqu- .


Aflechador affi, monacazquetzani. ychtaca tlcaquini.te.-
cacaquinnauallacaqin'', .' v

Aflechaocata!. nnaca/.quetzaliztli.ychtacatlacaquiltz
v

tli, tecacaquiliztli.nauallacaquiliztli.
Afiechar.mira.rtdo.. rHjnaualIachia.njichtacatlachia.
Aflechado ra (T. naualachiani. ychtacatlachiani naualla-
cliixqui. ychtacatlachixqui..
Au^echaiigatal.nauallaclvaiiztl.ychtacatlachlizfli,
. AtTeguraraalguno con engao, nite,tlatacauilba niiyV
laTia. nite,naualyolla!ia^
AfleguradoaiTi. tlatlcauillol/; tlayoJlallIi. tlaiuuayblla.
. i'". ' :>.. ,; , , ;

:Afleguradamente; tetlatlcauiloliztica.tey.llliliztica.t'
naualyollaliliztica.
A'flegurarfedeltemorplalTado.. ndyoUmotIla*nuioyoli
laliai, * " ' ''
A aa tes , _ , 26

A c u r a d a m e n t e a07. neyollalilfetca.
Afieguradoffi. yytflo rnotlal^moyllalii
^Acntaraotro, ni.te.tlalia;
AiTentari. ninojtlalia.
flentado. mdtlalrtica.eiiatica. . :

Aflantare las hezes, moxaypcuMatlalia. moravo et*


tlayotia.
Aflentadashezes. xayocuitIatI.xayot1.
''Allentar real, rino^yaoquizcateca. nino,yaoquizcatza-
qua.
Affienirde ret. ney'quizcatecaiiztli.neyaoquizctzi->
qualiztli,
, Afientarreencoclilas, nn,cotptztlalia
is ;
- ;'
A Tentado eftar all, ni cototzca. ' ' -
Airntadro. ycpm'.tzinicpllt' " / . \
v

Aflentamiento. netlaliloya.
Allentarfe;pororden, titotecpancatlalia. titouipancatla-
iia.rtouipancatcca.
Affemarnierto affi por orden, rretecpancatlab'Iiztli. nci*-
pancatequiTzili,
Affenfiosocofaffi. yztaunyarl, >
t Afferrar, .nt quauhxoxotla.ni,quuhrequi.
?
1

A Serrador, qa'uhxoxorlan^qiiahfeqiiim. ^
Aserradura- quauhxqxorlalizrli. quauhtequlizrlT,
A Herraduras de madera, quautextli.quauhpinbll.
Afferrrdientes. nue.tiantzitziquatia. nite.tlantzitzqui,
loa,
Aferrado d e dientes, tlantzitziquaric. tlantzitziquil-
tic, r r
4

Afleftartirof ypanniquina.^n.ccruechHia. ' v

Affefforo acompaado. ' tenanamiquini,tenataitqui.tla


nanamiquini.
Aflefforfer. nte.nanamiqu nirfa^nanatniqu!.
) Afli. yuh.yuhqui.yui.
i A flicorno, yniuh.
fttaTiirnendoc, Oyuho Oyeiuhe.oyexmono.
A ante f. 8c r f

Afiaf de enojado, pyhqui o, cenca y tilico,


Affi admirndole, tlebco. xf.xiyo.
Afliento do fe fieman, netlaliloya yeyantli.
Affienrohazerel hedificio..' pachiui,a&iuetzi. tlaaqui. ye
, ericiuL - ' : '
Airfte;nteV"'tcmpt1.tepafflri
Affirtir, nte,ixiptlati .
ATolarpueblo,. nitlajxjxinia. nitIa,momoyaua. nirltpoV
:

Iba,
Afioladopueblo^. .tlaxixiryllu tlamomoyauhtli., tlpopo-
Iolli.; '
) AiTolearalgoalfol. nitlajtotonia. (

Aflbleado. tltotonilli, '


Allomarla cabera para mirar.. nino>nacazcteca ninauttl
:

lachia,
t Affombjca* niteimauhda^m'tea^auia^nite^onalcaualtia
flbmbrado. tamauhtilli.tlaicauiIIi;.tIa.tonalcauaItiIIi,,
Aifiplneiv we^teockiua.nite,tlatlacoltuma,

AilbTucin,' i t e t e ^
ATelto,. tlateochiualii.tJatatlacoltomalli.
Ara.como delaraga. , topilf,.
Artillas largas quefltan cicla madera,. quauhtzfcueuaHi^.
tlaximalli^ qauljximallif..
rAftiI.ejosx;o,nrtjEilcion. mamalhuaztli.
ArtroJogia. ylhujcatlamatilizxli.
Aftrologo, ylhuicatlamatilizniatini,,
jfrftmfotofo ;am,o,qalli..
rtucia. nematiliztli.yolizmatiliztli.
Artutamentev nematiliztica. yolizmatiliztica,.... ,
4lutp^mimap,ni, yolizmatq.ui. ,
j" A tabal', ueuetl,. ";

Arbale roquelos ta, tlatzotzonqui.euetzonqui.


Arbales taer, ni,ueuetzotzonani,tltotzona.
ArabaLojaft^nc^ indios,, tegujf
A' ante t. 27
A tabaler quei lo tae, teponaco,teponacoan.
Atabalear defta manera. ni,teponaco*.
A tacarlaf calcai". nino>calcafyyIpia,
Atacado, mocalgaf'yylpi,
Atacadura, necalcasyylpiliztli. '|,
Atadoenel hablar, maiihcatlatoani.aullalatoa. <>
Atadoqueno fabehazer nada, ao Oinpa^quimamati.to-
rompoxti..
,A-faralgo. nitlalpia.
Atada cofa, tlalpilli. tlarlalpilfi,
Aradura tal, tlalpiliztli. tlatlalpiliztlf. '.
Atarfuertemente, mtla,tteuhilpia. ntla,cara t' piai >
Atarloxamente. nitla,caxancailpia.
Atar vnabofacon otra,- nitla..netechirpfa.tiita,rieuilpa,
AtaduraaTi, tlanetechilpihztli.tlaneuanilpilizrii.
Atajara alguno o al ganado.. mte.yacafzacurlia.nice.yac
namiqui, nite-,yacauiltequ .
:

A tajo aT?. teyacatzacuiliztli^ teyacailtequilizli. feteya-'


canamiquihztli.
Atajar razones. nire.tlatuleafona. rrte,tlatuluiteqt. nte
. yhiyoilochtia.nitevtlatufilbchtia.
Atajadoalfi. 'tlatraturirochtilli.tratatulcotontE,dayhyo'
ilochtilliy
Atajadohombreomugerqueno-acierta a h a b l a r p o r l e a -
uerconuencido. poliuhtiuetzqui. tlapoliuhtitaxtli.tIa'
tentzacutlv
Ataiaryrporcamino masbreue. non dmela*, nomlaxc
tlapalhuia. non.tlauiltequi.
Ata) arcerrar carili h b; ' n,otzaquvn,otTaca>*
;

Atajarpleytos., ni,nteilbuiIcotoria
Atal'ay3ugaraltodbiidemiraa tfachialya.fTatroya.nc-
ixtiloya.
Atalayar affi; m.rrcrna'. itr ixtj'a ,

i

Atalaya^generaitnente, tachixqui;.rfacftiatif.mixtiani,.
Atalayaren guerra, ni.yaotlachia'
Aitaaya deguerra, yatkchixquVyaotlachian,. ,
A-;
ante- V

i Atapar cubriendo, nitla.tlapachoa.ni ta ,tzaqua. nirla,iji.


tzaqua. ' ...
A tapado afi. tlatlapacholi.tlazKutl.t'aixfzacutli.
A rapador conque fea tapa alg.clatlapacholoni. tlatzaqua-
loni. tlaixtzaqualoni tlazaccayoti.
Arapar paredt cofa alTi nitla.tzaqua,
AtapadacofaaT, tlatzacuth'
A tapador aTi, tlatzaquani.
Atapar el huelgo a otro. nite,yhiyopachoa. nitejyhiy
mictia nite,yhyyotzaqua.
Atapadocerradodenarizes. yacaquiqui.yacaquiquintic,
Atapada|tenerlasnarizes de reuma, ni.yacaquiquinai.
Ataparagujero conbarroocal. nitla,pepechoa.
.Atauiar fe componer fe con vanidad, ninojtopalqnetza.ni
no.yeyecquetza.
Arauiadoaffi. motopalqiietzqui. moyeyccquerzqu?.
Atemorizar a alguno, niretemmamauhtia.
Atemorizado aiTi. tlatemmamauhtilli.
Atenazar. nitctepuzcacalocotona.
Aenazadas,; tetepizcacalocotonaIiztia.
Atenazado. tlatepuzcacaJocotontli,
Atenazador, tetepuzcacalocotq u/utlatepuzcacalocotoani
Atencin, tlayeuacaquilizti.tlayeuaiihuiliztli.. ,
, Atencin tener. nirla,yeiiaqut, nitla,yeuailhuia. <
Atenerle afupareceroal ageno. niela,ueiitta, nitla.uelcaq
Atentar cola manobucndanirlamatoca.nitla,matemoa.
A tentar conl os pies, jyrtacximatoca.nulacxKempa.nida
tlacxipania.
> Atentoeftar. mtlayeuacaqui.nllimachnitlacaqu^permc'
taphoram. nictlapoa yn nix noyollo.
Aterecidoteridp. pichauhtica, apchauhtica. apich cec
miquini. cccmicqui.
Acrecimiento aTi. apichauiliztli. cecmiqtiiliztli.
Atericiado doliente de tericia. axixcojauqui.azixcc^iuiani
Ateforar. ni.teocuitlatlatia.ninOjtetzontia,
Atiempo o coyuntura dczir algo, ymitoayanniquitoa.
A ante u
Atiempoocoyuntura hazeralgo, ychtualya nicchiua,.
ymonccyan nicchiua, ntlapantila;-
A tiempo o coyuntura dar a ^ o a otro., ytlacaoan nicte-
mca.ytgaloan nictlaa> -
j Atiento hazer algo, c, annocompiqui. cantrocoyocoya.-
Atinar o acertar en algo, nitla^yplloteoui'.nrlajipantiliar
ypan nicuica, ypan niauh.
A finoaduei bio neyolnOhprzaTiztc. .
Atizarlos tizones. uitla,tOpeua, m,t\ith t3t nitla,toqua;
l
>

Atizador afli. fatlatiaiii.flatopuani. clcoqiaui.


7 Ajochado, , ixtotomaua, ixtotomae.
Atollar. nijCoquiaqvii. ni,oquipolqiii.
,AtoIIadero. nccpquiaquiloya. coquipolacouaya.^oqui-
qa'qualachda.
Atollado, ^oquiacqi; cqufpolacqui.
Atorddoeitar.tlayouallotl nopam momari. b,ixiumt,
Atordidoaflt, tlaybuaHotIipanmoiranqui. yxiuintic.
Atrdir a algn animal, hite,cotlau . nite,ixiuintia,
;

Atormetafoafligir.' htetlahiyuihiS.nitT.cPcOcapoloa.
'* htc,chichinacapolo>, 'nite^oneiiacapolca. nite,toneua,
nite,chichi.natza. ''[ : r
A
Atbrmentadaffi. datlayhiyoiiirtilliulachichinacapololli,.
' - 'riatortehcapoloW^
Atormentador tai. tetlayhiyouihiarii techichinacapoloa'
rii.tetoneuacaporoani.retoneuani. teohchinatzam
Atormentar por que confieife la Verdad.. n?te,tlatoltia.
:
tetlarcciiiItilizticH!tetlatoltiav ;* '' <>. \
Atormentadoaifi. tlatlatoltilli,tetItza'ciItinzc:tlata
tbftili. "
::
;\
Atormentador tal. e.tlatitini.;tedatzacultilizticatetla
toltiani. .' -A
> Atraerporhalagos. nite.tlatlacauiloa. "
Atraymientoaifi, tetlatlacaulolizti,
(Atraer por razones. nite,yoleua. nite,yollapana..
Atraymientotal,. teyoleualizili. teyollapanalizti.
Atraerpor tuerca, . bucaforcar..
ante t.
AtrTTar perros ocofa nTf, nite,netechipa.
Atracar puerta defdeluelc. iiirIa,tlaxiIlotja.jiitIa,quaiM
mina.
AtrancadapuertaaTi. tlataxillotilli.tlquammintli,
Atras.bufcadetras,,
Atraueardelantedealguno. teixpanniquiea. nitla,uilt
qui.m'tlaxtlapaloa.
Arrauefarconfaetaoconotrasarmas, Jiitlanalquixta.
Atrauefiadoafl*i. tlan.alquixtiIIi.
:

AtraueTarponer al traues. m'tlaxdapalteca.


AtraueiTadoaTi. tlaxtlapaltectli.
Atrauefadoeftaralgo, ytzcalonoc yxtlapalonoc, necui
IiuhtQ.c.necuilonoc*
Atrauefiarfeen razones. nitc,tTaueIcuitia,nifepo$onta.
A traueflar fe el bocado, n.ino,cocotzaqua. ni,neltzaqua,
ninelteputlamia^
A traueflado bocado, ecocotzacu.toeltzacw,
y Atreguado. yollotlaueliloc.chcqdaueliioc,ellauelioc,
j AtreueriTeopfar,. m'nojdapaloa.ninixtlapalca.
AtreuidamentealT'. netlapaloliztica. ne/xtlapaloliztic*.
AtreuidoaTii motlapaloani. mixtlapaloani.
Atreumiento tal, jietlapaloliztli. neixrlapalolizrlr.
Atreuer fedefuergoncandofe. anmoymamati, ani.pinaua.
ateixconitlachia.adeipanniteiwa,
AtreuidamenteaiTj, atemamachiIiztica,ateixcotIachaliz
iuatleipantejttalizttica.apinualiztica,
Atreuido tal. arnomamatini. ateixcotlachiani.atleipan-
teittani, apinauan.
Atreumiento. anemamatiliztli.atcixco tlachializtli.atle-
pan teittaliztli.apinaualiztli.
i Atroche moche o fin tiento y confideracion, yliuiz^an
yliuiz..
Atronarotronar, quaqualaca.tetcuica.
Atronarfeel hombre, nino tlacmauhta.ntno,t!ac ifaua.
>

ninoycuitiaetzi.
Atronado afli, motlacmauhti.modaquijaui.mocuitiuetzg.
A ante f. & 29
Atronar fe fa muger. nino.cuitlapan mauhtia.
Atronada muger, mocuitlapan mauhtiqui.
Atronara otro con ruido, nite,nacaztititza#
AtronadoaiTi. tlanacaztittztli.
a j Audiencia dlos juezes. tlacacoya.tlarzoi.4-
coya. tecutlatoloya. teccalli.
Audiencia hazer, nitecudato2.nitIaxaqi.
Aueiooaguelo, colli.tecol.
Aullar, nitexoyoua.^
Aullador, tecoyouani.
Aullido, tecoyouali^tlf.
Aun. noma, oc noma
Avnahazerfe, ticcemtoa. tictocentequiTi*,
Avnapaneyaotra, necoc. ncnecoc necoccampa occi*.
paixti.yyuccampaixtiyyunrapaxu.
)Anauns >
cuixgaocr'cujx^ac.
Aun no. ayamo.
Aun norias buelto. ayate.'' cenca ayater avaiztiuitz? tic*
t'i
Aunque, yntlanel, ymmanef.ymmaconfimmacOnel
itili, macini, ma^oiui. ma^oneliui. ago.yuh.
Auientar f. canapa niyuh.nino,yeltia. ni,choloa.ninbj
tlatia.anixpa.
Aufencia. canapayali'ztli.netlariliztlf. ateixpa.
Aufente. ayac.canapayaqui: amoixpa.
Autorhazedordios. tcchiuani tepiquini. teyocoyanf.
Autoridad deperfona. teixmauhtiliztli. mauizticayorf.
Autoridad tener de perfona. nite,ixmauhti.ni,rnauiztic.
Autorizada perfona. teixmauhti.teixmamauhti.
Autoridad de fcriptura. tlaneltililoni, tlarolneltililont.
Autorizadaefcriptura. tlaneltililli. tlatollaneltililli.
Autorizar e fcriptura. ni,tlatolneltili?.na,moxtlatolneltil/a
Autoridad tener patahazer algo, n i n n a t i l e .
, Auan'cia tener, ni.teoyeuacati, ni,tlatlameti. ni,tzor2oca
tcuitzti.ni.tzotzocati.atle niccauali/.tlamati. & per meta
phoram. ade niquixcaua.'aninocotontlani
G
A ante ti*
Auaiicia. reoyeuacatiliztli.tlatla imetilrztTi.rzotzocafei .
tzotl. tzotzocayotLatlequix(;aualiztli anecotontlaniliz
4

tli.arlequicaualiztlarnatiliztl?.
Auanerato. teoyc.tlatlamerl rzotzocateuirz.fzorzoca,a-
te.'cfuixcauanf.amocotonttant. atle quicauaztlarnarmi.
i Aue genera! mente. totorf.
Aue agorera, tetzauhtotot!, \
Auellacar a ottodeionrrandole, nire,tIaueliIocaaua, nie
tcixcomaca
Auenado fin fefo. yallopoliuhqui.yollorlaiiehloc.
Auenirel rio. pepeyauat/uh. pexon t<u!u nonoquiuhtiuliv
Auentrfelos dicordes. motlaceceuilia.
Auenencia conque facarrvrno, acocotli,aIIacatl,
Auentarhaziendoa.yre. m'te,yecapeuia,
Auentadoromoxcador. neyecapeuilom yecaceuaztli.
Aentar trigo o cofa aiTi. ntla,acana. nirlayecaquerza ni-
tla,yectia.
Auentadero para ello, tlaacanaloni. tlayecaquetzaloni.
tlayectilonr.
Aueiwar fe ei ganado de miedo..cenimancecemmani,auic
jnorlaloa. xitini.
Autaiar fe enalgo. ni,y acatttrh. nite.panauiciulu nitach
csuhtiruh,
Aventajadamente, yacattializtica.tepanauiliztica.
Auentajado. teyacarili.tepanaui.teachcauh.
/Vuenturar fe. nitla,centlamia, nitia, chiclulia.yeninot/a-
paioa.
Auer abundancia de qualefquier cofas, tlaneoiuia. tlacei?
quica.taneuhquija tlaneuhcaquica.
Auer abundancia de feores & gen re. tlaquauhquica,
) Auerrguaralgo. nitla.nepanoa. ni ta neuiuilia.
Aueriguacion. tlanepanoliztli. rineuiiililiztli.
Aueriguado, tlanepanoll '. tlaneuiuililli.
1

Aueriguador, tlanepanoani. tlaneuiuiliani..


> Auer hambre. ni,teociui. ni,mayana. n,apizmiqu?.
Aezes hazer o dezir algo, ticlto^mamaca. tito,papat!av
ante a. & x 8c z, 30
Auezesvnoavezesotro. nttla,cuecuepa.
jAuifar. nite,nemachitia. nite,yolmhtlmachtia, nite,ff*
machitia,
Auifadamente. tenemachitiliztica, tcyoL'uhtlamachtiliz-
tica.
Auifado. tlanemacntilli. tlayoluhtlamachtill/. tlanemachi
olii.
Auiltal, tenemachtiliztli, teyplinhtlamachtiliztlt. tene*
machtiliztl/. '
* Auifar para que haga mal a otro, nite tenanauatilia,nite,
5

tlaqueuia. , *
Auifadamente aiT/ tetenanauatiliztica. tetlaqueualiztica
#

Auifado aft. tlananauatilili/.tlatlaqueuall/.


Auifo tal. tetenanauatilizrli. tetedaqueuiliztli
fTAxedrez. quappatolli,
Axi pimienta deh tierra, chtlli.
Axorca. macuextli,maquiztli.
Axuar. ciuatlatlatquitl.
f Azahar, narajoyxxjcw^.narajo
ycucponca.
ffAzauache. teutetl.
Azedacofa. xococ
Azedarfe. xocoya.
Aziedia. xocoyalizuY
A z e d o tener el eftomago. relpaxocoya.
A zedera yerua. xocoyolli. xoxocoypili.
Azeyteomimo.
Azeytedechia, chiamati.
Azeytedechiahazer. nj',diimachiua ni.,cMain3patzcl.

Azeytera. azeytecontontli.
Azeyteroq Io vende, azeytenamacacchiamanamacac.
1 ^ziagodia* ncncemilhuitl.
Azial. cauallo yyacailacatzoloca, y affi dlos dems.
Azialponerala bertia. ni caualIoyacayIacatzca.
5

Azi|e para tinta, tlaliyac. tlalxpquiac.


Azogue, yuli amuchitl.
G rj
B ante
AzuT. texotlf.
Azulinas fino, matlal.
Azulcoloc del celo, xoxouhqu,,

^"Delos qije comiencaen.B..

^ B c i n de barr apaztli.
Bacn feruidor. axixcomitl.cuitlacomitt*
Bago, tocomal,
Ea?ocofavn poco negra. tliIecbV,yay aclis*
Bagucar. ni,cocoxon.
Badajo dcampana. campana yollotli.
Badil, tepuz tlemaitf.
Badil de barro como fartn. tiernaitl,
Bahear, nvhiyQquiga,nini,potocyotia,
Baho.. ypotoctli. yhyyotl.
Baho que faledel agua, apoftl.
Bayr.odangar, nin,itotia.n/.macua,
Bayladbr.. tmtotiani,,maceuan,maceuhqui,
Bayle o danca, netotiliztli. maceualiztli,
Bajodel vientre. ytetzotzoIli.xJccueyotI,
Baladron, inototopalitoatotopalatoa.
Baladrear- nino,totopalitoa..ni totopa/atoa ni totopai[*ii
1 > >

Balaraoueja: tzatzi. choca.


Balda tierra, acaualli- tlaxiuhcauaJli,
Baldonar vnamuger a otra.. m'te papaca..
p

Baldn, tal. tepapacaiizrli.


Baldonarvnhambre a.tro. nite^aua..
Boldonaffi. teaualiztli., .
Baldre cuecIa*tlL
Balido d ganado, tzarziztli.choquiliztli,
Bambanear loqueeftaenhieto, ni yayaticac,ni,niui*t
r

ticac, >
Baratacofa, amo dagotlLamopatiyo.
Baratar, nida^danecuiloa,, . , a
(
E ante av ,p
, Brbaro deleguaeftraa. popoloca.
, Barca, acalli.
Barquero que rema, delo, tlaneloqui. tlaneloan,
Barn/zoazeytedechiaconquedanlutie. chiamui ..
Barnizdeotramanera chimalticatl.
Barniz masbaxo. ticat,
> Barniz de hobres o mugeres como margaxita. apetztli.
Barniz fobrequepintan. xicalted.
Barra de hierro, tepuzuitzocr.li:
,Barrancaalta, tlakulauhtli. adauhtl.
Barraco oberraco. oquichcoyamed.
,Barrenar. nitla,mamali.
Barrena, tlamamaliani.
Barrenado tlamamaJli
Barreno el agujero, tacoyuH.
Barrer. ni>riacbpana,nida,ciiicuf.
Barrendero a'fli. tlachpanqui.dacuicuic,
Barrederodehorno. texcaluchpnoni.
Barrero de tierra do cauan, tlatatacoya, ttalcuit.ayt
Barriga lo de fuera. ytrl..ytetl.
Barriga del ombligo a baxo, xillant, "
Barriguda cofa y te. y teua, xixia ua*
Barril de barro, comir!.
Barrio- calpullivlaxillacalli,
j>arro. ^oquitl.
Bar roque naceenlacara, xcauatl.yxcacauatl yxocaiT#
aliztli. '
Barrofoelquelos tiene. xcacauati'yxcacaua ixoctiilcv
Barruntar, noyollo tlamati. noybllquimati.ninomati.
Baiua fin pelos, trnchlli, '
Bar ua los pelos, tentzontli,
Baruarcomentara falirlabarua, niiterttzontxua.ni te- J

tzonquica.
Baruado hombreo muger., ttitzoe.
Barudapanti; nlhayo. 1
- -
Baruadacana de fortaleza o abdad dal tenamit!.
B ante a.
BamecbarTaeredad, n/tla,p;opoxoa.
Baruecho. rfapopoxolizrli,
Baruechad. tlapopoxolli.
j B a mero, texinqui.tetemzonxinqui,
Barueria do afeitan.neximaloya,,
Baruiponiente. tentzonixua. tentzonqutc*.
Eruinegro tentzontliltic. r
Baruirroxo, tentzoncuztic.
Baruo pefcado. atoyamichi.tenizone. "
Baruudo. tentzompchtic.miecytentzon.
Bafadecoluna. tepepechtIj,peuallotJ,peuhcayot?,
Bafta.bu'caabafta.
Baitaitiffaziendoa alguno. cane7,caue7.
Bafiarme algo, yenops.yenopama.yc noneua,
Baftantefer, nr,ueliti. uel nicchiua
i Bafrardoobaftarda. ichtacaconetl, ychtacapilli. ichraca-
piftOntl, -
Baftardia.ychtaconeyotI ychtacapillotl,.
Baftecef proueera qtrp piara el camino. nite,ttacatia. al'
te,itacamaca.
Battimento tal. yracatl.; ,
Bafreceralpuebio. nitla,imati. ninore,cuit,Iauia.
Baftimentoafi. qtiloni.tlaqualli.
> Bado cofa gruefa corno manta ocofaafT, tilauactepetla*
ti'c.copetic. *
Bailo no fotil. ayucuxqui.amomimatt.
Baftalanao cofa affi, chamauat.chamacb'c,
) Batalla o guerra, -yaoyutl. necaiih'zrli. neoaiiztli.
Batalla o exerci to', yaoquizqiie.
Batallar pelear. nite,yaotla. nite,yaochiua.nite,ycaIi,
Batan, tlapconi.
Batanar, jiitla,paca.'
Batanado, dapaftli.
Batea ocofaaffi, qiuuhxjcalli-
Batea para lauaror, teocuitlapaconi. quaijhapaztli.
quauhxicaw .
B ante a. & e. 32
Bate! cofa affi. acalli
Batei juegode pelota con las nalgas, tlachtlr.
Batienteaepuerta. tlaixquarl.
Batirmetal. ifla,tzorcona. nitla,canaua.
Batirhueuospinol omacamorra. nitla,quahtatzoa.nitla,
quauhneloa,
) Batir papel, n.amam'tequi
)Baua. tenqualacr.h.yztlacll'.
Bauaderoopaezuelodenarizes. netempopoualoni.ne-
yacapopoualoni,
Bauaza. chichitl. tenqualacbli.
Bauearecharbaua, ni,tenqualacqujga.
Bauera.- tepuzrenchalii.
Bauofo. tenqualacqnicani. tenqualacquizqui.
Bautifmc. nequatequiliztli.
Bautifteriolibro. requatequiliz muxtli.
j Bautizar. nire,quatequia.
Bautizador. tequatequiant.
Baxacofano alta como perfona rbol coluna ocofaaffi a*
moquauhtc.repito, tetepito,
Baxa cofa como cala pared o cofa affi, amo uecapa.
> Baxoaduerbio. tlani. tlatzintla.
JBecoolabio. txipalii.
j fT.Becotc. tentetl.
Begoteotropequeo. tempilloli.
Becote grande y largo, tenca catl
Becudo de grueflbs becos. tenxipatiauae.
Bezudo de largosbecos. tcnuitz, tenuitztic. temmetlapfl
tic. .
y Bellota de roble o enzina. auatomatl.auaquauhtomatl.
y Bendeziralgo. nitla.teochiua.
Bendicionaifi. tlateochiualiztli.
Benditacofa. tlateochiualh. tlateochiutH.
j Bendizir alabar, nite.vefteneua. nite,yequitoa. nitequa-
litoa. ' 1

Eendtciotal. teyecteneualiztli. teyquitolizrii. teqlitoliztli


B ante 14
Bendtoaffi, tayecteneuhtli.tlayequitolli/laqualtoll.
Beneficiar plantas, nitla.mocuitlauia.nita.maiiizmati
Bencficiota!, netlacuitlauiliztli. tJamaiuzmatiliztli.
Beneficio hazer o merced. nite,icnelia.
Benignidad, teicnoittaliztji-
Benigno, icnoa, ycnoyo yyollo.teicnottani, tlatlacat/.
> Beodo. t!auanqui,yuintic.xocomicqui.
Beodez, tlauanaliztli. yuintiliztli.xocomiquiliztli.
Bera o coi. lomifmo,
Bermejacofa. tlatlaftic.chichiltic.
Bermeja perfona muy bermeja, -cucuzpu).
BermeJI, tlauhtapaili,
Berraco, bufca barraco.
Berro, atezquilit.
Berruga, tzotzocatf.
Berruga otra, michinix,
Berrugaotra. xiromaciuizt.
Berrugofo. tzotzocayo, tzotzocaua, michinixxo, xitoma
citjzo.
Befodar. nte.tennamqu,
Befadoobefada., tlitennamirli.
Befo, tetennamiquiliztli.
Betia dequatro pies. manenem?,
Baftia fiera, tequani.
Beial hombre, tlacamacat!.
Bestialidad aiTi. tlacamaayotl.
Betn generalmente, tlaalolon
Betn tuerte, tzinacan cuidad.
Beueraguavinoocacao. natli,
Beuedqrta', atlini. .
Beuprmaamorra,pino^purga,xaraueocofaa. ni tla.
}

Beuedortal. tiaini.
Beuerenelmaguei. ni,nequai.
Buer medicina o purga. ni pai,
3

BeuedorafR nequaini.
Beuerotomarponcoa. nino,tlaitia.nino pamic.iao
j
B ante e. 5c i #
Bsuerhaftaelcabo, no.contzineua, no,contIamia.^
Beiierauacolamanoarrojar]dolaalaboc .n,acacpaxoa
a

Beuida paraeforcarlasparidas, cacacpatli.


Bellida de mayztoffado. yzquiat?,
peuidademaizcozido. pocolatl.
Beuida otra de mayz cozido. qauhnexatl.
Beuida de cacao y maiz. cacauaatl.
Beuidadecacao folo. atlanelollo cacauaatl.
Beuida de cacao conaxi. chillo cacauatl.chilcacauat!.
Beuidade mayz hechacn cierta manera, xocpatl.
Beuida d cacao compuerta con flores, xochiayocacauatl.
xochavo cacauatl.
Beuida de cha y mayz tofrado. pinolatT.
Beuida de mayz folo crudo pralos que fe defmayan. yo-
latl.tepiatl
> Bexigade orina, taxixtecon.
Be xiga llena de aguaza por fe auerquemado.otrabaadoco
las manos cauando o cortando, aquaqualaquiliztli.
Bezerro'. quaquauhconetl.
f[Ben nombre, qualli. yectli.
Bien aduerbio. uel.
Benauenturadamente. tlacnopifhuiliztica.
Bienauentufado. tlacnopilluiiqui.tlacnopilhiiiani.
jM'enauturanca. tlacnopilhuiliztli.tlacemicnopilhuiliztli.
necentlamachtilztli,
Bienauenttiranca lugar de gloria, necentlamcchtiloya.
tlacemic nopilhuiloya.
Biencriadodifcreto obienenfeado. uellauapaualli. uel
lazcaltil/i.uel auapaualli.
Bienes de fortuna, tlatquitl.
Bien efla, bufca abaa. -
>Eienefta otorgado. myui.yeqalli.cayequaHi.
Bienhablado. nematcatlatoan.uellatoani,tecpillatca.
Bien hazera alguno. nite,icnelia.
Bienhecho.'"' uellabhiuhti.
v

Bienhechor, teicneani.
H
A tt . 8c U
Bienquerer, bufcaamar. *.'.
Bienquifto, uellittoni.tlauelittalli.
Bigotes. tatlia.
Bzma,biIma.obidma. nepotonilom
Bizma poner . nite,potonia.
Bina cofa, yoli.yolqui.
Biuacofacomofauandija. yolcat,
Biuar de conejos. tochtli ynetecaya.tochtliy onoya.
Biuda. ycnociuatl. oquichmicqui,
Biudahazeraaiga matado a fumarido.nite.icnociuatilia.
Biudeztal. ycnociuayotl.
Biudo. ycno oqichrli.ciuamicqui.
Biudo.hazeraalgunomatdolefumuger. nite,icnooquich
tilia.
Biudez de varn, ycno oquichyotL
Biuiendamododebiuir, nencayotl.
Biuir. n.yolli.ni.nemi.
Biur en pecados per metaphoram. teuhtli tlacollilnicolo
lotinemi.teuhttjajolli ye nmilacarzotinemi,
Biur pobre o defaprouechado. ni.mateuhnemi.
Biuircn pobreza,per metapho. anoneuatinemi. atlno-
ueuatinemi. anonnaci. anonnonamiqui. atlenptcchmo*
nequi.
Biuo, yofi.nemini.
Biuora. tequani coatV
Biuora grande pintada, tecutacocautiqui.
Biuorablanca y larga, yztac coat,
Biuorabtra. ctiiauhcoatl.chiautl,
Bioraotra, jolcoatl,
Biuora mu negra. tlifcoatT.
Biuoiezno. tequancoa conetl, .
SfBlancacofa, yztac.
Bilancamuchomas blanca, aztapiltic.yztacapanc.cenc
yztac.yuhquin ychca tlapuchinali ynic yztac,,
Blanco hazer fe, nizraya.
Blancura aiTi, yztacayotl.
B ante I. 54
Blanca perfona o cana de fu natural. tacaztaHi. ,
Blanco parar feel roftro deen fermedad. niztaleua.hci-
yocopini.nixoxouia.
Blanquezinoafli, yztalectic. cyocopictic.xiuhcaltfc, xo-
xoctic.
Blancura tal. yztalectiliztli. ciyocopinaliztli.xoxouializdt.
Blancooloblancodelosojos. toztacauh.
Blancura tal. ixyztacayotl.
Blanda cofa, yarnanqui. yamaztic.
Blanduraafli, yarnaniliztli.yaniancayotl.yamaztilizdi.
Blanda fruta. papatztic, atultc.
Blanduraaffi, papatzticayotl.atolticayptl.
Blandamente con tiento, gantlamach. canquemmach. ga^
'riiua. gniyolic.
Blandear condecendiendocon otro. n,yolyamania.
Blando aTi, yolyamanqui.
Blandura tal, yolyamaniliztli.
Blandearlatica.arbol.efpadaocofa aTi. nitla,cuecuetla-
nia. nitla,cuecuetlatza.
Blanquear delexos el edificio, yzrazticac. ceponticac.
Blanquear las mienes, yztaztoc. yztaztimani.
Blanquear pared con agua cal. nit/a,auitequi.
Blanqueador tal. tlaauteqini.tlaauitecqui.
Blanquear darluftreblanco, nitlaztalia. nitla,iztalia.
Blanqueador affi. tlaztaliani.
Blaffemar. ni,ueuexcatlatoa.ni,chicotlatoa
Blaflemia. uexcatlatolli.chicotlatolli.
Blaffemo. uexcatlato.excatlatani.chicotlatoan
( Bledos ocenrzps. uauhquilid.cocoquilitl.
Bledos blancos, michiuauhtli
Bledospardos. nexuauhtli. '
Bledos colorados, tlapalhuauhtli.
Bledos amarillos, xochiuauhtli.
Bledos negros, tezcauauhtli.
Bledos negros otros, tlfluauhtli,
Bledos azules, texouauhtli,
H 4
B ante o .
' fBoca, carnati.
CBoca del eitomago. toyolloixco,
gocadode vianda, cencamatl.
Bocado facarmordiendo. nite.tlancotona;.
Bocado tal^ tetlancotonaliztli..
Bocado porla mordedura, tladancotcntli.
Bocaldepozo.. oluaztentli.atlacomultentli,, .
Bo^al. tenid.ayaquimati.chochon.
Bocezar o boftezar. ni,cochcamachaIoa.
Bocezo o boftezo cochcamachaloliztli,
Bo9odebarua' tatlia.
Bodas, jienamictiliztli..
Bodaslugardecombite. nenamiftiloya.
Bodega de vino vino calli. ocHaliloya.occalf**
Bodegonero, ocnamacani. ocnamaca
Bodoque, telolotlv
Bofes, chichitl.
Bpfetada, teixtlatzmilizdi.teixcapaniliztli.
Bofetada dar. nite- ixclatzinia,niceixcapania.
3

Bogar, bufia remar.


Boyada, tanechicoltin quaquaueque tlauilang..
Boyerizo. quaquappixqur. '
Boia de madera, quauhtelolotli.
Bolar. ni.patlani,
Bolarporarteenelarbol. niqu.appatlani.
Bblfa. Iomifmo vel,xiquipiItontli,
Boltearalmododeepaa. nin,yptzincuepa.
Boltadorial. mayotz'mcuepanr.'
Boltearconlospiesvnpalrollizo,, ni,qauhilacrzoa..'
ni.quauhtlatla^a.
B'olteador tal, quanhylacatzoani, quauhtlatlac, ani.quauh;
ylacatzo.
Boluerlopreftado. ni.tlaxtlaua.
Boluer a alguno del camino, nite,cuepa. nite.ylochtia,.
Boluera miraratras. ni uaInocuepa. ni.ua'nomalacachoa.
3

Bjoluerfededondefue, m'nojcuepa. n^loc..


B ante o.
Boluer algo dla otra parte, nitlaxuep.
Boluerlode dentro a fuera. nitla,ixcuepa.
Boluerlo dearriba abaxo cofa que fe cuelga Jarga.nitla tzo
3

niepiloa.
Boluer algo bocabaxo. nitla.tzonccuepa.
Boluer lasefpaldas.nno,teputztia.
Boluerla cabeca delado a mirar.. ni,nacaztlachi3,
Boluerlodetias adeiate. nitIa,malacachoa.nitla,cuecbepa
goluerfea vn lado como ene jado, ninjiactzoa.nin^ixtlaca
Boluer la cara por no ver a otro, nipariitlachia.
Bolermeal derredor, nino,malacachoa. -
Boluerfe de otro parecer. nino,yoIcuepa, ninoyolmalaca
choa,
Boluera otro de otro parecer. nite,yoIcuepa.nite,yoIma
lacachoa,
Boluer algo en derredor nitla,malacachoa.
Boluerfe del vandocontrarir, nino,tzincuepa.
Bolusrfe los filos, tenxolochaui. tnqualpachiui. tencuel
pachiiii.
Boliocozidoenbrafas. tlecoyutl.
Bollos hazer. nitl,matzoa.
Bomba o cofa para verteragua. anoquiloni. aquixtilonj.
atoyaualoni.
Bondad, qualtiliztli. yecbiliztli. <
Bonete, lomifmo.
Boiga^, quaquaueycuitl.
Boquear, ni.cacamachaloa.
Boqueada, cencamachaloliztli,.
Bordar, bufcabroslar.
Borde, tentli.
Bordn, topilli.
Bordn decaamacica, otlatopilli..
Borrachearvn poco, rutla.tlauana. nino,datIapeuia..
Borrachezafii. tlatlauanaliztli. netlatlapeuilizcli.
Borracho tal. tladauanani.motlatlapeuiani..
Bpnacho del todo, bucabeodo..
B ante o*
Borraja verta, lornifmo,.
Borrarefcriptura. nitla.popoloa.
Borrdaefcriptura. tlapopololi.
Borrego, yequal ron y elicati.
Borrico, alnoconetl,
Borronquecaeenlaefcriptura. tlilchapa&K,
Borzegui. lornifmo.
Bofque de arboles, quauhtla.quaquauhtla.
Bofquemuy efpeTo._ quauhyuuacatla.
BolTargomitar,, nindeotla,
Bonaria cofa, tacotlalli, tlaicotlalli.
Bota de vino- vino xiquipil.
Bota pipa, quauhcomitl.
Botacakado. lornifmo.
Botana de cuero obota. quauhtlatlatlamaniloni.
Botar pelota, nitla.tzicuinia. nitla,chochololtia.
Bote de pelota, tlatzicuiniliztli.tlachochololnliztli.
Bote de conferua. lornifmo.
Botica de medicinas, pacalli.papialoya.panamacoy.
'Boticario, panamacani.pachchiuhqui.
Botin dar. nitla,quahtlaga. nitecenteepanua.
Bota cofa no aguda, amo tene, tentetecuintic.
Boto de ingenio, yolloqmil.yblloqquimil.yollomimiq'J.
Botn dearbol, quauhtotomoliuhcayotl.
Botn de ropa, lornifmo.
Botn dehuego. totonqui tepuztegoaliztli.
Bouear dezirbouerias. aompa neeua. aniemanat.
Boueda. tetlapachiuhqni. tetzopqui.
Bouedahazer, tetica nitlatlapachoa, tetica nitlatzopa.
goueria. aoinpaeeualiztli.aquimamatiliztli,
BouoaiTi. aompaeeua, aquimamati.
Box rbol, lornifmo.
Boz, tzatziztli, tzatzjliztli, tuzquitl.
Bozeargeneralmente. ni,tzataztzi,
Bozingleto, tzatzatzini. ' {/

Bozes dar a alguno, nite^zatzila.


B ante o,5r r. 36
Bo7eshazerdaraotro. nire.tzarzatzitia.
r Boxearhablaralto- m\t!aquauhtlata. ni t.atkquauhtla-
3

toa. n,chachalaca. nichachalca.


) gfBraca. cemmat!.
Braca medida del vn codo ala erra mano, cem mtl
Bragaletede oro. teocuidaremecarl. matemecatl-
Bragalefedc pluma, machoncorl.macopili.
Brazalete otro, matzopetzrli. macuetlaxtli.
Bracear menear el braco. nitla,acoleua,
Braceartai mucho. m,matotoca. nmatlapaltic,
Bracero que ti ra mucho, mototocani.imatlapaliui. matla
paltic.
'Brago generalmente, mard.
Braco medida del obacoala mano, cen ciyacatl.
Braco medida del vnombroalamano, cemacollf.
'Bragas, maxtlat?,
Bramargneralmente. ni.tecoyoua, ni,choca.
BramidoaTi. tecoyaualiztli choquiztli.
Bramarel torro, choca,tfzatzi.
Bramido af. choquizth, tzatziztli.
Brama de ciruos. pipitzcaliztli.
Bramare! cieruo. pipitzca.
Brafa. tlexochti.
Braferogrande, apantlecaxitl.
Braropequec comoincino, tlecaxitl. tleuicoll,
Brafil. uitzquauit,
Braua cofa que muerde, tequani. tlauele,
Brauear ali. nino,tequantilJa, ni,tlauelcu.
Brauezatal. tcquayoti,
1
Brauo hombre, cocole.yolcocoe, dauele.tlauehloc,
Brauohazerfe. ni,cocoIci, ni,tlauelcur.
Brauohazera otro,, njte.cocolcuitia, nite,tlauelcuit/a
Brea o matagrande. auatetzmulb.tlaltetzmolh.
Bretn de col, colesyquioyo.coIesquiyotJ,
Breuecofa, repito, amo'cyac.
Breuedad, teptoyotl.amoueyacayot,,
B ante r. 8c u.
'B rerario, lo mermo.
Bro, nematilf'ztli. '
Bttoacoa. mmatini,mimatqui.
Brocado, teocuiclatilmadi. teocuitlayotilmatli.
Brotar los arboles, .ytzmolini celia,
Brotadoatbol, ytzmolinqui. celic.
BrotaduraaT/. ytzniDlinaliztli.celtiiztli.
Brotar oabriiie las flores, cueponi, xotla.
Brotada flor, cueponqui.xotlac.
Brotadura de flor, cueponiiztli. xotlaliztli,
Brotarla majorca demayz. monenepilcirienepilquija.
Brotada majorca. ' nenepilquizqur.
Brotaduia aifi. nenepilquicahztii.
Broquel. tepuzchimalli.
Bruirla en calado, ntlacalani.
Bruido aTi. tlcalanilli.
Bruidor ej.qupbnie. tlacalaniani. tlacalaniqui.
Bruidoi inftiumentocon que bruen. tlacaiaaiani,tla-
. ealamltetl.
Bruiroinzirmetalopiedras. nitla,petlaua.
BruidoaTi. tlapetlaulh tlaperlauhrii.
Bruidor elquebrueall'i. tiapctlauani..
Bruidor ral con quebruen. Uapedaualoni,
Bruir o tras cofas como ropa, nida.petzoa.
Bruida cofa aTi. dapetzof.
Bruidorquelas prue. tlapetzoani,
Bruidorconquelas bruen, tlaptzoloni,
Bruto'obeftial .atlacanec,at[uimamau.
Bruxa generalmente. naHi-
B ruxaque chupa ngre. teyoUoquani.
Bruxulaparatirarderecho, ' xicdi.yxdi, ' .
Bruxula poner, ni,xctlaia.
ff Buche, cuitlatecomatl.
Buey? tlaatecuitl quaquaue,
Bueltas darenlacama. nino.cuecueptinemi. nin,auctla-
ja.ninOjtzojKlsga.njuiOjtzontiauitzLinenu. '
B me u. 37
Buelra tornando delugar. ylotiVutli. necuepauztK, flecuT
tlacuepalztli.
BueItacofa,pan,cefpedocofa aTi. dacuepalli
Buelta cofa lo de baxo arriba. tlacueptli.
guclra ropa al reues. tlaixcuepall''. claixcueptl.
Bueltas daren pieal derredor, nino^uamalacachoa nio,
teteuilacachoa.
( Buena cofa, quall.yecrii.
Buenamente, ue',yuian. $anuelipa.
Buetagos. chtchitl.
Bufare! gato o cofa feraen jante. nitIa tzomia. nitatlatzG
}

mia,
Bufido afi, tlatzomiliztlitlatlat/'omilizdi,
Buhio, xacalli.
Buho, tecolur!.
Buladelfantopadrc. Ipmifmo,
Bullicio o rumor de gente ycauaquliztli.ycauaquiztl.nt
naicaliztli.chachalaquilizrii.tlacauaquilizrli.
Bullicio o alboroto degente, necunionihztli, neacomana
hztli.rlatecuiniliztli.
Bullfci'ofo atfi. tecomoniani.tcaccir.anam* tlalrrcuiniam.
Bulliciofo fin foficg. acaccanen.auic yauh, aocmotlalia,
Bullirfealgo. mocuecuetzos.moiina.
BullirlosguTanosopecesenelaguaocofaaT cuecueyoca
Bulliilashormigarpulgas o piojos o colas femejante*, y o
moni cueyoni.cuecueyoca.
Rullire arenaenlas fuente.*, momoloca
Btilliroandarmuchagentejunta. cucyoni.cuecueyoca
Burbuiadeagua. axittontli.
Burbujear l agua, momoloca,
B urde I ra me na- auian calli.
, gurlaraalgunono ledandotodoloqueelpenfauaqueledi
eran, nite.nencoa.
Burla alfi. tenencoztli.
Burlado defla manera, danencolii.
Burlador ta/, .enencoani.
I
B ante u.
^Burlando delta manera, tenencoliztica.
> Burlar de alguno riendofe del. teca niutzca.fecanaliauia
teca ninauiltia. teca ntnotenqueloa. tepan nauia.
Burla afi. tecauetzquiztli.teca neauciliztli.tccaahauializ
di. teca netenqueloliztli. tepan auializtli.
Burlador tal, tecauetzcani.teca mauiltiani. tecamoten-
queloan?, teca auian.
Burlando aTi, teca uetzquiztica. teca neautiliztica, teca r
netenqueloliztica.tecaaualiztica, tepan auializtica,
i Burlar engaando. nite,xicoa. teca ninocayaua. uite,que
queloa.
Bu ra aTi.texixicoliztl,teca necacay aual iztli.teqqueloliztl i
Burlador tal, . texixicoani.tecamocacayauani.tequequelo
ani.
Burlando aTi. texixicoliztica, tecanecacayaualiztica,teq
queloliztica.
Burlar depalabras, niexamanaluia. nite.tentlamachia,
Burlatal. camanalli. tentlamachtli.
Burlador aTi. tecamanaluiani. tetentlamachiani.
Burlando delta manera, tecamanaluiliztica, tetentlamachi

Burlar demanos.nite,aauilia*
Burla affi. teaauililiztli.
Burlador tal. teaamliani.
Burlando aTi, te aauiliiztica.
Burlar del que le vino algn defaftre. nite,tlatelchiuili*.
Burla tal, tetlatelchiuililiztli.
Burladorafi. ttlatelchiuiliani,
Burlandoaifi. tetlatelchiuililiztica.
y Burlar de otro mofado y dado del codo, tecaninotopeua,
teca niuetzca.
Burla affi. teca netopeualiztli, teca uetzquiztli.
Burlador tal. teca motopeuani, teca uetzcani.
Burlando afi. teca netopeualiztica. teca uetzquiztica.
Burlando dzir algo, niria^camanalytoa.nirlajtentiama-
chitoa.
B ante o. 3$
Burlando hazerlgo. nda,camanalchua,
, Burlara otroquitandoleelbancoo filia para quecayga. t
te,tlapeuia.
Burlado afi. tlatlapeuilli.
Burlador tal. tetlapeuiani.
? Bufear generalmente. nirIa,temoa.
Bufear haziendo ynquifict'on. nite,tlatemo!a.
Bufcaralgo tentando conlos pies, nitlajicxitemoa.fitlajic
xirotoca.
j Bufear atiento con la mano. nida,matemoa. nida,matoca.
Bufcarmirandoalderredor, nitla^xtemoa.nitlajjxtotoca.
Bufcarporraft.ro. nitlacxitotoca.
j Bufear de raizla verdad, nitla^neluayotoca.ynelhuayc*
cannaci.
Bufear y hallar aff de raiz la verdad, ynelhuayocan onacic,
Bufear a alguno o algunacofaen todas partes o lugares, ta
nauac niquica. tlanauac nitlateca.
Bufear con diligcia.nitla^nematcatemoa.nitla^acicatem
a.nitlamauiztemoa.
Bufear atiento piojoo pulga a otro. nite,atencoconauia
jBuuaobuuasdefcubiertas. nanauatl.
j$uuofoaTi, iianauati.nanauatqui,
Buuas tener, ninanauati.
Buuaspequefiasquenofalen alroftro. tecpilnanauatl.p.*
chotl,
Buuofoafi. teepil nanauatl,
Buuas largas, teuitznanauatl.
Buuofoafi. teuitznanauati,
Buuas de gran llaga, tlacagolnanauatf.
Buuofoafi. tlacacolnanauati.
Buzanoque anda de baxo del agua.atlan calacquj flanea*
laquini.
Buzanoentrarbelagua, natlancalaqui,
C ante a.
^[Delosquecomiencnen.C.

fjTCabaloque vienejuto. oneua.uelizqui uelixquich.


Cabal hombre, muchuelquchiua. muchue cmati.
Cabana, tlapixcacalli.tlapixxacalli.
Cabana para gira rdar los magueyes, tlachiccacalli.tlachic
xaealli.
) Cabec generalmente, totzontecon.
Cabera cortada, tzontecomatl.
Cabeceardeenojado. ninjxilacatzoa.nin.ixtlaca.
Cabecearnegando. nino,tzonteconuiuixoa.
i Cabecear otorgando. n,ixcuechoa'
Cabecearllamarconlacabera. nte,ixnotza.
Cabecearde fueo. nixochyayaticatnjixcuechotica.n^c
cochtica, -
>Cabecarde prefuncon. nino.quatlaca.
Cabecearhaziendole fenalquefc vaya. nite,ixtlaxilia.
Cabecear haze re eal qne no diga algo ante otros, nite,
icopilhuia.
Cabezcaydo o cabega cado elar ni,tolotica, niquech*
pilcatica.
iCabeceradecamaellugar, totzontlan,
Cabfeceraycpalquefirueporalmohada. tzonicpall,
Cabecera manta embuchaque firueporalmohada. qufc-
chicplB. :

Cabecera de mefa. mefaquae,


Cabe^ondecamifa. lomefmcv
Cabeconalilabrado, taqueehcuicuilol
Cabeco de fierra, tepetliquaololiuhca.
Cabezudo porfiado, amotenaquifma, amotenaquillanf.
Cabecudo degran cabec, a* quatecoma, quatenamaz .qua
chachal, quatalachi.
Cabecudo decabecalarga, quamedap, quauitz.quttzoc
Cabezudo de cabeg a ancha, quatexpetla. qcanauac, qua
aca1.quapatlach.
Cabellara, tzonealli*
C ante a. 39
Cabello opelo largo, tzontli.
Cabellosemplaftadoscon efina; oxiyotzontii.
Cabellos que dexenel cogote pequeos, piyochitli.qua
tzontli.
Cabellos opelos del cogote largos, quechrzontli.
Cabellos dlos papas dlos dolos, papatli.
Cabellosquedexan al lado, atzotzocolli.
Cabellos que dexan enla frente, ixquatecpi'i.
Cabellos dla frente crefpos. yxquailacatztli.
Cabelloslosviejos. canauactzontli.
(Caber en lugar, nonaqui. naqu.
Caberme buena fuerte, uel nmochiua.
Cabeftro, caita He mecatf.
Cabeftrero, cauallomecamalinqui,
'Cabezcaydoelar. ni,tolotica.niquecftpilcarica.
Cabildolugar do habla,, nenonotzaloy. tlatoloya, nece
tlaliloya, tlayeyecoloya.tecutlatoloy.
Cabtldolos rnifmos que fe junta, necentlaliliztli,nenonc*
tzaliztli. tlayeyecoliztli tecutlatoliztlu
Cabizbxo o cabega ba^o efiar. ni tzonicpilcac,no,tz
>

ct'picac.
(Caboofin. tzonquzcavotl.
Cabo o fin de edadquetentan decincuenta y tresaos. xi
. uitlmolpilia.
Cabos de cuchillos, tzinquauhyotr.ytzitzquiloca,
> Cabra ocabron, quaquauhttzone.
Cabrero, quaquauhtentzonpixqu/.
Cabrillasconftelacion. miac. miec.
Cabrito, quaquauh tentzonconetl.
Cacarear la gallina. tedatoa.tetzatzLtlatlazcatlatoa.
y Cagar, namt.naam.
Cagaprefa. tlaxttl. tlaantlr.
Cagadorontontero. amini. anqu,
j Cagar con redes, nitla,matlauia.
Cagar aues con lazo, nitIa,tzouia.nitIa,tzouazoia.
Cagar fieras con lazo, nitlacximecuia. nitla meeai,
a
ante av
Cagar auesconliga, nitla,tlagaluia.nftla.,tecpauia.
Cagar con redqe fe cierra, mt1a,tlapechmaclauia,ntla
riapachiuazmatlauia.nida,tlapachiuazuia.
Cago de hierro, tepuzcaxit.
Cacho de conferua, cennacaztli,
Gachondaandaiia perra, moquerzallai. moquetztlafc'
Cachorro perro, ytzcuinconetl, . -
? Cada ao, cecexiuid. cecexiuhtica. momonamic
Cada dos aos, oonxiuhtica.
' C a d a d i a . mumuztle. mumuztlae.
Cada dosdias oomilhuitica.
Cada mes, cecemetztica. cecemmetztlipan.
j Cada vno. ceceyaca,
Cada dos. o ornen, oontetl.
Cadaqual, cecentlacatl. ceceyaca.
i Cada vno fendos. cecentetl. cecen.
Cada vno dos, o orne, oontetl.
Cadahalfo. quauhdapechdi.tlapechtli.
Cadenade oro o de plata, teocuidamecatl.teocuitlacua
Catl.
Cadenade hierro, tepuzmecatl.
Cadera oquadril, quappantli. toquappan,
> Caducar, ayoc quima.
Caduco affi. ayocquimatini.
7 Caergeneralmence. ni,uerzi.
Caer decanfado. n?,quauhtenuetz. . '
Caerfiefta. ylhuidquiga.ylhuitlmochiua*
Caerjuntamenteperfonas. ticenuetzi, titotquitiuetzi.il-
ceuui.
Caer juntamente cafa pared o cofa aff, actiuetzi.
Caer arremetiendo con otro. nite,itquitiuetzi. nite,uicat
uetzi. tecanimayaui.
Caer refualando en cuefta con algo. nin,alaua.nino,xo*
Iaua, nino,petzcoa.
Caer en gran delito, per metaphoram. nin^atoyauia.
ao^tepexiuia.
C ante 4<>
C&erenhoyohondo, nin.tlacomolhuia
Caer hoyopequeo. nino,tlaxapchuia,
Caerenloquefcdize. ypan yauh noyollo. quinepanoan
noyollo. noyoilo ypan yauli
Caerfe a vnaparte y a otra. n,aufcuetzi. n,auc yauh.
Caerfepfedlirra obarranca.xini,xitinifXixitini.uitomii
> Caer muerto.' ni,mi&iuetzi,
^ Caertfopecando., nino,tlauitequi,
Caerfe la cafpa o portillas, ni,cocopeui.ni,yoyopeui.
Caer nieue o granizo, pixaui.pipixaui tzetzeliui.
> Cagar. ninOjmanauia.ninaxxa.ninojXixa.
Cagada cofa.; tlaaxixtli.tlaxixtli.
Cagarrutadeoueja ychccitlatl.y afl dlos dems.
Cay da gene ramente, uetzilizt, uetziztli,
CaydoaTi. uetzqui, .
Cay da juntamente, cenuetziliztli.netquitiuetzilztli,
Caydo alfi. cenuetzqui.
Cayda de pared o cafa, aftiuetziliztl.
Cay da a r remetiendo conptro, teitquitiuetziliztli.tecama
yaudiztli,
CaydoaTi. ytquitiuetzoni. ytquitiuechoni. ycamayaoa-
ni. ycamayaoni,
Cay da engran delito, per metaphoram, ne atoyaualiz-
tli.netepexiuiliztli.
CaydoaTi, matoyauiani. motepexiuiani,
Caydaen hoyo hondo, neatlacomulhuiliztli,
CaydoaTi. matiacomulhui.
Cayda en hoyo pequeo, netlaxapochuiliztfi.
Caydoafi. motlaxapochui,
Cayda a vnaparte y aotra.auicuechiIizth\auicyayaIiztIi,
CaydoaTi, auicuetzqui.auicyaqui.
Cayda de pared o fierra, xiniliztli.xitiniliztli, xixitiniliztli,
uitomihztli.
Cayda cofa afli. xitinqui.xixitinqui.uitonquf.
Gayda del que muere cayendo. *nictiuetzjliztli. mich'ue-
chilizr. . *
C ante

CaydoalT. micltuefzqu".
Cavdadecafpa., cosopeui/iztli, yoyopeuiliztl.
Cayado, chiquacolli,
Cal. tenextli.
Calabaza generalmente, ayutli. avutet?.
Calabaga pequea cogida verde y curada al fol, ayotzo
yacatf.
Calabaza vafo. xicalfr'.xicaltecomatl.
Catbala luenga, allacad.
Calabaza redonda, atecomatl.
Calabaealifa. tzifacayutli,
Calabaga otra redonday negra. tamaayutTi.
Calabaga chica y efpinofa, chayur i.
Calabaga pequea y bertugoa. yye tecomad.
Calabaza pequeita ilueftre. tlalayutli.
Calabazada, nequatzotzonazrli.
Calabazadas dar. nira.quatetzotzona.
Calambre, uapaualizdi, uapauiztli.
Calambretener. ni,uapaua,
Calauerna. quaxicall.
Calcaar, quequetzolli.
Calcar. nite,cactia.
Calcada perfona. caque cacaqus.
Cacado loque fe calca, cactli.
Calcada de c a m i n o , ' cuepocli.
Calcada hazeraffi, ni.cuepoquetza.
Calcar q apa tof. nino.cactia, nino.cacacria.
Cal car calcas, nicaquia nocae as.nino.calc.ait.a.
Cal^ as.lo mjimo.
Calcetero, calcaschiuhqui.
Caldera, tepuzapaztli.
Calderera do le l u z e n . tepuzapaichiuhea, tepuzapai-
chiualoyan.
Calderero, tepuzapazchiuhqui.
Caldode carne, nacaayot!
Caldo de aue. totoayot.
C a n t e a. 41

> Calendario, yhuittlapoua/amuxt'i.finomeycynoaa*-


moquetza.
Calentador de cama, pepechtotoniton.
Calentar fe al huego. ninozcoa,
j Calentar fe al fol. nino,totoni.i.
Calentar algo generalmente. ntIa,toton?a.
Calentar algo conel huelgo. nitla,aayoua.
Calentarlasefpaldasalhuego. nino.teputzdecuiloanina
reputztotonia.
Calentada cofa- tlatotonilli.
Calentura con fro, atonauiztl.
>Calenturatenerafn. natonaui. ^
Calentura grande tener, ni,t!epachiu. ni.t'euaanf.tTepa
ninoteca. & per metapho, ni,tlepopoca.nino tleuJa.co,
3

me naqui,yuhqun yentecuiniz. ni,xotla,


C alen tu ra tal. tlepachiuiiztli. tieualaniliztli, tlepan rere-
caliztli. tlepopocalizth. iietleiuzdi.comicaqukt.*-
tlaiiztli.
> Calera, tenextlatloya.
Callentecofa. totonqu.
Cllente con huelgo, tlaayoyiuV
;Callar. mno caua.
T

Callado q guarda fecreto.mocauai.&p metaph.uecadytie


Callada cofa que no fe diuulga. tlatlatilli. & per metapho-
ram.petlatitlanycpaltitlan daaqilli tlatlapacholb'.
) Calle, caltzalantli. ocallt.
Callos dla mano, machacayoll.
Callos tenerafi. ni,machachacayoUui. ni,machacayoIiu.
ni,machachaliui.
Callos de los pies, tocaccoT.
Callos tener afl, ni,caccoIeui, \
Callosquefehaze alasmugeresencima delpiedeeftarm
Jiendomayz. chacay olli.
Cal los tener affi niexichacayoliu, nixochacayoliu.
Calma enlamar, cactimaniliztli.
Calma de fol. tonaltzitzica. tonalladatzcaliztli,
K
*1mdffiF '"'totc^lM'.moVQftalutfr
s
' *. *j ; !
%

Calorgeneralmente, tlatotoniliztli. totonilizflf, : . - .


Calor natural. '-fbtWonGa . tby'anarra;*- ' '
5
. "
Calor tener. ni\totoni;hi,tlrrtiqui. ^ \
Caluniara alguno. nite,iztacauianite,tnlapiquia.tetecrr
nitlatlamiai"
C alunia. teiztlcuilizt. teten/piquiliztli, etechtlatla
fc-ftflztli-i-'-S^^w*. t - -i;: :
,:!..::-.:.

Caluniado. tlaiztlacaailli. tlattlapiquilH.yteehtlatlamilI.


Caluniador. teiztlacauan.teYeiitTap iquiani.ttechtlada-
miani, * . . i:
Calurofo, tlemicqui. tlamiqini, - :

iCua^-'qxipetZti.^; ; ; .
^Caluhazrfe. - riijquaxiptziui. - >
CaluoaiTi. / quaxipetztie,
Matrada dels ficnes. quaxuxumull, /
OafufenaB. ni^uaxuxumliiiKni,quaxuxuIacqu
r
4
1

Caluotal, quaxuxumultic. quaxuxumulacqui, .'


Camalaropa. pepechtli. : t .; O
Cama de madera. tlapeclitli. 1

Cama deyeruasoefp'daa.s cacapepechtltulpepchtli*


Cmara donde duermen, cochiantlixochiuaya. . ! <
^Camarero;-ytslatoeapepechtli ;qufmocuiltIauia;:
^Camarauaziedad de hombre. cuitlatl.nemanauilli
Cmaras. neapitzaliztli.
CamaraaTi. apitzalli. -u v j
i Cmaras tener, ninj'pitza.tiicnoqua* ; .r' . ;

= CamaTasdefahgretneir.; ieztli.nic^aqaiM^litcaptt&u
tlailli nicchiua.tlaillinicdaca .a. ' ;*-j*d:A..vu
Cmara all. tlailli. *-.;..*.-,*> - - :o:' : :;>ii
> Camarn grande. chafcalli\achacali. t , :?<!.*>; u .-...*
riam%ohp^uxo;::s;.u-.oqtHchacali:i .:; ;.;>- h.
Camarnoti o pequeo. , i'acocili. ?
>CambiarmxQ9im$p. nitla,patla. -H-r
v ; '>
Cambiadortaf. tlpata;nt*motIapatiIiaaL ;.;>;. :j
CarabidtUCite^uU^tlgpatlaliztJ^ .{;; .;,: ,
; n s
C #nte 4 2

Camelln de tierra o'eredad.. . cuematiaulrai, ,,. _., ,.,. ;

Caminar. nijnenemL . ; ; ... ...


Caminante, j jicnemmi.nenenqui. ., , ,r : , . -
r ;

Caminohazer* . noquetza, .
Camino tal. odi, _ : . , ,
Caminoancho ochpahtli.padauacodi. . .. , j
Caminarcon peligro o temor.. ni,te#qjcj hi^ :

^' ca.nimauhcaqjiga.. - ; ;-
Caminarapie. rikxinenemi.ycxipanniauhi
Caminanteairi.- icxinenmini.ycx!panyani .
f . ,; f

Caminara ciiall. callo ypan niyetiuhxuallo ypan ai


auh.cauallo nechmam. . . r

Caminante affi, caualloquimamani. cuallp ypari yetiani,.


caualloipanyatii. . *
Caminoque va alguna cafa. ; calotlLtechan calaquiotli.tej,
cha vauh odi. ' ; ,-, . - c ,-; :.,>..... v r ;

Camrab afpero. , : omficfp otili. o^q>ic9C^i%t^p.ot|i.'. "%


Camnollanp u ^ y c & c r i c a c o ^
( '.
Caminodiftr^agQ'efle^c^^'j. cda^icue^,,.^.^ r

Camique Van las misi^f^,. , ,:',.... . %


Camifa de hombre. lo mmo. ' j . . . t ; : ;

Camifa de majorca deqmayz verd_e. clommU ejtotfy r

mchdi. " 1
' ' "' ' ;

Camifa de majorca de mayz feca. tqtomocftrj..., r. V,\.3


Camifaocoftumbre tenerlarhuger? m^np,riiVtzuiaV , c

Camifa affi, nemetzuiliztli. -;Y<".." ' . V :


? a

Campana.lomefmo. ' c \ 5
Campanario. tqpuzdy#ilcaya,'^ ,\.
Campaneroquelas n'aze. campana chihqjj.capanaptzg.
|^^p^e^quelas.;^pie.,tlgtziljry'ani.. . , - - , ,"\ ;j ;

Campanil'o gallillo dla garganta.,. tpzctequacuilii.


Campefino. :m[|cayqtL,qu.4vHt-acayotl/,. '','1' -'" ;

Campo generalmente, quauhda jacatla. ],:>


Can d e madera* quauhtlancochtli.quauhcoeollj. -, .
Canalgeneralmeme. apipflhuaztli.ccbp'ihuazti.'"
k
r
-l- C ante
Canal de maclert grande para pallar aguaa alguna parte
quauhacalli. quaith apipilhuazti.
Canas dla cabeca. quayztaHi.tzotttztatlr,
Canas tener aff, n,quaiztac.ni,tzomztac,
CanoaflTi, quaiztac.quaiztaletzontztac.
Canas dla barua. tentzoniztallr,
Canad o canaftilo. chiquiuitl,
C anft&grand de caas, acachiquiml, chquuritopfll,
Canata de otras caas, otlaehiquiuitl quauh chiquiuitl.
qnauh otlaehiquiitl.
Cancelar efcriptra. nitla,tlilania. nttla>tliluauan&
Cncer oeofaf. ueiqualocatl.
Cancin canto. cuicatt.
Cancionero, cuica amad.
Candado o cerradura. tepuzdarzaquaTon.
Cndela d cera; xtcocuitlaocotl.
Cande/la de febp. febooeotl,
Cit^tiz^:ct^'ec^tk\ist tabiliziluit. tTuif fp'Sfe
Candelasdecerahir. ni.'xrcc^itlaocochiua.
!

Candelera queashaze. xiccuitlaocochiuhqui,


Candelerocirial. tlauil quauitl.tlauiloro.
y Candelero. tlauiltetl.
Candeleraltfobrequefeponenlos pequeos depioz*

Candil, netraurntohi. 1
, ;

Candela;" lo itfmc*.
5
' ^ ;

Cangiln. apiMIi.
) Cangrefo, tccojcidr. 1
' '
C&hQoHzncemttrkt dataztallr.
> Canoa :
acalbV '*
Canonizar, nto/aiirfflatiizc.oiif.^ ritefmt'&wifiSki
yn an nicpy h fnrome. ' i;

Canonizacin ali. te fanto mam^b'tilrtlii ;

Canonizado,- tlfanitmauizcotilli. ftttotyntiah :

poalliv :
; - ^-*;;
; :rr-;r:!:.r! ;r*,: !;
C ante a. 41
CanfTancio. dauniztli.ciauiztli.cammiquiztli,
Canflaraotra <ttte,iaurtia. nite,cimiclia.
CanliancoafTi. teciammi&iliztli.teciauirdiztli.
Cartflado defta manera, riaciauitilli.tlaciam miftilli.
CanflrfedehabJar. ni\tenquaquaunti,ni,tciaui.
Canffancioaf. tenquaquhtdi'ztH.tenciautilizrii.
CailadoaTi. tenquaquauhtie.tenciauhqu.
CUTarfe de mirar, nixquaquauhti n.ixtlatziur.
CanTancioaT. ixquaquauhnliztli.yxtlatziuilizrli.
Canladodeftamenera. yxquaquauhtic.yxtlatziuhqail
t Cantar el hombre, ni-cuica
Cantaraorro. nite.cuicatia.
Cantar tiple. ni,tlapiczaua.
Cantar el gallo dela tierra. tlacocoloa
Ctarelgallodecaftilla, tzatzi.
Cata re buho, choca.
Catarla golondrina, tlatoa.
Camarelae^genralmente. tzarzi, choca, datoai.
Cantarla rana, eotaloa.
Cantar fuauemente. mVyamancacuica. n^uelicacuica.n^
yeccacutca,
Cntaro grande, tzotzocolli.
Cntaro pequeo, apilolli.
Cantarera tzotzocolchiuhqui.
Cantarera, tzofzocolfiymania.
CantVdb&anpiedra, tetlapanaloya.teqaixtiloya.te-
tatacoya. ^ \' -V
;

Cteria aTi. * retlapahjaKitii. rquixtin'zdi: tetatacaliztli.


1

> Cariterb, 'tetzrznqi.texinqui.tedapriq ;


> Cantoleuantar, nixuicatlaja, ni,cui.caytoa.
Cant componer ifobrelo acaecido a otrb.nitejCuiqoa.
Cantollarjo, melauaccuicatl:
Cant de rgano, nauhtecuicatl.
i Canto de hombre, cuicatl.
Can toque fe canta a otro, teuitsiilvzilk
Cantode tiple, tlapitzaal&tU;
1 ;r :
*-
Iv C ante -a;* O
Canto degallodelaitierra ..d$cpeoIolwtJf ;- _ , ;v.. . HJ; ){

Canto de a u e s generalmente,;! -teatzizrii, choquj^^i tIatp' (i

llZtli. . v-.i:-:!:-? ;" - , ( , i , c" '.'

Cantoderana. cotalpliztli, ,,
; ^ , t ;
i Canroo piedra, tetl. : .r
Cantnoefquina, calnacaztl.
Cantor. cuicani.cuieatlali\cuicapicqui.;;
Caa el meollo otueta.no delhueflb, ceceyptjj.,
Gaa hueca... gcatl.-, . ' : ., : --,..r :- : !
-

Caa maciza, votlat:,teotlatw. / - ,


Caas grandes huecas, quetzalqtlatl, . :. . . t :

Caademayzelada. ouatetzpcotl, . ;

Caa demayzverde, ouatl, - <5

Caa de mayz leca, ouaquapitl*


Caal de pefeado, acacuexd,
Caaueral. a c a t l a , aacatla,
Cailladelbrago, matzotzopaztlf.
Cail/adelapiema^ tIanit2|tli,_tlanitzquauhyorl. >.'.,
Cao de agua aodi. ayoti. aquauhypt*
G a p a p a r ^ ; C f G n u v .tc^placaC
Cauto, catlatcihV ,
Capacete de hierro, tepuzquacalalatli. ,? , , .
Caparaalguno, nitejatect,nite,atequixta
Capado, tlaatecuitl. tlaatequixti'lli. .
CaparroiaocofaaTi. tlaiyac.tlalxoquiyac. 7
Capilla de.capa. .capaque9hquemtl.c^patzbrjtiejcpnjaj.,
(

Capilla de^glefia. teoclcitiapilli. "*'*' ,,'.1 f

Qapirote.de halcn-., .tIoi^quimn}uhc:aypI. tla^qimifpllt,


i Capitn. yaQquizcayacaiigu.y.a^
chcauh. . ' . " '.',..,,..'.<. '
Capitana a n . y q g z c a y c ^
cayotl.yaotacncahyotl.'f... . ., : '
Capitanear. nysoquizcaycanarn^
ni,yaotachcauht. " l 'W'y
Capitandegen?. ; | t f f \ ^ t ^ ! | ^ ^ p i ' ^ 3
5
i

Capitana alu. t e r M c n o ^ ^ ^ ^ ^ p * ^ . ^."-: j 2


Mtite i. 4 4
Capitaneardefra manera, nitcpachba,-iice.pachofati..
ni,tequir.latqcati, j ' . '
:
.
Capitel de coluna. temimilquatzaccayothquatzaccayptl
^Capitulode libr, amux xeloljztli, amoxtlatolxelolrztli.
Capn, bufcacapado.
Caponquefedaenla frente o cabera. tequatepiniliztli,te
quatziliniliztli/tequat/.ilcoliztli. - -' ;
Capullode feda. ecla cuchipilotl.
Capullo del miembro delhombre. xipintli.
(Cara, xayacad.
Cara con dos hazes, ^anquitlatiainictlaueliloc'
Caraacaradeziraalguno lo quehizoodixo. nicle,ixco
maca, nifte,ixmanilia,
jCara fin vergenza, yxtlaueliloc.
Caracol comolosdeepaa, teccizmama.uilacatochi.
Caracol muy chico, cili
Caracolgrandetdeag'uaconquetaen. itecciztli.atecocoK.
Caracol largo, cuechtli.
Caracol de efcalera, tlamamatayaullr. tamamatlaila-
catztli,
Carmbano, celt.
Cartula generalmente, xayacatl..
Cartula de papel, amaxayacatl.
Cartula de palo, quauhxayacatl. y aTi dlas de mas.
Cartula poner a otro nite,xayacatia.
Carcax de faetas. micomitl, mixiquipilli..
Carcajdaderif. 'tltlapitzaualiztli.
Carcajadas dar affi. ni,ueuetzca,
Carcaua. tlarataftli:.tlaltara&hV
Carcoma demadera, quauh-ocuili.
a Carcmalos poiuqque.facandelamadera quaulitextlL
v

Carcomida madera, ocuilquaqua. ocuilqtialc,


7 Cawel> iteilpiloya.tecaltzaqualya,
Carcelero. teilpi.teilpiloyantlapxquiV
^Cajsg.^:,im^ajpdchiria'.-- i ...
Cardada cofa. ,tapbchintli . ..
C ante a ,
Cardador, tlapochinqut.
Cardaduras, tlapuchinrli.
Cardas, tepu ztlapochinaloni.
Cardenalfeal degolpe. yapaleualiztl,.xoJouJaliztli,ee
temilizdi,
) Cardenal teneralTi. m\yapaleua.ni.xoxouia. nezremf.
Cardenales hazera otro, nice^yapaleua. nite.xoxouilia.ni
te,eez tema-
Cardenillo verde, quilpall/.
Carden, quilpal tic,
> Ca rdo de crner, tfitzquilitl,
Carducar. nitla,ixpochina.
Carecerdlo necelario ocitar pobre. nTno,to!inia nlqi
hiyouia. nicciaul, anecini notechmonequi.
Carecer de algo o no lo tener en vfo, amo ticnemiria, a-
motiquita. amoriquiximati.
Careza, tlatlacotililiztli, cenca tlatlacotililiztL.tlapatiyo-
r> ualiztli.
Cargarfe. nino,tIamamaltia.
Carga, tlamamalli.
Cargado, tlamama.
Cargara otro, nite.tlamamalta.
Cargar arcabuz. ni,tlequiquiztialfemi.
Cargado arcabuz, tlarlequiquiztlaltentf.
Cargo tener de al go. nitlajnocuitlauia. ninoIacuifTautl
Cargotal. netlacuitlauilizti.
Cargo de conlciencia, netlamamaltiliztli. neyollamamal*
tiliztli, neteqtilizth. netlacemmamaltiliztli.
Caridadparacon otros, tedacorlaliztli.
Caridad para configomifmo. netlacotlaliztJI.
Careftia auerde mantenimientos.mayanalo.cococmoteca
Careftia tal. mayanaliztli
Ca reftia auer o careza de cofas, tlatlacoti. tlapatiyout.
Carmenar, bufcacardar.
Crmefi feda,rafoo tornafol. chichiltic peperzca.xoxo.lt
Carnal tiempo de carne, nacaqualizpa.
ante . 45
Carnal hombre viciofo. atle y tech quimaxinllam'.quixca
uiayninacayo,
> Carne, nacatl.
Carneroanimal. oquichichcatl,
Carnero demuertos, omitlatiloya.omitlaliloya.
Carnicera, nacanamacoya,
Camiceroque vendecarne. nacanamacac.nacanamacan
Carnudo, nacayo. tlaque.
r Caroenprecio, tlagotly. patiyo.
Carpintear. ni,quauhxima. nitla,xima.
Carpintera oficio, quauhxincayotl.tlaxincayotl.
Carpinteradolabrl. quauhximaloya.
Carpinteriabarrio. quauhxincLtlaxmca,
Carpintero, quauhxinqui. tlaxinqu?,
Carrafco rbol verde, tetzmoli. auatetzmuli.
Carrafcofeco. tetzmulquauitl,
Carrafcal. tetzmulquauhtla. tetzmulla.
Carrera do corren, netlatlalolaya.
Carrera o corrida, cen netlaolr.cen net/aoliztli.
^Carreta, quauhtemalacatl.
Canetearguiar carreta. ni,quauhtemalacayacana.
Carretearlieuaralgoencarret. nitla,quauhtemalacauia
Caneteroque guia, quauhtemalacayacanqui,
Carretn, buca carreta.
Canilloopolea. quauhtemalacatlatlecauiloni.
"iCarniodeJacara. candi.camapantli.
Carrilludo, cpupucactic.camatetic.cacane.capupuztic.
Carrizal, cacada, acapitzaftla.
Canizoepeci^decaiia. acacacatl.acapitzactli.
Cano.bufca carreta.
Carta eferipta. amatlacuilollt.
Cartauocfquadra. tlanacazanoni.
Cartapacio amatlatzontli.
?Carbn, teconalli.tecolli.
Car.5hazet-.m .teconallatia.ni.teconalceuia.nbtecolceuia.
Caruoneroquelo haze. tecolceui.teconallati.teconalceui.
L
G ante a,
i Gafa. caHi.tecVian.
Cafa real ueitecpa.ueitccpcalli.tlatocan.
i Cafapagiza. xacalli.
Cafa de muchas bueltas, ealcocolli. calouicantlt.
Cafa que no fe mora, cacticac, ayac tlacad.
Gafal doauiacafas, callatelli.catzaqualli.
Cafar fe.generalmente. nino,namiia.
Cafarfelamuger, nin.occhotia.ninjOquichuata,
Cafar fe el hombre. nino,ciuauati a. ni,tlapaliuhcau,
Cafadamuger. oquichua.namicili.
Cafado hombre, ciuaua. namique.
Cafamentero. ciuatlanqui.
Cafamiento generalmente, nenamiftiliztlf.
Cafamintode mugeres neocehotiliztli neoquichuatiztl.
Cafamito de varones, neciuauatiliztli. tlapahuhcatiliztl
Cafalahija con alguno. nitla,occhotia. nino.momia.
Cafa ral hijo con ajguna. nino^ cuamonna.
Cafcajo, tetzicueualli.
CafcajaL tetzieueualla
Cafcajo otro, xaltetl,
Cafca. xaltetla.
Calpor poco mas o menos, y uhquimma.
Cauaficomo. achiuh.achiuhqui.
Cafo de confciencia, neyohtlacolli, netequipachol,
Cafpadela cebeca. quatequixquitl.
Cafpa portillas de nios, quaxincayotl. quaxoneuadt
Casta linaje, tlacamecayotl.
Carta perna. mopixtncmi. chipauacanemini.
Caftanuelasdetierra. cacomitl.
Cartidad. nepialrctli. chipauacanemiliztli.
Caitamente, nepialtztica,chpauacanemdiztica>
Caftigar deobra. nite,tlatzacuiltia.
Caftigador afllr. tetlatzacuiltiani.
Cartigado. tlatlatzacuiltilli.
Caftigo. tetlatzacuilrilizti.
CaftigarriejzdoodepalaJbra. m'te,rtonotza.nite izcaIia,
)
C ante a . . 4 5
Cafb'gadoafi. tlanonorzalfi.tlazcalilli.
Caftgador tal, tenonotzani.te/zcalian,
Caftigoafli. tenonotzaliztli.teizcaiiliztli.
C aftiga r crudamente y fin piedad, aninopilhuia.anitetla-
machuia.
Callizo, cenca pilhua.
Caftrar, bufca capar.
Caftrar colmenas. ni,quauhnecquixtia.
Caftradacolmena, tlaquauhnecquixtilli.
Caftradorafl. tlaquauhnecqixtiani.
Caftradura tal. tlaquauhnecquixtiliztli.
Catarata, ixtotolitiuiliztli.yxtOtoliciuiztl^
Cata ratas tener enlos ojos, nixtotoliciui.
Ctedrapaenfear, temachtiloya.damatilatemachtiloya
Catedrtico, tlamatiliz temachtiani.
>Catiuaren guerra. ni,tlama.
Cantieri affi, mallotl.
Catiuidad tal. tlamaliztli.
Catiuo, malli, tlaaxitl.
Catiuofer. ni, malti, nitlaaxitT.
Catorze,bufca al fin defte libro dondefeponelacuenta.
Caudal. tlaixnextilli,
Caudillo, bufca capitan,
Caufael porque fehaze. ypampa,
Caufa dar ocafi pa mal tratado traici5.nite,tlachichiuilit
Caufa tal. tedachichiuililiztb.
Cautela para bien. nematiliztli.
Cautela paramal, tenaualpololiztli.
C autelofa mente en bien, nematca.
Cautelofamenteenmal. tenaualpololiztica,
1 Catelofoenbien. mimatini.
Cautelofoenmal, tenaualpoloani,
Caua de fortaleza, tlaltenamitl. tlaltzotzontli.
Cauada tierra, tlaelimictli,
Cauador tal o labrador, elimiquin, tlaayni.
Caua Igarencauallo. caualoipannonnodali.
C ante a, & I.
Caualleria. pili ori.
Cauallerizo. cauallcpixque ympanycac. cauallopixque
ynteachcaub.
^Caualjero. pilli.
Cauallete de pared, tepan quachichiquilli.
Cauallilloentre furcoyfurco.oenne^ray era. cuemitl,
cuncpactli.
^Cauarlabrareredades. nelimqui, ni.tlaay.
}Cauarhaziendo hoyo, nitlatataca,
Cauadacofaafri. tlatatactli.
Cauadortal. tlatatacanr.
Cauar en madero o piedra. nitla,cuicu. nitIa,coyonia.
Cauadacofa ad, tlacuicuirf. tlacoyonil/i.
) Cauerna cueua. oztod.
Cauernofolugar. oztotla.ooztotla.oztoyo,
Caxa. bufcaarca.
Caxadefcn'uania. totolacatecomatl.clacuiloltecomad.
Caxa de cuchillos, cuchillo yc'allo.
< Caxa texida de cliz o cofa aTi. toprli.
Caxcarcabefa o cofa hueca, nita.xamania.
Caxcaralgo quebrando, nitla.tlapana.
Caxcaradenuezo bellota ocofa alti, cacallorl,
Caxcara de granada o tuna o cofa femejante. euayotl.
Caxcauel grande. cuyulli.
Caxcauel de rbol, yoyotli.
Caxcauel de culebra o biuora. coacuechtli.
Caxco de valija, tapalcatl.
Caxcodelacabeca. quaxicalli.
Caxquete de hierro. . tepuzquacalalatli.
Caxquillodefaera. midyquatepuzgo, mitlyyacatepozgo,
^"Clamar dar bozes, ni.tzatzi.nijtzatzatzi.
^ C l a m o r , tzatziztli. tzatzzri. tzatzatzilizrli.
Clamorbfo. tzatzin tzarzatzini.
Clara de hueuo crudo, rotoltetlyteuilotca.
Clara de hueuocozido. tototetl y y ztaca.
Ca ra colano turbia, chipauac.
C ane I. 8c o*
Claridad affi. chipaualizrlf,
Ciaracofa trafparente. teuiltc.atic.teuilotic.naltonac.
ompaontlanec'-
ClaridadaTi, reuilticayotl,
y Claramente- uelnezca.
Claridad luz. tlanexillotl.tlanextli.
Clarificaralgopurificdolo. nitla,chipaua.nitla,yeftia.
Clarificarmanifeftaralgunapcrfonaanteotros, ne teix3

machti.nite,teittitia.
Claro en fama, mauiztic.tenyo. tocaye,
Claro en fonido. tzilicric. nauarf.
Clauaralgo. nitla.tepuztoca. nitla,tepuzmina.
Clauazon. tlatepuztoconrlatepuzminaloni.
Clauellina. caftillxuchitl.
C Iauo de hierro, tlatepuztoconi. tlatepuzminaJoni tepuz
uitzrli. tepuztlaxichtli,
' Clemencia rener. nite,icnoitta,
Clemencia affi. teicnoyttaliztli.
Clemente, teicnoittani.
Clerezia, clerigome.clerigoti.
Clrigo, lo mifmo. o,te,opixqui\
Cloquearla gallina de efpaa. tlatlatoa.
Clueca gallina, tlapacho. tlapachoqui.
flfCoapara cauar la tierra, ui&li,
Cobarde peribna. mauhqui.mauhcatlacatl.
Cobarda, mauhcatlacayotl. nemauhtiJiztli.
Cobdicia generalmente, riaeleuiliztli, neltaicotilizti,
Cobdiciar algogeneralmente, nitlajeleuia.ninotla^ycoltia
Cobdiciarperfona, nite^'xeleuia, niteieleuia.
CobdiciaalTi, teixeleuiliztli.teeleuiliztli.
Cobdiciardeferdios. nino teomachtIani.
5

Cobdiciaaffi. neteomachtlamliztli.
Cobdiciar honrra, nimauizcoeleuia, ninor,mauiztiIiIani,
ni,mauizgonenequi.nino,pantiaxtIani,
Cobdicia affi. mauizgoeleuiliztli. nemauiztilillilizt!i,ma.
uizconenequihztli, nepantlacallaniliztli.
C ante o 4

j Coberrorde algo generalmente, tlatlapacholoni. tlaixtla.


pacholoni, t/atfapachiuhcayod.
Cobertor de cama, pepechtlapachiuhcayotl.
Cobertor delibro, amoxquimiliuhcayotl.
Cobertura, tatlapacholiztli.tlaixtlapacholiztli.
Cobrarla hazienda. nitlacxitoca.
Cobrada hazienda. tlacxitoctli.
Cobranza aT, tlacxitoquiliztli.
Cobrarloperdido. yenoniquitta.
Cobrado afTi. yeonomottac.
Cobre metal, tepuzti. chichiltic tepuztli,
> Cocarlaximfaomona, cotaloa.
; Coca ra alguno. niteaauimauhtia.
Codo del brago, moh'&Ii, mocpitl.
Codo medida hada la puta del dedo mayor, cemmolicptl.
Codo medida harta la punta del dedo menor, cemmatzo-
tzopaztli,
j Codorniz, coli.
Cofadria lomifmo.
Cofadre.lo mifmo-
Cofia, qua quimiliuhcayot.quamadatl.
Cofre, tepuzpetlacalli
? Coger algo enelfuelo, nitla,pepena.
Cogedor tal. tlapepenqui.tlapepenani.
Coger flores. hi,xochitequi,
1 Cogerfruta dlos arboles. ni,xocotequi, ni,xuchiqualte(|
Cogerverdura cortandolacon la mano. ni,quiquilpi.ni-
tla^ziquimoloa. ni,tlatzopitequi.
Coger arrancando, nitla ana. tiitla.uiuita,
-j Cogerlos tributos, ni.tequinechicoa. nitla,nech/coa.
Cogedortal. tequinechico. tlanechico.
Coger ropa plegndola, nitIa,cuecuelpachoa.
Coger loscabellos ala cabera lamuger. nin,axtaua. nin>i
cuia.
? C oge r mayz, ni.pixca.
Coger chia. njjchiaman.
C ante o* 4S
Coger axi, nixhiltequi.
Coger frifoles o hauas. n,etequ. ^curaida.
Cogerbledos granados. ni,uauhpuztequi,
> Coger cofasefparzidas. nitlaxuicui. nida,ololoa.
Cogollo de verdura no efpigada, quily ollotli.
Cogollo de verdura efpigada, quilquiyotl,
C ogol o de maguei no epigado. mey ollodi, mecellot!.
meztallotl.
Cogollo de maguei efpigado y feco. quiyoquauid.
Cogote dla cabecala parte mas alta, cuexcochtet.tocuex
cochteuh.
oogotela parte masbaxa cuexcochtli
Cohechar el juez tomar cohechos. nino,tlaxdauia, ninoch
tacatlaxtlauia.
Cohechar d ar cohechos al juez, nitctempachoa. nite ich-
taca tlaxtlauia.
Cohecho a. tetempacholizt. teiehtacatlaxtlauiztli.
Coyunda de bueyes, euamecatl. cuetlaxmecatl.
Coyuntura, gagaliuhyri^uiuilteccdi,
Coyunturabuenaofazon. q u a l c a . . . . . . .
>Cola deanimal, cuitlapilli.
Cola para pegar, tzinac cuidad, tlagaloion,
> Colacin o fruta, xuchiqualli.
Colar paos, niria,nextlata.
'Colaralgoenlienco, nitla.tilmauia.nitla^uachuia,
Coladeroaffi. tlatilmauiloni. tlaquachuiloni.
Colar algoenceftillo, nitla,chiquiuhia,
Colaralgoenpajas,. nitla tzetzelhuazuia.
5

Colcha de cama, tlachcauipilcodcochiuani. .


Colchero. tlachcauipilcoc.
Colchn Jo mifmo. vel, quacbpepechtli.
Colearelanimal.mo,cuitlapilayacachoa,mocuitlapillala^a
> Colera verde, cuzticalauac,
y Colencoque fe enoja, cocole.
Colrico de humores, cuzticalauacayo.
Coleta de cabellos quatzonrUV .....
C ante o..
Colgado eftar de alto. ni,pfcac. ni,'pi!caticac.
Colgajo de vuasocofa aiT, ocholli. cemocholli.
> Colgar algo. nirla,piloa.
Colgada cofa tlapilolli.
Clica pafio. cuitlatecpichauiliztli.cuitlatejfcaluacjlizfli
C oIicapaiTiotener. ni,cuitlatecpichaui. nixuitlatexcaluag
Colino, colistecth.
Collacin, bufca.barrio.
Collar de veftidura, yquech.
Collar de oro. cuzticteocuitlacuzcapetlatl.
Col lea r- nino,quechi toda .nino,quechtl a tlac, a.
Collera, bufca. argolla.
j Colmar medida, nitla^zoneua.nitlajtzquctza.nitlajtz
tlalia, nitla uitzqueua,
}

Colmada cofa. tlatzneuaHi.tlatzonqnetzalIi. tlatzontla


lilli, tlauifzqueualli,
; Colmena, quahnecumitl.'
Colmenar, quauhnecutla.
Colmenero, quahncpixqui.
y Colmena redonda de arboles, mimiauatl.
Colodnllodela cabegala partema.saha, cuexcochtetl.
y Color generalmente.'' tlapalli.
j Colorado color- chichilric. -
Colorado fino, tlapaluatzali.
Colorado tener l roit.ro de vergenza. nin ixchichil6a,
3

nin,ixtlatlaftilia.
j Coluna de pied raquadrada, tetlaquetzalli,
5 Coluna de piedra redonda, temimilii.
Colima de madera quadrada. tlaquetzali
Colunademaderaredonda, tlaquetzalmimilli,
Coluiade ventana, tepiazrli.
Comadreja, cueatli.cucamatl
Comarca de pueblo, altepenauac,
Comarcano* alceprlitechpoui,
y Combatir o pelear, nite,ycli. nite.peua. nite,yaochiua.
Combate aTi, teicalilizti.tepeualiztli.teyaochiualiztl.
C ante o. 49
C ombatido afTi. tlaicalli. tlapeuhrl/. dayaochiuhdi
Combatir co artillera. nida tlequiquizuia,
3

CmbatidoaTi. tlatlequiquizuilli,
Combidar e ahazeralgo. nin^ixquetza. m'cnotequitia,
nin,ttoa.
Conbidarfeencombite, nino,cuitlauia. nin,ecauia,nica
laftiuh.
, combidar a otro. nite,coantoza.nite,coachiua.
combidado. tlacoanotzrii.tlacoachiuhdi.
Combidadosponeralamefa, nite,coatlalia.nite coateca.
3

(^ombite. tecoanotzalizdi.tecoachiualiztl.
Comedido, moyocoyani. tlacaquini. mimatini.
Comedimiento, neyocoyaliztli.tlacaquiliztli. nematiliztli
Comedirle. nino,yocoya.ni^tlacaqui.ninimati.
Comedera cofa, qaloni.
Comedor, tlaquam.
Comedor delicado, uelicadaquani. uelicaquani.
Comedor de hombres, tequani.
iGomencaralgo, nitla,tzmtia. nitla,peualtia.
Comencarfealgo. tzinti.peua,
i Comentar a andar oparrirfe nompeua,
iComencar de burla para engaar, nite,auilpeualtia.
Comentar a madurar la fruta, camileua, moxaua.
Comer, nitla.qua.
Comer por los rincones, nichtacatlaqua.
Comer mucho, ni,tequitlaqua,
Comeramenudo, atzanitlaqua.achchicanidaqua, canic
ninemi nitlaqua.
Comer muchas vezesoendiuerfaspart.es, nidatlaqua.
Comeftiblecofa- qualoni.
Cometa encendida citlalimpopoca.
Cometa pequea que parece caer. cidalintlamina.
Cometagrandequeparece correr, xiuitl.
Cometer pecado. ni,tladacoa.
Comezn tener, ni,cuecuetzoca, n^quequexquia, ni,yoI
miqm". mVyoyomoca.
M
C ante o.
Comezonaf. cuecuetzoquiliztli.quequexquiliztli. yot-
miquiliztli. yoyomiquiliztli.
y Comida, tlaqualli,
Comiencoprincipio tzi'ntiliztli.peualiztIi,,nelhuayot] i

Comigo, noua.noda. nonauac.


Comigomimo. canehuad. g neua.
Comiln., tlaquani, tequitlaquani.
> Como,cojuncion. quenin, ynquenfn.tleyn.yndeyn.
Como cprado. yuhcj. yniuhqui/yuh,yniuh,yuhqumm*.
Comoquiera, cacoquenin. caniliuiz.yliuiz.
Como qualquera o como quienquiera, ayenoy tihqui. yn
. iuhque cequinti.
Como qualquera cofa, gayenoyuhqui. yriiuhqui oeceq.
C ompadecerfe de alguno, nechdaculti.nechtecpachoa
nechicnorlamachtia.
Compadecerle oconuenir. uelitim mochiuaz.
C o m p a d r e . ' l o mifmo.'
Compadrazgo,, compadreyt!.
i Compaero. ycniuhtli. tetchuh. teuapo, tepo.tetlaufcaf,
C ompaia affr. ycniuhy ol, teuampoyotl. tepoy otljtetla - 4

uicallotl.
) Compan, ated.
Comparar vna cofa aotra, nitra.neneuiia.
- Comparar o cotejar vna cofa con oti a. nitla neuiurlia,
4

Comparcionaffi. daneuiuifilfztli.
Comparacin poner en platica. nita,nezcayoti, nima-
chyotllia.
Comps dehierro.o mifmo. vel. tlayoloanaoni,
)CmpaTar medir por comps, ntlavyoHoana.
CompafTadoalTi, tlayolloantli.tlayollonalli.
Compafion, tecatlaocuyahztli.tetecbpatlaocyaliztli.te-
ca nhtlamachiliztl
Compaion tener de alguno, tecanitlaocuya.tetechpa ni
tlaoc.uya.tecaninentlamatr,
Competencia, neixnamiquilrztli. neunaiiquiztli, nen*
jniquilizdi*
C ante o, 50
Competircon otro, niteixnamiqui, nitenamiqui. ninote,
.hamictia.

Competidor tal. teixnamiquini.tcixnamicqui.tenamicqui


Complazeraalguno. nite.uellamachtia. nite,pacr.ia.
Complazimientoaffi. teuellamachtdiztli, tepactiliztii.
Coponerobra canto oeferiptura. nidatlalia, nitIa,yocuya.
CompofidonalTi. tlatlaliliztli. tlayocoyalizdi.
Componedor tal, tlatlaiiani.tlataliqui.tlayucuyani,riayu
;. cuxqui, ,
Componermedicinas, ni.pachichiua.
Componer lea. nit]a,tetema.nirla,quauhquetza.
Componero aderecar. nitla,chichiua,nitla,cencaua.
Componerfe o aderecar fe. nino,chichiua.nin,cencaua
nin.ihymati. nino,yecquetza^
Compra, tlacoualiztli 4

Comprar algo, nitla,coua.


Comprado, tlacoualli.dacpuhtli.
Comprehenderloquefedize. nitja,mcica caqui,cane
:. niccaqui,
Comprometer en manos de alguno, tetechninpcaua.
Comprometida cofa, teteehtJacauhth, tetechtlacaualli.
CompromiiTo. tetechtlacaualiztli,... , ;
Compuerta obra canto oeferiptura,. tlatlalilli.tlayucuxtl
Copuefta medicina.tlachichiuhtl patli, tlachichiualli patli.
Compuerta lea riatetcntli.dattemalli. tlaqyetzti.quh^
querzalli.
Compuerta oaderecadaperfona. mochchiuhqui. mouel-
quetzqui.moyeyecquetzqui.
Comulgar, nicnocelilia i'acramto. yteehtzincpninaxitia
yn facamento. . ....
Comn cofa, nepan axcatl.nepan tlatquid. cemaxcad. ce
: tiatquitl. tecemaxca. tecentiatquiti.
Comunidaddomefmo.
Comunin, ycelilocatzin. facramento.ytechtzincoaxi~
uliztli facramento.
Comunmente, vece cenca-yecemuchipa
M i}
G ante o,
> Con,prepoficion. yca.
Concauidad olohuecoqueay entre viga y vigancimala
:
pared, calcayotl,
Concebir la hebra, yticmotlaliapiltzintli.
Concepcin, teiticnetlaliliztli.
Concebido, teitic motlali.
Concegilcofa de concejo, tecemaxca. tecentlatqui.
Concejoayuntamito. netecunonotzalztli.necentlaliztli.
Concertar lodefbaratado.tlamachnitlatlatlalia.tlamach ni
tlamarnana.
Concertarhuefos. nitejomiquetza.nitejgaloa.
y Cdcertarponerenord. nitla,tecpana. nitla,uipana.
Concertar alosdifcordes. nite nentzaltia, nite,tJacece-
x

uilia. nite,necniuhtlaltia.
Concertar felos difcordes. monorza,motlaceceuilja.mo
niuhtla.
Concertar fe enel precio: ntte,tennonofza. nitla^tertno-
- nfz.nitla,nnotza.
Concertar felos pleiteantes, tito^tlatlalilia. tito,yecnono-
tza,ttnnotza.
7 Concha de pefcado, michcacallotl. mixxoneuatl.
Concha dehoftia. eptli, eptapalcatl.
Concha venerapequefja. amatzcalli
Concha de galpago;- ayo cacllotl, ayo tapalcad.
7 Gonchauar. nitla^hichua. niria,patia.ntla,papaua.
Conchauo. tlachichiualiztli. tlapatiliztli, t]apapafiliztl
Concierto comoquiera, nenonotzaliztli. nenonotzalli.
:
nenpnorztli., ,
,
Cociliat o procurar amigos, ninocntuhtia.ninoticiuhtia .>
1 ;! ;
ConciliacinaTi. neteicniuhtiliztli. - .
Confiador tal. moteicnjuhtiani- .i )
) Ccluir obrao razonamiento. nita:,yeGoa,nitI a,tz6qtiix
x ti. ni,tlami.
Concluida obra affi, yecauhqui.tzonquzqui. tatzonquix
tilli.
Conclufion tal. . tlayecoliztli. tlatzonquixtilizt/u >
C ante .
Concordare concertar las bozes, nijCuicaana.nite^uica
nami&ia.
Concordar el canto, cemonotiuh.cenyauh.centettiuh.
Concordarlascuerdasdelinftrumento. nitla,nanamic tia.
Concordar o venir vna cofa con otra, quinamiqui.
Concordar algunos entre i. motlatolnamiqui. motlatol-
nepanoa.centetiayntlatol.
Concordes affi. ceritettica yntlatol. centetia yntlatol.
Concordia tal. tlatolcetihztli, tlatolnepaniuiliztli. tlatol
centetiiztli.
Concordar alos difcordes.bfca concertar.
Condenar porfentencia. nite,tIatzontequiIia,nite ixna-5

uatia.
Condenacin affi. tetlatzontequililiztli. teixnauatdiztli.
Condenado deta manera, tlatzontequililli.tlaixnauacilli..
Condenara muerte., nitemiquiz tlatzontequilia.
Condenacin tal. temiquiztlatzontequililiztli. ~;
Condenado affi, tlamiquiztlatzontequili/li.
Condicin natural, yuhquicaliztli. yuhtlacatiliztli.yeliztli.
Condicionen contrato, tlatollaliliztli.
Condicin poner en contrato, nictlalia notatol.
Condicional cofa. . ontettica.maxalihtica, amo neltitica.
Conejero, tochanqui,
Conejo, .tochtli, tochin,
ConfelTffe. nino,yoImelaua.nino,yolcuitia.
Gonfefado, moyolmelauhqui.moyolcuitiqui,
Confeffionafi, neyolmelaualiztli. neyolcuiriliztli.
Qnfefprtal. eyolmelauani.,tyImelauhqui. teyolcuiti
aniiteyolcuitiqui, :
r
i Confeffar aotxd, nite;yolmeIaua, nite,yolcuitia
Confeffarenjuizio. nicnocuitia, nicnomachitoca. .
ConfeTion tal, necuitiliztli, riemachitoquiliztli.
Confeflara dios por dios, nicnocuiria, nicnomachitoca
dios,
) Confiar en alguno, tetech ninotemachia. tetech ninochi-
- caua.tetech nitlquauhtamati..teteclininQtlaquauhtlac-o
C anr o.

'- x il i. te tech n a ti a ma ti !,te techn iq ua uhy oua.


Confiancatal. tetech netemachiliztli. tetechtaqtiatihta
matiztli.ttech claqauhtlacxiliztli.tetechtlamatiliztli
tetech nechicaualizdi. tetech quauhyoualiztli.
> Confiar dealguno. tetech ninotlacanequi. tetech uelca-
noyollo.tecauelcanoyollo.
Confian ja tal. tetech netlacanequil/ztli.
Confiar defi'mefmo. nicnotenitalhuia.
Confiado aSH. motlatenitalhuiani.motatenitalhuiquf; .
y Confiar de otro el ecreto o hazienda. nue,tlapialtia.
Confiada cofa afi. tetlapialtilli.
Confiancatal. tetlapialtiliztli.
Confirmacionfacramento. lomifmo,uel. teoyoticate-
machiyotliztli. teoyotica techicaualiztli.
Confirmar darel tal facramento. teoyotica nitemachiyo
tia.nictemaca confirmacin-
Confirmar fe recebir confirmacin, niccelia teoyoticate
machiyotiliztli, niccelia confirmacin.
Confirmado afi. teoyotica tlamachiotilli. oquiceli con-
firmacin.
Confirmar lo hecho o dicho, nicchicaua.
Confirmada cofa affi, tlachicaualii. tlachicauhtl/.
Confirmacin tal. dachicaualiztli,
Confirmarfeen mal ni,tzontetia. ni,yolIoteti.ni,yolIotla
quactia. nicnonacayotia tntlauelilocyotl.ni.tepuztia.
Confirmaraotraengracia. graciaticanitecenchicaua,n
texenqualtilia.
Confirmadoall, graciatica dacchicaualli,tlacenqtililli,
Confifcaros bienes, nite,tlacencaualtia.
Confifcacion de bienes, tetlacencaualtiliztli.
Confitero, confites chiuhqui.
Confites, lomifmo.
Confites hazer. ni.confitesxhua.
7 Confundir a otro con razones.nite,tentzaqua. nite.poliuh
titlaqa
Confundirme. nino,tentzaq,ni,poliuhtiuetzi. ni^micti-
C ante o* 52
tnotlalia.
Confufoafl, tlatentzacutli.tlapoliuhtitlaxtli.
Confuamente. tetentzaqualizrica. tepoliuhtitlacaliztica
Conflion. tetentzaqualiztli, tepoliuhtitJacaliztli.
Confundir ofufca ralos oyentes. nite,ixpoloa. nite.tlapo
polhuia. nida,naualitoa,
Confufamente afi. teixpololiztica.tetlapopolhuiliztica.
tlanauaiitoliztica.
"Cbnfufion tal. teixpololiztli. tlapopolhuiliztli, tlanauali-
toliztli.
Confundidorali. teixpoloani.tetlapopolhuiani. tlanaua#
litoani,
;Confundirecharen verguenca a otro. nite,pinauhtia.ni-
te,ixceuia. nite,ixtlaca.
Confundido affi, tlapinauhtilli. tlaixceuilli. tlaixtlaztli.
Confufamenteafl*. tepinauhtiliztica, teixceuiliztica. te
ixtlacaliztica.
Conrufto tal, tepinauhtiliztli.teixceuiliztli.teixtlacaztli
iCongoxarfe. nijpatzmiq, ni,yolpatzmiqui.nino,mociuia.
C ongoxar a otro. nite patzmiftia. nite,y olpatzmict-ia. ni
3

te,mociuia,
Congoxofo, yolpafzmicqui.momocuiqui.
Cojeturat. no,yolnonotza.noyollotlamati
Conjetura, neyolnonotzaiiztli.
Conjuncin de luna, metztly ymiquiliz.
j Conjurar nuues. ni,teciuhtlaca,
Conjurador tal, teciuhtJazqui.
Conjuro paraelo. teciuhtlacalonf.
Conjurar contra alguno, tecaninocentlalia.tecanin.ono
notza.
Conjuracinafll. tecanecenrlaliliztli.recanenonotzaliztli
Conjurador tal. tecamocentlaliani, tecamononotzani.
7 Conocer algo generalmente. nicla,iximati.
Conocidamente afi, daiximatiliztica. tlaiximachiliztica,
Conocidoaflj. tlaiximachtli.
Conocimiento tal, tlaiximachiliztli.
G ante o.
) Conocerla culpa, nicnocuitia notlatlaco. nicnomacliito-
ca notladacol.
Conocidoaffi, quimocuit, qumomachitocac.
Conocimiento tal. necuitiliztli, nemachitoquiztli. nema
chitoquiliztli,
Conocimientode paga, amatlacuilollaneltililztli.
> Conquiftar, nite,peua. ni,tlalpoloa.
ConquifraaTi, tlalpolohztli. tepeualiztli,
Conquiftadacofa. tlapeuhtli. tlapeualli, peualli, tlapolol
li.tlalpololli.
C onquiftada gente que queda en fu mifma tierra o cibdad.
peuallaca. -
Conquiftador, tepeuani, tlalpcloani.
> Confagrar obendezir. nitla,teochiua.
Confagracion. tlateochiualiztli.
Gonfagrado. tlateochiualli.
C onfagrar dedicar algo a dios. y tech nicpoayn.dios.ytech
niquitoayndios.
Cbnfagrada cofa affi. y techpouh yn dios, ytech itauhqui
yndis.
Con fazony tiempo, yequalca, yeimma.yeonca. yeipa.
ye uehpa.
p ConfeguirlodeTeado, nitlacnopilhuia. nicmaceua.
Confeguidacofa. tlacnopilhuilli. tlamaceuhtli.
Confeja, taquetzalli.tlaquetzaliztli.
Confejadezir. ni,tlaquetza. nite,tlaquechilia.
> Confejargeneramente, nitla,nanamiqui. nite,nonotza,
Confegerotal. tenanamiqini, tenonotzani,
Conejarmal, nite,tlato!maca. m"te,nanauatia.
Confejero malo, tetlatolmacani, tenanauariani.
C onfejo real,, tlatocanecentlaliliztli. netlatocanonotza-
liztli.
Con fejo que fe da, renanamiquiliztli.tenonotzaliztli.
Confenrirconotro. nite,tlauelcaquilia.nittauelittilia.
Confentidor ta*, tetlauelcaquiliani. tetlauelittiliani.
Conntimientoaffi. tetlauelcaquililiztli, tetlauelittiliztli.
C ante o. 53
Confntinientoo voluntaci. cealiztli. tlaneqpiliztli.
> Confentirbaxandolacabe^a. n,ixdatoa,
, Confentidraffi, yxtlatoani. ,
Corifentmiintotal. yxtlatoliztli.
Gonferua, necutlachichiualli.
Confiderarpenfar, nino,yoInonotza. niticni/iononotza,
nitic non temo, niqutztimotlali. nino,tIatani.a.
:

Conllderacionaffi. neyplnpnotzaliztli. teitic nenonofza


liztli. teitjc ontemoliztli, tlaitztimprialiiztli, netlatlani-

Confideradamente, neyonpnorzalizticatieiticinenpno=-
tzaliztica, teitic ontemoliztica.tlaitztimotlaliliztica.netla
. tlaniliztica.. ., ,
Confiderada cofa. ypa neyolnonotzalli, flaitztimotlaldli
Confiderado.. moyolnonotzqui, ytic mononotzani. ytic.
ontemctni. tlaitztimQtlaliani,mptIatIaniani,
> Confiderar tragandoloque le hade hazer o dezir. nitU^iic
milia.nitlalnamiqui, - :
GonfideracionaiTi.tlanemiliztli.tlalnaniiquiIizdi, ; -, v , ^
:

Confideradamente deftamanera/, tlanemililiztiea,tlalna


miquiliztica, < > .
Confideradacof&aflj'' tlanemiiilbVdalnainiclIt.... ...
Confiderado deftamanera. tlanemiliani. tlalnamiquint.
Configo, ytlan.ytloc.ynauac.
Configo mefmo. uelytech. uelitchpa.
Confolarmeeffor^arme. n,acouetzi. nino yollalia*
Confolarfedarfe atodoplazer. nicpafbia, niccempactia.
niccentlamachtia.
Cofolaci alTi. . quicempacliiliztli, gcentlamachtiliztli
Confolarfe. nino,yollalia
Confolaraotro. nite,yollalia.
Confolacionaffi, teyollaliliztli,
Confoladoafl. tlayollalilli.
Confoladortal. teyollaliani. : -
Confonancia demufica, tuzquinamiqufliztli, tuzquinenc
uiltzdi.tuzquinenecuiliztli.
N
C ante o,
) Confiante... yollochicauac.yonotlapltJ^yoIloretL
.Confiante fer. ni,yolloehicauac.*u\ybllo tlapaitic. ni,yoI
lotetl,
Conflancia. yollochicaualiztli.yollodapaltiliztli.yollote
tiliztli.
Gnlatemente. y olio chicaualiztica. yollo tlapaltica.yol
lotetilztica.
Cnflitutrponer en oficio. nite,ixquerza, nitla,ixquetza.
GnftiuidoaTi. tlaixquetztli.tlaixquetzalli.
Colituyr leyes, nijnauatillalia. ni,nauatiltecpana
CoriBtuciontal. nauatillliliztli. nauatiltccpanaliztli.
Confuegrooconfuegra. uexiuhtli. teuexuh
Confultaralgoconfigo. noconnolhuia.nicnolhuia.nino-
yolnonotza.
Confultarco otro, ni&cyeyecoltia. nite,tIatoItemoa.
ConfultaafTi, tetlatoltemoliztli tetlaycyecokiliztli.
Gonfulfadacofa. tlayeyecoll. tlatemolli.
Confultador. tetlatoltemoani.tetlatolyeyecoltiani.
y Contar generalmente. ni.tlapoa.
Contado, tlapoalli.tlapouhtli.
Contador, tlapoani.tlapouhqui.
Contadura, tlapouhcayotl.tlapoualizti.
Cantarhiftoria, nite tlapouilia.nire nemiIizpoa. nite,no
J J

notza.
Contadahiloria, tapoalli.tenemilizpoualli.tenonotztli.
Comagiofa enfermedad, temauh cocoliz tli.
Contaminar generalmente, nite,maua.
) Cotemplar, acoyauahyn noyollo. acoonuetzinnoyollo.
Contemplacin aTi. teyollo acoyaliztli. teyollo acoue-
chiliztli.
Contemplanuo, y yollo acoyani.y yollo acouetzini.
Contder nenclo, nite,ixnamiqui;nitc,ixquaqua. nite,
tlauelnamiqui.
Contender vnoscon otros, mo,chalania, mi,xnamiquiV
mixquaqua.
Contencin afi. nechalaruludi. neixnaniiquilizrii. neix-
0 ante i!)* 54
quaqualiztli.
Contenciofo. . teixnajnqini.nioteixiwmietiani.tcixqua-
qani, *
Contenerle, nino,tlacauaria.ni,nana.
Contentar a alguno fatiffazer le. nire.yolpachiuitia*
Contentar fe fatifazerfe. noyollopachiiii.
Contentamiento. neyolpachiuitiliztli.
Contentar fe de i mefmo. ninojuelitt, nino,ueIma ti, ni
: no,tlaulittilia. "
Contienda, neixnamiquiliztli.hechalaniliztli.
Contigo motlan.motloc,monaac:. mouan,
Contigo mefmo. uel motech. uelmotechpa,
Continencia.buica caftidad.
Continua cofa, dacemanalli.tlacemantli.tlacenqoetzali,
tlacenquetztli.tlacencuitl. "
Continuadamte. tlacemamliztca,tacenquetzaliztica;
Continuamente fieinpre., muchipa.:cemicac,- \
Cnntinuaralgo, nitlacemana.nitla.cenqutza.cenitechni
. noqetza.cenitcchninopiloa.niccejKui..
Contra alguno, teuic, teuicpa.
Contra dezir a otro, nite, tlatolilochtia. nite,tlatoIcuepa.
nite,tlaxinilia.nite,tlarzouilia.
Contradicion alTi. tetlatoliochtiliztli.tetlatolcuepaliztli
tetlaxi nilili ztl i, teda tzouililiztli.
Contraer parenteco. .ninte,uayo1catia.
Contrahacer a otro, nite tlayeyecaluia.nitetla,tlayeye-
j
i

calhuia.
Contrahazedor. tetlayeyecaluiani.tetlatlayeyecalhuiani
Contrahecho alTi. tlayeyecalhuillfc
Contrahacer letra o efcripturadeotro, nite,tlamachcui.
tetechniquitta.
Contrahecha letra, tlatlamachcuitl.itechtlattalli.
Contrahzr falfando cacao, ni^cacauachichiua,
Contrahazer al gallo defa tierra. ni,tiacocofoa.
Contraminar. ..nitejtlallanoyacatzacuih.a, nite,t/a(laoya-
N fj
G ante o.
cana inqui.
Contrapoficion. tlaixnamicririztli,
1 Contrariar aalguno. ninote,txnamictia. niote,yaotia.
Contrariedad aiTi. niteixnamicViIiztli. neteyaotiiiztli.
Contrario all'i, moteixhamich'ani.teyaochiuati.
Contrario enemigo, teyaouh, yaotl.
Contrario enjuego, teriamic. tenamiqihi.
Contratar. nino,tlayecolta, nitla necuiloa,nitIa matzar'
3 J

yana, nitla,ixtlapana.
Contratacin, netlayecoltiliztli. tlanecuiloliztli.tlamatz*
yanaliztli.tlaxtlapanaliztli, .
Contrecho. tlaueiilocatzintli. cocoxcatzintli.
Contribuir dar tributo; niitequiu. niitlacalaquia.
Contribuir pacompraralgo. tito^tlanchicoltia. tito,tla-
nechicalhui; '
Contribuida cofa, tlanechicollt,
C-ontricionteneri bufearepentir.
Contumaz inobediente/ tetlacamatini. tzontetl.nacaz-
tzontetl. r
Contumacia, atetiacamachiiztli, tzonteyotl, nacaztzon-
teyotl,
Gonualecer. nin,imati.nino,uelmati.
Conualecencia, nematiliztli, neuelmatiliztli.
Conualecido. mimati, mouelmati,
Conualecienre. ye mimattiuh, ye mimati,yequentel.
Conualecimiento, ymimatilizth. 1 ;

Conuehiro concrtarfe dos. mojtlauellalilia,


Cohuenir ferprouechofo. tetechmonequi,
C^riuhir le o etarlebien, oquadfarle. qimO.panitia.y-
paniti. quimo,namiclia. qimipanitia, '; r
' -' ;

Comiertirje. ninosnemihzcuepa. yuizihco. nincuepa


yn totecuyo, . ' ". ' -V
Conuertid; mo<neri.flizcuepqui. mbnemilizceparii,
Conuertira-otro; nite.nmilizcuepa; '
Conuerfiorraffi; tenemiizcuepab'zH.
Conuef lar bmir o andar con otro, tfetlartniitmi. finote
C ante 6.. S5
tlacauia.
Conuerfable. teicniub.tecemicniuh,
Cnuerfacio, ycniuhyot!. cemicniuhyotl,
Conuienea faber. yn yehuatl,
,
Copadevidno. I omifmo,ve I ,teullocax"d."
Copete de cabellos delanterof.yxqutzontl.
Copia, bufca abundancia.
Copia o memoria. tlamachiVotH amatl.neixcuitilttiatf;
Copo de algodn o lana^ centlaxuchdi ychcad.
< Corabas, tepuz uipdli, "'- . s
1
Coraron, yollotli.
Coraje, qualaxtli.gumal I i.necumlizdi.qualntH^
Coraje tener, nino.cuma.niqualani.
Corajadq. mo 5 urna ni, qudaniiri:
Coral, tapachtli.
Corcoba. yteputzo.
'Corcobado. teputzotii.
Corcobo, heacocQilztli.netonitzbliztli,
Corcobo darv o,rimtzo;mri;ccuf.
Corcho o cofa a fifi, quauhgonectli.
Corchete, tepuztlatlatzicoltilohi
Cordel, mecatl.
Cordero, ychcaconetl.
Cordn, mecarlamachtli.
1 Cornudo hombre, tlatlaxintli.
Cornudacofa que tiene cuernos, quqau.
Coro, lomifmo. ve-I . tlpechco. "-
Coraga. amacopilli.
Corona generalmente: tlatocayotl. tebcuitlicpcxtichid
Coron a de clrigo, i o m i f m b . - ^
1
Corona r hazer de -cotona, nite^cwonatia. nitejqbapepe
: :
loa, mte,qu achichiqui,
Coronado lTi. ccrbrrua. quppfe. quappetic. quachi
:

chiclic. . . - ' ''./.: -' *' _


Coronar a ryprincp. niteitiatocyti, nite, recei
da corojnatia.nitejteocuitlaicpacxochitia. > . :
C ante o
Coronacin affi, tetlatocayotiliztli. teteocuitlacoronati-
liztli. teteocuirlaicpac xochitilizdi.
Coronado delta manera, tlatocayo, teocutlacoronaua ;
teocuitla icpac xuchiua,
Coronaponera otro, nite,tIatocachichiua.uite,teocuita
corona nanquilia,
Coronilla lo alcodela cabeja. quayollotli. tocuezcon.
Coronilla, altepetlacuilo. xiuhdacuilo. tenemilizicui/oani
Corporal cofa, nacayotl.
Corral, tepcalli.tepchinamitl.
' C o r r e a d e cuero, cuetlaxmecatl.
Corredorquecorre. motlaloani. tlacgan. paynani. toto-
cani.
Corredor de cafa, cal melaftli.
Corredor de mercadura, tetlacocouiitetlatennonochili.
tlacxitocani.
Corretaje, tedacocoui, idaxtlaufl,
?

Covrecion. tedapatillizdi.tedauelalililiztlr
Corregir emendarlo que otro haze. nitejtlapatlia.nite
tluelalilia, ,
Corregido affi, tlapatilli. tlauel'alilli.
Coregidortal. tlapatiahi.tlauellaliani.
Corregidor, jufticia lo mifmo. ,
Corregimiento, corregidoryotl. ,
Coregir eerptura, ni,dacxiroca.nida,patia.
Corregida efcriptura. tlacxitoftli.tlapatili. .
Correftorta. tlacxitocani. tlapatiani. (

Correftion affi. tlacxitoquiliztli.daparilizdi,


Corregir de palabra, nite,nonotza,nite,aua*
Correciontal. tenonotzaliztli, teaualiztli.
Correo, tlaccani.yciuhca titlandi.
Correofa cofa, maana.maatilia,tlalichtic,pipinqui.
(Correr. nino,tlaloa ni,tlacca.ni,totoc*,nipayna.
-

Corredor, tlaccani. totocani. paynni.


