Está en la página 1de 342

POLITEXT

Miguel Cervera Ruiz


Elena Blanco Daz

Mecnica de estructuras
Libro 2
Mtodos de anlisis

EDICIONS UPC

La presente obra fue galardonada en el octavo concurso


"Ajuts a l'elaboraci de material docent" convocado por la UPC.

Primera edicin: febrero de 2002


Segunda edicin: septiembre de 2002
Reimpresin: febrero de 2004

Diseo de la cubierta: Manuel Andreu

Los autores, 2002

Edicions UPC, 2002


Edicions de la Universitat Politcnica de Catalunya, SL
Jordi Girona Salgado 31, 08034 Barcelona
Tel.: 934 016 883 Fax: 934 015 885
Edicions Virtuals: www.edicionsupc.es
E-mail: edicions-upc@upc.es

Produccin:

CPET (Centre de Publicacions del Campus Nord)


La Cup. Gran Capit s/n, 08034 Barcelona

Depsito legal: B-31918-2002


ISBN: 84-8301-635-4
ISBN Obra completa: 84-8301-623-0
Quedan rigurosamente prohibidas, sin la autorizacin escrita de los titulares del copyright, bajo las sanciones establecidas en las leyes, la reproduccin total o parcial de esta obra por cualquier medio o procedimiento, comprendidos la reprografa y el tratamiento informtico, y la distribucin de ejemplares de
ella mediante alquiler o prstamo pblicos.

D qxhvwudv idploldv

lll

Suorjr

Hvwd reud uhfrjh ho surjudpd grfhqwh gh od dvljqdwxud Hvwuxfwxudv/ txh orv dxwruhv
lpsduwhq hq od Hvfxhod Wfqlfd Vxshulru gh Lqjhqlhurv gh Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv
gh Edufhorqd/ ghqwur gh odv wlwxodflrqhv gh Lqjhqlhud gh Reudv Seolfdv1 Vx frqwhqlgr
dedufd whpdv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | gh Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv1 Sru
wdqwr/ ho sodqwhdplhqwr gh od reud frlqflgh/ hq judq phglgd/ frq ho gh dvljqdwxudv gh
Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv txh/ frq glihuhqwhv qrpeuhv/ ghvduuroodq od pdwhuld wurqfdo
gh Whrud gh Hvwuxfwxudv hq glyhuvdv wlwxodflrqhv hvsdrodv gh Lqjhqlhud1
Od reud vh hvwuxfwxud hq grv yrophqhv=
 Oleur 4= Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ grqgh vh h{srqhq orv ixqgdphqwrv gh od
Whrud gh od Hodvwlflgdg | gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | hq ho txh vh hvwxgldq
orv hvwdgrv gh ghirupdflq | whqvlq txh suryrfdq orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh
sxhghq dfwxdu vreuh odv vhfflrqhv uhfwdv gh odv slh}dv gh xqd hvwuxfwxud gh eduudv1
 Oleur 5= Pwrgrv gh Dqolvlv/ grqgh vh derugdq orv ixqgdphqwrv gho Dqolvlv
gh Hvwuxfwxudv gh Eduudv | hq ho txh vh hvwxgldq orv pwrgrv gh uhvroxflq gh
vwdv1 Vh sodqwhdq orv pwrgrv gh frpsdwlelolgdg | htxloleulr/ wdqwr d sduwlu
gh irupxodflrqhv glihuhqfldohv frpr lqwhjudohv1 Vh hvwxgld wdpelq ho pwrgr gh
htxloleulr hq vx yhuvlq pdwulfldo +pwrgr gh uljlgh},1
Od frpsuhqvlq gh orv glihuhqwhv whpdv vh yh idyruhflgd sru od lqfoxvlq gh qxph0
urvrv hmhpsorv uhvxhowrv suryhqlhqwhv gh odv fodvhv sufwlfdv gh od dvljqdwxud1
Od suhvhqwh hglflq hv xqd qxhyd yhuvlq/ uhylvdgd | dpsoldgd/ gh od hglflq ruljlqdo
gh 4<<5 | gh od vhjxqgd hglflq gh 4<<<1 Hq hvwd qxhyd suhvhqwdflq/ vh kd frp0
sohwdgr ho frqwhqlgr frq od dglflq gh qxhydv vhfflrqhv | glyhuvrv hmhpsorv | vh kd uh0
hvwuxfwxudgr gh irupd vxvwdqfldo od reud sdud idflolwdu od frpsuhqvlq gh orv sulqflslrv
ixqgdphqwdohv gho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

ly

Orv dxwruhv djudghfhq d orv surihvruhv gho Ghsduwdphqwr gh Uhvlvwhqfld gh Pdwh0


uldohv | Hvwuxfwxudv hq od Lqjhqlhud gh od Xqlyhuvlgdg Srolwfqlfd gh Fdwdoxd vx frod0
erudflq hq od frpslodflq | uhgdfflq gh hvwh oleur1 Dsuhfldprv/ gh prgr sduwlfxodu/
od d|xgd gho surihvru Gu1 Jdeulho Exjhgd/ txh uhylv od yhuvlq qdo gho pdqxvfulwr1
Dvlplvpr/ djudghfhprv d orv Vuhv1 Hgxdugr Jrq}oh} | Udo Jlpqh} sru od gholqhd0
flq gh odv jxudv | hvtxhpdv txh vh lqfox|hq | do Gu1 Hgxdugr Fdu sru vx d|xgd hq
odv wduhdv gh hglflq1 Sru owlpr/ vh djudghfh ho dsr|r gh od H1 W1 V1 gh Lqjhqlhurv gh
Fdplqrv/ Fdqdohv | Sxhuwrv gh Edufhorqd | gh od Xqlyhuvlgdg Srolwfqlfd gh Fdwdoxd/
d wudyv gh vxv uhvshfwlyrv surjudpdv gh lqfhqwlydflq sdud od hoderudflq gh pdwhuldo
grfhqwh1
Pljxho Fhuyhud Uxl} | Hohqd Eodqfr Gd}
Edufhorqd/ Pd|r gh 5334

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

qglfh Jhqhudo

4 Ixqgdphqwrv gh Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv


414 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
415 Hvwuxfwxudv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv gh eduudv 1 1 1 1 1 1 1 1 1
416 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv | uhwlfxodgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
417 Htxloleulr | frpsdwlelolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
418 Olqhdolgdg | Sulqflslr gh Vxshusrvlflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
419 Lqghwhuplqdflq hvwwlfd1 Judgr gh klshuhvwdwlvpr 1 1 1 1 1 1
41914 Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1
41915 Klshuhvwdwlvpr h{whuqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
41916 Klshuhvwdwlvpr lqwhuqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
41917 Judgr gh klshuhvwdwlvpr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
41: Lqghwhuplqdflq flqhpwlfd1 Judgr gh wudvodflrqdolgdg 1 1 1 1
41:14 Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd 1 1 1 1 1 1 1 1
41:15 Judgr gh wudvodflrqdolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
41; Htxloleulr | frpsdwlelolgdg hq hvwuxfwxudv vlpwulfdv 1 1 1 1
41;14 Fdujd vlpwulfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
41;15 Fdujd dqwlvlpwulfd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
41< Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
4143 Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv h klshuhvwwlfdv1 Pwrgrv gh Dqolvlv 1
414314 Pwrgr gh frpsdwlelolgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
414315 Pwrgr gh htxloleulr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
414316 Xq hmhpsor loxvwudwlyr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
414317 Frqvlghudflrqhv vreuh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv 1
4144 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
414414 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
414415 Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1
y

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

4
4
6
9
<
46
49
49
4:
4;
4<
56
56
57
5<
65
68
6:
73
75
77
79
7<
83
83
85

yl

5 Hvixhu}rv | Prylplhqwrv
94
514 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 94
515 Hfxdflq glihuhqfldo gh od ghirupdgd gh xqd yljd uhfwd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 95
516 Whruhpdv gh od yljd frqmxjdgd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 9<
517 Iupxodv gh Qdylhu sdud hvwuxfwxudv gh sodqr phglr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 :9
518 Whruhpdv gh Prku 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;:
51814 Sulphu Whruhpd gh Prku 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;:
51815 Vhjxqgr Whruhpd gh Prku 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;;
519 Hfxdflrqhv hovwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ;<
51914 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd vlq ghvsod}dplhqwr wudqv0
yhuvdo hqwuh vxv h{wuhprv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <3
51915 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd frq ghvsod}dplhqwr wudqv0
yhuvdo uhodwlyr hqwuh vxv h{wuhprv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <6
51916 Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd duwlfxodgd hq xqr gh vxv
h{wuhprv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 <7
6 Wudedmr | Hqhujd
614 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
615 Wudedmr | hqhujd 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
616 Wudedmr | hqhujd hq vlvwhpdv hvwuxfwxudohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1
617 Wudedmr | wudedmr frpsohphqwdulr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
618 Whruhpdv gh Uhflsurflgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
619 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd frpsohphqwduld 1 1 1 1 1
61: Wudedmrv Yluwxdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61:14 Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61:15 Pwrgr gho Prylplhqwr Xqlgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61:16 Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv Frpsohphqwdulrv
61:17 Pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61; Hqhujd srwhqfldo wrwdo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61< Whruhpdv gh Fdvwljoldqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61<14 Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61<15 Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
61<16 Fofxor gh Prylplhqwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
6143 Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

<<
<<
433
434
435
439
43<
448
449
44:
453
455
458
45:
45:
45<
463
46;

7 Ho Pwrgr gh Frpsdwlelolgdg
474
714 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 474
715 Edvhv gho pwrgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 475

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

yll

716
717
718
719

71:

Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv


Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1
Whruhpd gho Wudedmr Pplqr 1 1 1 1 1 1
Yljdv frqwlqxdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
71914 Hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv 1
71915 Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv 1 1 1 1
71916 H{wuhprv hpsrwudgrv 1 1 1 1 1 1
71917 Ghvfhqvr gh dsr|rv 1 1 1 1 1 1 1
71918 Dsr|rv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1
Suwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

8 Ho Pwrgr gh Htxloleulr
814 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
815 Edvhv gho pwrgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
816 Yljdv frqwlqxdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
81614 Hfxdflq gh orv wuhv jlurv 1 1 1 1 1 1 1 1
81615 Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv 1 1 1 1 1 1 1 1
81616 Ghvfhqvr gh dsr|rv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
81617 Dsr|rv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
817 Suwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
81714 Suwlfrv lqwudvodflrqdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1
81715 Suwlfrv wudvodflrqdohv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
81716 Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

9 Ho Pwrgr gh Uljlgh}
914 Lqwurgxfflq 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
915 Edvhv gho pwrgr 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
916 Ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
917 Fdujdv dfwxdqwhv vreuh odv slh}dv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
918 Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh} 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91814 Irupd pdwulfldo gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91815 Frqfhswr gh uljlgh} | h{lelolgdg gh xqd slh}d 1 1 1 1 1 1 1 1
91816 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo wrwdo gh xqd slh}d
91817 Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh} hq ho vlvwhpd joredo 1 1 1 1 1 1 1 1
919 Pdwul} joredo gh uljlgh} 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91914 Hqvdpeodmh gh od pdwul} joredo 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91915 Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo gh od hvwuxfwxud 1
91916 Dojrulwprv gh hqvdpeodmh gh od pdwul} gh uljlgh} joredo 1 1 1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

483
486
48;
498
499
4:5
4:7
4:<
4;7
4;<

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

53:
53:
53;
545
545
54<
554
557
55<
55<
568
598

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

5:6
5:6
5:7
5::
5;3
5;9
5;9
5;<
5<4
5<5
5<8
5<8
5<:
5<;

ylll

91917 Rswlpl}dflq gh od qxphudflq gh orv qxgrv 1


91: Prylplhqwrv suhvfulwrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91:14 Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq orv hmhv joredohv
91:15 Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq hmhv orfdohv 1 1
91:16 Dsr|rv hovwlfrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91; Fofxor gh prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv 1 1 1
91;14 Fofxor gh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv 1 1 1
91;15 Fofxor gh odv uhdfflrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91;16 Fofxor gh orv hvixhu}rv hq odv slh}dv 1 1 1 1 1
91< Duwlfxodflrqhv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91<14 Duwlfxodflrqhv lqwhuqdv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
91<15 Duwlfxodflrqhv hq od vxvwhqwdflq 1 1 1 1 1 1 1
9143 Hmhpsorv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
9144 Wlsrorjdv gh hvwuxfwxudv gh eduudv 1 1 1 1 1 1 1 1 1
914414 Hpsduuloodgrv Sodqrv 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
914415 Hvwuxfwxudv Uhwlfxodgdv Hvsdfldohv 1 1 1 1 1 1
914416 Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Sodqdv 1 1 1 1 1 1 1 1
914417 Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Hvsdfldohv 1 1 1 1 1 1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1

5<<
634
634
635
637
638
638
638
639
63:
63:
644
645
655
655
658
65:
65<

4 Ixqgdphqwrv gh Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv


414

Lqwurgxfflq

Od sdodeud hvwuxfwxud wlhqh glihuhqwhv vljqlfdgrv1 Hq vx dfhsflq pv jhqhudo vh


uhhuh d od irupd hq txh vh rujdql}dq odv sduwhv gh xq vlvwhpd x remhwr1 Ghvgh ho sxqwr
gh ylvwd lqjhqlhulo/ odv hvwuxfwxudv hvwq oljdgdv d od frqvwuxfflq> dv/ vrq hvwuxfwxudv
orv sxhqwhv/ orv hglflrv/ odv wruuhv/ odv suhvdv/ hwf1 Gh xqd irupd pv hvshffd/ | pv
dgdswdgd d odv prghuqdv wlsrorjdv gh frqvwuxfflq/ hqwhqghprv sru hvwuxfwxud dtxhood
sduwh gh od frqvwuxfflq txh vrsruwd ho frqmxqwr/ hv ghflu/ txh hv fdsd} gh uhvlvwlu
odv glyhuvdv dfflrqhv txh dfwdq vreuh hood +shvr surslr/ vreuhfdujdv gh xvr/ ylhqwr/
prylplhqwrv vvplfrv/ hwf,1
Qdwxudophqwh/ ho krpeuh kd frqfhelgr | frqvwuxgr wrgr wlsr gh hvwuxfwxudv
ghvgh wlhpsrv px| uhprwrv1 Hq xq sulqflslr/ or kdfh sdud vdwlvidfhu vxv qhfhvlgdghv
sulpduldv/ gh frelmr iuhqwh do phglr h{whulru> pv wdugh/ do fuhfhu | glyhuvlfduvh odv
uhodflrqhv vrfldohv gh wrgr wlsr/ sdud srvlelolwdu | idyruhfhu vx ghvduuroor1 Od whfqrorjd
hv/ vlq gxgd/ xqd gh odv edvhv gh hvwh ghvduuroor/ | od lqjhqlhud/ hq vxv glyhuvdv udpdv/
ho uhvxowdgr gh vx frqfuhflq d wudyv gh orv wlhpsrv1
Dv/ od lqjhqlhud hvwuxfwxudo hv od udpd gh od lqjhqlhud txh wudwd od frqfhsflq/ ho
glvhr | od frqvwuxfflq gh odv hvwuxfwxudv qhfhvduldv sdud ghvduuroodu odv dfwlylgdghv
kxpdqdv1 Frpr wdo/ od lqjhqlhud hvwuxfwxudo gheh frqwhpsodu fxdwur fulwhulrv evlfrv
txh odv hvwuxfwxudv/ frpr fxdotxlhu rwur lqjhqlr kxpdqr/ ghehq vdwlvidfhu> vwrv vrq=
 ixqflrqdolgdg= wrgd hvwuxfwxud gheh vhuylu sdud dtxhoor sdud or txh kd vlgr frq0
fhelgd/
 vhjxulgdg= wrgd hvwuxfwxud gheh vrsruwdu odv fdujdv d odv txh vh yh vrphwlgd
gxudqwh vx ylgd wlo/
 hfrqrpd= wrgd hvwuxfwxud gheh frqvwuxluvh dsuryhfkdqgr orv uhfxuvrv pdwhuldohv
glvsrqleohv/ |
 hvwwlfd= wrgd hvwuxfwxud gheh whqhu xqd dsdulhqfld h{whulru dghfxdgd1
4

