Está en la página 1de 34

1

F.
S
I
N
G
U
L.
P
L
U
R
A
L

N.
V.
AC.
G.
D.
AB.
N.
V.
AC.
G.
D.
AB.

-a
-a
-am
-ae
-ae
-a
-ae
-ae
-as
-arum
-is
-is

2
M
-us
-e
-um
-i
-o
-o
-i
-i
-os
-orum
-is
-is

-r
-r
-um
-i
-o
-o
-i
-i
-os
-orum
-is
-is

D E C L I N A C I O N E S
3
N
IMPAR.
PAR.
M.F.
N.
M.F.
N.
-um
-um
-um
-i
-o
-o
-a
-a
-a
-orum
-is
-is

-em
-is
-i
-e
-es
-es
-es
-um
-ibus
-ibus

-is
-i
-e
-a
-a
-a
-um
-ibus
-ibus

-em
-is
-i
-e
-es
-es
-es
-ium
-ibus
-ibus

-is
-i
-i
-ia
-ia
-ia
-ium
-ibus
-ibus

4
M.
-us
-us
-um
-us
-ui
-u
-us
-us
-us
-uum
-ibus
-ibus

N.
-u
-u
-u
-us
-ui
-u
-ua
-ua
-ua
-uum
-ibus
-ibus

5
F.
-es
-es
-em
-ei
-ei
-e
-es
-es
-es
-erum
-ebus
-ebus

Son todos femeninos, excepto nombres de varn o de oficios de varn.


Algunos Dat. y Abl. plural en -abus, para distinguirlos de sus correspondientes de la 2
2
Todos masculinos, excepto los en -us, de rboles, algunos nombres griegos y estos 3 neutros sin plural:
pelagus (mar), virus (veneno) y vulgus (vulgo). Neutro: -um.
*
Deus, chorus, meus y agnus hacen el vocativo en -us
*
Filius, genius y nombres propios en -ius hacen el vocativo en -i.
3
Imparislabos especiales: 2 consonantes seguidas antes de term. -is de Gen. sing. hacen el Gen. plur. en -ium
*
Algunos impar. normales hacen Gen. plur. -ium Ejem.: lis, litis; dos, dotis, mus,muris, senex, senis; canis, canis; vates, vatis; iuvenis,
iuvenis, etc.
*
Algunos hacen Acu. Sing. -im y Abl. Sing. -i. Ejem.: turris,-is(torre); puppis,-is(popa); sitis,-is(sed); vis,-is(violencia); tussis,-is(tos);
securis,-is(hacha); febris,-is(fiebre).
*
Animal, -is(animal); calcar,-is(espuela) y otros neutros en -al y -ar, se consideran parislabos, pues lo fueron en su origen (animale,
animalis).
4
Nombres masculinos, femeninos y neutros.
*
Algunos nombres, sobre todo dislabos que tienen una "c" ante la -u- temtica, conservan la "u" en el dativos y ablat. plur. (A veces
para evitar confusiones con palabras de la 3 declinacin:
*
artubus, de artus-us (articulaciones del cuerpo, miembros)
*
artibus, de ars, artis (arte, habilidad, talento)
*
arcubus, de arcus-us (arco)
*
arcibus, de arx, arcis (ciudadela, fortaleza)
*
partubus, de partus-us (parto)
*
partibus, de pars, partis (parte, porcin)
*
La 4 declinacin no comprende adjetivos (el nico es el compuesto del sustantivo manus: angimanus)
5
Slo son masculinos los sustantivos dies y su compuesto meridies. Dies presenta en el singular los dos gneros. En el femenino significa da
fijado, plazo, fecha.
*
Slo res y dies tienen declinacin completa.
*
La palabras res forma con el adjetivo publica el trmino compuesto respublica (repblica, Estado, patria), cuyos elementos pueden ir
juntos o separados y se declinan independientemente.
NOMINATIVO
Sujeto y Atributo
VOCATIVO
Expresa exclamacin, invocacin o llamada. (En una oracin va entre comas)
ACUSATIVO
Complemento directo (sin preposicin). Complemento circunstancial (con preposicin, excepto los nombres de lugar menor) y
sujeto con un infinitivo no concertado (sin preposicin).
GENITIVO
Complemento nominal y Genitivo partitivo.
DATIVO
Complemento indirecto y Complemento agente en la voz perifrstica pasiva.
ABLATIVO
Complemento circunstancial y complemento agente en la voz pasiva (precedido de preposicin a o ab, si se refiere a persona o
animal y sin preposicin si se refiere a cosa).
NOTA En latn, slo los casos Acusativo y Ablativo pueden llevar preposicin.
DECLINACIN EN ESPAOL
Nom. la, una, las, unas rosas
Gen. de la, de una, de las, de unas rosas
Voca. rosa, oh rosa!, rosas, oh rosas!
Dat. a o para la las rosas
Acus. la, una, las, unas rosas
Abla con, de, en, por etc. la, una, las, unas rosas.
3 DECLINACIN
NOMBRES IMPARISLABOS Distinto n de slabas en Nominativo y Genitivo. Ejem.: Consul, consulis (M); iter, itineris (N).
NOMBRES PARISLABOS Mismo n de slabas en Nominativo y Genitivo. Ejem.: Ovis, ovis (M); mare, maris (N).
NOMBRES DE LUGAR MENOR: Nombres de pueblos, ciudades; van sin preposicin, aunque hagan funcin de complemento circunstancial.
GENITIVO PARTITIVO El que complementa adjetivos numerales, adverbios de cantidad y nombres que significan masa o cantidad. Ejem.; trigintia
hominum = treinta de los hombres = treinta hombres.

PRONOMBRES - ADJETIVOS DEMOSTRATIVOS


CASO
Nom.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.

M.
hic
hunc

hoc

CASO
Nom.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.

M.
ille
illum

illo

HIC = ESTE, STE


SINGULAR
PLURAL
F.
N.
M.
F.
haec
hoc
hi
hae
hanc
hos
has
horum
harum
huius
huic
his
hac
hoc
ILLE = AQUEL, AQUL
SINGULAR
PLURAL
F.
N.
M.
F.
illa
illud
illi
illae
illam
illos
illas
illorum
illarum
illius
illi
illis
illa
illo

ISTE = ESE, SE
SINGULAR
M.
F.
N.
M.
iste
ista
istud
isti
istum
istam
istos
istorum
istius
isti
isto
ista
isto

N.
haec
horum

N.
illa

M.
is
eum

illorum

eo

Nom
Ac.
Gen
Dat.
Abl.

SINGULAR
M.
idem
eundem

F.
eadem

eandem

eiusdem
eidem
eodem

eadem

M.
eidem
(iidem
idem

SINGULAR

F.

N.

eaedem

eadem

eosdem

easdem

eorundem

earundem

M.
ipsi

istorum

istis

N.
ea
eorum

F.
ipsae

PLURAL
N.
ipsum

M.
ipsi

F.
ipsae

ipsum

ipsam

ipsos

ipsas

ipsorum

ipsarum

ipso

ipsius
ipsi
ipsa

eurundem

eisdem (iisdem)
eodem

istarum

IPSE = EL MISMO
PLURAL

N.
idem

N.
ista

IS = ESTE, STE, EL, L


SINGULAR
PLURAL
F.
N.
M.
F.
ea
id
ei (ii, i)
eae
eam
eos
eas
eius
eorum
earum
ei
eis (iis, is)
ea
eo

IDEM = EL MISMO
CASO

PLURAL
F.
istae
istas

ipsis
ipso

N.
ipsa

ipsorum

ADJETIVOS COMPARATIVOS
CASO
Nom
Ac.
Gen
Dat.
Abl.

QUI, QUAE, QUOD (QUE, CUAL, QUIEN, CUYO)

ALTUS IOR (MASC. Y FEMEN.), IUS (NEUTRO)


SINGULAR
PLURAL
M. Y F.
NEUTRO
altior
altius
altior-em
altior-is
altior-i
altior-e

M. Y F.
altior-es

NEUTRO
altior-a

SINGULAR
M.
qui
quem

altior-um
altior-ibus
quo

F.
quae
quam
cuius
cui
qua

PLURAL
N
quod

M.
qui
quos

F.
quae
quas

N
quae

quorum

quoram

quorum

quibus
quo

VALORES DE CUM
PREPOSICIN
CONJUNCIN

(1)

Seguido siempre de Ablativo


Ejem. Veniebat cum filio (l vena con su hijo)
INDICATVO
Temporal (1)
Cuando, cada vez que. Ejem. Cum hostes venerunt
SUBJUNTIVO
Temporal-causal
Como
(Cum histrico)
gerundio simple o compuesto
(1)
al+infinitivo presente o de perfecto
Ejem. Cum Caesar veniret (Imperf.)
Cum Caesar venisset (Pluscuamp.)
Causal
Porque, puesto que, como Ejem. Cum ea neglexeris (presen. o
perf.)
Concesivo
Aunque, si bien. En la principal tamen, certe, etc. Ejem. Cum
posset venire, tamen noluisti

Las formas ms utilizadas

PRONOMBRE
RELATIVO
CONJUNCIN

VALORES DE QUOD
Nominativo o Acusativo singular neutro. Su antecedente ser neutro singular.
Ejem.: Milites templum deleverunt quod in Italia erat (Los soldados destruyeron el templo que estaba en
Italia
COMPLETIVO
Que, el que, el hecho de que (en la principal el verbo significar: omitir, pasar
(Oracin subordinada
por alto, suceso, acontecimiento).
completiva)
Modo
1)
Indicativo (hecho real)
Ejem. Omitto quod sceleratus est
(Omito que es un asesino)
2)
Subjuntivo (hecho supuesto)
Ejem.
Omitto quod sceleratus sit
(Omito que sea un asesino)
CAUSAL
Porque, puesto que (principal verbo: alegra, tristeza)
(Oracin subordinada
Modo
1)
Indicativo (hecho real)
causa)
Ejem. Gandeo quod vales
Me alegro que ests bien
2)
Subjuntivo (hecho supuesto)
Ejem.
Gandeo quod valeas
Me alegro porque ests bien

INDICATIVO

TEMPORAL
COMPARATIVO

MODAL
SUBJUNTIVO

COMPLETIVO

FINAL
CONSECUTIVO
CONCESIVO

Ad, a
adversus, -um
ante
apud
circa, circum
cis, citro
contra
arga
extra
infra
inter
iuxta
ob
penes
per
post
praeter
prope
porpter
secundum
supra
trans
ultra
versus

