Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAOL-LATINO
DICCIONARIO AUXILIAR
ESPAOL-LATINO
Diccionario auxiliar espaol-latino para el uso moderno del latn - Baha Blanca :
Instituto Superior Juan XXIII, 2007.
1250 p. ; 23x17 cm.
ISBN 978-950-9771-34-5
BAHIA BLANCA
Iesu Christo,
Verbo divino, veritatis ac vitae fonti perenni,
hoc recentis latinitatis lexicon
auctor ex animo et perlibenter dedicat.
PROLOGO
Con el presente diccionario deseo ofrecer una ayuda a quienes cultivan o aspiran a cultivar el
uso del latn como lengua viva.
S perfectamente que hay quienes rechazan de plano o miran de reojo la enseanza o estudio
del latn al que consideran idioma definitivamente muerto. Ms animadversin experimentan
varios hacia el uso del latn como lengua viva, viendo en esto una utopa.
No entro en semejante discusin. Solo remito a mi trabajo Latn hoy?, publicado en Roma
a nombre del Instituto Superior Juan XXIII en el ao 1999. En ese libro puntualizo signos de
renacimiento del latn, tanto en el mbito escolar curricular como en el mbito extraescolar,
en varios pases de Europa (Austria, Blgica, Suiza, Polonia, Suecia, Finlandia, Holanda, Alemania ...) , en los Estados Unidos de Amrica e incluso en algn pas africano (Senegal y Nigeria, en Africa Occidental).
La problemtica del latn se centra en su inadecuada didctica. Por tal motivo se propicia hoy
una didctica del latn que, como dice Antonio Traglia, lleve a un conocimiento profundo del
mismo, no solo a travs de la lectura y estudio de los autores, sino tambin a travs de la produccin(cf Mir y Calvano, p. V). En mi estudio Latn hoy?, despus de afirmar que la ms
moderna didctica de las lenguas reconoce como bsico el principio que para aprender una lengua es indispensable usarla: usarla asiduamente (p. 124), advierto que omitir las referencias
a la lengua nativa del alumno y transferir cada vez ms su actividad mental a la lengua que se
quiere hacerle aprender, se ha vuelto un axioma del aprendizaje prctico (ib.).
No es el caso de que me explaye aqu sobre esto. Remito, pues, nuevamente a mi libro, cuyo
texto ntegro se puede encontrar en Internet (www.juan23.edu.ar. Hacer clic en Institucional
y luego en Publicaciones en el recuadro Nuestro Rector. El primer libro que aparece es
justamente Latn hoy?).
La elaboracin del presente diccionario me requiri, si bien con varias interrupciones, unas
dcadas de consultas y recoleccin de datos. Los libros y revistas de que me val son los que
constan en la bibliografa.
Se trata de un trabajo de recopilacin. No acu neologismos ni giros latinos. Tan solo, en varias ocasiones, apliqu el recurso de una estricta analoga para aadir voces derivadas de otras
indicadas por tal o cual autor, mxime si eran voces de origen griego.
Hago notar que para gran parte de los lemas, las fuentes utilizadas fueron varias. As, v. gr.,
para publicidad fueron las siguientes: Lexicon Recentis Latinitatis, Perugini, Mir y Calvano,
Vox Latina fasc. 87, Bacci, Blnquez Fraile, Pittno, Chiesa, Ivenis 95 V 12 y 95 VII 3.
Obviamente, un diccionario y especialmente un diccionario que mira a aggiornare con neologismos o nuevos giros un idioma que exhibe tanta prestancia literaria e histrica como es el
latn, reclama a tal efecto enriquecimientos cuidadosos y que debieran llevarse a cabo sin solucin de continuidad, dado el constante y extraordinario avance cientfico-tcnico de nuestra
cultura y consiguientemente de nuestra habla.
El mo es un modesto aporte, pero hecho con el mayor esmero que me fue posible. Se aade
a otros dos aportes mos en favor de la causa latina. Son ellos:
- el n 3 de Cuadernos del Instituto Superior Juan XXIII, que lleva por ttulo: Latinae voces
locutionesque cum Hispano sermone comparatae (Baha Blanca, Instituto Superior Juan
XXIII, 1981; 29 p.);
- el libro titulado Vivae Latinitatis voces locutionesque e scriptis Magisterii Ecclesiastici collectae
et cum sermone Hispano comparatae con el correspondiente Supplementum libri cui titulus
Vivae Latinitatis voces locutionesque. Index cunctarum vocum in praefato libro relatarum
(Baha Blanca, Instituto Superior Juan XXIII, 1994; 337 y 23 p., respectivamente).
Con todas las fallas y lagunas que sin duda tiene, este diccionario para el uso moderno del latn
es el primero del gnero para hispanohablantes. Por lo menos, no me consta la existencia de
otro semejante en Espaa o Amrica Latina. Ojal otros autores, con ms competencia que yo,
encaren trabajos similares en favor de un idioma que fue universal ayer y que todava a mediados del siglo pasado fue propuesto como lengua cientfica internacional; que es el sustrato
de nuestro propio idioma y dems idiomas romances; cuyo estudio es altamente formativo en
s y por los valores que vehiculiza y enfatiza; que es considerado capaz de aportar hoy notables
beneficios a la cultura cientfico-tcnica y al mismo mbito empresarial. Incluso hay quien lo
ve como un hermano de Internet, capaz por ende de tender puentes y demoler barreras. En el
artculo de Internet titulado Lingua Latina in Interrete triumphat (el latn triunfa en Internet),
se pone de relieve justamente esto:
Sin duda, la capacidad para facilitar la comunicacin y tender puentes entre distintas culturas
es el rasgo definitorio del latn e Internet. Dos hermanos que, aunque se lleven entre s unos
cuantos aos, no pueden ocultar ser hijos de un mismo padre: la demolicin de las barreras
entre las gentes de todo el orbe.
Me place hacer constar que emprend la ardua tarea de este diccionario accediendo, gustoso,
a un pedido que, all por la dcada de 1960, me hiciera un Hermano en la Congregacin Salesiana, el P. Gregorio Conrat, Ecnomo de la Editorial Don Bosco de Buenos Aires. En realidad, l simplemente me haba pedido compilar un pequeo lxico latino, para aadirlo luego
como Apndice al Diccionario de la Lengua Latina del P. Salesiano Luis Macchi (Buenos
Aires, Editorial Don Bosco, 5 ed., 1958), del que estaba prevista una nueva edicin. Sera algo
as como el Piccolo Lessico del linguaggio tecnico, scientifico, sportivo moderno que figura,
como Apndice al Dizionario Italiano-Latino de Oreste Badellino (Torino, Rosenberg & Sellier,
edizione speciale, 2 reimpr., 1964). Pero, como trahit sua quemque voluptas (Virgilio, Eglogas, II, 65; a cada cual lo arrastra su propia aficin), me complaca en ir anotando, constante
y seguidamente, cuantos vocablos y expresiones de latn moderno encontraba en revistas y libros. Y as, el pequeo lxico lleg a convertirse en el actual, ms bien voluminoso.
Me agrada hacer constar, por ltimo, que el punto final a este trabajo, lo puse, casualmente,
en la fiesta litrgica de San Juan Bosco de este ao 2007. Fue una feliz coincidencia, no solo
por tratarse del fundador de la Familia Salesiana, a la cual me honro en pertenecer , sino porque Don Bosco, a quien la Iglesia llama Padre y Maestro de la Juventud, fue tambin un
autntico humanista. En 1884, Len XIII, eximio latinista, refirindose a una splica escrita
en latn por el mismo Don Bosco, le coment al cardenal Nina: Me gusta el latn de don
Bosco. No es ciceroniano, pero es correcto y sencillo y, al mismo tiempo, pulcro. Cuando el
Cardenal se lo cont a don Bosco, le pregunt si haba estudiado literatura. S -le respondi
don Bosco-. He ledo todos los clsicos latinos y con los mejores comentarios. Y le dio una
retahla de obras y autores (cf Memorias Biogrficas de San Juan Bosco, Madrid, Central Catequstica Salesiana, 1988; vol. XV, p. 374 y vol. XVII, p. 123).
Bajo los auspicios de don Bosco, confo, pues, el presente diccionario auxiliar espaol-latino
para el uso moderno del latn a la comprensin y benevolencia de los eventuales usuarios,
agradecindoles de antemano las observaciones, crticas y sugerencias que tuvieran a bien
hacerme.
Baha Blanca, 31 de enero de 2007.
BIBLIOGRAFIA
ALBERT Sigrides, Cottidianum Vocabularium Scholare (Theodisco-Latinum, LatinoTheodiscum, Francogallico-Latinum, Latino-Francogallicum), Saraviponti -Saarbrcken,
editio secunda, 2001.
CALONGHI Ferruccio, Dizionario della Lingua Latina, vol. I Latino-Italiano, Torino, Rosenberg & Sellier, 3 ed., 1960.
EGGER Carolus, Latine discere iuvat, Citt del Vaticano, Libreria Editrice Vaticana, 4 ed.,
1986.
EICHENSEER Caelestis, Libellus textualis phonocasetae septimae Dialogorum de rebus
recentioribus, Saraviponti, editio secunda, 2004.
Lexicon Recentis Latinitatis (editum cura Operis Fundati cui nomen Latinitas), Libraria
Editoria Vaticana in Urbe Vaticana; vol. I A-L, 1992; vol. II M-Z, 1997.
LEWIS Charlton T., A Latin Dictionary for Schools, Oxford at the Clarendon Press,
reprinted, 1964.
Lingua Latina in Interrete triumphat (el latn triunfa en Internet).
LUCIANO Luigi, Vocabolario Italiano-Latino, Bologna, Casa Editrice Prof. Riccardo Ptron, 1962.
MARIANO Cosimo, Nuovo Dizionario Italiano-Latino, Milano-Roma-Napoli-Citt di
Castello, Societ Editrice Dante Alighieri, 18 ed., 1964.
MARTINEZ FIGUEROA Pedro, Lingua latina non mortua est in interneto (Cien trminos
computatrales aprestados por Dracn, seudnimo de Konrad M. Kokoszkiewicz).
MIR Josephus Maria, Nova Verba Latina, Barcinone in Aedibus Librariis Claret, 1970.
MIR J. - CALVANO C., Nuovo Vocabolario della Lingua Latina (Italiano-Latino LatinoItaliano), European Language Institute, Castelfidardo (Ancona) e Arnoldo Mondadori
Editore, Milano, 1986.
TONDINI H. - MARIUCCI Th., Lexicon novorum vocabulorum, Roma-Parigi-TournaiNew York, Descle & C., 1964.
Vocabula computatralia (en Internet).
ALONSO Martn, Enciclopedia del Idioma, Madrid, Aguilar, tomo I A-CH, 1 reimpr., 1968;
tomo II D-M,1958; tomo III N-Z, 1958.
ADVERTENCIAS
En los lemas, he privilegiado las voces iniciales con sus sinnimas, prefiriendo en lo posible
las ms cortas. Tambin di la precedencia a las locuciones ms cortas.
En muchos lemas aparecen distintas voces y locuciones consignadas en una u otra fuente. De
tal manera resalta la ductilidad y flexibilidad del latn. El lector, a su vez, tiene la posibilidad
de elegir la opcin u opciones que prefiera.
Acentuacin
Todas las palabras de dos slabas tienen el acento tnico o prosdico sobre la penltima. Tal
acento no se marca.
En cambio, todas las palabras de tres o ms slabas llevan marcado el acento ortogrfico sobre
la penltima, si es larga (v. gr. b); sobre la antepenltima, si es breve (v. gr. c).
En latn, el acento no cae nunca sobre la ltima slaba ni antes de la antepenltima.
Como simple recurso didctico, se indica el genitivo -us de los vocablos de la cuarta declinacin para que no se confundan con vocablos de la segunda declinacin. En los dems casos,
se indica o se omite libremente la desinencia del genitivo.
Un detalle que puede llamar la atencin: el dativo de liquis, en este diccionario se escribe licui, siguiendo el ejemplo de Mir y Calvano; otros autores, como Pavanetto (cf p. 67, nota 3),
prefieren escribir alcui, tomando -cui como bislabo y no como monoslabo.
En los vocablos derivados del griego, se contempla en el presente diccionario, tanto la pronunciacin caracterstica del latn, como la propia de aquel idioma: geomtria y geometra,
democrtia y democrata, theosphia y theosopha, etc. Algn autor, como Perugini,
adopta por regla ordinaria la pronunciacin griega. Los ms, al parecer, prefieren la pronunciacin estilada en latn. Ntese que tambin en castellano hay varias voces de doble acentuacin autorizada: antinomia y antinoma, cardiaco y cardaco, demoniaco y
demonaco, simoniaco y simonaco, utopia y utopa, etc.
Cabe advertir, finalmente, que los signos ortogrficos son optativos. Responden a una finalidad
didctica.
Letras iniciales
Por ms que en latn est difundida la costumbre de escribir con inicial mayscula los adjetivos
derivados de nombres propios, en este diccionario ellos aparecen con inicial minscula, en sintona con la modalidad de los idiomas romances. Y as, pasteuriano (y no Pasteuriano) more
purgare, para la traduccin de pasteurizar; cartesianismus (y no Cartesianismus) para cartesianismo; voltiana (y no Voltiana) mensura para voltio, etc.
Con inicial minscula aparecen tambin escritos los nombres de sistemas filosficos o literarios, como asimismo los de movimientos polticos y sociales . Ej.: marxismus, nazismus,
hellenismus, latnitas, sexcentismus, gallicismus ...
Aparecen igualmente con inicial minscula nombres de religiones y sus seguidores, como
tambin nombres de miembros de rdenes o congregaciones religiosas. Ej: islamismus o relgio islmica, islamticus; anglicanismus o anglicanorum relgio; frater o sodalis franciscalis; iesuita o sodalis societatis Iesu; sodalis o socius salesianus ...
Los ejemplos recin aducidos provienen de autores de nota, como Chiesa, Mir y Calvano,
Badellino, Perugini. En esos mismos autores, sin embargo, la norma de la inicial minscula
no es taxativa.
En este diccionario la inicial mayscula queda reservada para los nombres propios o los nombres comunes usados como propios, tales como los nombres de naciones y pueblos. Y as, por
ej., Italia, ae; Itali, orum, pero itlicus, a, um.
Gnero
En la mayora de los sustantivos que tienen un gnero masculino y otro femenino, se hace
constar tan solo la forma del masculino. Por otra parte, la forma del femenino suele ser fcil
obtenerla de acuerdo a las normas morfolgicas del latn. Ej:
alumnus, i m
vnditor, ris m
alumna, ae f
vnditrix, cis f
ablativo
abreviatura
acusativo
adjetivo
adverbio
Aeronutica
Agricultura
Anatoma
aproximadamente
Armamento
Arquitectura
Astronoma
Automovilismo
Biologa
Botnica
Cinematografa
coloquial
Comercio
dativo
Deportes
deponente
Derecho
Derecho Cannico
despectivo
diminutivo
Economa
Electricidad
Electrnica
Esgrima
etctera
exclamativo
femenino
femenino plural
figurado
Ferrocarril
Filologa
Filosofa
Fsica
Fisiologa
femenino y masculino
Fontica
Fotogr
gen
Geol
Geom
Gram
hab
Herld
Impr
indecl
indic
inf
Inform
intr
Ling
Liturg
Lg
m
Mar
Mec
Med
mf
Mil
mn
mpl
Ms
n
npl
nom
Opt
Pat
pl
pot
Pol
por ej
por ext
pp
prop
Psicol
Qum
Radio
Radiotecn
Fotografa
genitivo
Geologa
Geometra
Gramtica
habitante/s
Herldica
Imprenta
indeclinable
indicativo
infinitivo
Informtica
verbo intransitivo
Lingstica
Liturgia
Lgica
masculino
Marina
Mecnica
Medicina
masculino y femenino
Milicia
masculino y neutro
masculino plural
Msica
neutro
neutro plural
nominativo
Optica
Patologa
plural
potico
Poltica
por ejemplo
por extensin
participio pretrito
proposicin
Psicologa
Qumica
Radio
Radiotecnia
Rel
Ret
Sin
sinc
sing
sobrent
subj
sust
Teat
Tecnol
Telec
Teol
tr
TV
v.
v. gr.
Zool
Religin
Retrica
sinnimo/s
sincopado
singular
sobrentendido
subjuntivo
sustantivo
Teatro
Tecnologa
Telecomunicacin
Teologa
verbo transitivo
Televisin
vase
verbi gratia, por ejemplo
Zoologa
abaniquero: (el que hace abanicos) flabellorum pifex (-fcis m) vel rtifex (-fcis m) //
(el que los vende) flabellorum nstitor vel
vnditor (-oris m). Sin: flabellorum propla.
abacial: abbatialis, e.
baco: (tabla o cuadro para el cmputo) bacos, i m. Sin: tbula calculatria // (Arq, parte
superior en forma de tablero que corona el
capitel) bacos.
abad: abba vel abbas, tis m. Sin: coenobiarcha. Uso: nombrar a uno -, abbatem liquem
dcere.
abajo: - el rey!, rex preat vel moriatur!; la repblica!, res pblica finem hbeat!
19
abecedario
abecedario: (alfabeto) alphabetum, i n. Sin:
abecedrium // (serie de las letras de un
idioma) litterarum ordo (-dnis m). Sin: ltterae, arum fpl // (cartel con las letras del alfabeto) tbula (-ae f) elementria. Sin:
litterarum tabella vel tbula; tabella abecedria // (libro con las letras del -) litterarum vel
abecedrius libellus // (lista en orden alfabtico) index (-dcis m) in ltteras digestus. Sin:
index litterarum rdine dispsitus.
de la tierra) terrae hiatus (-us m) // (profundidad) profundum, i n. Uso: - del mar, del
ocano, maris, ocani profundum // (diferencia grande entre cosas, personas, etc.) hiatus,
us m. Uso: - entre las reas del llamado
Norte desarrollado y las del Sur en vas de
desarrollo, hiatus regionis sic dicti orbis septentrionalis progressi atque australis adhuc
progredientis.
abjuracin: abiurtio, onis f.
abedul: betulla, ae f.
abejero: apirius, ii m.
abrebotellas
munus (-nris n).
abominable: abominbilis, e.
abono: (accin y efecto de abonar) laetamintio, onis f // (sustancia con que se abona)
laetamen, mnis n.
abordable: adbilis, e.
abrebotellas: extrculum, i n.
21
abrelatas
abrelatas: aprculum, i n. Sin: aprculum
pxidum; (instrumentum vasculorum vel
capsellarum) apertivum.
abrochadura, v. abrochamiento.
abrochar: (cerrar o unir con broche o broches) infibulare vel infiblare. Sin: uncinare;
fbul vel fbulis retinere // (cerrar o unir con
botones) glbulis astrngere, constrngere,
conctere; v. abotonar.
abrogador, v. abrogatorio.
abreviatura: (compendio o resumen) compndium, ii n // (representacin de una palabra por medio de una o varias de sus letras)
abbreviatura, ae f. Sin: signum compendiosum; nota compendiria; simplem nota; ltterae stenogrphicae fpl. Uso: escribir
empleando abreviaturas, notis scrbere; notis
verba excpere.
abrojo: trbulus, i m.
abrigo: epitgium, ii n. Sin: lacerna; superindumentum; amculum; spparum, sparum, spharum; spparus, spharus //
(manteleta) mantum, i n. Uso: - de mujer,
palla; - de piel, mastrca vel mastrga ; mantum pellcium // (lugar para resguardar de la
lluvia, el viento, etc.) csula. Uso: - en la
montaa, csula montana.
absolucin: absoltio, onis f. Uso: - sacramental, absoltio sacramentalis; recibir la sacramental, sacramentliter absolvi.
abrir: aperire. Uso: abran los libros!, aperite libros!; evlvite libros!
22
abyeccin
Uso: velocidad -, perncitas per se aestimata.
abstencin: abstntio, onis f. Sin: abstinntia; recustio. Uso: - del voto, suffrgii omssio.
abstraccin: abstrctio, onis f. Sin: seinctio; separtio. Uso: hecha - de tal cosa, re
postpsita, posthbita, omissa // (concepto
abstracto) abstrctum, i n. Sin: cogittio; res
cogitata; notio abstracta. Uso: gran facultad
de -, magna cogitandi vis vel facultas; las de los filsofos, philosophorum cogitationes
ab omni rerum usu seiunctae; es solo una -,
res est cogitatione tantum et mente concepta.
abusivamente: abusive, immdice, intemperanter, iniuste, perverse (segn los varios sentidos).
abusivo: non legtimus. Sin: iniustus, illcitus, inirius. Uso: acepcin - de una palabra,
imprpria verbi significtio.
abuso: abusus, us m. Sin: malus, pravus, perversus, illcitus, non legtimus, immdicus
usus (segn los varios sentidos). Uso: - consumstico, pravus consumendarum rerum
usus; - sexual, abusus sexualis; - de la libertad, licntia; - de los placeres, libdinum intemperntia; - del vino, vini intemperntia.
acabse
acampada, v. acampar, campamento.
acampador, v. campista.
acampar: tndere. Sin: sedem ad tempus statere; tentria constitere vel pnere.
acaparar: comere. Sin: pignerari, praestinare, praeoccupare; alicius rei nimietate potiri // fig acapararse el favor de alguien,
praeoccupare grtiam alicius; gratiam sibi
conciliare vel grtiam inire ab liquo, apud
liquem, ad liquem; acapararse el favor del
pueblo, praeoccupare gratiam ad plebem vel
apud plebem; acapararse todos los votos,
mnium suffrgia ad se rpere.
acaparador: captator, oris m. Sin: lucrator;
dardanrius; comptor; turpis rerum congestor.
accidentalmente
acardiotrofia: acardiotrphia sive -tropha,
ae f. Sin: cordis extenutio; cor extenuatum;
cor naturali vi carens.
acariasis: acariasis, is f.
access time (Inform), tiempo de acceso: tempus (-poris n) accesss; quantisper ad discum
adtur.
acatarrado, v. catarro.
accidentalidad: casus, us m.
accidente
accidente: (suceso eventual) casus, us m. Sin:
fortutus vel necopinatus casus // (desgracia)
calmitas, atis f. Sin: malum; infortnium;
casus; adversus (acerbus, miserbilis) casus.
Uso: - automovilstico, casus vehicularis vel
autocinticus; calmitas vehiculria vel autocintica; - ferroviario, calmitas ferriviria;
casus ferrivirius; - de gas, calmitas gasalis;
- de trabajo, adversus casus in pere; vulnus
(fortutus) in pere vel in pera; - de trnsito,
de circulacin, de carretera, casus virius; sinister casus virius; calmitas viria vel vehiculria // (privacin repentina de sentido, de
movimiento) v. sncope // Gram ccidens,
entis n. Uso: - gramatical, ccidens grammaticale. Sin: defintio flexionalis // Filos, Teol
ccidens, entis n.
acechar: explorare. Sin: observare; intr speculari. Uso: acechar, observar con disimulo,
dissimulanter vel tecte speculari, observare,
explorare, scrutari.
acedera: rumex, mcis mf.
aceleracin: accelertio, onis f. Sin: festintio; propertio; motus cittior. Uso: perodos
de -, aetates quibus res accelerantur.
26
acertijo
acelga: beta, ae f.
acento: (mayor intensidad con que se pronuncia determinada slaba de una palabra, tnico) accentus, us m. Sin: vocis sonus; intntio vocis; pronuntiandi sonus. Uso: - intensivo, accentus intentivus, intensivus,
dynmicus; - prosdico, - tnico, accentus;
accentus tnicus; vocis accentus; vocbuli
accentus // (pronunciacin particular) sonus,
i m // (entonacin especial) vox, vocis f. Uso:
- airado, indignationis vox; - lastimero, vox
miserbilis vel flbilis; el - de la verdad, vox
veritatis // (modulacin de la voz) modultio,
onis f. Sin: moderamentum vocis; vocultio.
Uso: - meldico, msicum modulamen; - mtrico, accentus mtricus; - rtmico, accentus
rhthmicus // (signo que se pone sobre una
vocal) accentus, us m. Sin: accents nota; accents index ; nota vocis. Uso: - escrito u ortogrfico, accentus orthogrphicus vel
orthgraphus; - agudo, grave, circunflejo,
accentus acutus, gravis, circumflexus; poner
el - sobre ..., accentum pnere in + abl.
acercarse: approximare intr. Sin: prope, propius, prxime accdere ad // fig applicare
se vel nimum ad . Uso: - ms al pueblo
(para comprenderlo y ayudarlo ), se prpius ad multitudinem applicare.
acera, v. acerera.
acentuar: (dar acento prosdico a las palabras) acere. Uso: - una slaba, sllabam
acere vel efferre; hay que - la penltima slaba, paenltima sllaba acuenda (est) //
(poner el acento ortogrfico) accentu sllabam distnguere; sllabae notam appnere //
fig liquid in lmine pnere; licui rei vim
ddere.
acetato
acetato: acetatum, i n.
acetre: (h)mula, ae f. Sin: lustralis aquae stula; lstricae aquae sitella; aquae benedictae
stula vel sitella, aquae lustralis (h)mula.
acimut: azimutum, i n.
acimutal: azimutalis, e.
aciano: canus, i m.
aclimatar: caelo vel loco assuefcere // aclimatarse, caelo vel loco assueferi; solo caeloque
assuscere; caeli solique naturae assuscere; ad
caeli solique naturam assuscere.
aclimatizador, v. acondicionador.
28
acorden
acm: morbi discrimen (-mnis n). Sin:
(morbi) crisis , apex, culmen; mxima morbi
vis // fig apex, picis m. Sin: culmen; summus apex ; summum culmen.
liquo).
acompaamiento: comitatus, us m // Ms
msicus succentus (-us m). Sin: cncinens
(cmitans, sociata) msica. Uso: bailar con musical, ad artis msicae concentum saltare.
acolia o acola: achlia, ae f. Sin: nulla secernendae bilis facultas (supresin de la secrecin biliar); secernendae bilis difficultas,
demintio vel immintio (disminucin de la
secrecin biliar).
acolchonar, v. acolchar.
acopio, v. montn.
acolitado: acolythatus, us m.
acorazado: adj loricatus, a, um. Sin: cataphractus, aeratus, crustatus // sust loricata
(navis). Sin: navis loricata, cataphracta, aerata, ferrata.
acomodable: accommodbilis, e.
acosar
acrobtico: acrobticus, a, um. Sin: ad funmbulum (vel ad funmbulos) ttinens.
acosar (un jugador a otro, etc.): adurgere liquem. Sin: insectari, adoriri, prmere liquem; instare licui ut + subj.
acotacin, v. nota.
acotiledneas, v. criptgama.
acreditar: grtiam auctoritatemque licui tribere // Com acceptum ferre vel referre licui. Sin: in acceptum referre licui.
acroterio: acrotrium, ii n.
acta: acta, orum npl. Sin: tbulae, arum fpl; ltterae, arum fpl; perscripta acta; perscrptio.
Uso: actas de entrega o devolucin, perscriptiones rerum traditarum vel redditarum; - de
matrimonio, tbulae nuptiales; consignar en -,
liquid tbulis conscrbere; liquid ltteris
consignare; liquid in tbulis consignare,
acrobacia: funmbuli ludus (-i m) vel exercittio (-onis f) // fig res perdiffcilis.
actor
actividad: actvitas, atis f. Sin: ctio; pera;
indstria; nvitas; opus. Uso: - apostlica,
pera vel indstria apostlica; opus apostlicum; - cientfica, pera doctrinalis; agittio
studiorum; - comercial, mercatura; actividades cotidianas, perae cotidianae; - econmica, ctio oeconmica; - educativa,
institutria rtio; - humana, humana nvitas;
- individual, ctio unus cuiusvis; - industrial,
res technicorum vel fabriles; - intelectual,
mentis pera ac labor; - nacional, labor nationis suae; - productiva, opus fructuosum; pblica, pera pblica; - social, pera vel nvitas socialis; - voluntaria, voluntria pera;
- del espritu, mentis agittio; - de los sindicatos, nvitas collegiorum opficum.
actinio: actnium, ii n.
activo: (que obra) activus, a, um. Uso: filosofa -, philosphia activa; principio activo,
princpium activum // Ling activus, a, um.
Uso: verbo -, verbum activum vel agens //
(diligente y eficaz) actuosus vel operosus, a,
um. Sin: sollers, ertis; mpiger, gra, grum; indstrius; navus; assduus. Uso: - en escribir,
scribendo mpiger; es un hombre muy -,
vir est singularis indstriae // Econ accptum,
i n.
acto: actus, us m. Sin: actum; ctio. Uso: acadmico, ctio acadmica; - conyugal, coniugalis actus (-us m); conigii actus; actus
cniugum; coniugale commrcium; amplexus (-us m) maritalis; - festivo, actus festivus;
- inmoral, ddecus; turpitudo; - oficial, actus
officialis; - pblico, actus pblicus; - redentor
de Cristo, Christi actus rdimens; - reflejo,
actus qui non voluntate nostra fit.
31
actora
- cinematogrfico, actor cinematogrphicus;
- cmico, comoedus; actor cmicus; mimus;
comoediarum actor; primer -, actor primarum
prtium; qui agit primas partes (fig priores
partes); - trgico, tragoedus; actor trgicus; de pantomima, de variets, ldius; - de primera, praeclarus scaenrius rtifex; - de teatro, actor vel rtifex scenicus; hstrio
scenicus // (que demanda en juicio) pettor,
oris m. Sin: actor.
tes accommodtio.
32
adecuacin
acmetro: acmetron vel acmetrum, i n.
Sin: mtiens vim audits instrumentum.
acumular: stipare.
adaptacin: apttio, onis f (ad + ac). Sin: accommodtio vel conformtio; congruntia;
exaequtio. Uso: - biolgica, biolgica accommodtio; - radial, televisiva, cinematogrfica, accommodtio radiophnica,
televisfica, cinematogrphica; - sensorial,
snsuum congruntia; - social, socialis exaequtio.
acupuntura: acupunctura, ae f.
acstica: acstica, ae f. Sin: acstica disciplina, doctrina, scintia, rtio; sonritas; euphnia sive euphona.
adecuar
adecuar: aequare, adaequare, exaequare.
Sin: accommodare.
adenoso, v. glanduloso.
adelantarse, v. sobrepasar.
adeudo: expensi ltio (-onis f). Sin: expensum licui latum; pecuniae expensae ltio.
adherencia: adhaerntia, ae f.
adenoideo:
(-entis).
glndulae
formam
habens
adenoides: adenides, is f.
adicionar: ddere liquid licui rei vel ad liquid. Sin: adcere; adingere.
administrador
tivum, i n. Sin: adiectivum nomen. Uso: - calificativo, adiectivum qualificativum; - determinativo, adiectivum determinativum vel
discretivum.
adiestrador, ra: exercitator, oris m; exercitatrix, icis f. Sin: exrcitor; magister. Uso: de caballos, equorum dmitor, vel gubernator, vel magister.
aditamento: additamentum, i n. Sin: mantisa. Uso: - tcnico, additamentum tchnicum; mantisa tchnica.
administrar
bienes pblicos, res pblicas vel pblicum
aerrium tueri, neglgere.
tico, instituendi modum in usum recpere; una lengua, sermonem in usum recpere.
administrativo: administrativus vel administratrius, a , um. Sin: qui (quae, quod) ad administrationem (vel ad res administrandas)
prtinet (vel pertinebat ). Uso: estado -, administratrius status; administratria condcio; funciones -, mnera administrativa;
genio -, rerum civlium gerendarum pertia.
admirablemente: admirabliter.
ADN: mnima hminis pars, ADN nuncupata. Sin: praecpuum elementum, quod
ADN siglis nuncupatur.
aduana: (tarifa) portrium, ii n. Sin: vectgal, lis n. Uso: derechos de - sobre las
mercaderas de trnsito, portrium circumvectionis; exento de -, portrio immunis; retiro de la -, portrii soltio; imponer derechos
de - sobre algo, portrium vel vectigal impnere licui rei; portrium alicius rei institere; imponer derechos de - sobre las
mercaderas extranjeras, peregrinorum mrcium portria institure; pagar los derechos
de - por algo, pro liqua re portrium dare,
vel vectigal pndere; portrio penso expedire
// (oficina de la aduana) telnium, ii n; telneum, i n. Sin: portitorum vel publicanorum
sedes (-is f); telonariorum mensa (-ae f) //
(administracin que percibe los derechos
de -) portoriorum administrtio.
aerolnea
aduanero: adj vectigalis, e // sust prtitor,
oris m. Sin: publicanus; telonrius; vectiglibus praefectus.
aerofaro: arpharus, i f.
aerfobo: arphobus, i m.
adverbio: advrbium, ii n.
aergrafo: argraphum, i n.
aeriforme: ariformis, e
aerobio: arbium, ii n.
37
aerolito
aeronaval: aronavalis, e. Sin: arius et navalis.
aerscafo: arscapha, ae f.
aeroscala, v. aeroestacin.
aeromoza, v. azafata.
afeminacin
Sin: arosttica scientia, doctrina, ars.
afectado: (amanerado, falto de sencillez) affectatus, a, um. Sin: ptidus, molestus; molestus nimisque dligens; arcessitus (dicho de
lenguaje o estilo); quaesitus (dicho de cosas);
simulatus, fictus, mentitus (fingido, aparente).
aerotransportado: arovectus vel arivectus, a, um. Sin: per ra vel per rem vectus.
afeitar: barbam tondere vel (ab)rdere // afeitarse con navaja, novcul barbam rdere //
(poner afeites) v. afeite.
afasia: aphsia sive aphasa, ae f. Sin: locutionis amssio (prdida total de la facultad
del lenguaje); locutionis defctio, defectus,
perturbtio (prdida parcial).
afemia, v. afasia.
afeminadamente
Sin: cultus delictior; mores effeminati.
societatem).
afiliado: adscriptus, a, um. Sin: tsser preditus vel instructus. Uso: - a un partido, factiosus, factionrius; - al partido hitleriano,
factioni hitlerianae adscriptus.
Afganistn : Afg(h)anistnia, ae f.
afiche, v. cartel.
afilador: acutiator, oris m. Sin: acutrius, cotirius, samiator, samirius; faber acuminrius; qui cuit cote ferrum vel ferramenta //
(instrumento para afilar) acutrium, ii n. Sin:
mola vel mchina acuminria //(correa de
afilar) tentipllium, ii n. Sin: cos (cotis f)
ferro acuendo.
afilalpices: cuspidamentum, i n. Sin: (instrumentum) cuspidrium, spiculrium, acuminrium; scriptrii lpidis cuspidamentum.
40
agente
agachadiza: (gallina) rustcula, ae f.
dictum, effatum.
afrancesado: gllice contaminatus vel inquinatus. Sin: more gllico formatus vel conformatus.
afrancesar: gllice contaminare vel inquinare. Sin: more gllico formare, conformare,
institere.
afrasia, v. afasia.
agazaparse: se complicare.
africano: adj africanus, a, um. Uso: lo -, afrcitas; ndoles gntium Africae prpria // sust
Africanus, i m.
agenda: codicillus, i m. Sin: libellus, commentarolum; adversria, orum npl; memorialis libellus; ordo agendorum.
41
aggiornamento
pl vires, -ium). Sin: id quod fficit vel agit //
(el que obra) effciens, entis m. Sin: agens //
(persona que obra con poder de otra) procurator, oris m // (cosa que produce un efecto)
causa, ae f. Sin: vices vel partes alicius
agens; personam alicius agens vel sstinens.
Uso: - bancario, curator nummulrius; - diplomtico, legati minister; - ejecutor, appritor; coactor; - electoral, studiosus
suffragator; competitoris fautor; - fiduciario,
curator; - fiscal, exactor, coactor; actor publicus; tributorum exactor; - patolgico, morbi
causa; - provocador, concitator minister; - secreto, speculator tectus; explorator; - secretos
rusos de la KGB, tecti ministri rssici e sodalitate, litteris compendiriis KGB insigni; txico, virus; venenum; txica vis; - de bolsa,
de cambio, de cambio y bolsa, chrematista;
nummulrius; nummis mercandis curator;
curator pecniae permutandae; nummorum
commutator; - de circulacin, miles viatrius; - del contraespionaje, exploratorum explorator; - de negocios, negotiator; curator
vel confector negotiorum; - de polica, minister vel custos pblicus; urbis custos; vigil,
lis; - de polica secreta, miles occultus a pblica tutela; - de seguridad, pblicae securitatis custos; - de transportes, bastagrius;
mrcium expeditor; missionum procurator;
qui negtium mrcium advectandarum gerit;
- de viajes, itnerum procurator.
aglutinante: gglutinans, gltinans, congltinans, antis. Sin : agglutinatrius ; agglutinativus, glutinativus; ligatrius.
aggiornamento, v. actualizacin.
agilidad: aglitas, atis f. Sin: celritas. Uso: espiritual, celritas nimi; nimi moblitas; de estilo, expedita et fcile currens ortio; de ingenio, celritas ingnii; ingnium ad
mnia verstile; - de movimientos, cleres
motus mpl; - de pensamiento, cleris mens; en correr, perncitas, velcitas.
agnosticismo: agnosticismus, i m. Sin: agnstica doctrina vel philosphia; mentis hbitus agnsticus.
42
agronmico
agonal, v. agonstico.
agregado: adj addictus, a, um // sust addictus, i m. Sin: cooptatus; ascriptus. Uso: - comercial, cultural, militar, legationi in re
negotiatria, culturali, militari addictus; - diplomtico, aggregatus diplomticus; - de embajada, pblicae legationi addictus.
agracejo, v. brbero.
agrnomo
ad disciplinam vel rationem colendorum
agrorum prtinens.
agua: aqua, ae f. Uso: - acdula, aqua acdula; - artesiana, aqua artesiana; - bautismal,
aqua baptismalis; - bendita, aqua benedicta,
sacra, lustralis, lstrica; - caliente, clida
aqua; - carbnica, v. agua de Seltz; - corriente, aqua fluens vel prfluens; - destilada,
aqua stillata vel stillatcia; aqua artifcio
stillata; aqua chmice pura; - dulce, aqua
dulcis; - estancada, muerta, aqua stagnans; esterilizada, aqua sterilizata; - filtrada, aqua
saccata vel percolata; - fluvial, - de ro, aqua
fluvialis; - fretica, aqua subterrnea; - fra,
aqua frgida; - fuerte, aqua nitrata; - gaseada,
aqua gsio medicata; - helada, aqua congelata; aqua gelu districta; aqua glcie concreta;
- hirviendo, aqua fervens; - manantial, aqua
viva vel sliens; - marina, - de mar, aqua marina; - mineral, aqua mineralis, medicata, medicamentosa, salutaris; - oxigenada, aqua
oxygnio medicata vel ditata; - no potable,
aqua potu insalubri; aqua potu insalubris; pluvial, - de lluvia, aqua plvia, pluvialis,
pluvitilis; - potable, aqua potbilis, potria;
aqua potulenta, poculenta, pocularis, bbilis;
aqua ad bibendum (vel ad potandum) apta;
aqua ptui apta; aqua salubri potu; aqua potu
salubris; - residuales, deflvium (fabricarum); - rosada, - de rosas, rosae succus; - salada, aqua salsa; - subterrnea, - de fondo,
aqua subterrnea; - sulfurosa, aqua sulphrea, sulphurosa, slphurans, sulphurata; - ter-
aguabenditera, v. pila.
aguacero, v. turbin.
aguafiestas: turbator, oris m. Sin: importunus visitator; homo molestus vel importunus;
interpellator; interventor.
aguafuerte: imago (-gnis f) aqu nitrat incisa. Sin: tbula aqu cid caelata.
aguamiel, v. vino.
aguapi, v. vinillo.
aire
agusanarse: putrscere. Sin: corrumpi; verminare.
leum terebnthinum.
agudizar: acere. Sin: acutum fcere vel rddere // agudizarse (agravarse una enfermedad) ingravscere.
ahorcadura: suspndium, ii n.
ahorcamiento, v. ahorcadura.
aguinaldo: strena, ae f.
agista, v. baista.
45
airn
ajedrez: latrunculorum ludus. Sin: calculorum lusus; ludus latrunculrius. Uso: partido
de -, latrunculorum certamen; tablero de -, tbula latrunculria; jugar al -, latrnculis (vel
ad latrnculos) ldere.
ajenjo: absnthium, ii n.
aislador: (que asla) sgregans. Sin: disiungens; sparans; quod sparat vel seiungit ab
liqua re // (cuerpo que intercepta el paso a
la electricidad, al calor o al sonido) interceptor, oris m. Sin: seiunctor; separator // Electr,
adj diffusionem impdiens; diffusioni repugnatrius; propagationi resistens; quod intrcipit fluxum elctricum; quod intercludit
fluentum elctricum; sust insulatrum, i n;
(fluxus elctrici) interceptrium vel disiunctrium; (fluento elctrico) repugnatrium.
aislamiento: segregtio, onis f. Sin: relegtio; separtio. Uso: celda de -, custdia singularis // Fs, Electr insultio, onis f. Sin:
intercptio; disinctio.
alba
alameda: (sitio poblado de lamos) populetum, i n // (paseo cubierto de rboles) v.
paseo.
lica) pinna, ae f.
alado: alatus, a, um; ales, litis. Sin: pennatus vel pinnatus // fig vlucer, cris, cre. Uso:
estilo -, v. estilo; con paso -, pinnato gradu.
alano, v. bulldog.
alarma: seal de -, perculi signum. Sin: signum monitrium; perculi index. Uso: - sofisticada, signum monitrium summo
artifcio confectum; aparato de -, apparatus
(-us m) periculorum index; silbato, silbido de
-, monitrius sbilus; sirena de -, sirena sibilatrix vel monitria; sonido de -, monitrius
snitus; timbre de -, monitrium tintinnbulum; monitrius tinnitus; suena la -, monitrius snitus (vel tinnitus) elcitur, ditur,
prsonat; tinnit vel strepit perculi index // fig
sollicitudo, dnis f. Sin: timor; trepidtio.
alambrado: adj reticulatus, a, um. Sin: retialis; cancellatus // sust retculum, i n. Sin:
opus reticulatum; structura reticulata; retculum vel rete frreum. Uso: campo -, ager vel
campus reticulato pere cinctus; ventana -,
fenestra reticulata.
alarmista: adj pavefciens, entis. Sin: terrficus; terrloquus; qui, quae terrorem ncutit;
qui, quae terrores iacit vel differt.
alambrecarril, v. telefrico.
47
albacea
albacea: exsecutor (-oris m) testamenti. Sin:
testamenti curator; curator ex testamento.
albahaca: cimum, i n.
albaal, v. alcantarilla.
alcabalero, v. exactor.
alcachofa: cnara vel cnara, ae f. Sin: crduus hortensis vel hortnsius. Uso: - silvestre,
v. alcauc, alcaucil; cabezuela de -, fructus
vel caput crdui hortensis, hortnsii, sativi.
albatros: larus, i m.
albergue: deversrium, ii n. Sin: devertculum. Uso: - de la juventud, deversrium recipiendis iuvnibus; - pequeo, hospitolum.
albinismo: albinismus, i m.
alcuzcuz
mitorio.
tssicum.
alcalmetro: alcalmetrum, i n.
alcohol: lcohol, lis mn; alcholum, i n; lkohol; alkholum. Uso: - etlico, aethanolum;
lcohol aethlicus; - metlico, lcohol methlicus; alcholum methlicum; v. metano; puro, alcholum merum; tomar -, alcholum
smere vel absmere.
alcalosis: alcalosis, is f.
alcoholismo: alcoholismus, i m. Sin: ebrisitas; ad ebriositatem proclvitas, propnsio, inclintio; alcholum nimis sumptum.
alcantarilla: (sumidero para las aguas llovedizas) proflvium, ii n; (sumidero para las
aguas inmundas) cloaca, ae f.
alcatraz, v. pelcano.
alcohometra, v. alcoholimetra.
alcohmetro, v. alcoholmetro.
Alcorn, v. Corn.
alcuzcuz: cuscussus, us m.
49
alcuza
alejarse: abire. Sin: recdere; evdere.
aldaba: ansa, ae f.
aldehuela: vculus, i m.
Alemania: Germnia, ae f. Uso: - meridional, Germnia meridionalis, meridiana, meridialis; - occidental, Germnia occidentalis; oriental, Germnia orientalis; - unificada,
Germnia coadunata; ex - democrtica oriental, Democrtica quondam Germnia orientalis; Repblica Federal de -, Res pblica
Foederata Germniae; Foederatae Germniae
Civitates; la - nazi, Germnia nazstica; la socialista oriental, Germnia socialstica
orientalis.
aleacin: mixtura, ae f. Sin: tempertio; temperatura. Uso: de buena, mala -, bonus, adulterinus, a, um; plata de ptima -, argentum
ptimae notae.
aleatoriedad: lea (-ae f) dbia.
alegora: allegria sive -gora, ae f. Uso: servirse de alegoras, rem per imgines significare.
alergista, v. alerglogo.
alerglogo: allerglogus, i m.
alfombrilla
nere; hay que estar -, cavendum vel vigilandum est; cauto opus est.
seanum vel morsense; estudio del -, abecedria (ars); el que aprende el -, abecedrius.
alfajor, v. alaj.
aletargado, v. letrgico.
alfiler: acus, us m. Sin: accula, accula; spnula. Uso: - de gancho, acus tecta vel tuta.
alfombrar: taptibus vel tapetis ornare; peripetsmatis vel peristrmatis exornare; - las
paredes, taptibus paretes ornare.
51
alfombrista
alfombrista: tapetrius, ii m.
alfnsigo: pistcium, ii n.
alga: alga, ae f.
alhorre, v. meconio.
alhucena, v. espliego.
lgebra: lgebra, ae f. Sin: algbrica vel algebrica disciplina, doctrina, scintia; clculus
litteralis; ars supputandi vel ratiocinandi per
ltteras.
alianza: consocitio, onis f. Uso: - de partidos, coninctio factionum; - de centro-izquierda, consocitio medio-sinistra.
algesimetro, v. algesmetro.
alienacin: alientio, onis f // (trastorno intelectual) alientio mentis. Sin: amntia; demntia.
alienista, v. psiquiatra.
algofilia: algophlia sive -phila, ae f. Sin: insana doloris voluptas vel cupido
almadreas
aljibe: cisterna, ae f.
aljofaina, v. palangana.
alloza, v. almendruco
alimentacin, v. nutricin.
alma: nima, ae (dat y abl pl -abus) f. Uso: colectiva, nima civitatis; las - del Purgatorio, nimae in purgatrio detentae; defuncti
admissa expiantes; las - de los difuntos, nimae defunctorum.
alivio: allevtio, onis f. Sin: levtio, mitigtio; lnimen, lenimentum; levamen, levamentum, allevamentum; soltium. Uso: - del
dolor, de la fatiga , allevtio doloris, laboris
almada, v. armada.
almadraba, v. atunara.
53
almagesto
almagesto: almagestum, i n.
duratus.
almanaque: calendrium, ii n. Sin: ephmeris, dis f; fasti, orum mpl; compostio anni.
Uso: - astronmico, ephmeris astronmica
vel mathemtica.
alminar, v. minarete.
almirez: v. mortero.
almendrero, v. almendro.
almohaza: strgilis, is f.
almndiga, v. albndiga.
almoneda, v. subasta.
almorrana, v. hemorroide.
alpino
aloptico: allopthicus, a, um.
almudano, v. muecn.
almuerzo: prandium, ii n. Sin: prndium meridianum. Uso: - frugal, prandculum; prandolum; durante el -, inter prandendum; tomar
el -, v. almorzar.
alocroico, v. alocroario.
alocrosmo: allochrosmus, i m.
alodial: allodialis, e. Sin: immunis, e; tributorum vel tributis immunis; aliena potestate
immunis.
alodio: alldium, ii n.
algeno: adj allgenus, a, um. Sin: aliengenus; allophylus // sust aliengena, ae mf. Sin:
allgenus, i m; allophylus, i m.
alpinista: alpinista, ae m. Sin: Alpium lustrator vel orbates (-ae m); orbates; vir alpinus;
mntium ascensor vel lustrator; montvagus,
i m // (persona aficionada a ascensiones en
los Alpes) Alpium amator; scandendi Alpes
vidus, cpidus; studiosus Alpium lustrator;
voluptrius mntium lustrator; studiosus
mntium ascensor.
alpino: adj alpinus vel lpicus, a, um. Sin: alpensis, e; sust alpinus, i m; las tropas -, al55
alquera
alquitranado: bitumintio, onis f. Sin: pictio.
alquilador: locator, oris m (que da en alquiler); conductor, oris m (que toma en alquiler). Uso: - de cuartos amueblados,
cubiculorum locator; - de vivienda, edium
locator.
altarcito: rula, ae f.
altavoz: altilquium, ii n. Sin: altsonum; altsona tuba; megaphonum vel megalophonum; vocis amplificator vel propagator; vocis
amplificandae instrumentum; v. megfono.
alte, v. malvavisco.
alqumicamente: alchimstice.
alternancia: alternamentum, i n.
alud
alternis vcibus; in vicem; per vices.
crusta.
altruismo: altrusmus, i m. Sin: alterus stdium; aliorum cura; communis utilitatis stdium; benevolntia erga lios.
altramuz: lupinus, i m.
altruista: altrusta, ae m. Sin: alterus studiosus, aliorum curiosus; alieni curiosus; communis utilitatis studiosus; aliorum cmmodis
insrviens.
altillo, v. desvn.
altmetro: adj altimtricus, a, um. Sin: ad altitdinem metiendam spectans // sust altmetrum, i n. Sin: altitdinis index; altitdini
metiendae instrumentum vel index; v. hipsmetro.
alubia, v. poroto.
57
aludir
desarrollando); nives devolutae vel delapsae
fpl; devolutus nvium lapsus; ingens nvium
moles e monte devoluta vel delapsa. Uso: cae
un -, nvium moles de monte devlvitur vel
lbitur; caminos obstruidos por los -, viae nvium mlibus interclusae.
vione vexati (perjudicados por el -); aquarum alluvione bruti (ahogados por el -);
alluvione e suis sdibus deturbati (echados
de sus moradas por el -).
alveolitis: alveolitis, dis f. Sin: alveorum inflammtio vel infltio. Uso: - dental, alveolitis
dentria;
dntium
alveolorum
inflammtio; - pulmonar, alveolitis pulmonria; pulmonum alveolorum infltio.
alverja, v. arveja.
alza: - en el precio de los vveres, prtii uctio; pretiorum durtia. Sin: grvitas vel saevtia annonae; annonae critas, grvitas,
augmentum.
aluminio: alumnium, ii n.
alzacoches, v. crquet.
alzapao: velipndium, ii n.
amaestrar: condocefcere.
amago: simultio, onis f. Sin: ldicra verstia; falsus crporis motus (-us m).
58
mbar
amainar: - la bandera, vexillum demttere,
subdcere, submttere; - las velas, vela dedcere vel subdcere.
cuppdia.
amarra: Mar ora, ae f. Sin: retinculum; rudens, entis m (gen pl rudentum); funis; restis
(ac -im vel -em, abl -i vel -e). Uso: las - de
la nave, retincula navis; cortar las -, oras
praecdere; soltar las -, slvere oras.
amarradura, v. amarre.
amarre: appulsus, us m. Sin: applictio; alligtio; religtio; ncorae iacultio vel iacttio.
amasadera, v. artesa.
amatista: amethystus, i f.
ambidextro
dillo, ambra, ae f; ambrum, i n; - negro, azabache, ambrum nigrum.
mbito: (espacio comprendido dentro de lmites determinados) mbitus, us m. Sin: circitus, us m. Uso: en su - natural, in suo
mbitu naturali // (espacio ideal) mbitus, us
m. Sin: sptium, ii n; fines, ium mpl; rgio,
onis f . Uso: - poltico o estatal, mbitus qui
respblicas et civitates complectitur; - social,
mbitus socialis; fines rei socialis; - de accin, mbitus actionis; - de la accin pblica,
publicarum rerum rgio; - de la escuela,
regio scholae; - de la vida, vitae sptium.
ambientar: assuefcere. Sin: aptare; (liquem) moribus temporibusque accommodare; mribus assuefcere; caelo assuefcere
(habituar al clima). Uso: - un personaje, in
momento histrico liquem collocare; ad
tmpora sua liquem referre // ambientarse,
assueferi; assuscere; se accommodare;
caelo assueferi vel assuscere; mribus assueferi vel assuscere; locorum morumque
adiunctis assuscere; mribus se accommodare.
ambulante: mbulans, antis. Sin: ambulatrius; circumforneus. Uso: vendedor -, ambulator; nstitor; crcitor; circulator.
ambulatorio: (que sirve para caminar) ambulatrius, a, um // (dispensario) ambulatrium, ii n. Sin: ambulatrium mdicum vel
valetudinrium.
ameba: amoeba, ae f; amoebe, es f .
60
aminocido
ametrallador: adj ballistrius, a, um. Uso:
fusil -, parvum tormentum automatrium
// sust ballistrius, ii m. Sin: ignfera misslia
iculans.
amebeo: amoebaeus, a , um. Sin: vrsibus alternis constans. Uso: verso -, versus amoebaeus.
ametrallar: mydribalare. Sin: mydris perctere, ferire; mydros icere, concere, incere,
inferre, fndere, effndere; ignvoma vel ignfera misslia concere, icere, iactare, iaculari; ignvomis vel ignferis misslibus
ggredi, verberare, perctere, confrngere,
diffrngere, cedere; ignferos vel ignvomos
glbulos concere; ignferas vel ignvomas
glandes concere.
americanismo: americanismus, i m.
amida: ammida, ae f.
amina: amina, ae f.
ametista, v. amatista.
aminocido: aminocidum, i n.
61
amistoso
amistoso: amicbilis, e; no -, inamicbilis.
amoniacal, v. amonaco.
amnesia: amnsia sive -nesa, ae f. Sin: memriae amssio (prdida); memriae defctio
(debilidad notable). Uso: estoy sujeto a frecuentes -, memria saepe me dficit.
amonio: ammnium, ii n.
amonaco: sust sal ammonacum n; sal ammonacus m; (gas compuesto de zoe e hidrgeno) vapor ammonacus; (disolucin de gas
amonaco en agua) liquor ammonacus // adj
ammonacus, a, um.
amor: amor, oris m. Sin: dilctio. Uso: - conyugal, coniugalis amor; - divino, critas; materno, matris amor; materna critas.
amnista: amnstia sive -nesta, ae f. Sin: impnitas; vnia et oblvio; vnia et impnitas;
vnia incolumitasque; oblvio rerum ante actarum vel praeteritarum; poenarum remssio
et oblvio; oblvio factorum dictorumque.
Uso: - parcial, amnstia particularis vel partialis; - total, amnestia totalis; - general, mnium factorum dictorumque oblvio; poltica, discordiarum oblvio.
amortizacin: amortiztio, onis f. Sin: exstnctio; soltio. Uso: - en cuotas, gradalis vel gradria soltio; - de una deuda, aeris alieni
soltio vel exstnctio; dbitae pecniae soltio; - de un crdito, iusti crditi soltio; crditae pecniae soltio.
amoladera, v. afiladera.
amolador, v. afilador.
62
anacmptico
amplitud: - de ideas, nimi mentisque amplitudo.
una serie de aos, in annos slvere; - un crdito, crditum slvere; - una deuda, pecniam dbitam slvere; dbitum licui
slvere; - una deuda al contado, pecniam
praesentem slvere; no estar en condiciones
de - las deudas, solvendo non esse.
ampolla: (vasija de vidrio o de metal) ampulla, ae f. Sin: phala. Uso: pequea -, ampllula; lagncula; fabricante de ampollas,
ampullrius, ii m // (tubito de vidrio) tbulus
(-i m) vtreus. Sin: vtreum subtilssimum vel
tenussimum // (vejiga) psula vel pstula ae
f // (vinajera) v. esta voz.
ampulosamente: inflate. Sin: tmide; trgide. Uso: hablar, escribir -, ampullari; sesquipedlibus verbis ampullari.
ampermetro, v. amperimetro.
ampliadora, v. ampliador
amueblado, v. amoblado.
ampliar, v. amplificar.
amueblar, v. amoblar.
amplificacin: amplifictio, onis f. Sin: amplitio // Fotogr maiortio vel amplitio photogrphica; (fotografa, texto, plano, etc.,
ampliados) anttypum amplificatum n. Uso:
- electrnica, amplifictio electrnica.
anabolismo: anabolismus, i m.
anacardo
anacardo, v. caoba.
anacoreta: anachoreta, ae m.
anacrentico: anacreontus, vel anacreontus, vel anacrenticus, a, um // sust anacreontus, ii m (versus, nmerus);
anacreontum, ii n (metrum).
64
anatema
analizador: (persona) analyzator, oris m.
Sin: decompsitor; solutor // fig explorator,
oris m // (aparato) analyzatrium, ii n. Sin:
decompositrium; solutrium.
mata; fruli.
anrquicamente:
anrchiam.
analoga: analgia sive -loga, ae f. Sin: proprtio; similitudo. Uso: por -, per analgiam;
similitdine; per similitdinem; simliter.
anrchice.
Sin:
per
anrquico: adj anrchicus, a, um. Sin: seditiosus; turbulentus; lgibus carens vel resolutus; nullus lgibus obnxius; legum
imptiens. Uso: Estado -, cvitas lgibus resoluta // sust anrchicus, i m. Sin: eversor,
subversor; rerum perturbator.
analgicamente, v. anlogamente.
anlogo: anlogus, a, um. Sin: smilis; affinis; similitdinem habens. Uso: de manera -,
smili modo.
anarquista: anarchista, ae m. Sin: seditionum fautor; nullus legis fautor; rerum novarum cpidus.
anastigmatismo: anastigmatismus, i m.
anastomosis: anastomosis, is f.
anstrofe: anstrophe, es f.
65
anatematizar
anatematizar: anathematizare. Sin: excommunicare // fig pblice exsecrari.
anclaje: ansrium, ii n.
anatocismo: anatocismus, i m.
Anatolia: Anatlia, ae f.
anatoma: anatmia sive anatoma, ae f; antome, es f; anatmice, es f. Sin: crporis sctio, incsio, concsio. Uso: - comparativa,
anatmia comparativa.
ncora, v. ancla.
andaluz: adj vandalicianus, a, um. Sin. andalusianus; andalusiensis, e // hab Vandaliciani, orum. Sin: Andalusienses, ium.
andante: Ms aequabliter. Sin: lniter; moderatus msicus modus; temperata symphnia; modultio aequbilis vel lenis; modultio
aequbilis vel lenis fluens.
andas: lectica vel lectcula, ae f. Sin: sandpila; gestatrium; portatria; frculum; sella
baiulatria, gestatria, portatria.
anestesiar
anemgrafo: anemgraphum, i n.
anemoscopia, v. anemomancia.
aneritroblepsia, v. aneritropsia.
67
anestsico
ngel: ngelus, i m. Uso: - custodio o de la
guarda, ngelus tutelaris vel custos // fig, es
un -, vir est exmi venustate (en extremo
hermoso), mitssimus et lenssimus (muy afable), probatssimus (muy bueno), purus castusque (inocente).
anestsico: adj anaesthticus, a, um. Sin: indolrius; sentiendi facultatem uferens // sust
anaesthticum, i n. Sin: anaesthticum medicamentum; medicamentum sensum uferens.
aneurisma: aneurysma, tis n. Sin: (dilatacin de una arteria) arteriae amplifictio vel
dilattio; (dilatacin anormal del corazn)
abnormis dilattio cordis.
aneurismtico: aneurysmticus, a, um. Sin:
ad aneurysma ttinens.
anglicamente: anglice.
anexo: adj annexus, a, um // sust additamentum, i n. Sin: adiuncta, orum npl. Uso: - estadstico, additamentum statsticum.
angina: ngina, ae f. Sin: angor. Uso: - diftrica, ngina diphthrica vel diphthertica; de pecho, ngina vel angor pctoris.
angiocolitis: angiocholites, is f.
anfibolia, v. anfibologa.
angigrafo: angigraphum, i n.
anglicanismo: anglicanismus, i m.
angarillas: (andas) lectca, ae f. Sin: frculum. Uso: ser llevado en -, lectic vehi, ferri,
gestari, deferri // (vinagreras) ampullarum
theca.
68
animador
anglicista: (versado en ingls) nglice sciens
// (aficionado a lo ingls) rerum anglicarum
cultor.
angustia: angor, oris m. Sin: maeror; anxetas; sollicitudo. Uso: morir de -, angore vel
angribus cnfici.
angustiar: angore vel maerore affcere // angustiarse, estar angustiado, angore premi vel
ffici. Sin: nimo angi; afflictari de liqua re.
anglfono: anglphonus.
animacin: (accin y efecto de animar o animarse) animtio, onis f. Sin: concittio, incittio Uso: - social, socialis animtio;
incittio socialis; estar lleno de -, alacritate
efferri; carecer de -, motu carere; frigere //
(vivacidad) alcritas, atis f. Sin: motus, us m;
calor, fervor // (movimiento o concurso de
gente) celbritas, atis f. Sin: frequntia //
(manifestacin de los actos caractersticos
de la animalidad) vitalis vis. Sin: animtio.
animal
animal: nimal, alis n. Sin: nimans, antis
mf. Uso: - domstico, nimal domsticum vel
cicur; - racional, irracional, nimal rationale,
irrationale; - salvaje, fera // (contrapuesto a
hombre) bstia, ae f // fig blua, ae f. Sin:
pecus (-dis f).
animista: adj animsticus, a, um. Sin: ad animismum spectans // sust animista, ae m. Sin:
animismi sectator vel fautor.
nimo: nimus, i m. Uso: - eufrico, nimi
hilritas vel iucnditas; nimus hlaris vel iucundus.
anodino: adj andynus, a, um. Sin: mitigativus, mitigatrius; dolorem sedans, mnuens,
levans, uferens // (insignificante, insubstancial) flccidus, a, um. Sin: nihil signficans;
flexloquus // sust medicamentum (-i n)
andynum, mitigativum, mitigatrium.
nodo: nhodus, i f.
aniquilamiento, v. aniquilacin.
70
antecedencia
ansetico: hanseticus, a, um.
annimo: adj ignotus, a, um. Sin: clanculrius; cuius nomen non constat; annymus;
innominatus; sine nmine. Uso: comprador
-, emptor annymus; denuncias -, denuntiationes annymae; escritor -, ignoti nminis
scriptor vel auctor; scriptor clanculrius, ignotus, incertus; pintor -, pictor annymus;
poesas -, crmina ab incertis scriptribus
vulgata; sociedad -, annyma socetas; socetas nulli inscripta nmini; versos -, sine auctore versus // (escrito en que no se indica
nombre de autor) sine nmine vel sine auctore scriptum // (carta sin firma) ltterae sine
nmine scriptae; annyma epstula // (secreto
del autor que oculta su nombre) v. incgnito.
anosmia: ansmia sive anosma, ae f. Sin: olfacts defctio vel defectus (-us m).
anquilosado: ankylosi (vel anchylosi) affectus vel laborans // fig detentus, a , um. Sin:
tardus; ignavus; lentus; iners; segnis.
71
antecesor
anteojero: ( el que hace anteojos) pifex
(-fcis m) pticus. Sin: vitrorum oculariorum
pifex // (el que los vende) vitrorum oculariorum vnditor (-oris m).
gressus.
antecesor, v. predecesor.
anteojo: (- de larga vista o catalejo) perspicillum (-i n) speculatrium. Sin: instrumentum speculatrium; telescpium // (gemelos)
tubus (-i m) bilens.
antelio: anthlios, ii m.
antemural: antemurale, is n.
anteriormente: in antecessum.
anticoncepcional
onis n; trium. Uso: hacer -, exspectare, opperiri.
antiabortista: oppugnator aborts m; oppugnatrix aborts f. Sin: contrrius abrtui m; adversatrix abrtuum evocandorum f.
anticomunismo: anticommunismus, i m.
Sin: dium communistarum; hostlitas in
communistas; communistarum doctrinae factionisque dium.
antibitico: adj antibiticus, a, um. Sin: bacillis nocens // sust antibiticum, i n. Sin: medicamentum
antibiticum;
substntia
micrbiis mortfera.
antictodo: anticthodus, i f.
73
anticonceptivo
anticonceptivo: adj anticonceptivus, a, um.
Sin: antifecundativus; atcius; conceptioni
offciens; fecundationem impdiens. Uso:
medios o recursos -, subsdia anticonceptionlia; mentalidad -, mens contra conceptionem; pldora -, plula anticonceptiva // sust
anticonceptivum, i n. Sin: anticoncpiens;
atcium. Uso: usar anticonceptivos, atcia
adhibere.
anticonformismo: anticonformismus, i m.
Sin: conformitatis dium; inimictia adversus
conformitatem.
anticonformista: anticonformista, ae m.
anticonstitucional: anticonstitutionalis, e.
Sin: constitutioni contrrius vel adversus; civitatis formae infensus.
antidopaje, v. antidoping.
anticristianismo: antichristianismus, i m.
Sin: dium Christianorum; stdium adversus
Christianos; doctrinae Christi dium.
74
antimilitarismo
um. Sin: mtigans, mitigatrius // sust antispasmdicum, i n. Sin: mitigatrium; medicamentum antispamdicum; medicamentum
mitigatrium.
antihiginico: valetdini contrrius vel nocens. Sin: infensus curae valetdinis vel sanitatis.
antifascista: antifascista, ae m.
antifebril, v. antipirtico.
antiimperialismo: antiimperialismus, i m.
Sin: imperialis potestatis dium.
antiimperialista: adj imperiosae dominationis contrrius vel adversus // sust antiimperialista, ae m. Sin: imperialis potestatis osor.
antgeno: antgenum, i n.
antigravedad, v. ingravidez.
75
antimilitarista
antimilitarista: antimilitarista, ae m. Sin: antimilitarismi fautor; militribus stdiis contrrius vel aversus.
antipirtico: adj antipyrticus vel antipricus, a, um. Sin: febrim arcens, depellens vel
sedans, mtigans // sust antipyrticum i n.
Sin: febris remdium; medicamentum antipyrticum vel antipricum.
antinomismo: antinomismus, i m.
antioxidante, v. antiherrumbre.
antiparlamentario: antiparlamentaris, e.
Sin: contrrius cetui legatorum populrium.
antitoxina
antiprotestante: antiprotestnticus, a, um.
antisemitismo: antisemitismus, i m. Sin: Semitarum dium; contra ppulum iudicum simultas; alienus ab Hebraeis nimus.
antittico: antithticus, a, um. Sin: contrrius, adversus, repugnans (licui rei) ; alienus
(ab liqua re).
77
antivarilico
antivarilico: antivarilicus, a, um. Uso: vacunacin -, vaccintio antivarilica.
antracita: anthracites, is m.
antropomorfismo: anthropomorphismus, i
m. Sin: anthropomorphtica heresis.
antrisco: anthriscus, i m.
antropomorfita: anthropomorphta, ae m.
antropgrafo: anthropgraphus, i m.
anular: rescndere, reslvere (v. gr. stipulationem, testamentum); disslvere vel tllere
(v. gr. iudcia, leges).
78
aparato
anunciacin: annuntitio, onis f.
apagador: exstinctrium, ii n // (matacandelas, apagavelas) bacillum vel tegillum exstinctrium. Sin: bacillum flammae
restinguendae.
apagn: fluoris elctrici abrptio (-onis f).
aparador: (mueble) bacus, i m. Sin: armrium; armrium prompturium. Uso: - pequeo, armarolum.
anverso: pars adversa. Uso: - de una moneda, pars adversa alicius nummi.
ao: annus, i m. Uso: - bisiesto, annus intercalaris; - en curso, annus currens; - entrante,
initurus annus; - escolar, scholaris annus; luz, annus lminis; annus luce mensus; santo, annus sacer, piacularis; el - pasado,
anno prxime praetrito; en el - de gracia,
anno post Christum natum, anno a Christo
nato, anno a reparata salute, anno Dmini vel anno Dmini Nostri, anno christiano ; felicitar el - nuevo, faustum
fortunatumque novum annum ominari;
79
aparcadero
tus, us m. Uso: - audiovisual, apparatus audiovisualis; - burocrtico, apparatus chartocrticus; - crtico, apparatus crticus; genital, genitale, is n; genitlia, ium n pl; militar, apparatus militaris; - modernos de
diagnosis, recentssima diagnstica adiumenta; - respiratorio, rganum respiratrium
vel respirationis.
aparcamiento, v. aparcamiento.
aparente: apparens, entis // (fingido, simulado) simulatus, a, um. Sin : fictus ; speciosus.
80
apetito
Apeninos: montes (-ium mpl) Appennini.
apata: apthia sive apatha, ae f. Sin: (impasibilidad del nimo) indolntia; nihil sentire;
non dolere; nullus doloris sensus; (falta de
vigor o energa) torpor, nimi torpor; lentitudo; socrdia; ignvia; inrtia; segntia.
apetencia, v. apetito.
81
apetitoso
no tengo -, mihi cibi cupditas non est.
apio: pium, ii n; pius, ii m. Uso: - cultivado, domstico, pium sativum vel hortense.
apirexia: apyrxia sive apirexa, ae f; apyressis, is f. Sin: febris defctio vel defectus.
apocalptico: apocalpticus, a, um. Sin: arcanus; recnditus // fig calamitosus; terrficus; terrficans.
aplanadora, v. bulldzer.
apcopa, v. apcope.
apcrifo: adj apcryphus, a, um. Sin: adulterinus; falsus; fictus; non authnticus. Uso:
carta -, ltterae adulterinae; libro -, liber falso
inscriptus licui; liber sbditus vel subditcius; liber ignoti auctoris; liber apcryphus
vel apocrphicus (libro cuya inspiracin divina no es segura) ; testamento -, testamentum suppsitum.
aplazar: (diferir) dilatare // (desaprobar) reprobare, repllere, improbare. Uso: ser apla-
apostema
apodctico: apodcticus, a, um. Sin: certus;
certssimus; firmssimus.
apodo: cognomen, mnis n. Sin: cognomentum; ridculum vel irrisrium nomen; nomen
dditum. Uso: - jocoso, nomen ioci caus fictum; - mordaz, nomen despects caus fictum.
apdosis: apdosis, is f. Sin: reddtio; secunda pars perodi vel msicae phrasis.
apfisis: apphysis, -is f. Sin: ossis tubrculum vel eminntia.
apofona: apophnia sive -phona, ae f.
apologtica: apologtica, ae f. Sin: apologtica disciplina, doctrina, ars; religionis defnsio; veritatis defnsio.
apologa: apolgia sive -loga, ae f. Sin: defnsio (defensa), purgtio (justificacin), laudtio vel praecnium (encomio). Uso: hacer
la - de alguno o de alguna cosa, liquem vel
liquid dilaudare, laudibus efferre, in caelum
ferre, ad caelum tllere; hacer la - (en defensa) de alguien, liquem defndere vel purgare de + abl.
83
apostilla
apostilla: annottio, onis f. Sin: nottio; nota;
commentarolus; annotamentum. Uso: breve
-, annotatincula.
apostillar: annotare. Sin: impnere, appnere notas ad + ac. Uso: - un libro, librum annotatinibus instrere.
apremiar, v. acosar.
apstrofo: apstrophus, i f.
a priori: in antecessum.
apoyo: (lo que sirve para sostener) firmamentum, i n. Sin: sustentculum; fulcrum;
fultura. Uso: - del papel (en la mquina de
escribir), chartae sustentculum // fig adiumentum.
aprobable: approbbilis, e.
arbitrar
Arabia: Arbia, ae f. Uso: - meridional, Arbia meridiana; - Saudita, Arbia Saudiana; de
- Saudita, arbicus saudianus; hab Arabes
saudiani.
arbigo, v. rabe.
aprovisionamiento, v. abastecimiento.
arabismo: arabismus, i m.
arandela: orbculus, i m.
araar: rdere.
araita: aramolus, i m.
85
arbitrariamente
arcabucera) liquem archibsio vel ballist
ignvom necare, interfcere, prostrnere.
arcabucero: ballistrius, ii m.
arbitrario: (que depende del arbitrio) arbitrrius, a, um. Sin: arbtrio; (ex) arbtrio factus; ad arbtrium vel ad libdinem factus //
(que implica arbitrariedad) non iustus. Sin:
iniquus; temerrius; inconsideratus; inconsultus; sine causa.
rbol: (planta) arbor, ris f. Uso: - frutal, pomfera arbor; - de Cardn, arbscula cardnica; - de levas, arbscula eccentricorum; de Navidad, arbor natalcia, Nativitatis arbor;
christarbor // (palo o mstil del navo) malus,
i m // - genealgico, stemma, tis n. Sin:
stemma genealgicum; gentis vel gentile
stemma; propginum diagramma (-tis n);
componer el - genealgico, famliae propgines subtxere; gentis orgines subtxere //
(barra fija o giratoria) asser, ris m. Uso: acodillado, asser cubitatus; - motor, de
mando o de impulsin, asser motrius; - de
balancn, asser libramenti; - de distribucin,
asser distributionis; - de transmisin, asser
impulsionis.
arcano: adj arcanus, a, um. Sin: occultus; secretus; abscnditus // sust arcanum, i n (ordinariamente en pl arcana, orum). Sin: res
arcana, secreta, abscndita.
arcedianato: archidiaconatus, us m.
arengar
ducatus, us m // (funciones de archiduque) archiducis munus (-nris n) // (territorio perteneciente al archiduque) archiducatus;
archiducis dcio, rgio, territrium.
architriclino: architriclnus, i m.
archivador: chartulrium, ii n.
archivista, v. archivero.
arenque
arenque: aringus, haringus, harengus, i m.
Uso: - ahumado, aringus fumo et sale duratus; - asado, aringus frictus; - en salmuera,
aringus muri vel salsgine perfusus.
tum, i n.
aremetro: aremetrum, i n.
rido: ridus, a, um. Sin: arens; siccus; exsiccatus; exsuccus; exilis, grcilis.
arganeo: rganum, i n.
rgano, v. rgana.
armadura
vir militaris; plaza de armas, ppidum, i n;
locus munitus; castrum, castellum // alzarse
en armas, seditionem fcere; arma movere
contra liquem; rebellionem fcere; arrojar
las -, arma abcere vel procere; deponer las
-, ab armis discdere; empuar las -, arma cpere vel smere; entregar las -, arma trdere;
estar bajo las -, in armis esse; stipndia fcere; hacer sus primeras -, tirocnium depnere (tambin en sentido fig); llamar a las -,
ad arma vocare vel concitare; llevar armas,
arma vel telum ferre; esse, stare cum armis
vel cum telo; morir con las - en la mano, in
armis mori; pugnans ccido, cado, preo, occumbo, morior; pasar a uno por las -, armis
liquem interfcere, occdere, necare; presentar las -, salutationem more militari fcere;
rendir el - (en seal de respeto al Santsimo),
arma demttere // (cada uno de los principales cuerpos militares) miltiae genus (-nris
n); el - de artillera, tormentrii, orum mpl; el
- de caballera, equitatus, us m; quites, um
mpl; el - de infantera, peditatus, us m; pdites, um mpl // (pl, tropas o ejrcitos de un Estado) cpiae, arum fpl. Sin: armati, orum
mpl; vires, vrium fpl; exrcitus, uum mpl //
(blasn, escudo de armas) insigne, is n; las de familia, gneris vel famliae insigne; gentilcium insigne // (fig, medios para conseguir algo) arma, orum npl. Sin: auxlium;
subsdium; adiumentum.
arithmtices cultor.
aritmia: (falta de ritmo) arhthmia vel arrhthmia, ae f. Sin: concentus, vel sonorum,
vel vocis discrepntia (en sentido musical);
orationis, verborum, vrsuum discrepntia
(en sentido literario).
aritmgrafo, v. aritmmetro.
89
armamentismo
con otras en que o sobre que se arma algo)
compges, is f; compgo,-gnis f. Sin: coasstio; contabultio; contigntio; fultura; pagmentum // (conjunto de vigas de madera que
forman el tejado) materitio; tignorum compages // - de la cama, sponda, ae f.
oculariorum.
armenio: adj armnius, a, um. Sin: armeniensis, armnicus; armenacus // hab Armnii, orum; Armenienses, ium.
armamentismo: ad (augenda) arma contntio (-onis f). Sin: emula rei militaris augendae studia // (conjunto de armas) v.
armamento.
armamento: (prevencin de todo lo necesario para la guerra) belli (vel bllicus, vel militaris)
apparatus
(-us
m).
Sin:
armamentrium, ii n; belli compartio; armorum confltio, compartio; armorum apparatus; armamenta vel arma bllica; belli
instrumenta. Uso: control de los -, belli apparats inspctio // (conjunto de armas al
servicio de un cuerpo armado) armamenta,
orum npl; instrumenta miltiae. Uso: - gigantescos, immnia bllica arma; - tradicional y
atmico, apparatus armorum usitatorum et
atomicorum; invertir sumas fabulosas en -,
in rem militarem pecniam impndere amplssimam; reduccin de los -, armorum demintio (vel dimintio) // (Mar, equipo y
provisin de un buque) navis armamenta,
orum npl.
armona: (combinacin de sonidos agradables) harmnia sive -mona, ae f. Sin: sonorum concentus vel consensus (-us m);
sonorum vel vocum concrdia; vocum concentus // (proporcin y correspondencia de
las partes de un todo) concrdia, ae f. Sin:
convenintia; cohaerntia. Uso: - de lo creado, mundi cohaerntia // (amistad y buena
correspondencia) mtua coninctio (-onis f).
Sin: consnsio; concrdia; voluntas concors
vel consntiens. Uso: la - de los pueblos,
mtua populorum coninctio; - espiritual,
animorum conspirtio atque consensus; de pensamiento y accin, quaedam cogitandi
agendique similitudo; - de voluntades,
90
arquiepiscopal
arpa: harpa, ae f. Sin: psaltrium. Uso: tocar
el -, psllere.
arpegio: fdium implsio (-onis f). Sin: concitata fdium vibrtio; harpae concentus (-us
m).
arpeo: hrpaga, ae f.
armnico: harmnicus, a, um . Sin: cnsonus, cnsonans; concinnus; concors; cngruens; modulatus (bien modulado);
numerosus (bien ritmado). Uso: sonidos -,
soni sibi cnsoni vel consonantes.
arquelogo: archaelogus, i m. Sin: archaeolgiae studiosus, cultor, peritus; rerum antiquarum sciens, investigator, peritus.
arquero: (Dep, portero, guardameta) ianitor, oris m. Sin: portrius; portae custos.
aroma: aroma, tis n (dat y abl pl aromtibus vel armatis). Sin: odor; odor suavis.
Uso: quemar aromas, incndere odores.
arquidicesis: archidioecsis, is f.
arquiepiscopal, v. arzobispal.
91
arquisinagoga
arquisinagoga: archisynagga, ae f.
arquisinagogo: archisynaggus, i m.
arreglarse: (acicalarse) corpus curare, ornare, exornare. Uso: - delante del espejo, ornari ante spculum; (dicho del hombre
afeminado) occupatum esse inter pctinem
speculumque.
arquitrabe: epistlium, ii n.
arrabal, v. suburbio.
arrendante, v. arrendador.
arrendatario, v. arrendador.
arrugar
arrobarse, v. extasiarse.
custdia domstica.
arrodillada: genuflxio, onis f. Sin: genuflexus (-us m); flxio gnuum; gnuum inflxio.
arriar, v. amainar.
arrodillarse: gnua flctere. Sin: gnua inclinare vel submttere; procmbere gnibus;
in gnua procmbere; in gnua subsdere.
Uso: - ante uno, a los pies de uno, ad gnua
alicius procmbere; ante pedes alicius procmbere; ad gnua se licui submttere.
arribista: ambitiosus, a, um. Sin: glriae ppetens vel cpidus; effrenatus et audax alicius rei captator; repentinus homo; qui
celriter ad honores prvenit.
arriendo, v. arriendamiento.
arrobamiento, v. xtasis.
arrobar: admiratione vel stupore liquem affcere. Sin: singulari voluptate perfndere //
93
arruinado
arruinado: (venido a menos) aere alieno
obaeratus. Sin: aere alieno demersus vel oppressus.
arterioesclerosis, v. arteriosclerosis.
arte: ars, artis f. Uso: - clnico, ars clnica; culinario, ars culinria vel coquinria; - mdico, ars mdica vel salutaris; el - del apostolado, apstoli munus; Bellas Artes, bonae
(ptimae, ingnuae, liberales) artes vel disciplinae; - grficas, artes grphicae; - industriales, artes quaestuosae; - liberales, artes
liberales; - mgicas, mgicae vel magae
artes; - mecnicas, artes fabriles vel operosae; obra de -, opus summo artifcio factum;
opus summ vel politssim arte perfectum;
artes y oficios, artes et artifcia; artes y ciencias, artes et stdia, artes et disciplinae; las de la paz y de la guerra, belli pacisque artes;
con -, arte, ex arte, ffabre.
articulacin: (de miembros del cuerpo) articultio, onis f. Sin: articulamentum; commissura; rtuum nexus // (de piezas) iunctura, ae
f . Sin: vertculae, arum fpl; catentio mbilis
// (pronunciacin clara y distinta) explantio,
onis f. Sin: explanata vocum imprssio.
94
artstico
articulito: commentatincula, ae m.
loqui.
artillera: (material de guerra que comprende caones, ametralladoras, etc.) res tormentria. Sin: plumbvoma vel bllica
tormenta; pyroballistria arma; ballistria vel
pyroballistria, ae f. Uso: - antiarea, ballistria antiarea; tormenta (bllica) adversus
arios incursus; tormenta ignvoma contra
aronavium incursiones; - motorizada,
ballistria autovectbilis; disponer la -, tormenta dispnere // pieza de -, tormentum, i n
// (cuerpo de artilleros) (mlites) tormentrii
Sin: (mlites) ballistrii vel pyroballistrii;
mlites tormentis (bllicis) addicti; cohors
tormentria, ballistria, pyroballistria. Uso:
oficial de -, ductor tormentariorum, ballistariorum, pyroballistariorum (comandante de
un destacamento); praepsitus ministrio
tormentrio (encargado del empleo de la -).
artillero: (miles) tormentrius Sin: (miles)
ballistrius, pyroballistrius, pyrobolrius; librator; tormenti bllici librator.
artificial: artificialis, e. Sin: artificiosus; fictcius, factcius; arte factus vel cnditus. Uso:
colores -, factcii colores; fuegos -, ignes artificiosi vel festi; lago -, lacus strctilis; ojo -,
culus artificiosus; rosa -, rosa artificialis;
piedras preciosas -, factciae gemmae.
95
artralgia
as: princeps, cpis mf. Uso: - del ciclismo, birotariorum princeps; los corredores ases,
principes cursores.
summo artifcio factus; politssima arte perfectus; obras -, pera arte facta; perfeccin -,
artifcium et expoltio; produccin -, pera et
artifcia; carencia de sentido -, nulla ars; dar
forma - a una obra , artifcio opus perfcere
vel confcere; tener gusto -, artis sensu
pollere; artis iudcio pollere; sensum vel iudcium habere.
artrtico: adj arthrticus, a, um. Sin: articulorum vel artuum (gen) ; arthrtide (articulorum
vel artuum inflammatione) laborans, vexatus,
affectus; articulorum vel artuum (gen) // sust
arthrticus, i m; arthrtica, ae f. Sin: qui vel
quae arthrtide laborat, vexatur, affcitur.
asador: (quien asa carne) assator, oris m; assatrix, icis f // (varilla de metal en que se
pone al fuego lo que se quiere asar) veru, us
n (dat y abl pl vribus vel vrubus). Sin: verutum, i n. Uso: - pequeo, verrculum //
(aparato mecnico) veru vel verutum verstile. Sin: veru machinatione versatum; assatria machnula; machintio crnibus
assandis; machnula versando veruto. Uso: con motorcito elctrico, veru vel verutum
elctricum; veru elctrica vi motum.
asalariado: adj conductus, a, um. Sin: mercennarius; mercede conductus // sust salariarius, ii m. Sin: conductus; operrius
conductus; mercede conductus.
artritismo: arthritismus, i m.
asegurarse
ductrix (-icis f). Sin: anbathri minister vel
ministra.
ascesis: ascesis, is f.
asctica, v. ascetismo.
ascendencia: ascendntia, ae f.
aseguradora: socetas vel sodalcium sarciendis damnis. Uso: - para la proteccin del
paisaje, socetas locorum amoenittibus
tuendis; - sobre la vida, socetas cautioni
exercendae.
asegurar: - el coche, cautionem slvere de
autoraeda.
97
asentador
asentador: (cuero para suavizar las navajas)
v. afiladora.
asfixia: asphxia sive -phyxa, ae f. Sin: suffoctio; spirits vel nimae interclsio. Uso:
producir -, v. asfixiar; morir de -, interclus
nim exspirare.
asesor: assessor, oris m. Sin: curator; consiliarius; consiliator. Uso: - eclesistico, ecclesisticus curator; - eclesistico de la Accin
Catlica, sacerdos consilirius sodalitatis ab
Actione Cathlica; sacerdos Actionis Cathlicae sodlibus cnsulens; sacerdos consociationis
curator
Actioni
Cathlicae
provehendae; sacerdos Actionis Cathlicae
sciis vel sodlibus addictus; - eclesistico de
los hombres de Accin Catlica, sacerdos homnibus cnsulens in Actionis Cathlicae agmnibus militntibus; - eclesistico de las
jvenes de Accin Catlica, sacerdos puellis
cnsulens in Actionis Cathlicae societatem
adscitis; - eclesistico de los jvenes de Accin Catlica, sacerdos catholicorum ivenum sodalitatis curator vel consiliarius; eclesistico de las mujeres de Accin Catlica, sacerdos muliribus cnsulens Actionis
Cathlicae societati addictis; - econmico del
presidente, consilirius oeconmicus praesidentis; - del juez, scabinus, i m; assessor idicis.
asfixiar: suffocare. Sin: nimam intercldere; spritum praecldere vel suffocare, asphxiam afferre // asfixiarse, se suffocare
Sin: nimam sibi intercldere; asphxi se
occdere.
asfdelo: asphdelus vel asphdilus, i m.
asistencia
asimetra: asymmtria sive -metra, ae f. Sin:
inaequlitas; enrmitas; prtium inaequlitas;
rerum ordo discors, dscrepans, abnormis;
non apta (vel dscrepans, abnormis, enormis,
dssona, discors, bsona, exlex) prtium compostio.
servado, sedes reservata; asientos de la galera (o paraso), archisllia; asientos de platea, sellae; - de madera, sedile lgneum; - de
mrmol, sedile e mrmore // (anotacin en
registro o libro de contabilidad) transcrptio
vel descrptio, onis f // (apuntamiento de una
cosa para que no se olvide) annotamentum, i
n; annottio, onis f. Sin: perscrptio.
asignar: destinare. Uso: - una suma, pecuniam (vel pecniae summam) licui rei (vel
in liquid) destinare.
asincronismo: asynchronismus, i m.
asistencia: assistntia, ae, f . Sin: cura; curtio; opitultio; patrocnium; auxlium. Uso: activa, pasiva, assistntia activa, passiva; hospitalaria, curtio noscoma, curtio in valetudinrio; - peditrica, curtio puerorum; tcnica, tchnica vel technicorum cura; - a
99
asistente
los desocupados, auxlium opficum pere
carntium; - a los discapacitados, impeditorum vel membris captorum opitultio vel auxlium; - a los heridos, vulneratorum curtio;
- a los matrimonios, assistntia matrimniis;
- a los pobres, opitultio puperum.
asociacin: associtio, onis f. Sin: consocitio, socitio, socetas; assocetas; congregtio, consrtium, consrtio; sodlitas,
sodalcium; coetus; collgium. Uso: - catlica, cathlica consocitio; - catlica de asistencia social, cathlica socetas cvibus
iuvandis; - cultural, eruditorum consocitio;
- deportiva, consocitio ludicrorum certminum; athlticae ludis excolendis coetus; -
asolar: assolare.
100
astenia
asomarse: prominere. Uso: No te asomes por
la ventanilla, noli ex fenestella prominere.
aspirante: (que aspira a algn estado, empleo, dignidad, etc.) aspirans, antis m. Sin:
candidatus. Uso: - al estado clerical, aspirans
statum clericorum; - a hermano lego, aspirans statum fratrum laicorum; - a la elocuencia, a la inmortalidad, candidatus
eloquntiae, immortalitatis; - al sacerdocio,
sacerdtii candidatus; ivenis sacerdtium
affectans; - a un empleo, candidatus alicius
mneris.
aspirina: aspirina, ae f; aspirinum, i n. Uso:
pastilla de -, plula vel pastillus aspirinae.
assembler (Inform): (assembly language, codificador de instrucciones) lingua machinalis. Sin: assembler, i m; compositria lingua
// (compiler, programa productor de programas) compilatrum, i n (assembleri). Sin:
compilatrium, ii n.
astenia: asthnia sive -thena, ae f. Sin: languor; vrium defctio vel defectus (falta de
fuerzas); vrium deblitas vel remssio (decaimiento considerable de fuerzas).
101
astenopa
astenopa: asthenpia sive -nopa, ae f. Sin:
cernendi infrmitas vel deblitas; oculorum
sensus vel cies hebes (-btis; abl -bti).
pha, ae f.
astrofotogrfico: astrophotogrphicus, a,
um. Sin: ad astrophotogrphiam spectans.
astigmatismo: astigmatismus, i m.
astrolabio: astrolbium, ii n.
astilla: ssula, ae f.
astillero: navlia, ium npl. Sin: navale; navale armamentrium; navlium officina.
astral: astralis, e. Sin: sidreus; ad astra ttinens.
astringente: stpticus, a, um. Sin: astrictrius; astrictriam vel astringendi vim habens;
alvum vel ventrem astringens, bstruens,
spprimens, cmprimens. Uso: accin -, vis
astringendi; remedios -, stptica medicamenta; medicamenta astringntia, obstruntia, supprimntia, comprimntia.
astrlogo: astrlogus, i m. Sin: sderum aestimator; caeli vel sderum interpres; qui futura vaticinatur sidribus contemplandis.
astrmetro: astrophotmetrum, i n. Sin: astrorum luci metiendae instrumentum.
102
ataque
astronutica: astronutica, ae f; astronutice,
es f. Sin: res astronutica; astronutica doctrina, disciplina, scintia.
atabacado: tabaco cncolor. Sin: tabaci colori smilis; tabcini coloris (gen). Uso:
aliento -, spritus vel hlitus tabaco infectus.
atabal, v. tmpano.
atajo: (senda por donde se abrevia el camino) compendiria, ae f. Sin: compendirium; compndium; via compendiria; viae
compndium; via transversa; transversum
iter; iter compendirium. Uso: ir por atajos,
compndiis ire; per compndia ire; llegar por
un -, compendiri pervenire.
atalaya: spcula, ae f.
103
atar
atar: alligare. Uso: el que ata, alligator.
ataraxia: ataraxa, ae f. Sin: nimi tranqullitas, sernitas, imperturbablitas; perfecta nimi quies; immota tranqullitas nimi.
atareado: negotiosus, a, um. Sin: plenus negtii; occupatssimus in liqua re. Uso: estar
muy -, multa gere; multis negtiis distineri.
atad: cpulus, i m. Sin: fretrum; arca; lgnea arca.
atvico: atvicus, a, um.
atxico: atxicus, a, um. Sin: ad ataxam prtinens (relativo a la ataxia); ataxi laborans
(que padece ataxia).
atencin: cura, ae f. Uso: - pastoral, pastoralis cura; -!, attndite!; animadvrtite!; cavete!
alguna cosa) - al juicio de uno, iudcio alicius stare; - al orden cronolgico, tmporum
rdinem servare.
atentado: (crimen) attentatum, i n. Sin: pettio; insdiae. Uso: - dinamitero, pettio dynamite patrata.
atentar: imptere, ptere, apptere liquem.
aterrizaje: ad terram lapsus (-us m). Sin: apparatus (-us m) desultrius; aroplanorum vel
aronvium appulsus (-us m). Uso: - forzoso,
appulsus vel descensus invitus.
104
tomo-gramo
tum.
atestar, v. certificar.
atleta: athleta, ae m; athltria, ae f. Sin: agonista vel agonistes, ae m; peritssimus vel fortssimus lusor. Uso: - olmpico, athleta
olmpicus // (persona membruda) vir vel mlier firmo crpore.
atltica, v. atletismo.
atolondramiento, v. inconsideracin.
tomo: tomus, i f. Sin: corpsculum; corpsculum insecbile vel indivduum; indivduum. Uso: bombardear el -, tomum
verberare; constitucin del -, tomi constittio, compostio, structura; desintegrar el -,
tomum scndere, disingere, dissociare, disslvere, fndere, diffndere, diffrngere; estudiar el -, tomos explorare, investigare,
scrutari, perscrutari.
tomo-gramo: grammtomus, i m.
105
atonal
atonal: nmero carens.
atrabilis: atrabilis, is f; atra bilis. Sin: melanchlia; nigra bilis; melanchlicus umor.
atracarse: (comer o beber con exceso) ingurgitari. Sin: se ingurgitare; dere ac bbere ffatim; se cibo ac vino onerare.
atraccin: vis attrahendi. Uso: - modal, at-
atrasado: (que tiene atraso) retroactus vel retractus, a, um; (antiguo, no al da) obsoletus;
vetustus. Uso: sueldos -, stipndia praetrita;
stipndia non soluta; stipndia retro dbita.
atraso: tardtio, onis f.
atribulado: sollcitus, a, um. Sin: calamitosus; aerumnosus; afflictus; excruciatus; aerumnis, misriis, rebus adversis, rerum
angstiis affectus, vexatus, cruciatus, pressus, conflictatus. Uso: estar -, in angstiis
esse; aerumnas prpeti.
106
audiencia
atributivo: attributivus, a, um.
roba, ae f. Uso: - deportivo, vestis campestris; vestido solemnemente con - universitario, rob universitria sollemniter vestitus.
atrofiar: extenuare. Sin: vires extenuare, debilitare, minere, auferre; atrphi vel tabe
affcere // atrofiarse, extenuari. Sin: tabscere; contabscere; debilitari; consumi; trophum feri; vim prdere, amttere; atrphi
vel tabe ffici.
atrfico: atrphicus, a, um. Sin: trophus; tabficus; enervatus; extenuatus; torpens; naturali vi destitutus; atrphi vel tabe affectus,
laborans // (perteneciente a la atrofa) atrphiae, extenuationis (gen); ad atrphiam ttinens.
atunero: thynnrius, ii m.
audible: audbilis, e.
107
audiofrecuencia
admttere, excpere; ditum dare licui; no
dar - a alguien, liquem non admttere; ditum negare licui; liquem arcere; presentarse a una - con alguien, venire in
collquium (vel collocutionem, vel allquium) cum liquo; procurar - a uno con alguien, dare licui admissionem alicius;
licui ditum patefcere ad liquem; es fcil
tener una - con l, ditus ad eum fcilis est.
audimetro: audimetrum, i n.
audiovisual: audiovisualis, e. Sin: audivisivus, audivisficus, audficus-visivus, audbilis et visbilis. Uso: aparatos -, instrumenta
audiovisulia; todo el sector de los -, universus apparatus (-us m) audiovisualis.
aula: aula, ae f. Sin: auditrium. Uso: - escolar, schola; conclave scholare; - didcticamente equipadas, oeci ad docendum
subsdiis instructi.
aumento: incrementum, i n. Sin: augmentum; additamentum; adauctus (-us m); amplifictio. Uso: - de la poblacin, natorum
incrementa; nmerus hminum in dies crescens; - de precios, rerum prtium adauctum;
pretiorum adauctus; - de sueldo, stipndii vel
salrii additamentum; augmentum salrii.
aureola: nimbus, i m. Sin: corona; urea corona; corona radiata; corona nitens, fulgens,
renitens, refulgens // (distincin) insgnia,
ium npl. Uso: la - de la gloria, insgnia glriae; la - de la virtud, insgnia virtutis //
(fama) laudes, um fpl. Uso: estar rodeado de
una - de gloria, glriae ludibus florere.
108
auto-arrancador
auscultador, v. cofia.
ausentismo, v. absentismo.
Australasia: Australsia, ae f.
Australia: Austrlia, ae f.
austraco: adj austracus, a, um. Sin: ustricus, ustrius // sust Austracus, i m. Sin: Austrius, ii m.
austro: auster, tri m.
autarca, v. autarqua.
autrquico: autrchicus, a, um. Sin: autnomus; nulli obnxius; suarum rerum dminus.
Uso: producto -, res in prpria Natione confecta vel effecta; - en sentido econmico, in re
oeconmica nulli obnxius.
autoanlisis: autoanlysis, is f.
auto-arrancador, v. arrancador.
109
autobiografa
autobiografa: autobiogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: sui ipsus vita.
autocar: autocurrus, us m. Sin: autopetritum vel autopetrritum; automatrium petritum vel petrritum.
autocicleta, v. motocicleta.
autocrtico: tyrnnicus, a, um. Sin: imperiosus. Uso: poder -, tyrnnicum vel immdicum imprium.
110
automatizar
autofecundacin: sui ipsus praegntio.
autofinanciamiento, v. autofinanciacin.
automacin: automtio, onis f. Sin: automatiztio; autmata vel automatria ctio, pera,
opertio; machinalis ctio vel pera; automatriae operationes; hminum pera mchinis
demandata.
autgrafo: adj autgraphus, a, um. Sin: chirgraphus; idigraphus; propri manu scriptus; me, tu, su ipsus manu scriptus. Uso:
carta -, ltterae autgraphae; ltterae manu
scriptae; epstula autgrapha; un ejemplar de Virgilio, idigraphus liber Verglii // sust
autgraphum, i n. Sin: chirgraphum, i n;
chirgraphus, i m; idigraphum; manu scriptum (-i n) ; mi (tu, su ) -, me (tu, su )
manu scriptum // (firma) autgraphum, i n.
Sin : nminis scrptio autgrapha. Uso: pedir
un -, autgrapham nminis scriptionem postulare.
automatizacin, v. automacin.
automatizar: automatizare. Sin: liquid automatri ratione instrere; automatriam rationem indcere.
111
automotor
automotor: adj automatrius, a, um // (vehculo) autovehculum, i n. Sin: autocurrus; vehculum automatrium; currus automatrius
// (aparato que ejecuta ciertos movimientos
sin intervencin directa de accin exterior)
automatrium, ii n. Sin: automatria mchina; automatrium instrumentum; automatrius apparatus.
autopsia: autpsia sive -opsa, ae f. Sin: necroscpia; cadveris sctio, inspctio, examintio; secti crporis (vel cadveris) inspctio.
Uso: practicar una -, cadaver secare atque
inspcere.
112
autostop
auctor, oris m; auctrix, icis f // (el que la inventa) inventor, oris m // (causa, responsable) causa, ae f // (escritor) scriptor, oris m;
scriptrix, icis f. Uso: - sagrado, profano,
sacer, profanus auctor; - de libros, librorum
auctor; - de tragedias, trgicus scriptor; tragoedigraphus; - cinematogrfico, v. escenarista // (el que ha hecho alguna obra
artstica) rtifex, fcis m.
pblicas, pblicae auctoritates; pblici magistratus; - religiosas, potestates religiosae; responsables, auctoritates quas penes res est;
las supremas - eclesisticas, rei ecclesisticae summae potestates; las - supremas de los
Estados, supremi civitatum moderatores vel
rectores; supremi rerum publicarum moderatores.
autoritario: imperiosus, a, um. Sin: despticus; prepotens; auctoritate abtens.
autoritarismo: praepotntia, ae f.
113
autostopista
tinere.
avalar: auctor fio vel sum. Sin: mea auctoritate defendo // Com sngraphae cautionem
fcere vel interpnere; sngraphae alterum
subscrbere nomen cautionis grti.
avena: avena, ae f.
avenamiento, v. drenaje.
avenar, v. drenar.
114
avin
avenida: (va ancha) pltea, ae f. Sin: via
lata; via principalis. Uso: - arbolada, adumbrata via; pltea arbribus cnsita.
struthiocameli.
avetarda, v. avutarda
115
avioneta
aroplanum nvibus demergendis vel diffringendis; aroplanum ignvomos vel ignferos
siluros iculans, iactans // - a, de chorro, - a,
de reaccin, - de propulsin, pyraulocinetum;
aronavis pyraulocintica; aroplanum
pyraulocinticum; aronavis retroversus propulsa vel impulsa; aroplanum invers vi propulsum vel impulsum; aronavgium inversis
vribus propulsum; aroplanum ris haustrium; - de asalto, de combate, aroplanum
incrsitans, incursans, aggrdiens, impugnans, proeliare; - de bombardeo, bomboplanum, i n; aroplanum pyrobolrium;
aronavis ignvomis globis vrberans, druens, diffringens, confringens; - de carga,
aroplanum onerrium; - de caza, aroplanum insecutrium, insectatrium, venticum;
arinavis insectans; - de caza a reaccin, aroplanum insectationis arihaustrium; - de
escolta, aroplanum praesidirium; - de hlice, aroplanum helicarum motu incitatum
vel propulsum; - de pasajeros, aroplanum
epibticum; - en picada, aroplanum (improviso vel de, ex improviso) ad perpendculum
illabens; - sin motor, - a vela, v. planeador;
ir, viajar en -, aroplano vehi vel ferri; subir
al -, in aroplanum inscndere; subida al -,
inscnsio vel conscnsio in aroplanum // Boeing-747, aroplanum eius typi, qui dcitur
Boeing-747; - Concorde, aroplanum concordiense; - Fokker F-28, aroplanum typi,
cui nomen Fokker F-28 // clase (categora)
de -, classis, is f; cubierta de -, stega (ae f);
stega epibtica; interior del -, aroplani interna (-orum npl); el - est provisto de dos
cubiertas de pasajeros, en las que se encuentran tres clases, aroplanum duabus stegis
epibticis instructum est, in quibus tres classes inveniuntur.
avioneta: arvola, ae f.
116
azoturia
cem peram navare licui in liqua re // (Mil,
oficial que est a las rdenes de otro superior) ptio, onis m. Uso: - de campo, rei militaris adiutor; rei militaris subdiuva (-ae m);
in re militari adiutor // (maestro o profesor
subalterno) subdoctor, oris m. Sin: prscholus; antescholrius; adiutor acadmicus; - de
literatura latina, a ltteris latinis adiutor; - de
paleografa y diplomtica, a codcibus atque
diplomtibus interpretandis adiutor.
ayudanta: (empleo de ayudante) adiutoris
vel adiutricis munus (-nris n) // (oficina de
ayudante) adiutoris vel adiutricis sedes (-is
f).
ayunar: ieiunare.
ayuno: ieinium, ii n. Uso: - cuaresmal, ieinium quadragenrium; establecer el -, ieinium institere; guardar el -, ieinium
servare; prescribir el -, ieinium indcere;
romper el -, ieinium slvere vel resignare //
(que no ha comido) ieiunus, a, um // (ignorante de lo que se habla) ieiunus. Sin: ignarus, nscius alicius rei; estar en ayunas o en
-, ieiuno ore esse; nescire liquid, rudem esse
(in) liqua re.
azanoria, v. zanahoria.
zimo: zymus, a, um. Uso: pan -, panis zymus; panis sine fermento.
azimut, v. acimut.
azimutal, v. acimutal.
117
azteca
azteca: Azteca, ae m.
azuela: scia, ae f.
118
baba: saliva, ae f. Sin: spuma; spmea saliva. Uso: - de los caracoles, cochlearum saliva; - de serpiente, sanies, i f; echar -,
spumas (in ore) gere // (fig, carsele a uno
la -) summis laettiis ffici. Sin: summo exsultare gaudio; vehementer gaudere.
babuino: cynocphalus, i m.
bacn, v. orinal.
background (Inform) fondo: (de una pintura) fundus, i m // (de un escritorio con ventanas) ima, orum npl. Uso: to put a window
into background, fenestram in ima mttere vel
repnere // (relativo a un proceso) nferus, a,
um. Sin: psterus. Uso: to put into background, in ima mttere; inferiorem fcere.
119
bacteriano
bacteriano: bactricus, a, um. Sin: bactrii
vel bacteriorum (gen); ad bactria ttinens.
bactericida: adj bactericidalis, e. Sin: bactriis extiosus; bactria necans // sust bactericida, ae m. Sin: venenum bactericidale.
badana: aluta, ae f.
bagatela: ldicra, ae f. Sin: res parvi momenti; res nullus momenti; res vilssima,
levssima, parva, prvula; nugae, arum; inptiae, arum.
120
balancear
baile: salttio, onis f. Sin: balltio; saltatus,
us m; chora. Uso: de -, saltatrius, a, um; de despedida, salttio valedictionis; - de puntillas, balltio eltior; arte del -, saltandi ars;
escuela de -, ludus saltatrius; maestro de -,
saltandi magister; pista de -, locus saltatrius;
sala o saln de -, oecus saltatrius; dirigir el
-, choras dcere; organizar un -, saltationem
institere.
bailecito: saltatincula, ae f.
bajada: declivis via vel locus. Uso: Dep, libre, descnsio simplex; - en serpentina,
descnsio flexuosa.
bajo: (voz que produce los sonidos ms graves) gravssima vel ima vox. Uso: - continuo,
gravior vox contnua // (el que tiene tal voz)
gravssimae (vel imae, vel gravioris) vocis
cantor // - de arena, vadum, i n. Sin: pulvinus
// fig, - fondos, abiecta vel srdida plebcula;
ppuli faex (faecis f); abiectssimum civitatis
vulgus (-i n).
baladronear: (hacer baladronadas) glorisius vel iactanter se grere // (decir baladronadas) se iactare. Sin: se ostentare; iactari +
abl, de vel in + abl; glorisius se iactare; de
se glorisius praedicare; insolntius se iactare; glorisius vel magnificntius loqui.
balalaica: cthara (-ae f) balalica. Sin: cthara tringula rssica vel sarmtica.
121
balanceo
balanceo: - de nave o avin, navis vel aronavis iacttio, oscilltio, fluctutio, agittio,
inclintio.
Sin: blaesus.
balaustrada: balaustrata, ae f. Sin: balaustiorum ordo, saeptum, ornatus (-us m); saeptum; plteus, plteum; loricae saeptum. Uso:
- de bronce, saeptum aneum; - de mrmol,
lorica marmrea.
balaustre o balastre: balustium, ii n.
balbuceo: balbties, i f. Sin: linguae haesitntia vel titubntia; oris titubtio; os balbum.
balbucir, v. balbucear.
122
banca
balistita: ballistites, is f. Sin: pulvis (-vris
m) prius fumo carens vel fumi expers.
baliza: paltium, ii n. Sin: praetentura, ae f.
ballena: bal(l)aena vel ballena, ae f. Sin: pristis, is f; pistrix, icis f. Uso: caza de ballenas,
ventio ballaencea.
balneario: adj balnerius, a, um. Sin: balnearis; balneatrius // sust blneum pblicum;
blnea vel balnea, orum npl. Sin: blneae,
arum fpl.
balneoterapia: balneotherapa, ae f. Sin: curtio balneria.
balompi, v. ftbol.
123
bancario
bancario: ad argentriam prtinens.
mada) agmen (vel globus, grex, manus) armatorum. Uso: - armada, globus armatorum;
- criminales, greges criminales, - de los
cuatro, manus quattuor (scelestorum) //
(conjunto) - de comediantes, famlia scenica
// (baranda del billar) banda vel ora ae f //
(faja o lista) fscia, ae f. Sin: clavus // (llanta)
v. esta voz // (cinta ancha que como distintivo
se lleva atravesada desde un hombro al costado opuesto) insigne oblquum. Sin: oblquus
blteus;
oblquum
blteum;
decoramentum transversum.
bandada: agmen, mnis n. Uso: - de pjaros,
vium agmen.
bandeja: ptera, ae f. Sin: lanx, lancis f; discus, i m; scutella, ae f; vas metllicum vel lgneum. Uso: - de pastelillos, ptera cum
suavillis.
124
bao
ptri extorris // (persona perversa) homo
pravus, perversus, depravatus, mprobus.
bandola, v. mandolina.
bandonen: bandonum, i n.
bandurria, v. mandolina.
banquisa: glcies (-i f) pontvaga. Sin: aequor glaciatum; glcies flitans, flctuans.
bantes: Bantuenses, ium mpl.
baadera, v. baera.
bao: (accin) ltio, onis f. Sin: lavtio; balnetio; ctio balneandi. Uso: - caliente, lavtio clida; aquae clidae; - fro, lavtio
frgida; - de agua salada, blneum salsum; de asiento, encathisma, tis n; - de chorro, lavtio in aquae deiectu; lavtio plvia; - de espuma, lavtio spumosa; baos de mar,
marina lavacra; - de pies, blneum pedum; de vapor, lacnicum balneum vel blneum;
assa sudtio; vaportio balinearum; darse un
- de pies, pedes lavare; tomar un -, lavari vel
se lavare // (cuarto de -) blneum, i n. Sin:
lavacrum; lavatrina. Uso: - caliente, caldrium, ii n; - fro, frigidrium, ii n; blneum
frgidum; - turco, sudatrium, ii n; entrar en
el -, blneum intrare vel introire; in blneum
introire; ir al -, ad (vel in) blneum ire vel venire; blneum inire, adire, obire; salir del -,
e blneo gredi vel exire; blneo gredi; de
blneo exire // (sitio donde hay agua para
125
baobab
baarse) colymbus, i m. Sin: locus balnerius. Uso: - comunes, blnea commnia,
mixta, promscua; - privados, blnea privata;
- pblicos, blnea, orum npl; blnea pblica;
blneae vel thermae, arum fpl; - pblicos al
aire libre, blnea pblica subdilia (vel sub
divo, vel sub divum) // (pila o tina que sirve
para baar o lavar todo el cuerpo o parte de
l) v. baera // (retrete, excusado) latrina, ae
f. Sin: lavatrina; sellae familiricae. Uso: pblicos, frica, ae f; fricae, arum fpl // - de
agua, - de mara, blneum Mariae; en mara, subbulliente aqu mersatus; in
subbullientem aquam mersus; meter algo en
- mara, liquid subbulliente aqu mersare;
cocinar en - mara, liquid subbulliente aqu
mersatum cquere.
baobab: baobab indecl.
baquiano: (conocedor de los lugares) locorum sciens (-entis) // (gua para transitar por
ellos) locorum dux (ducis m) // (experto) alicius rei peritus; in liqua re versatus.
bar: thermoplium, ii n. Sin: bibria, ae f; taberna vel tabrnula potria, potatria, bibria;
popna, ae f // (- en hotel) oecus (-i m) potrius.
baraja: (conjunto de naipes) lusrius chartularum (vel scidularum) fascculus (-i m).
Sin: chrtulae vel scdulae lusriae // (naipe)
chrtula (-ae f) vel scdula (-ae f) lusria.
barbajuelas, v. barbajas.
126
barman
barbarismo: barbarismus, i m. Sin: vox brbara, barbrica, vitiosa; brbarum verbum;
barbricum nomen.
brbaro: brbarus, a, um. Uso: volverse -, inhumano cultu silvscere.
Barbarroja: Barba Rssea. Sin: Fridericus
A(h)enobarbus.
barbiquejo, v. barboquejo.
barco: navis, is f. Sin: navgium. Uso: - cisterna, navis lquidis vehendis; - comercial,
navis mercatria; - negrero, navis nigritis vehendis; - nodriza, navis nutrcia vel nutrcula;
- pesquero, navis piscatria; - de carga, onerria; navis onerria; - de motor, automatria
navis; navis machinamento acta; - de remos,
navis remis acta; - de vapor, vaporinavis; vaporria; navis vaporria; navis vapore mota
vel impulsa; - de velas, navis velis instructa,
predita; navis acta velis; navis promota ventis.
bardo: bardus, i m. Sin: vates; rhapsodus;
cantor.
barestesimetro: baraesthesimetrum, i n.
barbo: barbus, i m.
127
barnabita
barnabita: barnabita vel barnabites, ae m.
Sin: sodalis barnabites; e Societate Pauli et
Brnabae.
barniz: verncium, ii n. Sin: nitens color; nitens crusta // fig fucus, i m. Sin: spcies. Uso:
tener un - de algo, primis vel primribus labris liquid gustasse, attigisse; tener un - literario, tinctum esse ltteris; tener un - de
gramtica, grammticis tinctum esse notinibus.
barnizado: sust llitus, us m. Sin: vernicis indctio // adj tinctus, a, um. Sin: llitus; blitus; verncio llitus; colore tinctus; recin -,
recens tinctus, llitus, blitus.
barnizador: tinctor, oris m. Sin: qui (liquid)
tingit vel llinit.
barometrgrafo: barometrgraphum, i n;
barometrogrphium, ii n.
barona: baronatus, us m. Sin: (dignidad) baronis dgnitas vel honor; (cometido) baronis
munus; (jurisdiccin) baronis dcio, iurisdictio, territrium, rgio.
baroscopio: baroscpium, ii n.
barotermgrafo: barothermgraphum, i n;
barothermogrphium, ii n.
barquero: naviculrius, ii m. Sin: prtitor.
128
basalto
tum; arbicus vel fricus amictus (-us m).
barrer: scopare. Sin: vrrere, evrrere, devrrere; scopis vrrere vel purgare.
barrera: vallum, i n; vallus, i m Sin: repgulum; obex, bicis mf; saepimentum; impedimentum. Uso: - aduanera, portrii limes
(-mtis m); - de separacin, vallum discrminis; - del sonido, repgula (-orum npl) soni.
barrica, v. tonel.
barrio: vicus, i m. Sin: rgio. Uso: (de ciudad) urbis pars, rgio, vicus; - bajo, sordes
(-is f; sordes, ium fpl) urbis; - pobre, rgio
egena; - perifricos, aversa, orum npl; urbis
aversa; - populosos, urbis regiones ppulo
frequentiores; - residencial, rgio habitatinibus lautiribus destinata // de -, vicanus, a,
um; habitantes de -, regionrii vici; partis
urbis ncolae.
barro: limus, i m. Uso: - termal, limus medicalis // de -, fctilis, e. Sin: figlnus vel figulnus.
129
basamento
basamento: basis, is f. Sin: fundamentum.
baslica: baslica, ae f. Sin: templum mximum; aedes sacra praecpua. Uso: - de San
Pedro, Sancti Petri Baslica; - de Letrn, Baslica Lateranensis.
basilical: basilicalis, e.
bsquetbol, v. bsquet.
basta: -!, satis!; iam satis! Sin: pax! Uso: y sobra, satis superque est; pero de esto, -,
sed satis de hoc; sed haec hctenus.
bastarda: (dicho indigno) brbarus sermo.
Sin: brbarae voces.
bastardo: sprius, a, um. Sin: nothus; illegtimus; non legtimus; ignoto vel incerto patre
natus; pelice vel plice ortus (nacido de concubina); adulterinus (adulterino).
bastidor: (vrsilis) scaenae pries (-tis m).
bastin: propugnculum, i n.
basilisco: basiliscus, i m.
basketbolista, v. basquetbolista.
130
batiscafo
basura: purgamenta, orum npl. Sin: sordes,
ium fpl. Uso: - atmica, purgamenta atmica;
- radiactiva, purgamenta radioactiva.
basurero: (recipiente) purgamentorum capsa
vel excpulum. Sin: srdium cstula vel receptculum // (sitio) depositrium, ii n. Uso:
- atmico, depositrium purgamentorum atomicorum.
bata: domstica (vel cubiculria, vel cubitria) vestis (-is f). Sin: laxa vel fluxa tnica;
tnica talaris; indsium.
batida: indago, gnis f. Sin: venatria excrsio. Uso: - de la polica, investigtio (hminum) maleficorum.
batel: scapha, ae f. Sin: cumba vel cymba; faselus vel phaselus; linter (-tris f).
131
batista
batista: baptistinum, i n. Sin: byssus, i f;
byssum, i n; crbasus, i f (pl crbasa, orum
n). Uso: - de lienzo, baptistinum lneum; - de
seda, baptistinum sricum vel bombcinum.
batomtrico: bathomtricus, a, um
bautismal: baptismalis, e. Sin: lstricus; lustralis; baptsmatis vel baptismi (gen). Uso: pila vel fons baptismalis.
bautisterio, v. baptisterio.
bautizar: baptizare. Sin: sacro lavacro ablere; aquis baptismi ablere; rite ablere;
sacro fonte lustrare liquem. Uso: el que bautiza, baptizator; quien ha de ser bautizado,
baptizandus m.
bautizo: (accin de bautizar) baptiztio, onis
f.
bayo: bdius, a, um. Sin: spadix, cis (ac pl cas). Uso: color -, color bdius.
beatera, v. gazmoera.
132
bisbol
tio vel coopttio.
beber: bbere. Uso: - algo caliente, thermopotare; - a la salud de, v. brindar; - a sorbos,
sorbilare, sorbillare; exguis hustibus bbere;
- hasta reventar, vino (vel liquore) nimis indulgere; potatione paene exstingui.
bebestible: potulentus, a, um. Sin: poculentus.
bebida: ptio, onis f. Sin: potus, us m; pottio; bibtio; pculum. Uso: bebidas, poculenta vel potulenta, orum; - alcohlicas,
ptiones alcohlicae; potulenta alcohlica; no alcohlicas, - sin alcohol, potus non alcohlici; potulenta analcohlica; potiones analcohlicae; - calientes, potiones calefactae;
potulenta calefacta; - fresca, frgida potincula; - fras, potiones frgidae; potulenta frgida;
- helada, ptio nivata; glida
potincula; - medicinal, ptio medicinalis;
comidas y bebidas, esculenta et potulenta;
tomar una -, potinculam gustare.
beca: pnsio, onis f. Sin: pnsio stdii (vel
studiorum) caus; rditus studiorum caus.
Uso: - anual, nnuum, i n; nnua pnsio studiorum caus (tributa) ; nnuus rditus stu-
diorum caus (tributus); dar, asignar a alguien una - anual, nnuam pensionem (vel
nnuum rditum) studiorum caus licui
praebere vel tribere; establecer una - para
alguien, licui nnuam pensionem studiorum
caus decrnere.
becacina, v. agachadiza.
becafigo: ficdula, ae f.
becar, v. beca.
bedel: scholae custos (-odis m). Sin: ludi custos; custos scholsticus; accensus (-i m)
scholsticus; scholsticus appritor.
begonia: begnia, ae f.
beguino, v. begardo.
behaviorismo: behaviorismus, i m.
behaviorista: behaviorista, ae m.
133
bejuco
bejuco: planta sarmentosa. Sin: planta rbori
acclinis.
Belceb: Belzebub indecl; Belzebul, lis
m.
Beln: Bthlehem vel Bthleem indecl; Bethlehmum, i n // de -, Bethlemticus vel Bethleemticus, a, um; hab de -, Bethlehemites,
ae m.
belvedere: apopsis, is f.
bendecido: benedictione donatus (de persona); lustratus, expiatus, piatus; rite piatus
(de cosa).
134
berlina
dalis Ordinis Sancti Benedicti; Benedictini
Ordinis sodalis // (licor) benedictinum, i n.
Sin: liquor benedictinus; vlida ptio benedictina.
beneficencia: beneficntia, ae f. Sin: liberlitas.
benna: benna, ae f.
benzina, v. bencina.
135
berro
Sin: berolnia, ae f; berolinensis carruca //
fig, poner en -, liquem ludificandum ppulo
expnere.
berro: mastrtium, ii n.
bicornio
nmia librorum conquistio.
biblioteca: (lugar donde se tiene considerable nmero de libros ordenados para la lectura) bibliothca, ae f. Sin: amaltha vel
amalthum. Uso: - circulante, bibliotheca libris (per vices) commodandis; - Nacional de
Pars, de Roma, Bibliotheca Nationalis Parisiensis, Romana ; - pequea, bibliothcula; - privada, pblica, bibliotheca privata,
pblica; - del Congreso de Washington, Bibliotheca Congresss Vasingtoniensis; formar una -, bibliothecam confcere vel
institere // (coleccin de libros o tratados
semejantes entre s) librorum corpus (-pris
n). Uso: - de derecho romano, corpus iuris romani // perteneciente a la - o propio de ella,
bibliothecalis, e. Sin: ad bibliothecam prtinens.
biblioteconoma: bibliotheconmia sive bibliotheconoma, ae f. Sin: doctrina vel disciplina de bibliotheca ordinanda; bibliothecarum
ordinandarum rtio. Uso: preceptos de -, praecepta de bibliothecis ordinandis.
bicameral: biconsiliaris, e. Sin: dibuluticus,
a, um.
bicarbonato: bicarbonatus, us m; bicarbonatum, i n. Sin: carbnii vel carbnicum dixydum; ntrium bicarbnicum.
bicfalo: dicphalus, a, um.
bicentenario: bicentenrium, ii n.
137
bicspide
bicspide: bicuspis, dis. Sin: bicuspidatus,
a, um.
bien: bonum, i n. Uso: - alimentarios, alimenta, orum npl; - comn, bonum commune;
- culturales, cults humani bona; - espirituales, - interiores del espritu, nimi bona; bona
spiritlia; - externos, bona externa; res externae; - inalienables, res quae abalienari nequeunt; - inmuebles, - races, bona
immoblia; res soli; res non moventes; res
quae moveri non possunt; - materiales, bona
materilia; opes terrenae; - muebles, res mbiles; bona moblia; res moventes; res quae
moveri possunt; - productivos, - de produccin, bona productiva; bona frugfera; bona
quaestuosa; bona lia bona gignntia; bona
quae lia bona gignunt; bienes de consumo,
bona consumptiblia, consumptiva; merces
fruendae; venlia, ium npl; bienes del Estado, bona pblica; possessiones pblicae; rei
pblicae bona vel possessiones; bienes de
fortuna, fortunae, arum fpl; opes; bona // hecho, probe factus.
bienal: biennalis, e. Uso: exposicin -, bien-
nalis exhibtio.
138
billn
bife: bbula assa; assata bbula. Sin: caro
bbula assa; caro costalis assa; frustum bbulae assum.
bilinge: bilinguis, e.
billar: biliardum, i n. Sin: eburniplium; pilitdium; pilildium; ludus tudicularis; eburnearum pilarum ludus; ludus globulorum
eburneorum; ludus sex forminum. Uso:
agujero o abertura de -, ludipilarum eburnearum foramen; baranda, reborde del -, ora
(mensae tudicularis); bola de -, pila vel
sphaera ebrnea; ebrneus globus vel glbulus; mesa de -, pilitudiria mensa; tbula lusria; tbula ad pilis ludendum; lveus ad
ebrneis pilis ludendum; tablero, superficie
de la mesa de -, bacus pilitudirius vel tudicularis; jugar al -, tudiculari; sphaeris ebrneis ldere; ebrneis pilis vel glbulis in
tbula ldere.
billarista: biliardilusor, oris m. Sin: qui biliardo vel eburniplio ludit.
139
billonario
binary (Inform) binario: binrius, a, um; binaris, is, e.
billonario: bilionrius, ii m.
bimembre: bimembris, e.
bimotor: adj bimotrius, a, um; duobus motriis instructus; dplici machinatione ornatus; qui, quae, quod duobus motriis vel
dplici machinatione movetur // sust bimotrium, ii n. Sin: aroplanum bimotrium; aroplanum duobus motribus instructum;
aria navis duobus machinamentis (vel duabus machinatinibus) instructa; aronavis dplici motria mchina predita.
binar: (dar segunda labor a las tierras) repastinare // (Liturg, celebrar dos Misas en un
mismo da) binare (Missam). Sin: Missam
iterare; bis Missam celebrare; duas Missas
eodem die celebrare.
binocular: binocularis, e.
140
Birmania
mantum origo ac processus (conjunto de los
fenmenos vitales desde la concepcin hasta
el completo desarrollo).
biologa: biolgia sive -loga, ae f. Sin: scintia biolgica; disciplina de vitae lgibus; de
animntium vita doctrina. Uso: - marina, biolgia marina; - molecular, biolgia molecularis.
biolgicamente: biolgice.
bixido: bixydum, i n.
biplano: biplanum, i n.
biquini, v. bikini.
Birmania: Birmnia, ae f.
141
birmano
birmano: adj birmanianus, a, um // sust Birmanus, i m.
Bis!: (referido a uno) Rpete! vel tera!; (referido a dos o ms) Reptite! vel Iterate!
tricum.
bisulfato: bisulphatum, i n.
bismuto: bismut(h)um, i n.
bist, v. bife.
bistec, v. bife.
bizcochera: (tienda) crustulorum vel biscoctorum taberna. Sin: crustulrii taberna; ta-
142
blefarofimosis
berna crustulria // (fbrica) crustulorum officina // (arte de trabajar bizcochos) crustulorum ars. Sin: ars crustulria.
bizcochero: crustulrius, ii m. Sin: dulcirius.
bizcochito: biscctulus, i m.
blackout, v. apagn.
blanquear: dealbare. Sin: albo polire; albrio oblnere. Uso: - una pared, paretem albo
polire, expolire, oblnere; accin de -, dealbtio.
blanqueo: (accin de blanquear) dealbtio,
143
blefarncosis
blefarncosis: blepharoncosis, is f. Sin: palpebrarum infltio; plpebrae tumefactae, tumescentes, intumescentes, turgescentes.
blefaropleja: Med blepharoplgia sive -plega, ae f. Sin: palpebrarum parlysis vel resoltio.
bloqueo: (accin y efecto de bloquear) occlsio, onis f. Sin: septio; interdctio. Uso: de calle, camino o carretera, occlsio viae;
cabina de -, custdia viria.
blue jeans: lnteae bracae caerleae vel crulae. Sin: lnteae bracae livdinae; lnteae bracae americanae.
blufear, v. fanfarronear.
bluff, v. fanfarronada.
144
bochorno
blusa: pelsia, ae f. Sin: tuncula; thorcula;
indusolum pelusinum. Uso: - transparente,
pelsia perspcua; - de lino, pelsia lntea; fina de mujer, fscia vel tuncula pectoralis; del vestido regional, pelsia gntica vel popularis.
boa: (gnero de ofidios) boa, ae f. Uso: constrictor, boa constrictor // (adorno) boa
collaris.
boca: os, oris n. Sin: bucca. Uso: andar de en - , in sermonem hminum venire; esse in
ore et sermone mnium; en - cerrada no entran moscas, nulli tacuisse nocet; habla la - y
paga la coca, nocet esse locutum; venrsele a
uno a la - alguna cosa, liquid licui in buccam venire.
145
bocina
bocina: bc(c)ina, ae f. Uso: - del automotor,
autmati bcina; estrpito de bocinas, strpitus vel clangor bucinarum; tocar la -, v. bocinar // (pabelln con que se refuerza el
sonido) tuba, ae f. Uso: - del fongrafo, del
gramfono, tuba phonogrphii, grammophnii.
bocinar: buccinare vel bucinare.
bocinazo: bccinum, i n.
bofetada: lapa, ae f.
bohemoeslovaco: bohemoslovacus, a, um //
Bohemoslovacus, i m.
boicot: interclusio, onis f. Sin: perae interdctio; peris intercptio; alicius rei vittio,
devittio, evittio.
bohmico, v. bohemo.
146
blido
bolchevique: sust bolsevcus, i m. Sin: bolscevista, ae m // adj bolsevcus, a, um.
bolcheviquismo, v. bolchevismo.