Correrhazeraotro, nite^otptza. ninqtetlalochtia nite
painaltia.
C ante . 56
Correrligeramente; nixcotzoa.yuhqsinnipatlanf. yun
1
quin necaroco.
CorredoraTi. cotzoani. cocotzoaniVyuhquinpatlanini.'
yuhquin ecatocon.
y C or rerle de algo. n,ixpinaua. nin ixdatlaccilia. rin,ixb-'
s

neua.nicnocuitia,
Corridoaffi. ixpinauhqui. ixpinauahi, mixtlatla&iliani.
mixtoneuani, quimocuitiani.
Corrimientotal. ixpinaualiztli- ixtlatla&lizti-neixtone-
ualiztii- necitiliztli.
Correr aotroburlando del. nite.pinauhtia. nite,toneua.
nitexocoa.tecaniuetzca. tecaninoropeua.
Correrelagua, quica.totoca,
Corrida, cen netlaloUi.
Corrida de carrera. cennetlalol'zti.
Corriente de agua, atrymopiloayn.atlytemouayan,
Corriente de tejado o terrado, peyauac, peyactic:
Corrillo de gente, olbliuhtimani.tepeuhrimani.
Corro donde baylan. netotioyan.maceualoyan.
i Corromper virgen. nite,xapotla. nitetzintzayana,
Corrompida afO, tlaxpotlalli, tiatzintzayantli.
Corrompedorta. texapotlani.tetzintzayanani.
Corrompimiento affi. texapotlaliztli. tetzmtzayanaliztli.
Corromperfelas viandas, yrlacaui.
Corrompida cofa afTi. ytlacahqui.
Corrupcin de coftumbrs. nemdizydacauiliztli.
> Corta cofa no larga, amoueyac, > '' .
Cortamente hazeralgo. nite,nencoa,
>Cortaralgo. nitla,tqut.
Cortada cofa, tlate&li.
Cortadura affi. tlatequiliztli.
Cortar menudo.nitla,tzeltilia,nitla,textilia.nitla,cocototza
> Cortarla palabra aotro,nue,datolcotona;nite,tolmota. m
. te,tlatoluitequi.
Cortar con la mano efpiga o'cogollo. nit1a,quechctona.
Cortar arboles. nixjuauhtequi,ni,quauhtlaca. .
C ante o.
Cortar rbol porla rayz. }mtfa tzuneqm -
t

C o r t a r p o r m ' d i o , nida,tIacotequ. nitla,nepanr.Iatequi


#

Cortar feeralmeriJradaocofaalTi. papaches.


Cortada cofa lH papachcac.
Corte de papa o rey aquien eftainos fubjetos. totecuacan.
toccoyan, tomamaloyan.
Cortedad de^umplimiento. tenercoliztli.
Cortes bien criado, mimatini.tecpiltic^
Cortefano. tecpanclacatl. tecpannenqui,
Correfia. nematcayotl. tecpilticayoci.tecpilotl.
Cortesmste. nematcayotica.tecpilticayotica-tecpillotica.
Corteza de rbol, quauheuat, tlaxipeualli.
Corto de razones, amo tlatoueyae.
Corto miferable. tetlatlajomacani.
Cortodevirta. amoixdapaltic, amouecatlacha.
Cora dla pierna, tocotzco,tonepicya.toaliuhya.
Cofa. tlamantli.
Cofa que enfuzia. tecatzauh, teigolo.
i Cofa finprouecho. atleynecoca.atleinecca. atleimonecca.
Cofaququemalaboca. cqcpc, - ,.
Cofa affiquequema mucho, cqcopatic.tlauelcocQC.
Cofechadepan. pixquitl.
'Coer, nitla,tzuma.
Cofido, tlatzuntli.
Cofer vna cofa con otra. nitla,netechitzuma.
Cortario. atlanteinicti. acalco teichtcamictia
Cofo do corren tofos, quaquammiminaloyan.
Corta de mar o orilla, ei atend, y Ihuica atentli.
Corta hazer. nida,popolo. ncnequi,
Coftaaffi. tlapopololiztli.
Coftadodperfona. yomotlatuli.
Cortado de nao. acalmaitl.
Corta! o talega, xiquipil.
Cortar por precio. npatiyoua.
Coftearandarporlacofta del mar. hitlattentoca.atenrf
nictoca.
C ante o. 57
fCouilIa, omcicuilli.
t Coftofa cofa, cenca patiyo. cenca tlaori.
Coftrade lrna, nexuacayotl.toxincayo.
Coitreniroforar. nicte, cuitlauiltia.
Con reido affi. tlacuitlauiltilli,
Coftumbre de pueblo, tlamanitiliztli.
Coftumbre de vida, y technematiliztJi. nim yuhcatiliztli.
Coftumbre teneraffi. yrechninomati. nimanyeniuhqui.
Coftumbre tenerla muger. nino,metzuia, nezquia,
Coftumbre afli. nemetzuiliztli.czqujaliztli,
jCofturahazer. nitla.tzuma,
Coilura affi. tlatzontli.
Cofturera. tlatzunqui.
Cota de malla, tepuzuipilli.
Cote|arcomparar. nitla,neneuilia.nitla,neuiuilia,
Coteiado. tlaneneuililli. tlaneuiuililli.
Couarde fer. nino,mauhtia. nirnaubcaonec.
Couarde ai. momauhtiani.momauhtiqui.mauhcaone-
qunt.
Couardemente, nemauhtiliztica, mauhcaeonequiliztica.
Couardia. nemaulitiliztli.inauhcaoneqiiiliztli.
Coxquear o coxear. nitla>tetencuinoa. ni^quequezuetz
ni,qqueznecuiloa,
Coxedad. tlatetcuinoliztli. quequezuetziliztli, quequez-
necuiloliztl/.
Coxi.n. quachicpalli*
Coxodel pie. iexinecuiltic, xonecuiltic, xocue.
Coxo d pierna quebrada, metzpuztecqui.
Coxodeefptnillaquebrada opiequebrado, popoztecqut.
Coxode a rodilla. tIanquaczicolttc.tlanquatepontic,
!

Coxoq a i d a depuntillas, xoquetzi.quetzi.


Coxquillas. quequelli.
Coxquillashazeraotro, nitequequeloa,
Coxquillob. quequcle.
Cozer. nitlacuxitia, nitla,pauac.
CozidoaflX dacuxitilli. dapauaztli.
O
C ante o & r\
Cozermayzcon carne, ni.nacaetzakhiua.nfnacatlaolchi
ua.
CozidomayzafTi. nacaetzalli.nacatlaulli.
Cozido mayz fin carne para comer Ioentero. tlaulpauax
tli. tlaulciaualli.
Cozina caldo, bulca caldo.
' Cozina dode guifan. tlaqualchichiualoyan.moldiichiuhca..
mulchichiualoyan.
Cozinar. bufcaguifar.
Cozinero. tlaquaclnchiuhqui, tlaqualchichiuani mulchi-
chiuhqui.
^[Crecerelhobre. nfnozcaltia.nino.uapaua.nin^na.
CrecidoaTi. mozcaltiqui,manqui.mouapauhqtii.
Crecimiento. neicaltiliztli.neanaiizrli.neuapaualiztli.
C recer la luna; ueixtiuh y n metztli. ueia y n merztli.
C recer la enfermedad, totoca yn cocoiztli.ueya yn coco
liztli,
Creeimiento affi. totocaliztli. ueyaliztli.
Crecer en mal o en bien, ocachi nonyauh.
Crecimiento affi. ocachionyaliztli.
Crecerccharrama arbolo yeiua. momatia, momalacaya
tia.
Crecer el rio. ueya.macocui, coneua.tentiuh.pexontuh
C recin te aTi, ueyaliztli.tentiuiiiztl/,pexcntiuilizti50*
neuali/.t.
Creenciafee. tlaneltoqiiiliztli.
Crer general mente, nitlaneltoca.
Creer o tenerpor cierto, yuhca noyollo. yuhquimati no-
yollo.
Crefpacofa. cocolochtic cocototztic.
Creftadeauelapluma. quachichiquilli.
Creftadgallode canilla, quanacatl.
Criadaqueiirne. coco tepi,.
Criadoquefirue. tlaqueualli, tetlayecolti.
Criado nio ddechico cafa.tlacazcaltiili, tlacauapauai
Crianza all. tlacazcaUilizd.tli,cauapaua!iztli,
C ante .
Criarbaco, niticmocomaltiaynatonauiztli.
Criarnio, ni,tlacazcaltia.ni.tacauapaua.
Crianga buena cotumbre, teixtlamachtiliztli, tetlachial-
tiliztli.
Criar a alguno en buenas coftumbrcs. nite,ixtlamachtia,
nite,tlachialtia.
Criancaocortefia. nematiliztli, tecpiltiliztli.
Criar algo de nueuodios.nitechiu3nire,piqin*nte,yucuya i

Criadorafli, techiuani tepiquini. teyucuyanf.


>Criatura, tlachiuafli.tlapictii.tfayucuxtli.
Crimengraue pecado, terzauhtlatlaculli, uey tlataculli.
C rimnal cofa, tetzauhtlatlacocayotl.uey tlatlacocayotl.
Criminalmente, tetzauhtlatlaccltica, ueytlatlacoltica.
Criminofo. tetzauhtlatlacoanf.uey tlatlacoani.
Crines decauallo. caualloquechtzontli.
Cri finado mefmo.
Crifmar a alguno, teoytica, nie,machiyotia. nite crifma
3

yota.
Cnfmado, teoyoticatlarnachiyotilli. ta crifmayotilli.
Crifolparafundir, tlecomitl.tlaatililoni, tlapitzaloni.
Criftal, teuilotl.
Criftalina cofa trasparente, teuilotic.atic. ompaontlaneci.
Criftiadad. chriftianoyotl.
Criitiano. Iomifino.
Criua. tlatzetzeloloni, tlayectiloni
Criuar. nit!a,tzerzeloa, nitlayeclia.
C ruci ficado etar o tener tendidos os bracos. ni,mama-
gouhticac.
Crucificar a otro, nite,mamagoaItia,
Crucifixo lomifmo. uel,cruz titechmamacouhticac.
Cruda cola no cozida. xoxouhqui,
C ruel perfona. cocole.tlauele.& per metaphoram. tequa
ni.
Crueldad aflfi. tlauellotl. cocollotl. tequanyotl.
C ruelmte. tlauellotica.cocolloricci,
C ru xi r los dientes de fri, ninc^tl an tzkziliz a.
o q
C ante r, 8c u.
Cruximenroaff. netlantzitzilitzaliztK,
i Cruxir los dientes de enojo, nino.tlanteci. ninojtlanna-
natztza.
Crux miento aflu netlantexiliztli.netlannanatzaliztli.
Cruxiralgoentrelosdientes, teteica nocamac.nocamac
teteica.
Cniz. lomiTmo.vI,quauitl nepaniuhtoc.
Cruzero. uitoliuhcanepanolli uitoliuhcanepaiuhqui.
flTCuaderno. nonquamani amatl.cecni maniamatl*
Cuadrada cofa, necocixqch. nouiampaixqch.necocya-
ualtic .
C uadrada cofa comoladrillo. tlaxtectli.
Cuadrar poner en cuadra. nit!a,nacazana.
Cuadrar o venirle bienla ropa o otra cofa, nechmopani
ta. no.panitia.nicnopanitia,
Cuad rante.bufcacarrauo
Cuajada leche, tlatetzaualli chichiualayotl. tlatetzauht
chichiualayotl,
Cuajar o efpeflar algo. nitla tetzaua.
5

Cuajarfealgo. tetzaua.
Cuajada cofa, tetzauac.terzactic.
Cua|opara cuajarleche. tlatetzaualon.
> Cual oquienpreguntado, ac yehuatli aqueuatlr'aeyer cf
5 1

catl yeraquins'
Cualquiera. gagoacyehuarl.cagMqueuatl.gago yn aquin,
Cudo en q tiempo preguntando, yer yqui. caniuhyanj?
p

Cuando aquehora. quemmarrif


Cuando afirmado, yquac. yniquac.
Cuandoquiera. gagoyquin.gago yniquin.gagoquemm..
Cuando quiera jconuiene a faber aqualquieahora. gago-
quemma. gago ynquemman.
Cuando quiera que, yniquac.
C uantas cofas, quezquitlamantli.quezquican ycac.
Cuan grande, quenin cenca ueyf ye ynic ueyfynic uey'f
y afli dlos demas.com0icuan bueno.cuan hermofo,&.c
i Cuantas vezesr" quezquipai*
C ante $9
Cuanto oque tanto? quexquichf
Cuanto en precio, quempatiorquempatiyoua/quexquich
ypatiuh'quentlacoti.
Cuantas perbnas. quezquitlacatl.quezquin,quezquintin,
quezquime,
Cuarefma. necaualizpan.nacacauahzpan.tlaqualizcaua-
lizpan, tlamaceualizpa
Cuarenta.bufcaalfin defte libro dode fe pone la cuenta.
Cuarto moneda tepuzcuarto.
Cuartode carneroo cofa aiTi. chicocetlacol. cennacaztli.
Cuartern de pan otorraocofaafTi, cennacaztli.
Cuatro, bufca al fin deftelibro dondefe pone la cuenta.
Cuatro tanto, nappa xquich.
Cuatro aos, nauh xiuitl/"
Cuatro aos efpacio, nauh xiuhtica.
Cuatrodiastiempo, nauhylhuitl.
Cuatro mefes, naui metztli:
Cuba ocofa femejante, cuauhcomitl.
Cubierto o lleno depoluoetar,ni,teuhyua,ni,teppachiui,
nix,teppachiui. nix,teuhyua.
Cubrir el huego. nitlacpeua.
Cubierto huego debaxolaceniza. tlacpeualli. tlacpe uhtf i.
Cubrircon refcodo y brafas alguna cofa como membrillos
cebollas oajos pa que feaTen. nitla^nexpachoa. nitla,
nextoca.
Cubrir algo, nitla.tlapachoa.
Cubierto, tlatlapacholli.
Cubrrhaziendo fombra. nitla,ceualhuia, nitla,ceualcal'
ta, nit!a,yacalhuia.
Cubierto afi, tlaceualhuilli. tlaceualcaltilli, tlayacalhuilli
Cubrircafaconpaja. ni,xacaltzoma nitla.tzoma.
Cbiertacofaai. tlatzontli.
Cubrir la boca debaxola manta. nino,tenquimiIoa,nino,
tempachoa.
Cuchar de barro, xumatli,
> Cuchar de palo, quauhxumatli.
C ante u.
Cucliarde hierro, fepuzxumatli. r
Cuello, quechtli, ;
Cuenca del O J O . ixcallocantli.t/xcanoca.
Cuenta de contar, tlapoualli. tlapoualiztli.
Cuenta dar a ot ro, nite .tlapouilia.
Cuenta de rezar, cozcatl. tlapoualcozcat. cuentaxtli.
Cuentoqtiefe cuenta, tlatolh.tlatolpoualiztli.
Cuenrocomoconja. tlaquetzalli. tlaquetzaliztli.tlaqtz
cayotl.
Cuento de cuenta, tlapoualiztli.
Ctientopafuflentarpared, quauhtlaxillotl.
Cuentodelaga, tzinteputztli.tepuztopiltzintepuztli.
Cuerda, mecatl.
Cuerda de vihuela, tlaluamecatl.
Cuerda de maguey, ychmecatl.
Cuerdamente, nematca.ixtlamatca.
Cuerno de animal, quaquauitl.
Cuerocortido. cuetlaxtli.
Cuerodenalgaspajugaralbatey. queceuatl.
Cuero de vino, uey vinoeuatl.
Cuerpohumano. tonacayo,nacayotI.
Cuerpo defde la cinta arriba, tactli. totlac.
Cuerpo muerto, micquimicquetl,
Cueruo, cacali.cacalotl.
Cueruomarino, acacalotl.
1
Cuefta. tlecouaya. temoaya. yeuac.hyqueuac.
Cueftarribayr, ni,tlecotiuh.
Cueftabaxoyr. ni,temotiuh,
Cueua. oztotl.
Cuexco de fruta, xocoyullutli,
i Cuyopreguutdo, aquiaxca,acytlatqui..acaxcaua.actlac
quiua.
Cuydado. netlacuitlauiliztli.
i Cuidadotener. ninotla.cuitlauia.
Cuidadofo, motlacuitlauianmotlacuitlaui,
Cuitado o defdichado. atleueli.
C ante u. 6o
Cuitado mferable. motolinia. ycnotacatl.
Cultrillodepo-io. tlalqusquetzal. ;
Culantro, lomimo.
Culebrageneralmente. coat.
Culebra de dos caberas, maquizcoatl,
Culebradeagua. acoad.
Culebra otra grande, macacoatl,
Culebra otrapintada, cencoatl.
Culebra otra poncoofa, tzicatlyna.
) Culpa pecado o defefto. t'atlacolli,
Culpapropriade alguno, noneoinotlatlacol.nixcoyan
tlatlacol.
Culpaodcliftoporquemataalguno noy ac. nopoliuh
ca, nomicca.
Culpa echar aotro. teca nmoquixtia, tepa niccuepa.
Culpa eciarvnoaotro. t.clotlatlaxilia. ticlonepantlatla-
xiha.yctifomomotl,".
Culpara otrofalfamente. tetech nitlatlamia.
Cumbre de monte, tepetlicpac. tepeticpac
Cumbre generalmente, tlacpac.tzonyoc
Cunipleoconuiene. monequi.
Cumplirlofalto. nitla.axiltia. nitla maxiltia.
(Cumplida cofa alTi. tlaxiltilli.tlamaxiltilli.
Cumplimiento tal. tlaaxiltiizrli. tlaroaxdtiiztli.
Cumplidamente. tlaaxiltiliztJca.tlamaxilnliztica.
Cumplir darlo q falta a otro, nite,tlamaxiltilia.
) Cumplidaperfona, acic. muchuelay. much uel quichua.
Cumplidor ai. acini, muchuelayni.muchuelqchiuani.
Cumplirdepalabra. gnempancaquitoa. anenqtoa.c
nennicteilhuia.
Cumplimiento afT- gnenytoliztli. ganenteilhuiliztl i..c
nempancaytoliztli.
Cumplidor de palabra, gnenquitoani.gnenciteihuia-
ni. c nempcaqtoani.
Cuna de nio, cocoll
Cundir enfancharfe la mancha de azeyte mteca o de cofa
C ante ti 8c a.
aTi. moyaua. otlatoca, chryaua. yfaq.
Cundidoaflu moyacHc. chfyactrc. orlatocac.
Cundirla mancha trafpatTando la ropa vna en otra.qmaua
Cuapara hender, tlahrlilli.
Cuado de hombre, textil.
i Cua la de hombre, uepulh',
> Cuada de muger. ueznatli.
> Cuado de muge r. uepulli.
Cuode moneda, tomiminachiyotioni. tomn copnalo
nr, teocuialamachiyotilon.
Cura de yglefia. lomfmo, vel. teteoyomacani. tefacra-
mentomacani.
Curazgo aTi. teteoyomaquilztli.tefacramentomaqlizd/.
i Curar enfermedad. nte,patia.
Curaafii. tepatiliztli.
Curadacofadeita manera, tlapatlli.patic.
Curador de menores, bufea tutor.
Curadora, bufea tutela.
Curioidad. tlanemarcachfualztli.
Cutiofo alT. tlan.'matcachiuani. tlanematcachuhqu.
Curiofoen vefrir. topa', totopalri. moyeyecquetza.
Curtir pellejos, nitla yamania. ni\cuet!axyamania.
t

Curtidor, tlayamani. tlayamamani, cuetlaxuauqui,


C U M ' j vnoconocro. manetechmoda. monetechchalana
Cutirhueuos, nitla.netechtapana, nitla netechxamania
> #

Cutir vna valija con otra, nirla.netechchalania, nitla,ne-


techchachalatza.
f zabullirle, ni,po!aqui,
^abullir a otro, nitcpolactia.
zabullido, tlapolaftilli.
c/aheriraalgunoloqueporel hizo. nite,tlayeualtia. nit-
rlapopoualtia.
zaherimiento. tetTayeualtiliztli.tetlapopoualtilizti.
^aliones, cuetlaxmaxtlatl.
gahurdadepuercos, pitzocalli,coyame cali/,
qamarro, euatilmatli.
C ante a & c f 61
zamarreara otro. nite,tlacamicha.
camarreado. tladacamiftilli, ^
ganahoria. lomifmo.vel. caftillcamotli.
ganca. xopitza&li. '
cancadilladaraotro.. nite,icxitlauia. nite,icxitlaqchilia.
gacadilla affi, teicxitlauiliztli. teicxitlaquechililiztli.
gcajofo. xonenetech. xomamatlaxtic.
gacos de palo fobreque andan, quauhicxitl.
gja para cimientodecafa, tlatlalantli. tlatlalanantli. tla-
tlalcopintli.
cI]ahazeraffi,nitla,tlalana.nitTa,tlaIanana.nitIa,tlalcopina
gapateria. cacchiuh ca, cacgouaya. capatos chiualoya.
i capatero, cacchiuhqui, cacgoc, capatos chiuhqui,
capato.Iomifmo. vel.caftli.'
capatoshazer. nixacchiua. nixacgo.
canquear. nouian ninemi. auic niauh. auicniuetzi,
cqueador. nouianemini, auic yani. auic uetzini.
gaquigami. acopa tlaelgacutli.
garda. cocoyauac tlarzetzeloloni cocoyauac tlayecliloni
caradar. nitla.tzetzeloa, nitlayeftia,
carata. Io mifmo. vel. qualocatl,
carca, quauitztli. quauitzmecatl.
gargal. quauitztla.quauitzmecatla.
gargamora. coatlanth .coamitLcoauitzmecatl,
Zarzaparrilla, tepepatli.tepetlamacazqui.
carcillo, nacazpipilolli.nacazchampuchtli.champuchtli.
cuecueyochtli,
cargo o cofa femejante. tlaniachantli.tlamachanqui,
cargo shazer,ni tlamachana.
a

gatico de pan, tlaxcacotoctIi.daxcallapactIi t

iJCebolIa. xonacatl.
Cebollaalbarrana. Coyoacxoyatl.coyoxuchid,
Cebollnopara trasponer, xonacatectli.
Cebollino lmiente. xonacaxinachtli.
> Cecear. ni,tentzitzipit!atoa, ni,nenempochdatoa.
Ceceofo. tentzitzipi,tentzitzipitic, tntzitzipitlatoa.ne-
nempuchriatoa. *'""'
Cedaco tlatzetzeloloni.tlatzctzeliuhcayod.
C e d r o , aueuedi ' ". . /.
Cedujapcarta pequea, amatlacuilokondi.
GfegarfVciegoV'ix'pupytiei/-'
Ccgajof,' ixcocbxqi. -
Ceguedad, ixpopoyotiliztJi.
Cegar a otro. nite,ixpopoyotilia.
Cegara otro con tierra. nite,ixtlaltemia.
> Ceja de ojo los pelos, ixquamulli.
Cejaacarne, .ixqutolli. * .'>
Cejo ponercorirraaguno. nite,ixcuelhuia.nite,ixcuelitta.
nixcueloa.
Cejunto. ixquamultzumpicqui.ixcaztzonyayauar, ixcaz
tzqnyayaualtic.
Celada en cubierta. tedatequililiztli.tenauallatequililiztl.i.
tetlachichiuililizdi.te.tlallanuiliztli.
Celada echa raffi. nite tlatqlia.nite,tJanauatequlia.
}

' ' *nite,dachicni:ilia.' nite^dal anua.'


} :

Celada armadura dla cabeca. -tepuzquacalalatli


Celar tener celos, tetechnichcotlamati.:
y Celda, cochiantli. - -
Celebrar mina. nijWariqitoa.mila'nicchiua
CelebracioiFaU- mifTaychiualca.mifra y ytoloca.
Celebrada mua. ckjuizmifla.oonmitoHiilTa.omochiuhi
mfia. . '
CelebradorafTi. niflaquitoa, mina quichiua."]
i Ceebrarfifta.-'-'Himiquix^tia-nilhuichita. "
Celebracin tal. ilhuiquixtiliztli. ylhuichiiializdi.
Celebrada fiefta,,- yluitl oquiz.oylhuitlquiz.
CelebradorafTi. ylhuiquixtiahi: ylhtiichiiiani.
Celebrameollo delacabega, toquanepanda.toquayoll
Celemn, quauhacaltontli.
Celeflial cofa. ylhuicacayotl,ylhuicaccayod.
Cel'ialmente, ylhuicaccaytica.
' Celos. tejeohrtcotlamatiliztu*
f
.
Q sute l 62
Cetofoo celofa aTi. chicotlamatini.tetechchicotlamatin}
Cementar hazer cimiento. nitla,tetzoneu3.nitla,tetema
Cementadortal. tlatetzoneuani.tlatetemani.
Cena, cochcayotl.
Cenadaraotro. nite,cochcayotia,
Cenadero o cenador lugar, necochcayotiloya.tlaqualoya.
.Cenar, nino.cochcayotia.
Cendrada de plata, yztac teocuita tlachipauhtli.
Cendrarpata. niztac teocuitlachtpaua.
Cendrada plata, yztacteocuitachipaualli.
Cenceo pan, amoxocotexxotlaxcali.
Cenceo o enxuto, quappitztic.cocolotic,uicoltic.
(Ceniza, nextli.
Cenziento. nexxo.
Ceniziento color, nextic.
Cenfos. tlaxtlaualiztli,chicoquiztiuh.
Genfurapenaecclefiaftica. yglefia tetlatzacuiltfiiztli.
Cenfor affi. yglefia tetlatzacuitiani.
Cenfuraoexamen. tetiatemoliztli, teriatlanilztli.
CenforafTi. tetlatemoliani.tetlatlaniani.
Cenforq paga cefos. tlaxtlaua canccchicoquiztiuh.
Cenfuanofo que toma ceios, tlaxtlauilcuini.
Centella de huego. tlemoyotl.
Centellear el huego.' tlemoyotl chichitoca. tlemoyotl tla-
tlatzc.
Centro dla tierra, tlalliyyoloco.tlallitic.
> Ceir otro. nite,cuitlalpia.
Ceidero. nelpiloni.necuitlalpilorii,
1 Ceir fe, ninolpia. nino.cuitlalpia. -i .' .
Ceido, mocuitlalpi,mocuitIalpiqm".
Ceir fe la manta pata trabajar. nino,xincuiloa.
Cepaovid. xocomecatetepuntli.
Cepadelea. quauhtzuntetl.
Cepillo, tlaixchichiconi.tlaixchipaualloni.
iCepoprilion. quauhcocoyocll. quauhquechti.
Ccpodeammales. tlapeuaii. . . . .
G ante c.
Cera, xicoutlatl.
Cera dlas orejas, nacazcuicuirlatl.
Cercapepo(icion. canizamo ueca.cannfcan.
Cerca de algo. fecech.teflan,tenauac.rerJoc.
Cerca o rriuro,d:j pueblo altepetenainfrl tenamitl.
Cerca de cafa, tpanchinamirl repancalli.
Cerca de medio da, uei tlaqualizpa,
Cercanoertsangre reuayulqui.
Cercana, tetechpachiuilztli.
Cercano ala muerte, ye iconoc.yeconcacanhtoc.
Cercar el pueblo, n,renanreca.
O r e a afTi. altepetenamitl tenamitl.
Cercada cibdad. altepetetenametica.
Cercarlos enemigos. nite,y aoyaualoa.
Cercados enemigos, tlayaoyaualoJt
Cerco all, teyaoyaualofizcli.
Cercar de pared la heredad. nino,tepanchintia nino,te*
pancalria.nino.tepanyaualochtia.
Cercaaii, tepanchinamitl.tepan calli.
Cercada cofaafi. tlatepanchinantilli.datepcaltilli.tlate
panvaualochtilh.
Cercar defeco laheredad. nino,cIiinantia,nino,chincaI,
tia.
CercaaflTi, chinamitl. chinancalli.
Cercada cofa afi. tlachinantillrlachinancaltilli
Cercar la heredad de valladar, nio,tlaltzotzoatia. nio
tlaatzotzontia.
Cerca atT,ttalczotzondi. tlaarzotzon di.
Cercada cofa afi. tlaatzotzoncal tiili
Cercar la heredaddeeftacas o ramos. nita,tzatzaqua,
Cerca at. tlatzaquani,tlatzatzaqualli.
Cercada cofa afTi, tlarzacutli
Cerca ra heredad de efpinasapuas, nitla^itzteca, nirt*
uitzquerza.
Cerca ar., tlauitzteftli, tlauitzqnetzal li.
Cercada cofa adj. tlauiti yaualochtilli.tlauiaqtztli
C ante e.
Cerco o cofa redonda como luna, y a u al tic. malacacluic,
teuilacadtnc,
Cercenar, nitla.tentequi.ifla.tenxotla.
Cercenado, tlatentecth rlatenxotialti.
Cercenarcortara'a redonda, uitla,yaualuhcatequi. nitla
yaualtequ?. nitla malacachiuluareq*
Cercenado aTi. tlayaualiuhcatectli . tlamalacachiuhca-
tectli.
Cerdas delacola de cauallo. cauallocuitlapiltzotli.
Cerdas dlas crines, caualloquechtzonth.
' Cereza fruta, capul.
Cerezo rbol verde, capul.
Cerezo feco. capulquamrl.
Grimonia, tlateomatiliztli, tlateomauiztililiztli.
Cernada, tlanextlatilli,
'Cerner. nitla,tzerzeloa.
Cernida cofa, tlatzetzelolli.
Cerncalo, necuihctli. tletlectli.yHecarl.cenotzg,,
Cerote de caparero. tlaxicocuitlauiloni.
> Cerrargeneralmente. nitla.rzaqua.
Cerrada cofa, tlatzacutli.tlatzaqualli.
Cerradura o cofa pa cerrar, tlatzaqualoni.
Cerraduta o cerraja, tepuzrfatzaqualom.
Cerraja yerua. chichicacjlirl.ichpuli.
Cerrare! camino poniendo feal para que no vaya porel
notzaqua.notlac,?,
Cerrado camino, otlitlarzacutli.
Cerrarfe la herida, tetzohui.
Cerrada herida, otetzoliuh. tetzoluhqui, tetzoltc.
Cerrar cllauedehierro.nit!a,tepuztzaq. nida,tepuzilpia.
Cerrado affi. tlatepuztzacutli. tlarepuzilpill/.
Cerrar con llaue de pal o. quauhtlancochtica nidatzaqua
Cercado aTi. quauhtlcochticatlatzacutli,
Cerrarlabol. nitlalpia.nita>quechilpa.
Cerraderos aTi. tlatlalpiloni,
> Cerrarlos ojos, nicopi. ninixpiqui.
O ante e.
Cerrar algo con tierra o apiedra lodo, nitlapepechoa.
CerradacofaafTi, tlapepecholli.
Ccrronesdeyelo, cetl mopipiloa.
Cerro defierra, tepetoiit.
Cerro redondo, tepeololi/. tepeyaualli,
Cerrode pelos, cuitlaparzondi, cuitlatzontl/.
Cerro de cnamo o maguey, centlaquechtli. >
Cerrojo, tepurzdatzaqualoni yelquauhyo.
Ceneroque tira derecho, momaymati.
Certidumbre, nehliztli. neki/iztli.
Certificar a otro, nite yolpachiuitia, nite^yoliulitlama-
3

chtia.
Certificacin, teyolpachiuitiliztli teyoliuhtlamachtilizt/i
Certificada o aueriguada cofa, neltitica,melauatica.tlanel
tililli.
Certificado eftar o tener por cierto, noyolloyuhca.yuhca
noyollo. yuh nicmar.tica.
Ceruatillp. magaconet.
Ceruiz.'- quechtepulli,
Ceruuno. magayotl. ,
Cefped. tlachcutl.cueptli.
CeTardehazeralgo. ninoxaua.
CefiacionaTi. ' necaualiztli,
Cefta. chiquiuitl.
Cefta grande, otlachiquiuitl,
Certero, -chiquitn chiuhqui.
Ceftillo de tortillas o tamales, tzinacayo.tzimpetlayo.tla
qual chiquiuitl. tlaxcalcluquiuitl.
Cetro real, tlatocatopilh.
Ceuada, lomifmo.
C'uadoengordadooceuontlanacaizcaltili, tlatomaua
lli.tlatomauhtli.
Ceuadoeftar algunoen alguna cofa. nida uelmat.ni,maxa
>

liui, non nomati.


Ceuar aTi a alguno. nite,maxaloa.
Ceuarengordaralgo, iute nacaizcaltia nite tomaua.
J t >
C ante e 8c U 64
Cenar arcabuz o tiro.tlegquizxicconicrema tequcrztlalli
Ceuadero de arcabuz o tiro, deqquizxictli.
Ceuaraues para tomarlas. nida,pauilmanilfa.
Ceuotal. tlapaulmaniliztli.
Ceuarloshijoslasaues, quintlatlaqualtia.
Ceuqtal. tetlataqualtiliztli.
1 Ceui perbna. atacat.
Ceuilidad. adacayod,
Ceuilmente, atlacayotia.
Ceuo papelear, ocuili.chichilocuili.
Ceuar los peces, nitla.pauilmanilia. niquintlatlaqualtia,
^[Cibdad ociudad. ueialteped.
^ C i b d a d a n o o ciudadano. ueialtepedipdacatl.
Cidra, lomifmo.
Cidral, cidraquauhtla.
Cidro, cidiaquauitl.
} Ciego, ixpopoyot?.
Ciego ferafi. nixpopoyoti.
Ciego de nuues, ixayapachiuhqui.
-Ciegodeltodocon carnaza, yxtepetla.
Ciego de cataratas, yxtotoliciui,
iCielo; ylhuicar.
C ielo et reliado, citlallo ylhtiicatl.
"Cielodecama, quachcalli. ,;

-Ci.eno. oquitI,coquiat/. tlalatl.tlalxayotl.


Cien mil numero, bufca al fin dere libro donde fe pone la
cuenta.
Ccientopies gufano. petlacolcoat.
Ciento pies otro, cenzommye.
Cierco viento, miaiampaeecatl.ee eecatl.
j Clefta cofa, nelli.canelli.
^Ciertamente, uelnelli.cacanelli, yenelli.
Ciertoetar. yuhea noyolo, yiihquirriati noyollo.yuhg
marticanoyollo,
Ciertooverdadro. nelliquxtoani, tlanelitoan,
Cicruo, macad, . -
C ante ,
Cifra, tlaouicafcuitoliztlf. tlanauliculoliztl.
Cifrar. nitIa,otiicaicuiIoa, nitla.naualicuiloa.
Cifrado, tlaouicaicuilolli.tlanaualicuilolh.
Cigarra, chiquilichdi. touacaletl.cacachicjlichtli.
Cigea, lo mifmo.
Cilicio. tequaqua.xilIanuipiIJi.
Cillero donde algo fe guarda, darla tilcalli. riecopad.
Cillero el quelo guarda, tlatlati.tlatlaticj.
i Cimiterio. tetocoya,
Cimerafobre elyelmo. quequetzalli
Cimiento ocanjaabierta. tlatalantli.tladallanantli, ta a-
copinti.tlatlafcopintli.
CimientpabriraTi. nitla,tlalana. nita,tlalJanana. nitla,a
copina. nitla,tIaIcopina.
Cimientoparedloqueayhataygualarcon Iatierra, ta-
tetentli. tlatetoctli.
Cimiento hazeraTi. nitIa,tetema.ntIa tetoca,
J

Cimiento ygualar, nitla,tepechmana.


Cimiento ygualado alTi, tlatepechmantli.
Cimiento enlatierra. tlaatzotzontli,tlatlaImantIi,tIaaque
queztli.
Cimientohazerafi. nitla^tzotzona.mtlajtlalmana. nitla,
aquequeca.
Cimiento de pared que va defde la haz dla tierra halla me
dio elado. ca/tetzontli.
Cimiento hazerafli, nida,tetzoneua.
C inco,bufcaal fin defie libro donde fepone la cuenta.
Cincuenta.bufcaalfindefte libro.
Cinchadecauallo. cauallo ycuitlalpica.
Cinchar el cauallo. nic,cuitlalpiayn cauallo.
Cinta o cofa pa ra cei r. nelpiloni.necuitlalpiloni.
Cintura, topitzauaya.
Ciprs, tlatzcan.
Circulo redondo, yaualtic.malacachtic.teuilacachtic.
Circuncidar. nite,xipineuayotequi\nte,xipinquayeuayo-
tequi.
C ante i o u 8c h. 6$
CircCicidado. taxipncuayotecri.tlaxipfnquaeuayotectl.
Ctrcuncifion. texjpineuyotequilizdi. texipinquaeuayo-
tequiliztli.
f Cirueladefta tierra, macaxoct.
Ciruelo de caftila.lo mefmo.
Ciruelo rbol, ciruelaquauitl.
Cinema, atlalilli.amanall/,
Cifma. ixtlapancayeualiztli.nexelolztli.
Cifmatico, ixtlapancayeuani. moxeloani.
Citar juizo. nite,nauatia. nite,notza.
Citacin, tenauatiiztl/. tenotzaliztli.
Citado, tlanauatili. tlanotztli.
tfTJcgotrearla vafijaocuero pornoeftarbeit
llena, cocoxoca.cocoxom.
fopodelpie. xotecuintic.xotemol.xotepol.
copodeambospies. xotetecuintic. xotetemol, xotete
pultic. i.
cuecos. calillan caftli.
^umque.Io mefmo.
$umo, patzcalatl.tlapatzquitl.ayutl.
fumodecarne, nacatlapatzcaayutl.
5umofo. ayo. 5

^ u m faca r efprimiendo. nitla;ptzca


^urrarcueros. nijcuetlaxauana.
i gurrador. cuetlaxuauanqui.
jurron de pellejos, euaxiquipilli.
curujano, tetecqui texoxotla.
jurugia. tetequiliztli.texoxotlaliztli.
I GTChmufcaralga. nitla, chinoa.
Chamufcadq. tlachinolli,
Chamuquin. tlachinoliztli.
C hapa de metal, lo mefmo.
Chapearlaherradura, .cacapantiuh.
Chapearenel agua. ninatzouia.nitIa,inautequ.,
C h apies. lo milinb.
Chapinero, chapines chiuliquf.
: C ante h.
Chapinera, chapines chiualoy a. chapines chiulic..
Chapitel de cafa pagiza xacalquauiczdi.
Chica cofa. * tepiton,
Chigarra.bufca cigarra. . : ,,' .
s

Chillar, ni.pipitzca.
Chillido. pipitzcaliztli.
Chimenea, tlecalli.
China piedrezita. xalred. V
Chinela cacado.lo mefmo.
Chinche pequea. . tepunti. tlalaxi
Chinche grande, texca.
Chirimia.lo mefmo.
Chiriuia,lo mefmo.
Chirriarlas aues. cuica, ta toa.
Chifme. tetzalannemiliztli.tedatoTcacacalizti.nenecec
. tentflizdenepanneniiliztli. tenepantla neteqizth.
Chifmear. tetzalanninemi.tenepantlnincmi.nte,tlatol-
gacaca.ni.necoctene. tenepantla ninoteca.
Chifmero. tetzalan nemini, tenepantla nemini.tetlatoca-
c/acanr. tenepantla motecani.necoctene, tee techeua.ma
quizcoatl.chiquimoli.
Choca, xacaltontli. .
Chorrear el agua. choIpa ualchoI^
r s

Chorrodeagua. atl ychofoliz, l


Chuecadojueganloshuefos. tocacalmhya,tcocototzuh
ya-
Chuparago. nida,chichinanitlapachichina.
Chupada cofa, tlacblchintli.dapchichintli.
C hupado hombre flaco, quauacqui! xouacqui.
Chupar fin malear, nita,pipitzoa. '.
Chuparfahumerio, mtlaxhichina* '-.
D ante. a. 66
flf.De.Los que comienzan ta D 4

Adiua. tetlauhtilli, temactli, tcnetiactl


Dadiuofo. tetlauhfiani, tenemacriani.
Dador dlos bienes o dla gracia, qualli-
y eftli q ui'm oteiii aqui ani. te tlamachua-
ni. tecuiltonoani.
Hados, patoll?,
r _ i Dados jugar. ni,patoa.
Dado a mugeres. ciuadau ?liIoc. ciuaiuinrf.
Daga, tepuztemaixiliani.
Dama, teciuapl.
Dangaobaile. netotiliztli. maceualiztl.
( Danzar o bailar. nini,toria.ni,maceua.
Danzante o danzador, mitotiqui. mitotiani. jnaceuhquS,
maceuani.
Dancarafdos dlas manos, tiraana,
DangaaTi. neaanaliztli.
Dan-r-ar afidos de los hombros, titonaua...
Dan;af!"i. nenaualizdi.'
Danzaras mugeres, ciua mito ta,
Da?igaair, ciuanetotiliztli,
1
Daar a otro en la perfona. ntte,quenchiua #

DaoaTi. tequenchiualiztli.
Daara otro enlahazienda. nite,tlatlacalhuia*
DaoaTi. tetlatlacalhujliztli.
Daar fe algo, ytlacaui.
Daada cola, y tlacauhqu,
Daofa perfona que hazedao. tequenchiuani.fecocoarf,
Daofa cofa que daa, tecocatecocolizcuiti,
i Dar algo a alguno, nictemaca.
Dar a conocer otro, nitete,i.-dmachtia,ntetc ittitia.J

Darabeuer. nite.atliti?.
Dar a comer, nite.tlaqualtia.
Dar cenar. nitexochcayotia.
Darbozes. nitzatzi.ni,tatzacz.
D ante v
Darconfe'o. nire,nanamiqui. nitctlaixtlarfa,
Dardelcodo. ni'te.molictepinia.nite.tepina.
Dar medias, nite,tlaxelhiiia.nttlatlacoitta.
Dar de mano a alguno para que lelibre.nitejichtacaquixtia*
nite,ua. -
Dar del pie, nitla xopeua.nitla>xoxopeua.
)

Darderple a alguno para que fuba. nitemarecauia.


Dar en rortroel manjar, nouiceua. nictatzilhuia,nino
tlailtia nitla.yhia.
Dar enel blanco, ypanti, ypanyauh.
Dar largamente. anicte,tlamachmaca,nicte,tlaelmaca.
Dar de cabezadas a otro. nte,ctetzotzoria.nitexjuatech a
chalan ia.
Darlicencia. nite,nauatia.nite,niacaua,/
Dar lugar.. njte,tla1cauia.niniquania.
> Dar garcas, nite,icnelilmat.
Dar buen exenplo. nite,ixcuitia,&permetapho.nitIa,tliI
lot!a.nitla,tIapallotia,tHUitlapalhnicl:lalia.xiyodquatzo
tli ni&eca- nite,oquechia.
i Dar mal explo.. nite,t lapolbltia, & g metapho. nitla^tuiu-
tia; nitla,xocomiclia. nite,oquechja.
> Dardegraogracofo,. nifte,nemmaca.
Darla palabra- nite,tIateneuiJia.nicl:emacaynnot?afol.
Dar mueftra dechado.. nite,machiyomaca. nire,octaca
maca.. ,
i Dar materia, nite,machiyotia',
Darpena o enojo. nite,yolquixtia.nite,yolcocoa. nite,yo
toneua. nite,elptlatia. nitla,pocmiria. amo nitapafHa.'
. nitlaqualana. nte,yolpogonia.
Darfe amugeres,. nixiuadauelilocati. nixiuacuecuenoti.
nixiua yurnti. ,
Dare los cercados.. oncalaquf ;
Dar a logro, tetech ni tiamatzayana.fctechnitlatlapeuia,
tetechnitlaixtlapana.tetechnitlamieccaquixtia,
DareaTimemo. nno^temaca.temacninocaua.
Dardo, repitonrepuztopilli,.
Dtiles,, cx>y a capul,,
P ante e. 67
qTDe.prepoficion.. terechjtetechpai
E>e denotando lugar o perfona.pa.
j D e a y . oncano.
Dealli.. onipa.nepa.nachca.nachcapa,
> De ambas partes, necoc. necoc campa.
De antes, yeeppa.
Deaqui, nicl.gannica.cyz.
, De aqu adelante, yye ompatitztui. ynocompatitztui
ynaxcaynocompatitztiuv
Deaqui a vnpoco. occuelachic. occuelachica.ocachic.oca
chitonca. ocmaya. oquachic.
De arriba abaxo. acopa, tlacpacpa.
De balde ograciofamcnte dar. gnictemaca. gnicfcene-
maca.
Debaxodealgo, ytT.ytzintl.
Debuxar. nitla^lilania. nitla.tlilauana.
Debuxadacofa. tlatliltli.rlatlilanilli.tladilhuauad.
Debuxador. tlarilaqui, tlatlylaniani.tlatlilbuauqui. tla-
tlilhuauanani.
Debuxo. tlatlilanaliztli. tlatlilhuauanaliztl.
De cada parte, nouiampa. . . . . . .
De catorze eatdrzedias. rriatlatlacilhuitlonnauitica.ma-
tltlac ilhiticaonnanauitica.
De catorze en catorze. matlatlafteronnnaui.
Decender dealto, ni.temo. ni.ualtemo. non,remo.
Decendimienm aTi. temoliztli. ualtcmolizth^cntcmo-,
liztli.
Decender alguna cofa, nita.ter^opa.-'
Decendiminto aT. tlatemouiiztli,.
De cerca, amoueca, '
Dechado, machiotl.
Decima parte.. tlamatIactetilia.tamatlaccayofi!.
Dcimoeorde.bufcaenfm delh?libio ende cha ia cuenta,
Declarar algo aotr o pronunciar., niilajtenquixtia.nicme-
laua. nitla,teheua,.
Declaracin aTi: tlatenquixtiliztli.tlmelaualretli,tiaten.e
D ante e.
ualizrli.
Declarada cofa. .Iacenquixtillf, tlameahtn.tlatenealli*
tlateneuhtli.
Declarador, tlatehquixtiani tlamelauani.tlateneuani.
Declararlo efeuro. ueincjmcraua.hicjrrtclauacaitoa.nic,
cenquizcaitoa.
Declarar en otro lenguaje. ni,hauat!atoa. nc nauaitoa.
3

)Decoraron, teyolocopa.teyollotlama.
Decorar poniendoenla memoria, ninocla.yollotia.
) Decoro dezirago. rifi.tempoiia, nita^temtoa. notenco
niquitoa.
Decoro faber algo, notenconiemati.
Dequadoenquado, esquema, canica.
De cuatro en cuatro yr. nanauitnui. nanauittitiui. nanauh
tlamtitiui. nanaUimmantiui.
De cuatro en quatro. nanau. nanauhtetl.
Dedal, lomifmo.
, D e dentro de alguno, teifiepa.
De dentro, tlatictlaticpa.
De da. tlahea.
Dediaendia, mumuztla ye. mumuzte. ' .
Dedicar algo a dios, ytechtzinco cpoa in dios, ytechtzZri
co niquitoa dios,
Dedicada cofa afi. ytechtzinco pohqui.ytechtzinco y -
tauhqui.
Dedicatyglefia, m^teocachalia.rii^eocalmamali,
DedicacionalTj, teocalchaliliztli.teocalmamaliztli.
Dedicada yglefia. teucallitlachaiilli. teucalmamalli.
Dedo dla mano, mapilli.
Dedo del pe, xopilli.
Dedo pulgar, uei mapilli.
Dedo conque molramos algo, totemapilhuiaya
Dedo de en medio, tomapilueyacauh,
Dedo meique, mapil xoeoyotl.
De donde, canin.c, campa.
Dedoslosefpadaocolafemejlte, necoc tee, J
D ante e. 6S
De dondequiera, fococann.cacocampa
p e dos en dos yr. toomettiui. toomemtiui.
r->e dos en dos. oonted.oome.
Defender otro generalmente, nte,maquixtia,
Defnderfe. nmo,mapatla, nino.mnauia.
DefenTion, temanauifiztli.temaquixtiliztl,
Defenfibr, temanauiani. temaquixtiani,
i De fuera de cafa, quiauac.
Defuera o por encima o enla bbrehaz dealgo. pai, i x c a
tlaixco. panipa,
Defunro. micqui.
Degollar a otro, nite.quechtequi.nitcquechcotona
Degollado, tlaquechtectlj, tlaquechcotontli.
Dehesa, macatlaquaqualtiloya.e.acacatla.
Dlo dla. y. .- .
Dlos odelas. yn,
(Delante de alguno. texpa.,itextla> ;

Delegar poner a otro cnfulugan ninixiptlayotia.nixip-


tlaiiicquetza.:
Delgado tal. teixiptla.
Dleytarfe, ?ni,papaqui. na.hauia, ni^ellamati.
Deleytar a otro, nitcpapaquiltia.nitejuenamachtia.nite,
elelquixtia. nite,cecemeltia.
DeleytealTi. tepapaquiltfliztli. teuellamachtiliztli.teellel
cjuixtiliztlf. tececemehiliztli.
Dleytofolugar. tepapaquiltic, teuellamachtic, teellel-
quixtica, te cecemeltica.
Deletrear, nitla,tempoua..nitla,tenitoa.
Delexos, uehca. uehcapa.
Deleznableperfona pa pecar. ayouiuetzi.amoyollo tla-
quauac.
Deleznablecofa. alache, ppetzcaui,
Deleznarfealgo. ni,petzcau.
DeleznamientoaflTi. petzcauliztli.
Delgadez de cofas a nchas. canauacayotl
i Delgado aiTi. canuac. cana&ic
D ante e.
Delgadez de cofas largas, ' pitzauacayotl.
> Delgadoafli. pitzauac pitza&ic.
Delgado hombre, cuillotic. piaztic,
Deiberaro determinar de hazer algo. nida>emitoa.n,
cemitoa.
Deliberacin aT. tlacemitolizdi.
Delicadez, nmalhudiztli. acocoliztlapaliuiliztli.
Delicadamuger. amococoliztlapaliui.chonequiztli.
> Delicado hombre, ciuanacayo.tlaciuayzcaltii. chone-
qiuztli.
Del todo, uel, cen.
i Demandar generalmente, nite,tlaitlanilia. nino,tIaitania
Demanda affi. tetlaytlaniliztli, .
Demandada cofa, tlaytlantli.
Demandador, tlaitlanini, tetlaydaniliam. tlaitlaqui
Demadarconimportunacion, nite,tlamatataodia.
Demdaafi. tetlamatataquililztli.
Demddcofr;'" tamatatactli. r 1

Demadador tal. tetlamatataquiliani. tematatacant. teda


matataquiqui. *
Demaana, yuatzinco, ycippa, dauizcalp,yuapa. nua-
" chipa, ' : - . .
Demaneraque, anca. v
Demafiadacofa. acKmoyeyecauhqui,cAommopiqu. .
Demaliadamente.. aocmo yeyecauiiiztica,c, aommopig-,
liztica,
Demonio, tlacatecolod. tzzimitl. coeTe&IiV
Demoftraromoftraralgoaalguno, nitetla^yttitia.
Demoftracin tal. tetlayttitiliztli.
Demoftrarcneidedo. nitetla,mapihia,
Demudarfe el color. ni,ciyocopini. riiztaleua, mitHmoma
naynnoxayac. / ' '
Demudadoaii. ciy ocopinqui. yztale&ic.
Denodado o determinado, yciuini,
Denoftaroafrentar, nitc papaca.nite,piauhtia. n i d a d a
i

yelatoa. '
D ante c. 69
Denotar o fgnificar algo. nitIa,nezcayotia.
Dentera tener. nidan,cecepoui,
( Dentrodealgooentrealgo. tlatic. tlatecytic
Dentro de cafa, calitic,
Dentrode alguno, teitic. ttec t

Dentudo, tlcuicuifztic.
Denuedo, yiciuiliztli.
Denuedo o afrenta, tepnauhtlizd, tepapacalzdi. dada
y/atoliztli.
1 Denueuo. yacucan, qunuhti-
, Denciar algoa alguo. nite,yoliuhdamachtia,nite yolma3

xiltia.
Denunciado tal. teyoliuhtlamachtiliztli.teyolmaxfltilizdi
Denunciada cola afi. teyoliuhtlamachtili. teyolmaxiltill/,
Denuciadortal. teyoliuhtlamachtiani.teyolmaxiltiani,
Denciar de otro antel juez. nino^eilhuia.nite^Iatoleuia
nite,teixpauia.
Deponer del feorio. nite,tecHtlaga.nite,datocatIaca.
nite,iquania.chico niteiquania.& p metapho,nite,tzineua
Depoficiontal. tetecutlacaliztli.tetlatocatlagalizljVteiq
niliztli. chicoteyquanilizdi.tetzineualiztli,
Depofitaralgo. nite,tlapialtia.
Depofitario. tlapixqui.
Depofito. pialli.pielli.tlapialli.tepial, .
Deprender algo, nino,machtia.
Depunta 9 con punta, y yacyc.yyacyca. vel.y yaquicy-
yaquica.
De quando enquando. canquemman, can yca.
De que materia (filicet)trata. rieitechpa tlatoa. tleipan ya'
tica.
Derayz, ynelhuayoc. ynelhuayoca.
Derecha cofa, melauac, melactic.
Derecha mano, mayauhcanti mayeccand.
Derechamente, melauaca. -
Derechode ambas manos, necoc momaimatqui.
Derecho opor derecho andar ocaminar. nirlamelaua.m,
D ante e.
tlamelauhtiuh: '.'.>.'. ':
Derrabar aues. nitla,cuitlapilana. nitla,cuitlapiluiuitla.
Derrabada aue. tlacuitlapilantli.tlacuitlapiluiuitlalli.
Derrabar animal nitla,cuitlapiltequi..
Derrabado animal, tlacuitlapilrectli.
y Derramarcofa liqda nitIa,noqa.nitIa,petlania,nitla,toyaua
Derramar fe a Ti. noquiui. pedani. toyaui.
Derramada cofa defta manera.noquhqui.petlqui.otoyah
Derramadero tal. tlanoqloya.tlapetlaniloya.tlatoyaualoya
DerramadoraTi, tlanoquiani.clapetlaniani.tlanoqui.rlape
tlani.datoyauani.
Derramamitotal.tlanoqlizdi.tlapctlviiliztl.tlatoyaualiztlt
Derramargrano ocofa aiTt. nirlacecemmana.nitla cha-- 3

chayaua.ntla tetepeua.ntIa,pipixoa.
)

Dcrramarfe algo ai. cecemmam'.chachayau .tetepeui.te


... peui.pipixam".
Derramada cofa aTi, cecemmanqui, chachayauhqui. tete-
peuhqui.pipixauh.qui.
Derramador tal, . tl&cecemmanani. tlacecemmanqui, ta- \
, chachayauhqui. tlachayauani. tlatetepeuhq.tlapipixoa-
ni.tlapipixoqui.
Derramamientoaflr. tlacecemmanahztli. tlachachayaua
Jiztli. tlatepeualiztli. tlapipixoliztli.
Derrebato odimprouifo.ateneniachpa.amo yzmea teyollo
Derrecudida, tetechchpIoHztica
DerFondontrar.nijpepexocaricalaqui.nino^aloticalaqui.
Derrengara alguno, nite,tzimpztequi. nite,tzinaquja.
Derrengado,- motzinpuztecqui. motzinaquiqui.
Derrengar fe. nino tzmpuztequ, nino,tzinaquia.
3

Derretir metal o cera o cofa aTi. nitla,atilia.


DerretidoaTi. tlaatilil.fi.
Derretimiento tal. tlaatilihzth.
Derret r fe lo taivatia.
Derretirfeeyeoonieue. pat
Derribara otroenelfuelo. nite.mayau, tecanimayauit.
canitacali.teca nitlaluitequi.
D ante ev 70
Derribado aflfi. tlamayauhrli.tlatlacafli.tlatlaluitectli.
i Derribar o deftruir obra generalmente. nitla,xitinia.nitla
uelonia.nitlaueloa. nitla.uituma.
j a m b a d o afl. tlaxitim'Ili.tlaueloniJIi. tlauelolli. tlaitotli.
Derrocarlo mefmo es que derribar,
Defabollar. nitla,paria,
Defabollado. tlapatillr.
Desabotonar. nitIa,cocopina.
Defabotonado, tlacocopintli. \
Defabrigaraotrocomogtadoropa.nicanilia ytibi,a.mcjp#
tlaua.
Defbrigado. tlapetlauhtli. -
Defbrigarfe. niao,pepetIaua."nino,petlaua,
Defbrigado lugar, tlaytztia.tlaitztiaya.
Derabn'gadacaa. calceceuazco,
Defabrochar. nite,tomilia.
Defabrochado, darotontli.
Defbrocharme. nino,totoma.
1 Deacatar. anite,imacaci-atleipanniteitta, hlte,iaijte-
tilia.amonitcixtilia.
Defacato. atemauiztililiztli. atleipan teittaliztli.'ateriiauizt.
lilizrti.amotPixtililiztli.
Defacatado. tlaimacaxtli. atleipan t/attall/.adamauiztii
lilli.amotlaixtililli.
Defacompaado. tladacauinf.y yocaca.
Defacompaamiento. tetlalcauiliztli. y yoca yeliztli.
Defacordado, yollopoliuhqui, modapololtian, dadal
cauani.
Defacordado eftar. ni,yoIIopoIiui\nino,tlapoIoItia #

Defacordarlasbozes. chalan.
Defacordadas bozes. chalanqui.
Decordadamente, chalailiztica.
Defacordadamente lin acuerdo. yoHopoliuiiztca.rieda<
pololtiliztica,
i Defafiaraotro. nite.neneuhcauia.
Defafio. teneneuhcauilizth*.
R </
D ante e
Defagradar.bfcadefcontentar.
> Desagradecer: aninocnelilmari. nicnopillauelilocati.ani-
tetlagocamati.
Defagradecido. .ycnopinauelIoc.amocneIijniadni,atetIa
gocamatini.
Defagraderimiento. ycnopillauelilocayod. anecneldma-
'chutl i.atetlacocamachiliz t li.
Defauziar al enfermo, niteJxnauatia*
Defauziado. tlaixnauatilli.
Defalabat a alguno que auia alabado, yenoye aniteyequi
toa.yenoye aniteyecteneua.
Defalabado aTi. yenoye atlayecteneualli.yenoyeatlaye-
quitolli.
Defalabanc, a. yenoye ateyequitoliztli.yenoye ateyectene
ualiztli.
Defaliado. aquimamati.aommomatoca.ayachiquimati.
aommotta.aommothua.
Defalioaffi. aquimamatiliztl.iaonnematoquiliztli.ayachi.
. quimatiliztli.aonnethualizrli,
Delmadofloxo. nentlacatl, atleyyolloquimati.
) Defamparar a alguno. nite,tlalcauia. ni,tecaua.nite,xicca-
ua. nite,teputzcaua. nitejtlallotia.
Defamparadoaflji. tlatlalcauilli.tlacaualli tlaxccaualli,tla
>

teputzcaualli.tlatlallotili.
Defamparotal. tetlalcaudiztli. tecaualiztli, texiccaualiz-
tli.tefeputzcaualiztl,tetlallotilizth\
) DefapafTionar;, nite^ceuia.ntte^llelta.
DefapalTionadoaTi,- tlaceuill, tlaelieltilli
Defapercebido.. atleipanuetztca. atleipyetca.atleipca-
yniy olio, aqun quimattica '
Defapercebimiento affi. atletep uetztaliztli, atlepaca te
yollo, atleipayetica teyollo. aquenquimatticateycUo.
Dfaudar.nitla,toma.
Dafaudado. tlatuntli.
Defaprouechar. c^ni,neriquia*c^ni,nennemi.
Defapi ouechado affi. $ nenquizqui, c, nennenqui.
D ante c 71
Defaprouechamiento.cannenquigaliztli.c^nnenneniit^^
Dearmar, nite,tlauizcopina.nite,tlauiztoma, nite-jtlauiz
xixinia.
Defarmado, tlarlauizcopintli. tlatlauiztontli, tlatlauizxi-
xinilli,
Defarmaduraafi. tetlauizcopiniliztli. tetlauiztomaliztli.
tetlauizxixiniliztli,
Defarmarfe. nino,tlauztlatla1ia.. nin,t1auizcopina, nio,
tlauiz xixinia,
Defarmarballefla. nitla,caxania.
Defarraygar rbol. nitIa,tzineua.nitIa neIhuayouiuitla.
)

Defarraygado aTi. rlatzineuhtli, tlanelhuayouiuirlalli.


Defarraygamiento. tlatzineuaztli. tlanelhuayomitla-
liztli.
Defarrugarloarrugado, nitla^ogoa. nitla,tereuara, nita,
ana,
Defarrugado. tlagocouhtli.tlateteuatli.rlatli.
Defarrugtfdura. tlateteuanahztli. tlagocouaztlL tlaana-
liztli.
y DefaToTegar. nit,amana. nite,mociuia,
DefaflbiTegado tlaamtli.tlaniociuilli,
Defafofiego. teamanalizrli, temociuiliztli,
Defafofegarfe, nino.mociuia. nin,amana,
Defafofegado andar o alborotado. ni,yolacQttineiiiijai
no,yolacomtinemi,
Defafofegado aTi. nioyolacomatinemi,
Defafofiego tal. neyolacomatinemiliztli.
^Defafofegaraotroain. nite ,yoacomana.
Defaftrado. ouiypyani. ouiquimonamiftiani,
Defaftre, ouitepayaliztli. ouinenami&iliztli.
Defatacar, nite,calgastotoma'
Defatacado. tlacalgastotontli.
Defatacarfe. nino.calgastotoma,
J Defataparalgo. n/tla,tlapoa.
Defatapado, tlatlapolli,tlapouhqui.tlapohticac,
Defataparfe, tlapoui.
D ante c.
Defataralgo. nitIa,toma,
Defatado tlatontli.
Defatadura. tlatomaliztl.
Defarinar a otro, nite.tlapololtia. nite,yoIcuepa. nite_,yo
malacachoa.
DefatinadoaiTj.tlatlapoIoItilIi. tlayulcueptli, tlayomalaca
cholli,
Defatinadamente. tetlapololtihztica.teyolcuepaliztica.te
yolmalacacholiztica.
Defatino. tetlapololtilzdi.teyolcuepaliztli.teyolmalaca-
choltzdi.
Deatmarfe. nino.tlapololta n/no.yolcuepa.ninojyolma
lacachoa.
Defatinadamentehablar, n^yollotlauelilocatlatoa, ani,tla
catlatoa.
Defatauiar. nitla.xixinia.
Defatauado. tlaxixinilli.
Defarauo. tlaxixm'/zdr.
Defatauiarfe. riino,xixina,
Defatrauefaralgo. nitla,tlamelauhcateca.
Defatrauefado. tlatlamelauhcacectli.
Def baratar gente o cofa femejante. ne,cecemmana.nite
momoyaua.nite^ixinia. -
Defbaratada gte. tlaceccm manrin.tlamomoyauhtn.tla
xixinitn,
Defbarate afi. tececemmanalztli.temompyaualiztli.texi
xniliztli.
De'baratar loque otro haze, nite.tlaxinilia.
Defbaratada cofa affi. tlax/nilli.
Defbaftar algo, nita/caxaua,
Defbaftadacofa. tlacaxauhch.
Defbocado hombre, atleuelitc. atlecelixpa, yolloca
macha!, tentlaueliloc'
Defbocada caualo. atlacatlcauallo.tlaueliloc.
Defcabejar a alguno, nite.quechtequi, nite.quechcotona
Decabegado. tlaquechtectl, taquechcotontli.
D ante ev 72
Defcabejamito. tequech cotonaliztli, tequechteqiztli,
Defcabejarfe. ni,quechcotoni. ni,quechuetzi.
Defcabullirse. te,macpaneua. te,macpa niquica.temac
panicholoa.
Defcabullidoaffi. tcmacpaycuani. temacpaqeani\temc
pacholoqui.
Defcaecer de hambre. ni,tleualani. ni,toneua napizmiq.
DefcaecidoaiTi, tleualqui.toneuhqui.apizmicq.
Defcaecimiento tal. dcualanih'zdi, toneuiliztli, apizmi-
r quiliztli
Defcaecer de enfermeead. nt,patzmiqut.
DefcaecidoaiTi, patzmiquini, patzmcqui.
Defcaecimiento ta!., patzmiquiliztli.
Defcalabacado. yliuizteauani. yluiz quitechiualtiani.yli
uizteeualtiani,
* Decalabrarconpiedra. nite,quacoyonia, nite^quaxama-
nia.nite,quatepachoa,
Defcalabrado. riaquacoyonili.daquaxamanilli.tlaquate-
pacholli.
Defcalabradura. tequacoyoniliztl. tequaxamaniliztli, te-
quatepachliztli.
Defcalabrar con otra cofa, nitcqtzayana.nitcquauitequi
Defcalabrado affi. tlaquatzayantli.. daquauitecfcli.
Pefcalabraduratal. tequatzayanaliztli. tequauiteqilizti
Defcalabacado o loco deftinado. yollotlaueliloc, teaact-
tiuetzi,teqtiuetzi. tecayeua. tecayeuani.
Defcaljara otrolas calcas,' nire,calcascocopina.
Decalcarfelas calcas. nino,caIgascocopina,
Defcal carapatos, nite.caccocopina. nite,caccotoma..
Defcalco affi, caccocopinqui.cactonqui.
Defcaljarfelos caparos.ninocaccocopina.nino^acrofcma.
Defcalcar calcas al redropelo, vel,al redopelo, nice^caicas
totochcopina.njte,caljas yx.cuepcacopina.
Defcaminado, mixcuepqui.
) Defcanflar. nino.ceiiia,
Defcanfo. neceuiliztli,
D ante e.
Defcargar fe de algn oficio, nicnoclaxilia ,nicampa uetzf
" nechcaua.
DefcargadoaTi, oquimodaxdi.oycampa uetz.oquicauh.
Defcargar dla carga a algn animal. ni,tlamamaltemouia.
Defcargado animal, tlatlamamaltemouilli.
y Defcargar mi cofciencia cot alguno, y e ninoquixtia.
Defcargarfe fatiffaziendo a otro. nino,tlacuepilia.
DefeargadoaTi. motlacuepiliqui.
Defcargotal. netlacuepililizth.
Defcarrillarconlamano. nite,tentzayana. nite,tenaana.
Decarrillado. tlatentzayantli. tlatenaanti.
Defcafaralos cafados, nire.nentacaualtia, nte,necaualtia
nite,matzayana. nite,matuma.
Defcafadoafi, tlanemacaualtilli. damatzayadi.tlamatod.
Defcafamiento. tenemacaualtiliztli.tenematzayanaliztli.
tematomaliztli.
Defcafar fe los cafados. mo,matzayana. mo macaua.mo,
a

materna.
Decaxcar pinas de piones. nitla,oya,
Defcaxcar macorcas de cacao. nida,tlapana.
Defcaxcar granadas, nitlaxipeua.
i Defceir. nit!a,toma.
Defcerca ralear el ce reo desbaratado los enemigos. ntre,xi
tinia. nite,cemmana.nite,moyaua #

Defcercaralcarelcerco paretirarfe. titlatzinquixtia. tiro


c omonia. teixpapateu.. ' .
Defcercardetruira cerca. ni,tenaxit/nia, ni,tenaueloa.nt-
tenauituma.
Defcr'rajar. nulat/accachitonia. ni.tlatzaccayochitonia.
Defcerrajado. tlatzaccachitonili. tlatzaccayochitonilli.
Defcerrajadura. tlatzaccachitonilizdi. tlatzaccayochito.
niliztli.
Defceruigado hazia delante, quechteputzoticquechteltic.
quechacqui.quechnenetic. quechtepitic.qu?chtzatic.
Defceruigadohaziael v n lado, quechnecuiltic.quechne-
cuil. quechilacatztic.
D ante e. 73
:l^fcx>lorM.o:en:ar<Iemecloocnfermedad,, nztaleua.ni.ci
yccopini.ni.xuhcaliui.
Defcolorjdoafln ;yztalfeuac,yztale&K:.coyocopicic.xjiih
caltic. .
Defcoloi ido ear d n i o o preez, nixtjceua, nixtencxiui
ni,pineua. .
DefcoloridoaflV yxticeftic.yxtenextic.pinectic.
Defcompadrarcon otro, tito,tlaueha. tito^qualania.
j Deicormilgar a otro, tepaiifiicfelagae xcpmunion.tetcht
nieWaliaexcomnnio. ; ..';:<;
Defcomulgado. ypantlatlaxtli ecomunion, ytechtlatlaH
i/iefcpmunion. : ,;
Pefcomtmionlornefrno.vel. teoyotca tenonqua quezta-
Jztli.teoyoticatetelchiualiztli.teoyoticayyocaquetzahz
.tli.teoyoticatenonquaquixtiliztli.
^Defconcertarlo compueto. nitla,neneloa.nida,cecemnia
na. t.u :;:>: t l''< \' . C.
Defconceriadacofa all. ' tlanenelplli. tlacecemand
Befeancefrar fe del concierto, nin,eHe!tia.nine^tacaualtia,
DefcoricertadoafFi, imelleltivm.otlaeaualti,..i .:.
Defconciertota!, neeneltiliztli. netlacauafriliztli ; ;
:

Defcaneertar a otros eniimiftado los; Lnice^netechchalania..


Tiitejnetecheua.nitejxnamictia.nite^yollotfocoltia.
De.fconcftado-aiTi. tlanetechchalanilii.tlaneteeheuhtli. ta
ixnamiftilli,tlayollococoltilli. .:>.,;,:
Defconcierto tal tenetechalaniliztlttenetecheualiztli.te-
c
neixnami&ihzcli.teyollococoltiliztli,
D*coricerjado.p dearinado. ayouijnomociuia.atlacatJ,
r.^tlacacemelfe,. ; r. .;;!!;-.' . . .. - v
Pefconasrjraraostrolosbueflbs>ntcpmyopetonia.nite,
omiyochitonia. . :
Defconcertareloshuefbs. ninomiopetonia.nincnncchi-
tOtlia. ..; .: ;..
Defco acertado alB.moniiyo^petoniqijiirnoniiyccnitoriiqi.
7 Reifcpria.rd|5a!gurioi amo.ttcn!niriodaciief|t.atet-
chinotemachia, . v,;.,
" ::!:-. ./.,,::..;. .-. S
D ante e.
DefconfiadoaTi,' amo terechmotlacanegn^amotetechmb
. temachiani, . \ ,
Defco'nfian<ja tal. amo tiech ndacanequilztl. amo tes-
ted, netemachiliztb, " >
Defconfiardealgo. ninopatla nino.xiuhflata.
DefconfiadoaTi, mopatlam*. moxiuhtlatiani.
Defconfianga tal. nepatlaliztli,nexiuhtlatiliztl.~
Deconocer. anite-^ximat, !

Defconocido lTi: ateiximatint, , i '
Pefcpnocimiento tal, ateiximachiltztl, vel,ateixmaif iztlf.
C)econocerelber recbido. amo ninocnelilmti, nicno*
pillauelilocati.anitlamauicoa.anitetlacjOcamari. . ;
'DefcnddoaTi amomocneliimarini.ycnopillaelocat',
atlamaiiigoani.atetlagomatini; .;: .
Defconocimientotal, ycnopilauelilocayotl, neicnelilma
' hztli.adadago:miliztIi.atIamauigolzd.
; i:
-U*t
D^fcontardela deuda. nite,tlacaxauilia. , :

j)e fcnntoellar; -'hij teq ttpachi ui'in nerrflam a ti,! o :< \ z O


JDfef'nrert tar a otrtfchi'te.equipachoa.nii-te, nentlamacht.
Defcontentamento' aTiodefcoritnto,ineteqifpcholizrif.
nStlamMBitli^ <-' * c a. i i i . . i >bnyxi Js:"'y-.'l;no:'lt CT
-

.Defcn tentar fe dealgo, mbijitlai^itta.amowbytBdpii


chiui.nechyblirlacoa-i i.n: ;.: -.ir.
'-Drcoatenwiniehtdliffi, adaueifcialkdamby^opaetti!
liztli, neyoltlacoliztfrV -'X-.-JV.} r,\\\ XAii\x:u::\
Defcofazrca'do; o ftHo&u&uerfaobt^
gotfauan, . i h .< H i i !< ;:>c -v. i o '. -.; j rJ : . n : : i * r \
-

,.tl)e3bb m'n amienten c^ee :!

Defeortes.atlatlacatUtoa, tem mamaceual , mam l&eiaatoa


Decrrefla.; aad&<&tiatoit!lJ,tmm^
ceuallatolizd-i... .r<Mri-:o7irro
-DefcawetftiWflte^t^^
Ct.m.imiceuallatoliztica. .'r.incn
'JDetftfwiteza ri itma^xipem nittxxrayfila^a . *ftfa#tfyia6l ?

-Deteortezada.; daki'pididi.la*^ayplaxdfc tfaG^thtlil- t


Decoser. nula,toma. nitla,cioyotoma.i:if;;a :o;:j;i 'i'^ <
,

DslcoBdo, tlatontl-i.tlaciyotoutli.
Defcobrir o defeubrir algo generalmente. nic>next"a, nic,,
* D ..ante e. . 74
pantlsa.nicpanitlaa.
Defcqbierto afTi. : tlanextilli.tlapantlaxtli, tlapanitlaxtji.
Dcfcobrimicntotal. tlapanttaaliztli.tlapani tlaaliztli.
, tlanextihztli, .^
Decobrirrealamigo. nicnopialtia.ncnoyollotia.nicnexti
lia. niquixpantia.
Defcobnmientoafl. netepialtiliztli. neteyollotiliztli.tetla
.nextililiztli.tetlaixpantililizdi. - ,
1 ..
, Defcobritculpadotropordercuido. nitla,nexxoda.nitla
pandaa. nit1a,chicoquixtia.^ -
Defcobiertacdpa afi, tlanexxotlalli.tlapandaxdi.tlachi-
CCXJuiXtilli. i.
Deicobrimito ta. danexxotlaliztli.dapadaaJiztli.tlabi
. coquixtilizdi. \
Defcobnrculpad otroafabiendas. nite>tIatlacolpantlaa,
. nite,tlatlacblnextia, . .., , y., j
Defobiertaulpa ai. tlapantlaxtli. tlarwexulli, ;
Defcobrimientoral. tetl^tlacolptaalztii. tetlatlacplnex
.. tilizdj, ' . .
Defcobrirai que efl cubierto. nirepetlaua. nictlapoa.'
Defcobiei-toaffi. dapedaubdi.tlatlapplli., j. :

jbfcobrimiento tal- tepetlaualizti, tladapoIizdiV


Defcpbrirodefactaparbijfade&tapar. , ; -
> Delcobrjrfeelroftro. riinxtlapa.ninixpedaua.
pefbiertoafl; ixrlapouhqui.yxpetlauhqui,
Defcobrirniento tal. ixtlapouiliztli. yxpetlaualiztli. :
Defcobi irel roftroa otro. niteixdapoa. nitejxpetzua.
} Defcobrirelfecretodeptro. nicpantlaa, nijtfextia,nfc f

tfiilhuia,. ' . :
;i . , , ;.
DfcobieitpJecrcto, tlapantlaxtli, tJanextiHL; , ;

Drcbbndor t a l daptaani";tl'anextini.tlanpnotzani.
pefcobrimientoaffi. tlaptlaaliztli.tlanextiiizdi,
J

Dfcpbriifeloqeftaua iecreto. niixmana.mxquetza.


T>e(cunto., ypampoliui. ypampoui, vel,ipampoIiuiliztli 4

ypampouiliztl. , ; ; i
Defcuydado.atleiyolloquimati.yoIpoIibqtH.yolloquigtnil
Defcuydadamente. atleiyUoquimatiliztica. yollopoliu.
S q
D ante e.
Tztka.yolloquiqmiliuiztca. _ \ :
'
Defcuydo. dei yolloquimatiliztl^ybllopoluiliztli, yol-
loquiqnriliuiliztlii : ' K;.^ :>
Defcuydador.. adenoypllpquimati., niyolio polihqii,
niyolloquiqmil. ;
-
Defden.. tetelchiualiztli;. atlepateutaliztlivatleptlachia
izthY
Defdearomenop redar. nite,telchiua,depniteitta.a-
1

tleipanitlacha,
Defdearfedehazeralgo'. aninoxicollani, ,;

Defdentadlndientes. aoctlne.tltepeuhqf.
Defdentadode algn diente,, tlacotonqui, tlancotcHc.tlt
cpinquil
Defdezirfe conociendofe auer dicho lo que no deuia.. n i -
no.tlatolcuepa.nino.tlatolilochtia,
Defdezirfedeloquedixo no conodendo onegdoauerlo d
cho.- ninpitencuepav b^ienmachitoca, aocnicnocuiti4.
Defdezrlcblor. /xtceua jxtenexiui.pui,yxpoui,
Defdicha,. atleonq-caliztli, atleipanepoualiztli. atleueliri-
liztl'. nengijaliztlV,. lienuetziEztli.,
Defdichadameme., ade onqgaliztica^ atleipa neppualiztica.
atleuelitiliztica; nenq^alztica^ nenuetziliztica.
Defdichado,. atle nquicani.adeipmopouani. atleueli.n^
quicant nenuetzini-,
Defdicha acaecer. atlenomaceualti.ttolini noparnochiuai
;

Defechar adfifpedira.lgb. acari5teneqi,niuattetopeuai


naltetlaga,
DefchdoalTi, uHatIaztli,acommoneqi,
Defenibaragar,. nitlaqnia, ni tla,iquania.nitla>quigxtia fc

Deiembara^ado, :
ao ctleueca:oc.;caclcc. cinMlac*
cajiemnya.
Defambarago. abtluetztoliztii; cacHciztli, jayuhea-
tlatilzdi. nemiuhyatilizdrV
Deemfeawr. acalcaniquiga. acalco niatremo.
> Befembolueralgo. nitla,totoma,nida,xrxmia..
Beferatoeltoaffii tltotorituV tlaxjxinilli*
D ante;: e. 75
Defemboluer fe alguno o fer fuelto. niciuhcayo. nel. ne-
el,ni,tzitzicuini
DetembueltoaTi. yciuhcayo, yehy y.ehel.;tzitzicuiftic.
DefembolturaaFi. yciuhcayotLellotLtzitzicuinilztli,
} Defemboluermata. nitlaeoa.
Defembueltamata. tlacountlL
Defemboluer criatura. nice,totoma. nite,tIatotomiTa.
Deembofcre ni,quauhyouacatIa quic/a
efembrauecrfe, ni,ceui nino^ylceuia, nino,tIacauaI-
,;-;tiav \ - ;
Defembrauecido.\ moyoIceuiquf 'ceuhqui. molacauati,
t

Defembrauecimiento.ceuib'ztli.ne.ylceuiJiztli,netIaC3ua
tiliztli. ' .-!:..
Defempachargentepaalgunaparte. nitex-uitia.nite,yua.
Defeniparejarcofaslargas. nitla,chicoquixtia, nidaxhiea
ueyaquilia. >v :
Desemparejarcofas llanas. ntfa,panl ia. nitlaxhieoqxtia-
Defentpdiar; -:mtla,tanarjirla,tequixtia;;:, - 'i.p .v-;\
;

Defenipedrad > d a t e H t tlatequixtrHii. c:


:

Defempegar;: frlayopea.rtlasnetoacaualtia. .-,


Dee'mpegadoafll. tayopeuhdi.daneniacaualuIIi.
Defempearago, nitJa,quixtia,
Defem peada cofa... riaquixtilJt
Defempulgararcooballefta. n^tJguitolmecacopina
Defenaluardar belia nixauallo pepechtlamamal Jai.ia.ni
cauallotlamamal pepeen toma.
Defenalbardadabeftia. cauallo tlamamalpcpeeh antli.ca
u d l o tlamama^pepecrttontUxauallo tlamamalpepechtla
tlaxtli. ' ' -i; :; ;
Pefencabeftrar; : Tiiicaualloxotemecayotoma
Defencadenar. nite,tepuzmecayotoma.. :
Defcncapotarfe nijCeuLyenijpaquivriite^accayttav
Defencapotado. ceuhqui. pacqui.
Defencafarfelosihueubs. nomipatiui,petoni.quelon.
Defencafadoshueflbs^ . patliuhqui. petonqui,quelonqui,
Defencafamiejito aTi, patiuiliztli. petoniliztli. queloni-
D ante: e.i
mu. ' .- -~ '
Defencafatfealgo. patiliui. ,;.t <
Defehconafdhinchado! nidapogauacaGeuia.nitlapoga
;

uaca tlatlalchitlaca. '


Defenconado. riaceuilli. tlatlalchitlaxtli.
pefenconarfe lo hinchado, patziui.ceui.tlalchiuetzi.
Defnfrenarcauallo. ni,cauaHotepuzfemmecayoana.
nefenfrenado cauallo.- tlatepuztemmGayo'rli cauallo.'
7 Dfenfrenadoodemalalengua. tentlauliIoc,tencuecu i
notl, tenquauitl ,tenquauhxolotl,techicoitoani,tequaqua
tiuZh amtenaqurHani. '
;
-:;.!,:
befnfrenadanienteiTi, tentlaueliIocayotica.:tencuecua
noliztica,tenquauhtiIiztica, techicoitoliztca.teqaquati
uechiliztli.anetenaquillaniliztca.
Defenfrena miento tal, tentlauelilocayotl. rencuecueno-
votl.techicoitoliztl. tequaquatiuechiliztli. anetenaqui-

7 Defengaara otro/ nitjyolmaxnti%nke,tlaxtIatia- - "


Defengaado. tayolmaxiltillhtltlaixriatil&V:!.
Defengaadof.': teyolmaxitianivtetlaixtlatianf. , .
Defengao, teyolraaxltiliztli.tetlaixtlatiIizrii, . '
Defengrudaralgo. nitIa,ixxipeua.nhIa,ixcoIeua.. - ;
Defengrudada cofa, tlaixxpeuhtlivtlaixcoleuhtli.
Deferhdar a otro. nite,cece.ltia, nite,cecelmaca,nite,aco
tlaca. nite,ellelquixtia.nite,cen.eltia. .
Defenhadado, tlacemeltilli, thcecemelmactli. tlaacotlax-
tli.tlaellelquixtilli.tlacenicltilli: v
Defenhadamiento, ; tacotlacaliztli. teeecelmaquiliztli.te*
cecelttiztii.teelelquixtiliztli. tecemeltiliztli. .
Pefenhadarfe. nnijacctlaca. ninoiceceltia, nino,ceelmc*
nin,elIequixtia,nino,cecemeltia. - .. \
* Defenojarf. ;ni,yoIcfiuivni,ceui.iiiinD,yolcuia.' ; . .
Defenojar a otro, nite yolceuia.nite,ceuia,'
y ; r
Defnojado. ceuhqu.yoeeuhqur. i> *
Defen leado, moriemachtilpolqqui. mbnefttachtilpoloau
D .ante.:. ..e C y$
, r
Defenfeamento*. nermachtip&loliztlil"* : : : :
Defenfillarbeftia, ni,cauallolillaana^njCaualloicpalanai
.xnixauallo.fillaqjxtia. : t,.
Defenfilladabeftia. cauallo tlafillatli. cauallo tfaifinaquix
? .tilli.. ' ' . * ',. \,:\
Defenterrarmuerto. . ni,miccquixtia. ni,miccapantlaca.
-'K nimiceatatca. '..'<'
Defenferrada cofa, tlaatli. tlagxtilli.
.Eejfenfertento. tlaanliztli, tlqxttfotli, tlafatafclf, .
Delentonar el canto. ni,cuicachalania. ni',cacaytlacoa.
Defehro;nado, 'i<kytkco)iti}'-'- Uucacitalaniliztli, ' : ' i
Defentonado. cecniyauhytozqui, nonqquiuicaytozqui
noiq^acaqiztiytozq?^ ' ; : :.'[
:
Defenuaynarla efpada, niefpada ana. nicana ynefpada;
,:
.s^riiccopinayn'elpda.
;
Defenuayndaipada/ tlatiefpada.tlacopindi efpada,
Deferedar. nne,tlacencauakia.nipanitetlaca..
Deetdadov^Ulat^calrill. 'c ; :
:

Defe ra r, ni ta, xi uhcici. htl ,xiuhuiuina. cn Ia,xiuh


,/pOpotf^to^ft)ltla^ f - M O O r . i / r V i -'Mi: >;0
Deferuado. tlaxiirhcuicuitl, tlaxiuhuiuitlalli.riaxiuhpopoh
tli. tlaxiuhtlaxdi. ^ . ' ' { : / ' : ::>:. .i. , , r ;
^eCpftdeamfictria de dios, nino.tlauelpoloa.ni
no.tlauelcaua. ' . ''
' Defefperacio. netlauslpololztli.netlauecaualztl}.
r
Dejefpe rado, motlauelpoibqui. motl,aiiepoloani. moda
tie1cai.%'5 ' ' ^'' - -*'-'
}r>
!f i r :r
t:!^ -;oi?.-..>..\ , V i
Defefperato'de&brin'a>^ '4iifa#efconfaT.. 'i.i.:i!-..-3"s CI
4

^m^^^bmi'^te^mmie^^(mh^!&i\ :> '.Ci


Defenfaado. ; tlaceuiUUlayolceuilli. tlaceceuiU. ;. ;

Def|a'nqcV; 'b^fcai!efmayaf;' ; 1 t : :(;: .L-y.? y . :!' r


?

Fli'fraurceralgurib; anonteneq. anonteaqui*


1 )effauoi ecedor. aontnquiriivaon?equfani;> * ^ :; u
Deffauo recido, atlaaquilli.aontlaiiectli. '=!/>v- " a : C;
Defi^ra^^^. ^ 1
-
D .ante: e. '
(figurado afii; jocmy hmneci.y uhcmajcmiotie.
Pefforar. IbivftaeowotHpier.vit'gen.i. : .
D'efgoiierna r a ot ro lgu n huefb. n i te^ omine ton iainiteiOjni
uwopetnia mieymiYMmni&.w
Digouernadoaffi. raomipetonilli. tlaomiyopetoniHLtlt
omiyochitQniUKtiaomiyoquelonilli.
Degouernamiento tal. teondpetoniliztb'.teomiyopetoni
lizli teomiyochitoniliztl teomiyoquclpniliztli. :
Defgraciatnerenhablar. tequaqnotlatol. amotcyolpa-
hiuitinoilatpl; : < " / . ::i . r . . r . ': '>'
Pefgraciadamente. equaqKa^atoJ&i&a,atey^pachiu-!

Defgracado, cquaqua ytIatol,ateyolpa4iiuttiydatoL


:

Befg raciadannente.afTi. a nehematiliztica.ao ompatiliztca.


efgraeia* .anebfimabfetli.aornpayor. . ; ;

De/graciado deftamanera. amihymati.ayoompa.ao 091-


Def$ranarniayz granada pifa-Aef>mpj^tidtyto. - :

DfgranadoaiBWadao^ . .i:.-i.:^
Dergianartri'go,frfolesootrasle^nb sgrbeiras nida,
,
#

DefgranadoaTj. rlauite&li.
i Defgi ana rfemillas menudas, ntla^xaqiialpa.nitlainatilca
Pefg ranada femilla, rlaxaqualolli, tlamatilolli, .
Defhazrd:con.cier:to." b'itla.xinia, i
Pefhficho.cjoncierro. . daxinilli. : :

Defhazerlohecho. nitla,xitnianida,xixirnta4u"da uel,oa >

DefhechoaTi. ..riaxitiiiilbt^ V;
Pefhazer parediHm'dajUJtuman^
Xjtinia, V:; . .
: :
. -i,: : ;.;; . ... ;
:

Pefechapared. tlautuntli.tlauelolIUlaxmjtniii, .
Defhazer lo que los otros dizen ohazen men?spreciadplo.Sr
nte,papatzaua..nitepatzoa.n,tepapatIa., . , .,
Defhaz'rfe'a sal. pari. .. . . , , ,.,
;

Detavar,.; o i , ^ opina. . i J

PeQierrada btta, tlacactaxt)i,tlacaccopinti.


D ante #. 77
Def hilar lienco. nitotpma.
Defhiladolienco. totontft.
Defhilar fel ropa por la orilla, tcnxidni.tenchayaua. tere*
papacoliui. . . ' ,.
Def hilada ropa, tcnxitinqui. renchayauac. tempapac, cinc,
nefhincharbota, nitla,yhyyoquixt!a.mt I a,patzoa.
Def hinchada bota, tlayhiyoquixrilI ,tlapatzpli,
,Dcfhincharlohinchado. patziui.patzaua.
Def hinchado afi. patziuhqui.patzauac
Defhinchamienro tal. patzaualiztK.patzuKztl.
i Deshollejar. nitlajXipeua.nitla^uayotlaga.nitla.coyaiMt.
Def hojar. nitla,quauhxiuhtlac a, nita,quauhxiuhcotorja.
i

nitla,amatlapaltepeua.
Defhojado. tlaquauhxiuhtlaztli.tlaquahxiuhcotontli.tla-
amatlapaltepeuhtli.
Defhonefta cofa, amomamatini.apinauan?.
Defhoneftarnenfe. anemamatiliztica. apinaualiztict,
Defhoneftidad. anemamatili/di. apinaualiztli.
> Defhonrrar, nite,auilquixtia. antfotlacocanotza.nitejma-
uizgopoloa,anite,mauiztilia.
Defhonrra. teauilquixtiliztli, atetIa50canotzaliztIi.jtea*
uzgopololiztli. atemauiztiiiliztli.
Defhonrradamente teauilquixtiliztica. arctlacanotzalizti
ca.temauizgopololiztca.atemauiztildiztica,
Defhonrrado, tlaaulquixtilJi.atlatlacanotzti, tlamauizco
pololli, atlamauiztililli.
Defhonrrar elhijo afus padres confu mala vida ycoftum-
bres. nitedxtlaga nite,t/aytoltiia.
Def hollinar o defollinar, nicalcuirfipopoa.ni.calcuichoo-
loa ni,calcuichtlaga. ni,calcuichochpana. ni calcuichte-
s

peua.
Defhollinadoodeflbllinado. tJacalcuichppouhtli.dacalr
cuicholololli. tlacalcuichtlaztli. tlacalcuichochpantli. tla-
calcuichtepeuhtli,
Deilerta cafa.opueblo, ca&icac, carimani, yuhcatla, can
nemiuhya,
T
D ante
Defierto. quauhtk.cacat1a.qauhixtauatl.
Pefigualcofa. amonneuhqui.amot^^
amypo.
Dcfigualar^ofaslargas.bufcadeemparejar.
Defigiiaar cofas ilanas.bufca defemparejar, .
Defia^aicfe;ti^yi^a b.jrirexio. mn^leloa.hinojxinia
:

nm,ilochti. ' * "\ J


r

Defigualdad. amo neneulHztli. j /


Delauarfealgo. ixticeua.txpoui.yxtlatziuY 'y' ;
1

Deflaudacofa. .yxtlcec)ic.yxp.ouhqq,i yxtlatziuhgu,'...


i

DefldbodefuergQngdo, "DUcadefuergrigaa^ '


Defley raigo, nitla.patla.
Deleydb. tlapatlalli.
Peflenguar fe. bufca defenfrenar fe. , / "_
Pelindar heredades, niquaxochquett;n^tpanqetza
Delindada heredad, tlaquaxpchquetztli, darpanqu'etzdi-
Pelliza r o re"balar, nnjaau.ninb.petzcpa. dib,xola_a-
ninoxtlacalaua, r x .
Bllizadero. nalaaIoya,neptzcooya. nxTaaTy.
nxdacalaualoya. V V ,
Deflizar fe algo dlas manos, petzcau,
Deflomar. nitexuitlauitequi.nite.tlacouitequiY
Pelomado. tlacuitlauitectli,tlat^ ' V
Peflbmadura. tecuituitqilzdi. retlacoitequiz'TRIV *
Peflomarfe. nicui'tlapquauhti. " s.j^-
Deluzrfela pintura, ixpoui.yxtlatziui. ,
Defmayarfe, ni,cotIaua.ni cuetlaxiui.ni,cuecuetaxu,'
}

Defmay ado. cotlauhqui.cuedaxiuhqi, eueci ret axiuhqui.


Pefmayo. cotlaualizdixuetlaxiiliztli.cuecuetlaxiuliztli.
Defmayarfede temor, ni,yoImiqut. ni,mauhcamiqui.ni,
cuecuechraiqui,
DefmayadoaTi. yolmicqi, mauhcamicqui, cuecuech
micqui.
Pefmayo tal. yolmiquiliztli.mauhcarrtiquiliztli.cuecuech-
miquiliztli. *
Defmalar. ni/epuzmatlaxitinia.
D ante e* 78
Defmandar feen hablar, nitlauelilocatlatoa. anitlacatla-
toa. nitccococatlato . "
Defmandadoafi. tlauelilocadatoani. atlacatlatoan; teco-
cocatlatoani.
PefmandaTfedefcomedir fe. rcuicneua.teixconcua.-
DefmandadoafTi. teuiceuani.teixcoeani, 5

Defmandarfea hzer algo.ani^tlamauhcaitta, am\tlfxqu2


uia,ani,tladamati.ani tlamamati,
)

DefiandadoaiTi. atlamauhcaittan.atlaixqahuJani.atlar
tlamatini.adamamatirii.
Defmedraren crecer ,tetzoliui,nijtaqiiiIoti,i,tetzola-
qui.niterzoti.
Defmed rado aff/. tetzoluhqu. tetzpl acqui.tetzotqui. te-
tzotic.tlacylotqui. , ,
Defmedrarenhonrraooficio. ni cuhtiui.ni,poIihtiuh,
J

nixceuhtiuh.
Defmedradoaf., ceuhqui, poliuhqui.
Defmdrar enlahazienda. ni poIiuhtiuh.ni\caxht^
Defmelenado., quapimut. quatatpa. qupetla^ol,'qtIa*
caccod.quatzirzin.quycnpul, V
Desmembrara otro. nite,tet^ui.nje,xexeto> '' ! ;

Defmembrado, tratetecr.li. tlaxexelolli.


Defmemoriado. yollomimiqui, amoyollo.tlalcaanJ.
pDefmenuzarpanocofaaiTi. nida,dadapatza,nida,coco,
tona.nda cocotorza.nida niomoltza
) > .
Defmenuzado. tlatladapatztli. tlacocototztli. tlamomo-
lptzalli.
Defmenuzmiento. dariataptzaIiztU.dacocototiztI.
damomoltzaliztli. '
Defmenuzfpedacos grandes, nitlajtltlapana,
Defnienuzadoaf. tlatlatlapandi. ,
Defniehuzarriientotal. riaratlapanalizdi.
) Defmenuzar fricaralgo entre las manos. nitla>maxa-
qualoa.
Defmenuzado alTi. tlamaxaqlolli.
Defmenuzamientotal. tlamaxaqloliztli.
T /
D ante ev
) Defmentir a otro fin razon. nite,iztlactca. nitejztla-
. carnati.
Defmenfido. tlaiztlcatoftli.tlaiztlacamttlf,
Defmentir aotro con verdad, ni&exicomcaynyztlaca,
tiliztli. niteixmanill.
DefmentidoaTi. tlaixcomatli yztlcatiliz. tlaixmanililli
> Defmerecer. nino,tlaixcaultia. nino,datziuhcaua. nin,
. xiccaua, ninolcaua, ao&Ieipaninotta.
Defmerecimiento. nedaixcaiialtiliztli. netltzibcacaua-
. liztli. nexiccaualiztli. nelcaualiztli. aftleipa nettahztli
) bemefurrfe' nixtotomaua. hixCuecuechiui.ni.cuccuetz
nixquiquica.
Pefmefurada pedona, ixtotoinac, cuecuech, cuecuetz.
ixgquicani,
Defmefura. ix totomaualiztli. cecuechiiztli, cuecuetz
uilizdi yxqquicalizth.
Defmefurada mente, ixtotomaualiztica. cucechuiflizti
ca..cuecuetziuiliztica.yxqqicaliztici,
Defmochararbl. nitla mateq.nitla,matepeua.ida,ma
>

toxaua. nitla,maieftia.
Defmochadoarbol, damategli, tlamatepuhdi. damato-
xontli.tlamayeccill,
Defmocharammal. nhe,qaqunda$a,
Defmochado animal, tlaqua^uhdaxdi, \
Defmontaro talarmente, ni.quauhtlaca, jn>quauhtequt.
ni,tlaquauhuitequi.
Defmontado. tlaquauhtjaxtli. tlaquauhtecth'. tlaquhuite^
- crii:tlaqyauhitecpa.
Defnarigar a otro, nite.y acati aja, nite,y acatequi. ntcya
cacotona, nite.yacaichpeloa,
Defnarigado, dayacadaxtli. tlayacate&li.tlayacacotontli
yacaqtic, yaca cotoclic. tlayacaichpelolli,
Defnatar. nitla,ixololoa. nitla,ixtzotzoliuhcacui. *
Defnatado, tlaixolololli,tlaixtzotzoliuhcacuitl, tlaixtzo
tzuliuhcaolololli,
Defnudar a otro generalmente. nite,pctlaua,ni tepeperia
>
D " ante* e ^ 79
ua ntc.tlatlatlaltlia.
Defnudo, tlapetlauhtli. tIapepetlauhtli.t(atIatlatlaliTiIli
Defnudez. tepetlaualizdi, tepcpetlauahzdi. triatlatla
lililiztli.
Defnudarfe. nino,petlaua. nino pptlaua. uinojpepetla-
3

ua.nino.tlatlalilia.
Defnudar a otro ropa cerrada. mte,tilmacopiniIia.nite til 3

ma copina.
Defnudarfe ropaeerrada. nino,ti!ma copina.
Defnudarfe lasepaldas. ninoxuitlapampedaua, nino,te-
putzpetlaua.
Defnudarfe o defcubrirfelos pecho$. niri elpetlaua,nin,el
5

ppetleua. nn,elchiquiuhpetlaua, , i
Defobedecer. anitecaqui. anitetlacamati.
Defobedienciao inobediencia, atecaquiliztli.atetlacama
tiliztli.
Defobediente jatecaquini.atecacqui,atetlacamatqui. ate
tlacamatini. . ?

Desobedientemente, atecaquiliztica.atetlacarnatiliztica.
Defordenar o defbaratar. nite,tlaxittniha. nite ixneIoa. ni*
a

re,tlauueloa.
Deforden texitinilizdi. teixneloliztli.
Defordenadamente. texitiniliztica. teixneloliztica.
Debrdenador, texitiniani. teixneloani.
pfoiTarracaThuelos. nite,omiyogxtia, nitlajmiyogx-
tia. nitla.omiy otlaja. nitla.omiyotepeua.
pefoflado.: daoiriiyoquixtilli.daomiyotlaxtli.tlaoniiyo
tepeuhtli.
*Defouarelpefcado. mopilhuatia.motetia,
Depachargentepa alguna parte. nite,yua. nite^uitia,
Defpachar negocios. nino,cecencaua,
Defpacho aflfi. nececencaualiztli.
Defpaldaseftar. nmo,tlaztoc. n,aquetzroc.
Defparramar. nitla,cecemmana, nitla,momoyaua. nitla,
xixinia.,nitIaxexeIoa.
Delparramado. dacecemmantli. tlamomoyauhtli. tlaxe-
: D ante ev
xelolli, tlaxixnilli.
Defp'aramarfe. ni,qecemmanf, ni mojnoyaua. nixixn*
/

?- ni,xexeliui. . .
Defpartir alos que rfncri. m'te,nemacaualtia. njte>matza-
yana.nite.manauia.
Peiparrido, rianemacaualtilli. damatzayantli, riama-
nauillr.
Defpartidor. tene.macaualtiani. tema.tzayanani.tcma'
nauiani.
DefparrirfelosquceftanjuntQs, xixini.cecemmani.mo
moyaui.
DeTpauila rcandela, m'.cadelayacacqtona, :

Defpearfe. nino,cotzana. niciyaui,


Defpeado. mocotzaqui. ciauhqui.
Defpeadura. necptzanalizdi. ciyauiJiztli,, . . , , (

Defpegonarfruta, nitIa,tznquauhyodaga, hitl,tzriquh


yocotqna. . ..... .;. , .
Defpegonada 'ruta. tlatzinquauhy ocotontU. datzinquh>
. .yOtlaxdl. ; i.\> :\: / - i;,
; :
. ., .r

PefpecharIos vaiTalIos.. nida,ylochua.nitla^axaua. ni


tla,tzinquixtia. ,
Derpechad vaflallo. tlatlaylochtilli. tladacaxauflilli,ria
tlatzrnquixtililli.
Defpechugaraue. ni,ciciyotcaana, ni,ciciyotca eua,
Defpechugadaaue. dariciyotca antli. tlacicfyotcaeuhtl.
) Defpechugarfe nin,elpetlaua. ninjelchiquiuhpetlaua.piti,
. elpapetlaua,
Defpechugado. melpampetlauhqui, melchiquiuhpedauH
qui.melpampetlauhqui.
Defpechugara otto. nite,elpetlaua, nite,elpapetlaua.riite, -
elchiquiuhpetlaua.
Pefpedagar carne. nitla,tetequi,nitla tzatzayana.nitla
j >

cocotona,
Defpedagadacarne, t.ate&li, tzatzayatli.tlacocotontli,
Defpedagamiento aiti, tlatetequiliztli. tlatzalzatzayana-
liztli. tlacocotonaluth.
D'stc <v' ' "8o
pcrpeclagarp, bufendefmenuzar. . t ? : , s T

Dfpclcrquebrad. nida'idatlapana. , f
^Defpediraalguncomo a criado ocofaaTi. nitiqi'xria,
' nite,iiia. nitcnauatia.
Defpedido. riaquixtilli.tlayualli.danauatilli.
" Dfpedimento. tequixtiliztli.tyuliztli.teriauafilizfl- -
Defpedirfe. nite,muan'a.ni^
Deipedir del todo. rit,ixnati,nit,cmtt^
cnauatia. . '

Defpedido afi, tlaixnauatiHi'.tkcixnauatflli.tlaceiiaa'tilli


Defpdiimientotal. teixrtautiliztli.tecnnatiliztliitece
mixnauatiliztli. '' ' :
' Defpedirfe afi, nite.cemixnauatitiuh.nite,cennauatit/h
niteCndamitiib. ' > : !
'"Defftedira algno cpnaojo. nite,totoca. 11
;>:> Q
Defpedido afi*i. tla.totocl:li. / ?

Defpedimientotal.' tettquiliztli, '" :


'| '
Defpedir al criado del palacio: nite.calfalia.
'.l
;

Defpedido alT7. tlallalili. '


Defpedimientotal. tecallalflizti, 1

Defpedirfe dla amiflad de alguno co enoj, riiccndaj a


ynoyollo, ' ". ; ' ;

Defpedregado. tkteahtii,tlatequixtili. ; :

i Defpegar algo nitla.ixxipeua, nitla.ixuipea. nitIa,ixyo-


peua. '''' " ;
iDefpenar njte tepexiuia. nite,texcalhuia.
t 5

Defpeado. tlatepexiilli. tlatexcalhuill/.


Defpeamito, tetepexiuiliztli. tetexcalhuilizthV
u
:

rjefPear fe. mho,tpexiuia. ninojtexcahuia/


Defpedero, ipexitl texcalli.
Depenfa. tlaqualcall.tlatlarlatiloya.
DefpenTa para el camino, ytacacl.
Defpenfiero. tlaqualpixqui.
Defperdiciaralgo. nitla.popoloa.nitla.ixpoloa, nita,nepo
. poloa, (

De/pcrdiciada cofa, tlapopololli. riixpoIoUi tlancnppo


lollf. -
Defperdiaadamete.tlapopdpizri^^
popolclizica.
Desperdiciador. tIanempopoloanMaix,po.loani\ tlapopo
loani. ^ .
Dj'perdiciamento tlapopololiztli. ilaixpolalixtli. tlaneis-
pppololiztli,
Dpfpertaraotro nitedxitia. nite,cocheua.
Despertador, teixitiani. teccheuani.
Defpierto. -ytztiea.yjatica,
Defpertarfe nica.nimxitia.nitualfca. ninOjCQchcug,
Defplazer, bufca defcontentar.
:Defperezar fe. ninaana .nmo cachaana, nino,teteuhaiM,
3

befperezado. maanqui. mocochaanqui.moteteuanani.


Defperezo. neaanaliztli.necochaanaliztli.neteteuanaliztl
Defplegar. nita^oa.nitla.jogoa.
Defplegado. tlacouhtK tlacocouhtli/.,
Defplegadura, tlajoualiztli. tlajogoulizt^
Defplumar. ni*te uiuita.nit!a im'tla,
l J

Defplumado. tlauiuitlalli.
. Defpoblarfe el pueblo, xixini. momyaua,
DefpobladoaiTi. xixinqui.momoyauhqui.
Defpoblacon. xix/'nilf/.ti momoyaualiztl.
Defpoblador. tlaxixiniani, tlamomoyauni.
Defpoblaf el pueblo. nite,xixinia.nite niomoyaua ire, c
J

cemmana.
Defpoblar fe el pueblo por enfermedad oguerra. tlalpolf-
ui.tlapqpoliui.tlanemiuhyanti. & permetaphoram. tla-
youa.motonaUantIamachtia yncocoliztli.
Defpobladoffi. popoliuhqui.tlanemiuhyantilli,tlatIalyo-
uaquiltill/.tlatunai|tlamachtilli.
Defpoblacon tal. tlapopoliuiliztl. tlanemiuhy antihztl,
tlalyuualizt.
Def pojar del todoa otro. nitetlajtlacala.nitetlajCuicuilia.)
nitetla,cencuilia,
Def pojado, datlatlaealtill. tlatlacuicuililli. tlatlacencuililli.
D ante e. $i
Dcfpojamiento o defpojo. tetladac,altiliztli. tetlacuiculi-
liztli.tetlacencuililiztli.
Defpojos. tlaaxitl.tlanamyalli.tlanamoxtli.tlamacehtli.
Defpofaraorro. nite,manepanoa,teoyotca nite,namictia.
Defpoado, momanepanoqui/teoyoticamonami&iqui.
Defpoforio. nemanami&jliztli.teoyotica.nenamielriliztli.
Defpofare. nino.manepanoa. teoyotica ninonmiftia,
Defpues. gatepan, quintepan.quin.
Defpuesdelbaptifmo. nonequatequilizypan.ypannone-
quatequiliz.
Defpues de m, nechualtoquilla.nechtoquilia.
Defpues decomer, yn oontlaqualoc.
Defpues de enfear, ynoontemachtiloc. y adelos d
mas.
Defpuesque. yniquaco.yno.
Defquiciar. nitIa,tzacui11oytacoa.
Defquiciada cofa ytlacauhqui.
Defquixarar. nite.camatzayana.nite,tentzayarr.
Defquixarado. riacamatzayandi. tlatenrzayantli.
Deflabri r a otro, ni tejellelmachi ta. ni tla elel machi ta. -
3

te.yolidacoa.
DeiTabridamente. neellelmatiliztica, neyolitacoliztic.
neellelmachiliztlca.
DfiabridoT mellelmatqui. mellelmatini. moylitla-
coqui.tlaellelmachitilli.
Desabrimiento, neclelmatiztli.neelelmachiliztli neypli 4

tlacoliztli.
>petTabnrfe. ni,nellelmati.nino.yolitlacoa.
DelTabiida cofa al gilo, mouelic.acecec
Deflaynarfe. cenca niciuanotza.
Deaynado, cenca ciuantzani.
> Defearalgo. nitla,eleuia,nin,icoItia.
DeiTeable cofa, eleuiloni. neycoltiloni.
DeJfeado. tlaeleuilli. neycoltilh',
i Deifearla muerte a otro, nite.miquiztemachia nite,miqui
tlani. ni te,miquiz eleuianite.teoyecoa.
D ante e.
Deflearferobedecido. nino,tlacamachtla. nino^tlaca-
mattlani.
> Deflear o cobdiefarhonrra ohazienda. nitla,ncnequi. ni-
ria,Ieuia.ni,mauzconequi. iii,mauiz5oeluia.ni mauiz-
3

c; ototoca.
Dflemejar no parecer afu padre o a otro, amo nicquixtia,
monicneneuilia.amoniquixneneuilia,
Deflemeja.nteaffi. amotequixti,amoteneneuilia,amoteix- ,
neheuf/a. _
Deflemejantemente. amotequixtiliztica. amoteneneuililiz
tica, tei xneneuiliztica.
DeTemejado odiffimulado. mixpploam.
> DeTolr generalmente; nite,xipeua.
Defibllado, tlaxipeuhtli.
Deflblladura. tlaxipeualiztli.
Deflbllar fecongolpe. nino,toxoma, nino,uac orna, nino,
Xoleua,
DaflblladoalT. tlatoxontl/,tlauacontIi,tlax'oIeulitIj,
Deflblladura tal, netoxomaliztli, neuagomaliz ti. tlaxole-
ualiztli.
> Deflbllar cerrado. nitla,totochcopina.
Deflblladura tal, datotochcopinalizti,
Deftajardar o tornar adcftajo. nitejtequimaca.nitejtete-
quimaca*
Deftajoafi. tetequimaquiliztli, tetetequimaquiliztli,:
Deftechar cafa. mtla,tzontlapoa.
Deftechada cafa, tlatzontlapolli.tzontlapouhqui.
Deilemplado eia r el riempo, auellamamani. atlat/acama
mani, atlauelmamani.
Deilemplado tiepo. auellamamanilizdi.atlatlacamama-
niliztli. atlauelmamaniliztli.
Deftemplarfeen corner, anirla,ixyeyecoa, ninoxuitia.nontla
tequitiaca.
Deilemplado. atlaixyeyecoqui.moxuitiani, ontlatequitla
cani.
DeflcmpIangaaTi, atlaixyeyecoIizthVnexutilizti.ontlate
" D ante e. $2
quitlacaliztl. , _ ,
Deftmpladamente, atlaixyeyecoliztica. nexumliztica.
ontlatequitfagaliztica,
Deftempl ado cuchillo o cofa afli. tletca y tlacauhqui cochi
lio. quauhtlatlac,
Deftemplar alTi. tletica niquitlacoa cuchilIo.nitla,quhriatia.
f Defterrar aotro. nite,totoca. nite,quixtia.
Pefterrado. tlatotofcli.tlaquixtilli.
Deftierro. tetotoquiliztli, tequixtiliztli.
Deftetar al nio. nite,chichiualcauakia.
Deietado. tlachichiualcaualtilli. . .
Deftilar cofa liquida, chichipini.yxica,
Deriladaco, tlaxitzalli.
r Deral o hacha, tlateconi. tlaxexeloloni.
Deftreza. nematliztli.
Deftrogar alguna cofa, nitlaixpoloa.
Deftrogado, daixpololi.
Deftroco, riaixpololizrii.
Deftrocar. nitla,yollocotona. nitla,quiyopuztequi.
Deftroncado. dayolocotontli, tlaquiyopuzte&li,
1 Dellruiralgo. nitlapopoloa.nitla,xixinia.nitla,ixpoloa.ni
tla,ueueloa #

Deftruicion, tlapopololiztli.. daxixiniliztlit.laixpolotiztl.


tlaueueloiztlj.
Deftruidor. dapopoloani.daxixiniani,tlaixpoloani,tlaue
ueloani.
Deftruir el patrimonio. nitla,nempopoloa,nitla,nemiuh-
yantilia.atlequenniquitta,
Detruici ral, tlanempololiiztli, tanemiuhyantilizdi.atle
quenyttaliztii.
Deftruido alTi, tlanempopololli, tlanemiuhytililli.
Derruidortal. tlanempopoloani. tlanenuhyantiliani.
atlequenquittani.
Peftrmr el pueblo con mal exemplo,per metaphoram. ni-
rla.yintia.nitla.xocomictia, nitla,tlauehlocarilia. nitla,
tiauelilocacuitia, nitla^tlauelilocamaca, nitla.tlauelilo-
V )
D ante e.
caaquilia,
Dsftruirfeelpueblo, mixtlatia ynaltepetl. mixpopoloa.
Daftruir los yerros del pueblo.permetaphoram, cactoc.
nicfceteca, danauac nitlauica.tlanauc niriateca.
Deftruir alguno todoquanto ayarancandoo quebrando o
afolarelpueblolapclilencia. tanauaac niquica, daa-
uacnidateca,
Defuanecer fe, nxiuinti. ni,quaiuin.dayuuaIIod nopan
momana.
Defuanecer a otro. nite,ixiuinta,nte,quayuintia,tIayoua
Iloti tepan m'emana,
Defuanecido. yxiuintic .quayuntictlayouallotlypammo
manqui.
Defuanecimiento; y xiyuintfliztli .quaiuintiliztli. tlayo-
uallotl tepan momanaliztli.
Defuanecer felacabeg mirando dealtoabaxo. nin ix~ a

mamauhtia.
Defuariarelenfermo. ni,chicotlatoa,nijchicotlatlatoa.ni-
chicotiatetoa.
Defuarioafi, chicotlatoliztli.chichicotlatoliztli.chicotla
tetoliztli.
Debariar o defatinar enlo que dize. nino.dapololtia,
DefuariadamenteaTi. riedapololtiliztica,
Defuariadodefta mener, motlapololtiani.
DefuariotaL netlapololtiliztli,
Defuelar a otro para que no duerma, nite,ixtozcoltia.nt-
te,ixtlatuiItia.nte,cochioloa-
Defuelado.ixr.05a. yxtlatuic.tlacochigololli.tlaiztlatuiltill.
Defuelar fe. hixtozgoa.nixtlatui. nino,cochic,oloa. ,
Defuergongarfe. amom,pinaua.nixtotomaua.ni,yxquht
Defuergongadamente. apinaualiztica,ixtotomaualizti-
ca.ixquauhtiliztica.
Defuergocado. apinauani.yxtotomacixquauitr.y yxquhtiv
Defuerguenea, apinaualiztli.yxtotomaualiztli.yyxquauhi :

tiliztli.
D ante. e. gj
Dfuiarfe. bufca apartarte,
i Deuirgar. nite,xapotla.
Defyunzir los bueyes o cofaafi, quaquemctlatotomili*.
Detenera otro, nite.tzicoa. nite,tlalia.nite,caIoa,
Detenido, tlatzicolli. tlatlalilli, tlacalolli.
Detenim eto. te tzicoliztli. tetlaliliztli. tecaloliztli.
Detenerle tardando, n5;>uecaua.nono,tzicoa.cannnon*
yauh.
Detener al que anda. nite,qutza. nite.tzicoa.
Detener a otro detardarle. nite,uecaua, nite,uecauitia. ni
te,tzicoa,nite,caloa.
Determinar proponer de hazer algo, nino,tIacemitalhuia
nitla,cemitoa, ,
Determinacin, netlacemitalhufliztli.tlacemitoliztli.
Determinado, motlacemitalhu.tlacemito.
i Determinar de emmedar lavida.. nno_,cemixnauatia, ni
nocennauatia.
Determinacin affi, necemixnauatiliztli,necennauatiliz-
tli. .
Determinadamente, necemixnauatiliztica.necennauati-
Iiztica.
Determinarfeen algo, niccentaga noyollo. niccentlalia
noyollo.
Determinado o denodado, yciuhqui.yciuhcavo.
Determinar pleyto. nitla,tIalia.nitIa,tzontequi.
Determinacin aiTi. tlatlaliliztli.tlatzontequiliztli.
Determinadopleyto, tlatlalilli.tlatzonte&li.
Detodafpartes. nouiampa.yzquicampa.ypanoca.
De todo en todo. cen. yecen, yccen.cacemmaya. uel.
De todo punto, Iomifmoesquede todo en todo.
Detrasdealgo, tlaycampa.tlateputzco.tlacuitapapa,
iDetraues. yxtlapal.ytzcallo.
Deuanar con afpa o cofa femejte, nitla,cuia. nitla tecuia.
5

Deuanaderas, tlacuiyaloni.
Deuanarhazerouillo. nitla,oloIoa.nitla,icpatetIalia.
Deuanear, nJh,tlapololti a. ni,yolmalacachiui, ni,ma jaciui
D ante e.
Deuaneo. netlapololtilrzdi. yolmalacachiuiliztli. maca-
ciuiliztli.
i D vna parre y de otra, necoc, necoccpa. nenecoc. yoda
palixtli. yyoccampaixti, yoccanixti
De vna parte, centlapal. cecea, cecni.
Devno. cace, cacetlacatl.canicel.
D vno mefmo. cayeyehuad. ca yenqyehuatl.ca muche-
tiatl.cayehuatl. cayenoyehuatl.
Deueralgo. notech tlapopoliuhtica. notechdaaftica, no-
techdaonoc,
Deuda, tetechtlapoliuhtaliztli. tetechtlaa&oliztli.
Deudor.ytech tlapopoliuhtica.y tcchtlaacr.ica.y techtlaonoc
Deudor fer dealguno por los beneficios recebidos. nitetla
popolocauh. niteriquacauh.
Deudorporloqueleprefte, nonetlacuicauh.
De villa en villa, altepetlypapana.altepep.
Dexargeneralmente. nitla,caua.
Dexada cofa, tlacauhtli .tlacaualli.
Dexarodefamparai aotro, nite,tlalcauia, nitla,tlalcai?jfi.
nitc,caua, nite,xiccaua.
Dexarportemor. nitla.mauhcacaMa, nitla,cuecuechcaua.
Dexarmemoriade 11, nino^nezcayotiduh.ninOjtyotitiuh.=
nino.cauhriuh. nino^ecauhcayotitiuh,
Dexar de hazer algo porpereza, idajtemmati. nitla tla-
3

tziuhcacaua.
Dexar de hazer algo por decuydo. nitla,ixcaua.
Dexar de hazer vna cofa por otra, yuhniccaua. canyuh
niccaua. _
Dexar delabrarla tierra. nitla,xiuhcaua.nitla,cacacaua.
Dcxoonn.de algo, tlatzonquizcayod.tlaquizcayotl.
Dezir, niquitoa.
Dezidor. tlatoluelic, tatolyamqui.
Dezir algoa otro, nideilhuia.
Dezir verdad, nelliniquitoa.melauacniquitca.
Dezir bien uel niquitoa. nicuelitoa,
Dezir bienenjuego. paquimpatoili, auiampatolli.
D ante e & i. 84
Dezir mal en jnego. amopaqumparolli. amoauimpatoll
mococompatolii.nechnetlatilipatolli.aocniqtfa.
f Dezir gracias, nite,xoxochtia, nite.cacamanalhuia. nite,
ueuetzquitia.
Dezir gracias nohoneftas, ni.tlaellaquetza.
. Dezir bien de otro. nite,yefteneua. nite,yequitoa, nite,
quah'toa,
Dezirmaldeotroantealgunos. nite,tIaueuIocaitoa. nit-
tlauelilocatoc. ni tetlauelilocama ti,
y Dezira otros fusdefetos enlacara, nideixmanilia nifte
ixcomaca.
Deziralgodifcretamenre. nitla,nematcaytoa. ni^nematca
tla^oa.ninotlatolymati.nlyocoxcatlatoa. . '
Dezmar, nidemacay ntlamatla&etilia.niccauayntlamatla
tetilia, nicmana.yntlamatla&etilia.
Dezmero, diezmonechico. diezmo nechicoa.
Dezmado, oypmaayntla matlafcetilia. matlactepoma
"' mtltiacteptlatli,.
Dia. tlacatli, cemilhuitl,
Diadefiefta. ylhuitl.
Dia de fiefla de guardar, ylhuitl pieloni.ylhuitl pieo,
Da pequeo, aocmo uey tlacatli. aocmo uey cemilhuitl,*-
ocmo uey tonatiuh,
Dia de labor, nemmaya,
Dia y vito, cochcayotl, neeuhcayotl.
Dia del nacimiento, tlacariliz ylhuitl, ytlacatiliz yl-hu;tzin
yntotecuyo.
Da y noche, cemilhuitlcenyoal.
Dia y medio, cemilhuitl ypa neptla tonatiuh.
Diablo. tlacatecolorI,tz.itzimitI,coIeleftli,
Diablica cofa, tlcatecoloyotl,
Diamante, 'tlaquauactecpatl.
Das ha, cenca yequezqm", yecuelquezquilhuitl.yenechca.
ye cuel nechca. yecuequezqui.
Dichabuena, tfayptililiztli.ypaxiliztli.uelnechiuaiztli.
'' uelquicaliztli.y'p nepotializrli.
Dichobferobienaueturado, nitlaipantilia.ypannaci.uel
D ante i,
mnochim.uelniqga.nocnopilti.nomaceuaki.ypannopOi
Dichofamete. tlaipantililiztica.ypaxiualizticauelquiga-
liztica uelnechiualiztica.tlacnopilhuiliztica.tlamaeeua-
liztica.ypannepoualiztica.
Dichofo. tlaipantiliani.ypanacini.uelqui gani.uelmochi
uani,tlacnopjIhiiani,ypam mopouani.
Dicho, tlatolJi.
Diciplina o doctrina, tenonotzalizdi.teixdamachtilizdi.te
izcalciliztli.tedachialtilizdi. temachtiliztli.
Diciphnado o dotrinado, tlanonotzaUi.tlaixdamachtil-
li.tlazcali'Ii. tlazcaltilli, datlachiyaltilli.tlauapaualli, da
machtilh\
Diciplinarodotrinar. niee,nOnotza.nite,ixdaraachtiajii-
teizcalia.nite^tlachialtia.nite^rnachtia.ni^tlacazcftia.ni
dacauapaua.
Diciplinado virtuofo. mimatcadacatl.yxtlamatcadacarJl
> Dicipna agote, temecauiteconi.mecatl,
Diciplmar agotar, nite.mecauitequi. meca dea niteuitequi.
>Dicipulo. tlamachtilli.
i Diente, tlantli.
Dientes delanteros,, tlanixquactli.
Dieframanoderecha. mayeccandi.mayauhcandi.toiria-
yauhcampa.tomayeccampa,
Dieftra perfona. atleyouicauh.mimatqui.
Dielro de ambas manos, necoc momaymati.
Dieta o templagatener en comer., nino.tlaqualizcaualta.
nino.malhuia.ninijtimalhuia.nitla^ixyeyecoa.
Diez, bufcaalfindefte libro onde efia toda la cuenta,
Diezmador. quitemacani yntlamatlactetiha.tlamanaiii.
quimanani.
Diezmo, tlamadacfcetilia. tlamatlacca.
Diferirodiferenciarfe vno de otro. amoncnehque..am p ;

neneuhqu. amo caci, amo quinamiqui,


Diferencia, amo neneuheayoti.
Diferentemente, amo neneuheayotica,
Diferencia o dicordia. neixnamiquiliztli.nechalanilizdi.
D ante 85
netlauelnamiquiliztli.
Diferencias teeran! titixnamiqni. titochalania, titotla-
uelnamiqui,
Diferir o dilatar, nida,uecaua. nitla,nechcatlac, a. nitla,ue-<
catlaca.
Diferido, tlauecatlaxtli.tlanechcatlaxtli, tlauecatlagalli.
Difcil cofa. oui.
Dificultarhazer difcil. nida,ouitilia.
Dificultofamente. oui.
Dificultofo. oui.
Dificultofamente o apenas, ayaxcanay.aya.
Dificultad, ouitiliztli. ouicayot,
Difinir o determinar, bufca determinar,
Difinicion.bufca determinacin.
Digerirla comida, nitlatemouia.
Digerida comida, otemoc.
Digerir lela comida, temo.
Digeftion. tlafemouiliztli.
Digna perfona, maceuale.ypani.qiiitquiticacquicuitlcac.
Digna cofa malhuiloni, tlagotlaloni.
Dignamente af. tlamalhuiliztica. tlatlacotlaliztica.
Dignidad o fenorio tecuyotl. tlatcayotl,
Digno fe r de algo, nomaceualti. nocnopilti, nolhuilti.nc*
nauatilti.
Digno de fer creydo. neltoquiztli. neltoconi, caquiztli.
Digno de ferllorado, nechoquililoni.
Dilatar algo, bufca diferir,'
Dilacin. tlauecaualixtli.tlauecatlacaliztli.tlanechcatla
galiztli.
Diligente, yel. motlacuitlauani.
Diligentemente, ellotica.eltiliztica.netlacuitlauiliztica,
> Diligente fer. nel.nehel, ninotlacuitlauia.
Diluuio general, apachiuiliztli. apachioualiztli,
DiluuioalTi hazerfe- apachioua.
Dinerop moneda, tlacoualoni. tlacocoualoni.
Dios, lo mifmo, vel,teutl,
X
.. . . D
v : ante f, / '
Difeor clar en parecero voto.
s amo nepaniui yn totlatoL,
moceta totlatol.am centetiayr totlatoL
-Difcordes. aymel motta. motlauelirinemi. mixnamictine
mi.mochalanitinemi. mtlauelitztinmi.moqualancaitz
tinemi. ' -
:

Difeordia. ayl riettaliztli. netlaueiitmerniliztli.neixna-^


micinci|jiliztli.nechalanitinemiJiztl. neqialancaitztih*
' miliztli.netlauelitztinemiliztli, tlaueliorl.qua'ayotl. '
Difeordia poner, niteixnami&ia. nite,netecheua.nire,ne-
techchalania.nite^yollococoltia.nitcynococolcuitia, ;

Difcrecion.' tlaixaxiiiztli.nezcaliiiztli.neymatiliztl.ixtl
matiliztli.
Difcreto fer.nitla,xaxilia.nitla,ixaxiliani.ninozcalia. ninoz
caliani.ninimatini.nixtlamatini.
Diffamar o otro. nitemauizpoloa. teca nitenonotza. nit,
xictlac,a.nite,auilquxtia. nite,xiquicoa.
Diffamado. tlamauiz copololli, yca nenonotzalli.tlaixtlaz
ti i, tlaauilquixtill i. tlaxiqu itol I i
Diffamador.'tenraizcopoloni.tecamononotzani. teixtla
cani.teauilquixtiaiii. txiquitoani,
Diffmia.temauizcbpolololiztli.tecatenonotzaliztli.teixtla
galiztli.fteauilquixtiltli. texiquitoliztli.
Diffauor. ' teclatotoehil iiztli. tetlecotetequiiztli. tetlec-
- aniliztli.
DiTfamarfe. nino,mauizcopoloa noca nitenonotza. ni-
nixtIaja.nino mauizpoloa. nino,xiqiroa.
5

Difformecofa. amomotlacamati.amo tlacaneci.atlacace


inele. -
Diftracarfcodeffracarfe. ninixpoloa.ninorlatlai.
Diffragado, mixpoloqui.mixpoloani.motlatialiani,
Diffrace. neixpololiztli.netlatlaliliztli.
Dilate, bufca defuario.
Difpenfar dar licencia, hite ,tlaocolia. nite,tIapopolhuia, ni
te,nauatia.
Difpenfacion. tetlaocoliliztli, tetlapopolhuililiztli. tena-.,
uatiliztli.
D ante U $2

> Difponerfe o aparejare, nmoxencaua.nnoxhichiua. ni


no,c '
e c e n c a u a
. ' .
Difpoficion. necencaualiztli, nececencaualiztli.'nechichi-
ualizti.
DiTpuefto. mocencauani.mochichiuani.
DifponerafTialgo. iiitlaxecencaua.mtlaxhichiua,
f Difpueftogentil hombre, piltic.tecpiltic.uel nezqi,
Difpoficion afTi. pilticayotl.tecpilticayotl.tielnezcayoti.
Difputar con otro, uite^Iaxinilia.nitejtlatzouilia.nitetlaxi
tinilia.
Difputa. tetlaxinililiztli.tetlatzouililiztli.tetlaxitinililiztlii
Pifputador tetlaxiniliani.tet/atzouiliani. tetlaxitinilianf.
Dj'ffenfion. bufca difcordia.
Diffimularlaenfermedad, nicnopololtia.amcnocuicuitia,
Diffimulacion. nepopololtiliztli. anecuicuitiliztli.
Piifimularqnovee algo, anicnothuicanenequi, anicnot
huicanequi.anicniximateanenequi.
Diffimulacion tal. anethuicanenequiliztli. anethuicanequi
liztli. aneiximatcanenequiliztli.
DifOmularquenooye. anicnocaccanequi.anicnocaccane
nequi.
Diffimulacion affi, anecaccanequiliztli. anecaccanenequi
liztli. y affidelos femcjates.
DifTiparla hazienda. bufca defperdiciar. .
DifTolutamuger. atlacanemi.auilnemi.aoccacayyollo,aoc
. motlaliayyollo. ochlo yyollo,
DifToluciongeneralmente, anematiliztli, atlacayeliztli.
Diffoluto. amomimatini.atlacayeni,
Ditarvnaperfonade otra o cofa affi, uecaquitztica. uca-
paqtztica.quitlal/otitica.momacauhtica.
Diftancia. tlatlallotiliztli.tlamacaualtiliztli.
Dittante, ueca teitztica. uecapateitztiea, tetlallotitica.te
macauhtica.
Diftar en pfecion o mejora, uecaqcaua. amoquixaci; amo
quixneneuilia.amoneutlachia.
Drcia affi, uecatecaualiztli.amoquixaxiliztli. amoqxne
D ante i.
neuiiliztii.amonutlacriializtl. >;{:* ;
Diititealli. ueca tecauhqui amo.ixaxiliztli, amoixneneui
liztli.amoyua tlaclualiztli.
Dilringuir razones. nitla,xexeoa.nitlanononqrIala.nitIa,
nonoiiqcatlalia nitIa,nonohqquixua. niila,tlatlamatilia.
ni cla,cecentlamatilia,
Difttncion afli. tlaxexelohztli, tlanononquagxtiliztli.tlano
nonquacaquixtiliztli.tlannonquat/a!iIizcli;tlaeececeeni
qixciliztli. riatladamanriliIizth.tlacecentlaniantililizrJt.
Diftintamente. tlaxexelolizrica, tlanononquaqxtili.ztica.
tlacececniqxtiliztica.tlanononqtlaliliztita.tadatlamti-
1 iliztica. tlacecentlama ti il iz tica,
piftinto. tlaxexelolli.danononquaquixtilli.tianononqtia-
lilli. tlanorionquacaqxtiiii tlacececniquixtilit. tJatlatiarn
.. tilillijtlacecntlamtililli.
Pitado o titiilp de honrra.tecuyotl. tlatocay otl. mauizgotl.
Diuerfacofa diferente, amoneneuhqui.amoy uan?po,amo
ypo.amoyuan neci. .
j Diuerfidadde cofas, nepapan.
Diuiefooencordio. tiaxuiztJi.uei totonqui.
Diuina cofa o efpt ritual, teoyoti.
Diurnamente, teoyotica.
Diuinidad. teoyoti.
Diuifa. riauizti.
j Diuidiralgo. nitIa xexeIoa. nitla.nononquadalia.nitla^e-
3

cecnitialia.
Diuifa cofa, tiaxexelolli. tlanononquatlalilli. tlacececni
tlalilli. . . . . . .
Diiion. tlaxexeloliztli.tlanononquadaliliztli.tlaceeecni
quixtiliztli
Diuidir fe. xexeiui. monononquatlalia, mocececnidaia
cececni motlalia.
Diuidir felosrios.maxaliui.xeiui. - *
Diuugarpublicaralgo. nitla,pantlac a.nitla,panidac a^nic
i i

tepahotla.tepanmcteca.tepan nicmoyaua,
Diuulgada cofa. tiapantlazrii.t!apamtlazdi.tepanodalli.te
pan dtetli.tepammoy auhqu.
D ante o.
Duiilgacion: tlapantbja'iztlj.tlapnirlajaliztli. tcpanotla
hzrli.tepan rerequilzf.tepam moyaualizili.
Diuifiderrios. ainaxac amaxactli.
<f Doblar. nitla.cuelpachca.
Dbladacola. tlacuelpaclioili.
Dobladura o doblez, rlacuelpacholizrli.
Doblar cordel o hilo, niela,omelia. nitIa,tocHa.nitIa>ornefe
iria, nitla.ometeea.
Dobldoaffi.tlaorneliiJ.ratocHJl. tlaometectlt tJaometrlr,
Dubladufa tal, tlaomelilizt, tlatoctihztli.tlaoinetmaliz
tlt.tlaometequiliztli.
Doblarel trabajo niqualaquia, nicueylia. oeno i xquich ni-
qualaquia. nitia^coquerz a.
Doblado trabajo, uallaaquilii.tlaueylilli. ocnoixquichual-
latlalill, tlaacoqueczt,
Doblarel precelo rriefmoesquedoblarel trabaja,
Doblarlapena. nice.nepanuhca tlatzacuilria. nitetla,ne-
panilhuia,oppantetlatzacuiltia, niqualaquia. niualtetl-
aquil/a.
Doblada pena, nepantic tetlatzacuiltiliztli oppa retatza
cuiluliztl.ualaquitetlatzacuiirizfli. iiahetlaaqiiililizrli.
\ Doblado hombre, necoc ncmi.necoc nenqui.necocqiiitla
lia.y tlatol .necoc ca y tlatol.
Dobladamente affi. iifcoc nemiztica. necoc tlatol tica.
Dobleztai. necoc nemiliztli. necoc daroli/tii.
Dobladamente habla f. nino,r/ato!papat!a.nno,tIatoJcue
cuepa.janacenteta norlatol.
Doblado affi. motlatoJpapatlani, motlatolcuecuepni. c
acentetia ytlatol.
Doblegaralgo. ritla,noIoa nita,uitoloa.nitla,chittf>oa.
Doblegado. tlacololli.tlanololli.tlauitoloJli. tlachitrolo/.
Doblegadura. tlacololizrli. tJano/oliztii tiautolioljztji.t/a-
chirtooliztli.
> Dolar, mt.'a.xima. ni quauhxima.
5

Dolada cofa, tlaxintli.