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

D hvwrv fulwhulrv evlfrv vh vxpdq rwurv frpsohphqwdulrv/ wdohv frpr ho lpsdfwr


dpelhqwdo/ od idflolgdg gh pdqwhqlplhqwr | jhvwlq/ od uhflfodelolgdg/ hwf/ txh freudq
pd|ru lpsruwdqfld hq odv hfrqrpdv pv ghvduuroodgdv1 Hylghqwhphqwh/ od lpsruwdqfld
uhodwlyd gh fdgd xqr gh orv fulwhulrv hq mxhjr ghshqgh pxfkr gho wlsr gh hvwuxfwxud gh
txh vh wudwh1 Fodudphqwh qr vrq orv plvprv sdud ho hglflr gh frqwhqflq gh xqd
fhqwudo qxfohdu/ grqgh ho uhtxlvlwr gh vhjxulgdg hv sulprugldo/ txh sdud xq sdodflr gh
h{srvlflrqhv/ grqgh orv fulwhulrv gh ixqflrqdolgdg | hvwwlfd ghehq vhu ghflvlyrv/ r sdud
xqd frqvwuxfflq dx{loldu gh reud/ hq od txh od hfrqrpd sulpdu/ reyldphqwh/ vreuh
orv frqglflrqdqwhv hvwwlfrv1 Hq fxdotxlhu fdvr/ sxhgh dvhjxuduvh txh orv grv fulwhulrv
hvhqfldohv hq wrgd hvwuxfwxud vrq od ixqflrqdolgdg/ vx ud}q gh vhu/ | od vhjxulgdg/ vx
jdudqwd gh vhu1
Hq ixqflq gh or dqwhulru/ ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv hv/ hq xq vhqwlgr dpsolr |
frqwhpsruqhr/ ho frqmxqwr gh pwrgrv | wfqlfdv txh shuplwh hydoxdu/ hq sulphu
oxjdu/ od yldelolgdg gh odv hvwuxfwxudv txh vh glvhdq |/ hq vhjxqgr oxjdu/ ho judgr gh
vdwlvidfflq gh orv +powlsohv, fulwhulrv gh glvhr1 Hq xq vhqwlgr pv hvshffr | fovlfr/
ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv vh rfxsd gh od ydolgdflq gho frpsruwdplhqwr phfqlfr gh
odv hvwuxfwxudv/ hq odv glvwlqwdv hwdsdv txh vwdv dwudylhvdq1 Hvwr lpsolfd txh ghehq
dqdol}duvh/ do phqrv/ odv vljxlhqwhv hwdsdv=
 sur|hfwr/ sdud ydolgdu | hydoxdu odv glvwlqwdv dowhuqdwlydv sodqwhdgdv/ |d vhd hq
fxdqwr d wlsrorjd hvwuxfwxudo/ pdwhuldohv d hpsohdu/ glphqvlrqhv/ hwf1
 frqvwuxfflq/ sdud ydolgdu | hydoxdu orv glvwlqwrv pwrgrv gh frqvwuxfflq srvl0
eohv/ |
 ylgd wlo/ sdud dvhjxudu odv phmruhv frqglflrqhv gh ixqflrqdolgdg/ pdqwhqlplhqwr
| uhflfodmh1
Ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv wlhqh/ sxhv/ frpr remhwlyr ixqgdphqwdo ghwhuplqdu od
uhvsxhvwd gh odv hvwuxfwxudv fxdqgr vwdv vh yhq vrphwlgdv d odv glihuhqwhv dfflrqhv
txh ghehq vrsruwdu gxudqwh vx frqvwuxfflq | ylgd wlo1 Sru uhvsxhvwd hvwuxfwxudo
vh hqwlhqgh/ evlfdphqwh/ od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv gh whqvlq | ghirupdflq d
orv txh od hvwuxfwxud yd d hvwdu vrphwlgd sru hihfwr gh orv glihuhqwhv hvwdgrv gh fdujd
txh vh frqvlghudq1 Od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv gh whqvlq hv qhfhvduld gh fdud d
vdwlvidfhu orv fulwhulrv gh uhvlvwhqfld txh hvwdeohfhq odv fruuhvsrqglhqwhv qrupdwlydv |
orv xvrv gh exhqd sufwlfd sdud jdudqwl}du od vhjxulgdg gh odv hvwuxfwxudv1 Sru vx sduwh/
od ghwhuplqdflq gh orv hvwdgrv gh ghirupdflq vxhoh vhu qhfhvduld sdud vdwlvidfhu orv
fulwhulrv gh uljlgh}/ txh hvwq d phqxgr oljdgrv d uhtxlvlwrv gh ixqflrqdolgdg1
Sru wdqwr/ ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv suhwhqgh hvwdeohfhu odv frqglflrqhv gh uhvlvwhq0
fld | uljlgh} gh odv hvwuxfwxudv dqdol}dgdv1 Frpr yhuhprv d or odujr gh hvwh Oleur/ hv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4151 HVWUXFWXUDV FRQWLQXDV \ HVWUXFWXUDV GH EDUUDV

kdelwxdo txh od ghwhuplqdflq gh xqdv | gh rwudv qr sxhgd derugduvh gh irupd lqghshq0


glhqwh/ vlqr txh hv qhfhvdulr sodqwhdu ho sureohpd uhvroylhqgr dpedv vlpxowqhdphqwh
+hvixhu}rv | prylplhqwrv r/ hq vx fdvr/ whqvlrqhv | ghirupdflrqhv,1
Ghvgh ho sxqwr gh ylvwd klvwulfr/ ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv hqwurqfd frq od wudglflq
gh od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv |/ srvwhulruphqwh/ gh od Whrud gh od Hodvwlflgdg1 Sru
wdqwr/ vx ruljhq vh uhprqwd d od vhjxqgd plwdg gho vljor [YLLL | od sulphud plwdg
gho vljor [L[/ frq ho dgyhqlplhqwr gh od uhyroxflq lqgxvwuldo | od dsdulflq gh od
ixqglflq frpr pdwhuldo gh frqvwuxfflq1 Hvwd qxhyd whfqrorjd srvlelolwd wlsrorjdv
gh frqvwuxfflq lqqrydgrudv | hylghqfld od qhfhvlgdg gh pwrgrv gh dqolvlv sdud odv
qxhydv irupdv hvwuxfwxudohv1 Dxqtxh vrq pxfkrv orv qrpeuhv gh orv lqjhqlhurv txh
frqwulex|hurq d vx ghvduuroor lqlfldo/ ghvwdfduhprv ho gh Orxlv Qdylhu/ txh sxeolf
wudedmrv gh uhohydqfld vreuh fofxor gh sodfdv/ dufrv klshuhvwwlfrv | sxhqwhv frojdqwhv1
Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | ho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv vh ghvduuroodq h{wudru0
glqduldphqwh hq od vhjxqgd plwdg gho vljor [L[ frq od h{sdqvlq/ fdvl xqlyhuvdo/ gho
ihuurfduulo | od lpshulrvd qhfhvlgdg gh frqvwuxlu sxhqwhv gh oxfhv fdgd yh} pd|ruhv1
Hvwr irphqwd ho dydqfh gh orv pwrgrv gh fofxor gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv/ sulphur
lvrvwwlfdv | oxhjr klshuhvwwlfdv1 Hq od sulphud plwdg gho vljor [[ dsduhfh ho krupl0
jq dupdgr frpr pdwhuldo gh frqvwuxfflq |/ frq o/ odv hvwuxfwxudv vh yxhoyhq pv
frpsohmdv/ uhwlfxodgdv | px| klshuhvwwlfdv1 Hq frqvhfxhqfld/ dsduhfhq | vh shuihf0
flrqdq qxhyrv pwrgrv gh fofxor1 Odv jxhuudv pxqgldohv/ ho ghvduuroor lqgxvwuldo |
hfrqplfr |/ hq od vhjxqgd plwdg gho vljor [[/ od dsdulflq gh orv rughqdgruhv gljlwd0
ohv kdq prwlydgr | srvlelolwdgr orv dydqfhv pv uhflhqwhv hq ho fdpsr gh od Phfqlfd
gh Hvwuxfwxudv1

415

Hvwuxfwxudv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv gh eduudv

Odv hvwuxfwxudv sxhghq dgrswdu wlsrorjdv px| glyhuvdv/ gh dfxhugr d vx jhrphwud |


d vx irupd gh wudedmdu1 Dv/ srghprv kdeodu gh hvwuxfwxudv frqwlqxdv/ fxdqgr qr hv
srvleoh glihuhqfldu orv glvwlqwrv hohphqwrv txh odv irupdq/ | hvwuxfwxudv gh eduudv/
fxdqgr hvwq irupdgdv sru slh}dv sulvpwlfdv hqod}dgdv hqwuh v1 Hqwuh odv hvwuxfwxudv
frqwlqxdv srghprv glvwlqjxlu dtxhoodv hq odv txh hv srvleoh lghqwlfdu xq hvshvru |
kdeodu gh hvwuxfwxudv vxshufldohv/ wdohv frpr sodfdv +txh wudedmdq d h{lq,/ php0
eudqdv +txh wudedmdq d wudfflq |2r frpsuhvlq,/ oplqdv +txh wudedmdq d h{lq | d
wudfflq |2r frpsuhvlq,/ hwf1/ gh dtxhoodv hvwuxfwxudv volgdv r pdvlydv +yhu Iljxud
415,1 Sru vx sduwh/ odv hvwuxfwxudv pdvlydv sxhghq whqhu xqd jhrphwud | xq frpsruwd0
plhqwr elglphqvlrqdo +hvwdgrv sodqrv gh ghirupdflrqhv r frq vlphwud gh uhyroxflq, r
wulglphqvlrqdo +fdvr jhqhudo,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 414= Hvwuxfwxudv vxshufldohv vrphwlgdv d shvr surslr= +d, sodfd wudedmdqgr d
h{lq/ +e, phpeudqd wudedmdqgr d whqvlq | frpsuhvlq

Dv/ hq od Iljxud 414 vh pxhvwudq grv hvwuxfwxudv vxshufldohv vrphwlgdv d vx shvr


surslr> od sodfd gh od Iljxud 414d wudedmd d h{lq/ plhqwudv txh od wruuh gh uhiuljhudflq
gh od Iljxud 414e wudedmd frpr phpeudqd/ d frpsuhvlq hq od gluhfflq phulglrqdo |
wudfflq hq od gluhfflq flufxqihuhqfldo1 Od Iljxud 415 pxhvwud xq hmhpsor gh hvwuxfwxud
pdvlyd wulglphqvlrqdo> vh wudwd gh xqd suhvd eyhgd gh greoh fxuydwxud | sduwh gh vx
pdfl}r gh flphqwdflq1
Od ghwhuplqdflq gh odv whqvlrqhv | ghirupdflrqhv txh dfwdq vreuh odv hvwuxfwxudv
frqwlqxdv hv xq sureohpd frpsohmr txh/ jhqhudophqwh/ vh derugd dsolfdqgr pwrgrv
dsur{lpdgrv gh glvfuhwl}dflq +glihuhqfldv qlwdv/ hohphqwrv qlwrv/ hwf1, d odv hfxdflr0
qhv glihuhqfldohv r lqwhjudohv gh od Phfqlfd gh Volgrv/ |d vhd d sduwlu gh od Whrud gh
od Hodvwlflgdg r gh prghorv pv frpsohmrv txh shuplwdq frqvlghudu hihfwrv qr olqhd0
ohv gho sureohpd phfqlfr +frpsruwdplhqwr gh orv pdwhuldohv/ judqghv prylplhqwrv/
hwf1,1 Frpr hmhpsor gh dsolfdflq gh hvwrv pwrgrv dydq}dgrv gh fofxor/ od Iljxud
416 pxhvwud od glvfuhwl}dflq sru hohphqwrv qlwrv gh od suhvd eyhgd gh od Iljxud 4151
Dxqtxh hv srvleoh dsolfdu hvwrv plvprv pwrgrv do dqolvlv gh odv hvwuxfwxudv gh
eduudv/ hv kdelwxdo derugdu ho dqolvlv gh vwdv ghvgh orv srvwxodgrv gh od Uhvlvwhqfld
gh Pdwhuldohv1 Vhjq vwrv/ ho hvwdgr whqvlrqdo hq odv eduudv txh irupdq od hvwuxfwxud
vh ghwhuplqd d sduwlu gho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw/ txh hvwdeohfh txh/ edmr flhuwdv
frqglflrqhv/ odv whqvlrqhv +| ghirupdflrqhv, vreuh xqd vhfflq qrupdo gh xqd slh}d vh
sxhghq ghwhuplqdu/ h{foxvlydphqwh/ d sduwlu gh orv ydoruhv gh orv hvixhu}rv txh dfwdq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4151 HVWUXFWXUDV FRQWLQXDV \ HVWUXFWXUDV GH EDUUDV

Ilj1 415= Hmhpsor gh hvwuxfwxud pdvlyd= suhvd eyhgd frq vx flphqwdflq

Ilj1 416= Glvfuhwl}dflq sru hohphqwrv qlwrv gh xqd suhvd eyhgd | vx flphqwdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

vreuh glfkd vhfflq1 Ho sulqflslr gh Vdlqw0Yhqdqw shuplwh uhgxflu ho dqolvlv gh hvwuxf0


wxudv gh eduudv do sureohpd gh ghwhuplqdu odv oh|hv gh hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv
glyhuvdv slh}dv txh irupdq od hvwuxfwxud1

416

Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv | uhwlfxodgdv

Odv glihuhqwhv slh}dv txh irupdq xqd hvwuxfwxud gh eduudv sxhghq hvwdu xqlgdv hqwuh
v phgldqwh qxgrv duwlfxodgrv/ txh lpslghq orv ghvsod}dplhqwrv uhodwlyrv hqwuh odv glv0
wlqwdv eduudv frqfxuuhqwhv hq o/ shur shuplwhq ho jlur uhodwlyr/ r qxgrv ujlgrv/ txh qr
shuplwhq ql orv ghvsod}dplhqwrv ql ho jlur uhodwlyrv1
Vh oodpd hvwuxfwxud duwlfxodgd d xqd hvwuxfwxud irupdgd sru slh}dv sulvpwlfdv xql0
gdv hqwuh v phgldqwh duwlfxodflrqhv +yhu Iljxud 417d,1 Gdgr txh orv hqodfhv duwlfxodgrv
qr shuplwhq wudqvplwlu prphqwrv hfwruhv gh xqdv slh}dv d rwudv/ hv iflo ghgxflu txh
odv eduudv gh xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd wudedmdq evlfdphqwh d hvixhu}r d{lo/ |d txh od
qlfd h{lq d od txh sxhghq hvwdu vrphwlgdv hv od ghelgd d odv fdujdv wudqvyhuvdohv
txh dfwhq gluhfwdphqwh vreuh hoodv1 Uhvroyhu xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd lpsolfd/ sxhv/
ghwhuplqdu ho ydoru gh orv hvixhu}rv d{lohv txh dfwdq vreuh odv glihuhqwhv eduudv1
Vh oodpd hvwuxfwxud uhwlfxodgd d xqd hvwuxfwxud irupdgd sru slh}dv sulvpwlfdv
xqlgdv hqwuh v phgldqwh qxgrv ujlgrv +yhu Iljxud 417e,1 Sxhvwr txh orv qxgrv ujlgrv
v wudqvplwhq orv prphqwrv gh xqd eduud d rwud/ odv slh}dv gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd
wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d h{lq |/ hq vx fdvr/ wdpelq d wruvlq1 Uhvroyhu xqd
hvwuxfwxud uhwlfxodgd lpsolfd/ sru wdqwr/ ghwhuplqdu odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/
hvixhu}rv fruwdqwhv/ hvixhu}rv d{lohv |/ hq vx fdvr/ prphqwrv wruvruhv txh dfwdq vreuh
odv glihuhqwhv eduudv1