147
bolgrafo
bolgrafo: sphaergraphum, i n. Sin: sphaeristilus; grphium sphaerale vel sphaeratum;
grphium biroanum; clamus biroanus; stilus
sphaeratus; stilus vel clamus sphaer
instructus; graphis plmbea.
bolillo: (palito torneado para hacer encajes)
tudcula, ae f. Sin: bacillum.
148
bonaerense
de mano, pyrbolus manualis; - de relojera,
pyrbolus, horolgii instar actus; - de tiempo,
pyrbolum displosurum, dirupturum, erupturum // arrojar bombas, pyrbolos mttere, icere, concere; estalla una -, pyrbolus
displditur // (mquina para elevar el agua
u otro lquido) ntlia, ae f. Sin: haustrum.
Uso: - aspirante, ntlia huriens; - centrfuga,
ntlia centrfuga; - impelente, ntlia propulsans vel repulsans; - neumtica, ntlia pneumtica; - de mano, ntlia manualis; - de
nafta, ntlia benzinria; - de vapor, ntlia vaporalis; - para incendios, sipho, onis m.
bombachas, v. pantaln bombacho.
bombarda: bombarda, ae f.
simi sons.
bombear: antlare. Sin: ntlia uti; ntliam adhibere; ntlia haurire, trhere, extrhere, propllere. Uso: - agua, antli aquam haurire,
tllere, exprmere; - toda el agua de un pozo,
pteum exhaurire // (arrojar bombas de artillera) v. bombardear.
149
bonanza
naropolitanus, i m // adj bonarensis, e. Sin:
bonaropolitanus, a, um.
borcegu: calgula, ae f. Sin: crea; cothurnus. Uso: par de borcegues, par cothurnorum; borcegues de montaa, clavata
calceamenta.
bordada: navis flexus (-us m). Sin: transversus navis cursus; velorum in ventum obliqutio.
bordado: opus acu pictum. Sin: opus phrgium; pictura txtilis; pictura acu facta. Uso:
- en oro, opus phrgium // (accin de bordar)
acu pngere // (arte de bordar) ars acu pingendi. Sin: plumria ars // adj plumtilis, e
Sin: acu pictus; phrgius. Uso: - en oro,
phrygianus vel phryginius; auro intextus vel
distinctus; magnficamente -, magnficis opribus pictus.
bordador: plumrius, ii m. Sin: qui acu pingit. Uso: - en oro, phrgio, onis m.
bordadura, v. bordado.
bosque
Uso: - algo en un vestido, liquid vesti (vel
in veste) intxere; - algo en oro, liquid auro
distnguere.
bordear: (dar bordadas) in contrrium navigare. Sin: sinus (velorum) in ventum obliquare // (ir por el borde) viae mrginem
tenere.
borrajear: liquid neglegenter (vel incompsito, vel inordinate) scrbere vel compnere.
borrar: cancellare. Sin: delre; abstergre;
lnere; expngere. Uso: - el pizarrn, tbulam detergre; - con goma, pao, esponja,
gummi, panno vel pnnulo, spngi delere, con tinta, atramento expngere; esponja para
-, spngia deltilis // Inform delere. Sin: erdere.
borrasca: caeli marisque procella.
borrn: litura, ae f.
borronear, v. borrajear.
Bosnia: Bsnia, ae f.
151
bosquecillo
tica; - de conferas, pinetum.
botnico: adj botnicus, a, um. Sin: herbrius; ad botnicam vel ad herbriam prtinens
// sust botnicus, i m. Sin: herbrius; herbarum peritus; botnicae (vel botnicae disciplinae, scintiae, artis) studiosus.
botnica: botnica, ae f. Sin: herbria; herbria ars vel disciplina; botnica doctrina vel
scintia. Uso: tratado de -, de botnica liber,
commentrius, commentrium.
botar: (lanzar al agua un barco) navem dedcere. Sin: navem in mare (in aquam, in
undas) dedcere; navem ex navlibus
edcere. Uso: operacin de -, v. botadura.
botica: (oficina donde se preparan medicinas) officina medicamentria vel medicamentrii // (oficina donde se venden
medicinas) pharmacoplium, ii n. Sin: taberna medicamentria // (conjunto de medicamentos) medicamenta, orum npl. Sin:
152
boxeo
medicinae, arum fpl; medicmina, um npl.
boticaria: (la que prepara y expende las medicinas) medicamentria, ae f // (mujer del
boticario) pharmacoplae vel medicamentrii uxor.
boticario: (el que prepara y expende las medicinas) pharmacopla, ae m. Sin: medicamentrius. Uso: - ambulante, pharmacopola
circumforneus.
botn: (polaina) crea, ae f // (botina) calgula, ae f. Sin: cothurnus // (lo que se toma
del enemigo vencido; producto de un saqueo,
robo, etc.) praeda, ae f. Sin: splia, orum npl;
exviae, arum fpl.
botoncito: botontinus, i m.
153
bxer
gilum certamen; pugilatria vel pugilandi ars;
ldicrum pugilandi. Uso: ejercitarse en el -,
pugilari; vencer a uno en el -, liquem pugnis
superare.
bxer: (especie de perro) canis pugilatrius.
bozal: capistrum, i n. Sin: fiscella; oris vnculum. Uso: - para bueyes, fiscella; con el -,
capistratus; fabricante de bozales, capistrrius; poner el -, capistrare; praefgere os capistro; fiscell capistrare.
bracito: brac(c)holum, i n.
brandy, v. aguardiente.
bracmn, v. brahmn.
braqugrafo: brachgraphus, i m.
154
bribn
breviloquntia; sermo brevis; sermo pressus.
brasilero, v. brasileo.
bravo: (valiente) strnuus, a, um // (excelente) egrgius. Sin: exmius // -!, euge! Sin:
recte!; ptime!; praeclare!; cndide!
brazo: brchium vel brcchium, ii n. Uso: elctrico, brchium elctricum; - de gramfono, de tocadiscos, bracholum phonogrphicum, grammophnicum, grammphoni; de mar, interiectum mare; - de ro, brchium
amnis; - de silln, ancon, nis (ac -na) m; de una balanza, ansa; llevar algo bajo el -,
brecha: muri runa (-ae f). Uso: abrir -, tormentorum pulsu murum subrere; batir en -,
tormentorum pulsu murum qutere vel conctere; abrir un paso a travs de una -, per
muri runam ditum patefcere.
brefotrofio:
brephotrophum,
brephotrophum, i n; v. inclusa.
ii
n;
155
bribonada
bribonada: malum fcinus (-nris n). Sin:
prfide factum; fraus, fraudis f; dolus, i m.
brigada: caterva, ae f. Sin: cohors; grex; globus. Uso: Brigadas Rojas, Rubrae Cohortes; rubri brigatores // (conjunto de personas
reunidas para dedicarse a ciertos trabajos)
v. cuadrilla.
bromatlogo: bromatlogus, i m.
bromatoterapia: bromatotherapa, ae f.
156
brjula
de liqua re vel in liquid.
broncear: infuscare. Sin: aneum fcere; aneum colorem indcere // broncearse, sole
infuscari.
broncista: aerrius faber. Sin: aneae artis
pifex.
broncostenosis: bronchostensis, is f.
browser (Inform) visor: - de texto, exhibitrum, i n. Sin: exhibitrium // - de la Web, navigatrum, i n. Sin: navigatrium.
brjula: acus (-us f) magntica. Sin: magnticus vel magntica index (-dcis mf); pyxis
(-dis f) magntica; clamus magnticus.
Uso: - nutica, acus vel pyxis nutica; nuticus vel nautarum index; acus magntica nautarum; magntica acus nutica // fig, perder
la -, mentis suae non esse. Sin: de potestate
157
brulote
vel mente exire; de gradu dici; mente perturbari.
bufo: adj cmicus, a, um. Sin: ridculus; ridendus; ridiculosus; facetus; lpidus; festivus. Uso: pera -, msica comedia // sust
cavillator, oris m. Sin: actor cmicus vel ridculus.
bufonada: (hecho propio de bufn) scurrlitas, atis f. Sin: scurrae fcinus; res risu digna
// ( dicho propio de bufn) scurrlis diccitas
// (chanza satrica) scurrilis lusus vel iocus.
bufonearse: (decir bufonadas) scurrari. Sin:
ioculari; iocari; scurram gere; scurrliter ldere.
bufonera, v. bufonada.
bufonesco, v. bufo.
burgomaestre
spectbilis.
bulimia: bulmia sive -lima, ae f. Sin: bulmus, i m; sitomnia sive sitomana; phagedaena; fames inexplbilis vel insatibilis.
Uso: que tiene, que padece -, bulimosus, a,
um.
bulldog, v. buldog.
bulto: (fardo, caja, bal, maleta, etc.) srcina, ae f. Sin: fascis, is f. Uso: - postal, fascis
cursualis; despacho de bultos, ostolum fascale; prtula fascalis // a -, crciter. Sin: fere;
ferme.
bungalow: vllula (-ae f) bengalensis.
buuelito: pastillus (-i m) trtilis.
buque: navis, is f. Sin: navgium. Uso: - almirante, navarchis (-dis f); navis praetria;
- cisterna, navis cisternata; - escuela, didasclica navis; - frigorfico, navis frigorfica,
refrigerativa, frigidria; - hospital, navis aegrotis vehendis; navgium valetudinrium; laboratorio, navis refectria; navis nvibus
resarciendis; - mercante, navis mercatria; naufragado, navis fracta; - pesquero, navis
piscatria; - portaaviones, v. portaaviones; submarino, v. submarino // - de carga, onerria, ae f ; navis onerria; navgium onerrium;
- de escolta, navis praesidiria; - de guerra,
navis bllica; - de guerra misilstico, navis
bllica, misslium iaculatria; - de vapor,
pyrscapha, ae f; navis vaporria; navis vapore acta vel impulsa; - de vela, v. velero; de vigilancia, navgium excubiale; - para colocar minas, navis globos spargens displodentes.
159
burgus
praefectus urbis vel ppidi; magister cvium.
burgus: sust mdii rdinis civis. Sin: mdiae classis civis // adj civilis, e. Sin: haud
ndigens; medocris.
burlarse: - de alguien, de algo, liquem, liquid deridre vel irridre. Sin: liquem, liquid ludificare vel ludificari.
ocrtia sive -crata; procurtio pblica // (influencia excesiva de los empleados pblicos)
nmia officilium (vel administrorum) auctritas. Sin: nmia ministrorum (vel publicorum
officilium) grtia // (pedantera de los empleados pblicos) nmia officilium morsitas // (clase social de los empleados pblicos)
officiales, ium mpl. Sin: administri vel ministri; pblici officiales vel administri; officilium ordo, corpus, collgium, classis, coetus
(-us m).
buscador: investigator, oris m. Sin: indagator; quaesitor; queritans. Uso: - de oro, auri
conquisitor vel scrutator // (Inform, programa
-) programma indagatrium vel investigatrium. Uso: - de Internet, interretialis mchina
quaesitria; - Google, programma investiga-
160
byte
trium, quod Google appellatur, vel cui
nomen est Google.
businessman, v. hombre (- de negocios).
Butn: Butnia, ae f.
161
cbala:
cb(b)ala, ae f. Sin: futura
coniciendi (vel providendi) ars; ars divinandi
per ltteras vel per nmeros // (fig, intriga,
maquinacin) fraus, fraudis f. Sin: machintio; mendcium.
caballerato: (dignidad de caballero) equestris dgnitas. Sin: equester honor. Uso: conceder el - a uno, liquem equestri dignitate
decorare, ornare, honestare, insignire.
caballera: equitatus, us m. Sin: quites, um
mpl // (institucin) equester ordo.
162
cablegrama
cabaa o cabauela: csula, ae f.
cabezn: (que tiene grande la cabeza): cpito, onis m // (terco, obstinado) obstinatus, a,
um. Sin: prvicax, prtinax, acis.
cabezudo, v. cabezn.
cablegrafiar: caplitranscrbere. Sin: per capligrphiam nuntiare; capligrphiae ope scrbere; capligrmmate (vel cablogrmmate, vel
funigrmmate) transmttere.
cablegrfico: capligrphicus, a, um.
cablegrama: capligramma, tis n. Sin: cablogramma; funigramma; capligraphema; telegramma subaquneum; telegrphicus
nntius submarinus; nntius telegrphicus
163
cableva
per subaquneum rudentem transmissum.
cadena: catena, ae f. Sin: catentio; concatentio. Uso: - alimentaria, catena vel concatentio alimentria; - perpetua, perpetua
custdia; sempiterna vncula (-orum npl); - de
distribucin, catena distributionis; - de montes, cordillera, mntium iuga (-orum npl );
condenar a - perpetua, sempiternis vnculis
mandare; estaciones (de radio, T. V.) en -, v.
estacin.
cafetera
movimientos) nmerus, i m. Uso: caminar
con -, numerose (in vel ad nmerum) gradi
vel ambulare // (ritmo de una pieza musical)
nmerus. Sin: modus // (medida que regula
el movimiento del que danza) nmerus //
(distribucin de los acentos en la prosa o
verso) nmerus. Uso: - rtmica del perodo,
conclsio numerosa; verborum ad nmerum
conclsio; el discurso tiene una - rtmica,
ortio numerose cadit // (final de una frase
musical) clusula, ae f. Sin: clusula numerose cadens; clusula ad sonum exquisita.
cadenciosamente: numerose.
cadenilla: catella, ae f.
cadmio: cdmium, ii n.
caer: - de cabeza, correre. Sin: provolvi; devolvi; correre; praecpitem ire vel correre
// hacer - de cabeza, liquem praecpitem
dare. Sin: liquem in praeceps decere.
caf: (planta y fruto) cafum vel cafaeum n;
cfea; cffea. Sin: faba caferia vel cafaeria;
faba arbica // (semilla) caferia smina npl //
(bebida) cafum vel coffum, i n; cfea; ca-
feria vel cafaeria. Sin: ptio caferia; arbica ptio; ex faba arbica ptio. Uso: comn, puro, solo, sin leche, cfea communis; - con leche, cafum vel cfea cum lacte;
cafum cum lacte mixtum; cfea lacte temperata; cafi lactisque ptio; - concentrado,
ptio caferia concocta; - descafeinado,
ptio caferia sine capheno; ptio caferia
cafeno detracto; - expreso, cafum expressum; cfea expressa; - instantneo, caferia
sorbtio prpera; caferia ptio coram expressa; - moka, cfea Mochana // una tacita
de -, cafi pocillum; una taza de -, pculum
cafi; preparar -, cfeam parare; sorber -,
cfeam sorbre; cafum sorbillare; cafi
pocillum sorbillare; caferiam potionem sorbillare vel pytissare; tomar -, cfeam smere
// mquina para preparar el -, mchina caferia // (casa donde se vende y toma -) caferia, ae f. Sin: thermoplium; domus caferia;
taberna caferia; cafum; potria taberna. Uso:
- cantante, - chantant, - concierto, caferia
symphnica; taberna caferia concentu celebrata; estar en un -, in cafo esse vel morari; ir
a un -, cafum adire vel obire; in cafum ire vel
venire; in (vel ad) cafum deverti; ir con frecuencia a cafs, cafa frequentare vel celebrare; salir de un -, (ex) cafo gredi vel exire.
cafena: cafena, ae f; cafenum vel caphaenum, coffenum, i n.
165
cafetero
cafetero: caf(f)erius vel cafaerius, ii m.
Sin: thermopla, ae m; dminus tabernae caferiae.
caftn: caftamus, i m. Sin: cafetanum.
cajero: arcrius, ii m. Sin: mensrius; nummulrius. Uso: - del erario, quaestor arcae
pblicae.
calabacera: cucrbita, ae f.
calabacn: cucurbtula, ae f.
166
calcogrfico
calabaza: (calabacera, calabacino) v. estas
voces.
calado: opus (peris n) reticulatum. Sin: ars
reticulata vel percolata.
calamar: lollgo vel lolgo, -gnis f. Uso: - gigante, lolligo giganta; - pequeo, lolligncula.
calcina: (h)arenatum, i n. Sin: calx (h)arenata. Uso: horno de -, calcria fornax (-acis
f).
calcinacin: calcintio, onis f . Sin: combstio.
calcinado: calcinatus, a, um. Sin: coctus, excoctus; ustus, perustus; in calcem redactus.
calcinador: calcis exstinctor.
167
calcgrafo
calcgrafo: chalcgraphus, i m.
urinrius.
calculosis, v. litiasis.
calculable: computbilis, e.
calculador: adj cmputans, antis. Sin: clculans; raticinans // sust computator, oris m.
Sin: calculator; ratiocinator. Uso: hbil -, in
arithmticis satis exercitatus // (aparato o
mquina) v. calculadora.
clculo: (cuenta) numertio, onis f. Sin: cmputus, i m; computtio; rtio; clculus. Uso:
- diferencial, clculus differentialis; - infinitesimal, clculus infinitesimalis; - matemticos, mathematicorum rationes; efectuar
clculos, rationes dcere; v. calcular // (conjetura) coniectura, ae f // (consideracin)
considertio, onis f. Sin: cogittio // (concrecin ptrea) clculus, i m. Sin: lapillus calculosus. Uso: - urinario, - vesical, clculus
caldaico, v. caldeo.
caldas, v. termas.
caldo: ius, iuris n. Sin: iurulntia. Uso: - espeso, ius firmum, pinge, corrborans; - de
carne, ius ex carne; - de pescado, ius pscibus
condtum.
168
calificado
porrium; calefctio vaporata vel vaporria; vaporfera por pisos, vaporrium singulorum
tabulatorum; aparato de -, apparatus (-us m)
calorficus; instrumentum calorficum; caldera de la -, calefactionis caldrium.
calesitas: circumvectbulum, i n.
caleidoscopio: caleidoscpium, ii n.
calibre: (instrumento) clibra, ae f. Sin: mdulus // (dimetro) dimetrum, i n. Sin: mdulus. Uso: de mximo -, mduli mximi.
calientacamas: thermoclnium, ii n.
169
California
California: Califrnia vel Caliphrnia, ae f.
californiano: adj californianus, a, um // sust
Californianus, i m.
cliz: (copa o vaso) calix, cis m. Uso: levantar los clices en honor de uno, licui propinare; beber el amargo - de las desventuras,
mximas calamitates haurire; apurar el - del
sufrimiento, dolorem acerbssimum haurire;
omnes labores exanclare vel exantlare //
(vaso sagrado) calix, cis m. Sin: calix sacer,
sacrficus, sacrificalis, sacrificialis // (cubierta exterior de las flores completas) calyx,
cis m.
calomel, v. calomelanos.
170
cmara
mensura.
calvinista: adj calvinianus, a, um // sust calvinianus, i m. Sin: calvinista; calvinismi sectator, assectator, ssecla; calvinianae
doctrinae sectator.
cere; quitar el - a alguien, liquem excalceare vel discalceare; licui clceos detrhere;
quitarse el -, se excalceare; excalceari; clceos depnere; hacerse quitar el -, pedes excalceandos praebere (licui).
calzador: calceatrium, ii n. Sin: (calceorum) inductrium; calceamentrium.
calzar: calceare. Sin: clceos indere // calzarse, se calceare; clceos sibi indere vel indcere.
calzonarias, v. tirantes.
calzoncillos: sbligar, ris n. Sin: subligculum; femorlia vel feminlia, ium npl. Uso: de bao, semicnctium; subligculum balnerium; cinctrium balneare; - de gimnasia o
de gimnasta, campestre (-is n); - cortos, curta
femorlia.
cama: lectus dormitrius. Uso: armazn
de -, de madera o de metal, sponda (lgnea
vel metllina); manta de -, v. frazada; guardar -, affgi lecto.
camafeo: (piedra preciosa labrada de relieve) gemma (-ae f) ctypa // (figura tallada
de relieve en piedra preciosa) ctypa imago
(-gnis f).
171
camarada
oecus, i m. Sin: conclave magnum, mximum; peramplum cubculum // (cada uno de
los cuerpos colegisladores) pblicus coetus
(-us). Uso: - alta, cmera superior; la - baja
del parlamento, cmera inferior parlamenti; Baja o de los Comunes, senatus (-us m) plebius vel inferior; - de diputados, pblicus legulatorum coetus; populrium oratorum
coetus; collgium populrium legatorum; de los Lores, Senatus Britnniae; Angliae Senatus // (junta) conslium, ii n. Sin: coetus;
collgium. Uso: - de apelacin, v. tribunal; de comercio, commrcii conslium; cmera
mercaturae; mercatorum coetus; - de la industria, cmera indstriae; ergolaborum
collgium; - del trabajo, opficum coetus;
collgium opifcibus tuendis // - Apostlica,
Cmera Apostlica; Mensa Pblica Romani
Pontficis; aerrium Apostlicae Sedis // - ardiente, - mortuoria, cubculum (-i n) morturium; conclave cadveri exponendo //
(aparato destinado a registrar imgenes animadas para el cine o la televisin) - cinematogrfica, cinephotomchina;
mchina
cinematogrphica; - fotogrfica, photomchina; mchina photogrphica; instrumentum
photogrphicum; photographatrum; - fotogrfica automtica, instrumentum photogrphicum automticum; - frigorfica, v.
frigorfero; - oscura, cpsula vel theca obscura; capsa photogrphica // - de aire, pneumtica fstula; gummis (ac -im, abl -i) inflata
vel inflbilis; - de carburacin, cllula a
commixtione; cmara commixtionis; - de
combustin, cmara exustionis; cmera combustria; - de compensacin, aerrium nummis aequandis; - de gas, cella gsica; cella
gsii plena; conclave gsio effundendo // de
-, conclavrius, a, um. Sin: camerrius. Uso:
msica de -, conclavria symphnia; msica
gneris camerrii.
camarada: (persona que vive con otra) contubernalis, is m. Uso: grupo de camaradas,
contubernlium manpulus; contubernales
camarero: (mozo de fonda, hotel, etc. ) minister, tri m. Sin: fmulus; cauponrius servus vel minister; triclinrius; servus
triclinrius // (criado que cuida de los aposentos) cubiculrius, ii m. Sin: cubculi minister; adiutor vel fmulus a cubculo //
oficial de la cmara del Papa, cubiculrius,
ii m; a cubculo; - secreto, cubiculrius ntimus; - secreto supernumerario, cubiculrius
ntimus supra nmerum; - de honor, cubiculrius honorrius vel ornamentrius; - de
honor de capa y espada, cubiculrius honorrius ab ense et lacerna.
camarote: dormitria (navis, de buque; hamaxstichi, de tren) cella vel cllula (-ae f).
172
camin
camauro: galerculum, i n.
Camern: Cam(m)arnia, ae f.
camilla, v. angarillas.
camboyano: adj cambosianus vel cambogianus, a, um; cambogiensis, e // sust Cambosianus vel Cambogianus, i m; Cambogiensis,
is m.
camelia: camlia, ae f. Sin: camlia iapnica.
camino: via, ae f. Sin: iter, itneris n. Uso: asfaltado, via bitmine (vel asphalto) llita,
strata, constrata, perstrata; - carretero, via vehiculria vel crribus prvia; iter crribus prvium; - empedrado, strata via; - militar, via
militaris; - regional, via regionalis; - tortuoso,
en serpentina, iter flexuosum; - transversal,
via transversa; - trillado, trita via // - de la escuela, iter scholare; - de herradura, smita
mulina; callis mulis apta; smita mulinica vel
mulinia; - para camiones, via carris motriis
prvia; desconocimiento de los -, error viarum
// apartarse del -, de via declinare; empedrar
un -, viam strnere; engravar un -, substrere
viam glre; indicar el -, viam monstrare;
poner borde al -, marginare viam; ponerse en
-, in viam se dare; proseguir su -, viam prsequi // fatigado del -, fessus de via.
camin: Autom autocarrus, i m; autocarrum,
i n. Sin: autochamulcus; autoplaustrum; carrus vel chamulcus automotrius; carrus autombilis; carrus autombilis; carrus
173
camionero
onerrius; autmatum onerrium; autocinetum onerrium; automatrium vehculum
onerrium. Uso: - blindado, autocarrus loricatus vel aeratus; - cisterna, carrus exceptrius; automatrius carrus exceptrius;- con
remolque, autocarrus cum remulcato; columna de camiones, autochamulcorum vel
autocarrorum) agmen (-mnis n).
camionero: autocarri ductor. Sin: autoplaustri gubernator.
camiseta: tuncula, ae f. Sin: tuncula interior; indusolum (de mujer). Uso: - de gimnasia o de gimnasta, thorax agonalis;
indcula gymnstica; scutulata vestis; brevis
reticulata tuncula; - de punto, gauspina;
thorax lneus; tuncula lnea.
camisola: breve colbium.
campamento: campus tentrius. Sin: tentria (-orum npl); taberncula (-orum npl).
Uso: estar de -, in tentrio campo commorari.
174
campo
nista; campanarum pulsator; aerum agitator
// (fundidor de campanas) campanifusor, oris
m. Sin: campanarum fusor.
campeonato: (certamen para conseguir el ttulo de campen) certamen, mnis n. Sin: certtio; compettio; ldicrum; ldicrum
certamen. Uso: - mundial, certamen mundanum vel mundiale; - mundial de aerbic, certamen mundiale exercitiorum arobicorum; mundial de ftbol, certamen pedifllicum de
primatu mundano; participar en un -, licui
175
camposanto
locus ( vel ager, vel campus) ignvomis cnsitus globis; - santo, v. camposanto; - tcnico,
provnciae rtium; - turstico, castrum peregrinatrium // - de accin, campus actionis; de aviacin, campus aroportuensis ; - de
concentracin, castra (-orum npl) concentrationis; castra carcerlia; campus carcerrius
vel carceralis; campus captivorum; pblicae
custdiae locus vel campus; campus captivis
custodiendis; densa captivorum stativa
(-orum npl); - de concentracin Mauthausen,
campus carcerrius Mauthausen; - de exterminio, castra exitilia; campus captivis interimendis vel internecandis; - de la educacin,
campus educationis; - de la investigacin, inquisitionis provncia; - de la especializacin,
provncia specialis; - de Marte, Campus Mrtius; - de minas, campus globis ignferis cnsitus; - de o para prfugos, campus
receptrius; campus receptrius profugorum;
campus prfugis excipiendis vel recipiendis.
canal: (cauce artificial) canalis, is m. Sin: lveus; fossa; fossura; rivus; euripus (si es
grandioso y amplio); nilus (si es notable,
pero de proporciones menores con respecto
al euripus). Uso: - artificial, canalis strctilis; - navegable, fossa vel fossura navigbilis;
- de derivacin, aquae derivtio; - de riego,
rguus vel dicopus; - de Suez, euripus Suetiensis; canalis Suesiensis // (- de tejas) collciae vel collquiae, arum fpl. Uso: tejas que
canalizacin: (aquarum) per canales immssio, dedctio, derivtio (-onis f). Sin: in canalem aquae indctio vel dedctio.
canalizar: - aguas, aquas per canalem (vel
per canales) dcere vel dedcere. Sin: aquas
canali (vel canlibus) immttere.
176
cancin
canasta: canistrum, i n. Sin: fscina; qualus;
qualum. Uso: - para desperdicios, purgamentrius sirpculus, scripculus, surpculus //
(juego) canistri ludus.
cncer: cancer, cri m. Sin: cancrum; carcinma (-tis n) , canc(e)roma (-tis n). Uso: pulmonar, cancer pulmonrius vel pulmonalis; - de mamas o de los pechos, mamillarum
cancer; - de ovario, ovrii cancer; - de piel,
cancer in pelle; - en el cerebro, cancer in crebro // (signo o constelacin zodiacales)
Cancer, cri m. Sin: Cancri signum.
canceroso: (adj, atacado del cncer) cancerosus, a, um. Sin: cancrosus; cancro affectus
// (de la misma naturaleza que el cncer)
cancha: (lugar destinado a la prctica de deportes) campus (-i m) lusrius. Sin: ludorum
campus; ludorum vel lusria palaestra; lusorium stdium; gmnicum stdium; gmnica
palaestra; ldicrae vel lusriae exercitationis
campus, palaestra, stdium; campus athlticae. Uso: - de ftbol, campus pedildii; campus pedeludirius, pediludrius, pedilusrius;
- de tenis, campus tenilusrius; echar de la a un jugador, lusorem a campo relegare,
amandare, amendare.
177
cancionero
men; - de jazz, cantus infractus vel comminutus; cantar una - de cuna, lallare; cantilenam (infanti) insusurrare.
candelita: candlula, ae f.
cangrejo: cancer, cri m. Uso: - de mar, cmmarus, gmmarus; stacus; pinzas del -,
chelae (-arum fpl) // fig, caminar como los
cangrejos, retro ire, ut cancri fciunt; (en el
sentido de: no hacer ningn progreso) nihil
profcere.
canguro: halmaturus, i m. Sin: mcropus.
canillita: diariorum (vel diurnorum, vel actorum diurnorum) clamator. Sin: diariorum
praeco.
caninamente: canum more.
178
cantata
vil, autscapha; automatria linter vel scapha;
- canadiense, canadensis scapha; - esquimal
o Kayac, scapha esquimensis; cayachiana
scapha; carrera de - esquimales, certamen
scaphularum esquimnsium; - pneumtica,
cmbula cmmea; scphula pneumtica.
cannigo: cannicus, i m. Sin: pater cannicus. Uso: - honorario, cannicus ornamentrius vel honorrius; - lectoral, cannicus
thelogus; - penitenciario, cannicus poenitentirius; - regulares de San Agustn, cannici regulares Sancti Augustini // asiento del
-, cannici scamnum vel subsllium; sede de
los -, canonicorum subselliorum (vel scamnorum) sedes.
canonizacin: canoniztio, onis f. Sin: sanctifictio; in sanctorum cnonem (vel nmerum) reltio; caelestes honores decreti. Uso:
proceso de -, processus (-us m) sanctificationis.
canonizado: canonizatus, a, um.
canonizar: canonizare. Sin: in sanctorum nmerum (vel cnonem, vel album) referre vel
ascrbere; ad sanctorum rdinem ascrbere;
sanctorum ordnibus ascrbere; fastis sanctorum ascrbere; celitum vel caelestes honores
licui decrnere.
canonja: cannici munus (-nris n), dgnitas, rtio. Uso: recibir una -, in canonicorum
rdinem ascisci.
179
cantautora
cantautora: cantrix (-icis f) et auctrix (-icis
f). Sin: cantocompsitrix (-icis f).
cantautor: auctor et cantor, oris m. Sin: cantocompsitor.
cantidad: (todo lo que puede medirse o numerarse) quntitas, atis f // (porcin grande
de una cosa) cpia, ae f // (tiempo que se emplea en la pronunciacin de una slaba)
quntitas, atis f. Sin: quntitas sllabae //
- que se necesita, - que hace falta, necessria,
orum npl. Sin: res necessriae; id, quod opus
est.
cantilena: cantilena, ae f. Uso: cantante de
cantilenas, cantiltrix, icis f; cantatrix cantilenarum.
refrigeratrium, ii n.
canto: cantus, us m. Uso: - coral, cantus chricus; - eclesistico, cantus ecclesisticus; gregoriano, cantus gregorianus; cantus planus; planus canendi modus; - litrgico, sacer
cantus; sacri mduli; - mensurable, cantus
mensurbilis; - polifnico, cantus polyphnicus; - de la victoria, v. epinicio; - de rgano,
cantus organalis; al - del gallo, sub galli cantum; cantar un - a cuatro voces, msicum
carmen quattuor vcibus expressum (vel elcitum) cnere; estudiar el - litrgico, cantu
sacro insttui.
canturrear o canturriar: cantilare. Sin: cantitare; canturire; summissa voce cnere; remisse cnere.
180
catico
(h)arundneus, a, um; - de azcar, scchari
arundo; arundo sacchrina; canna saccharfera vel sacchrina; - de Indias, arundo ndica // - del timn, clavus, i m. Sin:
gubernculum; clavus gubernculi // - de
paja para beber, cnnula potria; - de pescar,
saeta vel seta, ae f; arundo piscatria; piscatria prtica // (canilla de la pierna, tibia)
tbia, ae f // (parte de la bota que cubre la
pierna) crurale, is n.
caamar: cannabetum, i n.
camo: cnnabis, is (abl -i, raram -e) f; cnnabus, i m; cnnabum, i n. Uso: - ndico o de
la India, cnnabis ndica (v. marihuana); - de
Manila, abac, cnnabis philippina; de -,
cannbinus; cannbius; cuerda de -, cannbinus funis; e cnnabi funis.
can: (tubo) v. esta voz // (pieza de artillera) canno, onis m. Sin: bombarda; tormentum;
telbolum; tormentum bllicum,
aneum, ignvomum, ignferum; pyroballista.
Uso: - antiareo, tormentum antiarium; tor-
mentum aroplanis praecipitandis, profligandis, propulsandis; - de juguete, tormentum ldicrum; - montado sobre ruedas, tormentum
rotale // - de chimenea, camini turris (-is f).
Sin: turris caminata // (pluma del ave cuando
empieza a crecer) pluma parva. Sin: lanugo
(-gnis f) // (paso estrecho entre montaas)
praeruptssima fossa. Sin: praeceps eurpus;
praeciptium.
caonazo: (tiro de can de artillera)
(bllici) tormenti ictus (-us m) vel emssio.
Sin: cannonis ictus // (ruido que produce)
tormenti (bllici) strpitus (-us m), fragor,
clamor, crpitus, bombus (-us m), tnitrus
(-us m) vel tnitrum (-i n).
caoncito: cannonnculus, i m. Sin: tormentculum.
caonear: cannnibus vel (bllicis) tormentis perctere, conctere, qutere.
caoba, caobo: (rbol) arbor mognica // (madera) moganum, i n Sin: anacrdium vel
anacrtium; lignum mognicum. Uso: de -,
anacrdicus.
181
capa
capa: (manto) cappa, ae f. Sin: mantellum;
lacerna; pllium; amculum; amictus (-us m);
chlamys (-mdis f); laena (pesada, contra el
fro). Uso: - invernal, penula; - magna,
cappa magna; - magna de los obispos,
episcoporum vel episcopale syrma (-tis n);
- magna de los cardenales, purpreum
syrma; - militar, paludamentum (de los
generales), sagum (de los soldados); - pequea, pallolum; parva laena vel abolla, parvum paludamentum; sgulum; - pluvial,
pluviale (-is n); trbea; sacerdotalis trbea;
sacra trbea; - con capucha, pllium cucullatum; bardocucullus; - de coro, cappa; pllium; - de lana, lneum pllium; abolla (si
es pesada) // con -, cum pllio (laena, lneo
pllio, abolla, paludamento, sago); pllio
(laen) amictus vel indutus; palliatus, paludatus, sagatus // llevar la -, pllium (laenam
) gestare; pllio (laen ) amictum esse;
ponerse la -, se pllio (laen ) amicire; pllio amiciri; pllium (laenam ) (sibi) indere // (estrato) stratum, i n; stratus, us m.
Uso: - de arena, crium arenae // (cubierta)
tegumentum, i n. Sin: operimentum; oprculum; tectrium // fig, so - de, per spciem +
gen.
capacha, v. capacho.
capacidad: (aptitud) facultas, atis f. Sin: captus (-us m) // (fig, inteligencia, talento) ingnii vis. Sin: nimi vel mentis facultas. Uso: intelectiva, percipiendi facultas; - lgica, iudicandi potestas; - oratoria, dicendi facultas;
- de improvisacin, extemporalis facultas ;
acomodado a la - de los alumnos, discipulorum cptui accommodatus vel aptatus; hombre de gran -, sollertssimus homo; hombre
de ninguna -, homo ad nullam rem aptus;
desarrollar la - lgica, iudicandi vim exercere vel acure; exceder la - humana, captum
hminis excdere; tener mucha -, ingnio
caparazn: (cubierta coricea de los crustceos) testa, ae f. Sin: cortex (-tcis mf); concha; putamen (-mnis n) // (cubierta que se
pone a un caballo) stratum, i n. Sin: strgulum; operimentum.
capataz: ptio, onis m. Sin: ptio officinatorum; operariorum moderator.
capazo, v. capacho.
182
capitn
leritus // (fig, dignidad de cardenal) cardinalis dgnitas.
capilaridad: capillritas, atis f. Sin: vis capillaris. Uso: los fenmenos de -, capillria,
ium npl // fig summa tenitas.
capitn: capitneus vel capitanus, i m; capitnius, ii m. Sin: dux (ducis m); praefectus;
183
capitana
centrio (-onis m). Uso: - de artillera, centrio tormentrius; - de bandidos, praedonum
caput; - de caballera, quitum magister; - de
infantera, pditum praefectus; - de la armada, classis praefectus; - de navo, praefectus navis; navarchus; - de puerto, ports
praefectus; grado de -, centuriatus (-us m) //
Dep, - de equipo, dux mans. Sin: lusorum
dux; dux manpuli lusrii. Uso: - de equipo
de ftbol, follildii praefectus
capitana: praetria navis.
capitulacin: (entrega de una plaza o ejrcito) dedtio, onis f. Uso: recibir a -, liquem
in deditionem accpere // (convenio en que se
estipula la rendicin) dedtio. Sin: condiciones fpl. Uso: entablar una -, deditionem incpere; llegar a una -, ad condiciones
descndere; no aceptar la -, condiciones recusare.
capota: (cubierta plegadiza de algunos coches) autocineti mbile tgimen vel oprculum.
184
carabina
uno, nutu atque arbtrio alicius gubernari;
hacer caprichos, morosum esse; mandar
segn su -, ad arbtrium suum imperare; refrenar los -, libdines comprmere; satisfacer
un -, cupiditatem explere; secundar sus -,
gnio suo indulgre; secundar el - de uno,
licui morem grere // caprichos de la fortuna, volublitas fortunae. Sin: fortuti casus;
fortuta, orum npl // (composicin musical
fantasiosa) msica levis, mutbilis, volbilis,
vria, inconstans // (obra de arte llena de ingenio e imaginacin) commentcium opus.
Sin: novum carmen (en versos); novum
melos (en msica).
caprichosamente: ad libdinem. Sin: cpide;
libdine; libidinose; ex libdine; arbtrio (meo,
tuo, etc.); ad arbtrium (meum, tuum etc.).
caprichoso: (que obra por capricho) libidinosus, a, um. Sin: diffcilis; morosus. Uso:
fortuna -, fortuna libidinosa; humor -, morsitas; intempries (-i f); ndole -, varia ac diffcilis ndoles; nio -, diffcilis et ad iram
promptus puer // (que se hace por capricho)
vagus, a, um. Sin: novus; mirus. Uso: un
alio -, novus atque mirus cultus.
Capricornio: Capricornus, i m.
capsular: capsularis, e.
caqui: (rbol) dispyrus, i f // (fruto) kaki indecl. Sin: cachi indecl.; dispyrum; dispyrum iapnicum; dispyros (-i m) kaki;
pomum sanctum // (color) fulvus color.
carabela: crabus, i m.
185
carabinero
carabinero: carabinrius, ii m. Sin: miles a
pblica tutela.
caracol: (molusco) limax, acis mf. Sin: cchlea vel cclea // (cavidad del odo interno)
cchlea, ae f.
carcter: (ndole) ndoles, is f. Sin: ingnium; natura; nimus. Uso: - un poco difcil,
ingnium difficlius; - incompatibles, mores
inter se repugnantes // (letra o signo de la escritura) lttera, ae f. Sin: nota; ltterae nota //
(letra de imprenta) typus, i m. Sin: ltterae
forma. Uso: - cubitales, ingentes ltterae; cuneiformes, ltterae formatae in cnei
modum; - cursivos, ltterae inclinatae; inclinatae litterarum formae vel notae // (modo de
decir o estilo) character, ris m. Sin: forma
vel genus dicendi // (seal espiritual indeleble) character, ris m. Sin: (indelbilis) sacramenti nota.
caracterstica: prprium, ii n. Sin: nota; peculiaris (vel praecpua, vel singularis) nota;
nota propria ac peculiaris; nota ac propretas;
quod prprium est; peculiaris dos (dotis f) vel
forma // (actriz de carcter) actrix (-cis f)
mores xprimens.
caramelizar, v. acaramelar.
186
cardn
carbn: carbo, onis m. Uso: - fsil, carbo fssilis vel fosscius, mineralis, lithntrax.
carbonado: damas (-antis; ac -anta m)
niger.
carbonar: carbonem comparare.
carbunco: carbnculus, i m.
carbnculo, v. rub.
187
cardar
(vel elstica, vel universalis) catentio; catentio cardnica; iugum cardnicum.
cardar: carminare.
cardenalato: cardinalatus, us m. Sin: cardinalis dgnitas vel munus; romana vel sacra
prpura. Uso: renunciar al -, sacrae prpurae
honore se abdicare.
188
cargo
cardipata: adj cardiopthicus, a, um. Sin:
corde laborans; cardiopathi affectus; cordis
angore vexatus // sust vir vel homo cardiopthicus; mulier cardiopthica; qui vel quae cardiopathi laborat.
cardioptico, v. cardipata.
cardiopericarditis: cardiopericardites, is f.
Sin: cordis ac pericrdii inflammtio vel infltio; cor et pericrdium inflammata.
cargador: (portador) biulus, i m. Sin: grulus; saccrius // (estuche en el que se disponen proyectiles) globulorum capsa vel
cpsula.
cargar: onerare. Sin: onus impnere. Uso: una nave, merces in navem impnere ; - las
acmilas, iumentis nera impnere; - a uno
de cadenas, onerare liquem catenis // (acumular electricidad) caricare vel carricare.
Uso: - una batera, accumulatrium caricare
// Inform lgere. Uso: la computadora carga
un archivo, plica a computatro lgitur // fig, la mano, grvius (vel vehementer, vel violenter) gere cum liquo.
189
carguero
tinere.
cariocinesis: caryocinesis, is f.
caries: cries, i f. Sin: dntium cries, putredo (-dnis f), tabes (-is f).
carmes: adj carmosinus, a, um. Sin: cccinus, coccneus // (tela) coccum, i n. Sin: purpurissum // (polvo del color de la grana)
pulvis (-vris m) cccinus.
carnal: (opuesto a espiritual) carnalis, e.
190
carosis
carnalidad: carnlitas, atis f.
carnauba: carnuba, ae f.
carnet: (documento) diploma, tis n. Sin: tssera. Uso: - de conductor, diploma gubernationis; diploma autocinticum; autoraedrii
diploma; ltterae vehiculares; diploma gubernandi autocinetum; diploma vehculo automatrio gubernando, regendo, ducendo;
charta licntiae gubernatriae; conseguir el de conductor, diploma gubernandi autocinetum adipisci // (documento de identidad) v.
documento // (librito de memoria que se
suele traer en el bolsillo) libellus, i m. Sin:
codicillus notarum; commentarolum; codicilli (-orum mpl).
191
cartida
cartida: artria carotis; artriae cartides
fpl. Uso: de la -, carticus.
carotina: carotenum, i n.
carquiol: latrculus, i m.
carranca, v. carlanca.
carrerista: cursor, oris m. Uso: - veloz, citssimus cursor; - de bicicleta, birotrius agonsticus.
carreta: plaustrum, i n. Sin: plostellum.
192
carta
pelcula) rtula, ae f // (bobina) orbculus.
carretera: strata, ae f. Sin: via strata; via autocintica; via crribus prvia. Uso: - asfaltada, via asphalto llita; via bitmine
constrata; - costanera, v. costanero; - apropiada para camiones, via autocinetis onerriis apta; v. calzada.
carretero: (el que gua el carro) plaustrrius, ii m. Sin: carpentrius; carrucrius; vehiculrius // (el que hace carros o carretas)
raedrius, ii m. Sin: rtifex vel faber carpentrius; vehiculorum vel vehiculrius fabricator; v. carrocero.
carretilla: pabo, onis m. Sin: pabillus; carrola.
carretillero: pabonrius, ii m.
carroza: carruca, ae f. Sin: petrritum, petritum; carpentum; pilentum; nbile petrritum; autoraeda nobilssima. Uso: ir en -,
carruc vehi; - ferroviaria, carruca ferriviria.
carruaje: raeda, ae f.
carrucha: trc(h)lea, ae f.
193
cartabn
certificada, epstula certificata; epstula (rite)
commendata; epstula pblica cautione missa
vel perferenda; - comercial, epstula mercatria; - electrnica, epstula electrnica; - familiares, epstulae familiares; ltterae ad
familiares datae; - urgente, epstula citata; de condolencia, ltterae consolatriae; - de felicitacin, epstula gratulatria; - de invitacin, epstula invitatria; - de psame, - de
condolencia, ltterae consolatriae; - de recomendacin, commendatciae ltterae //
papel de -, charta epistolaris // por -, ratione
epistulari; per ltteras missas; - por expreso,
epstula accelerata; epstula raptim transmittenda; prperae ltterae; - por Internet, epstula interretialis; - por va area, arvola
epstula // abrir una -, vncula epstulae rmpere; cerrar una -, epstulam occldere; contestar a una -, ad epstulam rescrbere; doblar
una -, epstulam complicare; echar una - en
el buzn, epstulam in cpsulam incere; entregar una -, epstulam trdere; enviar cartas, epstulas dare vel mttere; esperar una -,
epstulam vel ltteras exspectare; llevar, hacer
llegar una -, epstulam perferre; recibir cartas, epstulas accpere; terminar una -, finem
epstulae fcere; traer una - , epstulam afferre // - de crdito, tssera nummria; - de
pago, v. recibo // (naipe de la baraja) v. naipe
// - de ciudadana, diploma civitatis // - de los
derechos humanos, charta iurum hminum //
- geogrfica, tbula geogrphica.
cartabn: (instrumento) norma, ae f.
cartearse: epistularum commrcio cum liquo uti. Sin: litterarum commrcium cum liquo habere; ltteras mttere et accpere.
194
cartujo
blgula, ae f. Sin: scculus. Uso: - de bolsillo,
pascolus; - escolar, capsa scholstica; cpsula vel capsella scholaris ; - para guardar
papeles o documentos, chartrium; chartulrium; chartophylcium; cpsula chartria //
(portamonedas) blgula nummria. Sin:
zona; crumina; pascolus. Uso: robo de carteras, manticultio; cllidus zonarum raptus;
zonarum sctio; robar carteras, cruminas decrpere // (cubierta formada de dos hojas
rectangulares de cartn o piel, unidas por
uno de sus lados) dptycha vel dptyca, orum
npl. Uso: - de piel, dptycha alut operta.
cartilla: - de ahorros, v. libreta; - de suministros, tssera annonria // (abecedario, silabario) v. estas voces.
cartgrafo: chartgraphus, i m.
195
cartulina
cascabel: tintinnbulum, i n. Sin: crepitculum; sistrum. Uso: - pequeo. crepitacillum.
casa: domus, us f. Uso: - Blanca, Domus Albata; Aedes Albatae; - cinematogrfica, cinematogrphica domus; - comercial, - de
comercio, v. tienda; - consistorial, ayuntamiento, cria f; - editora, v. editorial; - inflable, domus inflbilis; - imperial, Domus
imperatoris; - natalicia, domus nativitatis; prefabricada, domus mbilis praestructa; privada, domus privata; - productora, domus
fabricatrix; - rectoral, cria; - regular, domus
regularis; - reinante, domus regnatrix; - religiosa, domus religiosa; - rodante, v. roulotte;
- Rosada, Domus Rsea; volver a -, domum
ire // - de arena, domus ex harena; - de
campo, villa; vllula; domus rstica; - de correos, diribitrium; aedes tabellriae; officina
postalis vel tabellria; - de Dios, templum;
domus Domini; sacra aedes; - del disco, socetas phonogrphicis discis edendis; - de Ejercicios Espirituales, ascetrium; domus vel
sedes Exerctiis Spiritulibus; sedes spiritualibus exercitatinibus; domus excitandis ad
virtutem nimis; - de empeos o de prstamos, pigneratorum domus; - de locos, amntibus curandis domus; - de madera, domus
trabria; - de prostitucin, - de lenocinio,
domus meretrcia; - de salud, valetudinrium.
casamata: cella tormentria. Sin: munitssima cella; cella loricata tormentisque bllicis
instructa.
196
castauela
csula, ae f. Sin: domncula; parva domus;
cella; cllula; lculus; loculamentum; qudrula // (casilla donde se cambian de ropa los
baistas) litrea cella. Sin: litoralis cella; domncula vel cllula balineria.
casilla: (caseta) v. esta voz // (taquilla) tesserria, ae f. Sin: tesserarum frulus, lculus,
prtula; tesserria fenestella; v. boletera //
(divisin de un papel cuadriculado) arola,
ae f // (divisin de un casillero) lculus, i m //
(escaque de un tablero de ajedrez, etc.)
tessella, ae f // ( apartado postal) lculus tabellrius; curss pblici lculus; rei tabellriae loculamentum.
desesperado, res insanbilis vel deplorata; normal, res slita; - particular, res peculiaris;
- piadoso, res miseranda; - Watergate, causa
watergatiana; en - de necesidad, in casu necessitatis // Med, - clnico, morbus clnice curandus; - patolgico, patholgicus morbus //
- de conciencia, questio moralis // hacer de uno, licui crdere.
caspa: furfur, ris m; generalmente en pl.
castaa: castnea, ae f. Uso: - asadas, tostadas, castneae assae, assatae, tostae; - cocidas, castneae coctae, elixae, molles;
vendedor, ra de - asadas, castanearum tostarum nstitor, institria; tortilla de castaas,
placenta castanearum.
castaal, castaar o castaeda: castanetum,
i n. Sin: locus castneis cnsitus.
castaeta, v. castauela.
197
castellano
crusma (-tis n); percussionalis orbculus.
Uso: tocar las -, crotalissare; crtala pulsare;
tocador, taedor de castauelas, crotalorum
pulsator; tocadora de castauelas, crotalstria; crotalorum pulsatrix.
castellano: (idioma) lingua castellana vel hispnica. Sin: sermo castellanus vel hispnicus.
casticismo: casticismus, i m.
castillo: castellum, i n. Sin: castrum. Uso: feudal, castellum feudale; arx privi iuris; - pequeo, parvum castellum vel castrum; oppdulum // un - en el aire, ficta cogitatione
imago.
casucha: csula, ae f.
casuista: casusta, ae m.
cataln: adj catalanus, catalnicus, catalunicus, a, um. Sin: cataloniensis vel catalauniensis, e // (habitante) Catalanus vel
Catalaunus, i m. Sin: Cataloniensis vel Catalauniensis, is mf // (idioma) lingua catalana;
sermo catalunicus.
catastro
lepsi laborans ; qui catalepsi laborat.
catapleja, v. cataplexa.
ctaro: ctharus, i m.
catrtico: adj cathrticus, a, um; Med purgativus; purgatrius; purgandi vim habens;
alvum purgans // (remedio) cathrticum, i n.
Sin: medicamen (-mnis n) purgativum.
catascopio: catascpium, ii n.
199
catstrofe
censrias tbulas pblicas renovare.
urbis templum. Uso: - de Notre-Dame, cathedralis beatae Mariae; plaza de la -, rea cathedralis.
categrico: categricus, a, um. Uso: imperativo -, imperativum categricum; conscientiae praescriptum // (claro, preciso) certus;
indbius; absolutus; definitivus.
catenaria: catenria, ae f.
200
causalidad
catequizacin: catechizatio, onis f.
catexis: cathexis, os f.
caudatrmula: motacilla, ae f.
catolicismo: catholicismus, i m.
201
causticidad
ctio, rtio, vis; rtio effciens. Uso: principio
de -, causarum ordo (-dnis m) vel nexus (-us
m).
causticidad: vis corrosiva f.
cavatina: sincnium, ii n.
n; cavirium, ii n.
cazador: adj venatrius, a, um // sust venator, oris m. Uso: - furtivo, venator fraudulentus // (soldado que hace el servicio de tropas
ligeras) veles, ltis m. Sin: miles lviter armatus.
cazadora: venatrix, icis f // (especie de chaqueta) vestis venatria. Uso: - de piel, rheno,
onis m; thorax pellitus vel pellceus.
caverncola: adj cavernam vel cavernas ncolens // sust caverncola, ae m. Sin: cavernae
vel cavernarum ncola.
cebar: (dar comida a los animales para aumentar su peso) saginare. Sin: fartire; in-
202
celador
escare // (poner en movimiento una mquina)
accndere.
ceca: (casa donde se labra la moneda) moneta, ae f. Sin: officina monetria vel argentria. Uso: director de la -, officinae monetali
praepsitus.
cedazo, v. criba.
ceflico: cephlicus.
cefaloplexia: cephaloplssia sive cephaloplessa; cephaloplxia sive cephaloplexa, cephaloplgia sive cephaloplega, ae f. Sin:
colli musculorum parlysis (-is f; ac -in, abl
-i).
203
celadura
monet, curat, vgilat.
celosa: persiana, ae f. Sin: (fenestrae) transenna; clatri (-orum mpl). Uso: mirar como
a travs de una -, quasi per transennam aspcere.
celotoma, v. quelotoma.
celestina, v. alcahueta.
celdilla: cllula, ae f.
celibato: caelibatus, us m.
cementacin: caementtio, onis f. Sin: lithocollae llitus (-us m), usus (-us m), usurptio
(-onis f).
cementar: caementare. Sin: malthare; lithocoll vel caemento firmare, coagmentare,
constrere, strere // fig coagmentare; firmare; solidare; conglutinare; copulare. Uso:
- las amistades, amictias conglutinare; - la
paz, pacem coagmentare.
cementerio: coemetrium, ii n. Sin: necrpolis; sepulcretum; requietrium; defunctorum sedes; locus sepulcralis vel sepulcrorum.
204
centenario
cementista: pifex lithocollaris.
cenar: cenare. Sin: cenam smere. Uso: invitar a -, ad cenam invitare vel vocare; - en
casa de uno, apud liquem cenare; despus
de -, post cenam; cenatus; sin -, incenatus.
cendal: (vestidura sacerdotal) v. humeral.
cenefa: nstita, ae f.
cenestesia: coenesthesis, is f.
cenobita: coenobita, ae m.
205
centeno
annum excessit // (tiempo de cien aos) centennale, is. Sin: sptium centenrium // (fiestas centenarias) saeculria, ium npl. Sin:
sollemnia saeculria; saeculares celebrationes; saeculares friae. Uso: celebrar el - de
algo, alicius rei saeculria celebrare; festejar el - de uno, centsimum diem natalem alicius gere; en el - de la muerte de uno,
centsimo anno post mortem alicius; en el -,
recurriendo el - de , centsimo exente (vel
exacto, vel revoluto) seculo ab ; exente
(vel exacto, vel revoluto) seculo a
centeno: scale, is n.
centsima: centsima, ae f.
centgrado: centgradus, a, um. Sin: in gradus centum diductus; in gradus centum distributus.
centigramo: centigramma, tis n. Sin: centsima grmmatis pars.
central: (adj, que se halla en el centro) centralis, e. Sin: centratus; in centro psitus; interior; mdius. Uso: acontecimiento -,
eventus (-us m) centralis; Europa -, mdia
Europa; ncleo central, ncleus centralis;
206
centroderecha
centralizacin: conglobtio, onis f (en sentido material); ordintio vel conformtio in
unum (en sentido metafrico).
centralizador: mnia sibi trbuens vel attrbuens. Sin: mnia ad se cnferens vel dferens; congregator; in unum conformator.
centrifugar: centrifugare.
207
centroizquierda
partes mdiae-dxterae. Uso: de -, parti mdiae-dxterae addictus // (partido de -) fctio
mdia-dxtera
centroizquierda Dep: partes mdiae sinistrae fpl // (partido de -) fctio mdia - sinistra.
centuplicar: centuplicare.
cepillo: penculus, i m. Sin: penicillus; penicillum. Uso: - de cabeza o para los cabellos,
penculus comatrius; penculus capillis
mundandis vel expoliendis; - para los dientes, penicillum dentrium; penculus vel penicillus dentrius; dntium penculus;
penculus dntibus detergendis, mundandis,
confricandis; - para limpiar pelaje, strgilis,
is f; - para la ropa, penculus vestirius; para las uas, penicillus nguium vel nguibus detergendis; - para los zapatos, penculus
calcerius // (caja de madera u otra materia
en que se introducen las limosnas) rcula, ae
f. Sin: cpsula, ae f // (instrumento de carpintera) rncina, ae f // - elctrico aspirador,
scpulae plveris hauritriae vel haustriae;
- para dar masajes, scpulae elctric vi perfricantes.
cepo: pdica, ae f.
cercopiteco: cercopithecus, i m.
Cerdea: Sardnia, ae f.
cerebelo: cerebellum, i n.
cerebriforme: cerebriformis, e.
208
cerraja
cerebroespinal: cerebrospinalis, e.
ceremonialmente: officiose.
cerero: cerrius, ii m.
209
cerrajero
dicinal) cicrbita, ae f. Sin: sonchus olerceus.
certificada: epstula commendata, commissa, consignata, cauta. Sin: ltterae commendatae; epstula sub cautione missa vel
mittenda; epstula pblica cautione depsita.
cervecera: (fbrica de cerveza) officina cervisiria vel cerevisiria. Sin: cervsiae vel
cervsiae officina; aedifcium cervsiae coquendae; ergastrium cervsiae coquendae;
brassatrium, braseatrium, braxatrium, ii
n // (tienda donde se vende y se toma cerveza)
cervisiria, ae f. Sin: taberna cervisiria, cervisria, cervesiria; cervsiae taberna; potria
cervsiae taberna; tentrium cervisirium;
zythoplium, ii n.
cervecero: (quien fabrica cerveza) cervisirius, ii m. Sin: cervesrius; brassator; cervsiae coctor // (dueo de una cervecera)
cervisirius, ii m. Sin: cervsiae vnditor //
(relativo o perteneciente a la cerveza) cervisirius, cervisrius, cervesirius; ad cervsiam spectans. Uso: industria -, tchnica
cervisiria.
210
chalet
cerveza: (de cebada) cer(e)vsia, ae f. Sin:
cervsia; cervsa; zythum, i n; (de trigo)
crea; clia, ae f. Uso: relativo a la -, cervisirius, a, um; - de exportacin, cervisia exportatcia; fiestas de la -, dies festi cervisirii;
sollmnia cervisiria; apurar copas de -, cervsiae pcula siccare; tomar una - helada,
glidam cervsiam sorbillare.
cervical: cervicalis, e.
ae f.
chac: ptasus militaris. Sin: galricum militare. Uso: - con plumas, galricum militare
pennatum.
chacra: predium, ii n. Sin: fundus; ager.
cesarismo: caesarismus, i m.
chchara: inanis sermo. Sin: afannae vel affniae, arum fpl; inanis verborum affluntia
vel profluntia.
cesaropapismo: caesaripapismus, i m.
cesio: cesium, ii n.
cesta: quasillus, i m; quasillum, i n. Sin: cistella, cstula; fiscus. Uso: - de globo aerosttico, cmbula; crbula; - de pan, panrium;
- de ropa, canistrum linteorum.
cestilla: fiscella, ae f; fiscellus, i m.
Chad: Cidia, ae f.
chalet, v. chal.
211
chalupa
chalupa:(embarcacin pequea) scapha, ae
f. Sin: cymba; lembus // (canoa) scphula;
lmbulus; cmbula; lennculus, lintrculus.
Uso: - salvavidas o de salvamento, scapha
salvfica vel auxiliria; lembus adiunctus;
scapha appsita vel succednea.
chamarilero: scrutrius, ii m.
chamarillero, v. chamarilero.
gumentum, indumentum, involucrum; calceamentum additivum. Uso: - de goma, cmmeum vel cumminosum calceamentum;
cmmeum calceamenti involucrum, operimentum, tegumentum; cumminosa gllica.
chanza, v. broma.
chapeado: lminis obductus, obtectus, opertus. Uso: muebles -, supellex lgneis obducta
lminis.
212
Checoeslovaquia
supellctili obdcere.
chapita: lamella, ae f.
charla: (accin de hablar mucho, sin sustancia o fuera de propsito) loqucitas, atis f.
Sin: verbsitas; nugae, arum fpl; inanis
sermo; multa verba // (disertacin) sermo,
onis m. Sin: sermocintio.
charlar: (conversar, platicar) cum liquo liquid (vel de liqua re) fabulari (tr e intr dep).
Sin: cum liquo de liqua re sermonem conferre. Uso: - un poco, loqui liquid // (hablar
mucho y sin ninguna utilidad) blaterare. Sin:
garrire; argutari; argutari verbis.
charretera: (adorno militar) insigne militare. Sin: (h)mero insigne (-is n). Uso: ganarse las -, meris insgnia cnsequi; tener o
llevar las -, meris insgnia grere.
chrter: aronavis conductcia.
chauvinismo, v. chovinismo.
chauvinista, v. chovinista.
Chechenia: Tsetsenia, ae f.
213
Checoslovaquia
Checoslovaquia: Cecoslovkia vel Cecoslovchia, ae f. Sin: Bohemoslovchia.
viria.
chico: adulescntulus, i m. Sin: puer. Uso: de la calle, puer virius; chicos de la calle,
pueri puellaeque virii.
chicoria, v. achicoria.
214
chocolate
chinche: (insecto) cimex, mcis m. Uso:
chinches de cama, cmices lectulrii vel lecturii // (clavito metlico) clvulus muscrius
chinela: crpida, ae f.
chismoso: adj maldicens, entis Sin: maldicus; nugax, acis; grrulus // sust susurro,
onis m. Sin: obtrectator; detractor; maldicax
(-acis m).
chispa: scintilla, ae f. Sin: favilla. Uso: elctrica, elctrica; sucnea vel succnea favilla.
chisquero: ellchnium ignferum. Uso: salt
la chispa en el -, scintilla excitata est.
chistoso: sust ioculator, oris m. Sin: homo iocosus; facetiarum amator // adj argutus, a,
um. Sin: facetus; salsus; lpidus; iocosus; iocabundus; dicax, acis; ioculrius; iocularis;
ioculatrius. Uso: costumbre -, mos (moris
m) iocularis; mujer -, mulier iocosa; ioculatrix, icis f.
chito: taxillus, i m.
chivo: haedus, i m. Sin: hircus, i m // - expiatorio, hstia succednea. Uso: utilizar a los
homosexuales como - expiatorio, homosexulibus pro hostia succednea uti.
chocolatada: chocolatcia, ae f.
215
chocolateado
-, chocolticus // bebida hecha con -, chocolata, ae f. Sin: socolata; chocolatae ptio; socolatae sorbtio; theobrmatis liquamen.
chocolateado: chocolteus, a, um. Sin: socolteus.
choque: collsio vel allsio, onis f. Sin: collisus, us m; concursus, us m. Uso: - de aviones,
de automviles, de trenes, aroplanorum, autoraedarum, trminum collsio; - de dos ju-
216
ciceronianismo
chupada: haustus, us m. Uso: dar unas buenas -, cllide haustus fumi sgere.
chupete: sugitrium, ii n.
citica: schias, dis (ac ischada) f. Sin: ischidicus dolor; ischidici dolores; ischidica
pssio // enfermo de -, ischidicus; ischacus;
qui ischade laborat.
citico: ischidicus, a, um.
ciato: cathus, i m.
cicatrizar: cicatricare. Sin: cicatricem dcere, indcere, perdcere // cicatrizarse, cicatricari. Sin: ad cicatricem venire vel
pervenire.
217
cclico
dium // (estilo ciceroniano) tulliana orationis
intgritas.
cicln: turbo, bnis m. Sin: turbo venti; vents turbo; ventorum vortex vel turbo.
218
cierre
mento suffultae; disciplinae experiendo haustae vel exquisitae; disciplinae experimentis
nixae vel constantes; - ficcin, commentcia
scintia futurorum; commentcia rerum futurarum scintia; - filosficas, disciplinae philosphiae; doctrina vel disciplina de
philosphia; - fsicas, artes machinales vel
tchnicae; - humanas, humanae disciplinae;
disciplinae hminem amplectentes; - liberales, scintiae liberales; - mecnica, machinamentorum leges vel doctrina; - militar,
rerum bellicarum scintia; - naturales, scintiae vel disciplinae naturales; - nutica, nauticarum rerum scintia; - ocultas, occultarum
rerum disciplinae; - polticas, scintiae polticae; - positiva, scintia positiva; - profanas,
profanae disciplinae; - sagradas, sacrae disciplinae; - social, scintia societatum; - superiores, altiora disciplinarum stdia; teolgicas, disciplinae theolgiae; - universal, doctrinae univrsitas; rerum mnium
scintia; - de las finanzas, nummriae rei disciplina; nummariorum negotiorum stdium
// hombre de -, abundanti doctrina eruditus.
Sin: in stdiis doctrinarum egrgius.
cientficamente: scientfice. Sin: scientiliter; scientfica ratione; ad scintiae rationem;
vi ac ratione; ratione quadam et rdine; erudite.
cientfico: adj scientficus, a, um. Sin: scientialis, e; (de la ciencia o de las ciencias)
scintiae, doctrinae, artis; scientiarum, doctrinarum, rtium; (relativo a la ciencia) ad
scintiam (vel ad doctrinam, vel ad artem) ttinens. Uso: estudios -, humanarum disciplinarum vel bonarum rtium stdia;
investigacin -, scintiae pervestigtio; inquistio scientialis; veri investigtio; veri inqui-
stio atque investigtio; libros -, libri scientfici; bonarum rtium libri; medios o recursos
-, adiumenta doctrinae; poco -, parum scientficus; progreso -, doctrinarum (vel disciplinarum, vel bonarum rtium) progrssio,
progressus, profectus, processus; sistema o
mtodo -, rtio (-onis f); via ac rtio; ars et
via; alicius rei vel disciplinae rtio; trabajo
-, labor ad scientiarum normas redactus //
sust scientficus, i m. Sin: vir scientficus;
doctus vir; vir doctrinarum peritus vel investigator; rerum natur peritus vir.
ciento: centum indecl. Uso: el 1 %, centsima (pars, partis f); inters del 1 %, centsimae (partes); el 2 %, centsimae binae; el 3
%, centsimae ternae; el 4 %, centsimae
quaternae; el 5 %, centsimae quinae; el 10
%, decem centsimae partes (-ium fpl); dcima pars pro centum; dcima pars e centum;
decem e centum; centsimae denae vel denae
centsimae; alrededor del 25 % de los enfermos, crciter vicenae quinae centsimae aegrotorum; el 90 % de la poblacin,
nonagenae centsimae ppuli; el 100 %, lterum tantum; con el inters del 100 %, centuplicato; cum centsimo; condonar el 90 % de
la multa, novem partes multae (dat) detrhere; prestar dinero al 2 %, binis centsimis
fenerari; rendir el - por uno, cum centsimo
fndere (de terreno); vender ganando el - por
uno, centuplicato vndere; el nmero de nacimientos disminuy en un 15 %, nmerus
natorum quinis denis centsimis imminutus
est.
cientopis, v. ciempis.
cierre: clausura vel clusura, ae f. Sin: interclsio. Uso: - de fbricas, officinarum interclsio, praeclsio, occlsio, obsertio; patronal, imperata perum intermssio // metlico, cataracta vel cataractes, ae f. Sin:
vertculae metllicae. Uso: - relmpago, - de
cremallera, clausura fulmnea; clusura trcti-
219
cierzo
lis; fulmnea verticularum occlsio; vestido
con - de cremallera, vestis, quae metllicis
vertculis fulmneo modo occlditur.
cierzo, v. aquiln.
cifrar: arcanis notis scrbere. Sin: secretiribus notis exarare. Uso: mensaje cifrado,
scriptum arcanis vel secretiribus notis exaratum.
cotinizado, hispnica nicotin vcua; hispnica nicotinae expers; - emboquillado, hispnica lgul preditus; - ruso, hispnica
fistulata vel rssica; cajetilla de cigarrillos,
hispanicarum cpsula vel cucullus // emboquillar el -, hispnicam in fstulam immttere;
fumar un -, hispnicam sgere; hispnicam
succensam sgere; ex hispnica fumum vel
vapores haurire; liar un -, hispnicam convlvere vel contorquere; llevar un - encendido en la boca, hispnicam in labris (vel in
ore) succensam grere; ofrecer un -, hispnicam offerre vel praebere; tener el - encendido, hispnicam accensam (vel succensam)
habere.
220
cinedrama
tus; instar cylindri; in cylindri formam; cylindri formam habens.
cimiento: substrctio, onis f. Sin: fundamentum; fundationes (-um fpl). Uso: - de piedra,
statumen (-mnis n); statumintio; poner
los -, statuminare; fundamenta icere.
cimitarra: acnaces, is (ac -em vel -en) m.
Sin: rmpia (-ae f); falcatus ensis.
cimoscopio: zymoscpium, ii n.
cincotipia, v. cincografa.
221
cinegtica
cinematogrphicum drama (-tis n).
cinesta, v. cineasta.
cinetoscopio: cinetoscpium, ii n.
cingals, v. ceilans.
cngulo: cngulum, i n.
cnicamente: cnice. Sin: cnico vel cynicorum more; impudenter; procciter; procacssime
222
circulacin
cinocfalo: cynocphalus, i m.
cinta: tenia, ae f. Sin: taenola; nstita; limbus; vitta; fascola. Uso: - adhesiva, tenia
adhaesiva, adhaerens, glutinatria; - aisladora, aislante, tenia insulatria vel segregativa; fascola propagationi resistens; dactilogrfica o de mquina de escribir, tenia colorfica; dactylogrphica taenola;
scriptriae machnulae fascola; - discogrfica, taenola sonis edendis vel exprimendis;
- glutinosa, tenia glutinosa; - magntica o
magnetofnica, tenia magntica vel magnetophnica; fascola magnetophnic vi predita; - mvil, tenia mbilis; - perforada,
taenola convenienter vel ordinate terebrata; sonora, tenia sonans vel songera; phonotenia; - transportadora, tenia transportatria
vel vectria; - vial, strata (-ae f); - de acero,
tenia chalybia; - de asfalto, via bituminata
vel bitmine constrata; - de color, tenia colore intincta; tenia colorata vel colorfica; de goma, tenia gummi contexta; vitta
cummi llita; - de video, capsella magnetophnica; velocidad de -, velcitas teniae //
(tejido largo y angosto) vitta, ae f. Sin: tenia; redimculum // (para el cabello) fscia,
ae f. Sin: ligamen, mnis n // (franja, orla) lacnia, ae f. Sin: limbus.
cinturn: blteus, i m; blteum, i n. Sin: cngulum; cngulus; zona. Uso: - salvavidas, salutis cngulus; - de seguridad, cngulum vel
cinctura securitatis; blteus, blteum securitatis vel securitatis caus; zona securitatis;
atarse, apretarse el - de seguridad, blteo securitatis se alligare; cngulo se munire; cngulum securitatis sibi aptare; cludere
cngulum securitatis.
circo: (recinto circular y cubierto donde se
representan ejercicios ecuestres y acrobticos) circus, i m. Uso: - ecuestre, circus equester // (erosin de forma arqueada en un pas
montaoso) circus, i m.
circuito: circitus, us m. Uso: - cerrado, circitus occlusus; - elctrico, circitus elctricus; corto -, (elctricus) circitus curtus;
(elctrici) fluxs interrptio; scini fluxs
occlsio.
223
circulante
meandi.
circunnavegar: circumnavigare.
circular: adj in orbem circumactus vel sinuatus. Sin: orbi vel crculo smilis; rotundus (redondo) // (carta dirigida a muchos) epstula
formalis. Sin: ltterae passim missae; ltterae
circulares.
circularmente: in orbem.
circulatorio: circulatrius, a, um. Uso: sistema -, apparatus snguini diffundendo; snguinis circularis fluxus; snguinis per venas
diffsio.
crculo: (rea contenida dentro de la circunferencia) crculus, i m. Sin: orbis (-is m); circitus (-us m). Uso: - rtico, crculus
rcticus; el - central, crculus mdius; fig, vicioso, crculus vitiosus; vitiosus verborum
circutio // (sociedad, club) sodlitas, atis f.
Sin: sodalcium; coetus (-us m); consocitio;
socetas; congrssio; grex (gregis m). Uso: familiar, congrssio familirium; - de juventud catlica, ivenum catholicorum coetus,
socitas, consocitio // (cenculo) crculus, i
m. Uso: - latino, crculus latinus; crculus latine loquendi; - de amigos, amicorum crculus.
circuminsesin: circuminsssio, onis f.
circuncisin: circumcsio, onis f.
circunferencia: circumferntia, ae f. Sin: circitus; crculus; crcinus; circinatio; circumcurrens lnea; lnea rotundationis; lnea in
gyrum ducta; lnea in orbem reflexa. Uso: del crculo, circintio crculi.
224
citar
ciruga: chirrgia sive chirurga, ae f. Sin: ars
chirrgica; chirrgica medicina; medicina
vulnerria. Uso: - dental, chirrgia odontoitrica; - plstica, chirrgia plstica.
cistitis: cystitis, dis f. Sin: vesicae vel vesculae inflammtio; cystis infltio.
f. Sin: mictualis vesicae inspctio; urinae vesicae inspctio. Uso: hacer la -, urinae vesicam introspcere.
cita: (hora y lugar en que convienen encontrarse dos personas) constitutum, i n. Sin:
condictum; tempus locusque (ad conveniendum). Uso: lugar de la -, constitutus locus;
locus ad conveniendum dictus; hora de la -,
constitutum tempus; acudir a una -, ad
constitutum venire; venire ad condictum; liquem convenire; fijar una - con alguno,
constitutum fcere; tempus locumque
constitere vel praestitere cum liquo; pedir
una -, locum tempusque pscere; tener una con alguien, cum liquo habere constitutum
// (pasaje textual que se reproduce de un
texto) locus, i m. Sin: locus allatus vel prolatus. Uso: - de Cicern, Ciceronis locus; - poticas, potarum loci.
citacin: voctio, onis f. Sin: in ius voctio;
ctio vocandi in ius.
225
ctara
- a uno como testigo, liquem testem citare;
citare liquem in testimnium; testem citare
in liquid.
ctiso, v. codeso.
citrato: citratum, i n. Sin: sal ctricum; sal ctricus; sal citratum vel citratus.
226
clase
civilmente: civliter; (urbanamente) urbane.
clan: stirps, stirpis f. Sin: genus; gens // (camarilla) impenetrbile sodalcium; inaccessbile consrtium; sodalcium profanos
excludens // (claque) v. esta voz.
claretiano: adj claretianus, a, um. Uso: misionero -, missionrius claretianus // sust claretianus, i m. Sin: scius vel sodalis
claretianus.
clarn: clarinum, i n. Sin: tuba clarsona.
clarividencia: facultas longinqua percipiendi. Sin: divintio; vaticintio // (penetracin, perspicacia) perspiccitas, atis f . Sin:
sagcitas; mentis acumen.
clase: (divisin de estudiantes) scholae classis (-is f). Uso: - mixta, classis promscua vel
communis; alumnos de las - superiores, discpuli clssium superiorum // (aula) schola,
ae f // (leccin) lctio, onis f. Sin: praelctio;
schola. Uso: - particulares, privatae scholae;
instittio subsidiria; - de latn, schola latina;
horas de -, horae institutriae; horas de - semanales, scholae hebdomadales; en sus -, in
praelectinibus suis; dar -, lectiones dare vel
trdere; praelectiones habere; dar - particulares, privatas scholas habere; ven al frente
de la -!, veni ante classem! // (categora de
ciudadanos) classis, is f. Sin: ordo; genus.
Uso: - alta, classis superior; - dominante,
classis dminans; - media, mdius ordo;
mdia cvium classis; classis mdiae condicionis; hmines mdiae fortunae; hmines
227
clsicamente
mdice locupltes; - obrera, ordo operrius
vel operariorum; proletria classis; plebs operria; - sociales, cvium rdines; civitatis
classes; sociales coetus; individuo de la alta, liquis ex strato superiore exoriundus //
concordia entre las - sociales, cvium rdinum consensus; consensus mnium rdinum;
cooperacin de las - sociales, cvium rdinum adiutrix pera; desigualdad de las - sociales, clssium (vel cvium rdinum)
inaequlitas, disparlitas, dispritas; igualdad, equilibrio de las - sociales, clssium aequlitas vel aequilbritas; hombres de toda
clase, omnis gneris hmines; lucha de clases, rdinum inter ipsos dimictio; civitatis
clssium inter ipsas dimictio.
clsico: (concerniente o relativo a la literatura o al arte de la antigedad griega y romana, y a los que en los tiempos modernos
los han imitado) clssicus, a, um. Sin:
praestans; ptimus, doctus, legans. Uso: escritores -, scriptores clssici; praestantes latinitatis scriptores; ptimi latinitatis auctores;
lenguas -, linguae clssicae vel antiquae; poesa -, posis (-is; ac -in f) clssica; literatura
-, ltterae clssicae vel antiquae; tambin antiquae ltterae elegantes; mundo -, cultura -,
antquitas docta et legans // (partidario del
clasificacin: classifictio, onis f. Sin: gradtio; ordo; descrptio vel discrptio; distribtio; selctio; diribtio; in classes vel in
gradus distribtio; in rdines parttio; in gnera dispostio. Uso: - general, ordo generalis; descrptio generalis; - social, classifictio
socialis; classes (-ium fpl) sociales; - de la
correspondencia, epistularum diribtio; - de
expedientes, pagellarum vel libellorum distribtio, selctio, diribtio; hacer una - de los
concurrentes, petitores in gradus distribere;
pro dignitate emulos dispnere; nuestro
atleta ocupa el cuarto lugar en la - nacional,
noster athleta ccupat quartum locum in gradatione nationali.
clasificador: collectrium, ii n. Sin: scrnium
vel loculamentum scriptis in ltteras digerendis. Uso: - plstico, collectrium plsticum.
228
cleptmano
cus quadriltera.
clave: clavis, is f. Uso: - de violn, clavis violnica // (signos convenidos para escribir en
cifra u otros distintos de los usuales) notae,
arum fpl. Sin: secretae (vel secretiores, vel arcanae, vel occultae) notae. Uso: explicacin
de la -, secretarum notarum explictio, explantio, interprettio; - para explicar las inscripciones,
clavis
ad
explicandas
inscriptiones // (noticia o idea por la cual se
hace comprensible algo que era enigmtico)
via vel ditus (-us m) ad liquid. Uso: dar la
- de un problema, liquid explanare, explicare; encontrar la - de algo, liquid intellgere; intelligendi viam invenire // (Arq,
piedra con que se cierra el arco o bveda)
mdium saxum.
clavicmbano, v. clavicmbalo.
clavicordio: clavichrdium, ii n.
clavcula: clavcula, ae f.
229
clergyman
clergyman: sacerdotalis vestis laicorum more
confecta.
vel status (-us m). Uso: - spero, caeli aspritas; - muy benigno, caelum mitssimum, glacial, glaciale caelum; - malsano, ar pstilens ; - pesado, caeli grvitas; - sano, caeli
salbritas; salubre caelum; - trrido, trridum caelum; - variado, caeli varetas; el - del
mundo, clima mundanum; cambios de -, caeli
stats mutationes; - uno o dos grados ms benigno segn la escala Celsius, caelum uno
duobusve grdibus celsianis mtius.
230
coalicin
cloroformizar: chlorofrmio sopire liquem.
cloruro: chlorurum, i n. Sin: sal chlorhdricum; sal chlorhdricus. Uso: - de cal, calx
(calcis f) chlorata.
club: coetus, us m. Sin: sodalcium; sodlitas; socetas; consocitio; crculus. Uso: - deportivo, sodalcium athlticum; sodlitas
corpribus ldicre exercendis; Rotary -, - de
los Rotarios, Rotariorum coetus; - de ftbol,
socetas pedildii
coadyuvar: coadiuvare.
231
coaxial
-, contractum coalitionis; - gobernante, formada por democristianos y socialdemcratas, coaltio administratrix, quae ex
demcratis christianis et demcratis socilibus constat.
coaxial: eodem axe volbilis.
cobltico: coblticus, a, um.
cobalto: cobaltum, i n. Uso: color -, caerleus color; cielo de -, caelum caerleum vel
serenum; - radiactivo, radiocobaltum; cobaltum radios educens.
cobaya, v. cavia.
cobro, v. cobranza.
cocainomana: cocainomnia sive cocainomana, ae f. Sin: cocanae stdium vel cupditas; immdicus cocanae usus.
cocainmano: cocani cpidus.
232
coco
motrorum; - Pullman, autoraeda pul(l)maniana; - saln, carrus cmmode instructus; solar, autocinetum solare; - tope, currus incursans vel concursans // - de alquiler, de
punto, de plaza, vehculum pblicum vel
meritrium; raeda pblica vel meritria; - de
auxilio, autocurrus instrumentrius; - de
carrera, autocinetum cursrium, currule,
currile; - de carrera de frmula 1, autocinetum cursrium rdinis primi; - de mudanzas,
autovehculum ad res domiclii transferendas; - de seis cilindros, autocinetum sex
cylindrorum; - de varias cilindradas, autocinetum plurimodiolatum // fbrica de coches,
ergastrium autocinticum; viaje en -, iter autocinticum; vctio vel vecttio autocintica
// bajar del -, ex autocineto descndere vel
gredi; conducir un -, autocinetum gubernare, rgere, dirgere; el - est parado, autocinetum manet immotum; ir, viajar en -, (in)
autocineto vehi vel vectari; subir al -, (in) autocinetum inscndere, ascndere, conscndere, escndere, scndere; automatriam
raedam intrgredi; tomar un - de alquiler,
vehculum pblicum condcere // (vagn)
carrus, i m; carrum , i n. Sin: currus (- us m);
carruca. Uso: - cama, currus dormitrius;
cubculus cubitrius; carrus dormitrius;
carruca dormitria; dormitrius hamaxstichi
currus; dormitrius ferratae viae carrus;
- comedor, - restaurant, carrus cenatrius;
currus escrius; carruca cenatria; - correo,
currus tabellrius vel epistolaris; - de carga
o de mercancas, carrus onerrius vel
sarcinrius.
cochecito: csium, ii n. Sin: plostellum; parvum vehculum. Uso: - de mano, chiramxium; vehculum manuale; - de nio,
autoredula; (infantis) plostellum.
cochera: (lugar donde se guardan los coches) rea stativa. Sin: raedria vel raedarum
sttio; autoraedarum sttio; autovehiculorum
receptculum; autocinetorum stbulum;
cocktail, v. cctel.
233
cocotero
cocotero, v. coco.
coepscopo: copscopus, i m.
cognoscible, v. conocible.
234
colaborador
cohabitar: cohabitare. Uso: el que cohabita,
cohabitator, oris m; la que cohabita, cohabitatrix, icis f.
cohesin: cohesio, onis f. Uso: - de los tomos, tomi inter se cohaerescentes // (fig,
unin) animorum coninctio.
cohesor: tbulus undis electromagnticis indicandis.
coima: illcitum pecniae donum. Uso: sobornar con coimas, aere domare.
col: brssica, ae f. Sin: caulis, is m. Uso: - fermentada, brssica fermentata; caulis cidus;
- rizada, brssica crispa.
235
colaborar
m, adiutrix f (in liqua re, ad liquid); auxiliaris (-is mf); auxilirius m; auxiliria f; laborum prticeps (-cpis mf); collaborator, oris
m; collaboratrix, icis f. Uso: nuestro -, peris
nostri scius.
colador: colum, i n. Sin: colatrium; cribrum. Uso: - de caldo, de pasta, de macarrones, iuris, pastae, tubulatae pastae colum.
colateral: (adyacente por un lado) lteri haerens (-entis). Sin: ex ltere haerens // (pariente que no lo es por lnea recta) ex ltere
vel ex latribus cognatus m, cognata f. Sin:
affinis mf; transverso cognationis gradu
coniunctus. Uso: parentesco -, cogntio (ex
latribus); affnitas.
colback: pellceus (Russorum) pleus. Sin:
cpitis tegumentum pellceum.
colcha, v. cubrecama.
coleccionista: studiosus (alicius rei) collector m; studiosa collectrix f. Sin: qui vel quae
studiose (liquid) clligit.
236
colrico
una -, pecniam vel stipem collgere, cgere,
conferre // (oracin de la misa que reza el sacerdote antes de la epstola) collecta, ae f.
colegio: (sociedad o corporacin de personas de la misma dignidad o profesin) collgium, ii n. Sin: coetus, us m; socetas; corpus.
Uso: Sacro - de Cardenales, Sacrum Cardinlium Collgium; - episcopal, collgium
episcopale; - de profesores, collgium docntium // - electoral, civitatis pars ppuli legatis
creandis // (establecimiento educacional) collgium, ii n. Sin: ephebum; institutum; paedagogum. Uso: - eclesistico, collgium
ecclesisticum; - mixto, collgium mixtum;
Pontificio Colegio Brasilero, Pontifcium
Collgium Brasilianum; - Sagrado Corazn, ephebum ex Iesu Corde nomen trahens; - de internos, v. internado; - para
mujeres, puellarum collgium; puellis educandis institutum; puellare vel femneum
paedagogum; - para varones, puerorum
collgium // (edificio del colegio) domus
(-us f) vel aedes (-ium fpl) iuventuti instituendae.
colemia: cholemia, ae f.
clera: (ira, enojo, enfado) ira, ae f. Sin: iracndia. Uso: montar en -, irasci; bile exardscere; iracndi exardscere vel effervscere
// (bilis) bilis, is f // (enfermedad) chlera, ae
f. Sin: chlera morbus; asiticus morbus.
Uso: sufrir de -, chler laborare.
colrico: (que se deja llevar de la ira) iracundus. Sin: ad iram pronus vel proclivis; in iram
237
colesterina
praeceps // (relativo al clera) cholricus.
Sin: ad chleram prtinens // (enfermo de clera) chler affectus vel laborans.
colesterina, v. colesterol.
collado: (cerro, colina) v. estas voces // (depresin suave por donde se puede pasar fcilmente de un lado a otro de una sierra)
clivus, i m.
Colombia: Columbia, ae f.
238
columnata
puerorum secessus (-us m). Uso: - veraniega,
aestivus (parvulorum vel puerorum) secessus
(martimus, montanus).
colonizar: colniam dedcere (in liquam regionem) // (formar o establecer una colonia)
coloniam in liqua regione cndere vel
constitere // (someter un pueblo a rgimen
colonial) v. colonial.
coloquial: colloquialis, e.
colorear: (dar color) colorare // (teir) tngere // fig, ornare. Sin: illuminare. Uso: - el
estilo, verba pngere.
colorete: rubrca, ae f. Sin: mnium; purpurissum; fucus rubens vel purpreus; rubor.
Uso: darse -, pintarse de -, purpurisso lbia
fucare; purpreo fuco lbia circumlnere.
colorido: colorum varetas, pulchritudo, venustas. Uso: - falso, fucatus nitor; - natural,
color verus; - sano, coloris bnitas; armona
del -, commissura colorum // (fig, brillo del
estilo) dicendi color. Sin: orationis ornatus
vel nitor.
239
columnita
columnita: columella, ae f.
comadrona, v. partera.
240
cmic
combustible: adj combustbilis, e // sust
combustbile, is n. Sin: materia combustbilis; materies (-i f) comburenda; ignis materia; alimentum ignis.
comedor: (pieza destinada para comer) cenculum, i n. Sin: centio; refectrium; epulatrium; triclnium; conclave epulare; oecus
refectrius. Uso: - pequeo, cenatincula //
(que come mucho) comestor vel comesor,
oris m.
comendador: (caballero de una orden militar que tiene encomienda) commendator, oris
m. Sin: eques (quitis m) commendator; torquatus eques; eques beneficirius. Uso: - de
la Orden de Malta, Eques Melitensis beneficirius; - de la Orden de San Gregorio
Magno, Torquatus Eques Ordinis Gregoriani.
comenzar: tr incpere. Sin: incohare vel inchoare. Uso: por dnde comienzo?, unde incpiam? // intr intium habere. Sin: oriri.
comerciable: mercbilis, e. Sin: vendbilis.
241
comicio
comicio: comtium, ii n. Uso: - parlamentarios, comtia parlamentria; resultado de los
-, xitus comitiorum; celebrar - libres, lbera
celebrare comtia.
comillas: vrgulae, arum fpl. Sin: signum citationis; vrgulae dplices; pices, um mpl;
linolae, arum fpl. Uso: entre -, inter signa
citationis; palabras entre -, verba duabus
astricta linolis; colocar, encerrar algo entre -,
liquid vrgulis (vel apcibus) intercldere,
distnguere, interpngere.
cominera: cavilltio, onis f.
Cominform, v. Kominform.
comino: cuminum, i n.
Comintern, v. Komintern.
comisario: commissrius, ii m. Sin: procurator; curator; (alicius rei) praefectus. Uso: de polica, de seguridad, de vigilancia, pblicae securitatis commissrius; pblicae tutelae curator vel procurator; praefectus
vgilum vel publicorum // (inspector de polica) inspector vgilum vel publicorum // (el
que tiene podeer y facultad de otro para ejecutar alguna orden o entender en algn negocio) curator, oris m. Sin: procurator.
242
compaero
// (encargo) curtio, onis f. Sin: procurtio;
negtium; mandatum (particularmente de
encargo verbal). Uso: dar - a uno, curationem licui commttere; negtium licui dare
ut + subj; commttere, mandare licui liquid
faciendum; commttere, mandare licui ut vel
ne + subj.
243
compaa
compaa: socetas, atis f. Sin: sodlitas;
consocitio; collgium. Uso: - area, socetas
aria vel aronutica; - Area Escandinava,
Socetas Aronutica Scandinava; - area
privada, consocitio aria privata; - Pan
American, Socetas aronutica, cui nomen
Pan American; - cinematogrfica, sodlitas
cinematogrphica; - comercial, socetas mercatria vel negotiatria; - dramtica, sodlitas scenica; comicorum vel scaenicorum
socetas; - industrial, socetas industrialis; Internacional, Conslium Internationale; mercantil, mercatria socetas; negotiatorum
sodlitas // - de Jess, Socetas Iesu; - de navegacin, socetas navigatria; - del Santsimo Sacramento, Sodlitas ab Augusto
Sacramento; - de seguros, socetas cautinibus praebendis; socetas pro damnis sarciendis; - de transportes, vecturae socetas //
(personas que acompaan a alguien) comitatus, us m // (Mil, unidad tctica que forma
parte de un batalln y est mandada por un
capitn) manpulus, i m. Uso: los soldados
de una -, manipulrii, iorum mpl; manipulares, ium mpl.
comparacin: compartio, onis f. Sin: colltio. Uso: - internacional de la enseanza, internationalis compartio eruditionis.
comparar: comparare.
partis f. Sin: provincia; circumscrptio administrativa (divisin territorial); compartimentum; loculamentum; diaeta; lculus (de un
mueble); locellus (de un casillero). Uso: - de
primera clase, primae classis loculamentum;
- de vagn, compartimentum vel diaeta
currus ferrivirii; - para fumadores, para no
fumadores, compartimentum fumatorum,
non-fumatorum; loculamentum tabacum fumntibus, non-fumntibus; dividido en compartimentos, loculatus vel loculosus, a, um.
compartimiento, v. compartimento.
compartir: tribere (liquid licui). Sin: distribere; divdere; largiri; partiri, dispertire.
Uso: no - las ideas de uno, ab liquo dissentire.
compatible: compatbilis, e.
compatriota: compatriota, ae m. Sin: patriota; meus, tuus, suus civis (mi, tu, su
-); (de nuestro pas) nostras, atis m; (del pas
de ustedes) vestras, atis m; popularis, is m.
244
competir
compendiar: (reducir a compendio algn escrito) compendiare. Sin: epitomare; liquid
in eptomen cgere; eptome liquid circumscrbere; in compndium liquid redgere; liquid breviare // (escribir, exponer,
hablar compendiosamente) summatim
(vel strictim, vel capitulatim, vel brviter, vel
paucis, vel paucis verbis) scrbere, expnere,
dcere // (contener en s, resumir) complecti.
compendio: (sumaria exposicin escrita)
brevirium, ii n. Sin: summrium; eptoma,
ae f; eptome, es f // (sumaria exposicin
oral) brevis expostio. Sin: expostio praecisa. Uso: en -, v. compendiosamente.
compendiosamente: compendiose. Sin: brviter; summatim.
245
compilation
compilation (Inform) traduccin automtica
de un programa: compiltio, onis f // (coleccin) colltio, onis f.
complejo: adj complexus, a, um. Sin: mltiplex; permixtus. Uso: problemas -, complexa
problmata // (Psicol, conjunto de ideas,
emociones y tendencias generalmente reprimidas) complexus, us m. Sin: conscintia.
Uso: - de culpa, conscintia de culpa; - de inferioridad, inferioritatis complexus; inferioris condicionis (vel status, vel gradus)
complexus; conscintia de inferiore condicione (vel statu, vel gradu); - de superioridad,
exsuperntiae vel praestntiae complexus;
tener - de inferioridad, se contemnendum arbitrari // (conjunto de establecimientos fabriles) complexus, us m. Sin: consocitio, onis
f. Uso: - comercial alimentario, alimentrius
complexus mercatrius; alimentria consocitio mercatria; - tcnico Siemens, consocitio tchnica Siemens; complexus
tchnicus Siemens, vel qui Siemens appellatur.
complemento: complementum, i n. Sin: supplementum.
complementariedad: complementaretas,
atis f.
complexin: (consitucin fsica del individuo) crporis affctio (-onis f). Sin: crporis
constittio, tempertio, temperatura. Uso: buena, bona constittio; - dbil, infirma crporis constittio; crporis imbecllitas vel infrmitas; - externa, crporis figura; - fuerte,
firma crporis affctio; bene constitutum corpus; - grcil, graclitas vel tenitas crporis;
ser de - enfermiza, infirma valetdine esse.
246
comprensin
men de otro) complex, lcis. Sin: scleris prticeps (-cpis), scius, adiutor.
comportamiento: (modo de ser) vitae consuetudo. Sin: facta, orum npl; mores et facta;
mores, um mpl. Uso: - diario, cotidiana vitae
consuetudo; - habitual, natura, ae f // (modo
de portarse) vitae modus. Sin: rtio vitae vel
vivendi; agendi rtio; mores, um mpl. Uso: heroico, sese gerendi hericus modus.
comportarse, v. portarse.
247
comprensivo
cium; recta alicius rei aestimtio.
compresible: compressbilis, e.
compresin: comprssio, onis f. Uso: relacin de -, compressionis rtio; fase de -, compressionis vel a compressione gradus.
248
comunin
Sin: ordinatrum, i n // adj computatralis. Sin:
ordinatralis, e; v. computadora.
computista: computator, oris m; computatrix, icis f.
comulgante: eucharstiae susceptor m, susceptrix f.
extraversus factum; - telefnica local, collquium locale; estar en - epistolar con uno,
clloqui cum liquo per ltteras; ponerse en (telefnica) con uno, liquem telephnio (vel
per telephnium, vel telephnii ope) lloqui //
va de -, iter, itneris n. Uso: cortarle a uno
las -, liquem itnere intercldere; un muro
corta las - por tierra, murus iter intrcipit.
249
comunismo
Eucharstiam percipiendam, recipiendam, sumendam; communio mnibus ministrata vel
distributa; - pascual, paschalis commnio;
primera -, prima commnio; prima Eucharstiae percptio; dar, distribuir la -, communionem vel Eucharstiam ministrare, praebere,
porrgere, impertire, largiri, distribere;
hacer la - espiritual, votis (vel nimi desidrio) Eucharstiam smere; recibir la -, communionem percpere;
Eucharstiae
sacramentum recpere; panem Eucharsticum
percpere; cen Domnic uti; cnam Dei
dere; tomar la primera -, primam communionem recpere, accpere; primum sacram
Eucharstiam smere // Teol, - de los santos,
sanctorum commnio.
comunismo: communismus, i m. Sin: (como doctrina) communismi vel communistarum doctrina, praecepta, plcita; bonorum
aequandorum rtio vel doctrina; de aequandis
bonis doctrina; (- como faccin, partido)
communismi fctio; communistarum secta;
bonorum aequtio; bonorum mnium aequtio. Uso: - ruso, communismus rssicus; - de
rostro humano, communismus humanus vel
humnior.
concausal: concausalis, e.
concelebrar: concelebrare.
250
concienzudo
immunis; ab orgine Immaculata // fig
cogittio, onis f. Sin: cogitatum; cogitatus
(-us m); nimi conceptus; opintio; opnio;
doctrina; disciplina. Uso: - cientfica, ntio
scientfica; ntio a scintiis profecta; - tica,
thica doctrina; - ideolgicas, opinationes
ideolgicae fpl; - poltica, rei pblicae
constituendae doctrina; de administranda repblica disciplina; - del amor, amoris disciplina vel doctrina; - del mundo econmico,
de rebus oeconmicis opnio.
concepto: conceptus, us m. Sin: cogitatum;
cogitatus (-us m.); cogittio; ntio; cogntio;
sentntia; sensus (-us m.); sensum; mentis
sensum. Uso: - inicial, prima ntio.
conceptualismo: conceptualismus, i m.
251
concierto
tudia o hace las cosas con atencin y cuidado) dligens, entis. Sin: curiosus (exacto,
por ej. en la investigacin, ad investigandum).
concisamente: presse. Sin: summatim; capitulatim; presse; brviter; paucis; presse breviterque.
concisin: brvitas, atis f. Sin: breviloquntia.
conciudadano: concivis, is m.
cnclave: conclve, is n. Sin: Patrum Cardinlium conclave; Purpuratorum Patrum conclave; Patrum Cardinlium comtium
Romano Pontfici eligendo.
concordato: pactum, i n. Sin: pctio. Uso: entre la Santa Sede e Italia, Pactum inter
Apostlicam Sedem et Italiam conventum.
concretamente: definite.
concupiscencia: concupiscntia, ae f.
concupiscible: concupiscbilis, e.
concurrente: v. concursante.
252
condestabla
concurso: (competencia) certamen, mnis n.
Uso: - literario, litterarum certamen; - con
premios, certamen premiis propsitis; - de
belleza, certamen venustatis mulebris //
anunciar un -, certamen indcere; presentarse
a un -, certamen inire; proponer un -, certamen propnere; tomar parte en un -, certamen tentare; ad vel in certamen descndere //
(oposicin que se hace a algn cargo o dignidad) examen de + abl; pblicum perculum; pblica probtio. Uso: ganar en un -,
pblicum perculum felciter fcere; presentarse a los - pblicos, in certmina deferre //
(muchedumbre de gente reunida en un lugar)
concursus (-us m) in liquem locum. Sin: frequntia. Uso: grandsimo - de gente, mxima
vulgi frequntia.
condado: (territorio) comitatus, us m. Sin:
cmitis domnium; marchi (vel cmitis, vel
toparchae) rgio // (dignidad) comitatus. Sin:
cmitis dgnitas; toparchae munus // (potestad) comitatus. Sin: iura graphionis.
conde: comes, mtis m. Sin: comarchus; toparcha, ae m; grphio, onis m. Uso: - palatino, palatinus, i m.
condesa: (mujer que hered u obtuvo un condado) comes, mtis f. Sin: comitissa // (mujer
del conde) cmitis uxor.
condescendencia: obsequntia, ae f. Sin: obsquium; indulgntia; lnitas, lenitudo; faclitas, nimi faclitas. Uso: demasiada -, nmia
obsequntia; por -, obsequenter; indulgenter.
condescendiente: condescendens. Sin: bsequens; indulgens (licui); comis (in vel erga
liquem); fcilis (licui); mbilis prcibus.
Uso: - consigo mismo, sibi ipsi indulgens; ser
- con alguno, indulgere licui.
253
condicin
condicin: condcio, onis f. Uso: - atltica,
condcio athltica; - econmicas, condiciones
oeconmicae; - meteorolgicas, condiciones
meteorolgicae; aris status mutationesque;
- privilegiada, praestantssima condcio; - sociales, condiciones sociales; - del suelo, natura soli vel terrae.
condicional: condicionalis, e. Sin: condicinibus astrictus (sujeto a condiciones).
condiscpulo: condiscpulus, i m.
condonacin: condontio, onis f. Sin: remssio. Uso: - de las deudas, remssio debitorum.
conducta: (porte o manera con que los hombres gobiernan su vida y dirigen sus acciones) vitae consuetudo. Sin: vitae institutum;
mores; facta; mores et facta. Uso: - arbitraria, libido; buena -, morum prbitas; - edificante, praeclarum virtutis exemplum vel
spcimen; - indigna, indgnitas; - intachable,
sanctimnia; - ntegra, intgritas; - moral,
vitae rtio; vivendi rtio; - poltica, acta vel
conslia (in re pblica); - prctica, vitae ctio;
- reprochable y escandalosa, vitupertio
atque infmia; - virtuosa, virtus // tener
buena -, recte vvere. Sin: recte fcere; bene
(vel recte, vel probe) gere vel se grere;
tener mala -, male vvere, male fcere; male
254
conferencia
gere vel se grere // (recua o carros que llevaban la moneda que se transportaba de una
parte a otra, y especialmente la que se llevaba a la corte) iumenta sarcinria vel onerria; iumenta ac plaustra sarcinria.
conductismo, v. behaviorismo.
us m; iunctura. Uso: - directa, connxio directa; - internacional, conexus internationalis; - de la antena, conxio antemnae;
establecer una - elctrica, traductum fcere.
confaln: vexillum, i n. Sin: signum.
conferencia: (entrevista) v. esta voz // (pltica, disertacin) disserttio, onis f. Sin: acrosis, is (ac -in, abl -i) f; consulttio. Uso: radial, acroasis per radiophnicas undas hbita; radiophnica commenttio vel disserttio; - de prensa, collquium cum diariorum
scriptribus // dar una -, acroasin fcere; dar
una - de prensa, diurnrios congregatos edocere; diariorum scriptribus congregatis liquid nuntiare // (reunin para tratar asuntos
de trascendencia o propios de una organizacin) conventus, us m. Sin: coetus, us m; congrssio; conslium. Uso: - episcopales,
episcoporum conferntiae; - episcopal latinoamericana, coetus episcoporum Amricae
Latinae; - Vicentinas, Coetus Vincentiani;
Collationes Vincentianae; - de consulta, conventus consultationis; - por el desarme, conventus appartui militari imminuendo vel
reducendo; - por la paz, conventus (vel coe-
255
conferenciante
tus, vel conslium) paci instaurandae vel redintegrandae; - organizada por ..., conventus
instructus a, ab + abl; participar en una -,
convntui interesse.
confesar: (declarar los pecados en confesin) confiteri. Sin: peccata rite confiteri; admissa vel commissa rite accusare; peccata
sua sacerdoti aperire // (escuchar las confesiones) confitentes vel paenitentes audire.
Sin: confessiones audire, recpere, excpere.
confesor: confessrius, ii m. Sin: confessionrius; sacrae paenitntiae administer; sacramenti paenitntiae administer. Uso: ordinario, extraordinario, confessor ordinrius, extraordinrius // (cristiano que profesa
pblicamente la fe de Jesucristo y por ella
est pronto a dar la vida; santo) confessor,
oris m. Sin: Christi confessor.
confinacin, v. confinamiento.
256
confucianismo
confinado: relegatus, a , um. Sin: amandatus
vel amendatus; in exslium relegatus; in pblicae custdiae loco detentus.
confinamiento: relegtio, onis f. Sin: amandtio vel amendtio; ex(s)lium. Uso: lugar
de -, pblicae custdiae locus.
confinar: (lindar) fintimum vel confintimum esse. Sin: contrminum vel prximum
esse. Uso: - con un pas, tngere, attngere
liquam terram; fintimum esse terrae vel
cum terra; adiacere licui loco vel ad liquem
locum // (desterrar a uno) relegare. Sin:
amandare sive amendare; liquem relegare in
liquem locum; in pblicae custdiae locum
liquem mttere.
confirmacin: sacra confirmtio. Sin: sacrum chrisma (-tis n). Uso: conferir la -, v.
confirmar; recibir la -, confirmationis sacramentum accpere; almo chrsmate inungi;
sacro chrsmate roborari, signari, obsignari.
confitera: (oficina donde se hacen los dulces) officina dulciria vel cup(p)edinria //
(tienda donde se venden) taberna dulciria
vel cupedinria // (pastelera) v. esta voz.
confitero: dulcirius, ii m. Sin: cup(p)edinrius; v. pastelero.
257
confutable
Confcii doctrina vel cultus (-us m).
conglomerar: conglomerare.
258
conmemoracin
congresal, v. congresista.
conjugacin: coniugtio, onis f. Sin: declintio; verborum flexura vel declintio; rtio
verborum inflectendorum.
conjugar: Gram declinare. Sin: flctere; inflctere; verbum in tmpora declinare; verbum per tmpora transdcere.
259
conmemorativo
conmemorativo: memorialis, e.
connatural: connaturalis, e
connect (Inform), conectar: nctere vel conctere. Sin: copulare; colligare; coningere.
conocimiento: cogntio, onis f. Sin: cognoscntia. Uso: - sociolgico, cogntio sociolgica; - terico, cogntio therica; - de la vida
democrtica, cognoscntia vitae democrticae.
consagracin: (accin y efecto de consagrar) consecrtio, onis f. Sin: dedictio // (accin y efecto de consagrarse) devtio, onis f.
consagrado: consecratus, a, um. Sin: sacratus; devotus // fig dicatus; dedicatus. Uso: virgen - a Dios, sanctimonialis, is f;
sanctimonialis mlier; virgo Deo devota.
260
conservatorio
consejero: (quien habitualmente aconseja)
consilirius, ii m. Sin: consiliator; consultor;
auctor conslii vel consiliorum. Uso: - cientfico, scientficus consilirius; - espiritual,
consilirius spiritalis; - privado, consilirius
ntimus; ser el - de uno, liquem consliis iuvare; valerse de uno como -, uti liquo consilirio // (quien da eventualmente un consejo)
suasor, oris m. Uso: mal -, malus suasor //
(miembro de un consejo) consilirius, ii m.
Sin: assessor; allectus vel asctus in conslium; minister, administer. Uso: - comunal,
consilirius civitatis; curator rei municipalis;
- de Estado, consilirius a pblicis negtiis;
in negtiis pblicis consilirius.
conservadurismo: conservaturismus, i m.
Sin: rerum servandarum stdium; priscorum
morum stdium; de rebus conservandis doctrina; tmporis acti laudtio. Uso: - legal,
moral, poltico, conservaturismus legalis,
moralis, polticus.
conservatorio: - de msica, musicorum
schola. Sin: artis msicae ludus. Uso: alumno
de -, musicorum scholae (vel ludi) frequentator; qui musicorum scholam frequentat.
261
conservera
conservera: condtio, onis f. Sin: conditura,
ae f.
conservero: salgamrius, ii m.
consonante: adj cnsonans, antis. Sin: cnsonus; simliter cadens vel dsinens. Uso:
acordes -, soni inter se consonantes; concordes soni // (letra -) cnsonans, antis f. Sin:
cnsona, ae f; cnsonans lttera; en pl tambin cnsona elementa.
constant (Inform)
constans, antis m.
constante:
(valor)
262
consultor
fundamental de una nacin) constittio, onis
f. Sin: lex fundamentalis; primria lex; primria rei pblicae lex; rei pblicae instituta;
charta civitatis constitutiva; formae civitatis
charta. Uso: la - argentina, argentina statuta; europea, constittio europaea; conforme con
la -, cum primria rei pblicae lege concors
vel cngruens; rei pblicae institutis convniens; promulgar la -, primriam rei pblicae
legem dere; redactar la -, prncipem civitatis legem cndere.
constitucional: constitutionalis, e. Sin: legtimus; primriae legis civitatis (gen); ad primriam civitatis legem prtinens. Uso:
garanta -, cutio formae civitatis // (propio
de la constitucin de un individuo o perteneciente a ella) ad crporis constitutionem vel
conformationem ttinens.
constitutivo: constitutivus, a, um. Uso: elemento -, elementum constitutivum.
cnsul: cnsul, lis m. Sin: procurator; pblicus procurator; legatus. Uso: - del Brasil,
Brasliae procurator.
263
consultorio
consultorio: consultrium, ii n. Uso: - matrimoniales, cniugum consultrium; - prematrimonial,
collgium
desponsorum
eximinatrium; desponsis experiendis institutum.
consumicin: (accin de consumir) v. consumo // (lo que se consume en un establecimiento pblico, caf, bar, etc.) consmptio
vel insmptio, onis f. Sin: insumptum; dispndium, ii.
consumidor: consmens, entis m.
consustancial: consubstantialis, e.
contabilidad: (arte, ciencia, sistema) ratiocintio, onis f. Sin: computandi vel ratiocinandi ars, doctrina, disciplina, scintia //
(parte de una administracin encargada especialmente de las cuentas) ratiocinatores,
um mpl. Sin: rationrii; computatores; calculatores // (las mismas cuentas) rationes, um
fpl. Sin: computationes; clculi. Uso: escuela
de -, schola ratinibus ediscendis ; libros de
-, tbulae, arum fpl; tbulae accepti et expensi; estudiar -, rationes dscere.
contadura: (contabilidad) v. esta voz // (oficio de contador) computatoris vel ratiocinatoris offcium // (oficina del contador)
computatoris sedes. Sin: officina computatria.
container, v. contenedor.
264
continuacin
contaminacin: contamintio, onis f. Sin:
polltio; inquinamentum. Uso: - ambiental o
del ambiente, contamintio circumiectorum;
- del aire, contamintio ris; ris polltio;
ar pollutus; - de la naturaleza, polltio naturae; - del suelo, soli contamintio.
contaminado: contaminatus, a, um. Sin: inquinatus.
contaminador: contaminator, oris m.
contemporneo: (del tiempo actual) contemporneus, a, um. Sin: contemporalis; coaevus; aetatis nostrae vel huius aetatis. Uso:
fsica -, phsice contempornea // (de la
misma edad) aequalis, is mf. Sin: eiusdem aetatis // (que ocurre al mismo tiempo) qui
(quae, quod) eodem tmpore (vel simul) fit
(vel factum est, etc.).
lectionis continntia.
continuacin: continutio, onis f. Sin: continitas; prosectio. Uso: - de la doctrina social, doctrinae socialis continutio; - de las
265
continuativo
hostilidades, prosectio rerum hostlium.
contrabandista: (que practica el contrabando) clandestinus importator m; clandestina importatrix f. Sin: qui furtim (vel clam)
mercaturam exercet; qui merces furtivas (vel
clandestinas) transfert // (que se dedica a la
defraudacin de la renta de aduanas) portrii
vel vectiglium fraudator.
contrabando: furtiva (vel clandestina) importtio vel exporttio. Sin: furtiva mrcium
transltio; vectiglium vel portrii fraudtio.
Uso: practicar el -, v. contrabandear // (gne-
266
contribucin
les y obreros) opficum moderator. Sin: ptio
(-onis m) officinatorum // (oficial de mar, que
manda las maniobras bajo las rdenes del
oficial de guerra) subpraefectus, i m.
contrata: (contrato que se hace con el Gobierno, con una corporacin o con un particular para ejecutar una obra material o
prestar un servicio por precio o precios determinados) peris condctio. Uso: - de trabajos pblicos, redemptura.
contratar: cum liquo pactum fcere vel stipulare. Sin: pactionem vel obligationem stipulare.
contratista: peris susceptor. Uso: - de obras
pblicas, redemptor.
contrato: contractus, us m. Sin: pactum; pctio; conventum; res contracta. Uso: - bilateral, mtuus contractus; pctio mtua;
stipultio inter duas partes contracta; - consensual, contractus consensualis; - enfitutico, emphitusis, is f; - escrito, sngraphus,
i m; - multilateral, stipultio inter plures partes contracta; - unilateral, contractus unilateralis // - de compra, emptionis contractus;
mptio; - de locacin, loctio; de locando
pere pctio; - de servicios, contractus famulatus; - de trabajo, contractus conductionis;
- de venta, vendtio; venditionis contractus //
estipular un - con uno, pactionem fcere cum
liquo; rem (vel negtium) cum liquo contrhere; rescindir un -, contractum rescndere, disslvere; a contractu discdere vel
recdere // segn -, ex pacto. Sin: ex pacto et
convento.
contratorpedero, v. cazatorpedero.
267
contricin
vel pecniae colltio; dar su -, stipem conferre; rehusar su -, collationem recusare //
(cuota o cantidad que se paga para algn
fin) contributum, i n. Sin: colltio; pars impensae // (carga que se impone a una persona
o comunidad) onus, neris n ; (en dinero) tributum, i n ; stipendium, ii n; pecniae (-arum
fpl) imperatae. Uso: condonar una -, tributum vel stipndium remttere; exigir una -,
pecunias imperatas exgere; imponer una -,
tributum impnere; stipndium vel pecnias
imperare; pagar una -, tributum vel stipndium pndere; no querer pagar una -, stipndium (vel de stipndio; tributum vel de
tributo) recusare // (impuesto pagado al Estado) v. impuesto.
contricin: contrtio, onis f.
controvertido, v. controversial.
convalecencia: convalescntia, ae f.
convenio: pctio, onis f. Uso: - internacionales, pactiones internationales vel inter nationes; pactiones quae inter ppulos conflantur;
- de coalicin, v. coalicin.
conventculo: conventculum, i n. Sin: conventincula.
268
convulsin
convergente: convergens, entis.
converger, v. convergir.
conversacin: collquium, ii n. Sin: colloctio; sermo, onis m. Uso: - radial, radiophnicum collquium; - telefnica,
colloctio telephnica; alargar la -, sermonem protrhere; hacer una -, collquium habere; trabar -, sermonem srere.
conversar: clloqui cum liquo. Sin: sermonem conferre (vel habere) cum liquo.
convivencia: convivntia, ae f. Sin: convictus, us m; convctio; consrtio; contubrnium; consuetudo victs; communis vitae
consuetudo. Uso: - humana, humanus vel hminum convictus; humana vel hminum consrtio; cvium coninctio; hminum socetas;
- prematrimonial, contubrnium ante matrimnium; relaciones de - humana, necessitdinum rationes in societate; mtua
commrcia in humano convictu; sectores de
la -, humanae societatis partes; buena - con
Rusia, bona convivntia cum Rssia.
conviviente: contubernalis, is m.
convivificar: convivificare.
convivir: convvere. Sin: cohabitare; conversari; contubrnio uti; un cum liquo vvere.
convoy: crruum agmen (-mnis n).
269
conyugal
i m; spasma, tis n; nervorum vel membrorum convlsio; nervorum contrctio vel retrctio; musculorum rigor.
conyugal: coniugalis, e. Sin: maritalis; conigii (gen); cniugum (gen).
coac: conacum, i n. Sin: conacum sive cnacum; coniacense (vinum); ptio coniacensis; vlida ptio coniacensis.
cooperativa: socetas cooperativa Sin: socetas vel consocitio adiutrix in liqua re. Uso:
- de consumo, socetas emptorum; associtio
consumntium; - de produccin, associtio
productionis; cooperativas de solidaridad,
consociationes solidaritatis.
coordinacin: coordintio, onis f. Sin:
nexus, us m; ordintio; dispostio.
270
coral
copista: exscriptor, oris m. Sin: descriptor;
exempli scriptor.
copra: copra, ae f.
miento.
copto: adj cpticus, a, um. Uso: rito -, cpticus ritus // sust coptus, i m.
copulativo: copulativus, a, um.
coqueta: adj ambitiosa. Sin: immdice se ostentans; culis venans (que caza con los
ojos); ambitiose circumspectans (que mira en
torno con deseo de agradar) // sust ambitiosa
mulier. Sin: immdica sui ostentatrix; culis
venatrix; ambitiosa circumspectatrix.
coquetear: immdice se ostentare. Uso: con alguien, (mlliter) blandiri licui; liquem blandtiis vel blandimentis allcere, illcere, pellcere; liquem impudenter allcere;
liquem mulibribus rtibus captare; - con la
mirada; culis venari; ambitiose circumspectare.
coqueteo o coquetera: immdica sui ostenttio. Sin: ambtio. Uso: la - femenina, mulebres blandtiae (-arum fpl) vel artes (-ium
fpl); - de miradas, petulntia oculorum.
271
coralino
Uso: isla de -, nsula corllica // (composicin musical) choralis, is m. Sin: chorale, is
n; liber choralis // (relativo al coro) choralis,
e. Uso: servicio -, chorale servtium.
coralino: corllicus vel corllinus, a, um.
Corn: Coranum, i n; Coranus, i m. Sin: Alcoranus; Koranum; koranum volumen; mahometanismi codex; islamismi lex.
cordada: scnsio (-onis f) gregalis. Sin: ascensus (-us m) montanus colligatus; ascensores montani colligati.
cordados: chordata (animntia) npl.
cordn: funculus, i m. Sin: restcula. Uso: de zapato, corrgia, ae f; corrgium, ii n; ligamen, mnis n; - elctrico, funculus elctricus; - salvavidas, funis (-is m) saltifer; umbilical, funculus vel cunculus umbilicalis; nervus umbilicaris.
272
corologa
coreano: adj coreanus, a, um // sust Coreanus, i m.
coreografa: choreogrphia sive choreographa, ae f. Sin: chorearum ars vel rtio; ars
scenicae saltationis.
corifeo: (el que guiaba el coro en las tragedias) coryphaeus, i m. Sin: phonascus; chori
dux vel princeps // (fig, el que es seguido de
otros en una opinin, secta o partido) choriphaeus, i m. Sin: antesignanus.
corindn: corindnium, ii n.
cornijal, v. manutergio.
273
corona
corona: (moneda) corona, ae f // (Astron,
halo) corona, ae f.
coronar: coronare. Sin: coron vel diadmate redimire; diadema (vel rgium insigne)
cpiti alicius impnere, vel rgiam trdere
potestatem (si se trata de un soberano).
274
correra
ris custodiendis et educandis.
correcto: rectus, a, um. Uso: correcto!, rectum (est); recte!; es esto -?, estne hoc rectum?
correligionario: (que profesa la misma religin) consecrneus, i m. Sin: religionis scius; eiusdem religionis prticeps; eandem
religionem habens // (que tiene la misma opinin poltica, especialmente si est inscrito
275
correspondencia
rreras al enemigo, hostem ab incursinibus
prohibere.
276
cortejo
corrillo: conventculum, i n. Sin: crculus;
collctio. Uso: reunirse en -, circulari; in
orbem core; orbem fcere vel collgere.
cors: fscia, ae f. Sin: pectorale, is n; strphium; mamillare; fscia pectoralis; femneus thorax.
corsetera: strophiria, ae f. Sin: quae strphia cnficit.
rium.
cortahielos, v. rompehielos.
277
cortesano
onis f. Sin: assiditas; obsquium; cmitas;
amatria allctio; amatriae blandtiae fpl //
(personas de acompaamiento) comitatus, us
m. Sin: pompa; agmen, mnis n; caterva; cmites. Uso: - fnebre, pompa fnebris; exsequiarum turba; funus, nris n ; exsquiae,
arum fpl; - de antorchas, taedfera pompa vel
multitudo; lampadariorum agmen.
cortesano: (adj, perteneciente a la corte) ulicus, a, um // sust ulicus, i m. Sin: ulicus
homo; v. gentilhombre.
corteza: cortex, tcis mf.
cortijo, v. alquera.
cortinaje: vela, orum npl. Sin: plgulae; velmina. Uso: - corredizo, vela vel lntea volublia; plgulae volbiles; - corrido, vela vel
lntea obducta; plgulae obductae; - descorrido, vela vel lntea reducta; plgulae reductae.
cortinilla: lintolum, i n.
cortisona: cortisonum, i n.
Cosa Nostra: Res Nostra. Sin: consocitio scelesta, quae dcitur Res (vel Causa)
Nostra.
cosecante: Geom csecans, antis f.
278
costar
rostro, medicamen vel medicamentum facii;
rostro ajado por los -, os medicmine attritum; rostro cubierto de cosmticos, vultus
medicamnibus interstinctus.
cosquillar, v. cosquillear.
costar: constare. Sin: stare vel esse con complem. de precio en abl, exceptuados los gen
tanti, quanti, pluris, minoris (tanto, cuanto,
ms, menos). Uso: cada fascculo cuesta DM
8,50, fascculus singularis constat octo semis
279
Costa Rica
marcis Germnicis; cunto cuesta esta
casa?, quanti est haec domus? cuesta 40.000
liras, quadraginta mlibus libellarum est.
costarriqueo, v. costarricense.
costero, v. costanero.
coto: (campo reservado de caza) saeptum venationis. Sin: fines venatrii; privatus venationis locus.
cover girl: exterioris pginae puella.
280
crdito
craneolgico: craniolgicus, a, um. Sin: ad
calvam vel calvriam ttinens.
cranelogo: cranilogus, i m.
craneomancia: craniomanta, ae f.
crdito: (asenso) fides, ei f. Uso: dar - a alguien, licui crdere; dar - a algo, liquid
crdere // (derecho que uno tiene a recibir dinero de otro) crditum, i n. Sin: pecnia crdita; nomen non expunctum; dbitum non
dissolutum. Uso: crditos a recibir, crdita
accipienda; carta de -, accreditivum, i n;
abrir - a alguien, offerre licui quod sumat
si opus sit; cobrar los -, nmina exgere; pecniam (crditam) exgere; comprar a -, sua
fide, absenti pecnia, mere; dar dinero a -,
pecniam crdere; tomar dinero a -, pecniam mutuare, mtuam pecniam smere //
281
credo
(reputacin de solvencia) fides, ei f. Uso: pblico, fides pblica; vender a -, alicius
fide vndere // (plazo para el pago) sptium
ad solvendum. Uso: tres meses de -, trium
mnsium sptium ad solvendum // (prestigio,
fama, confianza, estima) fama, ae f. Sin:
existimtio; gratia; auctritas; fides; fidcia.
Uso: adquirir -, famam sibi acqurere; existimationem collgere; mantener el -, fidem
suam tueri; no tener -, nullam fidem habere;
perder el -, fidem amttere; quitar el - a uno,
fidem derogare licui; tener -, grati valere;
grati et auctoritate valere.
creble: credbilis, e. Sin: probbilis; veri smilis; fcilis ad credendum; qui, quae, quod
fcile credi potest.
cremallera: (barra con dientes que engranan con un pin) retincula, orum npl. Sin:
machinamentum dentatum vel denticulatum.
Uso: ferrocarril de -, ferrvia dentata vel denticulata // (cierre metlico y flexible que se
aplica a una abertura longitudinal en prendas de vestir, bolsos, etc.) v. cierre relmpago
// (en el microscopio) rechamus sive rchamus, i m.
cremnofobia: cremnophbia sive cremnophoba, ae f. Sin: praecipitiorum vel vorginum pavor, horror, terror; cuiusvis praecpitis
(vel praerupti) loci pavor.
cremor: cremor, ris m. Uso: - trtaro, tartrici salis cremor.
creolina: creolinum, i n.
creosota: creosotum, i n.
cresta: (carnosidad que tienen sobre la cabeza algunas aves) crista, ae f // (cumbre de
las montaas) cacumen, mnis n.
crestomata, v. antologa.
282
criptgrafo
cretinismo: cretinismus, i m.
cretino: cretinus, i m. Sin: cretinismo laborans // fig sinus; bardus; caudex (-dcis m);
hebes (-btis; abl -ti).
cretona: cretnium, ii n. Sin: cretonianum,
i n.
criado: (persona que sirve a otra por salario) fmulus, i m. Sin: domsticus; servus;
minister.
criatura: (cosa creada) res creata. Uso: animada, nimans; nimal; - racional, homo;
todas las -, rerum natura; natura // (nio de
poco tiempo) infantculus, i m; v. chiquillo.
criminalidad: criminlitas, atis f. Sin: delinquntia; immnitas. Uso: - juvenil, criminlitas iuvenilis; - organizada, criminlitas
ordinata; latronum consocitio; latrones consociati.
criollo: adj crolus, a, um. Sin: criollus; mixtcius. Uso: lengua -, crola lingua // sust crolus, i m.
cripta: (lugar subterrneo donde se enterraba a los muertos) crypta, ae f. Uso: - vaticanas, cryptae vaticanae // (piso subterrneo
destinado al culto en una iglesia) hypogum,
i n.
crptico: (oscuro, enigmtico) crpticus, a,
um. Uso: sentido -, sensus crpticus.
cric, v. gato.
cricket, v. crquet.
283
criptograma
criptograma: cryptogramma, tis n. Sin: furtivum scriptum; res cryptogrammtica.
criptologa: cryptolgia sive -loga, ae f.
criptn: cryptum, i n.
criptorquidia: cryptorchdia, ae f.
crquet: (juego de pelota ingls) lusus cricctius. Sin: ludus pilae et portae.
crisantemo: chrysnthemon, i n.
crismal: chrismalis, e //
crisol: (vaso para fundir) vsculum fusrium. Sin: vsculum fundendis metallis; cati-
cristalera: (establecimiento donde se fabrican objetos de cristal) officina crystallinorum // (tienda donde se venden)
crystallinorum taberna // (conjunto de estos
mismos objetos) crystllina, orum npl. Sin:
vasa crystllina.
284
crtica
cristalizarse: in crystallum verti, cogi , densari. Sin: in crystallos abire; in crystalla densari, congelare, concrscere; instar crystalli
concrscere vel congelare.
cristaloelctrico: crystallolctricus, a, um.
cristalofsica: crystallophsica,
crystallophsice, es f.
ae
f;
cristiandad: christinitas, atis f. Sin: christiana ecclsia, res, socetas, consrtio; christianorum coetus (-us m); christades, um mf
pl; christadae, arum mf pl.
cristiano: adj christianus, a, um. Uso: hacerse -, christianum feri; ser -, christianum
esse // sust christianus, i m. Sin: christcola;
christcolus; christifidelis; Christi cultor, sectator, ssecla. Uso: los primeros -, primgeni
christifideles.
Cristo: Christus, i m. Uso: portador de -,
chrstifer, ra, rum
criterio: critrium, ii n. Sin: norma; rtio; rgula; iudicandi norma, rtio, facultas. Uso: distintivo, rgula ad liquid ab liqua re distinguendum; - filolgico, iusta philolgiae
rtio; - fundamentales, critria fundamentlia; - objetivos, normae obiectivae; - paleogrfico, palaeogrphica rtio.
285
crticamente
(personas que ejercen la crtica en los medios de difusin) crtici, orum mpl. Sin: existimatores vel existimantes; idices; docti viri;
litterati; v. crtico // caer bajo la -, in existimntium arbtrium venire; hacer la - de un
libro, censuram fcere de libro; someter a los escritos de uno, censuram fcere de scriptis alicius // (restitucin de los textos) restittio texts vel documenti. Sin: crtica texts
vel textualis; constittio texts; ars (vterum)
exemplorum emendandorum; (vterum)
exemplorum inter se comparatorum emendtio; darse a la - textual, codcibus conferendis se dare // (censura de las acciones de
alguien) reprehnsio, onis f. Sin: vitupertio;
improbtio. Uso: dar pie para la -, reprehensionis ansam habere; dare tamquam ansas ad
reprehendendum; hacer una - maliciosa o denigrante de alguno o de algo, liquem vel liquid maldico dente crpere; hacer una mordaz, liquem vel liquid adunco suspndere naso; incurrir en diversas -, in vrias reprehensiones incrrere; ser objeto de alguna
-, reprehensionis liquid habere // (murmuracin) obtrecttio, onis f.
crticamente: crtice. Sin: ad crticam rationem; ad artis crticae rationem; ad normam
crticae artis.
crtico: sust crticus, i m. Sin: iudex; existimator. Uso: - exigente, emunctae naris aestimator; - literario, litterarum existimator,
iudex, crticus; litteratus iudex; litterarum peritus; - de teatro, iudex scenicus // adj crticus, a, um. Sin: diffcilis vel impeditus
(dificultoso); periculosus (que puede ocasionar crisis). Uso: en momentos crticos para
el Estado, impeditis rei pblicae temporibus.