VALORES DE UT
Cuando, una vez que, tan pronto como. Ejem.Ut fundum vendidisti, pecuniam
effindere coepisti
Como correlativo a la principal. Sic, ita, adeo, edo (As, de tal manera); tantum
(tanto) tam (tan); talis -e (tal); is, ea, id (tal) tantus, a,um (tan grande); tot (tantos, tan
numerosos)
Ejem. Ita vives, ut nunc vivis
Comparativa de modo: Como, segn. Ejem. Res venit ut tibi praedixeran (antea o
supra)
Que. En la principal un verbo de ruego, deseo, nimo, voluntad, mandato, consejo,
entendimiento, lengua, sentido, suceso, hacer, procurar, conseguir, impedimento,
temor (que no)
Ejem. Volo ut pater veniat (quiero que padre venga)
Timeo ut pater veniat (temo que no padre venga)
Para que, para + infinitivo Ejem. Do tibi librum ut legas
Que. Correlativas en la principal: en los mismos que para el comparativo. Ejem.
Tanto impetu milites ierunt, ut hostes impetum legionis sustinere non possent
Aunque. En la principal: tamen, at, attamen, certe, saltem, nihilominus. Ejem. Ut
desint vieres, tamen est laudanda voluntas

PREPOSICIONES
DE ACUSATIVO
DE ABLATIVO
Hacia, junto a, ante, hasta
A, ab, abs
de, desde, por
contra, frente a
clam
a escondidas de
delante de, antes de
coram
delande de, en su presencia
junto a, en , entre
cum
con
alrededor de,
de
desde, sobre, cerca de (un asunto)
cerca de
e, ex
desde, como consecuencia de
del lado de ac, dentro de
palam
delande de, en presencia de
contra, en frente de, para con
prae
delande de, en comparacin de
para con, hacia, con respecto a
pro
por, en favor de, en vez de
fuera de
sine
sin
debajo de, ms abajo de
temus
hasta
entre, durante
ACUSATIVO Y ABLATIVO
junto a, cerca de
a causa de, delande de, por ...
IN
con AC.
a, hacia, para, respecto a (indica
en poder de, en manos de
movimiento o direccin)
a travs de, por, durante, mediante
con ABL
en, entre, dentro de (indica situacn
detrs de, despus de
esttica)
por delante de, excepto, fuera de
SUB con AC.
cerca de, junto a
con ABL
Bajo, al pie de, hacia
al lado de, cerca de, por causa de
debajo de, en tiempos de
segn
SUPER cn AC
encima de
cn ABL
al otro lado de
sobre, encima, adems de
ms all de
sobre, cerca de
hacia
A, AB
E, EX

POR (compl. agente) en oracin pasiva


DE, DESDE (con verbo de movimiento)
A CAUSA DE, POR O DE LA PARTE
DE, DESDE (con verbo de movimiento)
A CAUSA DE, POR O DE LA PARTE

COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL DE LUGAR


1

DIRECCIN
(a, hacia)

in o ad + Acusativo. In = a, contra
Excepto nombres de lugar menor

PROCEDENCIA
(de, desde)

a, ab, e, ex, de + Ablativo


Excepto nombres de lugar menor

LUGAR EN DONDE
en

in + Ablativo
nombres de lugar menor in + locativo (ae, i)

A TRAVS
por, a travs de

a)
b)

COMPLETIVO

FINAL

per + Acusativo per silvas = por el bosque


Ablativo (con nombres que significan lugar de paso. Ejem.: ponte (por el puente); via (por
el camino)

NE CONJUNCIN
que no. Ejemplo: rogo ne venias = ruego que no vengas. Timo ne venias = temo que vengas.
para que no. Cesar legiones misit ne hostes oppidum caperent = Cesar envi las legiones para que los
enemigos no conquistaran la ciudad.

Comprenden fundamentalmente cuatro series:


1

ADJETIVOS NUMERALES

CARDINALES Sirven para contar las unidades. Slo se declinan los 3 primeros, las centenas y los millares:
*
*
*
*
*
*
*

Unos , a, um ( como bonus, a, um, pero genitivo y dativo como demostrativos)


duo, duae, duo (como demostrativo)
tres, tria (3 declinacin)
De 4 a 10 son invariables.
De 11 a 20 se forman aadiendo el sufijo -decim, excepto 18 y 19 que tienen formas sustractivas (duodeviginti y
undeviginti).
Los nmero de las decenas entre 10 y 100 aaden el sufijo -ginta (Sexaginta).
De 100 (centum) a 1000 slo tienen plural con sufijos: -centi, ae, a (ducenti) y genti, ae, a (quadrigenti).
Declinables como bonus, a, um.

ADDENDA A LOS CARDINALES


*
MILLE (un solo mil) adjetivo indeclinable: EQUITES MILLI MISSIT.
*
MILIA, MILIUM (varios miles) sustantivo plural neutro (3 decl.) DUA MILIA MILITUM MISSIT (rige genitivo
partitivo)
2

ORDINALES Indican el lugar que se ocupa en una serie y las fracciones.


SUFIJOS
-TO (TUS): QUARTUS
-MO (MUS): SEPTIMUS

DISTRIBUTIVOS Expresan la reparticin. Son declinables como bonus, a, um y slo se emplean en plural. Sufijos: -ni, eni, -ceni, -geni. Ejemplos:
BINI (de dos en dos)
SENI (de seis en seis)
TRIQUI (de treinta en treinta)
OCTOGENI (de ochenta en ochenta)
DUCENI (de doscientos en doscientos)

MULTIPLICATIVOS Indican el nmero de veces que tiene lugar una accin. Sufijo: -plex: triplex (tres veces).

Declinable como
bonus, a, um

PRONOMBRES DEMOSTRATIVOS, FRICOS Y ENFTICOS


DEMOSTRATIVOS O DECTICOS Sealan a una persona u objeto:
HIC, HAEC, HOC
ISTE, ISTA, ISTUD
ILLE, ILLA, ILLUD
FRICO Hacen referencia a una persona u objeto: IS, EA, ID
a)
FUNCIN ANAFRICA: MIDAS MAGNAS DIVITIAS HABEBAT, IIS ANTEM NON FUIT CONTECTUS.
b)
FUNCIN CATAFRICA: AUGUR DIXIT EA VERBA: IUPPITER, DA SIGNA NOBIS CERTA.
ENFTICO IPSE, IPSA, IPSUM Pone de relieva a una persona u objeto: GRADIATOR IN IPSA ARENA CONSILIA CAPIT.
FRICO-ENFTICO
IDEM, EADEM, IDEM. Participa de ambos valores, pues hace referencia a una persona u objeto y, al
mismo tiemo, lo pone de relieve: MULTI QUI VULNERA FORTITER TULERUNT, EIDEM
DOLOREM MOBI FERRE NON POSSUNT.
ADJETIVOS LATINOS
No tiene terminaciones propias. Se declina como los nombres y presentan ms de un forma en el acusativo segn los gneros.
CLASES:
1
Tres terminaciones: Declinados por la 1 y 2 declinacin:
BONUS
BONA
BONUM
M. 2
F. 1
N. 2
PULCHER
PULCHRA
PULCHRUM
M 2
F. 1
N. 2
2
Tres terminaciones: Declinados por la 3 declinacin:
ACER
ACRIS
ACRE
M
F.
N.
3
Dos terminaciones: Declinados por la 3 declinacin:
FORTIS
FORTE
M y F.
N.
4
Una terminacin: Declinados por la 3 declinacin:
PRUDENS (Nominativo)
PRUDENTIS (genitivo)
M. F. y N.
N.
Este adjetivo sirve de modelo para la declinacin del particio de presente.
PARTICULARIDADES:
ABLATIVO
Fortis -e: -i
GENITIVO
Todos por la 3: SINGULAR:
Prudens ntis: -i (cosa); -e (persona o participio)
PLURAL:
IUM
SUPERLATIVO
1

ABSOLUTO

RELATIVO (CON COMPLEMENTO):


a)
b)
c)

+
+
+

Ejem. PETRUS EST ALTISSIMUS (Pedro es altsimo)

INTER + ACUSATIVO PLURAL


GENITIVO PLURAL
PETRUS EST ALTISSIMUS AMICORUM Pedro es el ms alto de los amigos.
ABLATIVO PLURAL

1.

Posesivo: SUM + DATIVO


Traduccin:

2.

MENSA
S

TIBI
CI

EST
V

TIBI
CI

LAETITIAE
CI

sujeto T
Tener TIENES
CD UNA MESA

Doble dativo + Sum


Traduccin:

3.

Dativo
Sum
Sujeto

DATIVOS

ERIT
V

Servir a algien de algo


Te servir de alegra

Doble dativo (uno de ellos: praesidio, auxilio, subsidio)


CAESAR
S
Traduccin:

MILITIBUS
CI

AUXILIO
CI

LEGIONEM
CD

RELIQUIT
V

Csar dej una legin como auxilio para los soldados.


__________

ESSE + PRAESTO + CI:

SALIR AL ENCUENTRO DE
__________

PRAEFICERE + DATIVO + ACUSATIVO: PONER AL FRENTE (O AL MANDO) DE (dat.) + (acus.)


__________
PRAESSE + DATIVO:

PONERSE AL MANDO DE (EN DATIVO)


__________

VERBOS QUE APOCOPAN A VECES DE LA 1 Y LA 4 CONJUGACIN


EJEM.

PROBARAT =

PROBAVERAT (Pluscuamp. indic. verbo PROBO)


__________

CUM ................ TUM: NO SLO ....... SINO TAMBIN. POR UNA PARTE ... POR OTRA
__________
El pronombre relativo despus de punto, punto y como se traduce como demostrativo
__________
COMMITTERE PROELIUM

ENTABLAR COMBATE

1
2
3
4

1Pers.sing.
pres.indic.
Laudo
Moneo
Rego
Audio

C O N J U G A C I O N E S
ENUNCIADO DE LAS CONJUGACIONES
2 per. sing.
Infinitivo pre1 pers. sin.
SUPINO
pres. indic.
sente
pret. perf. ind.
laudas
laudare
laudavi
laudatum
mones
monere
monui
monitum
regis
regere
rexi
rectum
audis
audire
audivi
auditum

Tema presente
lauda
mone
reg
audi

A
E
Consonan.
I

Tema de Presente
Se obtiene quitando -re al Infinitivo Presente (en la 3 declinacin -ere). Ejemplo: ama
Tema de Perfecto
Se obtiene quitando -i al Pretrito Perf. de Indicativo. Ejemplo: amav
Tema de Supino
Se obtiene quitando -um al Acusativo de supino. Ejemplo: amat.
DESINENCIA PERSONAL "O" La tienen la 1 persona de todos los presentes de indicativo, 1 persona del futuro imperfecto de los verbos de la 1 y
2 conjugacin y la 1 persona del futuro perfecto de todas las conjugaciones
DESINENCIAS TEMPORALES PARA LOS TIEMPOS
TEMA DE PRESENTE
TEMA DE PERFECTO
1
2
3
4
para todas las declinaciones
Presente
Pretrito Perf.
Indicativo
(-i-, -u-)
(-u-)
Indicativo
Yo amo
Imperfecto
Yo amaba
Futuro imp.
Yo amar
Presente
Yo ame
Imperfecto
Yo amara,
amase
Presente
ama t
Futuro imp.