Dolencia, bufea enfermedad. ,
D ante o.
Doterlallaga, tetecuica.cuitlatetecuica, toneua, chichina
ca. tleualani.
Doliente affi. tetecuicac.cuitIatiticac.toneuac,chichinacac
tleualaqui. tlequizqui. tlcminiilcac,
Dolraffi, tetecuiquiliztli. cuitlatitiquiliztli. toneualiztli,
chichinaquiliztliYrieuaianiiizdi.
Dolerla cabega. notzonteconeua. norzontecon mococoa.
Doliente affi, ytzonteconeuhqui.ytzonteeommococoa,
Dolor affi, tzoteconeualiztli, tzoteeon cocolli.
Doler la cabega mucho, nixiuirtti, ni,quaiuinti. notzonte-
con tetecuiea.
Doliente affi, yxiuintic* quaiuintic. tzontecon tetecui-
cac,
Dolor tal. yxiuintiliztli.quaiuintiliztli. tzontecon tetecui-
quiliztli.
Doler en al guna pa rte del cuerpo, nechcocoa, nechihyyoi
tia.nechtotochilia.
DolienteaffiV mococoqui.quihyyotiqui.quitotochiliqui.
Dolencia affi, ncocoliztli. teyhiyotiliztli, tetotochililiz
, tli. -
Dolerel pecho cerrandofe porla vianda, neltemi. nelca-
icatzca..neltzitzica. nelpatlat/a. '
Doliente affi, eltenqui. elcacatzcac. eltzitzicac.
Dolor affi, eltemijiztli. eltzitzicaliztli. elcacatzcaliztli. el-
1
ptlatliiztli.
Doler los dientes .nitlanatonaui.
Doliente affi, tanatonauhqui.
Dolor affi, tlanatonauizdi,
Dolerlasenzias. ni.quequetoliui. ni,qquetoIpachiui.ni
quequetolnepaniui.
Doliente affi, queque toliuhqui. quequetolpachiuhqui.qq
tolnepaniuhq.
Doler los dientes de neguijn, nidqualo.
Doliente affi, tanqualo.
Dolencia tal. tlanqualoliztli,
poler el coragon- noyollo toneua. noyolIochichinaca.no-
D ante o, 84
yollotetecuica, noyollo mococoua, noyollo cuitlatitica,
Doliente affi. yollotoneuhqui. yollochjchinac'ac, yoJlote-
' teuicac.yollomococoqui. yollocuitlatiticac.
Dolencia tal. yollotancuali'ztli. yollochichinaquiliztl.yl
lotetecuiquiliztl i, y olio cocoliztli.yollocuitlatiticaliztli.
Dole re pecho, nelpantlarla.
Doliente affi. elpantla'tlc.
Dolencia ral. elpantlarlaliztli.
y Doliente.generalmete. cocoxqui. mococoa.
Dolienteeftarmucho, nitlanaui.nitotoca. ycnonoc.
Doliente affi. tlanauhqui.totocac.yconoc.
Dolenciatal. tlanauiliztli, totoquiliztli. ye onoliztli.
Doler lof rione, nocuitlaptlatla. noxnitlaptleuabni
no.ciutlaptoneua.
Doliente affi. cuitlapatlatlac. cuitlaptoneuac.cuitap'-
;

tleualanqui-
Dolencia tal.cuitlapt/atlaliztli, cuitlapatoneualiztli.
cuirlapantleualaniliztJi,
Dolerahijada, cecuiztliniticcalaqui.noxillquauhti. ytz
tic niticcalaqui.no tzinyauh.
Dolencia tal. cecuiztli teyticcaaquiliztli, xillanquahtiliz-
tli.tztnyalitli.
Doliente;aiTi.cecuiztl ytic calacqui.xiMaquauhcic.ytzinyao;
Doler! bago, nechocoa nocoma!.
Dolencia affi. necomacocoliztli.
Doliente delta manera, mocoma/cocoani
Doler el eftomago. noyolloixconechcocoa.
Dolencia tal toyol/o ixeo necocolizdi.
DolienteaTi. y yolloixcomococoani.
Dolerlos ojos, nixeocoya, nixmococoa. nixtclolomoco-
coa.
Dolencia affi. ixcocolztli, yxcocoyal ztl/.
Doliente defta manera, ixcocoxqui.ixrelolomococoqui.
Doler las orejas, ni.nacazqualo.nonatazmococoa
Dolenciatal. nacazqualoiztii.nenacazcocolizrli.
Doliente affi, nacazqtialo.ynacazmococoa.
D ante. o.
Doliente de cmaras, mapitza.mamina.'quinoquia.
Dolencia afl". neapitzaliztli.neaminaliztli.noquiliztli.
Doleras tripas, ni.cuitlaxcolcocoya. nocuitlaxcol moco-
coa, niticmococoa.
Dolencia tal. nccuitlaxcolcocolizdi, teitic necocoiizt/. >
DolienteaflTi. cuir/axcol cocoxqui. y tic cocoxqui.
Doler el cortado, noyomotanquauhti.
Dolencia aTi. yomot/anquauhriiiztli.
Doliente afi. yomotan quauhtic.
Dolorido, texiuhdati. texixiuhtlati. tepatzmieb'.
Dolor generalmente, toneuiztli.chichinaquiztli toneualrz
ti, chichinaquiri,
Dolorofa cofa que pone tnileza. tetlaocolti.tetequipacho,
teycnoyuualti.teicnotlamachti, techo&i.tetlaocolti.
Dolorofamente. techoctiiztica.teycnoyoualtiliztica. teic-
nodamachtiliztica.
Domar cofa fiera,bufca amanfar..
Domado. tlatlacaciuiti!/i. tlacacuhqui.
Domador, tladacaciuitiani.
Domadura, tariacaciiiitiliztli.
Domarcauallos. ni,magatIatIacauiIoa.ni,macamamachtia.
DomadoalTi. tlatlacaauiloilr, rlamamachril.'i.
Domador tal. macatlatlacaauiloani, macmachtiani,
DomaduraaT. magatatlacauiloliztli.magamamachtiizti.
Domingo, lo mifmo.
Dominical, domingo itechpoui.domingoytlatquicayo.
Don,por nombre caitcllano. lomifmo.
Don pordadiua. tetfauhtli. tema&Ii.
Donaire, texochtiliztli. teuetzquitiliztli.
Donaires dezir. nite,xochtia. nite,ueuetzquitia.
Donardardegracia, nite,dauhtia.nite,tlanemmaca.
Donacin alTi. tetauhtifiztlr.tetlanemmaquiiizdi.
Donada cola, tedauhtilli.retianemmacti,
Donador tal. teclauhtani.tetlanemmacani,
Donofo.tcxochi,texochtiani.teuetzqufti.teueuetzquitian
Donofameate, texochtiztica. teuetzquitiliztica.
D ante o. $9
f o n d e a n t e s , eanyconcri, canyenoonca.
Donde, bufca adonde.
Dondequiera, bufca adondequiera.
Doa,pronombre catellano. lo mefmo.
Donzel vine, amo motecococay vino,moyarriancay vine,
amachizdiycmi vino.mopaccay vino.mauiacay vino.
n Donzella. ychpuchdi, ,
Dorar algo. nitla,teocuirauia.nitla,teocuidaauia.nitIa,te
ocuitlayotia. ,
Dorada cofa, tlateocuitlauilli. tlareocuitla auiIIi,tateocui-
tlayodlli
Dorador, tlateocuiclauani. dateocuidaauiani.tlateocuitla
yotiani,
Doradura, tlateocuitlauiliztli. tlateocuitlaauiliztli, tlate-
cuidayotiliztli.
Dormidera. Iomifmo.
Dormir. nijCochi,
Dormido, cochqui.
Dormiln, coehini.co:hpa!.
Pormmiento, cochizdi, cochiliztl.
Dormir hazer a otro, nte,cochitia, hite^ochtlae^U nitf*
cochteca,
Dormido afi. tlacochitil.'i, tlacochrlaztli, tlacocbdacalli
tlaccchteflji.
Doimirlos ojos abiertos, nr.miecacochi. ni,itztocnic.Ochi
Dormido afli. micca cochqui. y y tztoc cochqui,
Dormidortal. miccacochini. yytztoc cchiiii.
Dorm 1 la cabera colgada. ni,cochtpilcac. ni,cochtipfl-
catoc.
Dormitando eftar, nijcocochtica, n>yxcuechotca, ni
cochyayatica.
Dormitorio, cochiuaya
Dormiendo hazer aotrodormir. ni.tecochizmaua. n i ,
cochmaua.
Dormirmucho, nijtequicochi.ni.cochmiqui.
Dos. bufca al cabo defte libro donde eft toda la cuenta.
Y
. D ane o"- -& 'm
,: v

Dos a dos. minien, .;


Dos aos, unxiuitl. , '/ '
Dos metes, omemetztTi.o'nttlmetzdi."""" * ' :

Dosdias. omilhuitl.ometltlacatli.
Dos caminos do fe parten, omaxac, otamaxac. otlama-
xalc,' maxalco,
Dgsnoches. onyual.Oiitetlyuualli.
Dotarh ij ootraperfbn,' hit;kxtatia,mie ywsiti&,pi#,'
: J !
:
9

nema&ia. , ,. '.'
Dot alfil" taxcfilli. ttatqiiicill, teyocatiHi. temactli,
:

Dptadp.de gracia. . oquimaceuhjCquicnopilhui ynqualli.


veli, ' _
D.Qtorquecnfea. uey tlamatini. tetlm.atilizmachtiani,
Dotrinqtiefehfea. temachtilli. teixfian.achtiiztli.te-
nonotzaliztli,
Dotrinar. nite,machtia.nite,istIamcn tia;nte,honotza. .
;

Dotrinado. damachtilli.tlaixtlamachtilli, tlanooezitW.; 011

Doze numero, bufca al cabo dee libro donde ea todaa


cuenta,
Dozientos,. . bufcaalcabP defi Iibtodonde ella toda l' 1

'cuenta.
Duda generalmente., neyolpololiztli. orne
' - yplloualizth.netzotzonalixtji.nequetzaliztli.
Dudar. nino,yolpploa. n,omeyoloua.nino,Tzotzoha, ...
budcfaVoa.' tejpolp.teomeyollqti, teptaeyllouatt,''
tetzotzoh.tqetz. , . .
Dudpfilmente..';. oieyiotica! neyolplofizfica, neizotzfc
;
' hiiztic:recjiitzaiiztrca, ;i
'
r Duelotenerde alguno.. nite,daocolitta.tecanidapcoya..,
-Duelalt," ^ ' .'"
Duelostener. nino^equipachoa.nino^oima.
(Duea,, ciiiapill.
DPctaigo, axcaua.riatquua.cococaua.yohcaua,
i Dueo de cafa, chae, cale. ... ........... ' . r f

) Dulce, iiecutc tzbpelic ' ' ' '. ' \\


Dufcc ^to'Omyfica;awac,'tzopeliic.''
D ante u. * 90
, Dulcedumbre fpiritual, teoytica teyolquima,
Dulcehazerfe. ni.necutia. ni,tzupelia.
Dulcemente, necutilizuca, tzopejiliztica.
Dulcoro dulzura, ytzopelica.ynecutica. vel tzopelica-
3

yotl.
pulcehazer algo, nitla.necutiia. nitla,tzopeJilia,
Dulcemente hablar, nUielicadatoa. ni^zopelicatlatoa .ni,
tecpillatoa,
Dulce hablador ali.tzopelicatlatoani. uelicadatoani. ticpil-
latoani.
Do que fe canta, ontecuicatl. moncauiacuicatl.
Duplicar carta oeferitura. nida.,ontlamantiIia. nida,onca
quixtia.
Dura cofageneralmente. tlaquauac, teptztic, tetic.tlaqua
$&ic,tepitztlaquach'c.
Dureza aTi. tlaquaualizt.i.tepitztilizdi, tetiliztli, tlaqua&i
liztli. tepitztlaquactiliztli.
Durapor difcil y cruel, oui.tecoco.
DuramenteaTi. ouica. tecococa.
Durezaalli. ouicayod.tecococaypd.
Dura ble cofa, uecauani. ecguytiani.aquhimochiuahl|
Duracarnemalcozida, .tlalichtic.tlaquact.ic.
i Durar mucho tiempo, ni,uecau*~niecauiti.
Duracin tal, uecaualiztli. tiecauitiliztli.,
Durarparafiempre, cemicacninemi,nicennemi.
Duracin ali, cemicac nemilizth. cennemilizth.
Durar vndia. ni,cemilhuitia.
Durarvna noche- nicenyuualtia.
Dur^r vnao; nicexiuhtia.
Durar halla el cabg o perfeuerar. uel n,tlaquixtia. ocona
xiltia.uelitlatzonquixtia.nitla cemana
3

Duracin tal, uellaquixtiliztli. uellatzonqixtiliztli.oiida


axilrili^tli. dacemanaliztli.
Durazno rbol, durazno quauid,
Durazno la fruta. lomifmo,
' Y q .
E ante a & c
IfDelosquecomencaneii, E-

V l , y conjuncin, yu.noyuiauh ye-


e

quene.
|| Ea. adi le rbio pa ra defperta r o inc ta r com o
quiera, tlaque, tlaoque. tlacueie. tlaye-
cuele. oque, maque, maoque. mayecue-
le-macuele.
Ea,vedandoquenofehagaalgo, xi.
T.Ecfiacueruo, ycllaceltia yconaqui.
Echarla culpa a otro, nictemamalria, nictecemmamaltia,
tetchnicquetza,
Echarte como encama, ninojteca.
Echadoafli. motecac,
Echadoeftartendido, n,onoc. ni,uetztoc, n^melauatoe.
in,acantoc.
Echadoafli, onoc.uetztoc meauatoc. macatoc.
i Echar fe con muge r, per metapbor, nite,teca, tetech-
naci, nite,nepanoa,ytI nicochi. nic,yecoa. nic,cui.
, Echarfe conmugerque duerme, nite.cochuia, tetlnaqui.
Echado afi, tecochu/qui. tetl acqui.
Echarle muchos con vna, rite,quauhtlaca, titccntecpan-'
uia, ,r
'
Echa raigo fuera facandolo. nitla,quixtia.
Echada cofa affi. tlaquixtilli
Echar cofa'slargas o cofas liquidas fob re otra cofa, ypan-
nicleca.
Echada cofa affi. ypatlate&Ii.
rconlamano, ntla,matopcua,m'rTama xopftJ.w 1

^ do affi. tlamatopeuluh tlamaxopcuhtli,


Echarlcaralgo. bufcaarrojar,
Echado affi. tlatlaztfi.tlamayauhtl. i 1

Echar a otro en vergenza- ite,pinaMa.


Echar a otro de cafa. nite,totoca. nit.quixtia.
Echado affi. tlacotoctli. tlaquixtilli,
Echatpor fuerza de cafaa alguno, tecanommayaui. tecan.5
E ante, c. 9*
tlauitzcoa.tecan5tlatetzcaloa.nite,uilatquxtia.notechic
caloa. nonte,tzonicquetza.nitechiccanaua.
EchadoaTi. ycauallamayauhtli. ycauallauitzcolli. ycaual
iatetezcalolli, tlauiitjquixrilli. rlachiccalclli, tlachiccana-
ualli, tlachiccanauhtli. tlatzonicquetztii.
Echar las carnes de fuera, nino,petJaua, nino,pepedaua.
Eeharalgodelpenfamiento nicnocauaitia.nicnopopolol-
tia. niftopeua. ncnolcaualtia.
> Echa ra mal a parte lascofas, aompaniquitta.ayuhnicca-
qui,,aompaniccaqui. ayuhninomati.gtleynypan nic-
cuepa.
Echara buena parteloque fe dizeohaze. quallipanncma
ti. quallipniquifta, qualli ypan hiccaqui.qualliypni&Ia
chialtia,
i Echara puertas o perfegui r. : nite,totoca.
Echarenla crcel, quauhcalco nitetlaha.quauheako nitete-
ca. tejIpi;oyanitetlalia,nite,caltzaqua.niteiIpia. teilpilo-
yan niteca.'aquia.
Echarfama. tepniftecayntlatulli,niccemmanaintlatol*
li.nicmoyaua.yntlatullt.
Echarlas paresia mugen nicllaga ynyn.
Echar a cozer algo, nocondaga. nocontlalia.
Echardefi fuego, tletl notechquica.
r Echara perder oeftragaralgo. niquitlacoa.
jEcharamal. ni&laga.nicmayau/.
Echar cacaqde vnaxicalaotra para que haga efpuma, na
quetza. nchiua.
Echarfe a nadar, noncholoa. nonuetzi. .
Echarfepullas, tirauillacanequi.tocacamanalhuia.
Echarle el nio enl fuelode coraje. nino,cuma.
i Echar tributo o derrama, nite,tequimaca. nite,tequitlal
hua. ,
Echarfe las aues fobre los hueuos. dapachoa.
EchadaaiTi. tlapachoqui, tlapacho.
Echar a alguno de cabegaenel agua,o de lugar alto haztaba-
xo. ttite,tzirieua.nite,tzonicquetza.tequauic nitequetza.
E ante c."
fichadoafl. datzineuhth/ tlatzonicquetztli. yquauctla
quetztli, .
Echaralgoalaguaq corre, nidajatoctia.
Echado afli. tlaatoft/lij.
Echador tal, daatocfci.tlaatoctrani.
> Echar algo en remojo, nitla,eiaua,nida,apachoa. nda,atl
tema, nida,atlatlaiia.
Echado aTienmojo, tlaciauhtli, daapacholli. tlaadtemal
li.tlaatltlalilli.
Echar las plantas, celia.ytzmolini.
Echar fuertes, nite.,tlatlamanilia.
Echador de fuertes. tetlatlamaniliani, tetlatlamanilqui
Echar uertesefcondendolas debaxo de cierra, nite,itzpo
polhuia, nite,tlapopolhui.
Echarmayzo cofa afli en alguna parte. nitla,tema.
Echadacofaaffi. tlatentli.
Echar de ialgo. notechpa nitlatlaca.notechpa nirlac, a.
Echardearriba. ni,quallaca. ni,qualmayaui.
Echarala maroalijar portempeftad. nida,atldaca .nit'a
adtepeua.nita.atltoxaua.nitlajatlammayaui.
Echar aues al agua. mtla,acallaca, nacalaca.
Echar del termino. nite,totoca, nite,tlalcaualtia,nitequa-
xochpanauiltia.
Echar algoenelfielo. dalpannitlatlaga, dalpannitlama-;
yaui.
Echar la fieta. nite.dhuitlacaquitia. nite,ilhuitlalhuia.
Echarjuyzio. tetempannklatoa.anino,tlacayocuya.
Echar foltarotirar tirov nida^Iequiquizuia.nijdequiquiz
daga, ' "
:
.
Echarhazia tras, nicampani&lac.a.noteputzconi&Iafa.nQ.
cuidapampaniftlaca. .
Echar el cueruo. ycnitlaceltia.ycnonaqui,
Echpfarfe el fol. tonatiuhqualo,
Eclipfadofol. oqualocyn tonatiuh.
Ecl ipil del fol, yqualocantonatiuh.
Bclipfar la 1 una. mezi q u a i o . ; , , *
E ante d1& ! 92
EcipfadaUna. bqiialocymmeztli. ''
Eclipfi dla una. metzrli.yqualoca;
^ E d a d v n a . ceueuetilizdJ'.
Edad tenermucha. ni,uecaua. m,miccxiuhtia.
Edaddedifcrcion. ixdamariliztli. tlachializtli.
Ed.ificaredificios. n ca!quetza.n,caimana.
3

Edificacin aiTi, calqiictzaliztli.calmahlztl/.


Edificador oficial', calqwetzqui. tetzotzqui.toltecatf.
Edificador nooficial finoaficionadoaedificar, mocaltia-
ni.cenca mocaltiani.
Edificio, dacalclli.
Edificar para fi. nin,oteptia. nino,caltia nino,tacalo1ria.
Edificador tal. motepantiqui.mocalfiqui.rnoilacaloltiqui.
Edificar a otro con buen xemplo. mteJxcuitia. nite.ma-'
:
chiyomaca.nicteittitia.nite;niachiyCtia, ntech ano.no-
techitto.
Edificador tal. teixciu"tiani.ternachioytiani,quiteittitiani
Edificarfetomandoexemplo deotro. ttechniquitta.te-
technicana.
Edificar deboueda, nitla,terzopa;
Edificacin ail. tlatetzupaliztli.
Edificador tal. tlatetzopqui.
Edificio dcfta manera, tetzopqui.tlatetzoptli,
Eoella.pronombre. yehuarl.ye.yehua.euatl.
'Eladaoylo. cetl.
>Eaiy cuetsi. ' ':

> Eladacofa.' cequaiocceuiloc.ceuechililoc.


Elarfeplantas. cequalo.ceuechililo.ccuilo.
ELdefta manera o condicin, ynaquin yuhquiy,
Eecion. teixquetzalizd.tlaixqetzalizrii. tepepenaizrhV
Elecionhazer, buca elegir
EJetp.bufca elegido, 1

' Elegante prfona en hablar, tecpillatoa. nematcatatoa,,


1
'modtimati.trrotte^
Eleganciatal.t.ecpillblizdi, nematcadatoliztli.netlatoli-
mtilitli.
il!
- ' ;
:
\ ' E ante " & mv
Elegantemente af. tecpilJatoliztica. nematcatlatoliztica.
netlatolijmatiliztica.
Elegante platica. tecpil/acofli. nematcatatol/i. nedatolima-
tilzdr.
Elegante o galana cofa. dayecchichiuhtli, tlamauizchi-
chuhrli.
Elegancia affi, tlayecchichiualizdi, tlamauizchichiualiztli,
Elegantemente affi, dayeccliictoualiztica.tlamauizchichi
uaztica.
i Elegir o cfcojer, nitcixquetza. nite.pepena.
Elegido. tlaixquetzaUi.tlaixquetzti, dapepentl.
Elegidor. daixquetzani. teixquetzqui. tepepenan, tf
pepenqu.
El mefmo. ( ilicet)Io hizo o dixo, uel yehuatbuel ynom a,
El mefmo(fiicef )es el que lo to rno a hazer o dezir. can y
ye.can ye.gan yeeuatl.gan yenoye.
Eloquentemente hablar. ni tecpillatoa.ni,nemarcatIatoa.
J

nino,datoIimati.
Eloquente perfona en hablar.bufca elegante enhablar.
El primerodelos queelanen orden en pie, tlayacatiticac.
yacatticactlapeualtiticacteyacanticac.quiyacatiticac.
El fegundo dlos tales, riaoncayotiticac.
El primero de losaffentados por orden, tlayacatitica.ya-
cattica. teyacantica quipeual thia quiyacatitica.
t

El fegundo de/os tales, tlaocayotirjca teoncayotia.*


ajEmbacarfemaraularfedeepanto, ninicauia.ni-
no.tetzauia. ninoxutiuetzi. njuhcantlamati,
Enibacado aiTi. micauiqui.motetzauiqui. mocuitiuetzqui,
yuhcandamatqui.
Embaracar a otro impedirle. nite,elleltia.nite,tlacaualtia.
nite,mociuia,
EmbaracadoalTi, tlaelleltilli.tlatlacaualtilli.tlamociuillf.
Embaracotal. teelleItiliztli.tetlacauaItiliitli.temociuiliztii.
Embarazar fe, nin,elleltia.ninq,tlacaualtia.nino,mociuia,
EmbaragadoaTi, melleltiqui. modacaualtiqui.momociuiq.
Emharagotal.neelleltiiiztli.netlacaualtiliztli.nemQciuiiiztii
E ante nv r $f

Embarbafcar. ntla,apaua.
Embarbafcado. tlaapauli.
Embarcar a otro. mte,acalaquia, acalco nitetlalia.
Embarcadero, acaltecoya.
Embarcarle, nn, acalaquia. acalco nicalaqui.acalco.nmtt-
dalla. *
Embarcrmeteralgoenclnauio. nitlajacaltema.aacalcom
T

dacalaqua.
Embargareftoruar. bufea elomar.
Embargarhazienda. nite tlatquicaualtia.nite,tltqupielia.
j

Embargo de hazienda. tedatqucaualtiliwli. tetUrtjbipia-


lil/zdi.
Embarnizar de blanco, nitla.ticauia.
Embarnizado, tladcauilli.
Embarnizar con azeite de cha, nitlachiyamaua.
Embarnizado affi. tlachiyamauili,
EmbarrarconbarroefpeTo. nitladxpepechoa.
Embarrado affi, daixpepecholli.
Embarrar con barro ralo. nida ixamatiIoa. nita^ixauia.
3

Embarrado affi. daixamatilolli. tlaixauilli.


Embaucar, nite^ixcpep.tecaninoccayaua.ycnitequeloa
"nijdamati,
Embaucado, tlaixcuepdi.ycanccayaualpni.ycqueloloni.
Embaucador teixcuepani. teca mocacayauani.,yc tequelo-
ani.riamarqui.damatini.,'
Embaucamiento, teixcuepaiizdi. teca necacayaualiztli.ye
tequelolrzdi. damatiliztli.
Embaxada. datolli,
^Embaxador. tidantli.tlatolitquic.
Embeodar a otro. nite,tlauantia, nite,iuintia,. nite,xqeo-
micha.
> Embeodar fe ni,dauana.hi,uinti ni,xocomiqui, :

Embermejcer'fe. ni,tlat!auia. ni,chichiliiii.


Embermejecido, tladuhqui.chichiliuhqu.
Embermejar. nitla,tlat|auiiia. nida,chichiloa.
Embermejado, tladatlauililli.tlachichiloili.
z
M E S

EnbetunK' nid,tzacuuia, ' ; ' , ;


' : v

Embetunado. .tlatzacuuilh". ' ,;


Embeuer, nitla,'ctcnTii. rtotchaq
!
;
Embeuida cofa, ., tlachichiptli. teteehqui: \
Embeaerfnoftef^
Embeuecer fe. nitla,ixcauia.nitla,cemmati.nitla,cemtta-
Embeeccf, tlaixcauiquirtlcemmatqui- tlacm'it'tan.' -
> Embiarohazer menfaero. nitla/itlani. nite,titfan. nVtla
" yua. nite,yua. .. ."r " ' . \'. ,
Embiadomenfajerb. tlatitantli.titlantfi, tlaiuali.
Embiara alguno concautela, riite'.natalua. '
Embiado.airi. tlanaualiualli.. . ( . r\ .'
Em'b&Vag aotro. ift^taccjtift. tetchtrpilpa.
Embidc*ofaa(Ti.. tetlatquitilli/tetechdapilpll/.' ' ,.
Embia r adierfas partsreiifajerbs^^
EmbiadosaiTi , tlayyuaWn.;t!adayahirt.. '
r ;' ';" , .'
( (

EmbiarotravezV fccpniteiua,ynp'nftyuYynpcuelv
niteiua. . .. ' . . 1

Embirdlarite'> cht niteiua.achtopamtlaiua,


EmbiadoalTi. achtopa tlaiualli. acht tlaiualli,
EmbiFtV tbfan retorno. nic,cupcyot:a, nida,cuep
:

cayqtia. . ... r , ..- ;

Einbiaclacbfa'nr'tlcu
Embidi. ri^yl^
I Enibidia tener d otro, teeclvninjyo^oco^.tetechninOj,;
xica. '' . ' -l

Embidiofamente. neyolcocoliztica. nexicoliznca.


Embidiofo, moyolcocoqui.moyplcocoani,moxicoquf. .
Embidar^ niqualaquia nbdanitbKniceiia npltlatlahitol. j
Embft. UklqUilli.riaueiiilli, '.../'*
Embiudarlamger. nicnociuati. noquichmiqui.
Embiudada mugero Mida, ycnociuad.qqtciiniicqui.
Embiudarel varn, nicnooqurchri.niiciu.mqui, .
Embiudadoo buido, yenooqichtfi. ciamicqui. ,
Emblanquecer algo, nitlazulia, nitla^iztaiia.
Emblanquecido, daztalilli.
E ante ^ y 9 4
Emblanquecimiento, tlaztaliliztli.tj.aztaliliztli, , V T J

Emblanquecerle, mztaya, "'Ti


Emblanquecido affi. oyztaz, oyztayac. ,
; u f , :

Embocar, nitlaxalaqula.
Embocado, tlclaquilli. ocalac.otlacalac.
E m b o c a d ^ affi,. dacalaquilztli.,. ...... .,, ;
l Emboltorip. quimilli. f Y. ;

Emboluer algo. nitla,quimiloa.nic,quimiIoa. _


mbouedorlqueembuelue. tlaquimiloani.taquimilcjuu
Emboluedero. tlaquimiloloni.tlaquimilihcayotl.
Emboluimiento, tlaquimiloliztli. :. \...x'
Embueltacofa. tlaqiiimilolli.
Emboluer nio, nicololoa, nic,quimilca, niqnilacarzoa, :
gmbueltoaffi. tlaolollU.tiaquimilolli.tlailacatzolli, , :

Emboluer a rollando. nitla,ylacatzpa. .,J

Embltoafl. tlailacatzolli. -
Emborrachar fe.bufcaembeodar fe. . 1
'mbbfcar fe. niho.quauhaquia. quauhyoacatla nicalaqiri,;
Embocacjo.. moquauhaquiqui. moquauhaquiani,quauh*;
,y bacati cai acqui. \
Embotar cuchillo o cofa affi. nitIajtentetecuinoa.nitla,tf;
pixoa,
Embotado affi, tltentetecuinolli.tlatempixolli, :

Embotador. tlatentetecuinoani.tlaternpixoani. ^ :

Embotamiento, tlatentetecui'npliztli. tlatempixoliztl. V


Embotar fe. tentetecuinaui. tempixaui,
Embotarpun ta de algo. nitla,yacaretecuinqa. nitJa,yaca
tetepana:
Embotado affi, yacatetepontc.yacatepotic.yacatecuintic.
Embotamiento tal, yacateteponauiliztli, yacateponauiliz;
tli.yacatecuinaiulizth.
y Embouecer remirando algo, ayeniemattica. aye niquiK
iiiiitica .anicyeuallhu tica.
Emboueeido- aye quimattieni, aquiyeuailhuitani.
Embouecimienrp. aye quimattaliztli, aquiyeuaylhuiliztli.
Embragar rodelao cofa affi, chimalmaic niccalaquia noma.1
Embrauecer a otro, nitejpepeualtia.nitejtlauelciiitia.nitej
Z i)
: - lE
r
ante m.
cjlapcacitia nite^laueltia.nite.yolpogonaltia.ntejyollo,;
cocolcuitia.
Embraupcido affi: t1apppctia1ti1Ii\tlatlauelcuiti11i\tlaqualan:
cacuitilli, tlatraueltili.tayolpoconaltilli. dayolo cocol,
cuitilli.
Embrauecimiento.tepepeualtiliztli.tedauelcuitilizti.tequa:
lcacuitihzdi. tedaueltilizdi.teyolpojconaltihztli. tlayollo
cocolcuitihztli,
Embrauecer fe.ni,tlauelcu.niqualancacui. niyolpoconi. ni,
yollococolcui.
Embrauecido aTi, tlauelcuini.qualanini. yolpogonini,yl
lococolcuic, - ._
Embriagar a otro, bufc emborrachar,
Embrocarotratlornaroilasocofanin. nitja,tzonicquetza.
Embrocada otraftornidacofaafli. tlatzonicquetztli.
Embrocadurata!, tlatzonicquetzaliztli.
Embrocar o rjonerbpca baxovaboollas. nitla,ixtlapach
mana, ntlaixtfapachcuepa.
Embrocado alT. rlaixtlapachmantli. t'aixtlapachcuepdi.
Embrocaduratal. tlaixtlapachmanalizdi. tlaixtapachcu
pliztli.
Embudar algo caxpiaztica nitlareca.
Embudada cofa, caxpiaztica tlatectli.
Embudo, caxpiaztli,
Embutir o recalcar, nita.cacatztza.nitlajtzitzitza.nielajtt
pitztlala.
Embutido. tlacactztzali.tiatzitzitzti,tlatepitztlalilli.
Emmendarcafligando. nite,nonotza, nitc.tlacaualtia, &
permitephoram. tetlquauitlnictetoct.ad cecec,tzitzi-
: caztli tetech nicpachoa- teyollocaltititech ninopipiloa,
Emmendado, tlanonotzt/i,tlatlacaualtilIi.tetUquautljtla-
tofcilli.atl cecec,tzitzicaxti,ytechtlapachoIli. y yollocal-
titlan nepilolli.
Emmendar la vida, nino.nemilizcuepa. nio, tlacaualtia.
. nino.nonotza.niccentlaha yn noyollo,
Emmendadoalli, monemilizcuepqui.mononotzqui.mo-
tlacaualtiqu.
E ante m. 95
Emmncaaavida. neiiemilzcueptli. enemilizcuepca-'

Emmtendaaffi. nenemilizcuepalizdi. nenonotzaliztli.ne-


tlacaualtilizdi.
Emmendar efcritura. nda>patia, nitla,papatia. nitlajU*-
llalia. .
rnrnendadaecrifura. tlapatilli. tlapapatilIi.tJaufclIalil/i'.
Emmaderarcafa. nitla,quauhtema,niria,quauhtetema.
. Emmaderada cafa, daquauhtenrii. daquauhtetentli.
Emmaderamiento. riaquauhtemaliztli, daquauhteiema-
liztli,
Emmagreceife. ni,hyyocaua.ni,caxaua. ni,pitzaua,ni,ua
qu. ni.xuaqui.
Emmagrecido, yhyyocauhqui. caxauhqui.pitzauhct uap-
qui. xouacqui.
Emmagre cimiento, yhyyccaualiztli .caxaualiztli. pitzaua
liztli. uaquiliztli. xouaquiliztli.
Emmagrecera otro, nite.yhyyocaualta. nitexaxaua. ni-
te,pitzaua,nite.uatza. nite,xouatza,
I Emmohi cerfe algo, puxcaui
Emmohecido. xoxocauhqui,
Emmudecerhazera otro. nite,nontiIia, nite tentzaqua,m-r
J

-tcyhiyotzaqua.
Emmudccido. rianontililli. datentzacutli. dayhyyotza-
cutli.
Emmudecimiento.tenontililiztli, tetentzaqualiztli. tey hiyo
tzaqualiztli. '' ...
Emmudecerfc. ni,nonti, nino,tentzaqua. nn,ihiyotza-
qua.
1 Empacho auerde otro, nite.mamati. nitlajmamati. mte,
pinaua.
Empachadamente, temamatztica. tepinauaztica.
Empachado, temamatqui. temamatini. tepinauani.
Empacho, temamatiiizth.tepinaualizt/i.
Empachofo. tnomamatqui, pinauhqui. pinauani.
Empacho afir, nemamatilizti.pinaualiztli.
Empadronar. nite,tocaicuIoa, nite,tocayota. nhe^tm-
chiyotia.
Empadronado, tlatocayotini, datocaicuilolli. tlmachfc
yotilli. . u

Empadronamiento.. tetocayotiliztli. tetocaicuilolizt. te-


machiyoriliztli,
Empalagarfe, nouiceua. nechdayeltia. riiquihiya. ni&I'
tzilhuia.
Empalagado, yuceuhqui. morlayeltiqui.
Empalagamiento, tenic eualizti. tetlayeltifotl, tlayhiya :

fiztli, tlatlatziihuiliztfi.
Empanada decarne, nacatlaoyp, nacatamalJi.,- -T
Empanada de pefcado. michtlayo.y affi dlos dems., , ^
Empanada grande, nacaquimiUi.tlatemaltamalh. auazy
ramal//. , ;

Emparejar algo, nitla.namicfcia. nitla,neneuiia. . .'. -i


Emparejado. tlatiami5til/i.tananeudili.. ,
Emparejamiento. tlanamiftilzdi.tlaneuiuililzdi. -
Empegarlgo. bufcacomngar.
Empecer orro, nite.tonia. nitejtladacalhuia, ."
Empecido, .tlatolinilli.tlatlatlacalhuil.' ....... , ., f
Empci'mirirrt. tetqjinihztJi tetlatlacalhui|i?tl/; ' ., !

E mpede rnece i fe pa ra r fe duro el phocofaaTi'. tlaquaua,.'


repitzaui, pcia. uapaua, quappitzui, tptoppchula-7
qni, ,
EmpedernidoalTi,. tlaquauac.tepitztic,uapacl:ic.quapptztiC'
toopochuacqi.totopochtic.ttc. ~i
Empedernec,erela nieuepcofaalil', tequiga.
Empedernecidacofa ff. tequizqui, otequiz.
Empediraotro. bufca embarazar, i
Empegar. nitla,caIoa, nitla,tzacugaloa.
Empegado, tlagaiplli.arzacugaluli. . ' "-f
Empeg'adura. tlcaoliztii. tladacugaloliztli. "
Empegar cuero obota pa vino. nitia,ocotzouia. nitIa idb-.- > r

' cotzuia. nit/a.bcdtzoal ti. ^


Empegadoali. tiaocotzouili, tlaitiocorzouilli, tlapcp-,.
'tzoittlli.
Empeyne. xiyorl. _
Empeyne tener. i,xiyoti,m,xixiyfi.
Empelln oempuxon., tetopeulizdi.teixequetxaliztli te -. % t

" chiccadualiztli. tetzonicquetzalzti.


Empear, ninojtlaquixrilia. ... .. ;
Empeado," tquixtiliDni.
Empeorar,, nitla.ouitilia. nit/a.tptotz-a. m'daalanaimia.
Empeorado- tlaouitililli. tlatototztli, tlatlan auitilli.
Empeoramiento, teouitililliztli. tetototzaliztli.tetlanaui
;
tilizi.
Empeorarfe, n,ouiti. ni.totoca.ni.tlanaui.
Empeorarle fer cada dia peor erimal. ylhuicenitlaueliloca.
th ylhuicenOuiti,
]; l

EmpeoradoafTi, ylhuice tlauelocati, ylhuiceouiti.


Emperador. lo milno.
Empetatrz.. lnnTmo. vel, ynamictzfn emperador
Emperezar ni,riatziui. nitlatemmati.nic,temmati,ane.
Empero. yece*can.tel.
Empicotan texpnitcquetza.tcixpanitepinauhtia.
Empicotado, teixpan tlaquetztfi. teixpantlpinauhtilt.
Empinar oenhfta raigo, nirla,euatiquetza.
Empinado, tleatiquetztli.tlaeuatiquetzalli
Empindra, tlaeuatiquetzaliztli, ;

Emplaftar. nictetlaliliapatli. '


mpla fiado... patli tatlalililli.
Emplafio. patli,
Emplazar. nite,nauatia. nite tlateneuilia, nite,tonalque
a

chilia.
Emplazado, tlaoauatilli.tlatlateneuiilli. tlatlatonalque-
chililli.
Emplazamiento, tenauatiliztli.tetlateneuililiztli. tetlatol
quechililizdi.
Emplearen algo la hazienda. ypani,taaquia. ypa nriacala
quta. ypnit/apopoloa.
Empleada hazienda, yptlaaquilli. ypdacalaquilliypan
E ante m*
tlapopolofli.
Emplumar. nite,potonia.
Emplumado, tlapotonilli.
Emplumecer, niniuiyotia, niuiyoquica.
Emplumecido, miuiyoti. yuiyoquizqui.
Empobrecer a otro. nite,icnotia. nite,icnodacatilia, nite*
tolinia.cococ,teopuchqui ni&eittitia, cococ teopuhquite
techmcpachoa.i
Empobrecido* tlaicnotililli.tlaicnotlacatililli tlatolinilli.coi
coc teopuhqui tlattitilli. cococ teopuhquiy techtlate&li.
Empobrecimiento, ticnotililiztli. teicnotiacatililiztli.teto
lniliztli.cococ teopuhqui teittih'Iiztli.cococ tepuchquitt
techtecahztli. ^
Empobrecerfe. ye nicnoti. ye nicnotjacati. ye ninotolinia,
ye cococ teopuhqui niquiua,cococ teopouhqui yenotech.
motca.
Empoluorar. nitIa,teuhyotica.nitla,teuhpachoa.
Empoluorado. tlateuhyotilli.tlateuhpacholli.
Empoluoreanuento, tlatuhyoti/iztli.tlateppacholiztlt.
Empoluorcarfe. ni,teuhyoa. ni,teppachiui,
EmpOllarfeelhueuo. yul/.ytlacaui.
Empolladohueno. yolqui. ytlacauhqui.
Emponzoar darabeerponcoa. nte,pahytia. nite,pa
miftia.
Emponzoado, dapahytilli. tlapamictilli.
Emponzoamiento, tepahitihztli. tepamiftiiztji.
Emponzoar mordindola biubra. niteyztlcmina.
Emponzoado afTi. tlaztlacmintli,
> Emprear. hite,otztia.nitla,otztia.nite,itetia,
l Empreada. otztli,tlaotztilli.ytetinemi. >
Empreador. teotztiani.teitctiani.
Empreamiento. teotztihztliitlaotztiJiztljV
Emprearfe. notzti. notztia, nitlacaui.
Emprenta, tepuztlacuiloloni. tepuztlacopinalonf.
Emprentar, tepuzticamdacudoa.ni.tepuztlacopina
E ante m & n. 9 7
Emprefrar Toque fe buelue, nfte>tlaflaneuhtia.
Empreftadacofa. tlaneuhtli.tladaneuhtli.
Empreftador, tetlatianeuhtianr.
Emprefrar loqnofe buelue. nire,rladacuiltiav
Empreftadacofa affi, netlacuilii;
Empreradortal. retlatacuilti. ttlatfacufiratf.
Empretado tomar. nino;tlaeuia. temacnmotlTia'
Empreftido d reyes, ueytlatocanetlacuijli, emperacTor
netlacuilii.
Empufgara reo o balletta, nida.roecayotia. ni^Iauitmieca
yotia.
Empulgadoarco. tlamecayotilli.
Empulgadura. tlamecayotiliztli. tlauitoTmeayofliztli.
Empulgueras, tlautol quaftl.
Empuarerpada.n^tepuznwcquauhtitzqia,
Empuadura, tepuzmacquahtzitzquiloya,' tepuzmacqua<
ud ytzitzquiloya*
Empuar algo enei puo. nid,mapiqui.
EmpuadoalFi. tlamapili.
Empuxa r a alguno. nitejtopeua.nitejixquerMvmJixeue
danai tia.
Empuxado. rfatopebdi.tlaixfcqueftlf.daixcietTnatilli
Empuxar madero o cofa affi. nitla,tpeua. nitla;ixicquctz
Empuxado affi. tatopeuhtli.tlaixcqutZtli.
Empuxon. tetopcualiztli. teixiequetzabzdi. tixtetla^'
naltiliztli.
Empuxando. tetopealiztica.teixicqtzaliztca.teixeuetla
naliztica.
Empuxando maderoocofa affi.datopeualiztica.teixcque
rzaliztica,
f Enaguazar fel tierra tlaapachiui. tlaatlarla.tlaauaq,
Enaguagadatierra. apachiuhqui.arlatlac.auacqui.
Enagenar. nite,axcatia.nite,tlatquitia, nite,yocata #

Enagenado^ teaxcatilli.tetlatquitilli.teyocatilli.
Enageria mieto, teaxcatiliztli tetlatquitiiztli.teyocatiliztli.
Enaluardar enalbardar, ni,rnac adamamalpepechfia.
i
v
E ante n.
EnaTuardadbcftia. tladamamalpepechtilli tlacuhlapanpe
pechtilii. tlateputzpepethtilli.
Enafguna manera, achi.anquexquich- anipa.anuelipa.
,Enalguna parte, cana canapa.
Eualgun tiempo, yca, quemman.
En amaneciendo, y n ye tla uizcalpa, ynye tlauizcaeua, yn
<,yetiauizcallimoqtza. ynye tlachipaua. ynye riaichipaua..
Enamorar Te," rimo, yoeua. ntno,yo!Iot]aparu. nino,
.yola cocui.
Enamorado o enamorada, moyoleuhqui.moyollapanqu
moyolacocqui.
Enamorara otro, nite^oleuainite^oiodapananitcyola
cocui.
Enanooenana tzapa tzapaton.tzapad.
Eiiaftarlana. nicquatepozotia topiJI/,
Enaltada lana, daqutepozotilli topilli.
Enaftaduraaffi. daquatepozoriliztli.
En buen tiempo, quacan. U3l/amamani.tlaue!mamani.tla <
.- elamroc. : .
;

Encabeftrar. nhcxotemecayoria nite,icxiiipia.


Encbeftrado. mocxitemecauiqui, mocxi vlpiqui.
EncabeitramientQ. necxitemecauiliztli. necxi i/pi/iz/tt.
f Encadenar, nite.tepuzmecayotia.
Encadenado atado con cadenas. tlatepuzmecayuti/Ii.
Encadenamiento, tlatepuzmecayotiztli.
Encadenarfe. nino.teptz mecauia.nino,tepuzmecayorla,
Ecncadenar o eflauonar.bufca elauonar.
y Encajar, ni.raquili.
Encalado, tlaquilli.
Encalado?, tlaquilqu.
Encaladura, daquihliztli.
Encallar.barcaocanoa,Ilegara a tierra. n,acakcana,
Eencallada all, tlaacantli.
Encallarfela nao. macana.
Encallecidacon callos, chachacayolticchachcayoliuh-
E ante n 9$

Encaluecerie. n,quaxipetziui.
Encaluecer a otro. nite.quaxipitzoa.
Encaminara otro, nite, omachtia. nite,oittita t

Encaminado, tlaomachtilli. tlaoittitir,


y Encandilar. nite,ixpoyaua. nite,ixmimi&ia.
Encdilado. tlaixpoyauhdi, tlaixmimiftilli.
Encandiladora teixpoyauani. teixmiftiani.
Encandiamiento. tefxpoyaualizdi.teixmimicliIizt]f t

) Encandilarte, nixpoyaua. nixmimiqui.


Encanecerte la cabega. n^quayztaya, ni,quaztaya. iquft~
iztaliui. ni,tzoiztya.
Encanecidacabega. quaiztalli.tzoniztalli,
Encanecerfelabarua. n,tentzoniztaya.
Encanecidabarua. tentzoniztalli.
Encaonarle las aues. niuiyoquica,nini,uiyotia."
: Encantar para hurtar. nite,macpaIitotia. nite.cochtlaca.
Encarado, tlamacpalitotilli. dacochriaadi.
EncatadoraTi. temacpalitoti, tecochdazqui. ,
Encantamiento tal. temacpatonlizti. tecochdacaliy*
di.
Enea trala mugerpaljcuarla. nite,xochuia,
Enctada alTi. tlaxochiuilli,
Enctador tal. texochiuiani.
Encltamientoaffi, texochiuiliztli.
Encapado con capa, mocapaquimiog.
Encapotartedeenojo. ni,qualtimorlalia. nitejpotzerl*
motlalia.ni,tempilcatimotlaha.
Encapotado, qualatimotlal1qui.tempotzotimotlali9.tem-
pilcatimotlaliqui.
Encapotamiento, qualti motlaliliztli.tempotzotimotlali
liztli.'tempilcatimotialilizdi.
Encaramarfe, ni.quahdeco, nino,cototzdaIia.
Encaramado, quauht/ecoc.mocotoztali.
Encarcelara otro, tepiluynitedalia. nite caltzaq.nite,il
. . . Se tj ., ,
E ' ante n.
pa quauhcalco nitetlalia,, quauhcalco. niteteca.
Encarcelado, teilpiloyatlatlalilli.tiacaltzacutli.tlalplli.quh
calco tlatjalillt. quauhcalco tlate&Ii.
Encarcelamiento, teilpifoytetlaliliztli, tecaltzaqualizdi
quhcalcotetlal iliztl i .quauhcalco tetcqliztl i.
Encarcelar dav la cafa porcarcel. nitexallaHa.
Encarce'adoa. flacallalilli.
Encarcelamiento tal. tecallahlizti.
Encarecer algo, nitlajtlagotilia.nitlajpatiyotia, nit%cm>
liltia.
Encarecido, tlatlacotililli. dacuiliftilli,
Encarecedor, datlagotiliani. tlacuilltiani.
Encarecimiento, tladagotililiztli.tlacuilikilizdi.
Encarecerfe algo tlatlagoti.
Encarecerfe tenerfe en mucho, nino.'dacbtla, nno,tlaco-
tilia.ninoxuicuia,
Encarecido a. modacotac. mbtlajotlani, mocuicuili.mo
cuicuiliqui. mbcicuiliani.
Encarecimiento tal. netlac, otlaliztli.netlajotililiztli- necut
cuililiztli.
Encargar algo a otro, tctech nitlacaua.nictemamaltia.ni
fteteniztia.nictemiquiyantia.nictecoco1tia.
Encargada cofa, tetech riacaualli. temiquiyantilh. tema-
ra al tilji, cete n iztflli.
Encargar fe de algo, nicnotequita, nicnotequiuhtia. nic.
nococoltia.nicnomamaltia, nicnomiquiyantia, nicnote-
nizda.
Encargaraotroalgopara qeloguarde. niteta.pialtia.te--
"tech nitlacaua.
Encargada cofa aTi, tepialtilli. tetech tlaeauhtli.
Encargar la conciencia a otro, ycteuic ninoquixtia.
Encargada conciencia atTt. yuicpa nequixtilJi.
Encargar fu conciencia, nicnomamaltia.nicnocemmamaf
tia. nicnotequita,' 1

Ehcarnicare. ni,maxliui, ninomati.


Encarnizado, maxaliuini. omoma.
E tnte. n. 99
Encaminamiento, maxaliuiliztli.
Encarrar. nite,teneua.nite,itoa.nite,nextia.nite,poua.
Encartado, tlateneuhtl.tlanextiJli.tlapoualli.riaitolIi.
Encartacin o encartamiento, teteneualiztli. teitoliztli.te^
nextilizt, tepoualiztli.
Encaxar vna cofa en otra. nitla,namictia nitla.aquia.
Encaxado. tlanamictilli. tlaaquill.
Encaxador. tlanamictiani, tlaaquiani.
Ehcaxadura, tlanamictiliztli.tlaaquilztli.
Eocaxadura hazer. nitIa,callotia.
Encella, tlachiqiuilontlaxitzaloni,
Enccnagar. nite,coquiaquia. nte,coquipolactia.
Encenagado. ^tlacoquiaquilh.tlaccquipoIactiJli.
Encenagamiento, necoquiaquiliztli. necogpolactiliztlf-.
Encenagarfe. nno,coquiaquia.nmo c oquipolactia.
J i

> Encender huego. ni,tletla1ia. ni.tlepitza.


Encendido huego o lumbre, tletlalilli,
Encendercirbones, nitla.xotjaltia.nitla^alanalti?.
Encendidos carbones, tlaxotlaltilh. tlaualanaltilli.
Encender hazer arderla lumbre. nitla,comonatia. niela,
tecuiulta.
Encendida afi. tlatecuinaltilh. tlacomonaltill?.
Encender fe la lea, comoni. tecuini.
Encende re mucha paja junta montn deler.ay ardercon
gran furia y ruido, tecuini.cuetlam.tetecuica.cuecueta
ca.cocomoca, ycoyoca, .
i Encendidacofaaffi. cuetlanqu'.tecuinqui. comonqui.
Encender fe dp yra. ni,poconi.nino,pitza.
Encendidoaffi, pocpnqui.inopitzani. mopipitzqui,
Encendimiento tal. pojoniliztli.nepipitzalrztli.
y EncenfTar. nita.,popochuia.nitla.yyaua.
EnclTado. tlapopochuilii.tlatlaiyauilli.
EncenTador oturificador. tlapopochuiani. tlaiyauani.
Encenfaro. tapopochuiloni.tepuzcecaxiti.
Encentaralgo, yacuican niecui. nitJa,pcualria.yancuicaa
nitlatequi.
E , ante n.
Encentada cofa, yancuican tIacu!tI.yancuicandapeuaItiHLr
Encentadura. yancuican tlapeualtiiztli.
> Encerar. nitlaiXicocuitlama.nitlajXicocuitlaaltia
Encerado, tlaxicocuitauilli.tlaxicocuitlaaitilii.
Encerra r pan ovino. nitla,calaquia. nitla,tlatia. nitiajtza-
tzaqua.
Encerrado all. tlacalaquiJli.tlatlati/i. tlatzatzacutll
Encerara alguno. mte,tzaqua. nite,tzatzaqua.
Encerrado afi. tlatzacutli. datzatzacutli*
Encerramiento tal. tetzaqualiztli.tetzatzaqualiztli.
i Encerrarfe nino.tzaqua.n ino.tzatzaqua.
EncerradoaTi. motzacqui.motzatzacqui.
Encerramiento, netzaqualiztli.netzatzaqualiztli,
Encienflb, copalli.
} Encima de alguno, tepan.
t Encima dlo alto ycpac.
Encogercomocoftura. nitla,cototzoa.nitla,xolochoa
EncogidoalTi. dacototzolli.tlaxolocholh.
Encogimiento tal .tlacototzolizrli. rlaxolocholiztli.
EncogerfeaTi. cototzau.xolochau,
Encoger acorrucarfe. nino.cototztlaia nino,tapayolIalia
nino,chipichtlalia. nino,pichtlalia. i
Encogido aiTi, mocototztlaliqui. motapayoHaliqui, mochi \
pichtlaiqui, mopichrlaqui.
Encogimiento tal. necototztlaliliztli. netapayollalilizdi.
nechipichtlaliliztli. nepichtlaliztli, .
Encogerlas efpaldasqudoagotaalgi.no. ni^cuitlape-
choa. ni,cuitlacaxoa,
EncogidoalTi. cuitlapcchoqui.cuitlacaxoqu?.
Encogimientotal. cuitlapecholizrli,cuirlacaxxoIiztli. /
Encoger felosnieruos. ni,uacaiui.niuapaua.
Encogido affi, uacaliuhqui. uapauac.
Encogimientotal. uacaliuiltli, uapaualiztli.
Encogida perfona no atreuida. cototztic.pinotic.
EncegimientoalT/'. cototztiliztli.pinotiliztli.pipinotiliztli, *
pinoyotl.cotorzyotJ,
E ante n. 100
Encolar, tzinacciiitlatica nirlacaloa,
Encolado, tzinacacuitlatica.tlacaloili.
Encomendar algo a alguno, bnfca encargar.
Encomendar fu oficio a otro.' niri.ixptlatia.nixiptlatia.
Encomienda alTi. neixi'prlariliztli. .
Encomendar oficios, nite tequimaca.nte,tetqmaca,ni
3

tete,tequitia.
Encomendado afT:, tetequimactli.tctetcquimaftli. tete-
tequitilli.
Encomienda affi. tetequimaquiliztli. tetetequimaqniliz-
tli. teteteqtiliztl.
y Encomendar fe a alguno, tetechninocaua. nino,tepiaI-
tia,
EncomendadoalTi. tetechmocauhqui, motcpieltiq,
Encomienda ta!. . tetechnecaualiztli, netepialtilizrli,
\ Encomendaruineceindadal mayor, permeraphor. nic
tlacaauiloa ymmoyolIotzin.acnimitznomachitia,atiuirz
czo arauayoypa nimitznomachitia.
T

Enconarla llaga o cofa femejre. nite,tlanauitia. nt,tla-


-<nalhuia,nite.tototza nite,ouitilia.
Enconada llaga, tlarlanauitilli.rjatlanalhuilli.dattotzalli
" tlaourrililli.
EnconamientoalTi. tetlanauitiliztli. tetlanalhumzt/i.teto-
totzaliztli, teouitihliztli.
Enconarle lallaga. tlanauhtfuh. rotocatiuh, ouititiuh.
Enconada affi. t/anauhq. totocac,ouitic.
Enconamiento ta?, tlanauiliztli. totocaliztli., ouitiliztli.
3 Encontincnte o Juego, niman canim, nimaye.
} Encontrara cao con otro. nite,nam.qui, retlocniquija.
Eiicusntrotai. tenamiquiliztli. tetlocquiraliztli
Encontrar fe afi. titonamiqui.totlofciquica
Encontrarfepeleando, nireixnamiqui.reuicneua,
EncuentroaTi. teixnamiquiliztli, reuicealizr.
Encontrar fe con enojo. nite,tlauelnam.qui.nite,qualaiica
namiqui.
Encuentro afi, tetlauelnamiquilizti, tequalancanamiqui-
E ante, n.
lizttt.
Encoraralgo. nida.euayotia. nitraeuaquimifoa.
Encorado, tlaeuaquimilolli. flaeuayQtillt.
Encorrtela herida, nexua.
; Encordio. tlaxuizdi.
Encordiogrande, totonca taxuiztft
Encordio pequeo, dacoron,
Encordio otro, tocat/axuiztli,
Encorocar. nite,amacopiltia, nite,amacalna 4

Encorozado, tlaamacopiltilli. tlaamacaltilli,


Encoruaralgo. nitla,noIoa.nita,coloa.
Encoruado. danololli.tlacololh,
Encoiuadura, tlanololiztli.tlacololizdi.
Encornar fe. noliui.coliui.
Encoruado aTi. jioliuhqui.coliuhqui.
Encorporaro mezcla, vnacoacbnotra.bu&amezear.
Encorporar en colegio, teuan nicpom..cetech nicpoua.te-
uan nocompoua.
Encorporado affi, teuan, tlapouhrli. tetechtapouhd.
Encrefparhazercrefpo. nirexiiacototzoa.nite,quacocc*-
totzoa.nite.quacolochoa, nite.quapopoloa.
Encrefpado aTi. daquacototzoll^tlaquacocootzolli.tlaqV
colocholli.tlaquapopoloili,
Encrefpador. tequacororzoqui.tequacocototzoqu. tequa-
colochoani. tequapopoloani.
Encreftado concreita de pluma, quachichiquile.
Encreftado comogallode cafttlla, quanaca.
i Encruelecer fe. ni,poconi.ni,qua?ani.ni,tlauelcui.
Encruelecido, pogonqui, qualanqui. tjauelcmc.
Encruzijadade caminos. onepanco.clamaxac,omaxacv
Encuadernar libro, n,amaytzuma.
Encuardernacion. amayrzomaliztli.
Encuadernado libro, amatlatzontli.
Encuadernador, amaytzonqui.
Encubrir algo generalmente, aida.tlatia.nidaynaya. n-
tla^tiapacboa
E ante n . 101
Encubierto, tlatlatflli.tlatlapachcni. tlanaxtli. tlayyantli.
Encubridor, tlatlatiani.tlaynayani.tlatapacricquT,
Encubrimiento, tlatlatiliztli. tlaynayaliztli. tlailapacho
liztli. .;
Encubrir fe. nino,tlatia. nint,naya, nini,yana. nmo.tlapa-
. choa. & permetaphoram. contzaIan,xopetJatitlannica-
laqui. ' ' ' '-:> v. .
?Encubrirdiflimularculpadeotro. permeraphoram.ni-
ta.tlanitlaga. petlatitlart,ycpa1titlan nitlaaquia. , :

Encubierta culpa, datlani.tlacalli, petlatirian,ycpaitirlan-


tlaaquilh. .
Encubridor tal, riatlanitlagani. petlatitlan, ycpaltitjan,
tfaaquini.
Encubrimiento aiTi. tlatlanitlagaliztli. petlatitlan, ycpalti-
tlan tlaaquiliztli. i
Encumbrarllegar alo alto dla fierra- ni,panuetzi.nic,pan
. tlaga,
Encumbrado, panuerzgu?,
Encumbrarfeenhnrra!" ni,ueya ni,panuerzi.ni,i!ecapan
u.ni,tleyoua.ni,mauizcoa.nitenyoua,m-tocayoua. .:
Encumbrado al. panuetzqui.ueixqui.uecapartiuhqui. t|e-
yo,mauizgo.tenyo,tocaye.
Endemoniado, ytechquineuhqu.ytechquineuac.ypan mo
quetza.yricmonaualtiantlacarecoot. . .<';?-; r
l>;

) En de regar algo, nitla.melaua.


Enderezado, tamelauhtl.
Enderegador. tlamelauani, tlamelauhqui.
Enderezamiento, tlainelaualiztii.
Enderredor, aduerbio. y yaualloyan. ymalacacholoyan.
Endeiredorcortaralgo. itla.yaualiuhcatequi, ^
Endulzado, tlanecutililli, rlatzopelililli.
Endulzar fe. necutia. tzopelia.
Endurecer algo, nitla.repirzoa.nitla^tepitztilia.nida^etilia
nitla,tlaquaua.nitla,tlaquacilia,
Endurecidoaifi. tlarepirzol/i.tiatepitztililli. tlatetilil. tla-
tlaqtjaualli.tlatlaquacW/lii.
AA
. , E . ante n.
Endurecimiento tal', tlatepitztililiztli. datetiliztl. dada
' quaualiztli.tlatlaquaftililiztli. ..
Endurecer Ce tepitzaui.tepitztia.tetia.daquaua. t/aquacc/a.
.Endurecer fe Tpari. bufcaempederneeere.
y Endurecer f oDftinarfe.ni,yolltetia.ni,noyoI/otIaquaua.
ni,tzonteti.ni,yollotepuztia.yuhquinteri mochiua noyo
Il.yuhquitetlmcuepa noyollo;
Endurecidoalopertinaz. yollotetl.yullotepitztic, yollo-
tlaquac.yuHotepuz,tzoriteil,
Endurecimiento tal, yolloteriliztli, yollotlaquaualizdi.
yoifocepuztiliztli.tzunteciliztli.
Eneldo, lo mefmo.
y Enemig. teyaouh.
Enemiftad. teixnamiquiiiz tu neyaotlahzd. neyaocfitua-
lizdi.necocltilizdi.
Enemifiar fe con otro. ninote,tenamicKa. nnote.yaotia.
Enertzarfe porfrio, nijtetzitquiea.nixM'neua.nixeuapaua.
nixecmiqui.
EnerizadoaiTf.TetziIquizqu1.pineuac.ceuapauac.cecmicqui.
Enerizar fe el perro o cofa femejante, mo,coneua. mo.pa-
coloa.
Enef izado deit mener, moconeuhqui. mopaeoloqui. .
Enero lo mefmo. yel,ycce metztli^yn cexiuitl.
Enertarfelosmienbros. ni,quaquappitzaui. ni,quaquauhci.
ni.uapaua,
Enertadoafi. quappitztfc, uapactie,
y Enfermar, nrxocolizcuvni'xocoya.
Enfermarhazerenfermaraotro. nite.cocolizcuiria.
Enfermedad. cocolizti.& permetaphor.remoxdjjeecat^
tetl.quauid.
Enfermera, cocoxcacalli.
> Enfermero, ticid.tepa ti.rama.
Enfermogeneralmente. cocoxqui. cocoya, mocoeoua,
Enfermoetar. ni.cocoya. ni.nococoa.
Enfermargrauemente. ni,tlanaui.ni,totoca.n,ouiti.
Enfermar por mucho acceo a mugeres, ninoxiuaura.
E ante n 102
Enfermedad affi, neciuauiliztli.
Enfermodeftamanera, mociuauiqui.
Enfermar por mucho beuer. nin ocuia.3

Enfermedad tal. neocuiliztli.


Enfermoaffi. mocuiqui.
Enfermardelas peftaas. nixtechichipeliui.nixtempipixg;
nixtenchichiliui. nixtechichiliui.nixtenchichiticaui.
Enfermedad tal. ixtenchjchipeliuilizdi.ixtenpipixquiliztli.
ixtenchichiliuiliztli. yxtechiehihuiJiztli, ixtechichiticaui-
liztli.
Enfermoaffi. ixtenchichipeliuhqui.ixtempipixquic.yxten
chichililiuhqui.yxtechichiliuhqui.ixtechichiticauhqui.
Enfermar de lamparones. ni,toganpugaIiciui,-
Enfermedad affi. togampotzahciuiliztlr.
Enfermotal. togampotzaliciuhqui.
Enfermardelos ojos, n,ixcocoya .nixtelolomococoa.n^x
chichihui.
Enfermedad affi, ixcocolizth , ixchichiliuilizdi.
Enfermotal. ixcocoxqui.yxchiehiliuhqui,
t En fin o en conclufion. gaye ninccaua. gaie nitlatzonquix
ta, gaie mtlami.
Enflaquecer a otro. nite,uatza, nite.quauatza. nite cicicui-
3

loa. nite,cocolotia. niie,oomitilia.nite.omigauitia. nite^ci


cicuiltilia.
Enflaquecido affi, uacqui. quauacqiii, cicicuiliuhqui, cici-
cuiltic. cocolotic. oomitic omiztlatic.omigauhqui.
Enflaquecimiento tal. uaquiliztli.quauaquiliztli, cicicui
liuiliztli,cocolotiliztli.oomitlliztli.oomitztlatiliztli,oomi
gauiliztli.
Enflaquecerte. nr,uaqui, ni,quauaqui. ni cicicuiliui.ni,cici-
5

cuitia. ni.cocoloti.nOjOmiti, no.omiztlati, no^omigaui.


Enforrarveftidra. nitladxnpanoa.
Enforradaaffi. tlaixnepanolli.
Enfrenar, ni.cauallo tepuztemmccayotia.
Enfrenado, tlatepuztemmecayorilli.'
Enfrenamiento, tete puztemmecayotiliztli.
AA ij
E ante h
y En frente de alguna cafa. {ecaiixpah, teqiyuac.tecl
temp,
En frente de alguno. nixtentll-nixpfu :

, Enfriar agua. nitla,itztila. nitla,cecclia,


Enfriadaagua. daitzttlilli. tlaceceliili.
Enfriarfeel agua; ytztia ceceya, , . - ; 3; i

EfirViatcofa caliente.. nitla,ceuia rjida,cecelja.


v

EnfriadacofaalTi. tlaceuilli. tlaceceuiili.


Enfriarfe. ceui. ceceya.
Enfriarfe mucho, n,itzcapinaui; n.itzcapintia. n,tzcal-

Enfriadoalfi* ytzcapinauhqui, ytzcapintic. ytzcalpa-

Enfriamiento tal. y tzcapinauiliztli.y tzcapintiuzthVy tzcal


"patilizrii. .a-'.-if^->. i .

Enfundar, nijtlacallotia.
Engaar, tcamacayaua, nite.quequepa.
Engaado. yca,hcc4yauhd^.daqMequejoli- .
Engaador o engalo, tecamocayauhqui, tequequelo
ani.tequequeloqui. . ,.
Engaa re.-- ninoztacauia. nocaninocayaua. hiiioque-
--qiieloa*: .r;p;;:.;.. ;:,,. ...-.y:---
Engao, tecanecayauah'ztti. tequequeloliztli. tixpopo -
yochiualiztH." . : . : - . -. , . ;:

Engaofememe,...teeanecayauaiztica. teqcqulliztica.-
^wp^poy.c^jBaliztica,;,;;..,.^;,. ... . ;

Engaa;r a otro nofe4ando>ey.a^ ni-


te,xixicoua.tecaninocayaua nite.ixpopoyochuia....
Engaado aTi, tlaxixicolli.ycanecayauhtli. tlaixppo-
yOChiuhth,-:; i - ! J ::y.^ i <. i 'y . i r
; j . ,", !,< >.
Engaadoroengaofodefta^manera, texixicani.tcamut
cacayauani.tecamocayauhqui.teixpppoyoch^
EngaoaTi, texixicoliztli.tecanecacyaualiz'tf.'teixpopc
yochiualiztli. .,:<*::>:<
Engaofamente^deljr^^gie.r^,... teVxiclizaca. tca'necaca
yauaiiztica, teixpopdychiuaiiztica.
E ante n. 103
Engaar a otro con aparenciadebien. nite,ixcepa,ni'
ta,ixpania. niftlarianotlauelilocayo. ni,tlacanecj.ni,ta-
caitto.
Engaador o engaofoafl. teixcuepriiVtlaixpTiini.qui
tlatiaydauehlocayo.dacezqi. tlacaitto, .
Engao ta!. preixcuealiztli, tlaixpaiiiliztli.tlcariexiliztli.
tlacaittalizdi.
Engaofa mente ali. teixcuepaliztica. tlaixpaniztrca-
tlacancxiliztica.tlacaittaliztica.
Engaarfe o hallarfe burlado, nino,nenca. nino,ncn.
caua.
Engao alfi. neneneclztli, nenencaualiztli.
Engarrafar. nite,motzoioa.
Engarrafado, tlamotzclolli.
Engarrarador. temetzoloani.
Enganafamiento, temotzoloIiztK.
Engaitar cmo en oro. riitiaxallotia.' nta teaiirlaca-
lota.
Engallado aT dacalDilIi.r/ateocutIacallotill.
Engaladortal, racalloti. rlteocuitlcallri.
Engalleati. tlacallotilizrli, t/ateocirlacUoti/Jztli.
y Engendrar, nitla^Jacatilia.nitexhiua. nino,pilhuatia,ni,tJa
cachiua.nino.xmachoa.
Engendrado, tarlacarilifli, tlachiuhtl?.
Engendrados tedacatiliani. techiuani. mopilhuatan.mo
xmachoqui,
Engolfarfe. ayticm'.cajaqui. anepadani,cqui.
Engolfad, ayticc'alacqui. ancptlacslacqui.
> Engordar algo. nitla,nacayotia.nitla,nacaizcaltia.n{'n ,ro
maua.ni!la,iieya. nirla,nacaiiapaua.
Engordadacofa rianacayorlli. danacaizcalt.'lli, ratcir.auh-
tli. rlaueililli.tlanacauapauhrli,
Bngordaile. nino,nacayotia,nino,nacaizcaltia.ni,ton;at'a
n/,ueya.
Engorrar, bufea tardar,
j Engrandecer otro. .te,n.auizcotia,ne,tle) oiia.nitc^e
E ante. n.
yoptia.nte.tocayotia. nite,uecapanoa. nte.ueila. nte,
panrlaca,
Engrdecido. tlahauicotiI|,dtlcyoriIli.tlatenyorilIi.tIato
cayotil li. tlauecapanol 1 i. tlaueyl il! i. tlpa t jacal 1 i,
Engrandecimiento. temauizcotilizth. tetleyoti/iztli.te-
tenyotiIiztli.tetocayotiliztli.teuecapanolizfA'.tepantlaca
lizti,
Engrandecerfeeleuarfe vanamente, yzninoquixtia.yzni-
noquetza.nino, nechcapanquetza. nin,achipanqtza, n-
no.yeuatilia.
}Engrudo, tzaciitli.
Engrudar. nitla,tzacuia, nitla,tzacuuapaua.
Engrudado, tlatzacuilli tlatzacuuapauhtli.
Enhadarmealguno. nech,amana.nech,mociuia.
Enhadarla vida, bufca dar en roftro.
Enhadarfepor latardca, nino,xruhtIatia, nino,pata.
Enhadadoaffi. moxiuhrlatiqui.mopatlac mopatlani.
Enhadamiento. nexiuhtlatiliztli. nepatlaliztli.
Enhefiar algo, bufcaempinar.
Enhetraralguna cofa. nitla,paeoIoa.nitIa,pacolIaIia.
Enhetradacofa. tlapacololli. lacapaeolaif.
i Enhiefto elar, n,icac. niiio,quetzticac. ni,catcac.
nhlar aguja, nitlacpayotia. nitla,mecayott'a.
Enhilada aguja, tlacpayotilli. tlamecayotilli
Enlabiar engaando, nite tentlamachia. nite,camanal
}

hua.
Enlabiado, tlatentlamachilltacamanalhuilli.
Enlabiador. tetentlamachiani.tecamanalhuiani.
Enlabiamiento. tetentlamachiliztli. tecamanalhuiliztli,
Enlabiar ala muger o halagara alguno con palabras bldas.
nite.tlatlacauloa. nite,pipichoa, nite,pipiloa,nitc,coco-
chteca.
Enlabiada affi. tlatlatlacauifolli. tlapipicholli.tlacocochte
cfcl. tlapipilolli.
Enlabiador tal. tetlatlacaauoani, tepipichoani. tepipiloa-
ni.tecochtecani.
E ante n. 104
Enkbiarniento affi. tetlatlacaauiloliztli, tepipicholiztl.t
pipiloliztli.tecocochtecaliztli.
nla copa del rbol, ymalacayoc.
Enlacumbrede algunacola, ytzyoc yytzcalloc. ymi-
auayoca.
t Enlazar con lazos, nitejtzonuia.nitejtzonuazuia.nitejme
cauia.
Enlazador, tlatzoui.r/atzouiani\tlatzouazuiani,tlameca.
ufani.
Enlazado, riatzonuilli. tlatzouazuili.tlamecauilli.
Enlazamento, datzuiliztli.tlatzouazuiliztli. tlamecaui
liztli,
Enlazarfe. nino,tzouia.nino,tzouazuia, nino,mecauia,
Enlz'ar tela, nitla^iyotia.
Entizada tela, tlaxiyotilli,
> Enlodar algo, ntla,coquiuia.nida,coquineloa.nit!a,coqa1
tia. nitla.coquiyotia.
Enlodada cofa, tlagoquiuilli.tlagoquinelolli. tlacoqualtilii
coquiyo.mocacoquitl.cocoquiyotilli.
' Enlodador. tlagoquiui.tlagoqnelo.tlagoqatti.tlacoquyoti
Enlodamiento, tlacoquiuiliztli.tlacoquiahiliztli.tlacoqui.
neloiztli.tlacoquiyotiliztli.
Enlodarle. nino coquiuia nino,5oquineloa.nino coquial
3 # j

tia.nino,coquiyotia.
Enofar. nitla.temana.nitlatztapalmana.
Enlofado. tlatemantli.tlatztapalmantti.
1 Enloquecer a otro. nite.maua.nite^Iaueliiocatilia.nitejfa-
uelilocamaca.nite,tlauelilocacuitia,nite,yolIotfauelioca
tilia.
Enloquecido, tlamauhtli.datlaueliocatililli.tlatlaueliloca
cuitilli.tlatlauelilocamalf.tlayollotlaueilocatilil'j,
Enlquecimiento.temaualztIi.tetIauelJlocatiliIizti.tedaue
li!ocacuiciliztli.tetlauelilocama.q.ztl, teyollodaueliloca
tilizt.Ii.
Enloquecerle, nino.dauelilocatilia nin..otlaeliccacu.ma-
nio, dauelocamaca, ni,yollorlauelilccati.
E ante n.
Enlutar fe poner feIuro nino,miccacaua
s

Enlutado, momiccacauhqui miccaua,


Enluzirloefcuro, nitla^xaua.nitlajixn^
cuila.
En mitiempo. nopan.nixpan.nixtla.nomtanV
Fn mi niez. nopiltian.
En negrecer algo. nitIa,tliloa. niria,tlif hui.
Ennegrecido aff, dadilolli. tlatlilhuilli.
Ennegrecimiento. tlathloliztli.datlilhilizti.
Ennegrecer fe. ni,tli!iu.nitlileua. nixaputzaui.
EnnegrecidoaTi, tliliuhqui.tlileuac. caputzauhqui,
Ennegrecimito tal. tliliuiliztli.tii/ealizdi.caputzauiliztrf.
En ninguna manera. nimamo,cannimlamo,nimauel
Enningunlugar, acan.nimanacan.gannimanacan,
Enninguntiempo, aic.nimanaic. gnnmanayc.
Ennoblecer a alguno. nite,tecutilia.nie,piltili'a;
Ennoblecido, tlatecutililli. tlptililli.
Ennoblecimieto. tlatecutiliztli. tepiltii/izdi.
Ennudecera yerua oa caa, mixtia.
Enojara otro. nite,qualani3,nite qualanalda.n^
s

nitex|ualancuitia.
Enojado aTi. tlqualanilli.tlaquaianaltilli.tlaqualantilli. a
qualancuitilli.
Enojar fe. niqualani.ni,qualancui,ntIauelcui.ni,poconi.ni
yolpoconi.nino.yolococoltia. '
Enojado, qualanqiii.qualancuc, rlauelcuic.poconqui,ybI-
lopoconqui.moyollococoltiqui.
Enojo tal, qualaniliztli. qualancuifiliztli. tfauelcti i tftli.
pcomlizt/i.yollopocomliztli. neyolocoqojailiztli,
Enojar fe de otro, tetech ni.qualani.nitejteha.
Enoiadoaffi, tetech qualanqui.te tlaiieliqui.
Enojotal.qualanrii.tlauelli.cocolli.yollococolli.yolitlacdi.
Enotra manera, occenrlamantli. occecmycac.
En orraparre. occeccan.occecni.
Enorrotorm.ocyeua, oc oyeuecauhcatca.oc oyenechca:
En que tiempo preguntando, caniuhyaryc cuit yquins'
E ante 11. 105
Entramar. nta,xiuhyotia. nitla^uauhxiuhyotia.ntla,
quauhxiuhquimiloa.
Enrramado. tlaxiuhyotilli.tlaquauhxiuhyotilli.tlaquauh-
xiuhquimilolli.
Enrredar algo. nitla,matlauia.
Enrredado. tlamatlauilli.
Enrredador. tlamadauiani. tlamatlauiqu.
Enrredamiento, tlamatlauiliztli.
Enrredado hechocomo red. tlamatlachiwhtli.
Enrrexar cerrar con rexas. nitlaxmauhchayauaflotia.nitla,
quauhchayauacayotia.
Enrrexado cerrado afli. tlaquauhchayauallotilli.daquauh
chayauacayotilli.
Enrrexar de hierro, nida, tepuzmachancayotia. nida^te-
puzquauhchayauacayotia.
Enrrexado aTi. tlatepuzmachancayotilli.riatepuzquauh-
chayauacayotil.
Enrriquecera otro. nite,tlamachtia. ite,cuiItona.nite,
netIamachritia.nite,necuiltonoltia.
Enrnquecido. ' tlatlamachtilli.tlacuiltonoffi.
Enrriquecedor. tetlamachtiani.tecuiltonoani.tenedamach
tilti. tenecuiltonolti.t
Enrriqueci miento, tetlamachtif izdi. tecuiltonoliztli. tene-
tlamachtiliztli.tenecuiltonoliztli.
Enrnquecerfe. nino,damachtia.nino,cufltonoa.
Enrrifcarfe. tepeouicanicalaqui.quauhouicannicalaqu.
texcalouicannicaaqui.nino.uicanaquia.ninOjtexcalhuia
Enrrifcado. tepeouican calacqui. quauh ouica calacqui.
texcalouican calacqui, mouicaqqui.motexcalhuiqui.
Enrronquecerfe. ni,tozcananaliui,ni,tozcachachaIiui.ni,
tozcananal ca. ni ,cauaca.
Enronquecido, tozcananaltic. tozcachachaltic. tozcana-
halca.ycauaca.
Enrronquccimiento. tozcananaliuiztli, tozcachachaliui^
Iizrii.tozcananalcaliztli.ygauaquiliztli,
Enrrofcarfela culebra, moyaualoa, momana.
BB
E ante n.
EnrrofcadaaflTi. moyaualoqu.momanqui,
Enrruuiar fe los cabellos. ninOjtzoncofaihuia.ninOjtzon-
coztiha.
Enrruuiadosaffi. tlacogalhuilli.ilacoztiill.
Enfayarfe para algo. nino,yeyecoa.nino,mamachtia.
EnfayadoaTi. moyeyecoqui.momamachtiqui.
Eofayarnirotalo fayo.neyeyecoliztli.nemamachtiiztlf.
Enfayar fe aponer bien la rodela para feecudar. nino,ma
mana.
Enfaldar alabando.bufca alabar oengrandecer.
Enfalada. tlanenelquilitl.tlanechicolquiiitl.quinencl.
Enfaladahazer.nidajnenelqiiilGhiua.nidainechicoIciichiua
Enfamar. gantlatoltica nitepahra.
Enfalmo. cndatolticatepatiliztlj.
Enfalmador. ganclatoltica tepatiani.
Enfalmadebeftia bufca albarda.
Enfancharcamino ropa,ocofaafi. nitla,patlaua
Enfanchadacofadefta manera, dapadauhdi.
Enfanchador. tlapatlauani.tlapatlauhqui.
Enfanchamiento. tlapataualiztli.
Enfancharfe. patlaua.
Enfancharcafa,coftal,vafosocoaifn. nida coyaua.
3

Enfanchada cofa afTi. tlacoyauhdi.


Enfanchador tal. tlacoy auani.dacoyauhqui.
EnfanchamientoaTi. tlacoyaualiztli.
Enfancharfe deftamanera, coyaua.
Enngoflai-algo. nida,tzoloa.
Enfangoftado. datololli.
Enfangoftarfe. tzoliui,
Enfangoftadura. t/oluilztlr
Enfangrentaralgo. nitla.ezLjianitla^zgotia.nitlezneloa.
Enfangrentadacofa. tlaezuilli. tlaezcotilii.daezneiolli.
Enfangrtarfe.nin.e'ua.n.ezgoa.niijezneloa.ninjei jotia.
Enfaarfe. bufca enojar fe.
Enfartar como cuentas, nitla.cogo,
Enjarradas cuentas, dajojori.'
E , ante n. - 106
Enfartador, tlagogoc. tlacocpni.
Enfenar, nociyacacnitlaaquia. noyomotlan nitlaaqua,
7 Enfear. nite,machtia.
Enfeado. tlamachtilli.
Enfefiador. temachtiani. temachtqui. temackti.
Enferlanga, temachtiliztli.
Enfear doctrinado y auifando con amor. nite ixtlamach
3

tia.nite,tlachialtia.
; Enfeorearfe. ni,tlatocati. nitc,pachoa.
Enfeoreadoquefeenfcorea. tlatocati. tepacho.
Enfeoreado loqnefeorea. tlapacholJi.
Enfeuarvntarconfebo. nit!a,febouia.
Enfeuadacofa, tlafebohuill.i.feboyo.
Enfilar pan nitla, tlallancuezcomatema. tlallacuezcomac
nitlatlata.
Enfilado pan. ti atlallancuezcomatentli. tlallacuezcomac
tlatlatilli. -
Enfillarcaualloomiila. niftl alia y filia.
Enfillada beftia. tlafillatlalililli, tlafillayotflli.llayo.
Enfoberuecer fe. nino,poua.na,tIamati.ni,cuecuenori.
Enfoberuecido.mopouanl.nibpouhqui.atlamatqui.cuecue
notqui.
Enfordecer a otro, nite,naeaztzatzatilia. nitejnacaztapal
tilia. nite,nacaztapaloa.
Enfordamiento. tenacaztzatzatiliiztli.tenacaztapaltililiz-
tli. tena caztapaloliz tli,
Enfordecer fe, ni,nacaztzatzati. ni,nacaztapaliui.
Enfuzar algo, nitIa,catzaua,ntIa,thIoa.nitla,catzactiIia.
Enfuziada cofa, tlacatzauhtli .tlatliolli.tlacatzactililli.
Enfuziarfe. nijtliliui.nixatzaua.nijcatzactia.
Entablar algo. nitla,uapaltzaccayotia. nitla^uapaltzacca-
yotema.nirIa,uapaltzaqua.
Entablado afi, tlauapaltzaccayotilli.tlauapaltzacutli, ta
uapaltzaccayotentli.
Entabamiento tal. tlauapaltzaccayotiliztli.tlauapaltzacca
yotenializtli.tlauapaltzaqualiztli.
Entablar con tablillas angofias o co ariHas delgadas, nitla,
BB j
E ante n.
xamantftema.mtla.xamanilteca.
Entablado affi. tlaxamaniftentli. tlaxamaniltectf.
Eatablamento tal. tlatlaxamaniltemaliztli. tlatlaxamanil-
tecaliztlf.
Entallar. ni,quauht1acui/oa. ni,quauhicuiloa.rii,quauhtIa-
cuicui. nquauhtamati. ni,quauhtultecatj.
Entallada cofa.. quauh.clacLiiolli,tla'quauHicuj[olIi.quauhtla
cu!ajitl.quauhtlarnachtli.quauhtultecayo.
Entallador quauhtlacuilo. tlaquauhicuilo. quauh tlacui-
cuic.quauhtlamatqui.quauhtultecail-
Entalladura, quauh tlacmlotiztli.tlaquhiciiiloliztli. quauh
tlacuicuiliztl.
Entallecerfelas yeruas, quyot.quyoqufca.
Entallecidas yeruas, quiyotqu. qui y oquizqui.
Entataenquato.. yxquich ynquexquich. xnixquich,quex:
qutch..
En tato que. ynoc.ynpquic.ynocn, ynixquich.eauitl.ynac
quexquichcauit^ynixquichica.
En tato grado de parentefco. yzquitlamamp.
Entender algo. nitla,caqui t

Entendidacofa: tlaeaftli..
Entendedor, t/acaquini. tlacacqu.
Entendimiento, t/acaquiliztli.
Entender muy bienloque fe dzeocomprehendeio.. n-
tla,acieacaqui. nit/a.macicacaqui.nitla.nalquizcacaqui.ni
tla,tlamelauhcacaqui.
Entendidacofaaffi. tlaacicacaftli. tlamacicacaaitlanal
quizcacaclli^tlatlamelauhcacactli.
Entendimiento tal., tlaacicacaqtiiliztli. tlamaeicacaqui-
l.izti,tlanalquizcacaquiliztli. tlacLamelauhcacaquiliztJi.
j Entender hazer a otro, hiteitlacaquitia.
Entender en fola vnacofa. nitla,ixcauia< nitla.cemmat
Entenderfoloenalgun negocio, nicnixcauia, nicnocel-
cauia.
Entenderenfolofoqueletoca, nnixcaua. nixcoy.
i Bntera.cofa, niotquitica macitica. centetrica. cenquiz
f A
E ante n* 107
tica.
Entera virgen. oc motquitinemi,oc macitinem. occhal-
chiuitl. -
Enternecerte. ni,yamania.
Enternecido, tlayamanilli.dayamanililli.
Enternecimiento, tlayamanililiztli.
Enterrar muerto. nite,toca. nite,tlallaquia. nite,tlaa-
quia.
Enterrado, tlatocbli. tlatlalaquilli.t/adallanaquilli.
Enterrador, tetocani, tetlalaquiani.tetlananaquiam.
Enterramiento, tetoquiliztli. tetlalaquiliztli, tetlalla aqui-
liztli.
Enterrarfe. nino,toca, ninOjtlalaquia,nino,tIallaaquia. ni
no,tIaltoca.
Enterrar otra cofa, nitla,toca.
Enterrado ali. tlatofth.
Enterrador tal. tlatocani.
Enterramiento defta manera, tlatocaliztli. tlatoqujTiztli.
Entibiar algo. nitla,yamama.
Entibiada cofa, tlayamanilli,
Entibiarfe. yamania.
Entibiarfe enel propofito.nino,ciauhcanequi. nino.tlatziuh
canequi. nino,xiuhdatia. nitla,tlatziui. nino,ciauhcaua.
Entibiado afi. mociauhcanecqui. motlatziuhcanecqui.mo
xiuhdatiqui. tlatlatziuhqui.moci'auhcauhqui.
Entibiamientotal. neciauhcanequilizdi. netlatziuhcaua-
liztli, nexiuhdatilrztli.tlatlarziuilizti.
? En todas partes o por todas partes, noui.nouipa.nono
ca.nonelo. ypaoca,ypaoc. cencol.
Entomecerfeelpie, nocxicepoua.nocxicecepoua.nijcece
poua.
Entontecido pie. cepouhqui. cecepouac cecepouhqui.
Entomecimiento. ycxicepoualiztli. xocepoualiztli. y cxi-
cecepoualiztli.
Entomecerfe la mano, no,ma cepoua. no,macecepoua,y
ali dlos otros miembros..
E ante. n.
> En ronces,aduerbio. yquac. quinfquac.
Entonar comengarcto. nixuicaitoa. ni,cuicatlaa.
Entonador aTi. cuicairo. cucatlazqui.
Entonacin tal. cuicatlacaliztli. cuicaitoliztli.
Entonarcto defacordado, nite,tuzcanamicl:ia. nite,cui-
camaca. nite.tozcadapaltilia.
Entonacin tal. tetozca,namicbliztli.tecuicanamicl:iIiztli,
tetozcatlapaltililiztli,
Entonado aTi, tozcayamqui.qualliytozqui.
Entonador. tetozcanami&iani.tetozcatJapaltiliani.tecu
caniacani.
Entonada perfonaprefuntuofa. ixtlapaltic. mixtiliani.
Entonamientoaffi, ixtlapaltiliztli.neixtililiztli.
Entonarfe. ninjxtlapaltilia. ninjxtilia.
Entorpecerfe. aocni,yeuati.aoccan ni,yeuati. aoctle ueli.
Entorpecido, aocyeuatin. aocc yeuatini. ao&Je ueli.
Entorpecimiento, aocyeuatiliztli. aoccyeuatiliztli, aoftle
uelitiliztli. aoftle ueueliliztli.
Entortar a otroquebrarle el ojo. nite,ixteIolopitzinia .nite
ixcaxoa.nite,ixpatzaua.
Entortado, tlaixtelolopitzinilli.. tlaixcaxolli. tlaixpa-
tzauhtli.
Entortarle, nixtelolopitzini. nixcaxiui. nixpatzaua.
Entortar algo, bufca encornar.
Entrambasperfonas. ymomextin.ynneua.neuan neu-
tin.
Entrambas cofaslargas o anchas, yomexti.
Entrambas cofas redondas, yonteixti.
Entrambos anmalesyrracionales, ymonteixtin.
Entraas; eltzaccatl.eltzacuiluaztli.
Entraable cofa, , teyolquima, teitec acic, teiticacicteitic
ya.teitecya.
Entrar, ni.caaqui.
Entrado, calacqin".
Entrada, calaquiliztli.
Entrarefcondidamente. n,ichtacacaIaqiii.nino,tlatitica-
Eante, n
taqu.ni.naualcslaqui.
EniradaaT, ychtacacalaquiliztli naualcalaquiliztli.
Entrar ajomalo a Toldada, ninoxalaquia.niniitoa.nino
nanamaca.
, Entrealgunos. tetl. tetzall tenepatla,
Entre arboles, quauhtzal.
Entre Tierras, tepetzal.
ntrelos dedos, tomapiltzal, yaTidelosdemas
Entre cuero y carne, y tic topanieuay o.
Entredia, daca, ynoctlaca.
Entregar algo a otro, nictemaca.
Entregado, temaftli.
Entredezir, bufca vedar.
Entremeter entreotrascofas, ytzalniccalaquia.ytzarzal
niccalaquia. ytzatzalnicaquia,nlftatlatlalilia.
Entremete rTeen algn negocio, tetl ninichiqui.tednino
uilana. tetl nicalactiult. tetl naftiuh.
Entremetido aTi. tetlmichicqui.tetammouilqui.tetl
calacqui.tetlacqui
Entremetimiento tal. cetlanneichiquiliztli.tetlneuilana
liztli.ftJancalaquiliztli. tettlanaquilztli
EntreTacaralgo, ytlnicana,ytlnicaana.,ytzalnicana.y-
tzallnicaana.
EntrefacadoalTi, ytltlaantli.ytltlaatl.ytzaltlaantli.
ytzalatlaatli.
Entretanto, ynocynoquic, ocquic ynocno. ynoquix-
qchca.ynixquchcauitl.
Entretexer. nitla,xinepanoa.nitla,petIachiua.
Etretexidacofa, tlaxinepanolli.tlapetlachiuhtli
Entretexer, como Teto. nitla,machana.
Entretexido aTi. tlamachantli.machanqui,
Entreuenir poniendo paz, nite.tlaceceuiiia.mtejCeceua
nite,nemacaualtia.
i Entruenir rogando .nte,tladatfauhtilia.tepan nitlatoa.
Entreerado. ezcuicuiltic.
Entricada coTa. yxneliuhqui.
E ante n.
Entecadamente, yxneliuiltica.
Entriftecer a otro, nite^laocoltia.nite^icnotlamachtia.ni-
te, nentlamachtia,
Entriftecido. tlatlaocoltilli.tlaicnotlamachtilli.tlanentla-
machtilli.
Entriftecedor, tetlaocoltiani.teicnotlamachtiani.tenentla
machtiani,
Entriftecimiento. tetlaocc4tiliztIi,teicnotlamachtiIiztIi.te-
nentlamachtilztlf.
Encrilecerfe, ni,tlaocoya .nicno,tIamati,ninentIamati.
Enturuiaraguaocofaai. ntla,moyaua.
Enturuiadaagua, tlamoyauhtli.
Enturuarfe. moyaua.
En vno,aduerbio, cancen.cen.
En vna parte y en otra, necoc.necoccampa, y yoceampa-
ixti.y yontlapalixti.y yoccanixti.
E n v n o biuirdos. cepn nemi.cnem. moncauitinemi.ne
uan nemi.mouicatinemj. mixnamicticate,
En vano, cannen.gantlapic.cannenca.
Enuararfe, niquappitzau. ni,i5apaua.
Enuarado, quappitzauhqur.uapauac.
Enuaramiento. quappitzauih'ztli, uapaualiztli.
Enuegecer fe el hombre, ni.ueueti. ni,chicaua.ni,ppna.
Enuegeedo. ueue.chicauac.pfpinqu,
Enuegecimiento. ueuetilizd/, chicaualiztli. ppiniliz tli.
Enuegecer fclamuger. nijamati. ni,chicaua.ni,pipinia,
Enuegecer fe la ropa o cofa afi, y coliu.
Enuegecidacofa defta manera.ygoliuhqui,
Enuilecerfe porlos vicios. n,auiIiui,nin,auiloa,nin auiIquix
l

tia.ninigoloa.
Enxabonaroxabonar. nitIa,amolhuia.nitIa,amollaIia.
Enxabonado. tiaamolhuill.tlaamollalilli.
Enxabonadura. rlaamolhuiliztli,tlaamollaliliztli.
Enxabonarreprehder o maltratara alguno. nite,papaca.
nite,paccodaua,nite,pafteca.
E ante n & r* 109
EtmbonadoaiTi. tlapapaIlapacootTauntli.tapactecrli
Enxabonamentotal. tepapacalizdi.tepacc;otla!ualiztlijtI
padequiliztli.
Enxalmar.bufcaenaluardar.
Enxaluegar. ntla,auitqui\nitTa,xtiauiantIaxaiaiJ3Da.
Enxaluegado. tlaauiteftli.tJaixauillj.tlaixarriatilotH.
Enxamb re de auejas. m iequintin quauhnecwjayltirivyxa
chin tin quauhnecu jayuhin,
Enxerir. ni.quauhcaloa.
Enxeridor. quauhcaloqui. quauhc,a1o
Enxerto. quauhcaolli.
1 Enxugarafgo, nitla,uatza.
Enxugadooenxuro. tlauatzli.tlautttzTr.
Enxugari con heneoocofaaifi. nino,i.atza.
EnxutoaiTi. mouauatzqui.
Enxugarfeinlieneo. uij-uaqui.
Enxundia, xuChiyotL
Enxutohombre, nacqui, pitzauac
Enzina. auaquauir.auat/ 4

Enzinal, auaquauhrlaaauaquauhtla.auatra.aauarJa.
^TEra donde trillati. dayecVioyan.tlauitecyail
? Era de verdura, tlalacali.
Erbolario. xiuhiximatqui. paiximatqtii.
Eredad, milltlalli.cuemitl,
Eredad/unta conia cafa, callall.
Eredad del comun, calmlli.calneuiantli altepemill/.art-
petlalli.
Eredarporteftamerwo. necTicauiItiim;mcauik>tih,
Eredero. tlacacauililotiuh, ytechcaualotiuh.
E redero dexar. tetech nitlaCacatihtiuh.
Erencia. tetlacacauiili.
Eredero vniuerfal. tlacemollo,
Erencia afi. tacemolololiztli.
Eregia, teotlatolitlacoliztli.teotlatocuepaliztli
Erege, teotlatolitlacoani.tctlatclcuepant teotlatolawp^.
Eregefer. ni,teotlatolitlacoa.ni,teotlatolcuepa.
c e
E tante & f."

"Erzarfe e! animai.- bufeanerizar f,


j Ermnomayor. leachcuh. tiachcauh,
. Errrianomenor, teiccauh.
i Ermana mayor, teucltiuh. tepi. teciuapo
t'Ermana merior, teicu.
E r m a n o d e tu padre, tat.tetla.
Ermahadetupadre., auicl.teaui. ,
Ermano de tu abuelo. ' coll i.,tec.ol,
t

Ermana de tu abuela, citli.teci.


Ermano de tu biiab^elo.'= achtontli; teaehfori.. ;
Ermana de tu vifabuel, piptondi..tepipton.
Ermanno detu tercero abuelo, -mintontli. teiritnton.
Ermita, teocaUepitontocalcontli.
Ermitafio, tlamaceuhqui.tlamaceuani.
Errar elcamino. nin,ixcuepa.nin,ouipoloa.
Errara otro enei camino..: nite,patilia.
Errado o perdido adi, mxcuepqui. mixpploqui.mixcue-
pani.
Erradizo que andaaffi, mixpolotinemi. mixpolotinenqui.
mpoloani.
Errar enloque haze, ninoilaneuia, nini xpoloa.
Erroraffi. netlaneuiliztJi neixpololiztli.
Errarhazermal.,nitla,tlacoa.
Erroraffi. tlatlacolli.
Eruacal. xiuhtla,gacatl.a.xixiuhtla. gagacada
Eruaje. gacatl.
jg'Efamiar, nite,tIatlania.nite,tlatemolia.
Efarmiiacipn* te ti ad an iliztlj ,;te,tla temoldiz tir.
Efaminado. tJariarianiJli.tlarfatemolilii.-
Efaminador. tetlarlaoiani.t^tlatemoliani tetlatlani.tetia-
temoli.'tetlatemoliqui. , ; ; .. .
Efamen. tetlatlaniliztli. tetlatempliliztli.
Bfam o p rueua de alguna cofa que fe com pone como canto
o platica, netlatdyeyecoliztli.neeuicayeyecoliztJi.
Efcabullirfe. temacpa.neua.temacpa niquiga, tematitlaa-
pan niquica.
E ante io
Efcabullido. temacpa quizqui. tenicpa euac, temattlant
pa quizqui.
Efcabulimiento. temacpa eualiztli.temacpa quicaliztli. te
matitlampa quicaliztli.
Efcalar fortaleza. ni,tepant!eco. ni,tepntemo,
Efcalador. tepantlecoctepantleconi.tepantemoni,
Efcaienraralgo. ifla,totonia.
Escalentado, tlatotomlli.
Ecaleritadorl inflrumnto. tlatotonitoni.
E/calentamiento, tlatotoniliztli.
Efcalentarfe. nino,totonia,
fcalentarfealhuego. ninozcoa
Efcalcntamientoaffi. nezcolizri,
Efcalentaredecalorofohornarfe. nipipixqu?.
Efcaleradepalo. quauhecauaztli.ecauaztli,
Efcalera de piedra o cofa afi. tlamamatlatL
Efcalon. tlamamatlat!. -
Efcama de pefcado. micheuatl. michxoneuat). mixxinca
yotl.
Efcamarpefcado. nirla,euayotiaja.ni,mxxoneuayotIaca
ni, mixxincayotlaca,
Efcamado afi. tlaeuayqtlaztli. tlaxoneuayotlaztli. tlaxin>
tayotiaztli;
Efcamparlalluuia. quica.mocaua.
Efeancar. nvinoteca, nicreca vino.
Eicanciadovino. tlateftli.
Ecaciador, vinotecac.
Efcao, quauhicpalli.
Efcapar fe de peligro.' ninOjmaquixtia.nijteoquica.nijina
qui 5a .n no,tl ay ecol ti a.
Efcapar fe antes que le echen mano.teixpampa ncua.teixpa-
pa nichbloa.rino,yeItia
Efcapado affi. teixpamp hqui. tixpampacholoqui.
moyelriqui.
Efcapar de ntrelas manos, temacp neua, temacpa ni -
quica. temacpa nicholoa.
CG ij
E ante
^padpaii macpaeuhqui.tejnacpa quizqui.temacpa>
choloquL
E/caramuar. ni n)rea. ay a o ta.
Efcaramua. neicaliiztli. neecalilktli.. neyaotaliztuV,
Efcaramuadaty moyayaotlaub micalinu
y Eftarauajaquebuela. tecuidaoJo I .
Efcarauajaquenobuera pinacarl.,
Efcarauajo poncoofo, tlaj xiquipilli.
, Efca.rda.r. nitla;xiuhtfaa. nitIa,xiuhopeua. ntfa,iuheiriv
cui. nitl,xiuhpopoxoa.. nitla.xippopoa. nitia,xiuhochr
pana;
Efcardadoi. It axiuht/xtri,rixiuhtopeuht1;tI xiuhcui<^irl!
tlaxiuhpopoxol/i. tlaxiubpopcoihtii.fraxfuhochpltli
Ecardadorelqueefcarda.. tlaxiuhrlaaribtlaxhtopeua-
ni. ax i u hcuicuinii daxiuhpppoxoani..tIaxiubpopouhqui.
daxiuhocbpqui,
Efcardador/achueooecardillo. tlaxiuhriaoni.dxiuhf
topjeiaipni.tlaxmhcuicuiua^'.daxiuhpopoualoni.tlaxiuhi
ochpanon.,
E.fcardad'ura,.tldxiuhd aaliztli ^tlaxiubtpeiializtli. tlaxiuftt
cuicuilztk ta xiuhpopouahzrli. taxiuhpopoxoliztli. ta*
xiuhochpana]iztI..
Efcainecer,. tecaninauiltia-,tecaninotopeua.tecaninotciir
quela; tecanmetzcav tecaninotimaJoa;
Efcflrnectdcv Irdliv netopeuhtli. ycanetque
lolIi;.yca.ue.tzquiztIi. ycanetimaleUi..
Efcanecedr,. teditelchiuiliqui. teeamauil tt tecauerzca
teca motopeuani, tecamotenq ueloani. tecamotim alo:
Efcarneciraiento^ tecaneauiltiliztli..tecanetopeuabzdi;te*
canetenqueloliztii; teca uetzquiztli-.tecaneriradloliztli,te:
tlatelcliiuifiliztli,.
Efcamecerdel que le acaeci* algum defaftre: tecanaha-
aia. Eecanitiatelchiua,. nite,flareldiiuilia^ tecanipa*
qui.
Efizarneced'or tal. cecaauianij tecapaqurai^ecadaielchiuai
m- tedatelchiuiliani,.
E ante C ni
Eicarnecdo aTf. yca auialli\ycaIaclcliitiaIli..ycapaqtilTf,
tlatlatelchiuililli. tlatelehiuhtlj.
EfcarnecitnientoalTi. tecaauializtktecapaqufliztliitecatl*
telchiualiztli. tetlate/chiuililiztlr.
Efcameceroburiardcloqueotradize* nite^datolpinauia.
ne,datolpipinauia
Escarnecedor tal. tetlatolpinauiani. tefiatolpipinauia.-
ni.
Efcarneeido-alTi. tladatolpinauilli,. tlatratolpipinaufr'
Hi.
Escarnecimiento tal, tetlatolpinauiliztli. tetlatoJpipiiiauii
lizdi,
Efcarpin. tifmacactli.
Efcarua r tierra o cofa affi. nitla;,tataca. nkra uaBana.ka
> k

xexeloa.
Efcaruada tierra.tlatatacitlt.tlauauatli.. taxexelolli,
Efcaruador, datatacac, dauauaqui, tlaxexelo,. daxexe-
loard.
Efcaruadqra. datataquiliztlt. tlauauanalktE axcxt&
liz di.
ETcaruarlos-dientesv niW.daaicu. ninoidatataca..
Efearuadientes, netlacuicuiiiani,netItataconi'.
Efcaruar orejas., ninoiiiacaztataca. nino,nacazcuicui nt.
no.nacazmamali.
Efe ama orejas nenacaztataconv ncnacszcijicuitjarM.ne-
nacazmamaliuan.
yEfcafib. tz.ofzocaitzotzoeateuitzjzotzocapa.feme. tco
yeuaca tini-. datlaimetLStpermetapho, amoeotontlani..
atlequicaualrz. riamati.
ErcalTmenefl-amanera. tzotzocayod. tzotzoeapayotl..
teoyenacatdiztli..
Efcaflmenter teoycciacatilizticaitzotzecayotiea.aneeer
naliztica..
Elcaiaeolaen pefooen medida, tlarzinquixtilli. tlailoclv
a. li. tlachicQxeLolli. amotlaaxiltilli. anice acr, amoquina-
laiquii-
E ante, ff

Efcatrmar, nit\a;/xtta, nitl,tzinqixtia. mn,eleitia nltii


lochtia. nechixmauhtia. nechixocoa.
Efcauar arboles, nita.racaxxotia. nida,tecochyota.
Efcauadqr dearboles. tlatacaxxoti ani.tiatecochchotian,
EfcauaduraalTi. tlatacaxtli.tecochtli,
Erc!arecerfeoafamrfe.ni mauizti.ni\tenyoa n^to<ayoa
J 1

ni uecapaniui,ni,mauizou. ni, tleyoua.nicauani.nitaui.ni,


3

teneui.
Efclarecer o afamar a otro. nte,tenyotia. n/te.tocayotia,
:

nite,uecapanoa, nite,mauizcotia. nite,tleyotia. nite,y toa


nite,teneua,
Efclarecido. tlatenyotitli, tlatocayotilli.tlauecapanili.
tleyo.mauico. tenyo, tocaye.
Efelarcimieto. tladyotiliztli-, tlamauizgotiliztli. laten-
yotiliztli. tlatocayotiliztli. teuecapanoiztli*
Efclarecer el da. tlauizcaleua. tlatlalichipaua. tlaeci. ta- '
uizcallimoquetza.tlazcallotluetzi.
Efclauina. nenencatiJmatli.oticatlatquirl. capa teph.
Efeobaparabarrer, yzqtiiztli,tchpanohi. ochpauaztli.
popotl. '
Efcoba pequea o fdbajo. yzquiztepiton, repito yzquiz
tli. tlapopoualonito,
Efcobajo de vuas xocomecat yquauhyo.xocomecaqua
uitl, .
Efcobilla palimpiar ropa, xlhuaztli. tapopoualoni,
Efcoda para dolar piedras necocyacaparlauctepuztexi-
maloni. tlaixtcont. tlixyech'loni.tlaixxipetzoloni.
Efcodardolarpiedras, ni.teixteca. ni,teixmana. ni,text-
ma. ni.teczotzona.
Efcofinapalimar madera, tlachichiconi. tlaixteconi.
Efcogerlomejor. uelnita.pepena. uel ninorla,tlatti'Iia,ni-
tla.cenqxtia.yyacacnitlaana.nidajneuhquxt/a, nitJa,tzo.
nana. nitla,pepena.& per rnerapho. nmo.miftia,
Efcogido aTi'. ueapepentli, uel tlatlattalli.dacenquixtil-
tli.yyacae datli.tlaneuhquixtjlli. tiatzontli.tlapepentli
E ante f. 112
EfcogedortaT. uellapepenani. uel motlatlattilian, tlacen-
quixtiani.yyacactlaananj, tlaneubqiiixtiani.tlatzonaa
ni. tlapepenani. . > '' :
Efcogimiento afl*i. uellapepcnaliztliuel netlatlattilili/tlr.
tlacenquixtilzdi. yyacacdaanaliztli.daneubgxtiliztli.da-
- onanaliztli,
Ercogido entre ranchos. tlapepentl.tlaixquetzalli riaiiel~
t

iralli.yyacactlaantli.
Efeoger 'aigc. 'nula, pepena .nio, tlatlattiha, niquiy tta.
nicnanilia.
EscogedoraiTi. tlapepenqiir.mctlatlattiliani'.quimanihani.
. Escogido aTi. tipepentli.tlatlattalii.tlaanili.tlayytialii.
Escogimiento tal. tlapepenaliztli.netlarlattililiztli.
Escolafh'co. nemachnloya pouhqMi.nrmachtiIovapou,
Esc5derle.nino-,rIana;nin,inaya amoninonexra an.onno
te,ittiti3.8c.pmetapho,c6tzal,xopet1atitJ5nicalaq..xomiilcc
; - tlayouaynicalaqui.fayuulii nictcca,tiayuuahnicnctoc
tiatlayuual nicnotttia.xiimi!l/i,calrechii.'ncnotocria.
Esconde ra Jgo. nita,tlatia.nitla,ynaya.nrtla,yyana.&per
metapho.rani.pet!atitl,ycpaItitlnitaaquia ycpaliidni

tlaaqua.
Escondida cofa, tlarlatilji.tlaynaxtli.tlaynayal/i.tlayanal/
petlatitll ycpaltit tlaaquilli.periatitl ycpaf rltlt/at/apa
cholli.
Efcondidamente, ychtaca.ychracatzin. & per inetaphera'
ychtaca tlayuuayan.xumuko.caitech.
Efconder fe para acechar. nino,nauanatia,nichtacatIachia.
Efconder fe entre las yemas o matas paraefpiar. nmo,ca-
canaualtia ninoxiuhnauaitia. * ;
Efcondrijo de hombres, netlatiloya. ney nayaloy a.
Econdnjode fieras; ; ouican.texcalco. oztec. tequanmte
ynnetlatiayan.tequaninieyn neyanayan.tecuanimeyn
chan.
Efcopr. nichicha.
Efcopir angdo la faua comoc xeringa. ni.chichipia coa.
E ante iu
Efcopir gargajos, alauacnicchcha,
.Efcopetinaquefeeeupe. chichid,
Efcopetinaqueefale. yztja&li. tenqiialaerli.
Efcoplo. tepuztlacuicuiuani,.uiteconi.
Efcoplear. nicla,cuicut, nitla,uitequi.
Efcoria de placa, y zra&eocuidad ycuid. yztafceocuidad
ytlail/o. yzta&eocuid ycoquiyo.
1
Efcorpion alacrn, color.
Efcoteenel comer pagando cada vnofupatte. tlaqualrarda
* ualizdj'.daqualpatiyotiliztli.
Efcotarenefta manera, ni.tlaqiialpatiyotia. ni,daq Iixtlaut
Efcotar corraralgunacofa como veifadura. jda^latequi
fia.mda,ilochtia.
Efcozer. nechcocoa.nechoneua.
E/cozmiento. necQcohzdi. toneualzdL
Efcrino, quauhchiquiuid.
Efcriuanopublico, amatlacuiloefcriuano. ramadiiyod,
damachiyotiani.
Efcrjuanoprincipal. dacuilccatiacheauh. ymiachcauhya
amatlacuiioque.MeyainadiciJilo, ueytiatnachiyoti.
Ecriuanodeloqueotrodize. redaiolicuo. tedatocuilo-
an. '<'
EfcnuanodeContcaiQs.: jaenioiia^tzaJlikdafltilo^
Efcnuano delibros, amoxtlacuilo.
ErcriuaniapublcaOfilicet)ellugar. *Iactrioloyan.amafIa
cuiloioyan. oncaariacuijolo,.amatlacuilocan.
Efcriuaniapublica,dofico. aaiatlacujlokzrli,
Efcriuanias, dacuHoltecctmatL diicecomad.
Efcriuircomoquiera, nida^euikia.a^madacuoa.
HfcreuirmatricuUuida. j<ite4iloa.aie ocayotia.
+

Efcreuir firmado, nofirmanijiilalia. mda,nekdia. nno,fk


matia.
Efcreuir porminuta. notlalnamiquiya niquicuiloa, none-
yolnonotzayaniquicuiloa.nitlatqui ycutloa.
Efcriptor qcpone, tlatollaliani.tlariaiam.da^licuiloan,
Efcripturacomoquiera, dacuilolli.
E ante f. r 113
Efcriptur contra otro. teclacuilollo,'tetlatollo. - -
Efcriptur enlasefpaldas. tlaycampa tlacuilolli, ycampa
tlacuilolli. '
Efcriptur de propia mano, ueltetlacuilol,
Ecri'ptordepropamano. uelynoma tlacuilo. uelynoma
tlacuiloani. ynomatca tlacuilo.
Efcriptur faifa, yztlacatlacuilolli.tlatlapiquicuiloli. ychta
. cat/acuiloli,
Efcriptor verdadero, nelli tlacuilo.uellacuilo. melauaca ta
rCUlO.
Efcriptuaraverdadera, melauaca tlacuilolli. neltiliztlacui
lolli..
Efcuadronbatalla. ctlamantin yaoquizque,centenamid.
cencuemirl.centecutli.
Efcuadracartauon, tlanacazanonitIatlamelauhcaittoni.
Efcucharde noche, ni.yuuallapia.ni.youallacaqui.
Efcuchas de campo o efpias. yaoriapixque,
Efcuchas de las cibdades. calaqunime. quimichtin. tetl-
: nenque.
, Efcucharcomoquiera.nitla.caqui. nino,nacazquetza.
Efcuchardefecreto. nichtacailacaqui, ychtacani,tlacaqui.
ychtaca ninonacazquetza. ni,nauallacaqui.
Efcudo. chimalli.quauhchimalli.
}Efcdarfe, ninoxhimalcaltia.nino.chimaltzacuilia, chi- ,
maltitlan nicalaqui, nmochimaltia.
Efcudado con efcudo.mochimallapacho.mochimalcalti.chi
maltitlan calacqui. mochimalti.
Efcudaraotro. nitexhimalcaltia,nitechimallapachoa.chi
maltidan nitecaaquia,
Efcuderoquehazeefcudos. chimalchiuhqui.
Efcuderoqueloslleua. chimalitquic. chimalli quftqui.
Efcudar fe. ninoxhimalcakia.nino>chimallapachoa.chimal
titlan nicalaqui.nino.chimaltia.
Efcud ria ro que ay en algn lugar cauteloamenfe o con :

curioiidad. nitla,ixtemoa.nitla,ixrotoca.nouiannonitz
iiuh.nin,ixptzoa. nouianninemi nitlap'xperzteuia,
DD
E ante f.
Efcudriador alTi, * tlaixtemoanLtlaixtotocani.noui ontz
tani.mixpetzoani.
Efcudriamiento, tlaixtempliztli, tlaixtotoquiliztli.noui
onitztaliztli. nexpetzoliztli,
Efcudriar la efcriptura o cofas arduas, nitIa,ixtcmoa .110-
uianninemi.nitladxpetzteuia, nino,yolnonotza.naaci.
Efcudnnada efcriptura. tlaixtemolli.tlaixpetzteiulli.
Efcudriadordefta manera, tlaixremoani. moyolnono-
tzani.noui nemini, tlaixpetzteuiani.aacini.
Efcudriamiento tal. taixtemoliztli. tlaixpetzteuihztli.a
axiliztli.
Efcudila, canauaccaxitl.chilmulcaxitl.tlauhcaxitl.caxco-
mulli'
EfcudiHabruida como vidriada, petzcaxirl.
Efcudila detortillas calientes, tlamatzoualcaxitl,
Efcuela donde deprenden, nemachtiloyan, nezcaltiloyan.
Efcueladedancar, nenetotiliz machtiloyan.
>Efcuercoofapo, tamaculin,
Efculpircauar en duro,como enpiedra. nitla,cuicui.ni,t
tlacuiloa.
Efculpida cofa en piedra, tlacuisuitl, tetacuilolli.
Eculpidortal, tlacujcuic.tlacuicuini.tetlacuilo.
Efculpturaaffi. tlcuicuiliztli. tetlacuiloliztli.
Efculpircauar enmadera, nitla^quauhicuiloa. niquauhtla-
cuiloa.nitla^cuicui.
Efculpidacofaaffi, quauhtlacuilolli.tlaciiicuitl.
Efculpidor deta manera, quauhtlacuilo.ti acuicuic, tlacui
cuini.
Efculptura alTi. quauhtlacuicuiliztli, quauhtlacuiloliztli. ti
cuicuiliztli.
Efcuracofa. tlayuuayan.mixtecomac. ouican. yuhquim.
miftlan. yuhquimmicqui ytzinco.
Efcundad, tlayuualli, tiayuuallotl.mixtecorriactli.
Efcuro no muy claro, achitlaztaztoc.amouellaneci.achito
tlayupa.
Wfcurecerfe. nijtlayoua, ni,mixtecoma'clia,nimixrec
E ante f. 114
macti.
Efcurecerotracofaohazerfombra. nitla yuulia.nitla,ce*
>

ualhuia,nitladayuuiHa.nitla,yeyecauiIia,
Efcurecimientoofombra, tlayuuiliztli. tlaceualhuiliztli.
tlayecalhuilizdi.
Efcurecer otra cofa conmayor luz. nidajpopoloa.nida^a
nauia.nitlaceua,
Efcurecertarde. tlapoyaua.tlatlapoyaua.daixmiqui.tla
ixmimiqui.daLxmimicloc, tlaixcuecuetziui,
i Efcufar fe. nino,tIacuepiiia. nino,quixtia.
Efcufacion. netlacuepililizdi, nequixtiljztli,
Efcufado. motlacepili, moquixti.
Efcufadoraff, tetlacuepiliani. repatlatoan.
fcufarfeechado a otrolaculpa, tetechninodama. ecani-
noquixtia.
Efcufacion af. tetech netlamiliztl, tecanequixtiizdi.
Efcufada cofa,no neceflana, amomonequi. amoneconi.gS
nentlachiuhth.gnenca.atleynecoa.
Efcufado por priuegio. ramauzc otiHi,tIaicneIiII/.tIanaua
i

. tilli.tlatzinquixtilli.
Efcufacion por priuegio, tlamauizcotiliztli. teicnelilizd
tenauatihztJi.tetzinquixtiliztli.
Efectuar, nicneltilia. ye nicchiua. ypaninemi.
fequias, tetoquiliztli.miccacuicad.miccadadatlauhti-
Iizth.
Efequiashazer, nite,tcca, nimiccatladadauhtia.
Eferjto. tlaicneldli, tlacnelilli, tlanauatiIIi,t7atIaocoIiIli.tIa
tzmquixtilli,
Efencion. teicnelilizd, tenauatilizth. tetlaocoliliztli, tec
zinquixtih'zrli.
Effuergo. yolchicaualiztli.yollotetiliztli. tlapaltiliztli, ua-
paualiztli.neeilaquaualiztli.chicauahztli.
Efforcaraotro. nite,yolochicaua. nite,uapaua. nite tla- s

pal tilia, nitexhicaua, nite,ellaquaua.