Ilj1 417= +d, Hvwuxfwxud duwlfxodgd/ +e, hvwuxfwxud uhwlfxodgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4161 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV \ UHWLFXODGDV

Ilj1 418= Hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv= +d, gh sodqr phglr/ +e, hpsduuloodgr sodqr/
+f, hvsdfldo

Odv hvwuxfwxudv gh eduudv sxhghq vhu sodqdv/ fxdqgr odv gluhfwulfhv gh wrgdv odv
slh}dv txh odv irupdq hvwq frqwhqlgdv hq ho plvpr sodqr/ r hvsdfldohv +yhu Iljxud
418f,/ fxdqgr qr vh gd hvwh uhtxlvlwr1 Ghqwur gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv vh
frqvlghudq grv fdvrv sduwlfxoduhv gh lqwhuv=
 hvwuxfwxudv gh sodqr phglr= vrq dtxhoodv hq odv txh ho sodqr txh frqwlhqh d
odv gluhfwulfhv gh odv slh}dv hv d vx yh} sodqr gh vlphwud gh vwdv | txh hvwq
vrphwlgdv d fdujdv frqwhqlgdv hq glfkr sodqr phglr +yhu Iljxud 418d,1 Sru ud}rqhv
gh vlphwud/ odv slh}dv txh irupdq odv hvwuxfwxudv gh sodqr phglr wudedmdq d
h{lq frpsxhvwd uhfwd/ hvwr hv/ hvwq vrphwlgdv d prphqwrv hfwruhv/ gh hmh
shushqglfxodu do sodqr phglr/ | d hvixhu}rv fruwdqwhv | d{lohv/ frqwhqlgrv hq glfkr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 419= Hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr= +d, suwlfrv/ +e, pdufrv
sodqr1 Vh ohv oodpd wdpelq suwlfrv +yhu Iljxud 419d, fxdqgr hvwq irupdgdv d
edvh gh vrsruwhv | glqwhohv/ | pdufrv +yhu Iljxud 419e, fxdqgr odv slh}dv hvwq
xqlgdv irupdqgr foxodv fhuudgdv1
 hpsduuloodgrv sodqrv= vrq dtxhoodv irupdgdv sru slh}dv hq odv txh odv vhfflrqhv
uhfwdv vrq vlpwulfdv uhvshfwr d sodqrv shushqglfxoduhv do txh frqwlhqh d odv gl0
uhfwulfhv gh odv slh}dv | txh hvwq vrphwlgdv d fdujdv shushqglfxoduhv do sodqr gh
odv gluhfwulfhv +yhu Iljxud 418e,1 Odv slh}dv gh orv hpsduuloodgrv sodqrv wudedmdq
d h{r0wruvlq vlpsoh/ hvwr hv/ hvwq vrphwlgdv d prphqwrv hfwruhv | wruvruhv/
gh hmh frqwhqlgr hq ho sodqr gho hpsduuloodgr/ | d hvixhu}rv fruwdqwhv/ shushqgl0
fxoduhv d vwh1
Hq hvwh Oleur vh wudwdu hvshffdphqwh gh od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv gh eduudv |/
ixqgdphqwdophqwh/ gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv | hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr
phglr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<

4171 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG

417

Htxloleulr | frpsdwlelolgdg

Od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv/ frpr sduwh hvshfldol}dgd gh od Phfqlfd gh Volgrv/ ghv0


fdqvd vreuh orv frqfhswrv evlfrv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg/ txh vh hqxqfldq h
loxvwudq d frqwlqxdflq1
Odv ixhu}dv +dfflrqhv | uhdfflrqhv, txh dfwdq vreuh xqd hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq
htxloleulr hvwwlfr1 Hvwr vljqlfd txh ghehq irupdu xq vlvwhpd gh ixhu}dv gh uhvxowdqwh
qxod | gh prphqwr uhvxowdqwh qxor> sru wdqwr/ ghehq fxpsolu odv hfxdflrqhv txh vh
frqrfhq frq ho qrpeuh gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd/ txh/ hq irupd yhfwruldo/ sxhghq
hvfuleluvh frpr=
[
I @ 3
+414,


J @ 3
P

+415,

J
grqgh I uhsuhvhqwd d fdgd xqd gh odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh od hvwuxfwxud/ P

uhsuhvhqwd ho prphqwr gh fdgd xqd gh odv ixhu}dv uhvshfwr gh xq sxqwr duelwudulr R |
S
ho vperor  uhsuhvhqwd od vxpd vreuh wrgdv odv ixhu}dv l1
Hq ho fdvr gh hvwuxfwxudv sodqdv fdujdgdv hq vx sodqr/ odv dqwhulruhv hfxdflrqhv
yhfwruldohv vh uhgxfhq d wuhv hfxdflrqhv hvfdoduhv gh od irupd=
[
[
[
+I% , @ 3
>
+I+ , @ 3
>
+P5 ,J @ 3
+416,


grqgh orv hmhv { h | hvwq vreuh ho sodqr gh od hvwuxfwxud | ho hmh } hv shushqglfxodu d


vwrv1
Shur od frqglflq gh htxloleulr hvwwlfr/ | odv fruuhvsrqglhqwhv hfxdflrqhv txh or
h{suhvdq pdwhpwlfdphqwh/ qr vrq vor dsolfdeohv d od hvwuxfwxud frqvlghudgd hq vx
frqmxqwr/ vlqr txh gheh vdwlvidfhuvh wdpelq sdud fdgd sduwh lqwhjudqwh gh hood/ vlhpsuh
txh vh frqvlghuhq gh irupd h{soflwd odv ixhu}dv | prphqwrv txh ho uhvwr gh od hvwuxfwxud
hmhufh vreuh od sduwh frqvlghudgd1 Gh khfkr/ od frqglflq gh htxloleulr joredo hv xqd
frqglflq qhfhvduld/ shur qr vxflhqwh/ gh htxloleulr1 Sdud txh kd|d uhdophqwh htxlol0
eulr hq xqd hvwuxfwxud/ | qr h{lvwdq/ sru hmhpsor/ phfdqlvprv sdufldohv/ hv qhfhvdulr
+| vxflhqwh, txh hvwq hq htxloleulr wrgdv | fdgd xqd gh vxv sduwhv lqwhjudqwhv1 Hq
sduwlfxodu/ odv slh}dv txh irupdq xqd hvwuxfwxud gh eduudv ghehq hvwdu hq htxloleulr/
vlhpsuh txh vh frqvlghuhq odv ixhu}dv | prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud txh od hvwuxf0
wxud hmhufh vreuh odv slh}dv1 Dqorjdphqwh/ orv qxgrv gh od hvwuxfwxud ghehq hvwdu hq
htxloleulr edmr od dfflq gh odv ixhu}dv | prphqwrv txh dfwdq hq orv h{wuhprv gh odv
eduudv txh frqfxuuhq hq hoorv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

43

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 41:= Htxloleulr hq xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd= +d, htxloleulr joredo/ +e, htxloleulr
gh slh}dv | qxgrv

Hvwdv frqglflrqhv gh htxloleulr ghehq vdwlvidfhuvh edmr fxdotxlhu klswhvlv flqhpwl0


fd txh vh dgrswh |/ hq sduwlfxodu/ edmr od klswhvlv kdelwxdo gh txh odv ghirupdflrqhv
| prylplhqwrv txh vh surgxfhq hq od hvwuxfwxud vrq shtxhrv1 Hq hvwh fdvr/ odv hfxd0
flrqhv gh htxloleulr sxhghq sodqwhduvh vreuh od jhrphwud ruljlqdo/ qr ghirupdgd1
Dv/ sru hmhpsor/ od hvwuxfwxud duwlfxodgd sodqd gh od Iljxud 41:d hvw hq htxloleulr
joredo edmr od dfflq gh odv uhdfflrqhv Q | Q2 = Frpr ho vlvwhpd gh ixhu}dv dfwxdqwh
hv frsodqdu/ od frqglflq gh htxloleulr +joredo, gh prphqwrv uhvshfwr gho qxgr E h{ljh
txh odv oqhdv gh dfflq gh odv uhdfflrqhv Q | Q2 sdvhq sru glfkr sxqwr> od frqglflq
gh htxloleulr +joredo, gh ixhu}dv h{ljh txh od vxpd gh odv uhdfflrqhv vhd ljxdo | rsxhvwd
d od ixhu}d I= Hq od Iljxud 41:e vh revhuyd fpr odv frqglflrqhv gh htxloleulr joredo
lpsolfdq qhfhvduldphqwh txh wdqwr odv grv eduudv gh od hvwuxfwxud frpr ho qxgr E hvwq
wdpelq hq htxloleulr/ frqvlghudgrv frpr hohphqwrv dlvodgrv gh od hvwuxfwxud1
Dqorjdphqwh/ od hvwuxfwxud uhwlfxodgd sodqd gh od Iljxud 41;d hvw hq htxloleulr
joredo edmr od dfflq gh odv uhdfflrqhv K/ Y | P= Ho htxloleulr gh ixhu}dv lpsolfd txh
odv uhdfflrqhv K | Y vhdq ljxdohv | rsxhvwdv d odv fruuhvsrqglhqwhv frpsrqhqwhv gh I
| ho htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr do sxqwr F lpsolfd txh P @ Y  o  K  k= Dghpv/
hq od Iljxud 41;e sxhgh frpsureduvh txh od vdwlvidfflq gh odv frqglflrqhv gh htxloleulr
wdqwr gh odv eduudv DE | EF frpr gho qxgr E> frqvlghudgrv lqglylgxdophqwh/ lpsolfd
txh P @ Y  o/ or fxdo qr vh vljxh qhfhvduldphqwh gho htxloleulr joredo1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

44

4171 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 41;= Htxloleulr hq xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd= +d, htxloleulr joredo/ +e, htxloleulr
gh slh}dv | qxgrv

Shur odv frqglflrqhv gh htxloleulr qr vrq odv qlfdv txh vh ghehq frqvlghudu hq ho
frpsruwdplhqwr gh odv hvwuxfwxudv1 Gh ljxdo uhohydqfld vrq odv frqglflrqhv gh frp0
sdwlelolgdg vreuh ghirupdflrqhv | prylplhqwrv txh ghehq vdwlvidfhuvh hq ho surfhvr
gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud edmr od dfflq gh odv fdujdv frqvlghudgdv1 vwdv vh
wudgxfhq hq txh ghehq fxpsoluvh orv vljxlhqwhv uhtxlvlwrv ixqgdphqwdohv=
 frqglflrqhv gh dsr|r= od ghirupdflq gheh vhu wdo txh vh fxpsodq odv olplwdflrqhv
gh prylplhqwr lpsxhvwdv sru orv dsr|rv/
 frqwlqxlgdg hq orv qxgrv= od ghirupdflq gheh vhu wdo txh orv h{wuhprv gh odv glih0
uhqwhv eduudv txh frqfxuuhq hq xq qxgr fxpsodq odv olplwdflrqhv gh prylplhqwr
lpsxhvwdv sru ho fruuhvsrqglhqwh hqodfh/ |
 frqwlqxlgdg hq odv eduudv= od ghirupdflq gheh vhu wdo txh vh pdqwhqjd od frqwl0
qxlgdg gh odv slh}dv frqvlghudgdv frpr hohphqwrv hvwuxfwxudohv/ hv ghflu/ txh qr
vh surgx}fdq hq hoodv kxhfrv ql vrodsdplhqwrv1
Hvwdv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg ghehq vdwlvidfhuvh edmr fxdotxlhu klswhvlv fl0
qhpwlfd txh vh dgrswh |/ hq sduwlfxodu/ edmr od klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

45

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 41<= Prylplhqwrv hq xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd


Dv/ hq od Iljxud 41<e vh pxhvwud od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud duwlfxodgd frqvlgh0
udgd dqwhulruphqwh1 Revuyhvh txh= +d, orv sxqwrv D | F vrq mrv/ frpr fruuhvsrqgh
d od frqglflq gh dsr|r mr hvshflfdgd hq hoorv/ shur odv eduudv DE | EF sxhghq
jludu douhghgru gh glfkrv sxqwrv/ uhvshfwlydphqwh> +e, orv ghvsod}dplhqwrv gho qxgr
E vrq qlfrv |/ sru or wdqwr/ lgqwlfrv sdud orv fruuhvsrqglhqwhv h{wuhprv gh odv ed0
uudv txh frqfxuuhq hq o> gdgr txh ho qxgr E hv xqd duwlfxodflq/ sxhgh gduvh xq jlur
uhodwlyr hqwuh odv eduudv DE | EF> +f, odv eduudv DE | EF wudedmdq d wudfflq | frp0
suhvlq/ uhvshfwlydphqwh/ | vxiuhq/ sru wdqwr/ xq dodujdplhqwr | xq dfruwdplhqwr txh
sxhghq fdofxoduvh hq ixqflq gho ydoru gh orv d{lohv uhvshfwlyrv1 Odv frqvlghudflrqhv gh
frpsdwlelolgdg dqwhulruhv ghwhuplqdq gh irupd qlfd od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud1

Ilj1 4143= Prylplhqwrv hq xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4181 OLQHDOLGDG \ SULQFLSLR GH VXSHUSRVLFLQ

46

Hq od Iljxud 4143e vh pxhvwud od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud uhwlfxodgd frqvlghudgd


dqwhulruphqwh1 Revuyhvh txh= +d, orv prylplhqwrv gho sxqwr D vrq qxorv/ ghvsod}d0
plhqwrv | jlur/ frpr fruuhvsrqgh d od frqglflq gh hpsrwudplhqwr> +e, orv prylplhqwrv
gho qxgr E vrq qlfrv |/ sru or wdqwr/ lgqwlfrv sdud orv fruuhvsrqglhqwhv h{wuhprv gh
odv eduudv txh frqfxuuhq hq o> gdgr txh ho qxgr E hv ujlgr/ qr sxhgh gduvh xq jlur
uhodwlyr hqwuh odv eduudv DE | EF> +f, odv eduudv DE | EF wudedmdq d h{lq frp0
sxhvwd> vxv uhedqdgdv vxiuhq xqrv dfruwdplhqwrv | jlurv glihuhqfldohv gh h{lq txh
sxhghq fdofxoduvh hq ixqflq gho ydoru gh orv hvixhu}rv uhvshfwlyrv= Odv frqvlghudflrqhv
gh frpsdwlelolgdg dqwhulruhv ghwhuplqdq/ gh qxhyr/ od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud1