Croacia: Crotia, ae f.
cromatismo: chromatismus, i m.
cromatforo: chromatphorum, i n.
cromolitgrafo: chromolithgraphum, i m.
286
cronolgico
Sin: chromolithogrphiae peritus.
cronicismo: (larga duracin de una dolencia) morbi vel infirmitatis diutrnitas. Sin:
diuturnus morbus // (estado crnico de un enfermo) diuturna vel perptua infrmitas.
287
cronlogo
cronlogo: chronlogus, i m. Sin: chronolgiae peritus; qui chronolgiam exercet vel
profitetur.
cronometrar: tempus alicius rei chronmetro metiri.
cronmetro: chronmetrum, i n.
crucigrama: crucigramma, tis n. Sin: litterarum tricae; verba decussata; ltterae decussatae vel implexae.
cruz: crux, crucis f. Uso: - gamada, crux hamata; - Roja, Crux Rubra; Socetas vel Ordo
a Cruce Rubra; Institutum a Cruce Rubra;
miembro de la - Roja, minister Instituti a
Cruce Rubra; - de San Andrs, crux decussata
vel inclinata; en forma de -, crucifrmiter //
Filol, - de los intrpretes , locus ad intellegendum imperspcuus. Sin: desperatissimus
auctoris locus.
288
cuadro
cruzado: crucgerus, i m. Sin: crcifer, ri;
miles crucgerus; miles cruce signatus vel insignitus; cruciatus, i m.
cruzamiento: Biol decusstio chromosomtica.
cuadrado: (figura plana) quadratum vel quadrum, i n // (producto de una cantidad por s
misma) quadratus nmerus. Uso: elevar al un nmero, bis dcere nmerum; - de diez,
decem dcies multiplicata // adj quadratus vel
quadrus, a, um. Uso: diez km cuadrados,
decem milia pssuum in quadrum (vel in quadratum) ducta; extraer la raz -, quadratam
radicem extrhere.
cuadrangular: quadrngulus, quadringulus,
a, um. Sin: quadrangularis, quadriangularis,
e.
cuadrngulo: adj quadrngulus vel quadringulus, a, um. Sin: tetragnus // sust quadrngulum vel quadringulum, i n. Sin:
tetragnum; quadringula figura.
cuadrinomio: quadrinmium, ii n.
289
cuadrpedo
jardn labrada en forma de cuadro) rea quadra vel quadrata; quadrus pulvinus (arriate) //
- clnico, morbi descrptio; - cronolgico,
tmporum nottio vel ordo; - fiel, quaedam
quasi expressa imago; - poltico, poltica
adiuncta (-orum npl); - sinptico, spcimen
comparativum // - de honor, tabella honorria; - de mandos, tbula instrumentorum.
cuadrpedo: adj qudrupes, pdis. Sin: quadrpedans; quattuor pedes habens // sust qudrupes, pdis m, f y n. Sin: qudrupes bstia.
cuakerismo, v. cuaquerismo
cukero, v. cuquero.
cuartana: quartana, ae f. Sin: febris quartana. Uso: padecer -, quartanam febrim vel
febrem habere.
290
cubierta
berncula (-orum npl) ; castra hiberna; cuarteles de verano, aestiva, orum npl; castra aestiva; enseres del -, contubrnii mlitum
supellex (supellctilis f).
cuarteta: tetrastchium, ii n. Sin: tetrstichum minus.
291
cubierto
tegumentum, integumentum; pgina exterior
// - de la cama, strgulum, i n. Sin: toral, lis
n // - de neumtico, cummis (-is f) rotae. Sin:
gummi (indecl) rotae; cmmeum rotae involucrum; gmmea vel cmmea rota; gmmeum (rotarum) operimentum; coriceum
(rotarum) operimentum // (parte exterior de
la techumbre de un edificio) tectum, i n. Uso:
- de dos aguas, tectum pectinatum // (puente
del barco) tabulatum, i n. Sin: constratum;
stega, ae f; fori, orum mpl; estar sobre -, in
stega ( in summa nave vel navi) consdere //
(sobre) v. esta voz // (tapa) v. esta voz.
cucaracha: blatta, ae f.
cuchillera: (oficio de cuchillero) cultrariorum ars. Sin: cultrrii ars; ars cultrria // (taller donde se hacen cuchillos) cultrrii vel
cultrariorum officina // (tienda donde se venden) taberna cultrria // (sitio, barrio o calle
donde estn las tiendas de los cuchilleros)
cultrarioum vicus (-i m).
cuerda
cucllio, onis m; cucullinculus; el contenido
de un -, cuculli continntia.
cuentagotas: vsculum (frasquito) guttis numerandis. Sin: fstula (canuto, tubito) guttis
numerandis; vsculum vel fstula guttatim effundens.
cuentahilos: instrumentum filis numerandis.
cuentista: (escritor que escribe cuentos) fabulator, oris m. Sin: fabularum vel narrationum auctor; narratiuncularum scriptor.
cuento: fbula, ae f. Sin: fabella; narratincula; fbula ficta vel commentcia; levis
narrtio. Uso: - de hadas, fabella puerilis;
cuentos para nios, pueriles fbulae; narrationes delectandis peris accommodatae; radiados para nios, fbulae puerorum radiophnicae.
293
cuerpo
nita en relojes de bolsillo o de sobremesa de
antiguo sistema) machintio, onis f. Uso: dar
- al reloj, horolgium intndere; horolgio
motum dare; horolgii machinationem gere;
horolgii machinationi motum dare.
culombio: culmbium, ii n.
cultura: (efecto de cultivar los conocimientos humanos) doctrina, a f. Sin: erudtio. Uso:
- general, communes ltterae; - literaria y
cientfica, litterarum et scientiarum doctrinae; - universal, enciclopdica, mnium
rerum scintia; - variada, vria erudtio;
amor a la -, amor cognitionis; stdium discendi; desprovisto de toda -, omnis omnino
eruditionis expers; extrao a toda -, stdiis
rudis; rudis rtium // (civilizacin) cultus, us
m. Sin: cultura; humnitas; cultura humana;
humanus cultus; civilis cultus; nimi vel ingnii cultura. Uso: - contempornea, hodiernus cultus; - democrtica, democrticus
cultus; - ilustrada, cultus perfctior; - isl-
294
cpula
mica, islmica ingeniorum cultura; - refinada, poltior humnitas; - del egosmo, egosmi cultura; la - humana del lugar, localis
cultura humana ;- de la muerte, mortis cultura; - de la vida, cultura vitae; pueblo desprovisto de toda -, ppulus omnis cults et
humanitatis expers.
cultural: culturalis, e. Uso: herencia -, herditas culturalis; identidad -, idntitas culturalis; propsitos -, propsita culturlia.
cua: cneus, i m. Uso: - de hierro, ferri cneus; - de madera, ligni cneus; introducir
una -, cneum insrere vel inculcare.
295
cura
tholus.
curia: cria, ae f. Uso: - arzobispal, diocesana, episcopal, romana, cria archiepiscopalis, dioecesana, episcopalis, romana.
causarum actor.
curio: crium, ii n.
296
cyberspace
versiones rerum.
cuscs, v. alcuzcuz.
297
Dalmacia: Dalmtia, ae f.
298
dasimtrico
dlmata: Dlmata, ae m.
dar: (dictar) se da latn dos horas por semana, lingua latina sngulis hebdmadis duas
horas trditur; (tocar) dan las 8, hora octava
tinnit.
299
dasimetra
smetro).
deber: (aquello a que est uno obligado) offcium, ii n. Sin: munus, nris n. Uso: - histrico,
moral,
patritico,
offcium
histricum, morale, patriticum; - profesional, artis suae munus; - del amor universal,
offcium caritatis universalis; - de la solidaridad, offcium mtuae necessitdinis; - de
la solidaridad entre las naciones, offcium
coniunctionis inter ppulos // cumplir con su
-, offcio fungi; offcio suo satisfcere; offcium suum fcere, xsequi, explere, servare,
praestare; mnere fungi; munus suum xsequi vel administrare; faltar a su -, no cumplir
con su -, deesse offcio suo; offcium suum
desrere; ab offcio suo discdere; ser fiel a
su -, in offcio esse; consider su -, offcii
duxit ; cumplo el - de informarte, dbitum xpleo offcium certiorem te faciendi // (ejercicio que se encarga al alumno para hacerlo
en casa) pensum, i n. Sin: pensum domsticum; pensum (scriptum) scholare. Uso: - punitivo, pensum poenale; devolver los deberes
corregidos, pensa correcta rddere.
debilitacin: (accin de debilitar) debilittio, onis f. Sin: attenutio; enervtio; hebettio // (falta de vigor) v. debilidad.
debilitamiehto, v. debilitacin.
300
decenal
debilitar: enervare. Sin: hebetare; attenuare;
languefcere // debilitarse, enervari; relanguscere; evigscere; devigscere; vigorem
amttere.
debug (Inform), corregir errores en un programa: emendare. Sin: corrgere.
decadentismo: decadentismus, i m.
decatln: decathlum, i n.
decena: (el nmero 10) decussis, is m // (cantidad de diez) decas, dis f. Sin: decria, ae f.
decenal: decennis, e.
301
decenio
decenio: decnnium, ii n.
302
definidor
decorado, v. decoracin.
subdcere.
dedal: digitale, is n. Sin: digitale instrumentum, tegumentum, oprculum; dgiti munimentum, tegumentum.
dedicacin: Rel dedictio, onis f. Sin: consecrtio; sollemne, is n.
dedicarse: incmbere. Uso: - a socorrer viudas y hurfanos, incmbere in auxlium vduis orphanisque ferendum.
dedicatorio: dedicatrius, a, um.
deducible: deducbilis, e.
defectible: defectbilis, e.
defensor: adj defensrius, a, um // sust defensor, oris m. Uso: Dep, - de un ttulo, defensor ttuli (athltici).
dficit: lacuna, ae f. Sin: rei nummriae lacuna; nummria iactura. Uso: llenar un -, lacunam explere.
definicin: defintio vel fintio, onis f.
303
definir
definir: definire.
definitivo: terminalis, e.
defoliante: defoliamentum, i n.
defoliar: defoliare.
deforme: deformis, e.
deificar: deificare.
desta: desta, ae m.
desmo: desmus, i m.
deicida: deicda, ae m
delantero: Dep oppugnator, oris m. Sin: assultor; incursor. Uso: - centro, mdius assultor; cursor centralis.
delegacin: (accin y efecto de delegar) legtio vel delegtio, onis f. Sin: mandatum;
mneris delegtio // (conjunto de delegados)
delegtio, onis f. Sin: delecti viri vel hmines
// (cargo de delegado) legati munus // (oficina del delegado) legati sedes // - Apostlica, Delegtio Apostlica; - de hacienda,
aerrii procurtio vel administrtio.
delegado: delegatus, i m. Sin: legatus. Uso: Apostlico, Delegatus Apostlicus; delegados a las Organizaciones Internacionales,
viri legatorum mnere fungentes apud nationum Conslia; delegados de varias naciones,
delegati plrium nationum.
delegante: delegator, oris m. Sin: mandator;
qui dlegat.
304
demcrata
deliberativo: deliberativus, a, um.
delirar: delirare.
demaggico: demaggicus, a, um. Sin: popularis; seditiosus. Uso: discurso -, cntio seditiosa; espritu -, ingnium populare,
seditiosum; leyes -, leges turbulentae; orador
-, seditiosus plebis contionator; poltica -, popularis rtio.
demagogo: demagogus, i m. Sin: plebis assentator, fautor, turbator, seductor; vulgi tentator;
homo
popularis,
seditiosus,
turbulentus; homo rerum novarum cpidus;
civis evertendarum rerum cpidus; aurae popularis captator; rerum novarum moltor //
(sectario de la demagogia) popularis imprii
sectator. Sin: plebcola // (cabeza o caudillo
de una faccin popular) popularis factionis
princeps (-cpis m). Sin: plebis dux vel ductor
// (orador revolucionario) contionator, oris
m. Sin: popularis orator.
demarcacin: demarctio, onis f. Sin: fnium
descrptio; ctio terminandi. Uso: lnea de -,
trminus, i m; confnium, ii n.
demiurgo: demiurgus, i m. Sin: demarchus.
305
democrticamente
liberal, demcrates liberalis; social -, demcrates socialis; - socialista,v. social-demcrata; ser -, populriter gere; volverse
demcrata, popularem feri.
democrticamente: democrtice. Sin: populriter; democrtica ratione.
demonio: (diablo) daemon, nis m. Sin: daemnium; dibolus. Uso: adorador del -, daemoncola, ae m // (persona perversa)
scelestus vel nefrius homo. Sin: homo nequam, nequssimus, sceleratssimus // (hombre o nio travieso) homo vel puer lascivus,
irrequietus, inquietus, turbulentus.
demonolatra: daemonolatra, ae f. Sin: demonum adortio, cultio (-onis f), cultus (-us
m).
demora: commortio, onis f; v. retraso
demostrar: demonstrare. Sin: monstrare; ostndere; patefcere. Uso: - experimentalmente, experiendo probare vel ostndere;
experimento comprobare; v. manifestar.
demostrativo: (que manifiesta) demonstrativus, a, um. Sin: epidcticus // (que prueba)
306
deontlogo
probans, antis. Sin: cmprobans.
demtico: demticus, a, um.
ordo vel sries; dentes, ium mpl. Uso: - postiza o artificial, dentatura artificialis; prthesis dentria; dentes ficti, fictcii, facti, empti.
dental: dntium gen pl // Ling dentalis, e.
dentario: dentrius, a, um.
deontlogo: deontlogus, i m.
307
departamento
departamento: (apartamento) diaeta, ae f.
Uso: - de tres piezas y cocina, diaeta trium
conclvium coquinaeque // (compartimento)
loculamentum, i n. Sin: sedes; sttio; compartimentum. Uso: - de reanimacin, sttio
redanimationis; - de terapia intensiva, sedes
curationis valentssimae; - para fumadores,
loculamentum tabaco indulgentibus // (divisin territorial) circumscrptio, onis f. Sin:
rgio; provncia.
depauperacin: procedens indigntia. Sin:
opum demintio.
depauperado: opulnti destitutus. Sin: ad
misriam redactus.
dpliant: libellus xplicans. Sin: suasria plictilis charta; chrtula suadendo accommodata; - comercial, chrtula mercem
308
derbi
tor (-oris m); cultrix (-icis f); athlticae vel
athletismi cultor.
deportivo: gmnicus, a, um. Sin: gymnsticus; lusrius; ldicer vel ldicrus; ad ldicra
vel lusria exerctia spectans. Uso: artculo
-, instrumentum athlticum; certamen -, ldicrum certamen; ldicra contntio; ldicrae
vel lusriae exercitationis contntio; club -,
exercitationum sodlitas; ldicris exercitatinibus (vel exerctiis) favendis sodalcium;
ejercicios y manifestaciones -, exercitationes
et manifestationes ldicrae; noticiario -, nntii rei gmnicae; traje -, vestis ad crporis
exercitationes apta.
deposicin: depostio, onis f.
rium.
309
derecha
tiva) derbyanum (vel derbynum) certamen.
derecho: - cannico, - eclesistico, ius cannicum; - civil, ius civile vel cvium; - criminal, ius criminale; - divino, ius divinum; hereditarios, iura hereditria; - hipotecario,
ius hypothecrium; pgnoris ius; - humanos,
iura hminis; humana iura; respetar los - humanos, iura humana revereri; - natural, ius
naturale; lex naturae vel naturalis; - pblico,
ius pblicum // - al descanso, ius requietis; a la existencia, - a la vida, ius vitae; ius ad
vitam; - a un decoroso gnero de vida, ius in
vitae dignum genus; - a la integridad fsica,
ius integritatis crporis; - a la libre investigacin de la verdad, ius veritatem lbere investigandi; - al trabajo, ius laborandi //- de
almacenamiento, locationis prtium; - de anclaje, vectigal stationis; prtium in portu consistendi; - de apelacin, ius appellationis; de asilo, asyli ius; ius sacrum asyli; templi
immnitas; - de asociacin, ius societatem
liis cum liis core; - de entrada, portrium,
ii n; - de existencia de Israel, ius exsistntiae
Israhliae; derechos del fisco, fisclia, ium
npl; fisclia iura; - de gentes, ius gntium;
derechos de los nativos, iura autcthonum; de propiedad privada, privati domnii ius; de reunin, ius in unum locum se congregandi; - de vida y muerte, necis et vitae licntia; vitae necisque potestas; - de voto, ius
suffrgii; derechos de cruzar volando, iura
transvolandi.
deriva: ir a la -, flctibus ferri. Sin: non te-
derrame: (lo que se sale y pierde de los lquidos) sprsio, onis f. Sin: effsio; profsio
310
desalentar
// (sesgo en el hueco de una puerta o ventana
que permite abrirla mejor) incisura, ae f.
derrotar: profligare. Sin: prostrnere; vncere, superare. Uso: ser derrotado en un certamen deportivo, victus discdere.
derrumbamiento, v. desmoronamiento.
desacreditar: detrectare vel infamare liquem. Sin: famam (vel nomen, vel laudem)
alicius detrectare, mnuere, deminere; liquem vel liquid per contemptionem depr-
desahuciado: (despedido) e domo locata expulsus, deturbatus, eiectus // (que no tiene posibilidad de curacin) desperatus, a, um. Sin:
prditus; depsitus.
desahuciar: (despedir a un inquilino) e
domo locata ecere, expllere, deturbare, abgere.
311
desaliento
desaliento: nimi abictio, defctio, demssio. Sin: abiectus vel iacens nimus.
desalojar: expllere. Sin: pllere; ecere; decere (echar); exturbare, deturbare (hacer
salir a la fuerza); liquem domo ecere; liquem ex locata domo ecere (- de una casa
alquilada); liquem ex locato predio ecere
(- de un predio alquilado); liquem locatione
doms privare (rescindir el contrato de alquiler de una casa); liquem predii locatione privare (rescindir el contrato de
alquiler de un predio).
desalojo: eictio, onis f. Sin: exctio ; explsio; domo eictio; ex locata domo eictio (de una casa alquilada); ex locato predio
eictio (- de un predio alquilado).
desanimar: alicius nimum frngere, afflgere, decere, strnere, prostrnere // desanimarse, nimo defcere, cdere, concdere,
succmbere, frangi, demitti. Sin: nimum vel
mentem demttere, abcere, labefactare;
nimo se demttere. Uso: estoy desanimado,
nimo demisso fractoque sum; no hay que
desanimarse, non est concidendum (vel succumbendum) nimo; no se desanimen, ne
concidatis nimo.
desnimo: exanimtio, onis f. Sin: nimi defctio, demssio, abictio, contrctio; nimus
fractus et demissus.
desaparecido: amissus, a, um. Sin: non inventus. Uso: muchsimos turistas -, permulti
turistae amissi.
312
descarnado
la civilizacin, civilis cultus progrssio; - de
la personalidad, personae humanae incrementum // en vas de -, ad progressionem nitens; sub- , minor progrssio; super-, nmia
vel immoderata progrssio.
desatencin: (falta de atencin, distraccin)
inconsiderntia, ae f.
desbloquear: impedimentum removere, recldere, reserare // fig liberare. Sin: difficultate expedire.
desbloqueo: impedimenti remtio
exmptio // fig difficultatis amtio.
vel
descalificacin: (desacreditacin) interdctio, onis f // (Dep, eliminacin de una competencia) a certmine amtio. Sin: inhabilittio.
descanso: quies, tis f. Sin: rquies. Uso: eterno, aeterna quies; - festivo, rquies per
dies festos; - semanal, tium hebdomadale;
da de -, dies feriatus; das de -, friae, arum
fpl; hora de -, hora ad quietem data vel concessa; lugar de -, ad quietem locus; - para el
caf, pausa caferia; tomarse algunos das de
-, liquot dies ad quietem sibi dare // (meseta
de escalera) arola, ae f.
descaradamente: procciter. Sin: impudenter; proterve.
313
descaro
descaro: proccitas, atis f. Sin: impudntia;
protrvitas.
descarro: ab itnere deflexus (-us m) // fig, moral, a virtute deflexus. Sin: turbtio; perturbtio; conturbtio; nimi turbtio.
descenso: descnsio, onis f. Uso: - deslizndose con esqu, decrsio nartatria; - libre,
descnsio lbera.
314
desde
descontaminacin: decontamintio, onis f.
descontaminar: decontaminare.
descostrado: erasus, a, um. Sin: calce detectus, nudatus; tectrio exutus; pere tectrio
exutus.
descotar, v. escotar
descote, v. escote.
descoyuntar: luxare.
descrdito: infmia, ae f. Sin: famae mintio; laudis immintio; nminis demintio; afflicta vel nulla fides.
christianam fidem auferre; nomen christianum delere; a christiana re abalienare // descristianizarse, christianam fidem amttere.
315
desdoblamiento
viginti annos.
desecamiento, v. desecacin.
desecho: retrimentum, i n. Sin: eiectamentum; purgamen, mnis n; purgamentum; recula merx. Uso: - industriales, eiectamenta
industrilia; - nucleares, sordes nucleares; venenosos, retrimenta venenosa; materiales
de -, reiecta, orum npl; relquiae, arum fpl.
desembarazar: vacuefcere. Sin: vacuare.
desembragar: disingere.
316
desfavorable
desenvuelto: expeditus, a, um. Sin: lacer,
cris, cre; promptus; liber et expeditus; fcilis
et expeditus. Uso: - en el decir, fcilis et expeditus ad dicendum; apertior in dicendo.
Uso: - econmico, accepti et expensi inaequalitates; creditorum et debitorum inaequlitas; inaequalis vel inaequata acceptorum et
expensarum rtio; - sociales, civlium clssium inaequalitates vel dissimilitdines; desequilibrios entre los sectores productivos,
discrepntiae vel inaequalitates quae inter vrios rei oeconmicae campos intercedunt; eliminar los - sociales, civlium clssium
inaequalitates componere; reducir los -, discrepntias imminere // (trastorno de la personalidad) perturbtio vel turbtio, onis f.
desertar: exrcitum desrere. Sin: signa relnquere.
desertizacin: deserti propagtio. Sin: propagtio harenarum.
desertor: desertor, oris m.
desesperadamente: desperanter.
desfalcar: dedcere. Sin: detrhere; subdcere; de summa liquid dedcere. Uso: - una
suma, decessionem de summa fcere; ex
pecnia deductionem fcere; pecniae summam minere vel imminere.
317
desfile
(de cosa) alienus, a, um Sin: adversus; inquus; non aequus. Uso: en posicin -, inquo
vel alieno loco; viento -, ventus adversus.
desgreado: incomptus, a, um. Sin: impexus. Uso: cabellos -, incompti capilli; mujer
-, mlier incompta capillis; mulier crnibus
passis vel sparsis.
318
desmentir
desinfectar: disinfectare. Sin: purgare; expurgare; infectionem ablere, depllere. Uso:
- con fumigaciones, suffire; morborum contagiones suffimentis expllere.
deslumbrar: excaecare. Sin: culos hebetare, obtndere, offuscare; culos ( vel oculorum ciem, vel visum) perstrngere vel
praestrngere.
desmayo: defctio, onis f. Sin: nimi vel nimae defctio. Uso: sufrir un -, v. desmayarse;
se recobr del -, nimum recepit; nimus illi
rdiit.
desmentida: mendcii obiurgtio vel exprobrtio. Uso: dar una -, liquem mendcii argere, coargere; licui mendcium obcere;
recibir una -, mendcii rgui vel corgui.
desmentir: (decir a uno que ha mentido) liquem mendcii argere vel coargere // (refutar) refutare. Sin: refllere; redargere;
coargere // (sostener o demostrar la falsedad de un dicho o hecho) infitiari. Sin: negare; no poder - , negare non posse //
(desdecir) diffiteri. Uso: - el propio cristianismo, diffiteri se christianum (esse) // (desmentirse) a seipso descscere. Sin: a se
dissidre vel defcere. Uso: nunca se desmin-
319
desmenuzar
ti, semper sibi cnstitit.
desmovilizar: exrcitum (vel cpias, vel mlites) dimttere. Sin: exrcitum missum fcere; cpias missas fcere; mlites missos
fcere.
desnicotinizado: nicotin (nicotino, nicotiano veneno, nicotiano viro, nicotiana vi) vcuus. Sin: nicotinae (nicotini, nicotiani
veneni, nicotiani viri, nicotianae rboris) ex-
320
despegar
pers.
desnicotinizar: nicotnam (nicotinum, nicotianum venenum, nicotianum virus, nicotianam vim) detrhere. Sin: nicotinam ...
extrhere vel elere.
desodorante: adj odorans, antis // sust capsella odorfera. Sin: foetris (fetris) delumentum.
desolacin: desoltio, onis f.
despacho: (lugar donde se despachan negocios) offcium, ii n. Sin: tractatrium; offcium tractatrium // (aposento para el
estudio) offcium, ii n. Sin: tractatrium; offcium scriptrium. Uso: - del director, rectoris sedes vel tractatrium // (tienda) taberna,
ae f. Uso: - de bebidas, taberna potulentorum
// (lugar donde se venden determinados efectos) aula, ae f. Sin: oecus; tabrnula; ostolum. Uso: - de boletos, aula vel ostolum
tesserarum; oecus tsseris comparandis; - de
lotera, srtium tabrnula // (comunicacin)
nntium, ii n; nntius, ii m. Uso: - radiotelegrfico, v. radiotelegrama; enviar un - urgente, nntium citssimum mttere licui vel
ad liquem.
despectivamente: aspernanter. Sin: contemptibliter.
despectivo: despectivus, a, um. Sin: contemnens.
despecho: (disgusto originado por un desengao) indigntio, onis f. Sin: ira; dolor. Uso:
con -, contemptim (con menosprecio); spere
(con aspereza); stomachose (con malo
humor, con indignacin); iracunde (con ira).
despedir: (alejar de s a uno prescindiendo
de sus servicios) dimttere vel mttere. Sin:
missum fcere liquem; exauctorare; munus
licui abrogare vel admere.
321
despegue
disglutinare.
horolgium sstere.
despertador: (persona que despierta) expergefactor, oris m. Sin: excitator; qui xcitat,
expergefacit, expergscitur, expergficat //
(reloj -) excitatrium, ii n. Sin: suscitbulum;
evigilatrium; horolgium horsonum; horolgium excitatrium, expergefciens, expergficum; horolgium cum tintinnbulo;
horolgium tintinnbulo instructum. Uso:
predisponer el (timbre del) - a las siete, horolgium excitatrium praedispnere ad horam
sptimam; suena el (timbre del) -, horolgium nsonat; detener, parar el timbre del -,
322
destinacin
despector; despectator.
desproporcin: disparlitas, atis f. Sin: inaequlitas; inconcinna prtium dispostio; inconvniens prtium compostio vel dispostio;
non apta rerum (vel prtium) compostio.
destacamento: praesdium, ii n.
destilatorio: (local en que se hacen las destilaciones) v. destilera // (alambique) colatrium, ii n. Sin: colum; liquatrium; guttus
vel gutus; forncula stillatcia; clbanus
stillatcius; distillatrium vas; cucumella
distillatria; forncula vel clbanus ad
stillandum.
destinacin: destintio, onis f. Sin: designtio; determintio; locus assignatus vel designatus.
dessert, v. postre.
323
destinatario
destinatario: destinatrius, ii m. Sin: recepturus; (is) cui liquid mttitur.
destornillar: (deshacer las vueltas de un tornillo para sacarlo) retorquere. Sin: cchleam
(vel clavum cochleatum) vlvere // destornillarse (perder la cabeza, el juicio) inconsiderate loqui vel gere.
desvalorizacin: devalortio, onis f. Sin: depretitio; valoris vel prtii demintio; vlitas.
Uso: - del dinero, del trigo, nummorum, frumenti vlitas; el dinero ha sufrido una -, vlitas pecniae facta est // (fig, disminucin)
mintio, demintio, immintio, onis f. Uso: de la estima, detrecttio; - de la fama, del
buen nombre, famae vel nminis mintio.
desvalorizado: depretiatus, a, um. Sin: vilefactus; pretio deminutus; abiectus; despectus.
Uso: el trigo est -, frumentum est in vilitate;
los predios estn -, iacent prtia praediorum.
desvalorizar: depretiare. Sin: pretio liquid
deminere; rei valorem imminere; rem viliorem fcere.
desvn: subtegulneum, i n. Sin: diaeta subtegulnea; aedcula sub tecto vel sub tgulis;
sptium sub tgulis; celsior doms pars sub
tecto. Uso: vivir en un -, sub tgulis habitare;
fig, relegar al -, abcere; abscndere.
desvanecimiento, v. desmayo.
desvergonzado, v. descarado.
324
devaluacin
desvitalizacin: (enervacin) enervtio, onis
f. Uso: - de un nervio, deltio nervi.
325
devaluar
devaluar: nummorum vim minere, deminere, imminere.
devoto: (que se dedica con fervor a la piedad) pius, a, um. Uso: muy - de la Virgen
Mara, Mariae Virginis cultor studiosssimus
// (que mueve a devocin) pietatem ciens vel
xcitans // (aficionado a una persona) studiosus alicius. Sin: dditus vel devotus licui;
pius in (erga, adversus) liquem.
da: dies, diei mf (en pl solo m). Uso: - caluroso, dies clidus; - muy caluroso, dies aestuosus, frvidus; - feriado, - de asueto, - de
diablo: dibolus, i m. Sin: daemnium; daemon, nis m; satan indecl vel stanas, ae m.
Uso: vete al -, i in crucem!; abi in malam crucem!
326
dialectal
diafortico: diaphorticus, a, um. Sin: diaphorsi laborans.
diaconado, v. diaconato.
diacrona: diachrona, ae f.
difisis: diphysis, is f.
dial: discus, i m.
dialectal: dialectalis, e. Sin: dialecti vel dialectorum (gen); ad dialectum vel ad dialectos
prtinens; dialecti prprius.
327
dialectalismo
dialectalismo: vox vel loctio dialecti. Sin:
vox ad dialectum ttinens.
dialctico: adj dialcticus, a, um. Uso: sutileza -, disserendi vel disputandi subtlitas //
sust dialcticus, i m. Sin: disputator. Uso: consumado, homo in dialcticis versatssimus; hbil -, disserendi peritssimus; - vigoroso, valens dialcticus.
dialelo: diallelum vel diallelon, i n. Sin: vitiosus verborum circitus; vitiosus orationis
mbitus; vitiosa verborum vel orationis circutio.
dilisis: Fs, Qum dilysis, is f // Ret dilysis.
Sin: dissoltio; asndeton.
328
diccin
diapositiva vel translcida; imago photogrphica translcida.
diatesis: dithesis, is f.
dibujo: (representacin de un objeto) delinetio, onis f. Sin: designtio; diagramma; digraphe, es f; forma; figura; lineamenta, orum;
conformtio; descrptio; delineata imago; linearis imago, descrptio, pictura; depicta
forma vel spcies . Uso: - animados, figurae
spirantes vel se moventes; imgines vivae et
spirantes; imagnculae disneyanae; - ejecutado con la pluma, imago atramento delineata; - geomtrico, forma geomtrica;
lineamenta geomtrica; - de lpiz, imago grphide delineata; - de la Va Apia, Viae Appiae
diagramma; dibujos de Mahoma, delineationes Mahometi vel Macometi; - del templo,
digraphe templi // (arte que ensea los procedimientos del -) grphice, es f. Sin: ars delineandi; describendi ars; instittio artis
figurativae. Uso: clases de -, instittio delineandi.
dicasterio: dicastrium, ii n. Sin: ministrium; offcium. Uso: los - de la Sede Apostlica, Apostlicae Sedis ministria.
329
diccionario
diccionario: dictionrium, ii n. Sin: lxicon;
vocabulrium; glossrium; verborum index.
Uso: - enciclopdico, lxicon encclion vel
encyclopedicum; - ilustrado, lxicon imagnibus instructum vel auctum; - manual, lxicon manuale; - porttil, lxicon porttile; universal, lxicon universale; - de neologismos, lxicon novorum vocabulorum.
dicfalo: dicphalus, a, um. Sin: biceps, cpitis.
dicrotismo: dicrotismus, i m. Sin: duplex venarum vel arteriarum pulsus (-us m).
dicterio: convcium, ii n. Sin: probrum; contumlia. Uso: lanzar dicterios contra alguien, convcia licui ingrere; ingrere vel
iactare probra in liquem; contumlias icere
licui vel in liquem; affcere liquem contumliis.
didasclico: didasclicus, a, um. Sin: ad docendum aptus. Uso: poema -, poma didasclicum.
didimio: didmium, ii n.
330
diftrico
dielectricidad: dielectrcitas, atis f.
difamador: adj diffamans, antis Sin: maldicus; maledcens // sust detrectator. Sin: calumniator.
331
difusin
rite laborans.
difusin: (accin y efecto de difundir) diffsio, onis f. Uso: - de la religin, religionis diffsio.
digerible, v. digestible.
digestin: digstio, onis f. Sin: concctio; decctio; cibi concctio vel confctio. Uso: lenta, tarda concctio; comida de fcil -,
cibus fcilis ad concoquendum; dificultad de
-, crditas; que tiene dificultad de -, crudus;
ayudar la -, concoctionem adiuvare; hacer la
-, cibos cquere; hacer una buena -, cibum
cmmode concquere; pulchre concquere;
impedir la -, concoctionem impedire.
dignatario: homo dignitosus. Sin: amplssimus (civitatis) vir; homo in dignitate collocatus vel constitutus; en pl tambin
dignitates, um.
dignidad: dgnitas, atis f. Uso: - humana,
dgnitas hminis; - personal, personalis dgnitas.
digresin: (a propsita oratione, ab re) digrssio, digressus (-us m), egrssio. Sin: excrsio; excessus, us m; declintio (a
propsito). Uso: hacer una -, a propsito dgredi, gredi, declinare; hacer frecuentes -, a
re saepe discdere.
diktat: imperiosum edictum. Sin: decretum
tyrnnicum; iussum rrogans.
332
dinamarqus
dilatacin: dilattio, onis f. Sin: expnsio;
amplifictio; proltio; extnsio.
dilatativo: dilatatrius, a, um.
dimisin: abdictio, onis f. Sin: dimssio; renuntitio. Uso: - del gobierno, rei pblicae
rectionis (vel moderationis, vel administrationis) abdictio; hacer - de algo, remttere vel
depnere liquid; presentar la - de un empleo, liquo mnere se abdicare; munus depnere; provocar la - del gobierno, ad rei
pblicae rectionem abdicandam liquem provocare.
dimisionario: abdicativus, a, um. Sin: renntians; renuntiator; munus demittens vel deponens.
dimitir: mnere se abdicare.
dimorfo: dimorphus, a, um. Sin: dplicis formae; dplici form. Uso: cuerpo, metal -, dplicis formae (vel dplici form) corpus vel
metallum.
Dinamarca: Dnia, ae f.
dinamarqus: adj danus, a, um. Sin: dnicus. Uso: lengua -, Danorum lingua; lingua
dnica // sust Danus, i m.
333
dinmica
dinmica: dynmica, ae vel dynmice, es f.
Sin: vrium doctrina; vrium motusque doctrina; doctrina de motu eiusque lgibus. Uso:
- social, dynmica socialis; por una especie
de - interna, ob quasi interiorem dynmicam.
dinmico: (relativo a la dinmica) dynmicus, a, um. Sin: ad dynmicam ttinens; ad
motum spectans // (fig, activo, diligente, presuroso) dynmicus. Sin: lacer; actuosus;
navus; sdulus; semper liquid agens ac moliens.
dinamismo: dynamismus, i m. Sin: vis dynmica // fig vis. Sin: dynamismus; alcritas,
atis f; voluntas actuosa; progressionis mpetus; stdium innovandi, progrediendi, proficiendi. Uso: - excepcional, alcritas summa;
- misionero, dynamismus missionrius; - de
amor, amoris vis.
dinamita: dynamites, is f; dynamita, ae f; dnamis, tis f. Sin: dnamis pulvrea. Uso: fbrica de -, dynamticum ergastrium.
dinammetro: dynammetrum, i n.
334
director
ctio; por va -, per pblicos legatos; ratinibus diplomticis // fig cllidus, a, um. Sin:
versutus; prudens, entis // sust diplomticus,
i m. Sin: legatus.
dipsomana: dipsomnia sive -mana, ae f.
Sin sitis ardor, rbies; bibendi avditas vel cupido.
dipsomanaco o dipsomaniaco: adj dipsomni laborans // sust dipsmanes, is m.
dipsmano, v. dipsomanaco.
director: moderator, oris m. Sin: rector, director; praefectus; curator; gubernator; praeses, sdis m. Uso: - cinematogrfico,
moderator cinematogrphicus; pellicularum
335
directora
cinematographicarum moderator; - escnico,
magister scaenae; scaenarum rtifex, fabricator, moderator, auctor; scenicae artis moderator; - espiritual, director spiritualis;
director sprits; pietatis magister; sacrae disciplinae magister; - general de una sociedad,
supremus societatis moderator; - tcnico (de
un equipo de ftbol, etc.) praefectus, i m; selector manpuli // - de banco, argentriae
praefectus; - de banda, musicorum dux vel
magister; - de cine, pellicularum moderator;
dispsitor pellicularis; director cinematogrphicus; cinematogrphicae artis magister; de colegio, praeses ephebi; ephebi moderator; director scholaris; - de compaa dramtica, philodramaticorum moderator,
rector, regens, dux; - de coro, moderator
chori; chori canntium magister; cantorum
coets magister; - de diario, ephemridis vel
ephemridum moderator; moderator dirii; de emisora, procurator stationis radiophnicae; - de estudios, studiorum director; - de escuela, moderator ludi; - de gimnasio,
gymnasiarca, ae m; director vel rector
gymnsii; - de hospital, valetudinrii rector;
- de instituto, director vel rector instituti; - de
museo, musiarcus, i m; - de orquesta, magister orchestrae; symphoniacorum magister;
symphoniacorum orchestrlium magister; de revista, commentariorum moderator; - de
la revista Latinitas, praeses commentariorum
qui Latnitas inscribuntur; moderator commentariorum Latinitatis; - de seminario, director vel rector seminrii; - de teatro, theatri
gubernator; - de una firma o sociedad comercial , (negotiatriae) societatis magister; - de
una obra, operis curator.
discernimiento: discrtio, onis f. Sin: discrimen, mnis n; iudcium; discernendi cies, facultas, vis.
336
disculpe!
cin de una persona) doctrina, ae f. Sin: eductio; instittio.
disk (Inform), disco: discus, i m. Uso: image, disci simulacrum // (hard disk, disco
rgido) discus durus, rgidus, fixus // (floppy
diskette) discus flexbilis. Sin: dsculus //
CD, discus compactus // (logical device, partition) volumen, mnis n. Sin : discus, i m //
(floppy disk drive) statio disculorum.
disk drive (Inform): sttio discorum vel disculorum.
diskette (Inform), v. disquete.
337
discursito
discursito: oratincula, ae f.
discurso: oratio, onis f. Uso: - ampuloso, ortio inflata, tmida, trgida, adipata; - conmemorativo, ortio memorialis; - hermtico,
ortio hermtica; - improvisado, extemporalis
ortio; sbita ac fortuta ortio; - inaugural,
ortio aditialis, initialis, auspicalis; prolsio
acadmica; - polticos, orationes polticae; televisivo, ortio televisfica; pronunciar un -,
orationem dcere, habere, recitare.
disertacin: disserttio, onis f. Sin: commenttio. Uso: - doctoral, disserttio doctoralis; escribir una -, commentari (de re).
disertador: dissertator vel dissertor, oris m.
disforia: dysphria sive -phora, ae f. Sin: anxetas, atis f; anxitudo, dnis f; aegritudo,
dnis f.
dishidrosis: dishidrosis, is f.
338
disparador
los vicios, dffluere luxri, tio, vtiis.
339
disparar
disparar: (- armas de fuego) displdere. Sin:
expldere; globum vel ictum emttere. Uso:
- dos, tres golpes, bis, ter expldere, con ametralladora, ictus (vel ignitos glbulos) mydrbolo emttere; - con escopeta o
fusil, sclopetare; ictum sclopeto mttere; ignitum glbulum sclopeto emttere; - contra
alguien, ictum mttere in liquem; plumbo
liquem ptere; gneis glndibus liquem ptere; liquem ptere igni et plumbo; - contra
s mismo, ignvomis armis semet ipsum transfgere vel transfdere // intr displodi. Uso:
las armas disparan, arma disploduntur; disparan los caones, tormenta bllica disploduntur; ignvoma tormenta crpitant // fig, los ltimos cartuchos, postrema experiri.
dispensa: immnitas, atis f. Sin: legis laxamentum; privilgium. Uso: la ley no admite
-, lex nihil laxamenti habet.
340
distrofia
promptus.
disquet, disquete, disquette: dsculus vel orbculus. Sin: microdiscus; parvus orbis. Uso:
- de computadora, computatri orbculus vel
dsculus; dsculus ordinatralis; microdiscus
vel orbculus computatrius.
disquetera: disculorum excpulum.
341
distrfico
i f; tabes, is f.
disrico: (concerniente o relativo a la disuria) ad dysriam vel ad mingendi difficultatem prtinens // (que padece disuria)
dysricus. Sin: dysri (vel mingendi difficultate) laborans.
disyuntor: Electr disiunctrium, ii n.
diuresis: diursis, -is f. Sin: urinae proflvium vel abundntia; nmia urinae secrtio.
diurtico: adj diurticus, a, um. Sin: mictrius; mictualis; urinam ciens, movens // sust
diurticum medicamentum.
divn: lctulus, i m. Sin: lectcula, ae f; pulvinar, aris n; molle subsllium. Uso: - semicircular, sigma, tis n.
divisa: (seal exterior) insigne, is n. Sin: signum; ornatus, us m // (Econ, moneda extranjera) xtera moneta. Sin: xteri ttuli; xterae
sngraphae; xterae gentis nummi // Herld,
gneris insigne // (frmula breve que expresa
la norma o regla de conducta) norma, ae f.
Sin: rgula; dictum; sentntia.
divergir: devrgere.
divisiblemente: divisibliter.
divisible: divisbilis, e.
342
doctor
divisionismo: divisionismus, i m.
docente: magister, tri m. Sin: docens; doctor; professor; pblicus praeceptor. Uso: - de
gimnasio, de liceo, magister gymnasialis,
lycealis; - universitario, universitatis studiorum doctor.
doceta: doceta, ae m.
docetismo: docetismus, i m.
divulgar: divulgare.
dobladillo: margo, gnis m. Sin: labrum; limbus; lacnia; limbus vesti contrahendae.
dobladura: mrginis effctio.
doblaje: vocum transmuttio.
doblar: (vi) devrtere. Sin: flctere vel deflctere. Uso: - a la esquina, ad viae vel ad
edium ngulum flctere, - a la derecha, flctere ad dxteram; dextrorsum (dextrorsus,
dextroversum) deflctere; - a la izquierda,
flctere ad laevam; sinistrorsum (sinistrorsus,
sinistroversus) deflctere // (aplicar una
sobre otra, dos partes de una cosa flexible) una carta, epstulam complicare // (Cinem,
docimstica, v. docimasia.
doctor: doctor, oris m. Uso: - honorario, doctor honorarius; - en letras, litterarum doctor;
doctor ltteris tradendis; - en filologa, doctor
philolgiae; - en leyes, iuris doctor vel peritus; - en medicina, doctor medicinae; artis
mdicae doctor // (telogo de gran autoridad) doctor. Uso: - de la Iglesia, Ecclsiae
doctor; doctor sanctae Ecclsiae; declarar a uno - de la Iglesia universal, liquem
universalis Ecclsiae doctorem declarare //
343
doctora
(mdico) mdicus, i m.
doctorando: doctorandus. Sin: doctor futurus vel renuntiandus; doctoris gradum adepturus; doctoris dignitatem meriturus.
doctorar: liquem doctorem fcere, renuntiare, creare. Sin: licui doctoratum conferre;
licui doctoris gradum tribere; licui doctoris dignitatem deferre; ad doctoris gradum
liquem promovere; in doctorum nmerum
(vel album) liquem cooptare, allgere, ascrbere; inter doctores liquem referre, ascrbere, ascscere.
rae autovehiculares.
344
dominicano
Dolorosa: Maria prdolens. Sin: Prdolens
Virgo Maria.
dogmatismo: dogmatismus, i m.
dogmatizar: (ensear los dogmas) dogmatizare. Sin: dgmata enuntiare, trdere // (fig,
afirmar alguna cosa con presuncin) arroganter affirmare.
dlar: dllarum, i n; dollrium, ii n. Uso: americano, dollrium americanum; americanus nummus; - Usa, Foederatarum (Amricae) Civitatum dllarum, dollrium,
nummus.
dolicocfalo: dolic(h)ocphalus, i m.
doloma: Geol doloma, ae f. Sin: lapis dolomticus; rupes dolomiana vel dolomiensis.
domstico: (perteneciente a la casa) domsticus, a, um. Uso: Iglesia -, Ecclsia domstica // (perteneciente a la familia) familiaris,
e // (criado que sirve en una casa) fmulus, i
m. Sin: minister.
domiciliario: domsticus, a, um.
345
dominico
dominico, ca: adj dominic(i)anus, a, um.
Uso: padre -, pater dominic(i)anus // sust dominic(i)anus, i m; dominic(i)ana ae f. Sin:
sodalis dominic(i)anus; virgo dominic(i)ana.
dominio: (poder de usar y disponer) domnium, ii n. Uso: - reservado, domnium reservatum // - de s mismo, continntia, ae f. Sin:
imprium vel potestas sui ipsus; suarum
rerum tempertio // (Estados miembros de la
Commonwealth) Domnia, orum npl. Sin:
Commnitas Britnnica Dominiorum.
domin: ludus (-i m) vel lusus (-us m) dmini. Uso: jugar al -, dmino ldere.
dormirse: (descuidarse, obrar con poca solicitud ante un peligro) indormire perculo.
dormitar: semisomniare.
dormitorio: dormitrium, ii n. Sin: cubculum; cubculum dormitrium; diaeta dormitria. Uso: - de una cama, cubculum cum
uno lecto; - comn, commune cubculum
dormitrium; - pblico, pblica diaeta dormitria.
dosmetro: dosmetrum, i n.
346
drenar
dotes.
draconiano: draconianus, a, um Sin: rgidus; frreus. Uso: mandar en forma -, draconiano more imperare; dar o establecer leyes
-, draconiano more severissimas leges cndere, fcere, ferre.
dramtico: dramticus, a, um. Sin: scenicus; fig trgicus; atrox (-cis). Uso: exponer
en forma -, ad rationem drmatis scrbere; ex
artis scenicae lgibus scrbere; rem ita expnere, non quasi narretur, sed quasi agatur.
347
drepanocitosis
drepanocitosis: drepanocytosis, os f. Sin:
anemia drepanoctica.
comestibles) v. tienda.
drosera: drosera, ae f.
348
duplicador
ducal: ducalis, e. Sin: ducis (gen).
dulcamara: dulcamara, ae f.
duce: dux, ducis m. Uso: Mussolini, otrora de Italia, Mussolini, quondam dux Italiae.
duelo: (combate entre dos adversarios) singulare certamen // (dolor por la muerte de alguien) luctus, us m. Uso: - domstico,
privado, pblico, luctus domsticus, privatus,
pblicus // que causa -, luctuosus, a, um. Sin:
funestus; lgubris. Uso: da de -, dies lgubris.
duermevela: semisomnus sopor. Sin: semisomna quies; semisopita rquies.
dulcera, v. confitera.
dulcero, v. confitero.
dula: dula, ae f. Sin: cultus dulae; angelorum sanctorumque cultus (-us m).
dulleta: caracalla, ae f.; caracallis, is f.
dumping: mrcium vlitas. Sin: prtii demintio; rerum prtii immintio; mala vel vilis
vendtio.
duna: duna, ae f. Sin: (h)arenae cmulus, tmulus; cmulus arenosus; collis arenosa;
moles arenosa. Uso: - movediza, duna mbilis; migrans collis (h)arenceus.
do: Ms bicnium, ii n. Sin: duorum concentus (-us m); cantus geminatus.
349
duque
duque: dux, ducis m. Uso: Gran -, Magnus
Dux.
duquesa: (la que tiene un ducado) ducissa,
ae f. Sin: dux, ducis f; dmina dux // (mujer
del duque) ducis uxor.
350
eclecticismo: eclecticismus, i m. Sin: eclctica doctrina, disciplina, philosophia; eclecticorum doctrina; variarum doctrinarum
selctio.
351
ecolalia
echocinsis, -is f.
ecolgico: oecolgicus, a, um. Uso: calamidad -, calmitas oecolgica; cuestin -, oecolgica questio.
econmico: (relativo a la economa) oeconmicus, a, um. Sin: ad vectiglium pecuniaeque disciplinam prtinens. Uso: ciencia -,
oeconmica disciplina; equilibrio -, rationum
oeconomicarum aequilbritas; iniciativas del Estado, oeconmica incepta quae a re pblica suscipiuntur; iniciativas - de los individuos, oeconmica singulorum incepta; leyes
-, leges oeconmicae; monopolio -, rerum oeconomicarum imperiosus dominatus (-us m);
sistemas -, rerum oeconomicarum rationes;
la situacin -, res oeconmicae // (ahorrativo, parsimonioso) parcus, a, um. Sin: oeconmicus. Uso: vida -, oeconmica vita; ser -,
frugliter vvere // (poco costoso) mnimi
sumptus (gen). Sin: mnimae impensae
(gen); haud magnae impensae; qui, quae,
quod exigua impensa fit; qui, quae, quod
parvo (pretio) stat vel venit. Uso: de modo
econmico, mnimo sumptu; ser -, parvi pr-
352
edematoso
tii esse; ser muy -, esse prtii mnimi.
economizar: nummis prcere. Sin: parsimniam adhibere; impensae prcere; alicius rei
compndium fcere; alicius rei compndio
servire.
ecnomo: (el que est encargado de la administracin y el gasto de una casa) oecnomus, i m. Sin: dispensator; rei familiaris
procurator // (el que se nombra en las religiones para la administracin de los bienes temporales) oecnomus, i m. Uso: - general,
provincial, local, oecnomus generalis, provincialis, localis // (el encargado de un beneficio eclesistico) curator rei beneficiriae.
ecopraxia, v. ecocinesis.
ecunimemente: aequanmiter.
ecuatorial: aequinoctialis, e. Sin: crculi aequinoctialis (gen) ; ad crculum aequinoctialem ttinens // (telescopio o anteojo provisto
de montura -) mchina aequatrea.
ecuatoriano: adj aequatorianus sive aequatrius, a, um // sust Aequatorianus, i m.
ecumene: oecumene, es f.
ecstasy: xtasis, is f.
edad: aetas, atis f. Uso: - cannica, aetas cannica; - contempornea, haec aetas; praesens aetas; aetas nostra; - media, medium
aevum; media aetas; - moderna, recens aetas;
recntior aetas; tercera -, senectus, utis f; - de
oro, de plata, aetas urea, argntea; - del
bronce, aetas anea; aetas chalcolthica; - del
hierro, aetas frrea.
353
edn
edn: eden indecl. Sin: paradisus terrestris //
fig locus deliciarum.
edicin: edtio, onis f. Uso: - anasttica, edtio anasttica; anasttica libri edtio; - artstica, liber exmia arte ditus; - cientfica,
edtio scientfica; - corregida y ampliada,
emendata et amplificata edtio; - crtica, edtio crtica; - escolar, edtio scholaris; libri in
usum tironum diti; - especial, edtio specialis; - fototpica, edtio phototpica; opus phototpice expressum; nueva -, edtio nova;
primera -, prima edtio; - tpica, edtio tpica;
- de bolsillo, manual, edtio pugillaris vel palmalis // hacer una - crtica, librum secundum
criticorum praecepta dere; la - est agotada,
liber iam non prostat; mnia exemplria divndita sunt.
edificacin: (accin y efecto de edificar) aedifictio vel exaedifictio, onis f. Sin: fabrictio; constrctio, exstrctio // fig aedifictio,
onis f. Sin: bonum vel rectum exemplum;
probitatis vel virtutis exemplum. Uso: para propia, sui incitandi caus; para la -, ad (vel
in) aedificationem.
edificado: fig bonis alicius exemplis
instructus. Sin: virtutis exemplis instructus,
permotus, excitatus.
edificante: (que incita a la virtud) ad virtutem xcitans. Sin: pios sensus xcitans;
exemplo praelucens; recti exempli (gen de
cualidad); qui, quae, quod exemplo est. Uso:
de una manera -, sancte; pie.
edificio: aedifcium, ii n. Uso: - pblico, aedifcium pblicum; - del Ministerio del Aire:
aedifcium supremae ab aria classe (vel
classi) administrationis; - de muchos pisos,
aedifcium plribus cum contignatinibus.
edilicia: aedilcia vel aediltia, ae f. Sin: res
exstructria; fabricandi ars; ars exstruendi.
354
egipcio
educanda: educanda, ae f. Sin: alumna; discpula; educanda puella; instituenda alumna.
educado: educatus, a, um. Sin: bene moratus; bonis mribus imbutus. Uso: bien -,
bene vel ingnue educatus; muy bien -, ptime institutus; mal -, male educatus vel moratus // (corts) urbanus, a, um. Sin: comis et
urbanus, comis atque humanus.
educar: educare. Sin: institere.
eficientemente: efficienter.
efmero: caducus, a, um. Sin: fluxus; vlucer; periturus. Uso: alegras -, volcria gudia; bienes -, caduca bona; gloria -, fluxa
glria.
355
Egipto
Egipto: Aegyptus, i f . Uso: ir a -, Aegyptum
vel in Aegyptum ire; estar en -, Aegypti vel in
Aegypto esse.
egiptologa: aegyptolgia sive -loga, ae f.
egiptlogo:aegyptlogus, i m.
egocentrismo: egocentrismus, i m. Sin: effrenatus (vel nmius, vel immdicus, vel immoderatus) sui ipsus amor; nmium sui
ipsus stdium; immoderata sui eltio.
egosmo: egosmus, i m. Sin: sui amor; nmius vel immdicus amor sui; rerum suarum
stdium vel amor; nmius suorum commodorum amor; prpriae utilitatis cupditas.
356
electora
ejercer: - un arte, la medicina, la elocuencia,
exercre artem, medicinam, rhetricen; - la
docencia en una universidad, in universitate
profiteri.
elaboracin: elabortio, onis f. Sin: confctio; effctio. Uso: - electrnica de los datos,
electrnica rerum (vel datorum) pertracttio.
elatermetro: elaterimetrum, i n.
eleccin: (votacin para elegir cargos) elctio, onis f. Sin: comtia, orum npl. Uso: - anticipadas, electiones praematurae; - libres,
elctio lbera; electiones lberae; lbera comtia; - parlamentarias, electiones parlamentriae; comtia parlamentria; - polticas,
magistrtuum cretio; - presidenciales, comtia praesidentilia; - pblicas, elctio pblica;
elecciones para el Parlamento Europeo,
electiones ad Parlamentum Europaeum
(spectantes); encargados de las -, curatores
electionum; llamar a elecciones, vocare populum ad comtia; participar de las -, electiones participare; comtiis interesse; realizar
elecciones, electiones habere vel exhibere; se
realizaron - libres, electiones lberae hbitae
(vel exhbitae) sunt.
electivo: electivus, a, um.
357
electorado
electorado: electores, um mpl.
elctricamente: elctrice. Sin: elctrine; scine; elctride; electricitate; electro; electricitatis ope; elctrica vi vel ope.
electricista: electricista, ae f. Sin: electrotchnicus; electromechnicus; faber elctricus vel electrotchnicus; magister vel peritus
elctricus; rtifex elctridis ( vel electricarum
rerum) peritus.
elctrico: elctricus, a, um. Sin: scinus, sucineus; elctrinus. Uso: central -, officina
elctrica; sedes elctridi generandae; fluxs
elctrici diribitrium; corriente -, energa -,
fluxus (-us m) elctricus; vis elctrica; fluentum energticum; descarga -, fluxs elctrici
ictus (ictus m); luz -, lux elctrica; traccin -,
tractria vis elctrica; de traccin -, elctric
vi incitatus.
electrificacin: electrifictio, onis f. Sin:
electricitatis vel elctrici fluoris indctio;
elctridis muntio.
electrificar: elctric vi instrere vel munire.
Sin: elctrico instrumento instrere; licui rei
electrizar: electrizare. Sin: electricitatem excitare, suscitare, indcere; elctric vi imbere; licui rei elctridem inctere //
electrizarse, vi elctrica (vel elctride, vel
electricitate) mbui vel perfundi // (fig, exaltar, avivar, inflamar el nimo) accndere sive
incndere. Sin: inflammare; commovere;
permovere; excitare. Uso: - a uno, nimum
alicius excitare et inflammare; - al auditorio, auditores commovere, inflammare, ergere.
electroacstico: electroacsticus, a, um.
electrocardiografa: electrocardiogrphia
sive -grapha, ae f.
electrocardigrafo: electrocardigraphum, i
n.
electrocardiograma: electrocardiogramma,
tis n.
358
electrn
electrocutar: elctrico fluxu vel ictu necare.
Sin: fluxus elctrici ictu necare // electrocutarse, (ab, ex) elctrico fluxu (vel ictu) perire.
electrodinmica: electrodynmica, ae f;
electrodynmice, es f. Sin: electrodynmica
disciplina, doctrina, scintia.
electrodinmico: electrodynmicus, a, um.
Sin: ad electrodynmicam spectans.
electrodinamismo: electrodynamismus, i m.
electrodinammetro: electrodynammetrum, i n.
electrodo: elctr(h)odus, i f.
elctricus magnes.
electromecnica: electromechnica, ae f.
Sin: electromachinalis disciplina vel ars.
electrn: electron vel electro, nis m; electronum, i n. Uso: descarga continua de electrones, electronum contnuae emissiones;
impacto de electrones, electronum ictus.
359
electronic
electronic (Inform), v. electrnico.
electrnicamente: electrnice.
electroqumica: electrochmica vel -chmica, ae f; electrochmice, es f. Sin: electrochmia vel -chmia , ae f; electrochmica vel
-chmica disciplina, doctrina, scintia, ars.
electroshock, v. electrochoque.
360
embalador
elenco: elenchus, i m. Sin: catlogus; index;
sllabus // (Dep, equipo, seleccionado) v.
estas voces.
elisin: elsio, onis f. Sin: detrctio; detractus, us m (de una letra, ltterae; de una slaba,
sllabae).
lite o elite: primores, um mpl.
elitismo: elitismus, i m.
Sin: ptio medicata; res rfovens vel corrborans; ptio cor rfovens. Uso: - de larga
vida, elixir vitale.
embajador: legatus, i m. Sin: orator. Uso: plenipotenciario, orator lberis cum mandatis; legatus cum mandatis; legatus cum pblica auctoritate; legatus pblica auctoritate
missus; - ante ..., orator ante (vel apud) + ac;
- de Rusia ante el gobierno de la Repblica
italiana, Rssiae orator apud moderatores
Rei pblicae Itlicae.
361
embalaje
embalaje: involcrum, i n. Sin: mrcium involucrum, tegumentum, collctio, compostio; mercis involucri compostio // (lo que
cuesta) prtium involucri mrcium.
emblema: emblema, tis n (dat y abl pl -atibus sive -atis). Sin: insigne, is n; stemma, tis
n // fig emblema; smbolum; signum; figura;
imago.
embolia: emblia sive embola, ae f. Sin: artriae obturtio; venae obstrctio; sangunei
vasis obstrctio.
362
embrutecer
ae f. Sin: fets descrptio; doctrina de fets
formatione et incremento.
embrutecer: depravare. Sin: omni humanitate exere; mutis animntibus aequare // embrutecerse, depravari. Sin: omnem
humanitatem exere, abcere; mutis animntibus aequari.
363
embrutecido
embrutecido: depravatus, a, um. Sin: omni
humanitae exutus; mutis animntibus aequatus.
emtico: adj emticus, a, um. Sin: vomitrius; vomitionem cncitans vel movens // sust
emticum, i n (medicamentum, remdium);
vomitrium.
364
empaquetado
Uso: - Arabes Unidos, Foederatae Phylrchiae Arbicae.
365
empaquetar
sarcinarum actus (-us m) // (ocupacin) involucrorum faciendorum munus (-nris n).
empaquetar: sarcnulas obvlvere. Sin: parvis involcris obvlvere, constrngere; merces in cistam (cistas) impnere; merces in
fasces (fascculos) colligare.
emprico: (perteneciente o relativo al empirismo) empricus, a, um // (basado en la experiencia, sin teora ni razonamiento)
experimento collectus. Sin: experimentis
cgnitus; qui, quae, quod experimentis
constat; ex rerum usu sumptus vel depromptus. Uso: doctrinas -, emprica, orum npl;
tener un conocimiento - de algo, liquid usu
cgnitum habere; encontr un mtodo - para
resolver la cuestin, experimento invenit,
qua ratione res explicari possit // (partidario
del empirismo filosfico) empricus, i m //
(mdico que ejerce por experiencia y sin estudios) empricus, i m. Sin: mdicus empricus; qui solis experimentis medetur.
empirismo: (mtodo emprico) rtio cogitandi (de pensamiento) vel agendi (de accin)
ex usu rerum deprompta // (medicina emp-
366
empresa
rica) emprica, ae f; emprice, es f. Sin: empiricorum curandi rtio // (filosofa emprica)
empirismus, i m. Sin: empiricorum mthodus
(- i f), doctrina // (Psicol, teora de que todo
conocimiento deriva de la experiencia) doctrina eorum qui experimentis tantum confidunt; doctrina quae experimentis tota constat.
367
empresario
ficina ludis televisficis gignendis.
vel cumulare.
encaje: dentculus, i m. Sin: opus denticulatum, hamatum, reticulatum, spiculatum; txtile (-is n) pinnatum; retculum denticulatum;
reticulatus textus. Uso: - de aguja, opus acu
denticulatum; - bordado, opus acu pictum ac
denticulatum ( vel pinnatum).
encajonamiento: dispostio in arca facta.
encajonar: in arca cndere.
368
enccargo
encallecido: callosus, a, um // fig occallatus,
a , um. Sin: duratus. Uso: - en los vicios, vtiis occallatus.
encantar: incantare. Sin: fascinare vel effascinare // (fig, embelesar) allcere. Sin: attrhere; rpere; ad se rpere; devincire; delenire
vel delinire; nimum a crpore abstrhere;
mentem a crpore sevocare // (causar placer)
voluptate perfndere. Sin: suviter permulcre; suavssime affcere. Uso: estar encantado por alguna cosa, incredibliter delectari
liqua re // (cautivar la atencin de uno) alicius mentem allcere. Sin: alicius nimum
vehementer retinere.
369
encarnacin
ab liquo accpere, recpere, suscpere.
encarnacin: incarntio, onis f. Sin: humanae naturae assmptio // fig typus, i m; exemplar, aris n.
encarnarse: (tomar carne humana) incarnari. Sin: humanam naturam assmere; caro
fio.
-, ignirium porrgere; alcnzame el -, ignirium cedo; este - no funciona, ignirium cessat // (el que enciende los faroles pblicos)
lanternarum accensor vel incensor.
enchufe: Electr pinna, ae f. Sin: spina; clavcula; spina elctrica; spina conexiva; spina
contacts. Uso: - hembra, cpsula matrix;
caja de -, capsa contacts; cpsula prensria;
loculamentum elctricum.
370
encuadernado
clsiam suam ducunt.
enciclopedia: encyclopaeda, ae f. Sin: encclios disciplina; omnium rerum doctrina; universae doctrinae orbis; mnium rerum
scintia ; disciplinarum universarum summa
vel compndium; mnium rtium disciplinarumque descrptio; disciplinarum mnium
complxio, summa, descrptio, orbis; doctrinarum mnium corpus // (diccionario enciclopdico)
lxicon
encclion
vel
encyclopedicum. Uso: - jurdica, encyclopedia iurdica; corpus (-pris n) iuris; omnis
iuris corpus.
enciclopedista: encyclopaedista, ae m.
enclavado: inclusus, a, um. Uso: sitio - dentro del rea de otro, territrium in aliena terra
inclusum.
encltico: enclticus, a, um.
371
encuadernador
um. Uso: ejemplar -, exemplar ligatum; libro
- en cuero, en pergamino, en piel, en tela,
liber crio, membran, pelle, lnteo tectus,
contectus, instructus, munitus, compactus.
encuadernador: glutinator vel conglutinator,
oris m. Sin: compactor; bibliopgus, i m; bibliopga, ae m; religator; librorum vel librrius glutinator, compactor, religator,
concinnator.
sio.
endibia, v. achicoria.
372
enebral
endimetro: endimetrum, i n.
373
enebrina
enebrina: iunperi baca, ae f. Sin: iunpera
baca.
enemistad: inimictia, ae f. Uso: por - personales, propter inimictias personales; tener con alguien, inimictias grere (vel exercere)
cum liquo.
eneoltico: aeneolthicus, a, um.
enftico: emphticus, a, um. Sin: ardens; plenus vi in dicendo // (en mal sentido) inflatus
vel inflatior; tmidus vel tumdior; trgidus.
enfermera: infirmria, ae f. Sin: aegri vel aegrorum ministra; curatrix aegrotorum; noscoma (- de hospital).
enfermero: infirmrius, ii m. Sin: valetudinrius; aegrorum minister; infirmorum curator; noscomus (- de hospital).
374
engomar
cllior; valetdine infrmior.
enfisema: emphysema, tis n. Uso: - pulmonar, pulmonum emphysema; pulmonum infltio; pulmonum alveolorum dilattio.
enfiteusis: emphyteusis, is f. Sin: ius emphytuticum. Uso: dar en -, liquid iure emphytutico attribere.
enfiteuta: emphytuta, ae m.
engao: (falacia) dolus, i m. Sin: fraus, fraudis f; fallcia, ae f; decptio, onis f. Uso: con
-, per dolum // (mentira) mendcium, ii n //
(error) error, oris m // - de los ojos, ludbrium
oculorum; reconocer su -, errorem suum agnscere; deshacer un -, errorem aperire.
englobar: complecti.
375
engordar
illnere.
vestire.
enharinar: farinam licui vel licui rei asprgere. Sin: liquem vel liquid farin asprgere, consprgere.
enigmtico: aenigmticus, a, um. Sin: obscurus, perobscurus; ambguus; perplexus; arcanus. Uso: cuestin -, questio ambgua,
obscura, perplexa; palabras -, ambages, um
fpl; ambgua verba; respuesta -, perplexum
responsum.
376
enotecnia
enjalbegadura: dealbtio, onis f. Sin : cerussae indctio, illtio, circumltio.
enjaular: cve (in cvea, in cveam) incldere. Sin: in cvea cndere; in claustrum
incldere.
enjoyar: gemmis ornare vel consrere.
enmascararse: personam smere. Sin: personam sibi aptare // fig se assimulare; fngere;
ostndere; mentiri.
ennegrecer: nigrificare. Sin: fuscare; subnigrscere; nigrum vel fuscum colorem licui
rei indcere.
enofilia: oenophlia, ae f. Sin: vini amor.
enmarcar: (in) forma incldere. Sin: marginare. Uso: - un cuadro, tbulam (in) forma
incldere; tbulam marginare; cuadro enmarcado, tbula marginata.
enmascarado: adj personatus, a, um // sust
personatus homo.
enlogo: oenlogus, i m. Sin: oenolgiae studiosus; vinorum peritus, doctor, cultor; vini
conficiendi et conservandi peritus.
enometra: oenomtria sive -metra, ae f.
enomtrico: oenomtricus, a, um.
enmetro: oenmetrum, i n.
377
enredo
faciendi.
378
entintar
cuela, instrumenta vel utenslia scholstica;
- de oficina, instrumenta offcii.
enteritis: enterites, -is vel -dis f. Sin: tenesmus vel tenesmos, i m; intestini vel intestinorum inflammtio.
entarimado, v. entablado.
ente: res, rei f. Sin: ens, entis n. Uso: - Supremo, supremum vel supernum Numen;
summus Deus // (asociacin) coetus, us m.
Sin: consocitio // (institucin) institutum, i
n.
entelequia: entelchia sive entelecha, ae f.
entierro: funus, nris n. Sin: funertio; exsquiae, arum fpl; fnebris eltio.
379
entoldado
entoldado: (toldo o conjunto de toldos colocados y extendidos para resguardar del sol)
tentrium, ii n. Sin: velrium; vela, orum npl.
entontecer: (poner tonto) obtndere. Sin: hbetem fcere; ad hebetdinem redgere; mentem (alicius) hebetare, exinanire, extenuare
// (volverse tonto) hebscere. Sin: mente hebetari vel privari; hebes fio.
entorpecimiento: torpedo, dnis f.
380
envasado
entregar: trdere. Sin: dare; ddere. Uso: - a
los sospechosos de crmenes de guerra al tribunal de La Haya, de crimnibus belli suspectos in tribnal haagense trdere //
entregarse, se trdere. Sin: se dare; se ddere.
Uso: - a la melancola, a los placeres, al
ocio, a los vicios, indulgere vel se ddere angribus, volupttibus, ignviae, vtiis; - (rendirse) a alguien, se trdere licui vel ad
liquem; - espontneamente al tribunal, su
sponte tribunali se trdere // (confiar, encomendar) mandare. Sin: commttere.
381
envasador
envasador: (que envasa) infusor, oris m.
Uso: mquina -, mchina infusria // (sust,
embudo grande) infundbulum, i n.
envenenamiento: venentio, onis f. Sin: venefcium, ii n. Uso: - por gas, venentio gasalis.
envo: mssio, onis f. Uso: gastos de -, expensae missionis; - contra reembolso, v. reembolso.
eoceno: Geol adj eocenicus, a, um. Uso: terreno -, eocenica terra // sust eocaene, is, n;
eocaene, es f. Sin: aetas eocenica.
eparca: eparchus, i m.
382
epigrafista
eparqua: eprchia sive eparcha, ae f.
383
epigramatario
matista; epigrammista; inscriptionum studiosus vel peritus.
tularum liber.
epitafio: epitphium, ii n. Sin: elgium; fneris ttulus; ttulus sepulcri; ttulus supremus.
epitelio: epithlium, ii n.
384
equipamiento
tempus Renascntiae; en nuestra -, hac aetate.
equidna: echidna, ae f.
385
equipo
equipo: (grupo de personas) cohors, ortis f.
Sin: grex, gregis m; turma, ae f. Uso: - mvil
de polica, promptssima biocolytarum
manus vel turma; securitatis custodum
promptssimum agmen // (en ciertos deportes, cada uno de los grupos que se disputan el
triunfo) - de jugadores, lusorum manpulus
vel manus (-us f); manpulus lusrius; lusorum agmen vel cies; compaero de -, collusor scius; - de ftbol, pedilusorum agmen;
follilusorum turma; el - argentino, turma argentina; el - campen, agmen ptimum; el contrario, adversi lusores; - vencedor, superatrix manus; manpulus lusria laude insignis; el - de Liverpool, caterva liverpulensis;
manus liverpulana; el - turins Iuventus,
grex taurinensis, cui nomen latinum Iuventus; su - favorito, turma quam dligit // (ropa
con que se equipa un equipo deportivo) ornatus vel apparatus, us m. Uso: - de buzo, apparatus urinatoris; - de deporte, ornatus
athlticus; - de esqu, apparatus nartatrius.
equipolencia: aequipollntia, ae f. Sin: aequivalntia; aequipollens rtio.
equitacin: (arte de montar a caballo) equitandi ars vel disciplina // (accin y efecto de
montar a caballo) equittio, onis f. Sin: equi
vecttio; equitare (inf sustantivado). Uso: aficionado a la -, equitandi studiosus; maestro
de -, equitandi magister; ensear a uno la -,
liquem equo docere.
equivaler: aequipollre.
ergotismo: ergotismus, i m.
equivalencia, v. equipolencia.
eretismo: erethismus, i m.
erggrafo: erggraphum, i n.
ergmetro: ergmetrum, i n.
386
erudito
ericceo: ericceus, a, um.
Eritrea: Erythraea, ae f.
errata: mendum typogrphicum; typogrphica menda (-ae f). Sin: typgraphi (vel impressoris, vel typothetae) menda vel
mendum.
errneo: errneus, a, um.
eructar: ructare.
387
erupcin
onis m.
imago
escabel: (tarima pequea para que descansen los pies del que se sienta) scamellum vel
scamillum, i n. Sin: scabellum; pedum recubatrium; apponendis pdibus scabellum.
les) diagramma, tis n. Sin: modultio diatnica; sonorum gradtio, scnsio, gradus (uum mpl); septem discrmina vocum. Uso: cromtica, dimidiati sonorum gradus // - ssmica, terrae mtuum gradus (-uum mpl); termomtrica, - de temperaturas, gradus (uum mpl) thermmetri // (paraje o puerto
donde toca de ordinario una embarcacin o
avin) nvium vel aronvium sttio (- onis
f). Uso: hacer - en Barcelona, Barcinone stationem fcere; Barcinonem appllere vel appelli // (lnea recta dividida en cierto nmero
de partes iguales, en proporcin con las unidades de medida) mensura, ae f. Sin: mdulus. Uso: mapa con la - de 1:100.000, tbula
in qua regionum sptia cnties milies sunt
contracta vel ad cnties millsimam partem
sunt redacta // fig, en gran -, ample, amplssime; multum, plrimum; longe lateque (a lo
largo y a lo ancho, por todas partes) // - Mercalli, mercalliana metiendi (terrae mots)
rtio; - de Richter, richteriana metiendi rtio
vel mensura; el terremoto alcanz 8 grados
en la - de Richter, terrae motus octavum gradum richterianae metiendi rationis (vel secundum richterianam metiendi rationem)
consecutus est.
escalador, ra: (deportista que practica la escalada) ascensor, oris m; ascenstrix, icis f.
Sin: scandens.
esclamo: scalmus, i m.
escalera: scalae, arum fpl. Sin: grduum sries. Uso: - excusada o falsa, scalae secretiore mbitu; - mvil, rodante, mecnica,
scalae volbiles, mbiles,verstiles, automatriae; ambulacra volublia vel moblia; - porttil, de mano, scalae porttiles, manuales; de avin, scalae aronavis; - de caracol, de
husillo, cc(h)lea, ae f; scalae cochleatae; -
388
escandinavo
de cuerda, scalae funales; scalae restculis
confectae; - de seguridad, scalae securitatis
caus dispsitae; - de servicio, scalae famulares, postcae, postrulae; - de tijera o
doble, scalae dplices; por escaleras de caracol, per cchleas; espacio o hueco en que se
forma la - de un edificio, v. caja; fabricante
de escaleras, scalrius, ii m; bajar las -, (per)
scalas descndere; subir las -, (per) scalas ascndere.
escalerilla: sclulae, arum fpl. Sin: breves
angustaeque scalae.
escalonamiento: intervallandi rtio. Sin: opportuna dispostio; ordo distributivus; methdica distribtio.
escalonar: intervallare. Sin: per gradus dispnere; ordinatim distribere.
escama: squama, ae f.
389
escandir
Scandinvius, ii m. Sin: Scndius, ii m.
escandir: scndere. Sin: versus metiri; pdibus vel per pedes versus metiri.
escapatoria: devertculum, i n. Sin: effgium; suffgium; perculi remdium // fig devertculum, i n. Sin: effgium; anfractus, us
m; ambages, is f. Uso: escapatorias del derecho, iuris anfractus; buscar escapatorias, recurrir a escapatorias, tergiversari;
devertcula (vel anfractus, vel ambages, vel
devertcula et anfractus, vel devertcula et flexiones) querere vel exqurere.
escape: (fuga de gas) gsii emssio // (dispositivo que permite la expulsin de los gases
de la combustin de un motor) emissrium
vaporum.
escaque: (cada una de las casillas del tablero de ajedrez o damas) tessella, ae f. Sin:
plgula; arola // (cuadrito o casilla que resulta de las divisiones del escudo) gentilcia
tessella.
escara: eschara, ae f. Sin: crusta.
escaramuzar: procursare; procursare in hostem. Sin: minutis preliis pugnare; lvia certmina consrere; prvulis preliis
contndere // fig cum liquo de liqua re contndere. Sin: altercari; verbis decertare.
escarapela: insigne, is n. Sin: lintolum.
escarbadientes: dentisclpium, ii n.
390
escenografa
Sin: terram pdibus rdere; solum nguibus
sclpere vel rdere; crribus sclpere terram
// (fig, inquirir curiosamente) liquid scrutari.
Sin: exqurere sive inqurere; indagare; pervestigare.
escarlata: (de color -) coccneus vel cccinus, a, um. Uso: color -, cccinum; coccum;
color coccneus // (tela o pao de color -)
coccum, i n. Uso: que va vestido de -, coccinatus.
escarlatina: (enfermedad febril) scarlatina,
ae f. Sin: febris rubra vel purprea // (tela de
lana de color carmes) v. carmes.
escatimar: parvscere. Sin: nmium parce fcere (rem); avare vel srdide uti (re); srdide
se grere; tenacem (vel srdidum, vel illiberalem) esse. Uso: - la comida, defraudare (se,
liquem) victu vel cibo; - los gastos, sumptus
circumcdere; circumcdere omnem impensam.
escatologia: eschatolgia sive -loga, ae f.
391
escenogrficamente
decorados en la representacin escnica)
scaenogrphia, ae f. Sin: scenicus vel theatralis apparatus (-us m); ornatus scaenae;
scaenarum pictura, exorntio, apparatus.
escenogrficamente: scaenogrphice.
392
escoplear
escleroticotoma: scleroticotmia sive
-toma, ae f. Sin: sclerotmia; sclerticae
(sclerticae membranae vel membrnulae;
oculorum tnicae vel tunculae) incsio.
esclerotitis: sclerticae (vel oculorum tnicae) inflammtio vel infltio.
esclerotoma, v. escleroticotoma.
393
escoplo
pere. Sin: incdere // (hacer agujero con escoplo) (scalpro) forare, perforare, pertndere.
escoplo: scalprum, i n.
escorbtico: scorbticus, a, um. Sin: stomcace correptus; scorbuto affectus vel laborans.
escoria: retrimentum, i n.
escotadura: vestimenti aprtio. Uso: - excesiva, (anterior vel posterior) vestis mbitus
apertus nimis.
escotilln: (puerta cerradiza en el suelo) ostolum pnsile vel verstile. Sin: ianua pnsilis vel verstilis; valvatum pavimenti foramen
(-mnis n); valvata tabulati forcula.
escribana: (oficio de los escribanos) scribae
munus vel offcium // (oficina del escribano)
scriptrium, ii n. Sin: offcium scriptrium;
scribae offcium; scriptria mensa; tbula litterria.
escribano: scriba, ae m. Sin: scriptor.
394
escrupuloso
- latino, latinitatis auctor; - refinado, scriptor
politssimus; - de agricultura, rerum rusticarum scriptor; - de historia, rerum scriptor;
rerum gestarum scriptor; - del Renacimiento,
renascntium litterarum scriptor; los - de entonces, tmporum illorum scriptores; los posteriores, scriptores aetate posteriores vel
inferiores; scriptores inferioris aetatis; ser -,
scrbere; volverse -, ad scribendum vel ad
scribendi stdium se conferre; nimum ad
scribendum appllere, applicare; se ad scribendum applicare.
escritora: scriptrix, cis f. Sin: quae scribit.
escrupulosamente: scrupulose. Sin: religiose, religiosssime; diligenter, diligentssime; exacte, exactssime; accurate,
accuratssime.
395
escrutador
summa vel accuratssima diligntia; escritor
muy -, religiosssimus auctor.
escudilla: scutella, ae f. Sin: sctula; camella; ctula vel ctyla; catillus vel catillum;
catnulus; gbata.
escudillar: (echar en escudillas) in scutellas
distribere vel fndere // (fig, contar lo que
se sabe; no guardar secreto) exprmere. Sin:
aperte dcere; in mdium proferre; ante pedes
effndere.
396
escter
vitatis schola (= schola pblica gestionis officialis); - experimental, schola experimenti
grti cndita; - humanista, schola humanistica; - industrial, institutum indstriae rtibus docendis; schola qu artes quaestuosae
docentur; - internacional, schola inter gentes
instituta; - militar, ludus militaris; - mixta,
schola promscua vel communis; - privada,
schola privata (= schola pblica gestionis privatae, si es oficialmente reconocida); - pblica, schola pblica; - tcnica, schola rtium
technicorum; schola artibus exercendis; - vespertina, schola vespertina // - de artes y oficios, schola qu artes et artifcia docentur; de baile, ludus saltatrius; saltationis ludus; de comercio, rerum mercandarum schola;
schola de rebus mercandis; schola commrcio ordinando moderandoque; - de conduccin de automotores, schola autocintica;
autoraedae gubernandae schola; - de corte,
schola panno secando ad vestes; - de dibujo,
schola digraphes, vel grphices, vel delineationis; - de enfermera, schola aegrorum ministris instituendis; - de gimnasia,
gymnsium; - de latn, schola linguae latinae;
- de msica, ludus msicus; - de nias, schola
ad puellas erudiendas destinata; - de pintura,
pictorum schola; - de poesa, potarum
schola vel disciplina; tipo de -, scholarum
genus vel ordo // (fig, que alecciona o da
ejemplo) - de corrupcin, nequtiae officina;
la - de la experiencia, usus, us m; - de imprudencia, imprudntiae ludus; en la - de la naturaleza, natur magistr; en la - de la
pobreza, paupertate magistr // alumnos de
las - primarias, discpuli (vel alumni, vel
peri) elementrii; alumnos de las - medias,
mdii rdinis discpuli; alumnos que frecuentan - superiores, discpuli scholas altiores
obeuntes // abrir una -, ludum vel scholam
aperire; cursar la - primaria, in litterrium
ludum itare; cursar la - media, mdii rdinis
scholam celebrare; cursar - superiores, altiores scholas obire; scholas maiorum disciplinarum obire; frecuentar la -, in ludum vel in
scholam itare; frecuentar una - de latn, scholam linguae latinae obire; ir a la -, in ludum
vel in scholam ire // (edificio escolar) ludi
vel scholae aedifcium, sedes, domiclium.
escultista: adj ad motum exploratorum prtinens // sust adulescens explorator m; adulescens exploratrix f. Sin: sodalis explorator;
sodalis exploratrix.
escultor: sculptor, oris m. Sin: fictor. Uso: de estatuas, staturius; statuarum rtifex; qui
statuas fingit.
escultura: (arte de esculpir o tallar) sculptura, ae f. Sin: ars sculptria vel staturia; ars
sculptoris, sculpendi, fingendi, effingendi //
(obra del escultor) sculptura, ae f. Sin: opus
sculptoris vel insculptum. Uso: - en madera,
tectnica sculptura; lgneo sculptura.
escupidera: sputorum vas (vasis n) vel vsculum. Sin: cpsula vel capsella inspuendo;
sputis excipiendis cpsula.
escter: autobirtula, ae f. Sin: birtula automatria; automotria bicclula; parva vel minuta brota automatria; v. motocicleta.
397
esdrjulo
esdrjulo: (de vocablo) proparoxtonus, a,
um. Sin: antepaenltimam sllabam cuens;
(de verso) hyprmeter, tra, trum.
esencial: (de la esencia de una cosa) essentialis, e. Sin: ad essntiam vel ad rem ipsam
prtinens; in alicius rei natura psitus; cum
re ipsa coniunctus // (necesario, imprescindible) necessrius, a, um. Uso: esto es lo - para
m, hoc mihi mxime necessarum est //
(principal) primus, a, um. Sin: praecpuus;
princeps; potssimus; mximi momenti vel
mximo momento; caput. Uso: condicin -,
condcio prima; rei summa; res mximi momenti; lo -, el punto capital, caput, cpitis n;
summa, ae f; res summa vel prima; quod est
primum vel potssimum; ser un elemento para ..., mximo momento esse ad + ac; lo es que ..., primum ac potssimum mnium est
(+ inf, vel ac + inf); totum in eo est ut (+
subj); hay que ver dnde est lo -, videndum
est ubi sit rei summa; lo - para el orador es
..., caput oratoris est ut (+ subj); lo - para una
vida feliz, caput ad beate vivendum; decir lo
-, cpita rerum expedire.
esencialmente: essentiliter. Sin: re ipsa;
ips rei natur; secundum essntiam.
esfera: - de reloj, horolgii frons, discus; horarum index; numeralis orbculus // (fig, mbito; espacio a que se extiende o alcanza la
accin o el influjo de algo) sphaera, ae f. Sin:
provncia. Uso: - concreta de derechos, certa
definitaque iuris provncia; - personal,
sphaera personalis; la - del espritu, sprits
sphaera.
esfrico: (Dep, baln en el juego de ftbol) v.
baln.
esfigmgrafo: sphygmgraphum, i n;
sphygmogrphium, ii n. Sin: cordis plsuum
calculatrium vel mchina calculatrix.
esfigmograma: sphygmogramma, tis n.
esfigmlogo: sphygmlogus, i m.
esfigmomanometra: sphygmomanomtria
sive -metra, ae f.
esfigmomanmetro: sphygmomanmetrum,
i n.
398
esmaltado
esfigmometra: sphygmomtria sive -metra,
ae f.
esgrafiado: (obra hecha con el grafio) pictura insculpta. Sin: linearis pictura insculpta;
grphica pictura vel imago; figura grphio
inscripta vel exarata.
esgrimista, v. esgrimidor.
399
esmaltar
al -, encustum; encusticum opus // fig liqua re distinctus vel ornatus. Uso: - de flores,
flribus distinctus.
esnobismo: snobismus, i m. Sin: mos trossulorum; fictae praestntiae affecttio; novorum morum imitandi cupditas.
esofagoscopio: oesophagoscpium, ii n.
espacial: spatialis, e. Sin: sptii (gen); sideralis; csmicus. Uso: cpsula -, capsa spatialis; guerra -, bellum siderale; laboratorio -,
officina sideralis; nave -, navis spatialis vel
csmica; navegacin -, astronavigtio; programas -, progrmmata spatilia; traje o vestido -, escafandra -, vestis astronutica; vuelo
-, volatus spatialis.
400
especializado
espadaa: (campanario) turrcula campanria // (planta) phasgnion vel phasgnium, ii
n.
espalda: tergus, gris n. Uso: - de carnero,
armus vervecinus; volver las - (= huir), terga
vrtere; volver las - a uno, licui terga obvrtere.
espaldar: dorsum, i n. Sin: tergum, i n; tergus, gris n.
espaolismo: hispanismus, i m. Sin: vox hispnica vel hispana (vocablo propio de la lengua espaola); loctio hispnica; idiotismus
hispnicus (giro propio de la lengua espaola).
espaolizarse: Hispanorum mores imitari.
esprrago: aspragus, i m.
especera, v. especiera.
Espaa: Hispnia, ae f.
espartaquista: spartacista, ae m.
401
especializar
especializar: specializare. Sin: speciale stdium alicius rei amplecti // especializarse,
speciali stdio se exclere; in liqua re particulatim versari; alicius rei stdium potssimum clere.
especiero: condimentrius, ii m.
espectculo: spectculum, i n. Sin: spectamen, mnis n. Uso: - cinematogrfico, pirotcnico, teatral, televisivo, spectculum
cinematogrphicum, pyrotchnicum, theatrale, televisficum; - de acrobacia o acrobatismo, funambulorum (vel petauristarum, vel
catadromorum) spectculum; espectculos
de diferentes clases, miscella spectcula; dar
un -, spectculum exhibere; mirar un -, spectamen contueri.
espectador: spectator, oris m. Sin: spectans,
antis; stans; sessor. Uso: la masa de los -,
spectntium consessus (-us m); los - animan
a los jugadores, spectatores lusorum nimos
rigunt vel confirmant.
especulador: speculator, oris m. Sin: quaests speculator; homo quaestuosus vel quaestuosssimus; (immdico) questui srviens;
qui quaestu dcitur // fig lucrans, antis. Sin:
lucrpeta; quaestuosus; dardanrius. Uso: poltico, ex re pblica lucrum vel lucra fciens; rem pblicam ad suum lucrum rvocans; qui rem pblicam ad suum lucrum
rvocat; - en el precio de los vveres, ex anno-
402
espa
nae caritate lucrans; nmium ex annonae caritate quaestum vel lucrum fciens.
espejito: specillum, i n.
espejo: spculum, i n. Uso: Autom, - retrovisor, spculum retrovisivum; - de cuerpo entero, amplum spculum; - de pared,
spculum parietrium.
esperantista: esperantista, ae m. Sin: zamenhofianae linguae fautor vel studiosus // (relativo al esperanto) espernticus, a, um.
espesor: crassitudo, dnis f. Uso: - de paredes, muro, columna ..., crassitudo paretum,
muri, columnae ...; medir el - de una chapa,
crassitudinem lminae metiri.
403
espiar
explorator clandestinus. Uso: - industrial,
speculator officinarum // (en sentido vulgar)
delator, oris m.
espintermetro: spinthermetrum, i n.
espinteroscopio: spintheriscpium, ii n.
espionaje: specultio, onis f. Sin: occulta explortio. Uso: red de -, emissariorum consocitio.
espiritismo: spiritismus, i m. Sin: communictio cum spirtibus; spirtuum (vel mortuorum, vel mnium) evoctio vel consulttio;
mortuorum evocandorum ars, rtio, stdium.
espiritista: spiritista, ae m. Sin: spirtuum
(vel mortuorum, vel mnium) evocator, consultor, consultator; spiritismi fautor // adj ad
spiritismum spectans.
404
esplenectoma
sentntia legis; legis rtio ac sentntia; legis
voluntas vel rtio; el - del mundo, mundi sensus; segn el - de San Francisco, secundum
Sancti Francisci spritum; vivir segn el - del
mundo, vvere ad huius mundi sensum //
(amor de, empeo por) stdium, ii n. Uso: de abnegacin, sui abnegandi stdium; - de
concordia y de paz, concrdiae pacisque stdium; - de conservacin, sui conservandi stdium; - de contradiccin, concertationis
stdium; contendendi stdium; - de iniciativa, indstria, ae f; indstriae stdium; indstriae navitatisque stdium; - de libertad,
libertatis stdium; - de oracin, de piedad,
precationis vel pietatis stdium; - de reconciliacin y de mutuo respeto, spritus reconciliationis atque mtui respects.
espiritual: nimi (gen). Sin: ad nimum prtinens. Uso: bienes -, bona nimi; gozo -,
nimi voluptas, oblecttio, oblectamentum;
necesidad -, nimi necssitas; salud -, animi
salus // (incorpreo) incorporalis, e. Sin: incorpreus; crpore carens; crporis expers //
(sagrado) sacer, sacra, sacrum. Uso: potestad
-, sacra potestas; sacrorum iurisdctio; sacrarum rerum modertio // (religioso) religiosus,
a, um. Sin: pius; spiritualis; religionis pietatisque cultor. Uso: director, padre -, director
sprits; magister sprits vel pietatis; conscintiae moderator; ejercicios -, spirituales
exercitationes; spiritulia exerctia; vida -, petas; desarrollar las dotes -, spirituales dotes
explicare; hacer ejercicios -, spiritulibus
exerctiis vacare; piis nimi exercitatinibus
vacare.
ris immnitas.
espiritualismo: spiritualismus, i m. Sin: pietatis cultus; religionis sensus; animorum doctrina; doctrina quae mnia ex incorpreis
pendre vel gigni docet.
espiritualizar: (hacer espiritual a una persona o cosa) spiritualizare. Sin: liquem spiritualem (vel liquid spirituale) fcere vel
rddere // (abstraer de lo corpreo) a crpore
abstrhere. Sin: ab omni matriae concretione segregare. Uso: - todo, ad mentis rationes mnia conformare; (en sentido religioso)
ad religionis pietatisque rationes convrtere
mnia.
405
esplnico
esplnico: splenticus vel splenticus, a, um.
Sin: splnicus; splenacus; ad splenem vel ad
lienem spectans.
espoleta: (Arm, detonador de bomba, granada, torpedo, etc.) radolus vel tbulus explodens, displodens. Uso: - de percusin,
radolus percussu explodens; - de tiempo, tbulus certo tmpore explodens.
espordico: spordicus, a, um. Sin: nfrequens, nsolens, rarus, non contnuus ; passim
hbitus; passim datus vel acceptus; singillatim hbitus, datus, acceptus.
esporangio: sporngium vel sporngion, ii n.
Sin: sporae involcrum.
esportilla: sprtula, ae f.
esportillero, v. changador.
espuela: calcar, ris n // (fig, estmulo, incitativo) stmulus, i m. Sin: incitamentum; acleus.
espuerta: sporta, ae f. Uso: - pequea, v. esportilla.
406
esquila
trulla vel truella, ae f.
esqueleto: (armazn del cuerpo de los vertebrados) scletus, i m ; scleton, i n. Uso: ambulante, scletus mbulans // (armadura
o armazn destinado a sostener alguna cosa)
v. armadura.
esquema: (representacin de una cosa atendiendo solo a sus lneas o caracteres ms significativos) schema, tis n; schema, ae f. Sin:
adumbrtio; lineamenta npl; alicius rei praecpua lineamenta; alicius rei adumbrtio vel
descrptio. Uso: - de un cuento, praecpua
narratinculae lineamenta ; - de una obra,
peris lineamenta; trazar el - de algo, alicius rei primas lneas dcere; liquid adumbrare; liquid primis lneis designare.
407
esquimal
esquimal: adj esquimensis vel aesquimensis, e // sust Esquimensis vel Aesquimensis,
is m.
establecerse: consstere vel consdere in liquo loco. Sin: sedem collocare, consdere,
pnere.
408
estado
(visita a Iglesias o altares, especialmente en
Semana Santa) supplcia stativa npl. Sin:
supplictio stativa ad + ac.
estadio: (lugar destinado a la prctica del deporte) stdium, ii n. Sin: campus; harena; ludorum campus; rea ludi; certminis rea;
athleticarum rtium campus; ldicrae exercitationis campus. Uso: - de ftbol, stdium pedifollis; stdium pedeludirium; campus folle
pedibusque ludentium; - de hielo, para patinar
sobre hielo, stdium glaciale; rea glcie contecta vel durata; el - de San Siro, stdium, quod
a Sancto Syro nuncupatur; correr en el -, stdium crrere; corredor en el -, stadidromos,
i m // (fase o perodo relativamente corto) gradus, us m. Sin: tempus, pris n; momentum.
Uso: los - de la vida, aetatis gradus; vitae tmpora; - decisivo, discrimen, mnis n; - final,
xitus, us m // (Med, perodo, dicho especialmente de cada uno de los tiempos de un acceso de fiebre intermitente) momentum, i n.
pblica exercitatus.
estadstica: (estudio numrico de hechos morales y fsicos del mundo) statstica, ae f; statstice, es f. Sin: rtio; rationria vel
numerria ars; rationalis doctrina; rationum
scintia; rationariorum doctrina; doctrina de
conficiendis rationriis; numerorum rtio.
Uso: - demogrfica, econmica, aplicada,
statstica vel rtio demogrphica, oeconmica, applicata; hacer la - de algo, alicius
rei rationem subdcere; liquid recensere //
(cuadro, tabla, prospecto estadstico) rationrium, ii n. Uso: clculos -, rationes statsticae; datos -, data statstica; desproporcin
de las -, numerorum inaequlitas; segn la de los mdicos, secundum rationrium medicorum // (censo o recuento) census, us m.
Sin: rationrium.
409
Estado Mayor
cristianos, christiana civitatum constittio;
gobierno del -, civitatis rgimen; intereses
del -, pblica cmmoda; jefe de -, civitatis
rector vel moderator; supremus civitatis rector; summus civitatis moderator; razones de
-, rei pblicae rationes; religin del -, sacra
(-orum npl) pblica; secretario de -, pblicis
negtiis praefectus; a expensas del -, pecuni
pblic; sumptu pblico // (situacin en que
est una persona o cosa) status, us m. Uso: cientfico de los chinos, status scientficus Sinarum; - civil, status (-us m) civilis; - oficial,
status vel condcio officialis; conceder - oficial a algo, licui rei statum (vel condicionem) officialem concdere; - poltico de las
mujeres, status polticus mulerum; el propio
- social, status suus socialis; - de nimo,
nimi hbitus, affctio, sensus; mens; voluntas; nimi inclintio; - de colonia, colniae
condcio; reducir un pueblo al - de colonia,
gentem in colniae condicionem redgere; de demencia, demntiae status; - de emergencia, perculum vel discrimen pblicum; perculum civitatis; status necessitatis; se declar
- de emergencia, status necessitatis edictus
est; oficina de - civil, registro civil, civicarum rerum officina; incolarum civitatis rerumque familirium tabulrium; - de familia,
famliae condcio vel index; - de guerra,
bellum, i n; - de insolvencia, nulla solvendi
cpia; - de salud, valetudo, dnis f; - de sitio,
obsessae urbis status; - del tiempo, tempestas,
atis f.
Estado Mayor: militare imprium. Sin:
summus vel summorum ducum coetus (-us
m); summum exrcits conslium; copiarum
prceres; exrcits primores. Uso: sede del -, praetrium.
estajanovismo: stachanovismus, i m.
estajanovista: stachanovista, ae m.
estajanovizar: stachanovizare.
estalinismo: stalinismus, i m.
estalinista: adj stalinianus, a, um. Sin: ad stalinismum ttinens // sust stalinista, ae m. Sin:
stalinismi fautor.
410
estaar
y esponjada) stamen, mnis n. Sin: filum;
linum; lnea; stamen filatum; filum lanae pectinatae. Uso: hilar el - de la vida, fatlia nere
stmina.
estampido: fragor, ris m.
estampita: imagncula, ae f.
estandarizacin: rerum ad mdulum confectarum sries, i f. Sin: fabrictio rerum secundum sriem; ad praestitutum exemplar
dispostio, conformtio; normaturae indctio.
411
estaero
estaero: plumbrius, ii m. Sin: rtifex plumbrius.
mutatus; firmus.
estatificacin, v. estatizacin.
estaquilla: axculus, i m.
estatizar: liquid in rei pblicae potestate pnere. Sin: liquid in civitatis potestatem redgere; liquid in rei pblicae imprium
redgere; liquid civitatis potestati tribere
vel demandare; liquid rei pblicae imprio
tribere vel demandare.
estatolatra: civitatis vel rei pblicae adortio. Sin: divinus quasi cultus rei pblicae (vel
civili imprio) tributus.
estatal: pblicus, a, um. Sin: civitatis (del Estado). Uso: empleado -, pblicus minister.
estatoscopio: statoscpium, ii n.
412
estereofotograma
cin) de un Estado, rei pblicae constittio
vel instituta (-orum npl); - de una sociedad,
normae (-arum fpl) statutae; statuta societatis.
estenografiar: stenographare. Sin: tachygraphare; stenogrphice vel tachygrphice scrbere; acturio modo (vel acturia ratione, vel
acturia arte) scrbere; stenogrphica vel
tachygrphica arte (vel ratione) scrbere;
notis excpere; compendiose scrbere.
estenogrficamente: stenogrphice.
peritus.
estenotipia: stenotpia, ae f.
estera: strea, ae f. Sin: teges, gtis f; stratum. Uso: - de junco, matta, ae f; - de paja,
segestre, is n; segstria, ae f ; - pequea, tegetcula.
413
estereografa
estereografa: stereogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: solidorum descrptio in plano adumbrata; solidorum figura in plano descripta.
estereogrfico: stereogrphicus, a, um.
estril: strilis, e.
estereoscopio: stereoscpium, ii n.
esterescopo, v. estereoscopio.
esterilizado: sterilizatus, a, um. Sin: immunis factus, effectus, rdditus; a micrbiis (vel
a bacillis, vel a malis germnibus) liberatus,
purgatus, immunis; microbiorum (bacillorum, malorum grminum) immunis; micrbiis (bacillis, malis germnibus) immunis
effectus.
esterilizador: sterilitatem fferens.
esterilizante, v. esterilizador.
esterilizar: sterilizare. Sin: strilem vel immunem rddere // (hacer infecundo y estril)
strilem rddere; infecundum effcere; sterilitate affcere // (destruir los grmenes patgenos) a micrbiis (vel a bacillis, vel a malis
germnibus) liberare, purgare, immunem rddere; micrbiis (bacillis, malis germnibus)
exmere, privare, immunem rddere; microbiorum (bacillorum, malorum grminum)
immunem rddere. Uso: - agua, aire, instrumentos quirrgicos, etc., a micrbiis aquam,
ra, ferramenta (vel machinamenta) chirrgica, etc. liberare.
414
esttico
esterilla elctrica: strea elctrica. Sin: teges
(-tis f) vel cratis (-is f) elctrica.
esteta: pulchri studiosus (-i m). Sin: pulchritdinis intllegens, entis; pulchritudinis (vel
venustatis, vel elegntiae) cultor.
esttica: aesthtica, ae f. Sin: aesthtica doctrina, ars, rtio; aesthtica res; aesthtica,
orum npl ; pulchritdinis doctrina; doctrina
elegntiae vel venustatis. Uso: maestro de -,
elegntiae magister; qui de elegntia precipit.
415
estetismo
(persona dedicada al estudio de la estetica)
aesthticae cultor vel studiosus.
estetismo, v. esteticismo.
estetofonmetro: stethophonmetrum, i n.
estetogonimetro: stethogonimetrum, i n.
estilstica: stilstica, ae f. Sin: elocutria; oratria; rhetrica ; stili scintia, ars stili vel dicendi; elocutionis ars, rtio, praecepta; bene
dicendi vel scribendi praecepta. Uso: normas
de -, praecepta de dicendi gnere; bene dicendi praecepta.
estilstico: rhetricus, a, um. Sin: elocutrius;
oratrius; orationis, elocutionis (gen); ad
stilum spectans; ad scribendi genus prtinens.
Uso: desde el punto de vista -, si orationem
spectes (= si consideras el estilo).
416
estomtico
contractum; scribendi genus concisum; - sublime, sublime vel magnficum dicendi
genus; ortio grandis; - terso, purum genus
dicendi; limatum dicendi genus; lmpidum
dicendi genus; - ms terso, limtius dicendi
genus; - del siglo XVII (en literatura), sptimi dcimi seculi ltterae // (modo, forma) de vida, vitae rtio; vivendi vel agendi rtio //
(uso, costumbre) mos, moris m. Sin: consuetudo // (manera peculiar de ejecutar una
obra) stilus, i m. Sin: rtio; genus; structurae
genus. Uso: - arquitectnico, aedificandi
rtio vel genus; al - de Lucano, stilo Lucani;
al - de ese tiempo, stilo illius tmporis; - del
siglo XVII, sptimi dcimi seculi ampullae
(-arum fpl); en - gtico, structurae gnere gthico; - romnico, genus romnicum; romnica architectandi rtio; en - romnico,
romnico structurae gnere; ad romnici gneris rationes aedificatus.
estiptiquez, v. estreimiento.
estilogrfica: stilgraphum, i n ; stilogrphium, ii n. Sin: clamus stilogrphicus; grphium replbile; grphium atramento
instructum; stilus atramento instructus.
estptico, v. estreido.
estola: stola, ae f.
417
estomatitis
estomatitis: stomatitis, is f. Sin: oris inflammtio, infltio; oris membranarum infltio.
estornino: sturnus, i m.
estornudar: sternutare.
418
estrs
movere vel dispnere; tomar una medida (astuta), cllidum conslium cpere vel inire
// (conocedor del arte de la estrategia) rei
militaris peritus.
estratificacin: stratifictio, onis f. Sin:
strctio (-onis f) vel structura tabulatorum
instar.
estratificar: tabulatim exstrere vel strere.
estreido: (que padece estreimiento) stpticus, a, um. Sin: alvo adstrictus; alvo adstricta
(obstructa, restricta, compressa, dura) laborans; alvi durti (vel durtie) affectus; astrctior alvo // (fig, avaro, mezquino) srdidus.
419
estresante
rium; nmia contntio nimi.
estribillo: (verso o versos que se repiten) intercalaris versus sing ; versus intercalrii pl.
Sin: rdiens versus vel stropha, ae f // (palabra o expresin que alguna persona emplea
por hbito vicioso con demasiada frecuencia) verbum intercalare vel intercalrium; loctio intercalaris vel intercalria // (cantilena)
cantilena, ae f. Sin: cantculum; cantincula,
ae f. Uso: repetir siempre el mismo -, eandem
cantilenam cnere; eandem semper recantare
cantilenam.
estrobofotgrafo: strobophotgraphus, i m.
estropajo: scpula (-ae f) sprtea. Sin: sprteum penculum // fig nullus prtii res. Sin:
contemptbilis res.
420
estudio
romnicum, gthicum, barocum, conchatum,
renascentiale, gllicum imperiale.
estructuracin: structurae dispostio.
media, mdiae scholae alumnus vel discpulus; - de liceo, alumnus in Lycaeo; - universitario, academae (vel universitatis, vel
athenaei) alumnus; acadmicus alumnus; - de
derecho, filologa, filosofa, matemtica,
msica, psicologa, teologa ..., iuris, philolgiae (philolgicae disciplinae), philosphiae,
mathemticae (vel mathematicorum, vel mathseos), msicae (vel musicorum, vel modorum
musicorum,
vel
harmnices),
psycholgiae, theolgiae ... studiosus vel auditor; - de letras, adulescens vel ivenis litterarum stdio dditus; celestial patrono de
los -, caelestis patronus studiosae adulescntiae ( vel iuventutis) ; los -, studentes, ium;
alumni; scholares, ium; scholstici; discentes, ium m; qui discunt.
estudiantil: scholaris, e. Sin: scholsticus;
schlicus; discipulorum (gen).
421
estudioso
estudioso: studiosus, a, um. Sin: stdiis dditus. Uso: crculo de estudiosos, studiosorum
crculus.
estupefaciente: adj stupefciens vel obstupefciens, entis. Sin: mirus; mirficus // sust
stupefciens, entis n. Sin: soporferum, i n;
medicamentum stupefactivum, somnferum,
soporferum.
estupro: stuprum, i n.
estuquista, v. estucador.
eternizar: aeternare.
422
etites
Sin: etheris aethlici smptio voluptria.
tica: thica, ae f; thice, es f. Sin: philosphia moralis; de mribus disciplina. Uso: social, thica socialis; con arreglo a la -, ex
mribus; ex thicae praeceptis.
etileno: aethylene, es f; aethylenum, i n.
423
etimoides
etmoides: ethmides, is n. Sin: nrium meatus (-us m).
tnico: thnicus, a, um.
etlogo: ethlogus, i m.
eugensico: eugenticus. Sin: felciter gnitus; ad eugniam spectans; ad sanam ac felicem procreationem prtinens.
eugnesis, v. eugenesia.
eugenismo: eugenismus, i m.
eupepsia: eupepsis, -is f; euppsia sive -pepsa, ae f. Sin: bona digstio; fcilis digstio
vel concctio.
eupptico: adj euppticus, a, um. Sin: digestrius; ad digerendum aptus // sust remdium
424
evangeliario
ad cibum concoquendum aptum.
euro: (unidad monetaria comn a los Estados de la Unin Europea) euro, onis m; euronus, i m. Sin: euronummus; moneta vel
pecnia eurnica; nummus vel nmmulus
eurnicus; europecnia; euromoneta. Uso:
relativo al -, eurnicus; partidario del -, euronus, i m; fautor euronis; adversario del -,
antieuronus, i m; adversrius euronis.
eurocheque: assigntio europaea.
evaluador: adj evaluatrius, a, um. Sin: aestimatrius // sust evaluator, oris m. Sin: aestimator.
evaluar: evaluare. Sin: aestimare.
425
evanglico
glia, orum npl; liber evangeliorum.
evanglico: (relativo al evangelio) ad evanglia prtinens. Sin: ad doctrinam christianam ttinens // (relativo a las Iglesias
surgidas de la Reforma) evanglicus, a, um //
(miembro de dichas Iglesias) evanglicus, i
m.
sio.
evasivo: evasivus, a, um. Sin: ambguus; incertus; eludens; elusivus; rem non attingens.
Uso: responder de una manera -, incertis
responsis liquem implicare.
evitable: evitbilis, e.
426
examen
especies, evoltio phylogentica // (variacin) muttio, onis f. Uso: - fontica, muttio
phontica.
evolucionismo: evolutionismus, i m. Sin:
rtio evolutionis; doctrina evolutionalis.
exabrupto: inptiae, arum fpl. Sin: stulte dictum. Uso: soltar un -, liquid stulte dcere;
soltar exabruptos, ineptire; ineptias proferre.
examen: (investigacin, indagacin) investigtio, onis f. Sin: inquistio; inspctio; scruttio; perscruttio; explortio; recogntio;
discssio; examen, mnis n. Uso: - clnico,
mdico, clnica, mdica inspctio; - de conciencia, examen conscintiae; recogntio vel
inquistio sui; discssio conscintiae; hacer
427
examinador
el - de conciencia, censuram sui ipsus gere,
grere; conscintiam exctere; perscrutari se;
in se ipsum inqurere; interrogare nimum
suum; in suam mentem introspcere; exctere
se; nimum exctere; - de los registros, inspctio tabularum // (prueba que se hace de la
idoneidad de una persona para el ejercicio
y profesin de una facultad, oficio o ministerio, o para comprobar o demostrar el aprovechamiento en los estudios) examen, mnis
n. Sin: probtio, onis f; perculum; experimentum. Uso: - escrito, examen scriptum;
examen scripto vel per ltteras faciendum, habendum (antes de rendirlo); perculum
scripto vel per ltteras factum, hbitum (despus de rendirlo); - oral, examen orale; examen ore vel viva voce facindum, habendum
(antes de rendirlo); perculum ore vel viva
voce factum, hbitum (despus de rendirlo);
- prctico, prcticum experimentum; - terico, thericum examen; arancel de -, tributum pro perculo subeundo; - de literatura,
de matemtica, de historia, etc., examen de
ltteris, de mathemticis, de historia, etc.; perculum in (vel de) ltteris, in (vel de) mathemticis, in (vel de) histria, etc.; mesa de -,
examinatores, um mpl. Sin: probationis rbitri vel idices // aprobar, pasar un -, examen
superare; probari; perculum (in vel de litteris, etc.) superare, evncere, eluctari; aprobar
el - pblico (o de Estado), exmine pblico
probari; desaprobar el -, perculum non superare; rendir -, perculum fcere, subire;
examen subire; exmine explorari; rendir de algo, de alguna materia, periclitari de (vel
in) liqua re; perculum fcere in liqua disciplina; he de rendir un -, examen mihi subeundum est; rendir - de conduccin,
probationem vehendi autocinticam subire;
rendir - de todas las materias, disciplinarum
mnium perculum fcere; repetir el -, perculum terum fcere; tomar -, examinare;
exmine liquem explorare; explorare, exqurere quid liquis sciat vel didcerit; alicius
doctrinam temptare // (consideracin, refle-
examinador: (persona que examina) investigator, oris m. Sin: explorator; indagator; (que
averigua interrogando) quaesitor; inquisitor;
fig appensor, oris (el que pesa) // (- escolar)
examinator, oris m. Sin: exquisitor; probationis rbiter (-tri m) vel iudex (-dcis m); qui
explorat vel exquirit quid alumni sciant (vel
didcerint). Uso: - sinodal, examinator vel
iudex synodalis; iudex administris sacrorum
probandis.
examinando: examinandus, a, um. Sin: pettor; candidatus.
428
exceptuacin
interrogare // (revisar, inspeccionar) probare.
Sin: spectare; recensere (liquid) ; cognscere (liquid vel de liqua re); temptare. Uso:
- el cdigo, cdicem recognscere; - la moneda, la virtud, pecniam, virtutem probare;
- las actas, de actis cognscere // (observar
con ojo crtico) observare. Sin: inspcere.
Uso: - todas las partes del cuerpo, omnes
partes crporis inspcere // (considerar, ponderar) considerare (liquid vel de liqua re).
Sin: ponderare; perpndere. Uso: - el pro y el
contra de algo, in utramque partem liquid
perpndere // (tratar, discutir, deliberar) conslere (liquid, de liqua re); deliberare (de
liqua re); agitare (liquid, de liqua re); disputare; dissrere (liquid, de liqua re) //
(tomar examen) v. examen.
exantema: exanthma, tis n. Sin: exnthesis; pustultio; cutis efflorescntia.
exantemtico: exanthemticus, a, um.
exarca: exarchus, i m.
excavacin: excavtio, onis f. Sin: fssio; effssio; fossura. Uso: director de las -, fossionum magister vel praefectus; director general
de las -, fossionum summus moderator; material de -, relquiae effossae; trabajo de -,
fossionis pera ; hacer excavaciones, excavationes dcere, pergere; fossiones fcere.
429
excerpta
excerpta o excerta: excerpta, orum npl.
excitar: excitare. Sin: acere, exacere; stimulare. Uso: - el apetito paseando, obsonare
ambulando famem.
exclamacin: exclamtio, onis f.
exclusivamente: exclusive.
excomulgado: excommunicatus. Sin: Ecclsiae communionis expers; communione fidlium privatus; a fidlium consortione
expulsus; sacris exclusus vel remotus; (a) sacris prohbitus; sacrorum communione carens, expers, prohbitus. Uso: - vitando,
excommunicatus vitandus // fig, e factione
expulsus. Sin: a societate exclusus.
excursin: (viaje por lo comn corto) excrsio, onis f. Sin: peregrintio; peragrtio; iter,
itneris; excursus, us m; decrsio. Uso: - navales, excursiones navales; - de recreo, delectbilis peregrintio; hacer una - al campo,
rusticanum iter pergere; in rus decrrere.
430
exigencia
idneam nancisci; no admitir la - de alguien,
causam alicius neglgere; proporcionar una
- a alguien, excusationem licui dare; con la
- de ..., per spciem + gen; per causam + gen.
excusado: latrina, ae f (defluente aqu instructa vel ditata). Sin: latrinum, i n; secessus,
us m; postcum; cella ntima vel secreta
(aquae proflvio instructa vel ditata); loca
(-orum npl) secreta. Uso: taza de -, latrinae
vas (vasis n); vas sssile.
excusar: excusare liquem licui vel apud
liquem // excusarse, se excusare licui vel
apud liquem de liqua re, vel in liqua re,
vel quod + indic vel subj, vel ac + inf. Uso: formalmente, formliter se excusare; - oficialmente por algo, officiliter se excusare
pro liqua re.
execute (Inform), poner en movimiento,
poner en marcha: run. Sin: pllere; v. run.
exhibicionista: ostentator, oris m. Sin: iactator; sui ostentandi studiosus; se palam proferendi studiosus.
exhortatorio, v. exhortativo.
431
exigir
Sin: res (rei f) necessria. Uso: ceder a las experimentales, experimenta admttere.
exigir: exgere liquid ab liquo. Sin: imperare liquid licui.
eximido: immunis, e. Uso: - del servicio militar, vacans, antis; immunis milti.
eximir: exmere. Sin: liberare. Uso: - a alguien del servicio militar, licui miltiae vacationem dare.
existencial: exsistentialis, e.
existencialismo: exsistentialismus, i m.
exoftalmmetro: exophthalmmetrum, i n.
exoftalmos, v. exoftalmia.
exogentico, v. exgeno.
experiencia
tarse) diffsio, onis f. Sin: propagtio, onis f
// (fig, propagacin) propagtio. Uso: - poltica, fnium vel imprii propagtio; necesidad
de - poltica, necssitas fines producendi,
proferendi, propagandi; imprii propagandi
necssitas // (fig, manifestacin efusiva de
un afecto o pensamiento) - del nimo, nimi
diffsio vel effsio. Sin: effusus nimus.
expansionismo: expansionismus, i m. Sin:
expansionis cupditas, stdium; fines dilatandi stdium; imprii propagandi stdium.
expansionista: expansionista, ae m.
expansivo: expansivus, a, um. Sin: se expandens (-entis) // (de persona) apertus, a, um.
Sin: sincerus.
expendedor, ra: distractor, oris m; distractrix, icis f. Sin: vnditor vel venditator, oris
m. Uso: - clandestino, vnditor clandestinus.
experiencia: experintia, ae f. Sin: experimentum; usus, us m. Uso: - connatural, experimentum naturae consentneum; la - diaria,
usus cotidianus vel quotidianus; larga -,
longa experintia; longinqui tmporis usus;
- poltica, usus rei pblicae; - precoz, rerum
experintia velox; - de las cosas del mundo,
rerum saeculrium usus; los frutos de la -,
notiones ex usu partae; individuo de gran ,
homo prudentssimus; homo usu preditus;
homo multarum rerum usum habens // adquirir - en algo, liquid experiri; usum alicius
433
experimentacin
rei experiri; haber hecho - de algo, rem expertam habere; saber algo por -, liquid usu
compertum habere; aliquid usu cgnitum habere; tener poca -, usu non satis esse; tener
gran - en algo, in liqua re usum habere.
experimental: experimentalis, e. Sin: experimento probatus; experienti innixus; in experimentis psitus (que se funda en la
experiencia); experimentis cgnitus (conocido por experiencia); qui, quae, quod experimentis constat; qui, quae, quod experiendo
(vel experimentis) attngitur, dignscitur,
cognscitur, comprobatur. Uso: ciencias -,
scintiae vel doctrinae experimentis nixae;
scintiae positivae; dato -, experimenti indcium; medicina -, medicina experimentis
constans vel nixa.
experimentalmente: experiendo vel experiundo. Sin: experimento vel experimentis;
usu (por la experiencia o prctica). Uso: se
aprende -, experiendo vel experimentis dscitur.
experimento: experimentum, i n. Uso: - atmicos, nucleares, experimenta atmica; atomicorum instrumentorum experimenta; cientficos, technicorum experimenta; - televisivos, experimenta televisfica; - de psicologa, experimentum psycholgicum.
experto: peritus, a, um. Sin: exercitatus; expertus; callens; sciens; versatus. Uso: hombre
-, peritus vir; ser -, callere; novisse; scire.
explosivo: adj explosivus, a, um. Sin: displosivus; displdens; dirumpens // sust matria
displodens vel displosiva. Sin: pulvis (-vris
m) prius vel displosivus.
explotador: expilator, oris m. Sin: qui nmium ex aliena pera quaestum vel lucrum
facit.
434
expresin
explotar: (sacar utilidad) fructum crpere
vel prmere. Uso: - bosques, silvas cedere;
- un campo, agrum clere vel exclere; - una
mina, fodinam exercere // (abusar) liquem
emngere. Sin: nmium quaestum ex alicius
pera fcere; alicius per laboreque abuti.
Uso: - robando, furtis quaestum fcere; - al
Estado, questui habere rem pblicam; - la
amistad, la familiaridad, amicti, familiaritate abuti; - la ignorancia del pueblo, ex plebis ignorntia quaestum fcere; - la miseria
de los pobres, inpi miserorum abuti; - la
sangre de los pobres, puperum peram sanguinemque questui habere.
exponencial: exponentialis, e..
exportacin: (accin de exportar) exporttio, onis f. Sin: evctio // (lo que se exporta)
id quod exportatur; ea quae exportantur. Uso:
cerveza de -, cervsia exportatcia // (conjunto de cosas exportadas) res (rerum) exportatae. Sin: merces (-ium fpl) exportatae.
exportado: exportatus, a, um. Sin: evectus.
exportador: adj exportans, antis. Sin: vehens, entis // sust exportator, oris m. Sin:
evector; eductor.
exportar: exportare. Sin: efferre; evhere.
exposicin: (accin y efecto de exponer) expostio, onis f. Sin: exhibtio. Uso: - de cuadros, exhibtio imginum; - del Santsimo
Sacramento, pblica Sacramenti Augusti
adortio; hacer la - del Santsimo, Sacramentum Augustum ppulo supplicationis caus
propnere // (fig, narracin) narrtio vel
enarrtio, onis f. Sin: descrptio; explantio
// - fotogrfica, expostio luci // (presentacin
expsito: (infans vel puer) expsitus, derelictus, proiectcius. Uso: casa de expsitos, brephotrophum, i n; brephotrophum, ii n;
hosptium infntibus alendis.
435
expresionismo
bula; copulata verba; coniunctae vel copulatae voces. Uso: - metafricas, verba translata
// (locucin) dctio, onis f. Sin: enuntitio; loctio; phrasis. Uso: - elptica, curta sentntia;
enuntitio ellptica; - idiomtica, peculiaris
loctio // - algebraica, algbrica exprssio,
rtio, repraesenttio; - de alegra, effusa laettia // (vivacidad de -) vigor, oris m vel vis
(ac vim; abl vi; pl vires, vrium, vribus) f.
expropiar: expropriare. Sin: licui proprietatem admere, abrpere, auferre, dmere; liquem
proprietate
privare;
liquem
possessione spoliare; spoliare liquem liqua
re; liquem de possessione alicius rei decere; liquem possessinibus (vel bonis) decere, deturbare, depllere, expllere;
admere liquid ab liquo; admere liquid
licui. Uso: - por pblica utilidad, ex rei pblicae utilitate vindicare liquid.
expulsin: explsio, onis f. Sin: deplsio;
eictio; exctio.
expurgar: expurgare, purgare. Sin: emendare, corrgere; resecare vel expngere. Uso:
hay que - el lenguaje, expurgandus est sermo.
exquisitez: (de comidas) suvitas, atis f; delciae, arum fpl; (de nimo) noblitas (-atis f)
ingnita; (de maneras) elegntia, ae f; (de estilo) scribendi lenocnium.
ex rey: quondam rex. Sin: rex slio deturbatus; rex dignitate auctoritateque spoliatus,
exspoliatus, despoliatus; qui rex fuit vel ferat.
436
extradicin
xtasis: (arrobamiento del alma que se siente
transportada fuera del cuerpo) xtasis, is f.
Sin: mentis recessus (-us m); nimi abalientio; nimus a crpore abstractus; mens a snsibus (vel a crpore) revocata; secessus
mentis atque nimi a crpore; mentis animique in Deum raptus (-us m). Uso: caer en -,
tener -, divino spritu inflari vel tangi; abalienato a rebus mnibus nimo in Deum rapi; a
snsibus bstrahi ac serphicis liquscere ardribus // (estado del alma enteramente embargada por un intenso sentimiento de
admiracin, alegra, etc.) summa admirtio
(- de admiracin); summa voluptas (- de placer).
extemporneo: extemporneus, a, um. Sin:
extemporalis, e.
extensible: extensbilis, e.
extensin: (accin y efecto de extender o extenderse; capacidad para ocupar una parte
del espacio) extnsio, onis f. Sin: amplifictio; dilattio; latitudo. Uso: la - de las frecuencias
radiales,
frequentiarum
radiophonicarum extensiones.
extensivamente: extensive.
extensor: adj extensrius, a, um. Sin: expansrius. Uso: msculo -, msculus extensrius
// (aparato de gimnasia) musculorum extensrium. Sin: instrumentum expansrium.
extensmetro: extensmetrum, i n.
extra-atmosfrico: extra-atmosphericus, a,
um.
437
extraditar
alguno, alicius traditionem ptere, exgere;
no tener el derecho de -, iure non pollere tradendi reos.
extraditar: rddere. Sin: trdere expostulatum (reum); trdere expostulatam (ream).
extraescolar: extrascholaris, e.
extranjerismo: (aficin desmedida a costumbres extranjeras) immdicum consuetdinis externae stdium. Sin: immdicum
morum extraneorum stdium // (voz, frase o
giro de un idioma empleados en otro) vox externa.
extranjero: (natural de una nacin con respecto a los naturales de cualquier otra) dvena, ae mf. Sin: aliengena, ae m;
peregrinus, i m; externus vel extrneus, i m.
Uso: los -, externi, orum mpl; hostilidad para
con los -, hostlitas erga extrneos // (que es
o que viene de pas extranjero): exter vel xterus, a, um. Sin: externus; extrneus; peregrinus; aliengenus; allophylus. Uso:
costumbres -, externa, orum npl // (pas extranjero) externa gens; xterae nationes vel
terrae. Uso: en el -, in externis locis; viaje al
-, peregrintio ; habitar en el -, pregre vel in
xtera regione habitare; ir al -, pregre exire
vel proficisci; volver del -, pregre redire.
extraterritorial: extraterritorialis, e. Sin: dicione aliena immunis; pblica territrii potestate immunis; a pblica territrii
auctoritate immunis. Uso: regiones espaolas -, hispnicae regiones extraterritoriales.
438
eyectable
tus; pravus. Uso: una muchacha -, corrupta
virgo; muchachos -, prditi adulescentes.
eyectable: eiectbilis, e.
extraviarse: (descarriarse) deerrare. Sin: itnere deerrare; ex via excdere vel decdere;
declinare de via; ex itnere deflctere; e recto
itnere aberrare; e recta via aberrare, declinare, deflctere // fig corrumpi. Sin: deferri;
ad pravitatem venire; in detrius mutari.
extravo: errtio, onis f. Sin: erratum; erratus,
us m; error. Uso: - intelectual, error; error
mentis; - moral, errtio; error; nimi depravtio.
439
constrctio; aedifictio. Uso: - en serie, fabrictio serialis; - de edificios, fabrictio aedificiorum; tanques de - rusa, currus
cataphracti a Russis fabricati; relativo a la -,
fabricatrius.
440
fagocitosis
fachada: (parte exterior de un edificio)
frons, frontis f. Sin: frontispcium; aedifcii
frons; pars antca // (fig, portada de un libro)
libri fcies.
facilidad: faclitas, atis f. Uso: - de expresin,
fluens ortio; orationis faclitas; commditas
orationis; - de improvisacin, extemporalis
faclitas; - de palabra, faclitas sermonis.
facquero: phacochoerus, i m.
tura; confctio. Uso: precio de -, manuprtium // - comercial, rtio, onis f. Sin: nomen
(-mnis n); sngrapha sumpturia; rtio nummria; (scdula) prtii index (-dcis mf); rationis pecnia; expensarum index, ordo, nota,
rtio. Uso: pagar una -, nomen (vel rationis
pecniam) slvere, disslvere, perslvere.
facturar: (extender las facturas) perscrbere.
Sin: in rationem referre; in notam expensarum referre.
faena: (matar reses y descuartizarlas) macttio, onis f; mactatus, us m. Sin: lanitio, laniamentum; caedes; occsio; nex (necis f);
trucidtio.
441
fagot
fagot: fagotum, i n; fagotus, i m. Sin: magna
tbia.
faisn: phasianus, i m; phasiana, ae f. Sin:
phasiana avis.
falleba: pssulus, i m.
falo: phallus, i m.
fakir, v. faquir.
falda: (ropa talar de la cintura abajo) cstula, ae f. Sin: gonna vel gunna; spparum;
limus; lacnia; hypoznium; tnica inferior.
Uso: - clara, oscura, gunna clara, obscura; con pliegues, cstula plicata; limus plicatus
// (regazo) sinus, us m. Sin: grmium // (fig,
parte inferior de un monte o sierra) radix,
icis f; radices, um fpl. Uso: detenerse en la de un monte, sub monte consstere; in montis
radice (vel radcibus) consstere.
falla: defectus, us m; defctio, onis f. Sin: vtium; lacuna. Uso: - elctrica, defectus electricitatis; - mecnica, defectus machinalis;
fallas en la seguridad de los sistemas, lacunae securitatis systmatum.
fallar: (dejar de funcionar bien) defectum
habere.
falsificacin: falsifictio, onis f. Sin: simultio; falstio; falsimnia; falsimnium; adultertio; contamintio.
falsificado: adulterinus, a, um. Sin: falsificatus, falsatus; falsus; simulatus; fictus; corruptus; vitiatus.
falsilla: rgula lineata. Sin: suppsita linearum vestgia; translcidae scribendi lneae;
lineata exemplarisque pgina.