Efforgadooanimofo. bufcaanimofo.
Effbigarfe pa algo, ixquich noriapalnicchiua. nno,tlapati
D D j
I E ante "'
lia - nno.uapaua, ninochicaua.nin^ellaqua. nino,y oloch
':cMi. nfccentla'mia.nno,tzomoco3.

Efforcadqaff. y'xquichitJapalquichiua.motlapaltiliani.mo
. upauni. mchicauani. chicauac.rnochicauhqui.moyot
:

lochichiliqui.quicendamiani, motzomocoani.moyolchi-
cliiani.
:

Effuerco eneftamanera, chicaualiztli. netlapaltililiztlne


iiapaualiztli.nyollochichililiztli. tlacentlamiliztli, netzo
mo coliztli,
Efgremirel efgremidor, moyeyecoa.moyaomachtia.rno
1

yeyecoa ynquenin teuitequiz, moyeyecoaynqninefpa-


daquidagaz,
Efgremidorqueenfeaa egremir, temacquauhmachtiani.
temacquauhmachtia.
Efgremidorqueefgrinie. moyeyccoani.moyaomachtiani
Efgrima. temacqLiammachtiiizth.teuitequilizmachti/iztlJ
ElauS de cadena. tepuzchicol 1 .
Eilauo de pedernal- tepuzdedaxont.
Efmeralda piedra precjofa. quetzah'tztli,
Efpacio de tiempo, caus'd.
Epaciodelugar, tlacauhti.cauhtica.tlacauililli.tlacoyoya
Efpacio o interualocomo enelcaco o dado gol pes ceflado de
darlos dequadoe qndo. mocacaua cactimani.catriuetzi,
Epaciofa cofa como de lugar ancho y efpaciofo, tlacauili-
/i.cauhtimani.rlacoyaua. tlauey talti,tlacoyonililli.
Efpaciofa cofa tardiav tlauecauani,flatlatziuhcachiuani. a>-
yaxcqchua,
Efpaciare por via de recreacin o pafTatiempo. nin,aana
nin,aauiltia, nine,elelquixtia.n ellelquica.otiinictotoca.
J

Efpada. tepuzmacquauitl,
Efpaderoqlashaze. tepuzmacquauhchiuhqui.tepuzmac-
quauhtecac.
Efpada de dos filos o cofa affi. necoctene.
Efpadat lino: nitla,puchina.nitla,yect.ia.
Efpada a ye ra, tolparlaftli.
Efpada pequea, tepuzmacquauhtepito.tepuzmacquauh
E ante 115
' ton'tli. '
Efpalda, cnitlapantli. teputzti, tocuitlap, totepurzco.
) Efpatar oamcdrentar, nite^mamauhtia. nite.mauhtia. ni-
te,y cama, nite.tlacmauhtia. nite^laquicauia. riite,nen-
mauhtia.
Efptado affi. tlamamauhtilli. tlamuhtilli, taycauilli, ta
dacmauhti Ili, tlatl aquicaui lli- ti anenem m auhtilli.
1 fptaTe. nino,mauhtia. nin,ieauia.nino,nemmauhtia.ni
no,dacmauhtia.nino tlaquicaua.ni,cecepocatiquica,yuh
>

. quinaeanechquauitequi. nno,tonalcaualtia.yuhquinaca-
arinopquiteca. ^
Efpto. aftiue. temamauhtilizdi. temauhtilizth, teicaui-
liztli. tetlacmauhtili'ztli. tedaquica/iztli. tenemmauhtiiz
tli.teconalcaualtilizdi,
Efpto ,pafl"iue. nemauhtiliztli. neniarnauhtiliztli,neija-
uiliztli. netlacmauhtilizdi. nedacieauiliztli. cecepocatiq-
cal ztli. netonalcaual tilztli.
Efpatar poner miedo a otros, nite,niauicaquilia. nite,ma-
uiztlalilia. nite yolmauhtia,
3

Efpatablecolaq ponertemor. temauhti temamauhti.teica


in,tetIacmauhti.tetlacicaui\teyolcuitlatzaya.tecuecucch
mifti.tequacuecueyotz. tecuecuechaub.tenemmauhti.ee
cepatictequaccepouh. tecocototztlali.
Efpatarfe del precio grade de alguna cofa que fe vende,o de
vergrgentiojuntOjO de mirar alguna cofa honda, ni-
nixmamauhtia.
Efpatadiza cofa, momauhtiani. momamauhtiani, mauhq
cuechmicqui. tzimpil,
Efpta]o. tlapeuiloni.tlamanhtiloni.
Efparto, xcmali,
Elparteroquelo labra. xomalchiuhqui. xomapetlachi-
uhqur,
Efparteas calcado deft o. xomacaclli.
Efparzir. nitla,cecenimana,nitla,xixitinia nitlaxixmia.m
tla,ueue!oa, nitlajmomoyaua.mtlajchachayaua.ni flacha
chayatza.nitlapipixoa. nitlatetepeua.
E ante. f.
Efparzirf el olor por todas partes, centlamamaniyc auiac
nouia aciynlauiaca. nouaciyniue/i'ca. nouiaaciyniaui-
allo.
Efpecular, nitla,nemilia, nitIa,temoa. nino,yoInonotza-
canimmachnemi noyollo.
Efpeculacion, tlanemiliiztli. datemoliIiztIi\ neyolnono,
tzalktli.
Efpeculatiuo. tlanemiliani. tlatemoani. moyolnonotzani.
canimmachnemi yyollo.
Efpeculatiuaarte, r/anemilizamoxtli, tlatemoliz amoxtli,
tlamatiliz amoxt.
Efpecie de cofas, tlaxexeloliztli, tlanononquaquixcilizdi,
tlacececniquixriliztli.
Efpecial por fealado, tlapanaua. tachcauh.
Epeciadeefpeciero. cartilla chi/Ii.
Efpecieroqueias vende, calill chilnamacac,
Efpecieriaiugar donde las venden, canillan chilhamaco-
yan.
Elpedirloimpedido, nitla.yecoa, ni quica. ni,tlami.nitla-
3

tzonquixtia.
Erpedicion afli, tlayecolizti.tlatzonquxtiliztli.
Elpender ogaftar, bufca depender.
Efpejopa mirarle, tezcatl, neitoni.netezcauioni.neixi-
machoni.
Efpjopequeo. tezcatontli.tezcatepiton.
Efpejodedoshazes. necoc xapotezcarl.
Efpejo grade, coyauactezcatl.uey tlaulli.
Epeluzarfe, niojnauhtia.ni,quacecepoca.ni quacuecue
3

yoca.cecyacamoquetzayn notzon,
Ei^Wluzado, momauhtia.quacecepoca.quacuecueyoca.ee
cenyacamoquetza y tzon,
Efpljricacofa redonda como hola, ololtic. tolontic.tapa-
yltic.
Efperaralgunbien. nino^chixeaca. nino,temachia.yuhea
noyolio ynnitlaocoliloz.
Efperanca, netemachiliztli.hc chixeayeliztli.
E ante f. u$
Efperar a alguno. nte>chia,
Efperanca afi. techializtli.
Efperado, chialo.chieloni.
y Efperar con defleo lo q ha de venir, cenca nidatemachia.
gyzca ynnoyollo.lcencayenoconnequi. ganoyoljoy-
paca.
i Efperimenraroprouar, niriayeyecoa.n,iquitra,niqu,ixima
t/.ypniquica.
E/perimento. tlayeyecoltli,
Efpermenado. yxtlamati, yxdamatqui.mozcaia.nruchi
oquitac, muchi oquiyeyeco.muchi oypaquiz.yeyxpca.
Efperimentaroauerhecho todoopofljble en algn nego-
cio pa queouieffeeffectoy noaprouechar nada, ouetla
tlatl. orlanentla.otlayeyecauh.atlequimonamiftia. atle-
quimopahchtuia. ouellalal.
lEfpefiarhazer efpeflolo faro cerno engrudo o batudo. ni
da,tetzaua.
Efpelado alTi, tlatetzauhtli.
Efpefla cofa afli. tetzaac.
Efpeffura afli. riatetzauaiztlj.
Efpeflaroayuntar envno,como haziendo feto de caas ca
. fa de paja tela de mata &c, nita tiIaua.nitla tecpichoa.
J >

nitla,pachoa,
Efpeflacofa alfi. tlatilauhtli, tlatecpcholli. tlapacholli. uel,
tilaftic.tilauac^quauhtilaciic.tepetlatic. quauhtepetlatic.
tlatztic,
Efpefluratal. tlarilaualizdi.tlatecpicholiztli.tlapacholiztli.
Efpefamente. bufcaameuudo.
Efpiaro acechar, nite,pipia. nite,chichia. ninotc,pachiuia.
nonte, cacaqui,
Efpiaqueacecha. tepipiani.techichiani.motepachiuiam\te
cacaquini;
Efpia de batalla, yaotlapixqui. y aodachixqui.
Efpiga de trigo, centlaquechcuitlcaftillan centli.centzon
tecomatl,
Efpiga de trigomocha. otzontepeuac centlaquechcuid.
E ~ ante f.
Efpigar coger efpigas. nitIa,tzocotona.nida, tzontepoloa.
nitla,quechcotona.mtla,quechcui.
Efpigarelmifmocogerdefpigas. rlatzoncotonalizdf. da-
tzontepololizdi.tlaquechcotonaliztli. tlaquechcuiliztli,
pEpina. uiztli.tzaptli.auarl. uizcolotl.
Efpinal.uiuitztla. tzarzapda aauatlachicalota uitzcolotla.
Efpinofacofa. uitzo uiuitzo.tzatzapyo.tequaqua.tetzap-
n.tetzopini.auayo.chicaloyo. uitzaloyo.
Efpinoarbol. nixachin. uirzquauitl,
Efpinadepefcado. michauatl.michomitl.
> Efpinaropuncar, mte,auauia.nite tzapinia.nte,tzopinia.
J

i Efpinilia defapierna, danitzdi, ot/anitz,


Efpi ra recha re huelgo. nitla,ayouia,nini,hyyota,
Efpirandoo reflbJIdo, yhiyorica.eecayotica.yoliliztica.
Efpiradero. neyhyyotiloyan.
Efpiraderodetroxe, cuezcomaxi&Ii.
Efpiradero de bao caliente. temazcalxiHi.
Erpirituofoplo. yolilizth.tlalpitzaliztli.yhyyodeecatl.
Efpiritualcofadeefpirituofoplo, yolilizfo.eecayo.iyhiyo
fpiritualcofadJuina. teoyotl.
EfpintualmenteaTi. teoyotica.
Efpita! de pobres. cocoxcacaIJi
Efpital de hurfanos, ycnopcalli.
Eponja piedra. tepoxacyi,teconefth.
Eqbonjofa cofa.. puxafric puxauac. goneftic.
fponjarconea efponja. nirla.chichiqui. nitla.tejonuia,
nitatepoxacu/a.
fponjadura defta manera, dachichiquiliztli.dateconui/iz
tli.tlatepoxacuilizrli.
Efponjadela mar.lomimo. vel/ylhuicaapanmochiuago-
neftic.
Efportilla. coyatanatli. coyatanatonrli. tompiatli.goya-
chiquiuitl.
Efpofo. teoquichui. tenamic.namiftli. tenemac.
Eipofa, teciuauh.tetechitauhqui.'tenamic. nam&I/.rene-
mac,
E ante f. 117
Efpofas prifion. tepuztemaylpiloni.
Efpuela de hierro. tepuzuitztIi,tetzapiniIoni.tepuztetza-
piniloni.cauallo y tzapiniloca.
Efpolear herir conela. nitJa,tzatzapinia.ni,cauallotzapi-
niamitla,tzatzapitza.nita,tepuztz^pinia.
Efpolada. datzatzapitzaliztli.cauallo uatzapitzalizdi.ca
uallotzapiniliztli.
Efpremiroiacar gumo de yernas ocofaaffi. nitla,patzca.
nir/a,xitaz a. n id a, ay oqui x ta,
Efpremda cofa afi( fdicet)las horraras que quedan d e l o e s
premido. tlapatzquitJ.tlaxitzalJi.daayoquixtilu.
Efpuertadeefparto. cacatanarli.xumalnatli.
Epuma de agua, apopocoquillod. apoconallod.
Efpumade cofa cozida. pogonallotl, pogonillotl,
Efpumadecacaoocofa aTi. cacauapogonalod.
Efpumofa cofa, popogoquillo.poconcayo. poconalfo.pQ
gonillo.popogocac,
Efpumofa cofallena deefpuma. cenca uelpopocogllo, ce
ca pogoncayo.cenca pogonillo,
Efpumar,quitaraefpuma, nida,popooquilIoda$a. nitfa.
poconcayotlaca. nida,pogoncaquixtia.
Efpumarhazerefpuma. nitla,poconia. nitlaypogonaltia.
Epumadeoro. cuzticteocuida popogoquillotl.
Efpuma de plata, yztacteocuit/a popogoquillotl.
Efpuma deeftao, amuchipopocoquiHot.
Efpuma de plomo, temetzpopogoquillod.
Efquero obolfa pequea de dinero, teocuidaxiquipilton-
tli. tomin xiquiptontli.
Efquilmada cofa como tierra. dalcuepalli.catlalcocoxqui.
otlatziuh. ao&leuelmochiua.
Efquilon, piaztic campana.
' Equina decafa. calnacazdi.tlanacaztli.
Efquinadacofa. nacace, tianacaztil.
Efquinencia. cuexcochtlaocoyaliztli.totozquimonamiqui.
Eiquiuaperfona. ayellatoa, ayel tenotza. ayelteitta. amo
EE
E ante f.
teicniuh.aetechacini. acan teicniuh.
Efquiuidad aff. ayetteittaliztli.acan teicniuhyotl.acante-
techaxiliztli,
Efquiuar. nte,tla7cauia,atetech ninomti.atetech naci.no
qninemi.nonqua ninoquixtia.
> Efle.effa.effo. yeo.yehuatlo.yeyehuatlo.cayehuatlo.yno.
; EiremiTmo. annoye.anyeye.annoyehuatl.anyeyeua.
anyenoyehuatl.
Eio mifmo. annoyeua.an yeye,anyenoye.annoyui.
annoyuhqui.
Eftablodebeftias. cauallo tlaqualti/oyan,cauallocalli.
Eftablo hazer o caualleriza. nixauallo calquetza. cauallo
ytIaquayannicaloa,vel,nicchiua,
Eftablecofaqueefta. cenca.ancenca, aycmiquania.mu-
chipa yuhca.chicauatica. tlatzicotica,
Eftablecer. nitla,tlalia.nida,flatlalia.nitla,uipana,nitla (ec
3

pana.nida,teneua.nitla,ixquetza.
Eftablecimiento. tlatlalilizdt.tlaixquetzaliztli.tatlatlali-
lizdi,dauipanaliztli,tlatecpanaliztli. riateneualiztli.-
. Eftaca para atar befti'a, cauallo quauitl. cauallo ylpiloyan.
> Eftacaparaplantar. tlateteftli.quauhtoctli, quauhxinach-
tli.tiamateAi, quauhaquilli.
Eftaca de plantas, daquauhtoh'milli. daquauhaquillimilli.
Eftaca de plantas poner, ni.quauhaquia. ni,quauhtoca,
Eftaca de cimiento de cafas, quauhtzotzonrli. atzotzontli.
Efradal/a carrera olugar donde corren los hombres o cana
los. tlainaceualoyan.netladaloloyan.cennet/aoloyan.
tladamaceualoyan,
1
Eftadooeratura,medid. toctacayo. totamachiuhca.te-
quauhyocuiliztli.tequauhyoanliztli.tetamachiualizdi.
Eftadoogrado enqueeftacadavno. yeliztli. nemilizt//.
Eftadogrande affi. tiey yeliztli. ueycayotl.mauizotl.
Eladomediano, tlanepatlayeliztli.tlanepanrlanemilizdi.
Eftadobaxo, qutzacuianemiltztlt.quitzacuia yeliztli.
Eftadodelacaufa. yeonean yauh.oncannemi, oncant/an
tiuh.oncantzcauynt. atolli.oncantzicauiynneteilhui/z
!
E ante f. 11$
tli.oncan aciriuh. oncan onotiuh.
> EftaNar rebentando. ni,cueponi, n,tJatzini.ni,xittocuepo
ni.ni,xittonrJatzini,ni,xittoncapani. ni,xittomoni,
Eftallidodeta manera xittomoniJizt/i.xittoncueponil/z-
tli.xittotlatzinflizdi.xittoncapanihzdi.
Eftabredelanaoh'no.tete&li.tlatetectii. f

Eltancar,pararfe yendo andando, nino^telquetza. nio,


caua.cninoquetza. ninoquetza.
Erancarfe el aguaque corra, motzaqua.momana.tlatzi-
coa,yloti.
Eftancia de veladores deas fembradas. millapixcalli.milla
. pixcaxacalli.tlapixxacalli,
Eftancia de veladores en batallas, yaotlapixqueyn yeya,
yaotlapialoya,
Eftanciadondeagunoefta. netlaliloya.yelouaya.yeyantl.
Eftandarte. quachpantli.quachpanitl.quachpamid,
Eftao metal, amchid.
Eftaar, nitla,amochyotia.ni"tla,amochiuia.nitlaix amoch
uia, nitlaixamochiyotia.
Eftanque deagua o xaguey. amanalli.acaxitl. atecochtl.
atlalill.
) Eftar,fer, nica.
Eftarcerca, amoueca niteitztica. tetechnica. amouecan
nica.achitetlannica. nite,techuia.
> Eftardebaxo, tlaninica.tlatzintlannica, t/alchi nica,
i Eftarencima, pai nica, ypan nica.
Eftar encima fob repujando a otros, nitla,panauitica.ni.,pa
quiztica. ni.panuetztica.
Eftar encima para caer, nijUalnopiloa, ni,uaIchoo a.ni ua 3

uetzi.
t Eftar lo que fuele andar, nino,quetza.nino,telquetza.nino,
tzicoa.nino,galoa
t Eftar en pie. ninOjquetzticac.nlcac. ni,caticac. ni.quauh-
teuhicac.ni,tzapinticac.
7 Eftar echado, ni,uetztoc.n.,onoc in; acantoc. n^melaua-
< l

toc.ni,piaciuhtoc. n,onotoc.
EE j
E ante. f.
j Eftar Tentado. n,euatica.
Eftarrecodado, nino,tlat!ca.nino,tIaz!oc.
Eftardelante del fcor, teixpan nicac teixpan rnoqueteti
cac.teixpan nicaticac.ni,mauizicac.n,mauhcaicac,
Eftar enel campo, milpannica.milpannmemi.
Eftar al partido, n^uiani.nino^etlatlancuhfia.nino.tzinna
maca.nino,namaca.nino,patiyotia. nno,tlaxtlaua.
Eftar en derredor afentado. nite,yaua!otica,
Eftar en derredor en pie. nite,yaulcficac.
Eftarenderredor echado, nite,yai:alotoc.
Eftatua de vulto ymagen, tequacuili. quauhrcixiptla. top-
tli.coquiteixipria.teixiptla,
Eitatua.no que las haze. tequacuifxinqui. quauhtei'xiptla*
xinqui. teixiptlaxinqu
Efte.ella.efto. yehuatl y.yehyn. ynin.
Eftdetmeenlarg.o-nino,melaua.nino,nielatcc3'.nino,pia2;
teca.
Eftendimiento afll nemelaualiztli, nemeauacatecaliztli.
nepiaztequiliztli,
Eftender o dilatar tiempo, nitlajuecatlaca.nitlajuecaua.ni-
tla,nechcatlaa.
Encendimiento de tiempo, tlauecatlacaliztli. tlanechcatJa-
jaiztlr. tlauecaualiztii.
Eftender comoquiera. nitla,joua .veLnitla,coa
Eftendida cofa, tlajouhtli.
Eftera generalmente, petlatt.
Eftera de caas, acapetatl.
Enera de palmas, joyapetlatl.
Efterade-juncia, alauacapetlatl.
Eftera de otra luncia o junquillo, tolpetlatT.
Eftera de arboles como palma, cotolpetlatl.
Efterade juncos gordos, tulcuextli. rullacuext./i.
Eftera dlos tallos dlas efpadaas. quiyorlacuextli.
Eftera labrada, tlacuilolpetlarl.ezpetlatl.
Eftercolar el campo,o huertas. nitla.tlacolalhuia.nidajCui,
dauia.nirlacoquipachoa. nula,atocpachoa..
E ante 119
pftercoTadoarfi.tlalacollalhuil!-^
" lli.ilaatocpacholli.tlaatocuilli,
Eftercolador. t1atlacollalhuiani,tlacuitlauiani.tlagcquipa
choani.tlaatocpachoani.
, Eftenlhobreomuger. tetzacatl.tetzicatf.
Kterilidad enefta manera, tetzacayotl.tetzcayotl
Eleril hazerfe. ni,tetzacati.ni,tetzicati.
Efterodemar. amaytl.axomulli.ylhuicaamaitl.
EfteuadearadOi lo mifmo.
Efeuado de piernas, met/cacalrc.r/anirzcocoltc.
Efh'ercol. cuidad.xixtli.nemanauilli.flaili.
Eitiloocotunbre. yuhramaivlvt:.\ulitamanaliztli.
Eftilo ocoftumbtede hablar, yuhtlatoliztli.yuhtlatolo.
Eftimartallar oapreciar. nitIa,tenyotia. niitlarlJia.nitla,
tzatzilia. nitJa,teneua. nitla,tccayona.
Eltima,precio. tlatlaliliztli. tlateneualiztli.tlatenyotiliztri
tJateneualiztli.tlatzatzitiliztli.tlatocayotiliztli,
Eltimacion tal Iomifmoesquepieciooetima,
Eftirnador tallador, tlatlaliani.tlateneuani, tlatenyotiani
tlateneuani.tlatzatzitiani.tlatocayotiani.
Eftima de eftado. tecuyotl.mauizccuhtlatocayotJ.
Eftimable cofa de precio, tlacotli.patiyo.
Eftimarfe en mucho. nino,tlacotla, nino>ueynequi. nio,
ueylia. nino,uecapanoa.
Eftimarfe en poco. ninOjtlanitlaga.ninojtepitonoa^aeip
ninotta.
Eftimaren mucho. nitIa,tlacocamati.nrtla,ueicamati,
Eftimaren poco o en nada, atleipaniquitta. amo nictlaco-
tiliaatleycnictlagotilianictelchiua.atleypnicmati.c ni
mlatleypniquitta.
lEftio parte del ao. tonala.tonalco.
Eftitica cofa que reftrine, tetzintzacu.tecuitlatlaJi.
Eftiualmayzquandoeflatierno, tonalelotl.
Eliual mayzya feco. tonalcentli.
Eftiual fruta, tonalxochiqual/i. tonalxocotl.
Ellio tener en lugar, centona! cananinemi.
E ante i*.
Eloque. tepuzmacquauitlyacamimiJtic, tepuzmacqua-
uitlyacapitzauac.
Bilocadas dar. tepuzmacquauhtica niteixili,
Eftomagolabocadel. telcoyonya toyolloixco.
i Eftomago. totlatlaliaya,
Eftomagarfeenojarfe. nellelaci.nijquaani.n^quaqlani.nf,
popocom". nin,epupucaua'.
Etomagado, yellelaci, qlani.popoconi,yellelpopocaua.
Eftopa delino omaguey. ychpagolli.ychpupulli. yyecci
loca.
Efloraque olor, catiH copalli.
Eftornijadecarro, tlatlatzicoltiloni, quatihtemalacatlyel-
quauhyo .ytlatzicoltiloca.
Eftornudar. nicuxoa.
Eftornudo. ecuxoliztli.
Eftoruar. nte,elleka.nite,tlacauakia.
Etoruo. tetlacauakilizrli.teel/ekih'zrii,
Eftoru3do. tlatlacauakilli. ta ellekilli.
Eftoruaralque habla, nite.tlacolcotona. mte,tlatoIcauaI..
ta. nite,t!atolmotla, nite,t!atoliIochtia. nite,tIatoIpaloa,
Etoruo enela manera, tetlatolcotona/iztli.tetlalatolca-
ualtiliztli.tetatolilochciliztli. tetlatolpololiztli,
Eftoruar o deteneralque camina. nite,quetza. nite tzicoa
5

nite,caoa.
Eftrado, mauiztililoyyey. tlatoque ynyey. tetlatzonte-
cuiliqueyn yey. tlatzontequiliz icpalli.tlatocaycpalli.
Eftrado poner. nida,tocaycpallalia. ni, tlatocaycpalteca.
Efrragar. nitla,ytlacoa,nitla,ncmpoIoa. nitla,tlailoa.nitla,
catzaua.
Eftragado. tlaytlacolli.tlacatzauhtli. tlanempolloli. tlatla-
elolli.
Eftragador. tlaytlacoani. tlacatzauani. tlanempoloani.tla
tlaeloani
Eftrado. ytlacauiliztli, catzaualiztli. tlanempopololiztli.
rlaclaeloliztli.
Erragode muertos, yxachimmimicque.xaxamacatoque
E ante f. 120
tnixtlatitoq?.
Efbao o eftragero. uecatlacatl. uecachae.uecauitz.ue-
caualeua, anauacatl. toueyo.
Eftraacofa. ueca tlacayotl. uecaualeua.anauacayotl.ate
yhquin nica, ayic yuhquintiquitta. acaneci. amoyuhqui
ticncmi'tia.
i Elraarfe. nite,tlalcauia. atetechninomati.atetechnaci.a--
terechniquica.atetechnipachiui. ninOjnonqquixtia.non-
quaninemi.
Eftrgurria tener. nin,axixtzaqua. n axixcocoya,
3

Eftrangurriaaffi. neaxixtzaqualiztli, axixcocoyahztli,


Eftrgar colas manos. nitlajXaqloa.nitJa.maxaqualoa.
Efiregadero para ef regar, tlaxaqualcloy.tlamaxaqua-
Ioloya.
Eftregarfe o rafcarfe, nino chichiqui,nino,ataca.nino,xa
5

qualoa.ninOjmomotzoa.
Eftregaderoparafcarfe. nechichicoya.netatacoy.nexaxa
qualoy.
Eftrechacofacomoentradade puerta o como veftidura o
vafija. amocoyauac.tzoltic.
Eftrechura aTi. tzolmiliztli.amocoyaualiztli.
Eftrechacofa como agujero pitzcoyoqui, pitzcoyoclic.
Eftrechura tal, pitzcoyoniliztli.
} Eftrecharalgo. nitla.tzoloa.nit/a^yfochtia.
Errechamarentredos tierras, ytzoliuhyynylhuicaat.y-
pitzauayynylhuicaarl.ymonamicy inylhuicaatl.
Errecha tierra, amoueytlal. ytzoliuhyin tlalii .ypitza-
uayin tlalli. tlatzohuhy ,
Elrrechacama o mefa, piaztic. amopatlauac. amocoya-
uac.tzoltic.
jEftrella. citalli.
Eftrellado. citlallo.cicitlallo.
Eftrella pequea, citlalton.citlaltepito. citlaltontli. citlal-
tzinrii.
Eftrellerooaftrologo. tlaciuhqui.ylhuicatlamatini.ylhuica
niachiyotlamatini.
E ante f & x.
> Eftremacla cofa, mauiztic. mauigauhqui. uecap
Eftremidaddealgunacofa. quacquayd.
Eftrenar. nida,chalia.
Eftrenada cofa, tiachalilli.
Eftrenador. tlachaliani. dachali.
Eftribode filia, tepuzcaclli.tepuzdacgalon.tepuzncquct-
zaloni.
Eftribode edificio, tepdiychicauaca.tepdiydamamallo,
teptli yylpica.
Eftribar. nitlacxoda.nno,tiIinia. tetechninotlapaltilia. te-
techninodatzitzquiItia.tetechninopiloa.
' Eftropecarotropecar, nino,tecunia.uino,tepotIamia.ni
no teItia.
5

Eftropiec, o o tropegon. netecuiniliztli, netepodamfliztl/.


neteltij'ztli.
EftruendOjhazerconlospiesocon golpes. niria,tetecuitza
nitIa,cocomotza.
Eftruendoatfi. tlatctecuitzaliztli,tlacocomotzaliztli.
Eftruendo de cofas quebradas, chachalacaliztli. cacalaca-
liztJf.xaxamacalizdi.tzitzi/icaliztlj.
Eftuche degurujanos. tepuztepatiloni ycoyonyo. tepuz-
tepatiloniycal/o,
Eftuche depuncones. coyolomicalli.
Eftudiante, momachti, momachtiani. momachtiqui.
Eftudiar. nino,machtia-
Eftudio o diligencia, redacuidauilizdi.yxtlamatiliztli.ne
matilizdi. eliotl. eltiliztli. nezcaliliztli.
Eftudiofo afli. mot/acuitlauiani. yel, ixdamatqui. mozca
liani.yullo.tlacacqui.
Eftudiof mente defta manera, nezcalica. nematca.ellolti
ca. netacuitauiliztica. tlacaccayotia,
Eftufao baofeco, temazca/. neuaccatemaloy.
ajExedecarro. quaiihcemalacayoilod,quauhtema-
lacaelqnauhyotl, quauhtemalacatlytic onoc. quauh-
teir.alacatl yedagotl.quauhtemalacatlycgotoc.
Exe^oxeadoal perro, xi. xa. xiuh.
anee x . 8c F ante a, 121
Exar perro. ntzcuinaua.nitzcuimpeuia.nitzcuinziuia.
Exemploque tomamos de otro, neixcutiili.nemachiyo-
tilli.neoftacatilli.
Exemploque damos a otro, temachiyotliztli. teixmachti
Iiztll. teocfcacatiliztli. teoftacamaquiliztli,
Exemplo o dechabo de donde facamos. neixcuitilli. ma-
chiyotl. oftacarl"
Exemplificar poner exemplo. nite,machiyodalilia.nite,oc
tacatlalilia. nite,machiyotia.
Exerciciodeluxuria. neahauItiIiztJi.aoftIacanemiliztIi.a-
uilnemiliztli.
Exercicio de obra que e exercita. tlachiualiztlr.
Exerctao teneraTi, nicchiua. nay.
> Exercitarfe, ye nicchiua. yeniclequipanoa. yeixpnine-
mi.yenay.
Exe rcitador de negocios, muchiuel quichiuani, muchiqui-
motequiuhtiani. muchiayni.
Exercitadoracofa affi. uel chiuaIoni ueIayuani
t

Exercitaraotro. jiite,mamachtia.

^Delosquecomiencaen F.

Abricarhazer porartificio, nida,tlai v


tla^ocoy a. nitla,piqui. nitla.toltecaL'a.
nida,nemilia, nitIa,yolteouia, nino^yo-
nonotza.
Fabricada cora aTi. tlatalili.tlayoce xtl.
tlayocoyali. tlapicfcli, rlatoltecaui'i. tla-
nematcayocoxtl danemhlli. neyolno-
notzaliztli, ti a y olteouill i.
Fabricador, tlatlaliani.tlayocoyani.tlapiquini.tlatolteca-'
uiani.tlanemiliani.riayokeouiani.moyolnonotzani.
Fabricacin o fabrica, tlatlaliliztli.tiyocoyahztii.tlapi-
qtli.tlatoItecauiIiztlJ tlanemiliIizth.tlayolteouiJzt]j',ne
t

yo/nonotzaliztli.
Facultad posibilidad, uelitiliztli.uelchiualiztli. otvpaliztli
FF
F ante a.
Facilcofa. amooui\ayouimochiua.uelchiualohi.yciuhca.
chiualoni,
Faciidadligcreza. uelchiualiztli.yciuhcachiualiztl?.
Facilmte hazerfe, ayoui mochiua.miciuhcachma,yciuhc-
ca tnochiua,amo oui mochiua,
Fayfanaue, coxoltli.
Fafar contrahazer. nitedxcuepa.tecaninocacayaua.nidaz
tlacauia.nite,quequeIoa, tecatinauilta,
Falfedad afTi. teixcuepahztli. recanecayaualiztli. tlaztlaca
uilizdi. tequeqloliztli, tecaneauildJizrli.
Falfada cofa, tlaixcuepalli. daqucquelolli. tlachichiualli.
Faifa cofa queengaa. teixcuepani. tlaixcuepam. tequeq-
loani. tlazdacauiani. tecamauiltiani,
Falfamente. dapic.$nen.amoyui.yzdacatiIiztica.
Falfarioefcriptor falfo, modacuilocariapiquiam. yzdaca
dacuilo. yzriacadacudoan. dacuilolpiquini. ychtacarla
cuilo,
Falfo dezidor, yztlacadatcani. tlapi&atoani. yzdacadato
Fie dapictlarole.
Falfo propheta. yzdacaprophera, motlapiquianprophe-
ta.teixcuepanipropheta.
Ealfa prophecia. tjadapic propheta y toliztli. dadapifte-
neualiztli.
Falta por culpa, tlatacofl. dapilchiuall. tapilchualizdi.
Faltar a ffi. mda.tlacoa. nita.pilchiua.
Falta cofa que ella falta, amo macuica, ytlacauhqui.ytla-
cauhtica, -
Falta afi. ytlacauiliztlt.
Falta por mengua, adey. aoftley. aoneuaJiztli.aommaxi-
iztli.
Faltar el que auia de venir, ayac, oommocauh. amo uaUa*
ayaoualla.
Faltar, anac.ni.poliui,
Fama de nueuas. tlatolmoyaualiztli. noui teneuahztli.no
ui ytolizrli. cacauarnlizti.tiatolchitoniliztli
Famapeqiua de nueuas. tatolmoyaualiztontli.datold;
F ante a. 122
tonilzfontli. ,
Fama con mucha honrra* uey tenyoti.uey mauycotl.uey
ytauhcayotl, ueytocaitJ.uey teitciiztli.uey teteneualizdi
Famofoeneftamanera, tenyo* tocaye. mauizgo.ytauh-
cayo.
Famofamenteafi, tenyotica. tocayotica. mauzgorica.y-
tauhcay tica.
Fama mala, aqualli. teitolizt!i. ateyequitoliztli, ayoftlaca
yotl. pinauhyotl.
Famofo en mala parte, atlaqualy tolli. motenyotiani, ote-
p l motecac, mitootlani.cecemotlijcecentiquiztii.yca ye
yeloac,
Famofamente afti, atetlacaittaliztica.
Fama mala tener. amoquallinotenyo,nihtoIoca. tepanni-
noteca,nouian nihtolo. nicecemotli. nicecentianquiztii.
noca yeyeloac
Familia. cenyeliztIi,cencaHi.cencaltin.cemithualtn,techa
tlaca,
Familiar cofa, terechmomati. tetlan nemini, cenca teic-
niuh.cencapaquini.
Familiaridad. tetechnematIiztli.ycniuhyotl.necniuhtiliz
tli.nedacodalizdi.netlacauiliztli.
Familiarmente, tetech nemachiliztica. ycniuhy tica, nec
niuhtiliztica.
t Faraute de lenguas, nauatlato.
Fatiga del anima, cuecuechmiquiliztli, yolmiquiliztli.yo
Jaactiuechiliztli.neyoltequipacholiztli.yoltoneuiliztli.n
tlamatihztli.
Fatiga tenerafi. ni,cuecucchmiqui. ni,yoIaactiuetzi.ni,
yoltequipachiui.ni,yoItoneua.ni,nentlamati.
Fatiga del cuerpo, ciammiquiliztli, ciciyauiztli.necocohz
tli.necocolizcuitiiztli.
Fatigadoocfado, ciaui.ciciaut.ciciammicqui.mococoua.
1 Fatigar a otro. itc,ciauitia, ni,tecocoiizcuitia. nite.tlacia-
uiltia.nite.ellelaxitia.nite.ciammiftia.nitetzonteconeua.
nite,elchiquiuheua, ni te.tequipachoa.
F F fj
F ante a & e.
Fauorecer con grita. nite,euitia.nite,tzatzilia. tzatziztica
niteeuitia.nite,yolacocui.nire,yoiei)a.
Fauorenefta mener, teeuitiliztli,tetzatzililiztli,teyoleua
liztli.teyofacocuiliztli,
Fauorecedor affi, tecuitiant. tetzamliani.. teyolacocun,
teyoleuanit.
Fauorecercon voto, tetlan nitecalaquia, tetlan niteaquia,
teuannitepoa.
Fauorenefta.manera. teda teaquiliztli. teuantepoualiztli.
tetlan tecalaqutliztli.
Fauorecedor affi, tetlan teaquiarii.teuantepouani. tetlan
tecajaquiani,,
Fauorecerfocorriendoaotroeaalgunpeligro. teuic nino.
quetza.teuanneua.tepalneua.tepanneua. nite,paleuia..
Fauorecer comoquiera o ayudar. nite,paleuia. nite,nana-
miqui. nitenanquilia,
. Fauor enefta manera*.tepaleuiliztii. tenanamiquili ztli.tena
quililiztli.
Fauorecedor tal. tepaleuiantenanamiquini.tenfquiliani.
Fauorablecofa, paleuiloni..ypandatoloni.ypanneixque-
tzaloni.. nanamiconi..
Fauorablemente. tepaleuilizticatenanquililiztica. tepan
tlatolizrica.
Fauor del pueblo, altepetl yteprJeuiliz. altepetl yteicne/t-
Ijz.altepetlytlaocol.
Fauorecedor de pueblo, altepepaleuiani. altepetl ypan ria
toani.
Faxa, tlaxochtli.nelpiloni.
Faxar. hitla,tfaxochtecuia.nitla,tIaxochicuia,
Faxada cofa, tlat/axochtecuiyalli.
Faxa.depechos., taxochtli neelilpiloni.
Faxademuger. nexilianyJpdoni.ciuanelpilonixiuanecui;
tlalpi/oni.,
^ Fea cofa,, amoqualneci; temamauhti.tetlaeJti, amor
qual/i.tlaelpul.
Fea.muger o hombre, amo. tlacaneci. amoy ucuxqui. amo
F ante e & 123
tlacamat.
Fealdad affi. arrio tlacanexiliztl. ayucuxcanexliztli. atla-
canexiliztli
Fea cofa defhonfia, amimati.amomalhuiani.apinaua.
Fealdad alTi, anemachiliztli.anemalhuiliztli.apinaualiztli.
Feeocreenca. taneltoqulztli.
Feeocreenciadelquefedize., tlauelcaquiliztli. yolpachi-
uiliztli.
Fenecer acabar fe. ni,tlami; nmiqtu", nipoIiuf..tzonqu:a >
nonemiliz.
Feria mercado, tiamiepan.. tianquizpan, tianquizittoyan.
tianquizmanaloyan.
Feria lugar de mercado., tlanamacoya, tiamicoy, tian.-
quizcOi
Ferial da.o feriado, ylhuitl pieJoni.,
Feriarvnacofaaotra.. ni,tlapatla.
Ferias eneta manera, tlapatlaliztli.tlacoualiztli.
Feria de cinco en cinco das, niacuiltiquiztli,.
Feria denueueennueuedas, chiconauhtiquiztli.
Ferias de veynte en veyntedias cempoualtiquiztli..
Feriar affi, ni,tianquizytztiuh. nitianquiztoca, nitlaotla-
tocha,
Ferocidad, temamaulitiliztli. tlauelli.cuculli.
"Fiador poner ala gorra, nirla,mecayotia. nitla,.
mecayotlalia.
Fiador affi. tlamecayotiloni, tlamecayotlali/oni.
Fiadordelaperfona. requixtiani, tepammoquetzani.
Ficadeperfona.. tequixtilztli. tepneqeczalizri.
Eiarenlahaziendaabondola, nitla,uelyollotia.nindxque
_za. nicnomamaltia; onc ninoquetza,;
F''ca.tal,.. tlauelyolotiliztli..tepanneixquetzaliztli- oncan
oneixquetzalizrli.
Fiadordefta manera, teuelyolotiani. tepammixquerzani.
qumomarnakian., tepammilacatzoanii moteteuiztian,
Fiarfede otro confidofedel, tetechmnorlacanequi. tetech:
nniocaua. ninote,pia!tia. tetechninotlatlatilia..
P ante f.
Fciort fingimiento, tlapiquiliztli. tlapicfcli. tlayocoxtli.
Fiel dla M^a. pefoynepatlaycac. pefoyyollo.
Fielcofa de quien confiamos, y tech netlacaneconi.ytech-
neuely ol oti loni. teuel y ollotiani-
Fielmente enefta manera, tetechnetlacanequfliztica. te-
techue Iyootiliztica,
Fieldad o fidelidadtal, tcrechnetlacanequiliztli. tetech uel
neyollotiliztli.
Felquecree enlafee. tlaneltocani. tlaneltocac. yectliy-,
yollo.
Fielmente afl*i. tlaneltoqudiztica. yecyolotica.
Feldelos pefos o medidas,o almotacn, tiquiztlamocui-
tlaui. tiquiztopil le. riquizua.
Fiebre o calentura, atonauizdi. toronqui. tletl.
Fiera cofa, temamauhti. tequani. tlauele. cocole.
Fiera cofa vn poco, ach temamauhti. achitiauele.achx co-
cote.
Fierabefiia. tequani.
Fietadeguardar. ylhuitlpieloni. pialoni.
Figuradetracosodebuxos, tlacuilolmachiyotT.
Figura de tres ngulos, yexcarnpa nacacemachiyotl.
FiguradacofaafTr. yexcarnpatlanacazmachiyotilli.
Figura dequatro ngulos, nauhcampanacacemachiotlvyf
fi dlos de mas'
Figura fin ngulos, yaualticmachiyotl.
Figura ahulada haziabaxo y ancha arriba, quamaqui.tzin
uitztic, tzinpitzauac*
Figuraahufadahaziarribayanchaabaxo, tzimmqui.qua
pit/auacquauitztic.
i Figurar. nitla.machiyotia. nitla,machiyodaIia, nitla,uaua
na.mdaniania.
Figurada cola, tlamachiyoiilh.tlamachiyodalilli.tlauaua
tli.catlilaniUi.
Fi guratiuamemte. machiyotica,danezcayotiliztica.
Fi.o de cuchillo o decofa alTi. cuchillo ytenitztica,cuchIIo
y te na te a.cuhillotentli.
F ante i. 124
Filotenerel cuchillo o efpada. tee.
Filosophia.amorde labiduria. tlamatiiztlacotlaliztli.
Filofophar dar obra o exercitar la fabidur/a. nijamatilz
tlacoda,
Filosopho amador de fabiduria. tlamatiiizdacodani.
Fofopho fingidoelquefingeamarlasabiduna, morlama
tiliztlacotlaliztlapiquiani.
Fj/osophia fingida, amor fingido de sabidura, dapicfclama
tilizdagotaiizdi.
Fin de cadacofa. tzonquicaliztli.tlamilztli.
Fmalcofa, (fihcet) Japoilrera. tzonquicayod.tlatzacca
yod.
Finalmente, gatepa. gadatzacc.inyeyuhqui.yeonc,
Fina cofa como grana, cenquiztica.mocemacitica.motqui
tica. palric, cencaqualli. chipauac.
Finalana o algodn, chipauac. yamaqui. motquitica,
Finarfede rifa.nonmimicr.oc i:etzca.ni,tequiL'euerzca.
Finado de rifa, tequiueuetzcac, cmmim'ctocuetzca.
' Fingir. nitla,piqui. mtla.pip/qui. nita,yocoya.
Fingida cofa, tlapiftli. tJapipi&li. t/ayocoxdi.
Fingidamente, rlapictica. tlapipiftica..
Fingidor, tlapquini. rlapipiquini.
Fingrque duerme, nino^cochcatlapqua. nino,cochcane
nequi.
Fingidoaff. mocochcatTapiqui.moccchcatlapiquiani.nio
cochcanenequi.
ft'ngirqueentiende y labe bien qualqtiieracofa, much-
nicnocaccayetoca. muchnicnocaccanenequi. muchnc-
nothuiyeroca. muchnicnothuitoca.
Fingidoraffi, muchquimocaccayetocani. muchquimocac
nequini, muchquimothuicayetocairi. muchqujmothi-
yetocac.
Fingirqueetamuerto. nino,miccanenequi. nino.micca-
tfapiquia. nino,miccayeto.ca.
FngidoalTi, momiccanenecqui. momiccatlapiquiqui.m :>
miccayetocac,
F ante .
Fingimiento aflfi. nemiccanenequi/izd/. nemiccatlapiqf"
liztli'.nemiccayetoquiztli.
Fingirrbueno. nino,yecr.fapiquia,ino,yecnequi. nio,
yeccoca .ninoxjualtoca.
Fingidor tal. nioyeaiapiquiani. moyecnequini. moyefto-
cani.moqualtocani.
Fingimiento defta manera.neyecHapiqui'izti, neyecnene-
quiiztli.neycetoquiiiitli. nequaltoquiliztl/.
Fingida cofa, tlapctii.tapiquiliztli.
Fingirfefabio.ninotiamatiiiztlapiquia.ninOjtlamatcanequi.
nio, tlamachi toca.
Fingido aTi. motiamatiliztlapiquiani, motlamatcanequi.
motlamachtocani.
Fingir amenudo,nida,tlapiqui. nida,thyocoya.
FingimientoafTi. tlatapiquiliztli. tlayocoyaliztli.
Fingir que no conoce a alguno, amo mnote,imatcanene-
quU
FingimientoafTi. aneteiximatcaneneqiliztli.
Firme cofa,chicauac.tdinq.tapaltic.uapauac.uelnelhuayo. r

Firmemente. chicauaGa.tlapaltiliztica. uapauaca.


Firmeza, chicaualizcli.tlapaltihztli.uapaualiztli.chicaualiz
cod.tlapaltilizcotl.
Firmar efcriptura. nino,firmatia. nictlaliariotoca. nino^to
caycuiloa. nirla,nel tilia.
Fi r mada efcriptura. fi rmay o. toca y o.tla nel til i\\i.
Firmar o fortificar, nifjajchicaua.nitlavtilinia.nitlaitlapalti-
lia.nida,uapaua,
Firmadeecriptura, tefirma.tetoca.rianetililoni,
Fifcal of'rical del patrimonio del rey. ytlachixcauh uey
tlatoani,yt/amocLiit!auicauh uey rlatoani.y f ilcal.
Fifco hazienda del rey.tlatoani y techtlapoualli.tlatoam da
axcatil/i. tlatoani tiatlatquitilii,
> Fifga, tlaxichtli.
Fugar, nitlatlaxichuia.
jFiacacofa magra, amo nacayo.yuhquinomitl.quai.lt
uacqui.cicicuilnc.cocoloucamo chicauac*
F ante I. 25
Flaca cofa doliente, cocoxcanacayo.tiiuixqui.yayacatzin*
tli.ganquenim mou/catiuh.gaquenini mouiuicatiuh. $a..
ompetticauhtiuh, caquen onotiuh, ayocuapaua. 5a om-
pettiuh.
> Flaca cofa no rezia. amo daquauacamouapaiiac. amochi
cauac,ayoui tlapani.ayoui poztequi .aytechma.xjtlani.
Flaca cofa fin fuerzas. motJapaltic. c, odauac, gorlaftic,
aocuapana.ciuanacayo. ococototzauh. apcmochicaac,
aocuelmomapada.oyetix.
Flacoque no puede pelea r. amo oquichdi.amo tiacauh.tla
palrondi, amochicauac,
Flacoque nofe puedetener. uiuix qui,uiuiromi.co>ya y ni
nacaycauelmoquetza.
Flaqueza decofa magra, anenacayotiliztli.achicauaiiztli.
o orniyorl.quhuaccayotUcocoloyotl.cicicuiJod.
Flaqueza dolencia., cocoxca> otl.yayacayod,iuixcayot.
petrcayotf* . ' ['.']'
Flauta, uilacapitzdi.tlapitzalli.gogoloftl?.
Flatiteroque Jashaze, uilacapitzchiuhqui.dapitzalchph-"
qui.gog olocchiuhqui,
Flauter-oelquelasrae. tlapitzqui.ulacapitzo.uilacapitzq
ani.gocolqcpuzqui.
Fletar naue.nacacalaneuia. nacapatiyotia.ninacaIIaneia.
Flete que paga elpaflagero. acallarieuani.acalpatiyotl.
Flocadura, tlatendi. tlatenchayauacayod, tempoconca-
yotl.
Florgeneralmente, xuchitl. cueponcayotl.
Floro rola de cartilla, caftillan xuchitl. Roa.
Flordegranada, gtanadayxcchiyo. granadaycueponca.
granadayxotlaca. y afii dlas dems,.
Flor muy olorol de hechurade coraron, yolloxochit.
Florotrcomomacorcademayzc fus hojas.yeloxuchitl.
Flor otra quafi dla mima hechura, quauheloxuchitl,
'Flordeamuger. nemetzuiliztli.cuayncocoliz,
Florfa lapa del vino. ytztzotzoIiuhcayqtl.yxretzaii^Fizffi.
Florefia. xuchiquauhtla.tIaceltia.tlcelpstia.quaqi;auhTla,
F te^'l & o,
Florida Cofa.'^micW^-c^phncyi^i 'y
" -
Flota HeiiapV^qndo^^gril !' cllitpeuhtiiz. aclli
1 ! :

ri fettiuitz. caH pepxocfatiutz. ctli cemmantiuitz,


;

acalli quitzacutiuitz,
Foxa cofa enejcuerpb. joda&ic.uapauac. achicauac.
Floxedad enelcerpo. ;da(iztli: auapaualiztli, achica -
!

1
Flxbnelnifn^
adeyriajnamiqujliz.arie yy oll.am yoll,
Fxdad fl. ytdpbluiliztli.ayofl'chicata^
tlapaltiljztli.atlalfjamiquilr
Fbxdpdf fregligencik.'t^
gotlac.cuitlatzol.cuitlatzcopic.cuidananaca. ma jojoria c,
cdamomttz,
F^oxedad lip negligencia.' tltziuilizt/i.quitemniatiizdi.,
' mvogblacyot.cidatzolyod
nacayotl.cuitlampmotzyoti. . ' .
Flueco de lata, vychlriatexric.ychcathtc. -
fJTbfa'cofa." pdxac.pOchicric.poxactic.gheclc.par
patztic.capaxtic. ,
Fofa cofa Hueca. aiP y olio, yticoy unqui. y tepochinqui-
Fontanal lugar de fuentes,ameyalIa.ameylcotfmoloya.
FbraItero o e'ftrangrd.bfc eFrangero.
Forjofa cofa q fuerja.quitecidaurtani.
Forjofameiite. tecitlauliztica.
Forjado es morieqiii,cencamonequi.ueImonequi. ;
Forjar, nitetlaju^t/auiic.m
. .Iani.nitceltia. , ;

FrjadbaiTi, ' dkctdtlauitilr;.tlachua/tilli.tachiualarillf.


dael.tilli. . '.
Forjar virgen o otra qaquiera, nc,cui tlauild.nit.cuf
tiuetzi,n!da,rnaquauhuia.
Forjador de aqueitas. tctacuitlauiltiani. tecuitiutzini.tlia
maquauhuiani. : ,
Forcejar. n'ino,t!liha.nino,dtilin!a. niho.tlapaltiia.ytecb
ttino,piloa.ytechnino;^uappiloa nir chtilia.
l > ^
F ante o & r. 126
Forjar,dezirpalabras forjadas, mth^ipiqvumfttetokucx
cuepa.ni,qualaaquia. ; .-,
Forjadura affi, tlapipiquilizth, tlatolcuecuepaliztIi,tlatola-
aquiliztli. , : .'
Formaomanera. yuhqiu'yotl,yuhcayotl, yuhcauh'ztl.yui
nifi.
pormar reduzir aderta forma. nitlajChiua.nitlajtlacatilia.
nitla,tlalia:itla,chichiu. - >
Formadematen'a. yuheayptlyuhqufyptl, yuhcatjliztli,
rtlatlamantiliztli. '
Forma deletra. etra tlalUiztli. letrachfualztli. _.. j
Formado en dos maneras, ontlamantl yctlachihth' occS
ycac-.yctlachiuhtln ;:. ' i.,-., ;
Formadoent res maneras, yetlamantli yftlachiuhtli, e c l
ycac yctlachiuhtli y affi dlos dems.
> Fornecer o fortalecer. nitla,chicaua.nitla,uapaua.nitla,tla-
;toquil/otia.nitra,dapalhlia. 'u . . ,
j V ; ,, , ,
Fornecimiento. tiachicaualiztli. tlauapaualiztli. gatl*!*
jqilotiliztli; tlatlapaUotiliztli.-,v , , ;; r ;<
t

Fornido, tlachicauhtli. ilauapauhtli. tlatlatoquillqtilli.-ta-"


tlapaltililliV .'! .- < -, - - , .. _.
;! y ; r

Fortaleza de varn, chicaualiztli. tlapalti]iztli,cquichtiliz


. tli. tiacauhyotl. ' .'
7 Fortaleza edificio, -yaooalli. - ; . r ,
Fortalecer.bufeafornecer. . ;
Fortalecer fe; nino.chicaua. riino.uapaua. nino,tIapa/tiIia.i
fFragofacofaafperade piedras, teuiuitztla, teda,cui
can. \ .-y-T-< ;. . . ; -s ;

Frayle religiofode fant francifo. fan ftancifeo teupxqui.


Fraylrehgifo de fant Domingo, fama domingo tupix-
qui.
Frayle religiofo de fantaguftin. fantagulin teupixqui,
y affi de los de mas frayles dlas ordenes.
Franco-liberal, tlatlacar. amo tuye.atle quiten, achia, tle
q u iti ac; o ta .atl e ytlaco.; J.>*
Francopriuilegiado. tlacnelilli.
i-- :
GG j ;
F ante f.
Franqzliberaldd. tlacayot.atfeoyeuacayorl.arlequf
temachcayotl. atlatacodaliztJ.
FranquezaporpriuHegiO. rlaycnelifjzcorl tccnelilizgcd.
Francamente, teicnelihztica.tadacayotica.
Freqha'aflch. rmtl.rlacochtl.
Frechera o flechera, daminqui.tlamnani,tIan:n?.tl3uito
oqu, '
Frecheroo flecheroetquehazefTecIm. mchiuhqu?.
Frecitar el 3reo. ritla,ac.li4mitlft xacaloa, nida,noloa, ni-
a

tla^ulinia.
Fregar, nit1a,xaquafoa, nitla.inaxaqualca.nida.m tiloa.

nitlamateloa.
Fregado, tlaxaqualolli, damaxaqualolli. riamatilol. ta
matelollf, -.
Fregadurav tlaxaquaolizdi, tlamaxaquaIoIiztir,tIamatira
lizrfu" l
Fregar vno con otro.. ntIa,netechxaquatoa nida nepan-
s

xac|aatoa.nida;.nepanm :; 1

Fregado afli.. tanetechxaqualolli,tlanepanxaquaTolI)tIa-


rtepammatilolli.:
Fregadura tai, tanerechxaqualoliztlLtranepanxaqualoliz
>tlt.tlancpammatiloliztIi\
Frega r mucha. nitla,teEeuh5eaquaJoa,,nftfa.tetcuhmtloa
Fregado aflu. tlateteuhxaqualofli. tlateteuhmattlolli.
FregadurataL tlateteuhxaqualoliztli.rlatefeulwatiloliztli".
Fregar vnacola otra, y tech nic,xaqualoa.ytchmcjma.-.
- tdoa.
Fregar por debaxc*. tlnpa nita.xaqualoa. tlanipa nula,
matdoa.
Fregadientes. netlanxaquaalonLnedanpopoualoni. ne-
tlanmaciloloni
Fregarlauarlosvafos. nrla.papaca, nitla,xaxaquaIoa.n
tla.popoua..
Fregados vafos, t!apapael:,t!axaxaqualolU tlapopouhd..
FregadurataL tlapapacatiztli, tlapopoualiztli. tlaxaxaqV
loliztli.
p regarel regando. nino,chichiqui. nino^xaxaqtialoa. ax\
iychiqut. nino>ta,tacat>
7
Fregadero aiTi.necluchiconi. nexaxaqualloni.neratacon.
nevvchiconi..
F regadero devafos o ef ropa jo, thpapaconi.tlaxaqualolo
n..dapopouatont.
>Freyr en farreo, nirIa,tzoyonia.nita,tetzoyonia.
j Freteparredelacaneca, yxquairl. yxquarl.
Frente de qualquiera cofa, tlai xquarf. tiaixqtiaitl.
Freno paracaualloomua y tepuztemmecayocaualIo.yfe
puztenilpicacauallo.
Freco rcziente. yancuic.yamanqu atic.celtic.celpatic.ha
uic yancuipatic.
Frefcamenre. ce/ica.yamanca. vancu/ca.
Freco por fri, y tzticy rzcaltic.y tzcapintic.
Frefcor ofrefcura. daceceyaiiztii. dayamanilizrl.
Frefcoayre muy tepadoy mffu ecaxoftli. ecapeyactL
Fra cofa, ytztic.cecec.
Fra cofa muy fria. ytzcapintsc ytzcalaatic.y tzcalpatic.
cecepaticytzcapatic.ytzcatic.
Fr/amente, ytztica.cececa.
Fre ra de pies, ycxixoxalli.ycxixixipochauiliztl.
Fro, cecurztlr.ycztic.
Fri tener, ni.cecui. n.cecmiqu,
F n o tener antes deis calentura. nite,terzIqutca.
Frifar comopao nitla.ixpochma.veijtepuzticanttla^x-
puchina.
Frito cofa frita, tlarzoyonli.datetzoyonilli.
F'rotalde atar.Iomefmo.vel,altar yyxquen.atar yyxtlapt
chiuhca.
Frteraodelateradecafa.calixquatl.calixquaitl.calixcor;*
> Fruta genera/mente, xuchiqualli.
Frutadefarten. datzoyonilxochiqualli.
Fruta de corteza, mox jpeuani xuchiqualli*
Frutalarbol. xuchiqualquauitl.
Fruto de cadacofa. nepapan daaquillotl. tTaaquirot!.
Frutodelatierra, tonacayotl.
Frutuofoloqueda fruto, xuchiquallo.xocoyo.tzapoyc. r/a
aquillo.y techtlamochiuani.
F ante. u.
Frutifkare! rbol o cofa aTi. ytech taaqui, ytechtIamo
;
,

chiua.moxochiqualfotia.
^Fuelles para foplar, euatlepitzaToni.
Fuelles pequeas, tepiton euatIepitzaloni,euatIepitzalo*
nito.
Fuente manada!, ameyalli. admoloni,
Fuente pequea, ameyaltontli,.
Fuentedela palma dla mano, macpalyollotli.
Fuentes para lauar manos, tlatocanematequiont.
Fuera a lugar aduerbio, calampa.quryauacpa.
Fueraenlugar. quiyauac.callan
Fuerza hazer a otro o violencia. nitetla,cuitauiltia.nite,te.
quiuia.nite,tequicuitlauitia.nite,tequichiua1tia.
FuercaalTio violencia. tecuirlauiltiliztli,tetequiuiliztli,te
tequicuitlauiltiliztli.fetequichiualtiliztli.
Fuerza reziura, chicaualiztli.tlapaltliztli.uapauaizdi.
Fuerzabiua. daquaualiztli.tepitztiliztli.
Fuergahazera muger. nicte,euicuidauiltia.nitejcuitiuetz?,
nite,tlapaluhcaua.
FuergahechaaTi. tecuitlauiltiliztli. tecuitiuechili'ztli. tla-
tlapaliuhcainliztli,
Fuerte cofa, chicauac.tlapaltic.uapaclic.
Fuertemente. chicauaca,uapauaca,tlaquauh. tlaquauaca
tlapaliu.hca. ,
Fuero por el lugar de juizio, tlatzontecoyan.'tetlatzonre"
qmlilovan.tecutktoloyan.
Funda de al mohada o colchn, tlamalhuiloni.daquimiliuh
cayotl,
Fundao caxa de cliz o de cofa femejante. toptli.tlacon-
yotl.tlacallotl.i
Fundarponer fundamento, (filicet)quandoechanla pie-
dra ymezclaenlacanja. nitla,tetoca.
Fundador tal. rlatetocani.
Fundamento aTi. tlatetoctli.
Fundar ponerfundamento. (filicet)quando fe hediicafa
pared dede el principal fundamento halla medio citado
F ante u, & G ante a, 128
enalto. niria,teizneuS.rid,tea,
Fundador tal, tiaterzoriuhqui, du atetzontlaliqui.
Fundamentoaffi, tlatetzoneuhthi.tlateuiliztli.
1 Fundar o principiar alguna cofa nida,peualti, nitlajtzin
ta.itla.nelhuayotia.
Fundadacofaaffi. tlapeua1tili,tIanelhuayotlli, tlatzintilii.
Fundador tal. tlapealtiani.tlatzintiani.tlanelhuayotiani,
Fundamento affi; tlapualtiliztli.tlatzintiliztli.tlanelhuayo
tifiztli. . .
Funai f mtales, tepuztli nicatilia.tepuztli nicpitza. y affi
dlos de mas.
Furia o furor, tluelli.qualantli.cocqlli,
Furias de!infierno, micrJan netolinilizti. minian tlayh-
youiztli.tqneuiztli. chichiriaquiztli. vertadacatecolo,
tetlayhiyouiltiani.
Furiofo de enojo, dauele.cocoIe.yollococole.quaIanjni,pe.
gonini, "' !

Fufia genero de naie. cftilln yaoacalli.


Fut^ ;ychcatilmatli.ychpochinquitiImatlK -
Fuzia ofiuzia.bufca confianga.

^"Deos que comieng en G.

Agapo de conejo, tochconerl. tochtepito.


Gafp.cocototzauhqui, uauapaua. coaciuh
qui.
Gayta. euauilacapitzdi.euatlapitzali.
Gay tero, euailacapitzo.euaiacapitzo
a'ni.eutlapitzqui.
" "Gajo de vuas, cenquautl.cemocholli ce
tlaatli. '
Gala. qiia!nexIiztli,quaInexouani. nemachiliztli nepam-
tiiztli. ' r

Gala, qualnezqui. qualneci. moyecchichiuhqui. udittoni


uefnezqui. mimati ni, mopanitia.
Galana, uelnexiiiztli. nemanlizdi.neyecchichiualiztii ql
G ante a.
ntxi/iztli. mimatiliztli.nepanitiliztli.
Galanamente.qualnexiliztica. neyecchichiualiztica. nepani
til iz tica.
Galardonare! ruicio, nite,taxtlauia,nite,icnelia.
Gafardondeferuico.tetlaxdauilli.tet/axtlauiloni.tecnelil
ztli
Galardonado, tlatlaxdauil/.t/acnelili.
Galardonara buena obra, nte,icnelia.nite,rfauhtia.nite,,
daxtlaua.
GalardonadoraTi. tecnelianf.tedauhtianf.teda xrfau/ani.
Galardn tal o remuneracin. teicneliJI.terlauhrilIi.te-
maft/f.
Galardonado aTi. tlatlauhtil/i. tlacneli/Ii. tlatlaxdauilli,
t Galpago dla tierra. ayotI,xochayotl.
Galpago dla mar o tortuga, ayote&li.
Gylera. ueyacajli.yaoacalli.
Galgo, anquichichi.aminytzcuintli.
Galleta vafopara vino, quauhuinoapilolIiV
Gallina, ciuatotolin.
Gallina ponedera, tlatlaca totolin.dadazquitotoli.
Galinazaeftiercoldellaf. totofcuitlatf.
Gallina ciega, ciuatotolixpopoyotl.
Gallo, uexolotl.tlaquequecam.
Gallinero, totolcalli.totoltepancalli,
GaMneroque las cura, totolpixqui.
Gallinero donde las crian, totolizcaltiloya.totoluapaualo
yan.totolnemitiloya.
Gallilloocampanilla, totozcatequacuil.
Gana o antojo. tolinaliztlLtlanequilizdi.tlaeleuiliztli
Gana tener de comer. ni,teociui.n,xiuhrIarla.
Ganatenerdehazeraguas.n.axixmiqui.
Gana tener de beuer, n,amiqui,y ali dlos dems.
Ganado menudo. ychcame.rentoneque,&c,
Ganado mayor, quaquaueque.&e.
Ganadero.o paftor. ychcapixqui.quaquappixqui.&c,
Ganlcia, daixnextilizdi.t/acnopilhuillztl.
G ante a* 129
Gaiifciofofer. nino,taixnextiha.n,tIaenopiIhua. .
Gananciofo, tlaixnextiani. dacnopilhuiani. motlaixnex-
tiliani.
Ganapa. tetlatlaaylia. mmamanamaca. motetlatlaque-
ualtia. momamaytoa.
Ganarla vida, lomifmoesqueganaciofo fer
Ganar en juego, mte.tlani. nita,tlani.
Ganar conquiftado. nitejpeua.nitejpoloa. n.tlalpoloa.
Ganarfueldo. nidaxtlauilo.
Ganar amorde otro, niquicnopilhuia intedaotlaliztli,
nicnoraaceuia intetlaodaliztli.
f G a f o , atlatlalacatl. tlalaJacad.
Gacho de paftor. topilchicolh", yacachicoltictopilli.
Gaan que ara. dalchiuhqui.tlalcolod .tlapaliui. elimimi.
daaxqui. tlaayni.rialraaitl.milchiuhqui.
Gzua. ychrecca riadapoloni.
Gair el perro o rapofo. choca.tzatzt.
Gaidoenefta manera, choquiztli.choquiliztli. tzatz-
lizdi.
Gaircontraotro. ntcchoquilia. nite,tzatzilia.
Garancauallo. tequetzani cauallo. riacuinicauallo.
Garaonechar. n,cauallodacuitia.
' Garauato. chicolli.
G arauato de hierro, tepuzchcolli,
G a rauato de palo, quauhchicojl i.
Garauato depaloparafacar agua depozo.achicoli quauh
f

^chicolli.
Garaaue. aztatl. tlacaaztatl. uitzaztatl.
Garceta, aztatepiton.aztatontli.
Garon, auiltelpuchtohtli, telpuchtlauelilocatontli.
Caronear. n,auiltelpuchti. n,auiltelpocati.ni,te)puchtIa
uelilocati.
Garonia. telpuchdauelilocayod.
Garodeojos. yxcocoztic.
Garosojos, cocoztic yxtelolotli.
Garfioparafacar carne, tepuzcolliyacamaxaltc.nac-
HH
G ante a;
quixtidni. .... '
Garfio, tepuzcolli.
Gargajear, nino,tqzcayetia,
Gargajo, tozcaquaacl/i,
Garga nra de monte, tepetozcatl. tacpzcat!.
Gargtaocullodeanimal. magaquchtli.
Gargarifmo. ptica necamapacaliztl.
Gargarifmo hazer. ptica nino.camapaca.
Garguero, tlacolhuaztli. cocotl.
Garrapata, macatemitl. #

Garrocha, quiquamminaloni.tmiminaoni,
Gaftar eabien, . nic^nequ.nic^opoloainnotlatqui.ymo-
nequian ncnequyntlatqitifl.
Gaftareiimal.' nicla,nempopoIoa. nitla,auilquixtia.nitla,
:

nenquixtia .nitlaato'ftia.
Gaftar vfando. nitla.popoloa.notechmonequi.
Gaftarloque perece, nitlaspopoioa. nitfa,tlamia. nitla,n
tlamia. '
Gaftarefpendiendo. nice,tlamamaca. nite,tlaxexelhuia.
nite.tlali.
Gaftardemailado, nitla.ixpoloa. amontIaxtamahiua,
ama nitlaxveyecoa. nitla.auihzitra. nitla.yliuizpopoloa.
ar/e nicnemitia.amo nimapapachiuhqui.
Gatadorenlo demiiado. taixpopoloani.atlaixfamachi-
uani.atlaixyeyecoani.tlaauilizirtani. tJaylruizpopoIoani
;
atleqinemitiani.
Ga!ladorenmal,.rfanpopolqni.tlaauilqxtiani,tJanenquix
tiani.tlaatocbani.
Gatoenmal. tlanempoplliztl.tlaaulquixtihztli, tlan
quixtiliztli.tlaatoctilizth.
Gato. mzto.
Gatopaus. ucumati.
Gato montes, ocotochtli.
Gatear, ni,tepantleco. ni,quauhteca.
Ggtear alu amenudo. m^mamaaenertu.ni,cocoyonenetn #
' Gante a 8c 13
nino,pepetzcoa.
Gauilan, tlotli.
Gauilan flor leca de algunas yeruas,quebueJa que algunos
llaman flueco o milano, mooncayod.
) fifGemircon dolor, njtena.nijquiquinaca.nitlajquauh
uia,nula,eleleuia.
Gemi r al gemido de otro, teuan nitena.teuan niquiquina-
ca teuan nitlaeleleuia.
Gemidor elquemucho gime, tenani,quiquinacani, tlaele-
Ieuian.
Gemido con dolor, tenalztl, quiquinaqudiztli.tlaeleleui-
izdi
Genealoga por lnage noble, tarocamecayotl.tlatoca ta
caxnachchot.piHotl.tecuyotJ.tlatocayot,
Generacin, tladacatihliztJi.tetechquigaliztli, tlacatilizti.
Generacin otra vez, ye oppa riatacatililiztli. ye oppa ta
catiliztl.
Generacin venidera, quin tlacatilizti.
Generacincomolinage, tlacamecayotl.tlacaxinachyotl.
nelhuayotl.quauhtzonyotl.quauhtzonteyotl.
General cofa o generalidad, nouianyo. ypanocayo.
Generofo de bueu lnage. pilli.tetechpa tlacad.& per meta
phoram,tefzon.teizte.tetzicueuhca.tedapanca. teezjo.
tetlapallo.tetentzon.teixquamul.
Generofidaddeftamanera.bufca genealoga.
Genero de qualquier cofa, cecendamantli yyeliz,nonqua,
quicahztli,
Gente o gento, tlaca.maceualtn.
Gentil cofa de gentiles o coftumbre gentlica, tlateotocani-
me quinemtia .tlateotocanimeyntlamanitiliz.
Gentilidad eneftamanera, tlateotoquiliztl.
Gentilhombre o muger, yecnacayo. nouian quaneciyni
nacayo.acan ytlacauhqui ynmacayo.piltic.chipauac.yp
ocan cuillotic.
Gentileza tal, yecnacayod, chipaualiztli. chipauacayotl.
pilticayotl.
HH j
G ante "e Se i Se 1.
Gentilmenteaffi, chipauacayotica.pilticayotica.yecnaca-
yotica.
Getolacara. xayacatT,
Cellos hazer con vifajest n,ixtamat. n,xyoyomon.n,x
quequelmiqui,n,xuetzca.
Cello defra manera, yxtlamatiliztli. yxquequelmiquiliz*
tli.yxyoyomoftiliztli. yxuetzquiliztli.
ffCigante. quinameti.riacaueyac.
Ginete. cototzyetiuhypan cauallo.canyetiuh.
G rifalte ueydod i. cuidad adotli.
Girn de veliduraque fequita., tlaantli tilmati.daquixtil
i rilmatl..
Girn que fe aade tlatlaquechilod.tlaaquillod.tlacoy-
ualoni
flTCloria, papaquiliztli.ahauializtli.netimaloliztli.
Gloria vana, cannempapaquiliztli. cannenahauialidi.c
nen netimaloliztli.
Gloria verdadera. neUi papaquiliztli.nelli ahaiiiafiztli, nel
li.netimaloliztli,
GloriarfeogTorificarfe.'nino,timaloa.na hauia.ni,papaqui
>

nino tIamachtia,nino,yefteneua.
i

Glorificacin tai. netimalolizdi.papaquiIiztli.ahauializtlh


netlamachtilizti.
Glorificardar gloria aotro. nite,tenyotia.nite,tIeyotia.ni
te.mauicotia. nite.ecapanoa. ni te,y efteneua.
Glorificiontal. tetenyotiljztli.tetleyotiliztJiVtemauizcott-
iztl/Vteuecapanoliztli. teyecteneualiztli.
Gloriofo* tenyo.teyo.mauizc.o,uecapantlauecapanol//*
tlayecteneuallii
Gloriofamente tenyotica. tleyoticavmauizcotiea..
Glofadeobra. tIacaquiztiliIoni,tlamelaualoni,yhytoIoea..
Glofar., ni,tlacaquiztilia nidialiayni melauaca,nitla,mei
k

laua.
Glotn, uey tlaca colli. xixicuin, xiuixcol..uey apizdi.a-
pizteud,cuitlaxcol.laueliloc.amoyxuni,amotemini^moi
pachiuini,tequitlaquanLmoxuitiani, et per metapho-y ti
G ante I & o. 131
xiui.vel,itexiui\cuetzpat.
Glotonear. ni.tlacagoloti.n, xixicuinti.ni, pocatnn,a-
pzti.anjxu^ani.temi'.anijpachiui.ni.cuetzpalti.
[Golfo demar, anepanda.aytic,ayolloco.
ayje&li.
Golond rina. cuicuitzcatT.
Golondrinopollonueuodegofondrina, cucutzcaconetl
Golofo. moxochi poloani.moxochpoloaani.xochtlaqua
ni.tlacacolotl.
Colofinear. ninojxochipoloa.ninojxochpoloa.nijxuchi
' tIaqua,n,tIacac/olti.nixixicuinti.
Goloina* nexochipololiztli. xochitlaqualiztfi.tlaca colti-
li/rli.
Golpear o herir, nitla.tzotzona.nitlajtetzotzona.nitlaui-
tequi.nitla^epinia.nidajCoeomonia.nitlajtetecuinia.
Golpe, tlatzotzonaliztli. tlauitequiliztli. datepiniliadi.
tlacomonilizdi.tlatetecuinilizjli.
Golpe darle colacabegao darfecabecada.nino^uachalania
nino,quafetzotzona.
Goma de arbol. cocopalIi.quauhnanauatLquauhocqtzotf.
Gomapara tinta, mizquicopalli.
Gomofolleno de goma.copaUo.quauhnanauayo.ocotzoyo
Gomitar o vomitar, nin^gotla. nin>ixochtia.
Gomitarquerer, nno,totomaua.noztlaccacapaca.nino,
dayeItia.nino,tomaua r

Gomito, negotlalizdi.nexochtifiztli.
Gomitadoracofa. migotlani. mixochtiant.
'Cordacofa,, tomauac,tomacpl cuitlatolopul.cuitlarta-
natztc.
Gordura, tomauacayod, tomaualiztl. citlatapallotl.cui
tlananarzcayod.
Gorgearlasaues, nchachalaca. ni,hicauaca. ni.tlatlatca.
Gorgearamenudolasaues. nj,chachachalaca.ni,cacaufcj.
Covgeamientoo el gorgear dlas aues. chachalaquiliztk.
ycauaquizti. ycauaquilizdi. tlatatoJiztli.
Oorgeadora aue. chachalacani-ycauacan^datlatoatu.
J G ~ ante o.

Gorgojo quecome eltrigb, yacatototl.yacatotona.ocuilir.


Gorgojo pequeo, yacatotontli, yacatotonato.ocuilttli^
ocuilton.
Corgoritashazerla redoma ocofa aff. uaualca,*
> Gorrin aueconocida, molotl.quachtchil.molototot,
Gotaquadocae, centlachipintli.centiachipinili.
Gotasgrdes caerqudollueue. chachapaniinquiauitJ.
Gotas pequeas caer aTi, chichipiniinquiauitl.
Gorapequea, centachipiniltonrli.
Gotaa gora,aduerbio. chichipiniliztica.
Gota coral o morbo caduco, yoJpatzmiquiliztl.comca
qudiztii.yolgotlaualiztlr. cuecuechmiquilizth. tlayoual^-
lotltepmomana.
Gota de pies, ycxicoaciuiztli. xococototzauiiztli.
Gotofo deftagota. coaciuhqui.xococorotzauhqui, ycxi-
cocototzauhq.
Gotademanos .macoaciuiztli.macocototzauiliztli.matzi-
tzicoliuiztli,
Gotofo deftamanera, macoaciuhqui. macocotorztic,ma-
tzitzi coltic.
Gotera, tlaxicalj'ztli.pipicaliztli, ,
Gotear. n,ixica.ni,pipica,
Gouernar. nite,pachoa. nite,yacana.&per metaphor.ni
te,itqu. nite.mama. nocuexanco,nomamalhuazcoyelo
uatiuh.nocuitlapan,noteputzco yeloac, pedapan ,ycpal
pan mea.
Gouernacion, tepachoIztli,teyacanaliztli.tettquiliztli,te
mamaltztli. tenapaloliztli.tecuexanaloliztli.
Gouernador. tepachoani.teyacanani, teitqiini. temama-
n.tenapaloani. tecuexanoani.
Gouernador dla proa, acalnemachiliani, acalueltecan.
tlacuexcochtiani.
Gouernalledenaue. acaluelteconi.acalymachon-
Gozarfede algo como defin.nic.paqui. nicnOjtlamachtia
nicnOjCiiiltonoa. niCjCempactia.
Gozarfe comoquiera, ni,papaqu, n,ahaiiia. nino,cuiIto-
G ante o & r. 132
noa.nino,tIaraachtia. . _
Gozoatfi. papaquiliztli. ahaiualiztli. necuiltonoliztli. ne-
tlamachtiliztli.
Gozofoenera manera, ppaquim, ahauani.mocuiltonoa
ni. motlamachtiani.
Gozque perrillo, ytzcintontli.ytzcuintepiton. chicmton
Graciaen hermofura. chipaualiztli, uelnexi-
liztli.qualnexiliztli,qualtiliztli.
Grada tener affi, ni,chipauac,ni,qualnezqui. ni,uelnezqui
radofamente, chipauaca.qualnezca.uelnezca.-
Qraciofoenelamanera, chipauac, qualnezqui. uelnezqui
qualli,'
Graciaenhablar. chipauacatlatoltetli.uellatolrztfi.quaf-
nezca tlatoliztli. uelnezcatlatoliz ti. qallatoliztli.nemat
catlatoliztli,
Graciofo enefta manera, chipauacatlatoani. uellatoain. cl
nezcatlatoani, uelnezcatlatoani. nematcatlatoani.
Graciofamenteaffi. chipauacatlatoldca. qualnezcatlatol
tica.nematcadatoltica.
G radbfo dadoT de balde.terinemmacani, nentetlauhtiani
Graciofamenreafi. cnen.
Graciasdar. nite,cneilmati,nire,dacocamati.
Grada comoquiera, qualtilizti. ye&iiztli.
Gracia merced, teicneli'Jiztli
Graciofo comoquiera, quali. yectli.
Graciofamnte ani, qualtiliztica. yecHiztica.
Gradapaubir. tlamamatlatl.mamatlatl.
Grada grada^duerbio, cecentlamamatlaccecendama
matfap.
Graduar, nite^auizmacaypampatlamatiliztli, nife,ma-
uiztlayppa damatiliztii.nite,mau7comaca y paparla ma
tiliztli. nite.mauizti!ia,ne,ix tilia yppadamatiliztii.
Graduado, tlamauzcomact iyppa damatiliztii. tfamauiz
cotili ypapa damatiliztii, tlamauiztilil,i,tlaixriili yppa
tlamatihz ti.
Grama yerua. tequxquicacatl.cacanouali, gacomitLac,-
.-. G ante r.
cauitzr/i.
G ramofo lleno degrama.^ tequixquicacayo, jacanouallo.
cacaomiyo. cacauitztzo.
Gramtica arte dla Iengualatina. latinnetlatolmachti-
loni.
GramticoenCefiadoenella. molatindatoTraachtiqu
1
Grana que eira por afinar, nochezdi,
Granacolorafinado, tlapal/i.
Granadoarbol, granadaquauitl.
G ranada frutadefte rbol, lomifmo. vel.granada xocod.
G rana o fendila de yernas achtli. xinachtli.
C ragas de trigo, ytlagallo trigo, yyeftilocatrigo.
GragofoIIenodegragas. tJagolIo,dayelIo.
G rangas echar, jn'jtlagolquixtia.nitlajyeftia.nitlajtlacui-
cuilia.
G rande cofa, uey.uey pul.yxachyxachpul.
Grandeenedad. yeuecauhnemi.yeuecaua.yechicauac.
G randeza affi, yeuecauhnemiJizdi.uecauab'ztli.chicaua-
rliztii.
C rande en palabras, uey datole, ouitlatole, ouica datole
Grandeza tal. uey tlatoliztli.ouitlatolizfli.
Grandedecoragon. uey yolio.yollor/apaltic. yollochica-
uac.yollo tepitztic yollo tctl.ueycayollo.
Grandeza decoragon. uey yollocayotl. yollotlapaltiliztli.
yollochicaualiztii.ybllotepitztiliztli.yollotetiliztli.uey-
. cayollotiliztli
G rande de hechos. tlaueycachiani.tlamauizchiuani.
G randeza tal. tlaueycachiualiztli; damauizchiualiztli
Granillodevua. xocomecayollotl.
Granizo, teciuitl.
Granizar, teciui.
Grano corno de fai. yztaxalli.xaltetipan.
G rano de algu razimo. centetl capullod,
G rano de fermila, cented yxinacbcho,eenietl yachcho.
Granodeoro, ciiztic teocuitlaxaltetl,
G raffaporgrofura. chiyaujzcotL.chiyauacayotl,tlaixxod.
G ante n t#
tnumutzcay otl .xochyotl.
GrafientoIIeno de grafa, chiyauac.chiyauizc.o.cniyauaca
yo. tlaixxo.mumutzcayo.
Grafa para efcreuir. tlatzcacopalH. 6

Gratificar al mayor. ni,tlacnelilmat, ni.tladacocamati.


Gratificara, menor, nitetlaxtlauia. niteicnelilmati. rjiteda
cocamati..;
Gratificacin. necnelilmatilrztli.tlatlacocamatiliztliV
Grauecofaquedapefadumbre. teyollidaco.tetequipcho.
teellelaxiti. tetlaciauilti;
G rauedad ari.tetequipacholiztli.teyolitlacolizdi.teellelaxi
tiliztli. tetlaciyauiltiliztli.
Grauemente ai.tetequipacholiztica. teyoKtlacoIiztica. t e -
eHaxitiliztica.tetlaciaiiiltiliztica.
Graueperfonadeauctoridad. ymacaxrii.mauiztic.
Graznar el anfar. nanalca. tzatzi.tlatoa..
Graznarlasaues. bufca cantarlasaues,
G reda para adobar parios. tlalcacalictlaltzacuti.
Gredatierrablanca. yztactlalcagaliciyztactlaitzacutli.
Grieta, xotzatzayanaliztli.xotetegonauiliztli,
>G rilloefpecie de cigarra. chopiln.cuicuicani.cuicuicanito.
Grillos prifion de pies, tepuzteicxiilpiloni.
Gritar. ni,tzatzi, ni,chiquiliztzatz. rUjChichiqudiztzatzi.
ni.mauhcatzatzi,
G rita, tzatziliztli.chiquiliztzatzilizdi, chicbiquiliztzatzi-
liztli.mauhcatzatzilizdi.
Gritador tal. tzatzini.chiquiliztzatzini. ehichiquiliztzatzi
ni.mauhcatzatzini.
Gritarcon gemido. ni,choquiztzatzi. nmiccauacati,
Gritadefta manera, choquiztzatziliztli.miccauacatfliztli.
) G roflura. xuchiotl.chiyauizcotl,
> Grueflb,obotodeyngenio. amoyollo.amotlacaqui,
i Grullaaueconocida, tocuilcoyotl.
Gruir el puerco, cotaloa.quiquinaca.nanalca.tzatzi.
i ruido de puerco, cotaloliztli, quiquinaquiliztli.nanalca
x
' r
G anise, & i?.
(Iiztli.tzatziztli.
GruidofaiTi. cote^
^"G uadafiones o efpofas prifion. bufca efpofas.
Guadaa Jo mifrao,
Guay,interjecion. y yo.y yoyaue.IeIe.omochiuh,onotlaue
liltic.
Guayascantodedolorxhoquizcucad.choquizrzatziliztli.
Guayar dezir guayas, ni,tlatemhati. ,r

Guante, mayeuatl,
Cuardalaperfonaqueguarda. tlpixqni. tlapfa.
Guarda el mifmo guardar, tlapiaiztli. riapixcayot.
Guardadoraffi. tlapxqui.riapiarii.
GuardadorelcaiTo.bufca efcaflooauaneco,
Guarda lugar donde guardamos, datlahJoy. tapialoy,
tlapixcan.tecopa.tlatlatilcalli. , ;

Guardar enlugar. nit!a,tlatia.


Guardar hazienda. hitajixpa.ni.tlatlaymeti.ntajfxtama;
chiua.ni.tlatlamet,
Guardador de cabras, quaquauhtentzonpixqui:
Guardador de ganado mayor, quaquappixqui, y affi d-
los de mas.
Guardadora ganado menor, ychcpxq.y affi dlos dmas, '
Guardartemplo, ni,teopant/apia.ni teocaIpia.
)

Guardar como quiera. ntrla,pia,


Cardarfe. nino.pia. nin,imati.
Guardofodelofuyo. tlapachoani.atTequicaualrztfamati,
Guarecer fe de pluia en aigunlugar. nin.y ana.nihr, haya.
Guarida, neynayaloy.axiuayan.necaliotiloyan.
Guarida para defender fe. yaocali. neyaotlali/oy n.ne't-
naht'Ialiloyan. ^
Guarecer fe. nino,maquixtia.nino,yaotlalia.
Guarnecer oaderecar, nitla,cencaua. nitla,yecchichiua.
Guarnecido, tlacencauhtli. tlayecchchiuhtli.
Guarnicin de gente, centlamantin yaoquizque.
Guarnecer fortaleza, niyyaocalceneaua. ni,yaocaIIapaltr-
lia,ni,yaocalchicaua.
G ante li* : 134
Cuarnecergente. m^yaoteca.ni,yaochfchiua.nite,yaopa
leuia.
G uarnici decauallo.cauallo tlatquitl.cauallo ychichiuhca,
Guedijade cabellos o vedija, papacht/i.aqutzontli.pdin.-
qui.malichtic.
Guedijudo. papachticpapaua. , .
Guedija enhetrada, tzompagolli. tzontatapachtli.
Guerohueuo. ytlacauhquitotoltetl.oyyax.opalan,
Guerra. yaoyotl.necalilizdi.dayecolizdi.&permetapho,
mitI.chirnalli.ti.daehinolli.veI,teuatl,tlachnolIi.
Guerra hazer. nite, yaochiua.nitejycali.ni^layecoa.yao-'
yotl nicchiua. nite,peua nite,yaotla.
i Guerreador.teyaochiuani.teicalini.tlayecoani.teyaotlani.
Guerrero, io mefmo es que guerreador.
Guiao guiador. teyacanani.teyacanqiii. teixpan onotiuh #

teixpan ycatiuh.
Guia por el mefmo guiar. teyacanaliztli. teixpan onotializ
tH.teixpan ycatializtli.
> Guiar. nite,yacana.teixpnicatiuh.,teixpnouotuh.
,Guiaramenudo. nite^y ay cana, teixpanihicatiuh.
Guirnalda de flores pa poner enla cabega. ycpacxochitl.
xochitlatecHi.
Guirnalda larga de flores, xuchicuzcad.
Guirnalda poner a otroenlacabeca, nite,icpacxochitia,ni
te,tlatec:ia.
Guiar del ojo. nitcixtlaxilia. n,ixtiatoa.
Gufarmijares, ni,tlaqualchichiua.ni,mokhichiua.ntIa,
yecchichiua. :
Gula, apizcotl, t/acacolod.cutlaxcolauelilocayod.xixi
cuinyotl. xiuixcollotl.
y Gufano generalmente, ocuilin.
Gufano de madera, quauhoeuilin.
Gufanode feda, tzauhqui ocuilin.feda ocuilin.
Gufano con cuernos, ocuilin quaquaue.macacouatl.
Gufano de maguey, meocuilin, .
Gufano de carne, naca ocuilin,
G ante u & H ante a.
Gufanolanudo. auatecood.auatl.xochauatL
Gufanoderofa. xochiocuilin,
Gufano gorda, uey ocuilin. ibmauaccuiTirc
Gufano dlos dientes o muelas ta ocuilin.
Gufano deeftiercol o vafura., nextecuilln.
Gufano deyeruas. quilocuilin.caca ocuilin.
Gufano de mayzenmacorca. cemocuilin. cin ocuilin
Guanos tener, n.ocuilloa.
Gufanientacofa. ocullo,
y Guftar. nitla,yeyecoa,nida,pa1oa.nocamacnicmati.
Gilo, tlayeyecolizdi.dpaloliztli.dacamayyecoliztli.

fp3elos que comienzan en H


. - . A b l a r . ni,tatoa.nite,notza
Habla, tlatolh.tlatollztli.
Hablador, tlatoani.tenotzani.
Hablar con reuerencia o acatamieto n i
te.mauiznotza.
Hablar c o n o r r O i . hte,nonotza.nite notza
>

Hablarvno por todos,nite^ tlatalhuia,


y Hablar elegtemente, ni,pillatoa. ni,tlacor/atoa..ni,nemat
ca tlatoa. nic.nenmacn'lia nodatoLite^tlacjoaorza.
Hablaaflt. pilatolji.da5otlatolli.nemtcatlatoili.nemachi
liz dato/j.teriagononotzaliztlatolli.
Hablador vano. yliuiztlatoani,tlapici:latoant.gntlato-
ani.auillatoani. netlatoam.
Habla enefa manera. yiurzfatoIiztli.tIapiedafoliztIi.c
rie^tlatolizfli.auiHatoliztli.nedtOliztli,
Habladorde cofas al tas.ueyquitoani.maugauheatlatoani..
ouicatlatoani.tlaueycatenquixtiani amotlarolaxilizrJi *
Hab a defta manera. ueytfato!li.mauigauhcatlatoili.ou;cai
tJatolIi.tIaueycatenquixtiliztli:.
Hbladordefoberuias. mopouheatlatoani.atlacatlatoaniV
Habladefta manera. nepouhcatfatolizd <atlacat]atolizdti
,

Habladorque habianiucho. papal, tJatlatoaui, ta-tetan*


H ante a f 13J
r. atlatollamin. tlatolueyac.
Habladefta maera, papa llotl, tlatlatoliztli, tatetolizdi.
atl atol I ara i I iz tbVtlatokiey aqui 1 iz ti i.
Hablar confejas. ni,tlaquetza; nte tlaqbechili'a.nite,no- '
3
:

notza-nite,gagailhuia.
Hablador de nouelas o confejas. tetlaquechiliani. tenono
tzani. tecaganilhuianr.
Habladeltamanera, tetlaquecb'liztli.tlataquetzaliztli.te
nonotzaliztli.teg acanilhuilizrli,
Hablarentre dientes, niceamapachoanotlatol nipopolo
ca. ndchtacatlatoa.
Hablar baxo. ani,nauati gaquemmach nidatoa.
Hablar contra otro. teuicpani,tlatoa. nite^y toa.tetechpa
nlatoa.
Hablaeneramanera. teuicpadatoltitli. tetechpadatoliz-
tli.teitolizt.:
Haca, tepton caualo. cauallo tepiton.
Hace o haz de cofas menudas. ceminecad,centlalpilli.c-
mapfchtli.cetlacuitlalpillu
Hacezil/o pequeo, cemmecatontlcentIapiltontli. .cema
pichtontr,cenrIacuitlalpiI tend.
Hacina ayuntarm'ento de hazes. dacuicuitlarpillacentema;
lhVtlatialpilfacentemalli.tlatlatlalpiltitentlL
Hacina de lea, quauhqnetzalhVtladatil'q.uauhquetzalli,
Hachapacortarlefa. tepuzquauhxexeloloni.
Hacha pa labra rmadera.. tlaximarepuztli..
Hachapequea. tlaximaltepnztontli..
Hacha pa alumbrar., mahrqui xicocu ta ocotL uey xico-
cuitlaocot.
Hacha que cor ta de dos parres;,, csila daximalon neco-r

frene.
Hachade tea oocotl pa alumbrar., ocopilli. tlepilli,
Hadoo ventura, tlaciuhcayotl,
Halagar. nite,ah3uilia.nite,cecetia.nite,tIatIaeaaui7oa.
Ha/agueo. teaiaujliani.tececemeltiani. tedatacaauilo\
ani.
H ante a.
Halago, teahauiliztli, tececemekiliztl, tetlatlatlacaaui-
loliztli.
Halagado atraer, ntexyalta. nite,yoeua, hite,yolIapa
na, nitexeltia.
Halagadoracofa all, tececeldani. tecaltiani. teyoleuan
teyollapanan.
Halago delta manera, tececeltiliztli.teciyaltihztli. teyole
ualiztli.teyol/apanah'zt.tetlatlacaauiloliztli.
Ha/con. uey tlotli.cut/atlotli,
Halconeroquelos cria, rionemitiani. ueyrionemitiani.tlo
machti.domamachtiani,
Haldas de veftiduracomo de fayo. cuextli. tlacuexano*
Ioni. ' -
Haldas que arraftr. m ouilanatilmatli.ueyactumatli.ue-
J

yacclaquemitl.
Halduda cofaalTi. dauuilanani.
Haldas poner en cinta. nino,xincuioa.
Haldas de fierras, tlamapan.tepemapan.
Hallara/godeprefto..,no commattiuh. ;
3

Hallar fe biVri dondequiera, nouiah n,tlanequi.nouini,


tlaueimati.
Hallar fe mal y hallar fe atajadode algunaafliciot fin reme-
dio alguno.aca nueli.acanue ncchiua. acan uel hiauh.
Hambre, mayanaliztli.teociuiliztli.apzmiquiliztli.apizdi.
Hambriento, mayanani.apizmiquini.teociuini.
i Hambrear auerhambre. n,apizmiq. ni^eociui.nijmayana.
Hembrear comer muchas vezes fin poder hartar fe. ni,xiuh
datla.aninoxicamati, npzti.
Hbre auer o tener hambredequalquier.cofa, nic,maya-
na.nic,miqui\nicleociui.
i Haragn, cannen nemi. gantlapicnemi. can yliuiznemw
atleay.atlequictiia.ntlacad,
Haragania. cannen nemiliztli. can yliuiznemiliztli,ganda
pie nemiliztli. ^ ^
Harda. quahtechalbt.
Hardaotra, tlaltechalotl.mototli.
H,r anfCt a. 136
Harina, yokextli.yotextli.
HarinalofotildeJla. ^cencauhca ynyoltextli. yuhquiyutl
texdi. :
Harina dehauas ofnfoles. etextli.
Harnero, tlatzetzeloloni.tlayectiloni.tlatzetzelhuaztli.
Haronbeftia. datziuini rriagad>quiterrimatimacad.
Harre para aguijar afnos. x.i.
Harrear afns. nitlaxixiuja.
Harriero. . oztomecapixqi. oztomeca cauallopixqui.
Harpa inftrumento rnufico, mecaueued.
Harpar cortar pao enmuchas partes. ni,tilmatetequi.ni,
tilmaytzeltilia,
Harpon. uey.tepuztopilchichiquilli,
t Hartar, nite,temit3a.nte pachiuitia.nitexuitia.
5

Harto. tenqui.pachiuhqui.ixuic.
:

Hartura, temiliztii.pachiuiliztli. yxujliztli.


Hartarfe. n,ixui.nipachiui.ni,remi.
Hartar fe con ha ftio, nouiceua yntIaqualIi,nino,dayeItia.
niquihiya.abcnelniquitaz.aocnicceia.
Harto y enhaftiado. yuic euani,modayeltiani. quihyyani.
; aocquiceliani. ocyelqujttani. ;

Hartura con haftio, teuic euafizdi.tetiayeltiliztli. tlayhiya


liztli.
Hara,prepoficion. yxquichcauh. ynoquixquichcauh.yn-
yxquichcauitl. ynoquixquichcauit.
Harta aqui(filicet)Uega res. can 0ncani.5annican.can yci.
can yz.ganoncani. .
Haftaaqui ohaftaagora,porel tiempopaffadoi ynicotiua
llaque.yxquichcauitynicotiuallaque.
? Haftaquando. quexquichciu'tl.ocquexquichcauitl.ocquex
quichca, ., -
Hafta ay do tu eftas. yxquichca yn tica.y xquichca o.
Hada all do efa alguno, yxquichca yn nepa. yxquichca yn
nechcapa,
> Haftaaqui do e o yo. yxquichca ynnican.;
Hafta allijaduerbio. yxquichcauh.ganyxquJchica.yxquich
H ante a.
ca.yxquichcauitl.,
Haftio, nexiuhtlatilizdi.nepdaliztli.
Hataca para mecer, uey qnauhxumatli.
Hato de ouejas, centlamantin ychcame, miequintin ychca
me.
Hato de vacas, centlamantin quaquaueque, miequintin cj
quaueque.y andelos dems,
Haualegumbre, caftilfanetl.caftillan ayecotli.
Hauar. caftillanemilli.cftillanayecomilli. veljCuemit.
Hauadebertias. magaquetolcocolizt.
Haz batalla ordenada, rieyabtequiliztli. neyaocuecuenti-
Iizt.
Haz por la cara del hombre, yxtli.xayacat.
Hazdeotraqualqm'eracofa. yxtli.tlaixco.
Hazalejas pao de manos, nemapopoualonitilmadi.
Hazaa, tetzauitl.tlamauigolli.
Hazaaenbien. tetzauhtamauigolli.mauiztlachiualli.ma
uiztic.
Hazaooenbien- ttzauhmaulztic. mauiztlachiuale.ma-
uiztic.
Hazaa en mal. tetzauh oui. temamauhti.teyeaui. tetza"
uid. macaxc.' :

Hazaofoen mal.lo mifmoesque haza en mal.
Hazer obra de fuera defi, nitla,ay, nitla,chiua,
Hazer affiamenudo.nita^aay.nitlatla.chichiua nitlatla,ay.
nida,tlcelia.
Hazer harta el cabo. nida,tzonquixta. nida,t/amia. nitla,
yecoa. nitl a,tzopa.
Hazedor harta el cabo. riatzonquixtian,tIatlamiani.tlaye
coani.
Hazedor ohazedora. tlachiuani.tlachiuale, tlaayni. tlayo-
coyantlapiquini.
Hazer algo dentro de fy. nitic nitlanemitia.nitic nitlaay,
Hazer del ojo. nitejxriaxilia.nixtlatoa.
i Hazercofasmalas, frjaye&lachia. n,aquallachiua nitla, r

tlacoa,nt/a,pt|chiua..
H ante a. 137
Kazer cuenta que es pafqua o hazer cuenta quees da defir
era.ocofaaiTi. maypan ticmatica yn yepafquamayuh
tcrriacican yn ye pafcua, yn yeifhuitJ.
> Hazer demayar a otro. nite,cot!aua. nite cuecuetlaxoa.
3

nre,xiuhtlatia.
Hazer en vano. nitla,nenchiua. ninojnencoa.ninenquiga.
nir>o,nencaua.
Hazerplazer. nite,uellamachtia. ntcpapaquiltia, nite,ce-
ee/tia. nite.ellelquixtia.
Hazer per.nite,tequpachoa,nite,tolna.ante,at1amach--
tia.nire,teopoua.anontetlayecoltia.
Hazer vellaco a otro, nitejtlauelilocacuitia. nite.tlauelilo-
cariia nite.tlauelilocaaquilia.
Hazer bien. nite,icnelia.nitc,tlaocolia.
Hazer mal. bufca hazerpefar. &,nite,cocoa.
Hazercaer la paletilla al niopornofaber darle amainar,
nitetetzoponia.
Hazer parcionero a alguno de alguna cofa. nite,ueuechi-
t/a.niteilamachiua.
1 Hazer fri. ceua. tacecey a.tl aitztia.ceuatoc.ytztic euatcc.
iHazercalor, tlatotonia. tlacacuaca, cencatona.y por m e
tapora. yuhqui comic.y uhquin temazcalco.
Ha^erclaro o rereno, tlanezrimani. tlaneci.rlanaliuhtoc,
tlayamanixtoc.tIaqualcantitimani.tlayeccantitimani,tla
totonixtimani,
Hazer niebla o nieblina. ayauhtimant. tlayouatimar.i.mix
tecomac.
Hazer nieue. cepayauhtimani.cepayauitl uetzi. cepayaui.
Hazergranizo. teciui.teciuitl uetzi.teciuhtmani.
Hazeragua. quiyau.quiyauhtimani.
Hazergran agua, tilaua. tilauatimani. tlayelquiaui.tlaye!
ti lana.
Hazer gorgoritas, uaualca.
1 Hazer cacao para beuer. n,aquetza,
Hazer dulce alguna cofa, nitla.necutilia.nitla.tzopelilia.
Hazerfede rogar, nino.cucuilia.
KK
H ante a.
Hazer fe de muchos granos de nieue vna pella O cofa afl.
mocentetilia.motquitimotlala.
Hazerecobdiciar el hombre olamugef. ninotenefcia.ni-
noceneneftia.ninote.eleuitia.
Hazer lo el hobre ala muger. nite,reca.nite,y ecoa.tetechn,a
ci.niccui. niccuicui.
i Hazer lo el hombre a otro. nrte,cuflonta.
Hazer lo la muger a otra. nite,patlachuia.
Hazer lo enlas mimas manos. nino,machiua.
H a z e r tray cion 1 a muger al marido o el a ella, nic.maxaloa.
Hazer de barro. ni,ooquchua.
Hazedor de barro, coquichiuhqui.conchiuhqui.
Hazia,prepoficion. teuicteuicpa,
Haziaca. yzual.nicanua/.
Haziala cibdad de mexico. mexicopa.mexicopauic,y afi
dlas otras.
Haziadofale el fol tonatiuhyquicayampa, tonatiuh y q u i -
cayanpauc.
Haziae cielo, ylhuicacpa, ylhuicacpauic.
Hazia el ynfierno. micllampa.miftlampauic.
Hazia dentro, tlaticpa.
Hazia dentro decaa, caliticpa.
Hazia fuera, quiauacpa. quiauacpauic.
Hazia riba, acopa, riacpacpa,
Hazia baxo. tlanipa.tlanipauic. tlaniuicpa.
Hasialamano derecha. tayeccampa.tlamayauhcampa,t
manentatcapa,
Hazia la mano yzquierda.topochcopa.taopchcopa
Haziadonde preguntado. cayepa.reampafeanins 5

Hazia do quiera, gagocampa.c, agoyncamp.gacapa, ca


canin.gaco yncanin,
Hazia tras. ticanpa.toteputzcopa. tocuitlappa.
Hazienda o riqueza, axcad.tlatquid.necuif tonolli.y ucatl.
cococatl:
H azienda difminuidaxlefperdiciada^o robada, aftidaxtli
taactidacalt.
H ante e. 13S
^Hebradehflodelinoodealgodon. ceycpat!.
HebradehiIodemaguei.ee ychtji.
He.aduerbiopara demoftrar. o,yzca.yzcatqui.rIaxiquita.
> Heaqui.aduerbio. ca yzca.yehi,yzca.o.yzcatqui.tlaxt-
quitta.
y Hechizar. nitc,tIachiuia nire,xoxa.nite tIanonochiIia.nite,
4 3

yolloqua. nite,cotzqua. nite,otIaxiia.nite>ixcuepa.


Hechizero, tetlachiuiani.tetlachiui.texoxqui.tetlanono-
chilia.teyolloquani.tecotzquaru.reotlaxiliani.teixcuipaii
Hechizeroquemira enagua, atlan teittani.
Hechizos, tecanecayaualzpatli, tetlapololtiliz patli, teiz-
lacauilizpatli.tey olmalacacholiz patli. tetlachichiuiliz-
patli.
Hechiza cofa hecha, tlachiuhtl tlayocoxtli. tlachiual/i.
HlKo^nombre fulantiuo. tIachiua/Ii,tlayocoztIi
Hecho de barro, goquitlachiualli.
Hechura de obra, tlachiuahztli.tequitiliztli.
Heder. n,ihyaya.ni,potonJ.
Hedificar.bufca edificar.
Hedor, hyayaliztli.potoniliztli.
Hedor de narizes. yacapotoniztli.yacahyyayaliztli.
Hedor deboca, camapotoniliztli.camah yyayaliztJi.
Hedorde cabrn o fobaquina. ciyacatoquayyayalizdi. to
quayayaliztli. chipayayaliztli.
Hedorde piedra cufre o cofa fem/ante* tlequiquiz tialxo
quiyac.xoquiyayaliztli.
Hedor demantaquemada, papel o pluma, tzoyayaliztli.
Helgadura de dientes, tlancoyoncayotl. tlantzatzayanca-
yotl.tlammacauhcayotl.tanuiuixaliuhcayotl.
Helgado, tlancoyonqui: dgayqui.tlanmacauhqui. tlanui
uixahuhqui.
Helo alhUielaalli. nechcaca.nechcapaca.nepaca.neca.om
paca o .
Heloaqui. yzca.nicanca.nican catqui.yzcatqui.yehuatl y.
Hembraenqualquiergenero, ciuatl.couatl.
Hembra pequea, ciuatepit.ciuatontli.couatepito.coua-
KK j
H ante e*
tontii.
Henchir. nitIa temitia.nitIa,pexonia.nitIa,pexonaltia.
)

Henchimiento. dapexonaltliztli.tlatemitiliztli.
Hender como quiera. nitla,tzayana.
Hendedura aIT. tlatzayanaliztli.tzayanqui.
Hender en diuerfas partes. nitla,tzatzayana. ndajtzeltil ia
nida,textih'a.
Hendedura en diuerfas partes, riatzatzayaniliztli. tlatzel'
tiliztli.tiatextililizth.
Hender con cuas. nitla,tlatllhuia.
Hendimiento con cuas, tlatladilhuiliztli.
Henderfe por fi mefmo. ni,tzayani.ni,xeIiui.nino,macaua.
Hender ledefta manera, tzayani.xeliui. momacaua.
Hendido, tzayanqui.xeliuhqui. macauhqui.
Hendible que fe puede hender, tzayanaloni.xelolon.
Hendido en dos partes, occantzayanqni. occan tlapanqui.
occan macauhqui.
Hendidoen tres partes, excantzayqui.y afit dlos dems
Hendido en muchas partes, tzatzayqui . mieccantza
tzayaqui.
Hermofo. chipauac, qualnezqui. cencaqualnezqui.
Hermofura. chipaualiztli, quanexiliztli.
Hermofear. nitla.chipaua. nitla,qualnextia, nitla.qual-
tilia,
f Herir. nite,uitequi. nite.cocoa.
Herida, tlauiteftli. tlacocolli.
Herido, uitecqui. tlacocolli,
Herirconlamano. nite,mateloa.nite,tepinia. nomaycni
te,mitia.
Herida affi. temateloliztli. teteplnilztli. temayctemi-
Miztli.
Herirconvara. nite,tJacouitequi. nite,tlacopitzacuia.ni-
te.tlacouica.
Herida tal, tetlacouitequiztli.tetlacopitzacuiliztli. tetla-
couihztli.
Herir vnacofa con otra, niti'a^ietechmotla, nitla^netechui
H ante e 130
tequ?. nitla.netechchalanta .nitla.netechca/ania.
HeridaaTi, tlaneechcha!aii!itli,tlanetechcalaniliztli.da-
netechmotlaHzti. tlanetechutequiliztli,
Herir vnas colas con otras. mo,netechcacaIatza, mo,ne
techmota. mo,netechchachaatza.
Herida . tlanetechcacalatzaliztli.tlanetechchachalarza
liztf/jtlanetechrnodaliztli.
Herir vna cofa en otra. nitla,chalania.
Herircon hierro. nite,tepuzuitequi.
Herida con hierro, tetepuzuiteqmliztli.
Herir de elocada. nice,yxili. nite,tzopinia
Herida afi. teixiizt/i.tetzopniliztli.
Herida de cuchillada, tepu/macquauhuilizti. teuitequi-
liztli.
Herirn!, nitc,tepLizmacquauhuia. nite.,uitequ i.
Herir conel dedo, nttla,mapiihuiteqni.
HeridaaTi. tamapilhuitequiliztli.
Herirliuianamente, nitcyocoxcauitequi,nite,yuia uiteg,
nitejnematcahuitequi.nite^uemmachuia.mtejquemach
uitequi,
1 Heridoferdel rayo, ni,uiteco. noptlatlatzini, noptla-
uiteco.
Herradapa facar agua, atlacouani. atlacuihani.
Herrada pa ordear, tlapatzconi. chchualpatzconi.
Herradura deberia, repuzcafrli. cauao caftli,
Herrarbeftias. nitla/epuzcaftia. ni,caualloca&ia. ni ma 3

gacactia.
Herrador de beftias. tetepuzcafti. cauallocafti. maga-
cafti.
Herrar ganado con huego- nida,tepuzmchiyotia. nitla,
machiyotia.
Herrada bemaafi. tlatepuzmachiyotilli. tlamachiyorilii.
Herradordetamanera. tlatepuzmachiyotiani, tlamachi
yoriani.
Herramienta, tepuztlatlarquitf. tepuztlachichiualoni,
Herramental, cauallo cepuztlatlatquitl.
H ante c & r.
Herrn oalcacer. xoxoyhquiraacatlaqual. oftoftli ma-
cadaqualli.
Herrero, tepuzpitzqui. tepuzua.
Herrumbre, tepu/puxcauhcayorl. tepuzxoquiyaflot.te-
puzytlacauhcayotl.
Heruir. npocom. ni.popococa, n,momotoca. ni.qua-
qualaca.
Heruientecofa. poconini. popococanmomolocani.qua
qualacani.
Heiuoraffi. poconiliztli.momoloquiliztli.popoconilizdi
quaqualacaliztli.
Heruir laolia aborbollones ola fuente o cofa afl*i. amolo-
ni- amomoloca.
Heruirla mar, poconijmocuecuyotia.
Heruor dla mar. poconiliztli. cuecueyotilizdi.
Heuilla oheuilleta. tepuzyauallalatzicoltiloni.tepuztlal-
piloni.
Heuil las quitar, ni.tepuzyaualquiquixtia, ni,cepuzyaual-
totoma, ni,tepuzyaualchchitonia,
Hezes generalmente, xayotl. xayocuiriatl.coquiyotl,
Hezes de vino, vinoxayotl, ocxayotl. xayocuitlatl.
Hezesqutar. nitIa,xayotIaca. nitla,xayocuitlatlaca.ni
tla^oquiyoriaga, nida,papaca.
^Hidalgo, tecpilli.calppflli.
Hidalgua, tecpil/otl. calppiotl.
Hidiondaboluerfeelagua. tlayliuiinatl.ytlacaui.
Hidiondo. hyyac.potoni.
Hil, chichicatl.techichicauh.
Hiendaoeftiercol. bufca eftiercol.
Hierro metatal.tliltictepuztli.
Hierroinftrumentodegurujano, tepuztepatiloni.
Hierro para herrar, tetepuzmachiyotiloni. tepuztlama-
chiyotiloni.ramachiyotioni.
Higapaafrentar, temapiltepjlhuiliztli. teixmapiltepilhui-
iztli.
Higas dar, nitc,mapiltepilhuiua. nitejixmapilcepilhuilia.
H ante h 149
) Hgado. eIeapachtIi.teltapach.elli.teL
Higuerahicoxquauiri.
Higueral .hicoxquauhrfa,
Higofruta.lomifmo. veI hicox.
5

Higo temprano o breua. quiyacatia hicox.c cuelmochi


uani hicox.
Higo antes que madure, hicox xoxo&etl.hicoxtexoxoccli
Higo dolencia del faluonor. nemexualizdi.
Higo dolencia dla cabega. quaxixipochauilidi.quaxixi-
quipiliuiliztli.quaxixittonauliztli, quaxoxalli.
Higo feco fruta, hicoxuatzalli.hicoxuacqui.hicoxtetzolli
Higosenferados. hicoxuatzalli datepitztenti. tapacholi
1 Hijo generalmente, tepiltzin.tetelpuch.ylas mugeres di-
zen. noconeuh.
> Hijoohija mayor. tiyacapa". yacapatli.
Hijofegundoohijafegunda. tlacyeua.tetlamamallo.
Hijoterceroohijatercera,quartaoqunta. tlacoteicu.
Hi/oohijamenoropoftrera. xocoyorl. texocoyouh.
Hija, teichpuch. tepiitzin, dizenellos y ellas.y olamente
ellas dizen. teconeuh.
Hijos y hijas, tepilhua. & permetapho. cuzcatl. quetzalli
tecuzcau. tequetzahul.
Hijos hijas y nietos, tepilhua. teixuiua.
Hijo de animal manfo. macad tlacaciuhqui yconeuh,
H'jo de animal fiero, tequanconetl. tequampltontli.
Hi|0 de principal o fenador, pilconed. tecpdconetl.
Hijo vnofolo. centeconetl.ycelconed.ccnterl,
Hijaftro quafi hijo, tlacpauitectli. dizen del os hombre*?,
y chauaconed.delas mugeres.
Hijaftraquafihija. tlacpauitectli.
Hilar. ni,tzaua.
Hilar el mifmo exercicio. tzaualiztli.
Hilador, tzauhqui.tzauan.i.
Hilazas que parecen enla vrina. axixtetzaualiztli.axixic-
pacuirlatl.
Hilazas para herida, tlapopochindi.tlapopochinalli.
H ante I.