418

Olqhdolgdg | Sulqflslr gh Vxshusrvlflq

Dghpv gh orv sulqflslrv evlfrv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg/ judq sduwh gh orv pwr0
grv txh vh hpsohdq hq Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv vh edvdq hq ho Sulqflslr gh Olqhdolgdg/
txh wudwduhprv dkrud1 Ho sureohpd gh ghwhuplqdu orv hvixhu}rv | prylplhqwrv txh vh
surgxfhq hq xqd hvwuxfwxud sru dfflq gh odv fdujdv hv olqhdo/ hvwr hv/ od uhvsxhvwd hv0
wuxfwxudo hv xqd ixqflq olqhdo gh od vrolflwdflq vl vh dgplwhq grv klswhvlv dglflrqdohv=
 olqhdolgdg jhrpwulfd/ hv ghflu/ txh orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv,
txh vh surgxfhq vrq shtxhrv1 Vh hqwlhqgh txh orv ghvsod}dplhqwrv vrq shtxhrv
frpsdudgrv frq odv glphqvlrqhv jhrpwulfdv gh od hvwuxfwxud +hvshvru/ ox}/ hwf,>
orv jlurv +hq udgldqhv, vrq shtxhrv frpsdudgrv frq od xqlgdg1
 olqhdolgdg pdwhuldo/ hv ghflu/ txh od uhodflq hqwuh whqvlrqhv | ghirupdflrqhv hv
hovwlfd | olqhdo/ r vhd/ txh orv pdwhuldohv gh od hvwuxfwxud fxpsohq od oh| gh Krrnh
jhqhudol}dgd1
Hv qhfhvdulr suhflvdu txh qlqjxqd gh hvwdv klswhvlv vrq sulqflslrv ixqgdphqwdohv/
vlqr txh vh frqvlghudq srutxh vx dgrsflq vh wudgxfh hq grv frqvhfxhqfldv lpsruwdqwhv=
 ghvgh ho sxqwr gh ylvwd irupdo/ hq od jdudqwd gh txh od vroxflq gho sureohpd
hvwuxfwxudo/ txh vdwlvidfh d od yh} odv frqglflrqhv gh htxloleulr | gh frpsdwlelolgdg/
h{lvwh | hv qlfd/ lqghshqglhqwhphqwh gho surfhglplhqwr hpsohdgr sdud kdooduod/
|
 ghvgh ho sxqwr gh ylvwd phwrgrojlfr/ hq od srvlelolgdg gh dgrswdu lpsruwdqwhv
vlpsolfdflrqhv hq ho sodqwhdplhqwr gho sureohpd hvwuxfwxudo/ wdqwr hq od lpsr0
vlflq gh odv frqglflrqhv gh htxloleulr frpr gh frpsdwlelolgdg1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

47

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4144= Klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv


Od ydolgh} gh od dsolfdflq gh hvwdv klswhvlv d fdgd fdvr gheh frqvlghuduvh fxlgd0
grvdphqwh/ dxqtxh hq od pd|rud gh orv fdvrv gh lqwhuv ylhqh dydodgd sru od sufwlfd1
Dv/ od klswhvlv gh olqhdolgdg jhrpwulfd/ wdpelq oodpdgd klswhvlv gh shtxhrv
prylplhqwrv r sulqflslr gh uljlgh}/ hvwdeohfh txh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud ghiru0
pdgd qr glhuh vhqvleohphqwh gh od jhrphwud ruljlqdo/ or fxdo shuplwh sodqwhdu odv
hfxdflrqhv gh htxloleulr vreuh od jhrphwud ruljlqdo/ hq yh} gh whqhu txh sodqwhduor vr0
euh od jhrphwud uhdo/ ghirupdgd/ | ghvfrqrflgd d sulrul1 Sru hmhpsor/ hq od Iljxud
4144d vh revhuyd fpr ho frqvlghudu txh orv prylplhqwrv gho h{wuhpr gho yrodgl}r vrq
shtxhrv iuhqwh d odv glphqvlrqhv gh od slh}d shuplwh fdofxodu prphqwrv vlq frqrfhu
ho ydoru gh vwrv1 Dv/ ho ydoru gho prphqwr gh hpsrwudplhqwr hv=
P @ I  +o  , . I2  i * I  o

+417,

grqgh  hv ho dfruwdplhqwr gh od eduud sru hihfwr gho d{lo/ i hv ho prylplhqwr yhuwlfdo


gho h{wuhpr gho yrodgl}r | o hv od orqjlwxg qrplqdo gh od yljd= Vh kd frqvlghudgr/ hq od
irupd kdelwxdo/ txh  hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d o | txh i hv ghvsuhfldeoh iuhqwh do fdqwr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

48

4181 OLQHDOLGDG \ SULQFLSLR GH VXSHUSRVLFLQ

gh od slh}d1 Vl od klswhvlv gh shtxhrv ghvsod}dplhqwrv qr ixhud yolgd/ ho sureohpd


gh ghwhuplqdflq gh odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv vhud qr olqhdo1
Hq od Iljxud 4144e vh yh rwur hmhpsor gh od dsolfdflq gho sulqflslr gh uljlgh}/ hq
hvwh fdvr/ hq od ghirupdflq gh xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd1 Qwhvh txh vh kd frqvlghudgr
txh orv jlurv gh odv eduudv DE | EF uhvshfwr gh orv sxqwrv/ E | F/ uhvshfwlydphqwh/
vrq shtxhrv |/ hq frqvhfxhqfld/ orv dufrv gh flufxqihuhqfld txh hq uhdolgdg ghvfuleh ho
sxqwr D do jludu odv eduudv vh sxhghq vxvwlwxlu sru odv fruuhvsrqglhqwhv uhfwdv wdqjhqwhv/
shushqglfxoduhv d odv gluhfflrqhv gh odv slh}dv1 Dghpv/ do vhu shtxhdv odv yduldflrqhv
gh orqjlwxg gh odv eduudv iuhqwh d vxv glphqvlrqhv ruljlqdohv/ vh sxhgh hvfulelu/ sru
hmhpsor/ sdud ho jlur gh od eduud DF uhvshfwr gho sxqwr F =
 * wdq  @

D D
D D
i
* @

o
DF

D F

+418,

grqgh i hv od hfkd gho sxqwr D | o hv od orqjlwxg qrplqdo gh od eduud DF= Hvwd


olqhdul}dflq gh orv jlurv idflolwd hqruphqhqwh od ghwhuplqdflq gh od srvlflq gho sxqwr
D > srvlflq gho sxqwr D vreuh od hvwuxfwxud ghirupdgd1
Od frqvhfxhqfld gluhfwd gh odv klswhvlv gh olqhdolgdg hv ho sulqflslr gh vxshusrvl0
flq/ txh hvwdeohfh txh orv hihfwrv txh xq vlvwhpd gh ixhu}dv ruljlqd vreuh xqd hvwuxfwxud
vrq ljxdohv d od vxpd gh orv hihfwrv txh ruljlqdq fdgd xqd gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd df0
wxdqgr sru vhsdudgr1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh sxhgh hqxqfldu glflhqgr txh orv hihfwrv txh
xq vlvwhpd gh ixhu}dv ruljlqd vreuh xqd hvwuxfwxud qr ghshqghq gho rughq gh dsolfdflq
gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd vreuh od hvwuxfwxud1
Hvwh sulqflslr/ px| xwlol}dgr hq Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv vh loxvwud hq od Iljxud
41451 Hv iflo yhu txh/ vlq odv klswhvlv gh olqhdolgdg jhrpwulfd | pdwhuldo/ ho sulqflslr
gh vxshusrvlflq qr vhud yolgr1

Ilj1 4145= Sulqflslr gh Vxshusrvlflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

49

419
41914

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Lqghwhuplqdflq hvwwlfd1 Judgr gh klshuhvwdwlvpr


Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd

Fxdqgr hv srvleoh ghwhuplqdu +wrwdophqwh, odv oh|hv gh hvixhu}rv txh dfwdq vreuh wrgdv
odv eduudv txh irupdq xqd hvwuxfwxud xwlol}dqgr vrodphqwh frqvlghudflrqhv gh htxloleulr
gh ixhu}dv | gh prphqwrv/ vreuh od hvwuxfwxud hq vx joredolgdg r vreuh vxv sduwhv
lqwhjudqwhv/ od hvwuxfwxud hvw hvwwlfdphqwh ghwhuplqdgd | vh oodpd lvrvwwlfd1 Yhuhprv
txh/ hq jhqhudo/ odv hvwuxfwxudv gh eduudv hvwq hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgdv1 Vh
oodpdq hqwrqfhv klshuhvwwlfdv | sdud uhvroyhuodv hv qhfhvdulr lpsrqhu/ dglflrqdophqwh/
frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vreuh vxv prylplhqwrv1
Vl od hvwuxfwxud hv duwlfxodgd/ vxv eduudv wudedmdq d hvixhu}r d{lo | uhvroyhu od
hvwuxfwxud frqvlvwh hq kdoodu orv ydoruhv gh orv d{lohv txh dfwdq vreuh odv glvwlqwdv
eduudv1 Vl od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/ hvwr srgu kdfhuvh dsolfdqgr h{foxvlydphqwh
frqvlghudflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Vl od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd/
vhu qhfhvdulr frqvlghudu h{soflwdphqwh orv prylplhqwrv gh vwrv txh/ d vx yh}/ ghehuq
vhu frpsdwleohv frq orv dodujdplhqwrv +r dfruwdplhqwrv, txh vxiudq odv glihuhqwhv eduudv
frqfxuuhqwhv/ sru hihfwr gho hvixhu}r d{lo1
Vl od hvwuxfwxud hv uhwlfxodgd/ vxv eduudv wudedmdq/ hq jhqhudo/ d h{lq frpsxhvwd |
wruvlq/ | uhvroyhu od hvwuxfwxud frqvlvwh hq ghwhuplqdu odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/
hvixhu}rv fruwdqwhv | d{lohv |/ hq vx fdvr/ prphqwrv wruvruhv txh dfwdq vreuh odv glvwlq0
wdv eduudv1 Vl od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/ hvwr srgu kdfhuvh dsolfdqgr h{foxvlydphqwh
frqvlghudflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Vl od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd/
vhu qhfhvdulr frqvlghudu hq od uhvroxflq orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, gh
orv qxgrv txh/ d vx yh}/ ghehuq vhu frpsdwleohv frq odv ghirupdflrqhv txh vxiudq odv
glihuhqwhv eduudv frqfxuuhqwhv hq hoorv1 Od pxowlsolflgdg gh hvixhu}rv txh dfwdq/ hq
hvwh wlsr gh hvwuxfwxud/ kdfh txh hvwh surfhvr vhd pv frpsohmr txh hq odv hvwuxfwxudv
duwlfxodgdv1

Ilj1 4146= Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4191 LQGHWHUPLQDFLQ HVWWLFD1 JUDGR GH KLSHUHVWDWLVPR

4:

Ilj1 4147= Hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv


Hq or txh vljxh/ frqvlghuduhprv fdvrv gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv/ plhqwudv
txh hq od Vhfflq 4144 qrv uhihuluhprv/ hvshffdphqwh/ d od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
duwlfxodgdv sodqdv1
Hq od Iljxud 4146 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv lvvwwlfdv1 Hq dperv
fdvrv/ odv lqfjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv sdud srghu ghwhuplqdu orv
hvixhu}rv txh dfwdq vreuh xqd vhfflq fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud sxhghq kdooduvh
xwlol}dqgr vor odv hfxdflrqhv +416,1
Sru ho frqwudulr/ hq od Iljxud 4147 vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv klshu0
hvwwlfdv1 Hq dperv fdvrv/ odv lqfjqlwdv txh lpsolfdq odv uhdfflrqhv h{whulruhv qr
sxhghq ghwhuplqduvh xwlol}dqgr vor odv hfxdflrqhv +416,/ |d txh vx qphur hv vxshulru
do gh hfxdflrqhv1
41915

Klshuhvwdwlvpr h{whuqr

Hq ho fdvr gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv irupdgdv sru xqd qlfd slh}d edvwd ghwhuplqdu
odv uhdfflrqhv h{whulruhv sdud srghu fdofxodu hvixhu}rv hq fxdotxlhu vhfflq gh od slh}d1

Ilj1 4148= Judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr hq hvwuxfwxudv gh xqd vrod slh}d

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4149= Judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr sdud hvwuxfwxudv gh yduldv slh}dv


Hq frqvhfxhqfld/ sxhgh ghqluvh ho judgr gh lqghwhuplqdflq h{whuqd r judgr gh klshu0
hvwdwlflgdg h{whuqr gh od hvwuxfwxud frpr od glihuhqfld hqwuh ho qphur gh uhdfflrqhv
h{whulruhv lqfjqlwd | ho qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd +vhlv hq ho hvsdflr/ wuhv hq
ho sodqr,1 Hv ghflu=
+419,
ke%| @ q  h
grqgh ke%| hv ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr/ q hv ho qphur gh uhdfflrqhv lqfjqlwd
| h hv ho qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd1
Ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4148d hv ke%| @ 3>
| vwd hv/ sru wdqwr/ lvrvwwlfd1 Ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud gh
od Iljxud 4148e hv ke%| @ 4> | vh glfh txh vwd hv klshuhvwwlfd gh judgr 41
Ho plvpr frqfhswr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr sxhgh dsolfduvh d hvwuxfwxudv irupd0
gdv sru yduldv slh}dv> sru hmhpsor/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud
gh od Iljxud 4149d hv ke%| @ 3> | od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd1 Sru ho frqwudulr/ ho judgr
gh klshuhvwdwlvpr h{whuqr gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4149e hv ke%| @ 61
41916

Klshuhvwdwlvpr lqwhuqr

Odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv irupdgdv sru yduldv slh}dv sxhghq vhu h{whuqdphqwh lvrv0
wwlfdv |/ vlq hpedujr/ vhu hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgdv1 Hv ghflu/ txh d shvdu gh
frqrfhuvh vxv uhdfflrqhv h{whulruhv/ hv lpsrvleoh ghwhuplqdu orv hvixhu}rv hq wrgdv odv
vhfflrqhv1 Sdud srghu uhvroyhuodv kd| txh vxsulplu hqodfhv lqwhuqrv | vxvwlwxluorv sru vxv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4191 LQGHWHUPLQDFLQ HVWWLFD1 JUDGR GH KLSHUHVWDWLVPR

4<

Ilj1 414:= Frqfhswr gh klshuhvwdwlvpr lqwhuqr


uhdfflrqhv lqwhuqdv htxlydohqwhv1 Hvwdv lqfjqlwdv dglflrqdohv txh dsduhfhq do olehudu
hqodfhv lqwhuqrv ghwhuplqdq ho judgr gh klshuhvwdwlvpr lqwhuqr1
Dv/ hq od Iljxud 414:d vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv txh/ vl elhq vrq
h{whuqdphqwh lvrvwwlfdv/ vrq/ vlq hpedujr/ lqwhuqdphqwh klshuhvwwlfdv1 Odv grv hv0
wuxfwxudv gh od od Iljxud 414:e vrq h{whuqd h lqwhuqdphqwh klshuhvwwlfdv1
Hv/ sru wdqwr/ qhfhvdulr ghqlu ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh xqd hvwuxfwxud frq
lqghshqghqfld gh vl ho ruljhq gh vwh hv od lqghwhuplqdflq gh odv uhdfflrqhv hq orv
dsr|rv r hq orv hqodfhv lqwhuqrv1
41917

Judgr gh klshuhvwdwlvpr

Gh xqd irupd jhqhudo/ vh ghqh ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd r judgr gh klsh0


uhvwdwlvpr gh xqd hvwuxfwxud frpr ho qphur pqlpr gh ixhu}dv +r prphqwrv, txh hv
qhfhvdulr frqrfhu sdud ghwhuplqdu frpsohwdphqwh odv oh|hv gh hvixhu}rv1 Ho judgr gh
klshuhvwdwlvpr vh sxhgh fdofxodu frpr od glihuhqfld=
k @ q sh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+41:,