Subjuntivo

Imperativo

Nm.

Pers.

Sing.

1
2
3
1
2
3

Plural

-ba-

-ba-

-(e)-ba-

-(e)-ba-

-b, -bi, -bu

-b, -bi, -bu

-a, -e

-a,-e

-e

-a

-a

-a

-re

-re

-(e)-re

-re

(-e, -i)

(-i, -u)

(-u)

DESINENCIAS PERSONALES
VOZ ACTIVA
Generales
Pret. Perfec.
Imperativo
Pres.
Futuro
-m, -o
-i
-to
-s
-isti
-to
-t
-it
-mus
-imus
-te
-tote
-tis
-istis
-te
-nt
-erunt, -ere

Subjuntivo

Nm.
Sing.
Plural

Yo am
Pluscuamper.
haba amado
Futuro Perf.
habr amado
Pretrito perf.
haya amado
Pluscuamper.
hubiera, -se, habra amado

-era-(er)i-eri-isse-

VOZ PASIVA
Pers.
Generales
1
2
3
1
2
3

-or, -r
-ris, -re
-tur
-mur
-mini
-ntur

VOZ PASIVA En la 2 persona del singular del Presente de Indicativo de la 3 conjugacin y del Futuro Imperfecto de la 1 y 2, la -i- se convierte en e- ante las desinencias -ris, -re.
*
Los tiempos compuestos se forman combinando el Participio de Perfecto Pasivo con los correspondientes tiempos del
verbo SUM.
*
El Participio de Perfecto Pasivo se obtiene aadiendo al Tema de Supino las terminaciones -us, -a, -um (Singular) e -i, ea, -a (Plural de los 3 gneros).

VOZ PASIVA TIEMPOS PERFECTO


Las formas de perfecto son compuestas de participio perfecto pasivo (p.p.p.) + sum.
P.P.P. = TEMA DE SUPINO + -us, -a, -um.
Ejemplo: laudatum P.P.P. : Laudatus
laudata laudatum
laudati laudatae
laudati
MODO INDICATIVO
MODO SUBJUNTIVO
PRETRITO PERFECTO:
SUM
PRETRITO PERFECTO:
ES
P.P.P. +
EST
P.P.P. +PRESENTE SUBJUNTIVO
SUMUS
SUM
Amatis estis = fuisteis amados
ESTIS
SUNT
Amata sis = tu hayas sido amada
PLUSCUAMPERFECTO:
ERAM
PLUSCUAMPERFECTO:
ERAS
P.P.P. +
ERAT
P.P.P. +PRETRITO IMPERFECTO SUBERAMUS
JUNTIVO SUM
Amatae erant = haban sido amados
ERATIS
Amatae essetis =
ERANT
habran sido amados
FUTURO PERFECTO:
ERO
ERIS
P.P.P. +
ERIT
ERIMUS
Amati erunt = habrn sido amados
ERITIS
ERUNT
FORMAS NOMINALES
TIEMPO
Infinitivo
Presente
Perfecto
Futuro
Participio

Presente

Presente

Futuro

Supino

Gerundio

Acusativo
Genitivo
Dativo
Ablativo
Supino
Acusativo
Ablativo
(1) Como prudens prudentis
TIEMPO
Infinitivo
Presente
Perfecto

Participio

TEMA
Presente
Perfecto
Supino

1 VOZ ACTIVA
1cnj.
2
3
4
-re
-ere
-re
-isse
-urum, -uram, -urum (esse o
-uros, -uras, -uros fuisse)
Nom. -ns(1)
Nom. -(e)ns
Genit. -ntis
Genit. -(e)tis
-urus, -ura, -urum

Presente
"
"
"
Supino
"
TEMA
Presente
Perfecto

Futuro

Perfecto

Presente

Supino
Supino

Futuro

Presente

(AD) -ndum
-ndi
-ndo
-ndo

(AD) -endum
-endi
-endo
-endo
-um
-u

SIM
SIS
SIT
SIMUS
SITIS
SINT
ESSEM
ESSES
ESSET
ESSEMUS
ESSETIS
ESSEN

Traduc.
amar
haber amado
que amar
haber de amar
el que ama
el que ama,
el que va a amar
a amar
de amar
para amar
amando
a amar
de amar

2 VOZ PASIVA
2
3
4
-ri
-i
-ri
-um, -am, um (esse o
-os, -as, -a fuisse)
-ndum,-ndam,-ndum
-endum,-endam,-endum
-ndos,-ndas,-nda
-endos,-endas,-enda
-um iri
-us, -a, -um

1cnj.

-ndus,-nda,-ndum

-endus,-enda,-endum

Traduc.
ser amado
haber sido amado
que ser amado o haber de ser amado
amado, el que ha sido
amado
que ser amado

TIPOS DE PRESENTE Y PERFECTO EN LA CONJUGACIN LATINA


1

PRESENTE:
TEMAS EN VOCAL

TEMAS EN
CONSONANTE

2 PERFECTO
a)
-VI (U CONSONNTICA):
b)
-UI (U VOCLICA):
c)

-I (ASIGMTICO)

d)

-SI (SIGMTICO)

e)

-REDUPLICADO

-A
-E
-I

LAUDAMONEAUDI-

1 Conjugacin
2 Conjugacin
4 Conjugacin

GUTURAL
LABIAL
DENTAL
NASAL
SILVANTE
-SC (incoativos)
REDUPLICADO

REGO
SCRIBO
PLECTO
CERNO
VISO
QUIESCO
SISTO

REGSCRIBPLECTCERNVISQUIESCSIST-(conste. inicial+-I)

AMAVI (AMO). 1 Y 4 CONJUGACIN.


MONUI (MONEO).2 CONJUGACIN . Desaparicin frecuente de -Vintervoclica: AUDII<AUDIVI
No presenta diferencias morfolgicas en algunas personas respecto al presente. Se da en la
2, 3 y 4 conjugaciones.
-MOVI (MONEO)
2 CONJUGACIN
-LEGI (LEGO)
3 CONJUGACIN
-VENI (VENIO)
4 CONJUGACIN
-EGI (AGO)
3 CONJUGACIN
Abunda en la 3 conjugacin.
-RISI (RIDEO)
2 CONJUGACIN
-SCRIPSI (SCRIBO)
3 CONJUGACIN
La -S- experimenta modificaciones al fundirse con la consonante del tema. Precidida de
gutural:
-DUXI (DUCO)
3 CONJUGACIN
-FINXI (FINGO)
3 CONJUGACIN
Normalmente reduplican en -E- precedida de la consonante inicial del tema:
-DEDI (DO)
1 CONJUGACIN
-CECIDI (CADO)
3 CONJUGACIN
-STETI (STO)
1 CONJUGACIN
-momordi(mordeo)
2 CONJUGACIN
-PEPULI (PELLO)
3 CONJUGACIN

GERUNDIO Y GERUNDIVO
GERUNDIO

Es un sustantivo verbal que se utiliza para declinar el infinitivo en funciones que no sean de sujeto, atributo o
complemento directo. Slo tiene singular y se declina por la 2. El gerundio de verbo transitivo puede llevar
C.D., aunque en este caso es preferible usar el gerundivo.
Acusativo (C.C.):
Genitivo (C.N.):
Dativo (C.I.):
Ablativo (C.C.):

GERUNDIVO

Ad pugnandum venimus.
Ars amandi
Pares pugnando sumus
Pugnando liberi sumus. In pugnando magna fuit virtus nostra.

Es un adjetuvi verbal que slo tienen los verbos transitivos. Se forma sobre el participio de futuro pasivo y se
declina en singular y plural, como un adjetivo de tres terminaciones.
Acusativo:
Genitivo:
Dativo:
Ablativo:

Ad urbes videndas venimus


Cupidus urbis videndae
Locum castris locandis repperi
In castris capiendis magna fuit celeritas.

PASO DE GERUNDIO A GERUNDIVO


1
2

El gerundio toma el gnero y nmero de su C.D. (Acude para ello al participio de futuro pasivo).
El C.D. adopta el caso del gerundio.

La traduccin de gerundio y gerundivo es la misma.


Venimos
VENIMUS

a ver
AD VIDENDUM
gerundio en Ac.

la ciudad
URBES
C.D.

Venimos
VENIMUS

a ver
AD VIDENDAS
gerundio en Ac.

la ciudad
URBES
C.D.

Deseoso
CUPIDUS

de ver
VIVENDAE
femen. sing.

la ciudad
URBIS
genitivo sing.

de ver
VIVENDI
gerundio en genitivo

la ciudad
URBEM
C.D.

Deseoso
CUPIDUS

VERBOS IMPERSONALES
1 IMPERSONALES DE VOZ ACTIVA: Slo se conjuga en 3 persona de singular:
a)
b)
c)

Fenmenos atmosfricos y meteorolgicos: PLUIT (llueve), TONAT (truena), NINGUIT (nieva),


GRANDINAT (graniza), LUCESCI (amanece), VESPERA (anochece), LUCET (es de da), etc.
Sentimientos: MISERET (compadecerse), PAENITET (arrepentirse), PIGET (dolerse), PUDET (avergonzarse),
TAEDET (estar hastiado)Situaciones diversas: LICET (es lcito), LIBET (agrada), PLACET (place, parece bien), OPORTET (conviene),
DECET (conviene), APPARET (es evidente), CONSTAT (consta, es sabido), NECESTE EST (es necesario),
PRAESTAT (es mejor, es preferible), ACCIDIT, CONTINGUIT, EVENIT (sucede), etc.
NOTA.- Este ltimo grupo S se construye con sujeto, aunque sea un sujeto no personal (infinitivo o proposicin
sustantiva), por ejemplo:
OPORTET LEGEN ESSE BREVEM
sujeto
LICET MILNI DORMIRE
sujeto

2 PASIVA IMPERSONAL: todo verbo, transitivo o intransitivo, se puede emplear con valor impersonal en 3 pesona singular
pasiva. Tambin se puede emplar con valor impersonal el INFINITIVO PASIVO. La traduccin es: SE. Ejemplos:
PUGNATUM EST, CREDEBATUR, DABITUR, PREVENTUM EST
(se luch)
(se crea) (se dar)
(se lleg)
AD ARMA CURRI OPORTET (conviene que se corra a las armas)
NOTA.- En los tiempos de perfecto, el participio ir en neutro. Ejemplo:
PUGNATUM EST ACRITER
CONSTRUCCIN PERSONAL CON INFINITIVO
1 ACTIVA