> Hilo, vcpan.


Hf/ada de piedras oladriloen la pared. cempantlL
Hiuanar lo que fe ha de cofer. nir/a,cuecueco.
Hiluanado. rlacuecuecotl.
Hilauanadura. tlacuecueeo/izfi.
Hincar. nitIa,aquia,nit7a,tetzotzona.
Hincar vna cofa a otra, nirla,quammina, nifa.tepuzmina.
Hincarrrafpaflando. nitlanalquixtia.
Hmcharfoplando. ntfa,yhiyotema.
HinchamientoaiTi. tlayhiyotemaliztli.
,Hin'charfe. ni,pocaua.
Hincharoiracofa. ni te pocaua, nita,pocaua.
3

Hinchado, pocauac, pocactic


Hinchado vn poco, ach ipocaftic,ach i pocauac. achipocaua
Hinchazn, pocaualiztli, po^auacayotl.
Hinchazn de podre, t'axuizt
Hinchadacofaenefta manera, tlaxuani.
Hinchado a tolondrones, popogactic.xixiqupiltic. xixi
pchtic
Hinchar fe enefra manera, m\popocaua. ni,xixiquipiliui.
ni,xixipochaui.
Hinchazn dfta manera, popogaualiztli. xfxiqupiliuizti.
xixipochauliztli.
Hinchir. nit/a,temitia.ni,tlapexonia, nit!a pexona/tia.
3

Hinchimiento. tlapexonaleiliztli. tlatemitlizti.


Hmchrloque falta. nita,tapiuia.ntla.axiltia.nirla,temiria.
Hinchimitoafi. tlatlapiuiliztli.tlaaxitiliztli.tatemitiliztli
Htnchir de vianda. nite,ixutia. nite,temitia.
Hinchimiento affi. teixuitiliztli. tetemitili'ztl/,
Hinchir recaIcdo.mtla,papachoa.nitla,tepitztlaIia nit/a,xi
xili.nitla,cacaztza.nitla,cacuia. hitla,quequeca.
HinchimientoalTi. tlapapacholizth.riacacaztzaliztli/tate-
pitzoliztli.daxixilizti. tlacacuiliztli. tlaquequecaliztli.
Hinojo, canillan acocotli.
Hinojo filueftre. acocodi.
Hipare! eftomago, ni,izicunoa,nj,tzitzicunoa
H ante i & o 141
Hipoafi. tzicunoliztfr tzitzicunolizdi.
4T.Hobacho. otlatziuizcuie.ompa omoma. opiltfaeyni
nacayo.
Hoce podadera, xocotnecateconi.xocomecayeftiloni.xo
comecatlacuicuililoni.
Hoce para fegar, tepuz otlapalhuaztl/.otapalhuaztli.
Hocico como de puerco, tnchimalli. tentoma&i.
Hocico pequeo, tenuitzoftontli.rentomaclontl.
Hocino para lea, tepuztlatecon.
Hogar, tlecuilh.
Hogar pequeo, tlecuirontli.
Hoguera llamas de huego, tlecuep alod.tlemiyauatl.dene
nepilli,tlecocomocUi.
Hoguera para quemar muerto.micquiytlatJaya.tedatiloya.
Hoyohazer.nita,tataca.nitla,coyonia.
Hoyo ohoya.tIaxapochtIi.tJacoyoftli.tlatataaii.
Hoy uelo hoyo pequeo, tlaxappchtondi. tlacoy o&ontli
t/atataftontli.
Ho/'a de libro, cematlapali. cemmadapalli.
Hoja depargamino. cematlapalieuatl.
Hojapequea. cematlapaltonrlieuatl.
Hoja de metal delgada, tepuz amad, tepuz datzotzontli.nB
puztlacanaualh.
Hojadecoracas, tepuzuipilauipanti.
Hojadelata. tepuztlacanaualli. tlacanauacatzotzond.
y Hoja de rbol, atlapal/j.quauhatjapalli. quauhyzuatl.
j Hojadeyerua. xiuhatlapalli.xiuhizuatl.gacaatlapalli.
Hojaderofaofor. xuchiatlapalii.xuchizuat/.
Hoja de mayz verde, tocyzuatl.
tlojademayzieca. tocyzuauacqui. tlaxouatzti.
Hojade macorcademayzverde.eloyzuatLelototomochdi.
Hojademacorcademayz feca. cenyzuat, totomcchtli.
centli yzuayo.
Hojo cofa con hojas, aatlapallo. quaquahadapallo. qua-
quauhizuayo.yyzuayo.
Hojas echar loso arboles, moxiuhyotia. mo^quillotia. ma,
H ante o*
tlapallota.
'Hojas echar el may z. mozuay ota. madapalta
Hojas echar los frifoles. paparlacaroc.
Hoieldemalta tendida, necuriaxcalcototztli.
) Holgar. nn,ahana.nn,ahauiltia. nino.ceceuia. nino,que-
quetza
Kolganea. neahanaliztli.neahuiltiliztli.nececeuiliztli.ne'
quequeZaliztli,
Holgura, neahanalizcotl.neahauiltflizgod.nececeuilizgotl,
> Hollar. nitIa,ycga.nitIa,icximatiloa. nira,icxxaquaIoa,m-
tla.ycxipopoua.ypan ni choIoa, ypan nino,quetza.nitla,
}

qu'equega. , :
Holladura, tlaiccalizdi. tlaicxi xaqualolizdk daicxipopoua
liztli.tlac ximatjloliztli, riacxiquequegalizdi.
Ho! Jejo de legunbre. cacallod. uayotl,
Hollejo deculebra.couaxoneatl,couaxincayod.couaeuatL
{jbllj dequaquier cofa, euatl. euayotl. -
Holln dehuego. cuichtli. calcuichtli,
Hollinienrodehollin. cuichcho. calcuichcho.
jjollin de bao caliente, temazcalcuichtli.
jjollindehcrno. texcalcuichdi.
Hmarrache. tladamati.temamauhtia.
p o n d a para tirar, tematlatl, ta tematlauilcni.
Hondero, tlatematlaui.tlatematlauiani.
Honda cofaprofunda. uecatlan.centani.
Hondura, uecadayot.cendaniyotl.
Hondn, comitlytzinmanca.ytzinpitzauayan ytzindan,
Hongo de prado, c,acananacatl. quauhtlananacatl.tlajol-
nanacad
Hongo poncoofo. micoaninanacatl.
Hongo que emborracha. xochinanacat.tepexinanacarUx
dauaeS nanacad.macauacan nanacatl. tey uinti nanacatl
Hongo de rbol, quauhnanacatl,
Honrrar. nte,mauiztilia.nite,ixnlia,
Honrradoatfi. tlamauiztililli. tlaixtililli,
Honrrar oafanurelhijoafuspadres ceroycoshechos, ni
H ante oi 141
' tejtolbtra, .-. ; -..
i

Hontanales. apatzquitT.achicniyautJ. .
i Horadar, ntdaxoyoaia,nida,xapoda,nitIa cuittacoyon?,
J

nidacuitlaxapotla, -
Horadar y paflar ala otraparte, nitia.naiquixtia.
Horadado en dos partes. flaoccancoyontJIi. tlaocc zapov
tlalii.
Horadadoen muchas partes. tlamfcccancoyonilli.damfv
eccan xapodalli tlaxaxapota li.
1 Horca praahorcar, teplolquaujtltepilclpni\temecanil
quautj,
Horca lugar donde ahorcan. tepotoy.temccaniloy. f

Horca dedos gajos, quauhtzotzocpll.


Horca para reboluerios trigos, quammaxalolli.
Horcajopalo de dos bracos, tlapipdhuaztli.
Hormadegapato. cacuapalli.quauhxocpall,
Hormiga animal ceido, azcatl.
Hormiga ponzola, tlatlauhquj azcad.tlila/cad^tzicatl
Hormiguero, azcaxalIi.tzicateperl.azcaputzaJli.
Hormiguear bullir. n^cuecueyoca.
Hornaza, excal!*:
Hornada vnacogedura. centexcalli,
Homazodehueuos. fotpltetlaxcalli.
Hornaguera tierra, poxauactlalli.
Hornaguearla tierra, nitla, moTeua, nir7a,pQpqxpa.
Horno^Iecozer pan, texcalli tlaxcahexcaiJi. '
Hornero o hornera. tlaxcalixcac tlaxcaiic'uxiti.
hornera prjciode hornero, daxcalicuxitjlizrh, tlaxca -
lixcalizrii tlaxcahxquiiztli. .:.
Hornearvfar.efte oficio. ni,tlaxcalixca, ni,daxcaUcuxitia,
Hornenzo hi-jo depura, ychracaconetj. ychtacapiltontli,
yliuizpilronr.'i. clanechicQlpiJtondj,
Hornija.tdmaiao retama para horno, tlacoltextli.quauh-
tlayOlli.
Horro o horra de efclauo dacuitladaxtlj, dariatlacollagalli
. dacui^atlajala. tlatlaogoliili.tlaquixtilli. & per nu-taphp
LL i
M H ante -o- & a.
rii, tapapacHi. tlacqtoqililiyaztauh ymecaxic!;.' ydel
yarqn dizen.tatecjin^
' qmlflliyuhy'met
;
?. i
Horrolibre como quiera, tlacaxoxouhqui, .
Hofco bago en color, yayactic,catzatic,
Hofh'gar, nite,uitequi.
Hoftigamiento, teuitequilztli.
' ' fHtiegb generalmente, - tletl,
15

Huego pequeo, tletontli.tltepiton.tletzinti.


Huegb de poltiora o d alquitrn. tlequiquiztletl,
:
-i
Huego pegar, nitla^tlemina. nitla^lequechia.nitla^tlecauia.
Huelgo de aliento, , yhy yod. ' '
( -
Huerfanodepadr!ycnbpltntliiycnopiItzintIi,ycnopilIi.
Huelle gente de guerra, yaoquizque,
i Huir comoquiera. ni,choloa,nino>tlaloa.nino,yeltia.nino
maquixtia, hirio^choltia. teixpampa neu.
Huida enefta manera, ciollizti.netlaloliztli.neyeltihzdi*
' nemaqtiixtilizdi.texpampaualjztli. ,
Huiramndo.riiVchocholb; nino,tlatlloa,nino,yeyeItia.
teixpampaneeua, :
- ;
*; :

Huidor, choloani.motlaloanf, moyeItini.terxpampa eua-


ni.momaquixtiani.
Huidizolo que huyo.ualcholo.ualmoyelt.ualmoniaquxt,
Huirhazeraotro. nitcchoIokia.nitla.choJoltia.nitla^elt.
HuirdalgaK mulcnoloa,niualnoyeltia.niualnotlaloa,ni
ualnomacjfxtiVteixpampniualeua, ! ' ' i!
?
Huida drla manera, choliliztli.ualchololiztl i.nyel tiliztl,
Huir alezos; hcnicholoa. ucnirbjdalb.eca ninb,
yeltia,uecaninqmaquixti. "- :

Jiiirtras,- biIoti.ni'ri cuitlacuep.nino,cuepa nhilloa,


p

''nirrvtlalochcuepa. 1 j
" -- .
Huydaafi. ylotiliztli. ncuepaliztli. necuitlacuepliztli,
Huy r dlos contrarios, nino,teputztia.teixpampa nicho-
loa, teixpanipaninodaloa.teixpampaneua.teixpampani
noyeHairiino.maquixtia.' '
Huida til, 1 teixpampa chololiztli, teixcJampa netlaloli'ztli.
H ante u f 143
texpampayeualiztli.nemaquixtiliztli.neyeltniztli.
Huiaorati. moteputztiani.teixpampacholoani. teixpam
pamotlaloani.teixpapa euani.moyeltiani.momaqxtiani.
Huir para faluar fe. nino.maquixtia.
Huidizo con animo de tornar, miyanani.modatiani.tene
tlatiliani.
Humillar Te, ninocnoteca. ninocnomari. nino.tlalchidaca.
Humildad. necnotec#liztli, necnomatiliztli.netlalchitlaga
l2,
Humillacin. lomimo es que humildad.
Humillallaraotroconmifercordiaparaquefeemmiende.
nite,icnonemachitia,
HumildadaTi, neteicnonemachilciliztli.
Humillar fe apocando fe o anichilando fe. nin^adetilia, ni-
no,tepitonoa.
Humillar a otro conyra vengando fe del, nitejtlanitlaca,
nite,tlalchidaca,nke,ycnoteca.ntenecnomachitia.
Humillacin affi, tetlanitlacalizdi. tetlalchitjacaliztli. teic-
notecaliztlftenecnomachitiliztli.
Humo, poctli.
Humofacofal/enadehumo. pocyo.cencapocyo.pocca-
catzca.pocxixitica. pccmimilca.
Humofa cofa de humo, pocyo.popocan,
Humofoloquehazehumo. tlapopotzani.
Humear. ni,popoca.
Humero o chimenea, tlecall i.
Hu'ndirmetal. nitla,atiia. nitla.pitza,
Hundicionaff- tlaatililiztli.tlapitzalizdi.
Hundiconellugar donde hunden, tlapitzaloyan.tlapitz-
'.. can.tlaatililoyan.
Hundible cofa que fe puede hundir, atihloni, pitzaloni.
Hundir fel tierracafa o troxe. pachiui. acfciuerzi.
Hundimiento affi. aftiuetzilztli. pachiuiliztli.
Hundir fe o abollar fe el atabal o petaca porfe aueraftado
fbreella, pachiui.
Hundir echar alo hondo, nida^polacli'a,
H ante .
Hundidor delta manera. tTapolactiani
Hundida cofa alV t'apolacb'lli.
Hundimiento tal. rlapolactiliztli.
undiralTiconlamano. nidamapolactia.
undirconelpie. nitladcxipolactia.
Hurgar, nitla^Iinia.
Hurgonerode horno. daxixiIiuani.tIeuauanoni. texcaI- ?

leuauanoni.
Huron paraca?arconejos, ytzcuintepitontochquixtiani.
tochcalcocalaquini.
Hurta aguao efcarnidor, vafo, malinquitecomatl, necoc
teneatliuani,
i Hurtar, nichtequi,
Hurtiblecofaaii. ychtectli.
Hurtiblemente.ychtecca,
Hurtable cofaquefe puede hurtar, ychtecon.
Hurto, ychtequiliztli.
Hurtar lo publico o real, naltepetlatquica ychtequi. nita
tocatlatqui ychtequi.
Hurtador de aquello, aftepetlatquca ychtecqui. tlaroca"
tlatqui ychtecqui.altepetlatqmcaychtequini.tlatocatlatjj
ychtequini.
Hurto defla manera. altepetlatquicaychtequiliztli.tlato-
ca tlarquiychrequiiztli.
Hurtarlo (agrado ni.teopdatqui ichtequi. tlateochchiual
pan nichtequi. nt.teotlatqui ychtequi. ni.teopan axca ych-
tequi.
Hurto dlo fagrado. top tlatquiychtequriztli, teopax
caychtequiliztli.tlateochiualp ychrequiiiztii,
Hurtarquantoayno dexdoquai colaaI'una tlanauac"
nitlateca,
vHufopara hilar, malacatl. ' '
Hufada o majorca, cemmalacatl.
Hulillo de lagar.quauhylacatztli tlapacholoni. patzcon.
I ante a 8c o 8c u. 144
^ D e l o s que comienza en i. confonte.

Acinto piedra preciofa, tlapalteuilotl,


lalde color, cuzticapetztli.
Jaula grade, quauhca Hi.


laulapequea, quahcaltontl. quauhcal ,
tepiton.
lardin. xochida. xoxochitla.xoxochda
tli. xuchitepacalli. xuchichincalli.
Iardinefoelquelocura, tepcalcad. xuchitepcalcad* xu
chipixqui.
Iarrodevino. vinoapilolli. vinotecontontli vino con
torirli.
) Iarro qualquiera. apilolli. tecontontli.
larrillo. apiloltontli. recontepiton, tecontontli. uicolton-
tli.uicoltzintli. uicoltepton.
IafTarfangrarjaiTando. nite,xoxotla, nite,tetequi.
IalTaduraral. texoxotlaliztli, tetetequilitzh.
Jafiador. texoxotlam, tetetequini.
Iarpe. tecpacicuilii.
laualinpuerco filueflre. quauhtlacoyametl.
Iazmm dlos vergeles, uilacapitzxochitjl.
^ I o y a . teocuitlacutcatl. I
Iovero que vende joyas. teocuidacozcanamacae,
Iornadacamino de vn<a. cemilhuinen^milizri.
Jornalpreciodetrabajodevndia. cemilhitlaxtlauiif.
Jornalpequeoderamanera, tlaxtlauiltontli,
5 lornaleroeiquelogana, motetlaqueualtiani.
Cjlubileoao de remiTion. lomifmo. vel,te-
tlapopolhuilizxiuitl.
Iubilado uelto de trabajo, yyollotlamnemi, tlacnelilli,
j Iubiladofer, noyollotIamaninemi.ni,tlacneliltJtinemi.
Jubn, lomimfmo. ve|, tlacuipilli.
lubeterofaftrequeloshaze. jubonchiuhqui.jubonitzun-
qui.tlacuipilchiuhqui.
Iuderiaayuatamientodejudos, judime ynnecentlaliliz,
I ante u>
ludio, judio tlacatl. judio oquchcli.
ludia, judio cuatl.
I udio rera/ado. tlaxipintectli judio.
udiegacofa. judioyotl. judiocayotl.
Iudicialcofa, tlatzontequiliiiztliytechpoui,
juego de palabras, camanallatoli.auillatolli. tentlamach
tli. uetzquiztlatolli.
luegode veras ynodeburlas, netlatlanilizt/.
luego de plazer, neauiltiliztli. neauiltiloni.
lluego de fortuna, patolh.amapatolli.
Iuego/de axedrez. quauhpatolli.
luego de paTa palla, tetachichiuililiztli. teixcuepaliztli.
tamatiliztli.
luego de bolos. nequauhmomotlaliztfMiequauhteloIomo
motlaliztli. nequauhteloomimilhuiliztli. nequauhtelolo
uiliztli.
luego de pelota conla mano, nematotopeuilztli.nemata
payolhuilizti.
luego de pelota conlas nalgas, ollamaliztli.
luego corofas como quien juega con pelota, nexoxochi-
tlaxiiztli.nccecencatouiiztli.nececentehuilizti.
luegode con dosotres pelotas echndolas enaltoy fornj
do las arecoger. tapayollalacaliztli.
luego de naypes. amapaco/i,
luego de pelota conla rodil/a. netetemiuilizt/i,
Iuegos de mirar.tlamauicoli.tlayeyecoliztli.tetiatttiliztli,
1 uegos de pelea, neyayaot/aliztl.
Iuegos a cauallo. caualiopa neauiltiliztli. cauallonetlada-
loliztli.
luego de caas, cauallopnemiminaliztli,
luego para defenojarfe. neellelquixtiliztli.netlaocolpopo ,
loliztli
Iueues vn da dla femana, lo mifmo, vel, tlamacuilti. ye
macuiiijhuitl femana.
Iuezordinario, tetlatzonteqniliani.topi/e.
Iuez dlos edificios, tetzotzoncatlatzontequint. tlaxtla*
I ante u> ~ 145
uilreyecoani.
Iuezdelos"ladrones, ychtecca tedatzontequiliani.
rugar juego de fortuna, ni^pato. rijonupatoa. n^amar
patoa. . . ... .'
IugaraiTj con otro. hite,patouia,riite,amapatoua.
Iugadorenetamanera, patoani.omipatqani.amapatoa-
n.fepatouianJ.
lugar aids bolos, hino.quammomoda. nino.quauhtelolo-
uia. nmox^uauhtelolomimilhuia. ninoquahtelqlomomo
ta,. [,,-.'. ;
. ..
Iugdp,r.t,. m^
quauriteolomimilhuiani.
lugar ala pelota cotila mano. nino,tnatotopeua 4

Iugadoraffi. iomatotopeuian. " '


lugaralapelotaconlasnalgas. nxIIam3,nin,oUamia ni- t

te,ol amia.
Jugador tal. ollamani, tellamiani. ollaqui.
Iugar co rofas. ninp,xoxochidaxiIia, nmoxecencatplhuia
ninoxecentelhiiia. :

limador.tal., mqxo^QcIiitlaxilian'.mocecencatolhuyani.
'moxoxocHdxili.' mbcecricitolhui.mbccentelhiriiV
lugar con dos o tres pelotas echad olas enalto y tornadlas
a recoger. ri,tapayolIalaca. '
Iugadoraffi, tapayollalacani. tapayollalazqui.
lugar alos naypes. n amapatoa, nin,amapatou/a,
5

Iugadoraffi. amapatoani.mamapatouiani.
Igdoponeractjidadjdedinros queen tres oquatrojue
gos lehaganadofucontrarip'a queenvn folojugfe
defquitedetodo oqueelot"rolegane enel vltimojuego
3

otro ttoquato en'os piros tres oqtiatro le a ganado, ni,


cenquic; ycrii,cenqu!ca.', '
Iuglar. dadaman, cacamanaloa. tetlaueuetzquiti.tetlatl
uetzquiti, tlatlaxochu. tetlatlaxochti.
luyzio. tedarzontequililjzdi.
luliomes, lomifmp.vel,ycchiconted metzdi.yncexiuid
luncodelgad. xumalin, f
' ; ; [

MM
c ;
' ' I ante u.
Itinco gordo y largo. oztopiln.tolni!miH.yztaftoIn. r

>Iunqa. .atolin.ytztolin.
nio'ms./ meimb ve/, ycchiquacem metztli yncexiuitt
> Itar b ayuntar vna cofa c5 otra.nitlajnetechpachoa.nitla,
; ne^echtlalia. nitIa,netechaloa nitla,nami&ia nitla,ne-
4

panoa.ntla,centetilia.
IunturaaT, tlanetechpacholiztlrtlanetechtlaliliztli.tlane
techpacholizth\ tlaiietechgaloliztli.tlanetechnansictiliz--
tli.tlatiepanoztli. tlacentiliztli.
Junta de dos ros, ycetcaynomeatoyatl.ynepaniuhca.
Juntera de carpintero, tlatmelaualoni.tla'nacazcopinalon;
i Iuntarnenteadusrbio. cen.cepan.gazcen.
Iuntoconotracofa tocndola, moquanamiqu,mbquam
na.moquajaloa, ' '' ' .
unturaaiTi. nequanamftiliztli. nequaga/oliztli.
Juradoenlacbdad. tecutlato.
Juramentado, juramento oquichiuh.
Juramentar, nitenuatiaynchiualozjuramento.
uramento.Io mefmo ve,tlalqualiz.tli.
Iurar hazer juramento, juramento nicchiua, nictennami-
1quicruz,vel,nitlalqua.
lrar falfo. nctlapictennamiqui cruz, nicilapcchiuajura-
mento, niquizt/acachtia juramento.
I u r i dcori. tlapacholi z el , te aua 111 iz d i.
Jular. c'auallopniteixih.cauallopannitettacchnamiqui,
luftaafi, caullopan teyxililztli. cauallpa n neixnamic-
yxiIiizdi\caullopannetlaIochnamquiIiztI(, 1

Juila cofa, quinamiqui.neneuhquilcci.


Iufamente. melauaca,
Juticia. tlamelauacachiualiztli. tatlameauhcachualizdf.
Iutiderojuaz. tedatzontequiliani.tetlatzacfltiani. chica-
uacatlarzontequiai. chicauactetlarzacuiltia ni.
Iuliciar. nite.tlatzacuitia. n'.te.tlayhiyouilti a.
Iufticiadot tlatlatzacuiltilii.tfatlayhyyoiiiltili.
lulicaafi. tetatzacui/tiliztli. tetlayhiyouiltilizthv
Iuzgar. aite datzonteqiHlia.nit,tItIaiI ia.
J
:
y ante a d & e, 146
luzgado* tltlatzontcquililli. tlatlatlalilill.

IJlYelos quecomiengan en, y vocaf.

coniuncon. yuan.noye.yequene.auh.
Ya,aduerbi de tiempo, ye.ca .caye.
Yazer. ni,.uetztoc.nonoc,nonotoc.
Yazija, uetztolizt/i^nIiztli.onotoliztH.
^[ Yda. yaliztli.
Ydolo. teqacuilli, teteptl. nenetl.toptli,
;

coloth
Ydolatar. nit.'a,teotoca.nirJaztIacateotpca, nitlacatecpo
notza.
Ydolatria. tlateotoqufliztli. yztlacatlateotoquilztli.tlaca-^
tecolonotzliztli.
Ydolatra. tlateotpcani.yztlacatlateptocani. tlacateclo-
notzqui.
Ydropefia. ytixiuiliztli.ytexiuilztli.ytexiuztli.
Ydropico. ytixiu/ni.ytixiui.ytexitiirti,yteXiui.
Yegua, ciuacauallo. cauallo ciuatl.
Yeguada de yeguas, centlamantin ciuaeaualFome.
Yeguarizoquelasguarda. ciuacauallo pixqui.
Yeguarizo que echa garan, cauallo dacuitiani.eauallo te
quetzaltiani, . .
lYelooelada, cetl.
Yema de hueub. totoltetlycuztica.
Yema de vid. xocomecatyytzmolincan.xocmctlyto
J^moliuhyn,
Y e rmo defiertp con arboles.quauhi x tlaua ti. q uhtlacacata.
Yermo fin a rbles guna grande, y xtlauatl. y xtlauaca*
, gacayxtlauatl.
Yerma cofa. yXtlauyo. gcayxtlauayo.
Yerro, netlapololtiliztli, neixcuepa'iztli.
> Yerno marido de hija, montli.
; Yerno marido de nieta, yxuiuhmondi.
Yertoetardefrio. niceapa,ni,ceppua.
MM j ,
Y ante e & gy
Verro pararfeel mu rto quando e/pira, moqapp*tza;;iM|:
paua. '
> Yema generalmente.'- xiuit -
> Yerua comeftible, ,qui.litl ,
Yeruabuena, caftilan epacotf.
Yerua mora, tohojiechic.h'v
Ygrua- par ai beft/k^C'. / mf jad'^ualf .
4
1

Yru x a b ' b n e r a g u ' ^


Yeruade balletter.,'\ mipili. V

Yefca de huegoVrlxotlaltiloni.tlexprlaltJIbn, 1

YeTo. tlaquauactlaltzacudi, tecoqiiitl.xitaltetl. tetic; ad.


Yglefia.lo mefmo vI.,teop.teopandi.teocalii.teopn
. calli. . .
Ygualcofacbmohombres mantas palos, nenehqui.ne
neuixquj. ;;
:
: /'
Yguacofacomo fuelo pared o tabla, yxmanqui, yxmani.
cemixmanquiit/auelmantji. tlayxtecti.
Ygual mente,, neneuhea. ,
Ygual de edad, neneuhqui yxiub. neneuhqui y tlacatiiz;
mucheua.neuaneua, can cenclacatque.
Yguala en compra, heten nonptzlztl. netentotoquilizfli
Ygual pelo, neneuhqui. nneixquipeb,,hnccocyxc;ch
neneuhqui tlatamachiua'iztli,
Ygualdad. nenetihcayotl. neneuheatiliztli. neneuiiztli.
Ygualaenelpleyto. netlaceceuilizdi.necanonotzalitl,
nech nonptzaliztli, . \ , . . -
Ygualareeneftmanera. nino clnnotza. riino;tlcec*
3

Ufcoino,chnonptza. _
Y\gaaJa cofasiianas.' nida,ixn^na.,nitl ixtca. nnl.uel-
r
>

mana. nida,uelteca. ;
' '
Ygual cofaalTi, tlaixmandi.tlaixmanaUVtaxtectli.tla
uelteftli.
Ygualdad enefta manera, tlaixmanaiztli, tlaixtequiliztli,
tlaueltequiliztli, *
Ygualar cofaslargas. nitla.neneuilia.
Ygualepaaffi, tlneneui'fiihy - ' * - . .
Y ante - g j 1-& m 147
Ygualdadtal, tlanefietiili/iztlf. : -
Ygualar con otro, nite,neneulia.nite,rieuuilia. rutead
Ygualarloafpeo. nitla,ixpopoua, nitla,ixmana, nitla,ix
yctia. nitla,ixquahua. nitla,xxtpetzoa.
Ygcialcoaaffi, tlaixpopouhtl.taixmtli.tlaixye&illi.ta-
ixquauhli. ' '
Yguldadal.'tlaxp
lizt!i.taxquauhuiIztJi, ; .,
ygualdad d da y-rioehe, neeuhqu yn.dacatliyuuali.\
flfYjada de peleado, y ripaneua. ytieuayo.
Yjda parte del cuerpo. tomiyauayuc.tcoyoya.tocuet
:

pachiuhca*
Yiaies.- tococoyony. rocuecuelpachuhca.
Yjadaenfermedad. quauhtilizt//. uapaualiztlf, ,
^YlJuftreto^ rnauiztic.nia-
ui^aKq'uirtefnaloni,;ijiotenyotian: .:
Ylidtadb. amo monequilanecon achiualoni. :
Ylidto affi. anequiliztli.achtaa/zdi.
Yluminarlibios.- riida^lamachia. : - -
Ydminaidor d libros, dadatJamachiani.amoxdadada
machi ani. r /

Yluniinaciondelibros- datladamachilizdi. amoxdarlada-


machiJizrli. '
YluminadosJibros. dadatlamachilli.amoxdadadamac'hil/i
^[Ymagndealgunacofa. teixiptla. daixipdayud.
Ymagirar. nida.nemilia. nino,yolnonotza, nidainaniiq.
ntla,tlala.
Ymaginada cofa, tlanemilili, tIayolhuilli,t!alnamict. t)a-
tlalllll. ' : i;
>:'.'> :
' r-K.'; ;
Ymaghacion. tlanemililiztli, neyolnonotzajizdi. tlalia*'
miquiliztli. tlatlaliliztli, ..
Ymagenfacardetracola. .nitlacopiria.nitla,quixtia.nit)a, [

oftacaana nitla,machiyoana.
Ymagen Tacada affi, dacopintli, tlaquixtilli. daoctacaandi
tlamachiyoantli.
Ymmoitalcolaj. amiquini.auelmiquni, aycmiquini. amo
*r ;
;: X ante,-. mv
^ m i q u i n i ayc poliuu.i.cemmcayeni.
Y inmortalidad, ayc miquihztli, ayc poliuiliz tli. cemcac
yoliliztli.
Ymmortalmente. amiquiliztica.
i Ympaeientenoufrido. cqcOle.tlauele.qualanini. tlauel-
c uini.a tlapaccayhiyouia ni.
Y m pa c iericiafir.: tlauellod. cocol Iotl.qyalcay otl.adapac'
;

cayhiyouiliztli.
Ympacientemente. tlauellotica. cocollotica. adapaccayhi'
youiliztica, : , .
Yinpacintetefer. ni,tlauele. ni,cocole. nqualaqui.an,
tlapaccayhiyouia.
Ympedirquenfehaga alguna cofa, nite.riacaualtia. nite
elleltia. - .=....-
Ytnpedido afTi., riadacaualtilli.daelleltilli..
Ympedimientotai, tetlacaualtiizdi. teelleltiliztl.-
Ympedir alquefequiereyroxletener aloque atid.a. -nitej
tzicoa. nite,tlalia. nite.caloa,
Ympedidoaffi. tlatzicolhVtlacaloIIi.tladalili.
Ympedimento tal. tetzicolizdi.tecaloliztli, .tetlaliliztl
Ympedimento tener, ytlanechelleltia. ytlanechtequipa-
choa. . . .;
Ympedimento afi. neelleltiliztli.netequipacholizdi.
Ymperio emperadorytlatocayo.
Ymperia cofa, emperador yaxca. emperadorytechpout
impetrar alcancar nitla,cnop(huia..no,maceualti. nq,c->
nopilti,
YmpetradoV tacnopilhuilli. maceuhtl;
Ympetrqcion. tlacnopilhuiliztli. tlamaceualiztli. 5

Ympetrr rogando. n,itladadauht ja. ni.te,tlatauhtia. . :

Ympotracion tal. dadatlauhtiliztlii terlatlauhtilizdi,


Ymportuaofin tiempo, cenca tetequipachoani,teixtam-
pilcatinemi.ayxtlatziuini.amoxiuhtlatiani. teellelaxitia-
ni. teixcmtinemi. atecauhqui. atetlamachtiani. amoto
tocama.amonauatilma.
Y'mportunofer fin tiempo,: cenca nite.tequipachoa. teixtl
nUpticatinmi. an.ixtatziui. ani, xiimtlata. nite.elle
sitias tfeixtlftni,mtinemi. anitejcaua. anite.atlamachtia.
aninojotOcacama.aninnauatilma.
Ymportunidad aflV cenca teteqipacholiztli.teixdpilca
tinemiliidi.a.y.xdatziui lizdi.anexiuhtlatiiiztli.teellelaxi
tnizrl.teclammicci liztli .teixdammtinemilizrii.atecaa
lizdi,
Ympp runamete, atcadamachtica. teciammictiiztica.
' teixdapicatinemilztica. teixtlammtinemiliztica.ateca-
ualiztica,
Ympnr por encima, ypnic^tlalia, nitla.tlapiuia.
Ympoficion delta manera. teptlatlalilizti.tatlapmilzt/i
Ympofible lo qu rio fe puede hazer. auel/.aueirti, aueli'tini
Ympofibilidad. auelitilizcori,auelitiliztli, aue/chiualiztli.
Ympbtente cofa; fleyueli. atleuelquichrua.atle uelay.
;

Ympotencia afi. atle uelitiliztli.aueHtiliztli.auelchiuaf izdi


Ympotentepara engendrar totomicqui.o tlamicb'.tzim
micqui,
Ymptenci aTi; ttomiqilizdi.tzim miqu3izfli,dami
tilizthV
Ympnmir complibros. ni,tpuzdacuiloa,
Ymprefla cofaaTi tltepzicuilolli. :

Ympresfortal, tpuztlacuio,
Ympresfionati .(filieet) elacfco deimprimir. tepuztla-
" cullliztli,
Ympreffionlaymprenta. tepuztlacuilofoni.
ffYnabil cofa, sntlacatl.atlacaqumi.c&jnemi
niatetepon.matzicqu.
YnabidadTi, enentIacayod,annemilizgotf.mtete
pyod.matziquayotl,
Ynclinavfe; : ni,tolo, nino.pachoa.tlalpanni^tlachia.ni-
no,pechteca.
YnclnadoaTi. mopacho.tlalp dachixqui.mopechtecac.
Ynclinaro hazer inclinar a otro, nite^tololtia.nircpechte
ca. nite,pachoa,
Ynclinaciontal. tololiztli.nepacholizdi.nepechteqiliztli.
Y ante n; Y
Yticlinacion acHe. tetololtifizdr.tepechrequilizdi.
* Yncnarfe aficiona* fea alguna cofa yfechyetzinoylo,
Ynconfideradamte.hazer algo* nitla,yliuizchiua,ni,tiax
colpa. hitla,yliizuia. nida,ixomau acaehiuai. amo nicne-
matcachiua nitlaxolo'pichiua. . ...!;-.S.I
Ynconfideradamthechoaffi-. dajIiuizchiudiV, txcplol/i.
tlailiuizuli. daixtomauacachiuhdi. atlanematcachiuhtli.
tlaxolopichiulici.
Yncoftante cofa, yullocuecuepqui. ampypllochicauac
amoyollotapaltic.tlaauilmatini , ,,.
Ynconftanci. y ullocuecuepcayotl. ayollo chica.ualiztli t 4

ayolIodapaltilizdi,daauiImatiliztli, :i

YnconUntemerite, yullocucuepcaypdca^ypnocbjca*
YncontinnteencofadepaTon, auel modacaualtia.
Yncontinencia. anedacaualtihztlL
Ynconucnientecofaqueno cpnuicne. amompnequi.achi
ualiztii.aeleuiliztli, ' . ,,.
Yneiraf 'nite,yoiieua. nit&ypllpria,pana. nitexiyalda, ni-
te,yolacocui.niteyollocholoitia. nite,aulpaua. :

Yncitacion tal. < .teyoleualizElt, teyollapanaliztli. teciyalti*


liztli.teyolacocuiiztiiteyplphplpldlizdi, , , , . ,
Yncitado, tlayoleuht/, tlayollapantli. tlaciatil/i,tIayoIa
coftli.tlayollocholQltilli.tlaauilpaulli.
Yncitador. teyoleuhqui.teyoleuani. teyollotlapanani.te-
ciyalnani. teyolacoQuini, reypllochololtiani, teauilpaui-
a ni. : ,:
Yndigeftonodigendo, ayamoremo.ayatemo. atemo.,
Yndigefti. ayatemolizfhiayaniotemoliztlj.atemqlizt/i.
Ynduftrioro,mmatini,datlaIiani,tlaiocoyani tlanemiliani
?

Ynduftriofo fer. nin inati.ni .tlatlalia. nitlajyucuya.nitla;


J >

nemif/a.
Ynduftria alTi. nematiliztli.tatlahliztli.tlayocoyaliztli.da
nemiJiliztli.
Yndulgencia perdn. tlayhiyouiIizcaxaualiZitli.tetlapo-
pglhyiiiztli.tetlaocolilizdi.; . r-,\ CA iV ', . iy Ar
Y ante n. 149

Yndulgencia del papa, teicneliliz di. te daocoliliztli.


Ynduzjr por razones, nire,datoJciya/tia, nite>nonotza.ni
tcyolmaxiltia.nitcyoHapana.
YnduzdoafT, datlatojciyaltilli. tlanonotztli.dayolmaxi
tilli.tlayollapantli,
Ynduzidortal. tetatolciyaltiani.tenonotzani.teyolrnaxjl
tiani,
Ynduzidora cofa, tetlarolcialtioni.tenonotzaloni, teyol-
maxi/tilonj.
Yndwzimiemoaffi.tedatolcialtiuzdi.tenonotzalizrii.teyo!-
maxilfiliztl.
Ynfamar. nite,mauzpoloa, nire,mauizcopofoa.nte,rna-
uizcopopoloa.nite tlauelijocatoca. tepan nite,teca. nite,
)

auilquixtia.
Ynfamado, damauizcopoIoHi.aoctJeypanitto.t/aueliloca
macho.aocquenitto.tepanonoc.daauilquixtilli.
Ynfamador, temauizpoioani.temauizcopoloani.temaui;?
copopoloani. tedauelijocatccani, tepan tetecani, teaPil-
quixt/ani,
Ynmia, temauizpoIo,iztli,teaui!quixtilztIi. tepan tete-
quilizcotl, temauizpololizcotj. temauicopololizgotj. te-
tlauelilocamatizcotl, aocftle ypantejttahzcod.
Ynfamado er. ni.maujzpcJolo.ni^nau/copoJolo.ni.daue
lilocamacho.aoaieypnitto.tepanniteco.nauilquixtilo,
Ynfernalcofa. micclan cayotl,
Y nfiel de quien nofe fia. aytech netlacaneconi. ay te h ne-
c

caualoni,ade uelpialtiloni.amo teuelyolloti.


Ynfidelidad enefta manera, aretech nedacanequilizrli.ate
tech necaualiztli. adeueltepialtiliztli. amotcuelyolioti-
liztli,
Ynfielnochriftiano, tlareofocani.tlacatecolonotzqui.
Ynfidelidad aiTi. tlateotoquilrztli tlacatecolonotzalizti.
Ynfiernolugardedaados. mi&Ian.mitlactl,
Ynfinitoen numero, amo tlqui.amopouhqui.atleypcub,
ca.amotlamini.
Ynfinidadalfi, atlamiliztli.apoualiztli,
NN
Y anfe ri.
Ynrmitatnente. atlamiliztica.apoualizfca.
Ynformar. nitla,nonotza.nula,poua, ni.tatolmeaua.
Ynrormacion, tlanonot/.aliztli. tlapouah/tli.tlatelmelaua
liztli.
Ynformado. danorrotzdt.riapouiliHi.t/arlato'melauiH..
Yngeniar. bufcaynuentar.
yngenio fue rea natura!, dachializdi.dacaquiliztli.yolloca
yot!.
Yngerjiofoafi. tlacaquini.yollotlachian.
Yngeniolamte defta manera- tlacaquiliztica daclvaliztica.
Yngratitud. bufca desagradecimiento.
Ynhumano fin caridad, amotlacatl.adeytechca tlacayot,
amo teicnoitrani. ade y tlacayo.
Ynhumanidaddefta manera, atacayorl. areicnoitrafiztli*
Ynhumanofer. anitlacatladenorechcariacayotl. aniteyc
noitta. adenotlacayo.
Yn juria.tepinauhtiliztii. tetelchiualizdi.teca necayauabV di,
'Ynjuriar nite,pinauhtia.nite,telchiua.tecanino,cayaua,
Yn/uriado. tlapinauhtilli. tlatelchiuhtli.
Ynjuriador. tepinauhr/ani.tetelchiuani.tecamocayauani.
Ymunarconpalabras. nire,tlatolpinuht.ia,
Ynfuriadoa,ri. tlarlatolpinauhril/i,
Ynjuriador tal .edatolpinauhriani.
Ynjuria eneftamanera. tetlatolpinauhtiliztl.
Ynjuftacofa, amoqualli. amomelauac.
Yniufticia. aqualtilrztli, amomelaualizdi.amelauacachiua-
lrzdi.
Ynjuftamente. ame'aualiztica.
Ynobeditepor ierfoberuioyprefumptuofo.psrmerapho.
amo mopilollani .amo mopiloani,
Ynocentecofa, atley tladacol.amotlatlacole.yecth yyollo,
Ynocenca. atladacoztli. chipaualizdi.
Ynocentemente. atlatlacoltica. chipaualiztica.
Ynquetacofa fin repofo. auic yauh.amo tlacatlalia, taca
ca,adacaycac.aquiyeuailhuia ac tcane.
f
Y ante, n . 150
V*nquictarmoIetar. nite,amana, nitemcciua. nite^Iapo-
lohia.
Ynquierado. tlaamanth .tlamociuilli. tlatlapololtilli.
Ynqnietudaft teamanaliztli.tlamociuiliztli.temociuiliz-
tl. tetlapololtiliztli.
Ynfigni'as dehonrra. tedauizma&h". tlauiztli.
Ynfign'asde vencimito.tiyacauhtlatquitl.oquchtatquid.
Ynttanaapnefla. teiciuitiliztli. tetototzaliztli.
Ynt indo natural, yuhquiyelzrli.yollayximachiliztlj.,
Ynftrur.bufca dotrinar.
Ynftrurnentodequalqu.er arte. dachichiuaToni. to.teca-
tlatquitl.
Ynltrumentomufico. mecaueuetl.pedacalmecaueuetl.tla
pitzalli.
Ynftrumentodequatrocuerdas. mecaueuetlnauymeca
yo.vel,nauitemiymecayo.
Ynrrumetodecincocuerdas. mecaueuetlmacuilli yme-
cayo,yal"idlas dems.
Ynterprete. nauatlato.
i Ynterpretarenotralengua. ni.nauatlatoa,
Ynterpretacion tal. nauatatoiiztli.
Ynterpretada cofa defta mane ra. tlanauatollr,
Yntricaroenhetrar. bufca enhetrar.
Yntroducionde platica ofermon. tlatolpeualiztli.tatol-
tzinti/iztli.
Y n tienta rio. tlacen tlalil amad.
Ynuentar. ni.tiat/alia. nitla,yocoya.nitIa,ncxtia.nitIapqut.
nitla.yollotetria.
Vnuentada cofa all, tlatlalill. tlayocoxtli. danextilli.tlapic
tli.tlayolteouii.
Ynuencion tal. tlatlaliliztli, tlayocoyahztli. tlapiquiliztli,
tlanextiliztli.
Ynuentor defta manera, bufca vnduftriofo.
Ynuernaftenernuterno. ni.tonalquiga.
Ynuemal cofa de inmerno. tonallacayod.tonalcavotl. to
NN j
Y ante n o p & r.
nalco mochiua,
Ynuernalfruta tonaltzapod.tonalxocod,
Ynuernal majorca de mayz tierna, tonalclotl, yafide
los dems.
Ynuierno. tonalco.
JYo. primera perbna, neuharl. ne. ni. pronombre
Yppcrefa. neyetoquiliztli, nequaltoquiliztli. tlaxpant
liztli. teixcuepaliztli,
Ypocrita fimulador, moyeftocani, moqnaltocani, m o d a
canenequini. daixpam'ani, ytJcaquiaytlauelilocayo c,
quidana. texcuepani.
1
9jYr. m\auh, ni.yatiuh.
1
Y r por agua, non,adacuitiuh. non.atlacuu.
Yralugar. ompani.auh,
Yrporlea, ni,quaquauitiuh.
Yr por madera. ni,tlauianatiuh.
Yrporyerua. ni,cacapitiub.
Yr portrigoo mayz. ni,daoIcacatiuh. ni,tiaoIcuitiuh.
Y r creciendo o y r aumentndole alguna cofa, macoqtz
tiuh. ualaftiuh. tlapiuixtiuh.
Yrallamar. nite,notzatiuh.
Yr detenindole por temor, nino,telquetztiuh,
Y r a v e r . nite,ittatiuh.ni,tlachiatiuh,
Yr a ve ra menudo. nite,yyttatiuh. ni,tladachiatiuh.no,
tlatlachia. nonte,iytta.
Yr a ver otra vez, yenoceppa nonte,itta, non,tIachia.
Yr porfuspies. n,icxinenemi.
YraiTi a menudo, nuycxinenemi.
Yrpordebaxo, tlani n,quica. tlanini,nenemi, tlanini,
yauh.
Yrdeffaparte del monte, tIateputzconi,yauh
Yrdefaparte delamar, areputzconyauh..
YrdelTa parte del rio. napano. n.icxipano,
Yrpreftoycon tiento, ni.nematcayauh.ni.nematcatoto-
ca. ni,nematcaiciuhtiuh,
Yr a arrebatada, qualtiuechilizdi, qualtuetzuztli. qlti
Y ante f f & uv 151
quicaliztli. ponontiuetzi/izdi.ayouiqualanilztl.
Y ra euuegecida. uecauhqualaniliztli. uccauhqualantine-
miliztli.
Y ra de dios, teoqulamliztli.yqualaniliztzitotccuyo dios
ytlaueltzinyndios.
Yrado fubifamente. ayoui qualanini, ayouipoconini.ayo
uitlaue/cuini ayouimomociuiani.
Yrregular, anauatilpiani.atlatlalih'zpiani.
Yrrigularidad. anauatilpializtli.atlatlalizpializtli.
Yrregularmente. anauatilpiazrca. atatlalizpializtica.
^ MjYln tierra cercada de agua, ueyapcatlalii.ueya
pcaaltepetlalli.aneptlacaaltepetlalli. tlauactli.
Yfopo pa rociar, teauachiloni. teatzeluiJorM,
Ytoria. nemilizamatt. tlatolotl nemilizcotl.
Ytoria deloprefente. quinaxc nemizamatl, quinaxc*
tiatolli.
Ytoriadeaoenao. cexiuamatl.cexuht/acuilolli.
Ytoria de da en dia, cecemilhuidacuilolli, cecemiJhuia-
;
moxt!i. v

Ytoria dlos tiempos antiguos, ueuetlatofli. yeuecauh-


tlatolli. ' ' ,
Yfton'ador. tlatolycuioani. nemilztlacuiloani.
Ytoi alcofa, tlatalilli. tlacuilol.
y fifYten,coniuncion. ocyu. ocnoyu.yequene,
Yugopa vnir. quaquaueqyntlauilanaya. quaqua-
ueque ynquauhquechtlauilanaya*
Yugada de tierra, quaquauequeyncemlhuitlaelimic.
Yunque de hierro, tepuztlatzotzonaloni.
Yunta de buey es o muas, centlamtin,
4fYzquierdo opuchmaye.
f

j Yzquierda mano, topuchma. opuchmaitl.

IfDel os que comienza en L,


L ante a*
f
Abio,olabro. tend renxfpalli.
Labrartierra. n,ebmiqui,niuchiua.n?,
tla!chiua.ni,tlaay.
Labrada tierra. taelmi&t/i.tlacuchiuK
th.tlalchuhtli tlaaxtli.
Labrador tal. elimiquim. tlaayni.cuchi
uani, quenehiuhqui.tlalchiuhqui.elimic
qut. tlaaxq ni.
Labrador ruftico. milacatl.miadacatl mpanecatT.
? Ladradorcomoyo. nomdacapo.nomi/aca ycniuh.
Labranza de tierraarte. elimiquifiztli. tJalchiualiztli.cu
cliiualizjod.e/irniquiizcotl.miiiatiacayotl.
Labrar de aguja. nitla,ixaquia.
Lacio o marchito, cuedauhqui.jotlacb'c.cocoxqui.
Ladera decuela. teped yxilan.tepexilandi.
Ladilla, yxocuili.yxtamagolciuiztli.
i Ladina cofa, nauatlato. tetlatolmatini.
Lado dieftro o finieltro. totzcalco.yizcalli
i Ladrar los perros, nitla, uaualoa, ni,nanalca. nitla,ua
iialtza.
Ladrar con otro, teuan nida,uauaIoa. teunda,uaualrza
teu ni.nanalca.
Ladrarcontra otro, nite,uaualtza, nite,uauaIoa. nite,na
naltza.
Ladrido de perros, teuaualtzalizdi.tlauaualtzaliztli.tlana
nakzaztli.
Ladrarpor diuerfas partes, nouianpa ni,tlauauaualtzati
nemi.nouiannitlananaltza tinemi. nouianpa ni tlau<iua
>

loa.
Ladnllode barro cozido, xamixcalli.
Ladrillera donde fe hazen. xamixcal copinaloya.xamix
cal chiualoya
Ladril/adofuelo.tlaxamixcaltecrli.tlaxamixcalmantli.
Lad n/Iarel fuelo. 'hiela,- xamixcal mana.nitla, xamixcal
teca.
L ante a. 152
L acfron efconcdo,'' 'ychtecqut.ychteqt.in. ' # '
Ladrn publico, tetla ,cmcuiliani.rer)at;aJochtiani, teich
tacamictiani.tetlacencuiliani.
Ladronicioai, tedacuicuilihztli.tetlatlalochtitilizti.teda
cmcuililiztli.
Ladronidoenefcondido. xchtequiliztli.
Ladt deUs rentas publicas.bufca hurtador.
Lagar do pifan vuas. xoco mecaquequ.c, aloya.
La?ar de viga, xocomecapatzcoy.i.xocomecapatzcaloya
1 Lagarto animal, quauhquetzpalin. texixincoyotl.
Lagartoponjoofo. acaltetepon
Lagarto grande de agua, acuetzpalin.
Lagartija, cuetzpan.topid. topitzin.
Lago de agua. uey atezcari.
Egofra dla tierra.' chapuln, acachapulin. acachad.'
Lgofta dla mar. lomifmo.
) Lagrima que cae dlos ojos, yxayotl.
Lagrima pequea, yxayotonth.
Lagrimla cofa, choquizco.yxayoyo,
Lgrima/del ojo. tixxomul. tixcuichil. tixtencuilchil.
> Lagunaolagunajo. uevatezcatl.
Lamedorquelameeidoliente, riachchiualnecupatli. da
tlaciznecuparli.
Lamer, nitla.papaloa, nida.ixnenepilhuia. nt/ajixtetzca-
loa.
La mida cofa, t/apapaloli.tlaixnenepilhuilli.tlaixtetzcalolli
Lamedura obra deamer. tlapapalolizdi.tlaixuenepiiui
liztli.
Lampara, lomifmo.
7 Lamparones, quechpalaniliztli.
J[ampio, tlalhuatc.
} Lana de oue/as. ychcatomitl.ychcatzomitl.tzomit],
Lana de cabras o pelote, tentzonichcatomitl, quaayauihtg
-tzontomitl.
Lana gruefla. chamauacychcatomid,
Lanamexina, yamanqui ydicatorn.cl.,
L ante a, 3 u

Lana fuza. tlaylle ychcatomid. ayamoriapacHiychcaro*


miel.
Lanea. tepuztopill/.
Lanjada.herjda, tlaxilli.rlatepuztopilhuilli,
Lancadera de texedor. paeyoacaltondi,
Langar.lomefmo es que echar.
Lance echar, ntla,matatJac a.
i

LancealTi. tlamatladagalztlj.
Lanceta de fangrador, tegouani.tejzminaon,
Lan?uela pequea lanca. tepuztopiltondi.
Landre q mata peftiIlca.temauh ayouitemicT:icocoIzt
f

Landresdflcue/Io, quechtlat.aolIotJ.toquechtlatJa.pllo
Lanternaolenterna, tlauilcal/j.ocpcallotj.
Lanudo. pacha,pagohicollo.
Lapa pflor devino, yyxpoxcauhca yn vino.yyxtzorzoliuh
caynvfno,
i Lapidario de pied ras precioias. tlateequi\cha1chiuhiximatc|
Largoliberal. aquitetlacoac8niyaxca,ueltetlaocolani,
tedauhtiani.
LarguezaaiTi.atetlacomaquilizd.ueltetlaoccIiliztli.tetlauh
filtztlf,
Largamente oliberalmente, atedacomaquiliztica. tedaub,
tltica.
Largo en luengo, ueyac.quauhtic.uetlatztc.anqu,
LarguraaflTi. ueyacayotl. qiiauhncayotUuetlatzticayotJ.
uitiatzticayod,
Laltar pagar por todos los que pecaron, nit/ajCernmama.
nitla.cemololoa.notechjtzopi.
Laftarpagarpormifolo. nitlaxtlaua. n',datzaqua,
Laftredeianau*. acaltetl tlariiincateconi.
Ladrarla aue, mdaacaltetema nitla.ulincateca.
Latn lengua latina, latin datolli.
Latinidad defta lengua, latin t/atollotl atiri tlatoliztlf.
Latrinapriuada. axixca!li.cuitiacalli.cuitlapan,axixpan.
Ladinftrumentomuilco. mecaueutl.
LaureUrbol. ecapadi,
L ante a 8c e. 15$
Lauredaugar de laureles, ecapaquauhda. .- .\ '
, Lanar. ni,dapaca.
Lauadacofa, tlapaftii. , .
Lauador. dapacanu
Lauaderolugardelauar. tfapacoyan.
Lauadero lebrillo, apaztli. tlapaconi.
Lauajo o lauajal como de puercos, coquirla.nemimijoloy?.
Lauazas, dapac atl.tlapapac atl.
Lazada, tiaxittomonylpilli.datzouazy/pilli. datzouaztla
Iil/i.
Lazada dar. nitla^ittomonylpia.nitlajtzouazylpia.
1 Lazo, rzouazdi.
Lazo para tomar fieras, magamecad.tequammecatj.maca
)
tzouaztli.
Lazeria por mezquindad, tzotzocayotl, tzotzocapayod.
teoyeuacayod.
LazeradoalTi. tzotzocad.tzotzocapa.teoye.teoyeua.
iJXealcofa ytechnedacaneconi, ytechneuelyollotdon/,
ytech necaualoni.
Lealtad affi. tetech neuelyollotiliztli.tetechnetlacanequt
liztli.
Lealmente, teuelyollotica. tetech netlacanequilizrjca.
Lebrada, cinacamulli tlate xtililli.cinacaetzalli.
Lebraftilla. citepito, citontli.
Lebrel, ytzcuintltequani.macamaniytzcuintlt.
Lebrillo grade debarro, apazyaualli.ueyapazrli.
Lebrillo pequeo, apazyaualtontli.apazyaualtepfcn.
Le bruno cola de liebre, ciyod.
Leciondelquelee. temachtilli, temachtiliztli,
Lecion queda el dicipulo, riapoualiztli. neyeyecoliztli.
nemachtilizrli.
y Leche generalmente, chichiualayotl.memeyallotl.
Leche dar. nitexhichtia.
Lecho o cama, bufca cama.
Lechon. coyametcpitonxoyameconel.pitzoconet.
Lechuga./omiimo. uelxuiechuca. .
OO
- L ante e
Lechuguino, 1echagatecr.li.tepiton lechuga.
) Lchcuzaaue dla noche, chiquadi.chichdi.'
y Leer. n,amapoua.n amoxpoua.n,amoxytoa.
t

Leer affi atnenudo, njaanpoua.njaamoxpoua.njaam


oxytoa.
Leer hada el cabo. n,amapouhcatzonquixtra.
Leerotra vez. yenocepa n.amapoua.
Legado del papa, santo padre y tid. ueiteopixca tidantli.
Legaca all, santopadreytatitlaniz.ueyteopixcatetitlan-
izdi.
Legifta Ietrado,datzontequi!iztIamatini.
Legitima cofa por ley. uelteaxca. uetetatqui. ueteyo
cauh.
Legitimar a alguno. niote,piIczintia.
Lego no ordenado, altepetlacatl.quiyauatlacat.
Legumbre, nepapanetl.
Legua, cen netlalolli.cenneceuili.
Ley generalmente, nauatilli. tenauatilli.tlatlalili.tlatee
panalli.
Ley natural, tlacanauati I i.
Leidelpublo.aUepedalili.altepenauatilli.
Lsydl pontfice, uey ceopixcatiauatii, fantop3dreyte-
nauatiltzin.ydadaliczin uey teopixqui.
Ley dargneralmante. nida,nauatia. nite,tladaliia.nite r

nemihzupana. nite.nemiliztecpanilia.
Leyquitar. ni,nauatilpoloa,ni,nauatJxinia.
Leybe cofa quepuedeleer, uepoualoni
L ey i o hombreque lee mucho, amoxpouani. tlamatini.
Leyenda, nemilizdato/otl.nemiliztlacuiioli.
Lencroque vendeliencos.canauaca natnacac. petztica n a
raacac. yamaca namacac.
Lendroblenodeliendres., acillo.acelo.
Lendrerougar deliendres, aciltitlan. aceltttlan
Lenguageneralmente, nenepiji.
Lengua de buey ye ra. lo mefmo.
Lenguaecieruoyei'ualomefmo -
3L ante e 154
Lenguaje propio, ueltetTatol.
Lentecer fehazerfe liento. ni,yamania.ni cuechaua.
3

Lentejaslegunbre. canillan pitzauacetl.


Lea para quemar, tlatlatilquauitl.
Leaecaparaqmar. uacquitlatlatilquauitl.quauhuatzali,
.. quauhtigauatzalli
Lea hacinada, quauhquetzalli.
Leador que va porlea. quaquauhqui,quaquauicquauhg
Leovnofolo. tlequauid.
> Len animal, miztli.
Leona hembra, ciuamizdi.
Leoncillo. miztonth. miztepiton,mizconetl.
Leonado color, quauhpachtli.
Lepra.teococoliztli.teococolizpalaniiztli,
Leprofo. teococoxqui reococoxcapapaanqui.
, Lerdo, tlatziuhqui.quitemmati.
Letana, tlatlatiauhtiloni fantomeynnotzaloca iantome ,
yntzatziioca.
Lerorquelee. amoxpouauani, amapouani.
Letordulcey fuaue, nematcaamapouani.
Letrajo mifmo. vel, machi-yod, datecpanoni. machio
tlatolizdi.
> Letrado, damatini.
Letrado malo, aquallamanni.
Letrado bueno, yectlamitini. qualamatini.
Letra cartamenfajera. amatlacuilolii.
Letrero de letras, letray o, tlaletrayotilli.tadatollotilli
Leudar el pan. nida,xocotexuia.nid,xocotexneloa.
Leudado pan. tlaxocotexuilli.xocotexxotlaxcalli
Leuaduraparaloleudar xocotextli.
; Leuantara otra cofa. nitla,acocui. nitlajacoquixtia. nida,
napaloa,
LeuantadoaTi. tlaaco&li.tlaacoquixtilli. tlanapalolli.
Leutamiento all. tlaacocuiIiztli.taacoquixtiJiztli,rianapa
loliztli.
y Leuantarfe. nineuatiquet2a,nino quetza.nin,eua.r)in aco
> J

0 0 j
L ante eSc .
cui.
Leuantad aOft meuatiquetzqui. moquetzqui.meuhqu,
macocqui"
Lsuantaoientotal. neeuatiquetzaliztli.neeualizrii.neque*

?etzaliztli.neacoculiztli.
suantarfeocra vez. occepa nineuatiquetza.occepa n i o ,
quetza,
Leuan tado otra vez',: occepa meuatiquetiqui,occeppa mo
quetzqui.
Leuantamientotal. occeppa neeuatiquetzaliztli. occeppa
neeualiztli, /
Leuantarfecnotro. teulnirieuatiquetza.teuan ninoqtza.
Leuantamiento all, teuan neeuatiquetzaliztli.teuanne-
quetzalztli.
Leuantar fe contra otra., teutcpa neua. teuicneua. nite,ix-
namiqui. .
Leuantadp aiTi.. teuiepa euhqui. teuic euhqui. teixnamicg.
Leuantamiento tal, teui'ceualiztli. teuicpa euali ztli.
Leuantarfeen vno, titocenieua. :
Leuantamiento alTt.: necemeualiztli.
Leuanteparte oriental.. ompa ualquiga tonatiuh. tohatiuh
yquicayan .tonatiuh y xco.
Leuante viento oriental, tonatiuh yqifayampa ytztiulz
eecatl.
Leuante del ynuierno.ce eecatl.
Leuante del eftio. tonal eecatl.
Lexa. nexatl.
Lexos, uecaonnechcattica.
Lexos dla verdad, niman amonelli.
Lexosdeduda, uelneli.ganelli.cencanelli.
JLibelo difamatorio, tetentlapiquilizamatlacuilolli.te
mauizpololiz amatlacuilolli.
Liberal largo, bufcafrco,
Libertad.- tlacaxoxouhcayot. dacaxoxouhcatiliztli. daca-
conemiliztli.
Librapefodenzeongas.Iomefmo. vel,datamachiuaIoni
L ante U 55
tlapexouilon
Libra y media, centlatamachiualoni ypantlaco.
Libras dos y media, ontlatamachiualoni ypantlaco.
Libras tres, yetlatamachiualori.yafTi dlas dems.
Libreta, tlatamacihiualoni to.tepitotlatamachiualoni.
Libramiento de dineros, teicnelilizamatfacuilolli.
Librcadedineros.IomiTmoesquelibramientode dineros
Librar dineros, ni.teocuit/a nemaftia.
Librar de feruiddre.per metaphora. nitccuidadaga.nite,
tladacollaga.
Librador de feruidbre, tedadacollagani.
Libramientoaffi. tetlatlacollacaliztli.
Librar de peligro, nite,maquixtia.nite,manauia.
Librador de peligro. temaquixtiani,temanaiani.tetlatza
cuilia.
Libre aluedrio.nenomauiliztli.neneuian uiliztli.nenomaui-
loni,neneuianuiloni, neyocoyaliztli.
Libre hecho de ieruo. tlacuitlatlaixrli.tladadacollaxdi.tla
maqxti.
Libre nacido en libertad, dacaxoxouhqui.tlacaconemini
Librea de veftir. tetlannencatilmatli.teaachtilmatli.xolo
tilmtli,xoxolotilmatli.
Libreiia, amoxcalli.amacalli.amoxpialoy.amoxdatilo
ya.moxtlacentecoyan.
Libreroque vende libros, amoxnamacac.amanamacac.
Librero que eferiue libros, amoxtlacuilo, amoxicuilo.
Libro como quiera, amoxtli.
Libro pequeo, amoxtontli. amoxtepiton.
Libro de cuentas, tlapoualamoxtli,
Libroacabado, tzonquizqui amoxtli. yecauhquiamoxtli
Licencia comoquiera, tenauatiliztli. temacaualiztli,
Licenciar, nite.nauata, nite,macaua.
Licenciadoafli. tlanauatili.tlamacaualh. damacauhtli
Lid en tracede armas, neixnamiquilizdi. neyaochiualizrli.
necailizti.netlauelcuitiliztli.
Lidiareneta manera, nite.ixnamiqui, nite^aochiua
L ante i.
tc,ycali, nite,tlauelcuitia.
Lid enelpleyto. neixnamiquiliztl/.nechalaniztl/.netla-
ucl cuitiliztli.neauiztli.
Liebre animal, citli.
Liendre, acilin. acelin.
Liencopao de lino, yztacpetzticyztaccanauac.
Liento por humidad. cuechauac.
Ligaeneloro. cuzticteocuidatlaneliuhcayotl. cuzticteo
cuitla neliuhcayotl. tlanellotl.
Ligaparatomaraues. tecpadi. tlacaloloni, tla^al.tlacpa
Jfchuioni,
Ligaenlasamiftades. nececeuiiztli. netlaceceuiliztli. nec
niulitlaliztli. nenoczalizdi. neyolceuiliztli.
Ligar con hechizos. nite,tlachiuicaylpia. nite.tlanonochi
licaylpia. nitexocojicapia, nite,tlepa quetza. nite,yque
nilotla. nite,yolmalacachoa. nite,quequeIoa.
Ligaduraaffi. tedachiuicaylpiliztii.terlanonochiliztli.te-
cocolicaylpiliztli. tedepquetzaliztli. teyqueuillotlaliztli
teyolmalacachoiztli.tequequelolizdi.
Ligera cofa, yciuhcayo.totacani. tzitzicuini,amoetic.
Ligeramente. yciuhcayotica,totoquiliztica. tzitzicuini-
liztica.
Ligereza, yciuhcayot!, totoquiliztli. tzitzicuiniliztli, aeti-
lizdi.
Ligero de pies, mocxiymati, mocxiymatini.ycxitotocani
mocxiquauhtiliani.
Ligera cofa de hazer. amooui, amo ouicayo.
Ligereza afT. aouitiliztli.aouicayo.amoouicayotf.
Ligeramente, aouitiliztica. aoui.
Ligeramente traer algo. ni.ualIayciuhcaitqnl.ni.ualJaiciuh
cacui. ni,quaInodaochtia,ni qualitquitiuetzi. ni,qualto-
4

totza,
Ligeramenteyr. n.iciuhcayauh. ni.totocatiuh. n.ixtoto-
chcatiuh n,iciuhtiuh,n.ixtomatiatiuh.n,ixquiquiztiuh.
Limapalimarhierro. tepozychiconi. tepuzpetlaualoni.
tepuzchichiconi. tepuzteconi.
L ante i.
"Limar hierro. nijtepuzpedaua.n/.tepuzchichiqui.
Limado hierro, tlapetlauhdi.tlachichicdi.
Limaduras de hierro, tepuztlal. tepuzcuechtli, tepuztla
chichiaialii.
Limaelarbol, lmaquauid.xocoquauid.
Limalafrura deftearbol. Iomifmo., vel,xocotllima.
Limonelarbol. limn quauitl.xocoquauitl,
Limonla fruta, Iomifmo. ve,xocotl limn,
Limaza o bauaza. tetzauacayotl. yolcayotl. velytetza-
uacayo.y yolcayo.
Limofnahazer. nite^faocolia.nire.tlauhtia.
Limofna. tetlaocoi'iztIi,tetauhtiIiztIi.
Limofnero. tetlaocoh'ani.tetlauhtiani.
Limpia cofa, chipauac.amocaczauac.chipaclic.chipaccol
tic.celpatic.cecelpatic.
Limpamete, chipauafiztica.chipauaca.
Limpieza.chipaualzdi acatzaualiztli.
i Limpiar, nira.popoua, nida chipaua,nitla,yecl-ia..nitla
> j

qualtilia.nitla,ye&ilia.
Limpiaduras. daixpopouhcayod,tlaixcoeua.dadacuieuifi
cayorl. pai euacayorl.
Limparlasnarizcs. nino,yacapopoua.nin>itzomianino>
yacacuirlacui. nino,yacacuitlatlaca.
Limpiaderoqualquiera. tlapopoualoni.tlayectiloni.tlachi
paualoni.tlaqualtilloni.
Iinage. tfacamecayotl.mecayotl.quauhtzonyotl.ueueme
cayotl.
Linaza Amiente de lino, caxtillan lino xinachtli, linoyach
cho.Iinoxinachtli.
Linda cofa, uel nezqui.qualnezqui.chipauac
Lindeza, uelnexiliztli.qualnexiliztli.chipaualiztli, chipa-
iiacanexiliztli.
Lindamente, uelnexiliztica.qualnexiztica.chipaualiztica.
Linde entre eredades. quaxochdi.tepantIi.miItepantli.tlal
tzontli. 1 r

Lino. lomefmo.
L ante & o f

Lirio, tzacuxcchitl.caftillan tzacuxochitT.


Lirioblancoo agucena. omixochid. caftijlan omixochit!.
Lirn anima!, xaltogan.uigacotl.chachauat,
Lifyar o daar, nite^cocoa. nite,y tIacoa.nite,miHa.nite,
quenchiua,
Lifiadoeneftamanera, dacocolli. daytlacolli.tlamictilli,
Lfion afll. tecocoliztliteidaco/iztli,tmidihztli
4

Liliar fe, nio cocoa.


i Lifomear. nite,chachamaua,nite,pipichoa. nite,adamach-
tia.nite,mamachotla.
LiTonjeando. tlachachamauhdi.dapipicholIi,daadamachtinf.
damamachodall,
Lifonjero, techachamauani.tepipichoani.temamachotJanf.
Lonja, techachamauiiizdi.,tepipicholjztIi,teat|amach-
tiliztli.temamachotlaliztli,
Lifonjeando. techachamaualiztica, repipicholiztica.ieadr
macbtiliztica, tfmamachotfaliztica,
Liftada cofa de diuerfas colores, tlarlapalli.dadapalpoubr
qui.tlatladapafpouhti. tlapapallt.
i Liuianacofa. amoetic: gone&icacocqui.acouetzqui,
Liuianamente, goneftiliztica
Liuianoenfefo, amoyoHotJaquauac.amimati.
Liuianosobofesdeafadura. chicht/.tochichi,
Lizoparaordir y texer, xiyod,
JLoar, bufca alabar.
Loable cofa, y e&eneualQni.uecapanolon/.tlagonotzalonf,
tlacoteneualoni, tlagotladauhtiloni,
Loablemente. tenyotica.ytauhcayotica,tleyotica.mauiz>
gtica.
Loado.bufca alabado*
i Lobanillo. xoxalli.
Lobado enlas otras animalias. xoxafli.
Lobadado, xoxallo, xoxalle.
i Lobooloba,oadiue, cuetlachtli.cuyutl.mayaquen,
Locodeatar. tlaueliloc.yolotaueliloc,yollococoxqui,chi
cotlaueliloc.
L ante o. 1S7
Locura delta manera- tlaueliocayotl. yolodaulilocayotl.
Lococomoquiea, amimati. xolopitli.tompoxti. nextecui
li.modapolotiani.yl/opo/iuhquf.amozcaljan.
Locura aif. xolopiyod.tompoxyod.nextecuillod.yollopo
liuhcavotl.
j Loga vab de barro, tapalcad,
Locano o gallardo, pa&inemi. atlequiyolidacoa.atlequi-
macaci.yuhqut oyuinticaocmoquima.
Locama afTi. pactinemi/iztli.aneyolidacolizdi.
7 Lodo tierra mojada y fouajada. c^uipololli.goquitl.goqui
tlalilli.
Lodob. goquiyo. coquipoioIJo,
Lodofolugar. goquitla.gocoquitla,
Lograr dealgunacofa. ni r]acnopilhuia,nic,paqui.nitIa,m-
)

uicoa, .
; Logtarfe. mocnopilhuia.mopaquimomauigoa.
Logro enlavfura. tetech tladapiuilizdi. tetech tlarfaaco
quetzaliztli.tetechtlarhieccaquix tiliztli.tlanecuiloliztli
tlayxtlapanaliztli.
Logrero, tetech tlaixtlapanani.tetch tlatlapiuiani.terech
taacoquetzani, tetech tlamiecca quixtiani. tlanecuilo
ani.
-Lonbarda. tomauactlequiquiztluticytleqiquiztl!,
Lonbrizdeetomago. coatl.chichilocuilin.
Lombriz del perro, tzoncouatl.
^Lonbriz. qual quiera, chichilocuilini.
Lomo de animal, cuitlapan ciyotcayod, cuitlpamimt-
liuhcayotl, teputzmi milihcayotl. cuitlapan quauhyod,
cuitlaxiloyotl, cuitlapan xilotcayotl.
Lomo delibro, amoxtli ycuitlapam mimiliuhca.
Lomoentie 'ulcoy fulco. cuemitl. centiacuenteccli.
Longaniza, coyamecuitlaxcoHitanacatentii.
Longura. ueyacayod. quauhticayotl. ueyaquilkdi.uitlatz
tiliztli.
Lonja de tocino, centlateftli tocino,
L oor o alabanza, bufcaalabahca.
PP
L ante o & u. $
Loriga ocota de malla, tpuzmatlauipilli.
Loro entr blanco y negro, yaya&ic.amochipauac,
Lofa para tomar ues. tetlapualli. tpatlaftli,
Lofaparnlofar. ytztapalli, ytztapaltctl,
jXuchadeosqueluch. nemayztlacoliztli. ne
neuhcauilizdi.
Luchador affi. momayztlacoani. monenehcauiani.
Luchar, nite.mayztlacoa.niteneneuhcauia,
iLuziernaga. ycpitl.copid.
Ludir o fregar vnacoa con otra. ntla/netechxaquaoa
nitl,netechchichiqui. nitla.netecheua.
Luego,aduerbio.niman.nimanaxcan,nimanyeica,niman
amo uecauh.niman ye.nim yeicapa.canyicahi, yecue.
anaxcampa.canycapahi.
Luegoque,c5]'uncon.ynoyuh. ynoachtopa.ynoatto.yno.
Luenga cofa, bufca largo.
"Luengovn poco, ueyacatondi.quauhticatontli.ancatdi.
Lugar en queeita alguna cofa, onc tlacaca. onctlaonoc,
f . yeyandi.yelouayan. .
'Lugar enque algo fe recibe o echa.tlarem aloya, datecaloy
Xugardondealg fe guarda, tlapialoya.datatiloya.
Lugaradondehuimos- nemaquixtiloyan.neyanalya/
LugaV donde juzgan, tetlatzontequililoya.tecutlatofoya,
;Luna planeta del cielo, metztlii * , '
Lunes diadea femana, lo mefmo,vel,yc omilhuitl fema-
. na.tlaomilhuiti.
Luna demediada, tlapanquimetztli.cotonquimtzth. ce
tlacolmetztli.
Lunallena, yeyaualtic metztli.oueix metzdi, oyaualiuh
metztli.omacicmetztli.odapaliuhcatmetztIi,
Luna nueua. yancuicmetztli.oualmoman metzdi .oquiga-
co metzdi.
Lunarlz d?laluna. metztonalli.metztonalod.
Lunar feal del cuerpo, daciuiztli.totaciuiz.
Lunar pequeo, tlaciiztontli.
Lumbre, danextli. dauilt.
L ante u.> 158
lumbrera, tanexillotl. tlauilotl,
Lutnbrofacofa, tlauillo.t/anexillo.
Lumbral de puertajo baxo. t/atzacuillotl y tzintlan.tlatza
euillotlycayan.
Lumbral de puerta loalto. tlatzacuillotl yquac.
Luftre enlapintura, tlacuiloch/paualiztli.y tzotlancay pe
petlacaca yntacuilolli.
Luto que pone por el muerto, miccauacatiliztli. micca-
uacayot/. .
Luto de vetidura. necaualizmiccatlatquitl.
Luto quitar, nictlalia ynnecaualizmiccatlatquitl, nkquix
tia.ynnecaualiz miccatlatquitl.
Luxuria. auifnemiliztli.nemecariliztli.
Luxunofo, auilnenqui.auilnemini.momecatiani.
Luxuriofacofaquehazeluxuriar. tetlacuiti.rlacuiuani, ,
Luxuriofamente. auilnemtliztica.nemecatiliztica.
Luxuriar. n,aauiInemi.nino>memecatia .
Luz.buca claridad.
Luzeroeftrelladelamaana. ueicitlalin.citlalpo!.
Luziooluziente, tzotlanqui.pepetztic.cueponqui.tIanex
ta pepetlaca.mihiyotia.motonameyotia.
Luzovn poco, ganquenin tzotlani, canquenteltzotlaqur,
motonameyoti,
Luzirorefpldccer. nitlanextia. jii,cueponi. ninihiyotia.
nnotonameyotia.
Luzi r hazia otra c oa. teuic nitlanextia. y all dlos dems.
Luzir hazer. nitejtlanextiltia.nitejCueponaltia. nite^pepc-
tlaquiltia, nite,tlanexillomaca.
LuzimientoalTi.tlanextiliztli.pepetlaquiliztli.cueponiliztli,
neyhiyotihztl. tonameyotl. \
Luzir con piedras precilas. quetzaltica,chalchiuhtica ni
tlanextia.ni.cueponi.ni.uelneci.
Luzir vn poco, c^nquentel nitlanextia.arquenin ni,tla-
nextia.y afTidlos dems.
Llaga reziente con fangre.chipeuiliztliezquiztica.
LIagacotmateria, chipeuuiliztli temallo. timallo palaxtli.
P P rj
L ante a. "
Llaga pequea, chipeliuiliz tepitoh,chipelmiIztontIi.
Llagar hiriendo. nite,uitequi.nite,cocoa, nife,ezquixtia.
Llagacomoquera. chipeliuiiztli.ychpeliuilizdi, xoleui-
Iiztl.
Llagadolleno de llagas. chichipeliuhqui.yychpeliuhqui

tlacocolli.tlaxxoleuhtli.
Llamar, nite,notza.nite,tzatziIia.
Llamara menudo, nonte.nouotza, nonte.tzatzatzilia.
Llamar por nombre, nite,tocayotia. tetoca yenitenotza.
Llamamiento a fli. tetocayoti ztli.
Llamador por nombre. tetocayotianLtetocayctenQtzani
Llama r a bozes, nite,tzatziiia.
Llamado afli. tlatzatzililli.
Llamamiento tal. tetzatzililiztli.
Llamar conlamano. nte,manotza.
LlamadoaTi, tlamanorzdi.
Llamamiento tal. teraanotzaliztli.
Llamar haziendofeasconel roftro,ohaziendodel ojo,
nite-ixnotza.nitejyxcuechilhuia.
Llamar para la guerra. nite,yaonotza, nite,yaodalhuia.
Llamado afti. tlayaotlalhuillt.
Llamamiento tal, teyaonotzaliztli. teyaodalhuflztli.
Llamar tocadoconla mano, nitlajtzotzonaynicnicenotza
Llmaralapuerta. nijtlatzacuiUotzotzona.
Llamamiento alfi, tlatzacuillotzotzonaliztli.
Llama de huego. tlemiyauatl, tlecuecallod. tlenenepilli.
Llamasechar. nino,tlemiyauayota,nino tlecuefallotia.
>

ninOjdenenRpilotia.
LlanacoCa. yxmanqui. petlqui. cemmani, cemmqui.ce
mixmaqui.
Llanura ollano. yxmaniliztli. petltimaniliztli .cemixma-
nilizdi.cemmaniliztli.
Llanura decapo, ^yxtauatl. uey tlalli.
Llanura de agua, ayxmaniliztli, auel maniizdr
Llano en conuerfacion tlatlacatl. yui.yocoxcanenqui.
Llanezaafi. tladacayotl.yuiyocoxcanemilizdi.
L ante a e & o. 159
Llta de col. quilte&li, yquanilom quilid.
Llten yerua, toconcap'adi.
Llato. choquizdi.choquilzd.choquiztzatzilzd.
Latohazer, m\choca, ni,tzatzi. ni,choquiztzatzi.
j) Llaue para abrir, tlatlapoloni,
Llauepequea. tlarlapoioniton.
<jLienocofaIlena. tcnqui, datemitil/i. tentica.tett
toc. tentimani. tenricac.
y Lleuar. nidatqui.nida,itqui.niria,uica.
Leuadoail, tiaitquit/, tlauiftli.daiiicallf.
Lleuaralgoenlosbragos, nitIa,naploa.
Licuado affi, tlanapalolli.
Lleuarcdelas enas manos, nomac ycaduhm cadea,
Lieuarlacargaaotroparaquedefcafe. nite,ceuia,nitida
' mamalceuia.
) ^ L l o r a r con lagrimas, nixhoca.n.ixayoquica .nin,
ixayopatzca. n,ixayo nicmatema
LlorofoaiB. chocani. yxay oquig ani.mixayopatzcani. mi
xayomatemani.
Lloro, choquiztli. choquiliztli. yxayoquicalizrii.neixayo
patzquiliztli. neyxayomatemaliztli.
Llorofamente. choquiztica. yxayotica. neixayopatzcaliz
:
tica.neixayomatema/iztica
Llorar con bozes. ni,choquiztzatzi.ni,chiquiIiztzatzi.ni,
tecoyoua.
LloroafTi. choquizt/atziliztli.chichiquiliztzatziliztli.teco
youaliztli.
Llorofo delia manera, choquiztzatzini, chiquilizfzarz/ni.
tecoyouani.
Llorarcongolpes, nino.choquiznenmiftia,mno^clioquiz
quauhteuhtlaca. nino,choquizotIaua.
Llorar mucho elnioconcoraje. ni,tlaloloanitzatzi,
> Llorar generalmente, ni.choca.
Llorar mucho, nellelact y nnichoca. nellelquic, aynnichoca
-.LIouer. quiaui.
Llouer mucho, tlaelquiau, dayeltilaua. xaxauani. tetexa
L ante o & u. & M ante a
maca, yuhquin xcaltca tlanoquilo.
Llouergotasgrdes, chachapaea.chachapan.
Uouergrefpario. mocemmanaynquiyauit. ocemmo-
m i inqiauitl. aoconqu/'ga. dapaquiaui, ceualad moma-
na. tlapayaui,
L Iouiznar. chchpniin quiauid, auachiquaui. auachpixa
ui. auachtzetzetzehhtoc.
y fpuufa. quiauitl, veLquiyauitl.
Lluuiofo. quiyauhyo.

Lluuiafangre. ezpipicalizdi,ezxaxauanilizdi.

fpDelosquecomencen M .
Aca para mafar lino, quauhtlapuchinalti
. loni.quauhtlauiteconi..
Maga de portero teocuitlaquhlolli.tla-
tocamauizgotl.
Maceroelql lleu,teocuitlaquhololnapalo'
Macacotegafolar. datleatiIilIi.vidrio. acic
teuilotl.tlatleatililli.teuilot.
Maga de carreta, quauhtemalacayollod.
Maciga cofa, picqui.macitica.morquitica.macie.
) Mac para majar, quauhololli.tlatetzotzonaoni.
Mago pequeo, quauhololtontli.tlatetzotzonlonito.
Mago grande, uey quau. ololli, uei.tlatetzotzonaloni,
Magonear. nitIa,tetzotzona..
magoneador. tlatetzotzonani.
Magohadura. tlatetzotzonahzdi.
Magorcade hilo, cemmalacatiycpatl. cemmalacatentft
Magorca de mayz antes que fequajeel grano, xilod,
Magorcalamifinayaquajada. elotl.
Alagorcaefta mifmaya feca. cernii,
j Magorca affi generalmente, cemolot!.
Magorquita pequea, cemolotondi.
M aite . '" 160
Maeprel corgohdelta dcfptis dedefgranada. ollotl.
Macorea de cacao, cacaarjcntlf
Macorca con hojas, tlatzicuehtli. <> ; '
Majorca fin hojas, tlacoy atihrli, tlaxipealli. riaxipeuhdi
Macho en cadaepecie. oquichdi. ' . < > ' ' '
!

Kachorra tetzacad, tetzicatl.


Machucar caas xicalas o cofas afTi* niria ,xamama.
Machucada cofa afi. tlaxamanilli.
Machucadura tal. tlaxamanilizdi. i ,
Machucar fruta hueuos o cofa aff. nklaipitzinia riitla,xa
qual tilia.
Machucada cofa afi.' riapitzinilIi.'daxaqJtililIi.
Machucadura tal. rlapitzinilizth. tlaxaq/tiliiztii,
Madera, quauitl, . . , .
Madero, quauitl.
Maderopequeo. quauhtonrii.quauhtepiton.
Maderarc5madera/nida,quhtenia.nitIa,quhtetema.niHa,
1
quaulicaloa, nda,quauhtzaqua.
Maderamiento. tlaquauhtematiztli: tlaquauhttemalizdi.
;
tqah^lliztl?, tlaqauhtz&qualizrii.
Madexa. tlateteftli.ccntlateteftli.
Madral ra muger del padre, chauanantli.
Madre, nantli.tenantzin.teciztli.
Aladre pequea, nantontli.
Madre de mis fuegros. moncolli. rrioncitli. !

Madre deaflicion. tetoltnicantlr.danuelnahtli.


Madre docohcibela muger. ciuayori.dacatcayotl.nandi.
Madre enlos otros animales, ciuy otL dacatcayotl. nt Ji"
'"Madre de rio. anatli. '*
Madriguera de conejo, tochcalli.tochtapa^olli.
Madrina debaptifmo, nequatequiliztica tena, teoytica
tean, teoy tica nantli.
Madrina de boda, nenamictilztica tena, teoy tica tenp.
Madrooarbol. tepetomatl.tepetomaqauid. tomazgd.
Madroolafruta. tepetomd.tepetomacapulin.
Madrugar, youacnica.youc nineua.tlauizcallinigtztoc.
M ante a*
Madrugada, ocyuac.ocuhcayouac. youatzinco.
>Madura cofa, ycucic.ocbicauac.ornacc.
Madura cofa mv madura, cuidacuicic.
Maduramente affi, ycuxiliztica,
Madurezaral, ycuxillzdi.
Madurar otra cofa, nit/axuxitia.nidajcuxiha.
Madurar fe. n.icci.
Maeftre de orden, tiachcauh, tepache teyacanqu.
Maeftradgodignidaddefle, tiachcauhyptl.tepachocayoti
teyacancayod,
>Maerrodeagunaarte. tlamatni.temachtani.toltecatT.
Maeftropequeo, tlamatinit. teiachtianito.toltecatotK.
A4aeftrefala, tlatocatetlaqualtiani.tlatoca daqualuipanani.
M aeftro de arte feruif. tlachichiuhqui.to/tecat. tetolteca-
machti.tetachichiuhcamacht,
Maeftria temchtilizgotl.tlamatiryotl.toltecayotl
M aeftrefcuela.tlamatiliz tetlatzontequiliani.tlarolpariani.
Magnifico enlosgaftos. temiecca tauhtfani. atedamach
:

tlauhtiani.aquitetlacomaca ytlatqui. tet/auhtiani.


Magnificencia tal, temiecca tiauhtiliztli. atetlamachdauh
tiliztli.atetlacomaquiliztli, tedat'hriiiztli.
Magnificamente, temieccatauhtiliztica.
Magnanimo.ueycayoUo.yoIJotlapaltic.yofiochicaclic.yoI
lotlaquauac yolotepitztic.
Magnanimidad affi, uey y ollocayotl.yolodapaltilizdi.
Magnnimamente, uey yollotica.
Magra carne, nacadmptquitica.amoceceyo.amoxochio.
nacayauhyo.
Ai agra cofa como hombre f/aco. amo nacay o. omiztla. da
tlalhua.tecoomi.cocollo, cicicuil,
MagrecerfepararfefJaco, ni.uaqui.ni,quauhuaqui,ylo-
tinnonacayo. nixicicuiliurnijtlatlalhuati, ni,tecoomiti.
ni,cocoloti.
Magu la rea rne. ni,nacaxaqualoa ni.nacaxaqualtilia.
Magullada carne, xaxaqualtc. papatztic.
Magulladura de carne, nacaxaqualoliztli.nacaxaqltihztB,
Mr ante .a.'* 161
M&herir parala giierr4,apercebirpftalaf.; w,yaotIatoa.
P , nite.yaodatalhuia,
Maherirniehto deguerra, yaotltolli.teyaotlatalhuiliztlf.
yl ayo mes quinto,lo mefmo, veLmetztlimayp. ye macuilS
' metztli yncexiuit.
Mayor cofa mas grande, occenca uey.occenca tachcauh,
cecencatlapanauia, t

Mayor vn poco, ocachton ycuey, ocachiuey, occachiyc


tachcauh.
Mayorde todos, uelteachcah.tlacenpanauiaynycuey.,
centiachcauh.tecemachcauh.
Mayormente aduerbio, occenca yehuatl,cencayehua6l,;
9

cacencayehuatl.ocuelye.
Mayoral, teyacanqui.tepacho. tiachcauh.tlayacati*
Alayordomode otro.ca/pixqui.
Mayordomia. calpix cayotl,
j Mayor hijo.tiyacapan.achtoda cae.
.Mayorazgo deaquefte, tlacopillatquitl.tlatocapilfttqut I
tiyacapan tlat quid, ty acapany od'
Maitinesjo mifmo. vef, youakepantla neteochiualiztli, *
Mayzgrano, tlaolIi.dayoUi.
Mayzfecoenmacorcas. centi.cintli.
Mayz blanco, yzta&laolli.
i Mayz negro, yauh tlaolli.yauitl.
Mayz amaril/o, euzticclaulli.
Mayz colorado, xiuhtoctlulli.
Mayz pintado docolores. xuchicendauli.
Mayz/eonado. quappachcentlauUi,
Mayz que fe haze en cincutadias, xiuhtoftepitl.tepitl.,
) Majarcon majo o maga, nida teci.nitla,tetzotzona.j.itla
)

texoJouia. )
Majadero tal tlatexom.tlatetzotzonaloni.tlatexolouilorii
texolotl,
Majadorafli, tccini.t/atetzotzonani, tlatexolouiani.
.Majarconmajadero, nitlat^xoloiua, uitIa,tetzotzona,n
tla^teci,
a
M ante a. 1

Majada opofada. rmlpancalftyeyantli.


Majada devanado, quaquauequeyncochian, ychcameyn
cochil.
M a jftad. cquizca maui zjod. cenqujzeauey tatocayotf,
ueydeyotl.
Majuelo, yaitcucxocoritetamn.
Majuelo plantar, ni.xocomecatoca, ni.xocomecaaquia. ,
Mal nombre fllantiuo.aqlHlizti.tlatilflocayotf.ayecyotf
Malacofa. aquali.yeclli.dauelilocayotl, ayecyod.
Mala y.fallamente, ayecyotica. yztlacarijiztica. yztlaca-
y tica.
Mal omalamente. aqualotica, ayecyotica. tlauejifocayoti
ca.amoyui..
Malpurtto,ynterfecior. y yoonoriaueliltic.
Malo eftar. aninojuelmati.ninojcocoa.n^cocoya. anicuel
^ m a t i y n nonacayo.
Maloeftarmuchoqualialamiierte. ni,tfnaui;. ni.totoca.
&permetapnoram.yec nonoc,noconcacauhtoc.nicana>
notequiuh.yc onechtecaque.
Maldad, riauelilocayotl, atacayotl.ayecyotr.aquaflbtf.
i Maldezirdeotro. nite,aqualitoa. nite,ayequtoa. nite.chi-
coytoa.nte,tiaueliipcaitoa.nite,telchiuanite,tlatelchiui-
lia.nite,teputzitoa,nite,uexcatoa.
Maldicin ral, teaqua| ytoliz tli.teayequitolizt/i. teteputz
toliz tli.teuexcay tol iztli.
Maldiziemeafi. teaqualitoani.ateyequitoani'techicoitoa
ni.tetlauelilotayfoani. tetechmani. tetlatelchiuiliani.te
^tteputzitoani. teuexcatoani.
Maldezirago-. nida.aqlitoa. nitla,telchioa. Jiitla.tlayelitta.
Alactezidorafi.taaqualitoani. tlatelchiuani.tlatlayehttarji..
Maldicin tal. ti atelchiualiztli, .tlariay ejittaliztli
, Maldita cofa, ti atelctiiua-il i. ti art ii e I i 11 fl.
Malencolico, atlcyyec. adeyuelmach. atleypac.amo pa~
quii.
Malenconia. adeyecyod,adepacyod atle uelmachchodV
r
M ante a* itSi
Maleficio, tetoliniliztli. tetlaixpolhuiliztli, tlauelilpcayot/.
Malfico hazedor de mal. tetolniani, ttIaixpolhuini.ta

Malezaobrea. quauhputzalli, quauhtapacollquauhma-

Malhecho, aquallachiualli.ayectlachiualli,tetolini.
Malhechor, aquallachiuani. tetoliniani.
Malicia, tlauelilocayorl.aqualtiliztli.ayectiliztli.
Mliciofo, tlauelilocadacarl. atlacanemi.atlacaneci.ayh
momatini .mochicomatini. ay uhteittani.
Mliciofamentc. tlauelilocayotica atlacanemiliztica.
Maligno. cenquizcatlaueliloc,atlacad.ariacanmi,ttcIi
niahi.
Malignamente, cenquizca tlauelilocayotica. atlacanemi-
liztica.
(Malquerer. anite,tlacoda.anontenequi.nite^cocolia,ano-
tloc nicnequi,nite,tlayelitta.
Malquerencia, atetlacotlaliztli.aotenequiliztli, tedaelitta
liztli.
Mal quifio. atlacanemi,tauelilocamachoni'
Mlfin. tetzalatenepdanemini.tenetecheuani.tenetech
chalaniani. tetzalan tenepantlamotecani.teyollococolti
ani.maquizcoatl,chiquimolinmochiua t

Mala yerua conocida, tlalaala.


Malarlugar demaluas. tialaalada,
> Mamado, atlacatl.tlaueliloc.
Malla o arma de malla, tepnz matauipilli.
Malleroquehze malla, tepuzmatlachiuhqu..
Mamar. ni,chichi.
Mamantn o mamn, chichmipul.
Manada de ganadomenudoo mayor, centlmantin
, Manada ama nada .aduerbio, cecentlamantin. tladamianti
tiui.cecentlamanca,
f Manar aguao otra cofa. meya, quica. moloni, pipica,
Manardemifangre. nezmolonj.nezpipica.
Mana raigo de otra cofa, tetechmeya.terechquica. tetech-
Q.Q. n
^ M ante a.
moTon.tetechppca. "
Manar por diurfas partes. memeyaniomc4oni.
Manadero o manaltiai, aameyalla.apapatztla.achichiae-
tli. achichiapan.
Manantial cofa, a ameyallo.
Manco de manos, macotonqulmamcqui macocoxqui.ma
tzicoltic. macuecue.
Mancar de manos. nite,macotona.nite,mapuztequi\
i Manco de pie*, xocuecuepqui. xocuecuelpachtic.
Manceboquandocrece. telpuchtl.,
Mancebajuuentud. telpuchyotl.
i Mancebo crecido, tlapaliu.
Mancebo pequeo, telpuchtontl. telpocaton.
Manceba mocedad deftos telpuchyd. telpocayor. '
Manceba de cafado, teichtacamecauh.
Mancebadefotero. temecauh.mecatl.
Mancebo hazer fe ni,teIpuchti,ni,teIpocat.
Mancebo tornar feotravez. occeppa nmo,tepuchtiIia.
nino,piItilia.
M ancebia putena. autani cal. netlaneuhtiliVcalIi.netlaneh
r tiloya. ritzinnamacoya. netzincouioyan
' anganorbol, texocoquauid,
ancana fruta dete rbol. teXocotl.
Alancanaj. texocoquauhtla.
Manganilla yeruaconocida calilla.tonalxluitl.
Mancebo aun no baruado ayamo te ntone telpuchtl.
Mancha o manilla. chichiftli.chichicauiztli.chchicauiliz
tli.
Manchado o mzillado. chichicyo.chichftic.chichicauh
qui.
Manchar o manzillar, nda.chichicoa.nitla.chichi&ila,
Manda de teftamto. miccanen auatiliztli.miccatelama
maquiliztli.
Mandar hazer all mda. nino.nanauatia.nite.tlamamaca
nite,tlaxexelhuia.nino,cahteua.
Mandar de palabra, dacoltica nino,nanauata, nte,tlama-
M ante A, i$}
maca. .
Mandado'depalabra. thtltka nenanauatilizdi. tetlama
r

maquiliztli.
Mandado en retorno, occeppa tlanauatilli. oppanaua-
ti///.
Madar affenretomo, occeppaycnitla.nauatia.yenocue
lic nitla.nauatia, oppa nit la,nauatia.
M adar a otro Io que a el aui madado.como quado embja a
algunoa algunoparte. yeiembiaaor.ro, nitida, necuil.
, Madarel.principe. nite,nauatia.nitlanauatia. quigainni-
hivo, in notlatol. ni,tIatocatIatoa.
vMadamientoafl.. tenauatiliztli. tlanauatilizdi. riatocatla
nauatiiiztli. tlatocatlatolli.tlatocarenauati/h.
Mdarcomoquiera. nite.nauatia.nrtla,nauatia.
Mdadoeneftamanera, tenauati/iztli. tianauatilizrli.
Al don que mucho mda. atztztlanauatiani. achichica
tanauatla.canicnemyntenauatia.
Mdo. tepauatiliztli. tlanauatiliztli.
Mdragulayerua. tepillalililonipatli.
Manera de veftidura. tlatlaliloy.
Manera modo o forma, yuhcayod.yuhcatiliztli. yuhqui-
, yot'-
Manearbeftias ni maqamanpia. ni,caualIomay]pia.
3

AUgadevehdura. tlamaytl. camiamaytl, yait de los


de mas.
Mango de cuchillo, cuchillo tzinquauhyotl.cuchi/Ioytzirz
qurloy.
Magprrero cuchillo, uey cuchilIo,ypaocmonequicuchi-
>
. Ilo. muchi ytequiuh.
Mgonada. teixtlacaliztli. nematlacalizrii. tetelchiualiztli
tlatlauelchiualiztli.
Manida dejornada, cochiuaya. neceuiloy,
M manilla, teocuit/amaquiztli.
Mamfelrardara conocer, nicre,iximachtia.
Manifieto. uel neci.ual nezqui, teixplneci.teixpaca,
Manifietamente, uel reixp, teixp nexiliztica.
M ante a.
Manffelrar. n|fte,machiztia. nic,nextia. teixpniftlaVa.
uel niccnextih'a, uel nicnexti.
Manifeftacion. temachiztiltzrii. tencxtililiztl. teixpta-
lilizdi,
M anifieiro fcr. uel macho, ue! neci. uelteixpca. yuhca te-
yollo.panica. yxnetzrica.
Majar generalmente, daqualii. qualoni,
Alajardchauas, emulli.epauaxdi. epauaxmulli,
M j jar comoquiera o guiado. mull.
Mjardecarne, nacamulli. totolmulli.magamulli.yaffide
los dems.
Manjar de peleado, miehmulli, cueyamulli, y affi dlos
dems. [
Majardehueuos. totoltemuili.
Majar de auaeatl, auacamulli, ; .
Majar deyerus. quifmlli.
Majar de chilliy tornati. chilchomulIi.chluacinuMi';
Maa, tlariamachilizdi. riaimatiliztli. tlamachtli.
Maear, niqu,imati. nitla,tlamachia.nitla,imati.
Alaeroomaofo. quimatini. tlatlamachiani.tlaimatin.
Alaofamnte. tlatlamachihztica.tlaimatiliztica.
Maana del dia. youatzinco, tauizclp, tlachipaua. icip
pa. nonchipa.
Maana defpeVdeoy. muztla.yciuh.
Alaeraquenopare, tetzacatl. tetzicat. apilhua.
Alano delhombre. maitl.toma.
Mano pequea, matepit.matontl/.
Mano derecha, omayec. nomayecc, omaymatca,no
manematca.
Ma no y zquie rda. nomaopoch. nopochma.
Manojo o manada- cerna cuitlalpilli.centlalpilli. cemme
cad,
Manojo a manojo>aduerbio cecentlalpilp. cecemme-
capa.
Manopla armadura, tepuzmaeuatl.
M-ante a/ ' 164
MaiaoC ycriy.aquncayyono.eencatlacatlmoco
cole, amotauelle.tlatlacatl.
MTedumbre. yc nuacyotf. cencatlacayod. acocoleca-
yotJ.tlatlaca yotl.
MaTodebrauo. tlacaciuhcjtif.
Mlfaagua, yxmltiuhad.^mltiuh ari.
) Mata generalmente, tilmatli. rlapatitl.
Mtadecama, camatlapachiuhcayotl. camaixxotl cama
ixquemitl.
Mt pequea decama, tilma pepechtontli,quachpepech
tondi,.cochuanito.
Mata de pared, quachcall.
Manta de marras, veftiduradellas o cofa afT. ocotochtl-
matli.
Mata para combatir, uey uapalchimalli. uey quauhohi-
malli.
Mteca de vacas, quaquaue ychiyuaca.quaquaueymlre
cayo.quaquaueyceceyo. uacax ymtecayo.uacaxchia-
uizjotl.
Mteca derretida, tlaatitillimteca.chiyatiacatlaatililJj.
Manteles, mela tlapachiuhcayotl, tlatlapachiuhcayotl,
imanteex.
Manteles pequeos, mela tlapachiuhcayotodi. matelex ta,
1 Mantener. nite,tlaqltia.niteuapaua.nteizcaltia,
Mantenido, tlatlaqualfilli.tlaizcaltilli, tlauapauhrfr,
A'Vantenerfe. nino.nemilia.nixcoyanninodaixnextilra.
Mantenerle delayre elaue, necachichina.
Mantenimiento, nencayocl.tlaqualli. cemilhuitilom, coch
cayotl.neeuhcyotl. neuhcayod.
Manual cofa, canipan qualli.canipayeftli,canuelniotqmd
nemi.gaqual.torr.
Mazilla.bufca mancha,
Mazilla enei cuerpo o cara, yayapaleualizdi.yxiyeuxifizrt.
yxcuicuiliuizti,
MziadoafF.. yapaleciicyxicucicyxcuicuiliuhqui.
^ M /ante a.' t
Manzilfardftamanera. nitejyapaleua.nit^ixcqxitia.n*
te.ixcuieuiloa,
Marzillarfe, nijyapaleua.tJxyapaleua.njixiycuc^ n,ixcuf
cuiliui,
Manzillaauer. niteacnoyttat.ecani\tIaocoya.nech,tlacol
ta, teca ni,nentfamati. teca nino,tequipachoa.
M a nzilla por mife ricord ia, teicnoittalizth, t etlaocolitta-
liztli.tecatlaocoyaliztli.tecanen tlamatiliztli, tecanete-
quipacholiztli,
M apamundi obolade cofmografia, cemanauatli yraa
chiyo.tl alticpactli ycemittoca.
Margeneralmate, uey ad.ylhuicaatl.
Mareftrecho. -ueyad y pitzauay, amopatlauacueyatiV
Maralra.aauecatl.amicilan. ueyauecatl.cetlani. s

Marbaxa, amocencaauecatl.amocencaamitla. \
> Marauilla. tlamauijolli.tetzuitl.
Marauillofo. ceca tlamauijoltic ceca mauiztic.tleyo.m*
uizjo.tetzauhyo.
Marauilofamente. mauizjotica. tleyotica. uelmapiztic.
i MarauUIarfe.Hida,mauijoa,nino,tetzauia. \
Marauillado. tlamauijo.motetzaui,
Marauillarfemucho, cenca nmey tlamau joa.nno,tetza
tiia.nind jauta,
Maraued tepiton tepuztla coHaloni.tepuztlacoialonito.
Marcarplata. nizra&eocuitlamachiyotia.
Marcada plata. yztacteocuitIatltlamachioti!Ii.
M a reo de plata, lo mefmo. vel,yztac teocuitlatl tlatama-
chiuhtli.
Marj o mes tercero, metztli marjo. vel ye yeimetztli yn-
cexiutl.
Marjal cofa deftemes.marjocayotl.mareo ypanmoch-
uani.marjoytech puhqui.
i Marchitarfe.ni,CuedaLu'a.ni queIochaui.ni,piUchay.ni plIi
;> ?

ehuaqui.n,cototzuaqi.
Marchito affi, cuetlauhqui.quelochauhqui.pilichauchqui
pilichuacqui.cototzuacqui.
VI ante a. 16$
M architablecofa. ctierlauiani,cuetlauni. pilichauini.fJ-
lichuaqumi.cororzuaquini.
Marca viento dla mar. a eecatl.ney a eecatl.
^Marfil, macad elefante y coatlan.rian omit.
Margen de libro, amoxtenrli.amoxtemmalbuflDni;amoX "
di yteniztaca, amozdi ytenchipauaca. amox tenyzilli..
Marhojoomohodelosarboles. pachtli.chachaua,
Marido.teoquichin.tenamic.duaua.mocauhqui.amique. .
tapaf iui'
Marido o mugerxafadbs, tenamicnamictli..
Maridable cofa, nenamicrilon.
Maridable vida, nenamjctiljznemi/iztli, nenamiftiliznen-
cayot?,
Marina cofa dla mar. tieyapancayotl.ueyatlgcayotJ.ucy
apan mochiua.
Marinero, acallamocuitlaui.calanelo.tanelo.atlacatl.
Maripofa generalmente, papalod.
Maripofagiandepintada, xixicaltecon, x jcaltetecon, tlc-
cocoz,
Maripofa pequea, papalotontb. papaTofepitcn.
A\armol piedra marmolea, achalchiuid.tezcalJi.teputhtrf,
Alarmolcolima. tedaqucttalli.remimlli. rep/aztli.
M a rm ol c jo col una pequea, te d aquetzalte ti i,t emimil tt/.
tspiaztontli.
Marques. Iomefmo,
Aurquefa.lomefmo.
Marquefado, tlatocayotl,marquestlatocayod.
Marranocochinodeao. ye cexihtia coyamed. cexiuhca
y otl coyametl, omonamic coyamed.
M arta animal conocida.Io mefmo. vel.ocotochdi.
Martes diadela femana.lomefmo. vej.yc eylhuicl femana.
Martillar, nitla,teuia.nitla,tepuzteuia. nitla.tetzotzona.
Al artillado, tlateuilJi.t'atetzotzontli. tlatepuzteuilli.
Martillo, tepuztlateiiiloni. tepuztlaterzotzonaloni.
MartiJogio. tonalpoualoni. tonal amat?.
Alartir, t'aaeltoquiliztli ypampamiqui.miquiztica rlaneln-
M ante a
tilian. !
M a rrrio. taneltililiztl. miquiztlaneltililiztli,tlan eltoqu-
hzdi ypamp miquiztli.
Mas.nmbrecomparatiuo, ocyemiec,ocyeyxachi.octeuh
ti.ocyeuey.
M$,atierJbQ compa ratino, occenca ye. ocyecenca.ocye
ualca.ocye tachcuhbcyequiyacatia,
Mas.conjundoh. cari, jahye.auh.auhint. auhyri occequi.
auh y ;i cquexquich.auh ynoc y uan> tel.ma tel.
Mas.pra continua r.aduerbio, yuan.ocyuan.ocno.gacno,
macno.
Masfy, con juncin, {'ah y ntla, auh yntla. auh yntlacam.
telynda.yntlac.a.yntlanoc.o.
Mas valer, occenca nipa&inemi.occenca ueya nonecuilto
noliz.occencaueya nptenyo.
M as querer, occenca y nicnequi. occenca ye niqueleuia.
i Malia generalmente, textli.
Alafia de tributos.y xquich ttacalaquilli.nouian tlacalaquiUr.
tlacentlalilli tlacalaquilii.
MalTa de harina, texpotolli.
Malici de naue. acalquauhyollotl.acalquachpanquauitl,
Martin de ganado, ytzcuintli ychcapixqui.
Mailuerc,oyruaconoc|da. mexixin.mexixquilitl.
I Mataopiedequalquieraycrua. centacatl.centecochtli.ce
tzont/i.
Matar, nomacmiqui.uelnite,micHa.nte.tatIatia.nte,po-
pooa.
Matador, ymacmicouani. ueltemctiani. tetlatlatiant. te-
popoloani.
Matardefpedacando nitejXexeloa. nite,tzatzayana,nite,
tzorzomona, n i teciciytoma, niftzotzontequi.
Matador della manera, rexexeloani.tetzarzayanant.tetzo
tzombniani. teciciyotomani.tetzotzontequini;
Mataratrayeion, nite.ychtacamictiaatenemachpannite
Viiia.
Matador tal. teichtacajniciani.atenemachpantemiftiaiM.
M ante a. - i$6
> Matar anmales o fieras, ni.magamita.nhtequammiia.
Matador deftas. macami&iani. tequammi&ian.
Matarfacrificando animales o aues. nitia,mi&ia.nitla,quecli
cotona. nit!a,cotona.
Matador af. tlamicrjani. daquechcotonani. tlacotonani.
Matarfacrificando hombres alos ydolos. ni.tlacamictia.
nite,altia.
Matadorenefiamanera.tlamiaiani.dacamidian.tealtiani.
Matadordepadre. motamicKani
Matadordemadre, monammir.iani.
Mataraimefmo. ninonomamia.
Matador defimifmo. monomamii.monomamicTrian,
Matanza, temicliliztli.temacuelmiquiliztli.tetlatiatiliztlj,
tepopololiztli.
y Materia podre temalb. timalli.
Material cofagrofera, atlayolizmatcachiuhtli. dayliuz-
chiuhtli.
Materia tener. ni,temaIIo.
Materia de donde facamos. machiyot, octacatl. amama-
chiyotl.
Material perfona adayolizmacachiuani.
Material obra, tlayliuzuilli.tlailiuizchiuhtli.
Matizen la pintura, tlapoyaualizdi. tlapoyauaflotl. poya-
fuac. tlamachiyotiliztli.
atizaren la pintura, nida.poyaua.
Matricula de nombrespi opios, tocaamarl. fepoalamatf.
Matricular. mte.tocaycuiIoa.nite,tocatlalia.
Matrimonio, nenamitihztli. teoyotica nenamiftiliztli.ne-
manamicbliztli.necetililiztli.
Matrimonial cofa, nenamitblizcotl. nemanamiclilizgod.
Mneceeililizgotl.
AUtriz Generalmente, nanyotl. tenantiliztli.
Matriz de codornizes. gocoltin ynchan,
atriz dlas cibdades. altepenanyotl.
M axcara o cartula, riachichiuallixayacatl. xayaca tachi-
chiuallc.
RR i)
M ante a & e.
Maxcar, nitlaquaqiia.
Maxcadacofa, daquaquali.
Maxeadaomaxcadura. tlaquaquaiztli.neuyaliztli.
Maxcarel panalos nios, nicpaiiiaynpiitzindi.
Matronamugerhonrrada. /ylamaiciuhqui. ylamatlamt-
qui,maizticciuatl. '
Mazmorraprifion; oica tecaltzaqualoy.tetlall caltza-
qualoyX
J Mear. niT,axixa.adnic,noquia.
Mearconorros. teunin.axixa.teun.anoquia.
Alea re de miedo, ni,mauhcamiqui. nin.axixa. ni,mah
cagonequt. nmojtzinyatia yuhqum cuida tzayanino-
yollo.
Mearalgado la orina. nit!a,piazoa.
Meada cofa con meados, tlaaxixtli. aaxixxoi
Meada de meados,, axixtli.
Meados las orinas, axixtli..
Mecapal. mecapalr. .
Mecer. nitla,nelo3;. nitIa,neneoa,
Mecedor tlaneloanutlaneneloani.
M e c i d a tlanelolli.tlaneneiolli.
Mecederoparamecer. tlanelooni. tlaneneolonf.
Mecedura. tlaneloliztIi,,tIaneneIolizdi.
Mecer vnocon otro. nida,nepuiuixoa. nida,neuanut~
ufxoa.
Aleado afir. tTanepauiuixoiri.traneuauiuixoiri,
Mecedor tal., danepuiuixoani. tlaneuioixoani.
Mecedura tal, tlanepuiuixoliztlr. tlaneuauuixoliztlu.
Meceromenearcunadenioscvcofafemejanre, nitla^ui
Guixo.
Mecedura enea manera, tauiuixoliztr.
Mecedor tal, tlaiuixoanivteuiuixo.teiuixoanr,
Mechadecadi/olampara. ycpadauiorti.
Mechero de cadil o lampara* ycpattauiHatzicoItiloni
Medida braga. cenyoUodi.
Media libra dacolibra. centacollatamachiualoni.
M ante e. 167
Medacofia. cntfacoJqumatlad.
Media luna, centlacol rnerztli, tlapaqui mezdi.
, Aledanoentregrdey chico, cariaco, cqualli.caypa.
tlaconemi.
M ediana affi, tacoyod, qua11od tlaconemilizcod ypa-
% f

niyot.
Medianamente affi, tlaco.neptfa.
Medianamente hazer algo, achiuel nicchiua.
Medianamente deziralgo, achiuel niquitoa,
jviedianeroen compra, tetatcnnonochili, tetlatentoto-
quilf.
Medianera affi, tetatennonochiliztli.tedatentotoqui-
Iiztli.
M edianero enfre dos, tetlaceceuiliani. tenenotzaltani.
tenetlacodaltiani. tenecniuhtlaltiani.
Aledianeriaraf. tetlaceceuifiztli, tenenotzatilizrii, tene-
tla^otlaltilizt/i. reicniuhdaltiliztlr.
Medianero como quiera. .te nepantamoquetzani.ne-
pantfaycac.ytechne caualoni.tecamoyolitlacoanr.
Medianera defta manera, tetech neeaualizdi.tenepata
moque tzalizdi.nepandaycalzdi.teca neyolidacoJiztli
Mediaro demediar henchir harta Iamirad. nitla,tlacaxitia
Mediado demediado, tlariacaxitilli.
Mediar demediar gaftar harta a mitad. nta,tlacouia
Medadoodemediadoaffi, tatlacouilli.
f Medico o finco, tieit.tepati. tepatiani. dama.
Medicinal cofa, patii.
) Medicina, padi.nepatiloni.
Medicodeojos, teixpat.teixteloopatr.
Medicina de ojos, ixpatii. neixpatiloni.ixtelolopadi.
Medico de orejas, tenacazpati.tnacazpatiani. .
Medieoexperimentado, mimatiniticitl.tlayeyecoanttfr-
cid. yxpaca. mozcaliani,
ASedjcina experimentada, dayeyecolr patii,
Medicoqu Tabepoco, mocenca mimati tri tick.
Medida como de vara, dayey ecoloni, tlaocacaanoni
M ante e.
Medida como de celemn o arroba, tlafamachiualoni*
Medida de a diez pies, nadacxocpallaramachiualoni.ma
tlac ycxitlatamachiualoni.
Medidor por efta medida, matlac xocpallatamachiuani.
Medido por efta medida, madac xocpallatamachiuhdt,
Medirderecho. nida,me1auhcatamachiua.
Medida cofa afl, tlamelauhcatamachiuhtli. .
Medidor derecho, melauac tlatamachiuani.tlatlamelauh
catamachiuani.
Medirtuerto. nitla,necuiltamachiua. nitla,ixtapaltama-
chiua. nitlaxhicotamachiua.
Medidacofa aff. tlanecuiltamaehiuhtl/. tlaixtapaltama*
chiudi, dachicotamachfuhtii.
Medidor tuerto, rfanecuiltamachiuani. tlaixdapaltama-
chiuani. tlachicotamachiuani.
Medida derecha, tlamelauhcatamachiualoni.
Medida tuerta, tlanecuiltamachiuaoni. daxtlapaltama-
chiualoni.
Medir tierra, ni.tlaltamachiua. ni.tJapoua.
Medida tierra, tlaltamachiuhrli. tlat/alpouhdi.
Medidor dla tierra, taltamachiuhqui. tlalpouhqui.
Medida de tierra con que fe mide, t/altamachiualoni, tlal
poualoui. tlalquauitl. tlalmecari.
Medida de latierra, tlal tamachiualizdi.dalpoualiztli.
Medir el mudo, cemanauacniftamachiua,
Medido mudo, cemanauaffclaramachiuhtli.
Medidor del mudo, ce manauatlatamachiuani.
Medida del mudo, ce manauac y tamachiuhca*
y Medirafgo. nita^tamachiua, nrt/a,poua.
Medida cofaaffi.tiatamachitihrli.t/atamachiualIi.dapouaJI^
Medidor tal datamachiuhqui. tlatamachiuani, tlapouhqui.
tlapouani.
Medio verfo. dacoverfo.
y Medio da. taco tonatiuh.nepatla tonatiuh.nepatla tonalli.
; Medila mitad del entero, cemlacol.
Mediocelemn. tJacacicquauhacakondi.centlacolquauft
M ante e* i63
acaltontli.
Medio aliado, achitleuacquf.
Medio comido, chicoquatic.chicoqua. chicoquaqua.
Medio biuo. achi yolli.gaquenyolli.caquenyoltoc.caquen-
ytztoc.
Medio muerto, caquen quimattoc. yuhquin omie.
Medio quemado, achitlatlc.
Mediocrudo. achi xoxouhqu,
Meditrpie. centlacolicxitl,
Medio tono, riacotono.
y Medrar pormejorar. ninoxnelia.ninota.ixnextilia.nino^
yocatia.
Medrado affi. mocneli.motlaixnextili.moyocati.
.Medra pormejoria. neicnliliztli.netlaixnextililiztli.
Medrofo por naturaleza, momauhtiani.micauiani. mauh-
catlacatl.mauhcanemi. mauhcayollo. mauhqui.
Alejornombrecomparariuo, ocyequalli.
Mejoraduerbio decomparatiuo. ocyequalli,occenca yec
tli.occenca ypani,
y Mejor vn poco, ach qualli.occachi qualli. quentel qualli.
Mejorarcadadia.bufca medrar,
M ejoraren dolencia, ye ninima ti, ye achi nm.imati.yeqn
teltzin,yeni,yolli. yeninozcalia.yenihiyoniccui,yeqz
tel.
Mejoria de dolencia, achi quentel. yeach quentel. .
Mejora en cada efpecie. y noccenca qualli. ynoccencayec
tli.caccencaye.
Melcocha, necuilacatztli, necutlarzoyonilfi.
Melcoche roque las vende, necuilacatz hamacac.necuitla-
tzoyomlnamacac.
Melena de buey, y xquapepecht!i.
VI elezina echar, buica ayuda echar.
M elocoton rbol conocido, melocotnquauitl.
Melocotn la fruta del, xuchipal duiazno.cuztic duraz-
no.xocorl melocotn.
Meln frutaconocida.lomifmo.
M ane %
Melonar, melotnmipan.
Meloxalauaduras de miel, nequatl.neuqtlaxpac ith
Mellar algn vafo nifla,terjtlap.ana.nitla,tentzicueHa. ni-
tla,tencbitQnia.nitIa,tei.cotona,
Mellada cofa a'ffi'. entlapanqut.tentzicueuhqui, tencotori
qui/tencbitonqui.
Mella o melladura. fentlap^naztji, tenrzfcueuiliztli,terjh
cotonalizdi.ienchitonilizdr,
Melladoenlosdientes. tlancotonqui,dancopinqui,tlanc
toftic.tlai.copiclic.tlanuetzqui,
l Mellizo, coad.
Membrillo rbol conocido, membrillo quauid.xocoquir!.
Membrillo fruta del Iomifmo, veKxocotlmembrillo.
Msmbrudodegrandesmiembrps. ypanocanueyynina-
cayo,ueueypul.totomacpul. nouian tomauc
Memoria, dalnamiquiiztli.tprialnamiquia.totlalriamiqz.
Memorial, tlalnamiconi.
Mencin, teilnamiquilizdi, teilnamiconi,
-y Mendiga re pobre, ninojtlaclacuia.ninoda/laitlania.te-
pal nio ocnoitoa.
Mendigo elque aff de manda, motlatlayeui, motlayeuia-
ni.moclattaidaniani.morlatlaidan; tepal mo ocnoitoa. te
palmoocnoitoani.
Mendiguez de aquete, netladayeuiliz di. netladaidanilrz-
tlj.nehecnoitolrztlj.
Mendrugo, dapaaii.tlaxcalIapacHi. eotoct-li.tlacotodi.
^ Menear algo. nitla,olinia. nirlaxuecuetzoa.
Meneado, daolinilli. tlacuecuetzollj.
Meneador tlao!itiiqui.tlaoln,iani,dacuecuetzoani
j Menearle. nin,olinia.nino,cuecueczoa.
Menearloslabrioic rmoquien reza. nino,tempepeyprza,
Menefter, terechmonequiliztli.monequiiiztli.
Meneflerauer. notechmonequi.nechnequi.
;Meneteres. moneqm'.
Menefterofo, motQ!inia,atleytechmonequi,atIeiaxca,ane
ciniynitecbmonequi.tlatemachiani.
M ante e 169
.Menguante de luna, ynecuepaliz yntnetztli.ycilotym-
metztli. ycpoiiui ymmetztli. ycmiftiuh ymmetztli.yc-
tlantiuh ymmtztli. metztli ynecuepaliz.
Menguante dla mar. uey ailotilizdi. uey atlyylotca. uey
atl ynecuepca.
Mengua ynopia. yuhcadatilztli.atle uetztolterii.netolini-
liztli, ycnotlacayol.cococay otl. teopouhcayotl.a tle one-
ualizdi.
Menguado, yuhca tlactlmotolinia.ycnotlacatl.
7 Menguar. ni,tfantiuh.ni poliuhtiuh.ni caxaua.
s 3

M enor.nombre compatiuo. tfacotepiton.achitepiton.ypa


tepiton,
Menos,aduerbio comparatiuo. occenca amo. ocyeamo.
quenoqueynamo.
Menor deedad que era de baxode tutor, tlazcaltili.tlava
paualli.ayamo tlachia.ayamomozcalia.ayaquimati.
Menora de edad aTi. tlazcaltilizgotl.ayaqumatdizth.ay a
tlachiaizdi.
) Meno/preciar, atleipan niquitta.at!eipannic,mati,atleip
ni,tfachia.ateipa nite,thati.atlepa nite,itta,nite,telchiua
ayacip nite,mati,ateixco ateicpacnirlachia.anitejmauh
J

caitta.anire,ixitra. nite,icxot/a.
Menofpreciado. atleipanittalii. datelchiuhdi.at/amauhca
ittaili. atlaixtifif i. tlacxotlai.
Menofprdador. atleipan teitti. atleipan remati. atleipan
tlachia.tetelchiuani. ateixcoareicpac tlachiani. atemauh-
caittani.ateixittani.teicxotlani.
Menofpreciando.aductbio. atleipan teittaliztica.atleip
tematiliztica.tetefchiuafiztica.ateixitrafiztica.
Menofprecio. adeipan teittafiztli. atleipan temachitiliztli,
atleipan tlachiaizdi. tetelchiualiztli, ateixco, ateicpafla
chializtli.atemauhcaittaliztli.ateixittalizdj.teicxorializtli.
Menofcbo o mengua, tedaauilquixtihliztli. tetlaauipo-
poluifilizdi. tetoliniliztli. teicnotililiztli.
y Menfajerb. titlanrli.titlanoni.motitlanini.tititlantli,5cper
metaphoram.teix.tenacaz.
SS
M ante e.
Menfaje. tTatoHi.titlan nauatilli.titlan tlatlli.ietitlaniztlf.
Menfa je o nueuas dezir. nite,dacaquiti,nite,nonot2a.h-
. tla,nonotza.ni,tlatolnexta.
y Menfajero de vanidad, auiitidaiitli, cnnentitandi.
Menfajero entre dos. nepanda quica titlantli. occan daa-?
uatilli titlantli.ometlacari y dan. neco&itlantli.
Mentar.buca nombrar.
j Mente la parte mas efencial del anima, tlalnamiquiliztlt.
tlacaquliztl.
y Mentir afabiendas. n,ztacati.nit,a,pqui.
Mentira afir, yzdacariliztli.tapiquilizrli. yztlacayotl. '
Mentira grande.yztlacapatdiztli.uey yztlacarilizti.yztiac
tli.tqualactli.
Mentir muchoo muchas vezes. ni,yzdaci.nda,tiapiqui.
' nJztlacapa.n,iztlacapapul. ylantuger dize. nizdacapa-
, xoch. - -'
j

Mentirojb. yztlacatiui.yztlacatqui.t/apiquini.tlapicqui,
rMentirofamte. yztlacatihztica. yztlacayotica.dapiftica.
Mentirapequea. yztlacatiliztontli.tlapiquihztontli.
r Menuda cofa, texticcuechtic.ytzoltic.ytzekic.
Menudear elpaflb yendo aprielTa, nino,cxitlaloa.ninOjC
xiana.ni,cxitotoca.
Menudencias, textiticatlatquitl.
y Meollo de fruta feca, yollotl.yyollo.
y Meolioo tutano de huefos. ceyotl.ceceyotl.omiceceyto.
y Meollos dla cabega. quatetezti qatextli.quatexxotl.
; Mercar, nitla.coa. ninotIa,coua. nitla,patiyoria.
Mercada cofa, dacouhtli.tlapatiyotili.
Mercaren vno. nidajnepancoua.nitajneppatyotia.nic,
Ifceepanuia,
yvlercaduria. tiamiclli nanauhdi.tlanamaquiliztli.
> Mercaderque vende, puchtecatl.tlanamacani.tiamcqui.
Mercadera, tiamiquiliztli. nanauhyotl.rlanamaquilizti.
Mercadolngar. tianquiztli.tianquizco.tlanamacoyan.ta-
micoyan.
Mercedpormifcricordia. tet/aocoliiztl.tecnottaiztli.te
M ante e. 170
tetlauhtiliztl. tecneliliztTi. t

Merced auer. niee,tgcK:pIia.nite,duIitia.nite,icndii


Merchante,Io mifmo esque mercader.
Mercada cofa para vender. Hecuioloni.daneciulolli. ta-,
miftl.namaconi.
Mercadura de efelauos. tlaconecuilolizti.dacanecuio.
liztli.
Merdofo. cuitlayo, cuicmlayo, nemanauillp. tlaillo.da-
ye/o.
Merecer. nida cnopilhuia.n,macwal. pp,cnoplti.njic
y }

nopilt. :\ _
Merecedor^ tlacnQpilhuam\ymaceuatini. yyctjeWtin.
yycnopiltini- ' "
Merecimiento, tlacnopilhuiliztli.maccualtiliztli.
Merecer el amor de otro, nlte,d3cotlalizicnopilhma.nite,
tlacotlalizmaeeua.
Merecimiento grande. ueydacnophwliztli.ueytlama
. ceualiztli.
Merendar, nino.tlacauia.
Merienda, netlacauiliztli.
Merma enel pefo o medida, tlatzontla^dliztt. tlailochti-
liztli, tlachicoxeloliztli.
Mes parte dozenadeao, metztli.metzdapoualiztli.
Mes y medio, ce metzdi ypS tlaco. centetl meiztliypan
tlaco.
Mefa donde comemos, tlaqualonimefa.dapechtlj.
Mefa de metal, tepuzmefa.
Mefa de marmol, teuapalmefa.
Mefa portatile. tlacpmefa. nouiuelmonequi meia.mot
quitinemimefa.
Mefa enlos facrificios. damanal mefa.
Mefa de vn pie. < ce ycxi mefa. ce iexe mefa.
Mefa de tres pies, yeiiexe mefa. yexcapayxe mefa.
Mefaen que ponen Ib vendible, tiyamiemefa. ypdana-
macomefa .
Mefa de cambiador o blco. teocuitlanccilolzmefa.yp
S S f
M ante e
teocuitlapoualpmera.
Mea detres ordene. tlapatniHimera.eptitocriefa.
Meln* cochiuay. teochiti/oy. nenenque yncoehi.ne
nencachialoyltechtyalcalli.techialoy.
Mefonero,, tcochniani. tecochiti. techixqui.nenenea
chixqui,
Meftruo.de muger; nemetiuiliztli'.cuacocollu
y Mefturar.. nitIa,nenepanoa.nitla neneIoa.nitIa,cenneIoa
)

. - nitlacennepanoa..
Mefturadacofa. tlaneriepanolli. tlanehelolli. tlacennelol-
Ii.tlacennepanollt.
y Meflar. nite.quamomptzoa.nite^quacacamoanite,qua*
uiuitla, nit,quatezpi.
MeiTado. tlaquamomotzolli. tlaquauiuitlalli. tlaquaeaca
mulli. tlaquatezpitL
MeiTador,. tequamomotzo.tequamomotzoani.tequaui-
itlani. tequacacamoani. tequatezpini-
MeTadura.. tequamomotzolizdi. tequauiuidaliztu. tequat
cacamoliztltequatezpiualrztli..
M.efura> Y ' *
u n e m
^^^'*y ' "
u c u x c a n e m ,
^ ^*
i z t u n e m 3 u z t

Mefrado,, yuia nemini.yocoxcanemini.inmatqui.


j Mefradamente.. yui,yucuxca.
y Mefurarfe. rd,tlamattimotlaliavni,po!iuhtimotlalia..
y Metal;, tepztli.tepuzdlli.
Metalado, chicdapqui. t/atlapaqui.,chichi&lapqui\
j Meter. nitla,calaquia.nitla,aquia.
Metido., tlaaquilli. riacalaquilli.
Metedor., tlacalquiani. tlaaquiani..
Meter muchas vezes. nidaicalaquia. nitla^aaqia.
j Meter debaxo de tierra.. nitIa.tlaltoca.nitIa tlalpachot, l

nitlattalaquia.
MetidoaTi.'' dataIto^.dadtpacholHitiadaIaqoilli,.
Meterdebaxo del agua.. nidavapolah*a.adannida daIia. 3

a lannidiacalquia.
SMidbsXk tlaapoIaib'lliiatiddatlalillivadantlacaJaqui
M ante c 8c U 171
Ut.
Meterle o coarfe en tre otros o por ag lugar et recho. ni
noptzmamal.nite,xelotiuh,
MetidoaT. mopitzmamalqui.texeloqu.
Meterenel leo. nitla,ciyacapqui,.nitla,ciyacapachoa,
noctyacacnt,tIaniana.nitla,ciyacauia.
Metida cofa affi enel feno, tlaciya cap i.ria ciyacapach-
olii. tlacyacauill.
Mererienpedacodeereclado tierra ajena. aire,tepan-
xocoa. nite, mifxocoa.nite,tepntopeua.
Mexila dla cara, tixteJiuhca, yxteliuhcatl.
yMezclar. nitla,neiiepanoa.nitla,neneloa.nitIa,cenneoa,
nitla.cennepanoa.
Mezclada cofa tlaneoelolIi.tanenepanoUi.tlacenneloli
tlacnepanofl.
Mezcladamente, taneneloliztica.rianenepanoliztica.tla
cneioliztica.t facen nenepanoliz tica..
MezclaaTi. tlaneneroliztli.tlanenepanolizdi.tlacennelc*
liztl.tf acen nepanoliztlf.
Mezcla decal , tenex pololli. tenex coquitl.
1

Mezquino; bufca efcaTo.