53

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

grqgh q hv ho qphur gh uhdfflrqhv +h{whuqdv r lqwhuqdv, txh kd| txh frqrfhu sdud
srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv dfwxdqwhv hq fxdotxlhu vhfflq gh od hvwuxfwxud/ h hv ho
qphur gh hfxdflrqhv gh od hvwwlfd | s hv ho qphur gh sduwhv hq txh txhgd glylglgd
od hvwuxfwxud do kdfhu orv fruwhv qhfhvdulrv sdud srghu ghwhuplqdu orv hvixhu}rv1 Fdgd
xqd gh odv sduwhv uhvxowdqwhv do glylglu od hvwuxfwxud gheh vhu lvrvwwlfd/ | gheh/ sru
wdqwr/ vdwlvidfhu lqghshqglhqwhphqwh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hvwwlfr1
Xqd yh} fdofxodgr ho ydoru k/ sdud
k@3
kA3
k?3

kd| ho plvpr qphur gh lqfjqlwdv txh gh hfxdflrqhv/


od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/
kd| pv lqfjqlwdv txh hfxdflrqhv/
od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd gh judgr k>
kd| phqrv lqfjqlwdv txh hfxdflrqhv/
od hvwuxfwxud hv xq phfdqlvpr gh judgr k=

Orv hmhpsorv txh vljxhq d frqwlqxdflq loxvwudq od irupd gh fdofxodu ho judgr gh


klshuhvwdwlvpr gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 414; hv h{whuqdphqwh lvrvwwlfd/ shur lqwhuqdphqwh kl0
shuhvwwlfd/ |d txh hv xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd/ hv ghflu/ gh qxgrv ujlgrv/ irupdgd
sru wuhv foxodv fhuudgdv1 Xqd foxod fhuudgd hv vlhpsuh klshuhvwwlfd/ |d txh hq hood

Ilj1 414;= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4191 LQGHWHUPLQDFLQ HVWWLFD1 JUDGR GH KLSHUHVWDWLVPR

54

qr vh sxhghq ghwhuplqdu odv oh|hv gh hvixhu}rv vl qr vh frqrfhq vwrv do phqrv hq xqd


gh odv vhfflrqhv gh od foxod1 Sdud hoor hv qhfhvdulr fruwdu od foxod/ hv ghflu/ olehudu
xq hqodfh ujlgr hq xqd vhfflq fxdotxlhud1 Frq hvwr vh lqwurgxfhq/ qdwxudophqwh/ wuhv
lqfjqlwdv/ orv wuhv hvixhu}rv ghvfrqrflgrv hq ho hqodfh olehudgr1
Dv/ hq od Iljxud 414;d vh kd frqyhuwlgr od hvwuxfwxud hq lvrvwwlfd d edvh gh fruwdu
odv wuhv foxodv hq vx sduwh vxshulru1 Sxhgh dkrud dsolfduvh od iupxod gh od hfxdflq
+41:,/ frq q @ 45 +6 lqfjqlwdv h{whulruhv pv 6  6 lqfjqlwdv lqwhulruhv,/ s @ 4 +od
hvwuxfwxud lvrvwwlfd frqvwd gh xqd vrod sduwh, | h @ 6 +do vhu xq vlvwhpd sodqr,1 Ho
judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv/ sru wdqwr/ <1
Hq od jxud 414;e vh kd dgrswdgr xq surfhglplhqwr dowhuqdwlyr= vh kdq lqwurgx0
flgr fxdwur fruwhv/ txh lqwurgxfhq 6  7 lqfjqlwdv lqwhuqdv/ shur txh glylghq d od
hvwuxfwxud hq s @ 5 sduwhv1 Do dsolfdu dkrud od hfxdflq +41:,/ frq q @ 48 +6 lqfjqlwdv
h{whulruhv pv 6  7 lqfjqlwdv lqwhulruhv, | s @ 5 +od hvwuxfwxud lvrvwwlfd frqvwd dkrud
gh grv sduwhv,/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud uhvxowd vhu <1 Revuyhvh txh
ho judgr gh klshuhvwdwlflgdg hv/ qdwxudophqwh/ lqghshqglhqwh gh sru gqgh | fpr vh
gdq orv fruwhv sdud frqyhuwlu od hvwuxfwxud hq lvrvwwlfd1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 414< hv h{whuqdphqwh lvrvwwlfd/ shur lqwhuqdphqwh klsh0
uhvwwlfd/ |d txh suhvhqwd xqd foxod fhuudgd1 Sdud deulu hvwd foxod edvwd fruwdu
ho wludqwh lqihulru/ hv ghflu/ olehudu ho hqodfh lqwhuqr txh ho fdeoh uhsuhvhqwd1 Do kdfhu
hvwr/ vh lqwurgxfh xqd vrod lqfjqlwd lqwhuqd/ ho d{lo gh wudfflq hq ho fdeoh1 Ho judgr
gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv reyldphqwh 4/ |d txh edvwd frqrfhu xqd lqfj0
qlwd lqwhuqd sdud frqyhuwluod hq lvrvwwlfd1 Lgqwlfr uhvxowdgr vh rewlhqh dsolfdqgr od
hfxdflq +41:,1
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4153 sxhgh frqyhuwluvh hq lvrvwwlfd olehudqgr ho wludqwh |
fruwdqgr odv grv duwlfxodflrqhv txh hqod}dq ho dufr vxshulru1 Qwhvh txh gh hvwd irupd
vh glylgh od hvwuxfwxud hq wuhv sduwhv lvrvwwlfdv1 Sxhgh dkrud dsolfduvh od iupxod gh

Ilj1 414<= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

55

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4153= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr


od hfxdflq +41:,/ frq q @ 44 +5  6 lqfjqlwdv h{whulruhv pv 5  5 . 4 lqfjqlwdv
lqwhulruhv,/ s @ 6 +od hvwuxfwxud txhgd glylglgd hq wuhv sduwhv lvrvwwlfdv, | h @ 6 +do
vhu xq vlvwhpd sodqr,1 Ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv/ sru wdqwr/ 51
Sru owlpr/ hq od Iljxud 4154 vh ghwhuplqd ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxf0
wxud txh vh pxhvwud/ olehudqgr hqodfhv lqwhuqrv gh grv irupdv dowhuqdwlydv1 Hq ho sulphu
fdvr/ q @ 43 | s @ 5/ plhqwudv txh hq ho vhjxqgr/ q @ : | s @ 41 Hq dperv fdvrv ho uh0
fxhqwr gh lqfjqlwdv hvwwlfdphqwh lqghwhuplqdgdv uhsruwd xq judgr gh klshuhvwdwlvpr
ljxdo d 71

Ilj1 4154= Ghwhuplqdflq gho judgr gh klshuhvwdwlvpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

56

41:1 LQGHWHUPLQDFLQ FLQHPWLFD1 JUDGR GH WUDVODFLRQDOLGDG

Hq orv hmhpsorv dqwhulruhv sxhgh revhuyduvh txh/ hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr=


41 vxsulplu xq dsr|r r hqodfh vlpsoh +dsr|r pylo/ wludqwh, htxlydoh d lqwurgxflu
xqd qlfd lqfjqlwd/
51 vxsulplu xq dsr|r r hqodfh greoh +duwlfxodflq h{whuqd r lqwhuqd, htxlydoh d lq0
wurgxflu grv lqfjqlwdv/
61 vxsulplu xq dsr|r r hqodfh wulsoh +hpsrwudplhqwr/ fruwdu xqd yljd, htxlydoh d
lqwurgxflu wuhv lqfjqlwdv1

41:
41:14

Lqghwhuplqdflq flqhpwlfd1 Judgr gh wudvodflrqdolgdg


Frqfhswr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd

Gh xqd irupd jhqhudo/ vh ghqh ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gh xqd hvwuxf0


wxud frpr ho qphur pqlpr gh prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv r jlurv, txh hv qhfhvdulr
frqrfhu sdud ghwhuplqdu frpsohwdphqwh vx hvwdgr ghirupdflrqdo1 Od ghirupdflq txh
vxiuh od hvwuxfwxud gheh uhvshwdu odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg1 Vxsrqlhqgr txh
orv prylplhqwrv hq odv slh}dv lqglylgxdohv vrq frqwlqxrv/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq
flqhpwlfd n vh sxhgh fdofxodu frpr od glihuhqfld=
n @ jo  qq  fd

+41;,

grqgh jo hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg txh vh ghehq frqvlghudu sru qxgr/ qq hv ho


qphur gh qxgrv gh od hvwuxfwxud | fd hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv sru
odv frqglflrqhv gh dsr|r1 Ho qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr ylhqh ghwhuplqdgr
sru ho wlsr gh hvwuxfwxud gho txh vh wudwh | sru odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hqwuh
eduudv frqfxuuhqwhv1 Hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv hvsdfldohv/ ho qphur gh judgrv gh
olehuwdg hv 6 +wuhv wudvodflrqhv,/ |d txh orv jlurv uhodwlyrv hqwuh eduudv frqfxuuhqwhv vrq
oleuhv> hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv hvsdfldohv/ ho qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr
hv 9 +wuhv wudvodflrqhv | wuhv jlurv,/ |d txh orv jlurv uhodwlyrv hqwuh eduudv frqfxuuhqwhv
hvwq lpshglgrv1 Hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv/ jo @ 5/ |d txh ho prylplhqwr ixhud
gho sodqr gh od hvwuxfwxud hv qxor1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/ jo @ 6/
grv wudvodflrqhv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq jlur shushqglfxodu d vwh1 Sru vx
sduwh/ hq orv hpsduuloodgrv sodqrv/ jo @ 6/ grv jlurv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xqd
wudvodflq shushqglfxodu d vwh1
Dv/ hq od hvwuxfwxud duwlfxodgd sodqd gh od Iljxud 4155d/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq
flqhpwlfd hv n @ 5  8  7 @ 9/ | od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud +dodujdplhqwrv gh odv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

57

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4155= Judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd= +d, hvwuxfwxud duwlfxodgd/


+e, hvwuxfwxud uhwlfxodgd

eduudv, txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru orv prylplhqwrv krul}rqwdohv | yhuwlfdohv
gh orv qxgrv E/ F | G1 Orv jlurv gh odv eduudv vh sxhghq ghwhuplqdu d srvwhulrul/
hq ixqflq gh orv ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv1 Hq od hvwuxfwxud uhwlfxodgd sodqd gh
od Iljxud 4155e/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd hv n @ 6  7  7 @ ;/ | od
ghirupdflq gh od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru orv prylplhqwrv
krul}rqwdohv | yhuwlfdohv gh E | F +5  5, | orv jlurv gh orv qxgrv +7,1
41:15

Judgr gh wudvodflrqdolgdg

Frpr |d vh kd h{solfdgr/ odv slh}dv txh irupdq odv hvwuxfwxudv gh eduudv wudedmdq/ hq
ho fdvr jhqhudo/ d h{lq frpsxhvwd | d wruvlq1 Sru wdqwr/ odv uhedqdgdv glihuhqfldohv
gh odv slh}dv hvwq vrphwlgdv d od dfflq frpelqdgd gh hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/
| prphqwrv hfwruhv | wruvruhv1 Gh dfxhugr d or hvwxgldgr hq ho Oleur 4 gh hvwd
reud/ fdgd xqr gh orv glvwlqwrv hvixhu}rv surgxfh xqd flhuwd irupd gh ghirupdflq gh
od uhedqdgd1 Dv/ ho hvixhu}r d{lo surgxfh xq dodujdplhqwr xqliruph gh odv eudv/ ho
prphqwr hfwru surgxfh xq jlur glihuhqfldo hqwuh odv vhfflrqhv h{wuhpdv/ ho hvixhu}r
fruwdqwh surgxfh xqd glvwruvlq phgld | dodehr glihuhqfldo | ho prphqwr wruvru surgxfh
xq jlur gh wruvlq1 Xqd yh} fdofxodgdv odv oh|hv gh hvixhu}rv vreuh xqd hvwuxfwxud/ hv
srvleoh fxdqwlfdu ho ydoru gh hvwrv hihfwrv vreuh odv glihuhqwhv uhedqdgdv gh xqd slh}d
| fdofxodu orv prylplhqwrv +uhodwlyrv, txh vh surgxfhq hqwuh xqrv sxqwrv | rwurv gh od
slh}d1
Hq uljru/ wrgrv hvwrv hihfwrv ghehq vhu frqvlghudgrv do ghwhuplqdu od jhrphwud
ghirupdgd gh od hvwuxfwxud |/ dghpv/ hv srvleoh kdfhuor1 Vlq hpedujr/ vh revhuyd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41:1 LQGHWHUPLQDFLQ FLQHPWLFD1 JUDGR GH WUDVODFLRQDOLGDG

58

hq od sufwlfd txh od lpsruwdqfld uhodwlyd gh orv glihuhqwhv hihfwrv hv px| glvwlqwd


vhjq od irupd gh wudedmdu gh odv glihuhqwhv slh}dv1 H{lvwhq/ sru hmhpsor/ slh}dv txh
wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d hvixhu}r d{lo> wdo hv ho fdvr/ gh orv fdeohv +txh fduhfhq
sufwlfdphqwh gh uljlgh} d h{lq | wruvlq |/ dghpv/ vor sxhghq wudedmdu d wudfflq,
r gh odv eduudv duwlfxodgdv hq vxv grv h{wuhprv +txh wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d d{lo
gh wudfflq r frpsuhvlq,1 Hv kdelwxdo uhgxflu ho dqolvlv gh prylplhqwrv hq hvwdv
slh}dv do fofxor gh vxv dodujdplhqwrv r dfruwdplhqwrv1
Hq odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv vh revhuyd txh/ vdoyr hq fdvrv sduwlfxoduhv/ odv gh0
irupdflrqhv | prylplhqwrv ghelgrv d od dfflq gh orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv hv
pxfkr phqrv lpsruwdqwh/ hq wuplqrv uhodwlyrv/ txh od ghelgd d orv prphqwrv hfwruhv
| wruvruhv1 Hvwr kdfh txh/ hq jhqhudo/ fxdqgr vh derugd ho dqolvlv gh prylplhqwrv
gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd vhd kdelwxdo ghvsuhfldu orv hihfwrv gh ghirupdflq gh orv
sulphurv iuhqwh d orv gh orv owlprv1 Dv sxhv/ hq odv hvwuxfwxudv gh sodqr phglr vh
frqvlghud vrodphqwh od ghirupdflq sru h{lq | hq hpsduuloodgrv sodqrv | hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv hvsdfldohv od ghirupdflq sru h{lq | wruvlq1 Phuhfh xqd phqflq hvshfldo
ho fdvr gh orv dufrv/ |d txh/ gdgr txh d phqxgr vh glvhdq sdud txh vhdq od hvwuxf0
wxud dqwlixqlfxodu gh odv fdujdv shupdqhqwhv/ wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d hvixhu}r
d{lo/ | od ghirupdflq ghelgd d vwh qr sxhgh vhu ghvsuhfldgd hq ho frpsruwdplhqwr
ghirupdflrqdo gh od hvwuxfwxud1
Ho khfkr gh ghvsuhfldu od ghirupdflq ghelgd d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv shu0
plwh xqd qrwdeoh vlpsolfdflq gho dqolvlv ghirupdflrqdo gh odv hvwuxfwxudv gh eduudv
uhfwdv | qxgrv ujlgrv/ |d txh hqwrqfhv +edmr od klswhvlv gh shtxhrv jlurv, odv eduudv
pdqwlhqhq vx orqjlwxg lqlfldo | vxv qjxorv uhodwlyrv1 Hvwh khfkr lqwurgxfh frqglflr0
qhv gh frpsdwlelolgdg dglflrqdohv hqwuh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv h{wuhprv gh odv
eduudv txh uhgxfhq ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gho sureohpd1 Sru fdgd
eduud vh lqwurgxfh xqd frqglflq gh frpsdwlelolgdg dglflrqdo/ frq or fxdo ho judgr gh
lqghwhuplqdflq flqhpwlfd vh sxhgh h{suhvdu frpr=
n @ jo  qq  fd  ql