442
fantaseo
cin) privtio, onis f. Sin: admptio; detrctio.
fala: cymba, ae f.
fama: fama, ae f. Uso: - de santidad, sanctitatis fama; de - mundial, per orbem clarssimus.
fanfarrn: adj gloriosus, a , um. Sin: vanloquus // sust homo gloriosus; slaco, onis m;
iactator; ostentator; sui ipsus iactator vel laudator. Uso: ser -, de se glorisius praedicare;
se iactare glorisius et insolntius.
fanfarronear: gloriari. Sin: se efferre vel iactare; arroganter (vel iactanter, vel insolenter,
vel superbe) se grere; glorisius de se praedicare; glorisius vel magnificntius loqui; se
magnfice iactare et ostentare.
fanfarronera: gloritio. Sin: iacttio, iactntia; sui iactntia; vaniloquntia; vendittio; ostenttio; inanis iactntia; gloriosa
vendittio; ptida ostenttio; vendittio atque
ostenttio.
fantasear: innia cogitare. Sin: nugas meditari; nimo vagari, aberrare, deerrare, errare;
phantsi discrrere, machinari, moliri.
fantaseo: (sueo de la fantasa totalmente
irrealizable) imaginria, orum npl. Sin: ima-
443
fantasa
gintio; fctio; phantsia; nugae, arum fpl; inptiae, arum fpl; inanes imgines; fictae cogitatione imgines; inanes mentis spcies;
smnia; res fictae vel commentciae.
fantstico: phantsticus, a, um. Sin: commentcius; imaginrius. Uso: historias -, histriae commentciae.
fantoscopio: phantascpium, ii n.
faringoscopio: pharyngoscpium, ii n.
faringospasmo: pharyingospasmus, i m.
faringostenosis: pharyngostenosis, -is f.
444
farmacomana
faringotmico: pharyngotmicus, a, um.
Sin: ad pharyngotmiam spectans.
faringtomo: pharyngtomum, i n.
farmacodinmico: pharmacodynmicus, a,
um.
farmacognosia: (conocimiento de las sustancias curativas) pharmacognsia sive -gnosa, ae f. Sin: medicamentorum (naturlium)
cogntio // (farmacografa) v. esta voz.
farmacografa: pharmacogrphia sive -grapha, ae f. Sin: singulorum medicamentorum
descrptio.
farmacolgicamente: pharmacolgice.
445
farmacopea
farmacopea: (arte de preparar los medicamentos) pharmacopaea, ae f. Sin: pharmacorum tracttio vel index (-dcis mf);
medicamentorum doctrina // (libro en que se
encuentran las recetas de las sustancias medicinales que ms comnmente se usan)
pharmacorum vel medicamentorum liber.
Sin: corpus (-pris n) medicamentorum.
farmacopedia: pharmacopedia sive -paeda, ae f. Sin: doctrina de medicamentis conficiendis.
farmacopoesis, v. farmacopoyesis.
farmacopola, v. farmacutico.
farmacoplico, v. farmacutico.
farmacopsicologa: pharmacopsycholgia
sive -loga, ae f.
farmacopsiquiatra: pharmacopsychiatra,
ae f.
farmacotecnia: pharmacotchnice, es f.
farmacoterapia: pharmacotherapa, ae f.
fascculo: fascculus, i m.
446
fe
fctio, doctrina, systema (-tis n); fascistarum
imprium vel rgimen.
FBI (Federal Bureau of Investigation): Offcium Foederatum (vel Foederatorum) Vestigatrium. Sin: Offcium Foederatorum
Vestigatorum; Foederale Investigationis Corpus; Officium Investigatrium Foederatarum
Civitatum, vulgo FBI appellatum.
447
febrero
rticus, a, um. Uso: ejrcito -, exrcitus foederalis.
federacin: foedertio, onis f. Sin: consocitio; sodlitas; socetas; foederati mpl. Uso: internacional, foedertio internationalis; nacional de ftbol, pedildii foedertio nationalis; - de los docentes, foedertio docntium // (conjunto de Estados federales) Helvtica, Foedertio Helvtica; - de los Estados Unidos de Norte Amrica, Foedertio
Sttuum Unitorum (vel Civitatum Unitarum)
Amricae Septemtrionalis.
felicitar: (expresar el deseo de que una persona sea venturosa) licui mnia laeta expscere.
felmariscal: summus marescalcus.
felpudo: tapete, is n.
448
ferroviario
fenologa: phaenolgia sive -loga, ae f.
fenomenismo: phaenomenismus, i m.
trg, cualquiera de los das de la semana excepto sbado y domingo) fria, ae f. Uso:
fria secunda (lunes), fria trtia (martes),
etc.
ferreruelo: pallolum, i n.
ferrocarril: (camino con dos rieles paralelos) ferrvia, ae f. Sin: via ferrata vel frrea;
ferratus trames (-mtis m); via frreis xibus
munita. Uso: - areo o colgante, ferrvia pnsilis; - funicular, trames funalis; funalis
currus; currus rudntibus subvectus; - metropolitano, ferrvia metropolitana; - subterrneo, ferrvia subterrnea vel inferna; urbano, ferrvia urbana; - de cremallera,
ferrvia denticulata vel dentata; - en acero,
via chalybia; viaje en -, iter vi ferrat; iter
quod ferrivi fit; viajar en -, ferrvi iter
gere, pergere, fcere // (tren) v. esta voz.
ferroviario: adj ferrivirius, a, um. Sin: ferrviae, viae ferratae vel frreae (gen); ad ferrviam (vel ad viam ferratam, vel ad viam
frream) prtinens. Uso: accidente -, ferrivirius casus (-us m); administracin -, ferrviae
(vel ferriviarum) administrtio (accin y
449
ferry
efecto de administrar); ferrviae (vel ferriviarum) curatores vel praepsiti; qui rem ferriviriam administrant (personas encargadas
de la administracin); estacin -, sttio ferriviria; horario -, ferriviarum index (-dcis
mf); horrium ferrivirium; lnea -, ferrivirium iter; red -, ferrviae, arum fpl; viae
ferratae vel frreae; una densa red -, multae
ferrviae; trfico -, commeatus ferrivirius //
(empleado del ferrocarril) minister ferrivirius. Sin: ferrviae minister; ferrviae addictus; ferrviae ministrio addictus; officialis
ferrivirius; ferrviae pifex (-fcis m, si se
trata de un simple obrero).
feto: fetus, us m. Sin: conceptus, us m; partus, us (dat y abl pl -ubus) m. Uso: - humano,
fetus humanus; infantculus conceptus; - no
nacido, fetus nondum natus.
feudal: feudalis, e.
450
fideicomiso
fiado: vender a -, mercem solutione dilata
vndere.
fiador: sponsor, ris m. Sin: fideiussor; intercessor. Uso: salir -, spondere; fideiubere.
fideicomiso: fideicommissum, i n.
451
fidedigno
fidedigno: fide dignus.
fideos: vermculi, orum mpl. Sin: pasta vermiculata; farincei vermculi; longa pastae
segmenta (-orum npl); segmentcula (-orum
npl) pastae; oblonga vermiculatae (vel tubulatae) pastae segmenta. Uso: - con jugo de tomate y queso, pasta vermiculata lycoprsici
liqumine caseoque condta.
figonero, v. tabernero.
figura: figura, ae f. Uso: - geomtricas, geomtricae figurae vel formae; - retricas, sententiarum figurae.
fijacarteles, v. cartelero.
452
filigrana
fila: sries, i f. Sin: ordo, dnis m. Uso: en
larga -, porrecto rdine; en - india, unus post
lium; hacer -, per rdinem singillatim accdere; poner en -, ordinare; rdine pnere; in
rdinem dispnere.
filamento: (cuerpo filiforme, flexible o rgido) fibrae, arum fpl // (hilillo metlico de
una bombilla elctrica) ellchnium, ii n.
filautero: philauta, ae m.
filauta, v. filauca.
filial: (sucursal) sedes (-is f) additcia vel auxiliria // (concerniente o relativo al hijo) filialis, e. Sin: flii (= del hijo) vel liberorum
(= de los hijos). Uso: amor -, amor filialis;
petas in (vel erga) patrem (vel in matrem,
vel in parentes).
filialmente: flii nimo. Sin: ut flium addecet; pie.
453
Filipinas
bula, inaures, diadema ex filigranis; trabajar
en -, operari filigranis // (marca transparente
hecha en el papel al fabricarlo) signum
translcidum.
Filipinas: Philippinae vel Philippianae Insulae.
filmable: aptus pellculae (cinematogrphicae). Sin: aptus (vel appsitus, vel accommodatus) ad pellculam.
filmador: pellculas mprimens. Sin: pellculas cinematogrphicas mprimens; pellicularum rtifex vel operrius.
filme: pellcula, ae f. Sin: pellcula (vel tenia, vel taenola) cinematogrphica; visfica
pellcula; horama, tis n. Uso: producir filmes, pellculas compnere, dere, fngere vel
effngere.
filmina: (serie de diapositivas) diapositivarum sries. Sin: imagnculae mbiles // (microfilm) artata pellcula.
filologa: philolgia sive -loga, ae f. Sin: philloga sive philolgica doctrina, disciplina,
ars, scintia; res philloga. Uso: - clsica,
philolgia clssica; antiquarum litterarum
stdia vel scintia; - comparada, compartio
lingustica; - medieval, semtica, philolgia
mediaevalis, semitica; - moderna, recens philolgia.
filolgico: philolgicus, a, um.
454
fins
filovectura (pblica vel urbana); currus (-us
m) filovirius; funalis traictio.
mum.
finalidad, v. fin.
financiero: adj nummrius, a, um. Sin: pecunirius. Uso: recursos -, pecuniarum subsdia; situacin - difcil, difficultas rei
nummriae // sust nummrius vel nummulrius, ii m.
455
fingir
fingir: simulare liquid. Uso: - amistad, amictiam simulare; finge partir, smulat se proficisci.
fiordo: sinus (-us m) perangustus. Sin: ntimus sinus perangustus; maris angiportus (-us
m) vel angiportum.
firmado: (suo nmine) signatus vel subscriptus, a, um. Sin: nominatim subsignatus;
manu sua inscriptus.
firmante: adj subscribens, entis. Sin: obsig-
nans, antis // sust subscriptor, oris m. Sin: obsignator vel signator. Uso: el - de esta carta,
huius epstulae subscriptor.
456
fisionomista
corpus spectat. Uso: - est bien, crpore
valet.
fsico: (adj, perteneciente a la fsica) phsicus, a, um // (relativo a la naturaleza) naturalis, e. Sin: naturae (gen). Uso: el mundo -,
rerum natura; fenmenos -, res naturales //
(perteneciente a la constitucin y naturaleza
corprea) corpreus, a, um. Sin: naturae vel
crporis. Uso: beldad -, crporis pulchritudo;
defecto -, vtium naturae vel crporis // ( el
que profesa la fsica) phsicus, i m. Sin: phsicae vel physicorum cultor, studiosus, peritus; naturae indagator // (exterior de una
persona) spcies, i f. Sin: aspectus (-us m);
figura; forma; fcies (semblante) // (constitucin y naturaleza corprea de una persona)
corpus, pris n. Uso: - atltico, athletae corpus; tiene un - atltico, athletae corpus est ei.
fisiocracia: physiocrtia sive -crata, ae f.
fisicrata: physiocrtiae sectator.
457
fisioterapia
fisioterapia: physiotherapa, ae f. Sin: medictio phsica.
fisonoma, v. fisionoma
fisonomista, v. fisionomista.
fitopata: phytopatha, ae f.
fitogeografa: phytogeogrphia sive -grapha, ae f. Sin: rborum locorumque descrptio, doctrina, disciplina, scintia, rtio;
stdium de virntium (vel de herbarum arborumque) locis.
fitografa: phytogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: rborum descrptio; herbarum arborumque descrptio.
fitogrfico: phytogrphicus, a, um. Sin: ad
phytogrphiam ttinens.
458
flecha
(ave) phoenicpterus ruber.
flebosclerosis: phlebosclersis, -is f. Sin: venarum durtia (-ae f) vel durties (-i f); venae
(-arum fpl) durae vel duratae.
flebostenosis: phlebostenosis, is f.
flebtomo: phlebtomum, i n.
459
flechazo
flechazo: (disparo de flecha) sagittae coniectus (-us m), conictio, emssio (-onis f) //
(golpe de flecha) sagittae ictus (-us m).
flexibilidad: flexiblitas, atis f. Sin: mollitudo (-dnis f); faclitas. Uso: - de la voz,
mollitudo vocis.
flirt, v. flirteo.
460
fluvial
floral: floralis vel florealis, e; flreus, a, um.
Sin: florum (gen pl).
florecimiento: efflorescntia, ae f.
florn: florenus sive florinus, i m. Sin: florentinus nummus. Uso: - austraco, holands,
hngaro, austracus, batvus, hungricus
nummus.
florista: (que vende flores) florum vnditor
m; vnditrix, icis f // (que fabrica flores artificiales) fictorum florum rtifex (-fcis mf).
flsculo: flsculus, i m.
flotilla: classcula, ae f.
fluido: flidum, i n. Sin: fluentum. Uso: elctrico, vis elctrica; - elctrico de mayor o
menor intensidad, flidum elctricum maioris minorisve intensitatis.
fluorescencia: fluorescntia, ae f.
461
fobia
fobia: phbia sive phoba, ae f. Sin: horror;
timor.
foca: phoca, ae f. Sin: vtulus marinus.
folculo: follculus, i m.
folklore, v. folclore.
foco: (lamparita elctrica) v. bombilla // (de lente; - de elipse) focus, i m. Uso: ajustar
el -, focussare // (fig, centro activo de ciertas
cosas) fons, fontis m. Sin: caput, cpitis n.
Uso: - de contrastes, simultatum fons vel
caput.
focmetro, v. focmetro.
folliculorum inflammtio.
folklrico, v. folclrico.
folklorista, v. folclorista.
folleto: libllus, i m.
fomentar: promovere.
fonacin: phontio, onis f. Sin: sonorum formtio; vocis formandae rtio; vocis phaenmena.
462
fonolgico
cniam exptere; retirar los -, pecuniam
praecpere // Dep, carrera de -, longus cursus
campester.
fonendoscopio: phonendoscpium, ii n.
fonetista: phonetista, ae m.
fonogengrafo: phonogengraphum, i n.
463
fonologizacin
fonologizacin: phonologiztio, onis f. Sin:
commuttio phonolgica.
fonlogo: phonlogus, i m. Sin: phonolgiae
peritus, cultor, studiosus.
forjar: (fabricar y formar) strere. Sin: fngere. Uso: - una palabra, strere verbum; un ardid, fngere fallciam vel fbricam // fig,
forjarse inquietudes, strere sibi sollicitdinem; forjarse miedos, fngere sibi metum.
fonometra: (arte de medir y regular los sonidos) phonomtria sive -metra, ae f. Sin: sonorum mnsio (-onis f) vel mensura; ars
sonorum intentiones metiendi // (rama de la
lingstica que analiza los fonemas lingsticos distintivos por va fontica) phonomtria,
ae f. Sin: doctrina quae ratione phontica linguae phonmata distinctiva xplicat.
fonoscopio: phonoscpium, ii n.
formalista: adj fastidiosus, a, um. Sin: ptidus; formularum nimis studiosus vel observans // sust formalista, ae m. Sin:
formulrius; formulismi sectator; fastidiosus
observator.
fontanero, v. plomero.
football, v. ftbol.
464
fosforescencia
format (Inform): (representacin de datos)
forma, ae f. Sin: compostio //(organizar
datos) formare vel conformare // (formatear
un disco) formare.
formativo: formativus, a, um. Sin: institutrius. Uso: obra -, opus formativum; pera
formativa.
formulario: formulrium, ii n. Sin: spcimen, mnis n; exemplar, aris n; typus; formularum libellus; exemplar typis descriptum.
Uso: - para pedido, frmula postulatria.
foro: Teat postscenium, ii n.
forrar: contgere, intgere, tgere. Sin: invlvere; operire; fder subsere vel contgere. Uso: - un libro, chart librum intgere;
- un vestido, vestimentum panno substili
munire; vestem subtgmine ornare; vestem
subtgmine subsere vel munire.
fosforera: (la que vende fsforos) sulphurria, ae f. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vnditrix // (estuche para
guardar fsforos) sulphuratorum (vel flammiferorum) theca vel capsella.
fosforero: (vendedor de fsforos) sulphurrius, ii m. Sin: sulphuratorum (vel flammiferorum) vnditor. Uso: - ambulante,
sulphuratorum vel mercis sulphuratae nstitor.
465
fosforescente
bris, in tnebris // (propiedad de algunos slidos y aun de algunos gases de emitir radiaciones luminosas) vis radiandi, vel tnuem
exerendi lucem, vel tnuem exerendi splendorem in umbra, in umbris, in tnebris, per
umbram, per umbram noctemque, nocte, de
nocte // (luminosidad del mar debida a organismos) mare per obscuram noctem vermculis rdians, splendescens, micans.
fsil: sust fssile, is n. Sin: res fssilis; obiectum fssile. Uso: los -, fosslia, ium npl // adj
fosilizar: fssile fcere vel rddere // fosilizarse, (de cosas) fssile feri; durscere, obdurscere; durare; lapidscere; vluti petra
durscere; quasi lapis obdurscere, durare,
durari; (de personas) consenscere; obsolscere vel exolscere; inertem feri.
466
fotognico
fotocomposicin: photogrphica typorum
compostio.
fotocopia: photocpia, ae f. Sin: pgina photocopiata; photogrphicum exemplar; exemplar photogrphice ditum, rdditum,
expressum, exscriptum, pictum, depictum;
exemplar luce expressum; copia lucis ope
impressa.
fotocopiadora: photocopiatrium, ii n. Sin:
photocopiatrum; mchina photocopiatria.
fotocopiar: photocopiare. Sin: photogrphice exscrbere, exprmere; exemplar photogrphice dere vel rddere.
fotocrongrafo: photochrongraphum, i n.
fotogalvanografa, v. galvanoplastia.
fotogasteroscopio: photogasteroscpium, ii
n.
fotogastroscopio, v. fotogasteroscopio.
467
fotgeno
fotgeno: (adj, que produce luz) photgenus,
a, um.
fotograbador: photoincisor vel photoimpressor, oris m. Sin: luce (vel lucis ope) incisor
vel impressor.
fotograbar: photogrphice incdere vel imprmere. Sin: luce (vel lucis ope) incdere vel
imprmere.
468
fototelegrafa
(estampa obtenida por medio de este arte)
photolithogrphica imago.
fotomagnetismo: photomagnetismus, i m.
Sin: photomagntica vis.
fototeca: phototheca, ae f.
469
fototerapia
fototerapia: (mtodo) phototherapa, ae f.
Sin: phototheraputice, es f // (curacin) solaris curtio; solares curationes.
fototermoterapia: photothermotherapa, ae f.
fototipia: (procedimiento) phototpia sive typa, ae f Sin: phototpica ars (artis f) // (lmina estampada) phototpica imago. Sin:
imago luce typisque impressa vel expressa.
Uso: estampar fototipias, imgines luce
typisque imprmere, exprmere, rddere, referre, dere.
fototpico: phototpicus, a, um. Sin: phototpice expressus; ad phototpiam ttinens.
foulard, v. fular.
fracaso: (accin y efecto de fracasar): repulsa, ae f. Sin: offnsio; frustrtio // (fig, suceso lastimoso e inopinado) calmitas, atis f.
Sin: infortnium; adversus casus (-us m) ;
improsper eventus (-us m); xitus (-us m) tristis; adversa fortuna; inflix experimentum;
res (rei f) male gesta.
fraccin: (divisin de una cosa) frctio, onis
f. Uso: - del pan (eucarstico), frctio panis.
// (parte, porcin de un objeto dividido) pars,
partis f. Sin: prtio (-onis f) // (Mat, nmero
quebrado) frctio; fractus nmerus.
fraccionable: partibilis, e. Sin: divisbilis;
divduus.
fragante, v. flagrante.
frac: tuncula caudata, hirundnea, hirundinina, bfida. Sin: vestis vel snthesis caudata;
thorax caudatus. Uso: vestido con el -, tuncul caudat vestitus.
frgil: (quebradizo, que se rompe con facilidad) frgilis, e // (caduco y perecedero) frgilis. Sin: caducus; fluxus // (que cae
fcilmente en el pecado) frgilis, e. Sin: dbilis; imbecillus; infirmus // (en leyenda de
advertencia) cave, frgile est (cuidado, es
material frgil).
470
francotirador
caer en lo malo) fraglitas. Sin: imbecllitas;
deblitas; infrmitas. Uso: - humana, humani
gneris imbecllitas et fraglitas.
fragmentacin: fragmenttio, onis f.
471
franela
franela: lnula, ae f. Sin: lnea tela; tnuis
lana.
franquear: (pagar el porte de cualquier objeto que se remite por correo) pittcium vel
pittcia epstulae mittendae slvere. Sin: prtium (litterarum) slvere; prtium epstulae
mittendae slvere.
fraude: fraus, fraudis f. Sin: - electoral, mbitus (-us m) suffragiorum; - fiscal, fiscalis
fraus.
fray: frater. Uso: - Cristbal, frater Christphorus; frailes menores capuchinos, fratres
minores capuccini; franciscales capulati.
472
freniatra
fartum; - calefactora, strgulum calefactrium; - elctrica automtica, lodix autmato
sucinoque calore tepefacta; - de lana, de plumas, opertrium lneum, plmeum; sacudir
las -, strgula conctere.
frenes: (delirio furioso) phrnesis sive phrensis, is f; phrentis, dis (ac -im) f. Sin: insnia; furor; febricitntium insnia // (fig,
violenta exaltacin y perturbacin del
nimo) phrnesis, is f. Sin: mentis insnia vel
furor; cupdo; cupditas; mnia sive mana.
473
freno
(medicacin de las enfermedades mentales)
infirmae mentis curtio. Sin: phrenopathicorum curtio.
frenopata: (parte de la medicina que estudia las enfermedades mentales) v. frenopatologa // (nombre genrico de las
enfermedades mentales) phrenopatha, ae f.
fresa: (fruto y planta) fragum, i n // (herramienta giratoria cortante) rota sectria. Sin:
mchina rotalis sectria.
fresadora: mchina excusria.
fresco: (cuadro) pictura muralis vel parietria. Sin: opus udo llitum; pictura udo inducta; pictura in recenti calce; tbula picta
udo llitis colribus. Uso: pintar al -, udo colores illnere.
frescor: (fresco) refrigertio, onis f. Sin: refrigrium; ambile frigus (-ris n) // (frescura) v. esta voz.
frescura: (cualidad de fresco) v. fresco // (lozana, claridad, amenidad) - natural, naturalis nitor; - de colorido, ntidus (vel vvidus,
vel flridus) color; - de estilo, flridum dicendi genus; - de frase, flrida dctio; - de
imgenes, de metforas, ntidae ac flridae
imgines, translationes; - de pensamientos,
flridae sentntiae // (chanza, dicho picante)
v. dicho.
fresquera: frigidrium, ii n.
474
frontis
dianus, i m. Sin: Freud sectator.
friccionar, v. frotar.
frigidaire, v. frigorfero.
frigidario, v. frigorfero.
frijol, v. poroto.
475
frontispicio
antca.
frutal: (dicho de un rbol que lleva fruta) pomferus, a, um; pmifer, fra, frum. Sin: pomosus; fructurius, fructuosus, frctifer.
476
fumfero
apud se; estar - de s de miedo, metu exanimatum esse; amentem esse metu vel terrore.
fumar: fumare. Sin: fumicare; fumum (tabaci) haurire, sgere; tabacum sgere; nicotianum fumum haurire; vaporatum tabacum
sgere; dcere fumum tabaci; dare peram
fumo tabaci. Uso: el -, fumtio vel fumictio;
por -, propter fumicationem; cigarros a
medio -, volmina media tantum absumpta;
- un cigarrillo, fumare hispnicam; - cigarrillos en cantidad, plrimas hispnicas fumare;
- deliciosamente, odoratum fumum lniter
dulcissimeque sgere; - como una chimenea,
ut caminus fumum sgere et emttere; - con
estilo, eleganter fumo indulgere; eleganter
sgere et emttere fumum; - en pipa, fumisgio uti tabaco; tabaco indulgere fumarolo;
fumo mucho, con excesiva fruicin, totus in
fumo tabaci sum; muertes que se siguen al -,
mortes e fumicatione secutae; tengo la pasin de -, nmio tabaci stdio incendor, abrpior, ducor; tabaco plane captus sum; tabaci
nimis sum studiosus; tabaci stdio tneor;
summa cupiditate in tabacum feror vel incendor; prohibicin de -, interdctio fumandi;
terminantemente prohibido -!, grviter interdcitur ne quis tabaco utatur vel tabaco indlgeat!; ya no est permitido -, fumare non iam
lcitum.
fular: (tela fina de seda) tela srica // /(pauelo de seda para el cuello) (sricum) ricnium, ii n. Sin: sricum focale; strscia
srica.
flica: flica, ae f; fulix, cis f.
full time: cargo -, munus (-nris n) pleni tmporis; profesin -, profssio plenria.
477
fumigacin
fumigacin: fumifigtio, onis f. Sin: fumgium; suffimentum; sufftio; suffitus (-us m).
funcin: (accin propia de un rgano o aparato de los seres vivos, mquinas o instrumentos) fnctio, onis f. Sin: ctio; processus,
us m; vis. Uso: - biolgicas, biolgici processus; las - corporales, naturales crporis actiones; - generativas, maritale commrcium //
(ejercicio de un empleo) munus, nris n. Sin:
offcium; ministrium; opus, peris n; exectio vel fnctio mneris. Uso: - social de la
propiedad, sociale possessionis munus; - de
la ley civil, legis civilis munus; el ejercicio
de su -, mneris sui fnctio; en el ejercicio
de las - pblicas y profesionales, in pblicis
negtiis artibusque sustinendis; cumplir una
- educativa, educationis mnere fungi; desempear funciones, mnera exercere // (cometido) partes, ium fpl. Uso: la - del orador
es persuadir ..., hae sunt oratoris partes, ut
persudeat ... // (espectculo) spectculum, i
n. Uso: asistir a una - de teatro, fbulam
spectare // (acto solemne, especialmente el
religioso) ritus, us m. Sin: sacrum; sollemne;
sacer ritus; sacra fnctio; caerimnia; religionis caerimnia, caeremnia sacra; res divina ;
fnctio ecclesistica. Uso: asistir a una - religiosa, rei divinae interesse; celebrar una religiosa, sacro operari; durante la - religiosa, inter opus divinum.
funcionario: functionrius, ii m. Sin: minister, stri m; praefectus; praepsitus. Uso: - pblico, magistratus, us m; administer pblicus;
officialis, is m; praeses, sdis m.
478
fusil
mente) aedifictio. Sin: exstrctio // (ereccin, establecimiento) constittio, onis f. Sin:
instittio // (cimientos) fundamenta, orum
npl.
fundadora: cnditrix, icis f. Sin: auctrix; parens, entis. Uso: - de un Instituto Religioso,
Instituti Religiosi cnditrix; legfera mater
vel parens.
fundamental: praecpuus, a, um. Sin: primrius; fundamentalis. Uso: nocin -, prima
ntio; principio -, alicius rei caput (ptis n).
fundamentalismo: fundamentalismus, i m.
fundicin: (accin y efecto de fundir o fundirse) fsio, onis f. Sin: fusura; conflatura,
flatura // (fbrica en que se funden metales)
fusrium, ii n. Sin: conflatrium; conflatria
fornax; fusrius vel conflatrius furnus; officina fusria; aerria fornax, fbrica, officina;
officina metallis liquefaciendis. Uso: - de
acero, chlybis conflatrium; conflatria
chlybis fornax.
fundido: confltilis, e.
fundidor: fusor, oris m. Sin: flator; flaturrius; fusurrius; faber aerrius. Uso: - de oro,
auricoctor.
fundir: fndere. Sin: conflare; liquare; lique-
furgn: (vehculo para el transporte de mercancas) currus sarcinrius vel onerrius. Sin:
plaustrum sarcinrium vel onerrium // (automvil) autoplaustrum, i n; parvum autocinetum onerrium vel sarcinrium // (vagn de
equipajes en un tren) v. vagn.
fusa: bischrma, ae f; bischrma, tis n.
fusible: (que puede fundirse) fsilis, e; fuscius, a, um. Sin: liqubilis // (hilo fusible de
instalacin elctrica) fsile, is n. Sin: nexus
(-us m) fusbilis vel tutrius; filum fsile.
479
fusilamiento
manuballistam intndere; ignvomum tbulum intndere.
fusilazo: sclopettio, onis f. Sin: manuballistae (vel pyroballistae, vel sclopeti, vel fstulae
priae) ictus (-us m), coniectus, emssio; (detonacin) pyroballistae explsio, fragor, strpitus (-us m).
futurismo: futurismus, i m. Sin: novae futuraeque artis conquistio; nmium vel immdicum futuri stdium.
480
futurlogo
toraeda; en el -, in futuro; in futurum.
futurlogo: futurlogus, i m.
481
gacetillero, v. reportero.
482
gallineta
galacturia: galactria sive -tura, ae f. Sin:
urina lctea; lcteae urinae secrtio vel emssio; emssio urinae lcteo colore.
galalita: galalthus, i m; galalthes, is f.
galantera: (cualidad de galante) officisitas, atis f. Sin: amablitas; urbnitas // (hacia las mujeres) blandtiae (-arum fpl)
amatriae.
galantina: pullus fartus lentoque igne elixus.
galera: (barco) acturia, ae f. Sin: navis acturia; glea // (carro grande de cuatro ruedas) plaustrum maius // (carreta) v. esta voz
// (sombrero de copa) v. sombrero // Impr
forma, ae f.
galicanismo: gallicanismus, i m.
galicano: gallicanus, a, um.
483
gallito
gallito: gllulus, i m. Sin: pullus gallinceus
mas (maris m).
galn: (cinta) limbus, i m. Sin: taenola; fascola; ornatus, us m; ornatura, ae f // (distintivo de los grados) insigne, is n. Sin:
ornamentum; phlerae, arum fpl. Uso: que
lleva galones, insgnibus decoratus // (medida) gallo, onis m.
galvanocauterio: galvanocautrium, ii n.
Sin: electrocautrium; elctricus cauter (-ris
m).
galvanocroma: galvanochrmia sive -chroma, ae f. Sin: electrochrmia sive -chroma..
galvanomagnetismo: galvanomagnetismus,
i m. Sin: galvanomagntica vel electromagntica vis.
484
gansterismo
galvanoscopio: galvanoscpium, ii n. Sin:
electroscpium.
gangsterismo, v. gansterismo.
ganso: anser, ris m. Uso: - cebado, anser ltilis; - relleno, anser fartus.
gansterismo: latrocintio, onis f. Sin: latrocnia, orum npl; rapinationes, rapinae; praeda-
485
ganza
tiones; praedatria ctio.
garanta: (accin y efecto de afianzar lo estipulado) spnsio, onis f. Sin: satisdtio; cu-
486
gas
gardua: (mamfero carnicero) fina, ae f.
Sin: mustela fina.
garete, v. deriva.
gargantilla, v. collar.
grgara: gargariztio, onis f. Sin: gargarismus, i m. Uso: hacer grgaras, gargarizationes fcere.
gargarear, v. gargarizar.
gargarismo: (accin de gargarizar) v. grgara // (medicamento lquido para gargarizar) gargarisma, tis n.
garito: (casa de juego) aleatrium. Sin: aleatrium conclve; domus aleatria; clandestina leae domus. Uso: frecuentar el garito,
aleatrium (vel domum aleatriam) frequentare.
garnacha: (especie de vino) vinum subflavum.
487
gasa
brica de -, officina gsica.
gasa: turunda, ae f. Sin: tnue txtile; lemniscus; linamentum; penicillum; fscia medicamentosa; txtile medicamentrium vel
medicamentosum.
gasleo, v. gasoil.
vel parare.
488
gato
morbus.
gastroenterocolitis: gastronterocolites, is f.
Sin: stmachi latiorisque intestini inflammtio.
gastroenteritis: gastronterites, is f. Sin: stmachi et intestinorum inflammtio vel infltio; alvi inflammtio.
gastrospasmo: gastrospasmus, i m. Sin: stmachi spasmus (-i m) vel spasma (-tis n);
stmachi cruciatus (-us m).
gastrtomo: gastrtomum, i n.
gata: catta, ae f.
489
gaucho
rrado, intus insdiae sunt; intus est equus
Troianus; fig, dar - por liebre, liquem
fllere, decpere, in errorem indcere; liquem verbis circumdcere; fig, ser como perros y gatos, perpetuas inter se simultates
exercere // (aparato que permite levantar
grandes pesos a poca altura) elevatrum sive
levatrum, i n (currs). Sin: rgata, ae m;
trchlea, ae f; vectis, is m; martinellum, i n;
levationis vel erectionis adiumentum.
gaucho: armentrius Amricae meridianae.
gazmoera: (afectacin de devocin) pietatis spcies (-i f). Sin: religionis ostenttio vel
simultio // (afectacin de modestia) pudictiae simultio. Sin: verecndiae affecttio;
pudictia simulata; verecndia ostentata.
gazmoo, a: (que afecta devocin) religionis ostentator vel simulator (-oris m); religionis ostentatrix vel simulatrix (-icis f).
gaznate: (garguero) v. esta voz.
genciana: gentiana, ae f.
490
generalizacin
cia a pblica tutela cohors.
generador: (aparato o mquina) generatrium, ii n. Sin: mchina generatria; generatrum, i n. Uso: - elctrico, generatrium
elctricum.
491
generalizado
universa accommodtio; rerum dilattio.
genio: (grande ingenio, fuerza intelectual extraordinaria) magnum ingnium. Sin: ingnium praestans vel praestantssimum; mens
paene divina // (sujeto dotado de dicha facultad) vir (viri m) summi ingnii. Sin: vir
magno (vel praestantssimo) ingnio preditus. Uso: - de la computadora, peritssimus
in computatris adhibendis; - de los musicales,
summum msici drmatis ingnium; ptimus
mnium in drmatum provncia // (deidad
pagana) gnius, ii m.
genital: adj genitalis, e. Uso: aparato -, genitale, is n // los -, genitlia, ium npl. Sin: partes
genitales. Uso: los - del varn, virlia, ium
npl; los - de la mujer, fminal, lis n.
492
geografa
genotipo: gentypus, i m.
geodesmetro: geodaesmetrum, i n.
geodtico, v. geodsico.
geodinmica: geodynmica, ae f; geodynmice, es f. Sin: dynmica terrestris; geodynmica doctrina, disciplina, scintia.
gentuza, v. gentualla.
geocentrismo: geocentrismus, i m.
geocntrico: geocntricus, a, um. Sin: mdiam terram circmiens; qui (quae, quod)
mdiam terram crcumit.
geocclico: geocclicus, a, um.
geofsico: geophsicus, i m.
geoda: geodes, is n.
geodesia: geodesia, ae f. Sin: terrae metiendae doctrina, disciplina, scintia; de terra metienda (vel de terrae mensura) doctrina.
geodsico: geodeticus, a, um. Sin: ad geodesiam prtinens.
geognico, v. geognico.
493
geogrfico
geogrfico: geogrphicus, a, um. Sin: ad
geogrphiam prtinens.
geopoltica: geopoltica, ae f.
geopolticamente: geopoltice.
geotropismo: geotropismus, i m.
gerente: procurator, oris m. Sin: curator; administrator; negotiorum gestor vel curator.
geriatra: geriatrus, i m.
gimnasia
geritrico: gerocmium sive -comum, ii n.
Sin: gerontocmium sive -comum; gerotrphium; senum hosptium.
germanismo: germanismus, i m.
germinar: germinare. Sin: egerminare, congerminare, progerminare; germinscere; pullulare; grmina fndere, effndere, prere,
sprgere.
germinativo: germinativus, a, um. Sin: germinatrius.
gerontocomio, v. geritrico.
gerontoiatra: gerontoiatra, ae f.
senum cura.
Sin:
gerontlogo: gerontlogus, i m.
gestaltismo, v. estructuralismo.
gesticular: gesticulari. Sin: gestum gere, fcere, pnere; gestu demonstrare, significare,
uti.
geyser , v. giser.
Ghana: Gana, ae f.
495
gimnasio
aparatos,
gymnstica
instrumentalis;
gymnstica quae appartibus exercetur; - sin
aparatos, gymnstica quae sine appartibus
exercetur; gymnstica quae in solo fit; - de
cmara, cubicularis exercittio; maestro,
profesor de -, palestricus praeceptor, magister, doctor; palestricae artis praeceptor //
apasionarse por la -, ldicras exercendi consuetdines adamare; aplicarse o dedicarse a
la -, palaestrae peram dare; ad (vel in) corporis exercitationem se conferre; crporis
exercitationi se ddere vel se trdere; aprender -, palaestram dscere // fig, - mental, exercittio ingnii. Sin: mentis agittio. Uso:
hacer - mental, exercere ingnium (o, segn
el sentido, memriam).
gimnstica, v. gimnasia.
gimnstico: gmnicus, a, um. Sin: gymnsticus; palestricus. Uso: competicin -, gmnicum vel palestricum certamen; certtio
crporum; competicin - masculina, femenina, gmnicum certamen inter viros, inter
muleres; competicin - individual, gmnicum certamen inter viros sngulos vel inter
muleres sngulas; competicin - por equipos,
certamen inter viros vel inter muleres per
manpulos; competicin - en la barra, en las
paralelas, en las anillas, certamen gmnicum inter viros (vel muleres) tigno adhbito,
tignis parallelis adhbitis, nulis adhbitis;
competicin - en el caballo con arzones, certamen gmnicum inter viros vel inter muleres equo lgneo manbriis instructo;
ejercicios -, crporis exercitationes; gmnicae exercitationes; gmnicus usus; palestrici
motus; ludi gmnici, gymnstici, palestrici;
firmandi crpora exerctia vel stdia; exhibicin -, gmnicum spectculum.
gin, v. ginebra.
gipso: gypsum, i n.
496
glaucoma
gipsfilo: gypsphilus, a, um.
gis: creta, ae f.
giralda, v. veleta.
girndula: rota ignvoma. Sin: pegma ignvomum; gneus turbo (-binis m). Uso: - encendidas, gneae rotae; gnea pgmata; se
encienden las -, pgmata incenduntur.
girar: - a la derecha, a la izquierda, dextrorsus ( vel dextrorsum, dextroversum), sinistrorsus (vel sinistrorsum, sinistroversus) se
vrtere // (moverse alrededor o circularmente) flecti in gyrum. Sin: gyros dare; in
gyros ire.
girasol: heliotrpium, ii n. Sin: helianthus
(-i m); solsquium; solago, gnis f; herba
(-ae f) solstitialis vel solaris.
giratorio: volbilis, e. Sin: verstilis; versbilis; gyratrius.
gitano: zngarus vel cngarus, i m. Sin: tziganus; hamaxbius; nomas, dis; homo errabundus; en pl tambin vagae gentes; nullam
certam sedem habentes // (fig, errante y sin
domicilio fijo) v. bohemio.
glaciar: glacirium, ii n. Sin: glaciata moles
vel massa; glaciatae moles (-ium fpl) vel massae; glaciatus acervus vel cmulus. Uso: - perenne, glacirium perenne, perpes (-tis),
perptuum.
glaciologa: glacilgia sive -loga, ae f.
glaciolgico: glacilgicus, a, um.
glacilogo: glaclogus, i m.
glndula: glndula, ae f. Uso: - adrenal o suprarrenal, lacrimal, pancretica, pineal, salival, tiroidea, glndula suprarenalis,
lacrimalis, pancretica, pinealis, salivalis,
thyroida.
glanduloso: glandulosus, a, um. Sin: glndulae vel glandularum (gen).
497
glicemia
glicemia: glychemia sive glychaema, ae f.
globulina: globulina, ae f.
glicerofosfato: glycerophosphatum, i n.
gloria: glria, ae f. Sin: laus, laudis f // (cntico religioso que empieza por las palabras
Gloria a Dios en las alturas) carmen gloria.
glicosmetro: glycos(i)metrum, i n.
gliptoteca: glyptotheca, ae f.
globo: globus, i m. Sin: follis, is m. Uso: aerosttico, globus vel follis arius, arostticus, arstatus; follis voltilis; - dirigible, follis dctilis; v. zepeln // - terrqueo o
terrestre, globus terrqueus // - de juguete o
adorno. follculus, i m. Sin: glbulus.
glosista, v. glosador.
glosologa: glossolgia sive -loga, glottolgia sive -loga, ae f. Sin: linguarum doctrina
vel stdium. Uso: el que estudia la -, glottlogus.
glosopeda, v. aftosa.
498
gobernar
glosopleja: glossoplgia sive -plega, ae f.
Sin: linguae parlysis, -is f; linguae nervorum
resoltio.
glucmetro: glucmetrum, i n.
glucosuria, v. glicosuria.
gnomonista: gnomnicus, i m.
glucemia, v. glicemia.
gobernante: (el que gobierna la cosa pblica) rei pblicae moderator, praefectus, gubernator, rector. Sin: civitatis rector; nationis
moderator. Uso: los -, rerum publicarum rectores.
499
gobierna
praesse; clavum rei pblicae tenere; rei pblicae guberncula tractare vel moderari.
gobierna, v. veleta.
gobierno: (accin de gobernar) administrtio, onis f Sin: guberntio; procurtio; modertio // (- de un Estado) imprium, ii n.
Sin: summa imprii; rei pblicae rctio, administrtio, procurtio, moderamen (-mnis
n) // (constitucin poltica; forma de gobierno) constittio, onis f. Sin: rgimen
(-mnis n); rei pblicae vel civitatis tempertio, forma, genus (-nris n); rei pblicae
gubernandae (vel moderandae) rtio. Uso: absoluto, domintio; - aristocrtico, imprium aristocrticum; optimtium (vel optimatum) dominatus (-us m) vel arbtrium; - civil,
militar, eclesistico, imprium civile, militare, ecclesisticum; - comunista de Corea
del Norte, rgimen communsticum Corae
Septentrionalis; - constituido, res pblica
constituta; - demaggico, multitudinis dominatus vel imprium; - democrtico, imprium democrticum, populare, ppuli; cvitas
(vel rtio, vel res pblica) popularis; - desptico, imprium despticum; - espaol, rgimen hispnicum; - federal de Alemania,
Germniae rgimen foederale; - monrquico,
imprium monrchicum; dominatus rgius;
regale genus civitatis; genus rgiae civitatis;
- oligrquico, oligrchicus dominatus; paucorum imprium, domintio, potntia; - personal, singulare imprium; - provisional,
rgimen temporrium; - republicano, res pblica; - tirnico, unus dominatus; - de Gran
Bretaa, administrtio britnnica, - del
Japn, rgimen Iapniae vel iapnicum;
cambio de -, commuttio rei pblicae // (conjunto de los ministros superiores de un Estado) gubernatores, um mpl. Sin: rei
pblicae moderatores vel rectores; summi rei
pblicae moderatores; qui rei pblicae praesunt; qui rei pblicae (vel rem pblicam) moderantur; qui civitatis imprium btinent; qui
summam imprii in civitate btinent; qui clavum rei pblicae tenent // jefe de -, praepsitus regmini // sede del -, sedes (-is f)
regminis. Sin: aedifcium regminis.
gobio: gbius, ii m; gbio, onis m.
golfillo, v. pilluelo.
golfo: (parte del mar que penetra en la tierra) sinus, us m. Sin: incurvum litus (-tris
n). Uso: - Prsico, Sinus Prsicus; - de Mxico, Sinus Mexicanus // (pilluelo) v. esta
voz.
goliardesco: golirdicus, a, um. Sin: goliardorum (gen). Uso: poesas -, crmina goliar-
500
gndola
dorum.
gomosidad: gumminosa vel cumminosa natura. Sin: gmmea fcies; cummatus humor.
gomoso: (de la naturaleza de la goma) gummosus vel cummosus, a, um. Sin: cmmeus;
cumminosus; glutinosus; viscosus // (petimetre) v. esta voz.
501
gondolero
gonfalonier, v. confalonier.
gorgoritear, v. gorjear.
gorgorito, v. gorjeo.
gorra: pleus, i m; pleum, i n (para hombres); mitella, ae f (para mujeres). Sin: captulum, i n; cpitis tgimen (-mnis n). Uso: de lana, lneus apex (pcis m); - de pelo, de
piel, con pelo, pleus vel ptasus pellceus;
galerus vel galerum; - de plato, pleus planus;
- con visera, galerus, i m vel galerum, i n;
pleus cum proiectura // cubierto con la -, con
la - puesta, galeritus, a, um.
502
grada
Sin: pileorum rtifex; galerorum pifex //
(que vende gorras) pileorum vel galerorum
vnditor.
gorrita o gorrito: pilolus, i m. Sin: galerculum, i n.
gorro: pleus, i m; pleum, i n. Sin: apex, picis m. Uso: - cataln, pleus cataloniensis; frigio, apex phrgius; - vasco, pleus vascnicus; - de dormir, pleum nocturnum.
gtico: gthicus, a, um. Uso: arte -, ars gthica; caracteres -, ltterae gthicae; escritura
-, scriptura gthica; iglesia -, gothica ecclsia, lengua -, lingua gthica; sermo gthicus.
gourmet, v. gastrnomo.
grphia.
gracia: la - de Dios, divina grtia. Uso: accin de gracias, gratiarum ctio; por - obtenida, voti sui compos factus; dar gracias por
algo, grates gere; grtias (mximas) gere
licui pro liqua re; gracias!, grtias tibi (vel
vobis)!; grtias (tibi vel vobis ago); muchas
-!, grtias plrimas (tibi vel vobis ago)!
503
gradacin
gradus // (cada uno de los bancos escalonados de un anfiteatro) cveae subsllium //
(especie de rastro) crates vel cratis (-is f)
(dentata). Sin: (h)irpex, pcis m; occa; rastrum.
504
grajo
(que posee ttulo acadmico) gradu (acadmico) ornatus vel exornatus, decoratus, preditus, potitus. Uso: - en filosofa, in
philosphia doctoris gradu ornatus; in philosphia doctor renuntiatus.
gradual: gradualis vel gradalis, e. Uso: salmos -, graduales psalmi; cntica grduum vel
ascensionum.
gradualmente: modo graduali. Sin: gradatim; per gradus; pedetemptim vel pedetentim.
grafmetro: graphmetrum, i n.
grajo: grculus, i m.
505
grama
grama: gramen, mnis n. Sin: agropyrum.
gramfono: grammphonum sive -mophnum, i n; grammophnium, ii n. Uso: - porttil, grammphonum porttile vel portbile;
de -, grammophnicus.
gramola, v. radiola.
grampa, v. grapa.
granada: (proyectil) granata, ae f. Sin: pyrbolus granatus; pyrbolum granatum. Uso: de mano, granata manu missa; granata ma-
506
gravedad
nite; ex lpide granoso vel granato) factum //
fig, de - (firme, constante, tenaz) firmus, a,
um. Sin: constans; tenax, persevrans // fig,
de - (duro, rgido, cruel) durus, a, um. Sin:
rgidus; acerbus; severus; lapdeus; silceus.
Uso: corazn de -, cor granticum; cor slice
concretum; tener un corazn de -, cor granticum habere; pectus silceum habere.
granizada: grando copiosa. Sin: copiosa plvia glacialis // (bebida) nivata (vel glida)
sorbtio granosa. Sin: glidum dulce granosum.
grano: - de maz, zeae granum // Med tubrculum, i n. Sin: excrescntia, ium npl.
vinum adustum vel sublimatum. Uso: una copita de -, vitalis aquae sorbtio vel haustus //
(gancho de hierro u otro metal que sirve para
unir o sujetar dos piezas) uncinus, i m. Sin:
fbula (broche). Uso: - pequea de metal, de
hierro, uncnulus metllicus, frreus; - de papeles, chartarum fibcula; sujetar pginas
con grapas, pginas fibulare vel infibulare.
grapadora: uncinatrium, ii n.
grasera: uncti stillantis collectculum vel receptculum. Sin: alvolus gratculae subiectus.
gratitud: gratitudo, dnis f. Sin: gratus nimus; grata voluntas; grata benefcii (vel beneficiorum) memria; memor beneficiorum
nimus.
gratuidad: gratutas, atis f.
507
gravitacin
tre de la atraccin universal) vis attractiva.
Uso: fuerza de - de Jpiter, vis Iovis attractiva; ley de -, gravitatis lex; fig, ser el centro
de - de una cosa, quasi pondus alicius rei
esse.
gravitacin: (efecto de la atraccin universal de unos cuerpos sobre otros y origen de la
gravedad) gravittio, onis f. Sin: vis gravitatis; vis et grvitas; nutus, us m; pondus, dris
n; gravitatis contntio; nutus et pondus; grvitas et pondus. Uso: ley de la - universal, lex
gravitationis universalis.
Greenpeace: sodlitas oecolgica Greenpeace. Sin: sodlitas, nglico nmine Greenpeace appellata; Pax vridis. Uso: seguidor
de la asociacin -, sectator Pacis vridis.
griego: graecus, a, um. Uso: - cristiano (lengua), grecitas christiana; - ortodoxo (quien
profesa la doctrina de la Iglesia ortodoxa
griega), Ecclsiae graecae orthodoxae sodalis.
grieta: fissura, ae f. Sin: rima; hiatus, us m.
Uso: - de glaciar, glaciatae molis hiatus.
grifo: epitnium vel epitnion, ii n. Sin: epistmium; mamilla. Uso: - doble, bina epitnia.
grifn: gripus, i m.
grilla: (hembra del grillo) grilli vel grylli fmina . Uso: esa es - !, nugas dicis!; ineptis!
grillo: grillus vel gryllus, i m.
508
guante
gris: hydrgenum carburatum vel subterrneum. Sin: gsium subterrneum. Uso: explosin de -, gsii subterrnei displsio.
grito: clamor, oris m. Sin: vox, vocis f; vocifertio. Uso: - de dolor, eiulatus, us m // fig,
el ltimo - (= la ltima moda), ltimum elegntiae. Sin: clamor supremus.
globus; manpulus; turma; consocitio (- social); - deportivos, coetus ludicrorum certminum; - electrgeno, machinamentum
electrgenum; machinamentum elctridem
(vel electricitatem, vel vim elctricam) xcitans vel gnerans; - de extremistas, grex extremistarum; - familiar, globus familiaris; fotogrfico, nonnulli photogrphice expressi
mpl; - homogneos de fieles, fideles eiusdem
rdinis et condicionis; - internacionales de
auxiliadores, internationales coetus auxiliatorum; - palestino Hamas , Palaestinorum
consocitio, quae est Hamas; - parlamentario, pars legatorum populrium; - sanguneo,
snguinis genus (-nris n); - de trabajo, coetus (-us m) operatrius.
grupsculo: glbulus, i m. Sin: tnues partes
fpl.
guadaa: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso : para cortar el heno, falx faenria vel fenria ;
fabricante de guadaas, falcrius, ii m; v.
hoz.
guadaero: faenseca vel fenseca, ae m; fenisex vel fnisex, -scis vel -scis m.
509
guantera
guantera: digitabulria theca.
guantero: (el que hace guantes) digitabulrius, ii m. Sin: digitabulorum vel chirotecarum pifex (-fcis m); qui digitbula facit //
(el que los vende) digitabulorum vnditor vel
mercator.
guarda: (persona) custos, odis m. Sin: defensor; protector; servator; titor. Uso: - forestal, silvarum custos; - de caza, (pblicus)
venationis custos; - de frontera, miles limitneus // (accin de guardar, conservar o defender) tutela, ae f. Sin: conservtio;
praesdium.
guardabarrera: curator valli. Sin: ferrivirius custos (-odis m).
guardaespaldas: stipator, oris m. Sin: crporis custos, protector, stipator; vlidus protector.
guardafango, v. guardabarros.
guardapolvo: (especie de abrigo de tela ligera) cinctus, us m. Sin: cinctculus, i m; epitgium pulverrium vel pulvreum; vestitus
scholaris.
guardarropa: (armario para la ropa) vestirium, ii n Sin: armrium; vestiria arca // (sujeto destinado para cuidar de la oficina en
que se guardan las ropas) vestspicus, i m.
Sin: vestplicus; vstiplex (-plcis m); vstium custos; adiutor a veste, servus vstium
custos; adiutor a veste; fmulus a supellctile.
guardasellos: pblicus obsignator. Sin:
sphrgidum custos.
510
guerra
(-arum fpl) (de da y de noche). Uso: - caminera, mlites viatrii; - campestre, agrorum
custodes; - carcelera, de prisiones, crceris
custodes; - costanera, mlites ltoris custodes;
mlites custdiae (vel tutelae) ltoris addicti;
- fronteriza, custodes fnium; limitnei mlites; - marina, classirii mlites; - municipal,
custodes municipales vel pblici; vgiles civitatis; civitatis custodes; excbiae urbanae; Noble, Pontficis cohors (-ortis f) noblium;
custodum crporis noblium cohors; cohors
noblium custodum crporis Pontficis; - Palatina, Custdia vel Cohors palatina; Palatina
cohors honorria; Palatini mlites honorrii; real, del rey, cohors rgia; - Suiza, Pontifcia
Cohors Helvtica; pontifcia Helvetiorum cohors; praetoriana Helvetiorum cohors; pontificales praetoriani; - de corps, stipatores,
satllites; custodes crporis; protectores lteris; cuerpo de -, vgilans praesdium; - de Finanzas, mlites aerriae rei tuendae; montar
la -, excbias suscpere // (puesto de -) sttio,
onis f. Sin: mlitum sttio; statincula mlitum. Uso: estar de -, stationem gere; in statinibus esse; stationrius miles sum //
(agente de polica, de seguridad o de orden
pblico) - civil, v. gendarme; - forestal, salturius, ii m; silvarum custos vel titor; - municipal, custos municipalis; - urbano, vigil
urbanus; - Noble, nbilis custos crporis Pontficis; protector sacri lteris Pontficis; - Palatino, Palatinus miles honorrius; - real,
appritor; - suizo, helvtius miles ( vel excbitor); - de corps, satelles, -ltis m; protector;
stipator; stipator crporis // (cautela, precaucin) cautela, ae f. Sin: cautio, onis f. Uso:
estar en - contra alguien o algo, cavere liquem vel ab liquo, liquid vel ab liqua re.
instrere.
guarnicin: (lo que se pone para adornar algunas cosas) ornamentum, i n // (engaste)
pala, ae f // (tropa que defiende una plaza)
praesdium stativum. Sin: praesidirii vel stationarii mlites; custodes; custdia; defensores. Uso: pequea -, praesidolum; dejar una
-, praesdium relnquere; disponer guarniciones en varios lugares, praesdia dispnere;
estar de -, in praesdio esse; in praesdio
collocatum esse; poner una -, (in ppido)
praesdium pnere, collocare, constitere;
(urbi) praesdium impnere; reforzar la -,
praesdium confirmare; praesdium mairibus cpiis firmare; sacar la -, praesdium (ex
urbe) dedcere vel abdcere // (arreos de caballo) arma vel ornamenta equstria. Sin:
stramenta, orum npl.
guarnicionar: munire. Sin: circumfirmare.
guarnicionera: (sitio donde se hacen guarniciones para las caballeras) officina ephippiria // (sitio donde se venden) ephippirii
taberna.
guarnicionero: ephippirius, ii m.
guata: bombcium, ii n.
511
guerrera
tum; - civil, bellum domsticum, intestinum,
civile; - civil de exterminio, internecivum
bellum civile vel intestinum; - europea,
bellum Europaeum; - fra, bellum frgidum;
bellum incruentum; bellum non armis bellatum; pax smilis bello; terror belli mnibus
impendens; - mundial, bellum mundanum,
mundiale, universale, pancsmium; bellum
totus orbis; bellum mnium gntium; primera - mundial, prius vel primum bellum
mundanum; segunda - mundial, postrius vel
alterum bellum pancsmium; secundum
bellum mundanum; secundum totus orbis
bellum; - relmpago, bellum celrrimum;
bellum flminis more; bellum fulmneum;
- santa, bellum sanctum; islmicum bellum
sacrum; - total, bellum totale; - verdadera,
veri nminis bellum // - contra los terroristas, bellum contra terroristas; - de independencia, bellum restituendae ptriae; bellum
liberandae ptriae; - de liberacin, bellum liberationis; - de posiciones o de trincheras,
bellum stativum; - de religin, bellum religionis caus susceptum // partidario de la -,
belli instigator, incitator, excitator, fautor,
suasor, provocator, suscitator.
guerrera: (chaqueta ordinaria que llevan los
militares cuando trabajan o estn en el
frente) tnica campestris.
guerrero: belligerator, oris m.
guerrilla: bellum tectum, clandestinum, concursatrium, incompsitum, inordinatum, dispersum, dolosum, fraudulentum, non
legtimum; bellum dolis insidiisque gestum.
Sin: concurstio; excrsio; insdiae (-arum fpl);
velitationes, um fpl. Uso: pelear en guerrillas,
concrrere; clandestinum bellum grere; ex
occulto insidiari et dispersos circumvenire.
guerrillero: excursor, oris m. Sin: concursator; procursator; bellator tectus, solutus, clandestinus; clandestinus miles; non legtimus
guillotina: (mquina inventada para decapitar a reos de muerte) guillotina, ae f. Sin: mchina decollatria; guillotiniana mchina;
securis (-is f) letalis vel mortfera. Uso: cuchilla de la -, guillotinae securis; ferrum
damnatis decollandis; suplicio de la -, guillotinianum supplcium; ajusticiar, ejecutar con
la -, v. guillotinar // (mquina de cortar
papel) guillotina. Sin: securis delbens;
instrumentum sectrium.
guillotinar: (decapitar con la guillotina) securi mortfera occdere. Sin: liquem guillotinian mchin plctere, necare; liquem
512
Guyana
guillotiniano supplcio necare; alicius caput
mchin detruncare; guillotinae securi alicius (vel licui) caput praecdere, secare;
guillotinian mchin supplcium smere de
liquo; condenar a la -, guillotiniano supplcio liquem multare // (Impr, cortar papel
con la -) (chartam) guillotin secare.
guinda: amarenum, i n. Sin: subamarum crasum; pruni crasi fructus. Uso: jarabe
hecho con zumo de guindas, liquamen
(-mnis n) amarnicum; - garrafal, crasum
marascum; vino de guindas garrafales, marascum, i n.
guindo: - griego, garrafal, crasus marasca.
// sust
513
conclave lecti snguli; conclave unus lecti; doble, conclave binorum (vel duorum) lectorum; - con (o sin) ducha, conclave cum (vel
sine) lavacro plvio; - para hespedes, hospitculum; hosptium; hospitale cubculum;
precio de la -, prtium habitationis.
habitculo: habitculum, i n.
habitado: habitatus, a, um.
514
haragn
nis, is f; ferrum bipenne // (vela) creus, i m.
hacheta: ascola, ae f.
hachs: hasisum, i n. Sin: sucus (-i m) cannbinus; ndicum soporferum (-i n).
hamaca: hamaca, ae f. Sin: bainula; lctulus vel grabtulus pnsilis, suspensus; cubile
pnsile vel suspensum; matta pnsilis; strea
pnsilis vel suspensa.
hamburguesa: iscium hamburgense. Sin:
pulpamen (-mnis n) hambrgicum.
handball: follis manualis.
hagigrafo: hagigraphus, i m.
515
harakiri
harakiri o haraquiri: harakrium, ii n. Sin:
ventris lacertio; voluntria scssio ventris;
mors iapnico more sibi conscta. Uso: practicar el -, ventrem sibi confdere, transfdere, transverberare; mortem iapnico more
sibi conscscere.
hard rock: grvior msica metllica.
harmonio, v. armonio.
harpa, v. arpa.
hasta: - luego!, vale!; te tinam mox revisam!; inter nos revideamus!; - la vista!,
vale!; - maana!, in crstinum!; in psterum!; - pronto!, mox te (vel vos) videbo!.
hechicera, v. brujera.
hechicero, v. brujo.
516
heladero
hechura: (accin y efecto de hacer) formtio
vel conformtio, onis f. Sin: conditura, ae f;
tracttio; plasmtio.
hectmetro: hecatmetrum vel hectmetrum, i n. Sin: centum metra. Uso: - cuadrado, hecatmetrum quadratum; decem
mlia metrorum quadratorum.
hectovatio: hecatovtium, ii n. Sin: hecantovatt indecl; centum vatt; hecatowattum.
heladera: taberna refrigeratria. Sin: gelidarum sorbitionum taberna; potionum gelidarum (vel gelatarum) taberna.
517
helado
Sin: sorbitionum gelatarum (vel gelidarum,
vel nivatarum) vnditor.
heliografa: (descripcin del sol) heliogrphia sive -grapha, ae f. Sin: solis descrptio
// (fotografa de este astro) solis photogrphia. Sin: photogrphica solis imago // (arte
de fijar la imagen luminosa) heliogrphia, ae
f. Sin: ars (artis f) heliogrphicae imginis
imprimendae, exprimendae, pingendae; ars
heliogrphicam imginem imprimendi, exprimendi, pingendi // (sistema de transmisin
de seales por medio del heligrafo) heliogrphia, ae f. Sin: ars signa heligrapho mittendi, transmittendi; heliographicorum
signorum ars.
heligrafo: heligraphum, i n; heliogrphium,
ii n.
518
hematopoiesis
modynmice, es f. Sin: haemadynmica disciplina, doctrina, scintia.
hemadinamometra: haemadynamomtria
sive -metra, ae f.
helimetro: helimetrum, i n.
hemadinammetro: haemadynammetrum,
i n. Sin: instrumentum snguinis pressioni
metiendae; instrumentum snguinis prssui
metiendo.
helioscopio: helioscpium, ii n.
helioterapia: heliotherapa, ae f. Sin: heliotheraputica, ae f; heliotheraputice, es f.; heliotheraputica curtio; solaris curtio;
curtio solis calore adhbito.
heliotropismo: heliotropismus, i m.
helmintlogo: helminthlogus, i m.
hemadromgrafo: haemadromgraphum, i
n.
hematemesis: haematmesis, -is f. Sin: snguinis (vel sanguneus) vmitus (-us m); snguinis (vel sangunea) vomtio (-onis f).
hemtico: haemticus, a, um. Sin: sanguneus; snguinis (gen).
hemate: ruber snguinis glbulus.
519
hematopoytico
hemisfrico: hemisphericus, a, um.
520
hereja
tum.
heptico: (que padece del hgado) hepatirius, a, um. Sin: iecinerosus, iecinorosus; iecorosus; iecoralis; iecorticus // (relativo al
hgado) hepticus, a, um. Sin: hepatirius;
hepatrius; ad hepar (-tis n) ttinens.
herbolario: (el que se dedica a recoger hierbas para venderlas) herbarum medicarum
collector (-oris m) // (el que vende hierbas
medicinales) herbrius, ii m. Sin: herbarum
vnditor; herbarum medicarum vnditor //
(tienda donde se venden hierbas medicinales) herbria, ae f. Sin: herbria taberna; herbarum medicarum taberna // (herbario,
coleccin de plantas) herbarum medicarum
collctio.
herboristera, v. herbolario (tienda).
herboso: hrbidus, a, um.
521
herencia
aberrans; dssidens de religione opnio; falsa
in fide opnio // (fig, opinin absurda) prava
opnio. Sin: gravis error.
herencia: herditas, atis f. Uso: - cultural
mundial, culturalis herditas mundana; entregar algo por -, liquid hereditate trdere.
hermana: (religiosa) soror, oris f. Sin: mnacha, ae f; virgo, gnis f; virgo sacrata; soror
sanctimonialis.Uso: - enfermera, soror infirmria; - Misioneras de la Sagrada Familia,
Sorores Missionriae a Sancta Famlia.
hermandad: (parentesco entre dos hermanos) germnitas, atis f // (fig, amistad ntima;
unin de voluntades) fraterna necessitudo
(-dnis f) // (cofrada) v. esta voz.
hermano: frater, tris m. Uso: - siameses, fratres gmini siamenses // (religioso) frater, tris
m. Uso: - clrigo, frater clricus; - lego, frater
laicus.
hermtico: (perfectamente cerrado) hermticus, a, um. Sin: obturatus; obstructus; artssime clausus // (fig, impenetrable, cerrado)
hermticus. Sin: obscurus; abscnditus. Uso:
discurso -, ortio hermtica; literatura -, litteratura hermtica.
hermetismo: hermetismus, i m. Sin: obscritas.
hernia: hrnia, ae f. Uso: - abdominal, v. enterocele; - estrangulada, hrnia implcita; de corazn, v. cardiocele.
herniario: hernialis, e.
522
heterogneo
remdium vel medicamentum praesentssimum.
hertziano, v. herciano.
herramienta: ferramentum, i n.
heterocigoto: heteroxygotum, i n.
523
heterogenia
heterogenia: heterognesis, -is f. Sin: diversa
gnesis.
hialita: hyaltes, ae m.
heteromorfismo: heteromorphismus, i m.
Sin: facultas diversas suscipiendi formas.
hez: faex, faecis f (en sentido propio y figurado). Uso: - del pueblo, faex ppuli; - de la
sociedad, sordidssimi hmines.
hialografa: (arte de grabar el cristal) hyalogrphia sive -grapha, ae f. Sin: hyalogrphica ars; ars pingendi vitrum vel crystallum
// (pintura sobre placa de vidrio o cristal)
pictura in vitro vel in crystallo. Sin: pictum
vitrum vel crystallum.
hialgrafo: hyalgraphum, i n.
524
hidrodinmico
hibridacin: hybridtio, onis f. Sin: hybridistio; gnerum mixtura.
hibridismo: hybridismus, i m. Sin: genus
(-nris n) mixtum.
hidrato: hydratum, i n.
hidrulica: (parte de la mecnica, que estudia el equilibrio y el movimiento de los fluidos) hydrulica, ae f. Sin: hydrulica
doctrina, disciplina, scintia // (arte de conducir, contener, elevar y aprovechar las
aguas corrientes) hydrulica, ae f. Sin: ars
(artis f) hydrulica.
hidrulico: adj hydrulicus, a, um // (persona que se dedica a la hidrulica) hydrulicus, i m. Sin: aqurius; artis hydrulicae
peritus.
hidrocele: hydrocle, es f.
hidroclorato: hydrochloratum, i n.
hidrodinmica: hydrodynmica, ae f;
hydrodynmice, es f. Sin: scintia hydrodynmica; doctrina de aquarum mtibus; disciplina aquarum metiendis mtibus.
525
hidroelctrico
hidroelctrico: hydrolctricus, a, um.
hidrofosfato: hydrophosphatum, i n.
526
hierticamente
hidromana: hydromnia sive -mana, ae f.
hidromel o hidromiel: hydrmeli, tis n; hdromel, ellis n. Sin: mulsum; aqua mulsa.
hidropesa: hydrpisis, is f. Sin: hydropismus; hydrops, pis (ac -em, vel -en, vel -a)
m.
speculatrium;
instrumentum.
speculatrium
aquarum
hidrotermal: hydrothermalis, e.
hidrxido: hydrxydum, i n.
hiedra: hdera, ae f.
hiena: hyaena, ae f.
527
hiertico
hiertico: hierticus, a, um // fig gravis;
sollemnis.
hietometra, v. pluviometra.
higrgrafo: hygrgraphum, i n.
hietmetro, v. pluvimetro.
high school: americanum lycaeum. Sin: provctior (vel progrssior, vel superior) schola.
higroscopio: hygroscpium, ii n.
528
hincha
higuera: arbor fics vel fici. Sin: arbor ficlnea.
hilo: filum, i n. Uso: - elctrico, filum elctricum; funculus elctricus; ahneum vel aneum filum elctridem ferens; - metlico,
filum metllicum; - telefnico, filum telephnicum; del otro extremo del -, ex ltero ahneo extremo filo; - de algodn, gosspii vel
xlini filum; - de caa de pescar, lnea, ae f;
- de la corriente elctrica, filum fluenti elctrici; - de lana, lanae vel lneum filum; - de
lino, lini vel lnteum filum; - de nailon, filum
nailnicum; - de seda, filum bombcinum;
sin hilos, sine filis; nullis filis // (chorro muy
delgado y sutil de un lquido) filum, i n. Uso:
- de agua, filum profluentis aquae // (continuacin o serie del discurso) orationis filum.
Sin: argumentandi filum. Uso: - conductor
de la presente reflexin, harum cogitationum
propsitum; cortar el - del discurso, orationem praecdere; perder el -, a propsito deflctere; longe a propsito deflectere; lngius
abire; retomemos el -, ad propsitum revertamur; ad id revertamur, unde devrtimus; ad
id redeamus, unde digressi sumus; segn el conductor, secundum directrias normas //
fig, pender de un -, tenui filo pendere; dmodum tnui filo suspensum esse.
hilozosmo: hylozosmus, i m.
himno: hymnus, i m; hymnum, i n. Sin: cnticum; carmen; cantus, us m. Uso: - internacional, hymnus internationalis; communis
natinibus hymnus; - nacional, cnticum nationale; nationis carmen; ptrium hymnum; cantar (en conjunto) el - nacional, ptrium
hymnum concnere; nationis carmen decantare.
529
hinchada
ser un -, stdiis ludi inflammari; ser - de un
equipo, licui manpulo (vel gmini) lusrio
(vel licui acii lusriae) favere // fig assentator, oris m. Sin: fautor; favens.
hinchada: thyphosorum (vel aestuntium)
turba, multitudo, nmerus. Sin: fautores; aestuosi, aestuosssimi.
hinduismo: hindusmus, i m.
hiperclorhdrico: hyperchlorhdricus, a,
um.
hiniesta, v. retama.
hiplage: hypllage, es f.
530
hipnotista
hiperhidrosis: hyperhydrsis, -is f. Sin:
nmia sudtio; nmium sudoris proflvium.
hipiatra: hippiatrus, i m.
Sin:
hipertensin: hypertnsio, onis f. Sin: frequntior snguinis fluxus (-us m); nmius
snguinis pressus (-us m).
hpico: hppicus, a, um. Sin: equrius (relativo a los caballos); equester, tris, tre; equinus (relativo a la hpica). Uso: concurso -,
certamen equestre; cursus equorum; equria,
-ium vel -orum npl.
hipismo: (conjunto de conocimientos relativos a la cra y educacin del caballo) hppice, es f. Sin: equittio; equitandi ars //
(deporte hpico) equestres exercitationes, v.
hpico (concurso).
hipnosis: hypnsis, -is f. Sin: somnus hypnticus; sopor artificiose inductus.
hipnoterapia: hypnotherapa, ae f.
hipntico: hypnticus, a, um. Sin: ad hypnosim prtinens // sust soporferum (vel somnferum, vel somnficum) medicamentum.
531
hipnotizable
tismo) hypnotista, ae m. Sin: hypnotismi peritus, cultor, studiosus // (persona que defiende el hipnotismo) hypnotista, ae m. Sin:
hypnotismi fautor vel defensor // (persona
que escribe sobre el hipnotismo) hipnotista,
ae m. Sin: qui (vel quae) de hypnotismo scribit.
hipnotizable: hypnotizbilis, e. Sin: sopbilis, e; hypntico artifcio soporbilis; arte
quadam sopbilis.
hipnotizacin: hypnotiztio, onis f.
hipnotizar: hypnotizare. Sin: sopire; hypntice sopire; hypntica arte sopire; hypntico
artifcio liquem sopire vel soporare // fig
allcere; fascinare; rpere; visu fascinare.
hipoacidez, v. hipoclorhidria.
hipocardia: hypocrdia, ae f.
hipocentro: hypocentrum, i n.
hipocondra: hypochondra, ae f. Sin: affctio (-onis f) hypochondraca; morbus hypocondracus; melanchola; melanchlicus
umor; atra bilis (-is f).
hipodermoclisis: hypodermoclysis, is f.
hipodroma: hippodrmia, ae f.
532
hipotecario
hipdromo: hippdromos vel hippdromus,
i m. Sin: currculum; equorum stdium vel
circus.
hipfisis: hypphysis, -is f. Sin: glndula pituitria vel pituitosa.
hipogeo: (sepulcro subterrneo de los antiguos) hypogum vel hypogaeum , i n // (capilla o edificio subterrneo) hypogum, i n.
Sin: subterrneum; crypta; locus sub terra excavatus.
hipoglicemia o hipoglucemia: hypoglychemia sive -chaema, ae f.
hipmanes: hippmanes, is n.
hipomntica: hippomntica, ae f.
hipopepsia: hypoppsia, ae f.
hipotecar: (asegurar con hipoteca) pignerare vel pignerari; pignorare vel pignorari.
Sin: pgnori dare vel oppnere liquid; hypothecae dare // (someter a la hipoteca) obligare. Sin: pgnori obligare; hypothec
gravare; obligare liquid hypothecae nmine.
hipotecario: hypothecrius, ii m. Sin: pigneratcius vel pignoratcius; ad pignus prtinens; ad hypothecam ttinens. Uso: acreedor
-, hypothecrius (pigneratcius, vel pignoratcius) crditor.
533
hipotensin
hipotensin: hypotnsio, onis f. Sin: hypotona; mnima pressura.
hipotenusa: hypotenusa, ae f.
hiptesis: hypthesis, is (ac -im) f. Sin: suppostio; coniectura; opnio; opintio; fctio;
casus fictus; opinatus, us m. Uso: - fantstica,
commentcium quiddam; vanas -, sentntiae
commentciae vel ftiles; enunciar una -,
hypthesim enuntiare; hacer una -, concere;
coniectare; fngere; putare; hacer una acerca de algo, de liqua re coniectare; coniecturam fcere de liqua re; hacer una - a
base de algo, coniecturam fcere ex liqua
re; coniecturam alicius rei cpere ex (vel de)
liqua re; fundarse en una -, coniectur niti;
tu - es inadmisible, id quod assumis concedi
nullo modo potest.
hipotticamente: hypothtice. Sin: condicionliter; per hypthesim; coniectura. Uso: expresado -, hypothtice elatus.
hipottico: hypothticus, a, um. Sin: condicionalis; coniectualis; coniecturalis; possbilis; opinbilis (opinable), commentcius
(imaginario), coniectus (fundado en hiptesis).
hipotiposis: hypotypsis, os f. Sin: evidntia; subictio sub aspectum vel sub culos.
hipotona: hypotona, ae f.
hipsomtricamente: hypsomtrice.
histrico: (relativo al tero) ad terum prtinens. Sin: teri (gen) // (relativo al histerismo) hystricus, a, um. Sin: furiosus.
histerismo: hysterismus, i m. Sin: hystricus
furor (-oris m).
534
hodmetro
histerotocotomia, v. histerotoma.
historicismo: historicismus, i m.
histrico: histricus, a, um.
535
hogar
hogar: (sitio donde se enciende lumbre)
focus vel fculus, i m. Sin: caminus; lar, laris
m. Uso: estar sentado junto al -, ad focum sedere // (fig, casa privada, familia) lar, laris m.
Sin: domus (-us f); domiclium. Uso: - domstico, lar familiaris; dejar el - domstico,
larem desrere; larem familiarem suum relnquere; volver al propio -, ad larem suum reverti vel redire.
hogaza: placenta, ae f. Sin: libum; foccia;
foccium; foccius.
hoja: (parte terminal de los vegetales) flium, ii n // (ptalo) (floris) flium, ii n // (cuchilla) lmina, ae f. Uso: - de navaja,
novculae lmina; - de afeitar, lmina (vel
lamella, vel lamllula) rasria vel tonsria //
(lmina delgada de metal, madera u otra materia) lmina, ae f. Sin: brctea sive brttea.
Uso: - metlica, charta, ae f; - de plata, lmina argntea; - de plomo, charta plmbea;
aplicar una - de oro a algo, brcte ure liquid sublnere // (- de papel) pgina, ae f.
Sin: charta; plgula; chartae plgula. Uso: volantes, volitantes pginae // - de puerta,
valva, ae f vel valvae, arum. Sin: valvata foris
// fig, temblar como la - en el rbol, toto crpore trmere; totum trmere et horrere; no se
mueve la - en el rbol sin la voluntad del
Seor, mnia Dei nutu ac potestate administrantur.
hojalatero: bracterius, ii m. Sin: plumbrius, ii m; rtifex (-fcis m) plumbrius; stagnator vel stannator.
hojaldre: artolganus, i m.
holands: adj hollandus, a , um. Sin: nederlandus ; hollandiensis, nederlandiensis, nederlndicus // sust Hollandus, i m. Sin:
Nederlandus, i m ; Hollandiensis, is m; Nederlandiensis, is m; Nederlndicus, i m //
(idioma -) nederlndica vel hollndica lingua.
Uso: hablar en -, nederlndice loqui.
holgazn: homo deses (dsidis), desidiosus,
iners (-ertis), otiosus, piger, ignavus.
holocausto: (sacrificio religioso) holocaustum, i n. Sin: holocautoma, tis n // (gran matanza de seres humanos) occdio, onis f.
holocristalino: holocrystllinus, a, um.
holodrico: holohdricus, a, um.
holoedro: holohedrum, i n.
holgrafo: adj holgraphus, a, um. Uso: testamento -, testamentum prpria manu scriptum.
hombre: homo, mnis m; vir, viri m. Uso: armado, vir armatus; - blancos, hmines albi
coloris vel albicolores; - estudioso, vir studiosus; - extraordinario, homo extraordin-
536
homogneamente
rius; - fornido, membrudo, homo compacto
et robusto crpore; - intil, intilis homo; jaranero, homo laeticulosus; - letrado, vir
doctus vel litteratus; vir multis ltteris; - negros, nigritae, arum m; hmines nigri coloris
vel atri coloris; - singular (excelente), homo
(ingnio atque nimo) singularis; - solitario,
homo solus vel solitrius, segrex (-grgis) //
- de bien, vir probus et nteger; spectatae integritatis vir; - de Estado, vir rei pblicae regendae scientssimus; - de negocios,
pragmatuta, ae m; homo negotiosus; - de
nieve, simulacrum nivale; - de paja, homo
stramneus; un pobre -, homo bessalis (vel
besalis); baro (-onis m) insulsssimus; homo
trium caunearum; - que se ha levantado por
sus propios esfuerzos, homo suo Marte elatus.
hombrera: (adorno en la parte correspondiente al hombro) insigne umerale.
hombra de bien, v. probidad.
homrico: homricus, a, um. Sin: ad Homerum spectans. Uso: estilo -, stilus homricus;
cuestin -, questio homrica.
homila: homlia, ae f. Sin: praedictio; cntio sacra; sacra ortio, sermocintio. Uso: cclicas: de adviento, navideas, cuaresmales, pascuales, pentecostales, homliae cclicae:
adventuales,
natalciae,
quadragesimales, paschales, pentecostales; radiada, homlia radiophnica; hacer la -,
homliam habere vel proferre.
homeognesis: homoeognesis, is f.
homegrafo: homoegraphum, i n.
537
homogeneidad
riter.
homogneo: homogneus, a, um. Sin: cngener, ris; eiusdem gneris; eiusdem naturae; eodem gnere constans; cognatus;
smilis. Uso: colores -, homognei colores;
molculas -, molculae homogneae; sociedades -, societates homogneae.
homgrafo: homgraphus, a, um. Sin: iisdem ltteris scriptus.
homonimia: homonmia sive -nyma, ae f.
homnimo: homnymus, a, um. Sin: cognminis, e; eiusdem nminis; idem nomen habens; eodem nmine vel eadem appellatione
(abl de cualidad). Uso: ciudades -, cognmines urbes; es su -, eodem atque ipse (vel quo
ipse) nmine appellatur.
homosexual: adj homosexualis, e. Uso: inclinacin -, inclintio vel proclvitas homosexualis; reprimir la inclinacin -,
inclinationem homosexualem compscere //
sust homosexualis, is m. Sin: paedicator; sodomita, ae m; vir homosexualis.
homosexualidad: homosexulitas, atis f.
Sin: paedictio; sodmia sive -doma.
homnculo: homullus, i m.
honorario: adj honorrius, a, um. Sin: ornamentrius. Uso: cannigo -, cannicus honorrius vel ornamentrius // (estipendio,
remuneracin) honorrium, ii n. Sin: salrium, ii n.
hopa: (especie de vestidura) abolla, ae f.
hora: hra, ae f. Uso: un cuarto de -, quadrans, antis m; media -, semihora; semis indecl.; hora dimdia;
dimdium horae
sptium; tres cuartos de -, dodrans, antis m;
- y media, sesquihora; media - despus, semihora post; tres - despus, tribus horis post;
durante tres -, per tres horas; por -, horalis, e;
un quaque hor; sngulis horis; in sngulas
horas; por media -, per dimdiam horae partem; per semihoram; por un cuarto de -, per
quadrantem horae; a las 6.15 de la maana,
hora sexta et quadrante ante merdiem (a.
m.); a las 7.45 a.m., antemeridiana hora sptima et dodrante; alrededor de las 8 de la
tarde, crciter horam octavam postmeridianam vel post merdiem (p.m.); a las 16.30 del
538
horca
martes, diei Martis hora sexta dcima et dimdia; a las 12, meridiano tmpore; hora
duodcima; media - antes de medianoche, semihora ante mediam noctem // horas cannicas, horae cannicae; - legal, hora legtima;
hora lege statuta; - local, hora loci prpria;
loci tempus; tempus locale; - pico, - punta,
tempus vel hora mximae frequntiae; - semanales, horae hebdomadales; - solar, hora
solaris; servicio por -, horale ministrium; a
la - convenida, compsit hor; - de clase,
hora institutria; indicar la -, horam indicare;
pagar por -, horalem mercedem dare; preguntar la -, horam interrogare vel inqurere.
qundecim minutis.
Son las 8.50: Est hora octava et quinquaginta
minuta (vel minutae); est hora octava cum
quinquaginta minutis; est hora octava et minuta quinquagsima.
Son las 9 menos diez: Est hora nona demptis
decem minutis.
Son las 8.55: Est hora octava et quinquaginta
quinque minuta (vel minutae); est hora octava cum quinquaginta quinque minutis.
Son las 9 menos 5: est hora nona demptis
quinque minutis.
Faltan 5 minutos para las 9, quinque minuta
(vel minutae) ad horam nonam desunt.
Se puede contestar abreviando; por ej., para
las 8.05: octava et quinque; octava cum quinque, octava et quinta.
horadacin: terebrtio, onis f.
539
horchata
damnare.
horizonte: (lnea que limita la superficie terrestre a que alcanza la vista del observador,
y en la cual parece que se junta el cielo con
la tierra) hrizon, ontis m. Sin: ltima caeli
pars; extrema caeli rgio; extremus caeli
limes (-mtis m); fniens crculus vel orbis
(-is m); aspectus, conspectus, prospectus, us
m. Uso: hasta el ms lejano -, quo longssime
culi conspectum ferunt; - inconmensurables, immensi fines; aparecer en el -, esse in
prospectu; confundirse con el -, in prospects
longinquitatem abire; desaparecer del -, e
conspectu abire vel auferri; desde all se goza
un vasto -, inde longe ac late prospectus est;
otear el -, prospectum ptere; tener ante s un
vasto -, multum prospcere; late vel longe
prospectare, prospcere // (Astron, gran crculo de la esfera celeste formado, en un lugar
dado, por la interseccin de esta esfera y del
plano horizontal) caelum, i n. Uso: un punto
del -, pars caeli; un - cargado de nubes, caelum nebulosum; un - despejado, apertum caelum; un - dilatado, patens caelum // (fig,
conjunto de posibilidades o perspectivas que
se ofrecen en un asunto o materia) orbis;
campus; conspectus, prospectus (-us m);
fines (-ium mpl); trmini (-orum mpl); theatrum; scaena. Uso: - cultural, prospectus cul-
540
hortense
micare intr.
horquilla: (alfiler doblado que sirve para sujetar el cabello) fbula, ae f. Sin: furcilla crinalis; crinalis frcula; mulebris frcula; acus
(-us f) crinalis vel comatoria // (pieza de la
bicicleta en que entra la rueda delantera)
frcula, ae f // (bieldo u horca de agricultura)
frcula sive furcilla, ae f. Sin: fuscina; fuscnula // - para tender la red, ames, mitis m.
horse power, v. caballo.
541
hortensia
hortensia: hortnsia, ae f. Sin: hydrngea
hortnsia.
hortcola, v. hortense.
hospedar: hosptio recpere, excpere, accpere. Sin: recpere; excpere; receptare; receptum dare.
hospedera: hosptium, ii n. Sin: deversrium; hosptium pblicum. Uso: - para forasteros, xenodochum vel xenodochum
542
huevo
inscriptionis.
de los sueldos, operisttium pro paritate mercedum; emprender una - de hambre, indiam
voluntriam suscpere; estar en -, hacer -, ab
pere cessare; opus intermttere vel desrere;
opus vel munus detrectare; pere se slvere
ex compsito vel ex condicto; peras ex condicto desrere vel intermttere; ex condicto a
labore (ab opribus) abstinere; ad laboris cessationem descndere.
huelguista: peris cessator, desertor, intermissor (ex condicto). Sin: operisttii prticeps; operisttium partcipans; ab pere
desertor.
huelgustico: ad operisttium spectans.
hoyuelo: fssula, ae f.
hoz: falx (falcis, gen pl -ium f). Uso: - de segador, falx messria; la - y el martillo, falx et
mlleus.
huelga: (paro) operisttium, ii n. Sin: cesstio, intermssio, desrtio peris; cesstio opficum; ab pere cesstio; in pere cesstio;
peris cesstio ex condicto vel ex compsito;
voluntria opficum cesstio; cssio a labore
e condicto; intermssio perum; detrecttio
operandi. Uso: - general, operisttium generale; operarum (vel operariorum, vel opficum) mnium ab pere cesstio; - poltica,
operarum secssio factiosa; - de hambre, conslium indi vitam finiendi; - por la paridad
543
hugonote
en el -, nodum in scirpo querere (= buscar el
nudo en el junco).
humanidad: (naturaleza humana) humnitas, atis f. Sin: humana natura; hminis vel
hminum natura // (gnero humano) humanum vel hminum genus (-nris n) // (conjunto de todos los hombres) hmines, um
mpl. Sin: humana gens, socetas, commnitas, consrtio; universa hminum consrtio;
universa humana consocitio.
humanista: humanista, ae m. Sin: vir humanitatis studiosus; rtium liberlium cultor vel
studiosus; studiorum humanitatis cultor; rtium humanitatis studiosus; humanarum vel
humaniorum litterarum cultor; elegantiarum
litterarum cultor; stdiis humanitatis et litterarum dditus. Uso: humanistas ciceronianos, humanistae ciceroniani; es un profundo
-, totus est in humanitatis ltteris, disciplinis,
rtibus; papa -, humanista pntifex // (en sentido estricto) latinitatis cultor, qui ab humanitate appellatur. Sin: scriptor qui humanitatis
stdia profitebatur. Uso: los -, qui ab humanitate nomen acceperunt; viri quasi renata
stdia humanitatis professi.
humanstico: humansticus, a, um. Sin: ad
humanismum (ad stdia humanitatis, ad ingenua stdia et artes) prtinens; ad humanas
ltteras ttinens. Uso: educacin -, eductio
humanstica; erudicin -, eruditio humanstica; formacin -, humanstica instittio.
humear: fumare.
544
hypertext
humeral: (pao blanco que se pone sobre los
hombros el sacerdote para tomar la hostia o
el copn) (h)umerale, is n. Sin: superhumerale; superhumerale velum; anaboldium //
adj humeralis, e. Sin: ad (h)merum spectans.
humorstico: (h)umorsticus, a, um. Sin: iocosus; festivus; salsus. Uso: diario -, iocosa
vel lpida ephmeris (-dis f); discurso -, festivus sermo; festiva ortio; escritor -, festivus
vel lpidus scriptor; librito -, salsus libellus.
humour: festvitas, atis f. Sin: argtiae vel factiae, arum fpl; urbani vel britnnici sales
mpl.
hngaro: adj hngarus vel hungricus, a,
um. Sin: pannnius // sust Hngarus, i m.
Sin: Pannnius, ii m.
Hungra: Hungria, ae f. Sin: Pannnia.
545
iconoclasta vel iconoclastes, ae m. Sin: iconmachus; sacrarum imginum eversor, fractor, persecutor; qui sanctas imgines delet,
evertit, cnterit.
icngrafo: ichngraphus, i m.
icono o cono: (imagen) icon, nis f. Sin: signum, i n. Uso: la catedral gtica sobresale
como - singular de la ciudad de Colonia, gthica ecclsia cathedralis tamquam signum
singulare exstat urbis Coloniensis // (imagen
sagrada) cona, ae f. Sin: imago sacra, sacrata, sancta; pictura icnica.
iconoclasta: adj iconoclsticus, a, um // sust
iconmaco, v. iconoclasta.
546
idealista
cogitatum. Uso: - genial, luminosa, sollers
consilium; - ingeniosa, cllidum inventum //
(opinin, apreciacin) opnio, onis f. Sin:
sentntia; existimtio. Uso: segn mi -, ut
mea opnio fert; me sentnti // (esquema,
proyecto) lineamenta, orum npl. Sin: rei
adumbrtio vel descrptio
fectus.
iconmetro: iconmetrum, i n.
iconoscopio: iconoscpium, ii n.
iconostasio: iconstasis, -is f.
iconoteca: iconotheca, ae f.
ictiosauro: ichthyosaurus, i m.
ictus: ictus, us m.
idealista: (que profesa el idealismo) idealista, ae m. Sin: idealismi ssecla (-ae m), fautor, professor, sectator // (que idealiza, que se
deja guiar ms por ideales que por conside-
547
idealizado
raciones prcticas) homo utilitati non insrviens. Sin: ab usu vitae abstractus vel aversus; pota // (soador) inanis somniator //
(que va tras un ideal) homo sublimis vel
magnnimus.
idlico: (relativo al idilio) idllicus sive idyllacus, a, um. Sin: buclicus; ad idllium ttinens // (pastoril) pastorale. Uso: vida -,
548
dolo
pastoralis vita // (sumamente placentero o
agradable) amoenus quietusque; suavssimae
simplicitatis plenus // (amoroso) amatrius,
a, um.
idiotez: (falta de desarrollo mental) rustcitas, atis f. Sin: mentis imbecllitas; ingnium
hebes; aspritas agrestis // (fig, falta de inteligencia) v. estupidez.
idiotismo: (modo de hablar propio de una
idolatrar: (adorar dolos) idla clere, adorare, honorare, vereri. Sin: deorum simulacra
clere, venerari, adorare; idolis servire //
(profesar una especie de culto por alguien o
algo) tamquam deum clere; ut idolum admirari, clere, dilgere, venerari; tamquam
vel ut deum clere; liquem pro deo venerari;
cultu paene divino liquem prsequi; quasi
divino cultu liquem clere vel venerari //
(amar excesivamente) liquem (vel liquid)
adamare. Sin: prdite amare; deperire amore
alicius; liquem ardenti amore venerari; liquem in delciis habere; liquem ferre in culis; liquem in sinu gestare.
549
idoneidad
Sin: ficti vel falsi dei simulacrum; fictus vel
commentcius deus // (fig, persona o cosa excesivamente amada) delciae, arum fpl. Sin:
delicolae, arum fpl; amor. Uso: es mi -, est
mihi nice in delciis; eum prae mnibus in
culis fero; is unus mihi mnia est; soy el - de
alguien, liquis me summo amore prosquitur; hbeor ab liquo in delciis; in delciis
sum licui.
igualdad: aequlitas, atis f. Sin: equitas; aequablitas. Uso: - de nimo, equitas nimi; de bienes, bonorum aequtio; - de condiciones, condicionum equitas; - de derecho, aequtio iuris; - de sentimientos, nimi
aequlitas; - de las mujeres y de los hombres,
aqeulitas feminarum et virorum; - ante la ley
y los derechos civiles, aequlitas vel aequablitas officiorum et irium.
ilegalmente: illegliter.
ilegitimidad: illegitmitas, atis f. Sin: iniusttia; res iniusta, vel non legtima, vel contra
legem, vel lgibus vtita.
550
ilustre
ilegtimo: (no legtimo) illegtimus, a,um.
Sin: non legtimus; lgibus vtitus // (falso)
falsus, a, um // (espurio) sprius, a, um //
(adulterino) adulterinus, a, um.
ilaco: coxalis, e.
ilustre: illustris, e. Sin: cleber; clarus, praeclarus; conspcuus; egrgius; exmius; insig-
551
imagen
nis; fam ingens; famigeratus, famigerbilis.
Uso: volver -, illustrare; volverse -, illustrari.
imborrable, v. indeleble.
imitar: imitari. Sin: aemulari; effngere; assimulare, simulare; sectari; exempla sequi;
vestgia calcare vel prsequi; vestgiis inhaerere. Uso: ser imitado, imitatione xprimi.
imparcial: (que juzga o procede con imparcialidad) equus, a, um. Sin: aequbilis; iustus; nteger; mdius; mdium se gerens. Uso:
mantenerse -, ntegrum se servare; aequitatem servare; ser -, mdium esse; mdio esse
nimo; mdium se grere // (que incluye imparcialidad) equus, a, um. Sin: aequbilis //
(que no se adhiere a ningn partido) neutri
parti favens; nulli parti obnxius. Uso: ser -,
neutri favere.
imparcialidad: impartilitas, atis f. Sin: equitas; aequanmitas; aequablitas; intgritas;
mens ntegra; iudcium ntegrum vel
incorruptum.
impasibilidad: impassiblitas, atis f. Sin: imperturbtio; constntia; frmitas. Uso: - del
nimo, nimus ab omni perturbatione liber;
- del cuerpo, corpus ab omni perturbatione lberum.
impasible: (incapaz de sufrir; insensible) impatbilis vel impetbilis, e. Sin: non (vel haud)
patbilis; pati nscius; patiendi expers // (imperturbable) impassbilis, e. Sin: imperturbatus; impertrritus; omni perturbatione liber,
vcuus; immotus; inconcussus. Uso: aire -,
os durum; quedar -, vultum non mutare; eandem semper fciem servare; ser -, omni perturbatione nimi carere; vultu
constanti
esse.
552
imperio
Sin: acus tutria, tecta, tuta.
lis crnere.
553
imperiosamente
imperiosamente: imperiose. Sin: cum imprio; imperiosi dmini more // fig arroganter.
Sin: elate; superbe.
imperscrutable: inscrutbilis, e. Sin: imperscrutbilis; arcanus; incredbilis; supra humanae mentis captum.
impersonalmente: impersonliter.
implacable: implacbilis, e. Sin: inexpibilis. Uso: odio -, odium implacbile vel inexpibile.
implicar: implicare. Sin: immiscere; invlvere; illigare; partcipem fcere (liquem alicius rei); in (alicius rei) societatem
ascscere.
impluvio: implvium, ii n.
554
impregnar
importacin: (accin de importar) importtio, onis f. Sin: invctio, onis f // (cosas importadas) importatcia, orum npl. Sin:
merces (-ium fpl) adventciae; res quae importantur; id quod importatur.
imprecacin: (en sentido abstracto) exsecrtio, onis f (alicius rei) // (en sentido concreto) exsecramentum, i n. Sin: maledictum;
dirae fpl vel dira npl. Uso: lanzar imprecaciones contra alguien, licui diras vel dira
precari vel imprecari; liquem exsecrari vel
devovere.
impregnacin: perfsio, onis f.
impregnar: (liqua re) imbere. Sin: perfndere; impraegnare; praegnantem fcere // impregnarse de gramtica, de msica, de varios
errores, mbui grammtic, msic, vriis
555
imprenta
errribus.
imprenta: (el arte de imprimir) ars typogrphica. Sin: ars impressria vel librria; ars
gutenbergia(na) // (establecimiento donde se
imprime) typographum, i n; typographium,
ii n. Sin: officina typogrphica vel librria;
domus preli; domus preli typogrphici // (impresin) imprssio, onis f. Uso: caracteres de
-, typi, orum mpl; characteres, um mpl; litterarum notae vel formae; error de -, mendum
typogrphicum; pruebas de -, typorum
exemplria vel experimenta npl; flia probanda; pginae emendandae; relativo a la -,
impressrius; dar a la -, typis imprmere vel
dere // (fig, lo que se publica impreso)
scripta dita. Sin: scripta typis impressa.
556
impuesto
imprevisto: inopinatus; necopinatus, a, um.
Sin: inexpectatus; haud exspectatus; insperatus; non praevisus.
imprimtur: vnia typis imprimendi.
557
impugnable
mentario, completivum tributum; - directo,
tributum; tributum directum; - eclesistico,
vectigal vel nnuum tributum ecclesisticum;
- extraordinario, indctio (-onis f); - fijo, stipndium; - indirecto, vectigal; tributum indirectum; - personal, tributum viritim
impsitum; tributum in cpita sngula; - pblicos, pblica, orum npl; - suplementario,
additcium tributum; - telefnico, taxa telephnica; - unitario, taxa unitria vel elementria // - de estada, commorationis taxa; - de
ingreso, dits taxa; - del timbre, pro pblico
sigillo taxa; - en dinero, stipndium; - sobre
los bienes heredados, - sobre herencias, sobre las sucesiones, tributum ex hereditate;
- sobre inmuebles, tributum; - sobre los pastos pblicos, vectigal ex scriptura; - sobre la
renta, ex provntibus vectigal // cobrador, recaudador de impuestos, apodecta, ae m; tributorum procurator vel exactor; exencin de
los -, tributorum immnitas; exento de -, (tributorum) immunis vel expers (-ertis); vcuus
a tributis; oficina de -, offcium fiscale; sujeto
a -, tributrius vel vectigalis // cobrar, recaudar, exigir, hacer pagar los -, tributa (vectiglia, stipndia) exgere; disminuir, rebajar los
-, tributa temperare; establecer un - anual,
pecniam in sngulos annos imperare; eximir
a uno de un -, tributo (vectigali, stipndio)
liquem liberare; pagar un -, tributum pndere, ferre, conferre; vectigal slvere, pndere, pensitare; suprimir un -, vectigal
abrogare.
impugnable: impugnbilis, e. Sin: confutandus; improbandus; reprobandus; qui (quae,
quod) impugnari potest.
impugnacin: impugntio, onis f.
f; infitiator m; infitiatrix f.
impulsividad: impulsvitas, atis f. Sin: implsio; impulsus, us m; vehemntia inconsulta. Uso: por -, impulsione.
impulsivo: impulsivus, a, um. Sin: dvius;
inconsultus.
inabordable: inaccessbilis, e. Sin: inadbilis; nvius; imprvius; ditu carens vel diffcilis.
inaccesibilidad, v. inabordabilidad.
inaccesible, v. inabordable.
inaccin: inrtia, ae f.
558
inaugurado
inaceptable: inacceptbilis vel inacceptbilis.
Sin: reiciendus; exprobandus.
inaceptablemente: inacceptabliter.
stbilis.
inanimado: inanimatus, a, um. Sin: innimus; innimis, e; nim carens. Uso: los
seres - y los animados, innima et animata.
inapelable: inappellbilis, e. Sin: appellatione remota; sine provocatione; haud provocbilis vel provocandus.
inadecuado: inadaequatus vel non adaequatus, a, um. Sin: haud cngruens; impar; non
respondens.
559
inaugural
inaugural: inauguralis, e. Sin: aditialis; inaugurativus; auspicalis. Uso: sesin -, auspicalis sssio.
inaugurar: inaugurare. Sin: auspicari; inchoare, inire, initiare, incpere; instaurare; dedicare. Uso: inaugur la sesin parlamentaria,
sessionem parlamenti inauguravit.
incensacin: turifictio, onis f. Sin: turis incnsio, suffimen (-mnis n), suffimentum;
thymimatis combstio, suffimentum; turis
honor licui tributus // (fig, adulacin) adultio, onis f. Sin: assenttio; laus assentatrix,
ficta, immoderata.
incensada: (cada uno de los movimientos del
incensario en el acto de incensar) turbuli
ictus (-us m) // (fig, adulacin, lisonja) v. incensacin.
dare // (fig, lisonjear) adulari liquem vel licui. Sin: assentari vel blandiri licui; liquem
nimis laudare; liquem ludibus extllere;
liquem ad caelum efferre; liquem ad astra
(vel ad sdera) tllere.
incidental: Der ncidens, entis. Sin: interiectus, interpsitus, interlocutrius, a, um. Uso:
proposicin -, interiectio (-onis f).
incivilizado, v. incivil.
560
incompetente
clinarse) inclintio, onis f // (fig, disposicin,
tendencia natural a alguna cosa) propnsio
vel inclintio ad + ac. Sin: nimi vel voluntatis inclintio ad + ac; stdium alicius rei.
Uso: - buena, mala, bona, mala ndoles; - a la
elocuencia, ndoles ad dicendum; - a los estudios, propnsio ad doctrinae stdium; - a
los estudios literarios, propnsio ad litterarum stdium; - natural a la virtud, ad virtutem ndoles // tener - a algo, stdio alicius
rei teneri; ad liquid propensum (vel proclivem) esse; no tener ninguna - a una cosa,
nimo alieno (vel averso) esse ab liqua re.
inclusa: brephotrophum, ii n; brephotrophum, i n. Sin: domus infntium expositorum.
inclusero, v. expsito.
incombustible: incombustbilis, e. Sin: gnibus vel flammis inviolbilis; flammae vel igni
non obnxius; igni vel gnibus imprvius; ustionis expers; ab ustione immunis; qui (quae,
quod) uri non potest (vel pterat, etc.); qui
(quae, quod) ignem non cncipit. Uso: ser -,
gnibus non absumi, non cnfici; igni resstere.
561
incompleto
imperitus vel ignarus (alicius rei); non intllegens (in liqua re vel alicius rei); rudis
(ad liquid, in liqua re, liqua re, alicius
rei) // (falto de jurisdiccin) non legtimus.
Sin: iuris (vel facultatis, vel potestatis) expers ; non aptus ad statuendum de liqua re.
Uso: ser - acerca de algo, potestatem vel ius
non habere liquid faciendi.
inconmensurabilidad: immensurablitas,
atis f.
562
incorreccin
nlisis) adj subliminaris; irrationalis; extra
conscintiam; infra conscintiae limen; sust
incnscium, ii n; recndita nimi pars; nimi
profundum vel secretum; imus nimus.
inconstitucionalidad: inconstitutionlitas,
atis f. Sin: constitutioni contraretas; a constitutione discrepntia; formae civitatis repugnntia.
inconsulto: inconsultus, a, um. Sin: imprudens; inconsideratus; incautus; incogitatus;
praeceps (-cpitis).
incorpreo: incorpreus, a, um. Sin: incorporalis; immaterialis; spiritualis; crpore expers vel vacans; sine crpore; nullo cum
crpore. Uso: ser -, sine crpore esse; crpore carere vel vacare; crpore expertum
esse.
incorreccin: mendsitas, atis f. Sin: mendum; menda. Uso: - gramatical, sermonis v-
563
incorrecto
tium; soloecismus.
incorregible: incorrigbilis, e. Sin: inemendbilis; non emendbilis; emendationis expers; cui desperata est emendtio.
incorrupto: (que est sin corromperse) incorruptus, a, um // (fig, no daado ni pervertido) nteger, gra, grum. Sin: nnocens;
intactus; illibatus.
incredulidad: incredlitas, atis f. Sin: impetas.
incremento: incrementum, i n. Uso: - demogrfico, incrementum demogrphicum, natlium, natorum; densatus cvium (vel
incolarum) nmerus; - econmico, rei oeconmicae incrementum.
564
independencia
incursin: incrsio, onis f. Sin: incursus, us
m; irrptio. Uso: - area, arius vel areus
incursus; incrsio aria; incrsio aroplanorum; - areas de aviones enemigos, incursus
arii aroplanorum hostlium; - fulmnea, incrsio fulmnea; - terroristas, incursiones tromocratarum more; hacer incursiones en
territorio enemigo, incursiones (vel incursus,
vel irruptiones) fcere in fines hstium.
indebido: (no obligatorio ni exigible) indbitus, a, um. Sin: immritus; gratuto concessus
// (ilcito) illcitus, a, um. Sin: non legtimus.
indeclinable: Gram indeclinbilis, e.
indefectible: (que no puede dejar de ser) indefectbilis, e. Sin: indefciens; numquam defciens; numquam defuturus; indsinens;
intrminus; inexstingubilis; perennis; inconsumptbilis; non periturus; numquam casurus
// (que no puede faltar) certus, a, um. Uso:
plazo -, certa dies.
indelegable: indelegbilis, e.
565
independentismo
servare libertatem; defender la -, libertatem
defndere vel tueri; gozar de -, esse sui iuris,
sui iudcii, sui arbtrii; lbere se grere; hablar con -, ore lbero loqui; no tener -, iuris
alicius esse; alicius iuri esse obnxium;
perder la -, licui obnxium feri; quitar la a alguien, licui libertatem erpere; reclamar
plena -, plenam independntiam flagitare;
tener -, sui iuris esse; suo (prprio) iure vvere.
independentismo: stdium obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: stdium suis iribus vivendi.
independientemente: independenter (ab liqua re). Sin: lbere; solute; per se; per se
ipsum; ad suum arbtrium. Uso: - del deber,
misso offcio; - de esta circunstancia, citra
hunc casum; - de la utilidad, separata utilitate; proceder - de algo, neglgere, omttere,
praetermttere liquid; la virtud debe ser
apreciada - de la fortuna, per se virtus sine
fortuna ponderanda est; valuar algo - de toda
otra consideracin, liquid per se ipsum aestimare.
independista: sust fautor obnoxietatis abolendae vel auferendae. Sin: fautor suis iribus
vivendi facultatis // adj prprius stdii obnoxietatis auferendae.
inderogable: inderogbilis, e. Sin: irrevocbilis.
indescriptible: inenarrbilis, e. Sin: indicbilis; ineffbilis; supra quam dici vel enarrari
potest.
indicativo: adj indicativus, a, um. Sin: indicatrius // sust Ling, modus (-i m) indicativus.
566
indigesto
ndice: index, dcis mf. Uso: - alfabtico,
index alphabticus; index in ltteram vel in
ltteras digestus; index litterarum rdine explicatus; - analtico, general, sistemtico,
index analticus, generalis, systemticus; bibliogrfico, index librorum qui inspecti
sunt; - onomstico, nminum index; - de audiencia (de Radio/TV), index audintium; de materias, index rerum (quae pertractantur); - de voces, de vocablos, nominum vel
vocabulorum index.
ndico, v. indiano.
indiferencia: (frialdad, insensibilidad) lentitudo, dnis f. Sin: nimus frgidus vel durus
// (incuria) neglegntia, ae f. Sin: incria.
Uso: - religiosa, neglegntia religionis vel
divini cultus; ad qumlibet religionis formam
se aeque habere, vel se aeque movere.
indiferenciado: indiscretus, a, um.
indigestin: indigstio, onis f. Sin: indigestus, us m; crditas; crudittio; mala concctio. Uso: morir de -, cruditate mori; tengo una
-, est mihi stmachus vitiatus.
567
indignacin
indignacin: indigntio, onis f. Sin: ira, ae f.
Uso: ver con -, iniquo nimo ferre.
indignado: iratus, a, um (contra alguien, licui; de algo, de liqua re). Uso: estar -, stomachari (contra alguien, licui).
indignar: indignationem movere licui // indignarse, irasci (contra alguien, licui; por
algo, de liqua re; de que, quod + indic o
subj). Sin: indignari (por algo, liquid vel de
liqua re); suscensre intr (contra alguien,
licui).
indio: (adj, de la India) ndicus vel indus, a,
um ; (- de Amrica) indianus, a, um // sust Indianus, i m. Sin: Indianus vel Indus Americanus; autochton Americanus // (metal)
ndium, ii n.
indirect (Inform), indirecto: indirectus, a, um.
568
indulgencia
ter commoveri.
individual: (perteneciente o relativo al individuo) individualis, e. Uso: exigencia -, individualis exigntia // (propio y caracterstico
de alguien o algo) prprius.
individualidad: individulitas, atis f. Sin:
singulritas; prpria natura // (originalidad)
propretas ingnii.
individualismo: (doctrina filosfica) individualismus, i m // (egosmo) sui cmmodi stdium. Sin: effrenatus amor sui.
individualista: sust individualista, ae mf.
Sin: individualismi fautor (partidario del individualismo); sui cmmodi effrenatus fautor
(propenso al individualismo) // adj individualsticus, a, um. Sin: sui cmmodi studiosus.
ndole, v. temperamento.
indulgencia: (facilidad en perdonar o disimular las culpas) indulgntia, ae f. Sin: clemntia; lnitas; lenitudo; nimi lenitudo.
Uso: - con alguno, in liquem indulgntia;
demasiada - para con alguien, nmia lenitudo
in liquem; tener -, indulgre licui; indulgenter liquem habere; indulgnti tractare
liquem // (facilidad en conceder gracias) fa-
569
indulgentemente
clitas, atis f. Sin: nimi faclitas // (remisin
que hace la Iglesia de las penas debidas por
los pecados) indulgntia. Sin: poenae remssio; indulgntia ecclesistica. Uso: - parcial,
indulgntia partialis; - plenaria, indulgntia
plenria; cuiusvis vel omnis poenae remssio;
conceder - plenaria en las condiciones acostumbradas, indulgntiam plenriam concdere suetis (vel statis) condicinibus; ganar,
lucrar - plenaria, indulgntiam plenriam acqurere, cnsequi, ssequi.
indulgentemente: indulgenter. Sin: clementer; lniter; remisse; benigne.
tallrgica; - nacientes, nascntia operosa artifcia; - textil, indstria txtilis // - de las bicicletas, birotarum fabrictio vel ars; - de los
servicios, machinalis indstria ad ministria
spectans; - del vidrio, vitrria ars; introduccin de la -, artes et artifcia invhere; progresar en las -, in quaestuosa indstria (vel
in quaestuosis rtibus) progressum fcere vel
habere // (instalacin destinada a dichas operaciones) fbrica, ae f. Sin: officina. Uso: del hierro, fbrica ferri, frrea, ferrria; - de
armas, officina armorum; - del bronce, de la
madera, fbrica aerria, materiria.
570
infalible
industrialista: industrialista, ae m.
im-
571
infaliblemente
infaliblemente: infallibliter. Sin: procul
dbio; sine dbio; certe vel certo.
infalsificable: incorruptbilis, e.
infante: (hijo legtimo del rey que no era inmediato sucesor del reino) e domo rgia princeps. Sin: flius regis vel rgius; puer (vel
ivenis) rgius; adulescens (vel ivenis) rgii
snguinis; adulescens (vel ivenis) rgio smine ortus.
infantera: peditatus, us m. Sin: pdites, um
mpl. Uso: militar en la -, stipndia pdibus
fcere.
infanticidio: infanticdium, ii n.
infestar: (apestar) infestare // (causar estragos con hostilidades) vastare. Sin: populare;
depopulare.
infarto: infarctus vel infartus, us m. Uso: cardaco, infarctus cordis; cordis incmmodum; - de miocardio, infartus myocrdii;
muri de - cardaco, e cordis incommodo
mrtuus est.
572
influencia
numerablitas // (fig, gran muchedumbre) ingens vel immensus nmerus. Sin: immensa
(vel infinita, vel innumerbilis) multitudo.
Uso: me tienen ocupado una - de asuntos,
plrimis negtiis distneor; pretende que hay
una - de mundos, ait innumerbiles esse mundos; - de veces, sescnties; mllies, persaepe.
infinito: (que no tiene ni puede tener fin) infinitus, a, um. Sin: fine carens; sine fine //
(que no tiene lmites) immensus, a, um //
(muy extenso) mximus, a, um. Sin: ingens //
(muy duradero) perptuus, a, um. Sin: infinitus; aeternus // hasta lo -, in infinitum vel in
immensum; multiplicar hasta lo -, rem in immensum amplificare.
inflexin: inflxio, onis f. Sin: flxio; flexura; flexus vel inflexus, us m Uso: - de la
voz, vocis flxio vel flexus.
inflorescencia: (forma de agruparse las flores en una planta) inflorescntia, ae f // (conjunto de estas flores) flores, um mpl.
573
influenza
blando del influjo de un escritor o forma literaria) imittio, onis f. Uso: en Tcito se observa fcilmente la - de los modelos griegos,
in Tcito Graecorum exemplrium imittio
fcile perspcitur // (autoridad) auctritas,
atis f. Uso: tener -, auctoritatem habere; esse
magna auctoritate // (poder) potntia, ae f.
Uso: - como senador, senatria potntia; por
mi - personal, potnti mea; tener -, plrimum pollere; conseguir -, potntiam cnsequi // (valimiento) grtia. Uso: tener -, valere;
grti florere vel valere; no tener ninguna -,
nihil grti valere vel posse // (importancia)
momentum, i n // (gracia e inspiracin que
Dios enva interiormente a las almas) inspirtio, onis f. Sin: grtia.
influenza, v. gripe.
informtica: informtica, ae f. Sin: disciplina informtica vel informatria; ars computatria. Uso: historia de la -, histria
ordinatralis; peritos en -, periti rei ordinatralis.
574
ingreso
cae, iurdicae, privatae, pblicae; - meteorolgico, nntius meteorolgicus; nntius de
ris statu mutationibusque; - supletorio, correlatum, i n; - del mdico, mdici reltio //
dar un - , edocere. Sin: admonere; commonere; monere; dar, pedir, exigir un - administrativo, rationem rerum administrandarum
rddere, expscere, exgere // (exposicin
oral ante el tribunal) informtio oralis.
infraccin: infrctio, onis f. Sin: transgrssio; violtio. Uso: - de trnsito, delictum viatrium.
ingerencia, v. injerencia.
575
inhabilitacin
rditus, us m. Sin: quaestus (-us m).
mystes, ae m; ad sacra admissus; sacris assuefactus. Uso: lenguaje de iniciados, mystarum sermo.
iniciar: (licui rei) initiare. Sin: incpere; inchoare; intium cpere, fcere, smere. Uso:
- al estudio del griego, graecis ltteris initiare;
- una magistratura, magistratum inire vel ngredi; cuando inicia la adolescencia, ineunte
adulescnti // iniciarse, initiari. Uso: - al sacerdocio, sacerdtio initiari; iniciarse en los
estudios, en las letras, stdiis, ltteris initiari.
576
inmensurable
auctoritate alicius; auctore liquo; por mi -,
me auctore; por - de l, eo auctore; por - privada, privato conslio; tomar la - para algo,
auctorem esse alicius rei, ad liquid, ut ...;
quien toma una -, alicius rei auctor; impulsor; suasor; por - ma, tuya, de l, me, tu,
su voluntate; que ha tomado la - de la restitucin, auctor in restituendo.
inicio, v. comienzo.
inigualable: singularis, e. Sin: nicus; mximus vel summus; incomparbilis; nulli comparandus (dicho de personas).
inimaginable: incogitbilis, e. Sin: inexcogitbilis; non imaginbilis.
ininteligible: inintelligbilis, e. Sin: incomprehensbilis; non intelligbilis.
inmanentismo: immanentismus, i m.
inmensidad: immnsitas, atis f. Sin: immensum; infnitas. Uso: - del espacio, immensum
sidreum.
inmensurable, v. inconmensurable.
577
inmersin
inmersin: immrsio, onis f. Sin: demrsio.
Uso: lnea mxima de - (en las naves), immersionis vel demersionis limes (-mtis m).
nimi.
inmigrante: immigrator, oris m. Sin: mmigrans, antis; dvena. Uso: - legal, mmigrans
legalis vel legtimus; - ilegal, immigrator illegalis vel illegtimus.
inmiscuirse: immisceri vel se immiscere licui rei. Sin: implicari vel se implicare liqua
re.
inmutable: immutbilis, e. Sin: incommutbilis; firmus; constans; haud mutbilis; semper idem; mutari nscius.
innatismo: innatismus, i m.
innato: innatus, a, um. Sin: ingnitus; congnitus, nsitus, nativus, naturalis, natur nditus.
innominado: innominatus, a, um. Sin: non
578
insalivacin
nominatus.
inquilinato: inquilinatus, a, um. Sin: inquilini habittio, condcio, status (-us m).
ductciae ncola vel habitator. Uso: - de vivienda, adium conductor vel inquilinus.
579
insalivar
subctio; ope salivae molltio, (h)umecttio.
insalivar: saliv (h)umectare. Sin: saliv madefcere, illnere, ngere, inngere, mollire,
(h)umectare, (h)umefcere.
piritual, in rebus spiritulibus plmbeus; frente al dolor, ndolens, entis; ser - a algo,
liquid non sentire; non tangi vel moveri liqua re; volver -, hebetare; obtndere, retndere; volverse -, occallscere, obstupscere;
hebetscere; percallscere // (imperceptible)
non apparens. Uso: prdidas -, non apparntia damna; hacer progresos -, paene nihil profcere.
580
insospechado
quium; olor -, blandfluus odor; palabras -,
suadntia verba.
insolubilidad: (no poder disolverse) insolublitas, atis f. Sin: indissolublitas // (no poder
resolverse o explicarse) inexplicablitas. Sin:
insolublitas; obscritas.
insoluble: (que no se puede disolver) insol-
581
inspeccin
nis expers vel immunis; suspicione vcuus;
in quo nulla subest suspcio // (inesperado)
inexspectatus, a, um. Sin: inopinatus.
inspeccin: inspctio, onis f. Sin: inspecttio; scruttio; perscruttio; examintio; explortio; inquistio; investigtio. Uso: - fiscal,
inspctio fiscalis vel pblica; - de los boletos,
syngraphorum inspctio.
582
instituto
como primera ministra, administrorum presidem primriam eam installavit // instalarse,
(en una sede) se in sede collocare; (en un
cargo) sui offcii possessionem cpere vel smere // (domiciliarse) sedem fgere, pnere,
collocare.
install (Inform), instalar, colocar: collocare.
Sin: institere; instrere.
instinto: instinctus, us m. Sin: impulsus innatus; motus naturalis. Uso: - de conservacin, instinctus sui conservationis.
583
institutor
institutor: institutor, oris m. Sin: praeceptor;
custos; praefectus; paedagogus.
institutriz: institutrix, icis f. Sin: paedagoga;
magistra; puerorum custos.
instrumento: (objeto que se utiliza para facilitar trabajos o para producir algn efecto)
instrumentum, i n. Sin: machinamentum; mechanma, atis n; mchina. Uso: - electrnico,
mechanema electrnicum; - mdicos, tchnica instrumenta medicinlia; - msico,
instrumentum msicum // instrumentos de
anlisis qumicos, instrumenta, quibus res
ope artis chmicae inquiruntur; - de hierro,
herramienta, ferramentum; fabricante de instrumentos, ferramentrius, ii m; instrumentos
de observaciones meteorolgicas, instrumenta, quibus ris status mutationesque notantur; - para escuchar, instrumentum
auscultatrium // Ms, - msico, msicum
instrumentum; - de arco, instrumentum msicum arcu tractatum; - de cuerda, fides, ium
fpl; - de percusin, cmbalum; crtalum;
tmpanum; - de viento, tbia; tuba; bcina;
instrumentum infltile; conjunto de instrumentos de percusin (en una banda u orquesta) tintinnbula, orum npl; tocar un -,
instrumento cnere; tocar un - de arco,
instrumentum msicum arcu tractare; tocar
un - de cuerda, fdibus cnere.
insubordinacin: intemperntia, ae f. Sin :
inobsequntia; inoboedintia; indisciplina;
contumcia; disciplinae recustio; nulla disciplina.
584
intelectualidad
insubsistencia: innitas, atis f. Sin: nllitas;
vnitas.
insustituible: insubstitubilis, e. Sin: pernecessrius; sine quo nemo (vel nihil) substtui
potest. Uso: elemento -, elementum insubstitubile; rol -, pars pernecessria.
intachable: integrrimus, a, um. Sin: incensurbilis; irreprehensbilis; inculpbilis; not
immunis.
intangibilidad: intangiblitas, atis f. Sin: in-
tactus, us m.
585
intelectualismo
cies // (fig, conjunto de personas cultas de
un pas o regin, etc.) exculti hmines. Sin:
viri docti vel eruditi .
intelectualismo: intellectualismus, i m.
intelectualista: intellectualista, ae m.
intelectualmente: intellectuliter.
mente; nimo; cogitatione.
Sin:
586
interdependiente
perior) praefectus, i m. Sin: procurator; dispensator. Uso: - municipal, urbis sndicus;
municpii moderator, curator, administrator;
burgimagister, tri.
intensidad: intnsitas, atis f. Sin: intntio; intnsio; contntio; grvitas; aestus, us m; vis;
vehemntia. Uso: - de voz, intntio vocis; de olores, odorum grvitas vel vehemntia; de sabor, vehemntia saporis.
intensificar: intndere. Sin: amplificare; augere, adaugere; roborare; robur (vel vim, vel
vires) dare, ddere, ministrare.
intensivamente: intensive vel intentive. Sin:
intente.
intercesin: intercssio, onis f. Sin: deprectio; preces; suffrgia. Uso: por - de alguien,
liquo deprecatore, deprecante, rogante; prcibus alicius.
intercesor: intercessor, oris m. Sin: deprecator vel precator; mediator; propitiator.
interdependencia: interdependntia, ae f.
Sin: mtua vel recproca obnoxetas; mtua
copultio vel coninctio (vel coninxio).
587
interdiocesano
interdiocesano: interdioecesanus, a, um.
588
internacional
nterin: en el -, nterim; intrea.
intermediario: adj sequester, tra, trum; sequestris, tris, tre // sust mediator, oris m. Sin:
sequestris, is m; sequester, tri m; parrius;
proxeneta vel proxenetes, ae m; ccio, ctio,
cctio, onis m. Uso: hacer de -, cocionari.
internacional: internationalis, e. Sin: pancsmius; mundanus; mnium gntium vel nationum; inter omnes gentes; ad omnes
nationes ttinens; mnium gntium communis. Uso: comercio -, negotitio internationalis; derecho - , ius internationale;
instituciones -, institutiones mnium gntium; jurado -, arbitratus (-us m) internationa-
589
internacionalidad
lis; reuniones -, internationales congressiones; ser -, nullis fnibus, nullis natinibus
contineri; nullis trminis circumscribi; ex
mnibus natinibus esse; tribunal - de La
Haya, Tribunal prmanens iusttiae internationalis Hagae.
internacionalidad: internationlitas, atis f.
Sin: rtio vel condcio internationalis. Uso: del derecho, ius universale vel gntium.
internacionalismo: internationalismus, i m.
Sin: promtio cooperationis internationalis;
nationum consociationis stdium. Uso: - financiero, rei nummriae internationalismus.
interparroquial: interparoecialis, e.
590
interrupt
interplanetario: interplanetaris, e; interplanetrius, a, um. Uso: viaje -, iter (itneris n)
interplanetrium.
interpolacin: (accin de interpolar) interpoltio, onis f. Sin: interpolamentum; insrtio; interpostio; interclsio; verborum
interpostio // (pasaje interpolado) locus subditivus, subditcius, interiectus, interpolatus.
Uso: individuar, especificar la -, interiecta
scite distnguere.
interpoladamente: interpolando. Sin: per interpolationes.
interpolador: interpolator, oris m. Sin: qui
intrpolat.
591
interruptor
onis f.
intervencin: (accin de intervenir) intervntio, onis f. Uso: - militar, intervntio militaris; - oratoria, interpsita ortio; - de uno
para recomendar, aconsejar ..., interpsita
alicius auctritas; interpsitum alicius conslium; - en un discurso, sermonis communictio (inter praesentes); - en favor de alguien,
intercssio; formas de - sobre los embriones
humanos, formae incursionum in embryones
humanos; gracias a su -, eo intercedente;
grupo de - de la gendarmera nacional,
intervenir: (tomar parte en un asunto) intervenire licui rei. Sin: interesse + dat o abl;
adesse + dat; se interpnere + dat; se intromttere in + ac o in + abl. Uso: - en un dilogo, intrloqui; no -, (se) abstinere; - en la
guerra, bellum participare; - en poltica, in
rebus pblicis versari // (interponer uno su
autoridad) auctoritatem suam interpnere in
liqua re // (interceder o mediar por alguien)
intercdere pro liquo // (sobrevenir, ocurrir)
supervenire. Sin: evenire; accdere; contngere // (Med, hacer una operacin quirrgica) v. operacin.
intervertebral: intervertebralis, e.
592
inundacin
Jesucristo, crescere in intimitatem cum Iesu
Christo.
intolerancia: intolerntia, ae f. Sin: impatintia; importnitas. Uso: - filosfica, poltica, religiosa, aliorum opinionum de
philosphia, de re pblica, de religione intolerntia (vel impatintia, vel fastdium).
intracelular: intracellularis, e.
introductor, ra: introductor, oris m; introductrix, icis f. Sin: instructor; initiator. Uso:
- a la lgica, introductor ad lgicam.
introito: (entrada o principio de un escrito o
de una oracin) intritus, us m. Sin: exrdium; princpium; intium.
593
intil
dium elvies.
invasin: invsio, onis f. Sin: irrptio; incrsio. Uso: - barbrica, invsio barbrica; - extranjera, xterae gentis incursus (-us m);
hacer una - en un lugar, irruptionem fcere
in liquem locum; irrmpere in liquem
locum; invdere liquem locum vel in liquem locum.
inventiva: facultas inveniendi vel inventionis. Uso: falta de -, ingnii ieinitas; inventionis inpia vel ieinitas; mucha -,
inventionis cpia; tener -, ad excogitandum
ingeniosum (vel acutum) esse; acutum et clerem esse ad excogitandum.
inventivo: ad excogitandum acutus. Uso: espritu -, ingnium ad inveniendum acutum.
invento: inventum vel adinventum, i n; inventus, us m. Sin: res inventa; invntio vel
adinvntio; reprtio; repertus. Uso: los - actuales, huius tmporis inventa; - milans, mediolanense inventum; nuevo -, nova invntio;
- tcnico, tchnicum inventum; inventos de
la aerosttica, inventa arosttica; inventos
de la tcnica, technicorum inventa.
inventor: inventor, oris m. Sin: repertor; excogitator; creator; qui nvenit vel rpperit liquid.
594
invisibilidad
inversin: (colocacin de caudales) pecniae colloctio vel occuptio. Sin: pecnia
collocata. Uso: - destinadas a la produccin
de armas, opes et pecuniarum collocationes
ad edenda arma destinatae; - privadas y pblicas, pecniae privatim et pblice collocatae; coordinar las -, pecnias (in efficienda
pera) apte et rdine collocare // Ling invrsio, onis f // (accin y efecto de invertir) invrsio, onis f. Sin: convrsio. Uso: - de la
marcha, curss convrsio; - sexual, sexs invrsio // (homosexualidad) homosexulitas,
atis f // - meteorolgica, enormis caeli calefctio.
inversivo: inversivus, a, um.
595
invisible
tas sui occultandi; in occulto esse.
inyeccin: (accin y efecto de inyectar) inictio, onis f; iniectus, us m. Sin: infsio Uso:
- endovenosa, iniectio in venas, intra venas;
- hipodrmica o subcutnea, iniectus hypodrmicus, intercutneus, subcutneus, intercus (-ctis); - intramuscular, inictio
intramuscularis vel intra msculos; poner
una -, iniectionem subministrare; medicamentum licui infndere // (lquido inyectado) liquor iniectrius. Sin: infsio; inictio.