Mezquinamente, teoyeuacatifiztica. tzoteocayotica,
Mezquindad, tzotzocayod. tzotzocapyotl teoyeua-
cayotf.
Mezquita. mahomadatIatauhtiIizcaIIi.mahomacalIi.
CjTMi cofa.pronbrcr n,axca,no,yocaub,notech
pou.
Miedo,, nemauhtiIiztli.ne5auilizti.mauhcayori.mauiz
tli.
7 Miedoauer,, nno,mauhtia.nijmaur.ni,ciyocopini,
7 Mieldeaue|as.quauhnecutfi.
Miel que naceenlas flores, xuchinecutl.xuchinenecutli.
xuchi memeyalfotl.
Mielrofada,. xuchionecudi- rofasnecud.
Miel de maguey cruda, menecuth. necuxoxouhqui. necfrl.
Mielelamefmamuy cozidaoomoarrope. necudadarilli.
M ante U
necutlatetzaualli. necutlatlacalli.
Miel efta mifma cozidavnpoco* necudatotonilli.rcequatl.
Miel de caas de mayz. ouanecutli. necui xquiuili.
Mielhazer las auejas. ni,necutlalia. ni,necuchiua.
Miembro.parte del cuerpo, eendamantli tonacayo.yn
quaquigaliztonacayo.ycecniquigaliz tonacayo.yriacoyo
y cotonea yntoriacayo.
Miembro a miembro,aderbio. ceceen i quicaliztica.
t Miembro del hombre, tepulli.tototl,
y Miembrodelamuger. tepilli- nenet,
Mitrafomitrasq.oquic.ynoquixquichcauh.ynixgchcauh
Mircoles dia dla femana, te mefino. vel,ycnauilhuitl
femana.'
j Mierda, cidatl.nemanailli.tlayelli.tlailli.
Miefes. tonacayotlcogauztoc. cocauiztoc,uactoc cend,
otzomman.oquiz.
y Migas depancozido. daxcaiatolli.
Migaja de pa. tlaxcaltextli.tlaxcalpapayantli. queqxolli.
Migajas de quefo, quefopayantli. y afi de las dems.
M il numero.bufca al cabo dftelib ro dode efta toda la cueta
y Milagro, tlamauigolli.tetzauhtlamauicolii.
Milagrofo, mauiztic.mauieauhqui. damauicoltic,
Milagrofamente. tlamauicoltica.
Miagrob hazer algo. nite,mauizgotia.nite,tIeyotia, nite,
tenyotia.
Milagros hazer. tlamauicollinicchiua.
Milano, cuixin uinetli.
Atolla, ontzontli ypanmatlacpoualli neiexianaliztli.
Milion(filicet) mil cuentos, bufea en fin deftdlibro donde
eftatpda la cuenta.
Minar hazer mina, ni, tallantataca, ni,tlallan oztotataca*
Minada cofa, tlatlallantatactii.
j Mnafoterraacueua. tlaloztot.
Mindo,aduerbio. tlatlalian cataquiliztica.
Minador, tlallanoztotatacac. dallan oztotatacani.datlalla
tatacani.tlftdallantaacac,
M ante t 172
Mineral colad minero(filicet) de qualquier cofa que feacf a
debaxo dla tierra, oztocayod.
Minerodeoro, cuzticteocuitlaoztotl.cuzticteocuitlacix
tiloyan. -
Minero de plata, yztacteocuitlaoztotl, yztafteocuitla-
quixtiloyan.
Minero de cobre, chichil tic tepuzquixtiloy an. chichil tic-
tepuzoztotl.
Minerdefaltre. tequixquicuiuayan.
Minero de greda, tlaltzacuquixtiloyan. tlaftzacutataco-
y.tlalcagalicaciytt.
Minero de piedra jure. dequiquiztlalquixtiloyan. tlequi-
quiztlaftatacoyan.tlequiquiztaIcuiuayan.
Minero de aguzaderas, tepuztlatehtiloni yquix tiloyan, te
puztlatentiloniquixtiloyan,
) Mioicofamia pronombre, naxca, no,yocauh,
j Mirar. ni,riachia. nitcjtta.
Miraderolugardedondemiramos, tlachialoyan.teittalo
yan.tlatlattoyan.tatlachialoyan.teyttaoyan. ceuakalji,
Miraramenudo. non,datIachia.nonteiitta,
Miraral trauesodetrauefia,ni,nacaztlachia. nite,nacazit-
ta,nite,ixtIapalitta,no,nacaztlampa nitlachia.
j Miraro acatar confiderando. niquitztimodalia.
Miraralcielo. ylhuicacpani,dachia.na,copatlachia, n,aco
tlachia.
Alirar atrs, nicampa nitlachia.noteputzcopa nitlachia.
noteptzco ni,tlachia.nite,teputzitta.niualno,cuepa,
Miraralexos. uecani,tlachia, ni,uecatlachia.
Mirar por diuerfas partes, nouiampa ni,tlacbia.ypanoc2n
nitlachia. nonoca ni.tlachia. nonelo ni,tlachia. nouiampa
nitlachia,nouipa nite.itta, auic ni,tlachia. auicnite,itta.
' Alirar de anbaabaxo. riani nitlachia. tlalchipa nitlachia. da
Ilpanijtlachia.tlani niteitta. tlachipanite,itta.tlalampani
teitta.
Mirar adentro, cahticpa nontachia.caliticpanontit'ta.
tiancpandachia. tlaticpa nontetta.decopa n.on,tlachia.
M ante i 6c o f

tTecopanonte,itra.
Mirarfeportodaslaspartesdelcuerpo, nino tfatattiI?a,
3

Miraren derredor nino malacachoaynnitlachia.nino,ma


3

lacachoayn niteitta.
Mirador el que mita alTi. momalacachoca dachiani. mo-
malacachocairtani.
-) Miraran'ba. n,aco,ffachia.n,acopatIahia.acouicui,tIachia
acouicnonteitta.note,acopaitta.
y Miraraotro co enojo oandarc otro rofttri tuerto, nite,
ixcueiltta.nite,ixcuelhuia.
Miferia contraria de dicha, netonilizdi. nequigalizdi
ycnotlacayotl,
Mifericordi. tetaoeoliztli,teinoittalizrii.tetlaocolitta-
liztli.ycnoyoualiztli.
M ifericordiofo. tetla o colani, teicnoittani. teda ocoliz-
irtani.ycnoyouani yyollo.
Mifericordiofamente, tetlaocoliliztica, teicnoittaliztica,
tetlaocolihztica, ycnoyoualiztica.
j Mifrricordiaauer.nitejtlaocolitta.ntejtlaocolia. nite,icno
itta. nechdaocoltia.
Miferia depobreza, netolinilizrli, ycnoyotbycnodaca-
yotl .ompaonquic,ayncococteopouhqui,ynycnopillotf.
toneuiztli. chichmaquiztli. anecini yncochcayotl neuh
cayod,
> Miferablepobre, ycnotlacatl. motolinia.
Miferabe. bufea mezquino,
Aliffa. Jomimo, veI,teouemmanaliztli. teoyod.
M iflfa dezir, niquitoa mida, nicchiua milTa.
MiiTal. miflal amuxtli, teomuxtlimiiTal.
Mitra de obifpo. teopixcatlatocayotl.
y <f Mocos de nanzes. yacacuitlatl .yacatolli.
Mocofolleno democos.yacacuicuitla.yacacuitiapopotz,
yacacuicuitlapol.yacatzotecuicuit/apul,
Mocofofer. ni,yaca cuide, n,yacacuitlapotz.ni,yacacu-
cuitlapul. ni.yacatzotecuicuitlapul.
M050 de edad pequea, telpuchtli.telpocatl.
M ante o* 17)
- M o j a de edad pequea, ychpuchdi. ychpecatl.
Moguelo de edad mas pequea, telpocapiltgndi. telppar
coneton.oquichpiltontli.telpuchizintJi, .
Mocedad de aquellos, telpuchchod,.reIppcaypt.
Moguela de edad mas pequea, y chpehpiltpndi.yclipuch
caconetontli.yclrpuchtondi. ycbpuchtzmtij, ychpuch-
piltzind.ciuapiltzintli.
Mocedad de aquefias, ychpuchpiltonyot. ychpyhcacpr
neyotl. ychpuchpiltznyod. c/uapiltzinyotj.
y Mocedad como niera de nios, pipillod, coconey otl.tel
puchpiitonyod. telpochconeypd. telpocapitp.nyod, tel-
pochcaconeyotl,
Mocedad como niera de nias, y chpuchte pi tpy otl,y cb
pocateptonyod.ychpuchcaconeyor.
Mogocrecido, o macictelpuchtli. omacic yy pllpco telpu
elid.
Mocecad de aqueos. p macie telpuchchotl.y y olio cc*-
teipuchcbol.
M05a crecida, omacic ychpuchdi.o macie yyoUpcoycb-
puchfli.
Mocedad de aquellas, omacicycbpuchchpd.yyollocp-
ychpuchchotl,
) Mogo de Temido, xolo. redanemi.texolouh.teach.teaach.
tetlan motlayecoltia.tedanenequitepalnemi.redauica?,
Mogadeferuicio. coco, tetlan nemi.tecocouh.tepi.ff pipi.
tetlan modayecoItia.ciuatl tetlannenqi, tepalnenqui ci
iiatl.tetlauicl.
Mogodefpuelas. tetlatotomdi.
Mogo pa mandado?.. titidantli,tetJanncrnKmottidan, mp
tititlanini.
Mogo que mudalabpz, yetJatomauapiltontl.
Mogo que comionga a barbar, .yetentzpnixhuatelpuclitli.
yetent2onquiga telpuchtii.
Alocedaddeaquefte. tentzonixhualizdi.tetzoquigalizti/,
) Mochila, y tacad.
Mocha cofa fin cuernos, amo quaquaque, ade vquaquan
TT
M ante o*
quaquauhpolihqur.
) MchueloaUe conocida, quimmecatecoltl. -
Modeftacofa. yuf'nnemini.yucuxcanemini.daixyeyeco
.. ani.rnimatini.mimatca'neniini.tJacaneraini.
Mocieftia. yuran nemilizdi,yocoxca n'emilizdi,daixyeye-
cbliztli.nernatilizdi.tJacaneniilizdi, mimatcariemizt/,
Modeftamte. yuiyotica.yucuxcayotica.yui^y ocoxca.
i Modorro, xolopttli.aquniamat.yxtotoniaua.chocholoq.
aacqui.aycholoayan choloa, tompoxii.
Modorrea r. nixolopiti. ni, tompoxti.anicmamati. n,ixtot
m.ni,chochloqui, ii,aacqui. anocholoayan nicholoa.
Mpdorreiia. xolopiyotl. tompoxxot. aqumamatcayotl.
aqimamariliz$otl.yxtotornalizrii.choch
lizdi.
Modrrala vigilia antes delalua ya que quiere amanecer,.,
yetlatuinauac.
> Mbfarefcarneciendo. nite,quequeloa, teca nin,auiltia,te-
canino.cayaua.canic nite,qu,eIoa.nite,tlatechiuiIia. -
;

Mofador';' tquxjueIoani:tcainauiItiai-teca mocayaa-


ni,ganictequeloani.tetlatelchiuiliani. '
Mofadura'ecarnio. tqueqelolizt, tecnecayaualiz-
tli.teca neauiltiliztli.canictequequeloliz tli. tetlatclchiuili-
Itztli,
j Mohatrar. nite naualpoIoa. nite,tiamic aquitia.yc nite,q-
3

loa.teca nino,cayaua.
Moharrache, lo mifmoes que homarrache.
Mohno enojado, qualauqui. motlauelnecqur, eleltemica.
qualantica-motlauelnectica.
. Aohodepan.' poxcauhcayotl,yxpoxcauhcayotl.yxpox-
eauiliztli.
Moho de vino, yxtzotzqiuhcyotl. yxtz oraoh'uiliztli, -
Mohbfo pan: poxcauhqi:yxpoxcauhqui.
Mohpfo vino, yxtzotzoliuhqui.
y'M-ojarfe. niipalti. ni.chapam.mVchaquani, ni.goquiri.
MajadoalTi, paUic.chapanqui.chaquanqui, coquiric..
M ante . o. 174
Mojar fe por de dentro, tlanintpalt^tlanpanjjpalti.tlani
pani,chaquani.
Mojar fe mucho, cenca npalti.cenca nichaquanf.
Mojadura, paltiliztli.chaquaniliztli .goquitiliztli.
Mojar a otracof. nidapaltilia.nitepaltiija.nitejchaquania.
nite,coquitilia.
> Mojado, paltictlapaltililli, tlachaquanilh.
j Mojn piedra, tetlquaxochmachiyotl.tepm machiyotl
j Mojn o linde de eredad. quaxochdi.mil tepantli.
MoIdevaziadizodeymagineSjO eftampa. teixiptlacopi-
naloni.tlacopinaloni.
Moerharina. nitla^eci.nijteci.
Molida harina, tlatextli.
Molercolores, ni,tIapalteci.ni,tJapaJxaquaIoa.
Molidas colores, tapallatextli.
Moledor de colores, tlapaltezqui. dapaltecini, tlapaljfa-
qualoani.
Moledor con que fe muelen, tlapaltexoni.
Moledura decolores, tlapaltexiliztli.tlapalxaqualoliztli.
j Mleftar. nite,toIinia, nite,tequipachoa. nite,yolitlqcoa
nite,mociuia.
Moletia. tetoliriiliztli. tetequipacholiztli. teyolitlacolfz-
1
di, temociuiliztli,
M oled a cofa. tetolini.tetequipacho,teyoitaco. temo-
ciui.
Moletado. tlatlinli. tlatequipacholli, tlayolitlacolli,t/a
mociuilli,
Moleador. tetoliniani. tetequipachoani. teyo.idacoan
temocuriani.
Moleftamente. tetoliniiztica. tetequipacholiztica.teyol
tlacoliztica. temociuiliztica.
Moletardado muchoenojo. nite,yoIquixtia.nite,qual-
cuitia. nitejtlauelcuifia. nite.ellelaxitia, nite,yoIpoconia.
MoleftiaaTi. tcyolquixtiiizlli. tequalacuitiliztli. tct/auel-
cuitiiiztli.teellelquixtiliztli, teyolpogoniliztli.
Mcleftado delta manera, tlayolquixtilli, tlaqualcuifilli.
T T i)
M ante o
tladauelcuitilii, tlaellelaxitilli, dayolpoc, onilli.
Moleftadrtal. teyolquixtiani. tequalcuuiani, tetlauet
cuitiani.teellelaxitiani.teyolpocomani.
Molino deagua para p. texon trxouani molino.
Molineroquelocura. caftiH tlaoltezqui. tlaoltecin
Molienda, texiliztli.
Molino de azeire. azey te molino, azeitetexoni.
Molinero de azeite : azeitepatzcac. zeitetezqui.
,;

Moliera delacabeca, atl. tauh.toquaxicalymonamicya .to


quaxicalytzopy. toquacoyoy".
Mollete pan muelle, caMandaxcalgone&Ii. tlaxcalya-
maftli.
Mollejaenlasanes. tememedat.memedatl.ay tztet?
Mollir* lomifmoesque amollentar.
Mbllido.. tlayamanilli.tlacotlauhdi.
MolJidura. tlayamaniliztli.tlacotlaualizti.
Mollirla cama. ni,pepechacocui n.,pechf oneua. ni,pe-
pechyamania.
Molliduratal. pepechacocuiliztli.pepechconeualizti.pe
pechyamaniliztlt.
Molhda cama, yamquipepechtli.coneuhquipepechdi.
-Momento detiempo, canixquichcauitli.cl cuelachic. c
achitnca.cachitzinca.
Momocontrahazedor. tladamati.tettayeyecalhui.
M o m o principal, ynteachcauh yntlatamati, ynteyacan-
cauhyntlatlamati.
Monaanimal conocido, ocumadi.quauhchimat.
Monacordio. petlacalmecaueuetl,
Monazillo de clrigos. milTatenaquilipiltontli.
Mondar algocomohauas fruta ovaras verdes. nitla,xip
ua. nida,yeuayotaca.
Mondada cofaaft. tlaxipeuhdi.tJayeuayodaztli.
Mondaduras enefta manera, xipeuhcayotl.euayotl.euad.
Alondarlgoconiogaruc.osoaroz. nitla,tlacuicuia.ni-
tla,yecria.
Moudadacofaaffi. Iatlacuicuilli. tlayeciilu.
t
M ante o. 17$
Alondaduras defta manera, tlatlacuicuilflon?.
Mondar como pozo, nitla,tlac,oIcuicuilia. ntla tlacuK
3

cuilia.
Mondada cofaaTi. atlacolcuicui lilil.
Mondaduras defta manera, tlariacolcuicuililiztli.tladacui
. cuililiztli.
Mondaorejas. nenacazpopoualonf. nenacazcuicuiuani.
nenacaz yetilon i. nenacaztataconi.
Mondadientes, netlcuicuiuani. netlpopoualoni. netlan
yeftioni. nedantataconi. :

Moneda, tlacoualoni. teocuitlacocoualbni. dacocoualoni.


Moneda faifa, yzdacatlaceualoni. tlachichiuhtli, teyxcue
paliz tlacoualoni.
Moneda de oro* coztictaocuitlatomin, cuzticteocuitla-
coualoni.
M onedero que haze m oned a como tomines o qrtos, teo-
cuitlatlacoualchiuhqui. tominchiuhqui.quaitcchiullqu.
Monelerio de monges. teopixcacalli. teopixcachrli. teo
pixque yncha.teop xque in cal.
Mongefolitario. rlatlatlauhtianfeopixqu. yyocatlatla>
Kdauhtiani teopixqui.
Mongia, teqpixcanemiliztli,
Mongil veftidura de monge. teopixca t/aquemiri.teopixca
tilmatli.teopixca neolololli.
Monipodio dlos que venden, teca necdaizti.teca ye
loualiztli.neaqlcen tlalilizdi.
Monja, ciuateopixqui.ciuatlmopixtinemi.
Monoanimal conocido, oquichogomahtli.quauhcihma
Montar, mocepoua.mocentlaliayntlapatiyod.
' Atonte, tepetl.
M ontaa, tepetla quauhtla.
Alontaes cofa de montaa, tepepcayotl..tepetla cayctl
quauhtlacayotl.
Al ontaero que la guarda, tepeplxqui.quappixqui
Montefa cofa de mote, quauhtlachane.qua uhdaua!et
quauhtlamochiua
M ante "o.
Monte ro calador de fieras. anqu, amini.
1

> Alontar cagar fieras, nami-_ 7


Montera caga defieras, amilizt/i.
Montn de cofas menudas. cdatepeuhtitlalilli. centla-
tzoneuhdi.ctlatzoneuacatlalilh.
Montn de tierra.centlatepeuhtdailii tlalli,
Motaadeleytable, tepapaquilticaquauhda,tececemel
tica.teellelquixtcan.
Montaefacofaafi. quauhtlacayotLtepepcayotl.
Montofa cofa alta, cuecue tlanqui tepetl. cenca tepetla,
tepeouican. tetel/a,
Montn de muertos, nimque tepuhticate.toxuhtcate
Moral rbol conocido, amaxocoquautl.amacapolquauid
Mora fruta dele rbol, amaxocotlamacapulin,
Al ora de carga, couadanxocotl.couatlancapulin
Morar, nica.ninemi....
Alorada, yelouay. nemouayan.techan.
M o r a d o r , nenqu.nemini. ,.
Morar cerca de alg lugar. ytfoc,ynauac ninem,
Moradoreneftamanera. ytloc,ynauacnemini.
Morada enefta manera, ytlocynauacnemliztli,ytIocyria
uacyeloualiztli,ve,nemouaJiztli.
Morar con otro, tetlan ninerm. tepa ninem, tedoc,ninemi
M orador con otro.tetlan ncmni.tepal nemini.tetlocnemi
ni.ten a.uacnemini.
Morada co otro, tetlaninemiliztli.tepalnemiliztli.tetloc
nemilizti.tenauac nemiiiztli.
Moradordecafaajena. tepal ca. techanmocallaneua. te-
pal mocallotia,
Ai orador de rio. atoyatencoychan. a toyateneo nemi. ato
yatenco chae, atoyatencad.
Morador de bqfque. quauhnepantlachane.quauiticnemi.
quaiihnepantfa nemi.q'uauhtlacat.
Morador demonte, quauhtenco chane.quauhteconemi.
. quauhtencatl.
Al orador de campo, millacacl.milpanecatl.milanemi.n
iM ante. a , 176

Uayclian.
Morador del d k y ylhucccHaneJylhu/cac nem.
Morado cqlorefcrd. cambpIli,a'mopaftic.: p '
jMorcielagbae de noche. tzcanJquimichpadah,
.Morcilla., coyamG'm'tlaxcdl ti'aeztntli.dzteniitilli.co
yamcitlaxclli.
Mordaza, tenenepilpacholon, tcnenepilquappacholoni,
> Morder o mord ficar. nitlaqtzoma.nitlacampaxoa.niteq.
MordeduraaT, tlaquetzomaliztli. dCampaxoliztli, te.
, quaz't'li.
; . .' | ^
(

; ' - :
" ' "
Morenacbfbca.' yayctc. atz'actc camilecjic;
: ;

Morczillosenqueefala fuerca.. tacolteuh, ' .


> M o r i r , nimiq'i.'hipqmi/'tinqica nnhiJnz\ onacco-
. y n nacan,yn nopiia^ihnokmnya, ynnopoztequa,
ytechnaciyntlaltecutli.yeoncanca notequiuh.
Morirdecoraje. nidauelmiqui.noqiialanypannimiqui.ni
qualantiuh. , ,. ;
c

' .M ori r de fri, rfpinejia:rlicecmiqiii.nitetzilui. hittzilgca.


MbnrdehambrV napizmiqi, - .
, Morir cayendo, nimicliuetzi., * ,
Mortaja, raicea tequimilol.micaqimiliulicayotl-
Mortajar al muerto, nimiccaquimijoa.nitequiniiua. '
Mortajador de muertos.: miccaquimiloani. tequimiloani.
Mortal cofa que mata, temifti.temictiahi.micbuani.temic '
tilonUetlatlatiloni, tepopooloni.
Mortal cofa que mu re. miquini.poliuini.tamini.
Mortandad afi, .miquiliztli.politiiztl.i. tlamilizdi.
^Mortero, temblcaxid.tlatexolouiloni.tlatexoni.tlatetzo.
tzonaloni t

Morteruelofpecie de faifa, tetzaual moli.


Mortezino cocolmicqui.
Mortuorio, bufeaefequ/as,
Mofeavolatile conocida, CayulnV
Mofea grande, miccagayin, '
Mofea otra mayor, tecucayulin.
Molcardaqueauientalas vacas, teemilotli,
M ante o.
Mofcadorpara mofeas ecaceuaztli.cayulpeitonr.
Mofcadorparahazerayre.ecaceuaztli.neecapeuiloni,
Mofe ador grande para hazer fombra. tzaculuaztii.
Mofeada nuez, nectitica tJarzoyunilli nuez
Mofatel. yztac xocomecad,tetzauac,texxo,huiac,
Mofquear. ninocayulpeuia. ninodapeuilia.
Mofqueadorlo mifmoes que mofqueadero.
Mofquito- moyotf.
Mofto. ayamochicaua vino, ayamo quali vino.
Al ofto vino de maguey, ayamo chicauaoctli. ayamo chi-
cha oftli.
Aioftrar con el dedo, nfretlaittita, niteniapluia,
Moftrar. nketlatriria. niretlachialtia.
Moftrarlascofasdecafy retreresalque olas avido, nife
raixtlatia.
Moftrar letras o doctrina, niremachria.
Moftrar fe con vanagloria, nmpteittitia.ninofeffiauicolua,
Moftrenco. janenenemi. canne nencmi.xomulco caltecli
tftnemim.
iMoft ru en naturaleza, tlacacemle.
Motete, cuicatl,
Motetelaftimero. choquizcuicad.tlaocuJcicaitl.
Motejar, nitenaualaua.nitepinauhtia.nitenauaiacaquitfa.
nitetiacaquitia.
Al otejado. r/anaualahualli. tlapinauhtilli tlanauallacaqtil.V,
tlacaquitiili,
Motejador. tenaualauani.tepinatihtianiitenauallacaqtiani.
Mote. tenaualaualiztli.tepinauhtiiztli.tenauailacaquitiliK-
di. tetlacaquitiliztli.
Motiuo. neyollapanaloni.neyoleualoni,
Moueraffi. nmoyoleua. ninoyollapana.
Ai oaido affi, moyoleuhqui, moyollapanquj.
MoueraotvoalTi. niteyoleua. nteyollapana
Alouidoaffi. tlayoleuhdi.tlayoUapandi.
MouedoraTi. reyoleuani.teyollapanani.
Mouimicro delta nunera. teyoIeuaJiztli.teyopanaliztli
M ante o & u 177
? Mouer delugar. Hidaquania.rian*uacnidaquania.riana
uacnidareca.
MouidacofaaT. tlaquanlli.danauactlttectli.
1 Mouerhazia orra cofa, tetech nitlaquania, teuicnitlaqua
nta.tetfanidaquanii.
Moueramenudo. nitlatlaquani*.
Moueraparce. chico niriaquania.
Mouer en diuerfas partes, nn'eccpanitlaquania.auicpa ni
rlaquania,
t Mouercon dificultad, ayaxc nitlaquania. ayaxc ni da
lima.
M ouer la muger o abortar,bufca abortan
Mouiblecofa. moliniant.olinini.miquaniani,
Moueduradelomouiblc. tiaoliniliztli. neolinilizrii. nequa
nilizth.
T.Muchasveze*. miecpa.attzan .achchica.
Muchas vezes mas. cenca miecpa.uelmiecpa.
Muchedumbre, miequintin.miecti,
Muchedumbredehbfcs.miectlacad.miequintin.miectin.
Muchos en numero, miequintin. miectin.yxachintin,
teuhrique.
Muchosalg tanto, amoccamiequin ganquexquichtia,
Muchoen cantidad, miecyxachi.teuhti.
Mucho aduerbio. cenca,
Mudar de vnlugar a otro, nitlaquania.
MudadoalTi. tlaquanilli. tlaiquamlli.
Muable cofa all, yquaniloni,
Mudablementeatfi. nequaniliztica.
Mudanza alTi. nequaniliztli.
Mudar fe. niniquania.
Mudar cafa de lugar, ninocalpatla. ninocalcaua. ninoga*
$aca.
Mudado affi. mocalpatlac.mocalcauhqui. mogagacac.
Mudangaaff. necalpatlaliztli, necalcaualiztli, negagaca
liztli.
Mudarlos dientes el muchacho, nitlanuetzi. nitlancotow
VV
M ante ' .
Mddcer, nnonti,ninoKnhciJtMttQtU0^p^J :

Aludoocofamuda.vnpndiinonotfi,.., ,
Alueblecoi, riatquitL ,.. . . ," . .
r
s

Muela delaboca. nancochtli. : - .


Muela cordal, totlaiicpchqua^uauh. ] **;.
MueJ a para moler. rema!actI,tlar.exor,
.Muela paraamolar.. xaltemalacatl.tlatentiloni..
Muelademano para moler, temalacatl. matexouanii.
;M'uedexofa blanda, yamanqu..^
Muelle cofa vn poco, acMyamnqui'. yamactondu yamt
cafonth'.achiyamaztic. yamaztontli.
Muellemente, yamanca... ' ; ,
Muermo de befria.niacacpeqlizdi. . / .
;

urmofoleno de muermo, magacocozgo.


ueftra d e vanagloria, nechachamaualiztli. neueyliz*
tfi.yznequixtifiztlii neuey matiliztli. rienechcapquetzar
liztli. netlecatilil ztli. netppaJitoliwli.neachipqiJezaliZ
diYneyeuaytoliztli.nemauigplIapilrztli.
AlueJtradecofadecpnj.er. tetlapaloltilpni.redayecolti?
Ioni.
Mtiftra de mercadera, teitlaidtiliztli tlagoualiztli,:
Alueftraen pttamanera.on/hcio, tlanexxptlaliztli. ;
M ueftra o dechado, bu fea dechado,. . ..-
Muerte, miquliztli.miqiztli. . , , , ."
Muerte cruel, tecococmictiliztli tefpn?uacapolpIizdj- s

Muerto, micqi. nticquetl, \ . ^ 1

Aluertodeltodo, ouelmic. uelomic. , % ;

Aluerto que del todo fe mu re*. cemniiqinixemppliuiai


Muerto de hambre, teociuhqui. apizm.iquiAi-. ;
Miioitd- ^qintii, . , ... ^ ,..
Alugercaftayhonrrada. bufeamatrona;
Mugrcafkdpanda. -ciuad-pUua..., . .
Muger varonil* >iuad oquichyQncuc^ich^wypjcjuj^
chicuacciuatl.
M ugerrd'-marido,%.f^H#uli,;t^
:
. - , . . , . . . ;
MugerCachorra., ciuatoqicicic.'.'"'' ' " ' '
Mugerpequena. e^ %
, Muger que lo ha r e a Qt-ra,- tepadachiani. teparfchH,' "' ;; r

Mugei'cofa, -.'"ciuatic. . . . , i-.- . ,-


Mugeriment. ciuateuh.
Mugerjl hgmb.re- a ficionado a muge res,n'o en mala parte.
ciuatla'CoialciafiemiIiee.duaimpaeh. ; :

Mugrn de vid. flaqufllixcomeca yx/pdyod/ '.


i Muymucho,aduerbio. ocualca.ca occencalocciica.yef
Muy mucho, cca rniec. cenca uey, y xachi. cencayxachi
Muymuchoocovehemcia,aduerJbiQ. occeiicatlaquauh
o ccencamolui.
Mua, lomifmo.
Muladar: tlacolpl.cuitlap.axixpa.
Mukar penar con dinero,. nite.daxdauiltia.nitepenatia.
Multiplicar, -. nida.tlapuia. nitia,miequiia, nida tonac^
a

til*. ' .'


Multiplicado, tlatlapiuilh', tkmiequililli.tlatoriacatililli.
Multiplicacin, tladapiuiztli..tlamiequilliztli. datona-
atizili,
Multiplicador, 'riadapiuiani, ttamiequilini.tlatonacat-
tiliani. .v
Mundo, cemanauac. cemanauad,tlalticpac. dalticpactli;
Mundano o mundanal, tlalticpacayotl.
Aludano amador delas'cofas terrenales, codiciof dellas.
tlalcicpacayoeeuiarai, tlaltcpacayoda^odani.
Mueca de nios, quauhcoconed, nenetl.
Muecapartedelbrago,. maquechdi.tomaqHechtTa',
Murezillos, acolli.
Murmurar. nite,chGoitoa.ntevteputzitoa,~ '
Murmurarcootro, teuannite,chicico.tenite,teptitz
atoa.
Murmuracin, techjcoitoliztli.ttputzitqlizd.
Murmurado, rlachicoitolli.dateputzitolli.*
Murmurador, techicoitqani.tereputzitoani.
Murmullo de gente, V chachlaquiliztli.ycauaquliztli.y-
cauaquizdi ,
ante u. & ite *V
Mu to de cibdado villa... altepetenamirl.
Mufcaairtedecantar, cuicadamatiliztb\
Mufle* enfeadoeneu'a arte, cuicamatini.
Muflo por parte de dentro, tomaxac
i M uflopor pat de dentro y defuera, tometz.metztK.
) Muita r>erfona.tquipaciiui.netlamati,

Muftiaplanta, cuetlauhqui.

ifjDeios que eomienca * N...

Aboluengoy delgado, mimrlt icnabox;


Nabo redondo, ololticnabox,
Nacardeperia. eptapaJad'.
Nacer, nidacati.. ni.tlalticpacquica,
Nacerdefpues.de <acro tepnK dacad..
4

Nacer de dentro, tlaticpa m,dacati.


Nac?porfusra. pai ni,rJacati.
Nacer la plaata. n,xhua.na'czmQlmi #

Nacer con otricofa. teuannixua-teuannitzmoliah.


Nacerotra vezv occeppani^acati,
Nacerlos dientes.. ni,d*nquic a.m,jt^mxhue..
s

Nacido, odaca*.
Nacida en eafaefdauo. daca rioftli*,
Nacido-aJalua.. dauizcalpan tlacatv
Nacido de pies, moquetzauh tlaoat,
Nacidoenverano, xopantlatlacac.,
Nacidoenynjjiein, t analco tacar..
Nacidoconotro. coad-
Nacido con c*ro&dos tenamaztlL
fc

Nacidostree defta. manera.tenamaztirt.


Nacicbde materia, tlaxhuiztli.
Nacido.de materia pequeo, tlacoton.
Nacimientodfrcofas animadas. tlacatilizrJi.,
NacimienodeJasyeruas yarboles, yxhaaliztlfe.
N ante a 179
i Nacin de gentes. cecnitlae.
>Nada,nngunacoa, atleumachitla,
1 Nadargeneralmente* niri*,maneIoa, ni,tlacxiuiteiquiv
Nadar con otro, teua nida,maneIoa, teunfjtfacxiuite-
qu.
Nadar porencima. atlizco ni^tlacxiuitequi, atlixcorofla
maneloa.
Nadar debaxodel agua. ,aauitzocaIquf,
Nadar paitado devncaboaotro. ni,pano.
Nadador qqe nada, tlamaneloani.ricxiuitequinL
Nadadero, damandoloy. tlacxinitecoya,
Nadie.poriwnguoo o ninguna, ayac.
Naypesiugo. amapatolli,.
Nalga. tzintamalhv
Nalgada a hwidaalli. tetzintmaluitequifizdi.
Nalguear dar de nalgadas. nitc,tzinta malukequt
Nalgada de tocino.tccino metztli.
Nao para mercadera, tiamicacalli,
Narjc* rbol', narajaquauitl,
Nar2)afrutadeiearbol.. natja xocotl,
Nirjai. narjaquauhtla. xocoquauhda.
Nariz del hombie. yacad. toyac,.
Narigudodeiargasnarizes, yaca ui&ic yacau*tztic. yac
r

metlaprl.
Narigudo de gordas narizes. yaca tomauac.
Nariz aguileno, yacapiaztic.yacatemimilt/c.
Nariz roma, yacatapayoltic; yacaiololtic,.
Nafla para pelear, uey chiquiuitlmichmalon.
Naffaparatrigo. cuezcorrutchiquiuiri,.
Nata que nada (brela leche. ychiyauaca,ynchichiuala-
yod.ydaixxoynchichiualayotl, yyxtzotzlinhca^inchi-
chiualayotlv
Natura o naturaleza. teyelrz.yucayod.yuhquicalizti yuhi
i

tlacariliztli.
Naturalcofa. c/Syeyuhqui. yuheaytlachiualo.yuhquk.
Naturalmente, yuhca,yotia, yuhcaquijaliztkai
, ante Si re, '
Naturaleza.tierra de donde es alguno, tedacaty. tetllpa
uefrech." . ., :
Namrademacho, tpuli/totod. 'i
i Naturadehemlvra. tepilh, neijcdr , ? . .
Natural d otra tierra." ueca chane.ucat'acatl, gSiiitz.ca'
.can.ipa uall.a, ....,.... . '
t

i ISfaiiaja de barbero, .ytztli.nexi'malon.neximaUtztli..


Naiiajadejaualin,. coyametly-coarjan.. '.
Najas aguzareljaalin, motlchichiqui, motltentia yn
coyanietT. , .. ,,
aue generalmente, cati/acalli. .
aue pequea. cali'Ilacaitepiton-.calillaacaltontT.' ..
aue de paTage. tepanauiloniacalli.
iNauetadeencienfo. copalacaltontli.
'Nauegable^pfa- uel panauiloni.uel onca panoua.
Natiegar,con velas tendidas, .quachpypacalu'ycnipana.
Nauegar con remos, uicticanipano,
Nauegar harta el cabo, acaltica nac,
Nauegarcomoquiera, acaltica njpano. acal tica ni.auh.
Nauegar paraplazer. ninjacalhuia.acalticanin^hauiltia
n.acalpapano. ,
"aues echara! agua, n^callaca. ,
aues acardeagua, nicacanayn acalli.n,acalquixtia.
Nauegacion, aca/ricapanoliztli.
Nauegante, acaltica panoni. acaltica nemini.
Nauidad, tacatilizti.tlacatdizihuitl.
Nauio. Jo mifmoque aue.
t^Necedad. aquimamachiJiztli. aquimamatilizd,
xolopiyotl. .-
Nc^rariacofa,. monequini. terechmonequini.
JSecerariaraente. uel mone.qui, mojiequi.
NecelTidad.; monequiliztli, tetechmonquflizdi, , .
NeceTaria o priuada, cuitlacalli.-axixcalli, nemnuS-
clli. ......
Necio. aquimamati.xQlopitli. . .\
Reciamente. . aquiraamatiztica.xcrfopfyotica. '
N ante e; 1
, iSb
i Negar. jiicnuitia,anicnoma^
v

Negacin tal. anecuitiliztlhanemacht^


toquiliztli.
Negar que no Jo hizo, tfnicnocbiualyetoca.
Negacin defta manera anechiualyetoquiliztli.
NegadorafT; aquimodiia.yetocani;
Negarcon juramento, juramentoticaanicno.cuitia.
Negacin eneta manera. jramentoticaanecuitjIztiV
Negr meneando la cabera, nino.tzontecouiuixoa.
Negacionaffi. netzontecouiuixpizdi.. ;

Negadortal. . mprzontecouiuixoani,.
Negarlo pedido. aniCjCaualiztlamatkaniremaca,
Negar de todo en todo, gannimanamonicnomachitoca;
cannimanamo nicnocuitia, .\
Neguijn de dientes, tlquaqualbliztli, tlanp.alanalizti;.
Negligente o decuidado.tlaauilmatini.tlaauilcaijani.tJaxic;
cauanu ,.
NegligenciaaTi. tlMuilmatili^
caualiztlr. ',
Negligentemente aT. tlaauilmatiliztica.tlaauilcaualiztic:
tlaxiccauliztica,. _ .
Negocio, teqliiyotl.tcoyotl.
Negocio particular, nococol. nodat/acol.'
Negociado que tiene muchos negocios, miec yteqiuh.mo;
tequipachoqui.. ,
Negociar. ni,teqiti.ni tlcoti.nino fequipachoa..
v >

Negociador, tequirini.tlacotini.motcquipachoani.
Negociado tal,.tequitvlztli.netoquipacholiztli.tlacotiliztlflV
Negociador en mercadera, puchtecatini..
Ncgracofa. tltic. ^. . . .... '
Negro vn poco, achtlltic.yayaftic.cuidiecVic, dile&jc,.
Negro deguinea, tlilfttc, cacatzac. , .
Negreguear, nixuicheua.nijtliliui.n.tlileua ":

Negrohazer. nitla,tlilpa, nitla,diluav.


Negrura, diliuilizdi.. . "\
Neruio, dlhuad..
N ante c 8c L
Neruiofa cofa, ti alhuatic.tlalhuayo.tUddhuatic. mocada!
huatf. rlalhuamicqui,
Neruiofidad,de nieruos, t/alhuiyori.
j Neuarhazemieue. cepayaui,
Neuarcaerlanieue. pixaui.chayaut.tzeezel*ui.
fNi.conjuncionporno. amono.
Ni a vna parte ni a otra, acampa.
Ni vno m otro.de cofas animadas, amo ce yehuan.
Ni vno ni otro de cofas yn animadas, amo centiamantli
yhua.
Nienvniugarnienotro. acan.acampa.
Nidal o ni do de aues. tototapacolii tototecaxdi, totoct
4

qtnuit!.
Nidal hueuo,deJnido, tototetl.
Nido hazerel ane. nio, tapacolta.
> Niebla neblina, ayauitl.
Niebla hazer. ayaui. tycuhtimam.
Nieruo. lomefmo esqueneruo.
Nieto o nieta, yxuiuhtli.teixuiuh.
NietooTiieta dos ve-zes. ycutonrii.teicuton.
Nietoterceroonieta terctra. mintontli. temintoa.
Nietos defendientes abaxo, tepilhuin,teixuiuan.
> Nieue, cepayauitl.
Nigromancia, naual/otl.
Nigromntico, naualli.
Ninguna cofa. atley,adymmaitla. machitla.
Ningn hombreo muger. ayac.ayadlacatl.
Nia del ojo. toteouh. tixtotouh.
Nio o nia que a vn no habla, conetontli.oc atl.o&ototl,
conechichi li, xQchtic.
Nio o nia de teta, occhicht piltondi.
Nio o nia pequeas, pilrontli. conetontli,
N i ezedad de aqueftos. pillotl oney otl.
Nieras de aquellos, pipilotl,coconeyotl.
Niero amador de nios, pillacoua.pHnequini.
, Niearhazercofasde nios. pipillo,coconeyo nieiiemitia.
>
N ante i 8c o. 1S1
& per metaphoram.ntlalmauiltia.niVapalcamauiltia.ni
no.uilana.m'no.quequetza. quauic,coeolco nonoc.
Niillaonietadelojo. toteouh.tixtotouh.
^riuelar.nitla^xuia.nitla^lame
Nmelarcon agua el edificio, nitlajatezcauia.
Niueldetamanera. atezcatL
No,aduerbio para negar.amo.caamo.cuixmo.machmo.
K o , enefta manera, nima amonan nimanamo.caaamo.
Noble por fama conocido, pli. mauiztic.
Nobleza, piilotl.mauz^otl.
Noche generalmente, youalli.
Nochequahd fe acuellantodos, tlaquauhyoac. neteteqz
pan, tlalli mictimotecac.
Noches dos, onyoual.
Noches.tres. yeyoua. y affi dlas dems.
Nogada faifa, nezesmulli,
NogaJarbolconocido, lo mifmo.
Nombrar. nite,tocayoria nite.teneua.
Nombre, tocitl tetocayorifoni.
Nombrepropio. uel tocaitl.ueltetqca.
Nombre com o fdbrenombre, ycontetltetoca.ytzoqUiz
catocaitl.
Nombre tomado de fusantepafiados. ueuetocaitl.
Nombre poner. niie,tocarnacanite,tocayotia.
Nombre por fama, tenyorl.uey tocan!.
Nombre malo, aquallitocaitl.
Nombre q fignifica muchas cofas, tocaitl micc ynezcayo.
miecqui nezcayotia.
Nombreso/iguifican vnacofa. miectocaitlccentlamatl
qtii nezcayotia.
Nones, nepantla ueuetzi.ualueueczi.oueuerzi.
Nono o noueno 6 orden, buca al ln defehbro donde eir
toda/a cuenta.
N o poder. am,ueliti. amoni,neliti.aueli.amouelli.
N o querer, amonicea.amonicia, anic/a.anicea.amonic
nequi.
' Nolaber. amonic,mati.anic,mati.
XX
^pabt; amotlamatini.dequ.imatt. ' ' .
NotafBi'efehteneia.tlatom
Nota en perfona. netlacoliztli.neixitlacoliztlr.nemaceua
' quixttetl.nc auiquixtiliztli.
N o t a d o aiTi: tlaylIomachdi.tlaizdacOlli'.
Nqtareneftamanera. nite,iztIacoa.
y Nfotable cofa, mauztic.
Notablemente, mauiztica.
Notar algo en otra cofa. nitla^caquiztdia.ni.tlatolmelauai
nitlajmaxilria.nitla^otia..
N o t a o notacin affi. damaxitiiztli. dacaquiztililiztli. ta-
melalizdi.tapotHiztlf.
Notar fealdo, niriamachiyotia.
Noticia conocimiento. tlayximachiliztTi.
Noticia dar aalgdnodloquelea daceceTauifdole,peT
metaphora. ye ni,xonexca.ycm tIamatzoa.ni,cmixca.
J

Notificar.nite,tlacar4tia.nite,machizna.hiteta,iximachtia.
y Notoria cofa conocida, yximachon, ueltcixpanca.aneixr
niachchOi
Nouecientos numero, bufcaalcabodefelibro donfe fe p a
ne la cuenta. '
Nouedad. yancuilizti.
NouelaoconeJaparacontar.bufcacorreJa.
Nouenas denueue das, chicunauiuitica.
Nouieio,nueuo encada arte, quinyancuic.yancuic,
Npuiembremes, metztlinoiembre.ycmada&i oeemefx-
tfi yn cexiuitr.
NouiUo,buey nueuo. telpuchtliquaquaue.
Nuio rezincafado, yanenican mociuiuatiyancuica t/a*
paliuheati.
N Q U a rezien cafada, yancuicanmoquichuati. yancuican,
mocchoti, '
JNucadelacabeja. tocuexcochteuh; cuexcochtetl;
jjueuacof, yancuic,quinonez.,
Nuuamente. yancuican,
Nueuas.bufea fama de nueuas,
Nueue numexp, bufet al fin defielibro donde fe pone/i:
N ante . & O ante a. 1S2

cuenta. - . , ;

>ueuo enla guerra. Kicryaomamachtani.moyaoniarnach


tiqui.
Nuera mugerdettj hijo, ciuamontli.
Nuez frutaconocida.Iomefmo.
Nuez del cuello, cocoxixipuchtli.tococoxixpuch.
Nuez moxcada. tlanecutzyonillj nuez.
Nuncaen ningn tiempo, ayc. aycquemmau.< aqueitia.
>utriaam'ma conocido, cencachiyauacayomichin;
Nuuadadelluuia. tetzauacmixtli,
Nuue. mixtli.
Nuues parecer enel ayre, mixtleua.
Nuue con toruellmo. momoloca mixrli.ecacouayo mixtli
Nuedeojo. ayauitl.yxcueponiliztli.
Nublado, mixtemliztli,
Nublado hazer, ^nixteiitoc^ mixtentimani. V
Nblofacofa, mixxo. mixtecomaeyo.
Nublo del pan. ayauitl.quitlacoa tonacayotl
NQdcomo quiera. tlalpiUj,. , ; r

Nudofa cofa. tlatlalpilli.y yJpic, :


N u d o decaa, acaixtli.yxtli.
Nudohazer desamanera. nitla,ixtia.
Nudos hazerencuerdaropa, nitla^tlalpia. :;

fDelos que comien^anen O.

Aduerbiopara llamar, iii.xi.ane, riicca


1 . netle. .*
Obedecer. nte,tlacamati. nitc caqi.
3

Obedecido, tlatlacatnattli.
Obediente; tetlacamatini.tecaquini.
.. ./Obedientemente, tetlacamatzric. teca
qutiliztica. *
Obediente fer. nite,tlacamati.nite,caqui.
t O btenauenturado. quemmach uel y ehuad. quemar, h.zm%-
Obifpo. teoyotica tlatoanobipo. - w"
Obifpillo de puerco, coyametl ycuitlatecon tlanscattli.
xx q
O ante "b & ' c.
Obfpal cofa de obifpa obifpotlatquid.
Obligar fe, nmo jtlatllilia. ijtlateneua.'ninOitlteneurTa
1 4

nina,tlatequi lia.
Obligado, modadalilani. tateneuani.motlatequiliani.
Obligacin. ntladalililiztli.tlar.eneualizdi.nedat equilibz-
di.nedafeneilihztli. -
Qblgarfecojuramto. jrametoticanio,tlatllilia.
Obgadoconjuramento- juramento yemodatlahli ani.
Qbligacionieneftamanera, juramto ycnedatlaliztli,
> Obligar a otro por deuda. nite>tzoyotia.
Obligado affi. datzoyotill
Obligacin tal, tetzoyotiliztli.
i Ob'rajamefmacofa hecha, tlachiuallutlachiuhtli.
Obrapequeadeftamanera. tlachiualtondi. dachiuhtodi '
Obra?el trabajo que all fe pone, tequid. tequipanoliztli.
Obratia cofa, tlatequipanolli. dachiuhdi, tlayocoxthV
Obradade tierra, cemilhui ehmictli,: /.:..:
I Obra dar. ni,tequiti,nitla,tequipana.
Qbrar en vno. teuan nitIatequpano teuannijtequti^ni-
te,nanquilia.niteipaleuia.
Obrero, tlatequipanoani, tcquitini.' >
JOcafion,paiTiue. neyoleualiztli.peualiztli,
Qcaioia dar a otro. nite,yoIeuav nicpeualtia riite,pep**
ualtia..
Ocalion.afciue, teyoleualiztli. tepepeualtilizth.
Ocidente, tonatiuhycalaqui.tonatiuhyaquia,
Qcid$n tal cofa, toaatiuh ycalaqui mochiua. tonatiuhyca
laquiyotl.tonatiuh ycalaquiampauitz.
Ocioporocioidad, atle ayliztli. gpafcaliztli,. datziuizrfi
jnenyelizdi.
Ociofo, atle ayni.tatziuini.9nenyeiii.
Ociofameate:. adeaylizaca. jnenyahztica.. tlatziuiztica,
Qchauo enorden, bufcaal fin deft.elib.ro. donde.fe pone la
cuenta..
Qdiauasoochauario. chicueihuicuixtiIiztliVcrucueiIi^-
tiateonutiliztli.
anteJ c d f 'g Se y.
Ochenta, bufea al fin dete libro. . ' * ->
Ocho, bufcaalcabodefielibrodondeeftatodaiacuenta.
} Ocuparlugar. uey riicnotlalta.
Ocpadolugar, tlatlalcuiuay.
; Ocupado en negocios, miec ytequiuh. motequfpachoa.
Ocupacin, tlatequipanoliztli.netequipacholiztli.
fjOdiooenemiftad tecocoliztli.tetlayelittaliztlt
tequalcaitaliztli.
Odiofo. cocoh'Ioni. telchiualpni, tlaelittpni, qualaqca-
ittonL .,. ,. -.
1 Odio tener, nitejcocolia.nite^laelita.nitejqualacaitta.
Odre para vino, uey vino euatl. uey vinoeuaxquipilli.
Odr'czillo odre pequeo, cypqualieuaxiquipilli.
1 JOfender, nte yolitacoa, teixco,teicpacn,eua.te
}

ixco,teicpacnineni i.
Ofnffa, teyolitlacoliztli,teixco,teicpa.cnemiliztli,teixco.;
teicpaceuatiztli.
Ofendido, tayoIiriacoUi. ixco,ycpacyeouam.
Ofendedor, teyplitlacoani. teixco,teicpac nenuni. teixea,
teicpaceuant.
Oficio propio del hombre, tequitl.
Oficio tener a fli, ni,tlacpti, ni,tequiti\
Oficioarteparabiuir. toltecayotl. tlachichiuhcayod,
Oficialdetamanera. tolteca. tlachichtuhqui.
Oficio publico, altepetequipanoliztli.
Oficiopropioferdealgunofoo. no.neixcauil*
Ofrecer., n^tlamana, ni,uemmana.
Ofrecimiento, riamanalizt/i.uemmanaliztli.
Ofrenda, uentli.
^ COao,aduerbiodetiempOi ynipayxiuitl.ynax:^
. xiuid.
tJOy,aduerbio de tiempo., axca,
Oy a tres dias. yeonuiptla.
Oy a quatro.das, yeoueyop. '
Oy a cinco das. yeonnauhyop k

Qydojfentidoparaoyr. tlacaquiliztli
O ante y Se U
Gydorelqueoye,. tlacaquin.
Gyrcomoqurera. nitla.caqui.
Oyrconfnriendo. nite,tlauelcaqiiflia.
Ojear hazerfeasconlos ojos, nite.ixtlaxilia. nite,ycop-
hua.
Ojea r,mirar a vn cabo y a otro, auic campa ni^dachia. n^'x
totomaua.
Ojeras hundidas, yxtecocoyoniztl.
Ojeras teneraffi. n,ixtecocoyoni.
< Ojo conque vemos, ixtelolotli.yxtololotli.
Ojo pequeo deftamanera, yxtelolotodi.yxtololotontlii,
1

yxpiciltontli,'
Ojodelasredesomalla, matlatzalantli, matlacamaccli,
ejo' 3 0 0 0
^*^ 6 3
^ - acueyod.amimilli.atocomocd
Ola grande, atetepeyotl.uey acueyotJ,
Olas grandes hazer. . motetepeyotia yn atI.moteteperia-
iaynatl.
t Oler echar defiolor. n,auiyaya.nt,moloni.
OlerafTivnpoco, achinjauiaya.gqueninnjauiyaya.
Olera cabrn, nijtoquayaya.nixiuipiyaya.
Oler para facar por raftro, ri^tlatlanecui.
Oler recibiendo olor, nitlanecui.
Oler bienechandode/i olor, n,aiyaya.
Olorofa cofa q huele, auiyac.yneconi. '
Oiiuao azeituno. azeitequauitl. 1

Oliuaspltar, n.azeitequauhaquia.
Oliuaslugar deoliuas., azeitequauhtla
Olorbucno. auiyayalizdli.
Olores como perfumes, xuchitlenamacr.1/.
Olormaloo bueno. . yyayalzdi. potonilizti.
Olor de cabrn o obaquina. toquayayalizdi. pipiyaya-
izdi. -
Olores de cofas fecas. uaequi xochitl yauiyaca.
Olor de vianda caliente, totonqui tlaqualliy auiyaca.
Olor como quiera, auiyayahztli.potoniliztli.yyayali'zfl.
Olor hazer o dar. ntla^auiyalia.
O ante 1 Ss n i . 1S4
Olorfa cofa que da buen olor, auiyc.
Oforofa cofa que da mucho olor, cencaauiyac.centarma
niyc auiac. centlali moteca ye auiac.
> Oluidargeneralmte. nitlaKcaua.anitlalnamiqui.ani^yoIlo,
Oluidadizo. tlalcauaniatlalnamiquini,amoyollo.
Oluidada cofa. tlalcaualli.tlaleauhtlt jnolcauani.
1[ Ombligo, xiftli. toxic.
Ombreomuger. tlacatl.maceualli,
i Ombre varn, oquichtli. .
Ombrepequeo. tlapaltontli,
t Oombreenano. tzapa-
Ombreymuger. qiua oquichtli. tepule ciuatT.
Ombre de gtancabera, quatecoma, quatenamaz,quacha-
chal.
Ombre de gran nariz, bufea narigudo.
Ombr bezudo degran beco, tenlauac, tentomauac. ten
xipaltomauac.
Ombre befo, tenxipalcuepqui. tenxipaluilaxtic.
Ombre carrilludo o de grandes mexillas. campuputztic,
. cantetetic,cacane,campopocacr,ic. campopona.
Ombre de gran frente, yxquaye. ixquapatlauac
Ombre de grades pantorrillas, cocotzteua.cotztotomac-
tic. cotztatapayoltic
Ombre de grandes pies, xopapatla&iaxocpalueueyac.xoc
palxaxan.xotitilaftic.
Ombre de feis dedosenlas manos, mapilchiquace.
Ombre de feis dedos en los pies, xopilchiquace.
Ombre armado de guerra, tlauice oquichtli.
Ombre nueuo enlasarmas. quimmoyaomamachta.
Ombre exercirado en armas, yeixeoca oquiehchotL mica-
lini.
Ombro de hombre, acollr.taeolfeuh.
Oraenaje de torre. yaocaltzonyotl. 1

Omenajeque haze el alcaide dla fortaleza,, y aocalpaiz:


netoli.
Omezilio enemilact mortal tecocolilizdi; temiquitlani-
O ante ni n p & r.
liztl.
miziano hombrequeanda huydo porauer muerto a algu
no. mauhcanemi.motlatitinemi.
JOncaanmalconocido. lomim.
Onda, bulca ola.
Ondas hazer Ja ma v. mocuecueyotia inylhuicaatl.
O ndea r haze r ondas la mar. nitla,acuecuey otia.
Ondearde onda en onda, cecemacueyopa.
Ondoiblleno de ondas, acuenyo. acuecueyo,
J Oneftacofa, mimatqu.momalhuiani.
Oneridad. nematihztli.nemalhu/iztlf,
Onrra, deyod, mauizcotl. tenyotl. tocaitl, y tauhcayot.
y Onrraraocro. nire.mauiztiia.
Onrrablecofa. mauiztililQjii,
Onrrarle. nino,mauiztiIia, .
y Onrrar ponido en dignidad aalguno, nite,mauzotia
nite.tleyotia. nire,uecapanoa.
OnrradoaTi. tlamauizcotilli.tlateyotilli.riauecapanoll.
Onrrar con reuercia a alguno. nite,mauizti]a,nite,ixnlia.
OnrradoaTi, mauznc.damauiztiliiii.tlamauizcoti/i'i, t/a.
ixtihll,
Onrradamente. mauizjotica.
Onzenumero, bufcaatfin defteh'brodofe fe pone la cuera.
^"Opinin. nemau"liztl,yuhnematili/ili.
Opinatiuofeguidor deopinion. tenpmatilizmati.tenema
tilizcumi.tenemati/iztocani
i Oponer fe. ni.ualnitoanijualnoteneua.ni.ualnxquetza.
Oportuna cofa con fazon. ymoneqmanmonequi.ucl i p
monequi. yuetzianmonequi,.
Oportunamente, ymonecya.uel quaouelyp.ueymm.
Oportunidad, ymonequian monequJiztli.
flJOradelda. lomefmo.
Oracin razonamiento, tenonotzalizth. tetlatlauhtiizdi.
Oradorquehazeoracion. tenonotzani, tedatlauhtiani.
Orar como orador, nite.nonotza. nitejdadauhtia.
'Oraradios. nicla>tladauhtia.vel nic,tlatlauhtiayn dios.
j
P -ante T .
Oracin afT/'. rJatlatlauhtflizm'.diosytlatlauhtiloca.
Oratoria o retorica, tenonotzaiiz machtiliztli. te.tapal.
lizmachtiliztli.
Oreavafodebarro, chienjualayotetzaulonicomid.
OrcueloquenaceeneJojo. yxtomoniliztli,
Orcuco para tomarfieras. tlapeualli.
Orden o ordenacin de qualquiercofa. tlatecpnaIi2tli,tTa
tialiJiztli. ,
Ordenar. nit!a,tecpana nitla,dalia.nida,iipana.
v

Ordenacin diurna, teur/adali.lli. teutatecpanarli.


Ordenadamente. datecpanali2tica.tj.auipanaliztica.tla[a
lihztica.
Orden c0ntinuada.tlacepoualizditlaccntc^uilizpoualiztli.
Orden continuada dequalquier Coa que era o va concerta
da comoen proceTion o^oia aTi. tlacemuipantJi, tlacp
tecpanalli.
Orden facra, facerdoteyotJ,teopixcayd.
Ordenar deordfacra, n,teopixcatlalia,ni,tetpixcati/i4.
Ordenado de orden facra. teopixqitlalilli. eopixcatililij,
>Ordear, nit/a.patzca, '..'
Ordeada cofa, tlapatzqud, r

Ordiate para dolientes, cada toli.


Orear poner aJayre. nitla,ecauatza. eecatl nquiYtirii^
Organo yeruacqnocida. lomifmo.
) Oreja. nacaztli.tonacaz.
Orpjudo; nacazpatlac.naczueyac,
O^jeaf. tiino,nacazcuecetzt*a.
Orfandad, tetcnocaualiztli.ycnopilod.ycnyOtl,
rganQftrumento mufico. eua'tiapitzaleet.
Oriente, tontih yquicayan, tbnuhynemanyari. io>
natiuhixco.
Oriental cofa, tonatiuh yquicayan cayotl.tonatiuh yqi-
c, ayanpa uitz. tonatmh i xcop ui tz.
O rigen o principio, bufeacomin j o .
O riginal cofa de, rige n. ti a peual t il oni. tlatz i n tilni.
t Orilla dla mar.' ey atend, ylhuica atend,
YY
Q ante t 8c t

OrilJa de pao. ilmarentlaxocht. >


Orillo de paoy a quit adoocortado del mime pao, d a t
uetzcayotl.rilniatliytenuer/ca'.
yOrinar, ad nic,noquia. iiiiiaxixa*
Orina, axixtli, atf.'
Orinal, teuioaxixtecornad.
Orin de hierro, tepuzptixcuhcayd.tepuz idacauhcayotk
r Oriniento, puxcauhqu!,.pxcauhcayo
"Orla, dagotlatenrfi. '' '.
Orlar, nitla.tlamachtentia. !
.
Oriador. tlatlamachretiani.tlatrarnathtentiqu
.Oro. cuzticteociiitiatl.tetlcogauhqu/.
"Oroenpoluo, teocuiraxalli. teocidatlalli
Oropel, teocuitlaamatl:.
>Orugaguario. ocuiln
*Or tanzas, quilid....'.
' 'Ondho-/ q^iTchiunqKCuenchruhqf;.'
' JQar,-. nino,r/apaloa runjixtlploff.
fadiav netlapaloli-ztli. neixtlapaloztli. .
Odamente. netapaiblztka.neixtlapalolizr/cav
Ofdo-, motrapaaiii.ixrlapaltic.mixdapaloani. !

Ofadiacon locura, axniuiliztli-'atlamuhcaittatizdi,


Olado con locura, aixiuauini.adarnauhcaittani.
OfadamenteafTi.. aixinauiliztica.'a'taniauhc'aitta!iztica
O i.aduerhio., y y o yntla.y ta.y y o ma.
Ofpedar fe- repal nicchi.ninicallbtia.epal hino,calora
Ofpedar. poraniiftad; nirfa.coamati, nite,calIoria.
OfpedaderoaiTi. tlcouamatini-.tecallaneuhtianr. ypay'
loani,
Ofpedaje; tecochitilztli; teceilizd;..
Olpederia. tecochitiipyafc tcliipyanv
Ofarioparaechaxhueflbs. omicaili.omttJtiloyan.
Ofieroparaecharloshuefrosqudocomentos, omicaxid..
Qitia peleado, amarzcalli. eDtli,;
O ; ante f t u Se x
O r a r i o de oih'as. oftia calli.
; Oftinara otro, nitevyrollo^lia.nite^yollotlao^am.ypan
nitechicaua yn aqualli.
Oftinacion, neyoUotetiliztH.yolIptiaquaualiztli.aquaIIiypa
ncchicaualiztli.
Oftinado confirma do enmal. yolio tlaquaiiac.oyoHo-
tenx.oypan chicauac ymlauelilca y otl.
OiHnada mente, y olio tlaq uaualrztica.yolk) tetiliztica.
pftinarleen mal. ni,yolotlaquaua.ni,yollotetia.ypan ni*
' chicaiiayntlulilocayod.
^"Otorgar.tlacauanoyoIIo,nic,nicaua.n!c,tladauhta
;
hoyollo.ni^ca.nitla^elcaqui.nitctlafuecaquilia.
Otorgar inclinandolaeabega.n^xtlatoa.nicea.
Gtrascofas. occequi.occequiyuat..ocmicllamandi
Otra vez aduerbio.occeppa.yeno ceppa.
trOjVnodelosdos, ceyhua.ceyehuantin,
Otro.vno de los muchos, ccetacat.
) 0 tro tanto, ocnoixquich.gan noyxqich. f
Otros tantos, ocnorz.quintin.can noizquintin.
Otubre mes. metztliotubre.vel, ycmatla&edmetztliin
eexiuitl,
4I|X)ua que nace enei agua, acpatl.
Ouarlasaues. nino,tetia.ni,tiada$a.
Oueja.ychcad.ciuaichcatJ.
iieia mrinij.yamanquiychcat.
Ouejagrpferaobidalla, chamauacychcatl.uapauacych-
cad. ' '
Ouejeroque guarda ouejas. ychcapixqui,
Oejuho.cofadeoueja. ychcayod.ychcatlytechpoui,
O verg*enca,ynteijec]on.yyoomotlaHeliltic,
Ouillo de hilado, ycpatet!.
Ouillo pequeo, ycpatetontli.
i GfOxala. yyointla.yetla.matel.yyomatel.
Oxearaues o fieras, ni.rlapeuia.
Oxeadas aues, tlapeuiltin.
Oxeo de aues alTiitlappuiliztli.
Oxear como conejo.nitla.tlapeuia.
YY fj
0) ailtc x. 5: P ante 1
a.
OxeadosaiTi.tlatlapeufltin, ; ; : : (
tixeodeflan.neia> tladp'euilfctli., 1
'- '
;
' - ! !;

" fJDeIScrU6Cominc"en. P..'..

Acer, ni.tlquaquai ni,tatlaqu3quai


Paciencia-tener,-. nir?,pa.ccayhiyouia.ni>-
; tla,oquichuia.ninpjyollQiepi,tztlia,
Paciencia, tlapaccayhiyouiliztli. tlaogrlv
; uiliztli.tlayolotepizuilztlii
Paciente; tapaccay hy ypuiani tlaogch
uianii moyollbtepitztiiiani..
Eadentemete: tlapaccay hyyoudiztica;tlaoquichulztcai
neyolldrepitztiliztica
Pad fica ri arier ra por gue rrai. y aoticasnitl a,ceceuia, n i uali 3

tecalaquiaitlamachnijtlatlalia.,
pacifcadatierra'. yaoyo.t!catIaceceilIi,tIaniacIitIatIaIini.. ,
Pacificadorenefta manera;, .tlaceceuiani.ualtecalaquiani.
. tlamachtlatlatlaliani,
Racificadontal,. tlaceceuiiiztli.ualtecalquiliztliitlamaeh
tladatlaliliztli.
Paci ficar haze r p a z n i tetlceceuil ia< nite^ionihd; nite;,
nenotzalria;.
Pacificado tal,. tedaceceutliztli/teicniuHdaliztli.tenenotzal
ti'Iiztli...
Pcifi-cohazedrdepaz,. fetlccceiiilianr.teicniuhtln.tei
nenotzaltiani. (

Pacifico queelteenpaz: pa&inemi.y uiannemyucuxcar-;


nemhtfamarcanemi.. .- > . ? >
Padecen. nitIa,yhiyouiat&permetaprioram cococteo*
pouhq nic.mati: cococ<-eopouhqui notechmoteca.ni tp.
! )

neua.hi.chichfnaca.aniaua/ani^ueiiainati;.
Padecerle contino, niCjcemihiyouia.aycniauiaiaicni.ue-
llamati-
Padecerhazer aotrosporel mal iqy o hize, nitejCuidachiuiai
I ante i 1S7
Fadtalro., tlac^atatli... ^-qo-oj. , . v h
padre/ - " " " ]

padrevmadre. teta.tena.vel.ten^eta,, .
Padre fanto.lomifmo.*^
Padrinodebautifmo; nequateqil7.ticatcta.teoyoricateta'
Padrino de boda. nenamiqul,iztica'teta:.teoyorica teta .
Padron.bufca matricula.. ;
-
Pagar deuda.. ni,tlaxtlaua,.nire,tlaxtl^
rexuepi/iaynteaxcav ; . ' * ,
Pagada deuda, tlaxtlaualli.. , ; '
Pagxpen^ n i t l , r z ^ . 1
Paga o pago de deuda. tlaxtlaualiztli.tetlaxtriililiztliVte*-
tlaxtlauiJiztli.
Pagar vna deuda cotra.. ypannic,poIoa.ypan nitla,j.;olot'
* yplpoiii'..
Pagar o dar por tercios algu di ero o cofa: aTi.- nitlachico<
quixtia.. ;
pagano., tlateorocanii ., . j . ; J v

Pago d vias o v i e d o . " $ c e r n m a n r x p ^


netecbantimanixqcomecamilli.. ;
< :

Pajageneralnie'nti cactl. ' \


Pas parfcc'ama.'.''rcayamaqui;'polTcacat!,'gacayVmC
Paja para hazer caas,, ocogacat,maJinalj,gacacueit.- ,
Paja para texer tela, recacatl, - ; ;

Paje, tetlauical.teach.teaach.
Pajedeplato. tetlaqualti.tetaqua!ani-tetlmacani,.
Paje decopa, teaditi.teamacaiteatlitiamueaniacac.'. .,
Paiedefanca tepuz topii'tqtiini.
Paje pa ra ra adados mGjtitlanini,^ t ;-!

titant/i.tutli: -
Pala para trafpalar.. tlaacanoni.tecquetzaloni.patlauac^
uiftiii. ' " '
Palabra; tlatolli.. '.
Palabrero., tlatlatoanitlatojueyaccencatlatole.
Palacio real, tecpan.tlatocan.totecuacan,
Palanciano dele palacio .tcpantlacatl.tecpanhehqpi..
P ante a.
Paladar. copa&Ii.tocopac.
paladear el nioqudo4uam,av nhiOjCocmotza, nnO,co
comohia.- " ..
Palca. quammitl.tlaquammiwlon.
Palenque, quauhtlatzaqualli.
} Palma rbol conocido, ^oyatl coyaquauid
Palmaarbolotro. cotolia.
ftalmaotra. ycgod.
Palma otra. ' nequamet. .
Palma otra, tecoyad.
Palraa r lugar de palmas donde nacen. oy ada.c, oyaquault
yla.gQrdla,yc9otla.nequmetlai ;

Palma dla mano, macpali.


almadeJamanoacucharrada, tnacpalcomulli.
Palmadaconl mano o bofetada, tedatziniliztli, teixtlatzi
..niljzdi. .
Palmito, coytepiro.
Palmatoria* temacpallatzimlont.
Pa|mQ^e^^qo.xmje.. ..ce.mJzi;etI, ^.
Palo, quahafzal'i.
Palo pequeo o palillo, qiiauhtontb", quubuatzaftondi.
Palizadadefenlioa de palos, quauhchiamitl. quauhte-
patli.
Palo pa ra faetearb picota, quamraimdliytech tedtza-
cuiltilo.
Palo varal.. madaquauid.
Paloma aue conocida, uilod.
Paloma machodeftaefpecie.. oquichuilotL
Palomar lugar donde cria, uilocalli.
palominopollodefta efpeci. uiloconeri. uflopiltondi,
Paloma.torcaz, dacauilod.
Pampariode vid, xocmecacehc.
1
P generalmente, tlaxcalli.
Pdeceuada, cenada tlaxcalli,
Padetrigo. caftilla tlaxcalli. trigo tlaxcalli,
Pacozidy debaxola ceniza, tlecoyotl.
Pan cozido en horno;' ixtiicycu^Kixc^tV^-'- .;
P a n d e acemite, riatzetzeliulicadaxcli. ;
, : v

' Panaderoel queh1aep. taxttmuhqui.;taxca6. ' '


: i:

Panadera arte dello. tlaxcaichiualizdi.taxcaloliztli.,


? Panal de auejas. ffiimiyauat.
-Panarizodelava, mautztemiliztfi.
Pancade vientre tocuitlatecon cuitlatecomat,
Pacudo. ytrlyteua. afltlapitz,ctiitlapefz.' ;

Pderopara taer, euaueut. ' '


Panderetero que lo tae, euaueuetzotzdnani. euaueuew'
tzptzonqui. . . ' ' '' i ,. .
Pando cofa te'fa. tiliftictifnqu. * " r

Panetera. riaxcalnamacoyS.tlaxcamarnacac. 1

Panera para pan cozido. tlaxcalpialoyan. daxcalf atioyari


tfaxcalpixca.
Paales paracriarnios, come tzotzomati. coneqnimi-
tuhcayotf,"'" :
' * :

^'Paezaeldemefa. 'herempoptraion.
Paezuelp de narizes. neyacappp oijaloni.netzomiloni.
) Pao de lino o lana. . canatiac. petztic.yarqui,
'Pao pPa cubrirla cabera. quaqujrmh'QhCayot.qaatlapa-'
chiuhcayotf. ' ' ' v '
Paodecabeq. nequaquimiolonfr
Patoril,adela pierna, cotztli. cotzter.
Pabfoveftido'cf remiendos; tatapad, . '
Papa', 'iiy_i6^0&ktot^ihtt'^^fJ]
"'">''
Papdgod%hidacldefte. etebpixeatfatocayoi, '
Papagayo aue conocida, cocho, tozrrn. ' :

Papagayo grele, alio.'. ,:


. 1

Papagayo chiquito, quifitonv . -' -


:

Paparriua. aquetzaliztli.
Papada de puerco; coyame eltzotzolr.
Papada de gallo; totoleltzotzoU. uexoloerrzoteoin;.
Papaspanios. tlaxcaltolli: / ' "; *
Papahgo. quechqaemitl.ofRcarirqiri;
Pape ra ends animales. majaquechpOfaaliitfi,.
?:!*;. V ante 4i f

Papen comoquiera, quechpocaualiztlf.:


Papel, yztacamatl, , . .' "
Papiroteoiloretonenlafrcritfi. te^^e^izV^\ya^
:

teminaliz-tlj
Papo de papudo, -quechi JacxQlod ,<\uechnacayod.
Papo dlas aues. tototlaqualtecomatl. rotme ndatla-
liay. .. . .
Pa rde dos cofas yguaTs; icenttamatlincneuhque..
Parayfo terrenal, xuchitlaip.
Parayo celeftial.. yihuicatlitic, .
jP^ra^entQ$.de^'m.''.^uachcaIH>''''
Paramentode delante, -tlaixcopdcac.tlaixteacyott
Pararato dejcielo. lacpacca tlatzaccayod
Parameotosdecauallo., cuallo dapachiucayotl.
Paramentarfala. nit/a.ixquaehuja. ni^quachcalpipiloa.
Paramentarcama .oi.quachcallalia.
f

Paramentado caall. tapacm'uhcaybcaalto


i Pararejp.q,anda- de;cpfasaniniadas.' imp^quetza.ntno,
?

telquetza... ' '. ..


Paradacofaali.. mptlqiMtzqui., , ., ;/> .
Pararlo quearida,decofas y;nanirnadas^ocua,Tnotzca.
Parado alTi, tzicauhqui.
* Parar o eftlcar alo que^fldaydecosanimadas, nite.que
tza. nite,tzicoa nite^telquetza. ni tcjaloa,
p

ParadoaTi. *laqjjpd.i.*l^
Parare e f t a c a r a l p q ^ nic.tzicoa,
Parsrieia.perrac^^
ta.mc*e,.chiya1tia. , < ; ' .'.
Parcioneroquetierieparte. teua ycactetinpouhqui,
Pardonero hazeraotro dealgun bieoiodealgun fecreto
nite^ieuechma. nite,damac.hiua.
Parcial que ligue partes, tedoepa moquetzanL teuammo-
quef*ani., , ; .... . :

) Parddcfordpab, nextie nexetic. ?

Pardoleonaniraal. cuidamiztli, . ;

Pardal ogorripflV 'miod.quac^h^ttocaltot!.


P ante a* -
Parearo hermanar algo. nida,potia.
Pareada cofa, tlapptilli.
i Pared generalmente, tepandi.
Pared de tapia de tierra, tlaatzotzondi. tlaatzotzontepan
tli.tlaatzotzontepa ncalli. tlaatzotzontenamiri.
Pared deladrillo, xamixcaltepantli.
Pa red de dos ladrillos, ompatitiuh xamxcaltepantli.
Pared de tres ladrillos, y epantitiuhxamixcaltepamli.
Pared de adobes, xantepantli.
Pared encalada, tlaquiltepantli.
Pared pintada, tlacuiloltepantl.
Pareja cofa ygual y par. cemmaqui. neneuhqui. cemonoc
Pareja pared o edificio lo alto del. tzummanqui tepandi.
Parentefcoporfangre. uahy olcay od. neiximatiliztli. cen-
tlacatiliztli.cemeualiztli, mecay othcencuitJaxcolt,
Parentefco por cafamiento. ciuauany olcay otl, uepolotl.
texxotl.uexiuhyod,
"Parentela. lomefmoes que parentefco,
Paresdemuger que pare. ciuatlay elli.mixiuhcatJay tUi.
Parirla hembra, mixiui.tlacachfua, tetlacatilia.
Parida, mixiuhqui.
Parida de dos mellizos, mixiuhqui.couapilhua.
Parientepor fangre. teuany ulqui.uay olead.
Pariente por casamiento, ciuateuy olqui.ciua uayucatl,
ciuatica uany olead.
Pargamino. euaamatl.
Parlar o hablar, nitla.tlatoa.
Parlera, tlatlatoliztli.
Parlero. tlatlatoani,tlatetoani.papal,quitlatoani.
Parlero fer, n,papalca.ni requitIatoa. ni,tlatetoa.
s

Parla, tlatlatoliztli.tlatetolrztli.tequitlatoliztli.
Parpadodej ojo. ixquimiliuhcay otl.tixquimiluhca.
Parpadearconlosparpados. ninjixcuecuey onia.ninjixcue
cueyotza.
Parra vid o cepa, xocomecaquauitl.
Prrafo de eferiptura. tlapeualriloni.dilted.
zz
P aV a*
parrillas paraalTar. tpuztlapechtlatlauatzaQni.
parte del todo, flacotoyotl.tlacotncayotl.tlatocyotl.tlaxe
,. Jiuhcayod \
r .
Paite pequea,''' tlacotontotli.tlatccayotontli.tlaxeliuK
cayotontl.
Partea ' nitctla.cotna.nitetla.xehuia.
1

Parted'elaritera. tlayxpanyotl.tlixquayod.
Parte trafr'a, tlatputzyod.tlaycampayotl.
Partera que ayuda a parir* temixiuitiani,ticitl,tlamatqui.
Partera oficio delta, temixiuitilztli.ticiyotl.tlamatcayot!
Partera Ter de alguna, ;nite,mfxiuitia.
Partiblecoa, xeoloni.xehuini. ' 1

.Particularcofa,' cecniquizqui. nqnqu quizqui. cendama


"quizqui.
Particularmente, cecni quizcayotica.
Tartidaparte del mundo, cechtfalpan.
Partida dellugaroperfon. ompeualiztli.yaliztn.netlalca-
utl i ztluilouauz ti i. necaualiz ti.
Partido o concierto, yuhnenouotzafizti, yhtlatenualiz
tli,yuhdacemitbli/tli.' "
Partidoendos partes, occan tlaxeloll, occanquizqui, tla-
occanquixtilli.,
Partidoen tres partes, yexcan tlaxelolli. yexcan quizqui.
' ta yexcan quixti/Ii. y all de/os d mas.
Partimiento, tlaxexeloliztli.tlaxeloliztli. danononqua ta-
liliztli. tlacececni quixtihztli.
' Partir en paites, nitaxexelo. nitfononoriqUaquixtia. ni-
tla.ceccanquixtia. nir/acececniquixria,
partir h dos partes.nitaodcan quixtia. y aTi dlos dems
Partir fe de luga r operipna. nonpetra. nite,dalcama.ni,
yauh.nitecaua.nitla.dalcaia.nonieua.
JPartidoaTi. ompeuani.oneam" teda! caui.y aqu.
Parto. mixuiKzdi.dacachializdi.
Pafcuad? flores, xuchipafcua, totecuyo ineyzcailizil-
Huitzin.
Pafai&de cincuefina, yU2JIaIiIiziIhuitzinefpiritu fauna.
P ante a. <i 190
Pafcua de nauidad, ythcatilzilhuitzin forecuyojefuxpo.
Pafcual cofa de pafcua. pafcua datqiri.pafcuaytechpout.
Palmo, neicauHztli.mahcamiquIiztli.recuitiuechihztli.
Pafmado. micuani.mauhcamiquihi.maiitt
Paita vuapaffada. xocomecauarzalli. xocomecatetzolli.
Pajlaje de aue o bare a el precio.' acalJaxriauilii. acallant
. uani..acajlaxdau'iln. pnobanr. - -, :
1
. :
;

Pffajero deit manera, panoni.acalticapanonj, L

Pallada tendidV cenriacxitl.cen necxiantii. ;


Pafiaar tiro de balletta, tlachichth.tlaxichtlj. yacauitztic
miti.tzapsic miti. ,
PaffaderoIugarpor donde paflan. quixouayan. uiJouaya,
Paffamiento de muerte, nemf/i'ztzunquicaliztli.
JPaffaralfol oaiolear. nitiajtonalhuatza.nitlajtonalquauh
uatza. ' -''.'
Paflareldia oelticmpo fin pruecrio. nicneriquixtia y n
r

cemijhuiri.nicnencaita. nicnentlaca. m'cnenploa,


Pafiarcarriinando, ni.,na^quica. riitja,melua.canniquizti-
' quics*nite,priauitiquica,
PaiTrafli allende et mar. analcopa niauh. '
.Parararialaptrapartedefierra.tlarepurzconiauri. ' - ,.
Paffar con tiro de balletta o arco, nitia, naquixtia, ' "
Pa fiar por donde ella alguno o ropar.aJguna cofa, ypan ni.
quica.ypanniauh,
I PfTartiempo, ninellelquixtia.ninauifria.nin.aana. ' ';
ParfeelpapeL .papolaquiin amati, papuetziinamad.
chichicaui yn amad, ylaquiy amati,. ' !

Paffa'tiempo. nelelquixtiliztli.neaaultiliztli.rieaariizfli
Paffearfe por calles placas o huertas. nr,nenenemi. ni.qui
quiztinemi.ni,quica.
Paffeaderolugar. nenenemoayan, quiquixouayari.
? Paffearfe de vn partea otra, ntnoxuecuepa. ni.yay atine
. mi.niyJottinemi.
Paffeaderoaffi, necuecuepaloyan.yayatinemoayan.nene
nemoayan.y ylotiuavn,
PaTion del cuerpos cocozdi.dayhiyouilizdi.
Z Z j -
P ante a* * '
P afiln del anima, toyoliaycocoliz.
PaTion trabajla, uey cocoliztli.uey tlayhiyuiliztl, ;
PaffioncQngoxofa. patzmiquiliztlV ncntlamatiliztlL '
Pato del que fe paffea. cennecxianalizdi.cennecxiartdi. , :

Paraa.palio. aduerbjo. .canqaenyajiztica.necxtecpanalizf


>

tica^tlmachyaliztica.yuianyaiiztica. 1

PaTo apafbandar por no fer ferirido o con las puntas dlos.


pies, rii,quequtzilotiuh.ni,quetzilotiuh

JPafto lugarparapacer, majadaquacjualloya.mamaca yrx


tlaqaquyaru " 5

Paftoioquefepace. macatlaqualli.
'Paito el acto de pacer, tlaquaqualiztli tlatlaquaqualiztli;,
jPaltor dlas oue jas. ychc'apixqui. 1
Paftorear. n,chcapia.. *
Paftorilcofa ychcapixcayotl.ychcapxquiyteclipouL
Paftel para teir.. xiuhq.mIitl A
: :

.Paftel de carne, caftillaanacadaoyotlaxcalli.


Pato aade dometica. cnauhrii. cartilla canauhtli,patx,.
Para, o planta delpie,. daccayatl totlaccay a. xocpal ixtli, to.
xocpalix. .
Patihendido en dos parte, xomaxalticxotzayanqui.cho,
. choli...
* Patamaci^a.xoyaualtic.maciticayexitl. motquitica icxitL.
Patadaahuella. ycxmachiyotl.xocpalnuchiyotl.ycxri
i Patear hollar o pifar. nitla,quequeca..
'Patear hazer eftruendo... nitte.tetecuitza. nida,coeomotza,.
:Pateadacofaopifada, tjaquequezri..daquequealli, i
;

Patenadecliz. Io.mifm..
' ptiii de cafa, ay thualli.
. Patio quaiquiera, y thualli.
Ptico, hijo del aade-, canauhconetncanauhcon.etond,,
PatooaruTar. at/atlalactl.tlalalcatl.
P.atopar,ti4o.o.cancie:rto,. nenonotzalli.dacemjtoliztli.ne
nauatiizti.dacentlalilli.,necennon6tzalli i

Patriarcadomifmo.vel.uei tepacho teupixqui.


Patrn ofio, ueuetlatquitl: - >. -
P antenas 8% e. 191
#tfimonia!ct>ia.: euedatquicayo,d. ( - q
P a t r o o detnfibr. tepantlato. tean, teta.
Patronde iracarraca.acakoriacheauh.acakotepache*.
Pauellonde cama, quachcalyaualli.
Pauellon de red para moxquitos. cay ltzaqualoni,jayol-
peuiloni.mayQlcalhV : -:

Pauefadearidla. xicocuklaocodyyacacotonca.xicocuj
riaocotlyyeftiloca,
Paues. chimalli.qutuhchimalli.
paefad de armados. : ' cendamatiny aoquizque. ycxincn
queyaoquizcg,
Pauo pana o pun.catill' qetzaltototl.
Pauilo decandela, candelayollod, o coycpayollotf.xico-
cudicpayollotl
Pauor miedo natural .btifcamiedo.
Pauorido.bufcamedrofo.
Pauor auer.bufca temer.
JP'aiiorhazer.hufca amedrentar.
Paufaneseftar hechos fin hazercofa de prouecho.. ticece-
pouhf/cate.tito cece pouatiticate.
Paxaro generalmente, tototl.
Paxaro pequeo, tototontli, tototepiton,
Pxr calador de aues, totomani. totodapitzqui, toro*
notzqui.
Paz. tlamatcanemiliztli. paccanemilizrii.yuiyocoxcane
milizdi. -
Paz tener, nijtlamatcanemi.nijpaccanemi.. yui,yocox-
cani,nemi,
ffPeal' xocpalquimiliuhcayotl.
Pecamanzillade c a r a . yxchiyancuicuillotl. yxcuicuiT
;

uiztli,
> Pecado, tiatlacolli.tapilchiualiztl.
Pecado grade, tetzauhtlatlacolli. tetzauitl. maca xcc. ue
tlatlacolli, teigaixi tladacolli.
y Pecador, datlacoani.tlapilchiuani.
ecador grade, tetzauhdatlacoani.tetzauhtlatlacole,
V ante' e.

Pecadocontranatur. amoriacayorii ayoctfacayoti.acbi - 1

ualizt. ' t .
Pecador enefla manera, amdacatlayoctracatl,
Pecado que fe purga por facnficio.. tlamanaliztica poliuini*
dtlacoili.
) Pecar, nida,pifchiua, nida.dacoua. ;
.
Pecofo lleno de pecas. yayapaleccric, tUiltfkic,
j Peceopefeadogeneralmente. mi chin.
Pece grande, tiacamichin, " ' ' ;..
Pecilgo.. t ecotonaliztli; tetlatzcoronahztli. teylacatzcota-
naliztli.
Pecilgar. nite.cotona. nte.tlatzcotona. nite,iJacatzca-
tona, . ?.
Pegn de teta, chichiualyacad. chichiualyacauitzdi.
Pegn de fruta. xocotzinquauhyotl. xocoicxid.
Pechero, tequitqui. tlacalaquia ni,
1 Pecho o tributo, tequitl. dacaaqui/i.
Pecho,parte del cuerpo, elpdi elchiquiuid. telpan, telchi
c|uiuh. '
Pechuga de aue. yciciyotca, yelciciyutca.yeltepitz.
Pechugueraenfermedad. tlatlacizti. '
Pechuguera tener. ni,tlatacf. . . .
Pedago. centlacotontii.centlateclli. centlatzayanrii.cen
tlacol, i
>Pedernal, tecpatf, '
Pedigeo, tetlatlaitlaniliani.tedatlaitlanili.
Pedimiento.lo mrfmoesque demanda,
Pedir, lo mi<mo es que denudar.
Pedir de puerta en puerta, bufea mendigar.
Pedirconejo. nite,nonotzalitlani. nite,tiatlania,nne.da i

tokemoua. nite/latolidani.
Pedir en juyzio. ninote^lhuia. ninote ixpauia.
a

Pedorro, miexini.
Pedo, neyycxiztliyydli.
Pedrada, centlamotllfucentlarepacholli.
Pedregalugardepiedras, teteda. teda, techachaquach-
P ante e. 192
*\ tk.mctetl. '
Pedregofo. teyo,teteyo, techachqiiachcho.mocateyo.
Ped.regofo de piedras menudas xaxalteyo.texallo. moca
xltetl. mocaxalli.;
Peorei% tetlapanaloy.tequixtiloy. tetatacoy.
Pedrero q las corta o faca, tetlapaqui,tequixti.tetatacac
Pedrerodepiedraspreciofas. datecqui, chalchiuhiximatq
Pe^er. nin iexi.
3

Peerendiffauord'e otro, nite.iyexi. nite,telchiua.


Pegarconpez. oeotzoticanitia,gaIoa.
Pegado affi. ocotzotica tlacaloli.
Pega o pegadura de pez, taocotzogaloliztli.
:

Pegajofocomo pez engrudooliga, tetechcaliuini.cacaJic,


gagaltic,.
Pegar dos cofas, nida,netechgaloa.ni,tladaca1huia.
Pegadacofaafli. tlanetechgalolli.tatlagalhuilli.
Pegadura tal. tlanetechcaloliztli.tladagaihuilizt.
Pegarfodando. nitla,gafoa,
Pegada cofa affi. tlagalolli.
Pegadura ta/, dagaloliztli.
Pegar huego. nitla,demina. nitla/lequechia, -
Pegadura de huego. tlatleminaliztl tlatequechiliztli.
Pegador de huego. tatleminani. t/atequechiani.
Pegar con liga. nitla,recpauia.nitla,caIoa.
Pegado affi, tlatecpauili. tlatlagalhuilli.
Pegadura tal. tlatecpauliztli-.tatagalhuiliztli.
Pegajofo. gacalic.cacaltic. tetechgaliuini.
Pegarenfermedad contagiofa. nite,maua,tetech niccaua
yn nococoliz.
Pegujal. mi!tonrli,axcatomIi.tlatquitond
Pegujal de pocas ouejas. ga quezqui teme icheame.
) Peynarlacabega, ni'no.ziquauazuia.nino.peperla.
Peynado. niorziquauazui.mopepetlac.
Peynadura. netziquauazuiliztli.nepepetlalizdi
f Peynegeneramrnte. tziquauazdi.
Peynedecatdador. tepuzdapochinaloni.
Peyuar cardando lana, nida,pochina,nichcayecia*
P ante e."
Pelarfacar los pelos, nitla.tomiyopi. nitla,p. nitla.tomiyo
tpu.. ' v ' :
' ' <
Pelada cofa fin pelos.. atomiyo, tatomiyotepeuhtli.
Pelador, tlaromiyotepeuantatomiyotlaean tlatomiyo-
uiuitlai,
Peladura, tlatomiyotepeualiztlf.tlatomiyotlafalztli.
Pelea, neycaliliatlf. neyaochiua!iztli.tlayecolizt/i.yaoyotI,
Pelea de aues por la mar. acahicanecaliliztli.acalticatla-
yecoliztli. aclpan necaliliztli. acalpan tlayecoliztli.
Pelear. nite,yaochiua,nite,icali. nitla,yecoa.
P elea do r. micalini. tepeua ni.tiacauh
Pelechar el au. riin,iyotepeua. nin iuiyotIaa.ninopixoa.
3

Pelechadaaue. miuiyotepeuhqui.miuiyotlazqui.mopixo.
Peligrar. n,ouiti.nino,uicanaquia.nin,ouitilia.
Peligro. ouitiliztli.ouicayotl,neouicantlaliiiztli,neouican
aquiliztlL
Peligrofo. ouicayo.
Peligrofo lugar, ouican.temamauhtican, ,
Peligrofamente. ouica. ouicayotica.
Pella cofa redonda, ololtic.centaolololli.
Pelleja de animal. maga euatl. tequan euatl.'
Pellejero que las,cura, eua uatzqui. eua uauanqui.
Pellejerialugar donde fe venden pellejos, euanamacoyan.
Pellico de veftidura de pellejos. euaquemitl. eua tilmatli..
Pelo dla cabega. tzontli.
Pelo como bello fotil. tomitLtotomiyo.
Pelofo. tomiyo.tzotzonyo.
Pelota como quiera, tapayolli. matotopeti.
Pelota para jugaralbatey. ulli.ullamaloni
Pelota de viento, tlayhyyotentli tapayulli.
Pelota defpingarda que fe ti ra. tlequiquiztelolotli,
Pena generalmente, tetlayhyoultiliztli.
Pena tener, nitlajyhiyouia.
Pena de dinero, tetlaxrlaualtiliztli.
Pena corporal, tetoneualiztli.techichinatzaliztli, tetlayhi-
youiltii iztli.tecococapololiztli.
V -ant f 193
IPenacbo. quequetzali: '
Pena del tanto por tanto, repara moeuepaliztli.
Penalcofaqueda:pena. tedayhiyoMltit
Penar comoquiera. :nte,tIayhiyoui^^
Penarpor tormento. nite,toneua.ni,(duchinat^^^
neuacapoloa,nite,chtchnacapo1oa.
Penar poreJ talion, tepan niccuepa.tepan ncdachaltia.
penarrecebirpena, ;nidaiy ru'youia, ^^oneua^a^h^ht^
;

naca.
Penca de bera o coftafii. quilatlapall
1 Pendejo obedija. ymaxtli.
Pndola o pela, totolacad-dacuilolpni
Pendn, quachpamitl.qyachpamli.
Penitencia, n e y o l e o c p l i z d i . ; n ^ ^ m i ^ h i U ^ ; , n ^ 0 q r s p i
ualiztli, neyoltequi'pacholizdi.
Penitente. moyicoGouani.momamatn^m^
choani.
1 Pendar. nitlalnamqui.nHQ yQ.n^^ >

/. noyollo maci.
Penframientoafi, ;tlaInamiqtu1iztIiVneyoInqiptzaIfeti Tre ;

yolinaxiltiliztU.
^enflacantes. uijtJa achtppa;flnaw
}

quimat noyollo,
Pinnamientoa.fi. achtop^ilnamiquilizili, yuhcatyollo
teyolloyuhqiiimati.
PeniTarmuchas yezes. ^ztzaa,ti^li9iniqu^;n|a tla]na- i

namiqui,
Peniraniientoau1.atzldalnamiqaIiztIiVtla,tlanamiquilizd
Pentatrua, moquexquitztzaua.ni. canp.nu,euetztinemi
y yollo.tlatetoa. y y titlatetqani.
Penifarbeftias' ni,macatlaquahi,w,mafadaquaqualtia;
PenfTadabeftia. tladaquaqualtij/i. '
Penfiar con opinion, nino matr.i,OineyplIoua,yuh nina?
J

mati.
Pensamiento af. yuhneniadlztliVomeyp!/oualizt.'i,
JESeflfsipnquefepasa por atautle, daneuhdi ypatiuo.
Perla gran piedra, uey tetj, texpalli, ^ . irv .=-,
; ,
Pea enrricada. texcalli ouittc. .
Pen. dacxipu^Iacxipanuiani, ycxihenenqui. ;j l

Ppn lancero en guerra, tacxjpanui tlatepuztopilhuin.


Penjornalero, tlaqueualli. motetlaqueualtiani.
Peor compara tiuo de, malo, cene* aqualli.ocualca ynic a-
qualli.
Peorianefta manera, cencaaquallod.
Peor o mas peligrofo eftar. oyequeneueloninotlanalhui.
Pepino,, ayotontli xoxouhcaqualoni.
Pequeo o pequenuelo.. tepitoii.tzocton. pintn*
Pe ral rbol conocido, peralquauitl.
Pera fruta dee rbol, peral yriaaquj'flo,
r

Perayle que hazepaos, tilmchiuhqui.ychctilmachiuhg.


Percha, quauhtlapochinaloni, :R

Perder, njdjpoloa.
Perdida cofa, poliuhqui. "-
Perdimiento at ,pplitiilixdi..- dapbto.z$i.
Perderfe en camino, hin^ixcuepa.njixcuptlnmi. nin,ut
polotineni. v : i; . _ . . ;
Perdjdoaffis^ mixcuepqui.mixcuepani, mixpolam.
.i^epderJa vergu^nejt, . aypc ni,pinaua.ayoc ninOjmamafr,
ayocnic,matii. ' "
I>&$(tfteh2kU&e&feynQ., pueizynrtozqui, oconcauh y-
tlatol. n - . c : - .1 r, --3" , ..

PerderalgunaGo(pqr pereza o negligencia, nino.xicc-


a, nino,neuianuia .njxcoyniCjCaua.
Perdida o perdicin. riapololiztJi.'
Perddq ^-.remedia .pplluhqui.poliuni.
Perdzac conocida. ' tepegulin. , ..
Perdign,; tepeelconetl, ,
Perdiguero perro. , tepecpl anqui.,repeolpeuhqui.
Perdn. teriapppplhuiliztli. ,
:

Perdonar. nite,rlpopolhuia. "


Perdonado.- -riadapopolhuifli, . .
Pedpharpprregajo., mno^malhuia.atlen.otechnicnaxii-
Wlani.
P 'ante ' 194 f

PcrcloHanH. nemalhuiliztii".tltete'chreaxitflizfli.
Perdurable, cemicacca. muchpaca. muCWpayeni.
> Perdurablemente.' cemKc.muchiR.'
.y Perecer''.'' hpoliw. nt,t(am, -<
Perecido, ppiiuhqm.tllqui. w

Pereciriinto* poliizfli.poluiilizti. tlamiliztlt.


-> Perecerfinremedio. ni,cempoliuL
Perecido aTi, cempoliuficjin.'
PrecTmr total, cempoliufotli.
Peregrina cofa fuera de tierra, uecauitz. uecacayut?,
y Peregrinar. n 0rlatqca. ni.nenemi.
s

Peregrinacin, otlatocaliztli. otlatoqilizdi. nenemiliztli


Peregrinomucho tiempo, uecahticaotIatocani.yani. l
^PeVericka ; lufcaperdurable.
1
I
Perexil yema conocida. lomifmo.
y Pereza, tlatziuiliztli, tlatziuhcayotf, cuitlatzollod.quite-
matiliztli.
^ r e z o f a cofa., tatz/uini.tlatziuhqui.cutlatzol. quitem-

Perezosamente. tTatziuhca tlatziuiliztica. ,


Perezofofer ni,tlatzitii. ni,cuitltzoI.nitla,temmati, 1

Perezofo o negligente fer enel feruicio. de dios. nic,tItCo


man ynitiayecoltiloca dios. ' . \
Perfilo perfiladura, tlatexxtnepaloloni. ifarenuimolofonl.
Perfilar, nitla,texxinepaloa.nitIa,tenuimoIoa.
Perfuirtar. niila,popoctiuia.fiitla,auiyalia, i
Perfumes, popochtl',xucto'tlenama&i.
Perla, epyollotli. ]
Perlado por prelado, teopixcateyacanani.teopixcateach
cauh. teopixeatepachoani.
Perlefiadolencia, couaciuiztli. nacayomimiquiizdi, '.
Perlaticodoliente della. cuaciuhqui. hacaypmimicqui.
Permanecer, ju.uecaua. ni,uecauitia. cemicacnica.muchi
pa nica-
Permitir confentir, nite,tlauelcaquilia.ni,cia.ni,ce, .
PermilTioairi. tetlauelcaquilizrli.ciyaliztli.ceyaliztli.
Pemil de tocino, pitzometzuatzalli.
&& ij
P astc^ " . [
Perpetuarbcc^riur. riida^mari. hda\me1auai ^
Perpetua contidamrit. daceWca.muchipacemicc..
Pejpecuaoconrinua cofa, cemiccyeni. cmicacca, ayc?
tlamjn
Perpetuidad, aictlamilizdi;cmicac ^ ;

Perrito, de halda.. ChieHito.:niytri,.


Perroaperra*. chichytzc^ihtli,.
Perrochia, teucaili.teupt..
Perrochiano,. teucallr.yrechpb^
Perruno cofa de perro, ytzcuiriyotl, chichiyoti. "
Perfeguit enemigos. it,tdctclaxji. nte,to^,htc,e--
;
ualtia..
Pereguido. ilatbcatc^clndayaltiH; tlarotbeti.
Perfegudor.. tetotocani-.fetocadclaq^^^^
erfegnjmientp.operfeccior,. tetotc^uilizdi.tetocatica!

Perfeuerarenbien; nida,cemana. ypninemilyhqualli.,


l%fetfrfei: -'dbemanahi; quaHrypa^minC ;

Pcrfeue.rcia afl"i. dacemanaliztli.qualli yp nemilitlt. .


Perfona.. tlactli
Perfonalrtenteffi. tyharl!:
f&rfonaxjuitin
. ba& fino criadas; duatlatiic; ciuayoi.
Prfpetiuaart; tTafl-i'f1 z'tl
Pruadiroihduzifcbn,^
Pertenecer. nbrechpbui'
Pertcnecientecofa tUdwhpohqo.'
Pertenencia, tetechpoui/izdj,
fetehete^fetfmide^
nomachiz..
PeTtigapalb'dterta qatififemci
, tlp^chqiiaiiKybtii;
peterrir abrrj? riite;y^Hocupa; nite,tluelilc^qiliifc:
niteiitlauililocacuitia.nite^lauelilocamaca..
PeruefTo.' adacaS/tlanlile.-:
Perutanos xicorzapotl,;
} ^nte. - t\ :
; 195,
> Pefadacof. tik. ' <
Pefadumbreafl, etiliztli.
Eefbeneftmnera. etiliztli.
Pefar por arepentirfe. nino,yoIccoa, nno^yohonca.n
. n,elltia,nmo,yoltequipachoa.
fadumbrealTi., neyolcoxoliztli, neyoltoneualizrli,neyot
v. tequipacholizrli. ncelleUilzti..
Pefar nombre aiTi,. neyolitlacoliztli..
Pefar en balan a. nitlatamachiua,
Pefadcofaafl. tlaramacbiuhtli.
Pefarefnegociocon diligencia.. uelniquitfa.ueJnicyeyecoa
Pefadamenteconcorduray Icio; nematca..nezcalica.yxi-
tlamatca.
Pfdohazerfev n;ctia; rtimeticiuitia:
Pefador demonda,. feocuitlaramachiiiani.tomintmachi
uanL - , .
Pefador dotracbfa'. taramachuhqui.rrramachini
Pfcadbgeneralmente; tlaftrtemi.adanxhae;
P*fcadb,pJ;opiamer. mcliin -
Peleado blanco de a palmo; amilotl..
Pefcacltsdlmfmotamt'que"proftfiicbas;. xouiln..
1 Peicarpeces, ni,tlatlam3,ni,mimichma.ni,mimicli3e.
Pefcadorrd peces, tlatlama.mimidfliiani.t
s, chacint. ;
Pefcade peces, datlmaJiztHimichmaliidi.mchaxiliztli
Pefcaderisdndebsvndh,: ri.ichnamGcoyn.micbna-
macaca;
Pefcaderoquelos vende; michnamacac.michnamacatti,,
Pefcudar o preguntar,, nire,tlatlani3.:
y Pefcueooceruiz. quechtli-quechteplli..
Pecocada, tequech tepiniliz tli, teqUchtzotznaliztl i..
Pefebreopefebrera.. macatlaqltilbyimamacayndaqayi
Pefo para balana, dtrnachtualonipfo.daoaacayotiio
ni ta'pfoiiilcn/.
Pefquifar algn maleficio. ntetla,temolia.nite,nemilia.ni
t.dtzintoquiiia.nite, riemliztemoa.tetla ny/adani.ni-
P arifie & l
te.tzimmatoca. nietfa^eptitetoc^ i
Pefquifidpir taL; t^c(aterno(iarii, t/ienihfiaai. tetzinc Ianui-
UJ

anitetlarzincoquiliani. ten^rniliztemoam. teriandatlani-


ni\tctzimmatocani.terIatepuzt,c^uiIian!.
Pefquiaenefla manera. ^etiatemo{IiztIi.cenemfldztl/.re*
tzint/anuilizrii.i tetla tzintqqqililiztli. tenemyliztemolihz
ti .tetlandadaniliztii. tetzimmatoquilizdi.tetlateputzto
quiliiiztli. ,.!
Peraa, tocochia,toccochia.
Peftaearo renblar el parpado deloj'o. ndxpapatlaca.n^*
pepeyoca. . v ,. . -. -
t : >,<.,;'" . '
Peftilencia. uey cocoliztli, ,, ,
Petilencialcofa. , ueycocolizcp.ve.temauhcc.cqtizl!,
Pehllo o cerradura de palo, quauh darzaqualoni. quaub^
ayotl.quatmcacalachtli.quauhteputzodi. ^ . ^
Peftorejo de puerco, coyame nacaztlatc&If. '" . ~
Perafiodefepultura. micca riacuilol machiyorf, ' . ...
Pez, ocorzodaretzauhth.ocotzotetl,, .,^ , _ .n

^ P i a r e l pollo o halcn. nida^ipiuia.nidMju?


cuiuia, .. .. ... .
Piadofo, teicn6ittani.teicnmatini.ychoyo.docpleiyci
noua, . -i
Piadofamente. ticnotrjztica.tepldaoc
Piara de ganado menudo, piequruin cocoyame.miequiti
tinpitzomcyaTidel os dems.
Piara deganado mayor, miequintinquaqiieque. yaTi delot
dems.
Picada, techopnihzdi.
Picar, nitechopinia. . ,. .
Picada cofa aTi. tlachopinili.
Picarcoraoabifpaotauano. nite,mina,
PicadaaiT'. teminazdi.
Picada cofa de muchas picaduras, tlachochopitzdi.
Picar muela para moler,ni, metatzotzona.nite.malacame
darzotzona.
Picarla pared para tornaraa encalar. nida,ixtetzoczona,
Picauiento, eecaixnamquiliztli.
a Jr 0 ante 14 lyo
.% $ siti* .X
Picinae(raquedc peces, michamanalli.michacaxitl.
Picd'dei.' tfkeattd^mtkmt ''.^- n

pcdtay tepiahtiloy.t^ ' ' "'


ic^diegrano diiiyW
Picptepfayal. pbxafticychctW^
i Pieconqua aridaelaniml. y^xitl. 1

4 % medida comu, tiacxitmachiuatpni.


Prepqbeno;" 'rcxitonthV 1 ;< :
"'.'J- "
Pe de verfppcopla, centlacxtl.
Piede copa o vafo. teconatoifF, ' -
i de^arcd^iquaijhicxlth ^
Pe ante pie o pallo a paflb. tlamach.yui.yyoj'c.eni a.,
- nematca. , , . . . \ i '
v v ;i: 1V

Pieci. mlr^Vs^epedago. VeI,cencut.'centetK


1
**
plecaio moneda de oro. uztictePcuitltlatemltli.
Piedad demenda ma.* ticnittlizdi.ychoyotl.dapco-
, Piedra. t r f r ^ V ' ^ ' . '
1
; - ' ' ! 3

Piedra pequea, teTbntli.tepicll: ' " ' 1

l^id^dfexiga^tfynpidelprin: rieaxixtzaqualiztetl.
Piedra elt^mema enfermedad, neaxixtzaqualiztli axix
-ecbrfzfl. " ' - i , ^ ^ ^ ^ .3> j
Piedra tener por^enfermedad.naxixmptzaq.njaxixcocoyaf
Piedrlymn.''"'Ha yKiyo&il'an t!fcfj tlaaccu'fniietl. ^
Pf(ta arvh<ia.-!texafli.xll!. '
,
' '' ' - :

Piedraparafepultura. niiccatetl/miccatetlacuioll,
ftVcrratjttfe fttatiuze* aticted.mpaQjndandtetl,'naI
nateti, ,.
Piedra preciofa, tlagotetl. ^. . ,
Piedra fobreque facrificau omatau honbres ante los ydo.
1
los. techcatl.
> Piedra para moler colores- dapltexoni.dapal mettati, :
Piedra de guila, tetlquauhtliydatlacatiliaya,
piedra5 ufre. tlequi quiztllli.
Piel o pel/ejo. " euad.euayod.
Pilago de rio o mar. auecatIS.amiclI.aoztoc,cctIani : >

Pnflb de beftia. maga tlaqualli


V anee ii

Pierna deanimal.' metztlu


Pierna pequea. metztontli.
Pila de agua, tecaxitl.teapaztli.
Pila de baptizar, ne qua atequi/zteapaztl?.
Pilar de madera paraiJlner. 'daquerzalmimi
Pilar de piedra, temimHli.tedaquetzal/i.tpiazrif,
Pildora, emotoloadanoquiloni
Piloto principal, acallachiam ynteachcauh, acallachixc%
tiachcauh.
pimienta efpecieconocida. <caftilaxhilli.
Pinpolloalpie del rbol. iquauitlyznceliqa.quaH itlytzii
;itzmolinca.quaitlytaimpa.9oliu|ica.
Pimpollo para plantar, quauhiJualI iquauhixua!Iod.quauh
itzmolincay.otl. "*
Pino generalmente, ocoquauitl.
Pino mas ecelentte. ayauhquautl.
Pinarlugar depinos, o ocotla.ayauhquauhdaro ocpquasuh
da
Pinariego cofa de pino conjo filia rnefap colaaR. owy&
. -palli.&c.
'Pin, fococenybllo.di,
> Pintar, nitla.cuiloa.nitlatlaplaquia.
Pintada,cofa, tlacuilolli.
Pintorgetieralmente. dacuilo.tci/madacoilo.
pintor deihombres. tlacatlacudor
Pintura, itlacuilolli.'dacuilolizdi-
Pinturade hombties. tlacadacuilolizdi,
Pintorcon huego. thticu tlacuilo.tladeicuilo.
Pintada cofa afi. 'datleicuilolH.'tladecuicuiloHij.
Pintura delta manara. tlacle.cuiI oI izt li,tlatlecuicuioUztli,
!