DICUNT [SUEVOS CENTUM PAGOS HABERE]


S
C.D.
V
______________________ C.D.______________

2 PASIVA IMPERSONAL: DICITUR SUEVOS CENTUM PAGOS HABERE


Acus.
3 PASIVA PERSONAL: SUEVI DICUNTUR CENTIUM PAGOS HABERE (preferida por el latn)
Nom.
*
*
*
*

No se puede traducir literalmente en castellano sino "se dice que los suevos tienen cien aldeas".
Es decir, convirtindola en impersonal.
Se llama personal porque el ncleo tiene un sujeto gramatical.
El latn prefiere la construccin personal con infinitivo con verbos como DICO, PUTO, EXISTINO, INDICO,
IUBEO, AUDIO, TRADO, FERTUR. Ejemplo:
HOMERUS DICITUR FUISSE CAECUM
SERVI VIDENTUR VENIRE
(se dice que Homero era ciego)
(Se ve venir a los esclavos)
NOTA.- el predicativo del sujeto del infinitivo en activa pasa a nominativo en la contruccin pasiva personal. Ejem.:
DICUNT ALEXANDRUM IUVENEM MORTUUM ESSE

ALEXANDER DICITUR IUVENIS MORTUUS ESSE

VERBOS COMPUESTOS DE SUM


ABSUM
ADSUM
DESUM
INSUM
INTERSUM
OBSUM
PRAESUM
PROSUM
SUBSUM
SUPERSUM
POSSUM
*

-ES
"
"
"
"
"
"
"
"
"
POTES

-ESSE
"
"
"
"
"
"
"
"
"
POSSE

-FUI
"
"
"
"
"
"
"
"
"
POTUI

Distar, estar ausente


Estar presente
Faltar, no asistir, no ayudar
Estar dentro, ser inherente a
Intervenir, integrar, diferenciarse, estar entre
Ser obstculo, impedir
Presidir
Ser til, aprovechar
Estar debajo, oculto, cerca, estar a disposicin de
Sobrar, estar de ms, sobrevivir, abundar
Poder

Todos rigen DATIVO, excepto POSSUM (infinitivo) y ABSUM (ablativo).


VERBOS DEFECTIVOS

Tienen conjugacin imperfecta. Destacan:


AIO
Slo se emplean:
(digo)
INQUAM
(digo)
COEPI
(empec)
MEMINI
(recuerdo)
ODI
(odio)
INDICATIVO
SUBJUNTIVO
IMPERATIVO
INFINITIVO

Presente: aio, ais, ait,.. aiunt


Imperf.: aiebam, s, t, mus, tis, nt
Perf.: ait
Slo se emplean:
Presente: inquam, is, .. inquiunt
Imperf.: inquiebat
Fut. imperf.: inquam, ies, iet
Perf.: inquisti, inquit
Slo tienen las formas del sistema de perfecto. en MEMINI y
ODI, stas equivalen a las de presente. As:
PERFECTO = PRESENTE
PLUSCUAMPERFECTO = IMPERFECTO
FUTURO PERF. = FUTURO IMPERF.
EJEMPLO: MEMINI (Se traduce por presente y pasado)
MEMINI
Recuerdo y record
MEMINERAM
Recordaba y haba recordado
MEMINERE
Recordar y habr recordado
MEMINEERIM
Recuerde y haya recordado
MEMINISSEN
Recordase y hubiera recordado
MEMENTO
Recuerda
MEMENTOTE
Recordad
NEMINISSE
Recordar y haber recordado

COEPI Se conjuga igual, pero sus formas slo tienen el significado del sistema de Perfecto. Para el sistema de presente
se recurre a INCIPIO (empezar).
EL PARTICIPIO DE PERFECTO DE UN VERBO DEPONENTE se traduce por GERUNDIO (simple o
compuesto):
... PROFECTAE EX PORTU

(SALIENDO O HABIENDO SALIDO (ELLOS) DEL PUERTO)

PARTICIPIO USADO COMO VALOR VERBAL


El sujeto de la idea verbal expresada por el participio es el nombre con el que ste va concertado. El participio admite los mismos
complementos que el verbo a que pertenece.
Ejemplo: Homo nemini inocens (participio): hombre que a nadie causa dao.
a) PARTICIPIO DE PRESENTE
Expresa generalmente una accin simultnea a la del verbo principal.
Ejem.:
Flens dicit, dicebat, dixit ... : dice, deca, dijo ... llorando
b) PARTICIPIO DE PERFECTO
Expresa generalmente una accin anterior a la del verbo principal.
Ejem.:
delent
destruyen
que han conquistado
Urbem captam
deleverunt destruyeron la ciudad
que haban conquistado
delebant
destruirn
que habrn conquistado
c) PARTICIPIO DE FUTURO
Expresa una accin posterior a la del verbo principal. En lengua clsica apenas se emplea
ORACIONES SUBORDINADAS
1. SUSTANTIVA O COMPLETIVA
Equivale a un sustantivo y pueden hacer de Sujeto o C.D. de la oracin principal. Introducidas por: UT, QUOD, interrogativa,
infinitivo. Sujeto (el hecho de que vengan los enemigos me causa temor). C.D. (temo que vengan los enemigos)
2. ADJETIVA O DE RELATIVO
Equivale a un adjetivo y califican o determinan a una palabra de la oracin principal. Introducidas por: QUI, QUAE, QUOD.
La palabra a la que se refiere el relativo se lama antecedente.
1)
Laudamos milites (Alabamos a los soldados)
2)
Militum virtus magna est (El valor de los soldados es grande).
En la primera milites es acusativo (C.D.); el la 2 militum es genitivo (C. determinativo) sust. virtus, y podemos evitar la
repeticin: Laudamos milites, quorum virtus magna est (alabamos a los soldados, cuyo valor es grande).
El relativo y el antecedente pertenecen a oraciones distintas, este a la principal y aquel a la subordinada de relativo, cada uno
en el caso requerido a la funcin. Concuerda en gnero y nmero.
3. CIRCUNSTANCIAL O ADVERBIAL
Equivale a un adverbio y constituyen un COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL de tiempo, causa, etc. de la oracin
principal.
(Cuando atacaron los enemigos, nuestros soldados, como, si ellos eran vencidos la patria sucumbira, aunque eran inferiores
en nmero lucharon. Temporal: cuando; causal: como; condicional: si; concesiva: aunque.

FINALES: Ut = para que; Quo = para que; Ne = para que no, Ut ne

CONSECUTIVAS: Ut = que, de manera que; Ut non = que no; Quin = que no.

CAUSALES: Quod - quia = porque; Cum = puesto que

ORACIONES COMPUESTAS
COORDINADAS
* COPULATIVAS (et,-que, ac, atque, nec, neque). Ej.: Ex arboris gemmis flores erumpunt et ex floribus fructus.
* DISYUNTIVAS (Aut, vel, -ve, seu, sive. Fabulae nimis docent aut nihil docent.
* ADVERSATIVAS (At, autem, sed, tamen, vero, verum) Pruna inmatura sunt acerba, at matura sunt iudunda gustui.
* ILATIVAS (Ergo, igitur, itque, quare, quamobrem, proinde) Lex prohibet homicidium, ergo nemine licet alium occidere
* CAUSALES (Nam, namque, enim, etenim).
SUBORDINADAS
* SUSTANTIVAS

Con conjunciones (Ut, ne, quod, quominus, quin). Ipsa natura pracipit ut diligamus proximum. Saepe fit ut spe
simus fraudati. Metuo ne fides tua non sit firma. Omitto etiam quod est multi cibi homo. Nihil obstabat quominus
(quin) essemus beati.

Infinitivo: C.D. Concertadas: Pueri debent esse estudiosi.


C.D. No concertadas: Credo hunc cibum esse suavem
S. Licet nemini alum occidere.

Interrogativas indirectas
Simples: Mater quasivit a me num persolvissem pecuniam
Compuestas: Nescimus manamussne domi an proficiscamur rus.
*

ADJETIVAS O DE RELATIVO

Con indicativo: Hostes qui fugiunt non timendi sunt

Con subjuntivo: Misit legatos, qui pacem peterent.

CIRCUNSTANCIALES

Causales (quod, quia, quoniam, cum. cuqndo) Sedi paulisper, quod itinere fesus eram. Porque

Finales (Ut, quo, ut ne, ne). Dux hortatus est milites ut eos confirmaret . Para que, para que no.

Condicionales (Si, cum, modo, si non, ni nisi) Ni vir prudens esses, autoritatem amitteres.

Concesivas (Etsi, etiamsi, tamtsi, quamquam, quaambis, ut) Etsi lacrimis negas, nullam fidem adhibeo.

Consecutivas (Ut, ut non) Tanta eral Demosthenis eloquentia, ut haberetur princeps oratum.

Comparativas (Ut, uti, sicut, velut, quam, tamquam) Advocatus ita locutus est ut promiserat.

Temporales (Cum. dum, donet, quoad, antquam, priusquam, postquam, posteaquam, ubi, ut) Cum Petrus legebat
epistolam, musca sedit in mensa.

ORACIONES SUBORDINADAS
Una oracin subordinada puede ser:
1. SUSTANTIVA O COMPLETIVA
Equivale a un sustantivo y pueden hacer de Sujeto o C.D. de la oracin principal. Introducidas por: UT, QUOD, interrogativa,
infinitivo. Sujeto (el hecho de que vengan los enemigos me causa temor). C.D. (temo que vengan los enemigos)
2. ADJETIVA O DE RELATIVO
Equivale a un adjetivo y califican o determinan a una palabra de la oracin principal. Introducidas por: QUI, QUAE, QUOD.
La palabra a la que se refiere el relativo se lama antecedente.
1)
Laudamos milites (Alabamos a los soldados)
2)
Militum virtus magna est (El valor de los soldados es grande).
En la primera milites es acusativo (C.D.); el la 2 militum es genitivo (C. determinativo) sust. virtus, y podemos evitar la
repeticin: Laudamos milites, quorum virtus magna est (alabamos a los soldados, cuyo valor es grande).
El relativo y el antecedente pertenecen a oraciones distintas, este a la principal y aquel a la subordinada de relativo, cada uno
en el caso requerido a la funcin. Concuerda en gnero y nmero.
3. CIRCUNSTANCIAL O ADVERBIAL
Equivale a un adverbio y constituyen un COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL de tiempo, causa, etc. de la oracin
principal.
(Cuando atacaron los enemigos, nuestros soldados, como, si ellos eran vencidos la patria sucumbira, aunque eran inferiores
en nmero lucharon. Temporal: cuando; causal: como; condicional: si; concesiva: aunque.