Uso: - letal, mortfera, inictio letalis, letfera, mortfera; - venenosa, inictio venenosa, venfica; - de morfina, inictio
mrphica; - de veneno mortal, inictio veneni
mortferi.
iodoformo, v. yodoformo.
ionmetro: ionmetrum, i n.
ionosfera: ionosphaera, ae f.
iperita, v. yperita.
IRA (abrev de Irish Republican Army, Ejrcito Republicano Irlands): Corpus Hibrniae liberandae.
596
irreconciliable
iraqu: adj iraquianus, a, um // sust Iraquianus, i m.
irascibilidad: irasciblitas, atis f. Sin: iracndia; faclitas ad irascendum.
iridio: irdium, ii n.
irracionalismo: irrationalismus, i m.
irrealidad: irrelitas, atis f. Sin: realitatis carntia; nulla vritas; ficta res.
597
irrecuperable
irrecuperable: irrecuperbilis, e. Sin: non
recuperbilis; irreparbilis.
irredentismo: irredemptismus, i m. Sin: ptriae integrandae stdium; stdium ptriae integritatis; stdium recuperandi ptrios fines;
desidrium se ab xtera servitute redimendi.
irredentista: irredemptista, ae mf. Sin: ptriae integrandae (vel ptriae integritatis) studiosus, fautor, assertor, defensor; studiosus
recuperandi ptrios fines.
598
islamita
irresolublemente: irresolubliter. Sin: insolubliter.
irresoluto: (que no ha sido resuelto) insolutus, a, um. Sin: non absolutus; non persolutus; non enodatus; non enucleatus // (que
carece de resolucin) incertus, a, um. Sin:
cunctabundus; tardus ad decernendum;
nimo flctuans.
irrespirable: irrespirbilis, e. Sin: non (vel
haud) respirbilis.
irrevocablemente: irrevocabliter.
599
islamizar
islamizar: islamismum indcere. Sin: ad islmicam fidem convrtere; islmicis mribus
accommodare; mahometanam fidem sequi
cgere; mahometanae disciplinae insrere.
islands: adj islandiensis, e. Sin: islndicus
// sust Islandiensis, is m.
Islandia: Islndia, ae f.
islndico, v. islands.
isodinamia: isodnamis, is f.
isomerizar: isomerizare.
isocolon: isocolum, i n.
iscrono: ischronus, a, um. Sin: isochrnicus; eodem tmporis intervallo actus vel hbitus. Uso: slabas -, ischronae sllabae.
600
italianohablante
isosilbico: isosyllbicus vel isosllabus, a,
um.
isotelo: isoteles, is m.
isotrmico: isothrmicus, a, um. Sin: eundem calorem habens; eodem calore fruens.
isotermo, v. isotrmico.
isquialgia: ischilgia sive -alga, ae f. Sin: schias, dis (ac -da) f; ischidici dolores.
italianizacin: italianiztio, onis f. Sin: italicorum morum indctio; itlicis mribus accommodtio.
601
talo-americano
talo-americano: adj talus-americanus //
sust Italus-Americanus, i m.
izquierda: (la mano -) laeva, ae f. Sin: sinistra. Uso: a la -, a mano -, laev, ad laevam;
hacia la -, sinistrorsum vel sinistrorsus // Pol
partes sinistrae. Uso: extrema -, extremae
partes sinistrae.
602
jabonero: adj saponrius, a, um // sust saponrius, ii m. Sin: saponis (vel smgmatis, vel
lomenti) confector (el que fabrica jabn); saponis nstitor vel vnditor (el que lo vende).
jacobino: adj iacobinus, a, um. Sin: ad iacobinismum prtinens // fig seditiosus; facinorosus; demagogus // sust iacobinus, i m. Sin:
iacobinismi sectator.
jaculatoria: precatincula, ae f. Sin: iaculatria prex (precis f) vel prectio; prex brevis.
jade: petra nephrtica.
jacar: crocodilus, i m.
jalifato, v. califato.
jabonete, v. jaboneta.
jacinto: hyacinthus, i m.
jalifa, v. califa.
603
jalonar
jalonar: metiri, vel metari, vel dimetiri. Sin:
prtic metiri; ndicem pnere; paxillos
collocare.
Jamaica: Iamica, ae f.
jansenista: (relativo al jansenismo) iansensticus, a, um. Sin: iansenianus; ad iansenismum ttinens // (partidario del jansenismo)
iansenista, ae m. Sin: Iansnii vel iansenismi
sectator.
Japn: Iapnia, ae f. Sin: Iapo, nis m.
jarabe: syrupus, i m. Sin: mulsum; sucus; liquamen, mnis n. Uso: - de peras, de cerezas,
de duraznos, pirorum, cerasorum, malorum
persicorum liquamen; - para la tos, sucus
tussicularis.
jarcia o jarcias: (cabos de un buque) rudentes, ium mpl. Sin: habenae, arum fpl.
jerrquico
manle, is n vel aquaemanle, is n (para las
manos y para poner en la mesa); vas aqurium; pol(l)ubrum.
jazz: msica issica, izica, iazensis. Sin: izici modi msici. Uso: msico de -, iassacus,
i m; issicus vel izicus, vel iazensis) msicus.
jazz-band: orchestra issica vel iazensis.
605
jerga
ms alto grado -, summum dignitatis (vel
auctoritatis) fastgium; summus dignitatis
gradus; en orden -, ut quisque gradu squitur;
por va -, ad hierrchiae trmitem; siguiendo
el orden -, per gradus.
jocoserio, v. tragicmico.
606
jubilar
vis, is (ac pelvim; abl pelvi vel pelve) f; vas,
vasis n; vasum; truellum; trlleum vel
trlleus.
jogging: cursus pedester.
Jordania: Iordnia, ae f.
jubilacin: (accin de jubilar o jubilarse) iubiltio, onis f. Sin: honesta vel iusta mssio;
mnerum (vel e munribus) vactio; a mnere libertio, quies, rquies (-etis; ac
-quiem/quietem; abl -quie/quiete) f // (renta
que disfruta la persona jubilada) pnsio, onis
f. Sin: pnsio socialis. Uso: derecho a la -,
pensionis socialis ius.
607
jubileo
tium recdere.
jubn: sgulum, i n.
judo, v. yudo.
jugar: ldere. Sin: ludum ldere; ludo peram dare. Uso: - a juegos de azar, ldere
le; leam exercere; leam ldere; - a los
dados, talis vel tsseris ldere; - a la gallina
ciega, ldere muscam aneam; ldere myindam; - al ftbol, v. ftbol; - al golf, ad scrobculos ldere; - al hockey, bacillis repandis
ac pil ldere; - a la pelota, pil ldere; - a
pares o nones, ldere par impar; - al tenis,
608
juntar
taenildere // - bien, recte (vel probe, vel
belle, vel rite) ldere; - con alguno, cum liquo colldere; - con frecuencia, lusitare; con los de su edad, pribus colldere; - da y
noche, dies noctesque ludo dcere; totos dies
et noctes ldere; - el todo por el todo, rem in
summum perculum dedcere; perculum
summae rerum fcere; universo perculo
summam rerum commttere; - limpio, legtime ldere; - mal, male (vel inepte, vel
secus) ldere; - muy bien, perbelle vel praeclare ldere; - por dinero, ldere in pecniam; - toda la noche, ludum nocti aequare.
crepundiorum taberna.
jugo: sucus vel succus, i m. Sin: sucus expressus. Uso: - gstrico, pancretico, sucus
gstricus, pancreticus; - de fruta, pomorum
sucus; sucus e fructu expressus; - de limn,
limnea ptio; sucus ctreus vel ctrinus; - de
naranja, aurantiata (ptio); sucus arncinus
vel malosinensis; - de tomate, lycoprsici liquamen (-mnis n).
junta: collgium, ii n. Sin: coetus, us m; conslium; moderatorum vel curatorum collgium. Uso: - administrativa, conslium
administrativum; coetus (-us m) administratorum; - central, coetus primrius; conslium
primrium; - central de la Accin Catlica,
Conslium primrium Actionis Cathlicae
Societati moderandae; - cientfica, coetus
scientficus; - Militar (en la Argentina),
Conslium Militare, regendae Nationi praepsitum; - municipal, conslium municipale;
municpii administratorum coetus; - parroquial, conslium paroeciale vel parochiale; provincial, conslium provinciale.
juntar: liquid conctere licui rei. Sin: copulare, colligare, coningere liquid cum liqua re vel licui rei; adingere liquid licui
rei vel ad liquid // juntarse, se commttere;
committi; conecti inter se; coniungi; se
609
juntura
justificacin: iustifictio, onis f. Sin: excustio; purgtio; defnsio; probtio.
jurado: (tribunal) delecti idices. Sin: iuratorum corpus, conslium, coetus (-us m) ;
idicum collgium; rbitri. Uso: - de honor,
selecti rbitri dignitatis // (individuo de dicho
tribunal) iuratus iudex // (conjunto de examinadores de un certamen) conslium premiis
attribuendis. Sin: idices (praemiorum).
justicia: iusttia, ae f. Sin: ius; iustum; equitas; equum; rectum. Uso: - militar, castrensis iurisdctio; - original, iusttia originalis;
status innocntiae; - social, iusttia socialis;
administrar -, ius rddere, vel dcere; iudcium exercere; obtener -, ius suum adipisci;
recurrir a la -, ius ptere vel postulare; in ius
ire.
610
Kant: Kntius, ii m.
kilolitro: chil(i)olitrum, i n.
kaki, v. caqui.
kilohertz, v. kilociclo.
kimono: kimonum, i n.
kilogramo:
chil(i)ogrammum,
i,
n;
kiosco, v. quiosco.
Kirguizistn: Kirg(h)izistnia, ae f.
611
Kirsch
Kirsch: cerasinum, i n. Sin: aqua cerasina vel
cerasorum.
kivi, v. kiwi.
knock-out: (golpe que pone fuera de combate) ictus ltimus. Uso: que recibi o sufri
un -, ictu ltimo confectus; protrusus; quedar
-, protrusum esse.
Kosovo: Kosvia, ae f.
kumel, v. cmel.
Kurdistn: Corduena, ae f.
kurdo, v. curdo.
612
micum; officina chmica, - de idiomas, officina vel laboratrium linguarum; officina loquelaris; - en que se fabrican armas,
armorum officina.
laborismo: laborismus, i m. Sin: fctio operria, operarum, operariorum; fctio operariorum studiosa; Britannorum fctio operria.
laborista: laborista, ae mf. Sin: factionis operriae sectator; operariorum rdinis studiosus; sodalis polticae factionis operariorum.
laborterapia: ergotherapa, ae f. Sin: ergotheraputica, ae f.
lacnico: lacnicus, a, um. Sin: brevloquens, entis; compressus. Uso: estilo -, stilus
lacnicus.
613
lacre
breviloquntia, ae f; comprssio; brvitas; lacnica brvitas vel concsio; contrctio dicendi. Uso: - telegrfico, telegrphica
breviloquntia.
lacre: cera sigillaris, signatria, hispnica.
Sin: pix (picis f) signatria.
lacrimal: lacrimalis, e.
ladrillar: (solum, pavimentum) ltere strnere, munire, tgere. Sin: latrculis strnere.
ladrillero: (persona que tiene por oficio
hacer o vender ladrillos) laterrius, ii m. Sin:
coctilirius, ii m.
lagpedo, v. lagpodo.
614
lmpara
tere; derramar un torrente de lgrimas, vim
lacrimarum profndere; deshacerse en lgrimas, collacrimare; lcrimis cnfici; in lcrimas effundi; lcrimis perfundi.
lagrimal, v. lacrimal.
laical: laicalis, e. Sin: laicus; saecularis; profanus; ad laicorum rdinem (vel statum) prtinens; ad laicorum mores (vel principia, vel
instituta, vel praescripta) ttinens; laicorum
princpiis (vel institutis, vel praescriptis) obnxius; laicorum princpiis (vel institutinibus, vel mribus) conformatus. Uso: estado -,
status laicalis; reducir al estado -, ad statum
laicalem redgere.
laicidad: licitas, atis f. Sin: condcio vel ndoles laicalis; laicorum condcio.
615
lamparero
Sin: lmpada, ae f; lychnus, i m. Uso: - aplicada al yelmo, lucerna aptata cssidi; - elctrica, lampas elctrica; globus elctricus;
lampas vi elctrica acta; lychnus elctride
actus vel accensus; - elctrica colgante, pnsilis lychnus, elctrica vi actus; - encendida,
lucerna ardens; - fluorescente, lampas fluorescens; - nen, lampas lucflua; - porttil,
lanterna // - de aceite, lucerna, ae f; lychnus
leo litus; lucerna petrleo lita; fabricante
de lmparas de aceite, lucernrius; - de Aladino, Aladini lampas; - de estudio, lampas lucubratria; - de gas, lampas gsica; - de
petrleo, lampas vel lucerna petroleria; lampas petrleo acta, lita, alta; lampas petrleo
enutrita; - de pie, lampas stativa; encender la
-, lucernam accndere.
lamparero: (el que hace lmparas) lmpadum fabricator (-oris m) // (el que las vende)
lmpadum nstitor vel vnditor // (el que tiene
cuidado de ellas) lampadrius, ii m.
lamparilla o lamparita: lchnion, ii n. Sin:
lampdula; lampdium. Uso: - colgante, lampdula pendens; lampdium pnsile; - elctrica, glbulus elctricus; - de alcohol,
fculus aethanlicus; - de cama, de noche, de
dormitorio, lampdium lectuale; lchnion cubiculare; - para leer, lampdium lectrium.
lana: lana, ae f. Uso: lneus; lanrius; - sinttica, lana synthtica; artculos de -, textlia
lanria; vestes ex lana; fbrica de -, lanolinum; obra de -, lana; obrera de -, lanfica;
pifex lanria; taller de lanas, officina lanria; trabajo de las lanas, lanifcium; el que
trabaja la -, lanficus; lanrius; pifex lanrius.
landgrave: landgrvius, ii m.
landgraviato: landgraviatus, us m. Sin: landgrvii dgnitas, munus, territrium, iurisdctio, sedes (segn los varios significados).
616
lapicero
lanolina: lanolinum, i n.
lanzada: (golpe que se da con la lanza) lnceae vel hastae ictus (-us m) // (herida que
con ella se hace) lnceae plaga vel vulnus
(-nris n).
lanzadera: - espacial, v. transbordador.
617
lapislzuli
lpiz) grphidis vel haematitae theca // (lpiz)
haematites, ae f. Sin: lapis (-dis m) scriptrius; v. lpiz // (portaplumas) penngerum, i
n.
lapislzuli: lapis caerleus. Sin: lapislzulus ; cyneus.
lpiz: grphium, ii n. Sin: graphis, -dis; haematites, ae f; plumbum; plumbatum; plumbatus stilus; lapis scriptrius. Uso: - bicolor,
haematites bcolor; - encarnado, - rojo, rubrca, ae f; grphium rubrum; crula miniata;
- tinta, lapis atramentrius // - de color, stilus
pigmentrius; - de color azul, negro, verde,
grphium caerleum, nigrum, vride; - de
plomo, - plomo, plumbum, i n; plumbgo,
gnis f // escribir con -, scriptrio lpide exarare; pintarse los labios, los ojos, las cejas
con - de maquillaje, labia (vel labra, vel
labella), culos, superclia fucare (vel fuco
illnere, vel fuco tngere).
Laponia: Lappnia, ae f.
lapn: adj lappnicus, a, um. Sin: lapponensis // sust Lappo, nis m // (perteneciente o
relativo a Laponia) ad Lappniam ttinens //
(lengua hablada por los lapones) lappnicus
sermo.
largo: longus, a, um. Sin: productus; prolixus. Uso: letra, vocal, slaba -, lttera, vocalis, sllaba producta vel longa; a lo -,
secundum; por ej., a lo - del mar, del ro, etc.,
secundum mare, flumen, etc. // (longitud)
longitudo, dnis f. Uso: la nave tiene trescientos cincuenta y un metros de -, navis longitdinem trecentorum unius metrorum habet.
largometraje: lngior tenia cinematogr-
phica.
larguero: (cada uno de los dos palos o barrotes que se ponen a lo largo de una obra
de carpintera) scapus, i m // (poste transversal de la meta, en el ftbol) v. poste.
lrice: larix, cis f.
laringe: larynx, laryngis f. Sin: spirandi meatus (-us m); artria spera.
laringlogo: (persona versada en laringologa) larynglogus, i m. Sin: laryngolgiae peritus vel cultor // (mdico especialista en
enfermedades de la laringe) laryngoiatros
vel laringoiatrus, i m. Sin: laryngis (vel artriae sperae) mdicus.
618
latn
laringorragia: laryngorrhgia sive -rhaga,
ae f.
laringorrgico: laryngorrhgicus, a, um.
laringoscopa o laringoscopia: laryngoscpia sive -scopa, ae f. Sin: laryngis vel artriae sperae inspctio. Uso: hacer la -,
laryngem vel artriam speram introspcere.
exonerare navem.
latido: (movimiento de contraccin y dilatacin del corazn) palpittio, onis f. Sin: palpittio cordis; cordis pulsus (-us m).
latifundista: latifndii vel latifundiorum dminus, erus, herus, possessor. Sin: homo
bene praediatus, vel ptime praediatus, vel
fundis praedives.
ltigo: virga, ae f. Sin: frula; sctica.
619
latinajo
latine ; aprender el -, latine dscere; ensear
el - a alguien, liquem latine docere; escribir
en -, latine scrbere; hablar -, latine loqui;
hablar bien el -, bene (vel prbene) latine
loqui; hablar mal, chapurrear el -, male (vel
inquinate) latine loqui; hablar mediocremente el -, non pssime latine loqui; hablar
en - castizo, pure et latine loqui; hablar en macarrnico, brbaro ac faceto modo latine
loqui; folenghian lingu uti; olvidar el -,
latine oblivisci; saber -, latine scire; latinam
linguam scire, didicisse; ser contrario al uso
del -, a consuetdine sermonis latini
abhorrere; traducir al -, latine rddere vel
transferre; in latinum vrtere, convrtere,
transferre; - traducir del castellano al -, ex
(vel de) hispano sermone in latinum vrtere.
latinajo: (latn malo) sermo latinus importunus, fastidbilis, imperceptus, incomprehensus, fastidienter acceptus // (despectivamente,
voz o frase latina empleada en escrito o discurso espaol) latine dicendi modus hrridus; hrridum vel horrdius verbum latinum;
hrrida vel horridiora vocbula latina.
latin lover: mulierrius latinus. Sin: muliercularis (vel mulierosus, vel femellrius) latinus; latinus feminarum captor.
620
lavadura
latn: orichalcum vel aurichalcum, i n. Uso:
de -, aurichalcus vel orichalcrius, a, um.
laudo: arbtrium, ii n.
lavada, v. lavadura.
lava: lava, ae f. Sin: massa lvica vel vulcnia; magma (-tis n) labens; magma flidum;
lavado: lavtio, onis f. Sin: eltio; ltio; lotura. Uso: - de coche, autocineti lavtio; - de
ropa, linteorum lavtio // fig, - del cerebro,
lavtio crebri. Sin: corctio mentis; coacta
opinionum muttio // fig, - de dinero sucio,
pecniae male partae colloctio.
lavadora: (mquina para lavar la ropa) lotria, ae f. Sin: mchina lavatria, elutria, lotria, eluacra; lavatrium elctricum;
mchina linteorum lavatria; mchina lnteis
lavandis. Uso: - automtica, lavatrium autmatum; autmatum (automatrium, automticum) labellum fullnicum; - de vajilla
automtica, labrum autmatum vasis escriis.
lavadura: (accin de lavar) lavtio, onis f.
621
lavamanos
Sin: lavamentum; abltio; eltio; ltio; lotura; lotus, us m // (lavazas, agua sucia) v. lavazas.
lavatorio: (accin de lavar o lavarse) lavtio, onis f. Sin: ltio, onis f // (ceremonia litrgica) lavatrium, ii n // (cuarto de aseo)
v. lavabo // (excusado) v. esta voz.
lavavajillas, v. lavaplatos.
lavazas: aqua eluacra.
lvico: lvicus, a, um. Sin: lavae (gen); mgmatis labentis vel flidi (gen).
laxante: medicamentum laxativum vel purgatrium.
laxidad, v. laxitud.
laya: (pala con mango para remover la tierra) pala, ae f. Sin: biplium.
622
lectorado
sis continendis. Uso: llevar al -, in valetudinrium dedcere // (hospital de leprosos) valetudinrium
leprosis
excipiendis
curandisque.
lazarista: vincentianus sodalis (-is m).
leccin: (enseanza que de una vez da un docente a sus discpulos) schola, ae f. Sin: lctio
vel praelctio, onis f. Uso: - en latn, praelctio latina; - escuchada, audtio, onis f; dar
una -, scholam habere; frecuentar las - de
uno, ad alicius scholas venire; scholis alicius interesse; alicius scholas frequentare;
audire liquem; auditorem esse alicius; - inaugural, praelctio aditialis // (todo lo que en
cada vez seala el maestro a los discpulos
para que lo estudien) pensum, i n. Sin: lctio.
Uso: - para aprender, (e)discenda npl; aprender la -, lectionem dscere // (forma particular de un texto) lctio, onis f. Sin: cdicis
scriptura. Uso: - adulterada, locus depravatus
vel corruptus // (enseanza moral) instittio, onis f. Sin: praeceptum. Uso: lecciones
de moral, praecepta offcii // (amonestacin,
advertencia) admontio, onis f // (ejemplo que
nos sirve de experiencia y nos ensea a conducirnos) exemplum, i n. Sin: documentum.
Uso: servirle de - a uno, licui documento vel
exemplo esse; dar a alguien una - ejemplar,
leche: lac, lactis n. Uso: - caliente, lac calefactum; - coagulada, lac coagulatum; - condensada, lac condensatum, spissatum,
densatum; - descremada, - desnatada, lac
despumatum; - fra, lac frgidum // - de
mujer, lac mulebre; lac humanum; - de vaca,
de oveja, de cabra, vaccinum, ovinum, caprinum lac; - en polvo, lac pulveratum.
623
lectorala
// (cargo de lector) lectoris offcium vel dgnitas.
lectorala: praebenda theologalis.
legalismo: ntegra legum observtio. Sin: rgida lgibus obtempertio; inflexbilis iuris
conservtio.
legalista: adj plane vel absolute legtimus.
Sin: lgibus rgide obtmperans; leges ntegre observans // sust nteger legum observator. Sin: rgidus lgibus oboeditor; inflexbilis
iuris observator.
legar: (dejar a alguien alguna manda en el testamento) legatum licui scrbere vel ascrbere.
Sin: (testamento) legare; testamento relnquere. Uso: - dinero a uno, pecniam licui
legare // (enviar a uno como legado) liquem
legare.
legendario: (concerniente o relativo a las leyendas) fabulosus, a, um. Sin: fabularis, e;
mirus; ad fbulam spectans. Uso: libros -,
libri fabulosi // (libro de vidas de santos) liber
legendarum. Sin: liber qui est de rebus ab ho-
624
lengua
mnibus sanctis gestis.
legislatura: (conjunto de los rganos legislativos) legumlatores, um mpl // (tiempo durante el cual funcionan los rganos
legislativos) legislationis sptium.
legitimacin: legitimtio, onis f. Sin: confirmtio; ratihabtio; testimnium vel documentum fidei.
legitimar: (convertir algo en legtimo) legitimare. Sin: ratum fcere; confirmare // (probar o justificar la verdad de alguien o algo
conforme a las leyes) probum demonstrare
vel ostndere // (hacer legtimo al hijo que no
lo era) natlibus restitere. Sin: nothum legtime natum pronuntiare.
625
lenguado
nacional, lingua internationalis; - materna,
nativus sermo; nativa lingua; - moderna, lingua recens vel recntior; recentis tmporis
lingua; recentior sermo; - muerta, lingua
mortua; sermo iam non usitatus; lingua iam
non usitata; - nacional, lingua nationalis;
sermo ptrius; ptria lingua; - nativa, lingua
nativa; - oficial, lingua officialis; - optativa,
lingua optionalis; - romance, lingua romnica; segunda -, secunda lingua; - universal,
lingua universalis; hminum communis
sermo; - usual, sermo usitatus; - verncula,
sermo vernculus; lingua verncula; - viva,
lingua viva vel vigens; sermo vigens atque
usitatus; lingua vigens atque usitata; - vulgar
(la que se habla en cada pas o nacin) lingua vulgaris, vulgaris sermo // uso vivo de la -,
linguae usus vivus; el uso de la - verncula,
usus linguae vernculae; en la - verncula,
verncule; vernculo sermone; soltura de -,
linguae soltio; emplear la - verncula, lingu verncul uti; escribir en la - materna,
nativ lingu scrbere; refrenar su -, linguam
continere, tenere, moderari; tener una cosa
en la punta de la -, rem in primribus lbiis
habere; no tener uno pelos en la -, audacter
dcere vel loqui // fig, mala - (persona murmuradora o maldiciente), homo malae linguae; homo immoderatae linguae.
lenguado: slea, ae f.
lentisco: lentiscus, i m.
626
letra
lea: ir, salir por -, ir a hacer provisin de -,
gredi lignatum vel ad lignandum.
letargia , v. letargo.
lesbiano, v. lesbio.
lesbio: (perteneciente o relativo al lesbianismo) trbadis prprius. Sin: fminae homphilae prprius; trbadum (gen pl).
lesin: lesio, onis f. Sin: vulnertio.
leso: laesus, a, um. Uso: crimen de - majestad, crimen laesae maiestatis; perdullio
(-onis f).
Lesotho: Lesothum, i n.
letargo: lethrgia sive letharga, ae f; lethargus, i m. Sin: veternus, i m. Uso: que padece
-, atacado de -, v. letrgico.
letra: (signo grfico) lttera, ae f. Sin: elementum; ltterae forma; typus (tipo). Uso: capital, capitalis lttera ; - cursiva, inclinata
lttera vel nota; - equivocada, typogrphicum
mendum vel erratum; - gtica, lttera vel nota
gthica; - mayscula, lttera maiscula, grandis, grndior; - minscula, minuta vel minscula lttera; - negrita, crssior lttera; numerales, ltterae numerales; - redonda o
redondilla, recta lttera; - uncial, uncialis lttera; con - maysculas, grndibus ltteris; ltteris maisculis; con - minsculas, minutis
ltteris // (conjunto de las palabras puestas
en msica para que se canten) verba, orum
npl. Sin: textus, us m. Uso: - jocosa, verba
ldicra; - seria, verba sria; - de un oratorio,
carmen oratrium; componer la -, verba compnere // - de cambio, sngrapha, ae f. Sin:
627
letrado
sngrapha nummulria vel argentria. Uso: de cambio endosada, sngrapha lteri
inscripta; firmar una -, sngrapham (nummulriam) conscrbere; pagar una - de cambio,
pecniam per sngrapham slvere; protestar
una - de cambio, sngrapham non solutam
denuntiare; armar pleito por una - de cambio, gere ex sngrapha; asignar dinero a
uno mediante una - de cambio, licui pecniam per sngrapham crdere; exigir en
fuerza de una - de cambio, postulare liquid
ex sngrapha; firmar las - de cambio que se
han de traspasar a otros bancos, sngraphas
ad lias argentrias transferendas obsignare
// - credenciales, ltterae crditi mneris testes; - patentes, patentes ltterae. Sin: pblicum rescriptum // bellas o buenas -, literatura
vel litteratura, ae f. Sin: ltterae, arum fpl; litterarum scintia; disciplinae litterarum; humanitatis stdia.
letrina: latrina, ae f. Sin: lavatrina. Uso: - pblicas, frica, ae f; fricae, arum fpl.
leucemia: leuchemia sive -chaema,ae f.
leucmico: (concerniente o relativo a la leucemia) leuchemicus, a, um. Sin: ad leuchemiam prtinens // (afecto de leucemia)
leuchemicus. Sin: leuchemi laborans vel
affectus.
628
Lbano
vniens sive vniens; ad auroram ttinens.
lxico: adj lexicalis, e. Sin: ad lxicon spectans // sust lxicon vel lxicum, i n. Sin: vocabulorum index, thesaurus, summa. Uso: electrnico, etimolgico, informtico, lxicon electrnicum, etymolgicum, ordinatrale; - ilustrado, lxicon imagnibus auctum;
compilar un -, lxicon cndere vel confcere.
nis; lex abortionum concedendarum; - aduaneras, leges quae portrium respciunt; - civiles: aduaneras, fiscales, las que regulan los
impuestos, la disciplina de los vehculos pblicos, la circulacin y cosas semejantes, civiles leges, quae portrium, fiscum,
vectiglia, publicorum vehiculorum disciplinam, ambulntium itum et rditum et lia
huismodi respciunt; - criminal, emprica,
natural, sociolgica, lex criminalis, emprica,
naturalis, sociolgica; - de libertad religiosa,
lex de libertate religiosa; - del ms fuerte, ius
fortssimi cuiusque.
leyenda: (narracin o relato de sucesos fabulosos) fbula, ae f. Sin: fbula commentcia; fabella popularis. Uso: - fabulosa, fbula
ficta; - maravillosa, fbula ac mirculum; potica, potica fbula; la - de Eneas, fbulae
quae (vel ea quae) de Aenea traduntur; las de la mitologa, histria fabularis; segn la -,
sicut (est) in fbulis; ut est in fbulis // (historia o relacin de la vida de uno o ms santos) legenda, ae f ; legenda, orum npl. Sin:
vita hominis sancti; res (rerum fpl) ab hmine
sancto gestae; vitae hminum sanctorum; res
ab homnibus sanctis gestae. Uso: la - Aurea,
Legenda Aurea; libro de leyendas, liber legendarum; liber qui est de rebus ab homnibus sanctis gestis // (explicacin que
acompaa a un plano, mapa, cuadro o grabado) ttulus, i m. Sin: inscrptio; inscriptura.
Uso: poner una - a una estatua, sttuam
inscrbere.
lezna: sbula, ae f.
liana, v. bejuco.
629
liblula
nus, i m. Sin : Res Publica Libanensis.
liblula: libllula, ae f.
liberalismo: liberalismus, i m. Sin: civilis libertatis stdium. Uso: - desenfrenado, effrenus liberalismus; - econmico, liberalismus
oeconmicus.
liberalizacin: plenioris libertatis concssio.
Liberia: Libria, ae f.
libertad: libertas, atis f. Uso: - civil, civis libertas; - condicional, libertas custodita; - fundamentales, libertates fundamentales; ilimitada, libertas illimitata; - personal, privati hminis libertas; - poltica, libertas poltica; - provisional, libertas temporria; religiosa, libertas religionis; libertas religiosa; - religiosa y de conciencia, libertas religionis et conscientiarum; - sociales,
libertates sociales // - de los ciudadanos,
communis libertas; - de coligarse, libertas
coalitionis; - de conciencia, facultas credendi
quod cuique libet; - de enseanza, libertas
docendi; - de imprenta, libertas rei pressriae; libertas quidvis typis edendi; - de palabra, quidvis loquendi facultas vel licntia; de pensamiento, qudlibet sentiendi facultas;
- de residencia, potestas domiclii eligendi; de trabajo, libertas opifcii.
libertino: (entregado al libertinaje) intmperans, antis. Sin: immodestus; impudcus; dissolutus; voluptati dditus // sust asotus, i m;
lastaurus, i m; dissolutus homo.
Libia: Lbya, ae f; Lbye, es f.
librancista: (el que recibe una libranza) sngraph (vel tsser nummri) donatus; (el
que tiene una o ms libranzas a su favor)
sngraph vel sngraphis instructus, preditus.
libranza: (orden de pago) sngrapha, ae f;
sngraphus, i m. Sin: tssera nummria.
630
libro
library (Inform), coleccin de funciones complejas: bibliotheca, ae f. Sin: librria, ae f (taberna) . Uso: shared - , bibliotheca mtua.
librera: (tienda donde se venden libros) librria, ae f. Sin: biblioplium; taberna librria. Uso: - Herder, domus librria Herder;
- Editorial Vaticana, Officina Librria Vaticana; Librria Editria Vaticana; - de lance, de ocasin, vterum librorum taberna // (biblioteca) bibliotheca, ae f. Uso: - privada, domstica bibliotheca // (armario, estante para
libros) librrium, ii n.
libreta: (cuadernito de anotaciones o apuntes) libellus, i m. Sin: commentarolum; parvus liber. Uso: - de ahorros, libellus
parsimniae; libellus ad parsimniam; cm-
libreto: libellus drmatis msici. Sin: melodrmatis textus (-us m); fbulae libellus.
librillo: chartae tabcinae libellus.
librito: (libro pequeo) libellus, i m. Sin: parvus liber. Uso: - de bolsillo, libellus sinualis,
manualis, palmalis // (cuadernito de papel
para fumar) v. librillo.
libro: liber, bri m. Sin: opus; scriptum; volumen, mnis n. Uso: - best seller en 1961,
liber, qui anno MCMLXI latissime divnditus est; - cristianos y paganos, eclesisticos y
seculares, religiosos y profanos, libri christiani et pagnici, ecclesistici et saeculares,
religiosi et profani; - diario, - mayor, codex
(-dcis m) maior; codex maior rationum; libellus rationum; - digitales, libri modo digitali transcripti; - educativo, bonus liber; liber
ad bene instituendum aptus; - escolares,
scholares libri; - espirituales, libri quibus
nimi excoluntur; - fundamental del Orden
de las Naciones Unidas, liber fundamentalis
Ordinis Nationum Unitarum, - ilustrado, - de
estampas, liber imagnibus distinctus, ornatus, exornatus ; - impresos, libri impressi;
libri typis confecti; - manuscritos, libri manu
scripti vel confecti; - prohibidos, libri improbatae lectionis // - con derecho de autor,
liber sub tutela iuris impressrii; - de a bordo,
dirium nuticum; - de aventuras, de csibus
vicibusque liber; - de bolsillo, liber palmalis,
sinualis, manualis; - de caja, pecniae dirium; - de cantos, liber cantualis; libros de
consulta, libri consulendi; - de cuentas, v. registro de cuentas; - de cuentos, liber commentcius; - de lectura, liber lectionis; libros
de prstamo, libri mtuo dandi; libros para
uso escolar, libri in usum scholarum //
abran los -!, aperite (vel evlvite)
libros!;cierren los -!, cludite (vel compli-
631
licantropa
cate) libros!; querra sacar un - (de prstamo), velim librum mtuum accpere; pasar
al - mayor, in cdicem maiorem rationum referre.
licntropo: lycnthropus, i m.
lycanthropi laborans vel affectus.
Sin:
licencioso: licentiosus, a, um. Sin: dissolutus; impudcus; morum licntiae dditus; (de
dichos o escritos) lascivus; obscenus. Uso:
vida -, vita et licntia.
licopodio: lycopdium, ii n.
licor: (cuerpo lquido) liquor, oris m // (bebida alcohlica) liquor. Sin: alcohlicus
potus vel liquor; vlida vel validssima ptio.
Uso: - fuerte, liquor fortis; - de genciana, v-
632
limador
lida ptio gentianina; - de nueces, liquor nceus.
licuable: liqubilis, e.
lientrico: (perteneciente o relativo a la lientera) ad lientriam prtinens // (que la padece) lientricus, a, um.
633
limadura
limadura: (accin y efecto de limar) limtio,
onis f // (partecillas muy menudas que con la
lima se arrancan de alguna pieza de metal o
de materia semejante) limatura, ae f.
limonada: limonata, ae f. Sin: citrnea; citrnea ptio; limonata ctrina; ctrea vel ctrina ptio; posca citronata. Uso: efervescente, limonata fervescens, effervescens, effervens; - gasificada, limonata arphora.
limonero: citrus, i f. Sin: malus mdica vel
assria; limonis arbor; citrus limonum.
634
lnea
Uso: ser linchado, mpetu ppuli (vel turbae)
interire, intrfici; ab indignanti turba (vel ppulo) interire vel intrfici.
limpiabotas, v. lustrabotas.
limpiamanos: manutrgium, ii n.
limpieza: (accin) expoltio, onis f. Sin: purgtio. Uso: - tnica, purgtio thnica //
(efecto, cualidad) mundtia, ae f vel mundties, i f. Uso: - urbana, cvica mundtia.
limusina: limusina, ae f.
lnea: lnea, ae f. Uso: - equinoccial, aequinoctialis lnea; - espiral, lnea spiralis vel tortuosa; - genealgica, gentilcia lnea; gtica, lnea gthica; - isobrica, v. isobara;
- peatonales, lneae trnsitus pditum; trnsitus zebrinus; - recta, lnea recta; - transversal, lnea transversa // - de confn, confnium,
ii n; en - ascendiente, ex superiore lnea; en
- colateral, ex transversa lnea; en - descendiente, ex inferiore lnea; en - perpendicular,
ad lneam; en - recta, rect; in directum; ex
directa lnea; trazar una -, lneam dcere //
Dep, - de partida, itneris intium; (en el
campo de ftbol) - central, lnea mdia vel
centralis; - laterales, lneae laterales; (en el
tenis) - lateral para dobles, lnea lateralis ludi
dplicis; - lateral para singles, lnea lateralis
certminis singularis; - media, lnea mediana;
- del centro, lnea servtii; lnea primi misss;
lnea missionis // (formacin de jugadores en
el ftbol) la - defensiva, manpulus trium defensorum; la - media (volantes), cies mdia;
cursorum cies; - de ataque, v. delantera //
(rengln) linola, ae f. Uso: ya en sus primeras -, a primis ipsis linolis; v. rengln // (va
area) arilnea, ae f. Sin: trames arius; arium iter; iter aronuticum; arinvium sive
aronvium iter; velivolorum iter // (va frrea) tramen ferrivirium. Sin: limes (-mtis
m) ferratus; ferriviria lnea; viae ferratae
lnea vel decursus (-us m) // (va martima)
martimum iter // (- elctrica) funculus elctricus. Sin: electriductus (-us m); filum electrficum vel elctricum // (- telefnica) lnea
telephnica. Sin: filum telephnicum; ductus
(-us m) vel traductus telephnicus; arium
filum telephnicum; telephnica conexio //
fig rtio, onis f. Sin: lineamentum. Uso: - poltica, rtio rei pblicae gerendae; - de conducta, forma vivendi; vitae institutum;
vivendi vel agendi rtio; trazar las - maestras
635
lineal
del mundo actual, lineamenta adumbrare
praecpua mundi, qui nunc est // - divisoria
(en autopistas), crepdo (-dnis f) dissepiens;
- divisoria de aguas, v. vertiente.
link (Inform), conexin, enlace: sust coninctio, onis f. Sin: vnculum, i n; ligamen, mnis
n // tr consolidare.
linterna: lanterna vel laterna, ae f. Sin: lanterna gestbilis; elctricum lampdium gestbile. Uso: - mgica, laterna mgica.
636
lista
lipasa: lipasis, -is f.
liquidar: (hacer lquido algo slido o gaseoso) liquare. Sin: liquefcere // (saldar, pagar
enteramente) - las deudas, nmina slvere,
disslvere, perslvere, expedire // (vender
mercancas en liquidacin) merces divndere
// (poner trmino a algo) - un negocio, negtium expedire.
637
listn
(tira, de gnero) fascola vel fscia, ae f //
(raya de color en una tela o tejido) virga, ae
f.
listn: index, dcis m. Sin: ordo scriptus.
listing, v. program.
listo: (hbil, maoso, sagaz) hbilis, e; peritus, a, um; (diligente) dligens, entis; (pronto,
expedito, dispuesto) expeditus.
litocromista: lithochromista, ae m.
litofotografiar, v. fotolitografiar.
638
liturgia
litofotogrficamente, v. fotolitogrficamente.
litofotogrfico, v. fotolitogrfico.
litografa: (arte de dibujar o grabar en piedra una imagen, escrito, etc., para reproducirlo despus) lithogrphia sive -grapha, ae f.
Sin: lithogrphica ars // (cada una de las reproducciones obtenidas por el procedimiento
litogrfico) lithogrphica imago. Sin: imago
lithogrphice impressa // (oficina en que se
ejerce el arte litogrfico) lithogrphica officina.
litlogo: lithlogus, i m. Sin: litholgiae cultor (el que profesa la litologa), peritus (el
que tiene en ella especiales conocimientos).
litoral: (costa de un mar) martima rgio.
litoscopio: lithoscpium, ii n.
Lituania: Litunia, ae f.
liturgia: (conjunto de ritos y oraciones; ritual aprobado por la Iglesia) litrgia sive turga, ae f. Sin: sacra vel divina litrgia; sacri
vel pblici ritus; sacrae vel pblicae caerimniae. Uso: celebrar la - de las Horas, Litrgiam Horarum celebrare // (estudio terico o
histrico de los ritos) de sacris rtibus rtio
639
litrgico
vel disciplina ; de sacris caerimniis doctrina.
llamamiento: arcesstio, onis f. Sin: arcesstus (solo abl -u). Uso: por tu -, tuo arcessitu.
640
locomotora
dcere; grere; portare, vhere. Uso: - un
asunto ante alguien, rem ad liquem deferre;
- la guerra, bellum inferre con dat o in y ac;
- a mal, aegre ferre; el que lleva, adductor,
oris m; el que lleva de un lugar a otro, circumductor, oris m; - sobre los hombros,
(h)meris sustinere; - un vestido, indutum
esse veste.
llorado: no -, indeploratus, a, um. Sin: indefletus.
llorar: flere, deflere. Sin: lacrimare, illacrimare, illacrimari. Uso: - a lgrima viva, vim
lacrimarum profndere; effundi in lcrimas.
lluvia: plvia, ae f. Sin: imber, bris m. Uso: abundante, plvia copiosa; magnus imber; cida, plvia cida; - deshecha, torrencial,
imber mximus vel effusus; - de balas, imber
plmbeus; imber glndium; imber plumborum vel plumbearum; plmbea grando (-dnis
f); - de lgrimas, imber vel vis lacrimarum.
lobby: (grupo de personas influyentes, organizado para presionar en favor de determinados intereses) crculus fautorum //
(vestbulo de un hotel o de otros estableci-
localizar: (fijar, encerrar en lmites determinados) loci situm definire vel circumscrbere
// (averiguar el lugar) loci situm inqurere //
(determinar o sealar el emplazamiento que
debe tener algo) locum coartare.
locativo: adj locativus, a, um // caso -, locativus, i m.
locomotora: tractrium, ii n. Sin: currus vectrius vel tractrius; mchina vectria vel
tractria; currus ferrivirius tractrius. Uso:
641
locomvil
- Diesel, mchina vectria diseliana; - elctrica, vectria vel tractria mchina elctrica;
- de maniobras, vectria mchina selectria;
- de vapor, movida por vapor, vaportraha, ae
f; vectria mchina vaporria.
locucin: loctio, onis f. Uso: - divina, loctio divina; - elptica, loctio ellptica; - metonmica, loctio metonmica.
P2.
lgico: lgicus, a, um. Sin: ad lgicam disciplinam prtinens. Uso: es - que ..., cnsequens est (con inf o ut y subj); inde squitur
vel consquitur ut etc.
logstica: (ciencia del clculo y de los nmeros) logstica rtio, ars, disciplina // (arte de
situar las tropas en el terreno, alojarlas, alimentarlas, etc. y atender a su transporte)
rtio apparandi instruendique exrcits //
(ciencia del estado mayor) v. estrategia //
(lgica matemtica o simblica) v. lgica.
logstico: logsticus, a, um.
loggrafo: loggraphus, i m.
logogrifo: logogrphus, i m.
642
lubricar
cadena: tr exire.
sorttio; sorttio chartria; aleatria schedarum sorttio. Uso: - pblica, nacional, pblica lea; ludus fisci aleatrii; billetes de la
-, sortes, ium fpl; schedae vel schdulae aleatriae; extraccin de la -, sorttio, onis f;
ganar en la -, caerle o tocarle a uno la -, srtium le quaestum fcere; ex srtium lea
lucrum fcere; hacer una -, aleatriam schedularum sortitionem habere; srtium leam
habere; hacer una - de beneficencia, aleatriam schedularum sortitionem habere beneficntiae caus; leam srtium habere (vel
dere) beneficntiae caus; jugar a la -, le
ldere; srtium le ldere; srtium leam
temptare; no ganar en la -, nummos in srtium lea prdere; ser afortunado en la -,
prsper srtium le uti; srtibus felcibus
vel prsperis uti; tuve suerte en el juego de la
-, srtium le ludens, prsper (vel secund)
fortun fritus (vel fructus) sum; no tuve
suerte, advers fortun fritus sum // (juego
casero semejante a la -) - casera, - de familia,
numerorum lea; aleatrius ludus domsticus. Uso: cartn numerado de la - de familia,
scheda vel schdula aleatria // (lugar en que
se despachan los billetes de -) fiscus aleatrius.
lotero: fisci aleatrii exactor.
643
lubrificacin
lubrificacin, v. lubricacin
lubrificante, v. lubricante
lubrificar, v. lubricar.
luisa, v. vincapervinca.
lujo: luxus, us m. Sin: luxria; fastus; lauttia; magnificntia. Uso: con gran -, magn
luxri.
lujoso: luxuriosus, a, um. Sin: lautus; sumptuosus; magnficus.
lula, v. calamar.
luna: luna, ae f. Uso: - creciente, luna crescens vel adulescens (-entis); - llena, luna
plena vel rotunda; media -, luna dimdia sive
dimidiata; semilna vel luna semiplena; menguante, luna decrescens, senescens,
minor; - nueva, luna nova vel prima // media
- (en el sentido fig de islamismo, imperio
turco), falcata luna. Sin: dimdia luna. Uso: el
emblema de la media -, falcatae lunae vexillum // fig, - de miel, melltum nuptiarum
tempus; primae conigii suavitates.
644
luz
lunacin: luntio, onis f. Sin: circitus lunaris; lunae gyrus (-i m). Uso: - astronmicas
de 1968, lunationes astronmicae anni (vel
anno) 1968.
lunar: lunaris, e. Sin: lunae (gen). Uso: paisaje -, lunaris locorum prospectus (-us m) ;
superficie -, fcies lunaris; el variar de la luz
-, lunae lminum varetas.
lurte, v. alud.
luz: lux, lucis f. Sin: lumen, mnis n. Uso: elctrica, lux elctrica, lumen elctricum vel
scinum; apagar la -, lumen (elctricum) vel
lucem (elctricam) exstnguere; encender la
-, lumen (elctricum) vel lucem (elctricam)
accndere, excitare, expedire, cire; - de Ben-
645
646
macaco: macacus, i m.
macarronea: macaronea, ae f.
macarrones: macarones, um mpl. Sin: pastilli, funculi, orum m; tubulati pastilli; pasta
tubulata vel segmentata; tbuli farincei; farina subacta et tubulata. Uso: - con jugo, tubulata pasta suco condta; - con jugo de
tomate, tubulata pasta lycoprsici liqumine
condta; - con queso, pasta tubulata cseo
conspersa; - con salsa, pasta tubulata iure
llita.
macerar: macerare. Sin: subgere; tabefcere; emollire // fig afflgere; cruciare; enervare // macerarse, languscere; macscere;
tabscere; macerari; se macerare; excruciari;
se excruciare; castigari; corpus cruciare vel
torquere.
macero: clavator, oris m.
machista: sust virilitatis propugnator vel celebrator. Sin: masculini dominats propugnator // adj virilitatem extollens. Sin:
masculinum dominatum propugnans vel clebrans; iactanter virilis; masculinae protrviae
(gen).
macillo, v. mazuelo.
647
macroftalmo
mundus universus.
macrogameto: macrogamtes, is m.
macrogloso: macroglossa, ae f.
madre: mater, tris f. Uso: lengua -, lingua parens; la - patria, mater ptria; maior ptria;
metrpolis; mtria, ae f; la - Tierra, Terra
Mater; parens mnium terra; terra communis
mnium nostrum parens; communis mater
mnium mortlium; - de Dios, Dei Mater;
Dei Genetrix; Dei Parens; Depara, ae;
Thetocos vel Theotcos, i f // - ma!,
papae! Sin: babae!
madreperla: matriprnula, ae f (gen matris
prnulae). Sin: unionum vel margaritarum
concha (-ae f); concha margaritfera.
macroquiria: macrochria, ae f.
macroscopio: macroscpium, ii n.
648
magia
madrina: matrina, ae f. Uso: - de bautismo,
lustralis vel lstrica sponstrix (-cis f); lustralis (vel lstricae) generationis parens; mater a
baptsmate; a lustrali (vel a lstrica) generatione parens; - de bodas, prnuba vel paranympha, ae f.
madroo: (el arbusto) rbutus, i f // (el fruto)
rbutum, i n.
maduracin: maturtio, onis f. Sin: matritas, atis f. Uso: - personal, personalis maturtio; - psicolgica e histrica, hminum
temporumque progressiones; alcanzar su -,
ad maturitatem pervenire; maturitatem adipisci; maturscere; maturari; llevar a -, ad
maturitatem perdcere; maturare (tr).
maestranza: (conjunto de operarios) fabrorum (vel artficum, vel opficum, vel operariorum) collgium vel coetus (-us m);
operrii; opfices.
maestra: callditas, atis f. Sin: magna pertia; sollers indstria; praeclara ars; mirum artifcium.
magia: maga, ae f. Sin: mgice (-es f); mgica, orum npl; mgica ars; disciplina mgica. Uso: - negra, ars mgica malfica; oratoria, magia oratria; - sexual, magia sexualis; - subversiva, magia subversiva vel seditiosa // fig fascintio, onis f. Sin:
incantamentum. Uso: - de la voz, allciens
vocis suvitas; - del estilo, allciens scribendi
suvitas.
649
mgico
mgico: mgicus, a, um. Sin: magus // fig
mirus; mirficus; mirbilis; mirandus; singularis; incredbilis; divinus.
magntico: magnticus, a, um. Sin: magntica vi preditus vel instructus. Uso: aguja -,
pxidis nuticae acus (-us m).
magnetismo: magnetismus, i m. Sin: magntica vis vel virtus. Uso: - animal, magnetismus animalis; - terrestre, magnetismus
terrestris; dotado de -, v. magntico.
magnetogenia: magnetognia, ae f.
magnetgrafo: magnetgraphum, i n.
majestad
magnetolgico: magnetolgicus, a, um. Sin:
ad magnetolgiam ttinens.
magnetmetro: magnetmetrum, i n.
magnetoterapia: magnetotherapa, ae f.
magnetotropismo: magnetotropismus, i m.
mailing list (Inform): grex, gregis m (Interneti). Uso: mailing list owner, moderator
(-oris m) gregis.
maillot: mcula vridis.
majadera, v. tontera.
majadero, v. tonto.
majestad: (grandeza, superioridad y autoridad sobre otros) maiestas, atis f. Uso: delito
de lesa -, v. delito; reo de lesa -, v. reo // (ttulo) maiestas. Uso: Su - (dicho a un rey),
Maiestas tua, vel Vestra Maiestas; Su - (dicho
de un rey), Maiestas Sua // su - el dinero, regina pecnia.
651
make-up
make-up, v. maquillaje, afeite.
mal: malum, i n. Uso: - caduco, morbus comitialis vel caducus; morbus sacer; epilpsia;
- real, malum, quod revera est; - de mar, v.
mareo; - de ojo, fscinum, i n; venefcium;
fascintio; mal de prkinson, v. parkinsonismo; - de piedra, ex clculis labor; v. litiasis; producir - de ojo, fascinare.
Malabar: Malabria, ae f.
malabar: (natural de Malabar) Malabariensis, is m // (perteneciente o relativo a Malabar) malabariensis, e. Sin: ad Malabriam
ttinens.
malbaratador: adj prdigus, a, um. Sin: dssipans, antis // sust dissipator, oris m. Sin: effusor, profligator, profusor, oris m. Sin: homo
prdigus; qui dssipat.
maldiciente: adj maldicus, a, um. Sin: maledcens; ore (vel lingu) solutus, dissolutus,
effrenatus, mpudens; mordax. Uso: ser muy
-, solutssimae linguae esse // sust maldicax
vel male dicax, acis m. Sin: obtrectator; maldica lingua.
652
mamadera
xilis; tractbilis.
maleta: vdulus, i m. Sin: bulga; averta; scculus; scculus viatrius; cista itinerria vel
vitica. Uso: - de cuero, cista scrtea; hacer
uno la -, viticum parare; res ad iter necessrias parare (disponer lo necesario para un
viaje); srcinas (vel vasa) collgere (prepararse para irse de alguna parte, o dejar
algn cargo o empleo).
maletero: (el que hace maletas) vidulorum
(vel bulgarum, vel perarum) pifex (-fcis m)
// (el que las vende) vidulorum vnditor vel
propla // (botones) v. esta voz.
maletn: crumna, ae f. Sin: cista manualis;
cistella itinerria vel vitica.
maltratar: male (vel acerbe, vel spere) tractare. Sin: vexare; cruciare; male mulcare;
pssime cum liquo gere.
malversador: peculator, oris m. Sin: interversor; pblicae pecniae praedator, fraudator, interceptor.
malversar: peculari. Sin: intervrtere; intercpere; peculatum fcere vel patrare; pblicam pecniam avrtere.
Malvinas (Islas): Insulae Maclovienses.
653
mamar
mamar: bera sgere vel ebbere; dar de -,
mammare; mammas vel bera praebere, dare,
admovere.
mambla: (montecillo redondo) acuminatus
collis // (tmulo) tmulus, i m.
mambo: salttio haitiana.
mampara, v. biombo.
654
manaco
mnis n; v. regulador. Uso: - a distancia, telemoderamen, mnis n; e longinquo dirctio;
guiar o conducir por medio de un - a distancia, telemoderari; - electrnico, moderamen
electrnicum.
mandoln o mandolina: mandolinum, i n.
Sin: fidcula vellicata; fidculae mandolinianae. Uso: tocar el -, fdibus mandolini cnere.
mandrgora: mandrgoras, ae f.
manejable: (de cosa) hbilis, e. Sin: flexbilis; dctilis; mollis // (de persona) tractbilis.
Sin: dcilis; fcilis.
manejo: (accin y efecto de manejar o manejarse) tracttio, onis f. Sin: usus, us m // (arte
de manejar los caballos) equittio, onis f;
equi modertio // (direccin y gobierno de un
negocio) negtium, ii n. Sin: negotitio;
negtii gstio // (maquinacin, intriga) tricae,
arum fpl. Sin: machintio.
mana: mana sive mnia, ae f. Sin: furor; insnia; demntia; insana cupdo (-dnis f).
manaco: manacus, a, um. Sin: furiosus;
lymphticus.
655
manicomio
manicomio: manicmium, ii n. Sin: amntium valetudinrium; demntium hosptium;
custdia psychitrica; hosptium amntibus
recipiendis vel excipiendis.
manicura: (cuidado de las manos y especialmente de las uas) mnuum vel nguium
cura vel expoltio // (mujer que cuida y embellece las manos, especialmente las uas) mnuum vel nguium curatrix, politrix.
manicuro: mnuum vel nguium curator, poltor, expolitor.
manierismo: manierismus, i m. Sin: imitatria scribendi rtio; sollcita imittio // fig affecttio, onis f. Sin: nmium stdium; nmia
cura; artificiosa diligntia.
manierista: (perteneciente o relativo al manierismo) ad manierismum prtinens // (que
cultiva el manierismo) manierismi cultor vel
sectator // fig, adj affectatus, a, um. Sin: fucatus; ptidus; perpolitus; sust rtifex affectatus.
maniobra: (artificio y manejo con que alguien interviene en un negocio) administrtio, onis f. Sin: guberntio; usus, us m;
rgimen, mnis n; artes, ium fpl; rtio, onis f.
Uso: hacer una falsa -, liquid intempestive
gere; hacer falsas -, male conslere rebus
suis // (evolucin o ejercicio de la tropa)
exerctium, ii n. Sin: exercittio; decursus, us
m; decrsio; decrsio campestris; bllica
exercittio. Uso: dirigir una -, campestrem
decursionem moderari; hacer ejecutar una militar, mlites in decursionem edcere; presenciar una - militar, decrsui mlitum
interesse // (simulacro de combate) simulacrum vel imago pugnae. Sin: certamen ldicrum; simulacrum pugnae ldicrum. Uso: naval, simulacrum navalis pugnae; ejecutar
una -, simulacrum vel imginem pugnae
cire; certamen ldicrum commttere // (arte
de gobernar la embarcacin) navis administrtio, rgimen, usus. Sin: nauticarum rerum
656
mano
usus // (faena y operacin que se hace a
bordo de los buques con su aparejo, velas,
anclas, etc.) artifcia, orum npl. Sin: nutica
ministria npl. Uso: la - de los remos, remigtio; la - de las velas, velifictio; ejecutar
las -, armamenta compnere; ordenar las -,
iubere armamenta collocari vel aptari // (maquinacin, intriga) artifcium, ii n. Sin: machintio; mchina, ae f vel mchinae, arum
fpl; malae artes; perplexa rtio. Uso: - oculta,
artes occultae; clandestina conslia, con una
- engaosa, per dolum; dolose.
manipulado: compsitus, a, um. Sin: conflatus; elaboratus // fig mala fide plasmatus. Sin:
suis cmmodis aptatus vel accommodatus.
manipulador: (persona) compsitor, oris m.
manivela: manbrium, ii n. Sin: cupa; vectcula; vectis (-is m) versrius. Uso: pernio
de -, vectculae cardo (-dnis m).
657
manojo
porrgere; darse la mano (en seal de amistad), ingere dextras; ingere amice dextras;
dextram dextrae commttere; estar en manos
de uno, in mnibus alicius esse; levantar la
-, manum tllere; tener a mano, ad manum
habere // - de obra: (precio) manuprtium vel
maniprtium, ii n. Sin: peris remunertio vel
merces (-dis f). Uso: pagar la - de obra, manuprtium dare //- de obra: (conjunto de asalariados) operariorum summa. Sin: universi
operrii mpl. Uso: - de obra disponible, v.
mercado (- laboral) // (conjunto de veinticinco hojas de papel) viginti quinque chartae
(vel chartarum) fascculus.
manojo: manpulus, i m. Uso: por manojos,
manipulatim; atar los -, manpulos vincire.
manometra: manomtria sive -metra, ae f.
manoscopio: manoscpium, ii n.
manscopo, v. manoscopio.
658
mapamundi
(libro) manuale, is n. Sin: brevirium; summrium; eptome, es f vel eptoma, ae f; enchiridion vel enchirdium, ii n; brevis liber;
liber manualis, elementrius, explanatrius;
isaggicus commentrius (-ii m) vel isaggicum commentrium (-ii n).
manualmente: manu vel mnibus.
manufactura: (obra hecha a mano) manufactum, i n. Sin: opus manu factum, confectum, formatum; res manu facta // (obra hecha
con auxilio de mquina) opus fabrile. Sin: res
fabrilis // (lugar donde se fabrica) fbrica, ae
f. Sin: officina. Uso: - de armas, fbrica armorum.
manufacturacin: fabrictio, onis f.
manuscrito: adj manu scriptus. Sin: chirographrius // (papel o libro escrito a mano)
manuscriptum, i n. Sin: manuscriptum vel
manu scriptum; chirgraphum; liber manu
scriptus; libellus manu exaratus; idigraphus
liber; ltterae autgraphae // (en paleografa)
codex (-dcis m) manu scriptus.
manutencin: tutela, ae f. Sin: conservtio;
tracttio conservativa; efficintiae cura; potntiae tutio; refectiones (vel restitutiones,
mapa: tbula (vel charta, vel forma) geogrphica. Sin: topogrphica tbula; topogrphica
locorum descrptio; geogrphicum diagramma (-tis n). Uso: - ferroviario, charta
trminum; - vial, tbula viria; mapas en colores, geogrphicae tbulae colribus illustratae.
mapamundi: mappa (-ae f) mundi. Sin: orbis
terrarum descrptio; (en un papel plano) tbula orbem terrarum describens; tbula totus
orbis descriptionem cntinens; terrarum orbis
659
maqueta
(-is m) in tbula depictus; (en una esfera)
terrarum orbis in sphaera depictus; sphaera
geogrphica; spherica vel sphaeralis terrarum imago. Uso: - en relieve, globus terrarum
prstypis descriptus.
maqueta, v. boceto, esbozo.
maquillar: fucare. Sin: fuco illnere vel tngere; medicare fciem (vel vultum, vel os), el
rostro vel unguculos, las uas // maquillarse,
se fucare. Sin: se fuco illnere vel tngere
660
marcaje
elctrica, rdula vel novcula elctrica; machnula rasria elctrica; - de vapor, vaporalis vel vaporria mchina; mchina vapore
impulsa vel acta // escribir a -, dactylographare. Sin: mchin scrbere.
maquinal: (perteneciente o relativo a los
movimientos y efectos de la mquina) machinalis, e. Sin: mechnicus; machinrius // (fig,
ejecutado sin deliberacin) sine conslio ac
mente. Sin: sine conslio ac ratione factus; ex
consuetdine sine conslio factus.
mar: mare, is n. Uso: - Adritico, Hadriticum (mare); - rtico, mare rticum; - Caribe,
- de las Antillas, Carbicum mare; Antillarum mare; - Glacial, mare Glaciale; - Mediterrneo, Mediterrneum mare; mare
Internum; - Muerto, Mrtuum Mare.
marab: (ave) cicnia gutturosa. Sin: cicnia gtture tmido // (adorno hecho de su
pluma) cicniae gutturosae pluma.
marasmo: marasmus, i m. Sin: tabes, is f; tabitudo, dnis f; consmptio; cachxia. Uso: senil, marasmus senilis.
maratn: cursus marathnius. Sin: marathnium certamen vel currculum; certamen cursrium marathnium. Uso: - olmpico,
marathnius cursus olmpicus, olmpius,
olympacus; el que participa en un -, marathnii vel longssimi currculi certator.
maratoniano: marathnius, a, um.
661
marcapasos
marcapasos: - cardaco, impulsrium cardacum.
marcar: (poner una marca) signare. Sin: notare; not distnguere; notam (licui rei) imprmere // (meter un gol) rete violare. Sin:
follem in portam ingrere vel impllere //
(conseguir un tanto) punctum ferre. Sin:
punctum sibi comparare // (en algunos deportes, contrarrestar el juego de su contrario
por medio de una vigilancia severa) adversrium prmere vel impedire.
662
maregrafo
// - atrs (accin de retroceder un vehculo
automvil) regrssio, onis f vel regressus, us
m. Sin: retrocssio; retrocessus (-us m); retrogradtio; retrogressus (-us m). Uso: dar atrs, retrocdere; retrgradi; recdere; introducir, meter la - atrs, insrere retrogressum;
mecanismo para la - atrs, mechanema regressioni aptum; rbol de la - atrs, arbscula (-ae f) retrocesss.
marchamar: stigma inscrbere + dat. Sin:
signum imprmere + dat; v. sellar.
marchamo: stigma, tis n. Sin: signum, i n.
marconigrafista: marconigraphista, ae m;
marconigraphstria, ae f. Sin: marconigrmmatis addictus vel addicta; v. radiotelegrafista.
mareo: (efecto de marearse) nusea vel nusia, ae f. Sin: naupatha vel pelagismus (con
el movimiento de la embarcacin). Uso: - en
el avin, nusea aria; sentir -, sufrir de -,
nauseare; que padece -, sujeto a -, nauseabundus; el que padece -, nauseator, oris m //
(incomodidad, molestia) incommditas, atis
f. Sin: molstia // (enfado) fastdium, ii n.
Sin: tedium; nusea // (ajetreo) quasstio,
onis f. Sin: iacttio; iactatus, us m // (agitacin) nimi concittio, commtio, permtio,
iacttio; nimi motus.
663
mareta
mareta: levior maris fluctutio.
nere // (dejar mrgenes) marginare // fig segregare. Sin: a vita sociali excldere; in extremam societatem detrdere.
margrave: margrvius, ii m. Sin: marchcomes, tis m.
664
marroqu
marianarum quaestionum scintia.
marisco: conchlium, ii n.
marital: maritalis, e
marmita: olla, ae f. Sin: cccabus. Uso: - cataltica, olla cataltica; - silenciadora, llula
silentiria.
mrmol: marmor, ris n. Uso: - con vetas
multicolores, marmor varietate macularum
conspcuum; de -, marmreus; revestir de -,
marmorare.
marmolista: (artfice que trabaja en mrmoles) marmorrius, ii m // (que los vende) mrmoris vnditor vel tractator.
marmosete, v. vieta.
665
marroqun
nus; marochiensis; marochinus; marochianus; maroccanus // sust Marokianus, Marochianus, Maroccanus, Marochinus, i m //
(tafilete) v. esta voz.
marroqun, v. marroqu.
martillar: (batir y dar golpes con el martillo) mlleo tndere vel cdere. // (fig, oprimir,
atormentar) vexare. Sin: pngere; prsequi;
perctere; pulsare; instanter lacssere.
martillo: (herramienta que sirve para golpear) mlleus, i m. Sin: marcus. Uso: - pequeo, mallolus; mrculus; tudcula, ae f; elctrico, mlleus elctricus; mlleus scino
fluctu actus; el que trabaja a -, malleator //
(huesecillo del odo interno) mlleus, i m.
mrtir: martyr, ris mf. Uso: morir -, martrium consummare vel complere.
martirizar: martyrizare. Sin: martrio affcere, interfcere, necare // fig cruciare. Sin:
666
mscara
excruciare vel discruciare.
marxiano (relativo a Carlos Marx): marxianus, a, um. Sin: a Crolo Marx excogitatus
vel definitus; ad Croli Marx doctrinam prtinens.
marxista: adj marxianus, a, um. Sin: marxsticus; ad bona assequenda ttinens. Uso: doctrina -, doctrina marxstica // sust marxista,
ae m. Sin: Croli Marx sectator vel ssecla;
ssecla doctrinae marxianae; sectator placitorum marxisticorum; bonorum aequandorum fautor.
marzo: Mrtius, ii m. Sin: mensis Mrtius.
Uso: de -, Mrtius, a, um.
masa: (magnitud fsica) massa, ae f. Uso: crtica, massa vel moles (-is f) crtica // (muchedumbre o conjunto numeroso de personas) multitudo, dnis f. Sin: magna multitudo.
Uso: la - de la poblacin civil, magna cvium
multitudo; penetrar en las - populares, ad populrium multitdines propius accdere.
masacrar: trucidare. Sin: mactare; cedere;
promscue interfcere; efferate necare.
masaje: chirpsia, ae f. Sin: perfrictio; frictio; frctio; malaxtio, onis f. Uso: - suave,
frctio lenis; - con aceite, perfrictio cum
leo; saln de masajes, taberna tractatria;
aplicar, hacer masajes, malaxare; fricare;
tractare.
667
mascarada
inusitatam) vestem gerit (si lleva traje extravagante) // (fig, pretexto, disfraz) praetextum,
i n; praetextus, us m. Sin: species, i f;
nomen, mnis n. Uso: la - de la hipocresa,
integumenta dissimulationis; ocultarse tras
la - de la ficcin, involcris simulationis tegi;
quitar a uno la -, detgere liquem; evlvere
liquem integumentis dissimulationis nudareque; quitarse uno la -, simulationem
abrmpere, depnere; abrmpere omnem
dissimulationem; se detgere; se aperire; nudare nimum; patefcere se totum (licui);
tomar la - de la virtud, virtutis spciem vel
simulationem indere.
masculinidad: masculnitas, atis f. Sin: virlitas; mos (moris m) masculinus vel virilis.
masoquismo: masochismus, i m. Sin: algolgnia sive -lagna, ae f; algophlia, ae f; masochianus libdinis furor.
masoquista: (perteneciente o relativo al masoquismo) masochianus, a, um. Sin: ad masochismum spectans // sust masochista, ae m.
Sin: homo masochiana perversitate affectus;
vir masochiana libdine afflictus // fig homo
dolorum cpidus.
668
matasellar
masora: masora, ae f. Sin: rabbnica vel masortica philolgia; rabbnicum Bibliorum
stdium.
dis (gen).
mastoides: mastides, is n.
669
matasellos
matasellos: sigillum cursuale.
matemtica: mathemtica, ae f; mathemtice, es f. Sin: mathemtica, orum npl; mathemtica ars, disciplina, doctrina. Uso:
estudiar -, mathemticae (vel mathemticis)
studere.
matematismo: mathematicismus, i m.
670
Mauritania
puede recibir un color sin perder el nombre
que lo distingue de los dems) varetas, atis f.
Sin: differntia; dfferens coloris spcies (-i
f). Uso: hasta en el blanco se advierten muchos -, in candore ipso magna differntia est;
colores de diversos -, vrii colores // (grado
de intensidad que se puede dar a un sonido
en la ejecucin de una partitura) cants vel
vocis flxio (-onis f) // (matices en el sentido
fig. de rasgos que caracterizan una obra literaria) notae, arum fpl // (matices en el sentido fig. de aspectos) modi, orum mpl. Sin:
figurae, arum fpl. Uso: los - de la opinin pblica, pblicae opinionis modi; hminum
opinionis figurae.
matorral: dumetum, i n. Uso: - espeso, vaspicetum.
matriarcal: matriarchalis, e.
matrimonial: conubialis, e. Uso: guardar diligentemente la fidelidad -, fidelitatem conubialem strnue servare.
Mauritania: Mauritnia, ae f.
671
mauritano
mauritano: adj mauritnicus, a, um. Sin:
maurus // sust Mauritnus, i m. Sin: Maurus,
i m.
mausoleo: mausolum, i n. Uso: - leniniano,
mausolum Leninianum.
maxifalda: mximum hypoznium, ii n.
672
mecanizar
mayoritario: maioris partis (gen). Sin: plrium (gen); ad maiorem partem spectans.
maza: (utensilio usado para machacar, apisonar, etc.) mlleus, i m. Sin: mattola; clava
// (bastn en forma de maza, usado como insignia) clava, ae f.
mecanicismo: mechanicismus, i m.
mazut, v. fuel-oil.
meandro: maeandrus, i m.
Meca (La): Mecca, ae f. Sin: Mecha; Macoraba. Uso: de la -, Meccensis vel Mechensis,
e.
mecnico: (adj, relativo a la mecnica) mechnicus, a, um. Sin: machinalis, e. Uso: estudios -, stdia mechnica; trabajo -,
mechnicus labor // (que funciona por un mecanismo o mquina) mechnicus. Uso:
miembros -, membra mechnica // (el que
profesa la mecnica) mechnicus, i m. Sin:
machinator; machinrius; pifex (-fcis m)
vel faber (-bri m) mechnicus; mechnicus
operator. Uso: - dentista, pifex dentrius.
mecanismo: mechanismus, i m. Sin: mchina; machintio; machinamentum; mechanma vel mechanisma, tis n. Uso: elctrico cinematogrfico, elctricum mechanma cinemticum; - electrnico, mechanema electrnicum;
- de encendido,
mechanema incensrium // fig rtio, onis f.
Sin: via; machintio; mechanismus; machinalis rtio. Uso: - comerciales, rationes mercatriae; - econmicos, machinationes
oeconmicae; - financieros y monetarios, rationes nummriae et pecuniriae; - letal, mechanismus ltifer; - productivos, rationes
effectrices; se ha transformado en un - contraproducente, conversum dnique in machinamentum est quod contrria effecit.
673
mecangrafa
instrere (proveer de mquinas); liquid mchinis vel machinamentis effcere (realizar
algo por medio de mquinas). Uso: - la industria nacional, nationalem indstriam machinalem fcere vel rddere.
mecanografista, v. mecangrafo.
mechero: (boquilla de los aparatos de alumbrado) fstula gasria // (encendedor de bolsillo) ignitbulum, i n. Sin: ignirium; v.
encendedor.
mecmetro: mecmetrum, i n.
mecnico: mecnicus, a, um.
meconio: mecnium, ii n.
mdano, v. duna.
674
medida
media: (prenda) tibiale, is n. Sin: crurale, is
n; cliga, ae f. Uso: medias de nailon (nylon,
niln) nailonnsia vel naelnica tibilia; medias de seda, tibilia bombcina; ponerse las
-, tibilia sibi indcere // - aritmtica, quntitas mdia.
mediacin: meditio, onis f. Sin: intercssio;
intercessus, us m; interpostio.
mediador: adj sequester, tra, trum; sequester,
tris, tre // sust mediator, oris m. Sin: intercessor; sequester, tri m vel sequestris, is m; conciliator; deprecator.
medianera: (que media e intercede) mediatrix, icis f. Uso: medianera de todas las gracias, omnis grtiae (vel mnium gratiarum)
mediatrix.
medianera: (pared comn a dos casas contiguas) intergries, i f. Sin: pries (-tis m)
intergerivus vel mdius.
medicamento: medicamentum, i n. Sin: medicamen, mnis n; medicina; phrmacum; remdium. Uso: - emoliente, medicamentum
mitigatrium; - por va bucal, medicamentum ore sumendum.
mdico: mdicus, i m. Uso: - auxiliar, mdicus ssidens, auxilirius, auxiliaris; - cirujano, chirurgus, i m; mdicus vulnerrius; emprico, empricus, i m; - oculista, mdicus
oculrius; mdicus ab culis; - principal o director de un hospital, primus mdicus; princeps medicorum; mdicus primrius; - de
cabecera, assduus aegroto mdicus; - de
consulta, consultus mdicus; - de odos, mdicus auriculrius; ir al -, mdicum adire.
675
medidor
rae; - lineales, mensurae lineares; - de lquidos, liquidorum mensura, - de longitud, mensura longitdinis; - de masa, mensura
massae; - de pesos, pnderum mensura; - de
tiempo, mensura tmporis // (disposicin,
prevencin) conslium, ii n. Sin: ctio, onis f.
Uso: - compulsiva, ctio corcitiva; - convenientes, accommodata rei conslia.
medidor: (persona) mensor, oris m. Sin:
mensurator; mettor // (contador de gas o
agua) v. contador.
medio: (cosa que puede servir para un determinado fin) subsdium, ii n. Sin: instrumentum; adiumentum; rtio. Uso: audiovisuales, instrumenta audiovisiva vel
audivisfica; - clsicos, subsdia conventionlia; - divinos, instrumenta divina; - lcitos,
lcitae rationes (vel subsdia); - ordinarios,
res usitatae; - radiales y televisivos, radiophnicae et televisficae transmissiones; - teraputicos, medendi rationes;
- de
comunicacin, instrumentum communicationis; nntiis vulgandis instrumentum; - de comunicacin interactivo, communicatrium
instrumentum interactivum; medios de comunicacin modernos, instrumenta communicativa moderna; medios de comunicacin
social, subsdia communicationis socialis;
medios de produccin, mdia (-orum npl)
productionis; instrumenta bonis gignendis; de transporte, vehculum; determinar los -,
medioeval, v. medieval.
medioevo, v. medievo.
676
megavatio
medir: mensurare. Sin: metiri.
meditacin: medittio, onis f. Sin: commenttio. Uso: libro de meditaciones, commentationum liber.
Mefistfeles: Mephistpheles, is m.
megalomana: (mana o delirio de grandezas) megalomnia sive -mana, ae f. Sin: effrenata glriae appetntia; rerum magnarum
libido; immoderatum rerum magnarum stdium // (estimacin excesiva, morbosa, de
uno mismo) megalopsycha, ae f. Sin: nmia
sui opnio; elatus nimus; elatus sui ipsus
sensus, us; elata sui ipsus conscintia.
677
megavoltio
megavoltio: megavltium, ii n. Sin: megavoltiana mensura.
meiosis: meiosis, is f.
Mjico: (repblica y distrito federal) Mxicum, i n // (capital de la repblica y del distrito federal) Mexicpolis, is f.
melindroso: delictulus, a, um. Sin: delicatus; dulcculus; ptidus vel putdulus; mollis;
mellitus; exquisitus. Uso: estilo -, ptida ortio; palabras -, mellita verba; el hablar -,
blandiloquntia, ae f; - en el hablar, blandloquens, entis; blanddicus; blandiloquntulus;
in dicendo mlliter politus; hacerse el -,
ptide molliterque se grere // (descontentadizo) v. esta voz.
melisa: apiastrum, i n.
meloda: (serie de sonidos sucesivos que halagan el odo) meldia sive -loda, ae f. Sin:
modus; modus msicus; modultio; modi vel
mduli, orum; modulamen, mnis n; msicum modulamen; nmeri, orum mpl. Uso: bailable, meldia saltationis; meldia saltatria vel sltica; - suaves, suaves modulationes;
cantar - llorosas, fleblibus modis concnere;
componer la - (del drama lrico), modos fcere; entonar melodas, modos dare vel dere
// (dulzura y suavidad de la voz o del sonido
de un instrumento) suvitas, atis f // (tonada)
cantilena, ae f // (fig, serie de palabras agradables al odo) suvitas, atis f. Uso: la - de
678
memorial
los versos, vrsuum suvitas.
memoria: memria, ae f. Uso: buena -, memria bona; - flaca, memria infirmior; lenta, memria lenta; - tenaz, memria tenax
// de -, memriter // aprender una cosa de -,
encomendar una cosa a la -, liquid memriae mandare; liquid memri complecti;
memri liquid comprehndere; cultivar,
ejercitar la -, memriam clere, exercere,
agitare; guardar algo en la -, habere in memria; memri continere vel custodire;
saber de -, memri tenere // en - de alguien,
ob (vel in) memriam alicius; memriae alicius; para eterna - de algo, ad perptuam
rei memriam // (Fs, dispositivo fsico, generalmente electrnico, en que se almacenan
datos e instrucciones para recuperarlos y utilizarlos posteriormente) memriae hrreum
vel conditrium.
memorial: memoriale, is n. Sin: liber vel libellus memorialis; commentrii, orum mpl.
679
memorialista
memorialista: memorialista, ae m. Sin: memorilium scriptor; rerum scriptor; commentrii vel commentariorum scriptor.
dis f; lnula.
menonita: mennonista, ae m.
mencin: mntio, onis f. Uso: recibir una honorfica, honorfica mentione decorari vel
condecorari.
mensaje: nntius, ii m; nntium, ii n. Uso: cifrado, per notas nntius; - radiofnico, nntium radiophnicum; - secreto, nntius recnditus; - telefnico, nntium telephnicum;
- telegrfico, nntius telegrphicus; descifrar
un -, nntium detgere.
mensajera: (carruaje que para servicio pblico hace viajes peridicos a puntos determinados) pblicus cursus. Sin: cursus
vehicularis; cursorum munus (-nris n) //
(empresa o sociedad que los tiene establecidos) socetas mrcibus tabellisque dispertiendis. Sin: socetas dispertiendis diriis et
commentriis peridicis.
menstruacin: (accin de menstruar) menstrutio, onis f // (menstruo de las mujeres)
mnstrua, orum npl.
menstrual: menstrualis, e.
680
mercado
menstruar: mnstrua cere vel pllere.
mercader: mercator, oris m. Uso: - ambulante, circulator; propla (ae m) circumforneus; vagus mercator; - de esclavos,
venalcius vel venalicirius, ii m; servorum
mercator vel negotiator.
681
mercantil
que comprende a los productores y consumidores) mercatus, us m. Uso: - comn europeo, mercatus communis europaeus;
consociatus Europae mercatus; Commnitas
Europaea Mercats; Europaea rerum mercandarum commnitas.
mercantil: mercatrius, a, um. Sin: negotiatrius; mercatoris, negotiatoris vel mercatorum, negotiatorum (gen). Uso: navo -, navis
mercatria vel negotiatria.
meridiano: adj meridianus, a, um // sust meridianum, i n. Sin: crculus meridianus; crculus meridianus terrestris.
meridin: merdies, i f.
682
mesita
mrito: mritum vel promritum, i n. Sin:
laus; virtus. Uso: segn el -, pro mritis; sin
-, nullo mrito.
meritocracia: meritocrtia sive -crata, ae f.
Sin: omnmoda mriti mensura.
mes: mensis, is m. Uso: cada -, sngulis mnsibus; a comienzos de -, mense ineunte; a mediados de -, mdio mense; a fines de -, mense
exeunte vel vergente.
mesa: mensa, ae f. Uso: - electoral, sedes comitialis; - examinadora, magistrorum (arbitrorum, idicum) collgium; - plegadiza,
mensa plictilis; - puesta, mensa instructa; redonda, mensa rotunda; - con un solo pie,
monopdium; sobre -, post cenam; inter
scyphos; vajilla de -, escria (vel cibria, vel
menslia) vasa; vianda que se sirve en la -,
daps, dapis f; mensa // - de carnicero, laniona
mensa; - de comedor, escria mensa; - de
juego, lveus vel alvolus; bacus; forus;
mescolanza, v. mezcolanza.
683
mesmerismo
laris), lecturia, nocturna.
mesogastrio: mesogstrium, ii n.
metacarpo: Anat metacarpus, i m; metacrpium, ii n. Sin: mdia manus (-us f); prima
palmae pars (partis f).
metacismo: metacismus, i m.
metacronismo: metachronismus, i m.
metafsico: (concerniente o relativo a la metafsica) metaphsicus, a, um. Sin: ad metaphsicam spectans // (obscuro y difcil de
comprender) abstrusus, a, um. Sin: recnditus; recnditus abstrususque // sust metaphsicus, i m. Sin: metaphsicus philsophus.
684
metaloterpico
verbi significatione.
a algo).
metalocromista: metallochromista, ae m.
Sin: metallochrmiae peritus.
metalgrafo: metallgraphus, i m. Sin: metallogrphiae (vel de metallis doctrinae) peritus, cultor, studiosus.
metalizar: metallizare. Sin: metallo obdcere liquid; lviter metallo tgere liquid
(cubrir algo con una capa de metal); metalli
spciem ddere licui rei (dar brillo metlico
metaloide: metallides, is n.
685
metalurgia
metalurgia: metallrgia sive -lurga, ae f.
Sin: metllica, ae f; scintia metallrgica;
metallorum disciplina; ars metllica.
metalrgicamente: metallrgice.
metalrgica, v. metalurgia.
metaplasia: metplasis, is f.
metensomatosis: metensomatsis, is f.
meteorismo: (abultamiento del vientre) meteorismus, i m. Sin: stmachi vel intestini infltio; intestinorum turgor.
686
mtodo
vel decduum; lapis (e) caelo delapsus;
stellarum ignitum fragmentum.
meteorologista, v. meteorlogo.
meteorlogo: meteorlogus, i m. Sin: meteorolgiae cultor vel studiosus (el que profesa
la meteorologa); meteorolgiae peritus, nbium observandarum peritus (el que tiene especiales conocimientos en meteorologa).
meteoromancia: meteoromanta, ae f.
meteoropata: meteoropatha, ae f.
mtodo: mthodus, i f. Sin: rtio; via; habitus, us m; usus, us m; agendi rtio; rtio et
via. Uso: - analtico-gramatical, analticogrammaticalis rtio; - asptico, rtio inquinamenta praepediendi vel impediendi; Assimil, rtio Assimil; - audiovisuales, ins-
687
metodologa
trumenta audiovisiva vel audiovisfica; - burocrtico, publicorum officilium hbitus,
usus, agendi rtio // - cientfico, ars et rtio;
interioris doctrinae rtio; via eruditssima; crtico, crticae artis rtio; criticorum rtio; didctico, docendi rtio, via, modus; ars docendi; didctica mthodus; instituendi modus
vel genus (-nris n); - educativo, instituendi
peros rtio; - experimental, mthodus experimentalis; - filolgico, grammaticorum criticorumque via ac rtio; - histrico, mthodus
histrica; - inductivo, mthodus inductiva; Kneipp, via curandi kneippiana; curtio
kneippiana; - modernos, recentiorum tmporum rationes; - Natura, naturae rtio; - natural, mthodus naturalis; mthodus quam
naturalem appellant; - naturales de regulacin de la fertilidad, naturales rationes fecunditatis moderandae; naturales fertilitatis
moderandae modi; - nuevo, nova mthodus;
- pedaggico, rtio educandi; - radial, rtio
radiophnica; - sociolgico, mthodus sociolgica; - Structural Approach, mthodus
Structural Approach dicta; - tcnico, tchnica
mthodus; technicorum rtio; - vital, viva
mthodus // - de combate, rtio proeliandi; de componer una obra, peris peragendi via;
- de educacin, instituendi modus ac rtio; de enseanza, rtio docendi; mthodus institutria; docendi rtio ac disciplina; - de enseanza del latn, linguae latinae docendae
rtio; - de investigacin, investigandi rtio;
rtio pervestigationis; nuevos - de enseanza,
novae docendi viae; - de vida, vitae rtio
metrallazo: ballisttio, onis f. Sin: pyroballisttio; pyroboltio; mydroboltio; ballistae (pyroballistae, pyrboli, mydrboli) ictus
(-us m), coniectus (-us m) vel emssio (disparo); ballistae sonus, i m vel fragor, oris m
(detonacin).
688
micelio
lumen; cantidad de algo) metrum, i n. Uso: cuadrado, cbico, metrum quadratum, cbicum; medio -, semmetrum; - y medio, sesqumetrum; sesquilterum metrum; alto
cuatro - y medio, quattuor semis metra altus;
cinco - ms ancho, quinque metris ltior //
(instrumento que se emplea para medir) metrum, i n. Sin: mensura (-ae f) mtrica // (medida del verso) metrum, i n. Uso: - poticos,
nmeri ac modi // (apcope de metropolitano, ferrocarril) v. metropolitano.
metrologa: metrolgia sive -loga, ae f.
metrmetro, v. metrnomo.
metrnomo: metrnomum, i n.
metrpoli: (ciudad principal, cabeza de provincia o Estado) metrpolis, -is f. Sin: urbs
princeps vel caput; urbs provnciae caput;
urbs rei pblicae (vel civitatis) princeps // (la
nacin respecto de sus colonias) genitale
solum, i n. Sin: solum ptriae; solum natale.
meyosis, v. meiosis.
689
micetografa
micetografa: mycetogrphia sive -grapha,
ae f. Sin: fungorum descrptio.
microciclo: micrcyclus, i m.
microcomputadora: microcomputatrum, i n.
Sin: computtrulum; ordintrulum.
690
microprocesador
microficha: microchrtula, ae f.
micrgrafo: micrgraphus, i m. Sin: microgrphiae cultor vel studiosus (el que profesa
la micrografa); microgrphiae peritus (el
que tiene especiales conocimientos en micrografa).
micrfono: micrphonum sive microphnum, i n; microphnium, ii n. Sin: microphnicus apparatus (-us m); microphnicum
instrumentum. Uso: - dinmico, direccional,
micrphonum dynmicum, directrium; micrfonos de radio Espaa, microphnia radiodiffusionis Hispniae; acercarse al -, ad
microphnium accdere; arrimar el -, microphnium ori admovere; hablar por -, per microphnium verba fcere; regular el -,
micrphonum aptare; servirse del -, microphnico instrumento uti.
microfongrafo: microphongraphum, i n.
microgameto: microgamtes, is m.
microftalmia: microphthlmia, ae f.
micromilmetro: micromillmetrum, i n.
micromotor: micromotrium, ii n (machinamentum). Sin: parvum (vel pusillum, vel minutum) motrium.
microorganismo: microorganismus, i m.
Sin: minutssimum corpus orgnicum.
micropelcula, v. microfilm.
microprocesador: microprocessrium, ii n
(mechanema); micromechanema, tis n; mnimum mechanema electrnicum.
691
microprogramacin
microprogramacin: microprogrammtio,
onis f.
microsegundo: microsecunda, ae f.
mijo: mlium, ii n.
mikado, v. micado.
692
mimetzacin
mlia (vel mllia, ium npl) annorum.
militar: adj militaris, e. Sin: militrius; castrensis. Uso: disciplina -, militaris disciplina;
servicio -, servtium militare; militare vel miltiae munus (-nris n) // sust miles, ltis m.
Sin: militaris, is m; persona militaris; homo
vel vir militaris; militrius, ii m. Uso: los -,
mlites, um mpl; militares, ium mpl.
mimetizacin, v. mimetismo.
693
mimetizar
mimetizar: (imitar) mimetizare // mimetizarse, mimetizari (en sentido propio y figurado).
694
ministerio
Uso: aceite -, minerale leum // sust minerale, is n. Sin: metallum.
minifalda: tuncula (vestcula, indcula, tnica, gunna, cstula) mnima. Sin: gunna suprbrevis; hypoznium mnimum.
minigolf: pilamlleus minutus.
minimalismo: minimalismus, i m.
minimalista: minimalista, ae m.
mnimo: mnimus, a, um. Uso: como mnimo, mnimum; los que carecen del - vital,
qui mnimo subsdio carent ad vitam necessrio.
minio: mnium, ii n. Uso: pintar, untar con -,
miniare; mnio colorare.
miniordenador, v. minicomputadora.
695
ministra
rei institutriae; administrtio institutionis
pblicae, - del interior, ministrium rerum
domesticarum; ministrium administrationis
internae; - de la salud, ministrium valetdinis; ministerios de la Santa Sede, ministria
Sanctae Sedis; - de transportes, sedes administri transvectioni (vel vehiculationi, vel rei
vehiculriae) praepsiti // (edificio en que se
hallan las oficinas de cada departamento ministerial) sedes administri (pblici). Uso: de agricultura, sedes administri agriculturae
praepsiti; - de asuntos exteriores, sedes administri xteris negtiis praepsiti; - de asuntos sociales, sedes administri negtiis
socilibus praepsiti; - del comercio exterior,
sedes administri commrcio cum xteris reginibus praepsiti; - de comunicaciones,
sedes administri communicationi sociali
praepsiti; - de economa, de las finanzas,
sedes administri rei nummriae pblicae
praepsiti; - del exterior, sedes administri xteris negtiis praepsiti; - de la industria y el
comercio, sedes administri indstriae et commrcio praepsiti; - de la pblica instruccin,
sedes administri pblicae institutioni praepsiti; - del interior, sedes administri negtiis
domsticis (vel rebus internis) praepsiti; - de
justicia, sedes administri rei iudiciriae praepsiti; - de la marina mercante, sedes administri rei martimae mercatriae praepsiti; de la salud, sedes administri saluti pblicae
praepsiti; - del tesoro, sedes administri thesauririi; - para el ambiente, sedes administri
rei ambitali praepsiti; - para el turismo y el
espectculo, sedes administri rei periegticae
et spectculis praepsiti.
ministra: administra pblica. Uso: - del exterior, ministra a rebus xteris; - de relaciones
exteriores de los Estados Unidos, administra
rerum
exterarum
Confoederatarum
Civitatum Americanarum.
ministrante: ministrans, antis m. Sin: camillus christianus.
696
miologa
minoracin: minortio, onis f. Sin: demintio; immintio; inferior condcio; naturae impedimentum;
nsitum
obstculum;
abnrmitas.
minuto: (tmporis) minutum, i n. Sin: minuta, ae f; (horae) momentum. Uso: - de silencio, minuta taciturnitatis; observar un - de
silencio, unam minutam taciturnitatis servare
sive observare; sexagsima parte de un - de
tiempo, o sea segundo, secundum; punctum
(tmporis); emplear 50 y 1, L (quinquaginta) momenta unumque (tmporis) punctum insmere; recorrer 100 m en menos de
10, C (centum) metra celrius quam decem
punctis emetiri; recorrer 50 km en 4 horas,
30y 32, viam L (quinquaginta) chilometrorum quattuor horis, XXX (triginta) momentis, XXXII (duo et triginta) punctis confcere.
minuete, v. minu.
minueto, v. minu.
miocardigrafo: myocardigraphum, i n.
minusvlido: (en lo fsico) membris impeditus vel captus. Sin: sucius; laesus // (en
lo psquico) mente captus. Sin: non compos
mentis; inhbilis; natur impeditus.
minuta: prima scrptio (-onis f). Sin: exemplum // (lista de los platos de una comida, o
que pueden servirse en un restaurante, etc.)
v. men.
minutero: minutrium, ii n. Sin: index
migrafo: mygraphum, i n.
697
miolgico
miolgico: myolgicus, a, um. Sin: ad myolgiam prtinens.
miope: adj myops, pis. Sin: mypi laborans; lusciosus; luscitiosus. Uso: ojos -, culi
hbetes // fig hebes, tis. Sin: retusus vel retunsus; parum acutus vel intllegens // sust
myops, pis m. Sin: qui culis non satis
prspicit; cuius culi non longe conspectum
ferunt. Uso: alguien se vuelve -, cies oculorum alicius hebescit; culi alicius hebescunt; ser -, culis non satis prospcere; non
longe videre // fig non longe videre; parum
videre vel intellgere.
miopa: mypia sive myopa, ae f. Sin: lusctio; culi hbetes; culi non satis prospicientes; culi non longe conspectum ferentes
// fig ingnium parum acutum. Sin: ingnium
hebes vel retusum, vel retunsum.
miosis: mysis, is f. Sin: pupillae contrctio.
miosotis, v. miosota.
mira: (seal fija hacia la cual se dirigen visuales) scopus, i m. Sin: meta; dirctio. Uso:
dirigir la -, tomar el punto de -, speculari;
estar a la -, andar a la -, quedar a la -, liquid speculari // (intencin) propsitum, i n.
Uso: poner la - en una cosa, rem sibi propnere; in liquid intndere; no tener ninguna poltica o temporal, nulla cmmoda poltica
vel temporlia affectare; no tiene otra -, nihil
liud intendit.
698
miscible
spectanda propensus.
699
misil
aqu temperbilis.
misgino: adj misgynus, a, um. Sin: in muleres malvolus // sust misgynus, i m. Sin:
mulerum osor.
mstica: mstica, ae f. Sin: mstica disciplina, scintia, rtio; rei msticae (vel de re
mstica) doctrina. Uso: una - exagerada del
trabajo, plus aequo mstica quaedam de labore rtio; alcanzar las cumbres de la -, msticae clmina attngere.
msticamente: (de un modo mstico) mstice.
Sin: sensu mstico // (misteriosamente) arcane. Sin: occulte.
700
mnemnica
niente o relativo a la mstica) msticus,a, um.
Sin: ad msticam doctrinam ttinens // (el
que se dedica mucho a Dios o a las cosas espirituales) msticus, i m. Sin: homo vel vir
msticus; homo vel vir stdio mstico dditus, vel msticis disciplinis addictus, vel msticis disciplinis initiatus ; divinarum rerum
contemplator vel scrutator // (el que escribe o
trata de mstica) homo vel vir rei msticae
(vel msticae doctrinae, vel theolgiae msticae) studiosus.
mistificador: adj fallax, acis. Sin: fraudulentus; ludificatrius // sust fraudator, oris m.
Sin: ludificator; adulterator.
mistura, v. mixtura.
mitigar: mitigare. Sin: sedare. Uso: - la fiebre, la ira, el dolor, la severidad, febrim,
iram, dolorem, severitatem mitigare; - los
oleajes, la tempestad, los vientos, los nimos,
el tumulto, sedare fluctus, tempestatem, ven-
mixtura: mixtura, ae f.
701
mnemnico
nica, orum npl; disciplina vel ars memriae.
moca: (variedad de caf) faba mocana // (infusin de caf) ptio cafaeria mocana.
modal: modalis, e.
702
moderno
digna de ser imitada) exemplar, aris n. Sin:
exemplum; spcimen, mnis n. Uso: - eterno,
exemplar aeternum; - ideal, cogitata spcies;
- perfecto de beldad femenina, excellens mulebris formae pulchritudo; - de integridad,
exemplum innocntiae; - de prudencia, prudntiae spcimen; - en su gnero, omni ex
parte in suo gnere perfectus; una esposa -,
uxor rarssimi (vel singularis) exempli; un
obrero -, ptimus pifex // delinear el - ideal
del orador, summum oratorem fngere; oratorem exprmere; escoger a uno como -, delgere liquem ad imitandum; proponer un a imitar, propnere licui exemplar ad imitandum; servir de -, exemplo esse; tomar a
uno como -, liquem sibi propnere ad imitandum; liquem sibi exemplum propnere;
tomar a uno como - en algo, smere ab liquo (vel cpere de liquo) exemplum alicius rei // (hombre o mujer que posa para
pintor, escultor o fotgrafo) exemplar, aris n;
homo pictri (staturio, photgrapho) propsitus; homo exemplaris caus pictori (staturio, photgrapho) propsitus; mlier
pictori (staturio, photgrapho) propsita;
mlier exempli imitandi grti pictori (staturio, photgrapho) propsita. Uso: - vivo,
nudum exemplar // (joven que exhibe los nuevos modelos de costura) adulescens vel
puella exemplum novum xhibens; indutor,
oris m; indutrix, icis f; desfile de modelos, novorum exemplorum (vel exemplrium) transvctio, procssio; adulescntium nove
vestitorum vel puellarum nove vestitarum
transvctio, procssio.
modem (Inform), contraccin de modulador-demodulador: transmodulatrum, i n.
Sin: transmodulatrium.
moderado: moderatus, a, um. Sin: temperatus. Uso: - en poltica, in re pblica moderatus vel temperatus.
rator.
modernismo: modernismus, i m. Uso: - filosfico, histrico, bblico, modernismus philosphicus, histricus, bblicus; - literario,
litterarum modernismus; modernismus in ltteris.
modernista: adj modernsticus, a, um // sust
modernista, ae m. Sin: modernismi sectator
vel fautor.
703
modificador
nunc (vel nostro tmpore) est. Uso: los hombres -, hmines moderni vel hodierni; la vida
-, vita moderna; tiempos -, tmpora moderna
vel hodierna; uso eclesistico - del latn, modernus usus ecclesisticus latinitatis.
modificador: mutator, oris m. Sin: commutator; transformator; qui immtat.
modisto, v. modista.
modo: modus, i m. Uso: - de expresarse, dicendi vel scribendi modus, forma; sententiarum orationisque forma; - de vivir, modus
vivendi.
modular: modulari.
704
mollear
moka, v. moca.
mol, v. molcula-gramo.
molar: (adj, de la pieza dentaria lateral) molaris, e. Sin: ad dentem molarem prtinens //
sust dens (dentis m) molaris, molrius, maxillaris.
Moldavia: Moldvia, ae f.
molcula: molcula, ae f.
molcula-gramo: grammimolcula, ae f.
705
mollete
blarse por su blandura) flecti, inflecti. Sin:
torqueri.
tans.
monacato: monachatus, us m.
monacillo, v. monaguillo.
monasterio: monastrium, ii n. Sin: coenbium; ascetrion vel ascetrium; monachorum (vel monacharum) coenbium vel
domiclium.
706
monja
nummrius. Uso: sistema -, rtio aerria.
monastrii (gen).
mondadientes, v. escarbadientes.
mondadora: obrera - de arroz, oryzae runcatrix vel purgatrix (-icis f). Sin: mlier oryzae
purgandae addicta.
moneda: (pieza de metal acuada para servir en las transacciones) nummus vel numus,
i m. Sin: moneta, ae f. Uso: - de oro, de plata,
de bronce, numus ureus, argnteus, aneus //
(dinero) res nummria. Sin: pecnia; nummi,
orum mpl. Uso: papel -, chartcea pecnia;
valor de la -, pecniae vis; nummorum vis;
nummi prtium; pagar en - italiana, nummis
itlicis (vel Itliae nummis, vel libellis itlicis) pndere vel slvere; pagar en libras esterlinas, nummis nglicis (vel libellis
nglicis) pndere // fig, pagar en la misma -,
par pari referre; par pro pari referre; pari respondere; par pari respondere; pria pribus
respondere.
monista: adj monsticus, a, um. Sin: monismo favens; ad monismum prtinens // sust
monista, ae m. Sin: monismi sectator.
707
monje
virgo monialis. Uso: - conversa, ancilla sanctimonialis; convento de monjas, coenbium
monacharum; hacerse -, mnacha fio; cltui
divino sacrari; se cltui divino sacrare.
monje: mnachus, i m. Sin: coenobita, ae m;
nonnus, i m. Uso: hacerse -, mnachus fio //
fig, el hbito no hace al -, barba non facit philsophum; non omnes qui habent ctharam
citharoedi.
mono: (traje de faena, de una pieza) tuta, ae
f. Sin: indutrium, ii n; tnica bracata; indumentum bracatum // (simio) smius, ii m.
monoaural, v. monofnico.
monocigoto: monozygotum, i n.
monocotiledneas: monocotyldones, um f.
monocotiledneo, v. monocotiledn.
monocromasia: monochromatismus, i m.
Sin: colorum nitas.
monculo: (que tiene un solo ojo) monculus, i m // (lente para un solo ojo) monospecillum, i n. Sin: monculum, i n.
708
monotesmo
monografas, res gestas ppuli Romani carptim perscrbere.
monomio: monmium, ii n.
709
monotesta
monotesta: adj monothesticus, a, um. Sin:
ad unus dei cultum prtinens // sust monothesta, ae m. Sin: unus dei cultor.
montar: (subir sobre un animal o a un vehculo) ascndere. Sin: inscndere, conscndere. Uso: - a caballo, (in) equum ascndere
// (cabalgar) equitare. Sin: equo vehi, ferri,
vectari; in equo ire; equum gere, rgere, impllere // (armar o poner en su lugar las piezas de cualquier aparato o mquina)
dispnere. Sin: collocare.
montecillo: montculus, i m.
710
moralista
montenegrino: adj nigromontanus, a, um;
sust Nigromontanus, i m.
Montenegro: Nigromntium, ii n.
monumento: monumentum, i n. Uso: - sepulcral, monumentum sepulcrale; - del holocausto, monumentum holocausti; construir
un - en honor de alguien, fcere licui monumentum.
monzn: hppalus, i m. Sin: ventus monsnius.
moral: adj moralis, e. Sin: thicus. Uso: conducta -, recta agendi rtio; enseanza -, officiorum praecepta; hombre -, homo bonus,
honestus, nteger, probus, bene moratus; libertad -, nimi libertas; obligacin -, offcii
necssitas; preceptos -, praecepta morlia;
morales praeceptiones; regla -, rgula
morum; sentimiento -, conscintia offcii //
(ciencia que ensea las reglas que deben seguirse para hacer el bien y evitar el mal)
thica, ae f; thice, es f. Sin: morum vel moralis disciplina. Uso: - conyugal, doctrina coniugalis; doctrina de conigii mribus
dirigendis; - individual, thica individualis //
(estado de nimo) nimus, i m. Uso: levantar
la - de uno, iacentem alicius nimum ergere, refcere, augere; levantar la - de las tropas, miltibus nimos ddere // (moralidad)
v. esta voz.
711
moralizacin
moralizacin: morum corrctio (-onis f).
Sin: corruptorum morum emendtio.
712
mortificacin
morfolgico: morpholgicus, a, um.
mormonismo: mormonismus, i m.
morosidad: (ir u obrar con lentitud) morsitas, atis f. Sin: diltio; trditas // (retrasarse
en un pago) trditas, proltio, procrastintio
in solvendo; lentum esse in solvendo.
moroso: (que va u obra con lentitud) morosus, a, um. Sin: tardus; lentus; serus // (que
se retrasa en un pago) lentus in solvendo.
mortero: (utensilio para machacar) mortrium, ii n. Sin: pila. Uso: mano de -, pistillum, i n; moler en el -, in mortrio trere //
(argamasa) arenatum, i n. Sin: calcestrum, i
n // (pieza de artillera) mortrium. Sin: mortrium bllicum vel ignvomum; instrumentum
pyrbolos
emittens;
mchina
pyrobolorum expulsria; instrumentum pyrobolorum expulsrium.
713
mortificante
corrctio; obiurgtio; reprehensio; acris
obiurgtio; contumeliosa reprehensio.
mortuorio: (relativo al muerto o a las honras que por l se hacen) morturius, a, um.
Sin: mortualis, e // (preparativos para enterrar a los muertos) funus, nris n. Sin: exsequiae, arum fpl; iusta funbria npl; iusta
exsequiarum npl.
motivo: (dibujo ornamental repetido) praecpuum argumentum // (tema de una composicin musical) modus msicus. Sin:
modulata phrasis; mdulus (msicus) iteratus; musicata cantilena // (causa o razn de
una cosa) causa, ae f. Sin: rtio; motivum.
Uso: motivos polticos, rationes polticae.
moto, v. motocicleta.
motocicleta: motobrota, ae f. Sin: autobrota; motcyclus; motocclula; brota motria, autmata, automtica, automatria;
bcyclus automatrius; autcypes, pdis m.
Uso: - con sidecar, autobrota cum adiecto
csio; ir en -, autobrot vehi; viajar en -, iter
autobrot fcere // - de pequea cilindrada y
rueda de dimetro reducido, birtula automatria.
motociclismo: motocyclismus, i m. Sin: res
714
motscafo
autobirotulria.
motor: (adj, que comunica movimiento) motrius, a, um. Sin: movens, entis; qui (quae,
quod) movet // (mquina que mueve ciertos
aparatos) motrium, ii n. Sin: motrum; machinamentum; machintio; machinamentum
motrium; motria mchina vel machintio.
Uso: - Diesel, machintio dislia; motrium
machinamentum diselianum; - elctrico, motrium sive motrum (vel machinamentum
motrium) elctricum; de -, motrius; motralis, e; gas de los -, gsium motrale; - accionado por nafta (gasolina, bencina), motrum
benzinrium // - de avin, aronavis propulsrium; - de combustin, motrium benzin-
motorista: (persona que conduce una motocicleta) v. motociclista // (persona que practica el motorismo) motorista, ae m //
(maquinista de tranva o de barco con motor)
machinator, oris m. Sin: motori addictus.
motorizacin: motoriztio, onis f. Sin: (machinamentorum) motoriorum instrctio.
motorizado: motorizatus, a, um. Sin: machinatus; automatriis mchinis ( machinatinibus, machinamentis) munitus, preditus,
instructus; (machinamentis) motriis instructus. Uso: ejrcito -, exrcitus motorizatus vel
machinatus.
motscafo: scapha automatria. Sin: automatria linter (- tris f) vel cmbula; automatrium navgium.
715
motriz
motriz: motrix, icis f. Uso: fuerza -, vis movendi; vis tractria; vis qu liquid movetur;
mquina -, mchina tractria.
mozo: (joven) adulescens, entis m. Sin: ivenis, is m // (soltero) caelebs, lbis m // (hombre que sirve en las casas o al pblico en
oficios humildes) minister, tri m. Sin: fmulus; fmulus domsticus; calator; mercenrius sive mercennrius. Uso: - recadero o
para recados, cadete, tabellrius; dirbitor m;
- de bar, triclinirius, ii m; thermopla, ae m;
thermoplii minister; tabernae potriae minister vel fmulus; - de caf, cafeopla, ae m
; tabernae caferiae minister vel fmulus; - de
cervecera, minister cervisirius; - de cocina,
v. pinche; - de comedor, triclinirius; cbifer; qui cibos apponit; - de cordel, - de
cuerda, - de estacin , grulus; biulus; - de
cuadra, agso, nis m; - de matadero, lanirius administer; - de mulas, mlio, onis m;
servus a iumentis; - de pastelera, grulus
dulcirius; - de restaurante, caupnius, ii m;
caupnius puer.
muar, v. moar.
716
muestra
Sin: ineptire.
mueble: adj mbilis, e. Uso: bienes -, movntia, ium npl; res moventes vel mbiles; bona
moblia // sust mbile, is n. Sin: piplum; armrium (armario); arca, ae f; en pl, tambin
supellex, lctilis f; ornamentum, i n; ornatus,
us m; apparatus, us m; instrumentum, i n (singulares colectivos). Uso: casa provista de
muebles, domus instructa; proveer de muebles
una casa, domum instrere; v. moblaje.
mueblista: (persona que hace muebles) supellctilis fabricator vel pifex // (persona
que vende muebles) supellctilis vnditor.
muestra: (trozo de tela o porcin de un producto o mercanca, que sirve para conocer
la calidad del gnero) spcimen, mnis n.
Sin: exemplum. Uso: - sin valor, spcimen
sine prtio // (ejemplar o modelo que se ha
de copiar o imitar) spcimen // (rtulo de las
tiendas que indica la naturaleza del comercio) signum, i n. Sin: indcium // (fig, seal,
demostracin o prueba de una cosa) monstrtio vel demonstrtio, onis f. Uso: dar muestras de valor, virtutis signa dere (vel
spcimen praebere) // (exposicin, exhibicin) exhibtio, onis f. Uso: - de trabajos artsticos, exhibtio artificiorum.
717
muestrario
muestrario: exempla collecta npl. Sin: mrcium exemplria; propsita exempla vel specmina; exemplria rdine digesta.
mujeriego: mulierosus, a, um. Sin: mulierrius; mulierculrius; mulierosus homo; mulerum sectator vel studiosus; feminarum
prosecutor vel pedsequus. Uso: el ser -, muliersitas.
mujeril: mulebris, e. Sin: femneus.
multar: multare vel mulctare. Sin: mult liquem damnare vel punire; pecni liquem
multare.
multicelular: multicellularis, e.
multiculturalismo: multiculturalismus, i m.
multiplicador: multiplicator, oris m. Sin: nmerus multplicans. Uso: aparato -, instrumentum polygrphicum.
multiplicar: multiplicare.
718
mundo
multplice: mltiplex, plcis.
faciendi.
mundanidad: mundnitas, atis f. Sin: mundana vnitas, cupditas, vita; res volupturiae;
voluptria vita. Uso: engolfarse en las mundanidades, se totum voluptatum blandimentis ingurgitare.
mundialmente: per totum (vel per universum) orbem. Uso: - famoso, per totum orbem
famosus.
mundillo: (arbusto) glbulus nivis // (calentador de cama) v. calentador.
mundo: mundus, i m. Sin: orbis, is m; universum, i n; univrsitas rerum; orbis terrarum; terrae, arum fpl (tierra, planeta);
hmines, um mpl; humanum vel hminum
genus; gens humana; omnes gentes (gnero
humano); humana socetas; hminum consrtio; consocitio humana (sociedad humana). Uso: el - actual, haec aetas; mundus
huius tmporis; el - agrcola, res tota agricolaris; el - antiguo, orbis antiquus; vteres, um
mpl (los antiguos) vel vtera, um npl (las
cosas antiguas); vteres nationes; el - circundante, res quae circum sunt; el - contemporneo, mundus qui nunc est; el - deportivo,
orbis gmnicus; el - espiritual, mundus spiritalis; el - exterior, res externae; el - islmico,
orbis islmicus; - mecnico-tcnico, mundus
machinalis idemque tchnicus; el Nuevo -,
terrae novae; orbis novus ; el otro -, vita futura; vita quae est post mortem; Tercer -, Trtius, qui dcitur, Mundus; regiones trtii
rdinis; el - del trabajo, perum atque artificiorum orbis (-is m); mundovisin, vsio pancsmia // del -, mundialis, e; alegras de este
-, vitae gudia; las cosas del -, res humanae;
el curso del -, rerum cursus (-us m); elementos del -, mundilia elementa; el fin del -,
finis mundi; en este -, in terris; in his terris;
en los confines del -, in ltimis terris; hasta
las regiones ms lejanas del -, in ltimas
oras; partes del -, orbis terrarum partes; todas
las partes del -, omnes gntium partes; riquezas del -, orbis terrarum divtiae; seor del -,
dminus totus orbis; seores del -, dmini
terrarum; un - de cosas, rerum mxima cpia;
un - de gente, magna hminum frequntia //
719
municipal
aunque se hunda el -, preant omnes licet; etsi
fractus illabatur orbis; desde que el - es -, post
hmines natos; post hminum memriam; huir
del -, vitare turbam; fgere celebritatem; recorrer el -, orbem terrarum pererrare vel pervagari; venir al -, in vitam venire; nasci; in lucem
prodire; in lucem sscipi vel edi; tan pronto
como venimos al -, simul atque diti sumus;
vivir en medio del -, in celebritate versari.
municipalizar: municipalizare. Sin: municpio commttere; municpii potestati attribere; in municpii potestatem redgere.
mueca: (figura de mujer que sirve de juguete) pupa vel ppula, ae f. Sin: pusola;
icncula; imagncula; icncula puellaris.
Uso: fbrica de muecas, puparum officina
vel ergastrium // (fig, muchacha hermosa y
delicada) ppula, ae f. Sin: dulcolae, arum fpl.
mueco: (figurilla humana) pupus vel ppulus, i m // (joven fatuo y afeminado) homnculus, i m. Sin: pusillus homo.
720
musicoterapia
museografa: museogrphia sive -grapha, ae
f.
museogrfico: museogrphicus, a, um.
musegrafo: musegraphus, i m.
msica: msica, ae f; msice, es f. Sin: msica, orum npl; msici modi. Uso: - casera,
cantus (-us m) domsticus; - clsica, msica
clssica; msici modi clssici; - instrumental,
cantus nervorum; tibiarum nervorumque cantus; cantus vel concentus msicis instrumentis datus; - moderna, msica recntior vel
hodierna; - popular, msica popularis; - profana, msica profana ; - ratonera, msica
horrbilis vel felina; - sagrada, msica sacra;
- vocal, vocum concentus; concentus voce
(vel vcibus) datus; - vocal e instrumental,
vocum nervorumque cantus // - de Bach, msica bachiana; - de cmara, symphnia convivalis (vel convivialis), domstica,
cameralis; concentus paucis instrumentis
datus; - de cuerda, msica rcubus effecta;
grupo de - jazz, grex musicorum izzicis nmeris canntium // componer la -, modos fcere; poner msica a un texto para que
pueda ser cantado, verba modis msicis ornare; v. musicalizar.
musicabilidad: musicablitas, atis f.
musicable: msicis modis aptbilis.
musicoterapia: musicotherapa, ae f.
721
musivo
musivo: musivus, a, um. Sin: tessellatus; vermiculatus.
muslim o muslime, v. musulmn.
muslmico, v. musulmn.
mutismo: mtitas, atis f. Sin: mutum os; linguae defctio; mutum esse // fig tacitrnitas,
atis f.
mutualidad: auxlii vel adiumenti vicissitudo (-dnis f).
mutuamente: nvicem. Uso: amarse -, nvicem dilgere; denigrarse -, nvicem se obtrectare; saludarse -, salutare nvicem.
mutuante: mtuans homo.
muzrabe, v. mozrabe.
722
ncar: concha, ae f.
nacional: nationalis, e. Sin: ptrius; domsticus; nationis, gentis, ptriae (gen). Uso:
bandera -, ptriae vel nationis vexillum; ptrium vexillum; carcter -, character (-ris m)
nationalis; equipo -, ptrius manpulus; gntica turma; himno -, ptrium carmen; lengua
-, ptrius sermo.
nacionalista: adj nationalsticus. Sin: nationem immoderate colens; ptriae nimis studens; ad ptriam amplificandam proclivis.
Uso: orgullo -, immoderatus suae gentis stdium; sentido -, nationalsticus sensus (-us m)
// sust nationalista, ae m. Sin: gentis suae admirator, fautor; ptriae (vel nationis suae)
amplificandae fautor; immoderatus ptriae
cultor.
723
nadera
nadera: frvolum, i n. Sin: nugamenta, orum
npl; res nullus momenti; res levssima; en pl,
tambin nugae vel tricae, arum f. Uso: decir
naderas, nugari; perder el tiempo en naderas, nugas gere.
nadir: nferi caeli vertex (-tcis m).
narcisista: adj ad narcissismum (vel ad cultum sui, vel ad suam adorationem) ttinens;
narcissiani vtii prprius // sust sui adorator,
venerator, amator, mirator; (homo) se ipse
amans; in se depriens; narcissiano vtio affectus.
narciso: narcissus, i m.
724
NASA
narcodlar: narcodollrium, ii n. Sin: dollrium e medicamentis stupefactivis provniens.
narcotizacin: narcotiztio, onis f. Sin: soporis artificiosi indctio; chirrgica sopitionis effctio.
narcotizado: narcotizatus. Sin: soporatus.
nardo: nardus, i f; nardum, i n. Uso: que produce -, nrdifer, fra, frum; de -, nrdinus;
aceite de -, nrdinum (sobrent leum); vino
perfumado de -, nrdinum (sobrent vinum).
narrativo: narrativus, a, um. Sin: narratrius; narrationis (gen). Uso: estilo -, stilus
narrationis; fluidez -, narrtio fcile fluens; literatura -, narrationes, um fpl; poema -,
poma (-tis n) narrativum; prosa -, prosa
narrativa.
narria: trhea vel traha, ae f.
narval: narvalus, i m.
725
nasal
trionalis negtiis ariis et aethriis praepsitum, NASA vulgo appellatum. Sin: socetas
exploratria, cui nomen NASA; institutum
navigationi siderali praepsitum (N.A.S.A.).
nata: cramum, i n. Sin: cremor (-ris m) lcteus; flos (floris m) lactis. Uso: - batida, lcteum mulsum (-i n); cramum battutum.
natacin: (arte de nadar) ars natandi // (accin y efecto de nadar) nattio, onis f. Uso: sincronizada, nattio synchronizata; - a la
braza, nattio brcchiis contendens; - estilo
libre, nattio gnere sponte delecto; - estilo
mariposa, nattio papilionum more; - estilo
rana, nattio ranae more; - de costado, lteris
nattio; nattio a ltere (vel obliquo crpore);
- de espalda, dorsi vel tergi nattio; nattio
supino crpore // (como deporte) certamen
natatrium. Sin: natationis certamen. Uso: masculina, femenina, de 100 m, natationis
certamen inter viros, inter muleres, in longitdinem metrorum C; - de espalda, natationis
certamen supino crpore; - estilo libre, lbe-
rum natationis genus; - estilo mariposa, natationis certamen papilionum more; - mezcolanza, natationis certamen vrio gnere; estilo rana, natationis certamen ranae more;
certamen natatrium ranae in modum, vel
pctore aquam findente; - zambullida del
trampoln, natationis certamen de suggestu
desultrio, vel de contignatione.
natalidad: natlium index (-dcis mf). Sin:
natorum nmerus vel summa. Uso: cada de
la tasa de -, nmerus natorum iam restrictus;
descenso de la -, natorum (vel prolis) decrementum; incremento de la -, prolis incrementum; el problema de la -, de propaganda prole
(vel de natorum nmero) questio; regular la
-, natorum continere nmerum.
natatorio: natbulum, i n.
natillas: lac et ova armatis condta. Uso: heladas, lac ovaque gelata.
nativismo: nativismus, i m.
naturaleza: rerum natura. Uso: - muerta, inanimarum rerum natura; respeto por la -, observntia erga rerum naturam; rerum naturae
observntia.
726
navegable
ingenitas; simplcitas. Uso: con -, naturliter; ingnue; simplciter.
naturalista: (concerniente o relativo al naturalismo) naturalsticus, a, um. Sin: ad naturalismum spectans // (que profesa la doctrina
filosfica del naturalismo) naturalista, ae m.
Sin: naturalismi fautor, sectator; universorum
ad naturam redactor; rationis naturalis cultor;
naturalis rdinis celebrator // (que sigue la teora esttica del naturalismo) veritatis imitator. Sin: descriptor scrupulosus; veri
repraesentandi studiosus; veritatis imitandae
assertor // (persona que profesa la historia
natural o tiene en ella especiales conocimientos) phsicus, i m. Sin: vir physicorum
peritus; rerum naturae (vel rerum naturlium) inquisitor; naturae investigator, speculator, studiosus; naturlium scientiarum
peritus; histriae naturalis cultor.
naturalizar: naturalizare. Sin: licui civitatem concdere, dare, impertire; liquem in civitatem ascrbere, recpere, suscpere,
asciscere; liquem civitate donare.
de natura.
navegable: navigbilis, e.
727
navegacin
navegacin: navigtio, onis f. Uso: - area,
arinavigtio vel aronavigtio; navigtio
aria; per ethera navigtio; - automtica,
navigtio automatria; - espacial, navigtio
sideralis; - fluvial, navigtio fluminalis; - a
vela de tres das, triduana velifictio; tridui
velifictio.
naveta: (vaso o cajita para ministrar el incienso) acerra, ae f. Sin: rcula; cmbium (incensi); vsculum vel excpulum turferum.
socialismus nationalis; exaggeratum (vel effrenatum) suae gentis (vel nationis suae) amplificandae stdium.
ndragheta: bruttianorum praedonum grex
vel caterva.
Neandertal: de -, neanderthalensis, e.
necrocomio: necrocomum, ii n.
necrodula: necrodula, ae f.
necrfilo: (perteneciente o relativo a la necrofilia) ad necrophliam spectans // (que padece necrofilia) necrphilus, a, um. Sin:
728
nefrologa
mortuorum amore incensus.
Nederland, v. Holanda.
nederlands, v. holands.
nefrtico: (referente a los riones) nephrticus, a, um. Sin: ad renes spectans // (que padece de nefritis) nephrticus. Sin: ex rnibus
laborans.
nefritis: nephritis, dis f. Sin: renum vel rnium morbus; renum inflammtio; renalis
pssio; vtium renale. Uso: sufrir de -, laborare ex rnibus.
nefrografa: nephrogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: renum descrptio.
nefrolitiasis: nephrolithasis, is f.
729
nefrolgico
nefrolgico: nephrolgicus, a, um.
nefropleja: nephroplgia, ae f.
neglig, v. deshabill.
730
nefito
en lo que se trata) lucrum, i n. Uso: evitar
todo lo que sabe a -, mnia vitare quae lucrum spiant // (local en que se negocia o comercia) taberna mercatria. Sin: taberna
institria vel venditionalis. Uso: - de antigedades, palaeoplium, ii n.
731
neogamia
cens; in religione (vel in christiana religione)
recens; a sacro Baptsmate recens.
neomaltusianismo: neomalthusianismus, i
m. Sin: novus malthusianismus.
neomicina: neomycina, ae f.
neoplsico: ad neoplsiam (vel ad neoplasma) spectans. Sin: neoplsiae vel neoplsmatis (gen).
neoplasma, v. neoplasia.
neoplatonicismo, v. neoplatonismo.
neoplatnico: neoplatnicus, a, um.
Neo-Vulgata: Neo-Vulgata, ae f.
Nepal: Neplia, ae f.
732
neumotrax
nepals: adj nepalianus, a, um // sust
Nepalianus, i m.
nervio: nervus, i m. Uso: - ptico, nervus pticus; nervus ocularis vel oculrius.
nerviosidad, v. nerviosismo.
nerviosismo: nervosismus, i m. Sin: irrequietudo, dnis f; irrquies, etis f; nimi vel nervorum irrittio, contntio; mentis perturbtio;
mens fastidiosa.
nervioso: nervosus, a, um. Sin: nervis laborans; fastidiosus; irritbilis.
netserver (Inform): (computadora) computatrum mderans. Sin: moderatrum // (programa) daemon (-nis m) mderans.
neumtico: (tubo de goma lleno de aire comprimido para cubrir la llanta de la rueda)
pneumticum, i n. Sin: pneumtica cummis
vel gummis (-is; ac -im f); inflata cummis vel
gummis; uter (utris m) pneumticus vel arius; cmmeum rotae involcrum. Uso: - de
auxilio, pneumticum subsidirium; controlar la presin de los -, inspcere pneumaticorum pressionem vel pressum; el - se desinfla,
e pneumtico ventus ffluit // adj pneumticus, a, um. Sin: spiritalis; infltilis; re vel
vento inflatus. Uso: mquina -, mchina
pneumtica.
neumatoma: pneumatoma, tis n.
neumatosis: pneumatosis, -is f.
neumnico, v. pulmonaco.
neumonitis, v. pulmona.
733
neuralgia
neuralgia: neurlgia sive -alga, ae f. Sin:
nervorum dolor vel angor.
neurosis: neursis, is f. Sin: nervorum morbus vel angor. Uso: por causa de la -, propter
(vel ob) nervorum valetdinem.
neurtico: adj neurticus, a, um. Sin: neurosi laborans; neurosi affectus; nervis laborans; (perteneciente o relativo a la neurosis)
ad neurosin vel ad nervorum morbum spectans // sust neurticus, i m. Sin: homo nervis
laborans; homo nervorum morbo affectus vel
vexatus.
734
nictlope
neurotoma: neurotmia, ae f. Sin: nervi sctio (seccin quirrgica de un nervio); nervorum sctio (diseccin de los nervios).
neutonio, v. newton.
neutralizador, v. neutralizante.
neutrn: neutro vel neutron, onis m; neutrnium, ii n. Uso: bomba de neutrones, bomba
neutrnica; utilizar los - para fines pacficos,
neutrones ad utilitatem hminum adhibere.
neutrnico: neutrnicus, a, um.
nevera: (sitio donde se guarda nieve) nivrium, ii n. Sin: cella nivria; locus glacii asservandae; pteus nvibus asservandis //
(heladera) v. frigorfero.
New Age: Aetas Nova.
nevatilla: motacilla, ae f.
nictolopa
-opa, pl -opas). Sin: lusciosus.
nigth-club, v. cabaret.
nihilismo: (negacin de toda creencia) nihilismus, i m. Sin: eorum doctrina qui mnia
ad nhilum rvocant // (negacin de todo
principio de conducta) eorum doctrina qui
omnem vivendi rationem negant // (negacin
de toda autoridad religiosa, poltica y social)
anrchica (vel anarchicorum) doctrina. Sin:
eorum doctrina qui omnem auctoritatem negant; doctrina mnia subvertens.
nihilista: (negador de toda creencia) sust nihilista, ae m. Sin: nihilismi sectator; qui
omnia ad nhilum rvocat; adj mnia ad nhilum rvocans // (negador de todo principio
de conducta) sust qui omnem vivendi rationem negat; adj omnem vivendi rationem negans // (negador de toda autoridad religiosa,
poltica y social) sust qui omnem auctorita-
736
nivel
tem negat. Sin: rerum mnium subversor,
turbator; nullius legis fautor; adj omnem auctoritatem negans; mnia subvertens vel turbans; nulli legi favens.
niln, v. nailon.
nystagma ttinens.
nistagmo: nystagma, tis n; nystagmus, i m.
Sin: nicttio; musculorum culi convlsio,
spasmus, spasma (-tis n).
nistagmgrafo: nystagmgraphum, i n.
737
nivelacin
octoginta metris supra maris libram situm;
estar al mismo -, pari libramento stare; esse
pari lnea cum liqua re // (grado, condicin)
gradus, us m. Sin: fastgium; condcio; ordo.
Uso: - social, dignitatis gradus; dignitatis fastgium; alto - social, summa dgnitas; altssimus dignitatis gradus; de bajo - social, tnui
loco ortus; obscuro loco natus; - muy avanzado, locus altssimus; bajo - moral, mores
depravati; - de moralidad, moralitatis ordo; superiores de instruccin, superiores educationis rdines // a nivel legislativo, ex lege;
alcanzar el - de alguien, alicius fastgium
(vel liquem) aequare; estar al mismo - de alguien, esse pari libra cum liquo; ponerse al
- de alguien en alguna cosa, se exaequare
cum liquo; adaequare se licui vel liqua re;
no todos los alumnos estn al mismo -, non
mnium discipulorum ingnia pria sunt.
nivelacin: (accin de poner a nivel) librtio,
onis f. Sin: libramentum // (accin de igualar
una cosa con otra) aequtio vel exaequtio,
onis f.
nivelar: (poner a nivel) librare. Uso: - perfectamente, perlibrare // (poner a igual altura
dos o ms cosas materiales) librare. Sin: aequare vel coaequare // (fig, equilibrar) aequare. Sin: coaequare vel exaequare //
nivelarse, v. nivel.
blitas xigit.
nobleza: noblitas, atis f. Uso: - de linaje, gneris noblitas; patrcia noblitas // (conjunto
o cuerpo de los nobles de un estado o de una
regin) hmines nbiles.
noctambulacin, v. noctambulismo.