Pintura de vn color, jancecni y.ac dacuiiolli.i,5aiicecnita


cha tlacuilolli.
Piadepiones. ococen.tli.
Piafruta conocida, matzatli.
Piojo, atemicl.
Piojoblancodeifiuefpo. w&wkml ti:y^ac.atefflip
P ante i & . 197
metolin.
Piojento o piojofo, atenyo. ateme.atempach.
Pifada de pie. ycximachiyotl. xocpalmachiyotl. tlacxip-
tlalli.
> Pifar con los pie. nitI,queqecAnitIac,xixaquaIoa.
i Pifarconpifon. nitla,xixili, nitla,teuia.
) Pifon. tlaxixiliani.tlateiloni.
Pitoaue. quauhtotopoftli.
Piuela de halcn o acor tlaicxiuicollotl. tlaicxiylpilon.
Pixa. tepulli.tdrot.%
Pxa de judio retajado. tlaxipinte&li judio tepulli. tlaxipin
tecrli judioytotouh.
^Paca lugar donde vend, tianqw'ztli.tiamicoyan.
tianquizco.
Placera cofa, tianquizcayot.
Plana dealbair, tenextlacaloloni.
Plancha de hierro. tepuzamad.tepuzetri.yaflidelosde
mas metales.
Plantdel pie. totlaCcaya.
Planta para plantar, quauhto&li.quauhixhualli.
Plantar arboles, ni>quauhaquia.ni,quauhtoca.
Planta con fu rayz y tierra, nelhuayoquauhtoctli.tzintey
quauhtoftli.quauhixualli.
Plata metal, yztacteocuitlatl.
Plata cendrada, tlachipauhtli yztacteocuitlatl,
Plata marcada, tlamachiyotilliyzta&eocuitlatj.
Platear. nitia;izrafteocuitlauia, nitl.yzta&eocuitlayotia.
Platero yztacteocuitlapitzqui.yztacteocuhlaua. teocuitla
chiuhqui.
Platero que labra oro, cuzticteocuitlaua.cuzticteocuitla-
pitzqui.
Platero que labra anillos, reocuitfamat/atzchiuhqui.
Pate roque labra vafos. teocuitlatecomachiuhqui.
Plateroquehaze joyas, teocutlacozcachiuhqui.teocuitla-
cozcapitzqui.
Platel plato pequeo. caxpechtontlL
P ante I & .
Plato, caxpechtli.
Plato grande, uey caxpechtli.
P/ato de pata.teocuita caxpechtli.y aiT dios d mas metale
Plato para aguamanos, nematequicaxitl. nemacequilcax
pechtli.
Plazer o deleite, papaquiliztli.ahauiyaliztli,
> Plazenteracofa. paquini,ahauiani
Plazente roa otro, tepapaquiltianiteahauiyaltianr.
Plazo, tecendayecohihztli.tetlateneuililizth.
Plazo de tres das, yeilhuitica tetlayeeoltiliitli. yelhitica
tetlateneuijilizdi.
Plegar, nitraxuelpachoa.nitla.cuecuelpachoa.nida.xolo- ,
choa.
Plegada cofa, dacuelpacholli, dacuecuelpacholli. tlaxolo-
cholli
Plegadura, tlaciielpacholiztli.dacuecuelpacholiztli.tlaxolo
choliztli.
Pleyto. neteilhutIizdi.neteilhuiIli.netIatolhuiliztli.nechaIa
niliztli.
Pleytear. ninoteylnua.
Peytedor. moteilhuiani.
Pleyto omenajeopleytefia. t/anelti'liiztatollt.
Pliego de papel, ceamatlcuelpachiui.
Plomo, temetztli.
Plomo de alba i, temetztepiloli.
Plomarcon felo, temetzticanida,machiyotit.nitla,temetz
machiyotia.
Plomada para reglar, temetzdauauanoni. temetzdamachi-
yotiloni.
Pluma de aue. yhuitl. ,
Plumael canon, totolacad. to*oacatI.mmaztIi,
Plumaje, quequetzalli.
iTPoblacion: calla;onouayan. nemouayan,
Poblar de nueuo. yancuicannino,chantia. yancuicann-
nochantlaha.
Pobkrdbdadolugar, naltepetlalia,naltepetzintia
P ante o. 19S
Poblador affi. altepetlaliani. altepetzintiani.
Poblazon obra de poblar alTi. altepedaliliztli.altepepeuaf-

I Pobre varn o muger. motolinia,motoliniqui.ycnorIacat.


motoliniani.
P jj f/jo o pobrezila. motolinicatontli.ycnoelacatondi.
Q rez

Pobreza, netoliniliztli, ycnodacayotl,


pobrecon granmifera. atleoneua.ompa onquica,cococ,
teopouhqui.timaliui.
pobreza enefta manera, arie onualiztli.ompaquijahztli.
Poco, nombre adje&iuo. achi. jan quexquich. j tepitzin,
amomic.
Pocotiempo,aduerbio. amouecauh.jan achitonca, ja yx
quichcauitl y. jan cuelachic.
Poco antes, quinizqui y, quinixquichcauitly. quinca y.aya
mouecauh.
Poco defpues. ayocmo uecauh.ja yxquichcautl y. ja yzg y.
ynoiuh.
Poco mas o menos, ch.yxquch.achiyeyuhqui*.
Poco mas. ocachi.ocachi uey.ocachi quexquich,
1 Poco menos, jan achiquexquich.amo cenca yxquich, amo
cenca quexquich,
1 Poco apoco, janiyolic.janyuian.jantlamach, jariquetn-
mach. jan matea.
Pocilga ocahurda de puercos, coyame cali.
Podar vides o arboles. nitla,matequi,ni,quammatequi.n,
; quauhyeclia.
Podada cofa. - tlamateteftl, riayeriWi,
Podadortal. quammatequini. quauhyeftiani.,.
Podadera hoce para ello, tepuzmatlateconi. tepuzquaub-
tlacuicuililoni. '*
Podadura, quammatequiliztli, quauhtlacuicuihlizdi.
Podenco ofpecie de can. ytzcuintontli dapeuiani.y tzcuin-
tlidapeuiani.
Podernombre. uelitiliztli. ueliyotl. uelitilizjotl.
Poder verbo, niuelici.
P ante .
Poderofo. uelitinf.uelit.,
Podarofoen todo, yxqaichiuoluyxquichueritihf.muchiuelfj.
Poderaffi yxqut'chuelitiliztli.mueh uehtiliztli.
Podrecer fe. ni.palani.
Podrecer fe dal coio, cen'ii paani. uel ni.palani.
Podrecer otra cofa, nitepalanaltia. ni ta, palami tia. nitla,,
palaniltia.
Podre. pala;iiliztltinialli.temalli.
Podrecimientoraf. tlaprlanaltiliztli.quallocat.
Podrido palanqui.palanini.
Poera, tlatoaliant. tlatlaliani. tlatolchichiuhquL
Po3/?a tlacoilaliliztli.t.'atolcriiuiliztli.
Poyoparaaflfentarfe, tlatotoflji.netlaliloyan.
Poyalparacubriro tlatotocquimiliuhcayotl,.
Polea, quaiihtenulcatlatlcaui/onr.
Poleo-yema conocida, atochiyetl.
Polidacofa. u! mimati. uelqualhV
Polideza, ,n3rnichilitli.nematiliztli. uelquallot.
Polir, nifianemachia. niria,qualtilia. nitla,yecchiua
Polideropara jlir. tlaismachililoni. tlaquatilioni.
Polilla, tilmabcilin.quachocirilin,
Poluo, teuhtli, -
Poluitopotuo pequeo teuhtorttli.
Poluofo. teuhycf
Poluerear. nitIa,teuhyotia,nitla,wuhpachoa. nitla, ixteuh:
yoria.
Poluosdecofasfecasmoliias. coxonqui,potonqui\m.oloa
qu.. . . .
Poluora.. tlequiquiztlalu,. r
-

Follo hi jo de aue manfla, toeoconett


olio hijo Je gallinas, totolconetl..

Pollava grande cali gallina, ychpuchrotoh.. '


Poi le ronque ios cura, toroluapauani. totolnemitiani, roto
lizcatiani.
Pollino hijo deafna. afnaconetl..
Poncoa.usLiedizos mortales.. micuanipatli..
P' ante - o . * 199
pOneoadebiuora. coayztla&h'..
ppngooo. yzrlacyo.micouant.
Poncnaroniorderlabiuora. niteiztlacmint
. ponergeneralmente. nic,tlalia.ni,tladalia. - '
Poner cofas anchas o llanas. nic,ntana.
Ponercofaslargastendidax. nic.teca
Poner enhielo. nic,quetza,
Ponerencima. ypanmctlalia.aconidatlalia.panim'Cjdaav
Ponerdebaxo. nitla,riani rlalia k

poner enel uelo, tlalpannc:.tlalia, .


;

Ponera alguno en gran difieulrad o peligro de pecados, ni-


te.tladacolouitilia.
Poner aadiendo aotra cofa. ,nida,riatlalilia. niedadama
nilia.
Poner delante. tlaixpannitla,talia,.niteda,ixpantilia;
Poneren diuerfas parte?, nitla.datlalia.
Pneren contrario, nitla.yxnarnictia.teuicnictlalia.
Pqher allde o en otro lugar, nida.quania.nipa nitlaiqnia-
Poner (acomida por orden enia mefa.. nitla^mamana,
Po&eren'guardav nida.tlatia.niepia..
Poner a parte, nitU,nonquatlalia.nida,nonququixtia!
Poneren vno. nitla.cenflalia. nitla,ctema.nitla,cmana.
Ponerfueraoenpublico,, quiyauacnitJa/alia.qui.yauac ni
- tetlalia.
Peeren lugar, cana nirla,tlalia cana nite,tlalia
Poner de ba xq de agua, ada n niria,tla ia, ni ta .apachoa. ni-
tla.atlanaquia.
Poner boca baxooenbrocar olas; o cofa afit. nitla.ixtla-
pachmana.nitla,ixtlapachcuepa.
Poner de baxo de tierra. nitlarJaItoca..nida,daIpachoa. ni,
tla.ilalaquia.
1
Poner porcafov ypanniemati.
1 Ponerhueuoslasaues. tladaca.
Poner fe el. oL calaquii tonatiuh, onaqui tonatiulr.
Poneren precio como en. almoneda.. nida,t.atzi.ta. nielan
uanuca. ^
e r P ante <*i
Pone r ofendculo p a ra que alguno tropiece o ca ya. nite,da
naualtequiiia.
Pontn puente de madera, quauhpandi.quauhpanauazd.
aquauhpanauaztii.
Popa de nauio o canoa, acalcuexcochtli. tlacuexcochtli.
Poquedad de animo; mauhcayollod.yolmauilizrii.ayolla-
chicaualiztli.
Poquedad de otra cofa.' amoueyyotl; tepitonyotl.
> Poquito, achi.achton.xochtic.pinton.amouey.
Por, prepoficion para dar caua. ypampa.yehica.
Por.prpofieion para jurar. yca.ypampa. ypaltzinco.
Porauentura, ago.at. agago.
Por auentura,preguntando. cuix.cuixamo.
Porauentura alguno, cuixaca.
Porauentura alguna cofa, cuixitla.
Por aIgunIugar,aduerfaio. cana.canapa.
Por donde preguntando, canin, cpa.cayepa.can cufxpa.
Por dnde quiera, gagocampa.gago cayepa,achn campa.
achn canyepa.achincanin.cago canin.
Pordemas,odemaiiado. cannen.ganyliuiz,canriapic.
Por el contrario, ycuepca.ganicuepca.
Por ende, yehica.ypampay. ,.<!
Porque preguntando, teica. rieipampa, ^ ,
Por q no.demolrando.deicanamo.tleipanpanamo.tleinie
amo.
Porque refpondiendola caufa. yehica.ypampa.yeipapa,ca.
Porfiar fin razn, yzninoquixtia. nite,datzouiIia.
Porfa defta manera/ yznequixttliztli. tedatzoudilztli. ;
Porfiado aiTi. yzmoquixtiani.tetlatzouiliani.
Porfiando aduerbio.y znequi xtiliz tica, tetlatzouililztca. ;.
>

Porfiaren bien, nitlacemana. j


Porfa aiTi. tlacemanalizdi.
Porfiadoeneftamanera, tlacemanani.
Porfa de palabras, netlatolpanauiztli. nechachalaniliztli*
Porfiar enefta manera, mte,chachalania.
Porfiando aTi.aduerbio. nechachalaniliztica. .
P aflte o, 200
Porquero, coyamepixqui.pitzopixqui.
Porra para aporrear, quauholplli.
Porrada herida deporr, tlaquahololhuiliztli.tequauholol.
huitequilizrii
Porretas hojas depuerro, xonacatlytzun.xonac* adapalli.
puerro adapalli.
Portaca rtas. tlacuilol amapetlacaltontli.y t coni petlacal -
tondi,
Pprtal de fuera de cafa, quiyauacpa calixtli.
portal de dentro de cafa calitecpacalixtli.
Portadadecafa- caixquarf. calixxotl.
Portero que guarda la cafa, tladapo. tlarzacuilpixqui.
Pprterpdeclaftir. aithuallapixqui. !

Prte de cartas amatlacuilolnquieatlaxtlaul-


Portillo de mur, altepetenancoyo&li.altepetenanxitictl.
altepetepan cpypftli.altepetepan xitiftli.
Pofad donde albergamos. cochiuayan.teCehloyar).
' Pofadcrppafentadera ycpalli. nedalilnu
Pofarenpofada. nino^cllotix.
Bpfar atenta, rfe ri iri';dlja. nfno.uetzitit.
?

Pojpeo. acji>aytztihtzontli.acopapttinh torniti;


Po fponer. Tiitlajpanauiltia.,
PpiTeer. riaxcanicpi.notechpoui. notechpouhqui.hococo
cauh. , ' !

PotfelITon. axcad.tlatlqtl. axcapiaiztli.


Pofleedcr. axcaua.datquiia.cococaua.
Poffi ble cofa que puede fr. ' ueliy o. uelitmi .chiuaiztli, chi
ualoni-
Poffiblementealfi.eli.eliy tica,
Poflibilidad. eJtiiiztli. ; J

Pofteparafpleqerpared. qtidaxillod. tlaquauhtaxilf


, tilonj. .
Poftigo puerta tras cafa, calcuitlacoy o&li.
Poltillade fariia. palaxyopeuilizdi.
PmHofo nenodepoftilas. palaxyoyop%ut.
Pollreroopoftrijncro. tetzacutica. tlatzacuia. quitzscaia.-
P ante o & rv
Potrimer/a. tzonquicaliztl.datzacuticayotl.
Poftura. tlatlaliliztli.
Poftura de plantas, tlaaquilli.quauhaquilli.
f Potencia, uelitih'ztl.
Potente o poderofo. uelitini.
Porrodedosaos. onxiuhtia cauallo,
Potranca, onxiuhtia ciuacaualo.
Pocrico menor que de ao.conetontlicauallo.ayauecexiuh
tiacauallo conetl,
SfPradodeyerua. ttaceliayan. raxoxouiayan.aacada.
Precio patiuhtli. tlapatiyqtl.
Preciofo cofa deprecio, patiyo.tlaotli.tlaocapatiyo.
P reciar tener en mucho, ni'ta.ueycamati. nitla,dadacotiha.
?Preciarfe defi, nino,ueycamatj.nino,ueyli.yzninogxtia.
y Preciar en pocoomenpfpreciar. atleypanniquitra.atleypa
nicmati.
P red car di|uulgar. nic,moyaua. nic,cemmana, nite>tla*
quitia.nitetla.ixmachtia.
j Predicarhazerfermon, nire,mchtia.nte,nonotza.
PredicadoraiTi. remachtiani, tenonotzani.
P redicacion. ; temachtilli,temachtizdi, tehonotzaliztli.te
nonotzalli. ' . ;

Predicatorio o pul pito. temachtMpyh tcnonqtzaibyan.


Preferiroanreponer. nte,yacarticatlalia.yznit,quixtia.m
tetla.panaufna.nite.nachcapquetza.pani niie,dalia.
Pregonero, tecpoyotl.tzatzini.
P reg de aquefte. tecpoyptlatolli.tzatziliztli.
1 Pregonar, nitzatz,
>Pregutar. nitr.datlania, nitetla,temqlia.
Pregta, tetlatiantliztli.tetlatemoliliztli.
Pregtado. tlatlatlanilli.tiatlatemolili.
Pregtar para tentar, nite,naua.lalania nite,datana.
Pregtadeftamanera, tenauallalaniliztli.tetatolanaliztl.
) p regta de quees cofa y cofa, aa tleyno.
Prelado. enpixcateachcauh.teupixcadayacatia.teopixca
tlatoani.
P ante & 201
Prelada.ciuamopaynfepxcauh.ciuamopia ynteyacscauh
P relaziadiginidad de prelado, teopixcatey acanalizdi,
Premir. nite,parzoa, njte,patzmctia.
?

Premidp. tlapatzolli. tiapatzmi&iili.


Premia forcofacondicin, ret/acuirlauiltizdi.
PremiogaJardondelabuenaobra, tetlaxtlauilli.teicnclilS
Premiado, riacnelilli.tlaxdaul
Prendar por pena, nitetlajtiiomilia.nida.uiuixoa..
Prender. nite,ana.nite,tzitzquia. nite.ylpia.
Prendimiento. teanaliztli.tetZKzquilizri'fteyipflizdi
Prenderla planta. ni.ceiia,n,itzmolini.
Preada. orztli.oytlacauh.o cocox.
Preez, otztiliztli.otzyotl.ytlacauiliztli.
P renfa para efpremir.. tlapatzconi.tiapatzcaloni,
PrenfiaraTi. mtla.patzca.-
P renfa para apretar, quauhiiacatztli.dapacholcni
Prea. tlamaliztli.daaxiliztli.
Prefa para prender, tlamaloni.daaxiuani.
P relente cofa, axcancayod.axc mochiua.
Prefenciadecofaprefente;. tlaixpanyotl.
Perfentequeeda. tetlauitilli.temali.udi.
Pe rfen te pequeo, tedauhtil tondi.
Prefentar. nife.tlauhtia.nite.nemadia.
Prcfo, tlaantli.tlalpilii.tlaaxitl.malli.
Prear comoquiera. nitetla,tlaneuhria. niteda.tlacuilrit
PretadoralTi. tetladaneuhtiani.tetlatlacuiltiani. *
P,reftido encfta manera, tetlataneuhtilh. tetlariacuilt<]]
Pretarlo mefmoquefe torna, nitetla,tlaneuhtia.
Preftido eneftamanera.tIaneuhtiHi.tedaneuhtilli.
Preftarloquefetornajenefpecie, nit,tladacuiltia.
Preftador aiTi. tetlatlacuiltiani.
Preftido tal netlacuilli.
P reftada co alTi. netl acuiloni.
Preftado tomar. nino,tlacuiya,ninotIa,t/aneuia
P/efto aparejado, moccncauhtica.
Prefteza o prontitud, yciuhcatizdi.yciuhcayotl,

} Fr'ito^diierb'io, yciuhca,gsriieiuhc>, './.v " q
> P lefumirv n i n b u e y l ^
3

quixtia.atlenonteppua. 1
' * . -
P/efuncion.. .neyeuaitolizti;yznequixtiIiztIivneueymatiIiz-
. t.li.neueyliiiztli.atleontepouaiiztli.
"Pi'cfntuofo. raoyeuaftoani.mpueyrnatmi.rrtoueyIiani.atfe
Jfoatepouani.yzmoquxtiani.
Prefucuo'famente. neyeuairoKztica, neueymatiliztica, ne-
^ueyliizt.ca,a'tlet ,
PreiJCTtf anticipar fe, achtop ni,yauh. nic,yacatitiuh, rii,
ryacattitih. ' ^'
:: :

Preuegioleypara.yna>, teicrie'M -
Preuilegiadoaquierifeda. tlacnelilli.
Preiiilegia"bIgar. .nemaqui.tcilOya.
Preuilegi'ar. nite.icne/ia.
Prieo. -bafea negro,' ;
-\ !
' :

Priefa. yciuhcayotl.yciuilizcli.yciuhcatiliztli,
Priefa dar. nite,iciti; nite,tototza.
P riefa dar para <f.ie haga" rj nial a alguno. nite, datotochK
iia nite.tlecoteca.wt.decoania.
Prima enlas hcrrs, Io rhifrn'.-eT,quiyacatia neteuchiualiz-;
i

tli, tlauizcalpi nerepchiPafizdi. aehto neteochiuaiiztli, .


Prima en cada gen&rbltyacati.tlayacatia.
) Prima noche, tlapoyaua.
Prun e rode muchos! * y c c e .
Prime rode dos. qiyacatia.teachcauh,
Piimerizmugern part. ychpiichpilhua.ycurcpilua
;

Primeroyprincipal, tiahc*uh.tachcauh.teyacanqu.
Primaros delptreoio. tetecutin.tlatoque.
1 :

Primero de los queetan en pie porordrubufcad primera


dlos que eftan en pie,
Primero oprimera delosqueparelaquehScaauiaparide
y yanciiiyo.yychpuchconeh.
Primo hijodahermano; teixuiuh.yxuiuhtli. - .
Primahija.de hsrrnflno loinsfmo.es que hijo de hermano.
Principe o principal. tlacoeapilli.
. P 3 aater, U t ' o*
/FrHceT*. riatciduapillfi-^ ii .r.-.:.lr|>!-iVi-"j-;;.*.-.c.-,l
Principal cofa, tlayacatia. teyaeana.pilfi. [ , - ; ; : :

Principalmente.. cccca ychuatlioccencaiyecac.ccrcfiy^


Principe folpenel mundo, nouian tlatom.ccmanaiic t l |

Principado deaquefte. nouian tfatecayotj.


Principe vo de cuatro, ce ychuanrin yn nauin tlatcque, < j
Principe del combite. couauuayan teachcauh.
Principio delibro. amoxtltorpeualiet/t<amoxt!atotziif
tilJZtli, .' '- ; f: * -y.-it-l.' ' ; i- i :.;
Principio de racin de orador. tlatoIpcaIii'zti.tlatolpeiih
cayotl.tenonotzalizpeuhcayotl. - , . . ; . , - < ; / ,
;

Principio enladotrina. temacktilpeualiztli. ,


Principio enla compoficion. ilatlarlabipeualiztli. ;
Principioprincipal. tzintiliztb.peualiztli.peuhcayotj.nel'
huayotl. tetzonyotlpepechyotl.
Pringue de torrezno, tocinochiaucayotl. ,
jrifion de pie, bufca grillos.
Prifio de manos, bufca efpofas..
Priofionero. tlalpilli. malli.
Priuada,- cuitlacalli, axixcalfi, \.
Viiuadodegran feor. quimotechtia. quimotlacauia.ytecli
mocaua.
Priuardealgoaotro. nitetla.cencaualtia, nite tlatquicar- }

ualtia.
Priuar de oficio. nite,tlaca. nite,yquania.
Priuarde cofa amada. iteicnotilia.ycnoyotlnictCjCuitia. :
nite,ycnotlacariIia. ycnoyotl nicrey ttitia. :
Priuado de cofa amda.tlacnotililli tlacnotlacatililli. ycno
t

yotltlacuitilli. ycnoyotl tlattitilli. .


Priuar con alguno. nicno,tlacauia.ytln,cac.yxpnicac,
notchmocacaua,
Proa de aue o canoa, acalyacatl.
Procurar. nitla,nemilia. ninotla,cuitlau?a. nita,tfmoa.
Procurado, tfanemihliztli.netlacuitlauiliztli. tlatemohztli.
Procurador, tknemiliani.tiaffiocuitlauiani. tepantlato.
a rj
ante. r
Proceder poryradelte, ni.yatihi nic,cernniattwh nio,
P tequinuttiuh, r
; -v-:-rr
l
-.-
Prce'loehl pleyto. neteilhuilztlatolli. 1

yProceuToh. campanquicliztli. dayaualliztl, ,


Prodigo gafr.j-.dor. tla,nempopoloani.tla,aujpopoloani.tla,
auilqutxtiani, '
Prodigalidad, tlartempopololiztli. tlaauilpopololizrli. ta-
auilquixtitiztli.
Prdigamente dar la haziend&oloquemees pedido, anic
te,tltmachmaca.anictetIajomaca, niccemiecamaca,

Profeffon de voto de religi. TtetoIIi.netlatzontequililiztli,


Profefion hazer afL nino;netoItia. nino,tlatzontequiIia,
1 r

Profeflfo enela manera, monecolti. monetoltiqui. yte-


quiuh. ynemiliz,
Profeta varn o muger. tlaachtopaytoani.tlauecaytoarti.
tlauecateneuani.daijecayctani. uacaontlachia ni. \
Prohijar o ahija r, ninoce,piItzntfa; nino.pi/pepeaia.dizeii -
elosy ellas, y,ninote,con3ta,dizeafolamente ellas.
> P rol i xo cofa luenga, ueyac.
Prolixidadeftaloiigura. ueyaquih'zdi. ueyacayotl.
Prolixamenteaflt. uecauft.
Prologo de alguna obra, atnoxtlatoIpeualiztJt.
Prometer, nrria.tersua.nino.tendalia. nitIa,cmitoa,
PromeflTa oioromstimiento.tlateneualiztli. tlarlaliliztli. da-
cem toliztl.
Prometer dios. nino,netoltia. nino,t!atIaIilia,yuic;zinco
nino.netoltiayndios.
Prometimiento fifi. natolli; netoitiliztli. nedatlaliliztli.;
Prometida cofa, tetechytauhqui.tetechytolli.
Pronunciar. nitla,tenquixtia. nitlanextia. pai nitla,tlalia,
Proniciacion tlatenqiiixtiliztli.tianextihzdi.panitlatlaii-
liztli.
Pronoftico. tlayolteouiliztli,
Pronobcar. nida.yolteouia.nino.yofteouia.
Proponer, teixp uictlaia.auee/ajixpta. niteda,ixpan tilia
P ante r. 20)
proponto, nelhuiliztlj, nenonorzaUztli.
Propolito tener de hazeralgo. nicnojlhuia.ninonotza
1 proponerenlavolQtad.nitla,cemitoa.ninotla,ceraitalhui.
Propofito affi. tlacemito1urii.netIacemitalhuiI.ztii.
Propria cofa, teixcoyan teaxca. uel teaxca.ueltctlatqui.ix
coyint/i.
propriamentejaduerbiq., uelyehuatl.
Propriedad. yuhcayot, yuhcatiliztli.
Proprietario,, qnimixcQy3,riani.quimaxcatiani\quimotech
tiani.quimottatquitianiquimoyocatiani.
Proprio oficioi'er de alguno. no,nexcauil.
Profperacofa. tlacempactiani. uel quidam", nixcoyanno-
tequiuh.
Profpero. .quicempaciia.quicmpaclini.uel qu'cani. muchi
techuelmochiua.muchitechueimochiuani.gctlamach-
tiani.
Profppramente.. pacca.
Profperidad.. ! quicempaccayod, quicempacMizdjYquicen
tlamachtiiizdi,
Prouable cofa quefe prueuacon teftigos.neltihlonf,
Prouablementeaffi, tlaneltililiztica.
Prouancaeneftamanera, tlanelti/iliztli.
Prouaraffi. nida.neltilia.
Prouarel manjar. nida,yecoa,nitIa,paIoa.
P roua r muchos v i nos pa fe ha rra r.ocolo r de querer cp rar
vino. nino,tlatlapeuia.nitIa,tlapaloa.
Prouar a hazer alguna cofa. nit/a,yeyecoa

Prouecho. yriaontequixtiIizdi,tlaixnextiliztIi,
Prouechofo, ytlaontequixtiani.monequini.daixnextiloni,
Prouechofamente, y da ontequixtiliztica.
Prouschoyplazer.ytlatequixtiliztli.ytlaytechpaittalizdi.
Proueer, nitla.ymati. ninote,cuitlauia.
Proueydo. tlaimattli.
Proueedor, tlaimatqui. tlaimatin. motlacuidauiam",
Proueidamente. tlaymatca,
Proueymiento. daimatilizrii.
*** P *te i- & vi
Prouena o tmiro de vid. xcorhecaclfc. ' ;
"' 1
< 1

Prouiforde obifpodo mimo.vel.obifpo yxpd. obipeyta


cutlatocauh,
Preuifibn.Iomifmoesqueproueimientc '
Prouincia. ueyaitepetl.
Prouincialcofadeftaprouincia. alfepeua.aua,tepeua.
Prouifiondecafa. caliticnoneneqrii.calidafltquitf.
Prouocar a y ra. n*re,dauelcuitia. nite,cocolcuita,nite.,qua
' tcuiti a.hif e,yoquixtia. nitc,pepeualtia, nite,y olpocona-,
Preuocacionayra. tetluelcuitiiiztli.tcccolcuiliztli.rrqua
leuitiliztli.teyoJpcconniztli.teyoIquixtiliztli.tepepeualti
liztli.
Preuocado a y ra, tlarauelcuitil ] i. tlacoco cui till i. tlaquaan
cuirlli.t}ayolquixrilli,dapepeulti]Ji .tlayolpoconilJj.
Prouocadortal. tetlauelcuitiani.tecocolcuiriani.tequalacui
tiani.teyolquixtiani.tepepeualtiani.teyolpocomanL
Prximo, tbcotonca.touIr*cca;fouaipo. *
Prudencia virtud. nemacldliztli.yllomardizttf,yuIizn
f

tliztli. daixyey ecolizdi.


Prudente. mimatini,yilbma^ui\yblizmatqui tlaixyeye' #

coani.
Prudentemente, ixtlamatca.yolizmariliztica.
Prudente odifcreto.fer. ni,yoIizmati.n,yoliuhtIama,
Prueua. bufea prouanca,
Prueua efpcriencia.tlayeyecoliztli.
flJPuapara enxerir. quauht/agaiollaxintli.
Pa de hierro, tepuzyacauifztic.
Publico oficio, tecutequitl.tatocatequitl.
Pblica cofa fabidade muchs,nouimacho,yetepan onot
yeieixpanca. "''m.'
Publicacin de bienes, tla^rjnamaquiliztli.
Publicar bienes, nidat|^|maca.
Publicar alguna ob^-f^^^^^tih^w^^ttitt.
Publicacin tal. te|ahextliliztli;tedir^^^sdi.
Publicarlo que iioffifabe. n]fte machizr:irn cle ixpantila.
1
;
j

P ublicacion tal, temachiztilizti.teixpantilizdi.


P jate li r r
904
1 Publicamente, teixpan.^
Puchas, comicatolii.totea atolli.
Puchero de bar.ro. xo&ondi.chachapatontli.xocuicolton

Puebla de etrajeroB. dacanechicoltia tlacanepapan.nepa


pantlaca.
Pueblo de menudos. cuitIapilu,atIapalIi.ytconi mamaloni.
3

maceualtin.
Pueblo de todos juntamente, altepetl.
> Puente de maderos, quappandi.quauhpanauazdi.aquapp
naua/.tli.
Puente pequea deit manera, quappantondf quappanauaz
4

tondi.
Puente de arco, tenolli.uitoliuhqui.tequappantli.
Puente pequeaafTi.tcnoltontli.uitoliuhcatondi.
Puente del pie. toxocpaluaealiuhca.toxocpalcopichauhya
xocpalhuacaliuhcayotl.xocpalpichauhcayotl,
1
Puerco o puerca* coyamed.
puerca grande y parida, ciuacoyametl mixiuhqul.
Puerco pequeo, coyametontli.
Puerco montes jaualin, quauhdacoyamstl.quauhcoyame
d.
Puercoefpin. ausyocoyameri.uitzrzocoyametl,
Puerro.lo mifmo. vel,uey caflillan xonacarl.
Puertapordoencramosofafmosdecaa, calacouay.qui
xouayan-
:

> Puerta de madera, quauhtlitzacuillotl.


Puerta pequea, tlatzacuillotondi.tlatzacuillotepiton.
Puertas ambas ados. otitemani qiiauhdatzacuillot/.
Puerta de cibdad. altepecalacouayan.altepequixouayan.
Puerto de mar. acaltecoyan. acalquixouayan.
Puertoidemontey fierra, tlapuetzyan.tepetlytzonyoc.
Pujaenal moneda, tlaacoqueizalizdi.uallaaquiliztli.
Pujaren almoneda, nitla.acoquatza.niuaaaquia.
Pujancatal. tlaacoquetzaliztli.ualaaquiliztli.,
P ujauante tepuztu cauallo caftiIoni,tepy,ztli cauallo iztexi
:
p ante u
maln?,
i Pulga, tecpin.
Pufgofolieno de pulgas, tecpiyo.mecatecpin.
Plgoolugar. tecpintlan.tecpitla.
PuJgonque roelas vias chiauitl,
Pulgardea mano, toueymapil.tomapiltecu.
Pulgardelpie. toueyxopil.toxopiltecu.
Pulgada medida, cemmapilli ynica toueymap.
Pulmones o liuianos. tochichi.
Pulpa carne fin huefo.motquiticanacad.amo omiyonacatt
Pulpejo delbrago, tacolnacayo.
i Pulpito, temachtiloyan. tenonotzaloya.
Pulpito de palo, quauhcomid.
Pulfo. tlalhuatl y tetecuicaca. tomatlal'iuavo y tetecuicaca.
Pulla, necamanalhuiliztli. nctentlamachhuili/tli,
Pungir. nitctzapinia.nitPjtzopinia.nite,tzoponia.
Punzadura, tetzapiniliztli.tetzopinilizdi tetzoponiliztli.
Fungada cofa, tlatzapinilllarzopinilli.
pungador. datzapinini.tetzapiniani.tlatzopcniani.tctzo
poniani.
Pungori. coyoTomid.tepuz emit,
i Punircaftigando. nite,tlatzacuiltia, nite,tTayhiyou:I;;a.
Punicin, tet/atzacuiltiliztli. retlayhiyouiltiliztli.
Punido, tlatlatzacuiltilli.dayhiyouiltilli.
Punidor. tetlatzacuiltiani.etiayhiyouiriani.
Punta de cofa aguda, yacauitzauhcayorl.yacatzapt/cayotl.
y yacautzauhca.yyacatzaptica.
Puntad a cofa con punta, tlayacautzolli.tlavacatzaptililli,
Puntadoffi. yacauitztic.yacatzaptic. yaque.
> Puntada con aguja. centlagotJ.
Puntcropara lealar, tlapoualoni.
Punto de tiempo o momento comoabrir y cerrare! o/o.
ccnneixcueyoniliztli.auelcenneixcueyorMlizth.cencaj
achitonca-
Puntode partida, ueliquacynuiloua.
Punto encima deletra, tlilttl.tlatliltzicuiniliztU.
P ante u. 205
Puo dla mano cerrada, maololli.
Puo o puado Jo q all cabe como de cofas demayzo otras
(emilas. centIamapi&li.centlamatzolli centlamor/oUi
puo o puado affi decos largas>comode pajas o yeruas
cemmapic"th,
Puada herida de puno. tecompotzoTiztl.
Palarmavfada.lomifmo. vel,tepuzteixiliuani,,
Pual pequeo, pualtontli.tepuzteixfliuaniton.
Pualada herida de pual, tepuztica tlaxililiztli, pufaltca
.tlaxililiztli,
F upiIo,menor de edad debaxode tutor; ycnopill.ycnoca.
,
;

ualoc.ycnotl, ,
jfura cofa, motqui'tica. macitica. atle neneliuhtica.
Puramente, cenqigaliztica.cenquizca . '
Pureza, motquitaliztlijmacitaliztli, cenquiztaliztli,
Purga para purgar, tlanoquiloni. tetlanoquililoni.
Purgarconpurga. nire,tlanoquiIia.
Purgado, tlanoquililli.tlapamah.
Purgaralimpiar. riitlajchipaua.nitla^yecia,,
Purgacin affi. tachipaualiztli.tlayeftiJiztli,
Purgada cofa defta manera, tlachipauhtli.tlayeftjlli.
Pirgatiua cofa que purga, tlayeftiani.tlachipauani*
? PuTgar fe de pecado, nino^latlacollaca.
Purgacin tal. netlatlacollaaliztli.
Purgatiua cofa defta manera, netlatlacollaxoni.
Purgatorio lugar dentro de latierra. lo mefmo, vel,nechipa
ualoy.neyecrjloyan,
Puta ramera, auilnenqui, maauiltia.
Putadelburdel auiani.motzinnamcam.motetlaneuhf-
tini.'
Putera,,. auianicalli. , , -.
Putaero. motetlaneuian.mbtetzncouiani.auinfqui.'
Putaear. i.nnotejtlaneuia.ninote tzincouia.dizeervarq.
J

ylamugerdize. , nino,rlai}euhtia.nino,tziriramaca.
7 Puto que padece.cm'loni.chimouhqi.cucuxqui.
Puto que haze, tecuilontiani.
CL ante u..
Puxo de vientre, nstititzalizdi.netUniliztli.

tJDelosquecomiencanen

Val y qntoy qderno co todos los otros


nbres que puedencoraencaren qua
los halla ras en la c. *
Quecol. riein,
QuejConjncion. ca.
Que,aduerbio decomparatiuo. que-
nin occenca.quenin ocualca.yeic.
Que,paradarcaufa. cayehica.
y Quebraroquebrtarcomo ollas,vafos,tabIasopiedras, ni
tla,tlapana. nitla,teinia.
Quebrada cofa afli. datlapantlntlateinilli.
Quebradura tal. tfadapanahzdi. datemilizth. .
y Quebrar.oquebrantarxicalas,cacao o cofas femejantes fe-
cas. ntla,xamania, nitla.tzyana.
Quebrada cofa afil.' tlaxamanilii.tlatzayandi.
Quebradura tal. daxamaniliztli.tlatzayanaliztli.
Quebrar o quebrantar palos o cofas largas, nitla,puztequr.
nitUiCueriana,
Quebrados palos afli. tlapuzte&li tlacuetlanilli.
Quebradura tal. tlapuztequiliztli.tlacuetlaniliztli.
Quebrardefmenuzando, ntla,cuechttlia.nitla,textilia.
Quebrada cofaafli. tacuechtililli. tlatextililli.
quebradura detamanera, tlacuschtililiztli. tfatextililiztli.
Quebrantarfee, ninojnetolidacoua.nino.nerolpoloa, "
Quebrantado r de fee. monetolpoloani.monetolitlacoua
d,amonetolpiani.
Quebrantamiento de fee.nenetolpololizth. nenetolitlaco
iztli.
Quebrtador decfederaci. nenonotzalpoToant. nenono
tzaliclacoani.moyoitlacoani.moxixiniani.melleltiani,
Qnfbrar fe la pierna por el muflo, nino,metzpoztequi.
Quebrar fel pierna por la efpinilla. ninOjtlanitzpuztequt.
Q, ante v 106
Quebrarfela cabeca. nin quatlapana.nino,quaxamama.
)

Quebrarfela aue, tlapani yn acalli.


Quebrantamiento de aue, acallapanaliztli.
Quebrada de monte, tepetzalan.tepetzalantli. tlatzalan.
t Quebradopotrofo. oncayxoxal, xoxafe.
Quebrar vna cofa a otra. nicla,nerechtlapani.nida,nerech
chalania. nitla,netechmotla.
Quebrar terrones. nitla,payana,daltetl nic,payana.tlalted
nicjuiteqi.
Quebraroquebrantar puertas conympetu. nicpetla yn
datzacuillotl, nictlapoua.
Quebradas puertas o quebrtadas. tlapetlalli datzacuillotl.
Quebrarel crdito, nite,mauizpoloa. nite,mauizit!acoa.
Quebrar el efpinazo. ni te.cuitlapuztequi.
Que buena co.admrandofe. yeicqualli.
y Que cofa, tleino.
Que cofa y cofa, jacantleyno.
Quedoofofegado, riamttani.tlamattca.
Quedo cofa fofegada como agua viento o cofa aff. tfamaf
timan i,
Quedoetar,de cofas animadas. ni,tlamattici.ni,patica.
ni,tlamatcaca. y dlas ynanimadas dia. tlamattimam,
tlamatcamani.
Quedar alo que huye. nite.yacatzacuiJia.mte.tzicoa.nite,
quetza,
1 Quedar fe. nino.caua. nino.cauhteua. nino,cauhtiquica
Quedada, necaualiztli.necauhteualizdi, nccauhtiquija-
liztli.
Quedar o permanece rio antiguo, ocneztica.
Quemar alguna cofa como pimienta o axi. cococ.
Quemaraffi mucho, coeopatic.tlauelcococ,
> Quemarconhuego. hite,tIatia.nite,chichinoa.
Quemada cofa aff. tladac.tlatlatilli.tlachinolli.
Quemadura tal. fetlatiliztli.techichinoliztli.
Quemar rr ucho. nida,tequdatia.nic,tequitlatia.cenca nic,
lacia.
b i\
Q ante- rf^
1
Quemarle,. ni,'tlatIa.nino,tat-ia, nino,cfoidiina> ' "
Qjernaduraafii. netlaciliztli. nechichinolizcli.
Quemar enderredor. ni'cyaualiuhca tlatia. nic>tleyaua-
.: lochtia.
Quemar los arboles, quauitl nictla,chinalhuia,
Quemar los campos. nitla,chnoa.
Quemadura afi. tlachi'aolizdi. riachinolli.
Quemador dlos campos, tlachinoa.
Que materia o de que materia tratas' teitechpa tlatoar'dey
pan yanca! ,
3

Querella, neteilhu'iiztli.
Querelllo, moteilhuiatii. moteilhuiqui.
Querellar fe. nino,tey!huia.
Que rellar fe del a migo. nin,ellelmati, ni.qualani.
Querella afi. neellelmatilizcli.qualatiilizth.
Qusrellofo delta manera, mellelmatni. qualann:
Querer por voluntad, nic.nequi. ni,cea.ni,cia.
Querermas. occencayencnequi.' r-
Querer bien amando, nite.dagota., '
Querencia con amor, tetlagotlaliztli.
Quefo. tlateraauhtli.chichiualayotl.vel.tlatetzauhcauatzal)
lchichiualayotl.
Quefofrefco. yancuic chichiualayotlatetzauhtli.
Que es cofa y cofa, gagantleino.
Queftion o pregunta, tetlatjaniiztli.
Quetiodetormto-tecococa tedatoltiliztli.tetltoltiliztl,
Qjetion enpleito. neixnamiquiliztli,
Quexa. bufca querella.
Quexarfe. bufca que reliar fe.
Quexarfe el enfermo, ni,tena.
Quexurapriefa. teicuitiliztli. tlaiciutilzdi.
Quexarfe primero que otro antel juez, nite.yaualoa.
Qujga. ago.
Q.uicio o quicial de puerta, tlatzacuilotl ynemalacacho-
zlfuayan. . ;.;.,;<
Quienquiera. muchitlacatl.
Q, ante 207
1 Quien. aqum .v

Quilate de ero. cztic tecuitlamachiyotl.


Quilate dar al oro.. ni,cuztic teocuiclamachiyotia.
Quintal.lo mifmo, vel,macuilpoaIlatamachuntIi.
Qmnton orden, bufea alfindefte libro donde fe pon ela
cuenta.
Quinientos numero, bufea al fin defte libro donde fe pone
la cuenta.
Qunze. bufea al fin defte 1 ib ro,.
Quin de eredad. miltepitn.miltontli.
Quionero que tiene alli parte, milecatontli.
y Quitar apartaralgo. nirla,quania.nitla,ana.
Quitamiento afi. tlaquaniliztli.daanaliztli.
y Quitaralgoaotro. nite.tlacuilia.nitetla.tlacaltia.
Qujtamientoaflli.tetlacuililiztli.tetlatlacaltiliztli.
Quitar rompiendo. nitla,petla.nitlatopeua.
Quitamiento affi.tlapetlaliztli.tlatopeualiztli.
Quitar por fuerca. nitetla.cuicuilia.nitetlajtlacalria.
Quitamientoaff. tetlacuicuiliIizdi.tetktiacaltJizti.
1 Quitarlaley, ni,nauatillaca. ninauatipoloa.ninauariltzin
qut'xtia.
Quitamiento de ley. nauatillacalizdi.nauatilpololiztli.na
uatiltzinquixtilizdt.
1 Quitar la ley en parte ni.nauatilxeloa,
Qmtmiento de ley en parte, nauatilxloliztli.
Quitarla haz ienda por ntencia. riatzontequiliztica.nite
tlatquicaualtia,
Quitar dla memoria, nitlacernilcaua.
Quitamiento dla memoria tlacemilcaualiztli.
Quitar fe los cafados, nino.matoma .nitecaua.
>Quitarla honrra. nite,mauizpoloa.nite mauizcopo/oa.
!

Quitamientode.honrra. temairizpololizrli.tmauizcopolo
lztli,
Quixaroquixada. camachalli.
Quixotearmadura, tepuzquacalalatli.
Quixones yerua cpnocida. lo mifmo.
R ante a.
lifDelos que. comienzan en R.

A nadilla de aue. tzmchocholli.


Rabear,ninocuidapi1ayacachoa,
Rabo de a ni maI.cutdapilli.
| jRabo de veftidura. tilmacuidapi/i.
'Raboporel faluonor.cuchi'lli.tzoyori.
Raga depao.yydacauhca yn tilmarii.
Racin de palacio, nedamaccli.
Racin de pan mendigado, daxcalleualli
tlaxcaleuhd.
Racin de cada vno.tetqnal retechpouidaquaIIi'.
}

Racionero, teupam modamamacani.


, Raer, nitlachichiqui.nitlaixchichiqui.
Raedura.tachichiquiliztli.tlayxchichiquiliztli,
Raer amenudo.atztza nitlachichiqui.atztznitiaixchichiqui
Raer delamemoria.nitlapopoloa.
Raedura ral.rlapopololiztli.
Raez cofa dehazer.amo oui.a oui,
) Raya para fealar. dauauamli.tlaxotlalli.tlilquauitl.
i Rayar hazer raya.nitltuauana.nitiaxorla.
Rayar el l. mno,tonameyotia .nino.tonalmiyotia .ni,pe
pedaca.
Rayado con rayos, tonmeyo.tonalmiyo.pepedicac.
Rayo del fol. tonameyod.tonalmid,
, Rayo del cielo, tlauitequiliztli.
Rayo de rueda, lomifmo.
Raydacofa. tlachichicldi,tlaixchichiclli.
Raygar. nino,nelhuayotia.ni,nelhuayoua.
t Ray z de rbol o yerna, tlanelhuad .nelhuayotK
Raja de madera. quauhtzicjjeualli.
Raja pequea de madera, quahtzicueutltondi.
Rajar madera. ni.quauhxeloa ni,quauhtzatzayana.ni,qua
uhtlapana.
Ralacofa o rara, atic.amoretzauac.
i Ralas o raras vezes. ganquemman.ganyca.
R ante a. 20$
Ralezas de cofas ralas.atiliztli.
Ralear hazer fe ralo, atia.
Ralas eftar las caas o cofa affi. cacayacatimaniynacatl.cha
chayacatimani ynacatl.
Ralea, tlacamecayotl.
Rallar con rallo, nitla.textflia
Rallo, tepuztlatextililoni.
Rama de rbol, quammayt
JI. Rama de yerna, quilmaitl.
Ramada fombra de ramos.quauhxiuhecauhyotl.quauhxiuh
tzacuilhuazrli.ceualcalli.acaehimalli.
Ramal o ramn, quauhxiuhpaolli.
Ramera pura onefta. auiani.maauiltiam.
Ramo de rbol, quauhxiuitl.
Ramo para plantar, quammaitl.aquiloni.
Ramo del renueuo. quauhitzmolinalli.quauhcelicayotl.
Ra mofo lleno de ramos, quauhxiuhyo.
Rana, cueyatl.cuyatl.acacuiyatl.
Rana otra, milcalatl.
i Rana qfecria tre las yeruas verdezt'caypeqa, xohcar.
r Ranaquajo. atepocatl, atenpolocotli.
Rancoryraenuejecida, uecauhcocolli.qualantl?.
Rancio o rancio ib. yxpuxcauhqui. xoyauhqui.
Rapar raer el pelo. nite,xima, nite.tetzicoa.nite.ayoichig.
j^apazmuchachovellaco. antlaueliloc piltont/i.
j^apofo animal conocido, peotli.ciuatlamacazqui.
, Rafear, nino.tataca. niuo.momotzoa.
Rafcadura, netataquiliztli. nemomotzoliztli.
Rafcador para ralear, nettacoi.nemomotzoloni.
, Rafgaralgo. nitla.tzatzayana,
Rafo cofa rafa y llana, y xmanqut.uel manqui, tlaatezcama
tli.tlauelmantli.tlaueltctli. tlaixmantli.
v: Rafofed. tetzcalticfeda,
i Rafpar. nit/a,chiqui.
Ralinl/arlino: nijnopochina,
Raftro para ralrar paja, tla'olololoni.
R ante, a s & c.
Raftrillopequefo ratro. tlacolololonito.. .
Raftro de pifada, ycximachiyotl. tlacxiperalh,
Raftro por olor tlanecutiaJiztli,
v

Rafurao raedura, tachiquiliztli.


Rato a de tiempo, yecuelyeua.yecueluecauh.yecuelachic
Ratoncillo. quimichpil.quimichton.
Ratn, quimichin.cuitlapilhueyactepapa.uecacotl. .
Ratonera para tomarlos, montli.
Raudo por cofa ligera como de rio corriente, totoca.mo
tamina. .
Raudal aguaque va rezia. 5oIoni,totoca.
Rauanoyeruay rayz.o mifmo,
Rauia. ytzcuintlauelilocayotl.
Rauiofo.ytzcuirttlauejioc.
Rauiar,nitzcuintlauelilocati
(

Razirno.de dtiles o pIatanos,cembchini coyatIaaquiIotI.ee


mrriocholli pltanos. vel,centlantli
Razimo de vuas.cemocholli xocomecatfjCentlaantli.
Razimo ocolgajode mayz; centlayaualollicentli.
Razn ocuenta,tlapon aliztli.
Razn tural. tlaacicayotl.tlaacicayttaliztli.
Razona ^nitenonotza'
Razonamiento, tenonotzaliztli.
Razonablecofa. tlacaqumj.
Razonable cofa algn tanto buena. achiqualli,ypanquall,
quentelqualli.
Real cofa.tlatoca tltquitl.tlatoaniytechpoui.
Real meda plata,o tom. yztac teocuitltlacoualoni tom
Real,de gentes armadas, yaoquizque in cenyeJiz. yaoquiz
queintlatequiliz.
Real afentar.nnoyaoquizcatJaiia.nitateca.
Realmente hecho, tlatqcadachiuhtli.
Reatar otra vez. oppa niquipia. occeppa niquipia
nitlaoppaylpia.
Reatadura,oppatlalpiIiztli,t!aoppaylpiIizti.
Reatador, tlaoppayipionf.
R ante e. 209
Rebao de ganado, centlamantin yolque. vel,centlaman
tinychcame.
i Rebaar.nitaololoa.nitlacentlalia.
i Rebatar. nitlacuitiuetzi.nitlaacitiuetzi.nitlajnamoya.nitla,
tlalochtia.
Rebatadacofa,dacuitiuetztIi.tIatIaIochtilIi.tlananioyallJ tIa
t

cuitiuetztli.
Rebatia, tlacuitiuechiliztli. tlatlalochtiliztli. tlanamoyaliz
rh-.claac.tiuetzijiztli.
Rebato, necomoniliztli.tlaltecuiniliztli.chaeha/aquiliztli
chachafa quiztli.teacomaniliztli.
Rebato hazer,nitecomonia,nitlaitectiinia,niteacomana.
Rebelde, atetlacamatini.ayocmo ommocaqui.aormnoca
qui.
Rebeldia. atetlacamachiliztli.aonnecaquiliztli.
Rebelar. nicquaItzaqua.ni,naltepetlalia.noyccantntIaIia
Rebentar fonando. ni,tfecueponi.ni,cueponi.
Rebentar de enojo. ni,quaIanteua.ni,poconteua.
Rebentar pianta. ni,celia.nitzmolini,
Rebentar corno la fmicnte. ni,yollotlatzini.nixhua.nino
cuitlapiitia.
Rebidar. niqualaquia, ni,quallalitiuh.ni qualaquitiuh.n
> >

quallalia.
Rebite,uallaaqufliztli\uallatlaliliztli.
Rebiuir.occeppaniyoll/,occeppaninozcalia.niyoyoli,nino
ozcalia.
Rebolar.nijpatlani.njeua.
Rebolca r.ninomim loa. ninocuecueptiuh.
Rebolcadero.nemimiloloyan.necuecueptiouayan..
i Reboluer.nitla,neneloa.nitla,ixneloa.
Reboluedero.tlaneloloni.
) Reboluedorque metemal en tre alguos. teyollococolti.tla
cocoltiani.tenetecheuani.
Reboffarlolleno. ni,pexoni.ni,peyaua.
Reboiradura* pexoniliztli.peyaualiztli-
RebolTai el mayz o cofa femejante quando fe mide, ni.tzo
c
K "ante ' e, '

Reboffadura affi, tzoneualiztli, netzonquetzaliztli.netzo


claiizrii.uitzquealiitli,
Rebotar lo agudo, nitlatempixoa. nitlatentetecuinoa. ni-
tlatentilaua, . . .
i Rebotadura afi. tlatenpixolitli,tItentetecunliztIi.tIa
tentilaualiztli. . .
' Rebota rfe. polminoyoIIo/anr,t/acaqui\niyonotnimiqui;
Rebotadu ra a (T. yolopol iujiztli. atlacaquiliztli.yollomi
' miquilizth, !
- . . >
Rebotadoenetamanera. yollomicqui.yollopoliuriqu
atlacaqui.
Rebotarte la color. n,ixpoui.n,ixtlatziui.
Rebotada cofa affi. ixpouhqui.ixtlatziuhqui.
Rebotado vino, j
yhiyoquiz. oyhiyoc&h^oyhiyocauh;
Rebuelcb, nemimlollinernimiloliztli. ; x

Rebufcardfpues'dela vendimia. nin,tifixia.


Rebufca'defpues'dela vendimia, netttixiliztli.
Rebuznar el afno. tzatztzi.tzatzi.choca, ' .
i Recabarte recaudar.i nebhcm\nocon,iextca.
Recaer caer otra vez. yenoi.uetzi.occeppani.uetzi.!
Recaer en enfermedad. - nin.cocolilchtia .nino,caxanif
Recalcar, nitla,cacatztza.nitla teteuhaquia,
)

Recamara, tlatlatlaliloyan.
Recatarle} rtini,mattinemi.nini,matcanemtY
Recatado affi. mimactinemi.mimatcanemirii.'
Recatn delanca o cuento, topill ytzintpuzco.
Recatn el que reuende. tlanecuilo.mopepcuiani,
i Recatea/.- nTtla.necuilo^riino.pepeuia.
Recaudar rentas.ni,tequinechicoa'i,tlacalaqilnechcoa*
nijtlacalaquilteca.
Recaudador dellas k tequinechicoani.tlacalaquiinechicoa
ni.tlacalaquiltecani.
Recaudamiento affi. ' tequinechicoliztli. tlacalaquilnechi-
coli ztli. ti ac I aqu il teq uil ztli.
Recaudo poner en las cofas. ninorla cuirJaui, 3
Recaudoponer para;dezir milla. nitla,tlarlalia .nita,fecca
Reclamar deagrauio. occeppa nino,teilhuia.iino dacue 3

pilia. .'.
Reclamacin afT. nedacuepililiztli.
Reclamo para aires, totonorzaliztli.tototlapitzaliztli,
1 Recoger. .tnitIa,tsiecJiicoa,nirla;cer,.tlaJia.NHLA,cen.em:a.
Recogimientoaffi. danechicoliztli.tlacentJaiiJiztlj'.tlacen
temalizdi.'
Recogimiento el lugar. tlanechicoloyan.dacendaliJoyan.
tlacentemaloyan.
Recompfar. ni tetla.cuepcay Otilia, nite,icnel ia. nite,t]ax ta

RecompeTacion. tetlacuepcay:Qtililiztli..teicrjeJiliztli,teI.iy
tlauiliztli. !-''! ; : ) ' , :v <;
Reconciliar al eneirntgov niteta ceceuiIia,n.ite nenotzaltia.
5 a

nite,necniuhtlaltia, , . .
Reconciliacionaffi.tetlaceceiifliliztli.ternenozaluliztli.tenec
niuhtlaltiliztli,
Reconoeer. noyol/omaci.noyolloypanyauh..
Reconocimiento affi; i teyollomaxiliztli 5
Reconocer el beneficio nicno,machiia. : : ,
4

RecoriCimietoiriV nemachililiztli.
Recordar fe acordar ie. mtlalnamiqui.
Recordar algo a otro.nitetJalnamicb'a.
Recordar al que duerme, nitedxitia.
Recrear a otro, nirejelJelquixtia .nitejceceltia.nite,cecemel
tia.nite.acotlaca.
Recrearte. nin,eellelquixtia.nino,cecekia.nino,cecemeltia
nina,acotlaca.nin 'aana.
3

Recreado, neellelquixriliztli.nececeltiliztli.nececemeltia
liztli..neacotlagaliztli.neaanaliztli. . .
Recrecer le algo que impide, ocy tlaycnonnellelt/a. oeachi
ycnonnelleltia.
Recrecimiento tal. ytlaycneeltiliztli.
Requa. centlamantinoztomecacauallome.
Recudirconlarenta. nitlaxalaquia,nite,tlamamaca,
c i)
R ante e r

Recudimento a!Ti. tlacalaquiliztRtedarnamaqutlizdi.


Recuero, bufca harriero.
Recualo demonte, tlacuedanya.
Recebir. nic>cui,nic,ana.nic,ce)ia.
Recebimiento. tlacuiliztli.tlaanalzdi.daceli/iztli.
Recebirporelfentido, nic,caqui,nic,cui.mc,ana.
Recibimiento afTi. tlacaquilizdi.tlaanalizrii.
Rscebir para f. nicno,cuia. n:c,celia.
Recebimiento affi. tlacelilizth.
Racebirmedicinaocofaairi. nicno.maca.
Recelar fofpachando. nin,imati.teuicpa nin.imatcanemi.
Recelo affi.teuicpa nematcaneinilizdi.teuicpa nematilizdi,
Receptor o recebidor. tlacellani.
Rezumarle el vabotinajaquanioes nueua. n,aqua.
Rechacar. anitla,uelcaqui,canipa nicdaca.c annie,xopeua
tedatol.
Rechaco, aretlauelcaquiliizd.
Rechinar. ni,nanatzca.ni pipitzca.
a

; R e d comoquiera, mattat/.
Red pequea, madtoncli.matlatepicon;
R s i para peces. michmatlatF.
R s d tendida para couarpaicaroj. tocotnadad.tIapechtna
tlatl.
Red para fiera? o v e n d o s , te^uam mdad.mjcamatlad.
R s d e n q u a nace el nio, conematlatl.
Rederoqjalaj reiss cura, madatl quimocuitlauia.
Red con que llenan la carga, matlauacalli.
Redao, telmatl.
Redemir. nitj,miqiiixtia,nite,quixtia.
Redentor, tatnaqnixtiani.tequxtiani.
Redoblar, occeepa iitlacuilpacuoa.nida.cuecuelpachoa.
Redobladura, occeppa tlacuepacholiztli. racuecuelpacho
i iz ti i.
Redoma de vidrio, teuilotecomad.
; Redondo fpherico como bola o botija, tolontic.tapayoltic.
ololcic.
R ante cv 211
Redondezaf. ololiuhcayotl.
Redondo como mefaredonda, yaualtic. yaualiuhqul.teuj
lacachtic.malacachtic.
Redondez afli. yaualiuhcayotl t-euilacaehiuhcayotl.malaca
chiuhcayod.
Redondo como coluna o palo rollizo, mtmiltic, mimiuh
qui.
Redondez afi. mimil iuhcay otl.
Redrojo de fruta, tlacpad.tzonquizcayotl.tlatzonyod.
Redrojo de miefes. mulquitl.quitzacuia.
Redropelo, acopa pettiuh tzont/i.
> Reduzir, nitIa,nechicoa.nitIa,ctIalia,nitIa.cenquixt?a.
Reduzimiento, tlanechicoliztli.tlacentlalilizdi.dacenquix
t liztli.
Redu/ir al medio, nepandanicquixtia.niquixyeyecoa.
Reduzimito aTi. tlariepantlaquixtiIiztli,tlaixyeyeco!iztli,
Reformar, nitla.papatia.nitla.yancuilia.
Reformacin, tapapatiliztli.tJayancuili'izdi.
Reformador, tlapapatiani.tlayancuiliani.
Refregar, ntriichichiqui.nin.otelochiqui.
Refregamiento, nechichiquilztli. neteiochiquilizrli.
Refrefcar.ninojcecelia. nin>i tztilia.acliue, nite.ceceha .nite,
i tz tilia.
Refrenar. nitetla,caualtia.nite,elleltia.
Refrenamiento, tetlacaualtiliztli.tetlleltiliztli.
Refrigerio, neelleiquixtiliztli.neacotlagaliztli.
1 Regalar. nino,xincuiIoa.nin,apana,
Regalado, tlaxincuiloll.tlaapantli.
Regado, epanti.
Regalar derritiendo, nitla,atiia.
Regalamiento afli. tlaatililizdi,
Regalar halagando,bufca halagar.
Regar, nitla.aulia.nida.ateqia. nida^apachoa.
Regada cofa, tlaauilili.
Regadura, tlaauililiztli. tlaapachoiztli,
Regatn. danecuilo,mopepeuiani.
ante ev
R egatonia. tlaneculolzt.tlapepeuiliztli.
Regatonear. nitla,necuioa;nino,pepeuia.
) Regaar. ni.tlanxolochoa.n^tlanciHtzoa.ninctlanquai
Regtaizcar. nite,quequelovtecani,tIatelch;ua, : ;

Regla de biuir. tlatlalilizti.tlatecpanaiztli. N A L I A T I L I .


Reglaparac6rtrioealarderec;ho. tlauauaponi, , ; <
;

J Reglar afi. nitla,uauana,


Reglapara reglar papel, tlauauanaloni. tlamacbiotilcni.
Reglar deftamanera. nirla,uauana. nitlajTnachiotia,
Regiftro. tlacemmachiotihzti. - . '
Reglar oreguiarcofa. .nauatile,nauatjjpuai. ~ /!i ;

Regularmente,.5NAUATJLT.ca.F : ; -' : : .' ,. ;


> Regoldar. nin,iputza, ;' ,
; .,,,.,'.
;

Regeldo, neputzaliztli.
> Regir. nte,yaca:n3.!nite,pachpa.nitejW
. -mama, ..<.. . > , r

Regimiento. teyacanaliztli.tepacholiztIi. teitquiliztli.TE-


mamaliztli. '..<.-., ;
Regidor, tey acanani.tepachoani, tetquin, temaman.
Regidor de carro.-' ;quauh.temaiaeayacanquii. , n

Regir carro; ni,quaubtemalacayacana, . V r

Regin o rey nade, i tlatocan. rlatpcayott. ., .|


Rehazer. occeppantla,cencaua. occppa nina,cHchi,'
Rehazimiento, occeppa tlacencaualizth, occeppa tlachi-
chiualiztli.
Rehn, tecuitlatzacuiliani.
' Rehollar ni,tlaquequeca.
Rebufar, nitla,cuepa. anicchiuaznequi.
Rey. uey tlatoani.altepetl.
Rey pequeo, tlarocatepiton.tlatocatontli.datoaniton,
Keyna. uey cuadatoani. ueyciuapilli.;
Reyno. uey tltocayotl.
>Reynar. nitatocati,
jReyr. ni,uetzca
Reyrvnpocoo fonrreyrfe. ndxuetzca.
Rey rala rifa de otro. nonte,uetzquilia.
Reyrconorro. reuanniuetzca*
1
Rey r'de otro, teca niuetzca.
R ante e. 212
Reyrdemafiado. ni.tequiuetzca. nitladapitzaua. nbnmi-
miftocynniuetzca.
Realaar tedayeltimicoanipatln
Relamer fe, nio papaloa. nin,auiyalia.nino,ueItzonoa.
,Relmpago, tlapetlaniliztli. -
Relampaguear.- darlapedani. tlapepetlani.
r Relatar, nite.nonotza.
Relacin, reonrzaliztli.
Relator, tenonotzani.tlanonotzani.
Relator de proceifo. amapouhqui,
RelatarprocefTo. n,amapoa.
Rel ntece r a otra cofa. nitla,cuiriaxoa.
,Relieuesdelamefa. tencaualh.
Religin, teoyticanemiliztlilyenemiliztl".' ''
Religiofo. teoyoticanenqui.yechemilic.
Religofamente. yecyotica.quallotica.'tpyb'tica.
Religin Tal fa;. i* yztlaca teoy tica nemilft.
Religiofo afli. yztlacateoyotica nemini.
Religiofamenteaffi. - yztlacateoyotica nemiliztica* yzt/ca
, yecne'miliztica. -.< ',:>.;.!. :'''<-"-
Rei iquias de fto. necauhcauhyott. teoy tica necauhcayotf.
R e liqurio dondeeftan, teoy tica necauhcapialoyan,
Relincharel caualo. ni.pipitzca. nitzatzi.
Relincho. pipitzcaliztli.tzatziliztJi.
Relinchar al relinchido, teuan ni,piptzc.teuan nitzatzt.
Relinchido afil, teuan pipitzcali'ztli. teuah tzaiziliztli.
Reloxdeagua. atonalittaloni.atonalmchiotl.'.
Relox de campana, tlapoaltepuztli. 1

Relumbrar o reiuzir ni^tlanextia. ni>pepedaca.m*.pepetz-


v

ca. ni,tzot/.otlaca.
y Reluzirlas piedras preciofas oos peces dentro del agua co-
el mouimientoque hazenoelayutam/ento dlas hornu-
gasolaslagunas.ycamposogentesayradaspor elmout
mientoque hazen. cuccueyoca, .
ReHeanadacofaporelfuelo.:, melauatoc manioc
Relleno, yxuic.tenqui.pachiuhqui.
Rellenacofa, ytictlatlalii/i.
Remando de rio. atoyatl ymomanaya.yceuiyan.y teuia-
R ante e
cachiuiyan.
Remador, tlanelo.
Remadura, tlaneloliztli.
Remar. ni,daneloa,
Remar harta el cabo, nicnafquixtia n,tlaneloa.
Remedar. tetechnin,ixcuina.tetechniquitta,nite,nemniz-
toca.tetechnitlaana.tetechninonemilizcui.
Remedamientoai. tetech neixcuitiliztli.tetech ittaliztli,
tenemiliztoquiliztli.tetechnenemilizcuitiJiztli.
Remedar al padre, nicquixtia yn notatzi,
Remedar alos de otra naci, ompanitlauica.nino.nenequi
Remediar. nit/a,patia.nitla,yectilia.nitla,qualtilia.
RemedioaTi. tlapatihztli.tlayectiliztli.tlaqualtiliztli.
Remembrarfe. ntla.lnamiqi.
Remenbraraotro. nite,tlalnamictia,
Remenbranca. tlalnamiquiliztli.
Rcmenda r veilidura o capato. nitla,tlatlamanilia.nitla,
chichi..
Remendn, tlatlatlamaniliani.tlachichini.
Remendn gapatero, cactlamaniliani.caccc.chichiuhqui.
Remo para remar, auictli.tlaneloloni.
Remocecer, ni,telpuchneci.occeppani,telpuchti.ni teI-
3

puchtlamati.
Remojar. nitla,ciyaua.nitla,paltilia.
Remojo aquella obra .tlaciyauahztli.tlapaltihliztli.
Remolino de viento, ecamalacod.
Remolino de agua, axictli.
Remolinado afi. axieyo,
Remolinode pelos o cabellos, tzonteuilacachtic.tocuezco
quaylacatztli.
Remolino comoquiera, teteuilacachtlic.
Remolinarfe, nino,teuilacachoa.
> Remondar, ni.tlayectia n,dachipaua.
Remoftecerfe el vino, occeppapogonivino.
Rempuxarechdo algo de 11. nitla topeua.nite ixicquetza.
J J
R . ante e.
> Remudar. nida papatla.
(

Rion deanimal, netloctetencatl.


Rendirfeel vencido, temaenino.tecaninoteimact.
Rendir porrentar.ni,tlacalaquia.ni,tequiti.
Rendir por gomitar.nini,cotla;nino,xochna,
jRenegar. nicla,centelcniua.nino,tlanelroquilizcaua.
Renegador o renegado. , tlaeentelchiuani. mot janeltoqui
lizcauani.
Reniego del renegado, tlacenelchiualizdi.netlaneltoquiliz
caua/i'ztii.
Reng/on defcriptura. cempantlitacuilolli.
Renombreproprio. recutocaitl.tlatocatocaid.
Renombre de linaje, tetoca.ueuetocayd.
>Renouar. nirla,yancuilia.;
Renouacion. tlayancuililiztli.
Renouarlocaydo, nitla,papata.nidachichiua,
Renouacion ai. tlapapatiliztli.tla,chichiua1iztli.
Renouarelrboloyerua, ni\celia,n,itzmoIini.
Renueuodearbol.quauhcellod.quauhcelicayotl.quauhitz-
molinalli.
Renueuologro vfura, tetechdamieccaquixtilizdi, tetla-
tlacinltiliztli.
Renta, tlacaaquili.tequitl.tequinecliieolli,
Rentarloqueda renta. nitia,calaquia.
Renteroquearrienda, tlacalaquilliquimocouiani.momil
couiani.
Renunciar dignidad, ni,mauzcotelchiua, ni,tlatocayo-
telchiua.
Renunciacin aTif, mauizeotclchiualiztli.datocayotelchi
ualiztli.
Renzillaoreil/a. neaualiztJi.ncchalaniIiztli.
Renzillofo. tIatJauelchiuani.quaUnini,techaIaniani.
Reir rifando. nite,aua,nite acitiuetzi.nite,qiatii!etz.
y

Reirvnos con otios. monetechaua. netechmahua.moce


panaua.monetechua ymmaua.
Reir ogruir fin caufa, nite,tenquauhapana.
d
R. ante

? Reparar, nit!a,patia.
Reparos de cafa, ealchichiualiztl.
> Repartir. nitetla,xexelhuia. nite>tlamachia.nite,tlama-
maca.
Repartimiento, tetl axexelhuiliztli, te ta tlamachiliztli. te
tiamaquiliztli.
) Repelo opadraftro cerca dla va, yztetzin nacayod .yz
tetzinxoneuatl.
Repentimiento videarepentimiento & penitencia.
Repicar con ca mpana. nita,tzi tzilitza, nitla,tzi tzilinia .ni
tla.matzilinia
Repique aTi. datzitzilitzaliztli. tlatzitzilinilizdi. damatzi
Hniliztli. -
Replicar. atzanniquitoa.nictequiytoa.nitetoa.
Replicadora., atzanytoliztli.tequiytoliztli.tetoliztli.
Repollo de verga, coles tapayolli.
Repofar. nino.ceuia,
Repofo. neceuiliztli.
Repbfado. yuiyanyo.yocuxcayo.tfamattinernini,
Repolerolo que fe tiende, quachpepechtli.
Repolle ro el que lo den le, quachpepechtecac. quachpe-
pechgouhqui.
Repolerodela plata, yztac teoojitlacax.pixqui.yztac te
cuitlacaxpiani.
R e p u d i o , nepapan dacenquirailolli. nepapan ceadaqui -
quimjlolli.
Reprehender. nite,nonotza.nite,aua,tetlquauitInicte,toc
tia. ytzticcecectetechnicpachoa. omitczitzicaztli t e -
techiicpachoa.tenacaztitechninopiloa,
Reprehenlion. tenonotzaizdi. teaualizti, tetlquauitlte-
toctiliztli.yt/ticceceetecechpacholiztli. omitltzitzicaz-
tli tetechpaeholiztli. tenacaztitechnepilolizdi.
Reprefentat, tepanniquiga.nite,ixiptlati,nitetla,yeyecal-
huiatepan ninochiua,mte,ixeua.
Reprefenradon, tejan qugaliztli. teixiptlatihztli. tetlaye
yecalhuiliztii.
R ante c. 214
Reprefentador. tepan quicani. tepa quizqui.teixiptf atini
tetlayeyecalhuiani.
Reprochar. nit]a,telchiua.nitla fxnauatia.rifc,ixnauaria.
5

Reproche. tlate!chaliztli.tlaixnauatiliztli,teixnauatiliztli.
Reprouaridemeftquod reprochar.
Reqrramoneftdo,nite,neniachtia.nite.yoUuhrIamachtia.
Requerimito affi, tenemachtilizrij.teyol/uhrianiachtiliztli.
y Requerir de amores. nida,nauatia.nite,yolIapana.
Resporcabeca de ganado mayor, centetlquaquaue.
Res cabeca de ganado menor, ceichcatl.centerlquaquauh
tentzone.
Resbalar o deleznar fe, nin,alaua,nino.,petzcoa.nino xo- 3

laua.
Resbaladero, nealaualoya.nepetzcoloyan. nexolaualoyf.
Refcatarorefgarar, bufea redemir,
Reffriar fe. n,itztia, ni,ceceya.
Reffriaraotra cofa. nitla,cecelia. nitla,itztih'a,
Refinade rbol, quauh oeotzotl, quauh oxitl.
Refina de pino. ocotzod.
Refidir. ni,nemi. ni,ca.
Refih'r, nire,ixnamiqui. nite,tlauelnamiqui. nite,elleltia.
nite,ropeua nite.ylochtia,
Refitencia. teixnamiquiliztli.tetlauelnamiquilizdi.teellel
tilizi. tetopeualiztli. teylocht iliztli,
RefoIIar. nin,ihiyona.
Refpe&o tener. nite,ixtilia.
Refpirar. bufea refollar.
Refpigon cerca dla va, bufea repeloopadralrocercad
la va.
Refpiracion. neyhiyotiliztli.
Refpiradero. neyhiyotiloni.
Refplandecer. nitla.nexn'a. ni,pepetlaca.
Refplandecienre. danextia.pepetlaca.
Refplandor. tlanextiliztli.pepetlaquiliztli.
Refplandor de cuerpo g/oriofo. nacayo pepetlaquiliztli,
Refponder.nite,nanquilia.mte tlatolcuepa.ntla nquilia
J )
R ante c.
Refponderamenudo. nte,nananquilia. nite,tlatIaroIcue-
pa.nitla,nananquilia.
Refponder acarra nte,amatlacuiloIcuepa. nite,amatla*
cuilolnanquila.
Refpuefta de carta teamatcuilolcuepaliztli, teamariacui
lolnanquililiztii.
Refponderaargumento.nite tIaxinIia.nite tIafoIpopoloa
J )

nite.darzouilia,
Refpueftaafi. tetlaxiniliztli, tetlatolpololiztli.tetlatolpo-
pololiztli.tetlatzouililiztli
Refquehrarfe. nivtzarzayani.ni^Iatlapani.nijmomotzini
- ni,cyotomi. ni.tzotzoriyauh
Refquebrajado. tzatzayanqui. tzatzayactc. t/adapanqui.
, momotzinqui.ciciyotonqui. tzotzonyaqui.
Rcfquebrajadura. tzatzayanaliztl/, mornotziniliztli. cici-
yotomiliztli. tzotzonyalizdi.
Refquicioohendedura de paloo tabla, quauhcamaftli.
Retaaroreltriir. nitla,tzaqua, nitla-yiochtia,
> Keftituir. nicte,cuepilia. vel,nitecla,cuepilia, nicte,maca
nitlaxdaua. riida ,popoa. . '
Reftitucion. tetlacuepililizdi,temaquiliztl. tlaxtlaualiztli
dapopoualiztl,
Reltriidoracofa. tlatzaqualontaylochtiloni
Refucitaraotro. nite.yolitia.nite.yzcalia.
jRerufcitarleutare.tiitijeua.nino.quetia.nijtlachia.nin.oz-
cala.
Refufcitado de muerto, yolqu.mozcahqui.
Refurreccion. yoliliztl.nezcaliztli.nequetzalizdi.
Retablo de pinturas en heneo, tilmadacuilolli.
Retajar, bufea circuncidar..
Retablo de pinturas.en tablas uapallacuilolli.
Retajadojudio., tlaxipineuayotectli judio.
Retama, tlacorlytlacollo.
Retardar aotro. nite.uecaua. .
> Retardar fe. n uecaua.nino,uecaua.
)

> detener, nite,tzicoa nite tlalia nite,jaloa


t J J fc
R ante e. 215
Retencin, tetzicliztli.tetlaliliztli. tecaloliztli.
Retener apretando. nitla,teteuhpachoa.
Retefarlas tetas, ni,chichiual tomaua, nijchicliiualnana-
tziui.
Retefamiento de tetas, chichiualtotomaualiztli.chichiual'
nanatziuiliztH.
Reteir el metal, ni.tzilini,. ni.calani..
, Retocar. nite,aauilia. nite,ailtia.
Retoco, teaauililiztli. teauiltiliztli,
Refocoft. teaauiahh .teauitianiv
Retoodearbol. quauhytzmolinalli. quauhcelicayotIL
Retoecerlos arboles, n itzmolini.nijcejia
Retorcer. nitla,te.tzilmalina. nitla,q]jmah'na.. nitla,tetemi
malina, nitla^tepitzmalina. ; .
Retorcedura. tlatetzilmalinaliztli.,tlaquammau'naliztli.tla
teteuhmalinaiiztli..tlatepitzmalinaliztli.
Retorno de prefente. tetlacucpcayotilizrli.
Retornareni. nrnozca|ia,nmo cui,tiuetzi.
>

RetornadoaflTi. mozcaliqui.mocuitiu.tzqui.
> Retratar. ninotlatolcuepa.nip tencuepa,ninoitIatoliloch
>

ta.
Retratacin, netlatolcuepaliztllnetlatoliochtiliztli.netea
cuepaliztli..
1 Retraer fealayglefiaelculpado. nino,maquixria.
Retraer fe o apartar fe., nite^lallotia.nuejtlalcauia.n/no,.
caltzaqua.
Retraymientoaffi. tedallotiliztli. tetlalcauilizt. necaltza
qualizr'i.
Retraer fe en labatalla o.redrar fe., yaoc ni,tzinquica. yaoc.
nalou.yaoc nino.cuepa.
Retraymieatoaffi.. tzinquicaliztIi\necuepaIizdi;yIotilizdL
Retraymiento o retrete, caitontli.
Retray miento de mugeres.. ciua y n necaltzaquaya.,.
f Retronar o tronar. tlarlatziniV
Rcuanada. centlaxotlalii.centlatectli..
Rcuanar, nitla,x.oxotla. nitla,tetequi^
.*> R ante e.
Reuanadacofa, tlaxoxot/atlatetcclli.
^Reuelar. nictcnextilia. nicte,ittitia.
Reualacion, tctlanextiliztli,
Reualada cofa, tlanextilli
Rueldor. qumextiani.
y Reuerenciahazer. nino,tlanquaco7oa.n/noc,xicolc>a,mte,
mauiztilia.
Reuerencia affi, netlanquacololiztli, necxicoIIizdi,tema-
uktiliztli,
y Reuercia catar, nite,mauiztilia,nite,ixtilia.nte,mauiztla.
R euc recia affi, temauiztilil iztli. teixrillizti i. temauiztializtb'.
Reues. yxt/apal.nacacic.
Reuesderpa. y yxcupea yntilmadi.
Reuerdecer. n.itzmolini. ni^celia.
Reuefiar,por goriiitar.bufca gomitar.
; Rexa de palo. quauhchayauac.quauhtzatzipitztli,quauh
tzatzapictli, quauhtecpanrii.
Rexadacofa delta manera. qauhchayauallo. quauhtza-
:

tzapitzyo. quauhtecpanyo,
Rexa de hierro, tepuzquauhchayauactepuzquauhtzatza
pictli.tepuzquauhtecpantli.
Rexa de hierro de vtana^tepuzclotli. tepuzquammatlad.
Rezar pronunciar alto, nit/a,tempoua. nit/a,tenitoa.
Rezador defia manera, tltempoahi. tlatenitoani.
Rezar como clrigo, nino,tempepeyotza. nitlatladauhtia.
Rezador defia manera, motpepeyotzani.tlatlatlauhtiani.
Rezentar hazer reziente. nitla,yamania. nitla,totonia. ni
tla,cuechaua,
Rezientecofa frefea. auic, paltic, xoxouhqui.
Rezia cofa, chicauac.chicactic.tlapaltiauapauac.pipinqui.
Reziura, chi6aualiztli.tlapaltiliztli.uapaualizt/i.pipiniliztli.
Rezionodolite. chicauac.uel nemi.mouelmati.paftinemi.
Reziura della manera. neuelmatilizt]i,paclinemiliztli. ucl
nemiliztli. chicaualiztli.
Reziura defpues de dolencia. yequentel,neuelmatiliztli,
yequenrel uelyelztli.
K ante & i. 216
Rezmade papel, centlalpilliyztac caftillamatl.
Rezmilla del genital miembro, xipintzontecomatf.
R e z n o garrapata.bufca garrapata.
flfRliatillo pequeo rio. atoyatontli. atoyapitzactl.
Ribera de mar. uey atentli.ueyanalli.
Riberade rio. aryatentli.analco.
Ribera dequalquier agua, atentli. anal.
7 Rico, mocuitooa,raotlamachtia.motlacamati axcaua,4

-datqiua.
Ricamente, necuiltonoca, netlamachtica.
Rienda de fren o. cauiroremmecay'tl.
Riefgo. tlaouican aquiliztli.ouitiliztli,
Rieftra de ajos o cebollas, cmecatl xonacatl. centlauipatli.
Rifarloscauallos. nite,quiquinatza. hite,quaquatuetz.ni-
te, tanxolochaluia.
Rifadoracofa. tequiquinatzant, tequaquatiuetzini, tetlaxo
lochaluiant. ' -
' Rigorofo. cecepatic.tauele.tequaqua.
Rigorofamente. tecococa. tlauelotca.
Rima o rimero. tlatepeuhtlaliliztu\tlacentlalihztli.
1 Rincn, xomulli.caltechtii.
Rionada ceceyotl.
, Rio. atoyatl
Rio pequeo, atoyatontli.) atoyapi tza&ontlf.
Rio que fe feca atiempos. aquicali.aquetzalli.
Rioaribayr. n,atoyaixnamiqui.
Rioabaxoyr. n,atoyateputzmama.
Ripia de madera, tlaxamanilli.
RiPio. tepicilli.
Riqueza, necuiltonoHi, netlamachtilli. netlacamatil/ztli,
totoncayotl. yamancayotl.
Rifa, uetzquiliztli, uetzquiztli.
Rifademafiada. tlatlapitzaualizti.
Rifueo. uetzcani.uetzuetzcani.uetzqtriztomac, tlatapi-
tzauani.
BJfco de pea, texcalli, tetl ueueyac,
fTAobar faiteando, nite.dadacaltia.niteta^cuicuilia.o-
R ante 0
tlic nite,namoya*
Robador. tedadagaltiani\,rerlacuicurlani\otlieateriamoya-
ni.
Robar lo publico, n,altepedatqui chtequ,tecemaxca nic-
no,techtia. ;i
Robador dlo public. aUepetIatquiycbtequini.teccmaxc
ychtequini. ,[
Robarlo agrado bufcarhurta.r lofagrado.
Robar a faco mano. nitIa,namoya,nitIa,maceua.nte.pepe
tlaua.
Robador aflTf. tetlatqui acini, tlanamoyani.tepepetlauani,
Robar alos ladrones. nite,tlatlacaltia,
Robadordeladrones, tetlatlacaltiani.
R obar p hurtar, bu fea hurtar.
Robo del que faitea, tetacuicuililizdi.tedatlaealtiliztli.otli
ca tenamoyaJizrli.
Robo dla cofa publica, altepedatquiichtequilizrii.
Robo dlo fagrado bufcahurtodefagrado.
R o b o de faco mano, tianamoyaliztli. damaceualizdt tept.
petlaualizfli.
Robo de enemigos, tlatquia xihzili.datquinampyaliz.tli.
Robo deladrones, ychcequiliztli.
Roble rbol, auaquauirl.auatl.
Robledal de robles, aauaquauhtla.aauatla.
Robliza cofa rezia, chicauac.uapauactlapatic.
Roca enlamar, .arexcaUi.
Rogar. nitla,chichiqui.
Roca, tlachichiquiliztli.
Rogadorinftrumento. tlachichiconi,
Roci, auechtli.auachtli. .
Roco dla noche, youalauachtli.youaauechdi,
Rociadacofa. auechoauacho.
Rociareltiempo. ahuechquiaui.auachquiaui.auachpixaui.
Rociara otra cofa. nite,auicha nite,auachia,nite auelhuia.
>

Roci affi. teauechiliztli.reatzelhuiljztU.


Rodar traerenderredor. niteda.yaualochtia.
R ante o. 217
Rodar andar ende r redor. nitIa,yauaIoa.
Rodajoinftrumentopara rodar, tlatlayaualochtiloni.
Rodar cuefta baxo o por el fuelo. nino,mimiloa.
Rodador defta manera, momimiloani.
; Rodear. nitla,yaualoanitlamalacachoa.nitla,coloa.
Rodeo, tlayaualolizrli.tlacololiztli.
Rodeo de camino, oyaualoliztli.
Rodezno de molino Jo mifmo.
> Rodilla dla pierna, tlanquaitl.tetepontli.
Rodil/a para cargar la capeca. quayaualli.
Rodrign para vid, rlauapauilotl.tatoquiotl,
Rodrigar vides, ntla,uapauilIotia,nita,toquilotia.
Roer. nitIa quaqua.nitla tetequi.nitla,totopoza. nida tete
3

ytza.
Roedura, tlaquaquaIizrii,tlatetequiIizdi.tlattopotzaIizt
tlateteitzaliztli.
Rofian. telpuchtlaueliloc.ahauilnenqui.
Rofianeria, telpuchrauehlocayotl.auilnemiliztli.
Rofianear. ni,telpuchtlauelilocati, n ahauilnemi.
5

Rogar alygualomenor. nite,tlatlauhria 4

Rogar al mayor, nite,icnot!adauhtia. nino,enoteca. n,ic-


notlatoa.
Rogado affi impetrar,nida,cnopihuia,nitla,tIaocultia,
Rogar halagando. nite,tlatlaca auiloa.nite,ceceltia.
Rogaras por ruegos, tlatlatlanhtiliztli.
Rogar como quiera. nitla,tladauhtia.
Rollizo cofaredonday larga, mimitic
Rollo de donde ahorcan, tepilolquuitl.temecanilquauitl.
Romance lengua romana, roma ti atolli.cartilla tlatolli,
' R omangar. nitlajcuepa.n^nauatlatolcuepa.
Romadizo, tzompiliuiztli.tlatlaxiliztli.tlatlaciztli.
Romadizar fe, ni,tzom piliui, n,itlatlac/.
Romero que va en romera, tlamaceuanenenqui.
Romera defta manera, tlamaceuhcanenemiliztl.
Romeroyerualomefmo.
Romper batalla, nite,petlaticalaqui.
e
R ante o & u.
; Romperropa, nitlajtzayana.nitla^zomonia.
Romperen diuerfas partes, nitla.tzatzayana.nitlajtzotzo
monia nitla,myeccan quxt/a.
Romper pormedio. nitla,tlacotzayana.nitla,tIacotzomo
nia. nitla,nepa ntl atzayana.
Roncar. n,icoroca.rji.cotaloa.
j Roncera, txochiyotl.
Roncha, cacamouiliztli. tatapaliulztli.
Ronchahazerfe.tapahui.tatapaliui,
Roncero, txochitl.txochipul.tenqualpul.
Ronco, ycauacac.yj auactic. tozcachachaltic,tozeananl
tic.
Ronda fugar por do rondan, youallapialoyan.
Ronda el rondador, youallapixqut,
Rondalaobra del rondar, youallapializdi.
Rondar, ni,youallapia.
y Roa o fama, jauatl, xiy otl.
Roofoleno de roa, jacauati.xixyoti.
Ronquera, ycauaquiliztl.toz cachachaluilizd.
Ronquido,ycotoqui!iztli.cotaloliztl,
Rofa flor y mata conocida, caftill tlapalpopoco.
Rofado de materia de rafas, xochiyo,
Rofado color de rofas. t!apaIpoyactic,tlaztaJeuaItic.-
Rofca de pan. tlxcamitrnlyaualli.tlaxcalcolli.
Rofquilla defta manera, tlaxcalmimilyaualtontli. tlaxcalcol
tontli.
'Roftroocara, xayacad.
Rotro o labio, texxipalli,
R o x o . quacocoztic.
f Rub piedra preeiofa. 1 mifmo,
Rudayerua conocida.Io mifmo. vel,coapatli.
Ruda cofa deingenio, ayollo.yollomicqui.nacaztepetla.
Rudeza, avolocayotl. yollomiquiliztli.nacaztepetlatil/z
tli.
Rueca para hilar, tzaualoni.tlaoolooni,
Ruedade carreta, qnauhtemalacatl.
R ante u. 218
Rueda como de pefcado. cendatecdf.
>Ruedaqualquiera, temaacatl.
Ruegoal ygual o menor. rJadadauhtilizdi.
Ruego al mayor, teicnodarlauhtilizdi.
Ruego comoquiera, tlatlatlauhtilizrii.
Ruan, teipuchtlaueliloc.aauilnenqui.
Rufianera, telpuchtlauelilocayot.ahauinemiliztli.
Rufianear, ni^eipuchdauelilocati.njahauilnemi.
Ruga decofa arrugada, xolochtli.cetotzt.pilichdi
Rugir las tripas, no.cuiraxcoltecoyoua.no.cuitlaxeoteco
yoca,no,cuitlaxcolchoca,no,cuitlaxcolycoyoca.
Rugimiento dlas tripas, cuitlaxcoItecoyoquiJiztli.
Rugofo cofa arugada. xoxolochtic,cocototztic.pipiichtic
Ruibarbo o rayz para purgar, tlanoquilonitlanelhuatl.no
: .quiloni.
Ruydo de gente armada tlalquiquinaquiliztli. tlaltetecui-
tzaliztli.tlalcocomotzaliztli.tlaltecuiniliztli.tacauacjliztli,
Ruydo hazereftos. ni,tla/quiquinatza.ni,tjaltetecuitza.ni
, tlalcocomotza.dacauaca.
Ruydo de cofas quebradas de barro, xaxamaquiliztli.tei-
mliztli, xittomoniliztli,
Ruydo de cofas quebradas demadera, xittontlatzinilizdi,
xittoncapaniliztl. tlatJatzcaliztli.
Ruidohazerelroque varezioylleua Iaspeas conlasave
: nidas degrades aguaceros, tetecuieatiuh. xigquinacati
uh.ycoyocatiuh.oolocatiuh.
Ruydo de pies pateando. tlatetecuitzaliztli.tlacocomotza
liztli.
Ruydo de dientes rechinando, netlantexiliztli.tlnanatz-
calizth. netlantzitzilitzalizti.
Ruydohazerc/os dictes.ninotlanteci.ninodannanatztza,
Ruydohazerconyra. ni,qualanca tlaquequea, ni,naco-
mana.nin,amana.mno,mociuia.
Ruido encfta manera, qualanca tlaquequealiztli. neaco-
manaliztli, neamanalizth. nemociuiliztli.
Ruido hazer el agua o los meados del cauallo quando mea,
C )
R ante u & S ante a f

o cofa a. nida,xaxauatza.
Ruido de murmuradores, chachalaquiztli.chachalaquiliztli
popolocaliztli,
Ruin, rlauelilocadacatl.
>Ruifeor, cuicanitotod.
Rumiarelganado, nitla,oppaquaqua.nitIa oppauia.
J

Ruuiacof. cogauhqui-
Ruu/a cofa vn poco, ixcuztic.
Ruua coa encendida, xochipaltic.tletic.tlarlactc.
JDelos quecomienganen S,

Abado lo mefmo. vel.ycchicomilhuitl in


centerl femana.
Saber ofentir algo, noc,mati. commati
noyollo.noyolloctoca.
Saberen cofas diuinas. teoyotl nicmati.
Saber comoquiera. nitla.mat.nic,mat.
Saberellugardondeayalgo, n,ixnentla.n,
xmachc.
Saber el manjar. ntda,uelicamati. nita^uiyacamati.nira,
uelmati.
Sabio o fabidor decofas diuinas. teoyotl quimatini. teo-
tlamari ni. teoyomatini.
Sabiduraenefta manera, teodamatiliztli,teoy tica dama
tiliztli,
Sabiamente aTi. teotlamatiliztica.
Sabio que lentelas cofas, iyollo commatini. iyolloconto
c a ni.
Sabidura aTi. teyollo conmatiliztli.teyollocontocalizt/i.
Sabio como quiera, tlamatini mihmatini.
Sabidura alf. tlamatiliztli.nehmatiliztli.
Sabiamenteafi. nematca.
Sabio fingido, tlapic tamatini.yztlacatlamatni.motlama-
chitocani.
Sabio experimentado, r/amatini muchi ixpanca.
S ante . 219
Sabor de manjar, ueliliztli.auyayaliztli.uelicayotl.
Saborearfeo reamerfe. nin ahuiyaIia,nino,ueueIiIia.nirio,
3

tiancochauialia.
Sabrofomanjar. uelic.hauiyac.
Sabrofofer el manjar. ni,uelic,n,auiyac.
Saca faco grande, ueyxiquipill. tomauac dama mal xiqui-
pilli.
Sacabuche. Jo mifmo. vel.tepuzquiquiztli,
7 Sacar algo fuera, nitla.quixtia.
Sacadoal. tlaquixrilli,
Sacarlo enterrado, ni.uaapanitaga.nijuallaptlaca n,ual
laquixtia.
Sacarloguardado. nite,tlaquixtilia.ntte,tlapandaxi/ia.
1 Sacar vna cofa de otra, nitla.copina.
Sacado afff. tlacopinth.
Sacar vna cofa por otra, nriayolteoua,
Sacada cofaalTi, tlayolteouil/i.
Sacar diente o muela. nite,tIanana.nite,tIancopina.
Sacarde regla general, nitla.nonquaquixtia.
Sacardel feno. nociyacac nitlaquixtia.
Sacar de pilago, ay tic nitla,quixtia.
Sacar aues del agua, n,acallalhuaccaquixtia.
Sacarcomo agua de pozo. n,atIacui.n,api/oa.
Sacar vafura- ni tlacolIaca.ni.tlacolquixtfa.ni,tIacoItepeua
>

Sacarpolioslasaues. nitla.tlapana.nitla.tlacatilia.
Sacar podre o materia, ni.temalpatzca. ni,temalquixtia.
1 Sacarla verdad por fuerca. nite,tlatoltia.nite,datoltemoa.
8acharoefcardarIa tierra, ni.tlatlamoieuilia.
Sachadura o efcardadura. t/atlamoleuiliztli,
Sachadoro efcardador. tlatlamoleuiliani.
Sachuelooefcardilloparaefcardar. tlatlamofeuililoni.
Sacoocolal. tlamamalxrquipilli.
Sacomano para robar. tfariamoyaztli.tlamaceualiztJi.
tlaaxliztli.
Sacre efpecie de halcn, cuitlatlotli.
> Sacricaroofrecer. n^uammana.ni^lamana.
S ante a.
Sacrifkaro ofrecer algo al muerto, nite,tona!tia. ni,micca
'uem mana.
Sacrificio, uenti.tlamanaliztli.uemmana/iztli.nextlaualli.
Sacicioencendido, uenrlarlatilli.
Sacrificado impetrar,, uentica ni,tIacnopilhuia.
Sacrilegio hurto dlo fagrado. bufca hurto de cofa fagrada,
Sacrilego el que lo comete, teopantlatqui ichtequini.
Sacnfran, teotlatqui pixqui.teopantlamocuitlaui.
Sacriftialugardelo fagrado. teotlatquicalli,teotlatquipia o

loyan.
i* Sacudir. nitla,tzetzeIoa.nitIa,uiuitequi.
Sacudida cofa, tlatzetzelolli.tlauiuitectli.
SacudimientoalTi. tlatzetzeloliztli.tlauiuitequiliztli.
Sacudir en diuerfas partes, miyeccan nitla,tzetzeloa.
Sacudir arboles de fruta, nitla.uiuixoa. nitIa,tzetzeloa.
Sacerdote, tlateochi'ualliteopixqui.
Sacerdocio.teopixcay otl.
Saeta, mitl.
Saetera o tronera, tlacoyoctlaminaloyan.tlacoyoctlequi-
quiz tlaxoyan.
Sagradacofa. tlateochiualli. tlateochiuhtli.teoyo.
Sagrario, facramentopialoyan. facramentoyeyantli.faera
ment calli.
Sahornadode fudor. chichincaliui.
Sahornodeftamanera. ehichinGaliuiliztli.
Sahumar, nitla,popuchuia.nitla>auiyalia.
Sahumerio, tapopuchuilizti, tlaauialilizti.
Sahumadorenquefahumaii. tlapopuehuiloni.tlaauialiloni,
Sahumadorelquefahuma. tlapopuchuiani.tlapopuchui.tla
auivaliani.
Saya! de lana grofera. tequitilmatli.uapauac ichcatilmati.
Sayaleroque obra lyales. uapauac ichcati!machiuhqui,
3

chamauac,ychcatimachiuhqui.
Sayo de varon.lomimo. veljOquichxaiotli.
Sayademuger. caftillanciuatlatqint.
Sayn o verdugo, tetlayhiyoutiani, temictiani.
S ante a> 220
j Sal generalmente, yztatf.
Sal en panes, yztayaualli.
Sal pedagodeftos panes, yztatetl.
Sal de mar, yztaxalli. t

Sai molida, yztapinoi,


y Salar con fal. nitlaztauia, nitapoyelia.
Salada cofa con fal. tlaztauili. poyec. tlapoyelili.
Saladura de fal. rlaztauilizdi. tlapoyeliztli.
Saladacofamuy falada. yztapatic. yztachichic.yztaqua-
uit.poyelpatic.
Sala, calpulli.oquichpantli.ueycalli.
Sala larga, calmelactli.
Sala alta, calnepanolmelactli.
Salario, tlaxtlauilli.tetlaxtlauilonitepatiyotioni.
Salariado de publico, daxtlauile.tlapatiyotilli.
Salamanquea animal, cuetzpalin,
Saleropara tener fal. yztacaxitl, yztapinolcaxid.
Salir. ni,quiga. non,quiga,
Salida, quigalrztli,
Salirrebatadamte. n^quiztiuetzi.nijquiztiquiga.nijchi-
tontiquiga.
Salida enefta manera quiztiuechilizdi. quiztiquigaliztli.
chitontiquigaliztli.
Salir debaxo del agua. niua,panuetzi. niual.quiga.
Salida enefta manera, ualpan uechiliztli, ualquigaliztli.
Salir a nado, tlamanelolizcica niualjquga.tlacxiuitequilizti
ca niual.quiga.
alirfeel vafo. n,ixica. ni,pipica.
Salir fe el fie{ro.nino,cuilchilquixtia.ualmopiloanocu!'lchil.
Salida defta manera, neculchilquixtiiztli. necuilchilpilo-
liztli.
Salida en bien, qualli tepanmochiualiztli, qualli tzonqui
galiztli.
Salida en mal, aqualli tepan mochiualiztli.aqtialh tzonqu
galiztli.
Salina do fe coje fal, yztachiualoyan, yzta quixtiloyan.
S ante a.
Safineroquehaze fal. yztatfacatl. yztachiuhqui, yztatlati.
Salitre fudor de tierra, tequixquitl.
vjalitrofolleno de faltre. tequixquiyo, tequixquipatic.
Salitral lugar do fe cria, tequixquipan. tequixquitialpan.te
quixquitla.
Saliuadelaboca. chichitl.yztlacdi.
Salmuera, yztaayotl.yztayod.
Salobre agua, poyecatl.
Salfa pa el manjar, nacatlapalollotl,
Salfera o falfereta. caxtepiton,
' Saltar. ni,choloa.ni,panchooa.
Saltador,choIoani,panchooani.
Saltar el macho fob re hembra,como animalias. nite,quetza, *
Saltar afufas aues. nitcquequeca.nitlajquequeja.
Saltar a lexos, uehca non,choloa.
Saltar de arriba, niualcholoa.
Saltar de abaxo. non acocholoa,n,acochoIoa.
a

Saltar atrs. ni,tzinchoIoa.


Salrar hazia otra cofa, teuicpa ni,choIoa.
Saltar remitiendo atrs. nino,t/inaquitiuetzi, nino,tzin-
telaquitiuetzi.ninOjtzintelmacaua.
Saltar en otra cofa, tepan nicholoa,
Saltarallende de algo. nitla,cholhuia. nitIa,cuecxolhuia.
nit/a,cue acxo!huia.nitIa,cuencholhuia.
Saltar contra alguno, tecan,eua.teuicn,eua.
Saltear a alguno. nite,tlatlajaltia,nite,tlacuicuilia,
Salteador alTi, tetlatlacaltiani.tedacuicuiliani.
Sal togeneralmente, chololiztli.
Salto a falto,aduerbio. chochololiztica.
Saludara alguno. nite,tIapaIoa.nite,ciyauhquetzfl,nitIa,ci
yauhquetza,nite,tlalia.
Salutacin enefta manera, tetlapaloliztli. teciauhquetza-
hztli.tetlaliliztli.
SaludadoralTi. tetlapaloani. teciauhquetzani tetlalianr.
Saludarfe vnoaotro. tito,dapaloa.tito,nepantlapaloa.ne
panotl tito,tlapaloa.titociauhquctza.
S ante a
Salutacin aTi. nenepan tlapaloIiztH.
Saludar al que nos faluda. riite.cpcatlapaoa. ^
Salutacin enefta manera, tecuepea tlapaloizti.
Salud, pfcayeliztli.paftinemilizti.
Saludable coia. patiuan. teuelnemiti.teuelnemitiani,
Saludablemente, paccanemiliztica,
Salua, tlatocatlaquallayecolizrii.
Salua hazer. nulatoca daquallayecoa,
Saluaeion. nemaquixtiliztli. --
Saluador. temaquixtiani. ^
Saluados. tlaoltzetzeliuhcayod. tlaoitextztzeliuhcayotl.
Saluaje. quauhtiachane.quauhtlaenqui. '
Saluar. nite,maquixta.
Saluar de peligro, ouihcan nite,quixtia.
Saluo de peligro, uelcaiyollo.paani,
Saluocomoquiera. aquencaiyollo
i Saluqnor, tzindi.cuilchilli.tzoyotl,
Saluiayeruacbhecida.lo mifmo.
8anacofa en i. chicauac.amoy tlacauhqui\qualli,acanque
nami.
gana cofa aptro.teneuelmachid.teceu.teacotlaz.techicah.
Sanar aotr. nite,patia.nite,ue/quetza,
Sanarel mefmo. ni,pahti.ni,yoli,
Sanablecofa. patini.pati/oni.
Sana potras.. teatepocaualizpat.
Sana Ojos, teixpati. teixtejolopatf.
Sandalias de cuero crudo, euacctli.
Sandalias de madera, quauhcacdi.apalcactl/.
Sandalias dearboles complmas. cotolcactli,
Sanearlacofa. nida.patia.caicnidapatia.
Saneamiento, tlapatihzdi.jaictlapatilizdi.
Sangre, eztli.
Sangriento, ezco.eezco.
Sangrelluuia. ezmoloniliztli. ezxaxauanilizdi. ezpipica-
liztli.
Sangre corrompida.aocmo qualli etztli.ytlacauhquietzdi.
' "
f
S ante a.'
;;,.: .... r. , . . , y

Sangrentar.nitlaiez.nitl^
Sanguaza, ehiyauizat.
Sanguaza acar. 'nf.chiaui/aquixtia. n^ch)yazapatzc.
? Sangrar. nite co. nite,y tzmina.
v

Sangra, tegolfztli. reyrznriaaiizti.


Sangrador, tecoc tegoni. teitzminqui.tei'tzminam.
Sangraderalanceta. recoani. tegoaloni.teitzminaloni.
Sangiadera de agua cogida, acoyp&li.,,
Sanguijuela, acuecueyachih. ', "
>?Sanjdade^fi. , patiliz.-t,i.: chicaializtli. '
/
' Sanidad para tfp. /tepiciizdt techi^
> Santa cofa, qli yftf.' "" : " ^
Santo y fagrado,, tlayectilli. tlateochiuhdi. '
Santidad, quakiztli.ytiliztl.
Santificarhazer fahto. nite.qualtilia.nit,yeh'lia
> Santiguar por fantificr.. nite^eochua..
Sa a. quaaniliztli p o g b n i l i s ^ ^plpojn-
J
Sa'jcda. qulaWinerniliztli.'" ' ' "
1

Saa con caula...... ueJ.qualaniUzdi- a moea.nn quaaniliztli.


"Saa tal pequea, el qualaniliztontli., amc^nnnqala;-
niliztonti, "'. : _ *
gaudo. quaIani'ni,tIueIcuini,poconini;
Sapoefcuergo. tamagojin., . *'
Sardinaarcadapececpijipcdo, caftrllamichtzalbpiirQ.
Sarmientoenlavid.,-xqcpmecmayd. , . .
Sarmiento paraplarit^iri- xcpmecamaaquilorii.'
Sarmiento barbado, xocbmctlaquanilli. xocomectla-
uiuitlalli.
Sarmiento del cuerpodela vid. xbcomeea retepuntli.
Sarmiento frtifero, xocomecamatlaaqu/llo.
Sarna, cauatl.xiyotl.
Sarnpfollenodefarna... gagauati.mocacauatl.
Sartal d'cuentas', cuzca tlatecUi. cuzcamectl. cuzca ta-
uiparjt/. , ,
"Sartn para freir. tepuz apaz tlatzbyoniloni, tepuzcax-
S ante a & e, 222
pechtzoyoniloni. ,
Sadr, tlatzonqui.tlatzomani. .
Satiffazerporladeuda. nida.popoua.nitla,xtlaua.
Satiffacion dla deuda, tlapopoualiztli.tlaxtlaalizdi.
Sauaon o frieras, xoteteconauiztli.xotzatzayanalizdi.
Sauze rbol conocido, quetzaluexetl. uexod. ;
Sauzeda lugar denos arbo/es. uexetla.
Sauzegatilloarboldefta efpecie. uexod. , . ; ,, , f

Sauze para bimbres corri Pimieto. uexopacplli, juexpcha


, padl, - M ; : :' ';\ ' s: ' ' :
Sauana delienco. canauac tlaixpechchotl. .-. :

Sazn dlo fazonado. .rnaciqeayotl. , . ; . < .; f

Sazn, qualcanyotl. uelypanyotl.uelimmayotl.


Sazonar, nitlacencaua.nitlachichiua.
jSecaral fol. nitla^onalhuatza, ,
Secar al hujegp. nitla,tleuatza..-
: , . - - ... -
k r u

Secar al ay re. nitla.eecauatza.nitajhecauatza,,


Secar fe, nuaqui-., . . :

Seco .cofa feca. uacqui.tlauatztlj.tauatzalli.
Seco vn poco, achiuacquh jxpacqpi, \n-.\\.x,o
Secovnpocomediofecp,ornP:mayzoifrjfoIes. camauac
camacc. , . '.! :y'>u:. .<. ~-> l&- p?.* r . '::;:.
Sec wacofo rychtacayp. ae^analio. datlatilo.,, '<:...
;

Secreto, ychtacayotl. ,
Secretario, ychtacatlatclpixqui.ychtacatltolpiani.
Secretario ala oreja, yna^a^tidan.ychtac^iotzalbni.;
^ec^foenlpdiuirip;:: tep^a iite z.cayQtilizli,teonezcayoti--:
; ! :

lizdi." :::O
^O^i^^IR.^Wb^ia^yfit^nkwvji .N.'.Q.V! R 1 J 'i

Secreto luga reneltenplo. te opan mauizc, ocan\ .


l9cnra.j ^aqujb^itfjiuao^'id^acpayQdv-. C : , ? -<
Seciftarentercero. nitetlatquipieltia.
Secreflo enefta manera, tetlatquipielajli. -? ,
S^creftacionafl^. tedatquipieltiliztli. i , ;
Sed gana de beuer. amiquiztli.amiquiliztli.
iSedauer. n ^ j i q u i , . . R U B : : ? ; : . > u : < ,\'H:\; ; <

f fj "
S ante e.
Seda como de puerco o cauallo, t i or* i t.
Seda o lrgo.Iomifm3,veI,ocuitz'jalli.ocui!cpatI.
1 Sedal para pfcr,' michmecat.
Segar las miefes. tepuzchicoltica nipixea .nira,tepuzehicol
hua.nipixea. nida,tepuzotlapalhuazuia.
Segadorde miefes. tepuzchicoltieapixcani.datepuzchicol
huiani,.pixcani.tlatepuzotlapalhuazi'ant, '
Segadorde heno: gacapini.tepuzchicoltica^acapic.tlaotla
palhzuiaht,
y Seguir, nite,tocatiuh,nite,teputztoca tiuh.nite,teputztoca.
tetechniquitztih.
Seguidor dsotro, teteptztocani.tetocatiani.
Seguimiento. tetcatiaiiztli.teteputztoquiJiztli.
Seguir acompaando, nite.uica. tetechni,plcatiuh,tetlan 4

nicatiuh,
Seguidorenefta manera, teuicani.tetechpilcatani,tetlan-
icatiani,-
SeguimientoafTi, ceuicaliztli.tetechpilcatializtli.tetla'icatia
liztli.
SeguiraTiamenudo. niteuiuic.nte,uiuicatinemi.
Seguidor enefta manera, teuiuicaniiteuiuicatinemf.
Seguimiento tal. teuiuicalizdi.teuiuicafinemdiztli,
Seguiralexos, rtit^uecpauiduh.nite uecapauia,uecapan
>

te.tztiuh.
Seguir hafta el cabo, nite.axitia.teuann^ci.
Segun.aduerbioj yniuh,yniuhca.
Segundo en orden, bfca-en fin defte libro d o n d e fe pone la
cuenta.
Segundo pan, icoccan uetz'tIaxcatti;icoccah quic>daxall
papayan,''>< '
Segundo vino, icoccan uetzi vino.apatzcl vino, aquixril
vino.
Segur para cortar, tepuztlatecom,
Segur que corta por ambas partes, necoerene tepuztlateco
ni. ,' " ''
;

Segu re ja pequea fegur. tepuztlateconiton.


R ante e< 223
Segura cofa defcuidada tIacacoca.paccica,atIequimattica
Segundad, tlacacoveliztli,
Seguramente, tlacaco.
j Segurar. nite,uelyollctia,niteyol<a1ia.
Seguro de peligro, t/acacoca.tlacaconem,
Seis numero.bufca en fin defte libro.
Sella r efe r i p tu ra. n,amatIacuiloImachiyotia.n,amama-
ehiyotlacuiloltzaqua.
Selladaeferptura, amatlaculolmachiyotilli.amatlacuilo
llatzacutli.
Sellador. amatlacuilolmachiyotiani.amatlacuiJoltzaqni,
Selladura, amatlacuilolmachiyotiliztli.amatlaeuiollatza
qualiztli.
Sel/arde baxo.tlatzin dan,namatIacuillolmachiyotia.
Sellada affi. tlatzintlan amatlacuilol/amachiyotil/i.
Sclladordefta manera, datzindamadacuilolmachiyotia-
-hi.
Selladuradefta manera, tlatzintlanamadacuilolmachiyo
tiiztb.
Selloquitara/oeferipto. n.amatacuilolmachiyoana.
Sello, tecuiluazdi. nenecuilhuaztli.
Semana, chicueylhuitlfemana.
Semanero, chicueylhuitequipane.
Semaneracofa. chicueylhuiyo.
Semblante de cara, ixconexiliztli.
Sembrar, como mayz o hauas o cofas femejantes. ni,toca.
Sembradacofa. tlato&b.
Sembradura, tlatoqudiztli. toquiliztli.
Sembrador, tlatocani.tocani.
Sembrarefparzido las femillas, nitltjpixoa.nida.chaya-
ua.mtla,tepeua.
Sembrador tal. tlapixo. tlapixoani. dxchayauani.tatepe-
juani.
Sbradura tal. tlapixoliztli. tlachayaualiztli.tlatepeual/zti.
Sembrada cofa affi. dapixolli.dachayauhtli. tlatepeuhtli.
Sembrar otra vez, nitla,oppatoca.nitla,oppauia.nic,poa.
S ante e f

Semejaro CDrhpararvnoaotro. nidajneneuilia,


Semejanca, tlaneneuilili/.tli.
Semejantemente, can noyui.cayenoyu.gan yeyui,c yui,
> Semejante, neneuhqui.yuhqui.
Semejar o quali parecer vnacofa a otra, achiuhqui. ytloc-
quica.achineneuhqui.
Semejante con otro, uetequixti. g, an uel iuhqui, acan te-
tlaneui,
Semental cofa de fimiente. xinachyod.
Sementar, bufea fembrar.
Sementera, centemilli.
Senador romano o de otra ciudad, tecudato.
Senado, tecutlatoliztli,
Sendao fender, ycx/otl.'opitaaftli.
Sendos, cecemme.cecentin.
Seno de veftidura.bufca manera de yetidura.
Sentarfeencoclil/as, ni,xoIoca. no tzinacocticai ni,ca-
3

totzca. , :
v

Sentarfe, nino,t!alfa.
Sentado, modali, ,
Sentenciado, tlatzontefti.tlatzontequilli.
i Sentenciar, nitla.tzontequ, nite^/arzontequi/ia. -
Sentencia affi, tlatzontequili'zfii. tetlatzontequiliiizti,
Sentencia deloque entimos. tlauelittaliztli. nemachilizdi.
Sentenciandodar. nite,tiatlali|ia,nite,tlatquimaca,nite,tla
tzontequilica 'tIatquimaca.
4

Sentencia enefta manera, tetlarialililiztli. tedatquimaquiV^.


liztli. tetlatzontequlicatla.t5quima.quiizrii. , ;i;,- ^
Sentenciandoquitar. nite,tlatzpntequlicatlarquifauatia,,-'
Sentencia ene.ftama.nera, iedftzntequiliGatlatquicaual-.;
t

tiliztli. ' -j.,.,..; "\


Sentina de aue, acalco hiyaliiztli, acalJayayaliztli. p
Sentir poralgunfentido, iuh nicmati.nocommati.
Sentido con que fentimos. nematilizdi. ondamatiztli.
Sentible cofa, commatini. ;

Sentimiento.obradpfenur.- nenaatiuani,-,- . .
S ante e 224
-Sentir con otro, tean mhninomati.
Senzillo cofa no doblada, centlaixtli.eemmani.cemani.
Senzil amente, eemmanca.
Senzillez nodobladura. cemmaniliztli. centlaixxotl.
) Seal, machiyotl.
SeaJdarcnel comprar, nite.patiuhmachiyotfa.
Serial enla compra, patiuhmachiyotl.
Seal de virtud en los nios, qualnemiliznezcayotl. qual-
nemilizrnachiyotl.
Seal de infamia, tcmauizpololiz nezcayotl. teauiJquixti
liznezcayotl,
Sealado affi, tlamauizpoloIiznezcayotilhV
Sealareneftamener, nite.mauizpololiznzcayotia,
Sealarconlapalma, nitla,macpaIniachiyotia,
Sealado affi, tlamacpalmachiyotilli-
Sealde palma delamano. macpalmachiyotl.
Seal dla planta del pie. xocpalmachiyotl.icximachiyotl.
Sealar cone dedo, nitJa.mapilhui.
^erraadoafiV, tiamapilhuil'i.
Seal del dedo, tlamapilhuiliztli.
Seal deherida, uiteccanezcayotl.tetequilli
Seal de golpe acote, xoxouilizdi. yapaleualiztli,teuiute
quilizmachiyotl,
Sealar. nitla,machiyotia,ida,nezcayotia.
Sealado defta manera. tlamachiyotil/i.tlanezcayotiJi,
Sealar con huego. hitIa,tepuztlemachiyotia.
Seal de hierro affi, tlatepuz tlemachiyotilizdi.
Sealdar alguno pordde fe prefuma que el hizo algn m al
o bien. nitla,nexxod,
y Sealadoen bien, mauiauhqui.teyo.mauizo,
Sealadoenmal. ad acati,cenca ti aueliloc.
Seas para le entender enla guerra, yaomachiyo necaqui
liztii.
Seor de fieruos. tlatoani. tlacaua.
Seora de fiemos, ciuatecuyotl.ciuapilli.
Seorear nijteeuti.nijtlatocati.
S ante e.

Seora de gran feor. tecuyod.dahtocayotI.pedad.icpa


ili.
Seor foberano. vey tlahtoani. dacad.
Seordecafa. motiacamati.motlacamatini.
Seora de cafa, ciuadmotlacamatini.
Sepulcro o fepultura. riatatactli. tecochtli.
Sepultura con epitaphio. micca tlatatactzaccayotl.
Sepultura de piedra, micca tepetlacalli.
gepultura nueua. yancuicmiccarlatatactli.
Sequedad, uaquiliztli.uaquiztli. tlaluaquiliztli
Sequera cofadefequero, dalhuaccapanmochiua.tepepan-
mochiua.
Ser. ni,ca.
Ser de vna edad ambos. ti,cemeua. timuchteua,cetiuitze.
Ser digno dellorar. ni,choquililoni,
Serefperimentado. yenixonicac. yenixpanca,
Seradecfparto. jacapetlatanadi,
Serenadeia mar. ciuadacamichin.
Sereno y claro tiempo, tlanaliuhtimani.caftimani.tlauel-
mamam.
Serenare]tiempo, danaliui, tlaqualcantia.tlatlauelmantia.
Serenar pone ral fereno. nida,youaIauachchotia, nitla,yo
ualcecelia.
Serenidad de tiempo, danaliuiliztli. cactimaniliztli. tlauel
maniliztli.
Sern defparto. ueyjacapetlatanatli.
Sermn, temachtilli, tenonotzalizrli.teotemachtilli.
Sermonar. nite,machtianite,nonotza.
Serpiente generalmente, coat.
Serpientedelagua. acoatl.
Serrana tierra montafiefa. tepeda. quauhtla.
Serrana cofa de fierra, tepetlacayod. quauhtacayod,
b'eruidor, tetlayecolriani.tetlayecultiqui.
Seruidorbacin, cuidacomitl.nemanauilcomid, axix-
com i ti. '
Seruidumbre. tctlayecultiliztli.tequiyod.tlacoyod,
S attfe t $c i. 225

Seruilcofa. tetlayecoltiliztliytechcpoui. itiaceuallotl.tla-


coyotl.
Seruirelefdauo, nitetla,yccoItia.ni tequiti.nitIacoti.
J

Seruirei libre. nitta,yecoltia.


Senifdo. tlayecoltiloni.
Seruirala mefa. nite,tlamaca.nite,tlaqualtia.
Seruiro adminflrar. nite,damamaca.
Sefenta numero.bufca enel fin dete libro donde fe pone la
cuenta.
Sefmo por fefta parte, tlachiquacenteca. techiquactca.
Sefoofencido. nehmatiiztli,
Sefos por meollos, quatetextli.quatextli. toquatexxo,
Sefudo cofa de buen iefo. mimatqui.
Seftear tener la fietra, nepantlatonatiuhninellelquixtia.
Sefteaderolugardeliefta. nepantla tonatiuhneelelquixti
loyan.
Seta de loque alguno ligue, teteputztocaliztli.tenemiliz'
tqcaliztli.tenemiliztoquiztli.
Setenta numero.bufca al cabo dete libro dondefe ponela
cuenta.
Setenas penas del hurto, chicoppa ixqch tetlaxtlauiltiliztli.
Setiembre meslo mefmo. vel,ic chicunauimetztli yncexi
uitl.
Seto, chinamit.
Seuerocofagraue. bufcagraue perfona,
Seuodeanimal, ceceyotl.macacetl.
Seuo derretido, tlaati/iili ceceyotl.
Seuofollenodefcuo. ceceyo,
^"Si.aduerbioparaaffirmar. queme.quema.quemaca.
yye.yyetzin.
Si,coniunctioncondicional, intla.
Si alguno, yn tlaaca.
Sien alg lugar, intlacana.intac.intlacanapa.
Si de algn lugar, intlacanapa.
Si a algn lugar, intlacana.
Si por algn lugar, intlacana.
g
S ante {.
7 Siempre,aduerbio. muchipa.cemicac.aiccaui.
Sienes parte drla cabera, canauacantli.tocanauacan.
7 Sierpe oferpiente. coat,
Sierra dehierro pa ra aSerrar. tepuzchichiquillatecon.te-
puztzitziquillateconi.
Sierra pequea affi. tepuzchichiquillateconiron.
cierra o monte alto, tepetl.
Sieruo, rlacotli.xolo.
Sierua, ciuatlacotli.coco,
Sieruo peqneo. tlacoronrli.xoloton.
Sierua pequea, ciuatlacoronth.cocoron .
Sieruocon otrooconotra.tetlacopo rlacopotli,
Sierua con otro o con otra.teciua tlacopo.ciuatlacopoti,
Sieruo nacido en cafa tlacatlatoctli.
Sieruobo~al. tenitlacotli. pinotlacotli.
8ieru matrero, ixtlamatcatlacotli.
Sieruoque fe vende, tiacotamictli.tlacanecuiloni.
Sieruos generalmente, tlaclacotin. tetlayecultiani.renen-
cauan,
Siefta enel medio del dia, nepantla tonatiuh neellelquixti
Jjjllizcli nepantla tonatiuhneceuiliztli tonalrzitzicaliztli,
"S^fbel faluonor.cuilchilli tzoyoti.tocuiichil.torzoyuh.
Siete numero, bufea al cabo delire libro dde fe pela culta.
Siete aos tiempo, chicoxxiuitl.
Sieteal, chicoxxiuhcayotl.
Sig'oefpaciodecenaos, macuilpoalxiuhtiliztli.
Signo porfeal machiyot.
Signar. niria,machiyotia.nitla,nezcayotia.
Signar debaxo, nitla.tzinmachiyotia.
Signadura. tlamachiyotihztli. t/anezcayotiliztli.
Signadura debaxo. tlatzimmachiyotiiiztli,
Significar. nitJa,nezcayotia.
Significacin, tlanezcayotilizf.il ,
Significar mal venidero, nitla.ctuhca tIatoa.ni,uecatIatoa.
Silencioporcailainiento. necauaiiztli.
Silapara guardar trigo, tlallancuezcomatl,.
S ante i. 226
Siluo. tlanquiquixfliztli.tlanquiquizti. _
Siluo hechocon las manos, mapipichtli. matlapitzaliztl,
>Siluar. ni,tanququici.
Siluadorafl. tlanquiquicini,
Siluarcantando. ni,tlanquiquizcuica,
Si/uaraotroen diffauor, nite,pchilia.
Silla, paraaflentarfe. tzatzazicpalJi.
Silla-real, tlatocaicpalli. tlatocatzarzazicpalli.
Si/Jeta comn, tzatzazicpaltontl.
Silla de caualoo mua, eaualloypanicpall^cauallop'eua
icpalli.
Silleroquelashaze, cauallopaneuaicpalchiuhqui.
S ima por ca rcel de mazmorra. ta Han tecal tzaqualoyan
terlallancaltzaqualoya.
Simiente, xinachtli. achdi,
Simientede nabos, nabos xinachtli.
Simiente de cebollas, xonacaxinachtli.yaffidelas dems.
Simona, teotequicouaiiztli. teotequipatiyofiliztli.teoyo
ti ycoualoca.
Simoniaco, teotequico uani.teotequipatiyoti ani.teoyotl
quicouani.
Simular lo quenoes. nino,tIapiquia,ni,tlaixpania,
Simulacin aiTi. nerlapiqtiilizrli.tlaixpaniliztli,
Simulado affi, motlapiquiani.tlaixpaniani.
Simuladamente, tlapic. cannen. campanil
Simplecofa no doblada, bufea fenziio.
Simplemente fin dobladura, melauaca,
Simpleza no dobladura, me/aualiztl.adeneneliuilzrli,
Sin.prepoficion.ynatle.ynayac.
Sinieftra cofa, amomelauac. tlachicochiuhtli. chicoyotl.
Sinieltramano. opochmaytl.topochma.
Smgularcofa. nonqua moquixtia.
Singularmente, nonqua nequixtiliztica,
Sino,conjuncton. mtlacamo.
Sino fuera por ti. intlateuarl.
Smze mftrumento de platero, teccuitlacuiciiilo'oni.
g A
S ante i & o.