FINALES: Ut = para que; Quo = para que; Ne = para que no, Ut ne

CONSECUTIVAS: Ut = que, de manera que; Ut non = que no; Quin = que no.

CAUSALES: Quod - quia = porque; Cum = puesto que

ORACIONES SUBORDINADAS DE PARTICIPIO


1.

PARTICIPIO CONCERTADO
*
*
*

2.

Verbo en participio
El participio concierta en gnero, nmero y caso con una palabra de otra oracin
Ejemplo: Imperator, victus ante urbem, in montem fugit
Traduccin del participio:
presente:
gerundio o relativo
perfecto:
participio espaol
perfecto deponente:
gerundio

PARTICIPIO ABSOLUTO (ABLATIVO ABSOLUTO)


*
*
*
*
*

Verbo en participio (en ablativo)


Suele ir entre comas
Concierta en gnero y nmero con otro ablativo de su misma oracin, que hace de sujeto
Se traduce primero el participio (por participio espaol)
Ejemplo: Imperator, victa urbe, in montem fugit

TIPO "Cicerone Consule"


*
*
*

No lleva verbo
Dos palabras en ablativo: Pronombre o nombre (sujeto) y otra palabra que significa cargo, oficio o estado (atributo)
Se traduce con verbo ser en gerundio
Ejemplo: Cicerone consule = Siendo cnsul Cicern o en tiempos de Cicern

ORACIN SUBORDINADA RELATIVO

*
*
*
*

Comienza por un pronombre relativo.


El pronombre llevar un antecedente en la oracin anterior, con el que concuerda en gnero, nmero y, a veces, en caso.
El verbo de la oracin de relativo es el primero en forma personal que aparezca
La oracin de relativo con verbo en subjuntivo tiene valor final
Ejemplos: MILITIES [QUI IN CASTRIS ERANT] NOCTE EXIERUNT
CAESAR MILITES MISSIT [QUI OPPIDUM APPUGNARENT]
S.
C.D. V.
S
C.D.
V.
Csar envi a sus soldados para que atacaran la ciudadela

ORACIONES SUBORDINADAS SUSTANTIVAS DE INFINITIVO


No concertadas con sujeto propio en acusativo.
* Dependen de un verbo que signifique orden, voluntad, entendimiento (creer, pensar, juzgar, etc.), lengua (decir, afirmar,
aadir) o sentido ((sentir, darse cuenta, ver, or, etc.)
* Llevan sujeto propio en Acusativo.
* Se traducen:
a)
Oracin principal
b)
Que
c)
El sujeto en Acusativo se traduce en Nominativo
d)
El verbo en infinitivo traducido en forma personal
e)
Complemento directo o atributo
ORACIONES DE INFINITIVO
1.

INFINITIVO HISTRICO
Es una oracin principal. Su sujeto va en nominativo. El Infinitivo se traduce por presente o imperfecto.
Ejem.:
Imperator in hostes ire

2.

INFINITIVO CONCERTADO
Su sujeto es el mismo que el de la oracin de la que depende. El infinitivo se traduce como tal.
Ejem.:
Imperator potest hodie venire

3.

INFINITIVO NO CONCERTADO
Tiene sujeto propio en acusativo (sin preposicin) y en la oracin principal un verbo que signifique: orden, voluntad,
entendimiento, lengua, sentido). Se traduce:
a.
que
b.
Sujeto en acusativo
c.
Infinitivo en indicativo o subjuntivo
d.
C.D. o Atributo (este ltimo en acusativo)

Una oracin de infinitivo puede ser una oracin principal cuando no depende de un verbo en forma personal. En cuanto aparece un
infinitivo en la oracin tiene preferencia para ser C.D. con verbos transitivos sobre sujeto u otro complemento directo y con
verbos intransitivos sujeto.

SUBORDINADA DE RELATIVO
Acompaa a un nombre de la oracin principal que se llama antecedente. Cuando no es relativo equivale a un demostrativo: ESTE,
ESE, AQUEL. Suele encabezar el pronombre relativo qui, quae, quod.
El relativo concierta con su antecedente en gnero, nmero y a veces en caso. Una funcin importante de is, ea, id, es servir de
antecedente al relativo.
is qui
el que, aquel que
ei qui
los que, aquello que
ea quae
la que, aquella que
eae quae
las que, aquellas que
id quod
lo que, aquello que
ea quae
las cosas que, aquellas cosas que
FALSO RELATIVO
Las pausas fuertes (punto, dos puntos, punto y coma) rompen, en general, la subordinacin. "Qui, Quae, Quod" separado de su
antecedente por una pausa fuerte equivale a "Is, ea, id" (este, ese, aquel) y no introducen subordinacin.
CUYO es un adjetivo relativo que equivale al genitivo del pronombre: del cual, de la cual, de los cuales, es decir, cuius o quorum,
quarum, quorum.
ADVERBIOS RELATIVOS
UBI
UNDE

donde
de donde

QUO
QUA

a donde
por donde

El pronombre is, ea, id, se llama anagrico porque se usa, sobre todo, para referirse de nuevo a algo que ya se ha mencionado antes.
Es importante su empleo en genitivo como posesivo de tercera perrsona.
El adjetivo suus, -a, -um tiene carcter reflexivo porque deriva de se, por consiguiente se refiere al sujeto y slo se utiliza cuando ste
es el poseedor. Si el poseedor es otro, se emplea el genitivo eius = de l, son son otros, eorum = de ellos

ACENTUACIN LATINA
En latn no hay palabras agudas, salvo unas pocas que han perdido la vocal final: edc (de educe); ad-do (de abdice), illo,
etc..
2
Las palabras de dos slabas son llanas: rosa, mre.
3
Las palabras de ms slabas son: LLANAS si su penltima slaba es larga: amicus, frumntum. Si la slaba es una ENCLTICA
el acento va en la penltima, aunque esta sea breve: arm-que, virm-que (partculas que = y; ve = o; ne; ce; met.
4
ESDRJULAS si la penltima slaba es breve; d-mi-nus: n-co-la.
5
PROCLTICAS se unen a la palabra siguiente, mismo acento como las preposiciones: inter homines = interhmines.
6
DIPTONGOS suenan las dos vocales; las ms usadas: ae (rosae); au (taurus); oe (poema). Ms raras son: eu, ei, oi, ui.
REGLAS DE ACENTUACIN
1 largas: *
Las slabas con diptongo: ae, au, oe, eu, ei, oi, ui: Rosae. taurum, poena, huio, proinde, oeu, hei.
*
Las slabas cerradas, seguidas de otra consonante, aunque sea en palabra distinta o consonante doble (j, x, z):
vastum, maris.
*
Las slabas largas por naturaleza, que suelen indicar los diccionarios: ducit.
2 breves: *
Las slabas no seguidas de dos consonantes: pedes.
*
Las slabas con vocal seguida de otra vocal: via. Excepto: Formas de r de fio (fio/fierem) Gen. y Dat. de la 5
cuando va precidida de i (diei/fidei) prefijos re- y pro- delante de i (reicio); Gen. del tipo Gei y Pompei.
CANTIDAD DE SLABAS MEDIALES:
1
Declin.
*
a, e, o son largas: rosarum, dierum.
*
i, u ms frecuentemente breves: vocibus, arcubus.
2
Conjs.
*
1, 2 y 4 normalmente a, e, i, largas: amatus, monebamus, audimus.
*
3 y mixta con la e (legemus, capiemus), excepto: delante de r (caperem). La i y la u son breves
(legimus, possumus)
*
Pretrito imperfecto vocal temtica es larga: amabamus, legebamus.
*
Futuro Las que preceden a b son largas (a, e,i) y breves las que siguen (e,i): amabimus.
*
Imperativo -tote, .mini.
*
Infinitivo La que precede a la r es larga: amare
*
Presente de subjuntivo todas largas: amamur.
*
Perfecto -avi, -evi, -ivi, ovi.
*
Pluscuamperfecto a, si es medial tras larga: amaverimus.
*
Futuro perf. y Pretrito Perf. de subjuntivo -ri
*
Pluscuamperfecto de subjuntivo -se
*
Participios Cuando coinciden en la forma con el Supino, tambin en cantidad: -atum,-etum, otum,
utum. La i, si Perf. en -ivi y breve, si en -ui: auditum, monitum.
*
Imperfecto de subjuntivo Lo que sigue a r, si o l (e) es largo. amaremus, vellemus
1

CLASIFICACIN DE LAS VOCALES


Cerradas
i
Medias
Abiertas
Semivocales: i, u
CLASIFICACIN DE LAS CONSONANTES
OCLUSIVAS

Sonoras
Sordas

LQUIDAS
NASALES
FRICATIVAS

FONTICA LATINA
Anteriores

Posteriores
u
o

e
a

LABIALES
b
p
m
f

DENTALES
d
t
r
n
s, z

GUTURALES
g
c, k, q
l

PRONUNCIACIN CLSICA (Siglo I a. de C.)


1 VOCALES: Como en castellano. En los diptongos [ae, oe, au (los ms usados), eu, ei, oi, ui] suenan las dos vocales, la e algo
cerrada, prxima a la i.
2 CONSONANTES Como en castellano, excepto:
*
La c se pronuncia siempre k: CICERO = KIKERO.
*
La g tiene siempre la misma pronunciacin que en ago: Agere = aguere.
*
La h al principio de palabra es ligeramente aspirada.
*
La t conserva siempre su sonido: Natio = natio.
*
El grupo ch se pronuncia k: Pulcher = pulker.
*
El grupo qu en el que se pronuncian las dos letras: Qui = cui.
*
El grupo gu en el que se pronuncian las dos letras: Sanguis = sangis.
*
El grupo ph se pronuncia como f: Philosophus = filosofus.
*
Los grupos th y rh en los que la h es muda: Rhetor = retor.
*
El grupo ll se pronuncia doble l: Galli = gal-li
NOTA.- conviente tener en cuenta que la x y la z son en latn consonantes dobles (x = cs, gs; z = ds) Rex = reg-s: Pax = pac-s.
LA SLABA
Es un sonido voclico o un grupo de sonidos apoyado en una vocal que se pronuncia en una sola emisin de voz. Si la slaba acaba en
vocal se llama abierta, si acaba en consonante cerrada. Una consonante entre dos vocales forma slaba con la vocal que se sigue: ma-riti-mus.
Dos o ms consonantes colocadas entre vocales forman tambin slaba con la vocal siguiente, si el grupo consecutivo es de las que se
encuentran al principio: Dr = Dru/sus; en los dems casos los grupos de consonantes se dividen: ar-tis, mor-tem, prop-ter.
CANTIDAD La slaba es breve:
1)
Cuando contiene una vocal breve y es abierta: fuga.
2)
Cuando siendo larga su vocal o conteniendo un diptongo va seguido de otra vocal: au -re-us, me-us, om-ni-a.
La slaba es larga:
1)
Cuando contiene vocal larga por naturaleza.
2)
Cuando es slaba cerrada.
3)
Contiene un diptongo.
4)
Contiene vocal breve seguidas de dos consonantes slaba diferente.