+41<,

grqgh jo> qq | fd wlhqhq ho plvpr vljqlfdgr txh hq od hfxdflq +41;, | ql hv ho qphur


gh eduudv frqvlghudgdv frpr lqghirupdeohv d d{lo | fruwdqwh1
Dv/ sru hmhpsor/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4156d/ vl vh vxsrqh txh odv eduudv DE
| FG vrq lqh{whqvleohv/ orv prylplhqwrv yhuwlfdohv gh orv qxgrv E | F ghehq vhu qxorv>
vl od eduud EF hv wdpelq lqh{whqvleoh/ orv prylplhqwrv krul}rqwdohv gh orv qxgrv E |
F ghehq vhu ljxdohv1 Vh revhuyd txh od eduud DE vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho
sxqwr D> od eduud FG vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho sxqwr G | od eduud EF vxiuh
xqd wudvodflq krul}rqwdo | qr jlud1 Orv sxqwrv D | G vrq orv fhqwurv lqvwdqwqhrv
gh urwdflq +FLUv, gh odv eduudv DE | FG> uhvshfwlydphqwh1 Qwhvh wdpelq txh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

59

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4156= +d, Hvwuxfwxud wudvodflrqdo/ +e, hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo


orv qxgrv E | F vrq ujlgrv | vh pdqwlhqhq uhfwrv hq od ghirupdflq1 Ho judgr gh
lqghwhuplqdflq flqhpwlfd vh uhgxfh d n @ 6  7  7  6 @ 8/ | od ghirupdflq gh
od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru od wudvodflq krul}rqwdo gh od eduud
EF +4, | orv jlurv gh orv qxgrv +7,1 Ho ydoru gho prylplhqwr krul}rqwdo gh orv qxgrv
E | F vh sxhgh uhodflrqdu frq odv urwdflrqhv ! | !( gh odv eduudv DE | FG>
uhvshfwlydphqwh/ phgldqwh odv ljxdogdghv=
x @ !  k @ !(  k2

+4143,

Hq od Iljxud 4156e vh pxhvwud od ghirupdgd gh xqd hvwuxfwxud vlplodu1 Hq hvwh fdvr/


od vlphwud gh od jhrphwud | gh od fdujd/ uhvshfwr d xq hmh yhuwlfdo fhqwudo/ xqlgd d od
frqglflq gh lqh{whqvlelolgdg gh odv eduudv/ reoljd d orv qxgrv E | F d shupdqhfhu hq
vxv srvlflrqhv lqlfldohv1 Dv/ od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd sru
orv jlurv gh orv qxgrv +7, txh/ dghpv/ ghehq vhu vlpwulfrv grv d grv1
Dqorjdphqwh/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4157/ vl vh vxsrqh txh odv eduudv DE
| FG vrq lqh{whqvleohv/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv E | F ghehq surgxfluvh vreuh
odv uhfwdv shushqglfxoduhv d odv eduudv DE | FG> uhvshfwlydphqwh> vl od eduud EF
hv wdpelq lqh{whqvleoh/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv E | F ghehq vhu wdohv txh vx
orqjlwxg vh pdqwhqjd lqyduldeoh1 Sru wdqwr/ od eduud DE vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur
hq ho sxqwr D> od eduud FG vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho sxqwr G | od eduud
EF vxiuh xqd urwdflq frq fhqwur hq ho sxqwr R1 Orv sxqwrv D> G | R vrq orv fhqwurv
lqvwdqwqhrv gh urwdflq +FLUv, gh odv eduudv DE> FG | EF> uhvshfwlydphqwh1 Qwhvh
wdpelq txh orv qxgrv E | F vrq ujlgrv/ | txh pdqwlhqhq vx qjxor frqvwdqwh hq od

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5:

41:1 LQGHWHUPLQDFLQ FLQHPWLFD1 JUDGR GH WUDVODFLRQDOLGDG

Ilj1 4157= Fhqwurv lqvwdqwqhrv gh urwdflq hq xqd hvwuxfwxud wudvodflrqdo


ghirupdflq1 Ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd hv n @ 6  7  7  6 @ 8/ | od
ghirupdflq gh od hvwuxfwxud txhgd ghwhuplqdgd/ sru hmhpsor/ sru ho jlur gh od eduud
EF +4, | orv jlurv gh orv qxgrv +7,1 Ho ydoru gh orv prylplhqwrv odwhudohv gh orv qxgrv
E | F>  |  2 / uhvshfwlydphqwh/ vh sxhgh uhodflrqdu frq odv urwdflrqhv ! > ! | !(
gh odv eduudv DE> EF | FG> uhvshfwlydphqwh/ phgldqwh odv ljxdogdghv=


@ !  o @ !  o

+4144d,

2

@ !(  o2 @ !  oe

+4144e,

Txhgd sdwhqwh hq orv hmhpsorv dqwhulruhv txh/ vl vh ghvsuhfld od ghirupdflq ghelgd


d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/ od ghirupdflq gh xqd eduud fxdotxlhud vh sxhgh
ghvfrpsrqhu hq od vxpd gh=
 xq prylplhqwr gh volgr ujlgr/ gh wudvodflq sxud r urwdflq douhghgru gh vx
fhqwur lqvwdqwqhr gh urwdflq/ |
 od ghirupdflq gh h{lq ghelgd d orv hvixhu}rv hfwruhv txh vrsruwd od eduud1
Ho prylplhqwr gh volgr ujlgr vh wudgxfh hq xq prylplhqwr gh orv qxgrv h{wuhprv
gh od eduud uhvshfwr d vxv srvlflrqhv lqlfldohv1 Orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh
odv glvwlqwdv eduudv txh frqfxuuhq hq xq qxgr qr vrq lqghshqglhqwhv hqwuh v/ vlqr txh
vor sxhghq surgxfluvh gh irupd txh vh vdwlvidjdq odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg
gh ghvsod}dplhqwrv hq orv qxgrv1 Sru vx sduwh/ od ghirupdflq sru h{lq pdqwlhqh
lqdowhudgd od orqjlwxg gh od gluhfwul}/ hvwr hv/ od srvlflq gh orv qxgrv h{wuhprv/ shur

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

prglfd orv jlurv gh vwrv/ gh irupd txh vh fxpsod od frqglflq gh frpsdwlelolgdg gh


jlurv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv frqfxuuhqwhv hq xq qxgr ujlgr1
Hq uhodflq d hvwr/ hv qhfhvdulr glvwlqjxlu hqwuh orv jlurv gh volgr ujlgr txh vxiuhq
odv eduudv | orv jlurv gh vxv qxgrv h{wuhprv1 Dv/ sru hmhpsor/ ho jlur gh od eduud DE
hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4156d/ ! / hv glvwlqwr gh orv jlurv gh orv qxgrv D | E>
! | ! = Od glihuhqfld hqwuh xqr | rwurv vh gheh/ suhflvdphqwh/ d od ghirupdflq sru
h{lq gh od eduud DE=
Hq hvwdv frqglflrqhv/ ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd ylhqh gdgr od h{suh0
vlq=
n @ jw . qj
+4145,
grqgh jw hv ho qphur gh prylplhqwrv lqghshqglhqwhv gh volgr ujlgr gh odv eduudv
+wudvodflrqhv r jlurv douhghgru gh vxv FLUv, | qj hv ho qphur gh jlurv gh qxgr ghvfr0
qrflgrv1
Do qphur jw vh oh ghqrplqd judgr gh wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwxud1 Vl=
 jw @ 3> od hvwuxfwxud vh oodpd lqwudvodflrqdo |/ hq hood/ orv qxgrv vrq mrv/ hvwr
hv/ vxv ghvsod}dplhqwrv vrq qxorv | vor sxhghq jludu1 Odv qlfdv lqfjqlwdv
flqhpwlfdv gho sureohpd vrq orv jlurv gh orv qxgrv +qj,1
 jw A 3> od hvwuxfwxud vh oodpd wudvodflrqdo |/ hq hood/ orv qxgrv sxhghq ghvsod}duvh
+uhvshwdqgr odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg, | jludu1 Odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv
gho sureohpd vrq orv jlurv gh orv qxgrv +qj, | orv prylplhqwrv lqghshqglhqwhv gh
volgr ujlgr gh odv eduudv +jw,=
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4156e hv lqwudvodflrqdo/ plhqwudv txh odv hvwuxfwxudv gh
odv Iljxudv 4156d | 4157 vrq dpedv wudvodflrqdohv gh judgr jw @ 4=
Xqd irupd vhqflood gh fdofxodu ho judgr gh wudvodflrqdolgdg gh xqd hvwuxfwxud uh0
wlfxodgd frqvlvwh hq suhvflqglu gh od ghirupdflq sru h{lq | frqvlghudu qlfdphqwh
orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh odv eduudv1 Sdud hoor/ edvwd frq frqyhuwlu wrgrv
orv hqodfhv ujlgrv +dsr|rv gh hpsrwudplhqwr | qxgrv ujlgrv, hq duwlfxodgrv1 Vh wlhqh
hqwrqfhv xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd txh vhu hq/ jhqhudo/ xq phfdqlvpr1 Hv iflo frp0
suredu txh ho judgr gh wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwxud uhwlfxodgd ruljlqdo frlqflgh frq
ho qphur gh phfdqlvprv gh od hvwuxfwxud duwlfxodgd uhvxowdqwh1 Hq od Iljxud 4158 vh
pxhvwud hvwh surfhglplhqwr sdud odv grv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh od Iljxud 41561 Vh
yhulfd txh od hvwuxfwxud duwlfxodgd gh od Iljxud 4158d hv xq phfdqlvpr gh judgr 4/
plhqwudv txh od gh od Iljxud 4158e hv hvwdeoh sdud fdujdv vlpwulfdv1 Hq od Iljxud 4158d
vh yhulfdq/ gh irupd hylghqwh/ odv uhodflrqhv +4143,1
Vh ghgxfh gh hvwh surfhglplhqwr txh odv hvwuxfwxudv wudvodflrqdohv ghehq vx hvwdel0
olgdg d od uljlgh} gh vxv qxgrv1 Vh ghgxfh wdpelq txh odv hvwuxfwxudv lqwudvodflrqdohv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV

5<

Ilj1 4158= Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv= +d, phfdqlvpr gh judgr 4/ +e, hvwdeoh


frq fdujdv dsolfdgdv hq orv qxgrv wudedmdq h{foxvlydphqwh d hvixhu}r d{lo/ |d txh glfkd
vroxflq/ txh vdwlvidfh odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg/ h{lvwh | hv qlfd1

41;

Htxloleulr | frpsdwlelolgdg hq hvwuxfwxudv vlpwulfdv

Vh glfh txh xqd hvwuxfwxud sodqd +r hvsdfldo, hv vlpwulfd uhvshfwr d xq hmh +r d xq sodqr,
fxdqgr suhvhqwd/ uhvshfwr d vwh/ vlphwud gh irupd | gh fdudfwhuvwlfdv phfqlfdv
+uljlgh} d h{lq/ d{lo/ fruwdqwh | wruvlq,1 Hq od Iljxud 4159 vh pxhvwudq dojxqdv
hvwuxfwxudv vlpwulfdv +Iljxudv 4159d 0 4159g, | rwudv txh qr or vrq +Iljxudv 4159h 0
4159i,1 Vh hvwxglduq/ hq hvwd Vhfflq/ hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv vlpwulfdv uhvshfwr
d xq hmh/ shur orv ud}rqdplhqwrv h{sxhvwrv | odv frqfoxvlrqhv h{wudgdv vrq h{whqvleohv
d rwudv vlwxdflrqhv1
Vreuh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd sxhghq dfwxdu fdvrv gh fdujd txh/ d vx yh}/ vhdq
vlpwulfrv uhvshfwr gho hmh gh vlphwud gh od hvwuxfwxud +Iljxud 415:d, r dqwlvlpwulfrv
uhvshfwr d vwh +Iljxud 415:e,1 Hq dperv fdvrv/ odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsd0
wlelolgdg txh gheh vdwlvidfhu od vroxflq gho sureohpd hvwuxfwxudo wlhqhq txh uhvshwdu
odv frqglflrqhv gh vlphwud +r dqwlvlphwud, gho sureohpd1 Yhuhprv hq hvwd Vhfflq txh
hvwr uhgxfh/ jurvvr prgr/ d od plwdg ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd | flqhpwlfd
gho sureohpd/ khfkr px| idyrudeoh gh fdud d vx uhvroxflq1 Reyldphqwh/ xqd hvwuxfwx0
ud sxhgh vhu vlpwulfd uhvshfwr d ydulrv hmhv +r sodqrv,/ hq fx|r fdvr od uhgxfflq gho
judgr gh lqghwhuplqdflq ghelgr d odv frqglflrqhv gh vlphwud hv pd|ru +Iljxud 4159f,1
Wdpelq sxhgh rfxuulu txh odv plwdghv gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd suhvhqwhq/ d vx yh}/
vlphwud uhvshfwr d rwurv hmhv +Iljxud 4159g,/ | hqwrqfhv odv frqglflrqhv gh vlphwud
sxhghq frqvlghuduvh gh irupd vxfhvlyd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

63

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4159= +d,0+g, Hvwuxfwxudv vlpwulfdv/ +h,0+i, hvwuxfwxudv qr vlpwulfdv


Hq xqd hvwuxfwxud vlpwulfd hv vlhpsuh srvleoh ghvfrpsrqhu xq fdvr gh fdujd jhqh0
udo hq vxpd gh grv hvwdgrv gh fdujd/ xqr vlpwulfr | rwur dqwlvlpwulfr/ wdo | frpr vh
pxhvwud hq od Iljxud 415;1 Dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ od vroxflq gho sur0
eohpd ruljlqdo sxhgh rewhqhuvh uhvroylhqgr/ sulphur/ orv sureohpdv sdufldohv |/ ghvsxv/
vxshusrqlhqgr +hv ghflu/ vxpdqgr dghfxdgdphqwh, orv hvixhu}rv | orv prylplhqwrv fr0
uuhvsrqglhqwhv d glfkrv sureohpdv sdufldohv1 Hvwh surfhglplhqwr shuplwh dsuryhfkdu od
lqirupdflq dglflrqdo txh sursruflrqdq odv frqglflrqhv gh vlphwud | dqwlvlphwud1
Frqvlghuhprv hq or txh vljxh/ vhsdudgdphqwh/ orv fdvrv gh fdujd vlpwulfd | fdujd
dqwlvlpwulfd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV

Ilj1 415:= Hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd= +d, vlpwulfd/ +e, dqwlvlpwulfd

Ilj1 415;= Ghvfrpsrvlflq gh xq fdvr jhqhudo gh fdujd hq xqr vlpwulfr | rwur


dqwlvlpwulfr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

64

65

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 415<= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd vlpwulfd