738
no proliferacin
noctmbulo: adj noctmbulus, a, um. Sin:
noctuabundus; noctvagus, noctu vagans;
nocte (vel noctu) mbulans, errans, vagans //
sust noctmbulus, i m. Sin: somnmbulus;
qui noctu mbulat, errat, vagatur.
noctvaro, v. noctmbulo.
nomenclador: index, dcis mf. Uso: - profesional, pblicus index; pblicus index munus
gerntium.
nomenclatura: nomenclatura, ae f. Sin: nomencltio; nminum index, ordo, sries;
index verborum; nmina; vocbula.
nomenklatura: primores communistae mpl.
noosfera: noosphaera, ae f.
739
nordeste
nordeste: (punto del horizonte) ortus (-us m)
vel exortus solstitialis. Sin: inter septemtriones et orientem solem // (regin al -) rgio
inter septemtriones et orientem solem spectans.
normalista: (perteneciente o relativo a la escuela normal) ad scholam normalem prtinens // (alumno/na de una escuela normal)
normalista, ae mf. Sin: scholae normalis
alumnus vel alumna.
norte: (punto cardinal) septmtrio vel septntrio, onis m. Uso: Mar del -, Nrdicum
mare; mare Germnicum; polo -, nrdicus
polus; polus rcticus vel borealis; viento del
-, breas, ae m; septmtrio, onis m; quilo,
onis m.
norteafricano: (natural del norte de Africa)
Africae septentrionalis ncola, ae m // (perteneciente o relativo a esta parte de Africa) ad
Africam septentrionalem prtinens. Sin: Africae septentrionalis incolarum prprius.
Norte Amrica: Amrica Septentrionalis.
740
notificacin
nosogrfico: nosogrphicus, a, um.
nostalgia: (pena de verse ausente de la patria o de los deudos o amigos) nostlgia sive
-alga, ae f. Sin: desidrium. Uso: - de la patria, ptriae desidrium; natalis vel ptrii soli
desidrium; - de los suyos, de los amigos,
desidrium suorum, amicorum; consumirse
de -, desidrio aestuare, cnfici, flagrare,
oblanguscere // (pena que causa el recuerdo
de algn bien perdido) desidrium, ii n. Sin:
acerbum rei desidrium.
nostlgico: nostlgicus, a, um. Uso: deseo -,
desidrii ardor, aestus (-us m), flamma.
notario: (escribano) scriba, ae m. Sin: librrius; appritor (escribano de magistrado pblico) // (funcionario pblico que da fe)
tabllio, onis m. Sin: libllio, onis m; scriba
pblicus.
noticia: nntius, ii m; nntium, ii n. Sin: nottia. Uso: - radial, nntius radiophnicus; televisiva, nntium televisficum; dar noticias por la radio, nntia (vel rerum nntia)
radiophnicis undis vulgare, divulgare, diffndere, dere, emttere.
741
nomeno
cium.
nomeno: nomenon, i n.
novato: novnsilis, e.
novedad: (estado o calidad de nuevo) nvitas, atis f // (suceso reciente) res nova. Uso:
deseo de -, rerum novarum cupditas; mana
de -, nmia rerum novarum cupditas; nmium
rerum novarum stdium; ninguna -, nihil
novi // (noticia reciente) recens nntium vel
nntius.
novelesco: fabulosus, a, um. Sin: commentcius; fictus; csuum inopinorum refertus; csibus inopinatis intextus.
novena: novendilia, ium npl. Sin: novendiales preces; sacrum novendiale; novendialis
supplictio. Uso: - predicada, novendiales divini verbi contiones supplicationesque;
hacer una -, novendialem supplicationem
gere; hoy comienza la - de la Asuncin de
la Virgen, hoc die in honorem Mariae sidribus acceptae supplicationi novendiali intium
est.
novia: (mujer que mantiene relaciones amorosas con fines matrimoniales) sponsa, ae f.
Sin: desponsa; desponsata; pacta; uxor futura. Uso: estoy de - con uno, licui sponsa
(vel destinata) sum; liquem sponsum hbeo
// (mujer que acaba de casarse) nova (vel recens) nupta.
nulidad
novilunio: interlnium, ii n. Sin: intermnstruum.
nudismo: nudismus, i m. Sin: nudandi crporis stdium; mos vel rtio crporis nu-
nuez: (fruto del nogal) nux, nucis f. Sin: inglans, andis f. Uso: - moscada, nux fragrans
vel moschata; - vmica, nux vmica; - de
coco, cocci nux.
743
number
vel nullo nmero, vel nulus pnderis. Uso:
ser una -, nihil esse; esse nhili; estimar una
-, pro nhilo dcere, habere, putare; nihil aestimare vel pndere.
number (Inform), nmero: nmerus, i m.
numeracin: numertio, onis f. Uso: - arbiga, Arabum numertio; - romana, Romanorum numertio.
nmero: (expresin de una cantidad) nmerus, i m. Uso: - arbigo, nmerus arbicus vel
ndicus; - cardinal, nmerus cardinalis; - entero, totus nmerus; - fraccionario, quebrado, nmerus fractus; - impar o par, par
(paris) vel impar nmerus; - postal, nmerus
cursualis directrius; - romano, nmerus romanus; - telefnico, nmerus telephnicus; de fax, nmerus telecopialis vel telecopiatralis // (en las publicaciones peridicas cada
una de las aparecidas en distinta fecha de
edicin) libellus, i m. Sin: fascculus; opsculum; commentrius vel commentrium; nmerus. Uso: - nico, commentrius
singularis; commentrium, quod nmerus
nicus dcitur.
nunciatura: nuntiatura, ae f. Uso: - Apostlica, Nuntiatura Apostlica; Apostlici Nntii legtio, munus, dgnitas, offcium // (sede
del nuncio) Apostlici Nntii sedes.
nylon, v. nailon.
745
objetividad: obiectvitas, atis f. Sin: obiectiva rtio; equitas; iudcium sincerum, ntegrum, aequum; intgritas iudcii; ntegra
vritas. Uso: por escrpulo de -, ntegrae veritatis stdio.
746
obrero
objeto: (fin o intento a que se dirige o encamina una accin u operacin) propsitum, i
n. Sin: finis; scopus // (cosa cualquiera)
obiectum, i n. Sin: res. Uso: - perdidos, casu
amissae res // (asunto) v. esta voz.
objetor: repugnator, oris m. Sin: contradictor; repugnans; contra dicens; se opponens.
Uso: - de conciencia, repugnator conscintiae
caus.
oblacin: obltio, onis f. Sin: largtio.
oblativo: oblativus, a, um.
obligacin: (escritura por la cual se compromete uno a efectuar una cosa) nomen, mnis
n. Sin: spnsio; stipultio; obligationis chirgraphum. Uso: - comercial, sngrapha, ae
f; emitir obligaciones, obligationes emttere //
(aquello que alguien est obligado a hacer)
munus, nris n. Sin: negtium; offcium.
Uso: - escolares, mnera scholria; scholae
mnera; desempear, ejercer sus obligaciones profesionales y cvicas, suae artis suaeque civitatis mnera sustinere // (imposicin
o exigencia moral) obligtio, onis f. Sin: offcium. Uso: - escolar, ad frequentandam
scholam obligtio; - moral, offcium morale;
- regulares, obligationes regulares; eximir a
uno de la - de comparecer en juicio, vadimnium missum fcere.
obligacionista: sngraphae subscriptor vel
sponsor.
obrero: operrius, ii m. Sin: operator; officinator; pifex, fcis m; rtifex, fcis m; faber,
bri. Uso: - especializado, operrius qualifica-
747
obrita
tus; operrius singulari pertia preditus; - no
especializado, operrius non qualificatus; extranjeros, operrii peregrini; operrii hspites; - occidental, oriental, operrius occidentalis, orientalis; - de la industria,
operrius machinali indstriae addictus; disminucin de los -, dimintio operariorum;
asumir obreros, operrios condcere // adj
operrius, a, um. Sin: ad operrium vel ad
operrios spectans; v. trabajador.
obrita: opella, ae f.
observador: observator, oris m. Sin: spectator. Uso: buen -, acer spectator; - extranjeros,
observatores externi; observadores en los organismos de la Unin Europea, observatores
in rganis Unionis Europaeae.
observancia: (cumplimiento exacto) observntia, ae f. Sin: obtempertio; servtio; observtio; oboedintia, ae f; officiorum
expltio; mnerum exsectio. Uso: - monasterial, coenobialis disciplina; - de la ley,
praecepti conservtio.
observatorio: observatrium, ii n. Sin: spcula; speculatrium; turris observatria vel
speculatria. Uso: - astronmico, spcula astronmica; turris astrorum speculatrix; turris
sidribus speculandis; turris ad astra specu-
obstculo: obstculum, i n. Sin: impedimentum; obiex vel obex, bicis mf. Uso: - lingsticos y culturales, lingustica atque culturlia
obstcula; carrera de obstculos, currculum
per obstcula; - en pruebas de velocidad,
cursrium impedimentum; - en pruebas
de saltos, obiex saltu superandus vel superanda.
obstetra: artis obstetrciae peritus m vel perita f.
obstetrical, v. obsttrico.
748
ocenico
interiectus (-us m) vel interpsitus (-us m).
Uso: hacer -, impedire, obstrere; obstare;
offcere; morari; strere impedimenta licui;
cuiusvis gneris impedimenta strere; impedimenta afferre, inferre, fcere; moras interpnere, intersrere, obcere, afferre.
obstruccionista: adj moratrius, a, um. Sin:
dilatrius; sbdole tardans // sust morator,
oris m; moratrix, icis f. Sin: impedtor;
obstructor; dilator; morarum fabricator, inventor; impedimentorum fautor vel interpsitor; qui omni ope fficit, obstat, obsistit
licui (vel consliis, vel coeptis alicius).
obstruir: obstrere. Sin: obtrdere; intercldere; praecldere; saepire; obturare; cludere.
obturador: obturculum, i n. Sin: instrumentum denti obturando // Fotogr luminosae expositionis mensura. Sin: lucis tolerabilitatis
index (dcis mf).
obs: (pieza de artillera) tormentum bllicum. Sin: magna ballista // (granada) granata, ae f. Sin: globus frreus.
ocasional: occasionalis, e. Sin: casualis; fortutus; temporrius; in casu psitus; per occasionem factus vel hbitus. Uso: discurso -,
ortio per occasionem hbita; inscripciones -,
inscriptiones temporriae.
ocasionalmente: occasionliter. Sin: ex occasione; per occasionem; data vel oblata occasione; casu; casuliter; fortute.
ocenico: (perteneciente o relativo al ocano) ocenicus, a, um. Sin: ocenius; oceannus // (perteneciente o relativo a Oceana)
ocenius, a,um; oceaniensis, e.
749
ocano
ocano: ocanus, i m. Uso: - Artico, Ocanus
Glacialis Septemtrionalis; - Atlntico, Atlnticus Ocanus; - Indico, Ocanus Indicus; Pacfico, Ocanus Pacficus.
octgono: adj, v. octagonal // sust octagnum vel octagnon, i n. Sin: octngula fi-
gura.
octava: (combinacin mtrica de ocho versos) octstichon, i n. Sin: octoni versus; octo
vrsuum strophe (-is f) vel stropha; octonria
strophe; stropha octonis vrsibus exarata;
stropha ex octonis compsita vrsibus. Uso:
poesa en octavas, carmen ex octonis vrsibus compsitum; poema en octavas, poma
octonis vrsibus constans vel digestum //
(Ms, intervalo de ocho grados) septem
vocum intervallum; (serie diatnica de estos
ocho grados) diapson indecl. Sin: septem
discrmina vocum // (Rel, perodo de ocho
das que se prolonga en cada una de las principales fiestas del ao) octava, ae f. Sin: octo
dies; octo dierum sptium; (ltimo da de los
ocho antedichos) octava, ae f. Uso: la - de
Pascua, octo dies post Pascham.
octavario: supplictio dierum octo. Sin: supplictio in octavum diem; supplictio dierum
octo indicta.
octgono: octognum, i n; v. octgono.
oculista: oculrius, ii m. Sin: pticus; ophthlmicus, i m; mdicus ocularis vel oculrius; oculorum mdicus; mdicus ab culis;
ophthalmoiatra, ae m; v. oftalmlogo.
750
odontotoma
ocultismo: occultismus, i m. Sin: occultarum
scintia rerum; rerum occultarum disciplina.
Uso: relativo al -, occultsticus.
ocultista: occultista, ae m. Sin: rerum occultarum cultor // adj ad res occultas spectans.
odio: dium, ii n. Sin: offnsio; simultas; nimus infensus, inimicus; inimica mens; aversa
voluntas. Uso: - racial, dium phylticum.
boresque suos narravit // (serie de desventuras) labores, um mpl. Sin: aerumnae, arum
fpl; mala, orum npl; longa malorum sries;
innmeri prope dolores; infinita prope sries
malorum. Uso: despus de sufrir una larga -,
multis perfunctus labribus.
odometra: odomtria sive -metra, hodomtria sive -metra, ae f.
odmetro: odmetrum vel hodmetrum, i n.
Sin: vecturae index (-dcis mf); itneris mensrius index.
751
odre
odre: uter, utris m.
ofensivo: offensus, a, um. Sin: contumeliosus; iniuriosus; (de armas) infensus, infestus,
hostilis. Uso: ser -, acerbe ledere.
off side: Dep extra ludum. Sin: postio anmala (in ludo). Uso: estar en -, seorsum esse
vel stare; patear en -, seorsum procere.
oficial: adj officialis, e. Sin: pblicus; legtimus; iure pollens; auctoritate (vel pblica
auctoritate) pollens; fide dignus. Uso: boletn
-, pblica acta; carta -, ltterae pblicae; epstula pblice missa; documentos -, officilia
documenta; invitacin -, invittio pblice
allata; lengua -, sermo pblicus; noticia -,
nntius pblice allatus; noticia no -, officiosus nntius; relaciones - o diplomticas, pblicae rationes vel necessitdines; pblica
officiorum (vel necessitdinum) vncula; representante -, pblice legatus // (empleado de
una oficina) minister, tri m. Uso: - de cancillera, commentariensis, is m // (funcionario)
minister pblicus. Sin: officialis, is m // Mil
praefectus, i m. Sin: officirius, ii m; centrio, onis m; dux, ducis m; ductor, oris m; ductor mlitum; tribunus mlitum; praepsitus
miltibus; praefectus mlitum (de infantera),
quitum (de caballera), fabrum vel fabrorum
(de los zapadores), mlitum navlium (de
marina). Uso: - inferior, subalterno, inferioris rdinis ductor; - superior, centrio primorum rdinum; superioris rdinis ductor; - de
marina, officirius rei nuticae; centrio classirius; navalis centrio.
oficialmente: officiliter. Uso: no -, inofficiliter; non officiliter; anunciar - algo, liquid officiliter nuntiare.
752
oftalmologa
sacra fcere vel celebrare. Sin: offcia divina
pergere vel perslvere.
oficio: (profesin mecnica o manual) ministrium, ii n. Sin: ars; artifcium. Uso: ser del
-, peritum esse; las herramientas del -, ferramenta; instrumenta; fabrlia // (ocupacin habitual) ministrium. Sin: offcium; munus,
nris n. Uso: - decisivo, decretrium munus;
- interino, pera fiduciria; - manual, fabrlitas, atis f; - pblico, pblicum mandatum;
desempear un -, mnere fungi; offcium grere; munus exsequi vel praestare; desempear un - pblico, magistratum grere vel
habere // (servicio, favor) benefcium, ii n.
Sin: offcium. Uso: ofrezco mis buenos -, benefcia mea prebeo // - divino, sacra, orum
npl. Sin: divinum offcium; divinus cultus.
Uso: - divinos radiados, sacra radiophnica //
(oracin litrgica de la Iglesia catlica) Litrgia Horarum. Sin: horriae preces; offcium divinum. Uso: recitar el - divino, horas
cannicas recitare; divinum offcium persl-
vere.
oftalmia u oftalma: ophthlmia sive -thalma, ae f. Sin: oculorum morbus, inflammtio, infltio.
753
oftalmolgico
oftalmolgico: ophthalmolgicus, a, um.
Sin: ad ophthalmolgiam (ad doctrinam de
curandis culis) spectans.
oftalmmetro: ophthalmmetrum, i n.
oftalmometroscopio: ophthalmometroscpium, ii n.
oftalmoneuritis: ophthalmoneurites, is f.
Sin: neurites ptica.
oftalmotermmetro: ophthalmothermmetrum, i n.
oftalmotoma: ophthalmotmia sive -toma,
ae f.
oftalmotonmetro: ophthalmotonmetrum,
i n.
ohm, v. ohmio.
754
omelette
oleada: unda ingens vel permagna. Sin:
undae ictus (-us m) vel mpetus (-us m)
olfatear: (oliscar) olfcere. Sin: nribus percpere // (como hacen los perros de caza)
odorari. Sin: odore vestigare; odorari et investigare; indagare et odorari // (fig y coloq,
averiguar, indagar) indagare. Sin: perspcere
(naturam alicius rei); diligenter investigare;
sagciter pervestigare.
olfato: odoratus, us m. Sin: olfactus, us m.
Uso: - agudo, (nrium) sagcitas // (fig, sagacidad) sagcitas, atis f. Sin: callditas; asttia; verstia; vafrtia. Uso: tener el - fino
(en sentido propio y figurado) sagciter odorari.
olmpico: olympacus, a, um. Sin: olmpicus. Uso: estadio -, stdium olmpicum; juegos -, olmpia, orum; olmpia certmina;
ludi olmpici; llama -, flamma olmpica;
ignis olmpicus; vencedor en los juegos -,
olympionces, ae m; vencer en los juegos -,
olmpia vncere.
olivar: olivetum, i n. Sin: oltum; locus olivis cnsitus.
ollero, v. alfarero.
olmedo, v. olmeda.
755
mnibus
mnibus: laphorum, i n. Sin: coenautocinetum; vehculum commune; raeda longa vel
pblica; omnivectrium (autocinetum); autocinetum laphorum; autovehculum maius;
vehculum mnibus patens, datum, concessum; pblicum vehculum mnibus patens.
Uso: - areo, v. aerobs.
omnipotente: omnpotens, entis. Sin: cunctpotens; (mnium) potentssimus.
omnipresente: omnipraesens, entis. Sin: ubique praesens; omni loco praesens.
756
opalescente
onicfago: onychphagus. Sin: onychophgi affectus; qui (quae) ungues rdere (arrdere, circumrdere) solet.
onrico: onricus, a, um. Sin: smnio smilis.
onirismo: onirismus, i m.
O.N.U.: Unitarum (vel Coniunctarum) Nationum Coetus (-us m). Sin: Sociatarum Nationum Institutum; Foederatarum Nationum
Conslium; Consocitio Nationum; Consocitio Nationum Unitarum; Nationes Sociatae; Conslium Internationale, quod vulgo
dcitur ONU; Unitarum Nationum Conslium, quod O.N.U. siglis plerumque nuncupatur.
ooblasto: ooblastus, i m.
opalescencia: opalescntia, ae f.
757
opalino
lribus nitens; pali colores rferens.
OPEC (abrev de Organization of the Petroleum Exporting Countries): Conslium Civitatum leum terrgenum exportntium.
758
oportunismo
operado: ferro curatus. Sin: sectione chirrgica curatus vel tractatus.
opinin: opnio, onis f. Sin: opintio; sentntia. Uso: - polticas, opiniones polticae; pblica, pblica opnio; vulgi vel ppuli
existimtio; mnium opnio; - subjetiva, su-
759
oportunista
tempribus) srviunt; lo hizo por -, id fecit,
tempribus insrviens.
oportunista: opportunista, ae m. Sin: opportunitati (vel opportunittibus) srviens; tmpori vel tempribus insrviens; tempri vel
tempribus morgerus; qui tempribus servit.
Uso: ser -, tmpori vel tempribus servire;
opportunitati vel opportunittibus inservire;
duabus sellis sedere.
oposicin: adverstio, onis f. Sin: repugnntia. Uso: - constructiva, dissnsio fficax //
(partido que en un pas se opone a la poltica
del gobierno) fctio oppsita. Sin: adversa
fctio vel pars // Astron oppsitus, us m. Sin:
interiectus, -us m.
opositor: adversator, oris m. Sin: adversrius; repugnans; contradictor; refragator.
Uso: - del gobierno, adversrius regminis; el
jefe de los -, repugnntium vluti dux.
opsimata: opsimatha, ae f.
760
orden
optmetro: optmetrum, i n. Sin: metiendae
oculorum acii instrumentum.
oral: (relativo a la boca) oris (gen) // (transmitido de viva voz) oralis, e. Sin: verbalis;
verbis prolatus // (examen o parte de l que
consiste nicamente en preguntas y respuestas verbales) examen coram (vel ore, vel
voce, vel modo orali) faciendum (a rendir)
vel factum (rendido).
orange, v. naranjada.
761
ordenacin
mandatum, i n. Uso: - expresa, verbum ac
mandatum; - de pago bancario, mandatum
nummrium, pecniae perscrptio; gyrus argentrius; perscrptio ambulatria vel circularis; cumplir las - de los superiores, antstitum
iussa xsequi // (sucesin, distribucin regular) ordo, dnis m. Uso: - cronolgico, ordo
tmporis; - del da, ordo rerum agendarum;
en - alfabtico, litterarum rdine; alphabtica ratione; en - cronolgico, servato tmporis rdine // (instituto religioso aprobado por
el Papa) ordo, dnis m. Uso: - regular, ordo
regularis; - religiosas, rdines virorum religiosorum; - de los jesuitas, ordo (religiosus)
iesuitarum // (grado del sacramento del
orden) ordo. Uso: - sagradas, Sacri Ordines
// (cuerpo de personas unidas por alguna
regla comn o por una distincin honorfica)
ordo, dnis m. Uso: - de las Naciones Unidas,
Ordo Nationum Unitarum; - de los Caballeros de Malta, Ordo Melitnsium Equitum; ecuestre del Santo Sepulcro, Ordo Equester
a Sancto Sepulcro Hierosolymitano; - de
Santiago, Ordo Iacobianus // (reglas, leyes y
estructuras que constituyen una sociedad)
ordo, dnis m. Uso: - civil, ordo civilis; - jurdico, ordo iurdicus; - pblico, disciplina rei
pblicae; - social, ordo socialis; rerum socilium ordo.
ordinario: (vulgar, grosero) vilis, e. Sin: promiscus vel promscuus; plebius; srdidus //
(comn, corriente) ordinrius, a, um. Sin:
consuetus; slitus. Uso: comida -, cibus cotidianus // (prelado) Ordinrius, ii m. Uso: castrense, Ordinrius castrensis; - del lugar,
762
organizacin
Ordinrius loci // - de la misa, ordinrium, ii
n.
ordinativo: ordinativus, a, um.
organicismo: organicismus, i m.
orgnico: (relativo a los seres vivientes) orgnicus, a, um. Sin: animalis, e. Uso: cuerpos -, crpora animlia; seres -, animntia;
gignntia npl; defecto -, vtium naturae //
(que tiene armona y proporcin) compsitus, a, um. Sin: cohaerens; concinnus; cngruens.
organigrama: organogramma, tis n.
organizacin: organiztio, onis f. Sin: institutum; instittio; constittio; conslium; compostio; consocitio; dispostio; modertio;
ordintio; tempertio. Uso: - adecuada del
trabajo humano, consentnea peris humani
dispostio; - bilaterales, consociationes mtuae; - civiles o eclesisticas, instituta sive civlia sive religiosa; - culturales, instituta
disciplinis excolendis; - econmica, constittio oeconmica; - escolar, scholae ordintio et disciplina; - financiera, institutum
nummrium; - internacionales, conslia internationlia; nationum conslia; conslia
inter nationes obtinntia; consociationes
omnes nationes inter se copulantes; - internacional del trabajo, conslium internationale labori accurando (OIT); - Internacional
para la Alimentacin y la Agricultura (FAO),
Conslium vctui et agriculturae accurandis,
compendiriis ltteris FAO appellatum; - jurdica, iuris tempertio, ordintio, compostio; - jurdico-poltica de la comunidad
mundial, iuridicialis et poltica ordintio mnium populorum; - multilaterales, consociationes quasdam nationes inter se copulantes;
- mundial, modertio mundi; - nacional de
763
organizado
asistencia religiosa y moral de los obreros,
collgium operriis in re morali ac religiosa
tutandis; - profesionales, instituta artes profitntia // - del Estado, rei pblicae tempertio
vel constittio; forma rei pblicae; - de las
Naciones Unidas, Organizatio Nationum
Unitarum; - de las provincias, ordintio provinciarum; - de los estudios, studiorum ordo
vel rtio; organizaciones de los laicos, ordinatae laicorum consociationes; - del trabajo,
laboris tempertio.
organizado: organizatus, a, um. Sin: ordinatus; constitutus; institutus; cnditus; compsitus; apparatus; instructus.
organizar: organizare. Sin: ordinare; constitere; institere; compnere; dispnere; cndere; apparare; comparare; praeparare;
praeordinare. Uso: - los estudios, stdiis rdinem dare; - una fiesta, diem festum apparare; - un sepelio, sepulturam praeordinare; los juegos, ludos apparare // organizarse, se
parare, vel se comparare ad liquid.
rgano: (parte de un ser organizado destinada para desempear alguna funcin necesaria para la vida) membrum, i n. Sin:
rganum; pars crporis. Uso: - sexuales, rgana sexulia; el - del odo, sensus (-us m)
audiendi; los - del sentido, sensus, uum mpl;
eae partes crporis, quae ad sentiendum valent; los - de la circulacin, snguinis cursus;
los - de la reproduccin, de la respiracin,
de la sensacin, etc., procreationis, respirationis (vel respirats), senss (vel sentiendi
acts) instrumenta, etc; - para trasplante, rganum transplantandum; abastecedores de
rganos para trasplantar, praebitores organorum transportandorum; donacin de rga-
764
original
orictografa: oryctogrphia sive -grapha, ae
f. Sin: fosslium descrptio.
orictologa: oryctolgia sive -loga, ae f. Sin:
de fosslibus doctrina, disciplina, scintia.
765
originalidad
descripta vel efficta; el - del autor, exemplar
ipsus auctoris manu scriptum; consultar el , primiformem cdicem adire; reconstruir
crticamente el -, archtypum (vel exemplum
primignium) ad criticorum rationes statere.
vel
or-
766
ortopedia
orquestal: orchestralis, e. Sin: symphonacus. Uso: msica -, symphnia sive -phona;
symphoniacorum concentus (-us m).
ortodromia: orthodrmia, ae f.
ortofonista: orthophonista, ae m.
767
ortopdico
rorum membris recte conformandis.
ortopdico: (perteneciente o relativo a la ortopedia) orthopedicus, a, um. Uso: instrumentos -, orthopedica instrumenta; zapatos
-, orthopedici clcei // (ortopedista) v. ortopeda.
ortopedista, v. ortopeda.
osamenta: ossa, ium npl. Sin: sseus apparatus (-us m); ssea trama.
oscilacin: oscilltio, onis f. Sin: nuttio; iacttio; iactatus (-us m). Uso: - electrnica, os-
oscurantismo: obscurantismus, i m. Sin: culturae evulgandae timor; progredientis doctrinae dium, tedium, fastdium.
osmanl, v. otomano.
768
osteoptico
osmio: smium, ii n.
ostefago: ostephagus, i m.
i n.
osteognesis, v. osteogenia.
osteomielitis: osteomyelitis, dis f. Sin: osteomyelites, is f; ssium medullarum inflammtio vel exaspertio.
769
osteoplasma
osteoplasma: osteoplasma, tis n.
ostrogodo: ostrogothus, i m.
osteoporosis: osteoprosis, is f.
osteoscopio: osteoscpium, ii n.
ostrero: (persona que vende ostras) ostrerius, ii m Sin: ostrearum vnditor // (lugar
donde se cran y conservan vivas las ostras)
ostrerium, ii n. Sin: ostrearum vivrium.
otocisto: otocystis, is f.
otologa: otolgia sive -loga, ae f. Sin: urium ( vel de uribus) doctrina, disciplina,
scintia.
oxiacanta
otorrea: otorrhoea, ae f. Sin: auris fluxus (-us
m).
otorrinolaringologa: otorhinolaryngolgia
sive -loga, ae f. Sin: otorhinolaryngoiatra,
ae f; urium, nrium gutturisque (vel de uribus, nribus guttureque) disciplina, scintia,
rtio; uribus, nribus gutturique medendis
doctrina.
otorrinolaringlogo: otorhinolarynglogus,
i m. Sin: urium, nrium gutturisque (vel fauciumque) mdicus.
ovario: ovrium, ii n.
771
oxidable
ae f. Sin: alba spinus.
oxihemoglobina: oxyhaemoglobina, ae f.
772
ozonosfera
oyente: adj udiens, entis. Sin: auscultans,
antis // sust auditor, oris m; auditrix, icis f.
Sin: auscultator m; auscultatrix f.
ozonador: instrumentum ozono conficiendo.
ozonar, v. ozonizar.
773
774
paguro
lstricae generationis parens // - de bodas,
auspex, -pcis m; prnubus; paranymphus //
(protector y acompaante de alguien en un
desafo, concurso, etc.) rbiter, tri m. Uso: en un duelo, singularis certminis rbiter vel
testis // (el que favorece y ayuda a otro en la
vida) patronus, i m.
padrn: tbulae (-arum fpl) pblicae vel censriae. Sin: cvium index (-dcis m).
paga, v. salario.
pagador: (que paga) solutor, oris m. Sin: solvendo idneus // (persona encargada de
pagar) stipendiorum distributor.
paganamente: thnice. Sin: gentliter; ethnicorum vel paganorum more; gentlium more.
paganidad, v. paganismo.
pagar: slvere. Sin: pndere. Uso: - al contado, pecunia praesenti (vel numerata) slvere; nummis praesntibus slvere;
pecniam praesentem (vel numeratam) pndere.
pagar, v. letra de cambio.
paguro: pagurus, i m.
775
pas
pas: cvitas, atis f. Sin: ntio, onis f. Uso: los
- extranjeros, xterae civitates; - altamente
civilizado, ntio perpolita; - desarrollados,
civitates (magis) progressae; nationes quae in
rebus oeconmicis profecerunt; - altamente
desarrollados, civitates machinali indstria
mxime florentes; - en va de desarrollo, ppulus progrdiens; natio quae ad progressionem ntitur; cvitas, cuius oeconmicae
progressiones sunt in cursu; - subdesarrollado, cvitas egentior; natio pibus inferior;
cvitas quae minus in rebus oeconmicis processit; cvitas quae minus in pibus profecit;
ntio quae pibus minus valet, ad rem oeconmicam quod prtinet; - occidentales, civitates occidentales.
pajita: festuca vel festcula, ae f. Sin: palola; cnnula. Uso: - para beber, cnnula potria.
pala: (utensilio) vatillum vel batillum, i n; batillus, i m. Sin: pala, ae f; bipllium // (hoja de
hierro) pala, ae f. Uso: golpe de -, palae ictus
(-us m) // (raqueta) retculum, i n; retculus,
i m // (parte ancha del remo, con la cual se
hace fuerza en el agua) palma vel plmula,
ae f // (parte superior del calzado que abraza
el pie por encima) obstrgulum // (antipendio
o pintura de altar) (altaris) tbula, ae f.
776
palco
mal, - de honor) data fides. Uso: dar, empear la -, fidem dare licui de liqua re; fidem
suam obligare; fidem interpnere; dar su en garanta de algo, suam fidem in rem interpnere; dar su - por otro, fidem licui dare
de ltero; faltar a su -, fidem datam fllere;
fidem violare, fllere, frngere, amttere, ledere; mantener la -, fidem servare, exslvere,
slvere; fidem datam conservare.
palabrera: inanis loqucitas (-atis f).
palacio: paltium, ii n. Sin: ampla (vel magnfica) domus. Uso: - municipal, domus vel
aedes pblica; cria urbana vel municipalis;
aedes municipalis; - presidencial, aedes
(-ium fpl) praesidiales vel praesidales; - principesco, praetrium; - real, rgia domus; - del
deporte, stdium tectum; gmnica domus;
paltium exercitationum agonlium; - de los
congresos, aedifcium convntibus aptum; de Justicia, Iusttiae paltium; - de 7 pisos,
aedes VII contignationum; - de Vidrio, Paltium Vtreum; Unitarum Nationum Sedes.
palafito: paltio, onis f. Sin: sblica, ae f; sublcium; csula sublcia vel stagntilis; casa
palis innixa; palustris casa.
palafrenero: strator, oris m. Sin: agso, onis
m; equorum vel stbuli curator.
Palatinado: Palatinatus, us m.
777
paleador
saeptum; theatralis plteus.
paleoantropologa: palaeoanthropolgia
sive -loga, ae f. Sin: humanorum fosslium
stdium.
paleoetnlogo: palaeoethnlogus, i m.
paleofillogo: palaeophillogus, i m.
paleofitogrfico: palaeophytogrphicus, a,
um.
paleofitgrafo: palaeophytgraphus, i m.
palegrafo: palaegraphus, i m. Sin: antiquorum cdicum interpres (-tis m) vel inventor; antiquarum scripturarum studiosus.
paleoltico: adj palaeolthicus, a, um // sust
palaeolthicum aevum.
paleologa: palaeolgia sive -loga, ae f.
palelogo: palaelogus, i m.
paleontgrafo: palaeontgraphus, i m.
778
palma
(vel de fosslibus) doctrina, disciplina, scintia.
paleontlogo: palaeontlogus, i m. Sin: palaeontolgiae cultor, peritus, studiosus; fosslium investigator; fosslium vel antiquorum
animntium studiosus.
Palestina: Palaestina, ae f.
paletada: (golpe que se da con la paleta) vatilli ictus (-us m) // (porcin que la paleta o la
paliar: palliare. Sin: pllio amicire vel indere // fig colorare. Sin: cohonestare; fucare;
tgere; contgere.
paliativo: palliativus, a, um. Sin: mitigatrius. Uso: cuidados -, curae palliativae // sust
levamentum, i n. Sin: linimentum; medicamentum mitigatrium.
palillo: (en el billar) clava, ae f // (escarbadientes) v. esta voz.
779
palmar
mera) palma, ae f. Uso: de -, palmrius; palmaris, e; adornado con palmas, palmatus //
(parte interna de la mano) palma, ae f. Uso:
batir palmas, pludere // (fig, victoria, gloria,
triunfo) palma, ae f. Sin: lurea; laus; premium. Uso: la - de la elocuencia, eloquntiae
vel dicendi laus; aspirar a la - de la elocuencia, eloquntiae laude duci; conseguir la -,
palmam ssequi; dar, ceder a uno la - de
algo, palmam dare licui in liqua re, palmam
alicius rei licui deferre; llevarse la -, palmam ferre; luream deportare; merecer la -,
palmam merere; negar a uno la -, palmam
licui negare; recibir la -, palmam accpere;
tener la - en algo, in liqua re (vel alicius
rei) palmam habere vel possidere.
palmar: (relativo a la palma) palmrius, a,
um; palmaris, e // (claro, patente) apertus, a,
um. Sin: clarus; manifestus; perspcuus, planus; videns, entis. Uso: prueba -, certum argumentum // (sitio o lugar donde se cran
palmas) palmrium, ii n.
palmatoria: (frula o varita de palma) palmatrium, ii n. Sin: palmatria frula // (especie de candelero bajo) palmatria , ae f.
Sin: candelabrum manubriatum; candelabrum cpulo instructum.
paloma: columba, ae f. Uso: - mensajera, columba internntia, epistularis, viatrix; - silvestre, palumbes, is f; de -, columbinus vel
columbinceus.
palomar: columbrium, ii n.
paludismo: malus ar. Sin: ar infestus, malignus, mrbidus, nocens, nocivus, perniciosus.
pampa: planum latum ac diffusum. Sin: pscua, orum npl; gramnea pscua; planties
Amricae Australis.
780
pandemnium
gneus, e silgine; - dulce, focale, is n; placenta, ae f; - dulce Motta, mottianum libum;
- dulce de Espaa, dulcis panis hispnicus; dulce de Miln, mediolanense libum (frctibus fartum); mediolanensis placenta; - eucarstico, panis eucharsticus; - ntegro o
integral, panis cibrius; - media-luna, panis
lunatus; - negro, panis ater, niger, rbidus;
panis pleni scalis; - rallado, panis rasus, tritus, contritus, comminutus; - tostado, panis
tostus // - con levadura, fermentatus panis; de cebada, panis hordceus; - de centeno, seclinus panis; - de Espaa, panis hispnicus;
- de habas, panis fabceus; - de jengibre,
libum piperatum; - de municin, panis militaris vel castrensis; - de trigo, panis tritceus; en varitas, v. grisn. Uso: cesta de -, panrium vel panarolum, i n; hacer pan, panem
confcere, fcere; la obra de hacer -, panifcium.
pana: mancunianum, i n.
panadera: furnria, ae f. Sin: (taberna) panria; pistrinum, i n; pistrina, ae f; sedes furnriae exercendae.
panafricanismo: panafricanismus, i m.
Panam: Pnama, ae f. Sin: Panmia; Panamensis Ntio vel Respblica. Uso: Canal de
-, Euripus (vel Isthmus, vel Canalis) Panamensis; Fossa Panamensis.
panarabismo: panarabismus, i m.
pancarta: pannus inscriptus.
781
pandera
panfleto: libellus satricus, famosus, criminosus.
pandera, v. pandero.
pandereta: tympanolum, i n.
panislamismo: panislamismus, i m.
panislamista: panislamista, ae m.
panocha, v. mazorca.
panoja, v. mazorca.
782
pantufla
tivo del mundo presente, conspectus mximam
partem
improbandus
huius
tmporis;qu lindo -!, o praeclarum prospectum!
pantano: (terreno anegado por las aguas estancadas, y de fondo ms o menos cenagoso)
palus, dis f // (embalse) stagnum, i n. Sin:
aquarum receptculum.
pansexualismo: pansexualismus, i m.
pantesta: (que sigue la doctrina del pantesmo) panthesta, ae mf. Sin: panthesmi fautor, sectator // (perteneciente o relativo al
pantesmo) v. pantestico.
pantmetra: pantmetrum, i n.
pantomimo: pantomimus, i m.
783
pao
pao: (pedazo de lienzo u otra tela) pannus,
i m. Sin: lnteum. Uso: - basto, lnteum grossum; - cruzado, pannus obliquus; pannus filis
obliquis textus; pannus cruciatus; - fino, lnteum tnue; - semifino, semilnteum; - de cocina, tersrium; pannus tersrius; - de lino
burdo, pannus domsticus; - para forros, lnteum vestirium; - para trabajos de mano,
lnteum ad acs opus.
papel: charta, ae f. Sin: papyrus, i f. Uso: blanco, charta pura; - borrador, adversria,
orum npl; - carbn, - carbnico, - de calco,
charta transcriptcia, carbnea, duplicatria; celofn, cellphana, ae f; cellophnia membrana; - ecolgico, charta oecolgica; - hectogrfico, charta hectogrphica; - higinico,
charta hyginica, purgatria, mundatria; impreso, charta typis impressa; - moneda,
charta vel scheda nummria; - pergamino, apergaminado, membrana; membranum;
pergamena; charta membrnea vel membrancea; - pintado, charta picta vel ornamentria; - rayado, lineata pgina; lineatum flium;
- reactivo, charta reactiva; - satinado, charta
dentata; - secante, charta bbula; bbulum
flium; - sellado, - timbrado, charta (pblice)
784
papista
signata; - transparente, charta translcida //
- de carta, charta epistularis; - de desechos,
charta intilis vel vetus; - de embalaje, charta
emportica; - de escribir, charta scriptria; de estraza, emportica, ae f (charta); charta
inepta; chartae ineptae fpl; - de fumar, charta
tabcina; - de oficio, charta maior; librito de
- de fumar, chartae tabcinae libellus; - de
seda, charta bombcina; srica charta; - de
vidrio, - de lija, charta vitrria; charta vitrola; charta vtreo plvere aspersa; comerciante en -, chartrius, ii m // de -, chartceus;
fbrica de -, officina chartria // (escrito o
impreso) scriptum, i n. Uso: est entre mis -,
inter mea scripta est // (parte de la obra dramtica que representa cada actor) pars, partis f; partes, prtium fpl. Uso: desempear el
- principal, primas partes gere; interpretar
un -, partem gere // (fig, quehacer o funcin
que uno desempea en la vida) partes, ium
fpl. Sin: persona, ae f (por analoga con el
lenguaje teatral); munus, nris n (incumbencia); offcium, ii n (deber). Uso: - de acusador,
partes accusatoris; aprender el propio - , partes
dscere; cumplir bien su -, suas partes explere; susceptam personam recte (vel bene)
grere; desempear el propio -, fungi vice
sua; hacer mal -, susceptam personam male
grere.
papelero: (persona que fabrica papel) chartarum pifex (-fcis m). Sin: chartrius; qui
chartas cnficit // (persona que vende papel)
chartopla, ae m. Sin: chartrius; chartarum
papel moneda: schedinummus, i m. Sin: pecnia chartcea; nummus chartceus; pecuniria chrtula; scida vel scdula nummria,
nummria chrtula. Uso: papeles moneda de
cinco ( diez, cien, quinientos) euros, schedinummi quinque (decem, centum, quingentorum) euronum; veinticinco mil liras en moneda, nummriae chrtulae viginti quinque milium libellarum; retener oficialmente
los papeles moneda falsificados, officiliter
retinere schedinummos falsificatos.
papelorio: chartarum frrago (-gnis f).
papelote o papelucho: (papel o escrito despreciable) ltterae inanes fpl. Sin: scripta vlia
npl; tbulae incnditae fpl.
paperas: scrfulae, arum fpl; v. parotiditis.
papismo: papismus, i m.
785
papita
Geom, parbola vel parbole. Sin: rbita;
tractus, us m; cursus, us m; gyrus, i m. Uso:
describir una -, flecti in gyrum; describir una
larga -, longo tractu per ra ferri.
paquebote: acturia, ae f.
Paquistn, v. Pakistn.
paquistan, v. pakistan.
paracadas: decidculum, i n. Sin: desultrium; umbella pnsilis vel adaprtilis; umbella salvfica; umbella descensria; umbella
descnsui moderando; umbrculum ad descensum remorandum; umbella lapsum chibens.
paracaidismo: decidculo utendi ars (artis f).
786
paraso
hacer alarde de ellas en una solemnidad) mlitum recnsio vel inspctio. Sin: ostensionalis pompa militaris.
parafango, v. guardabarros.
paragolpes, v. parachoques.
Paraguay: (Repblica) Paraguaia vel Paraguaya, ae f. Sin: Paraquria // (ro de Amrica) Paraqurius flvius.
paragero: (persona que por oficio hace paraguas) umbellarum pifex (-fcis m) // (persona que por oficio vende paraguas)
umbellarum vnditor // (mueble o recipiente
para colocar los paraguas) umbellarum repositrium.
paraso: paradisus, i m. Sin: caelestis aula;
caelstium vel beatorum sedes; celitum regnum; aeterna caelstium gudia // (fig, lugar
787
paralaje
encantador) ese lugar es un -, ille locus
amoenssimus est; nullus illo amenior locus;
una paz de -, suavssima pax; numquam interpellata quies (= una quietud jams interrumpida) // (en algunos teatros , anfiteatro
colocado en la parte ms elevada, gallinero)
cvea summa.
paralaje: paralaxis vel parallassis, is f.
paralalia, v. parafasia.
paralasis, v. paralaje.
paralaxi, v. paralaje.
paralelamente: parallelo modo. Sin: parallela ratione; pari intervallo vel pribus intervallis; tractu pari; recta alicuius rei
regione. Uso: - al mar, secundum mare; corre
- con, currit parallelo cursu una cum + abl;
la selva se extiende - al ro, silva recta flminis regione prtinet // fig priter. Sin: item;
simul; concrditer; unanmiter.
paralizado: parlysi correptus, affectus, laborans. Sin: membris captus // fig languens,
entis. Sin: torpens, entis; lnguidus; remissus. Uso: - por algo, liqua re brutus; - por
el fro, nmio frgore obstupefactus; - por el
miedo, pavore defixus; quedar -, languere vel
torpere intr; torpscere vel languscere intr.
788
parasitario
captiosus.
entis.
paranomasia, v. paronomasia.
parapeto: (muralla detrs de la cual se colocan los sitiados para defenderse contra el
fuego enemigo) lorca, ae f. Sin: plteus //
(pretil o antepecho) crepdo, dnis f.
parar: refrenare. Sin: retinere, corcere, sstere, inhibere. Uso: - una mquina, un motor,
mchinam, motrium sstere vel inhibere.
789
parasiticida
parasiticida: medicamentum parastis internecivum. Sin: venenum parastis interimendis.
parasitismo: parasitismus, i m. Sin: parasittio; parasitorum vel parastica ars // fig parasitorum mos vel ars; parastica vivendi rtio.
parchar: consarcinare. Sin: resarcire; sarcire; recompnere; refcere; reparare. Uso: una cubierta, ceratum vel cerotum gmmeae
rotae agglutinare; - un neumtico, ceratum
vel cerotum pneumtico agglutinare.
parenquimatitis: parenchymatites, is f.
790
parlamentar
parntesis: (signo ortogrfico) parnthesis,
is f. Sin: interpostio; interclsio; interictio;
parnthesis (vel interpositionis, vel interclusionis, vel interiectionis) nota; parntheses (el
signo completo); parnthesis aperta (la primera mitad); parnthesis clausa (la segunda).
Uso: signos del -, parnthesis signa vel notae;
abrir un -, parnthesin inire vel inchoare; parnthesin apertam pnere; cerrar un -, parnthesin cludere vel concldere; parnthesin
clausam pnere; colocar, encerrar algo entre
-, liquid parenthsibus intercldere // (oracin o frase incidental) parnthesis, is f. Sin:
interpostio; interclsio; interictio; propostio interiecta. Uso: intercalar un -, liquid interpnere // (fig, digresin) abrir un breve -,
a propsito declinare aliquantum; entre -,
biter; dicho sea entre - (incidentalmente)
biter dictum sit.
paria: (habitante de la India, de nfima condicin social, fuera del sistema de las castas)
pria m indecl. Sin: indus nfimi rdinis, vel
nfimae plebis, vel nfimae condicionis // fig
homo nfimi rdinis; homo contemptssimus.
pariente: propnquus, (consanguneo) cognatus vel consanguneus, a, um; (no consanguneo) affinis, e. Uso: ser - de alguien,
cognatione vel affinitate cum liquo coninctum esse.
parietal: parietalis, e.
parietaria: parietria, ae f.
parificacin: parifictio, onis f. Sin: aequipartio; paritatis concssio; aequablitas; aequlitas; parlitas; aequtio iuris; aequi iuris
condcio.
parificado: parificatus, a, um. Sin: par factus, effectus; aequiparatus; paritate donatus.
Uso: escuela -, schola parificata.
parificar: parificare. Sin: aequare; aequiparare; parem fcere vel rddere; paritatem concdere vel largiri; aequum ius tribere; aequo
iure pnere. Uso: - una escuela privada,
scholam privatam pblicis parificare.
paritario: peraequatus. Sin: prilis; parithticus; pribus prtibus constans. Uso: comisin -, conslium prile vel parithticum.
parking, v. aparcamiento, estacionamiento.
parkinsonismo: parkinsonismus, i m, v.
prkinson.
791
parlamentario
compra o venta de una mercadera, gere de
merce emenda vel vendenda.
parlamentario: (militar que se enva a parlamentar) orator, oris m. Sin: legatus; caduceator // (miembro de un parlamento)
parlamentrius, ii m. Sin: dminus parlamentaris; legatus (vel delegatus, vel orator) popularis vel ppuli; scius conslii (vel conclii)
pblici; legumlator popularis // (perteneciente al parlamento) parlamentrius, a, um.
Sin: parlamentaris, e; prprius legatorum ppuli; contionis vel criae (gen), pblici conslii sive conclii (gen); ad parlamentum
prtinens.
parlamentarismo: parlamentarismus, i m.
Sin: legumlatorum populrium rgimen.
partida: (cada una de las dos glndulas salivales situadas debajo del odo) parotis, dis
f. Sin: salivria (vel salivae) glndula //
(tumor inflamatorio en estas glndulas) v.
792
parroquia
parotiditis.
parquet, v. parqu.
parra: prgula, ae f. Sin: trchila; umbrculum; pergulana; pergulana vitis (-is f); camerria vel camarria vitis.
793
parroquial
(-is f) criae // (conjunto de personas que
constituyen la clientela de un comerciante o
industrial) assdui vel assueti emptores (-um
m ). Sin: emptorum clientela.
participante: prticeps, cpis. Sin: partcipans, antis. Uso: atletas - de ochenta y dos
naciones, athletae participantes ex octoginta
duabus natinibus exoriundi.
participar: participare. Uso: - de un experimento, experimentum participare; - de la sagrada liturgia, sacram litrgiam participare.
794
partido
particularizar: singillatim vel particulatim
commemorare. Sin: sngula prsequi,
enarrare, recensere, referre; partes singillatim
xsequi.
partidista: factiosus, a, um. Sin: fautor prtium; partis alicius studiosus, cpidus, sectator.
795
partisano
regular (normal, reglamentario), legtime ldere; el - termin 0 a 0, certamen sine victria alterutrus gminis finem hbuit; perder
el -, ab ltera manu superari; concertatione
vinci // intervalo entre los dos tiempos, intervallum; intermssio; intermissus, us m; intersttium; resultado del -, certminis xitus
(-us m) ; despus del -, lusu peracto, lusione
peracta; primer tiempo del -, certamen prius;
segundo tiempo del -, alterus partis certamen; los dos tiempos del -, duo statuta tmpora // (conjunto de personas que siguen y
defienden una misma faccin, opinin o
causa) fctio, onis f. Sin: pars, partis f; partes,
ium fpl; secta, ae f. Uso: - civil, fctio cvica;
- comunista, (poltica) fctio communstica
vel communistarum; - conservador, poltica
fctio conservativa; - democristiano, - demcrata cristiano, fctio christiano-democrtica; secta democrtica christiana; - fascista,
fascalium vel fascalis fctio, pars; - hitleriano, fctio hitleriana; - laborista, fctio laboratria vel operariorum; - nacional
socialista, fctio nationalis socialstica; obrero, fctio poltica operariorum; - opuestos al gobierno, factiones regmini oppsitae;
- poltico, fctio poltica; poltica pars vel
secta; - polticos, polticae partes; - poltico
nacional conservador, fctio poltica nationalis conservativa; - popular, fctio popularis; los - populares, populares partes; socialista, fctio socialistarum vel socialstica; - social demcrata, fctio socialis democrtica; fctio demcratum socialium;
fctio socialismi democrtici; el - UNO, fctio UNO appellata // - de la izquierda, fctio
sinistra; - de los ecologistas, fctio rem oecolgicam defendens; - de los verdes, prsina
vel prasinorum fctio; poltica fctio oecologistarum; - de los negros, fctio hminum nigrocolorum; miembro del - demcrata
cristiano, sodalis factionis polticae demcratum christianorum // afiliarse al - hitleriano,
factioni hitlerianae nomen dare; era de aquel
-, erat illarum prtium.
pasaje: (sitio o lugar por donde se pasa) meatus, us m. Sin: trnsitus, us m. Uso: - subterrneo, subtertrnsitus; trnsitus vel ductus
subterrneus; subpntium; subterrneae viae
tractus; cryptoprticus // (trozo de un libro,
796
paseo
escrito u obra musical) locus, i m. Uso: - de
una novela, fbulae locus; - paralelos, v.
lugar // (boleto o billete para un viaje) v. boleto.
pasajero: viator, oris m. Sin: peregrinus; peregrinator; vector vel convector, insessor vel
nsidens (- en medio de transporte, generalmente hablando) , hospes, ptis (- en avin o
buque) m. Uso: - de avin, vector vel viator
areus; arius viator vel peregrinator; volans,
antis.
pasamanera: (taller donde se fabrican pasamanos) segmentorum vel taeniarum officina // (tienda donde se venden) segmentria
taberna. Sin: segmentorum vel taeniarum taberna.
pasamano: (gnero de galn o trencilla) segmentum, i n. Sin: tenia; limbus; fascola;
vitta // (baranda, barandilla) scalare mnuum fulcmen (-mnis n) vel fulcimentum;
v. baranda.
pascua: pascha, ae f; pascha, tis n. Sin: pascha Dmini; dies paschalis. Uso: - florida,
dies Resurrectionis Dmini; solemnidad de -,
Paschae sollmnitas; Sollmnia Pschatis vel
Paschae.
pasar: (de tiempo) transire intr. Sin: praeterire intr. Uso: - el tiempo, tempus consmere,
797
pasiflora
ambultio vel deambultio f. Uso: - cubierto
de rboles, ambulacrum vel deambulacrum;
xystus, i m; xystum, i n // (accin de pasear)
ambultio, onis f. Sin: obambultio, onis f;
gesttio (en un vehculo). Uso: - espacial, sideralis obambultio; ir de -, ambulatum ire;
abire deambulatum; dar un -, spatiari; ambulationem fcere vel confcere.
pasiflora: passiflra, ae f.
pasillo: (corredor, pieza de paso de un edificio) andron, nis m. Sin: mesaula, ae f; ambulatincula; ambulacrum. Uso: al fondo del
-, in extremo ambulacro.
798
pastor
pasquinar: liquem famosis libellis lacssere.
pass-partout: (llave maestra) clavis communis // (soporte de cartn, tela u otro material,
que en un cuadro enmarca la lmina, grabado, etc.) imginum saeptum.
password (Inform) contrasea: signum, i n.
Sin: verba aditilia npl. Uso: - de cada uno,
verba aditilia singulorum; v. contrasea.
pasteurizacin: pasteurianus (lactis) purgandi modus. Sin: sterilitatis effctio; malorum grminum privtio.
pastilla: pastillus vel pastllulus i m. Sin: plula; qudrula; glbulus; orbculus. Uso: medicinal, orbculus medicinalis; - de carbn, qudrula compressi carbnculi; - de
chocolate, qudrula chocolatae; fabricante de
pastillas, pastillrius.
799
pastoral
pcori.
Patagonia: Patagnia, ae f.
patata, v. papa.
patente: adj patens, entis. Sin: apertus; certus; clarus; videns; manifestus. Uso: letras -,
patentes ltterae // (ttulo librado por un rey o
gobierno para conferir ciertos privilegios o
derechos) diploma, tis n. Uso: - de invencin, diploma inventi (vel inventorum); inventionis pblicum diploma // (inscripcin
oficial y placa que llevan los vehculos) notculum, i n. Sin: prmula, ae f; insigne, is n;
nmero de -, notculi nmerus // (documento
oficial que acredita o autoriza) diploma. Sin:
libellus; ltterae, arum fpl; testimoniales, ium
fpl. Uso: - provisional, diploma temporrium;
- revocable, diploma revocbile; - de idoneidad, idoneitatis testimnium; - de piloto, diploma volandi.
paternalismo: liberlitas domnica.
paternidad: patrnitas, atis f. Sin: patris nimus; paternus amor; paterna critas; patris
munus (-nris n). Uso: - responsable, patrnitas cnscia; patrnitas sui offcii cnscia; - y
maternidad responsables, patrnitas maternitasque responsales; el ejercicio de la - responsable, paternitatis cnsciae munus.
800
patologa
tans; commovendi vim habens.
patilla: (porcin de pelo que crece por delante de las orejas) brbula, ae f. Sin: brbula
maxillaris; barba spera; capillorum basella
(-ae f).
patn: ptinus, i m; ptinum, i n. Sin: calopdium; slea vel clceus lbilis; slea
ferrata vel frrea; clceus ferratus vel frreus;
calopdium ferratum; crpida frrea; - de
ruedas, pedrrota; rotalis ptinus; slea vel
clceus rotalis; slea subrotata; clceus
subrotatus.
ptina: ptina, ae f. Sin: crusta; stratura; gltinum; subtilis concrtio; aerugo (-gnis f) nbilis. Uso: - de herrumbre, aerugo vel ferrugo
(-gnis f); situs, us m.
patinadero: lbricus locus.
patinar: patinare. Sin: ptinis decrrere, excrrere, labi; sleis ferratis (vel clceis
frreis) prolbi; pedrrotis prolabi; ( - sobre
hielo) super glciem patinare; super glciem
sleis rotlibus (vel clceis subrotatis) crrere
vel procrrere.
patinazo: lapsus, us m.
patgeno: pathgenus, a, um. Sin: pathognicus; morbum gignens; ex quo (vel ex qua,
segn el contexto) morbus ritur.
801
patolgico
patolgico: patholgicus, a, um. Sin: (relativo a la parte de la medicina que estudia las
enfermedades) ad morborum doctrinam prtinens // (perteneciente al conjunto de sntomas de una enfermedad) ad morborum
naturam ttinens; ad morbi causam spectans.
Uso: estado -, aegri condcio; proceso -,
morbi cursus (-us m).
patria: ptria, ae f. Uso: madre -, mater ptria; metrpolis, is f; ptria mnium nostrum
parens.
patriarca: patriarcha vel patriarches, ae m.
patriarcado: patriarchatus, us m. Sin: patriarchae dgnitas; patriarchale munus; patriarcalis sedes; patrirchica iurisdctio.
patriarcal: patriarchalis, e. Sin: patrirchicus; patriarchae (gen).
patrimonio: patrimnium, ii n. Sin: res familiaris; bona paterna npl; paternae vel ptriae opes (-um fpl). Uso: - religioso,
patrimnium sacrum.
patrio: ptrius, a, um. Sin: ptriae vel rei pblicae (gen). Uso: amor -, ptriae amor vel
critas; critas erga ptriam, vel in ptriam;
fiesta -, ptriae dies (diei mf); himno -, carmen (-mnis n) ptrium.
immdicum ptriae suae stdium; immoderatum suae nationis stdium; nmius vel stlidus ptriae amor; nmium rerum
domesticarum stdium; nmium nationis
(suae) amplificandae stdium; orginum eltio vel suprbia. Uso: - lugarea, oppidana
iacttio; immdicum soli natalis stdium.
patriotero: ptriae vel suae civitatis studisior. Sin: nmius suae gentis fautor; immdicus ptriae suae studiosus; nimis studiosus
rerum domesticarum; nmius nationis amplificandae fautor.
patritico: patriticus, a, um. Sin: civilis; ptriae studiosus; amoris (vel caritatis, vel pietatis) in ptriam plenus. Uso: nimo -, civilis
nimus; cancin -, cnticum patriticum; demostraciones -, significationes in ptriae honorem vel laudem; discurso -, ortio pietatis
in ptriam plena; guerra -, bellum pro ptriae
libertate susceptum; poesas -, crmina civlia; poeta -, pota ptria caritate incensssimus; sentimientos -, stdia erga ptriam;
escribir poesas -, crmina in ptriam scrbere; ptriam carmnibus celebrare.
802
payaso
patrstica: patrstica, ae f. Sin: patrolgia
sive -loga.
patrstico: patrsticus, a, um. Uso: poca -,
aevum Patrum Ecclsiae.
patrocinador: patrcinans, antis. Sin: patronus; fautor; advocatus; defensor // (que patrocina una actividad con fines publicitarios)
pecuniarum largitor industrialis.
patrologa, v. patrstica.
patrono: patronus, i m. Sin: herus, i m.; defensor; custos; tutor; advocatus. Uso: - de la
ciudad, patronus urbis; - celestial ante Dios,
caelestis apud Deum Patronus; - principal,
patronus principalis; - de la dicesis, patronus dioecesis.
patrulla: manpulus exploratrius, custodirius, vgilans. Sin: excubiarum manus (-us f);
vgilum manpulus; vgiles circuitores.
patrullar: circumire. Sin: circuitionem (nocturnam) fcere; excbias gere per (urbem);
manipulriter explorare vel custodire; exploratrio vel custodirio mnere fungi.
patrullero: coche -, v. coche.
pava: (hembra del pavo) gallina ndica // (tetera que se emplea para el mate) v. tetera.
payaso: scurra, ae m. Sin: ioculator; ridiculrius; homo levis vel scurrilis. Uso: - de circo,
maccus; snnio, onis m; ridiculrius circensis.
803
paz
paz: pax, pacis f. Uso: - armada, pax armata
vel procincta; pax innixa armis; pax armata
ac vluti in procinctu, - mundana, pax mundana.
PC, v. computadora.
pen: paean, nis m (ac paena vel paenem). Sin: victriae cantus (-us m) vel
hymnus (-i m); festivus cantus vel hymnus;
festivum cnticum; triumphalis cantus.
804
pedestal
peculiaridad: peculiritas, atis f. Sin: singulritas; (quod) prprium (est) alicius vel alicius rei. Uso: - tnicas, civlia instituta a
mairibus trdita.
pedante: adj ptidus, a, um. Sin: nmium dligens; ineptiarum studiosssimus; molestus;
morosus; diffcilis; insuavis. Uso: discurso -,
ortio ptida; sermo ptidus; no seas -, ne ptidus sis // sust scolus, i m. Sin: morosus vel
diffcilis homo; umbrticus doctor; homo
prae ltteris ftuus; minutioris eruditionis
amator.
805
pedestrismo
pedestrismo: (ejercicio de carrera a pie a
travs del campo) pedum vel currendi exercittio // (deporte de carrera a pie) celeritatis
vel currendi certamen.
pedmetro: paedmetrum, i n.
peer: pdere. Sin: ventris flatus emttere, expllere; inflationes emttere, disctere; crpitus ventris emttere.
pegadura: glutinamentum, i n.
pegajoso: (que se pega con facilidad) glutinosus, a, um. Sin: glutneus; viscosus. Uso:
resina en extremo -, resina quam glutinosssima // (que se comunica con facilidad, contagioso) contagiosus, a, um. Uso:
enfermedad -, morbus contagiosus // (fig, pesado, sobn) importunus ac molestus.
pegar: - con cola, glutinare; conglutinare; v.
encolar.
pegote: (emplasto que se hace con una materia pegadiza) v. emplasto // (parche) v. esta
voz.
peinada: pctio, onis f.
806
pelcano
// - de lana, carmintio, onis f vel carminatus,
us m.
peinador: pectinator, oris m. Sin: comptor.
Uso: - de lana, carminator; lanrius pectinrius // (prenda o lienzo ajustado al cuello con
que se protege el vestido de quien se peina o
afeita) involcrum, i n; invlucre, is n. Sin:
involumentum.
peinazo: tgnulum, i n.
pelagroso: (concerniente o relativo a la pelagra) ad pellagram (vel ad pellis aegrae morbum) ttinens // (que padece pelagra)
pellagr (vel pellis aegrae morbo) laborans.
pelele: larva, ae f. Sin: homo stramneus (figura humana de paja); homo e pannis factus
(figura humana de trapos) // (fig, persona
simple e intil) intilis vel vecors homo.
pelendengue, v. perendengue.
peletera: (oficio de adobar y componer pieles) pellesuna, ae f. Sin: coriorum confectura; pllium subactarum confctio //
(comercio de pieles finas) mercatura pllium
// (tienda donde se venden) pellionis vel
pelliria taberna.
peletero: pllio, onis m. Sin: pellrius;
pellionrius.
807
pelcula
pelcula: (piel delgada y delicada) pellcula,
ae f. Sin: cutcula; pellis subtilis, tnuis;
membrnula; membrnulum // (cinta de celuloide) pellcula, ae f. Sin: taenola. Uso: - cinematogrfica,
cinemtica
vel
cinematogrphica pellcula; tenia vel taenola cinematogrphica; cinematogrphica
imginum sries; cinematogrphicae sries //
- cmica, pellcula cmica; - didasclica,
pellcula didasclica; - documentales, pellculae documentriae; - erticas, cinemticae
pellculae erticae; - fotogrfica, photopellcula; pellcula vel brctea photogrphica; muda, pellcula muta; - policial, pellcula
criminalis; - pornogrfica, pellcula pornogrphica; - moralmente positivas, cinematogrphicae pellculae honestati obsequentes; preferida, pellcula, quam mavis; - psicolgica, pellcula psycholgica vel pschica; romnticas, pellculae cinematogrphicae, in
quibus tnerum quiddam et blandum insit; sexuales, cinemticae pellculae sexuales; sonora, pellcula sonans, sonora, snitans,
songera; - subtitulada, pellcula cum paucis
verbis versionis subter scriptis // - de accin,
pellcula periculosis csibus plena; pellcula
audcibus inceptis casibusque plena; - de
cow boys, pellcula armentariorum; - de dibujos animados, pellculae picturatae; - de
terror, pellcula cinematogrphica horrfica;
- en blanco y negro, pellcula albo et atro colore; - en colores, pellcula panchromtica //
actor de una -, pellculae hstrio (-onis m) vel
actor (-oris m); de -, pellicularis, e; impresin
de una -, excptio cinemtica; mquina de
pelculas, mchina cinematogrphica; cinephotomchina; hacer pelculas, cinematogrphicam artem exercere; imgines cpere;
proyectar una -, pellculam (teniam, taenolam) exhibere, exprmere, didcere, versare.
peligro: perculum, i n. Sin: discrimen, mnis
n. Uso: - de muerte, perculum mortis; summum vitae discrimen.
pelo: pilus, i m. Sin: capillus; villus. Uso: axilares, pili subalares; - a la garon, comptus (-us m) puerilis; - cortado corto, comptus
tnsilis; curtata coma; mujer de - corto, mlier decurtato capillo vel crine; - largo,
capillus longus, prolixus, promissus; - liso,
capillus rectus; - rizado, cincinnatus capillus;
cubierto de pelos, pilosus, hirsutus, villosus;
sin pelos, dpilis; depilatus; glaber, bra,
brum; adornar el -, capillos ornare // buscar
el - al huevo, in ovo pilum querere; in scirpo
nodum querere.
808
pendiente
la - al arco, follem portae inferre; follem per
portam icere; inflar la -, follem inflare;
jugar a la -, pil ldere; parar la -, follem
retinere; pasar la -, pilam ad scium transmttere; patear la -, follem impngere, propllere, promovere; perder la -, pilam amttere.
pelotazo: pilae ictus (-us m).
pendenciero, v. camorrista.
pendiente: (que pende) pendens, entis // (inclinado) inclinatus // (que est por resolverse
o terminarse) suspensus; iniudicatus; in suspenso relictus; adhuc sub idice; nondum
compsitus, diremptus // (joya o adorno) in-
809
pndola
auris, is f. Sin: stalgmium, ii n; baca vel
bacca; pendens baca.
pendolista, v. calgrafo.
penetracin: (accin de penetrar) penetrtio, onis f. Sin: penetrandi actus (-us m) // (inteligencia, comprensin) perspiccitas, atis f.
Sin: perspicintia; ingnii subtlitas vel acumen (-mnis n).
penetrar: penetrare. Sin: adire; illabi; pervdere; ngredi; prgredi; insinuari vel insinuare, vel se insinuare
pnfigo, v. ponflico.
penitenciara: - Apostlica, (Sacra) Paenitentiaria (-ae f) Apostlica. Sin: Sacrum Tribunal (-alis n) Paenitentiariae Apostlicae;
Sacrum Conslium (-ii n) admissis paenitntium expiandis // (crcel) carcer, ris m. Sin:
ergstulum.
pensador: investigator, oris m. Sin: cogitator; intellector; meditator; spiens; philsophus; ingnium. Uso: un agudo -, homo
(-mnis m) ad excogitandum acutus; un gran
-, magnum ingnium; profundo -, doctssimus (rerum) investigator; subtilis investigator; libre -, liber suarum cogitationum iudex
(-dcis m); liber suarum cogitationum auctor;
homo ab omni superstitione liber; homo liberioris de rebus divinis iudcii // (el que se dedica a estudios filosficos muy profundos)
philosophicarum quaestionum indagator.
pensamiento: (potencia o facultad de pen-
810
penumbra
sar) cogittio, onis f. Sin: mens; nimus;
mentis vel cogitandi vis // (accin y efecto de
pensar) cogitatum, i n; en pl, tambin cogitationes. Sin: cogitamen, mnis n; cogitamentum // (trinitaria) v. esta voz.
pensil o pnsil: pnsilis, e. Sin: haud columnatus; nulla column sustentus.
penltimo: paenltimus, a, um; paene ltimus. Sin: prximus ab ltimo vel ab extremo;
prximus (a) postremo.
811
penuria
penuria: penria, ae f. Sin: egestas, atis f; inpia.
peonaje: (conjunto de soldados de infantera) pdites, um mpl. Sin: pedestres, ium mpl;
pditum vel pedstrium caterva, turma, cpia
// (conjunto de peones que trabajan en una
obra) operrii, orum mpl. Sin: perae, arum
fpl; operarum vel operariorum caterva, turma,
cpia.
pera: (fruto del peral) pirum, i n. Uso: - silvestre, pirum silvestre; - en almbar, pirum
sccharo condtum // (llamador o interruptor
en forma de pera) prula, ae f.
peral: pirus, i f. Uso: - silvestre, achras, dis
f.
peralte: (mayor elevacin de la parte exterior de una curva en relacin con la interior)
peraltum, i n.
peonia: paenia, ae f.
percepcin: percptio, onis f. Sin: comprehnsio; cogntio; intellctio. Uso: - subliminal, subcptio; - de la cultura, percptio
cults civilis.
peonza, v. trompo.
percha: (listn de madera o metal con colgaderos para la ropa) tendcula, ae f. Sin: uncnulus; uncus. Uso: colgar en la -,
tendculae (vel uncnulo, vel unco) impnere,
suspndere // (mueble para colgar ropa, sombreros u otros objetos) v. perchero.
perchero: vstium sustentculum. Sin: paenulrium; fulcimentum vestirium. Uso: col-
812
perfeccionamiento
gar en el -, sustentculo vel paenulrio suspndere.
813
perfeccionar
tem; prgredi in virtute; contribuir al - de
algo, licui rei excolendae (vel perficiendae,
vel absolvendae) conferre; promover el - de
la humanidad, hminum nimos exclere.
perfumar: odorare. Sin: suffire; suffimentare; odore vel odribus imbere, perfndere,
suffire; bonis odribus perfndere liquem
vel liquid // perfumarse, se odribus imbere, perfndere, suffire.
perfume: odor, oris m. Sin: odoramentum;
bonus vel suavis odor.
pergamino: pergamna, ae f. Sin: membrana, ae f; membranum, i n; charta pergamena; membrana scriptria. Uso: - sutil,
membrnula; de -, membrneus; fabricante o
vendedor de pergaminos, membranrius, ii m
// (documento escrito en -) diploma membranceum. Sin: diploma ex membrana.
814
peridico
periantio, v. perianto.
perineumnico, v. pulmonaco.
perinola, v. trompo.
peridicamente: peridice. Sin: certis perodis; statis tempribus; certo tmpore; per intervalla; certis tmporum intervallis.
815
periodismo
cui ttulus est Playboy // (diario) v. esta
voz.
peristltico: peristlticus, a, um. Uso: contracciones -, contractiones peristlticae; movimiento -, motus (-us m) peristlticus.
peristilo: peristylum, i n; peristlium, ii n.
816
persecucin
stbilis // (ondulacin artificial del cabello)
prmanens undultio. Sin: coma calamistrata.
peronospora: peronspora, ae f.
perpendicular: perpendicularis, e; perpendiculrius, a, um. Sin: ad perpendculum directus, o simplem directus, rectus. Uso: lnea -,
recta lnea; lnea ad perpendculum; en direccin -, (directe) ad perpendculum; ser -, ad
perpendculum esse; directum esse.
perro: canis, is m. Uso: de -, caninus, cananus, catulinus; - cazador o de caza, canis venator vel venticus; - dogo o de presa, v.
buldog- faldero, catellus; - lebrel, vrtragus
vel vrtagus, i m; - lebrero, canis leporrius
vel leporinus; - lobo, crocottas, ae m; - moloso, molossus, i m; molossus canis; - pastor,
canis pastoralis vel pecurius; - pequeo, ctulus vel catellus, i m; - rabioso, canis rabiosus vel rbidus; - ratonero, canis captor
mrium (vel rattorum); - de aguas, canis
aquticus; - de corral, - de guardia, canis catenrius; custos vel canis villticus, vgilans;
- de lanas, canis lniger // - que ladra no
muerde, canis tmidus vehemntius latrat
quam mordet.
817
persecutorio
tio; vextio; cruciatus, us m. Uso: - poltica,
poltica persectio.
persecutorio: persecutrius, a, um.
perseguir: liquem vexare, exagitare, lacssere, cruciare, insectari vel consectari. Sin:
saevire in liquem; hostliter liquem ptere.
persignarse, v. santiguarse.
persona: (Filos, supuesto inteligente) persona, ae f; - divina, persona divina // (individuo de la especie humana) homo, mnis m
vel vir, viri m (hombre), mulier, ris f (mujer).
Sin: persona; caput, ptis n; quidam, quaedam. Uso: - amable, lpidum caput; - competentes, periti hmines; - culta, vir doctus
vel mlier docta; - esforzada, caput audax; fsica, phsica persona; - querida, carum
caput // de - a -, secreto; cum solo (vel cum
sola); sine rbitris; remotis rbitris; soli
(solos) vel solae (solas); en -, ipse, a, um (por
s mismo); praesens, entis (estando presente);
tantos pareceres cuantas -, quot cpita tot
sentntiae; personas de criterio, prudentes; de mal agero, homo calamitosus; fascinator, oris m; una familia de seis - , sex cpitum
personal: (adj, en persona) traducir mediante una perfrasis con ipse, a, um; ej.: una
visita - del cnsul, ipsus cnsulis adventus //
(de la persona, propio) prprius, a, um. Sin:
personalis, e. Uso: beneficio -, benefcium
personale; cosas de uso -, ea quae curando
crpori sui sunt; mritos -, prpria alicius
promrita vel mrita; ventajas -, prpria alicius cmmoda; a ttulo -, prprio ipsus nmine vel meo, tuo, suo ... nmine; por inters
-, propter suum emolumentum; aportar algo
-, liquid sui afferre // (privado) privatus, a,
um. Uso: consideraciones -, privatarum
rerum respectus (-us mpl); desgracia -, privata calmitas; por iniciativa -, privato conslio; estudios, ocupaciones -, privata stdia //
(original) singularis, e. Sin: prprius ac suus.
Uso: estilo -, singulare dicendi genus // (en
Der y Gram) personalis, e; ad personam
spectans // (conjunto de los empleados) personae, arum fpl. Sin: ministri, orum mpl; ministria, orum npl; officilium corpus. Uso: docente, docntium corpus; jefe del - (de trabajadores), operariorum moderator; (de funcionarios) ministrorum vel officilium
818
perspectiva
moderator; jefe del - del protocolo, officiorum magister.
tud, ipsa virtus (-utis f); eres la - del vicio, vtium es // (figura retrica) ficta persona. Sin:
fctio (-onis f) personae; personarum fctio;
prosopopeia, ae f.
personificado: person donatus. Sin: hminis form donatus. Uso: es la justicia -, est
ipsa iusttia.
perspectiva: (arte de representar los objetivos en relieve) perspectiva ars. Sin: grphice
delineandi ars; ars res pingendi (vel effingendi) naturali prospectu suo. Uso: leyes de
la -, leges pingendi (vel effingendi) naturali
prospectu suo // (obra o representacin ejecutada con tal arte) perspectiva, ae f. Sin:
prospectus, us m; pictura prospectiva; pictura
profunditatem repraesentans; grphica profunditatis repraesenttio. Uso: plano o dibujo
en -, scaenogrphia sive -grapha, ae f; en esta
-, in hac perspectiva; hoc sub prospectu; representar algo en -, liquid in suo prospectu
pnere // (conjunto de objetos que se presentan a la vista) prospectus, us m. Sin: aspectus; conspectus; despectus, us (vista desde lo
alto) // (punto de vista desde el cual se considera o se analiza un asunto) iudicandi rtio.
Sin: sentiendi modus; mbitus, us m. Uso: en
la - materialista, in materialstico mbitu //
(esperanza o temor de sucesos) exspecttio,
onis f. Sin: praestoltio; spes (spei f) vel timor
(segn el contexto). Uso: - de mayor bienestar, exspecttio commodioris vitae; la - de
una vida semejante, huius vitae propostio;
819
pertenencia
abrirse a una - internacional, prospctui
internationali patscere; se presenta una alegre -, laeta exspecttio arrdet.
psame: commisertio, onis f. Uso: dar a alguien el - por el fallecimiento del padre, de la
madre, etc., commiserationem suam licui
significare ob excessum patris, matris, etc.;
dolorem suum licui testari (declarare) ob ...;
suum licui maerorem testari ob ...
pesar: (intr, tener tal peso) pndere.
pesario: pessrium, ii n.
820
ptalo
vel hispnicus.
pesimismo: (como sistema filosfico) pessimismus, i m. Sin: doctrina eorum, qui mnia
in detrius rferunt // (como tendencia personal) pessimismus. Sin: mens in detrius
mnia rferens; mens ad deteriora convertens
(vel rferens) mnia; nimus mnia in peiorem partem intrpretans; rerum peior interprettio; mens detrrima mnia idicans;
naturalis nimi inclintio ad mnia in detrius referenda; rtio mnia in peiorem partem
interpretandi; in rerum quandam peiorem interpretationem inclinare // (como tendencia a
prever lo peor) nimus mala semper minans. Sin: mali providntia; nimus ad trstia
ac maesta quaeque conversus; rtio in peius
mnia detorquendi; mentis ad detrrima
mnia proclvitas // (como tendencia a temer
lo peor, malos resultados) infelicis rerum xitus timor. Sin: mens detrrima mnia exspectans vel timens.
petaca: (estuche para guardar el tabaco) tabaci scculus. Sin: capsella plveri nicotiano
asservando; tabaci cistella; nicotiana thcula;
tabaci cpsula. Uso: - de oro, urea theca nicotiano plveri asservando; v. tabaquera //
(estuche para guardar los cigarros) theca
(vel pyxis, vel pyxidcula) volminum tabacinorum. Sin: theca tabaci bacillis asservandis;
capsella tabaci fascculis asservandis; theca
vel capsella volumnibus tabcinis asservandis; theca nicotianis bacillis asservandis; capsella fasciculorum tabaci; sigarorum vel
cigarorum capsella.
ptalo: ptalum vel ptalon, i n. Sin: flium;
821
petardo
floris brttea.
petrarquismo: petrarchismus, i m. Sin: Petrarchae potae imittio (imitacin de Petrarca); Petrarchae crminum stdium
(aficin a Petrarca).
petrarquista: (imitador de Petrarca) Petrarchae potae imitator // (aficionado a Petrarca) Petrarchae crminum studiosus.
petrlogo: petrlogus, i m.
822
pichn
rius-chmicus; ad petroleriam chmiam ttinens. Uso: industria -, industria petrochmica vel petroleria-chmica.
pezua, v. pesua.
pianista: (persona que toca el piano por oficio) plectrocymbalista, ae m; plectrocymbalstria, ae f. Sin: plectrocmbali pulsator
(-oris m) vel pulsatrix (-cis f) // (fabricante
de pianos) plectrocymbalorum (vel plectrocmbalm) rtifex (-fcis m) vel fabricator //
(persona que los vende) plectrocmbalm
vnditor vel mercator.
pianola: automatrium vel automticum clavile (-is n). Sin: mechculm plectrocmbalum vel clavicmbalum
picamaderos: picus, i m.
823
pickles
pickles, v. encurtidos.
picnmetro: pycnmetrum, i n.
picotazo: rostri ictus (-us m). Sin: rostri vulnus (-nris n) // fig iacultio, onis f.
picotear: rostro perctere, ferire, vulnerare.
824
pijama
gmmeus; - sagrada, petra sacra; - triangulares (en forma de espina de pescado), lpides
spicati // - de afilar, aspern, cos, cotis f; - de
chispa, pedernal, pyrites, ae m; silex, lcis m;
lapis vivus; - de escndalo, offendculum, i
n; ser la - del escndalo, pssimum exemplum esse; - de molino, muela, mola, ae f,
molaris lapis; - de sapo, v. mica; - de toque,
cotcula, ae f (en sentido propio), obrussa, ae
f (en sentido figurado); piedras en bruto, lpides assi // no dejar - sobre -, (aedifcium,
urbem, arcem) fnditus (vel a fundamentis)
discere, direre, evrtere, tllere, delere; el
que de ustedes est sin pecado, arroje la primera -, qui sine peccato est vestrum, primus
(por ej, in liquam) lpidem mittat // (clculo, piedrecilla que se forma en la vejiga de
la orina) clculus, i m // (granizo) grando,
dnis f.
piel: pellis, is f. Uso: - adobada, concinnata
pellis; - de armio, pellis armellnea; - de cabrito, pellcula haedna; abrigo de - , rnacis,
dis f; vestis pellcea; casaca de -, scrtea, ae
f; cubierto de -, vestido de pieles, pellitus, a,
um; curtidor de pieles, v. peletero.
pielitis: pyelites, is f.
pienso, v. forraje.
pigmeo: (individuo perteneciente a los pueblos enanos que viven en las selvas de la regin ecuatorial de Africa y en grupos
aislados en las Filipinas, Borneo y Nueva
Guinea) pygmaeus, i m. Uso: de los -,
pygmaeus, a, um // (fig, individuo muy pequeo) nanus, i m. Sin: pumlio, onis m; pmilus; homnculus; homncio, onis m.
pijama, v. piyama.
825
pila
pila: (pieza de piedra o de otra materia
donde cae o se echa el agua para varios
usos) pila, ae f. Sin: labrum. Uso: - bautismal, cntharus, i m; sacer fons; salutaris lavacri fons; lustralis aquae fons; - de cocina,
urnrium; aqurium; aqurius lveus; labelli
alvolus; pila fullnica; - de fuente, conceptculum, i n ; - del agua bendita, labrum
aquae lustralis vel lstricae; lustrale labrum;
(en las casas) mula, ae f.; aquae benedictae
vsculum // Electr accumulatrium, ii n. Sin:
pila; lampdium manuale, lampas (dis; ac
sing -da, pl -des vel -das f) palmalis. Uso: elctrica, pila elctrica vel elctrea; pila elctridis vim praebens, fundens, gignens; - elctrica de Volta, pila voltiana // - atmica, pila
atmica // (montn) strues, is f. Uso: - de ladrillos, strues lterum // (pilar de puente) v.
pilar.
pilar: (pila de puente) pila, ae f // (pilastra o
columna aislada de un edificio) pila. Sin: columna // (piln de fuente) aqurium, ii n //
(hito o mojn que sirve de seal en los caminos) v. mojn.
pilastra: pila, ae f. Sin: pilastrum, i n.
pilotaje: (accin y efecto de pilotar) guberntio, onis f. Sin: modertio; moderamen; rgimen (-mnis n). Uso: - de automotor,
autocineti moderamen; - de avin, aronavis
modertio; - de buque, navis guberntio //
(ciencia y arte que ensean el oficio de piloto) gubernandi ars.
pilotar: gubernare, rgere, moderari. Uso: s
- un avin, aroplanum gubernare scio.
piloto: (el que gua un buque, avin o vehculo) gubernator, oris m. Sin: rector. Uso: de automvil, autocineti gubernator; autoraedae rector; - de avin, aronavis vel ariae
navis gubernator, rector; aroplanga, ae m;
volator; - de avin de caza a reaccin, gubernator aroplani insectationis arihaustrii; de buque, navis gubernator; navgii rector; de planeador, gubernator velvolans // (luz
roja) lumen, mnis n. Uso: - posterior, lumen
826
pintoresco
postcum.
827
pintorrear
playas -, amoena ltorum // (vivo, animado,
lleno de imgenes) flridus, a, um. Sin: vvidis colribus descriptus, expressus, ornatus.
Uso: estilo -, flridum dicendi genus.
pintorrear, v. pintarrajear.
piocele: pyocele, is n.
pipar: (fumar en pipa) ex nicotiano infundbulo (vel infumbulo, vel fumarolo, vel fumisgio) fumum sgere. Sin: nicotianum
fumum sgere, haurire; infumbulum (nicotianis fliis fartum) sgere; (tabaci) fumum
ex infundbulo haurire; ex infumbulo odoratos trhere nidres.
828
pirmano
pique: echar a - (hundir) una embarcacin,
navem deprmere.
pirxico, v. pirtico.
pirhelimetro: pyrohelimetrum, i n.
829
piromntico
piromntico: pyromnticus, a, um.
pirotnico: (concerniente o relativo a la pirotecnia) pyrotchnicus, a, um. Sin: ad pyrotchnicam ttinens. Uso: espectculo -,
spectculum pyrotchnicum // (el que conoce
y practica el arte de la pirotecnia) pyrotchnicus, i m.
piroxeno: pyrxenum, i n.
830
pizarra
currculum sleis frreis prolabntium; - de
tenis, campus tenilusrius // (espacio destinado al baile) currculum, i n. Uso: - de
baile, currculum saltatrium; locus saltatrius // (terreno acondicionado para el despegue y aterrizaje de aviones) campus, i m. Sin:
currculum aronvium. Uso: - para el despegue de aviones, campus aroplanis sustollendis; campus ex quo aroplana extolluntur; de aterrizaje, campus in quem aroplana
descendunt // (cada una de las bandas paralelas de una cinta o un disco magnticos) smita, ae f. Uso: - magntica, smita
magntica.
pistero: smpulum, i n. Sin: simpvium.
pistoletazo: manuballstulae ictus, vel coniectus (-us m), vel emssio; pistlii ictus vel
explsio.
pistn: (mbolo de bomba) v. mbolo //
(parte o pieza central de la cpsula donde
pitecntropo: pithecnthropus, i m.
piteco: pithcus vel pithcos, i m.
831
pizarrn
scndula, ae f (ex ardsia) // (trozo de - negra
o azulada, en que se escribe o dibuja) lapis
niger vel caerleus. Sin: tbula nigra vel caerlea; lapdea tbula scriptria // (encerado
para escribir o dibujar en l) tbula, ae f.
Sin: tbula scriptria, litterria, scholaris.
Uso: ve a la -!, i (procede, progrdere, veni)
ad tbulam!; escribe esto en la -, por favor!,
inscribe quaeso hoc tbulae!; inscribe quaeso
hoc in tbula!
pizarrn: lapis (-dis m) scriptrius.
pizzera: placentria, ae f (taberna). Sin: moreti (vel pistarum, vel placentarum) taberna;
taberna scriblitria.
placard, v. alacena.
placer: voluptas, atis f. Sin: delecttio; oblecttio; delectamentum; delectamen (-mnis n).
Uso: - carnales, crporis (vel libidinosae) voluptates; - espirituales, nimi oblectamenta
vel voluptates; - sensibles, bona quae snsibus capiuntur; placeres de la mesa, oblectamenta convivlia; voluptates vini et
epularum; los placeres de la vida, vitae gaudia; entregarse a los -, suae libdini indulgere
plagiario: sust plagirius, ii m. Sin: plagiator; alieni scripti furator; alicius vel alicius
rei imitator; qui liquid ab liquo srripit //
adj plagiatcius, a, um.
plagio: plgium, ii n. Sin: alieni scripti furtum; alicius vel alicius rei imittio, imitamentum. Uso: cometer un -, plgium
commttere; furtum fcere; liquid furari (v.
gr. ex iis rebus).
832
plano
de cuentas, discrptio computationum (sive
comptuum) et nminum.
planeta: (cuerpo celeste) planeta, ae m; planetes, ae m. Sin: stella vagans, errans; sidus
(-dris n) errans. Uso: - Jpiter, Iovis stella;
stella Iovialis; Iuppiter stella errtica // (especie de casulla) planeta, ae f. Sin: palla (sacerdotalis). Uso: - plegada, planeta plicata.
planetario: planetrius, a, um; planetaris, e.
Sin: planetarum (gen pl); ad planetas prtinens. Uso: sistema -, planetarum motus et rationes.
planeacin: plantio, onis f. Sin: libratus volatus (-us m); volatus labens.
planeador: velvolum, i n. Sin: anemoplanum; aronavis velfera. Uso: piloto de -, aronavis velferae gubernator.
planmetro: planmetrum, i n.
planisferio: planispherium, ii n.
833
planta
de los itinerarios de los ferrocarriles, itnerum ferriviariorum descrptio; levantar el de una casa, designare (delineare, adumbrare, descrbere) domum // (superficie
plana) planum, i n. Sin: aequum, i n; locus
planus vel aequus. Uso: - inclinado, devexum, i n; planos de sustentacin, alae, arum
fpl; fig, estar en el mismo - que alguien, in
aequo stare licui; ponerse en el mismo - que
alguien, aequari cum liquo // (distancia relativa de los objetos que figuran en un cuadro) prospectus, us m. Uso: primer -, frons,
frontis f ; segundo o ltimo -, recessus, us m;
en el primer -, a fronte; priore parte // estar en
el primer -, conspcuum vel eminentem esse;
in promptu esse; in fronte esse; estar en segundo, en ltimo -, in recessu esse; que est
en primer -, minens, entis (en sentido propio
y figurado); conspcuus (en sentido figurado); figura de primer -, fig princeps, cpis;
caput, ptis n; que est en segundo -, reductus
(en sentido propio); las partes que estn en
segundo -, reducta, orum n; abscedntia, ium
n.
pedeplanis; cuartos, departamentos en baja, conclvia quae plano pede sunt; edificio
en - baja, aedes (edium fpl) plano pede aedificatae; construir una - baja, aedifcium
plano pede institere; habitar en - baja, plano
pede habitare.
plantacin: (accin y efecto de plantar)
planttio, onis f. Sin: stio; constio; postio;
satus, us m // (conjunto de lo plantado) plantria, ium fpl. Sin: sata, orum npl // (terreno
en el que se cultivan plantas de una misma
clase) locus (arbustis) cnsitus. Sin: seminrium; arbustum; sationes, um fpl; culta, orum
npl. Uso: - de vstagos, surculorum postio //
(rboles plantados) plantrium, ii n. Sin: arboretum; arbustum.
plantar: plantare. Sin: (sembrar) srere;
(meter en tierra) fgere // (concerniente o relativo a la planta del pie) plantaris, e.
834
platillo
plasmar: plasmare. Sin: fngere; effngere;
formare; conformare; configurare; confcere;
conflare.
plastificado: plastificatus, a, um. Sin: plstic contectus. Uso: libro con tapa -, liber
tectur plastificat munitus.
plastificar: plastificare. Sin: rem plsticam
obdcere; plstic uti; plsticam adhibere.
plata: (metal) argentum, i n. Uso: de -, argnteus; argentrius; ad argentum spectans; moneda de -, argnteus, i m; - de buena ley,
argentum probum // (dinero) pecnia, ae f.
platabanda, v. arriate.
835
platina
aurichalco). Uso: hacer chocar los -, discos
(ex aurichalco) colldere.
platina: (parte del microscopio en que se coloca el objeto que se quiere observar) catinus, i m.
plato: (vajilla de mesa) ptina, ae f. Sin: catinus; catinum. Uso: - pequeo, catillus; catnulus; - sopero, scuta vel scutra; scutella; - de
papel, patella chartcea; un - de caldo, quantum iuris scutella cntinet // (platillo de la
balanza) lanx, lancis f. Sin: trtinae vel librae
lanx // (vianda o manjar que se sirve en los
platos) frculum, i n. Sin: daps, dapis f (generalm en pl). Uso: carta o lista de platos, v.
men; - preferido, dapes quae prae cteris liquem delectant; - tpico, peculiare frculum;
saborear algn -, frculum quoddam degustare // (servicio) missus, us m. Sin: mensa;
cena. Uso: primero, segundo, tercer -, prima,
secunda (vel ltera), trtia cena vel mensa; de o para la entrada, promulsis, dis f; v. entrada // (pin grande de bicicleta, etc.) v.
pin // (disco de arcilla que sirve para ejercitarse en el tiro al plato o tiro al vuelo) catinus, i m. Sin: discus, i m. Uso: tirar al -,
emttere in discum // - volador, orbis (discus,
globus, clpeus) volans.
platnicamente: platnice.
plegadera, v. cortapapeles.
836
pliego
pleiteador, v. camorrista.
pleitista, v. camorrista.
plenipotenciario: legatus cum lberis mandatis. Sin: legatus cum summa potestate; legatus cum auctoritate, vel cum mandatis;
legatus cum pblica auctoritate.
pleno: (reunin o junta general) v. plenario.
pleonasmo: pleonasmus, i m. Sin: redundntia; nimetas; verborum redundntia vel nimetas. Uso: usar muchos -, verborum
redundnti (vel nimietate) uti.
pleurtico: (que padece pleuresa) pleurticus, a, um. Sin: lteris dolore laborans //
(concerniente o relativo a la pleura) pleurticus, a, um; ad pleuritem (vel ad pleurtidem)
prtinens.
pleuroperineumona: pleuroperipneumnia
sive -pneumona, ae f.
plexigls, v. acrlico.
plexo: plexus, us m.
837
plinto
forma cuadrangular y doblada por la mitad)
plgula, ae f // (fascculo de 8, 16 o ms pginas de opsculo o libro) fascculus, i m.
Uso: - en 8, quaternio, onis m.
plinto: plinthus, i f.
PLO, v. OLP.
plomada: perpendculum, i n.
plusvala: valor (-ris m) excedens. Sin: valorem excedens, entis m; augmentum valoris;
aucta rerum (vel prtii) aestimtio; aestimtio
peris (vel perum) crescens.
838
poema
pluviometra: pluviomtria sive -metra, ae f.
Sin: hyetomtria sive -metra, ae f.
poblacin: (conjunto de pobladores) popultio, onis f. Sin: populsitas; ppulus; cvium (vel hminum, vel incolarum) nmerus;
hmines, um mpl; cives, ium mpl; ncolae,
arum mpl.
poblamiento: (proceso de asentamiento de
un grupo) incolarum dedctio.
pobo, v. lamo.
pobreza: paupertas, atis f. Sin: egestas; inpia; penria. Uso: - de espritu, nimi inpia; - de ingenio, trditas ingnii; tardum
ingnium; - de la lengua, sermonis inpia vel
egestas; - de vocablos, penria verborum;
vocum pucitas.
pocillo: (jcara) pocillum, i n. Uso: - con platito, pocillum cum catillo, patella, sctula,
scutella; - de caf o t, pocillum caferium
vel theanum; tassa, ae f; - de porcelana, pocillum porcellnicum.
podagra: podagra, ae f. Sin: pedum dolor.
Uso: enfermar de -, in podagrae morbum incdere; padecer -, laborare ex pdibus; sufrir
de un acceso de -, podagrae dolribus cru-
poder: potestas, atis f. Sin: potntia; imprium; dominatus, principatus (-us m); dcio,
iurisdctio (-onis f). Uso: - absoluto, absoluta
potestas; - abusivo, arbitratus, us m; - adquisitivo, potntia emendi; - ejecutivo, potestas
exsecutria, exsecutiva, administrativa, gubernativa; - espiritual y temporal, rerum divinarum humanarumque potestas; - interino,
potestas fiduciria; - judicial, potestas iudicialis vel iudiciria; - legislativo, potestas legfera; potestas legum ferendarum; pblicos, pblici magistratus; rerum publicarum rectores.
podero: potestas, atis f. Uso: - atmico, potestas atmica.
839
poemita
poemita: pomtion vel pomtium, ii n.
Sin: breve hericum carmen. Uso: - ertico,
pomtium amatrium.
potica: (poesa, arte de componer obras poticas) potica, ae f. Sin: ars potica; psis,
is (ac -in) f // (obra o tratado que da reglas
acerca de la poesa) liber vel disputtio de
arte potica. Sin: commenttio artis poticae.
polariscopio: polariscpium, ii n.
polarizacin: polariztio, onis f.
cum, i n. Sin: polona vel polnica lingua; polonus vel polnicus sermo (-onis m).
polarizar: polarizare. Sin: ad polum convrtere vel dirgere // fig ad unum convrtere
vel intndere.
840
polica
lus; rchamus; orbculus tractrius vel vectrius. Uso: por medio de una -, trochleatim.
polmica: contntio, onis f. Sin: controvrsia; contntio dicendi; acris contntio; certtio dialctica. Uso: - literaria, litterria
contntio; sin -, sine controvrsia; sine ulla
controvrsia; sostener una -, controversari;
controvrsiam habere cum liquo de liqua re;
acerbe cum liquo contndere; trabar una -,
controvrsiam fcere; controvrsiam inferre
in liquem; v. polemizar.
polmico: concertatrius, a, um. Sin: pugnax, acis; bellatrius. Uso: discurso -, ortio
pugnax; elocuencia -, concertatrium genus
dicendi; escritor -, pugnax scriptor; estilo -,
stilus bellatrius // (dicho de cosas) concertationis vel contentionis plenus. Uso: escritos -,
libri contentionis pleni.
polen: pollen, lnis n; pollis, nis mf. Sin: floris pollen vel pollis.
841
policaco
canus vel secretus; agente de - de trnsito,
miles viatrius // sede de la -, sttio biocolytarum.
polglota, v. polgloto.
842
polismico
polgloto o poligloto: polyglotta, ae m. Sin:
multilinguis; qui multis linguis titur; multarum linguarum peritus vel intllegens; plrium linguarum peritus // (escrito en varias
lenguas) polyglttius, a, um.
poligonal: polygnius, a, um. Sin: multngulus vel multingulus.
polinomio: polynmium, ii n.
polisemia: polysmia, ae f. Sin: vria significtio; varetas vel multitudo significationum; snsuum multiplcitas .
polismico: polysmus, a, um. Sin: polysemantus; plurvocus; multa vel plura signficans; plures sensus (vel significationes)
habens. Uso: vocablo -, vocbulum polyse-
843
polislabo
mum.
polislabo: adj polysllabus, a, um. Sin: plurisyllbicus, multisyllbicus; plrium syllabarum // sust vocbulum polysllabum. Sin:
vocbulum plrium syllabarum.
polisilogismo: polysyllogismus, i m. Sin:
syllogismus mltiplex.
politesta: adj polythesticus, a, um. Sin: idololtricus // sust polythesta, ae m. Sin. idollatra vel idollatres, ae m; plrium deorum
cultor; qui multos deos colit.
844
plvora
politlogo: politlogus, i m. Sin: politicorum
negotiorum peritus; polticae artis studiosus.
poliuria: polyria sive -ura, ae f. Sin: nmiae urinae eictio vel emssio (-onis f).
pollada: pulltio, onis f // (conjunto de chiquillos de una misma madre) proles, is f. Sin:
sboles, is f.
pollera: (sitio en que se cran pollos) gallinrium, ii n. Sin: pullrium // (vendedora o
criadora de pollos) pullria, ae f // (falda externa del vestido femenino) v. falda.
poltrona: arcisllium, ii n. Sin: cthedra ; slium; lctulus vel lectcula; molle arcisllium.
Uso: - pequea, cathdrula.
polvo: pulvis, vris m. Uso: - dentfrico, pulvis dentrius; - radiactivo, pulvis radioactivus.
plvora: pulvis prius vel pricus. Sin: pulvis nitratus.
845
polvorn
polvorn: plveris prii repositrium vel receptculum.
ponche: pncium, ii n. Sin: pnsium; aromtica ptio; calda odorata; clida armatis condta; cnacum vel conacum ovrium; ovum
vino (vel lacte) et sccharo condtum.
poncho: penula americana.
ponderable: ponderbilis, e.
pney, v. poni.
pontn: (barco chato que sirve en los puertos para diversos usos) ponto, onis m.
pony, v. poni.
pop: popularis, e.
846
pornografa
popcorn: mizae grana tosta npl.
popelina: papalinum, i n.
popeln, v. popelina.
populista: sust populista, ae m. Sin: populismi fautor // adj populismo favens, entis; ad
populismum spectans.
populoso: frequens, entis. Sin: ppulo frequens. Uso: muy -, frequentssimus; prfrequens.
pornografa: (tratado acerca de la prostitucin) pornogrphia sive -grapha, ae f // (carcter obsceno de obras literarias o
artsticas) obscnitas, atis f // (obras literarias o artsticas de este carcter) obscenitates fpl; scripta obscena; libdines, um fpl
(figuras obscenas: en pintura, escultura,
etc.); tbulae (arum fpl) obscenae; lascivssimae picturae (pinturas obscenas).
847
pornogrfico
pornogrfico: pornogrphicus, a, um. Sin:
obscenus vel obscenssimus; lascivus vel lascivssimus; procax; impudcus; turpis; ad libdinem instigatrius. Uso: escritor -,
scriptor obscenus; lenguaje -, verborum obscnitas; imgenes, pinturas -, lascivssimae
imgines, picturae; material -, res pornogrphicae.
porngrafo: porngraphus, i m. Sin: scriptor
obscenus, lascivus, procax.
portador: prtitor, oris m. Sin: portator; gestator; allator. Uso: - de telegramas, prtitor
vel allator telegraphmatum.
portalpiz: graphiorum vsculum. Sin: haemattae (vel lpidis scriptrii) theca; v. lpiz.
848
prtico
portallaves: clvium thcula.
portapapeles, v. portafolio.
portaplumas: penngerum, i n.
portaviones, v. portaaviones.
portera: inula, ae f. Sin: initrix, icis f; (ancilla) ostiria, ae f; atriensis, is f; inuae custos (-odis f).
prtico: prticus, us f. Uso: - cudruple, quadra prticus // (vestbulo del templo): pronon
vel pronum, i n; pronos vel pronus, i m
(templi). Uso: - de Bernini, prticus berni-
849
portilla
niana.
portillo, v. portezuela.
portugus: adj lusitanus, a, um. Sin: lusitnicus; portuglicus. Uso: literatura -, ltterae
lusitnicae // sust Lusitanus, i m // lengua -,
lingua lusitana.
portulano: prtuum descrptio.
porvenir: futurum, i n. Sin: venturum; futura, ventura, eventura npl ; tempus (-pris n)
futurum.
posconciliar: postconciliaris, e.
pose: (afectacin) ostenttio, onis f. Sin: affecttio; iacttio; gloritio; gloriosa ostenttio. Uso: darse -, efferre vel se efferre
magnfice; iactare se; se ostentare; darse por algo, se iactare in liqua re; ostentare liquid; dndose -, gloriose vel ptide.
posibilismo: possibilismus, i m.
postal
lismum prtinens.
851
poste
poste: (madero, piedra o columna para
servir de apoyo o de seal) palus , i m.
Sin: malus, i m; longrius, ii m; fustis, is
m; sustentculum // (pilar o puntal) pila, ae
f. Sin: stela. Uso: - indicador, stela index
(-dcis mf);
- telefnico, telegrfico,
malus telephnicus, telegrphicus; - telefnicos, telegrficos, sustentcula filorum telephonicorum, telegraphicorum; - de la
electricidad, malus electricitatis; postes de
una red elctrica, sustentcula filorum electricorum // (cada uno de los dos palos verticales de la portera de ftbol y de otros
deportes) palus, i m. Sin: malus; longrius;
fustis.
postema, v. apostema.
852
prctica
potu salbris;
aptus.
pozo: pteus, i m. Sin: fons, fontis m. Uso: artesiano, pteus artesianus; - de agua, pteus aquarius; - de petrleo, petrolfero, pteus oleferus vel petroleosus; fons olerius;
propio de o relativo a los - , putealis, e; puteanus, a, um.
853
prcticamente
dedcere; teora y -, rtio et usus; ars et usus;
scintia atque usus; rerum cogntio et usus;
en la teora y en la -, cogitatione (vel opinione) ac re // (destreza, habilidad adquirida)
pertia, ae f. Sin: experintia alicius rei;
rerum experintia // prcticas de piedad,
prcticas religiosas, pietatis offcia. Sin: pia
exerctia; pietatis offcia; religionis et pietatis
offcia.
practicante: (que practica y profesa su religin) religionis observans (-antis). Sin: religionis cultor, studiosus, dligens; rtibus
religiosis bsequens // (el que en los hospitales cuida de los enfermos bajo la direccin
del mdico) mediastinus, i m. Sin: mdici minister, adiutor, auxiliator // (persona que por
tiempo determinado se instruye en la prctica de la ciruga y medicina, al lado y bajo
la direccin de un facultativo) tiro, onis m.
Sin: novcius vel novtius, ii m.
pradera, v. pradera.
854
preciosidad
prado: pratum, i n. Sin: campus hrbidus;
herbosus campus; hrbida tellus (-ris f)
precalentar: praecalefcere.
precedente: adj praecdens, entis. Sin: antecdens; anteactus, anterior; prior; superior //
sust antecssio, onis f. Sin: anteactum; antefactum. Uso: sin precedentes, sine exemplo;
crear un -, exemplum indcere, pnere, statere.
preceder: (anteceder) praecdere. Sin: ante-
cdere; praeire // (tener una persona primaca sobre otra u otras en algo) antecdere liquem (vel licui) liqua re. Sin: antecllere
liquem (vel licui) liqua re vel in liqua re;
anteire liquem (vel licui) liqua re.
preceptivo: praeceptivus, a, um.
precinto: fscia fiscalis.
855
preciosismo
tiosssima; res mximi prtii.
preconciliar: praeconciliaris, e.
predecesor: decessor, oris m. Sin: antecessor; praedecessor. Uso: los -, maiores; priores; superiores; qui ante fuerunt vel vixerunt;
los - y los sucesores, priores et sequentes;
nuestro - de feliz memoria, Decessor Noster
856
prejuicio
nere, admonere, reprehndere; increpare liquem.
predominio: (poder, superioridad) praedominatus, us m. Sin: dominatus, us m; principatus, us m; domnium; imprium. Uso:
propsito de -, dominandi conslium // (influjo o fuerza dominante que se tiene sobre
alguien o algo) auctritas, atis f. Sin: potestas; efficcia; vis. Uso: tener -, pollere; valere; vigere; auctoritatem, potestatem,
efficciam, vim habere.
prefecto: praefectus, i m. Sin: magister; antistes (-sttis m). Uso: - Apostlico, Praefectus Apostlicus; - de las ceremonias
pontificias, pontificlium caerimoniarum (vel
caeremoniarum) praefectus.
prejuicio: praeiudcium, ii n. Sin: praeiudicatum; falsa vel fallax opnio; anticipatum iudcium; opnio praeiudicata vel praesumpta;
857
prelado
tmere concepta opnio. Uso: atarse a prejuicios, praeiudicatis opininibus praepediri;
dejarse llevar por prejucios, praeiudicata vel
praesumpta opinione duci.
premiar: premio liquem affcere. Sin: licui premium dare vel tribere. Uso: trabajos
premiados, pera premio decorata; - a los
vencedores de un concurso, premiis ornare
vel decorare eos qui in certmine palmas tulerunt; premio donare eos qui victores e certmine discesserunt.
premio Nobel de literatura, de qumica, premium nobelianum litteraturae, chemae; Nobel de la paz, premium pacis nobelianum; nobeliana palma pro pace; el premio
Nobel de Fsica fue asignado conjuntamente
a tres investigadores, phsicae premium nobelianum contributum est tribus investigatribus // (de persona galardonada con el
premio Nobel) premio illo a Nobel nuncupato laureatus vel decoratus; premio nobeliano (v. gr., pro pace) donatus vel honestatus.
Uso: fue distinguido con el - Nobel, premio
nobeliano decoratus (vel ornatus) est // asignar a uno el primero, el segundo -, primum,
secundum premium licui adiudicare vel attribere; entregar, otorgar a uno el primer -,
primum premium licui deferre; obtener el
primer -, primum premium ferre; ser distinguido con el - Nobel de la paz, Premio Nobeliano pacis ffici; ser estimado digno del de la victoria, nicetrio dignum haberi.
premisa: praemissa, ae f (propostio); praemssio, onis f. Sin: antecdens, entis. Uso: la
- mayor del silogismo, syllogismi propostio
maior; prtesis, is f; la - menor, praemissa
minor; apdosis, is f.
premonstratenses: praemonstratenses, ium
m.
premura: (prisa, urgencia, instancia) celritas, atis f. Sin: festintio; propertio, onis f;
properntia, ae f // (aprieto, apuro) discrimen, mnis n. Sin: angstiae, arum fpl.
858
presbicia
prenotacin: praenottio, onis f. Sin: praesigntio. Uso: - de un sitio, loci condctio vel
praenottio.
preocuparse: sollcitum esse. Uso: - de alguien, sollcitum esse pro liquo; - de (o por)
algo, sollcitum esse alicius rei (vel liqua
re, vel de liqua re, vel in liqua re, vel circa
liquid, vel propter liquid); in sollicitdine
esse de liqua re; curis ffici liqua re; no - en
absoluto de algo, susque deque habere vel
ferre liquid.
preparacin: praepartio, onis f. Uso: - de
un libro, libri confctio vel compostio; en (de un libro) confcitur vel compnitur.
preparado: praeparatus, a, um.
prepsito: praepsitus, i m. Uso: - provincial, general de la Compaa de Jess, Societatis Iesu praepsitus provincialis,
generalis.
859
prsbita
videndi deblitas vel infrmitas.
prsbita o prsbite: presbytes, is m; presbyta, ae m. Sin: presbypsi laborans; presbyop affectus; qui (quae) contuetur
longinqua. Uso: ser -, senliter videre; senum
modo crnere.
860
presidio
presentir: praesentire. Sin: odorari; subodorari. Uso: - el porvenir, quid futurum sit odorari.
presidencia: (accin de presidir) moderamen, mnis n // (dignidad o cargo del presidente) praesidntia, ae f. Sin: praesidatus, us
m; praesidentis offcium; presidis munus
(-nris n); presidis dgnitas; praefectura.
Uso: bajo la - de alguien, liquo preside;
sub modermine alicius; conferir la -, liquem praefcere licui rei; ejercer la -, licui
rei praeesse vel praesidre; praesidatum administrare // (palacio del presidente) presidis paltium vel sedes.
(oris f).
861
presin
praesdium (comit elegido por el Soviet Supremo).
preso: (encarcelado) carceratus vel incarceratus. Sin: crcere detentus, clausus, inclusus; in crcere inclusus vel detentus; in
custdia carcerali detentus. Uso: visitar a los
-, crcere clausos invsere.
prstamo: (accin y efecto de prestar) mututio, onis f. Sin: versura; mtui dtio; permuttio // (lo que se presta) commodatum, i
n. Sin: crditum; mtuum. Uso: a ttulo de -,
mtuo; dado, prestado a ttulo de -, mtuus,
a , um // (dinero que se presta) pecnia mtua
vel crdita. Uso: - otorgados, crditae summae; prstamos sin inters o con un inters
mnimo, pecniae sine fnore, vel parvis tantum usuris sumptae (si se trata de - recibidos)
vel crditae (si se trata de - otorgados); sobre prenda, pecnia psito pgnore crdita
// amortizar un -, aes mtuum rddere; dar a
-, commodare; crdere; mtuum dare; dar dinero a -, pecniam dare mtuam; pedir un -,
mtuo ptere; pedir dinero a -, pecniam mtuam rogare; querere pecnias mtuas fnore; recibir en -, mtuo accpere; recibir
dinero en -, pecniam mtuam ab liquo accpere; tomar a -, mtuum accpere, cpere,
smere ab liquo; versuram fcere ab liquo;
commodatum accpere; mutuari liquid;
tomar dinero a -, mutuari pecnias; smere
ab liquo pecnias mtuas.
prestar: mtuum dare. Sin: mtuo dare liquid; commodare; praestare. Uso: el -, commodtio; praesttio; mtui dtio, onis f; - a
inters, fenerare vel fenerari; - a inters elevado, pecniam occupare grandi fnore; - sin
inters, commodare liquid licui; liquid
licui mtuum dare; - dinero, pecuniam dare
mtuam licui; - dinero a inters, pecniam
fnori dare licui; pecniam fenerari; - dinero al cinco por ciento, fenerari pecniam
quinis centsimis; pecniam quinis centsimis nnuis mutuari; pedir prestado dinero a
alguien, pecniam mtuam ptere ab liquo;
pedir prestado un objeto, liquid utendum
ptere; recibir prestado algo de alguien, liquid ab liquo mutuari; liquid ab liquo mtuum accpere vel smere (con inters,
fnore); tomar prestado algo de alguien, liquid ab liquo mutuari.
prestidigitacin: (arte o habilidad para
hacer juegos de manos) ars vel pertia praestigiarum // (juego de manos) praestgiae,
arum fpl. Uso: hacer -, praestgias gere;
praestigiarum ludos gere.
862
preventivo
prestigiador, v. prestidigitador.
prestigio: auctritas, atis f. Sin: dgnitas; auctritas et grtia; auctritas et nomen. Uso:
gozar de - ante alguien, auctoritate et grti
apud liquem florere vel valere; gozar de
gran -, multum auctoritate valere.
presumiblemente: probabliter. Sin: veri simliter; ut veri smile est; quantum praesumi
potest; ut suspicari licet. Uso: har - esto,
veri smile est eum hoc facturum esse.
aestimtio; sumpts vel smptuum aestimtio; expensae vel expensarum rtio // (cmputo anticipado de los gastos e ingresos)
praesmptio futuri accepti et expensi. Sin:
praesumptiva dandi accipiendique compostio // (motivo, causa o pretexto con que se
ejecuta una cosa) praesuppsitum, i n. Uso:
- esencial, essentiale praesuppsitum.
presurizacin: pressus temperatus.
presurizar: pressum temperare.
prt--porter: vestis prompta.
863
prever
praeventivum; detener a uno en prisin -, in
pblicae custdiae loco cautionis caus liquem detinere; poner a uno en prisin -, dare
liquem in custdiam cautionis caus // ( remedio -) antdotum, i n; antdotus, i f.
prever: prospcere. Sin: praevidere; antevidere vel ante videre; praesentire; praesagire;
praenscere
previsin: prospicintia, ae f. Sin: providntia. Uso: - social, providntia socialis.
864
privilegio
elector princeps; - heredero, princeps hereditrius; princeps imprii successioni destinatus; - real, princeps regalis vel rgius; - de la
sangre, princeps rgii snguinis // fig, - azul,
sponsus perfectus. Sin: princeps ureus.
priora: priorissa, ae f. Sin: (coenbii) antstita vel praeses (-sdis f) , moderatrix (-tricis
f), magistra; (coenbii vel coenbio) praefecta; (coenbio) praepsita.
priorato: prioratus, us m. Sin: prioris offcium vel dgnitas; magistrium; coenbii magistrium. Uso: - de una orden ecuestre,
equestris rdinis magistrium.
priori: a -, ex antecapto iudcio.
privilegiado: privilegiatus, a, um. Sin: privilgio vel benefcio donatus; iure praecpuo
donatus. Uso: ocupar un lugar -, locum occupare privilegiatum.
privilegio: (derecho) ius, iuris n. Sin: privilgium. Uso: - legal, praecpua lex; praecpuum ius; los - de las mujeres, mulibria iura;
tener, conceder, quitar el - de hacer algo, habere, dare, admere privilgium alicius rei
faciendae // (condicin privilegiada) peculiaris condtio. Sin: praecpuum cmmodum.
Uso: posiciones de -, praecpua cmmoda; es
- de nuestra patria, ptriae nostrae peculiaris
condtio est // (ventaja) cmmodum, i n. Uso:
- exclusivo, sui solus cmmodum // (don,
prerrogativa) - de la edad, quod vel quantum
tribitur aetati; semejante - le daba la gloria,
tantum licntiae dabat ei glria; es - de los
doctos, doctorum hminum est; es - de
pocos, ad paucos rcidit.
865
pro
pro: - y contra, in utramque partem. Uso:
despus de evaluar el - y el contra, re attente
perpensa; disputar en - y en contra, in utramque partem disputare; no hablar ni en - ni en
contra, in neutram partem disputare; valuar
el - y el contra, quid cmmodi, quid detrimenti ex liqua re futurum sit, perpndere.
probabilidad: probablitas, atis f. Sin: veri
similitudo.
probabilismo: probabilismus, i m.
problema: problema, tis (gen pl: problematorum; dat y abl pl: problmatis). Sin: questio, onis f; causa. Uso: - demogrfico,
questio de multitudinis incremento; - ecolgico, oecolgica questio; - filolgico, questio philolgica; el gran -, summa questio; morales acerca de la natalidad, morales
quaestiones cum augescente natorum nmero
coniunctae; - pastorales, pastorlia problmata; problemas con la polica, incmmoda
cum pblicis custdibus; problemas de nuestro tiempo, quaestiones quas recens invexit
procedure (Inform), procedimiento: procedura, ae f. Sin: processus, us m; forma procedendi; certus procedendi modus.
866
profanar
sio generalis et sollemnis (vel solemnis)
Sanctssimi Sacramenti.
proclamacin: renuntitio, onis f. Sin: declartio. Uso: - oficial de los vencedores, pblica
victorum renuntitio.
procreacin: procretio, onis f.
procrear: procreare.
productividad: productvitas, atis f. Sin: fecnditas; fertlitas; fercitas; ubertas. Uso: econmica, productvitas oeconmica; - de
la tierra, de los campos, fecnditas terrae,
agrorum; - de la vid, fercitas vitis // fig, - de
la mente, fecnditas nimi.
productivo: productivus, a, um. Sin: fecundus; ferax; frtilis; fructuosus.
867
profano
lare; deturpare; foedare; pollere. Uso: - un
lugar, alicius loci sanctitatem violare.
profesin: (accin y efecto de profesar) profssio, onis f. Uso: - de fe, profssio fidei;
emitir la - de fe, emttere professionem fidei
// (ceremonia eclesistica en que alguien profesa en una orden o congregacin religiosa)
profssio. Uso: - religiosa, religiosae vitae
profssio; - solemne de los votos, sollemnis
votorum nuncuptio; - temporal, perpetua,
temporria, perptua profssio; emitir, hacer
la - religiosa, professionem (religiosam) fcere // (actividad permanente) ars, artis f.
Sin: munus, nris n; profssio. Uso: - acadmica, professio acadmica; - anterior, munus
prstinum; - humilde, ars hmilis vel srdida;
- liberales, artes ingnuae; - noble, elevada,
ars nbilis vel ingnua; de -, professione; farmacutico de -, professione pharmacopla;
por -, pro mnere; ensear latn por -, linguam latinam pro mnere docere; ejercicio
de la -, professionis exercittio; ejercer una -,
artem factitare vel exercere; mnere fungi;
munus obire; ejercer la - de mdico, medicinam exercere, fcere, profiteri.
profesional: adj professionalis, e. Sin: professionis, mneris, ministrii, artis (gen de
pertenencia); professionis vel artis prprius;
profeso: (religioso que ha profesado) professus, i m. Uso: - laico, laicus professus; - religioso, professus sodalis (-is m); sodalis sacra
vota professus; sodalis religiosam vitam professus; sodalis religiosa vota professus.
868
programa
tioris rdinis magister // - de antropologa,
professor anthropolgiae; - de clnica, clnicae disciplinae praeceptor vel professor; - de
educacin fsica, palestricae artis exercitator, magister, praeceptor; professor athlticae; - de elocuencia latina, latinae
eloquntiae professor; - de enseanza media,
professor scolae mdiae; - de escultura,
sculpturae professor; - titular de filologa clsica, ordinrius professor acadmicus philolgiae clssicae; - de filosofa, philosphiae
praeceptor; - de filosofa escolstica, professor philosphiae scholsticae; - de fsica,
professor phsicae; - de fisiologa, professor
physiolgiae; - de gimnasio, professor
gymnasialis; - de historia natural, histriae
naturalis professor; profesores de intercambio, professores vicissim delegati; - de latn,
professor latinitatis; linguae latinae praeceptor; latinarum litterarum doctor vel professor;
- de lenguas vivas, professor linguarum vivarum; - de matemtica, professor mathemticae disciplinae; - de msica, professor
msices vel msicae
profesora: professorissa, ae f. Sin: profestrix, doctrix, praeceptrix, institutrix , icis f.
profesoral: professoralis, e. Sin: professrius; cathedrrius. Uso: de manera -, ut professorem decet.
profilaxis: prophylaxis, is f. Sin: morbi cutio; morborum cutio vel cautiones; morbi
avertendi precautiones.
prfugo: prfugus, i m. Sin: rfugus; rfuga,
ae m; fugitivus; exsul; extorris; trnsfuga.
Uso: - ilegales, prfugi illegales.
profundidad: profnditas, atis f. Sin: profundum, i n; altitudo; altum; ima npl. Uso: - marinas, mrium profunda vel nfima; imae
maris ltebrae; vscera maris; nfima ponti; de erudicin, altssima erudtio; - de ingenio,
altitudo ingnii; alta mens; - de la verdad, veritatis profundum; - de miras, summa prudntia; tener - de nimo, alto nimo esse.
869
programacin
narum propsita; scholae propsita et instituta; - de gobierno, principats forma; - del
Pontificado, Pontificats forma; - de vida,
vitae rtio; establecer el - del da, diem dispnere; exponer, proponer, determinar el de gobierno, futuri principatus formam descrbere, propnere, statere; realizar el propio -, suum institutum perfcere vel cnsequi
// (serie ordenada de operaciones necesarias
para llevar a cabo un proyecto) programma,
tis n. Uso: - atmico, programma atmicum;
- deportivo, programma ad crporis exercitationes spectans; - escolar, currculum; scholae vel studiorum instituta; ordo vel rtio
studiorum; - informtico, ordinatrale programma; - nuclear, programma nucleare; operativo, programma operatrium; - pastoral, programma pastorale; - poltico, programma polticum; - religiosos, progrmmata
religiosa; - de computacin, programma ordinatrale vel computatrale; renunciar a los nucleares, progrmmata nucleria depnere
// (serie de cine, teatro, etc. o emisin de televisin, radio, etc.) programma, tis n. Sin:
index, dcis mf. Uso: - radial, - radiofnico,
index radiophnicus; programma radiophnicum; programas de cine, progrmmata cinemtica
vel
cinematogrphica;
progrmmata cinematographi vel cinemati;
- de televisin, televisivum programma; spectculum vel spectamen televisficum; televisionis index vel programma // (escrito que
indica los pormenores de una fiesta, las condiciones de un examen, etc.) libellus, i m.
Sin: rtio, onis f; index, dcis mf; charta explicativa; libellus progrmmatis. Uso: - de diversiones, ludorum libellus ; - de un
espectculo, spectculi index; - de una funcin de teatro, ludi scenici charta explicativa // - gentico, structura gentica. Sin:
programma genticum.
programacin: programmtio, onis f. Sin:
rerum agendarum rtio; rerum exsequendarum conslium vel propsitum.
programer o programmer (Inform), programador: (programador humano): programmator, oris m; programmatrix, icis f. Sin:
rdinis instrumentorum electronicorum praeparator, oris m; praeparatrix, icis f// (dispositivo programador) programmatrum, i n. Sin:
programmatrium.
programmable (Inform): programmbilis, e.
progresar: profcere in liqua re. Sin: prgredi ad liquid, in liqua re; progressum fcere in liqua re, progressum habere in liqua
re Uso: - algo en la filosofa, in philosphia
liquid profcere.
870
proliferacin
progreso: (accin de ir hacia adelante) procssio, onis f. Sin: processus; progressus, us
m; progrssio. Uso: - cientfico, scientfica
progrssio; progressus scientficus; doctrinarum processus; - comercial, progressus
mercatrius; - econmico, oeconmica progrssio; - moderno, progrdiens haec aetas; polticos y econmicos, progressus poltici
atque oeconmici; - religioso, progressus religiosus; - social, socialis processus; - tcnico, progressus tchnicus; progrssio rei
tchnicae; progressus rtium; rtium technicarum progressus; inventorum processus; tecnolgico desenfrenado, technolgicus
progressus effrenatus; el - de los pueblos, populorum progrssio; - de los tiempos, progrdiens aetas; instrumentos de -, progressionis
instrumenta // hacer progresos, processus habere (in liqua re); procdere; no hacer -,
nihil profcere in liqua re; fomentar el - de
los pueblos, populorum progressionem provhere; hacer algn -, liquid profcere (in
liqua re), progressionis aliquantum habere;
no oponerse al - de los pueblos, progredienti
populorum viae (vel culturae) non offcere
vel non adversari // (aumento, perfeccionamiento) profectus, us m. Sin: incrementum;
auctus, us m. Uso: - cientfico, scientiarum
incrementum; - espiritual, profectus nimi; tcnico, rtium incrementa; los - del cristianismo, rei christianae incrementa; el - de la
ciudad, incrementum urbis // (desarrollo de
la civilizacin) progressus, us m. Sin: civilis
cults progressus; hminis cultus progrdiens. Uso: - social, incrementum cults civilis; incrementum progressionis socialis.
prohibicionismo: prohibitionismus, i m.
proliferacin: prolifertio, onis f. Sin: propagtio; multiplictio. Uso: tratado internacional sobre la prohibicin de la - nuclear,
prohibicin: prohibtio, onis f. Sin: interdctio; interdictum; vtitum. Uso: - de estacionamiento (de coches), commorationis
interdctio; - de caza, venationis vtitum; - de
pesca, piscationis interdictum; retirar la -, interdictum retrhere.
prohibido: prohbitus, a, um. Sin: vtitus; interdictus; negatus; inconcessus. Uso: libros , libri prohbiti; libri improbatae lectionis //
(en sealizacin) - adelantarse, ne praetergrediaris; - cazar, venari non licet; noli venari; ne veneris ; - pescar, piscari non licet;
noli piscari; ne pisceris; - estacionar, ne sistas; - fumar, fumare non licet; fumare vtitum; noli fumare; ne fumes; - girar a la
derecha, ne flectas dextrorsum; - girar a la
izquierda, ne flectas sinistrorsum; - girar a
derecha y a izquierda, neutro flectas.
prjimo: Rel prximus, i m. Sin: hmines,
um mpl; lii, orum mpl.
proletario: sust proletrius, ii m // adj proletrius, a, um. Sin: egens; inops; pauper; bonis
fortunae carens // fig plebius, a, um. Sin: popularis, e.
871
proliferar
tractatus (-us m) internationalis de proliferatione nucleari vitanda.
proliferar: velocssime propagari.
prometer: promttere. Sin: polliceri; pollicitari; spondere; fidem dare, obligare, obstrngere. Uso: - montes de oro, - el oro y el moro,
auri montes polliceri; mria montesque
polliceri.
prologar: praefari.
pronombre: pronomen, mnis n. Uso: - demostrativo, encltico, indefinido o indeterminado, interrogativo, personal, posesivo,
relativo, pronomen demonstrativum, enclticum, indefinitum, interrogativum, personale,
possessivum, relativum.
pronominal: pronominalis, e.
872
pronunciar
praesnsio; vaticintio. Uso: - reservado,
prognosis anceps (ancpitis), dbia, incerta,
suspensa; - del tiempo, tmporis prognsticum; praedctio tempestatis; praenuntitio
tempestatis; tempestatis futurae praesgium.