ADJETIVO
Admite tres grados de significacin: positivo, comparativo y superlativo.
1.
2.

POSITIVO
COMPARATIVO

No es propiamente un grado, sino la cualidad pura.


Indica la diferencia de intensidad con que una misma cualidad afecta a dos seres que se comparan.
Existen tres tipos: de igualdad, de inferioridad y de superioridad.
3.
SUPERLATIVO
Presenta la cualidad en el ms lato grado.
Comparativo latino Los comparativos de igualdad y de inferioridad se expresan de forma perifrstica, ejemplos:
Igualdad
Inferioridad

MARCUS
MARCUS

TAM
MINUS

DOCTUS EST
DOCTUS EST

QUAM
QUAM

PUBLIUS
PUBLIUS

El comparativo de superioridad se forma aadiendo al tema del adjetivo el sufijo -IOR (M.y F.), -IUS (N.) y GENITIVO IORIS. La flexin del comparativo de superioridad es la de un adjetivo de dos terminaciones de tema en consonante (por la 3
declinacin).
CASOS
NOM. Y VOC.
ACUSATIVO
GENITIVO
DATIVO
ABLATIVO

SINGULAR
M. Y F.
N.
-IOR
-IUS
-IOREM
-IUS
-IORIS
-IORIS
-IORI
-IORI
-IORE
-IORE

PLURAL
M. Y F.
-IORES
-IORES
-IORUM
-IORIBUS
-IORIBUS

N.
-IORA
-IORA
-IORUM
-IORIBUS
-IORIBUS

Si se tiene en cuenta el 2 trmino de la comparacin, el comparativo puede dividirse en:


1.
Comparativo intensivo Carece de 2 trmino: Petrus est altior = Pedro es bastante alto.
2.1. En el mismo caso que el primer trmino (+ quam): Petrus est altior quam Paulus.
2.2. En ablativo sin quam: Petrus est altior Paulo.
Las dos se traducen de la misma forma: Pedro es ms alto que Pablo.
Superlativo Se forma con el sufijo -ISSIMUS, -ISSIMA, -ISSIMUM. La flexin es como la de un adjetivo de tres terminaciones, con
algunas excepciones:
Adjetivos en -ER
Adjetivos en -ILIS

Superlativo: -ERRIMUS
Superlativo: - LIMUS

EJEMPLO: MISERRIMUS
EJEMPLO: FACILLIMUS

MALEDICUS
MAGNIFICUS
BENEVOLUS

MALEDICENTIOR
MAGNIFICENTIOR
BENEVOLENTIOR

MALEDICENTISSIMUS
MAGNIFICENTISSIMUS
BENEVOLENTISSIMUS

-IUS
-EUS
-UUS

MAGIS PIUS
MAGIS IDONEUS
MAGIS VACUUS

MAXIME PIUS
MAXIME IDONEUS
MAXIME VACUUS

MELIOR
PEIOR
MAIOR
MINOR
PLUS
PLURES

OPTIMUS
PESSIMUS
MAXIMUS
MINIMUS
PLURIMUM
PLURIMI

Adjetivos compuestos de -DICUS, -FICUS, -VOLUS forman comparativo y superlativo sobre un tema en -ENT, propio del
participio de presente. Ejemplos:

Hay falta de gradacin morfolgica, pero s perifrstica en los comparativos y superlativos de los adjetivos en:
PIUS
IDONEUS
VACUUS

Comparativos y superlativos asistemticos Son algunos adjetivos que forman su comparativo y superlativo con temas diferentes de los
del POSITIVO. Son de uso muy corriente, siendo los ms habituales:
BONUS
MALUS
MAGNUS
PARVUS
MULTUM
MULTI

Algunos son defectivos de:

POSITIVO
ANTERIOR
INTERIOR/INTIMUS
ULTERIOR/ULTIMUS

COMPARATIVO
MERITUS/MERITISSIMUS
NOVUS/NOVISSIMUS

ORACIN SUBORDINADA DE INFINITIVO COMPLETIVA


1.

CONCERTADA: No tiene sujeto propio, sino el mismo de la oracin de la que depende. El verbo de la principal significa:
*

PODER (possum, queo, nequeo...)

Ejemplo:

Nequeo ire; Non omnia facere


possumus

OBLIGACIN (debeo, habeo...)

Ejemplo:

Miles debet defendere patriam

COSTUMBRE (soleo, assuesco, consuesco)

Ejemplo:

Assuevit epistolas
legere.

Comienzo, progreso o fin de accin


(incipio, designo, perto, coepio)

Ejemplo:

De quibus dicere incipiam

VOLUNTAD (volo, nolo, audeo, curo, statu) Ejemplo:

Aude negare

APRESURARSE (festino, maturo)

Si dux siga dare maturavisset

Ejemplo:

Ceceronis

2. NO CONCERT. Tiene sujeto en acusativo, distinto del principal. El verbo de la principal significa:
*

ENTENDIMIENTO (cognosco, intelligo, scio, credo, cogito, memini, obliviscor, etc.


Ejemplo:

LENGUA (dico, loquor, moneo, scribo, iuro, confiteor, clamo, etc.)


Ejemplo:

Nolebat eum ibi esse

AFECTIVIDAD (gaudeo, laetor, doleo, rideo, furo)


Ejemplo:

Audivi te dicturum esse orationem

VOLUNTAD O DESEO (volo, nolo, cupio, desidero)


Ejemplo:

Hostes polliciti sunt se ei dedituros esse

SENTIDO (video, audio, cerno, sentio, experior, animadverto, etc.


Ejemplo:

Ego tuum patrem vivere arbitror

Haec ego vos concupisse non miror


Hunc esse natum gaudeamus

IMPERSONALES Verbos y expresiones impersonales (pudet, placet, scriptum est, palam est,
patet. constat, verum est, evidens est, facilis est, oportet, licet, etc.)
Ejemplo:

Evidens est Caesarem ducem Romanorum fuisse

Con verbos o expresiones impersonales, la oracin de infinitivo no hace funcin de complemento


directo, sino de sujeto

CUADRO SINPTICO DE SINTAXIS


VALORES DE LOS CASOS
NOMINATIVO
ACUSATIVO

*
*
*
*

Sujeto de las formas verbales personales: puer ludit; ego laboro


Predicado nominal: Iberus fluvius est
Predicativo del sujeto: nemo nascitur sapiens
Sujeto oracin infinitivo no concertado

Adverbial: ninium bibit

Objeto directo: dux urbem cepit

Relacin: virides lerga lecerti

Direccin:

Con ad o in: ire ad urbem

Sin preposicin: ire Roman

Doble acusativo:

GENITIVO

DATIVO

ABLATIVO

Estensin:

En el espacio: ducentos passus ambulavit

En el tiempo (duracin): multus annos vixit

Con verbos de ruego, peticin, pregunta:


senatum sententiam rogavit
Objeto directo y predicativo: homines
caecos reddit cupiditas
Objeto directo y complemento de lugar:
exercitum Iberum traduxit

*
*

Exclamacin: me miserunt
Posesivo. Liber pueri

Partitivo: nemo vestrum

De cualidad: Homines magnae virtutis

Explicativo: Nomem amicitiae

Con sustantivos verbales:

Subjetivo: metus hostium (temor a los enemigos)

Objetivo: metus hostium (temor de los enemigos


Objeto indirecto: pater dat argentum fillis

Complemento de verbos:

De memoria y olvido: vivorum memini,


Epucuri obliviscor

Judiciales: proditionis accusatus est

Impersonales de sentimiento: me civitatis


morum piget

Finalidad: subsidio mittere

Inters (provecho o dao): tibi, non mihi erras

tico: quid tivi vis, insane?

Posesivo (con verbo sum): sunt nobis mitia poma

Propio: solo o con las preposiciones a, ab, e, ex, de. Puede


expresar:

Agente (con pasiva perifrstica) hoc vobis est


credendum
Instrumental: solo o con cum

Instrumento o medio: taurit petunt


cornibus

Causa: fame interire

Precio: emi virginem triginta minis

Lugar por donde: intravere Porta Collina

Duracin: paaucis diebus urbem cepit

Relacin: lingua Graeca doctus

Compaa (con cum): cum fillio venit

Modo: cum virtute vevere

Cualidad: vir summo ingenio

Rgimen de determinados verbos


(abundancia/ciertos deponentes, opus
est): villa abundat porco

Punto de partida. Ex Asia navigavit


Separacin: Roma decessit
Origen: mibili genere natus
Agente (con pasiva perifrstica): Remus a Romulo
interfectus est
Comparacin: Herodotus veracior est Ennio

Locativo: solo o con in. Puede expresar:

Lugar en donde: In Italia vivebat


Tiempo cundo: die septimo pervenit

(Hay adems restos del caso locativo: Romae vivit; domi est

DOMI
RURI
DOMI BELLIQUE
HUMI

=
=
=
=

EN CASA
EN EL CAMPO
EN PAZ Y EN GUERRA
EN EL SUELO

ORACIONES INTERROGATIVAS LATINAS


1.

SIMPLE INTERROGATIVA Es principal, lleva signo de interrogacin y aparece:


a.
b.
c.
d.

e.

Sin partcula:
Con partculas

Vidisti patrem? Viste a tu padre?


-ne (para cualquier caso) Patremne vidisti? Viste a tu padre?
nonne (para respuesta afirmativa) Nonne patrem vidisti? Viste a tu padre?
num (para respuesta negativa) Num patrem vidisti? Viste a tu padre?
Con adverbios interrogativos (ubi, quando, etc.) Ubi eras? Dnde estabas?
Con adjetivos o pronombres interrogativos (qui, quid, uter, etc.)
Qui puer hoc tibi dixit? Qu nio te dijo eso?
Quid Petrus dixit? Qu dijo Pedro?
Uter consul hoc fecit? Cul de los dos cnsules hizo esto?
Doble pregunta Utrum ....... an: Utrum hoc fecisti an illud? Hiciste sto o aqullo?
-ne ....... an: Hocne fecisti an non? Hiciste sto o no?
A veces slo se emplea an: Hoc fecisti an illud? Hiciste sto o no?