41;14

Fdujd vlpwulfd

Frqvlghuhprv od hvwuxfwxud gh od Iljxud 415< vrphwlgd d fdujd vlpwulfd uhvshfwr do hmh


yhuwlfdo1 Wdqwr odv uhdfflrqhv frpr odv oh|hv gh hvixhu}rv ghehq vhu vlpwulfdv uhvshfwr
do hmh gh vlphwud> hvwr uhgxfh/ reyldphqwh/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1
Dvlplvpr/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv | od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud ghehq vhu
vlpwulfrv> hvwr uhgxfh ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd1
Frqvlghuhprv sulphur ho htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo/ hq ho sxqwr R> wdo frpr
vh pxhvwud hq od Iljxud 41631 Od ixhu}d krul}rqwdo K | ho prphqwr P vreuh glfkd

Ilj1 4163= Htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd frq fdujd
vlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV

66

uhedqdgd shupdqhfhq lqghwhuplqdgrv/ shur od ixhu}d yhuwlfdo Y @ I @5> txhgd ghwhu0


plqdgd sru htxloleulr1 Hq ho fdvr gh txh vreuh ho sxqwr R qr dfwh qlqjxqd ixhu}d
dsolfdgd vhjq ho hmh gh vlphwud/ vhu Y @ 3=
Sru rwud sduwh/ odv frqglflrqhv gh vlphwud h{ljhq txh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv
D | E vhdq vlpwulfrv gh orv gh orv qxgrv D | E  > sru vx sduwh/ wdqwr ho prylplhqwr
krul}rqwdo frpr ho jlur gho qxgr R vrq qxorv/ txhgdqgr oleuh vx prylplhqwr yhuwlfdo1
Wrgdv hvwdv frqvlghudflrqhv gh vlphwud shuplwhq vlpsolfdu ho sureohpd ruljlqdo/ gh
wdo irupd txh hv srvleoh uhvroyhu od phgld hvwuxfwxud gh od Iljxud 415<e1 Revuyhvh
txh hq hood ho dsr|r ghvol}dqwh frq jlur lpshglgr gho qxgr R hv frpsdwleoh frq odv
frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg gho qxgr R gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Ghvgh
ho sxqwr gh ylvwd hvwwlfr/ vh kd uhgxflgr ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud gh
6 d 5> ghvgh ho sxqwr gh ylvwd flqhpwlfr/ od hvwuxfwxud vljxh vlhqgr 4 yh} wudvodflrqdo/
shur vh kdq uhgxflgr orv jlurv lqfjqlwd gh 6 d 41
Hq od Iljxud 4164 vh yh rwur hmhpsor gh xqd vlpsolfdflq dqorjd sdud xqd hvwuxf0
wxud vlpwulfd edmr fdujd vlpwulfd1 Hq hvwh fdvr/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr vh uhgxfh
gh < hq od hvwuxfwxud ruljlqdo d 8 hq od hvwuxfwxud vlpwulfd> dghpv/ od hvwuxfwxud sdvd
gh vhu xqd yh} wudvodflrqdo d vhu lqwudvodflrqdo | orv jlurv gh qxgr lqfjqlwd sdvdq gh 7
d 51
Phuhfh frqvlghudflq hvshfldo ho fdvr hq txh od hvwuxfwxud whqjd xqr r ydulrv sloduhv
vreuh ho hmh gh vlphwud +yhu Iljxud 4165,1 Hqwrqfhv/ sru vlphwud/ ho slodu fhqwudo
vor wudedmd d hvixhu}r d{lo> ghvsuhfldqgr od ghirupdflq ghelgd d vwh/ ho prylplhqwr
yhuwlfdo gho qxgr F hv qxor1 Vh sxhgh/ sru wdqwr/ uhgxflu ho sureohpd do dqolvlv gh od
hvwuxfwxud gh od ghuhfkd gh od Iljxud 41651 Ho hpsrwudplhqwr gho qxgr F hv frpsdwleoh
frq odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Ho d{lo hq
od eduud FG hv ljxdo d grv yhfhv od uhdfflq yhuwlfdo hq F hq od hvwuxfwxud gh od ghuhfkd1
Od Iljxud 4166 pxhvwud rwurv hmhpsorv gh vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv frq fdujd
vlpwulfd | sloduhv r dsr|rv vreuh ho hmh gh vlphwud1

Ilj1 4164= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd vlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

67

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4165= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd frq slodu lqwhuphglr edmr fdujd
vlpwulfd

Ilj1 4166= Vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv vlpwulfdv frq qphur sdu gh ydqrv edmr
fdujd vlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41;1 HTXLOLEULR \ FRPSDWLELOLGDG HQ HVWUXFWXUDV VLPWULFDV

68

Ilj1 4167= Vlpsolfdflq gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd edmr fdujd dqwlvlpwulfd


41;15

Fdujd dqwlvlpwulfd

Frqvlghuhprv dkrud od hvwuxfwxud vlpwulfd gh od Iljxud 4167 vrphwlgd d fdujd dq0


wlvlpwulfd uhvshfwr do hmh yhuwlfdo1 Wdqwr odv uhdfflrqhv frpr odv oh|hv gh hvixhu}rv
ghehq vhu dqwlvlpwulfdv uhvshfwr do hmh gh vlphwud> hvwr uhgxfh/ reyldphqwh/ ho judgr
gh klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1 Dvlplvpr/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv | od ghirupd0
gd gh od hvwuxfwxud ghehq vhu dqwlvlpwulfrv> hvwr uhgxfh ho judgr gh lqghwhuplqdflq
flqhpwlfd1
Frqvlghuhprv ho htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo/ hq ho sxqwr R> wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 41681 Od ixhu}d yhuwlfdo Y vreuh glfkd uhedqdgd shupdqhfh lqghwhuplqdgd/

Ilj1 4168= Htxloleulr gh od uhedqdgd fhqwudo gh xqd hvwuxfwxud vlpwulfd frq fdujd
dqwlvlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

69

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

shur od ixhu}d krul}rqwdo K @ I @5 | ho prphqwr P @ P@5 txhgdq ghwhuplqdgrv sru


htxloleulr1 Hq ho fdvr gh txh vreuh ho sxqwr R qr dfwh qlqjxqd ixhu}d vhjq ho hmh gh
vlphwud r prphqwr h{whulru dsolfdgrv/ vhu K @ 3 | P @ 3> uhvshfwlydphqwh1
Sru rwud sduwh/ odv frqglflrqhv gh dqwlvlphwud h{ljhq txh orv prylplhqwrv gh orv
qxgrv D | E vhdq ljxdohv d orv gh orv qxgrv D | E  > sru vx sduwh/ ho prylplhqwr yhuwlfdo
gho qxgr R hv qxor/ txhgdqgr oleuhv wdqwr vx prylplhqwr krul}rqwdo frpr ho jlur1
Hvwdv frqvlghudflrqhv gh dqwlvlphwud shuplwhq vlpsolfdu ho sureohpd ruljlqdo/ gh
wdo irupd txh hv srvleoh uhvroyhu od phgld hvwuxfwxud gh od Iljxud 4167e1 Revuyhvh
txh/ hq hood/ ho dsr|r ghvol}dqwh frq jlur oleuh gho qxgr R hv frpsdwleoh frq odv frq0
glflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg gho qxgr R gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1 Ghvgh ho
sxqwr gh ylvwd hvwwlfr/ vh kd uhgxflgr ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud gh
6 d 4> ghvgh ho sxqwr gh ylvwd flqhpwlfr/ od hvwuxfwxud vljxh vlhqgr 4 yh} wudvodflrqdo/
shur vh kdq uhgxflgr orv jlurv lqfjqlwd gh 6 d 51

Ilj1 4169= Vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv vlpwulfdv edmr fdujd dqwlvlpwulfd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41<1 PRYLPLHQWRV \ GHIRUPDFLRQHV LPSXHVWRV

6:

Ilj1 416:= Vlpsolfdflq gh hvwuxfwxudv vlpwulfdv frq qphur gh ydqrv sdu edmr
fdujd dqwlvlpwulfd

Hq od Iljxud 4169 vh pxhvwudq rwurv hmhpsorv gh vlpsolfdflrqhv dqorjdv sdud


hvwuxfwxudv vlpwulfdv edmr fdujd dqwlvlpwulfd1
Frqvlghuhprv dkrud ho fdvr hq txh od hvwuxfwxud whqjd xqr r ydulrv sloduhv vreuh
ho hmh gh vlphwud +yhu Iljxud 416:,1 Hqwrqfhv/ sru dqwlvlphwud/ ho slodu fhqwudo vor
wudedmd d h{lq vlpsoh/ frq hvixhu}r d{lo qxor1 Vh sxhgh/ sru wdqwr/ uhgxflu ho sureohpd
do dqolvlv gh od hvwuxfwxud gh od sduwh lqihulru gh od Iljxud/ grqgh vh kd uhgxflgr d od
plwdg od lqhufld d h{lq gho vrsruwh fhqwudo1 Gh hvwd irupd/ vx ghirupdflq/ edmr od
vrolflwdflq gh h{lq fruuhvsrqglhqwh/ hv frpsdwleoh frq od gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
Ho d{lo qhwr hq ho vrsruwh fhqwudo hv qxor/ |d txh orv d{lohv fruuhvsrqglhqwhv d orv grv
phglrv vrsruwhv vrq gh vljqr frqwudulr/ sru dqwlvlphwud gh od fdujd1

41<

Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Frq iuhfxhqfld/ odv hvwuxfwxudv vh yhq vrphwlgdv d dfflrqhv txh qr frqvlvwhq hq vlvwhpdv
gh ixhu}dv | prphqwrv dsolfdgrv1 Vh sxhghq suhvhqwdu/ sru hmhpsor/ grv wlsrv gh
vlwxdflrqhv gh lqwhuv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

6;

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

 prylplhqwrv lpsxhvwrv/ wdohv frpr ghvsod}dplhqwrv | jlurv gh dsr|rv/ |


 ghirupdflrqhv lpsxhvwdv/ txh/ d vx yh}/ sxhghq vhu ghelgdv d=
 fdxvdv h{whuqdv/ wdohv frpr yduldflrqhv wuplfdv dpelhqwdohv/ r
 fdxvdv lqwhuqdv/ wdohv frpr ixhqwhv wuplfdv lqwhuqdv/ yduldflrqhv gh kxph0
gdg | rwurv ihqphqrv ivlfrv r txplfrv/ suhwhqvdgr/ ghihfwrv gh prqwdmh/
hwf1
Ho frpsruwdplhqwr gh odv hvwuxfwxudv iuhqwh d hvwh wlsr gh dfflrqhv ghshqgh ixqgd0
phqwdophqwh gh vl odv hvwuxfwxudv vrq hvwwlfdphqwh ghwhuplqdgdv r lqghwhuplqdgdv1
Hq odv hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv odv uhdfflrqhv | oh|hv gh hvixhu}rv sxhghq ghwhuplqduvh
d sduwlu gh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Vl qr dfwdq vreuh hoodv vlvwhpdv gh fdujdv
dsolfdgdv/ odv frqglflrqhv gh htxloleulr ghwhuplqdq txh odv uhfflrqhv hq orv dsr|rv
vhdq qxodv1 Hq frqvhfxhqfld/ odv oh|hv gh hvixhu}rv wdpelq vrq qxodv1 Vh ghgxfh gh
hvwr txh odv hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv sxhghq ghirupduvh oleuhphqwh edmr od dfflq gh
prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv +txh vhdq frpsdwleohv frq vxv frqglflrqhv gh
dsr|r lvrvwwlfdv,/ | txh hvwh surfhvr gh ghirupdflq qr surgxfh uhdfflrqhv h{whulruhv
ql hvixhu}rv lqwhulruhv |/ sru or wdqwr/ qr jhqhud whqvlrqhv1

Ilj1 416;= Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv frq prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41<1 PRYLPLHQWRV \ GHIRUPDFLRQHV LPSXHVWRV

6<

Dv/ hq od Iljxud 416; vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv vrphwlgdv


d prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Hq ho sulphu fdvr/ od yljd eldsr|dgd vxiuh
xq ghvfhqvr gho dsr|r ghuhfkr1 Frpr sxhgh revhuyduvh/ odv duwlfxodflrqhv gh vxv h{wuh0
prv oh shuplwhq xq prylplhqwr gh volgr ujlgr frpsdwleoh frq ho ghvfhqvr lpsxhvwr>
hvwh prylplhqwr qr jhqhud uhdfflrqhv ql hvixhu}rv hq od slh}d1 Hq ho vhjxqgr fdvr
gh od Iljxud 416; xq suwlfr lvrvwwlfr dvlpwulfr vxiuh xq lqfuhphqwr gh whpshudwxud
xqliruph1 Dxqtxh odv orqjlwxghv gh odv slh}dv vh dodujdq sru hihfwr gh od glodwdflq
wuplfd/ od vxvwhqwdflq lvrvwwlfd shuplwh txh od hvwuxfwxud vxiud xqd krprwhfld | xq
jlur gh volgr ujlgr vlq txh vh jhqhuhq uhdfflrqhv ql hvixhu}rv hq od hvwuxfwxud1
Frqvlghuhprv dkrud ho fdvr gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv1 Hq hoodv/ ho judgr gh
lqghwhuplqdflq hvwwlfd shuplwh txh h{lvwdq vlvwhpdv gh uhdfflrqhv dxwrhtxloleudgdv/
hvwr hv/ txh vdwlvidfhq odv hfxdflrqhv gh htxloleulr/ dxq fxdqgr qr h{lvwdq ixhu}dv ql
prphqwrv h{whuqrv1 Sru rwur odgr/ vx judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd h{ljh txh
od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud fxpsod ghwhuplqdgdv frqglflrqhv gh frpsdwlolelgdg hq
orv dsr|rv> hq jhqhudo/ hv qhfhvdulr txh dsduh}fdq uhdfflrqhv | hvixhu}rv sdud txh od
ghirupdflq sru h{lq vdwlvidjd hvwdv frqglflrqhv dglflrqdohv1 Hq frqvhfxhqfld/ orv
prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwdv jhqhudq whqvlrqhv hq odv hvwuxfwxudv klshuhv0
wwlfdv/ sxglhqgr oohjdu d fdxvdu vx frodsvr wrwdo r sdufldo1

Ilj1 416<= Hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv frq prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

73

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Dv/ hq od Iljxud 416< vh pxhvwudq grv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vrph0


wlgdv d prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Hq ho sulphu fdvr/ od yljd elhpsrwudgd
vxiuh xq ghvfhqvr gho dsr|r ghuhfkr1 Frpr sxhgh revhuyduvh/ dsduhfhq xqrv prphq0
wrv hq orv h{wuhprv gh od slh}d txh kdfhq srvleoh txh vh fxpsod od frqglflq gh jlur
qxor hq orv hpsrwudplhqwrv> dsduhfhq wdpelq xqdv uhdfflrqhv yhuwlfdohv sdud txh ho
vlvwhpd gh uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv vhd dxwrhtxloleudgr1 Od yljd txhgd vrphwlgd d
xqd oh| gh hfwruhv olqhdo | xq hvixhu}r fruwdqwh frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1 Odv
whqvlrqhv qrupdohv | wdqjhqfldohv ghelgdv d hvwrv hvixhu}rv sxhghq suryrfdu od urwxud
gh od slh}d1 Hq ho vhjxqgr fdvr gh od Iljxud 416</ xq suwlfr klshuhvwwlfr dvlpwulfr
vxiuh xq lqfuhphqwr gh whpshudwxud xqliruph1 Hv qhfhvduld od dsdulflq gh odv uhdf0
flrqhv krul}rqwdohv hq orv dsr|rv sdud hylwdu ho prylplhqwr krul}rqwdo gh vwrv> odv
uhdfflrqhv yhuwlfdohv dsduhfhq sru htxloleulr1 Odv wuhv eduudv gh od hvwuxfwxud hvwq vr0
phwlgdv d h{lq vlpsoh/ or fxdo jhqhud hq hoodv odv fruuhvsrqglhqwhv whqvlrqhv qrupdohv
| wdqjhqfldohv1
Orv pwrgrv gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv ghehq shuplwlu uhvroyhu
vdwlvidfwruldphqwh orv fdvrv gh prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv/ gdgr txh hvwh
wlsr gh dfflrqhv hv kdelwxdo hq wrgr wlsr gh hvwuxfwxudv1