873
pronunciarse
cere // (declarar con autoridad) dcere. Sin:
pronuntiare. Uso: - una sentencia, dcere sentntiam; sentntiam pronuntiare vel ferre; - la
sentencia de muerte contra alguien, constitere supplcium in liquem; - un juramento,
ius iurandum iurare.
propagacin: propagtio, onis f. Sin: divulgtio; dissemintio. Uso: tratado sobre la de las armas nucleares, tractatus de propagatione armorum nuclerium.
toral, ambtio; - radial, praecnium radiophnicum; praecnium radiophnice emissum; nottiae divulgtio radiophnica; televisiva, praecnium televisuale; praecnium televisfice emissum // hacer - de algo,
liquid divulgare, evulgare, pervulgare, propnere, illustrare, suadere; alicius rei praecnium fcere vel edcere; venalis rei dere
praecnia; liquid pervulgare cum laude; liquid laudando extllere; liquid dilaudando
vulgare; liquid ludibus efferre vel extllere;
hacer - electoral, ambire; hacer la - de los
escritos de alguien, alicius scripta praecnio
venditare; hacer - mediante carteles, clamosis tabellis dere praecnia // Colegio de Propaganda Fide, Ephebum Urbanianum de
Propaganda Fide; Collgium Urbanianum
christiano nmini propagando; Sagrada Congregacin de Propaganda Fide, Congregtio
de Propaganda Fide; Sacrum Conslium
christiano nmini propagando.
propagandista: laudator, oris m. Sin: annuntiator; fautor; vulgator; praeco; praedicator,
suasor, instigator. Uso: - electoral, v. agente
(- electoral) ; - de algn partido, alicius
factionis (vel partis) fautor, propugnator, suasor.
874
proporcionado
tio; proclvitas; faclitas.
propiedad: (dominio sobre una cosa) propretas, atis f. Sin: possssio, onis f ; mancpium; domnium. Uso: derecho de -, ius
proprietatis; mal uso de la -, pravus proprietatis usus; transformacin de la - de privada
a colectiva, transltio bonorum a privatis ad
commune // (lo que se posee) possssio, onis
f. Sin: propretas, atis f; bona, orum npl; res
(prpria, familiaris). Uso: cosas de - de alguien, res ex possessione alicius; las -, possessiones; substntiae; opes, um; bona, orum ;
patrimnium; - privada, privata possssio;
privata bonorum possssio; - privada de los
medios de produccin, privata possssio
instrumentorum bonis gignendis; funcin social de la -, sociale proprietatis munus (-nris
n); proprietatis munus in universorum utilitatem; perder toda su -, totam possessionem
suam amttere; mnia sua amttere // (- como
derecho) domnium, ii n. Sin: mancpium;
ius; ius possidendi vel domnii; ius proprietatis. Uso: - colectiva, comn, domnium
commune; - privada, domnium privatum;
derecho de -, mancpium; rerum domnium;
ius possidendi; ius domnii; ius proprietatis;
derecho de - privada, ius privati domnii; ius
bona privatim possidendi; ius bona privata
possidendi; ius res ut suas privatim possidendi; derecho de - sobre los bienes muebles
e inmuebles, rerum domnium, vel movntium, vel solidarum; carcter social del derecho de -, iuris proprietatis ndoles socialis //
dar en -, mancpio dare; estar en -, in mancpio esse; pasar en -, in mancpium cdere; recibir en -, liquid in mancpio accpere;
recuperar el derecho de -, ius mancpii recuperare vel recpere // (cualidad o atributo)
propretas, atis f. Sin: prprium, ii n. Uso: caractersticas de cada cosa, singularum
rerum sngulae proprietates; - ortogrficas,
orthogrphicae proprietates; las - de los animales, animlium proprietates; - en el lenguaje, verborum propriorum usus (-us m);
hablar con -, prprie dcere.
propietario, ria: possessor, oris m; possestrix, icis f
propileo: propylaeum, i n.
proponedor, ra: propsitor, oris m; propsitrix, icis f. Sin: proponens; hortator; auctor;
conslii impulsor.
proporcin: proprtio, onis f. Sin: symmtria; eurthmia; commensus (-us m); commensus
proportionis;
congruntia;
convenintia; concnnitas. Uso: - aritmtica,
geomtrica, continua, proprtio arithmtica,
geomtrica, contnua; a cada uno en -, pro
rata parte; secundum ratam partem; con la
debida -, cum dbita proportione; en - del
trabajo hecho, pro ratione laboris et perae;
en - de las fuerzas de cada uno, pro suis
cuiusque vribus.
proporcionadamente: pro portione. Sin:
cum proportione; cum dbita proportione;
servata proportione // fig apte. Sin: accommodate; appsite; convenienter; congruenter.
875
proporcional
tum; pena - al delito, poena digna sclere.
propulsor: adj propulsrius, a, um. Sin: propulsans, antis; propellens, entis; propellendo
idneus; propellendi vim habens // (persona)
propulsor, oris m. Sin: propulsator; impulsor
// (aparato) propulsrium, ii n.
nem ptere; el asunto no admite -, res dilationem non rcipit, vel non ptitur.
prorrogacin, v. prrroga.
proscribir: (expulsar a una persona del territorio nacional) proscrbere. Sin: patri expllere; in exslium mttere // (fig, prohibir
una costumbre o uso) interdcere. Uso: - las
armas nucleares, atmica arma interdcere.
876
protagonista
ad suam religionem lios convertendi.
prosopopeya: (personificacin) prosopopeia, ae f. Sin: fctio personae; fictae personae indctio; personarum ficta indctio // fig
insolntia. Sin: arrogntia; suprbia; superclium.
877
prtasis
prtasis: (primera parte del poema dramtico; exposicin) prtasis, is f. Sin: propostio
// (primera parte del perodo) prtasis, is f.
Sin: prior pars perodi.
protesta: (accin y efecto de protestar) reclamtio vel reclamittio, onis f. Sin: protesttio; refragtio; recustio; expostultio. Uso:
manifestacin de -, multitudo cvium reclamntium; permiso de -, licntia reclamitationis; - popular, protesttio popularis //
(promesa con aseveracin o atestacin de
ejecutar algo) protesttio, onis f. Sin: testtio; declartio; profssio; affirmtio.
878
proveedor
protesto: sngraphae protesttio, onis f. Sin:
legtima vel pblica de non soluta stato tmpore sngrapha expostultio. Uso: hacer el de una letra de cambio, v. protestar.
protnium: protnium, ii n.
protisto: protistus, i m.
protoblasto: protoblastus, i m.
protocolar: (perteneciente o relativo al protocolo) protocollaris, e. Uso: normas -, officiorum vel caerimoniarum normae //
(conforme a costumbre) mori recepto consentneus. Sin: normae trditae cngruens //
(protocolizar) v. este verbo.
protocolo: (serie ordenada de los documentos que un notario autoriza y custodia) protocollum, i n. Sin: acta, orum npl; codex,
dcis m; tbulae, arum fpl; frmulae, arum
fpl; tabulae pblicae; actorum index // (ceremonia diplomtica o palatina establecida
por decreto o costumbre) officiorum vel caerimoniarum rtio. Sin: officiorum vel caerimoniarum normae. Uso: segn el -, ex
officiorum rdine; ex caerimoniarum normis
// (acta o cuaderno de actas relativas a un
acuerdo, conferencia o congreso diplomtico) protocollum, i n. Sin: federis testimnium. Uso: - de Kyoto, protocollum
kyotianum.
protoevangelio: protovanglium, ii n.
protofito: protophytum, i n.
protohistoria: protohistria, ae f.
879
proverbial
proverbial: proverbialis, e. Uso: ser -,
in provrbio esse; volverse -, venire in
provrbium (vel in consuetudinem provrbii).
providencial: providentialis, e. Sin: prvidens. Uso: oportunidad -, providentialis opportnitas.
provisin: (accin y efecto de proveer) provsio, onis f. Sin: suppedittio; praebtio; provisus, us m // (mercaderas provistas)
prebita, orum npl. Uso: - de bencina, benzinam comparare vel recpere; provisiones de
boca, obsnium, ii n; - de vveres, commeatus, us m; provisiones para el viaje, vitica,
orum npl; comprar provisiones, ir de provisiones, obsonare.
provisional: provisrius, a, um. Sin: temporrius; temporalis; ad tempus; transiturus.
Uso: juez -, iudex ad tempus lectus; presidente -, praeses (-sdis m) ad tempus delectus,
vel nterim delectus.
provisionalmente: provisrie. Sin: temporrie; temporliter; ad tempus; nterim; intrea.
provisoriamente, v. provisionalmente.
provisorio, v. provisional.
880
psicografa
proyector: (aparato que sirve para proyectar imgenes sobre una pantalla) proiectrium, ii n. Sin: proiectrum; imagnibus
proiciendis mchina. Uso: - de cine, proiectrium cinematogrphicum vel pellicularum;
- de diapositivas, de filminas, proiectrium
diapositivarum; proiectrium imginum stativarum // (aparato formado por una lmpara potente
y un espejo cncavo
combinados de modo que los rayos luminosos alumbren objetos muy distantes como buques, aeronaves, etc.) lampas lucem
emittens. Sin: lampas lucis fasces prociens.
prueba: (test, ensayo, experiencia) tentamentum vel temptamentum, i n. Sin: tentamen vel temptamen, mnis n; probtio //
(ensayo de espectculo) praelsio, onis f.
Uso: - general, mnium praelsio // (Impr,
muestra de la composicin tipogrfica) anttypum, i n. Sin: typorum exemplar; exemplar typis edendorum; prelo excusae
plgulae; typis exaratae plgulae; typis impressae pginae. Uso: pruebas por corregir,
prelo excusae plgulae emendandae vel
corrigendae; - ya corregidas, pginae emendatae vel correctae; primera, segunda, tercera ... revisin de las -, plgulae vel pginae
typis impressae primo, secundo, trtio ... recgnitae (revisin hecha) vel recognoscendae
(revisin a hacerse); correccin de - tipogrficas, exemplorum vel plagularum emendtio; corregir las pruebas, pginas prelo
expressas emendare vel corrgere; entregar a
uno las -, plgulas vel pginas prelo excusas
(vel prelo expressas, vel typis exaratas, vel
typis impressas) licui dare (vel rddere)
emendandas vel corrigendas; enviar a uno las
-, licui (vel ad liquem) plgulas corrigendas
mttere; recibir las -, emendandas pginas accpere; revisar las -, plgulas recognscere.
Prusia: Prssia, ae f. Sin: Borssia. Uso: oriental, Borssia orientalis.
prusiano: adj borssicus, a, um. Sin: prssicus; prussus // sust Borussus, i m. Sin: Borussianus; Prussus; Prssicus.
pseudnimo, v. seudnimo.
psicoanalista: psychanalista vel psychoanalysta, ae m; psychoanalticus, i m. Sin: psychoanlysis peritus vel studiosus.
psicoanaltico: psychanalticus vel psychoanalticus, a, um. Sin: ad psychoanlysin ttinens.
881
psicogrfico
psicogrfico: psychogrphicus, a, um. Sin:
ad psychogrphiam spectans.
psicgrafo: psychgraphum, i n.
psicopedaggico: psychopaedaggicus, a,
um.
882
publicacin
pae vel psychotheraputices perita, studiosa,
cultrix.
psicoteraputica, v. psicoterapia.
psicoteraputico: psychotheraputicus, a,
um. Sin: ad pschicas curationes prtinens.
psicoterapia: psychotherapa, ae f.
psicotnico: psychotnicus, a , um. Sin: nimum corrborans; nimi vigorem cuens vel
stmulans.
psiquiatra: psychiatra, ae f. Sin: psychitrica, ae f; psychitrice, es f; psychitrica doctrina, disciplina; de morbis mentis scintia;
doctrina de mentis morbis curandis; ars demntibus medendi; mentis insanae curtio;
demntium medicina.
psiquitrico: psychitricus, a, um. Sin: ad
883
publicador
prelo dita; - oficial, publictio officialis; peridica, publictio peridica; scriptum peridicum; scriptum statis intervallis ditum;
vulgati per intervalla commentrii.
publicador, ra: publicator, oris m; publicatrix, icis f. Sin: praeco; enuntiator; vulgator.
pblico: (notorio, conocido por todos) pblicus, a, um. Sin: communis; notus; vulgatus, divulgatus, pervulgatus; mnium. Uso:
de dominio -, notus et pervulgatus // (el pueblo en general) hmines, um mpl. Sin: ppulus; cives, ium mpl; vulgus, i n. Uso: la
opinin del -, hminum opnio; agradar al -,
ppulo placere; ab mnibus probari // (asistencia, concurrencia) spectatores, vel spec-
884
puericultura
tntium consessus (los espectadores); auditores, vel ii, qui audiunt (los oyentes); corona,
ae f (los que escuchan a un orador). Uso: el
- presente, praesentes; el - de las gradas,
spectatores in grdibus; el - de los lectores,
lectores; el - de un teatro, theatrum, i n ; uno
del - (de un orador) , unus e corona; en -, a la
vista de todos, in pblico; el - lleva en hombros a un jugador, turba lusorem meris gestat; sacar al -, v. publicar.
puchero: (vasija de barro que sirve para cocinar la comida) ccabus vel cccabus, i m.
Sin: pultrius, ii m (para la polenta). Uso: pequeo, caccbulus, i m; cucumella vel cucmula // (alimento diario y regular) victus,
us m. Sin: alimentum, i n vel alimenta, orum
npl. Uso: ganarse el -, se sustentare; parare
ea quae ad victum suppditant; necessria ad
cultum redmere.
puches, v. gachas.
pucho: (punta o colilla de cigarrillo) ciccum, i n. Sin: trnculus fumficus; fragmentum fstulae nicotianae; nicotiani bacilli
ciccum; nicotianae fstulae ciccum. Uso: puchos que humean, cicca fumntia.
pudding, pudin o pudn: scriblita nglica.
885
puerperal
rum cultura vel cultus (-us m) // (como ciencia) de peris fovendis doctrina, disciplina,
scintia; praecepta (-orum npl) de peris excolendis.
ferior, postumatus, us m; asignar el primer a uno, primas ( vel primas partes) licui tribere, concdere, dare, deferre; obtener el
primer -, primas ferre // (tiendecilla donde se
vende al por menor) mensa, ae f. Sin: mercatria mensa; mnsula institria.
pgil: pugil, lis (abl -i) m.
pugilato, v. boxeo.
pugilismo, v. boxeo.
pugilista, v. pgil.
886
puntera
pullman: (coche de lujo en ciertas lneas de
ferrocarril) currus (-us m) pullmanianus. Sin:
currus exdrii (vel xedrae) instar // (autocar)
v. autopullman.
pullover, v. pulver.
puntapi: pedis ictus (-us m). Uso: dar un a uno, liquem pede (vel calce) ptere, perctere, cedere, ferire; dar puntapis, calcitrare;
calces remttere; dar puntapis contra uno,
clcibus liquem ptere vel cedere; (multis)
pedis ictibus liquem concdere; recibir un -,
pedis ictu caedi.
punteado: Ms, sust pulsus, us m. Sin: vellictio // (pp de puntear) interpunctus, a, um.
887
puntero
spculum. Uso: - de charol, spculum lcidum.
puntuacin: (accin y efecto de puntuar) interpnctio, onis f. Sin: interpunctum; verborum interpnctio // (manera de puntuar)
interpungendi rtio // (signos de puntuacin)
interpuncta vel interpunctiones verborum.
Sin: interductus, uum mpl; interpuncta intervalla. Uso: marcar, sealar la -, v. puntuar.
888
purificador
peticin) punctis notare.
punzn: perforculum, i n.
berosa vel olitria; tberum pultcula. Uso: de habas, pultcula fabcea; - de papas, solani tberum pultcula; solani tuberosi pultcula; - de smola, similago, gnis f.
889
purificar
altar) sacrum lnteum vel lintolum. Sin: (sacrum) lintolum detergens vel abstergens;
lintolum clici detergendo. Uso: limpiar el
cliz con el -, clicem sacro lnteo detergre
vel abstergre.
purificar: purificare. Sin: castificare; purgare; purum rddere. Uso: que purifica, castficus, a, um.
puritano: sust puritanus, i m. Sin: puritanismi fautor vel sectator // adj puritanus, a,
um.
puro: (cigarro) volumen (-mnis n) tabceum. Sin: volumen tabcinum; volumen tabaci.
purulentamente: purulente.
890
quntico, v. cuntico.
queratina: ceratina, ae f.
quebrantapiedras: saxfraga, ae f.
quesera: (lugar donde se hace el queso) caseale, is n. Sin: officina caseria // (tienda en
que se vende queso) taberna caseria.
queso: cseus, i m. Sin: pressum lac. Uso: fresco, cseus recens; - lombardo, cseus acdulus; - parmesano, parmensis cseus; - rallado, cseus tritus; - suizo, helvticus
cseus; - de bola, de Holanda, cseus btavus; - de cabra, de oveja, de vaca, caprinus,
ovinus, vaccnus cseus; hacer -, cseum fcere; cseos figurare.
quicio: cardo, dnis m. Uso: fuera de -, v.
891
quiebra
fuera (- de s); sacar de - a uno, deturbare vel
decere liquem de mente; salir uno de su - o
de sus -, nimo abalienari. Sin: mente labi;
de potestate exire; non esse apud se.
quilate: certium, ii n; cerates, is m. Sin: sliqua, ae f. Uso: oro de diez -, aurum decem
siliquarum.
quilfero: chlifer, a, um.
quilificar: chylificare.
quilla: carina, ae f.
quilogrmetro, v. kilogrmetro.
quilogramo, v. kilogramo.
quilolitro, v. kilolitro.
qumico-fsica: chmica-phsica.
892
quintaesencia
quimificacin: chymifictio, onis f. Sin:
chymsis, is f; cibi in chymum convrsio; digstio.
quimificar: chymificare. Sin: cibum in
chymum redgere vel convrtere.
quincallera: (que fabrica quincalla) nugarum (vel nuglium, vel gerrarum) confectrix
(-icis f) // (que vende quincalla) nugivenda,
ae f. Sin: nugigrula; nugarum vnditrix
(-icis f).
quincallero: (que fabrica quincalla) nugarum (vel nuglium, vel gerrarum) confector
// (que vende quincalla) nugivendus, i m. Sin:
nugigrulus; nugarum vnditor. V. baratillero.
quincena: (espacio de quince das) semstrium, ii n. Sin: dimidiatus mensis; quindecim dierum sptium // (pago que se recibe
quincenalmente) quindecim dierum merces
(-dis f), salrium, stipndium.
893
quintal
dulla. Uso: la - del discurso, sucus orationis;
la - del ingenio, acris ingnii cies.
quintal: quintale, is n. Sin: centum chiliogrmmata; mille hecatongrmmata; centumpndium, ii n; pondus (-dris n) centenrium.
quinterno: (cuaderno de cinco pliegos)
quintrium, ii n. Sin: quinqueflium; quinque
flia npl; libellus; fascculus; paginarum fascculus; exguus codex (-dcis m).
quisquilla: (pequeez o menudencia) res neglegenda. Sin: pusilla res; res vel quaestincula nullus momenti; parvi momenti res; en
pl , tambin quisqulia, orum n; quisquiliae,
arum f; nugae; intiae // (camarn) cmmarus, i m.
quiste: (vejiga) cystis, is f. Sin: vesica, ae f.
Uso: - pequeo, vescula; - sebceo, atheroma, tis n.
894
Qumran
conscrbere; pecniam acceptam ferre.
quitasol, v. sombrilla.
895
rabina: rabbina, ae f.
racionalista: rationalista, ae m. Sin: rationalismi fautor, sectator; qui mnia ratione persquitur; qui humana tantum ratione ntitur;
qui censet mnia rationi tribuenda esse.
racionalizar: rationalizare.
896
radical
men (-mnis n); discrimintio phyltica; eltio phyltica discriminatrix; prpriae stirpis
eltio; phylticum dium; rbies thnica; stdium suae cuiusque stirpis; suae cuiusque
stirpis vluti cultus. Uso: toda apariencia de
-, quaevis spcies iniqui inter gentes discrminis.
racista: razista, ae m. Sin: razismi fautor;
phylticus osor; allophylorum osor; prpriam
stirpem extollens; gneris sui acrrimus assertor; stirpis (vel gentis suae, vel gneris sui)
acrrimus vel immdicus assertor.
897
radicalismo
extremarum rerum (novarum) sectator; rei
pblicae fnditus innovandae studiosus;
rerum radcitus commutandarum studiosus;
qui rem pblicam radcitus commutare cupit
vel ntitur. Uso: diputados, senadores -, deputati, senatores radicales; partido -, fctio
radicalis; fctio extrema sequens; fctio
eorum, qui rem pblicam radcitus commutare nituntur; miembro del partido -, radicalis,
is m.
radicalismo: radicalismus, i m. Sin: radiclium doctrina, theria, systema; rerum pnitus (vel radcitus) commutandarum stdium;
stdium liquid (v. gr. scintiam, religionem)
radcitus reformandi (vel fnditus renovandi).
Uso: - poltico, civitatis fnditus innovandae
rtio vel stdium.
radicalmente: radicliter. Sin: radcitus; pnitus; fnditus. Uso: estar - ordenado a, esse
radicliter ordinatum in + ac; transformar -,
radcitus transformare.
radicar: radicari in + abl.
radiestesista: radiaesthesista vel radioaesthesista, ae mf. Sin: radiaesthsiae cultor vel peritus.
sive
radiocomunicacin: radiocommunictio,
onis f. Sin: radiophnica communictio;
radiophnicus nntius.
898
radiografa
radiocronista: chronista (-ae m) radiophnicus. Sin: relator radialis; evntuum per vias
areas nntius. Uso: - deportivo, agonlium
rerum per vias areas nntius.
radioemisin, v. radiodifusin.
radiofongrafo: radiophongraphum, i n.
Sin: radiophnium cum phongrapho
coniunctum.
radiogonimetro: radiogonimetrum, i n.
radiografa: (procedimiento para hacer fotografas por medio de los rayos X) radiogrphia sive -grapha, ae f // (fotografa obtenida
por este procedimiento) radiogrphica
imago. Sin: radiophotogrphica imago. Uso:
sacar la - de algo, v. radiografiar.
899
radiografiar
radiografiar: (fotografiar por medio de los
rayos X) radiographare. Sin: liquid vel alicius rei imginem radiogrphice exprmere.
// (radiotelegrafiar) v. esta voz.
radioistopo: radioisotpium, ii n.
radimetro: radimetrum, i n.
radionovela, v. radioteatro.
radiolocalizador: radiolocalizatrium, ii n;
v. radar.
radiolocalizar: radiolocalizare. Sin: obstculum per radioundas antevidere.
radiotelefotografa: radiotelephotogrphia
sive -grapha, ae f.
900
raid
radiotelegrafa: radiotelegrphia sive -grapha, ae f. Sin: radiotelegrphica ars; transmssio radiotelegrphica (como arte);
radiotelegrphica doctrina, disciplina, scintia (como ciencia).
radiotelegrafista: radiotelegraphista, ae m;
radiotelegraphstria, ae f. Sin: radiotelegrphiae
minister; rei telegrphicae addictus; radiotelegrphicus rtifex (-fcis mf); per rdium
telegraphista; minister per rdium ltteris
mittendis.
radiotelgrafo: radiotelgraphum, i n; radiotelegrphium, ii n. Sin: radiotelegrphicum
instrumentum.
radiotelegrama: radiotelegramma, tis n.
Sin: radiotelegraphema, tis n; radiogrphicum telegramma ; radiotelegrphicus nntius; radiotelegrphicum nntium.
radiotelescopio: radiotelescpium, ii n.
radioteletipia: radioteletpia, ae f.
radiotransmisor: radiophnum vel radiophnium emittens, emissrium, propagatrium. Sin: instrumentum radiophnicum
emittens; instrumentum emissrium (vel
transmissrium) radiophnicum.
radioyente, v. radioescucha.
rag: mintal, lis n. Sin: stura, ae f; pulpamentum; ius crneum (guisado de carne).
901
ral
f // (como competicin) rpidus procursus.
Sin: rpida procurstio; procursationis (vel
longi cursus) certamen (-mnis n); velocitatis
certamen.
ramillete: (ramo de flores formado artificialmente con flores cortadas) florum fascculus.
ral, v. carril.
rama: (cada una de las partes en que se considera dividida una ciencia, arte, etc.) pars,
partis f. Uso: ramas del saber, doctrinae partes; vriae doctrinarum partes.
rambla: (suelo por donde las aguas pluviales corren cuando son muy copiosas) pluvialis via.
ramera, v. meretriz.
ramificar: ramificare. Sin: ramos dere, diffndere, prodcere; ramis diffundi // ramificarse: partiri; dvidi; dgeri (in ramos, in
brchia, in crnua).
902
rastrillo
rarefaccin: rarefctio, onis f. Sin: relaxtio;
dilattio. Uso: - del aire, del hielo, rarefctio
ris, glacii.
rapsoda: rhapsodus, i m.
rapsodo, v. rapsoda.
raqutico: adj rhachticus, a, um. Sin: rhachtide laborans; detortis membris; crpore
detorto // (fig, exiguo, mezquino) exguus, a,
um. Sin: parvus, paucus; angustus; pusillus,
levis, tnuis // sust rhachticus, i m. Sin: qui
rhachtide laborat.
raquitis: rhachitis, dis f. Sin: scoliosis; spinae distrtio, defrmitas, prvitas, curvatura,
curvamen (-mnis n), morbus.
rascacielos: caelisclpium, ii n. Sin: caelifrcium; septiznium; aedes (-ium fpl) superditae; aeditssimae vel celsssimae aedes;
assurgentes ad caelum aedes; caelum perfricantes (vel scabentes) aedes. Uso: - de 110
pisos, caelisclpium, centum decem contignatinibus preditum.
rascador: rdula, ae f.
rastrillar: (pasar la rastra por los sembrados) cratire. Sin: occare, occaecare; pctine
vrrere. Uso: - el terreno, terram rastro erdere; pctine vrrere humum // (recoger con
el rastro la parva) tritam messem rastro
collgere, cgere, racemari // - para desterronar, glebas infrngere vel in plverem redgere.
rastrillo: (instrumento que sirve para recoger hierba, paja, etc.) raster, tri m; rastrum, i
n. Sin: pecten, tnis m; rastri, orum mpl. Uso:
- pequeo, rastellus, i m; allanar la tierra con
el -, cratire, pectinare, occare; arrastrar con
el -, pctine vrrere; recoger el heno con el -,
pctine faenum collgere // (verja levadiza a la
puerta de algunas plazas de armas) cataracta, ae f. Sin: ercius vel hercius.
903
rastro
rastro: (rastrillo) v. esta voz // (vestigio, huella) v. pisada.
rasura: rasura, ae f. Uso: - de los pelos, rasura pilorum.
pora; vacivae vel subsicivae horae. Uso: a perdidos, subsecivis in horis; trabajos hechos
a - perdidos, subsicivae perae; conceder un
- de descanso, tempus vacivum laboris licui
dare.
ratn: mus, muris m. Sin: sorex, rcis m.
Uso: de -, murnus; soricnus.
rayo: rdius, ii m. Uso: rayos alfa, alphardii; rdii alpha; - catdicos, rdii cathdici;
- csmicos, rdii csmici; - directo, tangente,
rdius directus, tangens; rayos gama, rdii
gamma; rayos lser, rdii lasrici; - luminosos, rdii luminosi; rayos ultravioleta, solis
rdii perviolcei vel ultraviolcei; - visual, rdius visualis; rayos X, roentgeniani rdii; X
rdii; rdii lttera X designati.
rayn: rayon n indecl. Sin: radolum, i n;
radiosum (sricum).
904
real
razn: (facultad de discurrir) mens, mentis f.
Sin: rtio, onis f // (argumento o demostracin) rtio. Sin: argumentum. Uso: dar - a alguien, licui assentiri (de liqua re); tener -,
recte dcere vel fcere; fuerza de la -, rationis
vis; razones de la fuerza, vis rationes; tienes
-!, recte dicis! // (motivo, causa) causa, ae f.
Sin: rtio. Uso: - poltica, rtio poltica; con
-, (ptimo) iure; sin -, sin motivo, sine ratione; nulla vel sine causa; iniri; immrito;
con o sin -, iure aut iniri // (derecho, justicia) ius, iuris n. Sin: iustum, i n.
reaccionar: renti licui. Sin: obnti, resstere, obsstere, offcere, adversari, repugnari
licui.
reactivar: redintegrare. Sin: renovare; restaurare, restitere; resuscitare; ad usum terum aptare.
905
real
tem spectans. Uso: mal -, malum quod revera
est.
realeza: reglitas, atis f. Sin: regalis maiestas, dgnitas, potestas. Uso: - de la Virgen
Mara, regalis dgnitas Beatae Vrginis Mariae; fiesta de la - de Cristo, sollmnitas Domino Nostro Iesu Christo universorum regi
dicata; vivir la - cristiana, christianam regalitatem vvere.
906
rebelde
reanimador: redanimationis peritus vel cultor.
rearme: (accin de rearmar) armaturae renovtio. Sin: nova armorum aggertio, coacervtio, collctio, compartio, cumultio,
confltio, praepartio; comparandorum armorum stdium; cpiae armorum apparandae
aestutio, concerttio, furor, insnia // (efecto
de rearmar) novus bllicus apparatus (-us m).
Sin: novi armorum apparatus.
reaseguro: reassecurtio, onis f. Sin: nova
cutio; confirmtio; assecurationis assecurtio.
reasumir: resmere vel reassmere. Sin: rursus assmere; terum recpere vel excpere.
907
rebelin
rebelin: rebllio, onis f. Sin: sedtio; defctio. Uso: apresurar una -, admaturare defectionem; inducir a uno a la -, liquem ad
defectionem incitare.
rebote: (accin y efecto de rebotar) repercssio, onis f; repercussus, us m. Uso: - de la pelota, pila solo resultans; de -, recussu;
repercussu o bien se resuelve con resliens o
exsultans; ej.: devolver la pelota de -, resilientem pilam remttere // (fig, de rechazo, de
resultas) consequenter. Sin: quam ob rem; ex
quo effcitur ut ... // (cada uno de los botes
que despus del primero da el cuerpo que rebota) resultus, us m.
rebuscado: (afectado) v. esta voz.
recaer: (caer nuevamente enfermo) in morbum recdere. Sin: in morbum terum incdere; in morbum rursus cdere vel incdere //
(reincidir) in culpam relabi. Sin: in culpam
rursus labi // (venir a parar en uno los efectos
de alguna cosa) in liquem recdere. Sin: ad
liquem pervenire vel redundare. Uso: hacer
- la culpa sobre uno, culpam in liquem conferre; que la pena recaiga sobre l mismo,
poena in ipsum rcidat.
nefas; incurri en varias - (en la culpa) sepius in culpam relapsus est; - en la enfermedad, recidiva, ae f; novae temptationes morbi;
- en el comunismo, relpsio in communismum.
recalcitrante: reclcitrans, antis. Sin: recusans; detrectans; reluctans; repugnans.
908
recesivo
collectae. Uso: hacer una buena -, magnam
pecniam (vel magnas pecnias) fcere, cgere, collgere; oficina de la -, exactorum officina.
recepcin: (accin y efecto de recibir) recptio, onis f. Sin: accptio. Uso: - radial, radiorecptio; recptio radiophnica; - televisiva,
recptio radiotelevisiva // (admisin en un
empleo, oficio o sociedad) admssio, onis.
Sin: assmptio; coopttio // (ceremonia o
fiesta que se celebra para recibir personas)
admssio, onis f. Uso: - oficial, pblica admssio; pblica ac sollemnis admssio; solemne - de ciudadanos, amigos, colegas ...,
sollemnis civium, amicorum, collegarum ...
admssio; dar una esplndida -, liberalssime
vel honorificentssime coram excpere cives,
amicos, collegas ... // (servicio de un hotel,
empresa, etc., encargado de recibir y atender
a los clientes) recptio, onis f // (en hoteles,
congresos, etc., dependencia u oficina donde
se inscriben los nuevos huspedes, los congresistas que llegan, etc.) offcium receptrium.
receptacin: (acogida) recepttio, onis f.
receptar: (acoger, recibir) receptare. Sin: recpere; accpere // (ocultar o encubrir) abscndere. Sin: occultare; recndere; celare.
receptividad: (capacidad de recibir) receptvitas, atis f. Sin: receptablitas // (Med, predisposicin a contraer ciertas enfermedades
de carcter infeccioso) propnsio ad certos
morbos contrahendos.
909
receta
receta: (prescripcin facultativa) graphrium, ii n. Sin: praeceptum mdicum vel mdici; mdici praescriptum; praescrptio
mdica vel medicamentria; itrica praescrptio // - de cocina, praeceptum coquendi. Sin:
compostio vel rtio (frculi conficiendi).
recibo: (escrito en que uno afirma haber recibido algo) pocha, ae f. Sin: relatria, ae f;
accptio, onis f; acceptiltio vel accepti ltio;
pocha solutae pecniae; acceptae pecniae
testimnium; receptionis scriptura, scheda,
schdula, sngrapha; receptionis declartio,
significtio, testimnium. Uso: talonario de
recibos, apocharum volumen; acusar -, acceptam pecniam denuntiare; dar un -, apochare; acceptationis ltteras trdere; entregar
un -, pocham subscriptam trdere; acceptam
pecniam referre; escribir, extender un -,
pocham conscrbere licui; acceptum liquid testari vel referre; firmar un -, pocham
subsignare.
reciclabilidad: ad iterandum (vel ad usum
iteratum) aptablitas (-atis f).
recicable: ad iterandum (vel ad usum iteratum) aptus vel idneus. Sin: qui, quae, quod
terum iterumque adhiberi possit.
reciprocidad: reciprcitas, atis f. Sin: reciproctio; vicissitudo (-dnis f); mtuum; rtio
mtua.
recproco: recprocus, a, um. Sin: mtuus.
910
recogerse
tultio. Uso: - de los curdos, reclamtio Curdorum; - de una deuda, exctio // (querella)
querela, ae f. Sin: querimnia. Uso: hacer pblicas, querelas pblice testari de + abl;
pblice queri de + abl // (reivindicacin)
vindictio, onis f. Sin: flagittio. Uso: reclamaciones de la humanidad, flagitationes humanae famliae.
reclamante: adj y sust reclamans vel reclmitans, antis; sust reclamator, oris m. Uso:
muchedumbre de reclamantes, turba reclamntium.
reclamar: (protestar) reclamare vel reclamitare licui. Uso: - contra las diferencias
entre los sueldos de las mujeres y de los varones, contra differntias inter mercedes feminarum et virorum reclamitare //
(reivindicar) vindicare liquid sibi. Uso: - derechos, iura vindicare // (pedir o exigir con
derecho o con instancia algo) expostulare.
Sin: pscere; depscere, exgere, reptere.
Uso: - ante alguno, expostulare cum liquo.
reclame, v. publicidad.
reclusin: reclsio, onis f. Sin: custdia; captvitas; carcer, ris m, in crcere detineri.
recluso: reclusus, a, um. Sin: carceratus; carcerrius; in crcere (vel in custdia, vel in
vnculis) cnditus, detentus, inclusus, clausus; in custdiam (vel in crcerem, vel in vncula) trditus.
recluta: (mozo alistado para el servicio militar) tiro, onis m. Sin: conscriptus; novus
miles; miles tiro; exrcits vel miltiae tiro.
Uso: alistar reclutas, v. reclutar; conjunto de
los reclutas de un ao, v. reclutamiento.
reclutamiento: (accin y efecto de reclutar)
dilectus vel delectus, us m. Sin: mlitum conquistio; ad miltiae munus convoctio. Uso:
oficina de -, sttio conquisitionis vel evocationis // (conjunto de los reclutas de un ao)
conscripti, orum mpl; mlites modo conscripti; novi mlites; tirones mlites; exrcits
vel miltiae tirones.
911
recogimiento
recogimiento: medittio, onis f. Sin: cogittio; attntio; attntio nimi; cogittio in se
conversa. Uso: - interior, medittio; contempltio; lugar de -, recessus, us m; secessus,
us m; estar en profundo -, in meditatione defixum esse.
recombinacin: Biol recombintio, onis f.
reconcentrado: totus in liqua re. Sin: in cogitatione vel in contemplatione alicius rei
defixus.
reconcentrarse: totum esse in liqua re.
tio; recogntio; explortio; specultio // (gratitud) gratus nimus. Sin: grata mens.
reconstituyente: adj corrborans vel rborans, antis. Sin: rcreans; refciens; reconsttuens; vires redntegrans. Uso: cura -, cura
reconsttuens // sust corroboramentum, i n.
Sin: remdium rborans vel corrborans;
ptio tontica; medicina salutem refciens.
912
rectilneo
recorrido: (accin y efecto de recorrer) percurstio, onis f. Sin: decursus, us m // (espacio que ha recorrido, recorre o ha de
recorrer alguien o algo) sptium, ii n // (ruta,
itinerario prefijado) trames, mtis m. Uso: ferroviario, trames ferrivirius.
recortaduras: resgmina, um npl.
recreacin: (accin y efecto de recrear) refctio, onis f. Uso: - espiritual, refctio nimi
// (diversin para alivio del trabajo) relaxtio, onis f. Sin: relevamen, mnis n; relevtio;
quies; rquies; delectamentum; delecttio //
(juego) ludus, i m. Sin: ldicra, orum npl.
recrear: (crear o producir de nuevo) recreare. Sin: refcere; restitere; terum fcere.
Uso: - los espritus abatidos, afflictos nimos
recreare // (divertir, alegrar o deleitar) delectare.
recreativo: ldicer, cra, crum. Sin: delectando idneus; delectandi caus cnditus;
nimum vel nimos relaxans (que descansa),
rcreans vel refciens (que recrea), delectbilis vel delectans (que divierte). Uso: medios
-, auxlia ad nimi relaxationem.
recrudecimiento: recrudescntia, ae f.
Sin: exaspertio; exacerbtio; intntio;
augmentum. Uso: - de la enfermedad, recrudescntia morbi; - del dolor, doloris intntio.
recrudescencia, v. recrudecimiento.
rectngulo: adj, v. rectangular. Uso: tringulo -, tringulum recto ngulo (= con un ngulo
recto) // sust rectngulum vel rectingulum, i
n. Sin: rectagnum; orthognum.
rectificacin: rectifictio, onis f. Sin: corrctio; emendtio; poltio.
rectilneo: rectilneus, a, um. Sin: rectis lneis constans // (del carcter o comportamiento de las personas exageradamente
913
rectitud
rectas) immdice vel nimis rectus.
rectitud: prbitas, atis f. Sin: intgritas; nimus probus vel nteger. Uso: - moral, rectum,
i n; consciente de su -, sibi conscius recti; - de
vida, proba vita; con -, recte; iuste.
recto: adj rectus vel directus, a, um. Uso: en
lnea -, recta vi; rect; in directum // (justo)
iustus. Sin: aequus // (honrado) probus. Sin:
nteger, gra, grum // (porcin del intestino)
interneum, i n. Sin: intestinum rectum.
rector: (persona a cuyo cargo est el gobierno y mando de una comunidad, hospital
o colegio) v. director // (superior de Instituto
religioso) superior, oris m. Sin: moderator;
rector; qui praeest. Uso: - Mayor, Rector
Maior; el - Mayor de los Salesianos, Moderator Supremus Societatis Salesianae // (superior de un convento) prior, oris m. Sin:
coenbii antistes, sttis m // (prroco o cura
propio) prochus, i m. Sin: crio, onis m //
(persona que rige una universidad o centro
de estudios superiores) rector, oris m. Sin:
moderator. Uso: - de universidad, universitatis (studiorum) rector; presidens universitatis; presidens universitrius; rector
universitatis; mximi athenaei moderator;
studiorum universitatis moderator; el - magnfico de la universidad, rector magnficus
universitatis.
rectorado: (oficio, cargo, dignidad del rector) rectura, ae f; rectoratus, us m. Sin: rectoris vel moderatoris munus (-nris n),
offcium, dgnitas // (oficina del rector) rectoris vel moderatoris sedes (-is f) // (tiempo
durante el cual se ejerce el cargo de rector)
rectoris diutrnitas. Sin: tempus quo rectoris
munus exercetur.
rectora: (empleo, oficio del rector) v. rectorado // (jurisdiccion del rector) rectoris iurisdctio // (oficina del rector) v. rectorado.
recuperacin: recupertio, onis f. Sin: recptio; nova acquistio, compartio; (en sentido
moral) redmptio; a vtiis revoctio vel erptio; ad virtutem redctio; (en sentido sanitario) santio; restittio sanitatis vel
valetdinis; valetudo restituta. Uso: Econ, econmica, incrementum oeconmicum; - de
ciudades, de la libertad, recupertio rbium,
libertatis; comunidades de - de drogadictos,
communitates sanandis homnibus txico dependntibus.
914
redactor
tablado un recurso) flagitator, oris m. Sin:
postulator // (que vuelve a ocurrir o aparecer
especialmente despus de un intervalo) sepius rdiens. Sin: certo tmpore recurrens.
redactar: scrbere vel conscrbere. Sin: perscrbere; compnere; redgere; digrere. Uso:
- un decreto, decretum perfcere, - un diario,
acta diurna edenda curare; dirio edendo
praeesse; - una ley, legem scrbere.
915
redactora
psitor; - jefe de diario, dirii moderator primrius; dirii concinnator princeps.
plictio; reduplictio.
redoma: guttus, i m.
redentor, ra: sust redemptor, oris m; redemptrix, icis f. Sin: liberator; servator. Uso: el (Jesucristo), Redemptor vel Reparator, oris
m; humanae salutis Auctor; humanae Reparator naturae; - del mundo, mundi Redemptor
// adj redemptrius, a, um.
redentorista: redemptorista, ae m. Sin: sodalis redemptorianus vel ligorianus; sodalis a
Sanctssimo Redemptore.
redil, v. aprisco.
reductor: (adj, que reduce o sirve para reducir) rdigens, entis. Sin: mnuens // sust
(apparatus) redactor, oris m. Sin: (apparatus)
aptator vel adaptator. Uso: - de presin, instrumentum pressioni minuendae.
916
reexpedir
abundare, superabundare, superafflere // (resultar, venir a parar en beneficio o dao de
alguien o algo) - en honor, honori verti; honori esse licui; esto redunda en su honor,
hoc illi decri est; - en fastidio, fastdio (vel
tedio, vel molstiae) esse licui.
reduplicacin: reduplictio, onis f. Uso: - de
ADN, reduplictio ipsus ADN.
reeducacin: (accin de reeducar) nova eductio. Sin: ltera instittio; reformtio; emendtio // (conjunto de tcnicas o ejercicios
para recuperar las funciones normales de
una persona) exercittio refectria. Sin: habilitatis recupertio.
reeducar: rursus educare. Sin: dnuo institere, clere, fngere; reformare; corrgere //
(volver a ensear, mediante movimientos y
maniobras reglados, el uso de los miembros
o funciones, perdido o viciado por ciertas enfermedades) exercendo refcere. Sin: gradatim resanare.
reembolsar: refndere. Sin: repndere; perslvere; dbitum rddere; aes alienum rd-
reemplazar: surrogare. Sin: supplere; substitere; licui succdere; alicius vicem supplere; locum alicius occupare; in locum
alterus succdere, subintrare, subintroire.
917
reexportacin
reexportacin: reexporttio, onis f.
reflejar: reflctere. Sin: referre; rddere; reverberare; resilire. Uso: la casa se refleja en
el lago, doms imginem lacus rcipit, reddit, refert; estas cifras reflejan el estado financiero, hae notae aerrium reddunt; el
alma se refleja en los ojos, nimus per culos
(vel ex culis) minet.
918
reformado
Uso: - condicionado, incondicionado, reflexus condicionatus (vel condicionalis), absolutus vel non condicionatus // (destello, luz
reflejada por un objeto) repercussus, us m.
Sin: repercssio; reverbertio; lux reflexa vel
remissa.
reflexin: (accin y efecto de reflexionar) cogittio vel recogittio, onis f. Sin: medittio;
commenttio; delibertio; considertio; reflxio. Uso: - ontolgica, reflxio ontolgica; psicolgica, reflxio psycholgica; - pblica,
reflxio pblica; despus de madura -, re diligenter perpensa ; re attente considerata; con
-, cogitate; considerate; prudenter; sin -, inconsiderate; tmere // (accin y efecto de reflejar o reflejarse) repercssio, onis f. Sin:
repercussus, us m; reverbertio; reflxio.
Uso: - parcial, total, repercssio partialis, totalis; - del sonido, phonocmpsia, ae f; sonorum repercssio; v. fonocmptica.
reflexionar: deliberare.
919
reformador
Sin: ssecla Lutheri, vel Calvini, vel Zwingli
...
reformador, ra: reformator, oris m; reformatrix, icis f. Sin: emendator; corrector; instaurator. Uso: - religioso, religionis reformator;
sacrorum corrector et emendator.
reformista: reformista, ae m. Sin: reformismi sectator, defensor, praedicator. Uso: poltico, politicarum reformationum fautor;
publicarum mutationum suasor.
refraccin: refrctio, onis f. Sin: reverbertio; refractus, us m; lucis repercussus (-us m);
lux repercussa; radiorum duplictio, repercussus, repercssio. Uso: - atmosfrica, refrctio atmospherica.
gens.
920
regaina
potionem frgidam in thermoplio smere //
(alimento moderado que se toma para fortalecerse y continuar en el trabajo) v. refrigerio // (pequea fiesta o agasajo en que se
toman cosas apetitosas de comer y beber)
gusttio, onis f. Sin: gusttio dulciria; cuppdiae, arum fpl; potiones (-um fpl) et cuppdia (-orum npl). Uso: ofrecer un - a los
amigos, amicos potinibus cuppediisque recreare.
refrigeracin: refrigertio, onis f. Sin: frigidtio; refrigescntia. Uso: - de los cilindros,
cylindrorum refrigertio; - por agua, refrigertio aquria vel per aquam; - por aire, refrigertio per rem.
refrigerante: adj refrgerans, antis. Sin: frigorficus; refrigerativus; frigidrius; refrigeratrius // (aparato que sirve para enfriar un
producto cualquiera) v. refrigerador.
921
regar
regar: irrigare. Sin: irrorare; aqu asprgere
vel consprgere.
regencia: (accin de regir o gobernar) dirctio, onis f. Sin: curtio; procurtio; administrtio. Uso: - de un Estado, rei pblicae
administrtio; civitatis procurtio // (gobierno de un Estado durante la menor edad
del soberano) (vicria) regni procurtio; consejo de -, supremum conslium regno regendo; supremum regno administrando
conslium // (cargo de regente) regentis dgnitas, auctritas, munus.
regenerar: (renovar moralmente) regenerare. Sin: recreare; resuscitare; rursus generare.
rferens; - comunista, rgimen communsticum; - corporativo, consociata collgia rtium artificumque; - democrtico, rgimen
democrticum; populare rgimen; ppuli dominatus (-us m); popularis civitatis rgimen;
- fascista, rgimen lictrium; lictria dcio;
fascale rgimen; fasclium dcio; - hitleriano,
polticum systema hitlerianum; - monrquico, rgius dominatus; rgium imprium
vel rgimen; - parlamentario, rgimen parlamentare; - poltico, - de un Estado, rgimen
polticum; civitatis genus (-nris n); pblicae
administrationis forma; pblicae rei forma;
rerum publicarum rctio; - presidencial, rgimen praesidiale; - republicano, imprium
populare; - totalitario, tyrnnicum civitatis
imprium // - diettico, diaeta, ae f. Sin: victs rtio; diaettica curtio // Gram constrctio, onis f.
regimiento: (cuerpo militar) regimentum, i
n. Sin: lgio, onis f. Uso: - de artillera, regimentum tormentrium; - de caballera, regimentum equitats; - de infantera,
regimentum peditats; pditum lgio; que
forma parte del -, legionrius // fig agmen,
mnis n. Sin: turma.
922
regla
nalismi fautor, cpidus, studiosus; regionis
prpriae fautor // adj ad regionis prpriae stdium ttinens.
registrador: (el que tiene por oficio registrar) contrascriptor, oris m // (persona que
est a la entrada o puerta de un lugar para
reconocer los gneros y mercaderas que entran o salen) scrutator, oris m.
923
reglamentacin
gula, ae f . Uso: la - de San Benito, rgula
Sancti Benedicti.
reglamentar: normis constitere. Sin: ordinare; rdine pnere; (rem) dispnere, distribere.
reglamentario: legtimus, a, um. Sin: regularis, e; ex instituto.
regulacin: tempertio, onis f. Sin: modertio; moderamen (-mnis n). Uso: - trmica,
caloris tempertio.
regularidad: (calidad de regular) regulritas, atis f. Sin: aequablitas; ordo; rtio; iusta
rtio vel conformtio. Uso: - del curso de los
astros, cursus constans (vel ratus) stellarum
vel astrorum; - de los fenmenos naturales,
vicissitdines rerum et rdines; - del movimiento, aequablitas mots; motus aequbilis;
motus certus et aequbilis; - del pulso, aequus vel stbilis arteriarum pulsus; - de vida,
vitae rtio bene ac sapienter instituta; - en la
modulacin de la voz, vocis conformtio; con
-, ratione et vi (con mtodo); guardar una
gran - en la conducta, recte atque rdine fcere // (puntualidad) diligntia, ae f. Uso: con
la mayor -, diligentssime // (justa proporcin) commditas, atis f. Sin: equitas; convenintia; congruntia. Uso: - de miembros,
commditas et equitas membrorum // (adecuada disposicin) compostio, onis f. Sin:
conformtio; concinntio. Uso: - de una figura geomtrica, symmtria, ae f; - de una
frase, compostio; - de miembros, apta membrorum compostio; - de rasgos, (recta) lineamentorum conformtio; congruntia et
aequlitas prtium; convenintia prtium; en la colocacin de las palabras, verborum
conformtio (justa colocacin); verborum
concnnitas (simetra) // (exacta observancia
de la regla o instituto religioso) observntia,
924
reintegrar
ae f. Sin: stricta vel summa disciplina // (perfeccin que resulta de observar las reglas estticas) perfctio, onis f. Sin: absoltio;
perfctio atque absoltio. Uso: - de una obra
literaria, elegntia.
regularizacin: ad ius dispostio. Sin: ad
legem conformtio.
rehabilitacin: rehabilittio, onis f. Sin: curtio // fig famae reddtio, redintegrtio, renovtio; infmiae detrctio; ad (vel in)
ntegrum restittio; in pristinum restittio.
Uso: - en el honor, in prstinam dignitatem
(vel in prstinum honorem) restittio.
rehabilitar: rehabilitare. Sin: rursus hbilem
rddere; in prstinum statum restitere // fig
bonam famam redintegrare. Sin: honorem
restitere // rehabilitarse, bonam sibi famam
reconciliare vel redintegrare.
reina: regina, ae f. Uso: - de belleza, formositatis regina; - del trigo, de la manzana, etc.,
regina frumenti vel trtici, mali, etc. // (pieza
del juego de ajedrez) regina. Sin: Amazon,
nis f (ac Amzonem vel Amzona).
925
rer
restaurare; in ntegrum restitere; in prstinum revocare.
rer: ridre. Uso: - a carcajadas, effuse ridere; - para sus adentros, occulte maligneque
subridere.
reivindicable: vindicbilis, e. Sin: repetbilis, flagitbilis (reclamable); recuperbilis
(recuperable).
reivindicacin: vindictio, onis f. Sin: repettio; recupertio; vindciae, arum fpl. Uso: de la libertad, libertatis vindictio; - de los
bienes, vindictio bonorum; hacer muchas -,
multa reptere; no hacer ninguna -, nullam
rem flagitare; tratar de apoderarse de algo
por una injusta -, iniustis vindciis liquid ptere.
926
relativismoe
amistad, amictiae necessitudo vel coninctio; amictia et coninctio; - de vecindad, vicinitatis coninctio // contraer relaciones
con uno, cum liquo rationem contrhere;
estar en - de amistad con alguien, esse in
amictia cum liquo; amictiam cum liquo
grere; tener - con alguien, cum liquo rationem habere; consuetdine uti cum liquo;
tener - comercial con alguien, negtium habere cum liquo; se da una - recproca, recproca reltio habetur // (trato de carcter
amoroso) coninctio, onis f. Uso: entablar
una - sexual, coniunctionem sexualem inire
cum + abl // (conexin) reltio, onis f. Sin:
coninctio; respectus, us m. Uso: entablar relaciones de ayuda, coniunctiones auxiliares
inire // (relato, exposicin, informe) reltio,
onis f; relatus, us m. Sin: narrtio, renuntitio,
expostio (rerum gestarum, dictorum ...).
Uso: - escrita, scripta reltio; - radiofnica,
reltio radiophnica; hacer una -, relationem
fcere vel proferre // con - a, quod prtinet
vel ttinet ad + ac; en - a las circunstancias,
pro ratione adiunctorum.
relais, v. rel.
relajacin: (accin y efecto de relajar o relajarse, en sentido de descanso o esparcimiento) relaxtio, onis f. Sin: laxamentum,
remssio; oblecttio. Uso: - fsica, crporis
(vel vrium) remssio, defctio, immintio; espiritual, nimi (vel mentis) relaxtio, laxamentum, remssio // - moral, dissoltio, onis
f. Sin: mores lapsi ad molltias; nimi remssio et dissoltio; nimi remssio ac lxitas;
nimi debilittio, deblitas, infrmitas. Uso: de la disciplina, disciplinae remssio, incria,
neglegntia; remssior disciplina, - en la pie-
relajarse: (en el sentido de distraer o esparcir su nimo) relaxare nimum. Sin: relaxari
nimo; relaxare se liqua re (- con alguna
cosa) vel ab liqua re (dejando a un lado alguna cosa) // (- en la vida espiritual) nimi
torpre (vel languore) ffici. Sin: languori
(vel torpri, vel neglegntiae) se dare.
relanzamiento: (reactivacin) novus impulsus (-us m). Sin: renovatus progressus (-us
m).
927
relativista
minatur; relativismus incontradicibilis.
relevador, v. rel.
928
remiendo
rellano: praecnctio, onis f. Sin: scalarum
arola; scalarum arola intercalaris.
reloj: horolgium, ii n. Uso: - atmico, horolgium atmicum; - despertador, horolgium expergficum; v. despertador; elctrico, horolgium elctricum; - electrnico, horolgium electrnicum; - hidrosttico, - de agua, clpsydra, ae f ; horolgium
hydrostticum vel hydrulicum; horolgium
aqutile vel aqurium; horolgium ex aqua; solar, solrium, ii n; horolgium solrium vel
solare // - de arena, horolgium arenrium
vel ex arena; - de bolsillo, horolgium gestbile, manuale, portbile; - de cuarzo, horolgium qurzicum vel e quarzo; - de pared,
horolgium pnsile; - de pndola, horolgium oscillatrium; horolgium perpendculo actum; horolgium perpendculi
libramento actum; - de precisin, chronmetrum, i n; perfectus horarum index; - de pulsera, horolgium brachiale vel bracchiale;
horolgium armillare; - de repeticin, horolgium sonbile, sonans, sonax (-acis); - de
ruedas, horolgium rotale vel rotbile // dar
cuerda al -, horolgium intndere vel retorquere; horolgii machinationem instrere vel
gere; horolgio machinationem dare; el falla, horolgium aberrat vel mentitur; funciona el -?, estne horolgium in actu?; miramos el - para saber qu hora es, horolgium
inspcimus, ut sciamus, quota sit hora; poner
el - en hora, horolgium ordinare, temperare,
accommodare, instrere, compnere; mi anda, marcha bien, horolgium meum recte
metitur; adelanta, velcius vel cius movetur; atrasa, retardatur vel lntius movetur;
va cinco minutos adelantado, quinque minutis ctius progrditur; va diez minutos atrasado, decem minutis retardatur; se par,
sbstitit vel cnstitit; dsiit moveri.
relojera: (arte de hacer relojes) ars horolgia conficiendi. Sin: ars horolgica vel horologiria // (taller donde se hacen relojes)
929
remise
tio, reconcinntio, onis f.
remo: remus, i m. Uso: mango del -, remi cpulus; pala del -, palma vel plmula, ae f //
Dep remgium, ii n; remigtio, onis f. Sin:
remigandi vel remorum ludus, certamen, certtio. Uso: practicar el -, remigare.
remocin: (de cosas, sobre todo de vehculos) abltio, onis f // (privacin de cargo o
empleo) privtio, onis f. Sin: amtio vel remtio; destittio.
remolcador: adj remulcans, antis. Sin: trahens; tractrius; remulco trahens // sust remulcator, oris m. Sin: currus (-us m)
remulcans vel tractrius; currus remulco trahens // (embarcacin que remolca) navis vel
navgium remulcans. Sin: navis vel scapha
tractria; navis remulco trahens; linter ad
naves remulco adducendas.
remplazar, v. reemplazar.
remplazo, v. reemplazo.
930
renta
terarum ingnia; desde el comienzo del -,
inde a renatis seculo XV ltteris; ab exrdio
vel a primrdiis renatarum litterarum; desde
la poca del -, ab aetate litterarum redintegratarum; despus del -, post renatas seculo
XV ltteras; post renatas latinas ltteras; post
renatas vterum ltteras artesque; en el perodo del -, renatarum litterarum tmpore; florescntibus de ntegro ltteris; ltteris
renovatis.
renal: renalis, e. Sin: renum (de los riones).
Uso: enfermedad -, nephropatha, ae f.
rendicin: (accin y efecto de rendir) expugntio,onis f. Uso: - de una plaza, ppidi expugntio // (accin y efecto de rendirse)
dedtio (licui vel ad liquem). Uso: - incondicional, dedtio sine ulla condicione; aceptar la - de uno, liquem in deditionem
accpere vel recpere; obligar a uno a la -, liquem ad deditionem redgere; liquem in (vel
ad) deditionem impllere vel compllere //
(rendimiento, producto) v. rendimiento // - de
cuentas, rationum reddtio (-onis f). Sin: accepti et expensi rtio.
rendimiento: rdditus vel rditus, us m. Sin:
proventus, fructus, us m.
rendirse: dedi vel se ddere licui. Sin: in deditionem venire, deditionem subire; fcere
deditionem licui vel ad liquem; arma trdere.
renegado, da: abnegator, oris m; abnegatrix,
icis f. Sin: abdicator; desertor; apstata, ae m.
renegador: abnegator, oris m.
rengln: lnea, ae f. Sin: versus, us m. Uso: por -, per sngulos versus; escribir dos - a
uno, liquid litterarum ad liquem dare; leer
entre renglones, plus quam significatur intellgere; no escribir ni un -, ne verbum (vel
ne ltteram) quidem scrbere; una carta de
pocos -, ltterae paucorum vrsuum.
reno: tarandrus, i m. Sin: rhenus, i m. Uso:
- hembra, tarandrus fmina; - macho, tarandrus mas (maris m); de -, tarandrnus.
renovacin: renovtio, vel novtio, vel innovtio, onis f. Sin: redintegrtio; instaurtio
vel restaurtio. Uso: - democrtica, renovtio
democrtica; - disciplinaria, disciplinae
instaurtio; - doctrinal, doctrinae redintegrtio;
- de las costumbres cristianas, christianorum
morum renovtio; - de los juegos, instaurtio
ludorum; secreto de la -, ntima renovationis
vis.
renovador, ra: renovator, vel novator, vel innovator, oris m; renovatrix, icis f. Sin: instaurator; restitutor; redintegrator // adj
novationem prmovens; novandi vim habens; progressum inducens vel sscitans.
931
rentabilidad
alis n. Uso: - neta, slidi rditus mpl; la economa es una gran -, magnum vectigal est
parsimnia; - del petrleo, petrlei rditus;
constituir una - vitalicia, rditus ad vitae tempus duraturos institere // (beneficio anual)
pnsio, onis f. Sin: nnuum, i vel nnua,
orum; nnua pecnia. Uso: sealar una - a
alguien, nnuam pecniam statere licui //
(lo que paga un arrendatario) merces, edis f.
Uso: - de un predio, agri vel predii merces //
(deuda pblica) pblica nmina.
rentabilidad: rentablitas, atis f.
regrafo: rhegraphum, i n.
reoscopio: rheoscpium, ii n.
932
repetidor
repasar: (volver a pasar por un mismo sitio
o lugar) redire. Uso: - por un camino, redire
viam vel iter; viam reptere; iter relgere; por una calle, redire viam // (recorrer lo que
se ha estudiado) recensere. Sin: reptere.
Uso: - las lecciones, dictata secum reptere;
memri recensere dictata; - mentalmente las
reglas, praecepta reptere // (volver a mirar,
examinar o registrar una cosa) recognscere;
reclere // (volver a explicar la leccin) rursus vel dnuo explicare. Sin: lectionem relgere, reclere; terum lectionem lgere //
(- en su mente, en su memoria) recogitare.
Sin: reclere; liquid memri vel nimo reptere; secum revlvere; secum recogitare de
liqua re; liquid cum nimo revlvere;
secum nimo reputare. Uso: repaso conmigo
toda mi jornada, totum diem meum scrutor
// (reconocer muy por encima un escrito, pasando por l la vista ligeramente o de corrido) liquid strictim (vel cursim) lgere.
Uso: - un libro, librum strictim attngere.
repasata, v. regaina, reprimenda.
repercutir: (intr, rebotar) reprcuti. Sin: referri; reddi; repelli; resultare; resilire . Uso:
el sonido repercute, sonus resultat // (tr, rayos, sonidos, etc.) reperctere. Sin: reverberare; rddere, regrere; referre; reflctere;
remttere; replicare. Uso: - los rayos, rdios
replicare vel reverberare; - la voz, vocem remttere, reiectare, reperctere // (Med, rechazar, repeler, hacer que un humor retroceda o
refluya hacia atrs) repllere. Sin: recere;
nxios humores lio avrtere // (recaer sobre)
recdere. Sin: redundare; redire (in liquid vel
in liquem). Uso: el castigo (de alguien) repercute sobre su familia, poena in eius famliam rcidit; la infamia repercute sobre los
amigos, infmia ad amicos redundat.
repertorio: (lista de obras dramticas que
habitualmente ejecuta un artista) repertrium, ii n // (coleccin de obras o noticias)
index, dcis mf. Sin: thesaurus.
repeticin: itertio, onis f. Sin: repettio.
repetidamente: iteratim. Sin: terum iterumque; terum atque terum; terum ac sepius;
saepe sepius; crebro; frequenter.
933
repetir
mutatria. Sin: apparatus mutatrius.
repetir: iterare.
reporter, v. reportero.
reposera: sella dormitria. Sin: sella flexbilis, flxilis, plictilis; reclnis sella; flxile ac
plictile subsllium; scimpdium vel oblonga
ac plictilis sella; sedile (-is n) cubitrium.
reposicin: repostio, onis f.
repostera: (oficina donde se fabrican confituras, pasteles, embutidos, etc.) v. confitera, pastelera // (despensilla en que se
guardan provisiones de esta clase) cellrium,
ii n. Sin: prompturium vel promptrium; cllula penaria vel penuria; cllula prompturia // (lugar donde se guardan los objetos del
servicio de la mesa) armrium, ii n. Sin: arca;
repositrium; armrium prompturium; v.
aparador.
repostero, v. confitero, pastelero.
represalia: represliae, arum fpl. Sin: hostimentum; vis vi repulsa. Uso: actos de -, actus
represaliarum; derecho de -, clarigtio, onis f;
ius represaliarum; por -, ttulo represaliarum;
clarigationis caus; hacer represalias, vim vi
repllere; pria pribus respondere; par pro
pari referre.
934
reprobado
spectamen, mnis n; fbulae ctio; exhibtio
spectculi; ludus scenicus. Uso: - religiosa,
spectculum sacrum; sacer ludus scenicus //
(hecho de representar a una casa comercial)
negotiorum procurtio // (cuerpo de representantes) v. delegacin // - proporcional,
procurtio proportionalis.
935
reprochar
alumnus improbatus.
reprochar: liquem reprehndere vel obiurgare. Sin: liquem verbis increpare, increpitare, corrpere, exprobrare.
repblica: (como Estado) res pblica vel respblica, vel Respblica. Sin: cvitas. Uso: autnoma, provncia lbera; - comunistas o
socialistas, pblicae res communsticae vel
socialsticae; - democrtica, popularis res pblica; - federal, res pblica foederalis vel
foederata; - presidencialista, res pblica
requesn: cogulum, i n. Sin: lac coagulatum; meta (-ae f) lactis; cogulum recoctum;
coacti lactis massa; cocta massa csei recocta.
936
resfro
quod) potest sarciri, resarciri, reparari.
resbaln: lapsus, us m. Sin: lpsio, prolpsio, onis f // fig lapsus. Sin: error praeceps
(-ciptis).
resbaloso, v. resbaladizo.
rescate: (accin y efecto de rescatar) redmptio, onis f. Sin: libertio // (dinero con
que se rescata, o que se pide para ello) prtium, ii n (pro redemptione).
rescindir: rescndere vel scndere. Sin: disslvere; abrogare; rritum fcere. Uso: - un
contrato, pactionem rescndere.
reservado: (que se reserva o debe reservarse) reservatus, a, um. Sin: repsitus, sepsitus; exceptus; exclusus; destinatus. Uso:
sitios -, loci reservati; loca reservata // (callado; reacio en manifestar su interior) tcitus, a, um. Sin: taciturnus; tectus //
(cauteloso) cautus, a, um // (prudente, circunspecto) circumspectus. Sin: prudens; modestus; verecundus.
937
resguardar
resguardar: saepire. Sin: protgere; munire.
residence
disiuncta.
(house) :
diaeta
deversria
residencia: (lugar en que se reside, casa, domicilio) commortio, onis f. Sin: sedes, is f;
domiclium vel domus; habitandi sedes. Uso:
- secundaria, habitandi sedes secundria; para menores, commortio minribus hosptium praebens; permiso de -, permssio residntiae vel habitandi; vnia commorandi //
(casa suntuosa) residntia, ae f. Sin: mnsio.
Uso: - del presidente, residntia presidis; de los reyes, residntia regum // (centro hospitalario en el que hay enfermos internados)
v. hospital.
residencial: residentialis, e. Sin: sedis vel domiclii (gen) Uso: ad vicum urbis lautiorum
domorum spectans.
residente: resdens, entis. Sin: cmmorans;
sedem vel domiclium habens.
residual: resduus, a, um. Sin: rliquus.
residuo: resduum, i n. Sin: rliquum; resdua, orum npl. Uso: - qumicos, resdua chemiclia; - radiactivos, resdua radiactiva;
purgamentum radioactivum.
resignado: ptiens, entis. Sin: aequus; acquiescens; tlerans; pacatus; quietus; sorte
sua contentus.
resolver: (desatar una dificultad o dar resolucin a una duda) reslvere. Sin: slvere,
exslvere. Uso: - un problema, un enigma,
quaestionem, aenigma slvere; quaestionis,
aengmatis nodum expedire vel exslvere.
resonador: resonatrium, ii n. Sin: vocis
propagatrium.
938
responsabilidad
resonancia: (prolongacin del sonido) resonntia, ae f. Sin: resontio, repercssio, onis
f // (sonido producido por repercusin de
otro) repercussus, us m. Sin: sonus percussus
// (fama) nomen, mnis n.
resonar: (repercutir el sonido) resonare. Sin:
sonum vel snitum rddere.
respaldo: dorsuale, is n. Sin: dorsum; reclinatrium; fulcrum dorsi. Uso: - de silla, reclinatrium sellae; arcus vel dorsum sellae.
respiracin: respirtio, onis f. Sin: respiratus, spritus, us m; nima; efflatus, us m; exhaltio. Uso: - afanosa, spiritus angustior;
angstiae (-arum fpl) sprits; - animal, cutnea, vegetal, respirtio animalis, cutnea, vegetalis; - artificial, respirtio artificiosa,
artificialis; curtio oxygnia; - boca a boca,
sculum salutare; - dbil, spritus rarus,
nima tnuis (especialmente de un moribundo); dificultad de -, spirandi difficultas;
anheltio; spritus gravis; rganos de la -, rgana respirationis.
respiradero: spirculum, i n. Sin: spiramentum; fstula; pteus; os exhalationis.
respiratrium automatrium.
939
responsabilizacin
sobre alguien, eventus in caput alicius rcidit // achacar a uno la - de algo, ab liquo rationem ptere; culpam (alicius rei) in
liquem derivare vel concere; asumir la - de
algo, liquid in se recpere; alicius rei rationem in se recpere; causam in se transferre;
cargar con la - (culpa) de algo, alicius rei
culpam suscpere; ejercer la propia -, offcia
sua xsequi; estar exento de -, culp vacare;
extra culpam esse; sentir su -, suam sentire
responsabilitatem; tener la grave - de educar
rectamente a sus hijos, gravi offcio teneri
recte educandi prolem; tomo sobre m la -,
perculum (el riesgo) vel culpam (la culpa)
in me recpio; praesto perculum vel culpam
// bajo mi -, me auctore (a instigacin ma);
meo perculo (por mi cuenta y riesgo); sin -,
nullo rationis reddendae offcio.
responsabilizacin: responsalitatis vel responsabilitatis ininctio.
940
retculo
restorn, v. restaurante.
resucitar: (volver a la vida a un muerto) resuscitare. Sin: ad vitam revocare; vitam rddere // (volver a la vida) resuscitari. Sin:
resrgere; revivscere; ab nferis excitari.
anstasis, is f;: rditus ad (vel in) vitam; reviviscntia, resuscittio (a mortuis); ad vitam
restittio; - de los muertos, mortuorum ad
vitam revoctio; Pascua de -, sollmnia (vel
sacrum sollemne) ob memriam anstasis
Domini Nostri Iesu Christi.
retablo: sacra tbula torumatis decorata.
resultado: xitus, us m. Sin: eventus; effectus; (favorable) successus // (situacin) status, us m. Uso: - final, status finalis // sin -,
sine effectu, vel sine ullo effectu.
retama: genista, ae f.
resurgimiento: resurrctio, onis f. Sin: renovtio. Uso: - italiano, renata Italorum ntio;
libertas talae genti restituta vel redintegrata;
aetas a resurgente Italia nuncupata; aetas,
quae a resurgente Italia nuncupatur; escritores (poetas, pintores, escultores) del - italiano, aetatis scriptores (potae, pictores,
sculptores vel staturii) e resurgente Italia
nuncupatae; guerra del - italiano, bellum Itliae in libertatem vindicandae; bellum pro
restituenda Itliae libertate et unitate; Italorum bellum ad libertatem repetendam; historia del - italiano, redintegratae Italae gentis
histria.
resurreccin: resurrctio, onis f. Sin:
941
retina
retolum.
missionem accepisse vel habere; pedir -, missionem ptere // (sueldo, haber o pensin que
perciben los retirados) stipndium, ii n. Sin:
benefcium.
retocar: (revisar) retractare // (corregir)
corrgere. Sin: emendare // (perfeccionar) expolire.
retoque: (de obra literaria, de arte, etc.) expoltio, onis f. Sin: recogntio; corrctio;
emendtio.
942
reumtico
mulacrum. Uso: - fotogrfico, effgies luce
expressa; - al natural, effgies icnica; simulacrum icnicum; - en colores, effgies colribus expressa; - en lpiz o pluma, imago
lneis adumbrata; - en madera, metal, piedra,
etc., sttua; simulacrum; signum; hacer el de uno, alicius spciem exprmere; alicius
imginem fngere vel effngere; hacer el - de
uno en pintura, en escultura, en cincel, en
lpiz, alicius imginem (vel simulacrum)
penicillo, scalpro, caelo, grphide rddere.
retreta: (toque militar que se usa por la
noche para avisar a los soldados que se recojan al cuartel) recptui signum. Sin: militaris
sonus recptui canens.
retrete, v. excusado.
retribucin: retribtio, onis f. Sin: remuneratio; compenstio; merces, edis f. Uso: - honesta, iusta merces.
retroceder: retrocdere; retro cdere Sin: recdere; retrgradi; retro gradi; movere;
pedem (vel gradum, vel gressum) referre, retrhere, vrtere // fig deteriorem feri. Sin:
peiorem feri. Uso: hacer - (por ej., una cinta
retrospectivo: retrospciens vel retro aspciens, entis. Sin: retro respciens; ad praetritum respciens.
943
reumatismo
dolores articulares; sufrir fuertes dolores -,
magnos articulorum dolores habere.
revacunar: revaccinare. Sin: dnuo (vel terum, vel rursus) vaccinare; dnuo vaccnum
pus (puris n) insrere.
revaluacin: (nueva evaluacin) iterata existimtio // (incremento del valor de una moneda o de otra cosa) valoris auctus (-us m).
revelado: adj revelatus, a, um. Sin: manifestatus; patefactus; reseratus. Uso: verdades reveladas por Dios, veritates Deo revelante (vel
aperiente) acceptae // (Fotogr, operacin de
revelar) lamellae photogrphicae detctio o
bien brcteae photogrphicae detctio (segn
se trate de plancha o de pelcula fotogrfica).
944
revisionista
revendedor: propla, ae m. Sin: nstitor.
Uso: tienda de -, propola, ae f.; - de localidades, tesserarum vnditor iniquus.
reverdecer: (cobrar nuevo verdor) viriditatem resmere. Sin: vridem colorem recuperare // (renovarse o tomar nuevo vigor)
revivscere. Sin: revvere.
reverendo: (digno de reverencia) venerbilis, venerandus; veneratione vel honore dignus; colendus // (ttulo o tratamiento que se
aplica a eclesisticos y religiosos) reverendus, a, um. Uso: el - padre Gregorio, reverendus pater Gregrius; el muy - padre
Miguel, dmodum (vel perquam) reverendus
pater Michael // sust reverendus, i m.
revisionismo: revisionismus, i m. Sin: recogntio et emendtio; rerum anteriorum (vel superiorum) recogntio. Uso: - poltico,
condicionis polticae recogntio.
revisionista: (perteneciente o relativo al revisionismo) ad rerum anteriorum recognitionem ttinens; (perteneciente o relativo al
revisionismo poltico) ad condicionis polticae recognitionem spectans // (partidario o
seguidor del revisionismo) revisionista, ae m.
945
revisor
Sin: rerum anteriorum (vel superiorum) recognitionis fautor; (en lo poltico) rerum politicarum recognitionis fautor.
revisor: revisor, oris m. Sin: recgnitor; examinator; inspector. Uso: - de boletos, inspector; perforator; - de cuentas, dispunctor;
rationum cgnitor; inspector rei nummriae,
sive rerum nummariarum; - de tareas, de
pruebas de imprenta, corrector vel emendator.
revista: (inspeccin exacta, examen detallado) recogntio, onis f. Sin: inquistio. Uso:
pasar - a algo, liquid recognscere vel inqurere // (inspeccin de la tropa, de los caballos, etc.) recnsio, onis f. Sin: recessus, us
m; lustrtio. Uso: - naval, nvium recogntio
vel recnsio; navalis decrsio; pasar - al ejrcito, exrcitum recensere, lustrare, recognscere; exrcits recensionem gere //
(publicacin peridica) commentrius, ii m;
commentrium, ii n. Sin: commentrius peridicus; commentrii peridici; acta peridica; recnsio; peridicum; recogntio;
chronogrphicon, i n. Uso: - semanal, quincenal, mensual, bimestral, trimestral, cuatrimestral, commentrii peridici singulis
hebdomdibus, bis in mense (vel sexto dcimo quoque die), sngulis mnsibus, alternis
mnsibus, quater in anno (vel quarto quoque
mense), ter in anno (vel quinto quoque
mense) diti; commentrii hebdomadrii, bis
mnstrui, mnstrui, bimestres, trimestres,
quatrimestres vel quadrimestres; recnsio
hebdomadria, bis mnstrua, mnstrua, bimestris, trimestris, quatrimestris vel quadrimestris; - bibliogrfica, librorum recnsio; cientfica, scientiarum recnsio; (commentrium) peridicum scientficum; acta (-orum
npl) peridica scientfica; - deportiva, ephmeris lusria; recnsio rei athlticae; - ilustrada, ephmeris imagnibus ornata;
commentrius peridicus picturatus; - lingsticas mensuales, mnstrui linguarum
revocar: (anular una concesin, un mandato, una norma legal o una resolucin) revocare. Sin: rescndere; irritare; abrogare //
(enlucir o pintar de nuevo una pared) trullizare. Sin: calce oblnere, illnere, perpolire;
trullizationem vel tectrium indcere. Uso: una pared, paretem trullizare; paretem tectrio polire vel expolire; pareti tectrium indcere vel obdcere; - con yeso, gypsare; -
946
rezo
con una mano de blanco, dealbare; albo polire vel expolire.
revocatorio: revocatrius, a, um.
revolcarse: volutari. Sin: se volutare; provolvi. Uso: - en el suelo, humi volvi vel volutari.
revlver: manuballstula, ae f. Sin: pyroballstula; ignvoma manuballstula vel manuballista; manualis pyrbolus; manuballstula
vel pyroballstula verstilis; pistlium vel
pistrium rotbile; scloptulum. Uso: - del
microscopio, vertculum; tiro de -, ictus (-us
m) manuballstulae; disparar tiros de -, ignitos glbulos e manuballstula (vel e pyroballstula) decere.
revoque: tectrium, ii n. Sin: trulliztio; tectrium vel albrium opus.
revuelta: sedtio, onis f. Sin: rebllio. Uso: popular, sedtio popularis; incitar a una -, ad
seditionem liquem incitare, excitare, concitare, impllere, stimulare, instimulare; suscitar una -, seditionem concitare, movere,
conflare.
947
Rhodesia
gtio; deprectio; recittio // (oficio eclesistico) sacrae vel horriae preces. Sin: horriae
precationes; divinum offcium.
Rhodesia: Rhodsia, ae f.
riel: rbita, ae f. Sin: ductria rbita. Uso: ferroviario, rbita vel rgula ferriviria; rieles, gmini axes; gmini ferratae viae axes
(-ium mpl); binae lminae viae ferratae; rieles de acero, ferriviriae rgulae chalybiae;
el tren corre sobre los -, tramen gminos axes
terit; prohibido atravesar los -, nequaquam
licet rbitas transversare.
rifa: (juego) sorttio, onis f; v. lotera // (contienda, pendencia) rixa, ae f. Sin: irgium;
convcium.
rifle, v. fusil.
(moral) sevritas, atis f. Uso: - cientfico, subtilis rei (vel doctrinae) investigtio; - lgico,
disserendi subtlitas.
948
risada
(hacer versos rimados) versus simliter desinentes (vel cadentes) fcere; versus extremis
sllabis consonantes fcere.
rimero, v. montn.
rinoplastia: rhinoplstice, es f.
949
risotada
risotada: cachinnus, i m; cachinntio, onis f.
ritornelo: (estribillo) v. esta voz // (trozo instrumental que precede y a veces sigue un
trozo de canto) proemium, ii n (obertura);
postcnium, ii n. Sin: repetitum cnticum
(canto que se repite), repetendum cnticum
(que ha de repetirse) // (verso intercalar;
grupo de versos intercalares) versus (-us m)
intercalaris; versus intercalares // repetir el
acostumbrado -, eandem cantilenam cnere.
Sin: adem semper decantare.
950
rodar
callens; rtuum observantssimus; scinti
rtuum eruditus.
roast-beef, v. rosbif.
robot: robotum, i n. Sin: autmatum, i n; mchina automatria; homo machinalis, mechnicus, automatrius, artificialis; homo se
ipsum movens; autmaton (-i n) robot.
Uso: moverse como robots, robotorum in
modum se movere; portarse como un -, in roboti modum se grere.
robtica: robtica, ae f. Sin: ars robtica.
rock and roll o rocknroll: nuta et vlvere. Sin: salttio nuta et vlvere; msica
gneris, quod Rocknroll dcitur; modi
msici nutntium seque torquntium.
rococ: adj trgidus, a, um. Sin: tmidus; inflatus; rcocus. Uso: estilo -, trgidum vel inflatum dicendi genus // sust rococo indecl.
Sin: barcus; ars baroca; trgida artis rtio;
nimis exquisitum vriumque genus.
rodaballo: rhombus, i m.
rodeo
rodeo: rodeo: (accion de rodear) circitus,
us m. Sin: circumdtio, onis f // (camino ms
largo o desvo del camino derecho) flexus, us
m. Sin: circitus, us m; a recta via deflctio //
(deporte que consiste en montar a pelo potros salvajes o reses vacunas bravas y hacer
otros ejercicios) spectculum equestre // (reunin del ganado mayor para reconocerlo o
para contar las cabezas o para cualquier
otro fin) circitus quitum // (modo ambiguo
de decir una cosa por medio de indirectas)
anfractus, us m. Sin: ambages, is f; verborum
vel orationis anfractus. Uso: con rodeos, perplexe vel oblique; sin rodeos, simplciter, sincere, aperte; missis ambagibus; andar con
rodeos, ambgibus uti; circumlocutinibus
uti; per circumlocutiones verba fcere; con
rodeos, perplexe; oblique; sin rodeos, simplciter; sincere; aperte; missis ambagibus //
buscar rodeos, moras nctere. Sin: rem
cllide differre.
Rodesia, v. Rhodesia.
rodillera: (cosa que se pone para comodidad, defensa o adorno de la rodilla) genuale,
is n.
rodillo: (cilindro que se hace rodar para
allanar y apretar la tierra) cylindrus, i m.
rojete, v. colorete.
rol: (rollo) v. esta voz // (papel, funcin) partes, ium fpl. Sin: munus, nris n // (lista o
enumeracin) index, dcis mf.
952
romntico
scapus, i m. Uso: - de papel, chartae (vel
chartarum) rtulus vel volumen; plagularum
scapus; chartarum glomus (glmeris n) // fotogrfico, pellcula photogrphica // (carrete cinematogrfico) volbilis discus cinematogrphicus.
romanista: romanista, ae m. Sin: rerum romanarum studiosus (estudioso de la romanidad); iuris romani peritus (que profesa el
derecho romano o tiene en l especiales conocimientos); linguarum romanicarum studiosus; romannsium litterarum studiosus
(versado en las lenguas romances y en sus
correspondientes literaturas).
romance: adj romnicus, a, um. Sin: romaniensis vel romanensis, e // (lengua romance)
lingua romnica vel romaniensis. Sin: sermo
romnicus vel romaniensis; neolatina lingua;
sermo a latino deductus; lingua vulgaris, a romano sermone derivata // (idioma espaol)
hispana lingua. Sin: hispanus sermo. Uso: escribir en -, hispane vel verncule scrbere.
romancero: (persona que canta romances)
romanticorum vel fleblium crminum cantor
// (coleccin de romances) romntica vel fleblia crmina. Sin: romntica (vel fleblia)
crmina collecta vel collectnea.
romanidad: romnitas, atis f. Sin: res romanae; mores et instituta Romanorum; spritus
romanus; ndoles romana; qulitas antiqui
cultus romani; Romanorum instituta legesque; Romanorum cogitandi agendique rtio
// (en sentido catlico) cathlicae romanitatis
instituta ac mores. Sin: romana et cathlica
romntico: (concerniente o relativo al romanticismo o que participa de sus cualidades) romnticus, a, um. Sin: ad
romanticismum prtinens // (partidario del
romanticismo) romanticismi (vel scholae romnticae) ssecla vel fautor. Uso: los -, romntici, orum mpl // (novelesco, romanesco)
commentcius, a, um. Sin: fictus // (sentimental) mollis, e. Sin: mollculus; suavis; tener;
tener atque mollis. Uso: espritu -, molle pec-
953
romanza
tus; seorita -, mollis puella; - como soy, qu
mollti sum nimi; hay en su nimo algo -,
tnerum quiddam atque molle inest in eius
nimo // (dicho de lugar: ameno, delicioso)
amoenus. Sin: blandus. Uso: localidad -,
locus amoenus; playas y costas -, amoenitates ltorum et orarum.
rompecabezas: (problema o acertijo de difcil solucin) aenigma, tis n. Sin: res vel
questio abstrusa, obscura, inexplicbilis; intricata (vel perplexa, vel perdiffcilis) questio; inceptum abstrusum; opus rduum //
(juego que consiste en reconstituir un dibujo
recortado caprichosamente) subvertculum,
i n. Sin: devertculum; coagmentationis
ludus.
ronda: (accin de rondar) circutio sive circumtio, onis f. Sin: nocturna lustrtio, circutio, circumtio; nocturnus circitus vel
circmitus, us m // (grupo de personas que
andan rondando) circitores, um mpl. Sin: circuitores; vgiles; excubitores; exploratores;
vgiles nocturni . Uso: hacer una -, circuitionem fcere, gere, obire; circure sive circumire; lustrare; vsere; ir de - por la ciudad,
urbem circure, circumire, lustrare, vsere;
pasa la -, vgiles circumeunt // (reunin nocturna de mozos para tocar y cantar por las
calles) ivenum turma (vel globus, vel
manus) noctu festive ppidum lustrntium.
954
rosmarino
lantean) puellarum (vel dominularum) vias,
domos vel fores perlustrare, circuire, circumire.
rosa: rosa, ae f. Uso: - silvestre, rosa silvestris; - de oro, urea rosa; agua de rosas (esencia de rosas), rosceum, i n; rseum leum;
leum rosceum vel rosatum; rosae sucus;
sucus rosrius; vino de rosas, rosatum, i n //
fig, - de los vientos, orbis ventorum. Sin:
ventorum diagramma (-tis n), descrptio,
digraphe (-es f).
ropa: - blanca, lntea, orum npl. Sin: lintemina, um npl. Uso: - de cama, strgulum, i
n; - de marca, ptimae notae vestimentum; para lavar, lavanda, orum npl; lavandria,
orum npl; lavar la -, lntea lavare; ablere
vstium sordes; planchar la -, rugata lntea
rdere; lntea complanare; secar la - al sol,
lntea (in) sole siccare; lntea solis vapore
apricare; tender la - (lavada), mdida lntea
expnere.
roscn: scriblita, ae f.
ropera: (la que cuida de la ropa de una comunidad) vestplica vel vestspica, ae f.
ropavejero: scrutrius, ii m.
rosola: rosola, ae f.
955
rosoli
rosoli o rosol, v. resoli.
rotativa: rotativa, ae f. Sin: rotbile typographum; rotbile prelum vel praelum; mchina
typogrphica rotbilis; machinamentum rotablibus (vel rotntibus) litterarum formis
instructum.
rotativo: rotativus, a, um. Sin: rottilis, verstilis, e; rotatrium habens motum.
roticero: assrius, ii m. Sin: assatrius; tostor; assorum (vel assarum crnium, vel assaturarum) vnditor; qui assa (vel assas carnes,
rotocalcogrfico: rotochalcogrphicus, a,
um.
956
rueda
tel.
rouge, v. colorete.
roulette, v. ruleta.
rozar: (intr, dicho de una cosa: pasar tocando y oprimiendo ligeramente la superficie
de otra) strngere vel perstrngere. Sin: libare;
lviter tngere vel attngere. Uso: - las aguas,
aquas lviter attngere; summas undas strngere; - la piel, summam cutem perstrngere;
- la tierra caminando, terram lviter attngere.
Ruanda o Rwanda: Ruanda, ae f.
rubricar: (poner uno su rbrica en un documento o escrito con o sin la firma) rubricare
// (firmar un despacho o papel y ponerle el
sello o escudo de armas) breviata subscriptione subsignare, obsignare, subnotare.
rubriquista: normarum liturgicarum studiosus.
ruda: ruta, ae f.
rueda: rota, ae f. Uso: - anterior, rota moderatrix vel rectrix; - dentada, rota dentata vel
denticulata; rota dntibus instructa vel armata; - hidrulica, rota hydrulica, aquaria;
aqulega rota; - maciza (sin rayos), tmpanum, i n; - motriz o posterior, rota motrix; -
957
rufin
pequea, rotella; orbculus; - de cohetes, rota
ignvoma; - de la fortuna, rota vel rotella fortunae; - de molino, mola; molare saxum; - de
molino de viento, ventrota; - de Oro de
Pars, rota urea parisiensis; de dos -, brotus,
a, um; de cuatro -, quadrrotus, a, um; - a -,
rot tangente rotam; cambiar la - del coche,
autoraedae rotam immutare // (crculo o
corro formado de personas o cosas) v. crculo, corro.
rufin: (el que hace el trfico de mujeres pblicas) leno, nis m. Sin: lenocinator; meretricum tutor // (hombre vicioso y
despreciable) infamis, prfidus, mprobus
homo.
rufianear: lenocinari. Sin: lenocnium profiteri.
rufianera: lenocnium, ii n.
arum fpl.
run (Inform), ejecutar, realizar las operaciones especificadas por un programa de un ordenador: operari. Uso: the program is
running, programma operatur; run a program, fac ut programma operetur // (sust,
running) opertio, onis f // (cadena, serie de
datos) catena, ae f.
runa: (cada uno de los caracteres que empleaban en la escritura los antiguos escandinavos) runa, ae f.
958
rutina
matrimonio, matrimnium ruptum; - de un
tratado, violtio federis, violatum vel ruptum foedus; - entre amigos, amictiae dirptio.
rutina: assduus usus. Sin: assuetus vel iteratus modus agendi; consueta vitae rtio; sueta
operandi rtio // (Inform, secuencia invariable de instrucciones que forma parte de un
programa y se puede utilizar repetidamente)
v. procedure.
959
sabihondo o sabiondo: adj inanem doctrinam ostentans // sust scolus, i m. Sin: rrogans; doctrinae ostentator, iactator; inanis
(vel vcuae) doctrinae ostentator.
saboteador: interpellator, oris m. Sin: intercessor; morator; impedtor; obstructor; occultus vastator, eversor, direptor; peris
intercessor vel interpellator; qui opus intercedit vel interpellat.
960
saco
saca: pera, ae f. Sin: saccellus m vel saccellum n; scculus.
sacabotas: furca (-ae f) caligaris. Sin: instrumentum clceis detrahendis.
sacarfero: sacchrifer, a, um. Sin: sccharum ferens vel cntinens; ad sccharum spectans.
sacarmetro: saccharmetrum, i n.
sacarosa: saccharosis, is f.
sacatapn, v. sacacorchos.
saco: (costal) saccus, i m // (chaqueta, americana) iacca, ae f. Sin: thorax, cis m; thorcium; thorace, es f; tuncula; thorax
manicatus vel americanus; thorcium manicatum vel americanum; thorace manicata vel
americana; tuncula manicata vel americana;
curta tuncula. Uso: - a propsito para proteger del viento, tuncula vento prohibendo;
mangas del -, iaccae mnicae // (especie de
bolsa abierta por arriba) saccus, i m. Uso: de cuero, odre para lquidos, clleus vel cleus, i m; clleum vel cleum, i n; fabricante
de cueros, culerius vel cullerius // (saqueo)
popultio, onis f. Sin: depopultio; praedtio;
dirptio. Uso: entrar, meter, poner a -, populari, depopulari; praedari; dirpere.
961
sacra
sacra, v. sacro.
sacralizar: sacralizare.
sacrificio: (ofrenda que se hace a la divinidad) sacrifcium, ii n. Sin: sacrum. Uso: eucarstico, domnicum, i n; sacrifcium eucharsticum; - expiatorio, piculum; piamen,
mnis n; piamentum; sacrifcium lustrale; sacrifciuum vel sacrum piaculare; celebrar el
santo - de la misa, Missam celebrare, gere,
fcere; sacrum fcere; sacrifcium divinum
celebrare; eucharsticum sacrifcium offerre;
eucharstic hsti litare // (fatiga, esfuerzo,
perjuicio) con tu -, incmmodo tuo; con - de
tu salud, incmmodo valetdinis tuae; causar
a uno - de tiempo y dinero, nummorum temporisque iacturam licui afferre; soportar un
-, damnum pati // (situacin spera) spera,
orum npl. Sin: dura; grvia, iniucunda. Uso:
- heroicos, incmmoda fortssimis viris
sacrilegio: sacrilgium, ii n. Sin: violata relgio; indigna tracttio rei sacrae. Uso: cometer un -, sacrilgium commttere, fcere,
admttere, patrare, perpetrare.
sacristn: sacrista, ae m. Sin: aedtuus; aedtimus vel aedtumus; templi custos; sacrrii
custos. Uso: ser -, ejercer el oficio de -, aedituare; aeditimari vel aeditumari.
sacrista: sacrista, ae f. Sin: sacrrium; secretrium; templi dytum (vel dyta); templi
penetrlia.
sacro: (cada una de las tres hojas que se solan poner en el altar para que el sacerdote
pudiera leer cmodamente algunas oraciones y otras partes de la misa sin recurrir al
misal) sacrum, i n. Sin: praecatria (altaris)
tabella; charta glriae.
962
salame
sadomasoquismo: sadomasochismus, i m.
asunto jocoso) exdium, ii n. Sin: comoedola; fabella cmica vel festiva; msicus lusus;
iocosa dramtica compostio.
sadomasoquista: sadomasochista, ae m.
saetera: (aspillera para disparar saetas) fenestella in rcubus. Sin: eiaculandis sagittis
apta fenestella // (ventanilla estrecha de las
que se suelen abrir en las escaleras y otras
partes) angstior fenestella.
sagita: sagitta, ae f.
Sahara: Shara vel Sahara, ae f. Uso: - Espaol, Shara Hispnica; del -, saharensis, e.
sal: sal, salis mn. Uso: - marina, sal martimus; - gema, sal fosscium; - de cocina, sal
coquinrium; ntrium chloratum.
963
salamn
mortadela.
salamn: botellus, i m.
salar: salire vel sllere; salsare; sale asprgere, consprgere, condire; salem asprgere
(licui rei).
salario: salrium, ii n. Sin: merces, edis f; stipndium; operariorum merces. Uso: - bajo,
mercdula; - intermedio, salrium intermdium; - mnimo, salrium mnimum; merces
mnima; precios de los -, prtia mercedum.
salicilato: salicylatum, i n.
salchichera: taberna suria, botulria, salria, salsamentria. Sin: salsamentrii vel botulrii taberna.
salesiano: adj salesianus, a, um. Uso: Sociedad -, Salesiana Sodlitas; Pia Socetas Salesiana Sancti Ioannis Bosco; Socetas Sancti
Francisci Salsii // sust salesianus, i m. Sin:
sodalis vel scius salesianus; Societatis
Sancti Francisci Salsii sodalis.
saliclico: saliclicus, a, um. Uso: cido -,
cidum saliclicum.
salicilina: salicylina, ae f.
salinero: (concerniente o relativo a las salinas) salinrius, a, um // (el que trabaja en las
964
salsera
salinas) salinator, oris m.
salitral, v. nitral.
salitre, v. nitro.
salitroso, v. nitroso.
salmonete: mullus, i m.
965
saltadero
rium, ii n. Sin: iuris capdo (-dnis f).
saltador: (persona que tiene oficio o ejercicio en que necesita saltar) saltator, oris m.
Sin: desultor. Uso: - con esques, desultor
nartatrius.
salto: saltus, us m. Uso: - mortal, saltus cpite deorsum psito; - triple, saltus ternus; a pie juntillas, saltus iunctis pdibus; - a piernas abiertas, saltus crribus varicatis; a saltos, a brincos, saltuatim; assultim; subsultim,
exsultim; saliendo; saltitando; - con esques,
desultura nartatria; de un -, saltu; - de altura, saltus in altum vel in altitdinem; - del
caballo, saltus eclei; - de frente, saltus recto
crpore; - de lado, saltus a ltere; - de longitud, saltus in longum vel in longitdinem; de longitud con impulso, saltus in longum
mpetu capto; - de prtiga o con garrocha,
saltus perticrius, perticalis, perticatus; saltus
hastili sustinente; hastae innixum salire; - al
o en el agua, saltus in aquam // gran premio
de - individuales, o por equipos, de obstcu-
los, pro sngulis equis, aut equis per manpulos impedimenta superntibus, magnum
premium delatum, propsitum, datum, tributum // dar un - mortal, cernuare; cpite deorsum psito vel misso saltare; ejercitarse en
el -, saltu se exercere; pegar un -, saltum
dare, dere, fcere; superar de un -, saltu superare // (cascada de agua) aquae deiectus,
lapsus, prolapsus, us m. Sin. aqua cadens.
Uso: - del Nigara, deiectus Nigarae.
966
salvoconducto
tare; persalutare; salutem dcere, dare, ferre,
afferre, portare, mandare. Uso: - afectuosamente, cordialmente, benigne (vel blande, vel
blndius) salutare; - a uno en nombre de
otro, salutem dcere licui nmine alicius;
licui alicius salutem nuntiare; - oficialmente a uno, licui officiliter valedcere; - a
uno por escrito, salutem licui scrbere; - con
la voz, con la mano, con sea, voce, manu,
nutu salutare; - inclinando la cabeza, inclinato cpite salutare; saldalo de mi parte,
illum verbis meis saluta; te saludo, salve; salvus sis; te salvere ibeo; despus de saludarse, salute data acceptaque.
saludo: salus, utis f. Sin: saluttio; persaluttio. Uso: - de bienvenida, saluttio gaudialis; extremo -, supremum vale; - cordiales
(frmula de cortesa al terminar una carta),
multam salutem! // devolver el -, liquem resalutare; enviar un -, salutem mttere, mandare, impertire ; enviar mil -, los ms
cordiales -, multam salutem licui impertire;
licui salutem plrimam impertire; licui salutem plrimam et plenssimam impertire;
hacer el - militar, salutationem more militari
fcere; llevar los -, salutem ferre, afferre,
nuntiare.
salvadora: servatrix, icis f. Sin: salutis auctrix (-cis f); sospitatrix; sspita.
salvavidas: salutis cngulum. Sin: orbis sbreus; gmmeus crculus vel orbis. Uso: inflar el -, gmmeum orbem re inflare vel
tumefcere.
967
samaritano
data; scriptum fidem pblicam dans. Uso:
gracias al -, fide pblica interpsita; conceder un - a alguien, fidem (pblicam) licui
dare; obtener un -, fidem (pblicam) accpere; pedir un -, fidem (pblicam) postulare.
samaritano, na: adj samaritanus, a, um //
sust Samarites, ae m; Samartida, ae vel Samaritis, tdis f // (dicho de persona que ayuda
a otra desinteresadamente) vir liberalis et benficus; mulier liberalis et benfica.
Samoa: Insulae Samoanae.
sancionar: (dar fuerza de ley a una disposicin) sancire. Sin: statere; decrnere // (autorizar o aprobar) probare vel approbare.
Sin: admttere; confirmare // (aplicar una
sancin o castigo) punire. Sin: multare;
poen liquem multare vel affcere.
de mujer, soccus mulebris; en, con sandalias, crepidatus, soleatus; el que hace o vende
sandalias, solerius, ii m; sandalirius; ponerse las -, sandlia (vel crpidas, vel sleas,
vel soccos) sibi indere; quitarse las -, sandlia dmere vel depnere.
sanda: (planta) ccumis, mris m. Sin: angria; citrullus; cucrbita angria; ccumer
citrullus // (fruto) angrium, ii n; melo (-nis
m) ndicus; cucmeris citrulli fructus.
sangrar: (tr, abrir o punzar una vena y extraer sangre con fines teraputicos) licui
venam ferire, aperire, incdere; licui snguinem e (vel a, vel de) venis detrhere, dedcere, haurire // (intr, arrojar sangre)
snguinem emttere.
sangre: sanguis, gunis m. Sin: cruor, oris m.
Uso: relativo a la -, haemticus.
968
saque
trctio // (fig, gasto continuo sin compensacin) immdicus sumptus depromptus. Sin:
immoderata pecniae erogtio.
sanidad: snitas, atis f. Sin: valetudo, dnis
f.
snscrito: adj snscritus, a, um. Sin: snschratus; sanscrticus; ndicus; Indorum (gen)
// sust lingua snscrita, snschrata, sanscrtica. Sin: antiquorum Indorum sermo.
santabrbara: receptculum navale armorum.
Santa Klaus: sanctus Nicolaus.
969
saqueador
saqueador: praedator,oris m. Sin: depopulator; direptor; spoliator; vastator; devastator.
sarcolema: sarcolemma, tis n. Sin: musculorum membrana vel tgumen (-mnis n), tegmentum, tegimentum, tegumentum.
sardo: (de Cerdea) sardus, a, um. Sin: sardiniensis, e; sardus // (hab) Sardus, i m //
(lengua -) lingua sarda. Sin: lingua sarda,
sardiniensis, Sardniae.
sardnica o sardnice: sardnicha, ae f; srdonyx, chis f.
sarna, v. acariasis.
970
save
ae f. Sin: sartrix, cis f; sarcinatrix, cis f.
971
saxofn
servare. Sin: (data in disco) repnere.
saya: (falda) gonna vel gunna, ae f; dim gonnella vel gunnella. Sin: lacnia; cstula; subcula; stola; hypoznium; hemitnica
inferior.
sayal, v. sayo.
seccin: (cada una de las partes en que se divide un conjunto de objetos) lculus, i m. Sin:
loculamentum; rgio; provncia. Uso: - de
calzado, calceamentorum lculus vel rgio; de discos, discorum lculus; - de los juguetes,
crepundiorum loculamentum; - de libros de
ciencia ficcin, librorum de scintia fabulari
lculus; - de perfumes, unguentorum lculus;
- de vestidos, vstium lculus // (parte de un
escrito) pars, partis f. Sin: sctio, onis f;
caput, ptis n (captulo); artculus (subdivisin). Uso: en la primera - de este libro, in
sectione prima huius libri // (en los medios de
comunicacin, espacio que se reserva para
un tema determinado) sctio, onis f. Uso: la
- de propaganda, sctio rebus propagandis
vel evulgandis; sctio nntiis monitisque propagandis // (cada una de las partes en que se
divide una empresa, organizacin, etc.) pars,
partis f. Sin: sctio; administrtio. Uso: jefe
de -, caput partis; la - del puerto, administrtio ports.
secrecin: secrtio, onis f. Sin: excrtio; excreta, orum npl; crporis eiectamentum vel
972
sector
effsio.
secta: secta, ae f. Uso: - filosfica, philosophorum secta; - satnica, secta satnica vel
satanstica; adherir a - satnicas, sectis satnicis adhaerscere vel adhaerre; adepto de
una -, sectae assectator.
sectario: adj sectrius, a, um. Sin: factiosus
// sust sectrius, ii m. Sin: consectator; homo
factiosus.
973
sectorial
sectorial: partis prprius.
secuencia: sequntia, ae f.
secuestro: (accin y efecto de secuestrar) sequestrum, i n vel sequestrtio, onis f. Sin: obdctio. Uso: - de avin u otro vehculo,
abdctio; - de bienes, occuptio; - de personas, sequestrtio; plgium; obdctio hminum.
secularizado: (hecho secular lo que era religioso) saecularizatus, a, um // (dicho de sacerdote catlico) ad saecularem statum
redactus, vel ad seculum remissus (reducido
al estado laical); ad seculum regressus; sacerdtio abdicatus (vuelto al estado laical) //
(dicho de religioso: autorizado para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) indulto saecularizationis donatus.
secularizar: (hacer secular lo que era eclesistico) saecularizare // (dar a una cosa carcter secular) profano sui addcere vel
destinare // (introducir costumbres seculares)
saeculares mores indcere // (reducir a un sacerdote catlico al estado laical) ad saecularem statum redgere. Sin: ad seculum
remttere // (autorizar a un religioso para que
pueda vivir fuera de la casa religiosa) licui
indultum saecularizationis concdere; liquem indulto saecularizationis donare // secularizarse, ad seculum redire vel rgredi.
secundario: secundrius, a, um. Sin: secundanus; secundus; secundi rdinis. Uso: partes
-, secundae partes.
secuoya, v. secoya.
974
segn
officina; mercader de -, sericrius; sericrius
negotiator vel negtians; vestido de -, vestis
srica vel bombcina.
sedativo: adj sedativus, a, um. Sin: mitigatrius // sust medicamen (-mnis n) sedativum. Sin: medicamentum mitigatrium;
medicamen dolribus sedandis.
sede: sedes, is f. Uso: - Apostlica, Santa -,
Apostlica Sedes (-is f); Sancta Sedes; - central, sedes princeps vel caput; - filial, sedes
filialis vel additcia.
sedentario: sedentrius, a, um. Sin: sellulrius. Uso: vida -, vita sedentria vel sellulria;
sedentrium vivendi genus.
segregacin: segregtio, onis f. Sin: separtio; seinctio; remtio. Uso: - celular, in cella
segregtio; custdia in segregata cella; ab
mnibus in segregata cella separtio; - racial,
segregtio phyltica.
segregacionismo: segregationismus, i m.
Sin: phyltica separtio.
segregacionista: (partidario de la segregacin racial) segregationista, ae m. Sin: segregationismi fautor // (perteneciente o relativo
a esta segregacin) phylticae separationis
prprius; ad phylticam segregationem prtinens.
seguidero, v. falsilla.
975
segundero
segundero: secundrium, ii n.
seguridad: secritas, atis f. Sin: frmitas; fidntia; certa fides vel spes. Uso: - jurdica,
iuridicialis secritas; - nacional, secritas nationalis; - social, secritas socialis; cutio socialis; cerradura de -, claustra munitssima
npl; falta de - en el trabajo, defectus securitatis in labore perpetrando; instalacin de -,
apparatus munitus; apparatus perculi expers;
llave de -, clavis securitatis; margen de -, tuti
fines mpl; intra tutos fines; medida de -, praecutio iudiciria vel iudicialis; por -, securitatis caus; salida de -, xitus saluti
prospiciendae; vlvula de -, vlvula tutelaris;
oprculum tutelare; garantizar la - de los
participantes, securitatem participntium
praestare.
seguro: (contrato en que se asegura una
cosa que corre peligro) cutio, onis f. Sin: as-
securtio. Uso: - mdico, assecurtio aegrotorum; - personal, providntia ad sibi cavendum in psterum; - social, assecurtio
socialis; - contra el granizo, cutio contra
grndinis damna; - contra los infortunios,
cutio contra infortnia; cutio contra res adversas; - contra los rayos, cutio de perculo
flminis; cutio contra flmina; - contra el
robo, cutio contra furtum; cutio de periculo
furti; - de accidentes, cutio pro casu infortnii; cutio contra luctficos casus; cutio pro
casu laesionis corporalis; - del coche, cutio
de (prpria) autoraeda tutanda; cutio (prpriae) autoraedae tutandae; - de desempleo,
cutio pro casu defects laboris; - de enfermedad, assecurtio valetudinria; assecurtio
aegrotorum; cutio de valetdine tutanda;
cutio pro casu aegritdinis; - de incendios,
cutio contra incndia; cutio contra incndii
percula; cutio de perculo incndii; cutio
contra incensionum damna; cutio perculi
quod est a vi ignis; cutio periculorum quae
ab incndiis sunt; - de invalidez, cutio pro
casu invaliditatis; - de mercancas, cutio sarcinarum; assecurtio sarcinarum; - de vejez,
cutio pro casu senectutis; - de vida, cutio
pro vita; assecurtio vitae; vitae cutio; para el resarcimiento de un dao, cutio indemnitatis (ex incndiis, ex infortniis, ex
furtis) // contrato de - del propio coche, pctio prpriae autoraedae tutandae; pliza de -,
sngrapha vel schdula cautionis; cutio securitatis; prima de -, securitatis premium;
premium ex cautione (facta); sociedad de
seguros, socetas securitatum vel cautionum
// - de arma de fuego, retinculum, i n. Sin:
sufflamen, mnis n.
seleccin: selctio, onis f. Sin: delctio; delectus, us m. Uso: - natural, artificial, radiofnica, selctio naturalis, artificialis,
radiophnica // (Dep, seleccionado) delecta
manus. Sin: lusores delecti vel dilecti. Uso: finlandesa femenina, fnnica delecta manus
puellarum.
976
semforo
seleccionar: selgere. Sin: delgere; elgere.
signata.
selectas, v. analectas.
self-service, v. autoservicio.
sellar: (imprimir el sello) signare. Sin: obsignare; signo munire; (gmmeo) sigillo notare. Uso: papel sellado, scdula pblice
semforo: (aparato) semphorum, i n; semphorus, i m. Sin: smapher, ri m; semiphorum; sematphorum; semiphorum virium;
viae vel itneris index. Uso: el - indica va
libre, itneris index apertum ditum signficat
// (seal luminosa) lychnus, i m. Sin: signum,
i n; lychnus trnsits index; lychnus itneris
index. Uso: seal amarilla, roja, verde,
lychnus flavus, ruber, vridis; signum flavum,
rubrum, vride; lychnus flavam, rubram, vridem lucem effundens.
977
semana
semana: hbdomas, dis f; hebdmada, ae f.
Sin: septimana. Uso: - latina, septimana latina; hebdmada latinitatis; - social, commentationes de re sociali (vel de causa
sociali) per hebdmadam hbitae (si ya se realiz) vel habendae (si va a realizarse); coetus de re sociali tractanda per hebdmadam
actus vel agendus; - de estudio, studiosae
commentationes per hebdmadam hbitae
vel habendae; coetus stdiis provehendis per
hebdmadam actus vel agendus; - de estudios
literarios, coetus litterarum stdiis promovendis per hebdmadam celebratus vel celebrandus // entre -, in hebdmade; inter
hebdmadem vel hebdmadam; in septem
diebus; fin de -, septimana vergens; xiens
hebdmada; hebdmadae xitus; extrema
hebdmada feriata; cada -, per sngulas hebdmadas; omni hebdmada; sngulis hebdmadis vel hebdomdibus, septimanis; octavo
quoque die; por -, septimanatim, tres veces
por -, ter in hebdmade.
978
senado
semicupio: (bao de la mitad del cuerpo)
encathisma, tis n. Sin: dimdia lavtio; lavtio in semicpa // (baera para tomar baos
de asiento) semicpa, ae f. Sin: encathsmatis
labrum.
semidesnudo: seminudus, a, um. Uso: mujeres -, fminae seminudae.
semipupilaje, v. seminternado.
semipupilo: diurnus convictor.
semirrima, v. asonancia.
semisuma: semisumma, ae f.
smola: (flor de harina) smila, ae f. Sin: similago, gnis f; silgo, gnis f; flos (floris m)
farinae.
senado: (edificio o lugar donde los senadores celebran sus sesiones) cria, ae f. Sin: senatus, us m // (los senadores) senatus, us m.
Sin: patres, um mpl; senatores, um mpl; senatorum collgium. Uso: sesin del -, senatus;
979
send
convocar el -, senatum vocare, convocare, indcere, cgere; despedir el -, senatum mttere
vel dimttere; echar del -, (de) senatu movere;
e senatu ecere // - acadmico, senatus acadmicus.
send (Inform), enviar: mttere.
sensacional: nimum (vel nimos) cmmovens vel obstupefciens. Sin: nimum (vel
nimos) vehementer cmmovens, prmovens, xcitans, percellens. Uso: un acontecimiento -, eventus vel eventum mnium
nimos vehementer cmmovens; una cosa -,
res mnium mentes animosque percellens;
una noticia -, nntius vel nntium omnes percellens.
980
sentado
del sentimiento) lenis, e. Sin: mollis; tener;
delicatus. Uso: ser de nimo -, molli nimo
esse; ser demasiado -, molliore (vel teneriore) nimo esse; ser muy -, mollssimo
nimo esse // (fcil de conmover) qui (vel
quae) fcile commovetur. Uso: ser muy - a
algo, fcile liqua re commoveri; ser - a las
alabanzas, ludibus moveri; laudis stdio
trahi // (que impacta) magnus, a, um. Sin:
gravis; haud medocris. Uso: una prdida -,
haud medocris iactura; una mejora muy -,
magna in mlius muttio // (que causa o
mueve sentimientos de pena o de dolor) acerbus, a, um. Sin: durus; gravis; dolorem fferens.
sensiblemente: (de forma que se percibe por
los sentidos) sensu vel snsibus. Sin: ita ut
sensu prcipi possit // (notablemente) magnpere. Sin: valde; multum; dmodum; haud
medicriter.
sensismo: sensismus, i m. Sin: doctrina prfitens deas snsibus contineri; doctrina, quae
ex snsibus mnia oriri (vel mnia pendre)
docet; eorum rtio (vel doctrina) qui in snsibus mnia reponunt.
sensista: sensista, ae m. Sin: sensismi sectator vel ssecla; qui (quae) profitetur mnia ex
snsibus oriri, proficisci, nasci.
sensual: (sensitivo) sensus (del sentido); snsuum (de los sentidos) // (relativo a los deleites de los sentidos) ad corpus spectans.
Sin: ad luxriam prtinens. Uso: los placeres
-, crporis voluptates; una satisfaccin puramente -, voluptas, quae crpore tantum percpitur // (lujurioso) volupturius, a, um. Sin:
sensualis; libidinosus; lascivus; venrius vel
venreus; dissolutus. Uso: amor -, libidinosus vel venrius amor; besos -, lasciva scula;
hombre -, homo volupturius, libidinosus,
cupiditatum studiosus, (crporis) volupttibus dditus, ad crporis oblectamenta proclivis; tiene un temperamento muy -,
volupttibus plrimum tribuit.
sensualidad: sensulitas, atis f. Sin: voluptas; voluptates; crporis voluptates vel oblectamenta; libido, dnis f; libdines, um;
lascvia; dissoltio; voluptatum stdium.
981
sentarse
sentarse: sedere. Sin: consdere. Uso: sintense!, consdite!; considatis!; - a la mesa,
ad mensam sedere.
982
septentrin
seales de los tiempos, tmporum indcia; de detenerse, signum subsistendi; en - de
duelo, ad signum lucts; estudiar las - de los
tiempos, ad nostrorum tmporum indcia nimum advrtere; hacer la - de la cruz, v. signarse; poner las - de puntuacin, v. puntuar;
hay que prestar atencin a las -, signa sunt
attendenda // (tratndose de - expuestas) - de
precedencia, primria adest via; da locum cteris; - de stop, o parada, ad cmpitum consiste // (en competencias) - de iniciacin,
inendi ludi sbilus; inendi certminis signum; - de finalizacin, intercipiendi certminis signum. Uso: dar la - de la partida,
proficiscendi signum dare.
separatista: sust separatista, ae m. Sin: secessionis vel secedendi fautor // adj separatsticus; secessionis vel secedendi studiosus;
(perteneciente o relativo al separatismo) ad
separatismum prtinens; parandae secessionis prprius.
sepsis: sepsis, is f. Uso: - inflamatoria, sepsis
inflammatria.
983
septentrional
m. Sin: septemtriones, um mpl.
septentrional: septemtrionalis vel septentrionalis, e. Sin: septemtrionrius; ad septemtrionem vergens; ad septemtrionem ttinens.
ser: res, rei f. Sin: (id) quod est. Uso: - viviente, vivum, i n; nimans, antis mf ( en pl
tambin n: animntia, ium) ; en el plano del
-, in lnea essendi.
Serbia: Srbia vel Srvia, ae f. Uso: la Gran -,
Srbia Magna.
pertina cantilena; cantilena nocturna; nocturnus concentus; concentus nocturnus ad alicius stium vel inuam. Uso: cantar una -,
occentare alicius stium; ad alicius fores
noctu concnere.
serial (Inform), serial: serialis, e.
serie: sries, i f. Sin: ordo; catena; concatentio. Uso: - televisiva, sries televisfica; en
-, seriatim; secundum sriem; fabricar, producir en -, ad unum idemque exemplar formare.
sermn: (discurso cristiano u oracin evanglica) sacra ortio vel cntio. Sin: ortio de
rebus divinis (hbita vel habenda, segn los
casos). Uso: - de la Montaa, sermo montanus // (amonestacin o reprensin insistente
y larga) reprehnsio. Sin: obiurgtio; animadvrsio.
serologa: serolgia sive -loga, ae f.
seroterapia: serotherapa, ae f. Sin: seri curtio; curtio per serum acta; curtio ope seri
peracta.
984
sesgo
serraduras, v. aserrn.
985
sesin
per (vel in) transversum.
sha, v. cha.
shampoo, v. champ.
986
siderurgia
shift bits) relocare. Uso: to - left, relocare sinistrorsus.
shi: adj siticus, a, um // sust Sita, ae m.
show: vrium spectculum (theatrale vel televisficum). Sin: exhibtio. Uso: air show, exhibtio artis aronuticae.
sicolgico, v. psicolgico.
siclogo, v. psiclogo.
sicpata, v. psicpata.
sicopata, v. psicopata.
shiita, v. shi.
sicofsica, v. psicofsica.
sicoterapia, v. psicoterapia.
sicrmetro, v. psicrmetro.
sideroscopio: sideroscpium, ii n.
siderosis: siderosis, is f.
siderotecnia, v. siderurgia.
siderrgico
ferri (vel aeris et ferri) fbricam habere.
sierra: (herramienta) serra, ae f. Uso: - circular, machinria serra orbiculata vel circularis;
- elctrica, serra automatria; - mecnica,
mchina serratria; - pequea, srrula; - de
cinta, - sin fin o continua, taenola secans;
mchina serrae taeniticae; - de marquetera,
serra tenussima.
siesta: meridtio, onis f. Sin: somnus meridianus. Uso: echar, dormir, hacer, tomar la -,
meridiare vel meridiari; meridiationem habere vel pergere; disfrutar de una -, meridiatione frui.
sfilis: sphilis, dis f. Sin: lues (luis f) venria, venrea, cltica, gllica; morbus gllicus
(clticus, venrius, venreus). Uso: contagio
de la -, syphlidis (luis venriae, morbi gllici) contgio (-onis f) , contgium, ulcertio,
ulcus (-cris n); contagiar la -, syphlide (lue
venria, morbo gllico) infcere vel ulcerare
liquem; contraer la -, syphlidem contrhere; syphlide nfici vel ulcerari.
sifiloma: syphiloma, tis n. Sin: prima syphlidis (luis venriae, morbi gllici) contgio
(-onis f); primignia syphlidis ulcertio;
primum vel primignium syphlidis ulcus
(-cris n).
siglo: seculum, i n. Sin: centum anni; centum annorum sptium. Uso: - atmico, seculum atmicum vel atomophsicum.
sigma: sigma, tis n.
988
silbato
sigmoiditis: sigmoiditis, dis f. Sin: intestini
sigmoidi inflammtio.
signatura: - Apostlica, Signatura Apostlica. Uso: el Tribunal Supremo de la - Apostlica, Supremum Signaturae Apostlicae
Tribunal (-lis n).
significado: significatus, us m. Uso: - principal, significatus principalis, - de una palabra, verbi vel vocbuli significtio; vis verbo
subiecta; cambiar el - de una palabra, prpriam vocbuli significationem inflctere;
sensum vocbuli transferre.
significativo: (que da a entender con propiedad una cosa) signficans, antis. Sin: significativus, significatrius; significatione
declarans; v. expresivo // (importante, notable) gravis, e. Sin: magnus; insignitus. Uso:
es - que ..., magnum est, quod (+ indic); la
palabra ms - de la frase, verbum, quo res
comprehnditur.
sij: sikiensis, e.
silba: (manifestar desagrado y desaprobacin el pblico, con silbidos) sbili, orum mpl
// (con otras demostraciones ruidosas) explsio, onis f. Sin: acclamtio adversa.
silbar: sibilare. Sin: sbilum dere. Uso: - a
alguien, liquem sibilare, exsibilare, expldere.
silbato: (instrumento para silbar) sibilatrium; fstula; tbia; fstula sbilans, sbila, stridens; parvum instrumentum sbilum. Uso:
989
silbido
tocar el -, sibilare.
silbido o silbo: sbilus, i m (en pl tambin sbila, orum n). Sin: sibiltio; sibilatus, us m.
Uso: - inicial, final, sbilus initialis, finalis; del rbitro, rbitri fstulae sbilus; certminis
idicis fstulae sbilus; dar la seal con un -,
sbilo signum dare.
silenciador: silentirium, ii n (instrumentum). Sin: silentiatrium, ii n (instrumentum); llula silentiria; instrumentum
rumribus compescendis.
silenciar: compscere. Sin: cohibere; silntium indcere, imperare, iubere; vocem praecldere; linguam occldere.
silepsis: syllepsis, is f.
silicio: silcium, ii n.
silicua: sliqua, ae f.
silo: (fosa o cavidad subterrnea para guardar grano, forrajes, etc.) sirus, i m. Sin: granrium; spelunca; pteus, i m; crypta //
(depsito cilndrico o prismtico, de altura
considerable, destinado al almacenamiento
de ciertos productos agrcolas) sirus, i m.
Sin: granrium.
silcula: silcula, ae f.
990
simetra
silofn, v. xilfono.
per smbolum repraesentatus; liquid signficans; imginem (vel signum, vel ndicem) alicius rei rferens. Uso: arte -, symblica ars;
libros -, libri symblici; pago -, imaginria
soltio; poesa -, psis symblica; el olivo
- de la paz, oliva pacem signficans; oliva
pacis imginem rferens.
991
simtricamente
simtricamente: symmtrice. Sin: concinne;
cum symmtria; symmtrico modo; symmtrica ratione; aequliter et congruenter; cngrua prtium proportione. Uso: disponer las
cosas -, effcere ut res rebus concinne respndeant; disponer - las palabras, orationem
quadrare; sentntiam in quadrum numerumque redgere.
simtrico: symmtricus, a, um. Sin: smmetros, on; aequbilis vel aequalis, e; concinnus,
a, um; mnibus prtibus convniens.
simona: simnia sive simona, ae f. Sin: simonaca labes; simonacum crimen, scelus,
peccatum; sacrarum rerum (vel sacrorum mnerum) mercatura, merctio, nundintio,
mptio vel vendtio (segn se trate de compra o venta simonaca). Uso: celebrar o recibir un sacramento con -, per simniam
sacramentum celebrare vel recpere; cometer
-, res sacras mercari, nundinari, vndere vel
mere; sacrarum rerum mercaturam (mercationem, nundinationem, emptionem vel venditionem) fcere.
simple: (Med, material de procedencia orgnica o inorgnica que sirve por s solo a la
medicina, o que entra en la composicin de
un medicamento) simplcia, ium npl // (habitacin -) v. habitacin.
simplicista: simplicista, ae m. Sin: nmium
simplex; homo mente (vel ingnio) levi.
simplificacin: simplifictio, onis f. Sin: expedtio.
simplista: (simplicista) v. esta voz // (que escribe o trata de los simples) simplicirius, ii
m. Sin: herbrius; simplcium peritus.
992
sindresis
simulacin: simultio, onis f. Sin: fctio.
Uso: - electrnica, simulamentum electrnicum.
sinartrosis: synarthrosis, is f.
sincondrosis: synchondrosis, is f.
sincopizar: (causar sncope) sncopen ggnere vel afferre // (caer en sncope) syncopizare. Sin: syncopare; syncopari; syncopizare;
vribus defcere.
sincrasis: syncrsis sive sncrasis, is (ac -in)
f. Sin: commxtio; tempertio.
993
sindical
nimi conscintia; recta nimi conscintia.
Uso: perder la -, insanire; frere; a recta
conscintia aberrare, discdere; nimo valde
perturbari.
sindical: (del sndico) sndici // (del sindicato) syndicalis, e. Sin: sodalcii; collgii vel
collegiorum; corporatorum hminum (vel
corporatorum opficum, vel corporatorum
operariorum); ad corporatorum opficum
collgium vel sodalcium ttinens; ad corporatorum operariorum collgia (vel sodalcia)
spectans. Uso: asociaciones -, syndicales
consociationes, consortiones, uniones; congreso -, corporatorum hminum conventus,
congressus, congrssio; congreso - nacional,
corporatorum hminum (...) ex universa natione congressus; congreso - internacional,
corporatorum hminum (...) ex universis natinibus (vel ex mnibus gntibus) congrssio; la cuestin -, questio vel causa
syndicalis; questio vel causa de corporatorum hminum (...) collgiis; opficum (vel
operariorum) collegiorum questio vel causa;
corporatorum opficum (vel operariorum)
questio vel causa; la cuestin de la organizacin -, de operariorum (vel opficum)
collgiis ineundis moderandisque questio;
de operariorum (vel opficum) collgiis instituendis ordinandisque causa; federacin,
unin -, corporatorum hminum (...) foedus
(-dris n), consocitio, socetas; reunin -,
collgii vel sodalcii coetus (-us m), conventus (-us m); corporatorum hminum (...)
coetus; unidad -, corporatorum hminum (...)
nitas vel coninctio.
994
sinovitis
munodeficiencia adquirida (sida), sndrome
immunitatis defects acquisiti.
sincdoque: syncdoche, es f.
sinequia: synecha, ae f.
sinergismo: synergismus, i m.
sinestesia: synaesthsis, is f.
snfisis: smphysis, is f.
casus adversus.
sinodal: synodalis, e.
sinnimo: adj synnymus, a, um. Sin: cognominatus; idem signficans. Uso: voces, locuciones -, voces, locutiones synnymae vel
cognominatae // sust synnymum vel
synnymon, i n. Sin: verbum cognominatum;
nomen synnymum; vocbulum idem signficans; en pl tambin cognata verba; vocbula adem declarntia. Uso: son casi
sinnimos, voces sunt fere idem significantes.
sinopsis: synopsis, is f. Sin: brevirium.
siniestra, v. siniestro.
sinovia: synphia sive synopha, ae f. Sin: articularis (articulrius, articulorum) umor vel
humor; articulorum (vel rtuum) membranae
umor.
sinovial: synophialis, e.
995
sinquisis
inflammtio vel infltio.
sinquisis: snchysis, is f.
sinsentido: nonsensus, us m.
brevi, brviter, presse) dictus, scriptus, expsitus; per snthesin dictus vel factus. Uso:
lenguas -, lnguae synthticae // (producido
mediante procedimientos industriales o sntesis qumica) arte vel artifcio compsitus,
confectus, effectus. Uso: agua - o artificial,
aqua arte compsita; goma - o artificial,
cummis arte compsita; gummis artifcio
compsita; lana -, lana arte confecta vel
compsita; sustancia -, substntia synthtica
// semisinttico, semi-synthticus.
sintetizar: synthetizare. Sin: summatim (capitulatim, brevi, brviter, presse) dcere vel
scrbere; summatim expnere, attngere, redgere; summatim complecti; brevi comprehndere vel complecti; brviter declarare,
comprehndere, perstrngere; in compndium redgere; ad compndium referre.
sintosmo: sintoismus, i m
sntoma: Med symptma, tis (dat y abl pl atis) n. Sin: signum; indcium; indictio; prdromus. Uso: sntomas de una enfermedad,
morbi notae vel indcia; morbi prpriae
notae; peculiares morbi notae; sntomas concordantes con esa epidemia, symptmata illi
epidemae congruntia.
sintomatologa: symptomatolgia sive loga, ae f. Sin: symptmatum scintia; doctrina de morborum indciis; de peculiribus
morborum notis disciplina.