El modo de la oracin simple interrogativa es el INDICATIVO, excepto las que expresan duda, que suelen utilizar el
SUBJUNTIVO, y su traduccin es con el verbo poder ms el verbo de la oracin: Quid faciamus? qu podemos hacer?
2.

INTERROGATIVA INDIRECTA No lleva signo de interrogacin


1.
2.
3.
4.

Depende de otra oracin cuyo verbo significa: pregunta, conocimiento, duda o deliberacin.
Hace funcin de C.D. (a veces de sujeto) Nescio quid facias Ignoro qu haces. Incertum est utrum vicerint necne Es
incierto si han vencido o no
Modo SUBJUNTIVO, aunque la traduccin es en indicativo
Introducida por:
a.
Adverbios interrogativos: Eum rogavit quando venisset Pregunta a ste cundo haba venido.
b.
Adjetivos o pronombre interrogativos: Eum rogavit quid faceret Pregunta a ste qu haca
c.
Partculas interrogativas:
SIMPLE (Consta de un miembro): si, num, -ne, nonne
Rogavi eum num vulneratus esset Pregunto a ste si haba sido herido
Rogavi eum vulneratusne esset Pregunto a ste si haba sido herido
Rogavi eum nonne vulneratus esset Pregunto a ste si haba sido herido
COMPUESTA (Si consta de dos miembros)
1)
Disyuntiva Utrum ..... an
Eum rogo utrum hoc facerit an illud Pregunto si
hizo sto o aqullo
-ne ..... an
Eum rogo hocne facerit an illud
2)
Contradictoria Utrum...necne
Quaero utrum verum sit necne Pregunto si es
verdad o no
-ne .... annon
Quaero verumne sit annon Pregunto si es
verdad o no

VERBO SUM
2 TEMAS

DE PRESENTE
DE PERFECTO

FORMAS
ESSERFU-

TEMA DE PRESENTE
ES - En presente, imperfecto (indicativo y subjuntivo) imperativo e infinitivo. Ejemplo: presente de indicativo:
ES - S
ES - T
ES - TIS
S-

(Desaparece la 2 "S" al ir en slaba final

Ante vocal temtica, ES pierde la E Inicial. Ejemplo: presente de indicativo:


(E) SUM
(E) SUMUS
(E) SUNT

(Vocal temtica O U)

ER - ES ante vocales, por rotacismo S > R. Ejemplo:


ES - AM ERAM
ES - O ERO (En el futuro hay alternancia voclica I/U
TEMA DE PERFECTO
FU - Adems para el participio futuro (futurus, -a, -um), infinitivo futuro: forma perifrstica (futurum, -am, -um), forma
sinttica (fore) y pretrito imperfecto de subjuntivo (forem, s, t ...).
COMPUESTOS DE SUM
Se forman con los prefijos: ab, ad, de, in, inter, ob, prae, prod, super y sub.
PARTICULARIDADES
ABSUM: Perfecto AFUI
(Pierde la B ante F)
PROSUM: El prefijo PROD (Ante consonante pierde la D)
POSSUM: Compuesto de POTIS + SUM
POTIS, que es un adjetivo antiguo, delante de vocal
pierde la terminacin y se reduce a POTTiempos de presente:
POT + S POS- (La T se asimila a S)
Tiempos de perfecto:
POT + F POT- (Se elide la F)

TRADUCCIN DE SUM
a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)

CON ATRIBUTO
SIN ATRIBUTO
CON C.C. LUGAR
CON GENITIVO
CON DATIVO
CON 2 DATIVOS
CON OPUS

SER, ESTAR
HABER, EXISTIR
HABER, ESTAR
SER PROPIO DE
TENER (datsuj. y suj.c.d.)
SERVIR DE ... A...; CAUSAR
SER NECESARIO

Puer est bonus


Bellum non est
Tu domus est ruri
Hominis errare est
Filius Ciceroni est
Litterae milli lactitiae sunt
Opus est laborare

EL PREDICATIVO
Es un complemento del verbo que, asimismo, se refiere a un sustantivo. El predicativo puede ser adjetivo o sustantivo. Concierta en
gnero, nmero y caso (si es adjetivo) o, por lo menos, en caso (si es nombre).
PREDICATIVOS MS FRECUENTES
Adjetivos: *
*
*
Ejemplos:
Sustantivos:

Hostes castris se pavidi tenebant.


(los enemigos se mantendrn temerosos en el campamento).
Filius laetus profectus est, tristis revertit (El hijo parti alegre, volvi triste)
De edad, estado, cargo o dignidad (consul, censor, legatus, dictator, puer, adulescens, senex, etc.

Ejemplos:

NOTA.-

Laetus, tristis, invitus, sciens, ignarus, salvus, incolumis, vivus, mortuus, absens, praesens, frequens.
(estado de nimo).
prior, primus, princeps, postremus, ultimus (orden o sucesin)
unus, solus, totus, ipse

Cicero consul coniurationem Catilinae detexit Cicern como cnsul descubri la conjuracin de
Catilina.
Hannibal puer in Hispaniam profectus est Anbal, siendo nio, fue llevado a Hispania.

A veces el predicativo (adjetivo) equivale a una expresin adverbial castellana.


Cuando es sustantivo, se suele traducir anteponiendo "como" o "en calidad de".

VERBOS CON PRESENTE ANMALO


VOLO (querer) Tema de presente muy irregular. Ofrece 4 formas:
a)
b)
c)
d)
*
*
*

VEL (ante i, l): velim, vellem


VOL (ante vocal distinta de i): volo, volebam, volam
VUL (ante consonante distinta de l): vult, vultis. En realidad se trata de vel modificado: e>o (ante l) y o>u ante l +
otra consonante)
VIS (2 persona sing. pres.) es otro tema de origen desconocido.
El atematismo (ausencia de vocal temtica) se da en todo el presente excepto el presente, excepto 1 y 3 pers. :
volo, volunt.
Alternancia e/o en el tema: vel- (seguido de l paletal) y vol- (seguido de l velar)
Supletivismo en 2 persona sing. pres. donde el tema originado ha sido suplido por otro: vis

NOLO (no querer). En el presente de indicativo ofrece dos formas:


a)
b)

Contraccin de ne volo: nolo, nolumus, nolunt.


Composicin de non volo: non vis, non volt, non vultis.

MALO (preferir) Origen: Contraccin de magis volo: con sncopa de i: magis volo > mavolo > malo
NOTA.-

Volo, nolo y malo carecen de Gerundio y Partificipio de futuro.


Volo y malo carecen de imperativo
Sus temas de perfecto son volu, nolu y malu y sus tiempos son regulares

FERO (llevar, tolerar) Presenta 3 temas:


a)
b)
c)
*
*
EO (ir)

Presente:
FERPerfecto:
TULSupino:
LAT- Pero slo se puede hablar propiamente de dos, ya que lat- procede de tlatus, con raz en tul
Supletivismo
Se da en el hecho de que en todos los tiempos de perfecto el tema original ha sido sustituido por
el tema de otro verbo: tul- de tollo
Atematismo
Es muy frecuente. En el presente slo la tienen ferimus y ferunt.
Su tema tiene origen en una raz ei, que experimenta las siguientes modificaciones, distribuyendo i/e en los distintos
tiempos y personas:

a)
EI
ante consonante >i: is, it, imus, itis.
b)
EI
ante vocal >e (por elisin de I intervocalica): eio>eo, eiunt> eunt.
Su participio de presente:eius, euntis presenta alternancia de tiembre i/e.
FIO (ser hecho, llegar a ser, suceder). Tema: FIa)
b)
c)

Se usa como pasiva de FACIO slo en los tiempos del sistema de presente.
Los tiempos pasivos del sistema de perfecto se forman con el participio de facio: FACT.
Hay que destacar la forma FIERIde infinitivo,con terminacin pasiva a pesar de que el resto del sistema de presente
tiene desinencias de activa.

EDO (comer). Su tema presenta dos formas:


a)
ED- edo, edimus, edunt.
b)
ED- ante s se elide la d: eds > es: es est, estis.
Tiene formas temticas (edimus, edunt) alternando con otras atemticas. Algunas de sus formas se confunden con las del
verbo SUM, lo que origin que cayera en desuso.

PRONOMBRE RELATIVO
QUI - QUAE - QUOD (quien, que, el que, lo que, etc.)
2 temas

i: quim > quem, quibus


o/a: quo, qua, quorum y qui< quo-i
Genitivo
sing.
Dativo

Caractersticas de la flexin pronominal

y en la -d del neutro quod


quae < qua + partcula de refuerzo i: quai > quae

PRONOMBRE INTERROGATIVO
QUIS,QUI - QUAE - QUID, QUOD (quin?, cul?, qu?
*

Temas: los mismos del relativo. En un principio el tema o/a sirvi para formar el relativo y el tema i para el interrogativo.
Luego se produjo una influencia mutua y surgi una declinacin mutua de los dos temas.

Las formas qui y quod se usan como adjetivos:


PRONOMBRES
Quis venit? Quin viene)
Quid facis? Qu haces?

ADJETIVOS
Qui homo venit? Qu hombre viene?
Quod templum vides? Qu templo ves?

PRONOMBRE INDEFINIDO
QUIS, QUI - QUAE, QUA - QUID, QUOD (alguien , algn, algo) .
En Nominativo y Acusativo neutro plural, formas quae, qua
*
*
*

Temas: los mismos del relativo.


Es un pronombre encltico, apoyado siempre en una palabra anterior, generalmente detrs de las partculas: si, sive, nisi, ne (+
subj.), num.
Las formas qui y quod se usan como adjetivos.
Si quid cui ille promisit, id erit fixum
(Si l ha prometido algo a alguien, sto ser irrevocable)
Ne da a este pronombre valor negativo: Ne quis (nadie), ne quid (nada).