Sinzel obra delta arte, teocuitlacuciiiloliztl.


Sinzelada cofa, teocuitla tlacuicuilolli.
Sirizelarlabrardelinzel ni,teocuitlaycuiloa.ni teocuitra-
3

cuicudoa.
Sirguerito aue. tzocufl.chiquimulin.
Sirgo o feda.bufcafeda.
Sitio por aliento delugar, onouayan. yelouayan
Sitio por cerco del pueblo.altepeteptli. altepequaxochtli,
Sitioponer afL in,altepetepanquetza, n,altepequaxochr
quetza.
T_Soiprepo licin, tlatzintlan. tlani.tlacxitlan.
Sobaco lugar fo ebrajo. ciyacatl, ciacatl..
Sobaquina hedor, ciyacatoquayayalizch.
Sobacarofobarcar. nitla,ayacauia.nida,cyacapachoa,.
Soberana cofa, uecapan.uey.
Soberanamente, ueica.mauizca,
Soberuia, nepoaiiztli.neueyliliztli. neptlacaiztli.nenach.
capan quetzalizrii.iznequixtliztli, atlamatizdi.
Soberuia cofa,, mopoani. moueyliani. mopanrlacani. mo-
nechcapan quetzani.yzmoquixtiani atlamatini.
' Soberuecer fe, nino,poa.nino,ueila.yzninoquixtia.n ada)

mati,nino,ueilia.nino,pantlaca.
Soberuiamente. nepoahztica,atlamatcayotica.yznequix-
tiliztica,
Soberuioen hablar, mopouhca tlatoani.
Soberuiaen la habla, nepouhea tlatoliztli,
y Sobornar. nite,tempachoa, nte,tezcolhuia.
Sobornado, tlatempacholli.tlatenjolhuilli.
Sobornador, tetempachoani. tetencoIhuiamV
S obo rn o. te tempachol iz 111. teteng ol huilizt li,
y Sobra, tlacaualli. tlacauillotl.
Sobrarfoprepujando. nite,pariauia.
Sobrar lo que queda. immocaua,.
Sobradacyfa. tlacauhdi,tlacaualli.
Sobrado de cafa, calnepanolli.aco cali i, dacpac calfcV
t Sobreiprepoficion. ypa..
S ante a. 227
Sobre nombre, ye ontetl tocayr.teontetoca.ontetocaid,.
Sobrepujar. nitc,panauia. nite,caua.
Sobrepujado, panauilo.
Sobre efe reuir. panini,tlacuI oa. nipan^tlacuiloa:
Sobrevenir, tepann^ci.tepanni.ualact.
1 Sobrinohijodehermano, machrli. temach.
Sobrino hijo de hermana, machtli, femach.
t Sobrinahijade hermanlo mifmo.maslasmugeresllam
al fobrinby fobrina. nopilo;
Socarra r.bufca chamufear.
Socolor, gannen.tlatoctiloni. ytechnetramfliztli.
Socolor o en achaque de algo hazer mal. eannic,toctiai..
nicno.naualtia.nicnOjrianeui;!,
1 Socorrer, mte^paleuia. nite,tI aoculia.
Soco rrido. riapaleuill i. ti a rl aocol il li.
Socorro, tepaleudiztli,retlaocohliztli.
Sofrenar, nitetlacaualtia, niteellekia.
Sofrenada, tetlacaualtiliztli.teelleltilizrli.'
Soga cuerda de efparro. gacamecad.
Soga gorda para arratar vigas, uepam mecad.riauilai
mecad.
>SoIp/aneta. fonatiuh.
Solar cofa de fol tonatiuhyo..
> Sola cofa. ycel. y yo. mixeauia,
> Solamente, caniyo.ganixquich.ganyeyo. cayyo.
Solana o corredorpara fol. netotoniloyan^
Solano viento, tonayampa uitzehecatl.
Solar de cafa, callalli.
Solar echar fuelo ala cafa, calitic nitlauelmana.nidatepitz
mana.
Solaz confolacion con o b r a , teyollalilizdi. tetlapaoliztli.
Solaz pequeo deftamanera. teyollahliztondi. tetIapao>
liztontli,
Soldada, tlaxdaulli.patiuhtlf.
Soldar. niela, uapaua.
Soldar traiiando. ni tIa,tiatoctia. nitIa,tlatoquilJotia*
S ante o.
Soldadura, tlauapaualiztli.tlatlatoquillotilizd.
Soldar con plomo, nida,caIoa. nida.netechcaloa;
Soldar meta! o otra cofa. ni,tepuzcaIoa.
Sida re la herida, nacatemi. nacaxhua.
Soledad, cactimarailiztli.ayac datlacatl.yuhcatla.
Solenecofa, uey.mauiztic.
Solenemente. ueyca.mauicauhca.
;

Solenidad. ueycayotl.mauizcofl.mauicauhcayotl.
Soleracoftumbrar. yeniuhqui.yuhnicchiuani. yeiuhnine
mi ni. cany en iuhqui.
Solicitar. i-utla,ciuitia.'nitla,ycuitia,icninemi.
Solicitado, tlaciuitilli, tlayciuitilli
Solfcitoeftar y congoxojo. mno,tequipachoa, ni\nenra-
mati.
Solicita cofa con congoxa. motequipachoahi.ntlamatini.
Solcitamente y con congoxa. netequipachoh'ztica.nenda
machiliztica.nendamatiliztica.
Solitariaaue. ylamatototl,
i Soliuiarlopefado. nita,acocui,nida,yeyecoa.
Soliuoofoliuiadura, tlaacocuiliztli. tlayeyecoliztli.
Soltartiro. nitatlaca!nitla,mayaui.
Soltar deuda. ni,netlacuiipoIoa.nite,tlaocuIia.
Soltar de pnfion. nite,toma.nite,quixtia.
Soltarfueos. nitla.namictia.nijtemicnamiclia.ni^remicixi
mati.
Soltador defueos. tlanamictiani.temic namictiani.temic
iximatini.
Soltarlo atado, nitla,toma.
Soltarfemela palabra con defcuidoinconlderacion, nic,
chitoniayn tlatolli.ni.tlatoicriitonia, nitIa,nexxotla,
Soltura deloatado, tlatomaliztli.
Soltura para mal. atle neclleltiliztli. atlacnemiliztli.
Soltarel juramento, titcnenauatilpoloa.titonenauatilxi-
nia.tto,datailicax!nia,rito,juramento xinia.
Soltero o fok*ra nocaados. can iuhnemi, anamique. amo
jiamique.
S ante o f 2g
Soltera de aquetos. an uhnemiliztl, anenamictiliztl-
amonenamiftiliztl.
Sollarcom^ fuelles. ni.ooIoca.njaauaca.nijCoyoca
ni,xiquiquiraca.
Sollamar, tlemiauatlnotechaci.tlemiauatlnotechquca,
Soilooenellloro. tzitzicunoliztli.tzotzoniliztli.
) Solocarentamanera, ntzitzicunoa. nnotzonoa.
Sollocaramenu:o.ni,cequtzicunoa,n/etequitzicunoa.
ni\tequitzitzicunoa.
Sollodo.aduerbio. tzitzcnnoliztica.tzoztonoliztica,
Sombra, ceualli.ceuallotl.ecauillotl. ecahyot.
Sombra hazer. nitlaxeualhuia, nirJajCeuallotia.nitlaecauh
yotia. nitIa,ecauIotia.
Sombrajo. ceuailotirJan.ecauilIotitla,
Sombrero, nequa ceualuiloni. fombrero.
Sombra cofa, ceuallo.ecauhyo,
> Somera cofa, ampani.amouecarlan.
Someter, retan ni,calaqu, nite,cemmaca.
Sometido, rtlancalacqui.
Sometimiento, ferian calaquiJiztli.tecemmaquiIiztli,
Sonofonido. caquiztli.caquiztiliztli.
Son bueno. uelcaqutztl
Sonde tromperas, rlatlatzcaliztli.
Sonajas, cahllan tetzilacatl.tepuzayacachtli.
Sonajasotrasconquebaylan. ayacachth,
Sonablecofa,, nauatl.nauatini,caquizti.caquiztini..
Sonadero democos, netzomiloni
Sonarlos mocos, ninitzomia,
Sonarquebrando. nitla,Kittoncapanianitlaxittomonia;.
Sonar comoquiera, nicaquizti.
Sonarbien ni,uelcaquizti.uelni caquizti.
>

Sonarmal. aniuel,caquiz ti.


Sonarenderredor. nouiyanni,caquizti.ypanocnicaquizti w

Sonar refultiendo el fon. niti.tla,naiianquiha.


Sonda para el hondo delagua. tepuzpdol auecatlan urna.
chiualon*
S ante o*
Sonido, eaquiztli.
Sonido de trompetas- tlatlatzcalizdi,
t Soar, n^temiqui.nitlascochitta.
Sooliento, cochmiquirii.
Sopa de pan, taxcalciauali.
Sopear, ni.tlaxcalriyaua,
Soplar, ni.tlalpitza,nieladapitza.
Soplado, tJalpitztlj.tlatlapttztli.
Sopladura, tlalpitzaliztli.tatlapitzaliztli.,
Soplaren diuerfas partes. ni,tlatlapitza,
Soplarafuera. pai ni,tlalpitza,nitla,paniylpitza.
Soplarhaziaotro. nite,ylpitza.
Soplo, tlalpitzaliztli.tlatlapuzalizdi,
1
Soportar, nitcyhiyouia.
> Sordo cofa que no oye. nacaztzatza. nacaztzatzad. naca*
tapal,
Sordedad. nacaztzatzayot,nacaztzatzaiuiliztli. nacazta
paliuiliztli.
Sordecero enfordecer. ni,nacaztzatzati.ni,tzatzati.ni.,na
caztzatzayui.ni,nacaztapaliui.
Sortearechar fuertes, nite.tlatlamanilia.nite.tlatlaanilia.
Sorteamiento affi. tetlatlamaniliztli. tetladaani/iliztli.
Sortearechar fuertes concordeles o mayz.nite.tlapoma.ni,
mecatIapoa.ai.tlaolchayaua.atlanniteitta.ni,ticiti.
Sorteamiento affi. tlapouaiiztli. mecatlapoualiztli, tlaol-
ehayaualizdi.atlan teittaliztli.ticiyotl.
t Soruer,nitla,ltequi, nitla,colotza.
Sorui ble cofa que fe forue. teconi.iltecoani.tlatecdi.
So ru. dal tequiliztli.tlaltequizrii.
Soruito.foruo pequeo, tlaltectontli. tlaltequiliztondi.
Soruoquanto vna vezforucmos. cendaltectli. cendatequi
|Tolizdi.cennecomonilli.
Sorze ratn pequeo, tetzauh qumichin.tetzupan.quirai
chtetzotzoyod.
j Sofpechar. ni,chieotamati,aiuhninomati.
Sofpecha. chicotlamatiliztli.aiuhnematiliztli.
S ante o. 229
Sofpechofoque fofpecha. chicctlamatintaiuhmomatini.
Sofpechoro de quien e fofpecha. ytech chicodamachot,
iSofpirar, n,elciciui.
Sofpirdo. elciciuiliztica.
Sofpiro. eciciuilizdi.
i Sofacar. nite>quequeloa.nite,auilchiua,
Sofegar a otro. nite,ceuia,nite,acodaca.
Soegarfeelmifmo. m\ceui.n,acouetzi.
Sofegado. tlaceuilli.tlaacotlaxtli.
Sofiego. damattimaniliztli.
Sofegarfe o eftar feguro o ahuadode al gu trabajoenferme
dad o anguflia. ni,pouhtiuh.
So/tener. nida,tzitzquia.nitla,napaloa.
Softenimiento, tlarzitzquiliztli.tlanapaloliztli.
Softitutoferde alguno o pueftoen fu lugar conforme al ofi
cioque tiene como de. tlatoani.ntetlatocatilia.decalpixg
nite,calpizcatilia.yaffi dlos dems.
Soterrar, ntla tlaltoca,nitla tlalaquia.
> 1

Soerrar muerto. nite,toca.nite,dalaqua,


iSocilcoiz. mihmati.rnihmatqui.
Sotil mente, mihmatca,
Sotileza. mihmati/izti.
Soto, quaquauhtepancalli.quaquauhtepcafco,
Souar la mafia.nitla,xaqualoa.ni,texxaqualoa,
i Soiiarqulquiercofa nitla xaqualoa,
}

Souadura. daxaqualolizrli,
Soua/ar. nitla,otIaua,nit!a,yamaniIia.nit!a,cepoa.
Souajadura. tlajotlaualiztli.tlayamaniliztli. rlacepoalizti.
j Suauecofaalfentidodelgufto. uelic.auiac.auiyac.
Suaudad delta maneta, uelicayotl. auiyacayod.
Suauementeafi. uelica. auiyaca.
Suauecofaal olfato, auiyac, teyolquima.
Suauecanto omufica, teyolquima,
Suauehablador. tlatoluelic. tlatoltzopelic.
Suaue habla, tlatol ueliztli.tlatoltzopelih'ztli.
> Subir, ni,tleco, n,acoquija,
Sf ante ii.
Subidacofa, tlatlecauilli, acoquizqui.
Subida, deco'iiztli.acoquigaliztli.
Subtralguna cofa, nitla.tlecauia. nida.recoltia,
Stibircoiiotros. teuan ni,tleco,
y Sbita cofa ateymachiti.atenemachpan muchiua.canicqu
temaciiiti.^anicquiteymachiti.
Subitamte.atey machi tica, arenemachpan.ayuhca teyol/o.
Suceder otro que precede, nocjtoqiha. note,toquia.
SuceiTorde otro, contetoquiliani. ontoquiliani.
Suceffiua cofa quefucede. contetoquili. tetoquili.
Sudar, nin.itom'a.ni.panuetzi.
Sudariodelienco. neytonalpopoualonineytonaicuiuani..
Sudaderoenelbaojugar. neytoniloyan.
Sudor, ytonalli. neytoniliztli. (.
Sudto.fujero, pacholoni.yacana/oni.uilanofli. ucalo-
ni.itconi.mamaloni,
> Suegro padre dla muger. mon tatli.
' Suegra madre dla mager. monnantl
Suela de capato. caexoperatl. icKipepechti,
Sueldo en la guerra, y aoqutzcapati votl.yaoquizcatlaxda
uilli.
Sueldo gana r affi. niyaoquizcadaxtlauilo.yaotica nitlax-,
tlaulo.notzonteco nelchiquiuh nicqua.
Suelofacadoapifon. tlatepitzmantli.
Suelo de ladrillos, tlaramixcal mantl tlaxamixcalte&li.
Suelo de Iofas, riateuapalmand.tlatepapatlacmandi.tlata
rapalmandi.
Su*lodeartemofayca.datexiuhcaloTmantli.
Suelo como quiera, talpantli.tlalpari.
Suelto cofa no atada, datondi.tlatomalli.tonqui.
Suelto loque fe puede defarar. tomaloni.
Suelta cofa dieftra, atleiyouicauh.atleyueueyacauh.
Suelta de mua o cauallo, canalla xotemecad.cauaIIoicxr-
mecad.
Suelto del juramento, mo juramento tomani. juramento,:
tonqui..
S an tt ii. 230
Sueltamente, ayouica. ayoui-.
Sueo, cochiLztli.cochrztli.
Suenoo que.foamos, cemiftli.
Sueo vatio, cannen temi&li.yztlacacemicti.
Sueno ve rdadere. nei h temictli.n-.eia uac tem;ccii,melaua-
catemictli.
Suero de leche, chichkialixamexcayotl.chichiuakyoatl.
chichiualayo parzqiiitl.
Suerte, netiatlamaijjliztli.tlahpoualizth.
Suertes echar, nite.tlatlamanilia.nite^tlapouiante^Iatla-
nia.
Suerte de tierra, tlalli tetona!.
Suertecaerfobrealguno. nopanyauh.nouicytztiuh.
Sufre o piedra gufre, tlequiquiztlalli.
1 Sufrir. nitla,yhiyouia.nitla oquichuia. nitlajtlemati.nita,
3

quammati.
Sufrimiento, tIapaceayhiyouiliztIt.tlaoquichuilizrii.tIatIe
matiliztli.
Sufrido, tlapaccayhiyouiani.tlaoquichuiani.tlatlematini.
Sufrible por fufridera cofa, yhiyouiloni.oquich uiloni.tle
machoni.
Suyo cofa fuya. teaxca.yaxca,y tlatq.yyocauh.ycococauh.
1 Sojuzgar, nitepanauia. nitctJani tlaca.
j Surcar hazerurco. nitla.cuenteca.niria.cucntataca.
Surco de arado, cuematlauhtli. cuemitl.
Surcarafli. nitla,cuematlauhcbiua.
Sureoparafacarelagua. apanpitzactli.
Sumaen la cuenta, tlaeempoualiztli.tlacematililizdi,
Sumarenlacuenta, nic,cempoa.
Sumario de fumas, tlacecempoaloani.
Sumir de baxo. nite,polatia. atlan nite,ca!aquia.nite,apo-
laccia.
Sumido, tlapolaftilli. atlan tlacalaquilli.tlaapola&illi.
j Sumir fe en agua o en cofa afii, n,aftiuetzi, ni,polaqui,
Superf la cofa, yliurzgo. gannenyo,
; Superfluamtnte, yliuiz.ganneji.ganrlapic,
h i\
S ante u;
Superfluidad, yliuizcod.canneiiyotl.
Spita cofa.bufcafubitacofa.
Suplirloquefalta. nitia,axiltia.nitla,tnaxiltia.
Suplida cofa, tlaaxiltilli. tlamaxiltils,
Suplimientodelbqu falta, tiaaxiltiiizdi. damaxiltiztli.
> Suplir por otro, tepan ni.tfayecoua.
Suplimientoaffi. tepan tlayecoliztli.
S u rzi r o cofe r. n i tlac hichi. n i t a .ixaquia.
Surzidor. tlachichictlaixaqui,
i Sufo aduerbio. mayecuel. macuele.
Sufpenfo por incierto, motzotzona. motzotzonan.mopo
poloani.
Suftancia. yeliztli.
S uftituirenlugar de otro, nite,pada, tepa nire.aquia, nite,
yquania.
Suziacofa. catzauac.catzactic.tzoyo.tzopetztic, tzotecui
cuitlatic,
Sueziedad. catzauliztlL catzactiIizdi.tzopetztilizti,tzo-
tecuicuidatilizdi
y Suziedad del cuerpo, tzotl.tzocuitlad,
Suziacofa noafeitada, oquimaxilti,aoc ommomatoca.
Suziedad eneta manera, quimaxitiliztli. aoc onnemato-
quiliztli,
Suzioetaraffi, nic^maxiltia.
Suzia tenerlacara.n.ixchichicaui, n,ixretzocuitfayu.
Suziopornoeftarlauado. atlapacfli,catzauac.catzactic.
Suziedad de nios, conecuidatl.

IJDe/os que comienzan en. T.


T ante a
;
A b i q u e pared, tepampitzauac. tepam pi-
tzaedi.
Tabla. uapalb'.uapalitl.
^-' Tablado, quauhtlapechtli.
(JO Tabladeibrago. matzotzopazdi.
^S Tabieroparajugaralaxedrez. patolua-
palli,
Tablilla, uapaltontli.
Tablillaparaefcreuir, tiacuiloluapalli.
Taca o tacn parabeuer, tedauan.
Tacha en qualquier cofa. tlacauilizd. idacauizth. ydacauh
cayotl.
Tachar, nite.tlaxinilia.nite.datzouilia.anitejtlauelittilia.ani
te tlauelcaquilia.
Tachar juzgando entrei echando ala peor parte lo que otro
haze odize o vee teniendo afeo dello. nite,pinauia.
Taita padre dlos nios, tata.
Taheo enla barba, tentzon coztic,
Tajar. nite,tetequ. nite,xoxoda.
Tajadura, texoxotaliztli.tetetequiliztli.
Tal cofa, yeuad.yuhqui.
Tal qual, maduhqui.magoiuhqui.macagiuhqui.mateliuh.-
qu i.
Talar montes, nitla ,quauhuitequi.ni.quauh'tequi.
Tala, tlaquauh uitequiliztli.quauhtequiliztli.
Taladro, tlamamaliualoni.tlacoyoniloni.
Taladrar, ni\tlamamali.nitIacoyonia.
Tlamo de nouios. nenamictilizyeyandi.
> Talega generalmente. xiquipilJi.
Talega de red. marlaxiquipilli.
Talion la pena del tanto, tepam mocuepaliztli.
Talonenel animal, chocholli.
Taluinadequalquieracofa, tetzauacatolli.
Tallo de yerua. quiyotl.
Tallecerlayerua, quiyoquic,a.quiyot!.
Talluda cola alTi, quiyoyo.
T ante t)
Tamao, yxquichi.
Tamao quanuo. yxquichynquexquiefcu
i Tambien,aduerbio. noyuan.
(Tambinconjuncin, yuan.
Tampoco aduerbio amono.aiiomo.ano.
>Tan folamente. ganyeiyo.ganixquch.
Tanto, ixquich.
T a s t o y medio, yxqm'chypatlaco, ixquich ypan cStlacol,
Tantos en nume ro de hombres o mugeres.y zquinti. yzqu,
yzquime.
Tantosqultosen numeroaTt. yzquintinynquezqumtin
yzquin ynquezquin.yzquimeynquezquime.
Tantos en numero de animalias.yzquiteme.
Tantos quitos numero aTi. yzquiteme ynquezquiteme.
Tantos en numero de cofas inanimadas y redondas o car-
gas fierras eredades o cofas femejantes. yzquitctl.
Tantosquantosen numeroaiTi, yzquitetlynquezquitetl.
Tatos en numero de maderoslargos o tablas o cofas ancha*
y delgadas, yzqui.
Tantosquantosennumeroafi. yzquiynquezqui.
Tantas vezes, yzquipa.
Taer atabal. nitla,tzotzona.ni,ueuetzona.
Taedor afi. ti atzotzonqui. ueuetzonani.ueuetzonqu
Taer tcponaztli. m',teponagoa.
Taedor aiTi. teponac.tpona oani.
Taer campana. nitla,tzilinia.
Taedor ati. tlatziiniani.
Taerviuela. ni,mecaueuetzotzona.
Taedor afi. mecaueuetzotzonani, mecaueuetzorzoqut
Taer flautas o cofa femejante o trompeta. nitla,pitza.
Taedoraffi, tlapitzqui.
Taer pifa ro o cofa affi. ni.ulacapitzoa.
Taedor tal. uilacapitzo. uilacapitzoani.
Taer trompeta dla tierra. ni,quiquic,a.
Taedoraffi, quiquigo.quiquicoani.
Tirdarfe. ni,uccaua. nino,tzicoa nino,caloa.
T &nte a Be e. 232
Tardara otro. niteiUecaua.nitejtzicoa.nire^aoa^
Tardanca. neuecaautTi.netzicoliztli. necalolizti.
Tardador de otro, teuecauaniretzicoani.tecaloani.
Tardador que fe tarda. uecauani.inotzicoam.mocaloanL
Tardadora cafa, uecaualoni.teuecauh. netzicoloni.tetzt-
co. nec^loloni.tecalo, 1

Tarde del da. teorlac.


y Tarde ferafi. yeteotlac,
Tardfacofaaffi. teotlacyo,tlateotUcu-ilIi,
Tarden, uecauitia. uecauiciani.
Tarea de alguuaobra. cemilhuitequiti.
Tarreas para tier.bufca chapas.
Tarroenqucordean, tlapatzconi.
Tartamudear. n,elmimiqui. n.eltzatzacui.
Tartamudo, elmimicqui eltzatzacqui.
Tarugoclauodemadera. tlaquauhtoconi,
Tafeos de lino, ti acoichpacol li,
T alfar precio. nitla,patiyotIalia.nitla,patiyomachyotia
Taffador tapatiyotlaliani. tlapatiyomachiyotiani.
Taifa otaraci.tlapatiyotlaliliztli.tapatiyomachiyotiliztliV
Tafartnburos. niquixyeyecoainteqyitl..nite tequitlalili*.
J

Tauano. tecmilotl.ultetzcan.
Tauernadevino. uinonamacoyan, oenamacoyan,
Tauernero o tauernera. vinonamacac. ocnamacac.
Tauernear. ni,unonamaca.n,ocnamaca.
I . ^ T e a d e p i n o , ocotl.quauhocotl.
Techar cafa. nitla,tlapachoa.
Techo dla cafa, caquaytl. calquatl.
Techardecaquic,am. nitla quauhtzaqa.H,tIa,uapaltzacj\
>

Techoafi. uapalcalquatl.
Teja de barro, tapalcacopixtli.
Tejado, tapalcatlapantli.
Tejardohazen teja, tapalcacopicnchiualoyan.
Tejar do hazen ladrillos, xamixcalchiualoyan.xamixcoyf
Tejeroquehazetejas, tapalcacopichchmhqui.
Tejo, rapalcatemalacarl,.
T ante e.
Tejuela pedaco de reja, tapalcacopichtlapactli.
Tela por rexer. icpatlatetectu.
Telarexida. tatzupri,
Teladelcoracon, peyod.
Tela delgadiffimadequalquiercofa. tecapeyorf.
Tela de granada, granada peyod.
Telar, yquidualon,
Telaraa,tela de araa, tocatzaualli.
Tema de fermon o propofico de alguna platica o fndame-
t e netlatolpepechtiliztli.
Tema tomar affi, nitlatolpepechtia.
Tema.bufca porfa.
Temblarde fro, nitztzica.
Tembloraffi. tztzilcalizti.
Temblargeneralmente, nuiuiyoca.ni,padaca.
Temblor tal. uiuiyoquiliztli.ipatlaquiliztli.
Temer.. nino,mauhtia.nin,icauia. nite,imacaci,
Temercon verguenc, nitladmacaci. nitla,mamati, nitej
pfnaua.
Temerdfo. momauhtiani.micauiani. teimacacini.
Temerofacofa. temamauhti.tetcai.
Temor, nemauhtiliztli. neicauJizrji.teimacaxiliztli. ma
uiztli.mauhcayotJ.
Tempeftad. atlatlacamamaniliztli.amamanilizdi,
Temperad hazer. atlatacamamani. amamani.
Tempeftad de vientos padecer en lmar. t,eecaui!o. ehe
catl topammoquetza m,eecanamictiantacal.cenca yp-
totoca ehecatl.
Templarelaguafriaocofa affi. nitla,yamania. nitla,yama
nilia.
Templa nca affi, tlayamaniliztli.
Templadacofa. yamanqui. tlayamanilli.tlayamanillli
Templado enei vino, nematca tiauanqui, tecpillauanqui.
Templanza defta manera, nematca tlauanafiztli tecpilla-
uanalizdi.'
T m p l e l o mefmo es'que templanca.
T ante e.
Templo, teucali/reupantlf..
Templo pequeo, teupantontl.teucaltontli.
Temprano, ayaquemman. ayacue/.
Temprana fruta, cancuelcayotl.
Tenazas, tepuzdaanoni.tepuzcacacalotl.tlatepuzcaaloc*
tonaloni.
Tenazarcon tenazas, bufca atenazar.
Tenazuelas para cejas, neixquamultzompiuan, tepuzca-
caotontl.
Tendedero do tienden, tlacoualoyan.
Tedero q vede en tida o vdedero, tiamicg.tlanatnacac.
Tender, nitla.coa.
Tenderen diue rfas partes, nitla.cocoa.
Tendida cofa, tlacouhd.
Tendedura affi. tlacoualiztl.
Tderlocogidonitta,titiJinia.nida,reteuant.nitla,titicana.
Tendida cofa affi, tlattI<niHi.,tlatrteuandi.tIatiticanth.
Tendedura affi, tlautilinihitli. tJateteuanaliztli. tlatitica-
naliztli.
Tener, nitla.tzitzqua.
Tener fed. n.amiqui.
Tener hambre, ni.teociui. ni,maytna.
Tener fro. ni,cecui.nicecm.qui.ni,ciuapaui, n?,tetzilii.
Tener en mucho. nirla,ueymari,nirla,ueicamati.
Tener oeftimar algopor grandes riquezas y deley tes. nic,
necuiltonolmati nic,neramachtiJmati.
Teneren poco, atleypanniquitta.atleypan nicmat.
Tener al que fe quiere caer. nite,cuitiuetzi.nite,tzitzquia.
Tener mala fama, tepan nino.ieca. tepan ni,moyaua.
Tener buena fama., ni.yechitolo. ni.qualihtolo.
Tener o tomar vno por otro, nitcixtaneuia.
Tenerfe en a/go el que fe cae, nino,tzicoa. nitla.caloa.nino,
tzotzona.nit/t,tzotzona.
Tenerfeafido de algo el que fe cae, ytechninotzitzqufr.
ytechnino,pi!oa.
Tener epor digno de algunbicn. nicno,mactoca. nidio

T ante e.
huil toca, ncnotonaltoca.
Tenencia de fortaleza, yaocallapixcayotl.yaocalapializtli,
Tenebregofo, tlayoualo, mixtecomaeyo.
Tenie nte de fortaleza.yaocallapixqui.
Tentar. nite,yeyecoa.ninote,yeyecotia.
Testacin, teyeyecoliztli, teneyeyecultiliztli.
Tentador, reycyecoani.moteyeyecoluani
Teir de color. nitla,pa.
Teidoaffi, tlapalli.
Teiduraafi, tlapaliztli.
Tercero en orden, ycei.ye etet. teeca.
Tercera parte, ycetlamantli.teetamanca.
Tercero de quien doaconfian. terlauellaliian.
Tercera afir tetlauellalililiztli.
Terciar barbecho o via. nitla,expauia.
Tercianacalentura. uiptlaticaatonauiztli.
Terciopelo lo mefmo. vel,puchinqui feda tilmatli.
Te ricia enfermedad, axixcocauiiztli.
Termino por fin. tzonquicalizti, tlamiliztli.
Terminoporlinde. bufealinde.
Termino oefpacio de carrera, cenetlalbrj.
Ternero hijo de vaca, quaquaue conetl.quaquauhconetL
Ternezuelo tierno vn poco, celticatontli.
Ternura, celticayotl.
Ternilla entre huefo y carne cecelicayotL
Ternillofocofa de ternillas, cecelieayo.
Terrena!.tlalticpaccayotl.tlalticpaconoc.tlalticpacpoulig,
Terrn pedacode tierra, tlaltetl.
Terregofolleno deterrones, tlalteyo.tlatlalteyo.
Terroncillo pequeo terrn, tlaltetontli.
Terrible. temamauhti.teij^aui.tecuecuechauh.,
Territorio, necallotiloyan.
Terruo, rlalli.milli.
Tefbique. bufea tabique,,
Tefo. tiinqui.ticcic.
Tefo uiqbidien.ee. atecaequi .aretlacamatqui.nacaztztet!..
T inte t & . 234
Teoneria afi. atlacaquiliztli, atedacamatilizdi. nacaztzo
tetlizt.
Teforoecondido. teocuitlatlatlatilli.
Teforo publico, teocuita tlapialli.
Teforero. tcocuitlapixqui.
Teforar.bufca atebrar
Tefarhazcr teamento. nic chiuatetamento.mno mi<|z
) J

nauatia,
Teftamento. nemiquiznenauatiliztli.
Teidor que haze teramenix>.momiquiznauad,momiqiiiz
nauatiqui,
Teftamentario. teftamento chiuani*
Teftigo. tlaneki/i.rianeltiliani.
Teftiguar. nitla,neltilia,
Teftimonio. tlaneltililizdi.
Teta, chichiualli.
Tetuda de grandes tetas, chichualatecomatl.chichrual me
capal.chichiual a apilol. tlaca^ol chichiuale,
Texer. n,ihquiti,
Texidacofa. tlaquittli.yquittli,
Texedor. yquitqui.yquitmi.,
Texedura. yquitiliztli.
Texendo, yquitiliztica
Texer enderredor, nitlayaualiuhcayquit.
Texer vno con otro comoeteras ocofaaf. nitla xiiw-
a

panoa.
Texido delta manera, tlaxinepanolli.
Texedor tal. tlaxinepanoani.tlaxinepano.
Texedura alTi. daxinepanolizdi.
Texer hafta elcabo, mtla,tzopa,
t TTiahermanadepadreodemadre,au]tl, teaui.
Ta hermana del auelo o del auela. cihtli.tegi.
Tibia cofa como agua, yamanqui.
Tibiamente affi, yamaniliztica.
Tibia cofa perezofa. tlaquelchiuani, tladatziuhcachiuani.
Tibieza aj- tkquel6hiuali tji,tlatl8tzii,hcachiualiztli.
z
T ante i,
i Tiempo, cauitl.
Tiempo oportuno, uelypanyod quacarc.
Tiempo de legar. pixqnipan.quixquizpan.
Tiempo no tenerpara hazer algo niopportunidad. atfa-
quennti ynic nicchiuaz.
Tiempo menftruodemuger. nemetzuilizpan
Tienda donde venden algo, tiamiccalli. tlanamaquizcalli*
Tienda delibros, amoxnamacoyan, amanamacoyan.
Tienda debaruero. neximalcalfi.texincacalr.
Tienda de texedor. yquitcall.yquitcacalli.
Tienda de olleros, conchiuhcacalli.
Tienda de platero, teocuitlapitzcacali.
Tienda de vnguentos. pahcalli.pahnamacoyan.
Tienda de tiene o, quachcalli.
i Tierra, tlalli.
Tierra naturaleza de cada vno.bufca patria.
Tierra firme, cemantoc tlalli.
Tierra amontonada, tlaltepeu'alli.tlatelli,
Tiernacofa. camoricc/oquitic.
Tierna cofa vn poco, cacamotic.cocoquitic.
Tierno mayzqueeftafecoy no del todo curado ocofa iftv
camauac.
Tildeenla eferiptura. tladirtzcuniliztl.
Timn degouernalle. acalueteconi.tlacuexcochtiloni.
Tinadetintor, tepuzapaztlapaloni,
Tinadadeea. quahtlalilli.
Tinada de ma de ra. quaditernafli,flacentntli quauit !.
Tinaja de barro; ueycomirl.
Tinaja de agua, acomitl..
Tinte de tintor, tlapalont,
Tintor.tIapahqui. tlapaniV
Tintura, t/apaliztli.
Tinta paraefcreuir. tlii.
T i n t a d e h u m o . ocotlillL
Tinta da cpate ros. cactlilli cactfilhuiloni,,
Tintadeag^llas.. nacaecolotLlif
T ante & o,
Tin tero para tinta, rlil recoma ti.
f i o hermanode padreo de madre. t!a tlf. feria.
To hermano de abuelo o aucla coi.rc-, d.
Ti ra braguero, neqtu-xlpsciujloni.nequcxi' ilponi.
Tirano, meflcia.intbcoina danenequr.
Tirana- neefeuiltztli. neifrcolnlztli.tia'irneqmliztli.
Tiranizar, nitla.eeleuia.ninjihicoItia.nirJajnenequi.
Tirar echando algo, nitla^laja.nitla^mayaui.
Tiro quefe echa, tatlajaliztli.tlamayauiliztl.
T/rardos juntamente yacertar ambos aoq tiran, tic.tlane-
pan ylhuia.ticnepan moda.
Tiraiconpiedras.nitla.moda.nida.tepachoa.
Tiro de piedra, tlamotlaliztli.tlatepacholiztli.
Tirar faeta o flecha. nida,mina.nida,uitoloa.
Tiroafl. tlaminahztli.
Tirar algodelugaraparrarlo. nida,quania.
Tirar certero, amo niquineua.amonicnenquxtisu
Tiferasjomifmo.
Tifereta de vid. xocomecayacaczon tlf.
Tilica dolencia, tetzauhcocolizdi.
Tfico doliente della. tetzauhcocolizco,
Titulodelibro. amoxtocaytl.araoxraachiyotL
Tizne o holln, contlii.
Tiznar afTi. nite,conthlhua.
Tiznado defta manera, tlacontlilhuilli.
Tiznaduratal. tlacontlilhuilizth.
Tiznarfeaflt. nio, condilhuia.
Tizn, tlequauitl.tlecauali.
J T o c t demugero tocado.Iomifmo. vel.toca.cuanequ-
tlapacholoni.
Toca comoalmayza. nequatecuiyaon.
Tocar con toca aTi. nire.quatecuiya.
Tocarfe defta manera. nino,quatecuiy*.
Tocar con la mano algo. nitla,ma toca.
Tocamiento afli. rlamatoquiliztli.
Tocarfe las partes vergoncofas. nno,fiutocii.
T ante Of
Tocamiento afTi. nematoquifiztli.
Tocar juntamente, teuan nida,matoca.
Tocar liuianamete.tlamachnte,matoca.yuiyamte matoct,
)

Tocar pertenece rbufca perte necer.


Tocar vna valija con otra. mo,netechchaIania.
Tocino.Iomefmo.vel, coyamenacauatzalli.
> T o d o , ixquich,muchi.
T o d o ojo le mira, cemixdiyuic.
>Todoppderofo. yxquichiuelli.
T o d o poder de aquefte. yxquich uelitilizdi.
Todopunto^aduerbio. ganniman,
i Todos los das y todas las noches, cecemIhuitI,cecenyo*
ual.
Tollido. couaheiuhqui.
Tollirfe piernas o bracos, ni.cococotzaui,
Tollido aul- cocototzauhqui.
Tomar, nic,cu.ni,cana.
Toma, tlianaliztli.
T o m a r o efeoger algo primero qlos otros, nino^Iamachta.
Tomar afechando. nic,cuituetzi.
T o m a r querer afll. nite,ci)itiuetziznequi.
T o m a r por combate, nite poloa.nit peua. nite,popoloa.
) J

T o m a r con anzuelo. n/tla,p'piIoa.


> Tomar pndido .nite,i/pia,nite,cuitiuetzi. nite aci.nida,ma.
>

Tomar a cargo, nicno^equitia.ncnOjdadacMltia.mcno,


mamaltia.nicno,teniztia.
T o m a r fe lasaues. mo,cca.mo,quequeca.
Tomar en buena parte, qualli ypanniecuepa.
Tomiza cuerda de efparto, cacamecatl.
T o n t o , xoIopihtli.tehpuchtH.tepochcoyotl.
Topar encontrado c otro.nite^amiqui.ninotcnamictia,
Topareonlacabeca.nino,quatzotzona,nino,qtetzotzona.
Topar con pared o cofaaffi. caltechtli icnino,motla.
Topar con otro no aduertiendo. teca nino,moa. teca ru-
n o , tzotzona,
Toparfe a(fiarabos. tito,netechmotla.
T ante o. 236
Topo animal, tocan.
Torqua/.a paloma, tlacauilotl.
Torga!, tlamalnti.
(Torcer, nitlamalina,
Torcerenderredor. nitla,temmalina,nitIa teniIacatzoa.
a

Torcerlo derecho. nitla,noloa. ntla,coloa.


Torcer dlo bueno. ni,chico.yauh. ni.chicoquiga..
Torcida cofa como cordel, malinqui. tlamalintli.
Torpn de tripas, yticocomoquiliztli.
Torgnado defta dolencia, yticocomocani.
1 Tordo paxaro. acatzanatl.
Tormenta demar. atladacamamaniliztli.neehecanamic-
tiliztli.
Tormentar, bufea atormentar.
Tormento, tetlayhiyouiltilizdi, tetoneualiztli. techichina
quiltiltli.
Tormntode cuerdas, temecatitln taliliztli.temecapatz-
cliz ti.
Tornar dedofuifte. n>floti,nino,cuepa.niuaIiIoti.ni,ualn
cuepa.
Tornada aTi. ylotiliztli.necuepaliztli.
Tornara otro guiando lo. nite,cuepa. nite,y!ochtia.
Tornarlopreftado. nitlaxtlaua,nicte,cuepilia.
Tornar en nada. nida,popolca.
Tornaboda, tlacuepcayotilizt.
Tornar en fu fefo el loco, ninozcalia. ni,tlacha
Tornaren fiel beodo. n,ixniccui. ni>uallachia.
Tornadizo, yetlaneltocani.monemilizcuepani;
Tornear con torno, tornotica nitJaxima.nitlajtornouia,.
Torneadacofa al torno, tornotica tlaximii. tlatornouilli.
Torneroelque tornea, tornotica tlaxinqui. tornotica ta,-
ximani. tlatornouiani.
Torno para tonear.lo mifmo.
Torno para prendar, torno t/apacholoni.
Toro animal conocido, oquchquaquaue.
Torondon. xiquipiliuibztli.xix/pochauiliztli.
T ante o & r.
Torpecofa. ameua. aocmeua. ga onorfuh. caquen va tiuh..
Torpedad o torpeza, aneeualizdi aocnceualiztJi,caquen*
y ataliztli, c aqun onota! iztl i.
Torre para defender, uecapan yaocallf.
Torreznodetocino.cdateftlitocino.tocino tfatleuatzallt.
Torta, tlaxcalli.
Tortero de hufo. malacatetf.
i Tortuga, ayutl.
Trtola o tortolilla aue. cocotli.
Toruellino. ueyehecatl.
Tofcacofa. ayocuxqui ayeyecauhqti.amimat.
Tofqdad. avocuzcayotl. ayeyecauhcayod.anematcayotf.
TofTe. dariaxizdi.datlaciztli. t/ariaxiJrzdi,
Toflegofo que mucho tolTe tlatlaztinemi. totolcatnent.
Tofler. ni,tlatlact.
iToftar. nitla,uatza.n*t1atofopochuatza.
Tortada cofa, tlauatzalli.rjatotopochuatzalli. totopochtIL
Touade dientes, tlancogauializtli
Touaias. nemapopoualoni,
Touifodelpie. quequeyolli.
JTrabaio. tlatequipanoliztli. rfaayliztli. tequiriliztl.
Trabajo conpaffion. nerequipacholiz tli. dayhtyouilizr!/.,
Trabajofacofa, tequiyo.tlacoyo.
Trabajar, nida.tequipanoa, nitla,ay ni.tequipanoa,
Trabajador. riatequipano.tlatequipanoani.datequipanotj.
Trabuco, quauhtematlatl.
Tragar, ntla.uauana.nirla.tamachtua.
Trago, dauauanahzth.tlatamachiualiztli.
Traduzirde vnalenguaenotra. nic.cuepandatla*.
Traduzidacof. tlacueptli tlatolli.
Traducon. rlarolcuepalizth.
Traer porfuerga. nite,uilana,ntla,ulana.
Traer acuertas. nite.mama. n>tla,mama.
Traer en li mefmo. ni,quitquitinemi.notechyetinemi #

Traer en derredor. nite,dayaua1ochtia.


Trafagar. nj,datoIyuint..uino,mociuia nancmi.
T ante
Tragar. nftla,toIoa.
Tragada cofa. tlatololi.
Tragn, bufcag/oton.
Trago decofa lquida, cennecomonilt.
Traje de vellido, tlatquitl.
Traycion, temaetecaualiztii. etenanauati/izt/i. tetentla-
quechililizdi,
Traydor. temac tecauani. tetenanauatiliani, tetentlaque-
chiiani.
jTraycionbazer. temac ire,caua.nire tenanauatilia.nite,
}

tentlaquechia.
Trailla para atar perros, ytzeuintbyylpica.
Trama de tela, pacyotl. tetlanacqui,
Tranca de puerta, tlatzacuillo elquauhyotl.datzacuillotla
xlotl.
T raneo de beftia. cen neexianalizt.
Trancado de muger. quatzondacuiyalf.
Trapo, tzotzomatli.
Trapero, tzotzoma tetecqui.tlanexdati,
Tras.prepoficion. d ay campa, tlateputzco.
Trasdoblar, mtlacuecuelpachoa.
Tras dobladura. tlacuecuelpacholiztli.
Tras doblada cofa, tlacuecuelpacholli,
Trafera parte, toteputzco. tocuitlapan.t/campa,
Traferacofa, tlatepuzcayotl.tlacuitlapacayod. tlayc-
payotl.
Trasladar de lengua en lengua, nitla^cuepa.
Traslacin, tlacuepalizd/.
Trasladador. tlacuepani.
Trasladareferiprura. nitlacopina.
Trasladadaeferiptura. tlacopintli.
Traslacin affi. tacopinaliztl.
Trasladadortal, tlacopinani.
Trasladarcuerpo muerto, mtlaquania.
Trasladadoafi. riaquanilli.
Trasluzientecofa. atic.ompaontlaneci, naltona.cueeue-

k
T ante r.
yoca.
Trasmaana, aduerbio. uiptla.
Trafmaana differir. nitla.uuiptlatlaztiuh,
Trafnochar, n,ixtozcoa.
TrafpalTardeparteaparte nitla.nalquixtia,
Trafpaflar a otro el Tenorio, tctechniccaua yndatocayori,
nictemacain tlatocayod
Trapaffarmandamiento de alguno. nic,panauianauatill!.
Trarpieenlalucha, teicxitluiliztn.teicxidaquechililiztli.
Trafponerplantas. nitla,quetza.
Trafponerfe. noni.poliui.
> Trafquilar. nite,xima.
Trefquilado. daxinth.
Trefquilador. teximani. texinqui.
Trefquiladura. teximalizrii.
TraTegar vmoocofaliquida. nida,cuepa,
Traftomarefcodillaocofaafi. nitla.ixtlapachcuepa.nitla,
ixdapacbmana.
Traftornado afi. taixdapachcuepdi, tlaixdapachmantli,
Traftornar. nita.tzonicquetza.nitlajixtlapachquecha.
Traftonarvafo, nitla,mimiloa.
Traftornadura, tlamiimlolizrli.
Traftornadacofa tlamimiolli,
Traftornador. tamimiloani.
Traftornar madero vel fimile.nirIa>cuepanitIa,tKcacictec.
Traftrocar, nitla,papatilia.
Traftrocamtento, dapapatililizdi.
Tratrocadacofa. tlapapatiliJJ,
Tratar algn negocio, uitla,nemilia. nfno,notza.
Tratar. nic,tequipanoa.vtech ni,nemi.
Tratar fe bia o de/icadamote. nino,xuchmati.ninomalhuia #

Tratar mercadera. ni,puchtecati.


Tratar travcion a otro. nite,rlachrchiuilia.
Trato de merca le i, puchtecayotl.
T r a t o de cuerda tormento, tehiecapatzquiliztli.
1
Tjrauar, nitJa>an. nida,tzitzquia.
T ante i;
Trauazon. tlaanaliztli. tlatzitzquiiztli.
Trauadacofa ai. tlaantli. tlatzitsrquiJIf.
Trauar pelea. nite,ixnamiquM.ite cuitiuerzV
3

Trauefiar.bufca atrauear.
TraueTura. atlacahemihztli.atlacayotl.yollo tlauehlcca-
yod.aqun riattaliztli. aqun tlatuiztli.
Trautefib. atlacatl.atlacanemi.yol/otlauelilcc.aquentlatta.
yxtotom"ac.acatcane cuecuer7.niecuech.
4

Trbolyerualomifmo.vel,. canillano:oxochitJ.
Trecho, ixquichca.
Treguas paz acierto da. neyaoceuiliztli.
Treinta numero bufeaen fin dee libro donde feponela
cuenta.
Tremefina, ymetzcayotl.
Trementina, ocotzotl.
Trena o trenga, tlaxochpitzaftli. tlamecayotl tlapeda-
chiuhtli.
T r e p a de veftidura. tilmadatenxoxotlalli. tilmatlatentli.
Trepada cofa, tlaxoxotlalli.
Trepadoren cuerda, mecatitech tlamati. mecatitech tla-
siatqui. mecatitech tlamatini.
Trepa affi. mecatitech tlahmatiliztli.
Tres numero.bufcaal cabo dee libro dode feponelacuta.
Tres aos deefpacio. exiuhtica.
Tres das deefpaao. uiptlatica.
Tresdiashaaduerbio. yeouiptla,
Trefquilador. texinqui.
Trefquiladura. teximalizdi.
Treze numero, bufea e fin dee libro dode fe pone la cuSta,
Tribunal onde juzgan, tedatzontequilica icpalli. tecutlah
tocaicpalli.
7 Tributo, tequitl. tlacalaquill. .
Tributario, tequitqui. tetlayeclti.
Trigo, cafil/an tlaulli. ,
Trigo treme i no. eymetzticamuchiuadaulli .
Trillo para trillar, lo mifmo.
T ante r.
Trillar, lomimo.
Trinchante, naeaterecqui, nacapan cah, naca tlamatqui.
Tripas, cuitlaxculli.
Tripas delgadas, cuitlaxce/pitzaftli.
T ripas. grueas. cuitlaxcoltomacHi.
Trifte. tlaocuxqui. tlaocoyanK
Trifteza. tlapcoyaliztli.,
Trifte citar, nijdaocuya.,
Triftel o ayuda nemacbnf pahtlf.
Trocar. niria,patla. ntla,papada. ninoda,pati!ia.
Trocarfelosque.trabajan. mo,papata.
Trampa detrompeta, tlaptzaltengouheayotl.
Trompeta, tepuz quiquiztli.
Trompeta que las tae, tepuz quiquiz pitzan, tepuzqui-
quigoani
Tropecar. nino,tecumia. nino,teputlamia.
Tropezadura, netecuiniliztli, neteputlamiliztli.
Trompecadcro. netecuiniloyan, neteputlamiloyan..
Tropellar. niteitquitiustzi.
Trompo lo mifmo.vel,pepetotl..
Tronar, tlatlatzini,.
Troncode rbol, quauhtzontetl.
T r o n c o pequeo, quauhtzontetontli.
T roncho de berga o cofa affi. quilyollodi,,
Tronera, dequiquiz tlacoyo&ii.
Tronido o,trueno. tatlatziniiztli.
Tropel de gente, miecllacad..
Trotar. ni.chocholotiuh. n,ahactiuhi ninOjCxiquahtilia,
nino.cxitlaloa.,
Trote. chocholotaliztIi.ahactiaIiztli,necxiquauhtiIiIiztI
necxitlaloliztli.
i T r o x e d e p a n . cuezcomad.
Troxeotra., quauhcuezcomatl.
Trucha, lo mifmo.
Trueco o. trueque; tlaptlah'zdL
Trueno,, tatlatziriiztli.
T ante * & u.
Truhn, tetlatlauetzquiti, tlatlaxochti.
Truhanearaquefte. nte t!atlauetzquitia.nite,xoxochtia.
3

fTTuerrocoanoderecha. coltic,nectc,noltic.noliuhg>
Tuerto de vn ojo. ixpatzac.ixpatza&ic. ixcapitztic
Tuerto hazer de vn ojo. niteixpatzaua.
, Tutano del huefo. eeceyotl
Tumba fepultra. miccapetlacalli.
Tudrpao. nitla xtequi.nitla ixxinia.nitIa ixtetzicoua.
3 5 J

Tupir recalcando, nitla,teteppachoa.


Tupido, tlateteppacholii.
Tupidor. tlateteppachoani.
Tupidura. tlateteppacholiztl.
Turar por durar. ni,uecaua,
Turapor duracin, uecaualiztli.
Turbar o turuar. nite,tIapo!oltia,nite,mociui>,
Turbada cofa. motlapololtiani/memoauiani.
Turbadamente. netlapololtiliztica, nemociuiliztica*
Turbador, tetlapololti.tctlapololtianij temociuiani.temo
ciui.
Turbar fe elaguacontempelad de viento. macomana
poconi,
Turquefa. taquauac xiaitl.xiuitl. xiuhtomolli.
Turquefado color, xippalli. xiuhtic.
Turma de tierra ocofaaff, camotli.
i Turma de animal. atetL
Turuio deojos. xnecuiltic. ixnecuil.
Turrn de miel, necutlatepiuatzalli,
> Tutor, tlaca/calti.tlacauapauhqui.
Tutela de aquefte, tacazcaltiiiztli. tlacauapaualiztl,,

I F D S LOS Q U S C O M I E N G A N E N V .
V anfe ' b n 8c ti
Agre depuerca parida ode vaca, eltzo
tzelii.
Vbreteta de parida, chichiualli.
Veca cofa no marica, yticoyonqui.
Verfanoconpobreza, icnotlacatl.mo
tolmia.
- ^ ^ I V e r f a n o fin padre.icnopilli .icnopilcotli
Vertaparaortaliza, quilmili.
Vertocomo vergel, xuchitla.
Vertosdeplazsr. xuchitepancalli. thauilpan.
Ve'ped. retan cochqui. techamocaliotia.tepalmocallotia
Veiapara enterrar, tlatatactli.tecochtli,
Vefib deanimaf. omit.
Vefte degentes, yaoquizque.
Veuo generalmente, tetl.
Veuo de gallina, totoltetl.
Veuo depaxaro. tototetl.
Veuo de patos, canauhted.
Veuo de culebra, couatetl.
Veuodepefcado. michinyteuh.michtfttl.araiIotcd.yani t

dlos dems.
Veuo gero. yda cauhqui totoltetl.
Veuoque fuena. por eftar menguado, coeoxoca.
Vhno. yzmoquixtiqui.mochamauhqui.
gfVna cofai eendamandi.cecni hicac.cecmquija.
Vnavez. ceppa.
r Vngr,nte,oca.nite,matiloa.
Vncion. tehajaliztli.temaooliztl.
Vngido. da hocalli.tla oxitl.tlamatilolli.
Vnguento. 'tlanechicolpsdi.oxit/.
V n p a r . centlamantl.
Vnpoco mas. ocachi. ocquexquich. gacachi.
?Vn poco manos, ganachiquexquich.macan quexquich.
Vrd'embre. icpatlarecectli.
Vrdirtea. ni teteca.n.I.la,teteca, iijicpateteca. ni^uatzu-
ma.NITIAJXIYOTIA,
V ante f f n 8c a* 24
Vrdidatela. tlatetecHi.
Vrdidor tal. tetecan.
qfVfarmal dealg. nitla,auiquixtia.
^fVntar, nite.oga. nitematiloa.
Valle. tepetzalan.tepeytic^latzalan.tepeyticd.
Vallefra. tepuztlauitolli,
Valietero. tepuz tlauitoloani.
Valleftero quelas haze. tepuztlauifolchiuhqur.
Valleftear tirar cvalleTa. ni.tepuzdauitploa
Vaneo, quauh ytzcuintli.
Vanarle en vano. nno,tema.
Vaaraffiaotro, nite.tema. -
Vanadoenefta manera, morenqui.
Vaadortal. teteman. tetenqui.
Vano, temazcalli.
Vaarlauarfefueradevao. nn.altia^njaaltia.
Vanara otro affi. nite,aaltia.
Vaflador tal. teaaltian.
Vano en palabras, motopal toani. mochachamauani.mo-
uehueyliani.
Vandear. teuan n,eua.
Vandera. qnachpanitl.quacbpantli.quachpamd,
V andero hombre de vando. tetlocpa moquetzan, teua
moquet/ani.
Vaporofa cofa q echbaho o vapor, ipotocquica.ipotocyo..
Vaquero, quaquauhpixqu.
Vara, tlacotl.
Vara para hoftigar. tlacopitza&h".
Vara real, tlahtocatopilli.
Varadejufricia. juricia topilli.
Vara de feto, tlacochinamitl.
Varade medir, octacat!.
Varandas. quauhchinamid.
Varal vara grande, matlaquauitl.quauhacatl.
Varn, oquichtli.
\afallo. temaceual. maceual,
V ante a Se e.
VafaUaje,' maceualotl.
Vfallos o gente plebeya, per methaporam, cuitlapflJi.ha,
tlapali.y tceni. mamaloni. quilticaneini. quauhtcanemi,
ynhaualnecini ycochcayneuhca, ycemilhuitica. yonui-
huitica,
Vafar. caxmanaloyan.caxpialoyan.
> Vafo. tecomatL
Vafo pequeo affi. tecotondi.
Vafo de barro, coqitecomtl.
Vafo para beuer, atliuani.tlayuani.
Vafo de oro. cuztic teocuiriatecomatf.
Vafo de finzel labrado, teocuidatecoma tlatycuilolli.
Vafo de gran vientre, tecontapayolli.
Vafo de dos orejas, necocuicollo tcomad.
Vafo para manjares, mulcaxid.
Vafura. tlacolli,tlachpanalli.
Vaziar algo como agua o cofas liquidas. nicla,noquia.nitIa
petlania. nitl ,xau*nia.
Vaziar algo como trox es o caxas llenas, titlajuhtiquetza,
nitla.iuhticaua nitla,iuhtiteca.
Vaziacofa, yuhcariansmiuhyan.cacticaccaiuhticac.
Vaziedad afi. yuheaday od.nemiuhyariybtI,cactcacayot!.
caiuhtieaeayod.
Variamente, ynhcatla.
JVedar. nitetla,caualtia.
Vedada cofa, tet'acaualtilli.
Vedamiento. tedacaualtilizdi.
Veer. ni,tlachia,
VegacampolJano. tlauelmanyan.yxtlaatl.
Vega que fe labra, yxdauacam milli.
Vegada por vez. ceppa.
Vehemencia, tladapaliuhcauiliztli.chicaualiztli.
V einte numero, bufea al cabo defe libro donde fe ponela
cuenta.
Veinte aos tiempo, cempoalxiuid.
Ventealcofa de veinte aos, cempoalxiuhcayotl.
V ante e. 241
Vejedad de tiempo, uecauhcayot/.ueuetcayotl.
Ve/ezde varn, ueueti/iztli.ueueyotl.
Vejedad de muger, ylamayotl.ylamatiliztli:
Veiezue/o. ueueto.ueuento.ueuetcatbntji ueuepl,
Veiezuela. ylamato.ylamapil.yfamatcatontii.
Vela de aue. acalquachpanit/.acalquchpanti,
Velacandela.Imemo.vel^/auil/i.ocot/.
Vela de noche, yxtocolizt/i.tozgoliztli.
Vela dla prima, tlaquanhtlapoyaua.
Ve/a dla modorra, rlauizcalpan. tlathuinauac,
7 Velar. nixtozc,oua.
Veladordeftamanera, tozcoani.ixtozgo..
Velador de toda la noche, ceyoualyxtpgoani.cenyoualjtz
tont. cenyouaiixdatuini,
Veladala noche, cenyoualixtozgoliztli.cenyoualitztoliz-
th.cenyoualixtlatuiliztli.
Velar toda la noche, cenyoualnixtozcoa.ceyoualnitztoc.
cenyoualnixtlatui.
Velarhaftaelcabo. yuhnixt/athui.yuhnictJacayoalIi.
Velar fe el varn o muger, nopanmitoamifla.niteochuab.
Velo o toca de muger. tapachiuhcayott.nequtlapacholQ-
n.quatlapachuhcayotl.
Velo del templo, teupanytztzacayotl. tilmatzacuiluaztlV
Vellaco, tIaueliIoc,atlacatl..atlacanemi.
Vellaco hazer a otro, nitejtlaueliloeacu/tia.nite.tlaueliipca
tilia.
) Vellaco hazerfe. nino.tlauelilocatilia.nino.tlauelilocacuitia
Vellaqueria. tlauelilocayod. atlacayotl. atlacanemiliztli.
Vellocino o velln, centetlichcatomitl.
Vello de pelos fotiles* auhtictohmitl.homitl.
Vellofodeftos pelos, tohmiyo.homiyo.
Vello de barba, yancuie tentzontli.
Vellofo ds pelos'afperoso fedas. tzotzonyo.mocatzontli,
' Vellotaderobleoenzina. auatomatl.auaquauhtomatl,
' Vena generalmente, ezcocotli. eztli youi.
Vena lbtil de fangre, ezcocopitzactli.
V ante c;
Vnadeayreoefpiritu, yhiyodyoui.
, Vena ndofa de piernas, cotztlalhuatl. cotzdatlaluadi
Vena de piedra, tetl yhecayo, td yauanca.
Vena de agua, ad ycocoyo, adyhoui.
Venablo de montero, tputopiJh\
> Vencer, nite,panauia.uel nite,chiua. nite.pua'.
Vencmito dlos que huyeron, tepanauilztli.tepeualiztt.
Vencedor, tepanauini. tepeuam.
Vencida cofa.. dapanaui/i.tlapeuairi.riapeuhtli.
Vencejo para arar, riada calhuili cacatj.
Venda delino, tlaxochtli.
Vender. nitla,naraaca. ni,tiamiqui.
Vendida cofa, tlnamaeci.
Vder fe yemplearfeia mercadura, aqui.calq.oac,ocaIc:
Vender por menudo, nida,pixauhcanamaca. nitla,pixauh
cacaua.
Vendedor d mercaduras, tlaaamacac. tlacanamacani.da
mcqui.
Vena idor de Jeruos. ricanmacani.
Vendedor de veftiduras. tilmanamaeac. tlatquinamacac.
tlaqueniTamacac,
Vdedorde pfumes xochiocotzonamacac.copalamacac,,
Vendedor devnguentos, pahnamacac.
Vendedor de libros, amnx namacac, r
Vendido fer. ni,namaco.nj,danahact.
Vendimia r. ni.xocomecapixca. ni>xocomccacotona,"
Vendimiador, xocomecapixeani.xocom-ecapixcac.
Vendimia tiempo de vendimiar, xocomccapixquizpan.xo >
comecapixquipan.;
Venero o minero de algunmetal. teptizhecayod. tepuztli
1 s

ykoui.
Vengar fe, niuo,tzoncui.hiYetla,cuepcayotiIia/
Venganza, netzoncuiliztli.tecJaciiepcayotililizrli..
Vengador, moczoncuini.tertacuepcayotjliani,
Venideroque ha d venir. qunuaJiaz. quimmochiuaz,',
Venidero que hadefer, qiiinyez.quimmochiuaz.,
'V ante t*
Venino -pneona, micoani.pahrlfc
Venenob, te mi Si.
Venir, niiUalauh.;ni,uiYz.
Venida, uallazti. uallaliliztli.
Venir ala memoria, niquilnamiqui. noyollcccnteca. nodl
locomrnati.
Ven preftoy no te tardes, ganyeiztiuirz, ganyztuitz.
Venta. oztomecacaNi:techiaealIi.
Ventefodeila. oztomecachixqui.
Venta dlo que fe vende, tlanamaquiliztli.
Venta pormenudo. tlapixauhcanamaquiliztli. tlapixauv-
cacaualiztli.
Venta aquien de mas, uehcatzatziliztiam;quiliztli,
Ventaja, tlapanauiliztli, tlayacanaliztli.
Venta/a dar. yznite quetza,yznite,quixtia..
5

Ventana ofinielra. tlanexilotl.


Ventana, tlachialoyan.puchquiauatl.
Ventana.enrrexada. tepuzmachantlanexilfo.,
Ventofa oa de viento, ehecayo.
Ven tofa^medicinal, techichinqui.
Ventura buena, quallionnenaroiSiIizrIi,quallicquic^liztE
Venturofo. qualhquimonamiftiani.qualliiconqujcant.
V e r o v e e r , ni,tlachia.
Verano, xupant/a.xupan.
Veranoferohazer, tlaxupantat/a,tlaxopantlati.
Veraniega cofa, xopaniztli. xopantlacayotl.
Verasnoburas. nelli.uelnelli.
Ve mena yerna, tlalrzitzicazdi,
1
Verdad. neltiliztli.nel,
Verd a dra cofa, nel titca. neli.
Verdadero en loque dize. tlanellitoarti.
V erde cofa no;madura, xoxouhqui. ay amoycuci.
Verde cofa en color, quiltic.xoxcSic.
Verdecofa endemaia, xitihcaltic.
Verde pluma tica. xipa!euscquetzalIi.xcpaIefticquetzaIE
.er,deer fe. ni,xoxouia.iii xiu,l;caliui.
4
V ante e.
Verdura, xoxouiliztli.xiuhcaltliztlt. xiuhcaihuiliztli.
Verdeguear, tlaxoxouia.tlaxiuhcaliui.tla.xiuhcaltia.
Verdugo ofayon. miquiztequipane.-tcclayhyouiltilizte-
quipane.
Verdolagayerua. canauhquitl.
Vereda ofenda, opitzaftli,
Verga o vara.bufca vara,
Vergajo de toro, quaquaue ytepl.
Verguenca. prffluiliztli.pinaualiztl.netoneualiztli.;
VergS^ol'acofa. pinauani.motoneuani.
Vergocofamenre. pinauaca.pinauiliztica.
> Vergucaauer, ni,pinaua.nino,toneua.nino,pinauizpoloa.
Vergenza con infamia, pinauiznemiliztli, pinauacane
miliztli.
Vergoncofacofaafi. pinauatmemi. pinauacanemi,
Verguencasde varonomuger. tepinauiz..
Vergel, xochitla.xbxochitla.
Veril, teuilotl. ;
Veftidura generalmente, tilmatli.tlatquitl, tlaquemitl.S
Veftidura remendada, tlatlatlamanihili tilmatii.
Veftidura para el campo o trabajo, tetequitiuani tilmatli,
Veftidura del cuerpo folo, xicolJi, cicuiil/,
Veftidura incoftura. gancentlacatitiimatli.mticatlmatli,
Veftidura vellofa. ychcatilmatli. pochictictilmatJi,
Veftidura muelle, yamanqui tilmatli.
Veftidura para remudar, tlamalhuiloni tilmatli.
Veftidura real, tlahtocatilmatli,
Veftidura interior, tlan rilmatli.tlariauhtli.
Vellido defta veftidura , tjanitimayo. tlanauhyo,
Vellido de blanco, moztaca quetza. yztacy tilma.yztaca-
titlan aftinemi.
Veftidodeluto. micca tilmaua.tlagoquipal tlmaua,
Veftidodexerga ofayal. chamauacariimaua.
Vez primera. quiniuhti.quiniyopa.quinceppa.quiniuh-
timanyan.
Vezfegunda. ye oppa. yeicoppa. yenoceppa. ycoppa
V ante e & i. 245
manyan.
Vezino de barrio, calpulpan poui.
Vezino con otro, calecapoyotl.
Vezindad. ceinatzaquahin.cemonoliztli.cenyaliztli:
Vezino en trminos, tetepannamiqui.tequaxochnamiqut
Vezindad afi. tetepan namiquiztli.tequaxochnamiojizrii.
1
6f Via,camino, odi.
Viada, tlaqualli.
fViandante, nemin. nenqui.
Vicarioque tiene vez de otro, teixipda. tepatilio.
Vicio, auinemiliztli.auiiquicliztli.atlacanemiliztli.
Viciofo. aunemini.mauilquixtiani. atiacanemini.
Victoria vcimieto. tepanauiliz tli.tepeualiztji.tepololiztli.
Viccoriob. tepanauiani.tepeuani. tepoloani.
Vid parra o cepa, xoeomecatl.
Vidfinbracos. riamatepeuhtlixocomecatl.tlatlatequiJli
xoeomecatl.
Vidconbracos. mamayexoeomecatl. ayadayectilli xoco
mecad.
Vid abracada con rbol, mouicoma xoeomecatl.
Videchadadecabeca. tlaxtlapaltefthxocomecatetepotli.
Videnhiefta fin rodrign, ayocmouapamlloxocomecatl.
motqukicac xoeomecatl.
Vida, nemiliztli.yoltinemiliztli.yoliliztli.
Vjdrio o vidro. caftillan teuilocaxitl. teuilotecomatl.
Vidriero, teuilocaxchiuhqui.teuilo tecochiuhqui.
Vidueo de vides, ytlatlamanca xoeomecatl.
1
Viejo hombre de mucha edad. ueue. >
V ie jo arrugado quele cuelga las arrugaduras como gualdra-
pas, capipilcac yninacayo. caiuhquin atolli.
' Vieja mugei deedad, ylama.
Viejacofa. yeueeaua.ycoliuhqui.ycoltic.
Viejoenlaguerra, quauhueue.
Viento rezio. totoca ehecatl. molhuia ehecatl.hicoyoca ehe
catl.tetecuicaehecat!, xitetecuica ehecatl.
Vicoliuiano, hccaxo&li.ehecaxo&Ii. piaciuhtoc ehecatl.
'V ante i
Viento con agua o refriega; ehecayo qufyauitl
Viento empopa, teteputzuiaehecatl tecuitlapuiaehecat!.
Viento en proa, teixnamiqui ehecatl,
Vientode tierra enlamar, tepe ehecatl. rlaluacp ehecatl.
Viento que atrae las nuues. xopan ehecatl.
Viento eh'ual. tonal ehecatl.
Viento de oriente, -tonatiuh yquicayampa ehecatl. tla.p
copa ehecatl.
Viento de poniente, tonatiuh yaquiyampa ehecatl.
Viento meridional, amilpampaehecat/.
Viento aquilonar, ce ehecatl. y tzticehecari;.
Vientre, hitid.hitetl.
Vientre de muger, ciua y tid. ciua yted.
Vierneslo mifmo.veI.yc chiquacemilhuitlyficefeniana.
Viga por labrar, uepantli. tlaui/antli,
Vigalabrada para edificio. uetzcayotJ.tlauapalte&li.
Viga pequea tal, uetzcayotontli. tauaparedondi.
Viga que buela como c, -tlaananyotia uetzcayotl.
Viga que defcanffa en pared, tep'lptlatltocuetzcayo.ti
Viga delagar, uinopitzconi uepantli.
Viga qualquiera. uapalitl.-uapalli.uetzcayoff.
Viga pequea, uapaltonti.uetzcayotontli.
Vigilia o velada, yxtozjolizt. tozjoliztli.
Vil cofa de poco precio, amotlacot. atleypan mettg.
Vileza poco precio, atlacoyotl.amotlagoyotl.
Vecerleenelprecio, aoemodageti.
Vlacercada. tlatenantillialtepetl .tenamearepetl.
Villanoq^e mora envilla. altepemayd.
Villano no efeudero ocauallero, maceualli. tlahpaliu/.
Villano en lacrianca. xoxolopi nemi,
V illania cnla crianza, xoxolopinemiliztli,
Ymbrequalquieravara, tlacocelic.tlacoxoxouhqui,
Vimbrera avbol. iKxochacbapactli.atenuexod,
Vinagre vino corrompido, lo mifmo. vel,uino xccoe.
Vinagrera, xocouinocomid,
Vinatero que trata vino, uinonamacac.ocnamacac
V ante i,,
1
Vingeneralmetitei ocli.
Virio puro finagu, motquiticauin, am ayouin}-
Vtnoreboradoo defuanecido, amo chicauac ocli:
Vi'tiocozido. ocpauaxdi. tlatexcalhuilli.
Vino agua pie, tlaixpac odi). ocpaczquitL
Vinoefpefo de mucha hez, octetzauac,
Vinodetrigo omayz. tlaoIocdi.teuhoct.li.
Viri de manganas, cftilla texoco octli,macana ocdi,.
Vino de mici, aocdi.
Vino de ciruelas o delimones, xoco pctli, xoco vino;
Vmodepias, marzacctli.
Vino de tunas, ncchcctl;

Vino de cerezas, capuloctli.


Vino aguado, tlaayoeili vmo.ayo virio.-
Vino con miel, tachialocdi,.
Vino blanco, yztas octli,
Vinohaoque. cuzticvino.
Vino tinco, riapal viao.chichilt/c virio.'
Via lugar de vides, xocomecamili.vino mili.
Viadero q la guarda, xocomecamilpixqui. vinomilpixqi.
Viedo luga r de vias, xocomecamill.vino milla.
Virrey, rey por otro, tlahtcatixipda.
Virgo de donzella, ychpuchotl.
Virgen o donzella, ocuel ychpuchtli,.
Virginidad, uelichpuchotl.
Vihuela inftrumento mufico mecaet'l.'
Virtud geheralmte. qltiuani.yecliuani, qTnlizrii.ycctilizdil
Virtud por la fortaleza o esfuerco, chicaualiztli.tahpltiliz
tli.
Virtuofo. qtraili iyolo.yecii iyoo ueImonemieia,yecne-
t

milice.qualnemiiice.
Vifaje. nencmictniztli.nequemmachpololizt.
Vifauelo; achtond.-
Vifauela. piptontli.
Vifitar yj auer. notetlapaloa.nteciyauhquetza.nteitfa;
V-firacitaJ. otetlapaloUztli.oteciauhqualiztlLteittaUztl-i
ante i o 8c u.
VifradoaTi, tlatlapaloll.tlaciauhquetzalli.
Vifitadordeftamanera, tedapaloani.tlatlapaloani.tecauh
quetzani.onteittani,
Vifitaramenudo. notdadapaloa. nonteciciyauhquetza.
nonteiytta.
Vfib/e cofa que fe puede ver. irtoni.itualoni.irtaJon,
Vifionenfueflos. cochtlachieliztli.tlacochittalizdi.
Vion que parece de noche, youaltetzauitl.ypacmoteittitia.
Vifnieto o vifnieta. ycuitontli.
Vifojo. yxnecuiitic.
Vida, tlachializtli.teittaliztli,
Viftuano de veftiduras, tatquipialoyan. nchichialOyan,
Vituallas pa ra huefre. hitacatj.yaohitacad.
Viuela. mecaueuetl.
Vituperar. nite,papaca.nite,ptnauhtia.
Vituperado, tlapapacti.tlapinauhtilli.
Vituperio, tepapacaliztfi. tepinauhtiliztli.
Vizcocho pan dos vezes cozido. tlaxcaltotopochtli.
aj Voluntad razonable.cealiztti.cializtli. tlanequiliztl.
Voluntariofo. ceani.ciani.tlanequini,
Vofuntariofamente. cealiztca tlanequiliztica.
Votar hazer voto. nino,netoltia.
Voto defta manera, netolli.tenecol, nenetoltilizti.
Votar dar el voto. nire,teneua.
Voto defta manera, teteneua.izdi,
i j Vulgar cofa comn, callapouhqui.
Vueftracofa. amaxca.amoriatqui,amoyocauh. amococ*
cauh.

J Dlos que condene, an en, X.


X ante a e & u. 5c Z ante a e o & 13,245.
Abon. amulli.tlapaconi.
Xabonar. nitlaamulhuia.
Xabonado, tlaamolhuilli.
Xabonadura. daamolhuiliztli.
Xaboneroquelo haze. amolchiuhqui.
Xaboneroque lo vende, amolnamacac,
Xaquima de beftia, cauallotemmccad.
Xara mata conocida, dacotl.
Xaraue, tlachichiual necupatli,
^fXerga. Jo meimo es que fayal.
Xeme medida, cemiztetl.cemizticl.
Xergon. gaca quachpepechtli.
fJXimia omona.bufca mona,
ffXugofa cofa, ayo.ayoyo.ayoxaxauacric,
ffDelosquecomiecanen, Z.
Aangaao.lomefmo,
Zaqueparaagua, aeuacomitT.
Z a reo deojos, bu fea ga reo de o jos,
Zargatona. lo mifmo. vel,chi.chien.
fZebratana. tlacalhuaztli.
fjZongotear elcueioovafija por no
eftarllena, cocoxoca.
Z o r r a o rrapofa, coyotl.
Z o r r a pe quena, coy orn tli, coy opil.
T_Zumbar. nicocoloca.nih coyoca,ni xiququinaca.
Zumbido. 4 ocolocalizrii, gocoloquiztli, hicoyocaliztli-
hi coyo quizrli,xiquiquinacaliztli.xiquiquinaquiztli*
Zumbar elaueja, quiquinaca,

fT/Finis.

Solbeobono^glona.
m
Vocablo?.

CfSguefe algunos vocablos que despus dla yftpref


fonelle vocabulario cme h oreado;loscjuaes va
oraeiados por la orden del abec.

A
C ofiar a alguno.nite,cuecuechmictia,
Acucharradacofa. copichtic.
Afligido eflardealgun dolor oefcozi
miento corporal. nino,t!alteuhne-
mitia.
Alancear con lana. nite,ixili-nite,te
puztopilhuia
Alanceado.tlaxilli.tlatepuztopilhuili.
Alcanar a alguno de cuenta entendi*
do fus propoftoso yntincion, nite,y oliomati.nite,yollo
itta,fite,yztacoa.
Amollentar, bufca mollentar.
Andas de muertos, miccarlapeehtli.teroconi,
Apechugar con alguno. teuicn,eua. nire,cuitiuetzi.
Apretar mucho algunacofa. nitla,teteuhrzitzquia. nitla,te
teuhquitzqua, nirla,tlaquauhtzitzqa,nitia,tlaquauhqutz;.'
quia, nitla,tepitztzitzquia. nitla,teteppachoa, nida,mo-
tzoltztzquia, nit/a,ti/inia,
Aprouecharaotros, nitla,cneUa,ytJaicnotequixtia. notecH
pa quitta.
Apualado, tlaxilli, tlaixilli. -
rbol o pilar devnabracadadegruefb. centlacuitanaua
teclliquauitl.vel,tlaquetzalli.5cc.
Arbolo pilar de dosbraadasdegruefio, ontlacuitlanaua
teAliquaul. "&c.y afi dlos de:mas. - >
Auifar a alguno con piedad para qbiua como adebruir por
que no le uceda alg mal.per metaphoram. ti^atl yhuitl
ni Alalia. tiAtl yhuitl nicchiua.
Vocablos, 246
Arrer el horno o hogar. ni,tleuauana,
Boz rrezia tener para predicar catar o pregonar,
nijtozcatlapatic.ni.tozcachicaclicni^ozcachi
cauac,
3u ra burlando pararfepeorlacofapocoapoco.
yuan auilanauhtiuh,
-
C

Ofaque dacomezon, qquexquc, fecuecuefzotz.


Crifol en que funden metales o cofa af. tlacax
xotl.tlaatililoni.tlaatililcaxitl.
gahareo. bufcaefquiuo.
Cenogil. netianquailpioni, tlanquailpcayotl.
Are retorno cofas buenas rnalas, nitetla.cuep
cayotilia:
Da r leas a otro dla perfona o lugar para hallar
Jos, nitetla.ixtlatia.
Darbuena erdenycondcierto, nitetla uella- ?

lilia.nite,machiyotlaIiIia. nitedaxencauilia.
Degeerar,noyniimtar fu nobleza natural, aocmonolhuil.
aocmonopani.
Defafoegadoeftardealgu dolor corporal, mno daIteuh 3

nemitia.
DefcabuIIir fe de entre otros, tet/an niquizriquga.nonno,
petzcoa,nino,piagoa.
Defenca minara algunopara leburlar. nite,otlaxil"a.
Defperezar fe. no,cacatzoa,nmo.cacatzoa. ninojteteuana.
nin,aana.
Defocupadolugar.comofolaroeredad, tlalcauhyan,
DefocupadoIugar,comofala o cmara, cafticacayactlacad.
Defperezo. necacatzoliztli.neteteuanaliztli.neaanaliztli.
Deftrocar a alguno, nitIa,tzatzayana.nitla,cocotona.n]ta,
tzotzomonia,nitla,textilia.nitla,cocototza.nitla,itzeltila.
Deftrocado. tlatzatzayantt tlacccotontli. tlatzctzomo
Vocablos.
nffli.tlatextililli. tlacocototztli. tlatzclnlfll.
Deftrocador. tlatzatzayanani.tetlatzatzayanilfani.tetlaco-
cotonliani.retlatzorzomoniliani. tetlaitzeUiliani.
Deftroco .tlatzatzayanaliztli'.tlacocotonalizti.tlatzotzomo
nihztl. tlatextililiztl. tlaitzehililiztli.
Difcordar enfoque fe dize.amouelnepani\riynnotIatol.amo
centena ynnotatol, cecentetl tolatol, titotlaxinilia. tito-
tlatzouhaamotitatlatolnepanoa.
E.
|Charla culpa alque ola tiene, para efcufare.te
pan nitla,cuepa,tepannic,cuepa.
Echamiento de culpa aTi. tepantlacuepaliztK
Embaxador de grandes tenores, tlatocatitltli,
Smbiar a llamar a alguno. nire,nenotzaItia.
Emmaderarcafas.ntla,quauhtema,nitla,quai>h
caloa.nitla,quauhtzaqua,nitla,quauhtetema.
E mmallar con malla. niila tepuzmatlachiua, nitla,tepuz-
3

matlayeua.
E m peor'ar al que es corregido con la correni que e le da.
ylhuice nite,tlanalhuia.ylhuice nic,cencuitia.
Empeorarte burla burlando o poco apoco alguna cofa, yui
anauilanauhtiuh.
Endemal,del que fe goza del defaftre que a otro acaece por
lehazer regaar,y nunca fe toma en buena parte, telchi
tl.matztzanelli.atanelli.oncan ynticmatiao.oncan mitz
quetz yntotecuyo.anemoua.
Engaara alguno moflrando le otro camino ynoelqueel
querra feguir. nite,otIaxilia.
Enladrillar fuelo. nitla>xamixcalmana.
Enladrillado, tlaxamixcalmantli.
Enlofar de piedras, nitlajtztapalmana.nitlajtemana
Enlofado affi, tlatztapalmantli.tlatemantl.
Enlofado deladrilios. tlaxamixcalmantli.
Enlofado de artemofayca. tlaxiuhcalolmantli.
Enlutado cubierto de luto, necaualizmcca tlatquiua.
Ennoblecer a otro nite>mauizc otia.nite teneua,nite tIe
> >
Vocablos. 247
yotia.
Efforcado o varonil hombre, colotic.oquichtli.tiacauh,
P
Atigado o defafbfegado eftar de algu door cor
poral, nino,dalteuhnemitia.
Fuerte varn y muy efforgado. coIotic.oquichtli
tiacauh.

Ente recogida de diuerfas tierras y naciones, ta


canecnicoltjn,coatlaca.nepapandaca.

.H.
, Aliarlas cofas necetfa ras con trabajo porauer
dellascarih'a. ualteoneci yntocochca toneuh
ca.ganteoneci. ayaxcanneci.ayaxcan ytto.
Heyneci.
_ j Hazer que fe hablen los que eflan enamiftados*
mte,nenotzaItia.
Hoja de milan. tepuzamatl.tepuztlarzotzontli.
Hundirfe el montn de qualquier emilla o harinaelendi-
dofeen derredor por el fuelo. toyaui.toyaua.

X
Gualmente pelear vno con otro o dezir ynuri as
odefafiarvnoaotro. tito,neneuhcauia.
Ynuencion mia. no,tlanext.
Ynfuficienteferlacofa para loque es menefler.
acan onyeuati.acan ontlamamachiyoua. amo-
onteeuma. amotepania.
Vocablos.

Auor de pan. elirnquilizdi.tlaayliztl.cuehch-


ualiztli.tlalchiualizt.
Luciernega. ycpid.copitl.xoxotlato.
Lugar debcupadocomo plaga o ere dad. tlaca-
i, i. 'uhyan.
JL ugar defocupado como Tala o cmara, caricac.
'Lugar por donde pafan entran o falen. qnixouay.calaco-
uayan

M.

Anteca de puerco, coyamechiauacayotl. coya


me ceceyotl. coyamed ychiauaca.cyametl
yceceyo.
lAledir con aftroabio algn trecho o mirar f
i efta derechala pared o cofa aTi. nitla,ixhuia.
Merecer/o aicangarago. niquic,nopilhuia. nic,maceua,
Alitad del entero, centlacod.cendacol.
Mitad vn paco menos deja mitad, achicendacol.chicotla-
panqui.chieocendacol.
Alojarfe mucho ca yendo enelagua o Iouiendoibbre I, ni,
laqui.ni,chapani.ni,chaquani.nJ,coquiti.
Molimiento de qnalquier cofa que fe maja o muele, texiliz-
tli.tlatetzotzonalizrii.tlatexolouilizdi.
N.
Aturalnobleza o, dignidad tener, nopani, nol
huil.nonauatil.
j Naufragio padecer, nopantlanani ynacalli,
n,acallapani.
1
Negligente y defcuidado ferenlas cofas necel
rias.nitIa,tlacomati.
Noceffar deneuar, aoconquigayncepayauitl.
N o cear de Uouer, aoc onquiga yn quiauitl.

o.
Vocablos. 24S
Kden ohuen ccnciero poner a otros. nifetJa.uel
lalilia.nite^iachiyotlalilia niretla,cencaudia,
Oflano o todrio, omicendahloyan.

P.
Adecernaufragio, n aca!apani.nopan dapa-
3

nivnacalli,'
JPaffar por detras o por el lado y no por medio o!
perfonas honrradassquando eftan juntas, ta
nauac.ni,quica. tlanauatl nocontoca,
PaueiTa o ceniza de centella muerta, tlemoyonexdi, tle-
moyoti ynexxo.
Preguntar comotomandoeldichoalteftigo. nite,riadania>
, ni,tlatoana.
Procurar mala otro, nite,teonochilia. nite,tenanauatilia.

Va iada,lo mefmo*vel,yuy ulca datetzaulidichi


chiualayoti,
Quan tas mercedes te a hecho dios, cammach
mjrzicnoima yrr t/oque na'uaque.
Qu apronecha e d o . tecannn
Quiero lo yo ali, noyoliuhyauh

1

Acarfe. nino,momot/oa.nino,tataca^
Rafpa deepiga. cahllan xilotzunrli.
Requefon lo miimo, vel,mopalticaqua ta'
tetzauhtli chichiualay od.
Vocablos.
A/udarovifitaraIasmugeresparida . nire.mi.
s

xiuhcatlapaloa,
Seas dardeia perfona olugarque fe bufcan pa-
ira que no los yerre. nitetla,ixtlatia,
Sombrahazerotenerel rbol o cofa affi, ecauh
yoticac.ceualoticac.

T.
Ericia enfermedad, axixcogauiliztli.
Trecho oefpaci'o de ciento y vey nte y cinco pa-
fTos. chiquacempouallacxid ypan macuillac-
xitlcennetalolli.
Tupir algo. nida,netechpiqu?.nitla,cacatztza.
Turbarfealborotarfe la gente apedrendole o mellando
fe vnosaotrosodefonrrandofe, yuhquim matetl yuin
ti,quatul y uinti mochiua.

Aronily effbrjada perfona. colotic oquichtl,


tiacauh.
Verdecofa como el moho quefe cria enelfuelo o
enlas paredesquando llueuealgunos das fin
ceTar. amumuxtli.'
Vida maridable, nenamiftiliz nemiltli, nenamicbliz neri
cayoef.
Vifitaro faludaraas mugere paridas, nite^ixiuhcatla-
paloa,
Cuenta egunla lengua Mexicana, 249

CComicngala cuenta, fcg la


lengua mexicana,

ta. Primero de diez en diez: depues de ciento en dent;


^defpues de m c n
ayudando fe tanbien del nume-
ro menor, qudo esnecefl'ano: y ai.dez!mosonze;do
3

ze:treze &c. Y tambin, veinte y vno: veinte y dos: vein-


te y tres &c, Donde parece preceder fiempre el numero
mayor al menor,y yr fe por el multiplicando.
["En la lengua mexicana, ay tambin otros tres nme-
ros mayores,yfon:veinte;quatrodenros:ocho mil. Pa-
ra eftos nmeros mayores vfan deftas d&iones; puua
lltzuntli: xquiptlli, aunque no puedeneftarfinque les
preceda alguno de los nmeros menores,como parece-
r enla cta,EI numero menor es defde vno halla ven
te: y llegando a veinte., tornan a contar y multiplicar por
el numero menor hafta otros veinte: y llegando a ellos,
dzen.'dos vezes vente,queibnquarenta: tres vezes ve
inte, quefon Mema, Y quando multplc el numero ma
yor,ante pone el menor, como cempouall, veihte:om
pouall^quarentatepoualhjfeenta, Pero para multiplicar
por el numero menor jntamete conelmayor:fi'empre
pofponen el numero menor al mayor, dzdo: cempo-
uall oce, veinte y vnocempoualli ornme,veinte y dos
cempouallomeyei, veinte y tres &c.
a
[ Cuenta fegun la lengua Mexicana, I

<!f Y es de notarjCjue eftenumero de veinte/e va multi-


plicando delamaneraya.dichajiafta quatrocntos q u
dizen,centzuntli:y deie numera hafta ocho mizque es
el otronumero mayor,fe va multiplicando la cuenta en.
k manera ya. dicha:y affi fe multplcaefe numero ma-
y a r l e quatro.den.tos en quatrocientos, dziendo cen -
3

tzunthVquatrocientosiontzuntl, ochocientos jetzunthy


mil y dozientos &c.. Y quando ay necefidad de contar,
o,multplicar los nmeros intermedios^ deferpor ve
tes,ypor el numero menorjque es defde vno hafta vein
te po/poniendo fempre como efta dicho,e! numero me
3

noralmayor,Lamifma manera fea de guardarpara.


multpJcar de ocho mil adelte,que dzen^enxquiplli,.
ocho mil:onxiquipilli dezifes mil &c, aprouechando fe
3

de los nmeros menorespara multiplicarla cuenteante


poniendo fempre los nmeros mayores alos menores,,
como eladcho^Exemplo:paradezir ocho mily ocho-
cientos y cincuenta y dos^izen^cenxquipilli y pontzo
til.ypan ompouallommatla&I ornme: dondeparece
ala clramelos nmeros mayores ipre preceden alos
5

menores, como lavemos en mjcftra lengua.


SJ: Yes de faber que la cuenta general., que es vno: dos:
tres &c,Enefta lengua muchas vezese vara y dfereda
ealos, vocablos,, conforme ala diferencia y diuerdad q
aydecofas: y lo mefmoJera enlasparticularesquedeJla.
falenjy no es como ermueftra.Iengua,que. todo lo que fe
cuenta es por vnos memos vocablos:por q dequalqut
er cofa dezimos(contando la) vno:. dos tres &cJVlas en
efta Igua,ay dferites vocablos:y por efto feranecela-
roponer todas las diferendas que ay..
[ Para contar cofas ararn.adas:maderQS, mantas {chiles
^Cuenta fegun la lengua Mexicana. 250
papeIerceras:tabIas.*tortllas:fog;as o corct!es:hlo:peles:
canoas,barcas o nauios celos: cuchillos; candeksoco
fas femej'antes dizen enefta ma era.
3

IJVno o vna.Ce,
2 dos.ome, *
3 tres.yei.
4 quatro.aui
5 cinco.macull.
9 feys.chquace.
7 ete.chcome. ?
8 ocho.chcueiV
9 nueue.chcunairi.,
1o diez.madatl.
11 onze.matla&lionce.
12 doze.matlacl:li ornme.
13 treze.madacT:IomeiV
14 catorzcmadadlionnaui.
15 quinze.caxtulli.
16 dezifeys.caxtul once.
17 dezifetecaxtull ornme.
iS dezocho.caxtullomei,
19 deznueue.caxtullionnau
2o vente.cempoualli.
21 veinte y vno.cempouallonce,
22 veynte y dos.cempouall ornme.
23 veynteytres.cempouallome.
24 veynte y qtro, cempoualli onnaui.
n i
Cuenta fegun a lengua Mexicana*
2 5 veynteycnco.cempoual!ommaculliV
1 6 veyntey feys.cempouallonchquace.
27 veynte. y iete.cernpoueili onchicome,
2$ veynte y ocho.cempoua onchcue
29 veynte y nueue.cempouallionchcunau.
3o treynta.cempouai ommatla&Ii, L
31 treynta y vno,cempouall ommafiadli once.
32 treynta y dos.cpoualli ommatladh' ornme.
33 treynta y tres, cempouall oirmiaria&Ii omei.
34 treynta y quatro,cpouaIli ommaf la&li naui,
35 treynta y cinco.cemponalli oncaxtulli.
36 treynta y feys.cempouall oncaxtolli once.
37 treyntay fete.cempoualli oncaxroll ornme.
3S treynta y ocho .cempouall oncaxtolJ omei,
39 treynta y nueue,cempouall oncaxtolli naui
40. quarenta, ompoualli.
4 1 quarenta y vno, ompoualli once.
42 quarenta y dos,ompouall ornme,
4,3 quarenta y tres.ompoualli omei.
4 4 quarenta y quatro.ompouall onnau.
45 quarenta y cnco,ompoualIommacuill.
4 6 quarenta y feys, ompoualli onchiquace.
4 7 quarenta yfete,ompoualli onchicome.
4 8 quarenta y ocho.ompoualli onchcue.
4 9 quarenta y nueue.ompoual onchicunaui*
50 cincuenta, ompoualli ommatlacll.
51 cincuenta y vno,ompoualli ommatIatli once,
52 cincuenta ydos, ompoual mataclli ornme
53 cncuentay tres.ompouallomnatlaclomci.
54 cincueta y qtro.ompoualii ommatlath onau.
55 cincaenta, y cmco.ompouall oncaxtolli.
56 cncuentay feys.ompouaiUoncaxolionce*
Cuenta fcgun la lengua Mexicana. 251
57 cinctay fete ompouaWoncaxtoIlornonie.
4

5 cincuenta y ocho, ompoualii oncaxtolli orne,


59 dncuentaynueue,omrx)ualhonc^xtollonnau.
60 fefenta.yepoualli.
80 ochenta,nauhpouaIli.
1 0 0 ciento, macuilpoualu
1 2 0 ciento y veynte.chiqacempouar
1 4 0 ciento y quarenta.chcumpoualli.
1 6 0 ciento y lelenta.chicuepoualli.
18 o ciento y ohenta.chcunauhpouall.
2 0 0 dozientos*matlacpouaUi.

4j~Y defta manera van multiplicandojde vein-


te en veynte harta llegar aqatro cientos que di
400 zen,centzuntl

[" Para contar gallinas, veuos^cacao, tunas, tamales


panes de caftilia, cerezas^vaijas^afentaderos, frutas>
trfoleSjcaabacjaSjnaboSaXicamas, melones,bbros o>}

cofas redondas y rollizas,dz eria manera f guente.

1 fj" Vno o vna Centetl.


2 dos.ontet.
3 tres.yetefl.
4 cuatro.nauhtetl.
5 cinco.macuiltet/;
6 feis.chiquacentetf.
7 fete.chcontetl.
S ocho..chcuetetl.
9 nueue.chcunauhfet.
iO diez.matlacTet,
Qnze.matlatetlonce #
Cuenta fegun la lengua mexicana.
12 doze,matlac"ted ornme,
13 crezcmatlacletl omei.
14 catbrze.matla&etlonnau,
5 quinze. caxtoif ed,
16 dezifeys.caxtoltetl once.
17 dezfete.caxtoltetl ornme, '
18 .deziocho.caxtoltetlomei, ;
19 deznueue.caxtoltetlonnau,
20 veynte.cempoultetl.
4 o quarenta.ompoualetl.
6o fefenta.epoualtetl,
8o ochenta.nauhpoualtetl,
100 aento.macm'lpoualted.
I" Ydefta manera van multiplicado hafta llegara
$ o o o ocho mil q dizenjcenxiquipilli,&ct

J"Para cotar reglones Jfurcos de eredades, paredes, re


gleras degfonas^o otras cofas pueftaspor orde ala lar
ga,dzeu enla manera 0guente.

1 ^Vnoovna.Cempantli.
2 dos.ompantli,
3 res.epantl.
4 quatro/nappantl.
5 cnco.maculpant.
6 feys.chquacempantli,
7 iete,chicumpantli,
CfCuena fegun la lengua Mexicana. 252
8; ocho.chcuepantlu
9 nueue,chicunauhpandi..
10 diez.matTacpantl;
11 onze,matlacpantlionce..
12, doze..matlacpantlomome*
13 treze.matlacpantl omev
14 catorze.maflacpantlionnai}i.>.
15 quinze.caxtolpantl.
2o veynte.cempoualpandi,
4 o quarenta, ompoualpand, & c

CfPara cotar platcas/ermones ^apatos o cacles papel


3 r

platos,efcudHas,troxes, o celos: y eto fe enriende quan


doefta vnacofaobreotra dblada,oquando vnacofa.
es duerfao dferete de otra dzen en la manera fgute.,

t ^"Vnoovna.Centlmantli..
2 dos.ontlamanthv
3 tres.etlamant
4 quatro.nauhtlamantli..
5 cinco, macuillamantli.
6 eys.chquacentlamantln.
7 ete chcondamantli,
f

8 ' ocho.chicuetlamantl
9 nueue,chicunauhtlamandiV
iO) diez,matlacT:lamantl
11 onze.marlaclilamantlionce..
12 doze matlacT:lamantli ornme;,
+

13 treztvnatlacilamanrlomei.:
14. catorzcmatladlamantlonnauii,
15 qunzccaxtoilamantl,.
Cuenta fgun la lengua Mexicana.
20 veinte, cempouallamantli,'
4 o quarenta.orapoua'llamanti.
6 o fefenta, yepouallamantli,
8o ochenta.nappouallamantl
1 oo ciento, macuilpoualamanl&c.

Sj~Para contar papd^efteras^orallaSjmantas^pcl'c/os,


contado de veinte en veinte dzen enla manera figte.
2o ^ Veinte. CempiHi,
4 o quarenta.omipill,
6o efenta.ydpl.
8O ochenta.nauipilli.
loo dent, macuilipl.
120 ciento y vente chiquacemipli.
t

140 ciento y quarenta,chicumipU.


160 ciento y fefenta.chcuepilli.
180 dentoyochentaxhicunauipill.
200 dozientos.matlacipilli,
500 trezientos,caxtolipilli.
400 quatrocientos.cempoualpuY.
800 ocho dcntos, ompouahpilli
1200 mil y dozentos, yepoualipill
1600 mil yfe.sdetos.nauhpoualipill.
2000 dos m i l . macuilpoualipilli.
2400 dos mil y quatro dentos. chiquacepuab'pill,

9jPov otra manera cuenta folamte man-


tas de veinte en veinte,y dizen.

20 [" veinte, cenqumlli.


40 e quarenta,oriquimll.
Cuenta fegunlalengua Mexicana. 253
o fefenta yeqiamii.&c.>
f

lj"Para contar macorcas de mayz, o macorcas o pinas


de cacao, y vnas flores que fe llaman yeluxuchitl, pila
res de piedra,platanos, y derto p* de millas,como bo-
Uosque llama tzoualli. Y" otros de mayz largos como ca
utos,quc llaman daxcalmmiilli. Dizen enla manera
Agente.

1 ^*Voovna.eemoIotI.
2 dos.omolotl
3 tres, yeolod,
4 quatro.nauhoIotI.>
5 cinco macuiIolotl.,
f

6 feis.chiquaccmolod.
7 fete.chcomolotl.
S ocho.chcueolofi.
9 nueuc.chicunauholotl.
10 diez, madac olotl.
11 onze. madac olod once
12 doze madac olod ornme
13 treze. madac olotl ome
14 catorze.madac olotl onnairi.,
15 quinze.caxtol olotl.
16 tezfds. caxtol olotl once.,
17 dezifiete, caxtol olotl ornme*
18 deziocho. caxtol olotl omd.
19 dezinueue,caxtol olotl onnamV
20 veinte, tlamic.
30 treinta, tlamconmatlatli.
35 treinta y anco, tlamiconcaxtull.
o
Cuenta fegunlakttgua Mexicana.
40 quarenta.ompualli. vel^omopoualolotl. I[Y
Defta manera tomaefta cuta ala decebme;
yei. &c.
fJ'Enefta cuenta general qu emos dicho, fe de notar?
que e numero de veinte, con los de mas nmeros mayo
1
res hafta quati'ocetos, fe varan y muda algunas vezes,
'fgun la diuerfdad dlas cofas, por quequando cuentati
perfonas,en lugarde cempouaili^dzenjcentecpantljVe-
rte;ontecpantl jquarentajetecpantlijfeenta, &c .S cuen
tan mantas,papel,tomlas o pellejos, dizen, cempilli,ve
ite;omipillt, quarenta:yepilli/efenta.&e, Y Si cuta m*
tasfolamente.dizen.cenquriUijV^
renea:yequimilii,fefenta,6^c,Si cuenta macorcas de ma-
yz o piatanoSjdizen tlamjc, veinte: ya vnqu efte nurhe
ro noe multplca de veinte e veinte multiplica fe hafta ve
inte y cinco ;y treinta ,dizido. tlanirc ommatmili, veinte
y cinco; f!amcommatiacth',treinta 8cc ,como efta ya di-
cho.y llegado a efte nmero efta cuenta de ta me, veinte
torna alaotra cuta de 5po*uaffl,40.yepoualli,efta'&c f

^"Tambin es deiioar que paitado del numero de qiia-


trocientes empre anteponen a rodos los otros nme-
ros ella partcula'ypn.Exemplo cenrzuntliypanrmriac
pouall,quefon fesrentosrcenrzunrhypan caxrolpoua-
li,etecientos &c. Y lo mrfmo harn quando lleguen a c>
cho iTt,ques,cnxiquipili.Exemp!o ccnxqupih ypan
tentzunm ypanmariacpouallbquebn^ocho mil y eisc
eos.&c*

[ Dems defta cuenta general" ay oirs particulares que


fakndea;yferabenponer aqu todas las diferen#as(|
ra fegun la lengua Mexicana. 254
ay deltas
Para dezt^otro^orros dos;oros tre s.'oros qtro&c<
oizen enla manera iguente,.
tj Ocio. occe,vel,occenretl.
Otiosdos, ocome,vel,oconteri.
Otrostres, oce,vel,ocetetl.
Otros quatro. oc naui,vel^oc nauhtetk
Otros cinco. ocmacuilijVe ^oc macuiltetl.
Otros feis. occhiquac,vel,oc chiquacented.
Otros lete, oc chico me, vel,occhiconted.
Otros ocho. occhicuei,vel,occhicueted.
Otros nueue. occhicunaubveljOcchicunauhtet.
Otros diez, oc madaclii, vel ,oc matla&etl.
Otros qumze. occaxtulljVel, occaxtoltetl,&c.
para multiplicar eftac enta,la R egla ge ne ralfera
Anteponer ala R egla general ya dicha, eia partcula,
OCjComo parece por el exemplo ya puefo.

J~Para dezr lo q nofotrostdezimos de vno en vfio de


dos dos: de tres en tres, & c O para dezir cada vno fe
dos, cada vnodos;cada ynotres&c.Dizenenla ma
nera liguiente,

C[De vno en vno. veteada vnofedos cec.vel,cecetetl.


3

De dos en dos. vel,cada vbo dos.o orne, vel,o ontetl.


De tres en tres, vej,cada vno tres, yeey, vel,yeetetl.
De quatro en quatro, veteada vno quatro. nanaui, vel,
nanauhtetl.
De cinco en cinco, vel,cada vno cinco. mamacuill,vel 3

mamacuiltetl.
Defeysenfcys, vel,cada vno feys. chchiquace,vcl,chi
chiquacented
O IJ
Cuenta fegun la lengua mexicana.
D e fete en fete, veteada vno fete.chchicoome^Vel,
chichicoontetl.
De o c h o e n Qcho.vcI,cada v o odho.chichicueey. v e l ,
chtchcueetetl t

De nueue en nueue, ve> cada v n o nueucchichcunana.


iveljcbichicunanaulitetl.,
De diez en diez, veteada, vno diez, matlatlakv vef,
matlatlaftetU
De onze e onze, veteada vno onze, matlatfacl:li once-
cen.vel matlatlacletl once cen,,
a

De dozeen doze. veljCadavnQdoze.matlatlactloma


ome,vef matatlacetlornoorne,
3

Dctreze treze. veteada vno treze, matlatkalomc


ey .velimadatlacletl omeey.
Decatorzeecatof ze.veteada vnocatprze;. matlatlac
tli onnanain. Ve^matratladetl onnanaufc
D e quinze en quinze, veteada vno quinze. cacxtoiliV
veljcacaxtoletL
Dcdezifeys en dezfeys.veteada vno dezifeys.cacax-
tull oncecen, vel cacaxtultetl oncecen.,
3

De dezilete endeztete. vel,cada vno dezriete, cacax:


tull omoome vcl,cacaxtultetl orno orne.
Dedectochoendezocho, veteada vnodeziocho. ca-
caxtull omeey, vel:,cacaxtulretl omeey.
De dezinueue en deznene. veteada vno- dezitteue*
caeaxtulli onnanaui vel cacaxtulretl onnanaui.
D e veynte en veynte, veteada vno veynte, cecempoai
t vel jCecem poa IteL
De quarenta enquarenta..vel cada vno quareta.o ora
)

po ualli. vel,o ompoualretL


Deefenca enfefent^ve^cada. vnaefenfei.yeepouall
Cuenta fegun la lengua Mexicana. 25 >
vel,yeepoaIted.
De ochenta en ochenta.vel^ada vno ochenta.nanap-
p oi.aIli.vel natiappoualteri.
1

De ciento dent, veteada vno ciento mamacuilpo-


ualt, ve, mamacuilpoaltetj &c.
Y para multiplicar efta cuentaja Rega lera, Redu-
plicar las primerasfiliabasdla cuenta mayor y menor
como parece ene! exemplo ya puerto.
C[ Para dezr lo q en nueltro romce dezimos vno de
diez,vno dedoze,vno detreze.oloq dezimos ded^z
vnotde diez dos;de diez tres &cdtzen defta manera.
Vno de diez. vel,dedez vno.ymmatla&i ce vel,
4

ymmatladetl.ctetKveljymmatlactlamtl^criamatl.
De onze vno, vel,Vno de onze, ymmatladl once ce.
vel,ymmatlac"i:etl once,centeri.
Dedozevno.vef,vno de doze.ymmatIac"Hi omomc
ce. vel,y mmatlaftetl omome,centetl.
De treze vno. vel,vno de treze.ymmatla&l omey,ce..
ve,ymmatlaa:eri omey jcenrcd.
Deearorze vno, vel, vno decatorze. ymmatla&li ona
i^e.vel.ymmatlaftetlonnauijCentetU
De quinze vno. vel,vnode quinze, yncaxftittf,ce,vef,
yn caxtutteti centeth
De dezieys vno.vef, vno de deziiy^yncaxtulli once,
ce>vel, yn caxtuttetl once,centetl.
De dezilete vno,vef,vno dedeziliete.in caxtulliomo
me,ce. vel,yn caxtutetl omome,centetL.
Dedeziocha vno.vel,vno de deziocho.yn caxtullio-
rney,ce, vel,yn caxtutetl omey,centetl,
Dedezinueue vno.vel,vno de dezinueue.yncaxtuJt
nausee, veLyn caxtutetl onnauicentetL
Cuenta fgun la lengua Mexicana.
Deveyute vno.veI,vno de veynte.yn cempoual,ce
vel,yn cempoualtetl>centet!.
Dequarenta vno,vel,vno de quarenta.y nompouailt
ce.vel,ynompoualtetl centetJ.vel,yn ompoiiallarnat,
5

centlamantli.&c,
}' Para dezir lo que nofotros dezimos el primero.el e
gundoxl tercero:elquarto;el quinto .&c, ante ponen a-
la cuenta general,quees,ce,ome,vel,centeri,ontetl. vel,
centlamantl^ontiamanthjefta di#ion,ync,y dzen def
ta manera.
["E1 primero.inc ce.vel,inccetetl. vel.ynic,ctUmTli.
El egudo.ynic orne. vel,inic onterl.uel, ymc tlamt
El rercero.ynic yey. vel,yn.cyetecl,vel,ynicyetlamatl.
Elquarto. yncnaui. vel,ynH:nauhttl. vel,ynicnauh
tlamantli.
El quinto.ync mactrilli, vel,ync macuiltetl, vel,ynic ma
cuiilamanr.
El fefto. ymc rhiquace. vel,y nic,chquacentetl. vel, ynic
chquacen tlamantli.
Elfeptmo.ynic chicom?.ve!.ync cfocontet!. vel, ynic
chiquacentlamantb.
El o flauo. ymc chicuei.vel,yncchcuetetl. vel,ynjc ch-
cuelamandf.
El nono.ync chcunaun.vel,ynic chcunauhtetl.velync
chicunauhtlam antl
El dedmo. ynic matla&l. vel,ync matla&etl. vel,ync
matiafllamantl.
Ei qunzcno.ync caxtallvel,iic caxtuted. veinte cax
tullamantl '.
1

El veinteno .ynic cempoiiall?, vel,ync cpoualtetLvel,


ynic cempouallamandj, & c
Cuenta fegun la lengua Mexicana, 256
I [ Para dezir vna vez idos vezestfres vezes &c.dtz
defta manera.

J"Vnavez.ceppa,
Dos vezes.oppa.
Tres vezes ,yexpa,
Quatro vezes.nappa.
Cinco vezes.maCuilpa.
Seis vezes. ehiquaceppa.
Siete vezes.chicuppa.
Ocho vezes.chcuexpa.
Nueue vezes, chcunappa.
Diez vezes.matlcpa,
Onze vezes. matlacpa once,
Doze vezes.mdacpa ornme.
Treze vezes.matlcpa ome,
Catorze vezes.matlcpa onnaui
Qjuinze vezes.caxtulpa.
V e i n t e vczes.cempoualpa
Treinta vezes .cempoualpa ommadacpa
Qparenta vezes,ompoualpa.&c.

]~Y aTi de todos los otros nmeros menores y mayo


res poniendo al cabo efta fliaba,pa

J* Para dezir,cada fendas vezes:cada dos vezescada


tres vzees &c,dzen defta manera.

}" Cada fendas vezes,ccceppa.


cagados vezes, ooppa.
Cada tres vezes.eexpa.
Cada quatro vezes nanappa.
t
Cuenta fegun la lenguaMeticam*
Cada dnco vezes. mamacuilpa.
Cada feys vezes. chichquaccppa.
Cada lete vezes.chchicooppa.
Cada ocho vezes. chichicueexpa.
Cada nueue vezes. chchicunanappa.
Cada diez vezes. matlatlacpa.
Cadaquinze vezes. cacaxtulpa.
Cada veynte vezes,cecempoualpa.
Cada treynta vezes,cecpojualpa omina
tladacpa.
Cadaquarenta vezes. o ompoualpa.
Cadadncuenta vezes. o ompoualpaom-
matlatlacpa.
Cada fefenta vezes. ye.epouaIpa.
Cada ochenta vezes. nanappoualpa.
Cada cen vezes. mamacuipoualpa*&c.

j"Para dezir lo que nueftro caftellano dczimos.otra


vez:otras dos vezes; otras tres vezes.&c dizcn enef-
ta manera.
IJ"Otra vezocceppa.
Otras dos vezes, oc oppa.
Otras tres vezes, oc yexpa.
Otras quatro vezes. ocnappa.
Otras cinco vezes. oc maciulpa.
Otras feys vezes. oc ehiquaceppa.
Otras fete vezes, occhicuppa.
Otras ocho vezes. occhicuexpa.
Otras nueue vezes, occhcunappa.
Otras diez vezes. oc madaepa.
Cuenta gunla lengua Mexicana. 357

Otras onze vezes.ocmatlacpa once.


Otras doze vezes.ocmatlacpa ornme
Otras treze vezes.ocmatlacpa omei.
Otras catorze vezes.ocmatlacpa onnaut,
Otras qunze vezes.oc caxtolpa,&c.
" Para dezr lo que en nueftro romance dezimos,o-
trascadafendas vezes:otras cada dos vezes.'otras ca-
da tres vezes.&cdzen all.
^Otrascadafendas vezes. occeceppa.
Otras cada dos vezes.oc ooppa.
Otras cada tres vezes.oc eexpa.
Otras cada quatro vezes.oc nanappa.
Otras cada cinco vezes.ocmamacuilpa.
Otras cada fes vezes.oc chchquaceppa.
Otras cada fete vezes.occhichicooppa.
Otras cada ocho vezes.oc chichicueexpa.
Otras cada nueue vezes ,oc chichicunanappa.
Otras cada diez vezes.oc matladacpa.
Otras cada onze vezes,oc matlatlacpa once.
Otras cada doze vezes.ocmatlatlacpa ornme
Otras cada treze vezes. oc matlatlacpa omei.
Otras cada catorze vezes.oc matlatlacpaonna..
Otras cada quinze vezes. occacaxtolpa.
Otras cada veinte vezes.oc cecempoualpa.
Otras cada treinta vezes.occecpoualpa omadatlacpa
Otrascada quarenta vezes.oc oompoualpa.
Otras cada fefenta vezes.oc eepoualpa.
Otras cada den vezes.oc mamaculpoualpa
C Para dezr loque nofotros dezimos,en vna parteen
dos paites; en crespartes &c.dizendefta manera.
P
Cuenta fegun la lengua Mexicana;

C E n vnaparte ceccan>
t

Endos partes, occarf.,


En tres partes.yexcart 4

En quatro p'rees.nauhcanv
En cmco partes.macuilcan*
Enfeis partes* chiquaceccan.
En fete partes, chicoccan*
En ocho partes, chicuexcan.
En nuee partes, chicunuhcan; 1

En diez parces,matlaccan,.
En onze partes, matlaccan once^eccan* v ;

En doze partes, matlaccan ornooccan*.


En treze partes, matlaccan omeexcan,
Encatorze partes. matlacconanauhcV
En quinze partes, caxtolcam.

En veinte partes.ccmpoualcan.
En treinta partes., cpoualca ommatlacca.
En quarenta partes, ompoualcar?.
En fefent partes., yepoualcan.
En ochenta partes, nappouaican..
Enden partesanacuilpoualcan, &c..
flfParadezr, en otra partee otras dos prtele otras
tres partes &c, aade v n ^ a l numero paTado^enefia.
manerai

C E h otra partcoc cecean.


j3n otras dos partes, ococcan;
En otras tres partes, oc excan.
En otras quatro partes, ocnauhcan.
En otras anco partes.oc macvjican.
En otras fes prtes.'oc chquaceccarv
Cuenta gunla Ien gua Mexican^ 2$$

E n otras {fete partes, occhcocean.


En otras ochopartes. occhicuexean.
En otras nueue partes, oc chicuna whcan.
Eri otras diez partes, oc matlaccan.
En otras onze partes.oc matlacc oncecca*
En otras, doze partes, ocmatlacc omocc
En otras trezepartes, oc matlacc o mexc
En oti s catorze partes, oc matlaccan ona
nauhcan.
En otras quinze partes, oc caxtulcan.
En otras veinte partes, oc cempoualcan.
En otras treinta partes, oc cerapouak om
matlaccan.
En otras quarenta partes, oc ompouaicaii*
En otras ielenta partes, ocepoualcan. ..
En otras cien panes, oc macinlpoual
4"Paradeziro queennuellrocaftellano dezimosen
cada vnap arte.cn cada dos partes; en cada tres partes;
en cada quatro partes &cdizen defta-manera,
j En cada vna parte .ceceen^ vel^cececcan.
En cada dos partes, ooccan.
Encada tres partes.eexcan.
Encada quatro partes .nanauhcan.
Encada cinco partes .mamacuilcan.)
Encada ieis partes .chichiquaceccan.
Encadafietepartes.chichicooccan.
Encada ocho partes.chichicueexcan.
- Encada nueue partes, chtchicunanauhcan
Encada diez parces.marlarlaccan. m
Encada onzepartcs.maflatlacc ocececc.
Encada doze partes, marlatlaccomoocc
En cada treze partes.niarlariac omeexc.
F j
Cuenta gun Ialengua mexicana.
En cadacatorzer>tes marlatlaccrianauhca..
t

Encada quinze partes.cacaxtulcan.


Encadavente partes.cecempoualcan,
Encada treinta partes.cecempoualcan ommatladacci.
Encada quarenta partes.oornpoualcan.
Encada eenta parres,eepoualcan.
Encada cen partesanamacuilpoualcan.
IfPara dezir lo q en nueftro caftellano dezimas,otros
tanto;dos tanto ;tres tanto; quatro canto &c. dizen era
efta manera.
^Qtrotanto.oc no ixquich, v el occeppa ixquich.
A

Dos tanto.oppaixquicfi^
Tres tanto, yexpa ixquich.
Quatro tanto, nappaixquich.
Cinco tanto.macuilpa ixquich.
Seistanto.chiquaceppa ixquich*
Siete tanto, cheuppa ixquich.
Ocho tanto, chcuexpaixquich.
Nueue tanta, chicunappa ixquich.
Dieztanto.matlacpa ixquich.
Onze tantp.matlacpa onceppa xquch.
Doze tanto, matlacpaomoppa ixquich. ;
Treze tanto, matlacpa omexpaixquich.
Catorze tanto.matiacpa onnappaxquic.,
Quinze tanto,caxtolpa ixquich.
Dezfes tanto.caxtulpan onceppaixqui'eh.
Deziete tanto.caxtulpa o mopp a ixquich,
Dezocho tato.,caxtulpa omexpa ixquich.
Deznueue tanto, caxtulpa onappa rxqch,
V einte tanto.cempoualpa ixquich.
Qjarentatanto ompoualpa xqurdh 3?cv
Cuenta fegun la lengua Mexicana'. 259
J"ParadezJ loque ennueffroromcedezimoSjVna
vez vno; dos vezes dos;tres vezes tres; quatro vezes
qtro.&c.dzen ella marera.
tj" V na vez vno.ceppa ce. vel^ceppa centn*.
Dos vezes dos.oppa ome.veljoppaonteth&c*
Tres vezes tres.yexpa ye
Quatro vezes quatro.nappanau.
Cinco vezes cinco.maculpa macuilli
Seis vezes fes. chiquaceppachquace.
Siete vezes lete, chicoppa chicme.
Ocho vezes ocho.chcuexpa chicuey.
Nueue vezes nueue. chicunappa chicunau..
Diez vezes diez matlacpa matlati &c.
f

Para dezir lo que nueftro caftellano dezimos, am


bos ados :todos tres todos quatro. &c.enlas cofas q fe
cuentan porjCeome.yd, dizen defta manera.
Ambos ados.ymomextin.
Todos rres.ymeixnnv
Todos quatio.ynnauxrin
Todos cinco, ymmacuilixtn.
Todos feis.ynchiquacemixtn.
Todos fete, ynchcomexrin
Todos ocho, yn chcuexnh.,
Todos nueue. yn chicunauixnn*
Todos diez, ymmatlac xtin..
Todos onze, ymmatlac ixtin once.
Todos doze. ymmatlac xtin omomenv
Todos treze, ymmatlac xtin omdn.
Todos catorze.ymmadacxtn onnauif*
Todos qunze.yncaxtulrxtn.
Para las cofas q fecut" parcetet^otetketet, x*e.qs
cutagtn^ral^vnidoa efa grieular^dir 9fta manera
Cuenta fegunfolengua Mexicana. 260
^Arnbos ados. y Qnteixtrx.
Todos tres, ymeteixin.
Todos quatro.ynnauhtextn. Cj

Todos cinco.yn macudteixti'n.


Todos eis, yn chiquacenteixti.
1 odos fiete.yn chiconteixrn.
* odos ocho, ynchiciieteixfin,
Todos nueue.yn rficunauhteixtm.
Todos diez, yn matla&eixa'n.
Todos onze. ymmatlafteixtin once.
Todos doze. ymmatJadeixtin omome.
Todos treze. ymmaaa&eixa'n omei.&c
^"Enlas cofas que enla cuenta general, fe cucn tan por,
cciitiamanrijOndamanri^edamanth^cScc. dizen cne fia
cuenta particular, defta manera.
yondamanixt.
rmnixn.
'Todas quatro cofas, ynauhtlamanxti.
~,y Toda* cinco fas.ymacullamanxti.
Todas feis coas.ychiquacentiamanixtt
To4as fete cofas, ychicontlamanxti.
Todas ocho cofas.ychicuedamanixti.
r
' Todas as,ychcunauhdamanxti.
' Todas diez as.ymatactUm mixt
. Todasonzecofas.ymatiactlainanixtioce.
T o i a s do ze cofas. yraadacda ma nixr o mo me.5rc.

[Ben?dto5ccl3rtas & fapientfa 8c gra


iaruacto: honor virt9 8c fortitudo deo nro,
irdbculafeeubru^Amen.
boirrs * gknt'a te rtuef*
tro fcor efu xpo y de ubdta madre cj fe
ba la prefente obra; la ql fue compuerta por el
muy reuerdo padre fray Allo 3 molma.>
Imprimi ie la muy grade & ngne y
muy leal ciudad de Mexico,en cafa de
Iu pablos^co licencia del IUuirfl'i
mo eor D 5 Luys de Velafco
. Viforrey y Gouernador afta
Nueua Efpaa,y de la A
dcia Real q ella ref
de* Yafimifmoc
licencia del Reue
rendlTmo Se-
or do fray
Alfode
tvlon
tufar porlagradade Dios Afcobfpo met
tt'flimo 31a dicha dudad de Vlexico.Fue
vifta y examinada elfo prefente obra
por el reuerdo padre frayFrancif
de Lihtorne, Guardian del
moneftero de fant Frandfco
de Mxico, y por el Reue
redo padrefray bemar
dio ct Sahagu, dla
dichaord aqu
>

el exam delta
!
fijeomerido.Acabo c
mpnmr a qtro di
BIBLIOTECA NACIONAL

BN ILIIMIIII
1001917472

También podría gustarte