996
sistema
sintnico: syntnicus, a, um.
sinusoidal: synusoidalis, e.
sismologa: sismolgia sive -loga; seismolgia, ae f. Sin: terrae mtuum (vel de terrae
mtibus) doctrina, disciplina, scintia.
sinusoide: synusides, is f.
sismmetro: sismmetrum, i n.
sismoscopio: sismoscpium, ii n.
sistema: systema, tis n. Sin: rtio; disciplina; genus; ordo; modus; forma. Uso: - alfabtico,
alphabticum
systema;
arquitectnico, architecturae genus, ordo,
rtio; columnarum ac linearum rtio; - arterioso, artriae, arum fpl; arteriarum ordo et
rtio; - bien hecho, rtio bene instituta; bene
constituta disciplina; - cientficos, artes, ium
fpl; scintiae ac artes; - comunista, ratio com-
997
sistemticamente
munstica; systema communsticum; - csmico, rerum univrsitas; universus ordo; cronolgico, tmporis metiendi rtio; - decimal, systema decimale; rtio decimalis, denria; - dentario, dentes, ium mpl; dntium
sries; dntium ordo ac rtio; - doctrinario,
doctrinae systema; - ecolgico, systema oecolgicum; - educativo, systema educatrium; rtio educandae iuventutis; - escolar,
scholare systema; - filosfico, philosphiae
disciplina; disciplina philosophorum; philosophandi rtio; - fontico, systema phonticum; - informtico, systema informticum; judicial, systema iudicirium; - marxista,
systema marxianus; - mtrico, systema mtricum; - mtrico decimal, rtio mtrica decimalis; decumana vel decimana numerandi
rtio; - monetario, systema pecunirium,
nummrium, monetrium; nummorum rtio;
- monetario europeo, systema nummrium
europaeum; - monetario y financiero mundial, systema nummrium et fiscale per
orbem terrarum vigens; - monitorio previo,
systema monitrium previum; - montano,
iuga mntium; continuata vel contnua mntium iuga; - nervioso, systema nervorum;
nervi, orum mpl; nervorum sries; nervorum
ordo ac rtio; - numeral arbigo, Arabum
numerrium systema; - seo, ossa, ium npl;
ssium sries; ssium ordo ac rtio; - planetario, errantes stellae; sderum ordo ac
motus; - poltico, systema polticum; civitatis
constittio; rei pblicae forma, constittio,
disciplina; conslia administrandae (moderandae, regendae) rei pblicae; - poltico socialista, polticum systema socialsticum; principal y subsidiario, systema principale et
subsidirium; - productivo, opum gignendarum rtio; - racional, rtio et via; - social,
rerum socilium ordo vel rtio; - respiratorio,
systema respirationis; - solar, systema solare;
ordo solaris; stellarum ordo solaris; stellae
circa solem errantes; sol et circumentia sdera; solis et circumentium sderum motus
et rationes; - tcnico, rtio tchnica; - tcnico
998
snack
tssimus. Uso: vida -, vita aequa et modesta;
llevar una vida -, prudenter vitam gere.
sstole: sstole, es f. Sin: contrctio; cordis
contrctio vel pulstio.
sitiologa: sitolgia sive -loga, ae f. Sin: ciborum vel de cibis doctrina, disciplina, scintia.
situacin: condcio, onis f. Sin: rerum condcio; status (-us m) rerum; hbitus, us m; res.
Uso: la - actual, status hic rerum; hic qui
nunc btinet rerum status; - econmica,
rerum oeconomicarum condcio; anormal internacional, inslitae inter nationes necessitdines; - internacional, pblicae rationes
inter nationes; mtuae civitatum rationes vel
necessitdines; - poltica, res pblica; - social, rerum socilium status, - prspera, favorable, res secundae; secunda vel prspera
fortuna; cambio de -, rerum muttio vel
commuttio.
ski, v. esqu.
slalom: descnsio vel decrsio (-onis f) flexuosa. Uso: - gigante, descnsio flexuosa ingens // (prueba deportiva) slalmicum
certamen. Uso: - gigante, slalmicum (certamen) maius.
sleeping car, v. coche (- cama).
smoking: vestis vespertina. Sin: vestis fumatria; festus vestitus (-us m) virilis; tnicula
srico limbo ornata.
SMS (Short Message System): Systema brevium nuntiorum mittendorum. Sin: Systema
breves nntios mittendi. Uso: te envo un
SMS, mitto tibi nntium brevem.
999
snob
snob, v. esnob.
soasar: subassare.
sobrealimentacin: nmia alitura. Sin: nmium alimentum vel alimnium; nmia alimnia; nimius victus (-us m) vel cibus (-i m).
sobrehumano: plus quam humanus. Sin: humanum modum excedens; humanam naturam exsperans; maior quam pro hminum
vribus.
sobrenatural: supernaturalis vel supranatu-
1000
social
ralis, e. Sin: naturam transcendens; naturae
modum excedens; naturae vires sperans vel
excedens; qui (quae, quod) supra naturam
est; qui (quae, quod) naturae modum excedit.
Uso: lo -, supernaturale, is n // (divino, celestial) divinus, a, um ; caelestis, e // (extraordinario) extraordinrius, a, um. Sin: mirus,
mirficus; praecellens, praestans. Uso: un
hecho -, portentum, i n; prodgium.
sobrenombre, v. apodo.
sobrepeso, v. sobrecarga.
sobreproduccin, v. superproduccin.
sobresaltarse: pertimscere. Sin: cohorrscere; contremscere; vehemntius commoveri. Uso: a cada ruido se sobresalta, ad
omnes strpitus pertimescit.
sobrestante: (capataz) v. esta voz.
sobretasa: adiectum tributum. Sin: tributi accssio. Uso: imponer una - a uno, tributi accessionem licui impnere.
sociable: (nacido para vivir en sociedad, inclinado al trato social) socibilis, e. Sin: socialis; congregbilis. Uso: los hombres son por naturaleza, natur sunt hmines congregbiles, socibiles, sociales // (fcil de tratar)
comis, e (gentil); affbilis (afable); familiaris
(familiar); benignus (benvolo).
1001
socialdemocracia
sitdinum incrementum; socilium rationum
processus.
socialdemocracia: democrtia socialis.
socialdemcrata: demcrata (-ae m) vel demcrates (-is m) socialis. Sin: socialista democrticus vel popularis.
socialista: sust socialista, ae m. Sin: socialismi fautor vel studiosus; aequandorum bonorum fautor; societatis aequandae (vel
conformandae) fautor; de conformanda (vel
de aequanda) civitate fautor; conformandae
civitatis rationi favens. Uso: los -, socialistae,
arum mpl; socialistarum turba, fctio, secta;
- nacional, socialista nationalis; partido -, socialistarum pars (partis f) vel partes (prtium
fpl) // adj socialsticus, a, um. Sin: socialismi
(propio del socialismo) vel socialistarum
(propio de los socialistas); ad socialismum
(vel ad socialistas) ttinens. Uso: Cuba -,
Cuba socialstica.
socializacin: (en sentido marxista) socializtio, onis f. Sin: in commune colltio; aequtio et commnio bonorum; privatorum
bonorum publictio; privatorum bonorum
commnio vel commnitas; rerum ad societatem revoctio; rerum privatarum in commune colltio; ad pblicam administrationem
convrsio vel transltio. Uso: - de los bienes,
possessionum vel bonorum in commune revoctio, - de los bienes privados, privatorum
bonorum publictio in usum mnium; diversas formas de -, multplices socialis consortionis formae // (desarrollo de la vida social,
de los sistemas sociales) sociales rationes.
Sin: socilium rationum incrementa, progressiones, progressus.
socializar: socializare. Sin: bona privata fcere commnia; res in communi collocare vel
pnere; mnia commnia rddere; possessiones in commune conferre, redgere, referre,
vocare. Uso: - los bienes privados, privata
bona (vel privatas possessiones) societati tribere vel attribere; in commune bona privata conferre vel pnere; privata bona
societati administranda tribere; - la energa
elctrica, vim elctricam nationi (vel rei pblicae) administrandam tribere; vim elctricam universam nationi (vel rei pblicae)
administrandam demandare, tribere, attribere, crdere, concrdere.
1002
soda
tas per commendantes acta; socetas collocatae pecniae dminis coalescens; - comanditaria por acciones, socetas collocatae
pecuniae sngraphis coalescens; socetas pblicis nomnibus coalescens; - comercial, socetas commercialis, mercatria, negotiatria;
- bien compaginada, recta societatis compostio; sociedades de la Cruz roja, societates
a Cruce Rubra; - domstica, domstica socetas; - ecolgica, consocitio oecolgica; gimnstica, socetas gymnstica; gran -, socetas latioris rdinis; - humana, socetas humana; convictus hminum (sive humanus) et
socetas; - industrial, socetas industrialis;
institutum industriale; - internacional, socetas internationalis; - literaria, socetas litterria; - moderna, hodierna nostra socetas; multinacionales, societates multinationales;
- protectora de animales, socetas animlium
tutrix (-tricis); - Salesiana, Socetas Salesiana; - secreta, occultum sodalcium // el
conjunto de la -, univrsitas civilis; estado de
la -, status (-us m) societatis // - de artistas,
agricultores, comerciantes, obreros, artficum, agricultorum, mercatorum, opficum
sodlitas, sodalcium, collgium; - del bienestar, loca prosperitatis; - de consumo, rerum
consumendarum immdica socetas; - de Estados Independientes, Socetas Civitatum Independntium; - de Estudios Clsicos,
Studiorum Classicorum Socetas; - de las
Naciones, Socetas Nationum; summus gntium conventus; nationum coninctio; - de
navegacin, navalis sodlitas vel socetas; de responsabilidad limitada, socetas partitae
portionis; - de San Francisco de Sales, Socetas a Sancto Francisco Salsio; Socetas
Sancti Francisci Salsii; - de tipo medio, socetas minor; - de mutuo socorro, sodaltium
ad supptias mtuo ferendas // - para la defensa del ambiente, socetas locorum amoenittibus tuendis; - para seguro de vida,
socetas vitae cautioni exercendae.
sociocultural: socialis-culturalis; socio-cul-
turalis.
sociopoltico: socialis-polticus.
1003
sodio
Sin: nitrum; slida; sodanum. Uso: - custica, nitrum custicum; fbrica de -, nitrificna.
sodio: sdium, ii n.
sodomita: sodomita, ae mf. Sin: sodmi infectus; sodomtic libdine vel luxri infectus.
sodomtico: sodomticus, a, um.
sofisticado: (adulterado, falsificado) adulteratus, a, um. Sin: corruptus, alteratus; vitiatus; fucatus; fucosus (dicho de mercadera);
spurcatus (dicho de vino) // (afectadamente
refinado) legans, antis. Sin: cmptulus //
(dicho de un sistema o de un mecanismo tcnicamente complejo o avanzado) consummatus, a, um. Uso: aparatos extremadamente -,
apparatus summe consummati.
1004
solfa
calador, convolutus funis scansrius.
soja: soia, ae f.
soldadura: (accin y efecto de soldar) ferrumintio vel ferumintio, onis f // (juntura por
adhesin) coagmenttio, onis f. Sin: conglutintio // (composicin para soldar) ferrumen
vel ferumen, mnis n. Sin: gltinum. Uso: autgena, autgena ferrumintio vel coagmenttio; ferrumintio ultrnea; - de oro, auri
gltinum; chrysocolla, ae f; - de plomo, plumbatura vel applumbatura.
soldar: (pegar, unir slidamente dos cosas)
conglutinare. Sin: coningere; ingere; conctere vel connctere; copulare; solidare //
(unir entre s piezas metlicas por medio de
un metal fundido) ferruminare vel feruminare. Sin: conferruminare. Uso: - con llama
oxhdrica, igne ferruminare; - con estao,
stagno vel stanno ferruminare; - con plomo,
plumbare; ferruminare.
1005
solfatara
dificari; habere liquem ludbrio.
solfear: (cantar marcando el comps y pronunciando los nombres de las notas) sonorum grdibus cnere. Sin: per sonorum
gradus vocem dere vel elcere; sonos modulari; notas msicas cnere; (sonorum) notas
pronuntiare; ad nmeros cnere; msicas
notas lgere (- sin canto) // (castigar a uno
dndole golpes, zurrarlo) v. solfa (dar una -) //
(censurar algo con insistencia) instanter (vel
tiam atque tiam) vituperare liquid vel liquem (in liqua re). Uso: reprehndere (vel
improbare) liquid vel liquem (de liqua re).
solfeo: sonorum modultio. Uso: - cantado,
sonorum grduum cantus (-us m); notarum
cantus; ad nmeros cantus; per mnium sonorum gradus cantus ; - hablado, msicae
(vel msices) notarum lctio; lectura musicalis // (zurra o castigo de golpes) v. solfa.
1006
somatologa
solus hminis auctoritate innixa.
1007
sombrerazo
sombrerazo: magnus vel ingens ptasus (-i
m) // (golpe que se da con el sombrero) ptasi
percssio vel ictus (- us m) // (saludo extremoso que se hace quitndose el sombrero)
obsequiosa cpitis nudtio. Sin: profusa vel
nsolens nudato cpite saluttio.
sombrerera: (mujer del sombrerero) petasorum opficis uxor // (la que hace sombreros)
petasorum pifex (-fcis f) vel confectrix
(- icis f) // (la que vende sombreros) petasorum
vnditrix vel mercatrix // (caja para guardar
el sombrero) ptasi capsa.
sombrerero: (el que hace sombreros) petasorum pifex (-fcis m) vel confector (-oris
m) // (el que vende sombreros) petasorum
mercator vel vnditor (-oris m).
sombrero: ptasus, i m. Sin: plleus vel pleus; plleum vel pleum; galerus; cpitis tegumentum; tegmen vel tgimen (-mnis n).
Uso: - flexible, ptasus flccidus; - rojo de
los cardenales, ruber galerus pontificalis; de castor, ptasus fibrinus vel castreus, ptasus fibri; - de copa, ttulus; plleus tubulatus; tubulatum plleum; pequeo - de copa,
pillolum tubulatum; pillolus tubulatus; galerus tutulatus vel cylindratus; - de copa alta,
ptasus procerus, altus, cylindratus; - de fieltro, ptasus coctilis; - de paja, palearis ptasus, plleum pleis contextum; plleum
stramentcium; - de tres picos, - tricornio,
plleus tricornis; - de seora, mitra, ae f; para el sol de alas anchas, cusea vel cusia,
ae f // comercio de los -, petasorum mercatura; fabricacin de los -, petasorum fabrictio vel confctio; venta de los -, petasorum
vendtio; con el - puesto, petasatus; ptaso
vel galero indutus, tectus, contectus; galeritus; operto cpite; sin -, aperto cpite // ponerse el -, caput operire; ptasum sibi ad
caput aptare; quitarle a uno el -, licui ptasum detrhere vel erpere; quitarse el -, caput
aperire, adaperire, detgere, nudare; tgimen
cpiti detrhere (delante de uno, en honor de
uno, licui); saludar a uno quitndose el en seal de reverencia, cpite detecto (vel
aperto) liquem salutare; caput salutandi
caus licui aperire; tener el - puesto, cpite
operto esse.
sonajero: crepitculum, i n
1008
sonorizar
sonmbulo: adj somnmbulus, a, um. Sin:
noctmbulus; per somnum mbulans, errans,
vagans // sust somnmbulus, i m. Sin : somnmbulo, onis m ; qui per somnum mbulat,
errat, vagatur.
sonda: (instrumento para medir la profundidad del agua y explorar el fondo) perpendculum, i n. Sin: catapirates vel catapeirates,
ae m; bolis, dis f; perpendculum nuticum.
Uso: lanzar una -, perpendculum (vel catapiraten) icere // (instrumento mecnico o electrnico para la exploracin de zonas
inaccesibles) instrumentum speculatrium
vel exploratrium. Uso: - espacial, siderale
instrumentum exploratrium vel speculatrium; - lunar, (exploratrium) mssile lunpeta; mssile in lunam; lanzar una -,
instrumentum vel mssile exploratrium propllere, procere // (instrumento alargado y
fino, que se introduce en un conducto o cavidad con fines teraputicos o diagnsticos)
specillum, i n. Uso: - gstrica, specillum stmachi; - meteorolgica, specillum meteorolgicum // (algalia, especie de tienta) fstula,
ae f.
sondable: speculbilis, e. Sin: explorbilis.
sondear: perpendculo explorare vel investigare. Uso: - para examinar el fondo de las
1009
sonoro
phica) // (Font, convertir una consonante
sorda en sonora) a sono gravi ad clarum convrtere.
sonoro: sonorus, a, um. Sin: sonorosus; sonans vel rsonans, antis; canorus.
sopa: sorbtio, onis f. Sin: ius, iuris n; isculum, i n; intrita, ae f ; intritum, i n. Uso: - de
arroz, de habas, de pasta, de porotos, de verdura, sorbtio ex oryza, ex fabis, ex pasta, ex
phaselis vel phasolis, ex olribus; - de hierbas, suppa herbria, - de pescado, suppa piscria vel ex pscibus; - con legumbres,
sorbtio commixta; ius olitrium vel permixtum.
sopor: sopor, ris m. Sin: veternus, i m; soptio, soportio, onis f. Uso: hallarse en estado
de -, in veterno versari.
soquete, v. calcetn.
sorbetero, ra: caupo vel copo (-onis m) refrigeratrius; caupona (vel copona) refrigeratria f.
1010
sotabarba
sorbo: sorbtio, onis f. Sin: sorbtium. Uso: aperitivo, sorbtio aperitiva.
Sorbona: Univrsitas Sorbnica.
sorpresa: (cosa que da motivo para que alguien se sorprenda) res inopinata, inopna,
improvisa, sbita; inopinatus casus; inopnum, sbitum, i n. Uso: darle a alguien una
-, licui nec opinanti liquid obcere; (visitndolo) liquem nec opinantem invsere; fue
una -, id ex tmpore (vel de improviso, vel ex
improviso) ccidit.
sorteado: sortitus, a, um. Sin: sorte ductus,
eductus, electus, designatus.
S.O.S.: signum S.O.S (save our souls: servate nimas nostras). Sin: compendiriae ltterae S.O.S. Uso: captar, interceptar un
S.O.S., intercpere quoddam S.O.S.; lanzar,
radiar S.O.S., radiogrmmata S.O.S. emttere
vel diffndere; pedir auxilio mediante S.O.S.,
auxlium ptere radiogrmmatis S.O.S.
sosa: ntrium, ii n. Uso: - custica, ntrium
custicum.
sosera, v. sosera.
sosias: ssia, ae m. Sin: simllimus vel consmilis, is m; homo hmini simllimus; gemellus, i m. Uso: mi -, alter ego; ser el - de
uno, liquem rddere ac referre; alicius os
vultumque referre.
1011
sotana
sotana: spparum, i n; spparus, i m. Sin: tnica; talare, is n; tnica vel vestis talaris; tnica talria. Uso: sacerdote con -, sacerdos
veste talari indutus.
spam (Inform) llenar, inundar con correo basura: saginare vel inundare interrete srdidis,
vel immundis, vel foedis, vel trpibus nntiis
// sust interretis sagintio vel inundtio srdidis nntiis.
sponsor, v. patrocinador.
sport, v. deporte.
1012
subafluente
spreadsheet (Inform) hoja de clculo: tbula
vel charta computativa.
stajanovista, v. estajanovista.
stajanovizar, v. estajanovizar.
stalinismo, v. estalinismo.
stalinista, v. estalinista.
standard, v. estndar.
stencil, v. estarcido.
1013
subalimentado
subalimentado: indi languens. Uso:
nios -, peri puellaeque indi languentes.
subalquilador, ra: sublocatrius, ii m; sublocatria, ae f. Sin: subconductor, subcondutrix; locatrii locatrius vel locatria. Uso: de una casa, alter conductae domus conductor.
subconciencia o subconsciencia:
conscintia, ae f.
sub-
subdistinguir: subdistnguere.
1014
subordinacin
subdividir: subdivdere. Sin: ultrius divdere.
subdivisible: subdivisbilis, e.
subjefe: subpraefectus, i m.
sublime: sublimis, e. Sin: excelsus; magnficus; grandis. Uso: mente -, mens sublimis;
versos -, sublimes versus; virtud -, excelsa
virtus.
sublimidad: sublmitas, atis f. Sin: grnditas;
maiestas; eltio.
subliminal: subliminaris, e.
submarino: adj submarinus, a, um. Sin: subaquneus // sust submarinum, i n. Sin: navis
subaqunea vel submarina; navgium subaquneum vel submarinum; sbnatans
navgium; navis submergbilis vel submrgilis. Uso: - atmico, submarinum atmicum; atmica navis subaqunea; el - se
sumerge y desaparece en las aguas, submarinum demrgitur et (in aquis) subdcitur.
1015
subordinado
pendntia; subdcio; subictio; obnxium
(-am, -um) esse // Gram subordintio.
subrayado: (accin de subrayar) sublinetio, onis f. Sin: per lneas subnottio // (renglones subrayados) sublineata, orum npl.
subroutine (Inform), subrutina: subprocedura vel supprocedura, ae f. Sin: subprocessus vel supprocessus, us m; subprogramma
vel supprogramma, tis n.
subscribir, v. suscribir.
subscripcin, v. suscripcin.
subscripto, v. suscrito.
subscriptor, v. suscritor.
subscrito, v. suscrito.
subscritor, v. suscritor.
subsistencia: (conjunto de medios necesarios para el sustento de la vida humana) sustenttio, onis f. Sin: nutrtio; victus, us m; cibi
suppedittio. Uso: - cotidiana, cotidianus victus; preocupacin por la - cotidiana, cotidiani victs sollicitudo // Filos subsistntia,
ae f. Sin: hypstasis, is f.
1016
sucesivamente
substancia, v. sustancia.
substancial, v. sustancial.
substancialidad, v. sustancialidad.
substancialmente, v. sustancialmente.
substituir, v. sustituir.
substituto, v. sustituto.
substrato, v. sustrato.
sucedneo: adj in locum alicius rei suffectus , subrogatus, substitutus, adsimulatus (vel
assimulatus) vel adsimilatus (vel assimilatus), simulatus; fictcius. Uso: - del cuero, del
oro , crium, aurum adsimulatum, simulatum, fictcium.
1017
sucesivo
ter; inde denceps; in psterum. Uso: y as -, et
simlia; et ctera huismodi; et si quae sunt de
gnere eodem.
sucesivo : successivus, a, um. Sin : sbsequens, sequens, cnsequens; subsecutus, secutus, consecutus; psterus.
sucesor, ra: successor, oris m; succestrix, icis
f.
Sudn: Sudnia, ae f.
sueco: adj suetus, a, um. Sin: suticus, sutius, suecus, sucicus, sudicus // sust Suetus
vel Suecus, vel Suedus, i m // (idioma -) lingua sutia, sutica, Sutiae (gen); suedus vel
suecus sermo // hacerse el -, hminis nscii
spciem praebere.
suela : (parte del calzado) slea, ae f. Sin:
solum; fulmenta, ae f. Uso: clavar nuevas
suelas en los zapatos, novas sleas (vel fulmentas) clceis suppngere, subcdere, clavis
subcdere.
sueldo: salrium, ii n. Sin: stipndium; merces (-dis f). Uso: - mximo, salrium mximum; seis meses de -, salrium sex mnsium;
cobrar el -, salrium accpere; pagarle a uno
el -, licui mercedem pactam tribere.
1018
suicida
sueo: somnus, i m. Sin: sopor, ris m; quies,
rquies (gen requii vel requietis; ac rquiem
vel requietem; abl rquie vel requiete f); dormtio vel dormittio, onis f. Uso: - dulce,
tranquilo, somnus blandus, mollis, suavis,
plcidus, tranquillus; - ligero, smniculus;
somnus levis vel lenis; - profundo, somnus
profundus, altus, plenus, artus; primer -, primus somnus // en sueos, entre sueos, in
somno, in somnis, per somnum, per somnos,
inter somnos; ni en sueos o ni por sueos,
nullo modo prorsus // conciliar el -, somnum
vel soporem cpere, crpere, concpere, dcere; descabezar el -, echar un -, levi somno
uti; quitar el -, somnum rmpere, abrmpere,
admere, auferre, avrtere, expllere, erpere.
suero: serum, i n. Uso: - de la verdad, serum
veritatis.
sueroso: sero abundans.
1019
suicidarse
interemptor, occisor, necator. Uso: terrorista -, terrorista suicidrius.
suicidio: suicdium, ii n. Sin: sui ipsus occsio, interfctio, intermptio, nectio; voluntria mors (mortis f) vel nex (necis f); mors
vel nex sibi cnscita; voluntrius intritus
(-us m). Uso: - intentado, suicdium intentatum.
Suiza: Helvtia, ae f.
sultn: sultanus, i m. Sin: sultan, anis; solidanus, soldanus; Turcarum vel Turcorum imperator, Cesar. Uso: el gran -, sultanus
supremus; altus soldanus; madre del -, sultani
(vel Turcarum imperatoris) mater.
1020
superior
Uso: hacer la -, summam fcere, confcere,
subdcere; hacer la - de las partidas, rationum summam confcere.
sumadora: additionalis mchina.
sumergible: adj submergbilis, e. Sin : mersbilis ; qui (quae, quod) mergi potest; subnatans // (barco submarino) navis subaqunea,
submergbilis, mersbilis, subnatans ; navgium subaquneum vel subnatans.
sumerio: (lengua antigua) lingua sumrica
vel sumeriana.
superior: adj suprior, suprius, gen superioris. Uso: hombre -, vir longe praestantssimus; una inteligencia -, exmium ingnium
// sust suprior, oris m. Sin: praepsitus; praefectus; praeses, sdis m; moderator; qui
praeest; is, qui praeest + dat. Uso: - de una
comunidad religiosa, antistes, sttis m; suprior; prior; religiosae sodalitatis antistes, magister, prior; - general, moderator generalis;
summus magister, praepsitus, moderator; generales (o mayores) de rdenes y congre-
1021
superiora
gaciones religiosas, superiores generales (vel
maiores) rdinum et congregationum religiosorum; - monstico, monastrii moderator,
praepsitus; nuestros -, ii, qui nobis praesunt;
con permiso, con licencia de los -, permissu
vel cum licntia superiorum.
superiora: superiorissa, ae f. Sin: priorissa;
antstita; praepsita; soror (-oris f) suprior.
Uso: - general, summa moderatrix; mater
mxima; antstita generalis.
superlativamente: superlative. Sin: in gradu
superlativo; superlativo modo.
supermarket, v. supermercado.
superrealismo, v. surrealismo.
supersensible: supersensbilis, e.
supervivencia: (accin y efecto de sobrevivir) sspitas, atis f. Sin: vita superstes (-sttis)
vel sospes (-ptis).
suplementario: supplementrius, a, um. Sin:
additcius; in additamentum; in (vel ad) supplementum. Uso: impuestos -, additcia tributa; servicio -, famulatus (-us m) in
supplementum.
suplemento: supplementum, i n. Uso: - de
precio, prtium auctum.
1022
susceptibilidad
cholos vel prscholus; ser -, alicius vice
fungi; alicius munus explere; alicius vices
gere, grere, sustinere; nombrar un -, liquem in locum alicius suffcere; ser puesto
como -, sffici.
supletorio: suppletrius, a, um. Sin: suppletivus.
suplir: supplere. Sin: vicem alicius supplere, implere, praestare; alicius vice (vel
mnere, vel prtibus) fungi; aliena fungi vice.
supremaca: principatus, us m. Sin: primatus, us m; imprium; summum imprium; suprema auctritas. Uso: - tirnica, domintio;
dominatus, us m.
supuracin: suppurtio, onis f. Sin: suppuratum, i n; suppurntia, ium npl; suppurata,
orum npl. Uso: estar en -, suppurare; provocar la - de algo, exsaniare.
supurar: suppurare. Sin: in pus verti; in suppurationem venire. Uso: hacer -, exsaniare;
que hace -, suppuratrius.
sur: (punto cardinal) merdies, i f. Sin: meridiana caeli pars. Uso: del -, australis; meridionalis, meridianus; dirigirse hacia el -, ad
merdiem flecti; situado hacia el -, ad merdiem spectans vel vergens; al - de la ciudad,
in merdie urbis // (lugar situado al sud) australis rgio. Sin: rgio meridiana; loca meridiana; meridiana, orum npl. Uso: en el -, in
austri prtibus; viento del -, auster, stri m.
sureo: meridianus, a, um.
surf: (tabla para -) velitbula, ae f; tbula velfera // (deporte nutico) velitabultio, onis
f. Uso: practicar -, velitabulare; (tbulae
fluctvagae auxlio) undis superlbi; quien
practica -, velitabulator.
surfista: velitabulator, oris m.
surtidor: (chorro de agua que brota especialmente hacia arriba) aqua vel fons sliens
// (bomba que extrae de un depsito subterrneo de gasolina la necesaria para repostar a los vehculos automviles) ntlia
gasolinria, benzinria, naphthria.
Surveyor I: machnula vel specillum Surveyor I.
Survietnam, v. Vietnam (- del Sur).
susceptibilidad: susceptiblitas, atis f. Uso: magntica, susceptiblitas magntica // (tendencia exagerada a sentirse ofendido) nimus irritbilis; natura irritbilis; nimus
1023
susceptible
offensioni mllior; nimus ad accipiendam
offensionem mollis. Uso: ofender la - de uno,
nimum alicius offndere; ser de una excesiva -, fcile irritari; sbit ir accendi.
suscribir: subnotare. Sin: subscrbere. Uso: a uno a una revista, alicius nomen commentrio dare, praestare, praebere; liquem in
commentrii album, subnotationis soluto
prtio, referre // suscribirse, suum nomen
dare . Uso: - a una revista, suum nomen commentrio dare vel subnotare; subnotationem
commentrii slvere.
suscritor: subnotator, oris m. Sin: subscriptor; scius. Uso: - bienhechor, scius benmerens; los - de una revista,
commentariorum scii; recibir a uno entre
los - (de un diario, de una revista) , liquem
in (dirii, commentrii) album accpere.
1024
sustituir
faciendi vtitum; ecclesistici mneris exercendi vtitum; ecclesistici mneris obeundi
vtitum.
suspenso: dejar en - algo, intermttere liquid; tener en - a uno, liquem suspensum tenere; liquem in suspenso relnquere vel
tenere; dejado en -, suspensus; in suspenso
relictus // (suspense) v. esta voz // (perplejo)
incertus, a, um. Sin: haerens; dbius.
suspensores, v. tiradores.
suspirar: (dar suspiros) suspirare. Sin: suspria trhere, dcere, dere. Uso: - profundamente, ab imo (vel ab imo pctore) suspirare;
- de amor por alguien, suspirare in liquo
(vel in liquem) vel in liqua (vel in liquam); pasar toda la noche suspirando, suspria reptere tota nocte // (fig, ansiar mucho
una cosa) suspirare. Sin: liquid vehementer
concupscere; stdio alicius rei gestire; - por
otros amores, alios amores suspirare.
1025
system
pnere in vicem alicius rei // (sustituirse a
uno) in locum alicius succdere. Sin: alicius mneri vicrius succedo.
sustituto: substitutus, i m. Sin: vicrius (alicius) ; alter ab liquo, vices alicius agens;
partes alicius gerens; personam alicius gerens vel sstinens. Uso: - de la Secretara de
Estado, Substitutus Secretriae Civitatiss;
alter a Cardinali pblicis Ecclsiae negtiis
praepsito; prximus ab Eminentssimo Viro
pblicis Ecclsiae negtiis praefectto.
susurrar: susurrare. Sin: insurrurare; murmurare; mussitare; submissa voce loqui; sub
lingua murmurare ; in aurem dcere ; in aure
sonare. Uso : susurrando, susurrando, susurratim.
1026
tabacalero: (relativo o perteneciente al tabaco) tabcinus vel tabceus, a, um // (persona que cultiva el tabaco) tabaci cultor //
(tabaquero) v. esta voz.
vnditor; vendedor callejero de -, crcitor tabaci // abusar del -, tabaco immdice uti;
apestar a -, tabacum criter redolere; mancharse de -, nicotiano plvere se foedare, se
oblnere, sordscere; mascar -, tabacum mndere; mascar - trenzado, mndere tabacum
intextum; probar una clase de -, tabaci genus
experiri; saborear el -, deliciose tabaco frui;
tener el monopolio del -, monoplio tabaci
frui; tomar -, tabaco uti; plverem nicotianum haurire; tabacum olfcere, tabacum nribus haurire // cunto - has de fumar cada
da, quantum tabaci cottdie tibi sit absumendum; cmo saboreaba el -!, ut libenti nimo
tabacum degustabat!; el - daa, tabacum incmmodum affert; tabacum incmmodo fficit; el - es un sedante para los nervios,
tabacum magnam habet virtutem sedandi
nervos; hay -, est vobis tabacum; venale
prostat tabacum; hay - rubio, mite (compren) tabacum flavum; le encanta el - rubio,
tabaco flavo magnpere delectatur; se expende - en abundancia, abunde tabacum
venit; el - se exporta a otras naciones, in lias
civitates tabacum exportatur.
tbano: oestrus, i m.
tabaquera: (estuche para guardar el tabaco) tabaci theca. Sin: pyxis tabaci; theca
tabacfera; (rcula) tabacria; tabaci pyxidcula; pyxis (-dis f) tabcina, tabacfera; theca
vel pyxis tabacria; tabaci thcula, cistella,
1027
tabaquera
cpsula vel capsella; nicotiana thcula; capsella plveri nicotiano asservando // (mujer que
vende tabaco) tabaci vnditrix vel nstitrix,
icis f.
tablero: (tabla para jugar al ajedrez y a varios otros juegos) lveus, i m. Sin: lveus lusrius; tbula vel mensa lusria. Uso: - de
ajedrez, tbula latrunculria; - de billar, v. billar // (- de dibujo) tbula ad delineandum
cmmoda // (- contador) bacus arithmticus
// (cuadro esquemtico en que se registran
datos, en los automotores) instrumentorum
tbula.
tab: (lo que es considerado sagrado o prohibido) res arcana, sacrosancta, inviolbilis //
(interdiccin convencional) sacra interdctio.
Sin: sollemne interdictum // (cualquier cosa
o palabra que por motivo religioso, supersticioso o de ndole social, el hablante evita
nombrar) res silenda, vitanda, praeterenda.
Sin: infandum verbum; nefandum dictum;
quod nmine appellare non licet.
tabulador: Mec tabulator, oris m. Sin: calculator decimanus. Uso: fijatopes del -, retinculum calculatrium; calculatoris decimani
1028
tajada
retinculum; anulador de los topes del -, glbulus calculatori decimano auferendo // Electrn instrumentum imprimendis tbulis
electrnice digestis.
tajada: segmentum, i n. Sin: frustum (pedazo, bocado); quadra (- de forma cuadrada); lamnula. Uso: - de carne, de
cohombre, de pan, carnis, cucmeris, panis
frustum, - de jamn, segmentum pernae; - de
jamn salado, concisa et salita perna; segmentum salitae pernae; - de longaniza, luc-
1029
tajadero
nicae segmentum; - de mortadela, lamnula
murtati; - de torta, quadra placentae; cortar
en tajadas, secare; in frusta secare vel divdere.
talasgrafo: thalassgraphus, i m.
tajador, v. sacapuntas.
tallarines: pastilli, orum mpl. Sin: segmntulae, arum fpl; segmenta, orum npl (pastae),
pasta segmentata, oblonga; oblonga pastae
segmenta.
taller: (lugar en que se ejecuta una obra o
trabajo manual) fbrica, ae f. Sin: ergastrium; officina; opifcium; opifcii locus vel
sedes. Uso: - de alfarero, figlina vel figulina,
ae f; officina figlina vel figulina; officina fguli; - de composicin, typographum vel
typographum; - de grabado, scalpendi (vel
scalptorum) officina; - de obra, opifcium ae-
1030
tanda
dificatrium; - de reparaciones, officina reficiendis (vel reparandis) mchinis // fig, - de
Latn, officina latina.
tallista, v. entallador.
talonario: tesserarum fascculus. Sin: scidularum liber (-bri m); scidarum (vel schedarum, vel scidularum) libellus.
taloncito: resecbilis scdula.
1031
tndem
rituales, sacrae exercitationes; piae exercitationes vel meditationes; spirituales exercitationes meditationesque; hacer una - de
ejercicios espirituales, aeternis vel supernis
meditandis rebus per statos dies vacare.
tanteador: (el que tantea en el juego) punctorum adnotator (vel annotator) vel computator // (aparato en el que, en los partidos de
pelota, se escriben los tantos de cada bando)
punctorum tbula.
tantear: (sealar los tantos en el juego)
taosta: taoista, ae mf. Sin: taoismi (vel taosticae doctrinae) studiosus vel cultor.
1032
taquigrafa
trium; genitlium tegmen (-mnis n); succinctorium genitlium // (calzn corto, usado
como traje de bao) sbligar balneare; subligculum balnerium.
tape (Inform) cinta: tenia, ae f.
tapete: tapetum, i n; tapete, is n (gen pl tapetum vel taptium) // fig, estar sobre el -, in
controvrsia versari; poner algo sobre el -,
liquid in mdium proferre, propnere, vocare; in disputationem liquid dedcere //
(pao que se pone por adorno encima de un
mueble) strgulum, i n. Sin: tapete, is n.
tapicero: (quien tiene por oficio poner alfombras) tapetrius, ii m. Sin: ornamentrius;
ornator vel exornator; taptis vel taptibus
(vel peripetsmatis, vel peristrmatis)
ornator; aulaeorum (vel peristrmatum)
exornator; qui paretes taptibus (si pone alfombras) vel velis (si pone cortinajes) vestit,
obducit // (quien teje tapices) polymetrius
rtifex. Sin: aulaeorum (vel taptium vel
tapetorum, vel peripetsmatum, vel peristrmatum) pifex (-fcis mf) vel textor.
tapioca: tapioca, ae f.
tapizar: tapetis (taptibus, aulaeis, peristrmatis, peripetsmatis) decorare, ornare, exornare, instrere.
taponar: (cerrar con tapn un orificio cualquiera) obturare. Sin: obstrere; praecldere
// (obstruir con tapones una herida o una cavidad natural del cuerpo) gosspio vel xylo
implere.
taquemetro: tachemetrum vel tachemetron, i n.
tapir: tapirus, i m.
1033
taquigrafiar
taquigrafiar: tachygrphice (vel stenogrphice) scrbere. Sin: notis excpere vel scrbere.
taquilla: (despacho en que se expenden billetes, entradas de espectculos, etc.) tesserarum frulus vel lculus; v. boletera // (lo
recaudado en tal despacho) v. recaudacin //
(armario pequeo o casilla en que se guarda
ropa, herramientas, etc.) frulus, i m. Sin: lculus. Uso: - de equipajes, sarcinarum frulus.
taquimecangrafa: tachymechangrapha,
ae f. Sin: stenomechangrapha.
taquimecangrafo: tachymechangraphus,
i m. Sin: stenomechangraphus.
tara: (parte del peso que se rebaja en los gneros por razn de la vasija, saco o envase
en que estn contenidos) (pnderis) dedctio,
onis f. Sin: superpndium. Uso: hacer la - del
peso de las bolsas, saccorum pondus detrhere ( vel dedcere) ex liqua re; hacer la del 10 por ciento, centsimas quinas (vel
quinque centsimas) partes detrhere ex liqua re // (tacha, defecto) vtium, ii n. Sin: defectus, us m; mendum, i n; menda, ae f. Uso:
- congnita, vtium congnitum, innatum, ingeneratum.
taracea: opus vermiculatum.
tarar: dedcere. Sin: pondus additcium dedcere; ex toto pndere deductionem fcere.
1034
tartn
(= despus del medioda); concerniente o relativo a la -, postmeridianus // (desde la
puesta del sol hasta el anochecer) vesper,
-ris vel -ri (ac -erum, abl -ere vel -eri) m.
Sin: vespertinum tempus (-pris n). Uso: de
la -, vespertinus; ayer por la -, heri (vel hesterno die) vsperi; maana por la -, cras (vel
crstino die) vsperi; buenas -!, bonum vsperum (tibi vel vobis exopto, precor)!; cada -,
quotdie vsperi; esta -, hodie vsperi; a la
cada de la -, sub (vel ad) vsperum; primo
vspere // la - de la vida, vita ccidens // adv
sero; - o temprano, srius cius; llegas -!,
sero venis!
tarea: (cualquier obra o trabajo) opus, peris n // (trabajo que ha de hacerse) munus,
nris n. Sin: onus, neris n; offcium. Uso:
asumir la -, munus sibi assmere // (trabajo
escolar) pensum, i n. Sin: scholare pensum;
pensum a praeceptore datum vel imperatum.
Uso: asignar las -, pensa assignare; corregir
las -, pensa emendare vel corrgere; hacer la
-, pensum abslvere.
tarifar: taxare liquid. Sin: prtium constitere (merci); prtium decrnere vel impnere.
tarta: placenta, ae f. Uso: - con cerezas, placenta cum crasis; - de fruta, placenta ex
pomis.
tartamuda: balba mlier.
1035
tartana
tartana: (carruaje) carpentum, i n. Sin: ssedum.
tartreo: tartreus, a, um. Sin: infernus; nferus; ad Trtarum (vel ad Trtara) ttinens.
tasar: (poner tasa a las cosas vendibles) taxare. Sin: tax onerare; prtium (mercis) aestimare, praefinire, definire, decrnere,
statere.
trtrico, v. tartrico.
taumaturgo: thaumaturgus vel thaumaturgos, i m. Sin: miraculorum auctor vel effector; mircula ope divin edens.
Tauro (signo zodiacal): Taurus, i m.
1036
teatro
peritus.
tauromaquia: (arte de lidiar toros) tauromchia sive -macha, ae f. Sin: ars tauros agitandi.
taxi: taxi indecl. Sin: taxiraeda; raeda pblica, meritria, conductcia; autoraeda meritria; pblica vel communis autoraeda;
pblicum autmatum vel autmaton; ultrnea
raeda conductcia; autocinetum conductcium
vel meritrium; currus autombilis meritrius. Uso: tomar un -, taxiraedam smere; pblicum autmatum condcere.
taza: pculum, i n. Sin: potrium; vas potrium; cmbium; capdula; cpula. Uso: una
- de caf, cafi poculum; una - de caldo, potrium iuris; tomar una - de leche, lactis pculum smere.
1037
tebeo
theatrum adire; salir del -, ab (vel ex, vel de)
theatro gredi; theatrum gredi; e (vel de)
theatro exire // (lugar donde se desarrollan
acontecimientos) locus, i m. Sin: sedes;
scaena; theatrum. Uso: el - de la guerra,
sedes belli; locus ubi bellum gestum est.
1038
tejido
tecnicismo: (cualidad de tcnico) tchnicae
artis pertia. Sin: technicorum rtio; machinamentorum stdium // (conjunto de voces
tcnicas) tchnica verba vel vocbula. Sin:
verba alicius artis (vel scintiae) prpria //
(cada una de estas voces) tchnicum verbum
vel vocbulum.
tcnico: adj tchnicus, a, um. Sin: artificiosus; artis (gen); technicorum prprius; ad
technicorum praecepta factus; ad technicorum artem (vel ad tchnicos) prtinens. Uso:
instituto -, schola tchnica; rtium vel artficum schola; ludus tchnicus; rtium operumque ludus; lenguaje -, sermo tchnicus;
materias -, technicorum disciplinae // sust
tchnicus, i m. Sin: rtifex, fcis m; pifex,
fcis mf; machinator; machinrius; tchnicus
vir; faber tchnicus; homo artificiosus. Uso:
- dentario, dntium rtifex; pifex dentrius;
- de la televisin, teleormatis rtifex vel administer // (especialista) homo artis peritus,
peritssimus. Sin: vir arte peritus.
technolgiam ttinens.
tecnlogo: technlogus, i m.
tedio: tedium, ii n. Uso: - de la vida, tedium vitae; que sufre de -, tedio affectus; sufrir de -, taediare; tadium pati.
testa: adj thesticus, a, um. Sin: ad rationalem cognitionem spectans // sust thesta,
ae mf. Sin: thesmi assertor vel professor; qui
(vel quae), ratione duce, Deum esse confitetur.
teja : tgula, ae f.
1039
tejo
textum. Uso: - de algodn en crudo, txtile
urticrium; - de punto o de malla, textum tricotense; textum e mculis // (agregado de clulas de la misma naturaleza, que
desempean una determinada funcin) textura, ae f. Uso: - adiposo, tela adiposa; - cutneo, membrana, ae f; - tiroideo, textura
thyridis; tejidos para trasplantar, textlia
transportanda.
tejo: (pedazo de teja o cosa semejante) testceum fragmentum // (juego) disci ludus //
(plancha metlica de figura circular) rotunda
lamella.
telautogrficamente: telautogrphice.
telediario: teledirium, ii n. Sin: telediurnum, i n; telediurna, orum npl; diurnum televisivum; nntia (-orum npl) diurna televisiva;
nntii diurni televisfici; nntii cotidiani teleorasis; ephmeris (-dis f) rei televisficae.
1040
telefnico
ditio; televisfica divulgtio.
teledireccin: telemodertio, onis f. Sin: teledirctio; telegubernculum; telemoderamen; ex longinquo dirctio; v. telecontrol.
telefonar, v. telefonear.
telefonear: telephonare (ad liquem, cum liquo, a vel ex loco in locum, de liqua re).
Sin: telephnice loqui, clloqui cum liquo;
liquem lloqui per telephnium vel telephnum; cum liquo per telephnium clloqui;
per translquium cum liquo clloqui; per
telephnium (vel ope telephnii) in collquium venire. Uso: - algo, telephnice (telephnio, per telephnium, telephnii ope)
liquid dcere; telephnio uti ad liquid nuntiandum.
telefonema: telephonma, tis n. Sin: - interurbano, telephnicum collquium longinquum vel extralocale.
telefona: telephnia, ae f. Sin: res telephnica. Uso: - sin hilos, telephnia sine filo (vel
sine filis).
telefnicamente: telephnice.
1041
telefonista
pulso -, impulsus telephnicus; servicio -, res
telephnica // interceptar conversaciones -,
collocutiones telephnicas intercpere.
telefotografiar: imgines electro (vel elctride, vel elctrica vi) emttere vel transmttere.
telefotogrfico: telephotogrphicus, a, um.
telegrafa: (arte de construir, instalar y manejar los telgrafos) telegrphia sive -grapha, ae f. Sin: telegrphica scintia vel ars //
(servicio pblico de comunicaciones telegrficas) telegrphicum exerctium vel ministrium. Uso: - sin hilos, radiotelegrphia.
telegrficamente: telegrphice. Sin: per telgraphum vel per telegrphium; telgraphi vel
telegrphii ope.
1042
telerreceptor
telegrfico: telegrphicus, a, um. Sin: ad
telgraphum (vel ad telegrphium) prtinens;
ad telegrphiam ttinens. Uso: comunicacin
-, communictio telegrphica, funcionario -,
telgrapho vel telegrphio praepsitus; oficina -, telgraphi vel telegrphii sedes; respuesta -, telegrphicum responsum // fig
pressus, a, um. Sin: strictus; brevis.
telemando, v. teledireccin.
telepata: telepatha, ae f. Sin: nimi praesnsio vel praesagtio (-onis f); remotae rei
persnsio; remotarum rerum praesnsio vel
odor (-oris m). Uso: tener -, liquid, procul
ab eius conspectu, sentire vel praesentire.
telescpico
telescpico: telescpicus, a, um. Sin: telescpii (gen); ad telescpium spectans.
1044
temperatura
televisora: (estacin transmisora) sttio televisria, televisualis, televisfica. Uso: - nacional, nationis televisfica sttio; sttio
televisria nationalis.
tema: (asunto, materia) res, rei f. Sin: propsitum; argumentum; propostio; res propsita. Uso: - complicado, argumentum
implicatum; - delicado, multae prudntiae
res; - religiosos, thmata religiosa; apartarse
del - asignado, a propsito gredi vel
aberrare; desarrollar el - , id, quod propsitum est, tractare; volver al -, ad propsitum
reverti // Ms modus msicus // Gram thema,
tis n.
temblor: tremor, ris m. Uso: - de tierra, tremor; terrae motus.
volbile; - indolente, segnis ndoles; el propio -, sua natura prpria; - propenso a la virtud; virtutis ndoles; ad virtutem ndoles; sensual, ingnium ad libdinem proclive;
tiene un - bilioso, natur est biliosus, stomachosus, iracundus; vivir segn el propio - y
gusto, ingnio suo vvere // (arbitrio para
terminar las contiendas o para olvidar dificultades) via, ae f. Sin: rtio; conslium; inventum; artifcium // (temperie) temperatura,
ae f. Sin: tempries, i f; caeli tempertio //
(constitucin del cuerpo) crporis natura,
constittio, hbitus, habitudo // (fig, vitalidad, vivacidad) vitlitas, atis f. Sin: vitalis
vis; vigor; vivcitas; ingnii vivcitas.
temperatura: (grado de calor en los cuerpos) calor, oris m. Sin: caloris gradus (-us m).
Uso: alta -, calor ardens, frvidus, vhemens;
aestus (-us m); ardor; fervor; - baja, calor
minor vel mnimus; frigus, ris n; - elevada,
calor maior; - justa, tempertio caloris; - mxima, mximus caloris gradus; caloris culmen (-mnis n); fervoris fastgium; - tibia,
tepor. Uso: tiene una - alta, baja, calidior,
frigidior est // (calor del cuerpo) naturalis
calor // (fiebre) calor, oris m. Sin: febris, is f;
febris aestus (-us m). Uso: - alta, aestus et
febris; descenso, desaparicin de la - febril,
febris remssio vel decessus (-us m); medir la
- febril, febris calorem metiri; tener una alta, aestu febrique iactari; tener un poco de
-, febrcul laborare // (estado atmosfrico
del aire) temperatura, ae f. Sin: tempries, i
f; caeli temperatura vel tempertio; tempestas
(-atis f); status (-us m) caeli; caelum; r,
ris (ac rem vel ra) m. Uso: - alta, aestus (-us m); ardor; fervor; magni calores; - altsima, mximi calores; - baja, fra, frgidus
r; frgidum caelum; - bajsima, tempestas
perfrgida; - excesiva, nmii calores; - exterior, temperatura externa; - inclemente, immite caelum; - justa, favorable, ris
tempries; tempries caeli; r temperatus;
caelum temperatum; - tibia, tepor solis; - de
1045
tempestad
la tierra, totus orbis terrarum temperatura;
cambio brusco de -, sbita ris (vel caeli)
muttio; fluctuacin de la -, varitio temperaturae; hay una - primaveral, otoal, r vernat, autumnat; la - es de ms de cuatro
grados, temperatura amplius quattuor grduum est.
temporalidad: (cualidad de temporal) temporlitas, atis f // (frutos y cualquier cosa profana que los eclesisticos perciben de sus
beneficios o prebendas) bona temporlia.
Sin: benefcii ecclesistici rditus (-us m).
temporalmente: temporliter. Sin: temporrie; ad tempus.
temporneo: temporneus, a, um. Sin: temporrius; temporalis; ad tempus. Uso: amistad -, amictia temporalis; cargo -, munus ad
tempus datum; concesin -, temporalis concssio.
temporero: conventcius minister.
1046
tenis
dium; - pacficas, pacis stdia; las - secretas
del nimo, ntima nimi stdia; sealada - o
propensin natural a , praecpua vel praeclara ndoles ad + ac; praecpuum vel praeclarum ingnium ad + ac; contra las propias
-, repugnante natur; tener - contrarias a ,
ab liqua re abhorrere; ab liqua re averso
nimo esse; tener - natural a , stdio alicius rei teneri; natur propensum esse ad + ac
// (fuerza que impulsa un cuerpo a dirigirse
hacia un punto) vis. Uso: - centrpeta de los
cuerpos, vis gravitatis.
tendencioso: sbdolus, a, um. Sin: ambguus, (no imparcial) haud equus, (- en el razonamiento)
captiosus;
(malicioso)
malitiosus. Uso: discurso -, rtio ambgua ac
sbdola; preguntas -, ambguae ac malitiosae
interrogationes; sospecha -, malitiosa suspcio.
tnder: carbonrium, ii n. Sin: plaustrum
carbonrium; carbonrius currus; currus auxiliaris vel auxilirius.
tendera: tabernria, ae f.
cnula. Uso: - trinchante, frcula ministratria; furcilla vel frcula culinria; golpe de -,
frculae ictus (-us m).
teniente: (Mil, oficial) subcentrio vel succentrio, onis m. Sin: succentrio maior; tenens, entis m. Uso: - coronel, tribunus
mlitum vicrius; subpraefectus cohortis; tenens columnellus vel columellus, - general,
praefectus legionis; tenens generalis // - alcalde, - de alcalde, promagister urbis vel ppidi // - cura, crio minor.
1047
tenista
nildio ludendo; campus manubriato retculo
ludendo; raqueta de -, manubriatum retculum; jugar al -, tenildere; tenildio ldere;
manubriato retculo ldere; pil reticuloque
ldere; persona que juega al -, v. tenista.
tennis, v. tenis.
tentar: (instigar, seducir) tentare vel temptare. Sin: sollicitare. Uso: - a hacer una cosa,
liquem (vel alicius nimum) tentare (vel
sollicitare) ad rem faciendam; - con halagos,
liquem allcere, illcere, pellcere; - con dinero, con regalos, liquem pecuni, donis corrmpere vel subornare; dejarse - por las
promesas, las esperanzas, promissis, spe induci // (ensayar o experimentar) experiri.
Sin: conari, tentare vel temptare, periclitari.
Uso: - la suerte, fortunam tentare vel periclitari; - los remedios extremos, ltima experiri;
1048
teora
- todos los remedios, mnia experiri; - una
gran empresa, magnum opus conari.
teloga: theloga, ae f.
teologa: theolgia sive -loga, ae f. Sin: doctrina de Deo; disciplina de rebus divinis; de
rebus sacris scintia; divinarum rerum doctrina vel cogntio; theolgica disciplina. Uso:
- dogmtica, espiritual, mstica, theolgia
dogmtica, spiritualis, mstica; - del cuerpo,
theolgia crporis.
teolgico: theolgicus, a, um. Sin: ad theolgiam spectans.
1049
terica
formismo; - de la relatividad, relativitatis theria; la - es confirmada por la prctica, usus
doctrinam confirmat; unir la - a la prctica,
doctrinam ad usum adingere; vale ms la
prctica que la -, usus magistrorum praecepta sperat // (explicacin de un fenmeno)
rtio, onis f. Sin: theria; sentntia. Uso:
segn la - de uno, de (vel ex) sentntia alicius // (procesin) pompa, ae f.
terceto: (combinacin de tres versos) trstichum vel trstichon, i n. Sin: stropha ternis
vrsibus modulata. Uso: - dantesco, trstichum dantiscum // (composicin para tres
voces o instrumentos) tricnium, ii n. Sin:
trnio vel trio, onis m; trium vocum cantus
(-i m) vel concentus (-us m); trium instrumentorum concentus // (conjunto de tres voces o
instrumentos) tres msici; tria instrumenta
(msica).
terciario: adj tertirius, a, um // (sust, era cenozoica) aevum tertirium vel caenozicum;
aera (vel aetas) tertiria vel caenozica //
(persona que profesa una de las rdenes terceras) tertirius, ii m. Sin: tertianus. Uso: franciscano, franciscalis tertianus vel tertirius; frater franciscalis tertianus; franciscalis
e trtio rdine; trtii rdinis discpulus; Francisci minor ssecla.
1050
termo
vellutum sricum.
terliz, v. dril.
termas: (baos pblicos de los romanos; edificio con baos de aguas termales) thermae,
arum fpl // (sitio donde hay aguas termales
para baarse) clida lavacra. Sin: calntia
stagna; aquae clidae.
termes, v. trmite.
trmico : thrmicus, a, um. Sin : thermnticus; temperii vel caloris (gen); ad calorem
prtinens. Uso: energa -, energa vel vis thrmica.
terminacin: termintio, onis f.
trmino: (palabra) verbum, i n. Sin: vocbulum; vox, vocis f; trminus, i m. Uso: tcnicos, verba rtium prpria; vocbula
cuiusdam artis (vel disciplinae) prpria; - tcnico del pluralismo, trminus tchnicus pluralismi; en estos -, his verbis; sin medios -,
non contis nec remulco // (fin) finis, is m. Sin:
trminus.
1051
termobaromtrico
frgida servans vel rtinens.
lodcula thermntica.
termobarmetro: thermobarmetrum, i n.
termobaromtrico: thermobaromtricus, a,
um.
termocauterio: thermocautrium, ii n.
termocauterizacin:
onis f.
thermocauteriztio,
termodinmica: thermodynmica, ae f; thermodynmice, es f. Sin: thermodynmica doctrina, disciplina, rtio, ars; caloris eiusque
vrium leges ac doctrina.
termodinmico: thermodynmicus, a, um.
termoestesimetro:
trum, i n.
thermoaesthesime-
termomanmetro: thermomanmetrum, i n.
termomecnica: thermomechnica, ae f.
Sin: thermomechnica doctrina, disciplina,
scintia; caloris mechnica.
termomecnico: thermomechnicus, a, um.
1052
territorialidad
Sin: ad thermomechnicam (vel ad caloris
mechnicam) prtinens.
termscopo, v. termoscopio.
terracota: terra cocta vel fctilis. Sin: figuralis creta. Uso: de -, fctilis, e.
1053
territorio
territorilium legum vis.
terrorismo: terrorismus, i m. Sin: tromocrtia sive -crata, ae f; terrfica vel saeva domintio; terror.
Uso: - internacional,
tromocrtia internationalis; - como sistema,
terrendi rtio; omnes terrendi rtio; emplea el
- como sistema, omnes terrendi ratione abtitur; en esa regin domina el -, in ea regione
terror dominatur; naciones que favorecen el -,
civitates terrorismo faventes.
terso: (limpio, ntido) tersus, a, um. Sin: ntidus; poltus // (fig, tratndose de lenguaje,
Sin:
tesorero: thesaurrius, ii m. Sin: thesaurensis, is m; thesuri custos, praefectus, praepsitus, procurator; mensrius; arcrius; custos
pecniae; aerrii custos; aerrio praefectus.
tesoro: thesurus, i m. Uso: del -, thesaurrius; la Isla del -, Insula Thesaurria; ministro
del -, aerrii praefectus // (fig, de persona)
delciae , arum fpl. Uso: - mo! , dulcssima
rerum!
1054
texto
Testamento: Antiguo -, Vetus Testamentum.
tetradracma: tetradrachmum, i n.
testificar: testari.
testigo: testis, is m. Uso: - clave, testis decretrius; - ocular, testis oculatus; spectator ac
testis; testigos de Jehov, testes Ihovae; presentar testigos, testes dare, proferre, adhibere; presentar a uno como - de una cosa,
alicius rei testem adhibere liquem.
tetera : theria, ae f. Sin : capedncula theria vel theana; ccuma theria; theae ccuma,
cucumella, cucmula. Uso : - elctrica, llula
theae scino diluendae.
1055
textual
tionem exactus; - escolar, libro de -, liber
scholaris; scholaris liber didasclicus; liber
scholarum sui destinatus; - impreso,
typoscriptum; - latino original, textus latinus
idemque originalis; - oficial, textus officialis;
- original en francs, textus originalis francogllice scriptus // (pasaje de una obra literaria) locus, i m. Uso: el - de la ley, legis
verba; ipsa legis verba // (libro de -) liber in
scholarum usum ditus.
ta: (paterna) mita, ae f, (materna) matrtera. Sin: thia; patris vel matris soror; thia paterna vel materna.
tictac: tuxtax n indecl. Sin: pulsus, us m; percussus, us m; crpitus, us m. Uso: - del reloj,
horolgii pulsus.
tiempo: tempus, pris n. Sin: sptium tmporis. Uso: - libre, tium; tii tempus; tempus
subcisivum, subsicivum vel subsecivum;
horae inertes; tempus lberum; tempus a labribus vcuum; sptium vel intervallum a
negtiis lberum; - local, tempus locale; a las
7.59 (- local), hora 7.59 (tmporis localis); de trabajo, tempus operandi; desperdiciar el
-, tempus inutliter trere; pasa el -, tempus
ruit, fluit, manat; con el andar del -, progrediente vel procedente tmpore; en - del comunismo, tmpore communstico; no haba para perder, tempus terendum non erat // (en
los motores) - de admisin, ditus (-us m);
admssio; tempus ditus vel admissionis; - de
compresin, comprssio; tempus compressionis; - de combustin, combstio; tempus
combustionis; - de escape, xitus (-us m);
tempus xitus // Dep congrssio, onis f. Sin:
tempus, ris n. Uso: medio -, dimdium tempus (-ris n); primer -, prius tmporis sptium; en el primer -, in prima congressione;
segundo -, lterum tmporis sptium; ludi ltera pars; - suplementario, tempus additcium
// (estado de la atmsfera) tempestas, atis f.
1056
timbre
Sin: tempus, ris n; caelum, i n; caeli status
(-us m); tempestas caeli. Uso: - excelente,
tempestas egrgia; - favorable, propicio, tempestas idnea; - lindo, sereno, sudum, i n;
caelum serenum; tempestas serena; - lluvioso, tempestas pluviosa; - nuboso, cubierto
de nubes, tempestas nbila; - otoal, tempus
autumnale; autumnus, i m; - primaveral, tempus vernale; ver, veris n; - variable, tempestas vria; mal -, adversa tempestas; cambio
de -, tempestas commutata // Ms modus, i
m. Sin: nmerus.
tienda: (casa, puesto o lugar donde se venden al pblico artculos de comercio al por
menor; - de comercio) taberna, ae f. Sin: caupona; institrium; taberna mercatria; taberna vendiblium vel rerum venlium;
pantoplium. Uso: - de alfarero, v. alfarera;
- de comestibles, taberna esculentorum; penurium; - de dulces, v. confitera; - de helados, v. heladera; - de juguetes, taberna
crepundiorum; - de novedades, novarum
rerum taberna; - de prendas de vestir, vestimentorum taberna; taberna vestiria; taberna
textlium; - de verduras, v. verdulera; - de
vinos, v. vinatera; constructor de tiendas, v.
tendero // (armazn de palos hincados en tierra y cubierta con telas o pieles sujetas con
cuerdas) tabernculum, i n. Uso: armar la -,
tabernculum statere, pnere, collocare.
tiendecita: tabrnula, ae f. Sin: caupnula.
tijera o tijeras : forfex, fcis mf. Sin : - pequea, forfcula; cortar con -, frfice secare,
cedere, praecdere (quitar cortando).
tijereta: (zarcillo de las vides) clavcula, ae f
// tijera pequea, v. tijera.
tijeretada o tijeretazo: frficis vel forfculae
ictus (-us m). Sin: sctio frfice facta.
tilde: tilde, es f.
tilo: tlia, ae f.
timador, v. estafador.
1057
timer
lenis; - enronquecido, vox subruca; - lindo ,
vox splndida; splendor vocis; - sonoro, vox
clara vel plena; - viril, vox grandis et plena; de voz, vocis sonus, qulitas, genus (-nris n);
el diverso - de las voces, vocum varietates; de voz agradable, vox suavis; - de voz finsima, vcula; vox exgua; cambiar el - de
voz, variare ac mutare vocem // (pulsador)
pulsbulum, i n. Sin: mallolus. Uso: tocar
el -, mallolum pulsare; pulsbulum movere
vel tractare // (campanilla) tintinnbulum, i
n. Uso: - elctrico, elctricum tintinnbulum;
- de alarma, tintinnbulum instantis periculi;
- de la puerta, del telfono, tintinnbulum ianuae, telephni; presionar el -, tintinnbulum prmere vel pulsare; suena el - ,
tintinnbulum tinnit, tintinnit, tintinnat;
suena el - del telfono, telephnum tinnit.
tintineo, v. tintn.
1058
tirantes
pityrasis, is f. Uso: padecer -, scbie vel
porrgine laborare // (fig, miseria, roa) sordes, ium fpl. Sin: srdida parsimnia.
to: (paterno) ptruus, i m, (materno) avnculus, i m. Sin: thius; patris vel matris frater;
thius paternus vel maternus // - del padre, del
abuelo, del bisabuelo de una persona, ptruus (vel avnculus, si es materno) magnus,
maior, mximus // (coloq, hombre casado o
de cierta edad) bonus. Uso: el - Lucas, bonus
Lucas // - vivo, equi circumfornei; v. caballitos, calesitas.
tiovivo, v. to (- vivo).
tpico: tpicus, a, um.
tipogrfico: typogrphicus, a, um. Sin: impressrius. Uso: arte -, typogrphica ars; mquina -, scriptria mchina; maquinaria -,
scriptria machinamenta.
tirada: cpia (-ae f) exemplrium vel exemplorum. Sin: nmerus exemplorum. Uso:
vender toda la -, mnia divndere exemplria.
tiraje, v. tirada.
1059
tirar
tirar: (lanzar, disparar) emttere, icere, pulsare. Uso: (en el ftbol) - una pelota al arco,
follem vel pilam in portam impllere, icere,
pulsare, mttere; - una pelota fuera del arco,
follem vel pilam extra palos impllere ; al blanco, in scopum collineare; - al plato,
emttere in discum; - al pichn, emttere in
columbas, - el cigarro a medio fumar, volumen mdium absumptum abcere.
tiro: (accin de lanzar) iactus, us m. Sin:
coniectus vel missus, us m; conictio, emssio, mssio, iacultio, onis f. Uso: - con arco,
ars sagittandi; - de pelota, follis vel pilae iactus, ictus (-us m); campo de -, iaculatria palaestra // (disparo) emssio, onis f. Sin:
(plmbeae) glandis emssio. Uso: un - de
fusil, sclopettio; - al blanco, exercittio
collineandi; campo de -, locus sclopetationis;
saeptum collineandis misslibus, locus collineandis manuballistis; ejercitarse en el - al
blanco, manuballistas collineare // (estampido que produce un arma de fuego) fragor,
ris m. Uso: se oy un - de fusil, sclopeti fragor auditus est; sclopettio audita est.
tiroidectoma: thyroidectmia sive -toma,
ae f. Sin: thyridis resctio.
tirotear: iterata vel plura plumba emttere, icere, concere, expldere. Sin: iteratas vel
plures glandes emttere ...
tiroteo: crebrae iaculationes vel explosiones,
um fpl.
tisioterapia. phthisiotherapa, ae f.
1060
toast
figura; icncula lusria; imagncula puellaris
vel puerilis. Uso: espectculo de tteres, neurospastorum vel pupulorum spectculum; teatro de tteres, theatrum neurospsticum //
(fig, sujeto informal y tonto) ineptus vel levis
homo. Sin: homo inconstans, mutbilis; alienae voluntatis minister; alienae voluntati
obediens. Uso: eres un -, dceris ut ppulus
vel neurospastum; ppulus vel imagncula
es.
titerero, v. titiritero.
titular: (dicho del que ocupa un cargo teniendo el ttulo o nombramiento correspondiente) titularis, e. Sin: legtimus. Uso:
cannigos, obispos -, cannici, epscopi titulares // sust titularis, is m. Sin: legtimus offcio praepsitus vel legtima offcio
praepsita // (poner un ttulo) nomen ndere.
Sin: dare ndicem (libro vel commentrio, a
tmesis: tmesis, is f.
1061
toba
toba: tofus vel tophus, i m. Uso: de -, tofnus,
tofneus, tofcius, tofceus.
toca: calvtica, ae f.
tocino: (carne gorda del cerdo, y especialmente la salada) pinguis suis caro. Sin: pingue (pinguis n) suillum; caro salita vel
siccata // (lardo) lardum vel lridum, i n.
tocologa: tocolgia sive -loga, ae f.
toclogo: toclogus, i m.
toga: (prenda principal exterior y de ceremonia) toga, ae f. Sin: vestis iudiciria (- usada
por los magistrados y abogados); vestis professria (- usada por los profesores universitarios en ciertas ceremonias).
togado: togatus, a, um.
Togo: Togum, i n.
1062
tonelaje
togols: adj toganus, a, um // hab Togani,
orum mpl.
toilette: hacerse la -, v. arreglarse.
tolete: (esclamo) scalmus, i m.
tolemaico: ptolemicus, a, um.
tomista: thomista, ae m. Sin: thomismi fautor, sectator, studiosus; Aquinatis philosphiae sectator; qui Thomam Aquinatem
squitur.
1063
tonelero
tonelero: faber dolirius vel doliaris. Sin: cuprius; doliorum vel cuparum factor.
tonelito: dololum, i n.
tonmetro: tonmetrum, i n.
tonsura: (accin y efecto de tonsurar) tonsura, ae f // (Rel , rito preparatorio que preceda a la recepcin de las antiguas rdenes
menores) tonsura. Sin: sacra tonsura // (Rel,
porcin tonsurada de la cabeza) tonsura.
Sin: tonsura clericalis.
topadora: automatrius chamulcus (fossrius). Sin: (automatrius) chamulcus fossrius; arietria (mchina); v. buldzer.
tope: (cada una de las piezas metlicas redondas, colocadas en los extremos de los coches de F. C.) tudes, dtis f.
1064
torneo
homo tardus // (fig, persona que, infiltrada
en una organizacin, acta al servicio de
otros) circumspectator sbdolus. Sin: vulgator infidelis.
topgrafo: topgraphus, i m. Sin: topogrphiae cultor vel studiosus (el que profesa el
arte de la topografa); topogrphiae peritus
vel callens (el que tiene en ella especiales conocimientos).
topologa: topolgia sive -loga, ae f.
torio: thrium, ii n.
1065
tornillo
certamen quitum hastis concurrntium //
(fig, certamen, lucha) certamen, mnis n.
Uso: - por la Copa Davis, certamen ob
Pculum Davis; - Nacional de Ftbol,
Certamen Nationale Pedildii; - Nacional
de Tenis de Mesa, Certamen Nationale
Tenildii Mensalis; participar en un -, in
certamen descndere vel venire.
torpedear: (atacar con torpedo o torpedos) torpedinare. Sin: torpdinem vel silurum (torpedines vel siluros; ignferam
torpdinem vel ignferas torpdines; ignferum silurum vel ignferos siluros) icere,
iactare, mttere, iaculari, immttere, impngere; torpdine vel siluro (torpednibus vel
siluris) verberare, perctere, vulnerare, infrngere, diffrngere, perfdere, direre.
Uso: - un buque, torpdinem vel silurum in
navem icere...; torpdine vel siluro navem
verberare... // (fig, remover de un cargo)
removre vel decere liquem mnere;
(privar de un cargo) munus licui
abrogare.
torpedero: adj torpedinrius, a, um // sust
torpedinria, ae f. Sin: ( nave o avin armados de torpedos) torpedinria (vel
ballistria) navis vel aronavis; navis vel
aronavis torpednibus (vel siluris)
instructa.
1066
tostadura
homenaje, turris fidelitatis; - de lanzamiento, statumen (mnis n) misslibus
coniciendis; - de radio, turris radiophnica;
- de la televisin, turris radiotelevisfica;
- de transmisin, turris emissria
//
(pieza del juego de ajedrez) turris, is f
(ac -im vel -em; abl -i vel -e).
torrefaccin: torrefctio, onis f. Sin: tosttio;
torrefaciendi ctio.
tortilla: intrita, ae f. Sin: ovorum intrita; lganum (-i n) ovrium; ovum mixtum, commixtum, permixtum; ova mixta, permixta;
frixum ex ovis mixtis; lganum pullnis ovis
conflatum. Uso: - a la francesa, ova permixta gllico more; - de espinacas, ova mixta
cum spinciis; - de papas, ova mixta cum solani tubribus.
tortuga: testudo, dnis f. Uso: - marina, testudo marina vel martima.
torturar: torqure. Sin: (tormentis) excruciare; in cruciatum dare vel ddere. Uso:
hacer -, dare in tormenta // fig torquere. Sin:
vexare; cruciare. Uso: torturarse, se excruciare; excruciari; (nimo vel nimis) angi; afflictari.
torunda: turunda, ae f.
tos: tussis, is (ac -im; abl -i). Uso: - ferina, convulsiva, pertussis; spstica vel prtinax
tussis.
tsigo, v. txico.
tostador: tostor, ris m. Sin: qui torret // (instrumento para tostar) tostrium, ii n.
tostadura, v. torrefaccin.
1067
tostar
tostar: tostare. Sin: torrre; torrefcere;
subrere; ambrere.
totalizar: totalizare. Sin: in unum mnia cgere vel redgere; omnes nmeros computare;
mnia puncta computare; in summam redgere vel collgere.
ttem: totem indecl.
txico: adj txicus, a, um. Sin: vennifer; venenatus; veneno imbutus // sust txicon vel
txicum i n. Sin: venenum.
1068
tradicin
toxicomana: toxicomnia sive -mana, ae f.
toxina: toxinum, i n.
trabajar: operari. Sin: gere, pergere; fcere, effcere, perfcere. Uso: - al da, sngulis
diebus suam licui locare peram; diurna
mercede suam locare peram.
trabajito: negotolum, i n. Sin: opella; oprula; opsculum; leve opus; levis momenti
opus.
industriales, pera (-um n) industrilia; - intelectual, opus mentis; - manual, pera fabrilis; en pl tambin fabrlia, ium npl; -, fatiga
mental, mentis labor; - en sentido objetivo,
significtio laboris modo obiectivo concepti;
un da de -, unus diei pera vel opus; divisin del -, divsio laboris; lugar de -, locus
operatrius; ofrecer nuevos lugares de -,
novos locos operatrios praebere; mundo
del -, perum atque artificiorum orbis (-is m);
terminar el -, cessare ab pera.
1069
tradicional
cepta antquitus opnio; antiguas -, vtera
monumenta virorum; - apostlica, tradtio
apostlica; - cristiana, tradtio christiana; eclesistica, tradtio ecclesistica; - escritas,
litterarum monumenta; quae in ltteris
exstant; - escrita y oral, ltterae ac memria;
- fabulosas, mticas, vterum fbulae; fictae
vterum fbulae; - histricas, monumenta
rerum gestarum; - lingstica, loquendi consuetudo; las - nacionales, nostrae civitatis
monumenta; - oral, fama, ae f ; fama hminum; sermo; hminum sermo; fama et sermo
hminum; - paganas, thnicae vetustatis monumenta; - popular, opnio vulgi // segn la
-, ex (vel de) more; in morem; ut hminum
fama est; segn las - de los mayores, more
maiorum; more institutoque maiorum; custodiar la -, maiorum instituta turi; investigar
las antiguas -, vtera scrutari; juzgarlo todo
segn la -, mnia maiorum institutis iudicare.
traducir: (verter de una lengua a otra) vrtere vel convrtere. Sin: transferre. Uso: - a
Platn, Platonem vrtere; - de Platn, a Platone vrtere; - al alemn, al latn, germnice,
latine rddere; - brbaramente, brbare vrtere; - del griego al latn, e (vel ex) graeco
(vel a graeco, de graeco, e graeca lingua, e
graeco sermone) in latinum vrtere vel convrtere; - literalmente, a la letra, al pie de la
letra, palabra por palabra, verbum e verbo
exprmere, pro verbo verbum rddere; liquid ad verbum exprmere; liquid ttidem
verbis transferre; - literalmente del ingls al
latn, latine verbum pro verbo ex anglico rddere; latin lingu verbum e verbo ex anglica
rddere; latino sermone ex anglico verbum e
1070
tragicmico
verbo exprmere; eso sera - literalmente, id
verbum esset ex verbo; - algo conforme al
sentido, liquid interpretari; traducir algo,
segn el sentido, del francs al espaol, e
francogallico liquid hispane interpretari //
(represenar, expresar) explicare. Sin: aperire.
Uso: - en palabras su opinin, sententiam
suam aptis verbis explicare vel aperire, - en
hechos su compasin, misericrdiam suam
rebus ipsis xsequi.
tragar: (comer velozmente) vorare vel devorare. Sin: deglut(t)ire; haurire // (dicho de la
tierra o de las aguas: abismar lo que est en
su superficie) sorbre, absorbre, exsorbre.
Sin: haurire; absmere // (soportar o disimular algo muy desagradable) pati. Sin: tolerare; devorare. Uso: - injurias, inirias pati;
probra tolerare; - las lgrimas, los gemidos,
devorare lcrimas, gmitus.
tragedia: (drama o gnero trgico) tragedia, ae f. Sin: fbula trgica. Uso: componer,
escribir tragedias, tragedias fcere vel scrbere; representar una -, tragediam gere //
(Fs, acontecimiento funesto) calmitas, atis
f. Sin: res (rei f) atrox, msera, miserbilis;
horrenda res.
1071
trago
tragicomedia) tragicomediae (gen). Sin: ad
tragicomediam ttinens // (que es a la vez
trgico y cmico) tragicmicus, a, um. Sin:
lpidus ac trgicus; trgico et cmico mixtus;
ridculus idemque miserandus. Uso: estilo -,
lpidum ac trgicum (vel trgicum et cmicum) scribendi genus // (jocoserio) iocosus
idemque srius. Uso: estilo -, iocosum idemque srium scribendi genus; ioco serioque
mixtum scribendi genus.
trago: (porcin de un lquido que se bebe de
una vez) haustus, us m. Uso: un - de agua,
haustus aquae // (prominencia de la oreja, delante del conducto auditivo) tragus vel tragos,
i m. Sin: antca aurculae lacnia.
triler: (casa rodante) aedcula subrotata.
training, v. entrenamiento.
trait dunion: interductus, us m. Sin: interductus linearis // fig vnculum, i n. Sin: ligamentum.
trmite: (diligencia) res, rei f. Sin: causa; negtium; conslium. Uso: - ocultos, clandestina conslia; - judiciarios, negtia fornsia;
ocuparse de un -, in negtio versari; rem tractare vel pertractare.
trampista, v. estafador.
1072
transferir
sito, audaci nimo; en el ltimo -, ltimo
vitae discrmine // (estado en que un mdium
manifiesta fenmenos paranormales) sopor
mdii prprius.
transcendental: transcendentalis, e. Sin: metaphsicus; rerum naturam transcendens; humanae mentis captum transcendens vel
exsperans; qui (quae, quod) rerum naturam
transcendit; qui (quae, quod) naturam hminum transcendit; qui (quae, quod) supra hminum naturam est ; rerum naturam ipsasque
mentes excedens ; qui (quae, quod) naturae
fines sperat // fig exmius, a, um. Sin: egrgius; excelsus; praecpuus.
transcontinental: transcontinentalis, e.
transferir: transferre. Sin: tradcere, transmttere; mutare (sedem, civitatem). Uso: una suma de dinero a bancos extranjeros, pecniae summam ad argentrias extrneas
1073
transfert
transferre.
transfusin: transfsio, onis f. Sin: transmssio; transltio // Med transfsio, onis f. Sin:
snguinis transfsio; alterus snguinis immssio.
transigir: transgere. Sin: compnere; convenire; pacisci; transactionem fcere. Uso: en (o sobre) la integridad de la fe, de integritate fidei quidquam detrhere.
transistorizado: transistorialis, e.
trnsito: trnsitus, us m. Sin: transtio; commeatus, us m. Uso: - areo, res arovehiculria; commeatus arius; aria frequntia,
celebrtio, celbritas; - ferroviario, commeatus ferrivirius; commeatus sive commetio
trminum ferriviariorum; - peatonal, pditum
commeatus; - urbano, commeatus urbanus; vial, viarum celbritas, frequntia, trnsitus;
el - de los vehculos, vehiculorum commeatus; de -, transitrius; impedir el -, trnsitum
alicius arcere vel prohibere // (Rel, paso a
mejor vida) trnsitus ad Deum.
transitorio: brevis, e (breve); fluxus (inestable); caducus (caduco); fugax (fugaz), vlucer, cris, cre (fugitivo, pasajero); frgilis
(frgil). Uso: bienes -, bona fluxa vel caduca;
esperanza -, spes caduca; fortuna, fama -, vlucris fortuna, fama; gloria -, fluxa glria.
Transjordania: Transiordnia, ae f.
translacin, v. traslacin.
1074
transportar
transmisible: transmissbilis, e. Sin: transmssilis, e.
transmisin: transmssio, onis f. Sin: emssio; transltio; tradtio; propagtio. Uso: - estereofnica, transmssio stereophnica; mecnica, radial, telegrfica, telefnica, televisiva, transmssio mechnica, radiophnica, telegrphica, telephnica, televisiva vel
televisualis; - radial, emssio vel transmssio
radiophnica; radiophnica recittio; radiophnica vocis (vel sonorum) transmssio, diffsio, propagtio; - televisiva, televisfica
emssio vel exhibtio; transmssio telehormica; televisfica vocis (vel sonorum) transmissio; - televisiva en colores, televisfica
transmissio (vel emssio) multcolor, multicoloris, multicolora, multicolria // - de las
imgenes, transmssio imginum; - en esperanto, en latn, emssio esperntica, latina;
transmisiones por Internet, emissiones interretiales; calidad de las -, qulitas emissionum; dirigir una - televisiva, televisficam
emissionem moderari; las - de esta estacin
se realizan en la frecuencia de 800 khz, transmissiones huius stationis frequnti 800 khz
(chiliohertziorum) emittuntur // Mec implsio, onis f. Uso: - en la bicicleta, concatentio, onis f.
transmitir: transmttere vel emttere. Uso: en ondas cortas, en ondas medias o normales, en ondas largas, en ondas supercortas,
(in) undis brvibus, (in) undis mdiis, (in)
undis longis, (in) undis superbrvibus emttere vel vulgare; - por radio, liquid radiophnice transmttere, emttere, diffndere; por televisin, liquid per televisionem transmttere; liquid telehormatis (vel telehorasis) ope transmttere, dere, propnere;
liquid televisficis undis transmttere.
1075
transporte
que transporta, advector, oris m // (cambiar
el tono de una composicin) (in liud vocis
genus) transpnere.
transubstanciacin o transustanciacin:
transubstantitio, onis f. Sin: cuisdam
substntiae in liam convrsio; in liam
substntiam (vel naturam) convrsio // Teol
transubstantitio. Sin: convrsio substantiarum panis et vini in Corpus et Snguinem
Iesu Christi.
transubstanciar o transustanciar : transubstantiare. Sin : in liam substntiam convrtere ; substntiae conversionem fcere.
transvasar, v. trasegar.
1076
trasfigurar
tranviero, v. tranviario.
trapiche: (molino que extrae el jugo de algunos frutos como aceite o caa de azcar)
v. almazara.
chae, artriae, artriae sperae (gen); ad tracheam (vel ad artriam, vel ad artriam speram) prtinens.
trascendental, v. transcendental.
trascendente: transcendens, entis. Sin: transcendentalis, e; metaphsicus; humanam naturam excedens; qui (quae, quod) naturam
exsperat. Uso: destino -, vita futura, quae
naturam exsperat; origen -, excellentssimus
origo.
trascribir, v. transcribir.
trascripcin, v. transcripcin.
trascriptor, v. transcriptor.
trasferible, v. transferible.
trasferir, v. transferir.
trasfiguracin, v. transfiguracin.
trasfigurar, v. transfigurar.
1077
trasformador
trasplantable: transplantbilis, e.
trasformador, v. transformador.
trasformar, v. transformar.
trasplantacin, v. trasplante.
trasfusin, v. transfusin.
trasplante: transltio, onis f // Med transplanttio, onis f. Uso: - de rganos, membrorum transplanttio, transltio, instio; - de un
rin, del corazn, renis, cordis transplanttio; realizar un - del corazn, cordis transplantationem pergere vel fcere.
trasportable, v. transportable.
trasportar, v. transportar.
trasporte, v. transporte.
trasmutacin, v. transmutacin.
trasnacional, v. transnacional.
trasparencia, v. transparencia.
traspiracin, v. transpiracin.
traspunte: depromptor, oris m. Sin: scaenarum moderator; prodendi in scaenam indicator, monstrator; scaenae rector vel
superintentor; scaenae emissionis magister.
trasmisin, v. transmisin.
trasparente, v. transparente.
trasvasar, v. trasegar.
1078
travesa
trasversal, v. transversal.
traveln: (Cinem, desplazamiento de la cmara tomavistas sobre el suelo) cinematogrphicae (vel televisficae) mchinae motus
(- us m).
travesa : (camino transversal) iter transversum. Sin: via transversa. // (distancia entre
dos puntos de tierra o de mar) sptium, ii n
// (viaje por mar) traictio, onis f. Sin: traiec-
1079
travesti
tus vel transmissus, us m. Sin: transmssio;
transvctio; praetervctio; transgrssio; navigtio. Uso: - de Francia a Inglaterra, traictio ex Gllia in Britnniam; hacer una -,
transfretare o simplem navigare; hemos
hecho una magnfica -, bellssime navigvimus.
traviesa: (madero de la va frrea para asentar los rieles) transtrum, i n. Sin: tignum
transversrium.
travieso: imprbulus, a, um; v. pilluelo.
trayectoria: traiectria, ae f.
trbol: triflium, ii n.
tren: tramen, mnis n. Sin: tramen ferrivirium vel ferrovirium; ferrivirium agmen
(-mnis n); agmen vel tractus (-us m)
crruum; hamaxstichus, i m. Uso: - acelerado,
tramen (vel crruum agmen) acceleratum;
amaxstichus acceleratus; - blindado, tramen
loricatum vel cataphractum; - carguero o de
carga, tramen onerrium; tramen mrcium; comn, tramen commune; - correo, tramen
tabellrium; - cremallera, tramen denticulatum; - directo, tramen directum, clere,
velox, rpidum, citatum; - expreso o rpido,
tramen directssimum, celrrimum, velocssimum, rapidssimum, citatssimum; - elctrico, tramen elctricum; tramen elctrica vi
motum; crruum agmen elctride actum, vel
elctrica vi permotum; - especial, tramen
speciale; - experimental, tramen experimentale; - internacional, tramen internationale;
tramen inter nationes vel inter gentes, tramen
quod plures gentes circumit; - interurbano n
945, tramen interurbanum nmero nongent-
1080
tribuna
simo quadragsimo quinto; - ligero, tramen
citatum; - militar, tramen militare; - mixto, carreta, tramen mixtum; tramen homnibus
mercibusque vehendis; - mnibus, tramen
mnibus; - subterrneo, metropolitano, ferrvia subterrnea, inferna; - suburbano, ferrvia
civitatensis, rbica; - a vapor, tramen vaporrium; tramen vaporis vi motum; crruum
agmen vaporatae aquae impulsu permotum; de alta velocidad, tramen perquam clere vel
velox, superclere, supercitatum; tramen
magnae velocitatis vel velocitatis exmiae; de pasajeros, tramen personarum vel hminum; tramen epibticum; tramen homnibus
vehendis // bajar del -, e (vel de) trmine descndere; ir, viajar en -, trmine vehi; vectari
trmine; iter trmine fcere; vi ferrat iter
fcere; vi frre ire; llegar en -, trmine advenire; perder el -, tramen amttere; salir en -,
trmine proficisci; subir al -, tramen
conscndere, inscndere, ngredi; tomar el -,
tramen smere // el - tiene quince minutos de
demora, tramen quindecim minuta demoratur; el - trae atraso, tramen tardat; el - lleg
con atraso, tramen retardatum est; el - corre
a la velocidad de 300 km por hora, tramen
velocitate trecenorum (vel trecentorum) chiliometrorum horlium vhitur vel provhitur;
formar y dividir los -, trmina distribere, dirbere, dispertire, divdere; maniobras para
formar y dividir los -, trminum distribtio
vel ordintio; distributa trminum ordintio
// - de aterrizaje, apparatus desultrius; retrctiles aronavis rotae fpl. Uso: soltar el de aterrizaje, expedire apparatum desultrium // / inspector de -, inspector trminis ;
jefe de -, trmini praefectus; curator trminis
// fig, - de vida, vivendi rtio; el acostumbrado - de vida, sueta vivendi rtio.
trencito: parvum tramen (-mnis n). Sin: parvus hamaxstichus. Uso: - elctrico, parvum
tramen vi elctrica actum; - para diversin,
parvum tramen ludi caus confectum.
trepador: reptans, antis . Uso: rosas -, reptantes rosae // (dicho de persona) - de acantilados, rpium scansor, reptator, arreptor.
tribmetro: tribmetrum, i n.
1081
tribunal
// (ventana o balcn en algunas iglesias
desde donde se puede asistir a los oficios) tribunal, lis n. Sin: pdium; contigntio suprior lateralis.
triciclo: trcyclum, i n; trcyclus, i m. Sin: trrota, ae f. Uso: - pequeo, tricclula; - portador, trcyclum onerrium; - a petrleo,
trcyclum petrleo actum.
tricofitosis: trichophytosis, is f.
tricolor: trcolor, ris. Sin: tres colores habens; tribus colribus tinctus; trplici colore
(abl de cualidad). Uso: bandera -, trcolor
vexillum; vexillum trplici colore tinctum.
tricoma: thrichma, tis n.
tricota: thorax (-cis m) lneus. Sin: strictria lnea; thorcium e mculis; pectorale e
mculis. Uso: - de punto (sin botones y con
mangas cortas) pelsia lnea; colbium lneum; - de seda, tricholinum, i n; v. pulver.
tricroma: (procedimientos fotogrficos y fotomecnicos en color) trichrmia sive -chroma, ae f. Sin: trium colorum imprssio //
(estampa obtenida por el procedimiento de
la -) imago tribus impressa colribus.
1082
trimestral
trduum; sacra in trduum sollmnia; hacer
un -, triduanas preces pergere; supplicationes in trduum habere, celebrare, obire; hacer
un - en honor de un Beato o de un Santo,
sacra in trduum sollmnia gere licui Beato
vel Sancto.
triedro: trhedrum, i n.
trifsico: triphsicus, a, um. Sin: tribus phsibus preditus; tribus tempribus mbilis.
trillizo: adj trigminus, a, um. Uso: hermanos -, trigmini fratres; hijos -, trigmini flii
// sust trigminus, i m. Uso: uno de los -, unus
ex trigminis.
trillo: (instrumento) trbulum, i n.
triloga: trilgia sive triloga, ae f. Uso: - epigrfica, ternae inscriptiones; - potica, terna
crmina.
trimestral: (que dura un trimestre) trimestris, e. Sin: trium mnsium // (que sucede o se
repite cada trimestre) trimestris, e. Sin: trimnstruus; qui (quae, quod) quarto quoque
mense fit (o con el verbo exigido por el contexto). Uso: revista - de latn, trimestres litterarum latinarum commentrii.
1083
trimestralmente
trimestralmente: sngulis trimstribus. Sin:
quarto quoque mense.
trinchante: (instrumento para trinchar) cultellus, i m. Sin: culter, tri m; ferrum, i n // (encargado de cortar la comida en la mesa)
scissor, ris m. Sin: structor; carptor; chirnomon, ontis m.
trinchar: scndere; conscndere. Sin: crpere; lacerare; secare, consecare; minute concdere.
1084
troglodita
trptico: trptychum, i n. Sin: tbula trina vel
triplex; tripertita tabella vel tbula; ternae tbulae (vel tabellae) pictae.
tripulacin: (en general) cooperatores, um
mpl; (de avin) aronutici, orum mpl; (de
nave) nautae, arum mpl.
tripulante: administer, tri m. Uso: - de nave,
nauta; - de avin, aronauta.
triquiasis: trichasis, is f.
trisagio : trisgium, ii n.
trismo : trismus, i m.
triunfalista: adj nimis triumphalis vel triumphatrius // sust homo nimis triumphalis vel
triumphatrius.
troglodita: trogldyta, ae m. Sin: caverncola; speluncae vel speluncarum ncola; cavernae vel cavernarum ncola; speluncam vel
speluncas ncolens; cavernam vel cavernas
1085
troglodtico
ncolens // (antiguo pueblo al SE de Egipto)
Trogldytae, arum mpl // fig homo silvester,
rsticus, incultus.
troglodtico: troglodticus, a, um; fig selvticus; rudis.
troj: (sitio donde se recogen frutos o cereales) hrreum, i n // (granero) v. esta voz.
troja, v. troj.
troje, v. troj.
trompetilla: (instrumento a modo de trompeta, que sirve para que los sordos perciban
tropezar: (dar con los pies en un estorbo ponindose en peligro de caer) offndere intr.
Sin: licui rei offndere; ad liquid pedem offndere vel impngere; cespitare vel caespitare.
1086
trujal
dus, a, um.
trotar: tolutim ire, incdere, crrere, contndere. Sin: citato gradu incdere vel crrere; muy velozmente, citatssimo gradu incdere
vel crrere; - a caballo, citato equo crrere
vel contndere // fig subsultim crrere.
1087
trujamn
petum, i n. Sin: mola, ae f; molina; moletrina;
pistrinum; v. almazara.
trujamn, v. intrprete.
trujimn, v. intrprete.
tuba : tuba, ae f.
rans. Uso: hospital para tuberculosos, valetudinrium tbidis ( vel phthsicis) curandis.
tubo: tubus, i m. Sin: fstula; tbulus. Uso: acodado, tubus vermiculatus; - catdico,
tubus cathdicus; - electrnico, tubus vel tbulus electrnicus; - estirable (del microscopio) tbulus verstilis; - fijo, tbulus fixus; lanzatorpedos, v. esta voz; - nen, - de luz
fluorescente, tbulus fluorescens vel lucfluus; - de bicicleta, v. cuadro; - de descarga,
fstula exonerria; - de escape, tubus emissrius vel vaporus; postcus tubus; - de gas,
ductus gsifer; - de goma, fstula gmmea; de imagen, - de reproduccin, tubus televisficus; - de rgano, rgani fstula; - de telfono, v. auricular; - de visin directa, tubus
visionis directae; en forma de - o provisto de
-, tubulatus; fistulatus; conducir agua con
tubos, aquam tubis (vel fstulis) dcere.
tubular: tubulatus, a, um. Sin: fistulatus.
tuciorista: sust tutiorista, ae mf. Sin: sentntiae tutioris sectator, fautor, defensor // adj tutiorismum sequens. Sin: tutiorismo favens;
(referente al tuciorismo) ad tutiorismum ttinens.
tugurio: tugrium, ii n. Sin: casa; gurgstium. Uso: - pequeo, tugurolum; tugurinculum; csula; rudis domncula.
1088
turbina
tul: crbasus, i m. Sin: crbasus reticulatus;
ralla tullensis; textura tullensis. Uso: - de
seda, sricum tullense; ralla srica.
tulipn: tlipa, ae f.
tumbaollas, v. glotn.
tmulo: (sepulcro levantado de la tierra) tmulus, i m. Sin: tmulus honorrius; cenotphium, ii. Uso: - pequeo, cenotapholum.
tumultuario, v. tumultuoso.
tundra: rctica, orum npl. Sin: tesca vel tesqua rctica; septentrionalis palus (-dis f).
tunecino o tuneco: tunesiensis, e. Sin: tunetinus. Uso: los -, Tunesienses, ium mpl.
tnel: cunculus, i m. Sin: specus, us m ; cuniculata via. Uso: - ferroviario, specus ferrivirius; ferratae viae cunculus; cunculus
trmini prvius; cunculus frreis xibus (vel
frreis dctibus) stratus vel constratus; - submarino, submarinus specus; cunculus subaquneus; ferrivirius specus submarinus; subterrneo, subterrneus cunculus; - vial,
specus virius; - bajo el Canal de La Man-
turbacin: nimi turbtio, perturbtio, conturbtio. Sin: nimi trepidtio, tremor, confsio.
turbante: tulbans, antis m. Sin: tira vel tiras, ae f; cpitis fscia; fscia capitalis. Uso:
que lleva el -, tiaratus; tiar (vel tulibante)
tectus vel ornatus.
turbarse: perturbari. Sin: conturbari.
turbera, v. turbal.
1089
turbin
china trbine acta. Uso: - axial, turbnea axiria, - radial, turbnea radiosa; - de vapor, turbnea vaporria.
turbopropulsor, v. turbohlice.
turco: adj turcus vel turchus, a, um. Sin: trcicus vel trchicus. Uso: el Imperio -, Turcarum Imprium //
(natural de Turqua)
Turcus vel Thurcus, i m // lengua -, turca vel
trcica lingua. Sin: turcus vel trcicus sermo.
1090
twist
suas fcere; mantener el -, rdinem servare;
es mi - de hacer algo, meae sunt partes liquid fcere.
Turqua: Turca vel Turcha, ae f. Sin: Turcorum Res pblica; Trcica vel Trchica respblica (el estado); Turcorum rgio (el pas);
Turcorum imprium vel dcio (el imperio, el
dominio).
turrn: lucuns, untis m. Sin: torro, onis m;
amygdlinus mellitusque lucuns; crustum ex
melle amygdalisque confectum.
tutear: voce tu uti.
twist: salttio distorta vel tortuosa. Uso: bailar un -, distorte vel tortuose saltare.
1091
ucase: (decreto del zar) imperatoris decretum. Sin: imperatrium edictum, praescriptum, iussum; Rssiae Cesaris edictum //
(orden gubernativa injusta y tirnica) imperiosum edictum.
Ucrania: Ucrana, ae f.
Uganda: Uganda, ae f.
ulceroso: (que est lleno de lceras) ulcerosus, a, um // (que tiene aspecto de lcera) lcerae smilis, e. Sin: spciem lceris
praebens.
Ulster (Irlanda del Norte): Ultnia vel Hultnia, ae f. Uso: del -, ultoniensis, e.
ulster (prenda de vestir): superindumentum
ultonianum.
1092
unifamiliar
ultrarrpido: ultrarpidus, a, um. Sin: supercleris, e; celrrimus; pernicssimus; mxima celeritate motus.
ultrarrojo: ultrarubens. Sin: ultrarbeus.
ultravirus: ultravirus, i n.
umbela: umbella, ae f.
umbilical: umbilicaris, e.
1093
unificador
unificador: unficus, a, um.
unificar: unificare.
unilateral: (que se refiere a una parte o aspecto) unilateralis, e. Sin: unus partis; ad
unam tantum partem prtinens; unam solmmodo partem respciens. Uso: contrato -, stipultio unus paciscentis vel contrahentis //
(que considera la cosa desde un solo punto
de vista) curtus, a, um. Uso: juicio -, curta
sentntia.
dicatus, perpensus; romper - un tratado, pactum conventum ex una tantum parte, ltera
posthbita, frngere vel violare.
unimog: currus tractrius unimog.
1094
UNIX
sxui aptus. Uso: vestimenta -, vestimenta
(-orum npl) utrique sxui apta.
univalente, v. monovalente.
universalizar: (hacer universal) liquid universum rddere. Sin: ad universalitatem referre // (generalizar) universim dcere;
generatim atque universe loqui // (difundir al
mximo) ad plrimos permanare, fndere,
difflere.
universidad: univrsitas, atis f. Sin: studiorum univrsitas; (mximum) athenaeum; univrsitas litterarum disciplinarumque. Uso: libre, lbera studiorum univrsitas; - Catlica
del Sagrado Corazn, Univrsitas Cathlica,
quae a sanctssimo Corde Iesu denominatur;
Cathlicum Athenaeum quod a nmine Sanctssimi Cordis Iesu inscrbitur, vel cui ttulus
(vel cui nomen) a Sanctssimo Corde Iesu; Hebrea de Jerusaln, Hebraea studiorum
Univrsitas Hierosolymitana; - politcnica,
Univrsitas Polytchnica; - Pontificia
Salesiana, Pontificia studiorum Univrsitas
Salesiana; - de Harvard, Univrsitas Harvardiensis; rector de la -, universitatis praeses
(-sdis m) // (sede) mxima studiorum sedes.
Sin: mximum studiorum domiclium.
1095
UNO
UNO (United Nations Organization), v.
ONU.
uraninita: pissuranites, ae m.
uranmetro: uranmetrum, i n.
urbanismo: (ciencia que se refiere a la construccin y ordenacin de los poblados) urbanismus, i m. Sin: dividendae (vel limitandae,
vel aedificandae) urbis rtio vel scintia //
(conjunto de medidas en orden al desarrollo
armnico de los poblados) ars urbana domiclia aptandi // (fenmeno por el cual se verifica una concentracin creciente de la
poblacin en las ciudades, a causa de la inmigracin de personas que dejan la agricultura) vitae urbanae stdium. Sin: urbanae
vitae cupditas; stdium demigrandi ex agris
et in urbem se conferendi; ruricolarum stdium incolendae urbis; in urbes commigrtio;
commoditatum urbis amor // (rasgo lingstico propio de la ciudad) urbanismus, i m.
1096
URL
Sin: urbanus sermo; linguae vel sermonis
forma prpria urbis.
uretra: urthra, ae f. Sin: mictualis vel urinalis via; fstula urinria; canalis quo meat
urina.
uretral, v. urtico.
urinario: adj urinrius, a, um. Sin: urinatrius; urticus // (lugar para orinar) secessus
(-us m) urinrius.
1097
urolitiasis
los recursos): Universale Rerum Locatrum
vel Locatrium.
urolitiasis: urolithasis, is f. Sin: calculorum
morbus.
U.R.R.S.: Foederatae Res Pblicae Soviticae. Sin: Foederatae Communistarum Rssiae Respblicae, Civitates; Foederatae
Russiarum Respblicae vel Civitates; Unio
Rerum Publicarum Socialistarum Sovieticarum; Foederatae Civitates Socialsticae Soviticae; v. Unin Sovitica.
urticaria: (enfermedad) urticria, ae f. Sin:
morbus urticrius // (comezn) pruritus (-us
m) urticrius // (fiebre) febris urticria.
Uruguay: Uruquria, ae f. Sin: Uruguia.
1098
Uzbekistn
msticos, utenslia, ium npl; utenslia domstica; supellex domstica; - elctricos, utenslia elctrica; - de bao, balneria, ium npl;
los - de caza, instrumentum venatrium; los
- de cocina, instrumentum coquinatrium;
culinarum instrumenta; vasa (-orum npl) coquinria; fictlia coquinria; - de hierro o
guarnecido con hierro, ferramentum, i n;
ferramenta, orum npl.
utilitario: utilitrius, a, um. Sin: ad utilitarismum prtinens; ad cmmodi stdium ttinens. Uso: finalidades -, suae utilitatis
conslia // coche -, utilitria, ae (autoraeda,
vectura). Sin: utilitrium, ii (vehculum);
autoraeda ad utilitatem potssimum conformata.
utopa: (pas imaginario) commentcia cvitas // (sistema o plan que parece imposible de
realizar) utpia sive utopa, ae f. Sin: utopia-
1099
vacunar: vaccinare. Sin: vaccnum (vel vaccinum virus, vel vaccinum pus, vel vaccinum
serum, vel vaccinam pstulam) licui incere,
ingrere, immttere, inoculare, insrere; vaccino liquem infcere.
vacuno: vaccnus, a, um.
1100
valija
m. Sin: larfuga, ae m; homo vagus vel errticus; qui domo caret // (trotamundos) v. esta
voz.
vagamundo, v. trotamundos.
vaginal: vaginalis, e.
1101
valla
Uso: - diplomtica, vidulus legatrius vel legativus; hacer las -, srcinas vel vasa collgere; srcinas vidulosque apparare; res ad iter
necessrias parare.
valla: (- de separacin) saeptum, i n // (meta,
en el ftbol) v. portera.
vals: (baile de origen alemn) germnica salttio. Sin: vindobonensis chora; rpidus
choreae vertex vel vortex (-tcis m); aprox tripdium. Uso: una ronda o rueda de -, orbis
saltatrius; bailar un -, tripudiare intr.
1102
vaquero
dad, securitatis vlvula; vlvula tutria;
claustrum mbile ad securitatem; - de televisin, valva (vel vlvula, vel tuba) televisualis
// fig effgium contentionis nimi.
valvular: valvularis, e.
vamos a ver!: agite!
vandalismo: (devastacin propia de los antiguos vndalos) vandalismus, i m. Sin: vandlica vasttio vel depopultio // (espritu de
destruccin que no respeta cosa alguna, sagrada ni profana) vandalismus, i m. Sin: vstitas; vasttio; implacata vasttio, vastatrix
expolitio; saevssima dirptio; rbies; furor;
vastandi furor; fritas et immnitas.
vanidoso: vanus, a, um. Sin: vandicus; elatus; inflatus; inanis; gloriosus; vanloquus;
vanloquax (-acis).
1103
vara
-, sibi nduit bracas lnteas caerleas // sust
bubulcus, i m. Sin: armentrius.
varar: (echar un barco al mar) navem dedcere. Sin: navem in mare (vel in aquam, vel in
undas) edcere; navem prmitus in mare dedcere; navem ex navlibus dedcere (sacar
un barco de los arsenales).
varenga: statumen, mnis n.
varengaje: interamenta, orum npl. Sin: lterum tbulae; statmina navis; costae navis.
variable: varibilis, e. Uso: cantidad -, quntitas varibilis // (Inform, valor variable) varibile, is n.
vrice o varice : varix, cis mf. Sin : vena tumescens. Uso: pequea -, varcula, ae f.
varicela: varicella, ae f. Sin: varolae spriae.
varicoso: (perteneciente o relativo a las vrices) ad vrices prtinens; (que tiene vrices) varicosus, a, um; (que sufre de vrices)
varcibus laborans.
varioloso: variolosus, a, um. Sin: varolis infectus; varolo laborans; mal pstul infectus vel affectus.
varita, v. varilla.
vaselina: vaselna, ae f.
1104
vector
vasija: vas, vasis n (pl vasa, orum). Sin: sria
vel testa (- de tierra cocida); guttus vel gutus,
i m, vel guttrnium, ii n (- de cuello estrecho).
Uso: - empegada, vas picatum; - de barro,
fctile, is n (sobrent vas; en pl fictlia, ium); de porcelana, vas porcellnicum; - para
beber, potrium; trulla; - de plata para beber,
trulla argntea; fabricante de vasijas (de oro
y plata) vasculrius vel vasclrius, ii m.
vasodilatador: vasa diltans, antis n (medicamentum). Sin: medicamentum vasis sanguneis dilatandis.
vstago: srculus, i m.
vate: vates, is m.
1105
vector
vector (Inform, una especie de puntero):
index, dcis m. Uso: a jump through a -, per
ndicem saltus.
vectorial: vectorialis, e. Sin: vectrius; ad
vectorem spectans.
vedette: rtifex (-fcis m) scenicus clarssimus. Sin: hstrio (-onis m) mximis ludibus
celebratus.
tere; communicare.
vejiga: (vescula) vesca, ae f. Uso: - natatoria (de los peces), vesica natatria; - de la
bilis o de la hiel, vesica fllea // (saco membranoso que recibe y retiene la orina) vesica
urinria o simplem vesica.
1106
velocidad
barco // dar velas al viento, vela dare, explicare, pndere, slvere; hacerse a la -, navem
slvere; recoger velas, vela collgere vel plicare // fig, a - y remo, remis velisque. Sin:
totis vribus // (accin de velar) viglia, ae f.
Uso: - vespertina, vspere viglia.
veleidad: vellitas, atis f. Sin: inanis voluntas; voluntas incompleta, inepta, rrita; inane
desidrium vel votum // (inconstancia, ligereza) inconstntia. Sin: conslii mutablitas.
velln: vellus, lris n. Sin: - de oro, vellus ureum. Uso: caballero del - de oro, eques (hispaniensis) vllere ureo exornatus.
velocidad: velcitas, atis f. Sin: celritas; rapditas. Uso: - angular Fs, velcitas angularis; - media, velcitas mdia; - supersnica,
velcitas supersnica; - tres veces superior a
la del sonido, velcitas, quae triplo est maior
quam velcitas soni; a la - de 79 mil km por
hora, septuaginta novem mlium chiliometrorum horri velocitate; huracn a la - de
200 km por hora, procella velocitatis ducenorum chiliometrorum horlium; correr (en
algn vehculo) a - excesiva, nmia velocitate
crrere, ferri, rapi.
1107
velocmetro
velocmetro: tachmetrum, i n.
velocipedia, v. velocipedismo.
velocipedismo: (aficin a correr en velocpedo) velocpedi (vel ocpedi, vel volucrpedi) stdium // (deporte de los aficionados
al velocpedo) velocpedi ludus.
vencedor: victor, ris m. Uso: los - del Certamen Vaticanum, ii qui Certaminis Vaticani
victores discesserunt.
vendaje: veltio, onis f. Sin: ligtio vel alligtio; ligamen, mnis n; ligatura; ligamentum; velamentum; fsciae vel fascolae, arum
fpl; vlneris alligtio; teniae circumplictio.
1108
ventilador
vender: vndere. Uso: - al menudeo, al por
menor, divndere; todo vendido!, mnia divndita!
vendimiador: vindemiator, oris m.
venenosidad: (cualidad de venenoso) venensitas, atis f. Sin: virus, i n; venenum; venfica natura; vis veneni // fig acrbitas, atis
f. Sin: amaritudo (-dnis f); maltia; malgnitas; perfdia. Uso: la - del discurso, acrbitas
sententiarum; aclei orationis.
ventana: fenestra, ae f. Uso: abrir la -, fenestram aperire; cerrar la -, fenestram cludere; mirar por la -, per fenestram prospcere
// (compuerta que se cierra) fenestrae vlvula. Sin: valvae, arum fpl // fig, arrojar,
echar, tirar por la ventana, dissipare, dilapidare, prodgere; fig, echar la casa por la -,
rem suam profndere.
ventanal: magna fenestra vtrea.
1109
ventilar
ventilatria. Uso: - elctrico, ventilabrum vel
flabellum elctricum; ventilatrium vel ventgenum elctride actum // (abertura que se
deja hacia el exterior en una habitacin,
para que se renueve el aire de esta) spiramentum, i n.
ventilar: (agitar una cosa en el aire) ventilare vel eventilare. Uso: - el trigo, frumentum
ventilare // (renovar el aire de un lugar; exponer al viento) perflare. Sin: ra vel ventum immttere. Uso: aposento ventilado,
cubculum perflatum; casa bien ventilada,
domus ris perflatu salubris; colina ventilada, ventosus collis; collis vento (vel ventis)
obnxius vel prvius; regin muy ventilada,
rgio ventosssima; - la casa, domum perflare; se ventila la casa, domus perflatur; los aposentos, in cubcula ra immttere //
(fig, discutir, examinar) rem agitare, perpndere, examinare, considerare; de re gere vel
disputare. Uso: - una propuesta, rem perpndere; rem ad examen revocare.
ventosidad: (calidad de flatulento) ventsitas, atis f. Sin: flatus, us m; infltio; anathymasis, is f; ventsitas stmachi vel ventris;
infltio stmachi vel intestinorum. Uso: producir -, inflationem prere; inflationem stmachi fcere // (gas que sale por el ano) v.
pedo.
ventoso: (que contiene viento o aire) vento-
ventrculo: ventrculus, i m. Uso: - del cerebro, del corazn, crebri, cordis ventrculus.
ventrlocuo: ventrloquus, i m.
veraneo: friae, arum fpl. Sin: rustictio; secessus (-us m) aestivus. Uso: - tranquilos
para familias, famliis tranquillae rusticationes; relativo al -, ad frias agendas ttinens.
1110
vermicida
verbalismo: verbsitas, atis f. Sin: loqucitas; multilquium; verborum caterva; verbsitas (vel ortio) vana; inanis loqucitas.
verbo: Gram verbum, i n. Uso: - activo, verbum agens; - pasivo, verbum patiendi //
(Teol, Hijo de Dios) Verbum, i n.
verdad: vritas, atis f. Sin: verum. Uso: - objetiva, vritas ut se habet; - reveladas, veritates divnitus patefactae; - de Perogrullo,
lapalissiana vritas; segn -, ex vero; ex veritate; ex re; segn - histrica, ex histriae
fide; decir la -, verum dcere vel loqui; decir
toda la -, verssime loqui; para decir -, ut
verum dicam.
verde: adj vridis, e. Sin: virens; virescens.
Uso: - plido o amarillo, glbinus; algo -,
que tira a -, subvridis, e // del partido -, viridianus. Uso: partido -, prsina vel vridis
fctio // (ecologista) prsinus, i m. Sin: vridis, is m; ssecla prsinus vel vridis.
rorum; dat pl hleris). Sin: lera, um npl; virdia, ium npl; virntia, ium npl. Uso: fresca, recentssima lera; toda clase de -,
olus omne; alimentarse de -, prandre olus.
verificacin: verifictio, onis f. Sin: recogntio; inspctio; probtio; comprobtio; exquistio. Uso: hecha una esmerada -, re
diligenter explorata; re diligentssime explorata ac perspecta.
verificador: recgnitor, oris m. Sin: examinator; probator.
vermicida, v. vermfugo.
verdolaga: portulaca, ae f.
1111
vermiforme
vermiforme: vermiformis, e. Sin: vermicularis; vermiculatus.
vermfugo: adj vermfugus, a, um. Sin: vermes fugans; anthelmnticus // sust vermfugum, i n (medicamentum vel remdium).
Sin: anthelmnticum.
vermut o verm: (licor aperitivo) vermut indecl n. Sin : vermut vinum ; absinthites, ae
m ; absinthiatum, i n ; ptio absinthiata;
vinum absnthio medicatum, condtum, temperatum. Uso: - Martini, ptio martiniana //
(funcin de cine o de teatro por la tarde)
spectculum vespertinum.
vernculo: vernculus, a, um. Sin: domsticus. Uso: lengua -, vernculus sermo.
verstil: (que se vuelve o se puede volver fcilmente) verstilis, e. Sin: versbilis; vrsilis
// (capaz de adaptarse con facilidad y rapidez
a diversas funciones) flexbilis; mltiplex;
vrius. Uso: hombre -, vriae eruditionis vir;
ingenio -, verstile ingnium; ingnium vrium, flexbile, mltiplex // (de genio o carcter voluble e inconstante) volbilis, e.
Sin: inconstans, antis.
vertical: verticalis, e. Sin: vrtici (vel ad vrticem) perpendicularis; rectus, directus. Uso:
columna -, columna verticalis; lnea -, recta
lnea; en direccin -, ad perpendculum.
1112
veterinaria
gradus.
1113
veterinario
nria ars // adj veterinrius, a, um. Uso: medicina -, veterinria medicina; pcoris vel pcudum medicina.
va: via, ae f. Uso: - area, cursus arius; - frrea, ferratus trames (-mtis m), gminus
ferratus trames; gmini axes; binae lminae
viae ferratae; ancho de una - frrea, xium
geminorum intervallum; - lctea, orbis lcteus; - libre, apertus ditus; - magntica,
strata (-ae f) magntica; - respiratorias, viae
respiratriae; por va area, cursu ario; per
ariam viam; arii vehculi ope; por - diplomtica, v. diplomtico.
viajar: iter fcere, gere, effcere, habere, tenere, pergere. Sin: viare. Uso: - a caballo,
en bicicleta, en automvil, en buque, en
avin, en tren, equo, brot, autoraed vel autocineto, navi vel nave, aroplno, trmine
vehi, ferri, vectari; - en avin, volare; volatum suscpere; - al extranjero, a otros pases,
in terras extrneas volare; in xteras nationes
peregrinari, o simplemente peregrinari; - a
pie, pdibus iter fcere; - con la (nave) Italia,
(nave) Itli vehi; - con un (coche) Fiat,
Ford, etc., curru vel autocineto Fiat, Ford,
etc. vehi; - da y noche, diem noctemque (vel
die ac nocte) continuare iter; - en compaa
de uno, cum liquo commune iter fcere; por mar, navigare; mari iter fcere; - por tierra, terr iter fcere; - por turismo, peregrinari; peregrinationes delectationis (vel
voluptatis) caus suscpere; - por un pas
(Italia, por ej.), (Italiam, v. gr.) peragrare vel
perambulare; - por muchos pases, multas
perambulare terras; - por toda Asia, tota Asi
peregrinari.
viaje: iter, itneris n. Sin: via; profctio; peregrintio. Uso: - areo, iter arium vel areum; navigtio area; cursus arius; comercial, iter commerciale; - csmico, iter
csmicum; - pastorales, itnera pastorlia; transocenico, iter trans ocanum; - a pie, a
caballo, pedestre, equestre iter; - alrededor
del mundo, circitus mundi; - al exterior, iter
extrneum; - de curso, commune iter (itneris
n) classis; - de bodas, iter nuptiale; iter nuptiarum caus factum (que se hizo) vel faciendum (que se va a hacer); - de placer, de
recreo, voluptrium vel volupturium iter;
iter delectationis caus factum vel faciendum
(- de placer realizado o por realizar); - de turismo, voluptria vel volupturia peregrin-
1114
vicedirector
tio; peregrintio delectationis (vel voluptatis)
caus suscepta; de -, viticus, viatrius; desde Londres a Singapur, iter Londnio Singapuram; durante el -, itnere; in itnere; inter
vias; dos o tres das de -, bdui vel trdui iter;
duorum vel trium dierum iter; - en buque, iter
navale; - en mnibus, en tren, en telefrico,
vehculo pblico, trmine, telephric
transvctio; preparativos de -, provisiones
para el -, viticum, i n; vitica, orum npl //
acabar el -, iter confcere; apresurar el -, iter
celerare, festinare, properare; aficin a viajes,
apodemilgia sive -alga, ae f; buen -!, feliz
-!, bonum iter!; vade (pl vdite) felciter!, felciter iter fcias! (pl faciatis); bonas vias,
viator (pl viatores)!; bene itinerare (pl itinermini)!; desear buen - a alguien, liquem
proficiscentem votis prsequi; empezar el -,
iter ngredi; emprender un -, iter crpere, ngredi, inire, inchoare, suscpere; estar de -,
esse in itnere; iter fcere vel habere; hacer
el - de bodas, iter nuptiale (nuptiarum caus
iter) fcere vel habere; hacer un -, itinerari;
iter gere, pergere, fcere, effcere, confcere; commttere se viae; hacer un - al extranjero, pregre proficisci; peregrinari;
hacer un - de placer, voluptrium iter (vel delectationis caus iter) fcere vel habere; hacer
un - por tierra (por mar, areo), iter terrestre
(martimum, areum) fcere; juntar dinero
para un -, viticum congrere; proseguir el -,
iter prgere; iter inchoatum pergere; regresar de un -, interrumpir el -, ex itnere redire,
revrtere, venire; regresar de un - al extranjero, pregre redire.
viajero: (persona que viaja) viator, oris m;
viatrix, icis f. Sin: vians, antis mf; itnerans
mf; peregrnans, antis mf; itinerator; peregrinator; iter agens, entis mf; v. pasajero.
vicebibliotecario: vicebibliothecrius, ii m.
Sin: bibliothecrii adiutor; subpraefectus vel
suppraefectus bibliotechae.
1115
vicegerente
vicegerente: vices gerens (-entis) m.
vicerrector: vicerector, oris m. Sin: submoderator; rectoris vicrius vel adiutor; rectoris
vices agens.
vicetesorero: vicethesaurrius, ii m. Sin: thesaurrii vicrius; subcustos pecniae.
vidriero: (trabajador del vidrio) vitrrius, vitrerius, vitririus, ii m. Sin: vitri rtifex
(-fcis m); pifex artis vtreae; vitri conficiendi rtifex // (el que vende vidrio) vitri
vnditor // (el que vende objetos de vidrio)
vitrorum vnditor.
1116
vinculado
rredizo, versbile vel verstile vitrum; de -,
vtreus; crystllinus; hoja de -, lmina vtrea;
objetos de -, vitra npl; vitremina // (cristal
de ventana) fenestrale vitrum. Sin: vitrum fenestrae.
vigueta: tigillum, i n. Sin: trabcula vel trabcula. Uso: - pequea, parvum tigillum; - de
hierro, frrea trabcula.
viguetaje: trbium compges (-is f) vel contextus (-us m). Sin: trabes, um fpl; contigntio; contabultio.
vileza: turpitudo, dnis f. Sin: probrum; ddecus, cris n; flagtium. Uso: - de nimo, ignvia, ae f; nimi turpitudo vel ddecus.
Villadiego: tomar las de -, v. escabullirse.
villancejo o villancete, v. villancico.
vigilancia: custdia, ae f.
vincapervinca: vincapervinca, ae f.
1117
vinculante
alligatus; astrictus, constrictus, obstrictus;
obligatus.
vinculante: obligatrius, a, um. Sin: devnciens.
vinicultura: vinicultura, ae f.
1118
virtud
maior; fides vel fidis (-is f) maior; ampla violina. Uso: pieza de -, cantus fdibus mairibus.
violonchelo, v. violoncelo.
vtio.
1119
virtuosamente
las hierbas, herbarum virtus.
viruela: varolae, arum fpl. Sin: malae psulae vel pstulae. Uso: picado de -, v. picoso.
virus: virus, i n. Sin: virus morbferum, pathgenum; micrbium, quod virus vocatur.
Uso: - informtico, virus ordinatrale;- letal,
virus letale; el - H5N1, virus, quod H5N1 appellatur.
viruta: ramentum, i n. Sin: crmium.
visita: visittio, onis f. Uso: - pblica a Israel, visittio pblica Israhliae; visitas al exterior, visitationes externae.
visitante: visitator, oris m.
vistaria, v. glicina.
1120
vivfico
pectador al objeto observado) prospectus vel
conspectus, us m. Uso: lnea de -, lnea
diptrica.
visualidad: visulitas, atis f.
vitalicio: vitalcius, a, um. Sin: ad vitam durans vel perdurans // (pensin duradera hasta
el fin de la vida) vitalcium, ii n. Sin: pnsio
ad vitam.
vitalidad: vitlitas, atis f.
vitalio: vitllium, ii n.
vivencia: vivntia, ae f.
vitalismo: vitalismus, i m.
vitalista: (que sigue la doctrina del vitalismo) vitalista, ae m // (perteneciente o relativo al vitalismo) ad vitalismum ttinens.
vitalizar: vitalizare. Sin: vitalem rddere, fcere; vivacem vel vvidum rddere, fcere; ad
vitalitatem redcere.
vivificador, ra: sust vivificator, oris m; vivificatrix, icis f. Sin: animator; animatrix // adj
vivficans; vivificatrius.
1121
viviseccin
viviseccin: vivisctio, onis f. Sin: animalis
incsio; animalis viventis sctio.
vivo: al -, a lo -, imgine viva; vvida imgine. Uso: representar al -, liquid vivum exprmere.
a Deo unicuique praestitutum; hacerse sacerdote sin -, sacerdtium, invito Deo, inire; sacerdtio, invito Deo, augeri vel initiari; in
sacrum rdinem, invito Deo, se immttere vel
incere; tener - eclesistica, divino afflatu ad
sacerdtium vocari; ad sacerdtium divino
quodam instinctu vocari.
vocacional: ad vocationem spectans.
vocalizacin: vocaliztio, onis f. Sin: voclium modultio; vocis modultio per vocales.
volante: adj volticus, a, um. Uso: hoja -, flium volticum; schdula vlitans; libllulus
1122
voltaico
vlitans; mquinas -, mchinae volticae //
(rueda que mantiene la uniformidad en el
movimiento de una mquina) gubernculum,
i n. Sin: rota; rtula; clavus; volbilis rota;
gubernculi rota; rota motria; moderatrix rtula. Uso: estar al -, tener el -, gubernculum
(vel rtulam, vel clavum) tenere vel rgere;
moderatricem rtulam tractare vel gere;
agarrar el -, clavum vel gubernculum arrpere, corrpere, prehndere, apprehndere,
comprehndere; girar el - a la derecha, a la
izquierda, gubernculum ad dxteram (vel ad
dextram), ad laevam vrtere; retorcer el hacia la direccin recta o de frente, in rectam
directionem gubernculum retorqure //
(guarnicin rizada de ciertas prendas de vestir femeninas) limbus flctuans.
volar: volare. Uso: - con velocidad supersnica, sonorum lmitem superare; - de Berln
a Tokio, Berolino Tochienum volare; - con
Alitalia, con Lufthansa, etc., aeroplno Alitliae, societatis Hanseticae, etc. volare vel
ferri; Alitli, societate Hansetica, etc. uti.
volatilizarse: volatilizari. Sin: vaporare, evaporare; in vapores solvi; in tenussimum vaporem solvi // (disiparse) vanscere vel
evanscere // (desaparecer en la fusin) dcoqui. Uso: un cuarto de la plata se haba
volatilizado, pars quarta argenti decocta erat.
volatinero, v. equilibrista.
volcar: (tr, derribar una cosa) vrtere, evrtere, convrtere, invrtere // (intr, dicho de vehculos) verti, everti, converti, inverti. Uso:
el coche volc, autoraeda eversa est.
voleibol: ludus follis transvolantis vel voltici.
volt, v. voltio.
1123
voltaje
voltaje: volttio, onis f. Sin: voltarum vel
voltiorum nmerus; voltianarum mensurarum index vel nmerus.
voltmetro: voltmetrum vel voltmetrum, i
n.
voltamperio: voltiamprium vel voltioamprium, ii n.
voltear: (dar vueltas) reflecti.
vomitivo, v. emtico.
vulva
voz: vox, vocis f. Uso: - activa y pasiva, vox
activa et passiva; - pasiva impersonal, vox
passiva impersonalis; - alta, vox magna vel
summa; - baja, vox submissa; - dbil, vox
parva, tnuis vel xilis; - grabada, vox in tenia recepta; - sonora, vox lmpida vel canora;
- temblona, vox trmula; - de bajo, vox gravis; - de bajo profundo, vox prgravis; - de
bartono, vox gravis mdia; - de contralto,
vox inflexa; sonus inflexus; alter ab acuto
(sono); - de medio soprano, vox medicriter
acuta; - de soprano, vox acuta; - de tenor,
vox mdia; - de hombre, vox virilis; - de
mujer, vox femnea vel mulebris; a voces, a
- en cuello, quam mxima voce; voce mxima vel summa; a una (sola) -, uno ore; de
viva -, viva voce; en alta -, magna voce; en alta y distinta, alta voce ac distincta; en baja, a media -, submissa voce; lniter; submisse; voce pressa; levantar la -, vocem sustllere, tllere, attllere; cantar a ocho voces
una partitura, in octonis vcibus liquam
partituram (vel msicas partes) cnere; forzar
la -, vocem urgere ultra vires; reconocer la -,
vocem agnscere.
vulcanologa, v. volcanologa.
wat, v. vatio.
watt, v. vatio.
week-end: xiens hebdmada. Sin: hebdmadae xitus (-us m); v. semana (fin de -).
whisky: vschium, ii n.
word (Inform) palabra: verbum. Uso: long (32 bits), verbum longum vel duplex; short (16 bits), verbum.
xantofila: xanthophylla, ae f.
impressa.
xilgrafo: xylgraphus, i m.
xilologa: xylolgia sive -loga, ae f. Sin: lignorum (vel de lignis) doctrina, disciplina,
scintia.
xeroformo: xerofrmium, ii n.
xilofonista: xylophonistes, ae m.
xilofn, v. xilfono.
xilografa: (arte de grabar en madera) xylogrphia sive -grapha, ae f. Sin: ars xylogrphica; scalptura lgnea // (impresin
conseguida con el empleo de caracteres de
madera) imago xylogrphica. Sin: imago ex
lgnea scalptura; imago per incisum lignum
1127
yate: lembus, i m. Sin: lembus lusrius; lusria, ae f; navis lusria; pmphilum navgium.
yedra, v. hiedra.
yip, v. jeep.
yodoformo: iodophrmium, ii n.
Yugoslavia: Iugoslvia, ae f.
yeguada: equria, ae f.
yungla: iungla, ae f.
yunque: (instrumento) incus, dis f // (huesecillo que se halla en el odo interno) incus,
dis f.
zafiro: sapprus, i f.
zagual, v. pagaya.
zapa: (piel preparada para encuadernaciones, estuches, etc.) pellis (capellae) confecta
// (pala herrada que usan los zapadores) ligo,
nis m. Sin: rutrum, i n.
zapador: fossor, oris m. Sin: muntor; v. excavador.
zapapico: dolabra, ae f.
1129
zapato
para estar en casa) crpida, ae f. Sin: slea,
ae f. Uso: en o con zapatillas, crepidatus; soleatus.
Zelanda: Zelndia, ae f.
zenit, v. cnit.
zinc, v. cinc.
ziszs, v. zigzag.
1130
zuro
mntium vel animlium amor.
zofilo: zophilus. Sin: animntium vel animlium amans; animntibus vel animlibus
amicus.
zooftico: zoophticus, a, um.
zoologa: zoolgia sive -loga, ae f. Sin: animlium vel animntium (de animlibus vel de
animntibus) doctrina, disciplina, scintia.
zumbn, v. burln.
Zurich: (ciudad) Turicum, i n. Uso: de -, turicensis, e; hab Turicenses, ium mpl // (cantn de -) Pagus Tigurinus. Uso: de -,
tigurinus, a, um; hab Tigurini, orum mpl.
zuro: adj, dicho de una paloma o palomo silvestre: silvestris (columba vel columbus).
1131
1132
1133
1134