EXCEPCIONES EN LA FORMACIN DE LOS PERFECTOS DE LA 1, 2, Y 4 CONJUGACIN


1 CONJUGACIN
Perfecto habitual: avi
Perfecto reduplicado verbos -do: dedi; -sto: steti
Perfecto en -ui (u voclica): crepo (crepui), domo (domui), sono (sonui), veto (vetui), cubo (cubui). stos hacen el supino: itum.
2 CONJUGACIN
Perfecto habitual: -ui (u voclica): habeo (habui)
Perfecto menos frecuente: -vi (u consonntica): deleo (delevi)
4 CONJUGACIN
Perfecto habitual: -vi (u consonntica): audio (audivi)
Perfecto menos frecuente: -ui (u voclica): aperio (aperui)
Perfecto poco frecuente: -i (asigmtico): venio (veni)
Nota.-

Los verbos con perfecto en -vi presentan a veces formas sincopadas:


-vi desaparece ante s: amavisti > amasti
-ve desaparece ante r: amaveram > amaram
-v desaparece ante e (en la 4 c.): audiverunt > audierunt

Oscilacin de timbre en la vocal temtica en la 3 conjugacin


*
*

Paso de la u arcaica del gerundio a e: mittundum > mittendum


Tambin aparece modificada en:
en -i-: mittitis
en -u- (ante nt): mittunt
en -e- (ante r): mitterent

Distribucin de formas en la conjugacin mixta (de 3 y 4)


Se caracteriza por:
*

Tema de presente Capio (coger, tomar) aade al tema en consonante (cap-) una i que lo hace coincidir morfolgicamente
con audio (audi-) en los
Presente de indicativo: capio
Imperfecto de indicativo: capiebam
Futuro imp. de indicativo: capiam
Presente de subjuntivo: capiam
Participio de presente: capiens
En los dems tiempos de presente: -e- en lugar de -i-. (Esta particularidad le hace parelelo a la 3)
Imperfecto de subjuntivo: caperem
Infinitivo de presente: capere
imperativo: cape

Tema de perfecto Tema cep- (cambio de a > e)


Pretrito perfecto: cepi

PRONOMBRES Y ADJETIVOS
DEMOSTRATIVOS
Hic, haec, hoc (este)
Iste, ista, istud (ese)
Ile, illa, illud (aquel)
is, ea, id (ste, l)
Idem, eadem, idem (el mismo)
ipse, ipsa, ipsum (l mismo)
PERSONALES
1 Persona
Ego, me, mei, mihi, me (mecum)
Nos, nos, nostri, nobis, nobis (nobiscum)
2 Persona
Tu, te, tui, tibi, te (tecum)
Vos, vos, vestri (vestrum), vobis (vobiscum)
3 Persona
No reflexivo: is, ea, id
Reflexivo: se, sui, sibi, se (secum)
POSESIVOS
1 Persona
Meus, mea, meum (mo)
Noster, nostra, nostrum (nuestro)
2 Persona
Tuus, tua, tuum (Tuyo)
Vester, vestra, vestrum (vuestro)
3 Persona
Suus, sua, suum (suyo)
Suus, sua suum (Slo con valor reflexivo)
RELATIVOS
Qui, quae, quod (que, el cual, la cual, lo cual)
Quicumque, quacumque, quodcumque (Quienquiera que, cualquiera que) Relativo indefinido)
Quisque (m. y f.) quidquid (n.) (Todo el que, cada cual) Relativo indefinido
INTERROGATIVOS
Quis, quis (quae), quid (quin? qu?) Pronombre
Qui, quae, quod (qu? cul) Adjetivo
Uter, utra, Utrum (Cul de los dos? Pronombre y adjetivo
Qualis, quale (qu?, cul? qu clase de?)
Quantus, quanta, quantum (cunto?)
Quot (cuntos?) Indeclinable
INDEFINIDOS
Quis, quis (quae), quid (alguno, alguien) Pronombre
Qui, quae, quod (algn, cierto, un) Adjetivo
Compuestos
Quidam, quaedam, quoddam (adj.) Quidam, quaedam, quiddam (Pron.) (Un cierto, algn)
Quisque, quaeque, quodque (adj.) Quisque, quaeque, quodque (pron.) (Cada uno, cada cual)
Aliquis, aliqua, aliquod (adj.) Aliquis, aliqua, aliquid (pron.) (Alguno, un cierto)
Otros
Ullus, ulla, ullum (ningn) Slo se usa en frases negativas
Nullus, nulla, nullum (ningn)
Alius, alia, aliud (otro) de varios
Alter, altera, alterum (otro, el otro, el segundo) De dos
Uterque, utraque, utrumque (uno y otro, los dos)
Unus, una, unum (uno solo, nico)
Solus, sola, solum (slo, nico)
Totus, tota, totum (todo entero)
EJEMPLOS
Eadem regina venit (Ha venido la misma reina)
Ipsa regina venit (ha venido la misma reina, la reina en persona)
Multi nostrum erant (haba muchos de nosotros)
Miles se vulneravit (el soldado se hiri); Miles eum vulneravit (el soldado le hiri, a l)
Patrem suum vidit (vio a su padre, a su propio padre) patrem eius vidit (vio a su padre, de otro)
Uter consul hoc fecit? (cul de los 2 cnsules hizo sto?) Uter eorum? (cul de ellos?)
Nullo timore hoc fecit y Sino ullo timore hoc fecit (Hizo sto sin ningn miedo)
Alii clamabant, alii ridebant (Uno gritaban, otros rean)
Alius alium amat (ellos (varios) se aman entre s)
Alii per alia maria navigant (unos navegan por un mar y otros por otro)
Alteri altera copiunt (los unos desean unas cosas y los otros otras)
Uterque consul venit (los cnsules han venido)
Neuter consul venit (Ninguno de los 2 cnsules ha venido)

VOZ PERIFRASTICA ACTIVA


Se forma con participio de futuro activo + sum (-urus, -ura, -urum + sum)
TRADUCCIN
*
*
*

Ir a + infinitivo
Estar a punto de + infinitivo
Tener intencin de + infinitivo

Ejemplos:

MORITURI SUNT TE SALUTANT (los que van a morir te saludan)


MILITES VISURI ERANT HOSTES (los soldados estaban punto de ver a los enemigos)
VOZ PERIFRSTICA PASIVA

Se forma con el participio de futuro pasivo + sum (-ndus, -nda, -ndum + sum)
TRADUCCIN: Es de obligacin o deber moral
*
*
*

Tener que ser + participio


Haber de ser + participio
Deber ser + participio

Ejemplo:

LINGUA LATINA TIBI COLENDA EST (la lengua latina debe ser cultivada por ti)
GIROS DE VALOR FINAL

a)

UT + SUBJUNTIVO

b)

QUO + COMPARATIVO + SUBJUNTIVO

c)

RELATIVO + SUBJUNTIVO

d)

PARTICIPIO DE FUTURO

e)

AD + ACUSATIVO DE GERUNDIO

f)

AD + ACUSATIVO DE GERUNDIVO

g)

DATIVO DEL GERUNDIVO

h)

ACUSATIVO SUPINO + VERBO MOVIM.

i)

GENITIVO DE GERUNDIVO O GERUNDIVO


CON CAUSA O GRATIA

EJEMPLOS
Da mihi pecuniam, ut librum eman
(dame dinero para que compre un libro)
Probus esto, quo facilius amicos concilies
(S bueno para que tengas muchos amigos)
Misit legatos, qui pacem peterent
(Envi legados para que propongan la paz)
Adest de te, sententiam laturus
(Est aqu para expresar su opinin sobre ti)
Ad consolandum litterae valuerunt
(Las cartas sirvieron para consolar)
Ad defendendam libertatem adest
(Est aqu para defender la libertad)
Urbi condenda lucum elegerunt
(Eligieron el lugar para construir la ciudad)
Venerunt regatum auxiliam
(Vinieron para pedir auxilio)
Legatos misit pacis petendi
(Envi legados para solicitar la causa de la paz)

CARACTERSTICAS DEL LATN RENACENTISTA


ALTERACIONES
CONFUSIN AE E y E AE
CONFUSIN TI CI y CI TI
REDUCCIN DE GRUPOS CONSONNTICOS
CONFUSIN DE I Y
SIMPLIFICACIN DE GEMINADAS
DISIMILACIN
CONFUSIN M N
VACILACIN ENTRE LA 1 Y 3 DECLINACIN
SIMPLIFICACIN DEL GRUPO XS
PROFUSIN VOZ PERIFRSTICA
SUPRESIN DEL VERBO DECIR
PERFRASIS (COEPIO+INFINVO) POR PERFECTO
ABUNDANTE USO DE SE VALOR REFLEXIVO
USO ABUNDANTE DEL GERUNDIVO
EMPLEO FRECUENTE DE PASIVA IMPERSONAL
ABUNDANCIA DE PLEONASMOS
HIPERCORRECCIONES
LATINIZACIN ANTROPNIMOS Y TOPNIMOS
FALTAS DE CONCORDANCIA
CONFUSIN FUNCIONES SINTCTICAS CASOS
CREACIN DE NEOLOGISMOS

EJEMPLOS
femina faemina
nuntium nuncium, fiduciam fitutiam
sanctitas santitas
lacrimas lacrymas
litteris literis
aglomerat adgloremat
aliquamdin aliquandin
Barchino, -onis Barchinona, ae
exspecto expecto
Ita ... ut nullo modo sit dissimulandum
ante estilo indirecto
coepit navigare
se dedere
ad arcem capiendam
visunt est
ipsemet sua manu acciuxit
episcopi episcopii
Divus Iacobus, Matritum
rex ad principes nostres missi sunt
ad comiten venit comiti venit
vicarius dux locumtenens (lugarteniente)

RESUMEN DE PARTICULARIDADES DE LOS VERBOS DEFECTIVOS


Los de uso ms frecuente son:
AIO (DIGO)

Slo se emplea:

INQUAM (DIGO)

Slo se emplea:

QUAESO (RUEGO)

Slo tiene:

SALVE, SALVETE
(H)AVE, (H)AVETE
VALE, VALETE
CEDO (DIME O DAME)
CETTE (DECIDME O DADME)
FARI (HABLAR) (deponente)

Saludo al que llega

COEPI (HE COMENZADO)

Slo tienen tiempos del


sistema de per-fecto

MEMINI (ME ACUERDO)

ODI (ODIO)

Singular del presente

-aio
-ais
-ait
3 pers. pl. de presente
-aiunt
Imperf. indic. (completo)
aiebam ...
Ait tiene valor de pres. y perf.: dice y dijo
singular del presente
inquam
inquis
inquit
3 pers. plur. de presente
inquiunt
2 formas de futuro (muy raras)
inquies
inquit
Inquit tiene valor de pres. y perf.: dice y dijo
Slo se emplea en interior de oracin: ...,inquit, ...
1 pers. sing. presente
quaeso
1 pers. plur. presente
quaesumus
Se suele emplear como frmula de cortesa "por favor"
tras imperativo
Frmulas de cortesa

Despedida
Frmulas aisladas con valor de imperativo de un verbo desconocido
Se usa normal-mente:

3 pers. Sing. Presente


fatur
ablativo de gerundio
faudo
partic. pas, slo o con sum
fatus, fatus est
En memini y odi la traduccin de cada tiem-po es
equivalente al tiempo correspondiente del sistema de
presente
Plusc. indicativo
memineram (me
acordaba)
Infinitivo perfecto
meminisse
(acordarse)
Imperativo
memento,
mementote
Futuro perfecto
odero (odiar)
Pretrito perfecto
oderim (odie)
participio de futuro activo
osurus -a -um

También podría gustarte