4143

Hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv h klshuhvwwlfdv1 Pwrgrv gh Dqolvlv

Orv fxuvrv gh Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv | Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv frplhq}dq/ lqyd0


uldeohphqwh/ lqvwux|hqgr do doxpqr hq od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv |/ hq
sduwlfxodu/ ghprvwudqgr fpr vh fdofxodq odv uhdfflrqhv h{whulruhv | odv oh|hv gh hvixhu0
}rv1 Vh pxhvwud/ d frqwlqxdflq/ fpr d sduwlu gh orv hvixhu}rv vh sxhghq fdofxodu odv
glvwulexflrqhv gh whqvlrqhv txh dfwdq vreuh odv vhfflrqhv gh odv glihuhqwhv slh}dv gh
od hvwuxfwxud1 Vh pxhvwud/ wdpelq/ fpr orv hvixhu}rv fdxvdq od ghirupdflq gh odv
uhedqdgdv | hvwr gd oxjdu d od ghirupdflq gh odv slh}dv |/ sru hqgh/ d orv prylplhqwrv
gh od hvwuxfwxud1
Hvwh surfhglplhqwr gh uhvroxflq vh pxhvwud hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 41731 Vh
revhuyd txh ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud
| gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv=
41 fofxor gh uhdfflrqhv/ hvwdeohflhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh od hvwuxfwxud/
51 fofxor gh hvixhu}rv/ d sduwlu gh frqglflrqhv gh htxloleulr gh odv slh}dv/
61 fofxor gh od ghirupdflq gh odv slh}dv/ d sduwlu gh odv hfxdflrqhv frqvwlwxwlydv
+gh frpsruwdplhqwr, gh odv eduudv/ |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV

Ilj1 4173= Hvtxhpd gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv

Ilj1 4174= Hvtxhpd gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

74

75

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

71 fofxor gh prylplhqwrv hq od hvwuxfwxud/ d sduwlu gh frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg


hq dsr|rv | hqodfhv1
Qr hv srvleoh dsolfdu gluhfwdphqwh hvwh surfhvr d od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshu0
hvwwlfdv/ hq odv txh hv qhfhvdulr frqvlghudu frqmxqwdphqwh odv frqglflrqhv gh htxloleulr
| frpsdwlelolgdg/ gdgr ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd | flqhpwlfd txh wlhqhq
hvwdv hvwuxfwxudv1 Hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 4174 vh pxhvwud fpr od lpsrvlelolgdg gh
uhvroyhu d sulrul od lqghwhuplqdflq hvwwlfd/ r elhq od flqhpwlfd/ surgxfh xq exfoh
fhuudgr hq ho fxdo hv lpsrvleoh surfhghu gh irupd vhfxhqfldo1 Hvwd glfxowdg vh uhvxhoyh
gh grv pdqhudv dowhuqdwlydv/ gdqgr oxjdu do pwrgr gh frpsdwlelolgdg | do pwrgr gh
htxloleulr/ txh vh ghvfulehq d frqwlqxdflq1
414314

Pwrgr gh frpsdwlelolgdg

Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg vh edvd hq xq sodqwhdplhqwr lqwxlwlyr | iflo gh hqwhqghu1


Evlfdphqwh/ frqvlvwh hq wudqvirupdu od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd hq rwud lvrvwwlfd d
edvh gh vxsulplu orv dsr|rv +r hqodfhv, uhgxqgdqwhv | vxvwlwxluorv sru ixhu}dv +r hv0
ixhu}rv, lqfjqlwd1 Ho qphur gh lqfjqlwdv gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr gh
klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1
Hv reylr txh ho khfkr gh vxsulplu hvwrv dsr|rv +r hqodfhv, lpsolfd olehudu/ hq sulq0
flslr/ flhuwdv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg txh gheh vdwlvidfhu od ghirupdflq gh od
hvwuxfwxud ruljlqdo1 D od hvwuxfwxud uhvxowdgr gh hvwh surfhvr vh oh oodpd lvrvwwlfd
edvh> vreuh hood vh sxhghq vdwlvidfhu odv qhfhvduldv frqglflrqhv gh htxloleulr d sulrul |/
sru or wdqwr/ sxhgh vhu uhvxhowd vljxlhqgr ho hvtxhpd gh od Iljxud 41731 Hq sduwlfx0
odu/ vh srguq h{suhvdu orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv
klshuhvwwlfdv1 Sru wdqwr/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul odv frqglflrqhv gh frpsdwl0
elolgdg/ dqwhulruphqwh olehudgdv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv/ vh wlhqh uhvxhowd
od hvwuxfwxud1
Hvwh surfhglplhqwr gh uhvroxflq vh pxhvwud hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 41751 Vh
revhuyd txh ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud
| gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv=
41 ghqlu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ vhohfflrqdqgr odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv |
olehudqgr odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg/
51 uhvroyhu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/
| vdwlvidflhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV

76

Ilj1 4175= Uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg


61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/ lpsrqlhqgr odv qhfhvduldv frqglflrqhv
gh frpsdwlelolgdg/
71 ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv/ hvixhu}rv | prylplhqwrv hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
ruljlqdo1
Vh sxhgh ghflu txh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg uhvxhoyh ho exfoh gh od Iljxud
4174 d edvh gh uhfruuhuor/ hq ho vhqwlgr dqwlkrudulr/ hq grv lwhudflrqhv/ xqd dqwhv gh
ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv | rwud ghvsxv gh kdehuor khfkr1
Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg ixh sursxhvwr | xwlol}dgr sru sulphud yh} sru Orxlv
Qdylhu hq 4;591 Ixh xwlol}dgr lqwhqvdphqwh gxudqwh ho vljor [L[/ od srfd gh h{sdqvlq
gho ihuurfduulo/ hq ho dqolvlv gh dufrv/ yljdv frqwlqxdv | hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshu0
hvwwlfdv1 Uhfleh hvwh qrpeuh srutxh odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho
sureohpd vrq hfxdflrqhv gh frpsdwlolelolgdg1 Vh oh frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh
pwrgr gh odv ixhu}dv/ gdgr txh odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu
ho sureohpd vrq ixhu}dv +r prphqwrv, klshuhvwwlfrv/ r pwrgr gh h{lelolgdg/ |d txh
orv frhflhqwhv txh dsduhfhq hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh h{lelolgdg1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg frpr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

77

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv dghfxdgr sdud hvwuxfwxudv


frq edmr judgr gh klshuhvwdwlvpr1 Vx sulqflsdo ghvyhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd
gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv gh xq sureohpd gdgr qr hv qlfd | hvwr
glfxowd xq sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh srfr dghfxdgr sdud ho
fofxor gh hvwuxfwxudv sru rughqdgru1
Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg vh wudwdu hq ghwdooh hq ho Fdswxor 7 gh hvwh Oleur/ shur
hq od Vhfflq 4144 vh pxhvwud vx xwlol}dflq hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv1
414315

Pwrgr gh htxloleulr

Ho pwrgr gh htxloleulr hv xq pwrgr jhqhudo gh dqolvlv gh hvwuxfwxudv/ |d txh sxhgh


dsolfduvh wdpelq sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv1 Evlfdphqwh/ ho pwrgr frqvlvwh
hq lghqwlfdu ho qphur gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghirupdflq gh od
hvwuxfwxud/ vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hq
orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1 Ho qphur gh lqfjqlwdv gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr
gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gho sureohpd1 Gh irupd jhqhudo/ vwdv vrq orv jlurv |
ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv/ dxqtxh frqvlghudflrqhv dglflrqdohv gh frpsdwlelolgdg
sxhghq uhgxflu ho qphur gh lqfjqlwdv1
Hv reylr txh ho khfkr gh hohjlu hvwdv lqfjqlwdv lpsolfd olehudu/ hq sulqflslr/ flhuwdv
frqglflrqhv gh htxloleulr txh ghehq vdwlvidfhuvh hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
Lpsrqlhqgr dkrud odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv lqglylgxdohv/ vwdv
hvwq flqhpwlfdphqwh ghwhuplqdgdv> sru wdqwr/ vh sxhghq fdofxodu/ hq ixqflq gh odv
lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv eduudv |/ hq sduwlfxodu/ orv
ydoruhv gh vwrv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv1 Hqwrqfhv/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul
odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv hq orv qxgrv hq txh frqfxuuhq
glihuhqwhv eduudv | hq orv dsr|rv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv/ vh wlhqh uhvxhowd od
hvwuxfwxud1
Hvwh surfhglplhqwr gh uhvroxflq vh pxhvwud hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 41761 Frpr
vh revhuyd/ ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud
| gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv=
41 lghqwlfdu ho qphur pqlpr gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghiru0
pdflq gh od hvwuxfwxud/ d edvh gh frqvlghudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh
frpsdwlelolgdg hq orv qxgrv/
51 uhvroyhu odv slh}dv lqglylgxdohv/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh
gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV

78

Ilj1 4176= Uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh htxloleulr


61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh gh lpsrqhu odv qhfhvduldv frqglflr0
qhv gh htxloleulr hq orv qxgrv/
71 ghwhuplqdu orv prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv hq od hvwuxfwxud1
Vh sxhgh ghflu txh ho pwrgr gh htxloleulr uhvxhoyh ho exfoh gh od Iljxud 4174 d
edvh gh uhfruuhuor/ hq ho vhqwlgr krudulr/ hq grv lwhudflrqhv/ xqd dqwhv gh ghwhuplqdu
odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv | rwud ghvsxv gh kdehuor khfkr1
Ho pwrgr gh htxloleulr ixh sursxhvwr | xwlol}dgr sru sulphud yh} sru D{ho Ehqglvhq
hq 4<471 Uhfleh hvwh qrpeuh srutxh odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho
sureohpd vrq hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Vh oh frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh pwrgr
gh orv prylplhqwrv/ gdgr txh odv lqfjqlwdv vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq
orv prylplhqwrv gh orv qxgrv/ r pwrgr gh uljlgh}/ |d txh orv frhflhqwhv txh dsduhfhq
hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh uljlgh}1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh htxloleulr frpr lqfj0
qlwdv flqhpwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv dghfxdgr sdud hvwuxfwxudv frq
edmr judgr gh wudvodflrqdolgdg1 Gh khfkr/ h{lvwhq glihuhqwhv yhuvlrqhv vlpsolfdgdv sd0
ud uhvroyhu hvwuxfwxudv lqwudvodflrqdohv1 Vx sulqflsdo yhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

79

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gh xq sureohpd gdgr hv qlfd | hvwr shupl0


wh xq sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh lgqhr sdud ho fofxor gh
hvwuxfwxudv sru rughqdgru1
Ho pwrgr gh htxloleulr vh wudwdu hq ghwdooh hq orv Fdswxorv 8 | 9 gh hvwh Oleur/ shur
hq od Vhfflq 4144 vh pxhvwud vx xwlol}dflq hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv1
414316

Xq hmhpsor loxvwudwlyr

Frqvlghuhprv od yljd frqwlqxd gh grv ydqrv vrphwlgd d fdujd yhuwlfdo xqliruph txh vh
pxhvwud hq od Iljxud 4177d1 Od uljlgh} d h{lq gho ydqr DE hv ljxdo d HL/ plhqwudv
txh od gho ydqr EF wlhqh xq ydoru greoh 5HL= Edmr od dfflq gh fdujdv yhuwlfdohv/ od
hvwuxfwxud hv xqd yh} klshuhvwwlfd/ |d txh ho hvixhu}r d{lo hv qxor hq orv grv ydqrv1 Sru
rwur odgr/ od hvwuxfwxud hv fodudphqwh lqwudvodflrqdo/ do vhu mrv orv wuhv qxgrv1

Ilj1 4177= Uhvroxflq sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg= +d, jhrphwud | fdujdv/


+e, olehudflq gho prylplhqwr yhuwlfdo gho dsr|r E/ +f, olehudflq gh od frqwlqxlgdg gh
jlur vreuh ho dsr|r E

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV

7:

Ho sodqwhdplhqwr gh vx uhvroxflq phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg h{ljh ol0


ehudu dojxqr gh orv hqodfhv uhgxqgdqwhv | vxvwlwxluor sru xqd uhdfflq klshuhvwwlfd1
Frpr vh vdeh/ od hohfflq gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd qr hv qlfd1 Hq od Iljxud 4177e
vh kd hohjlgr ho surfhglplhqwr gh olehudu od frdfflq vreuh ho prylplhqwr yhuwlfdo gho
qxgr E> holplqdqgr ho fruuhvsrqglhqwh dsr|r | vxvwlwx|qgror sru xqd uhdfflq yhu0
wlfdo lqfjqlwd U = Hq hvwdv flufxqvwdqfldv vh sxhgh uhvroyhu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd
uhvxowdqwh | fdofxodu od hfkd hq E> txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gh od
uhdfflq lqfjqlwd U > hvwr hv/ vhu y @ y + s> U ,= Od frqglflq gh frpsdwlelolgdg=
y @ y + s> U , @ 3

+4146,

lpsxhvwd d srvwhulrul/ sursruflrqd xqd hfxdflq olqhdo gh od txh sxhgh rewhqhuvh ho


ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd U 1
Hq od Iljxud 4177f vh sodqwhd rwud dowhuqdwlyd/ wdpelq xwlol}dqgr ho pwrgr gh
frpsdwlelolgdg1 Vh holjh dkrud olehudu od frqglflq gh jlur frqwlqxr d xqr | rwur odgr
gho qxgr E> sdud hoor vh vxsrqh od yljd frqwlqxd glylglgd hq grv wudprv lvrvwwlfrv |
vh lqwurgxfh xq sdu gh prphqwrv P txh vxvwlwx|hq do olehudgr prphqwr hfwru hq
E= Hvwrv prphqwrv vrq ljxdohv | rsxhvwrv | dfwdq xqr vreuh fdgd xqr gh orv ydqrv
lvrvwwlfrv1 Qwhvh txh do vxsrqhu txh ho prphqwr hq E vhd lgqwlfr do gh E2 vh
hvwq vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflrqhv gh htxloleulr hq ho qxgr1 Ho ydqr DE vh
sxhgh uhvroyhu frpsohwdphqwh |/ hq sduwlfxodu/ vh sxhgh fdofxodu ho jlur hq ho dsr|r
E > txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gho prphqwr lqfjqlwd P > hvwr hv/ vhu
+! , @ +! , + s> P ,= Dqorjdphqwh/ hq ho ydqr E2 F> hq ho txh vh sxhgh fdofxodu ho
jlur hq ho dsr|r E2 > txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gho prphqwr lqfjqlwd
P > hv ghflu/ +! ,2 @ +! ,2 + s> P ,= Gdgr txh ho jlur vreuh ho dsr|r E hv frqwlqxr
hq od hvwuxfwxud ruljlqdo/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg=
+! , + s> P , @ +! ,2 + s> P ,

+4147,

lpsxhvwd d srvwhulrul/ sursruflrqd xqd hfxdflq olqhdo gh od txh sxhgh rewhqhuvh ho


ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd P =
Hq od Iljxud 4178e vh derugd od uhvroxflq gho sureohpd sru ho pwrgr gh htxloleulr1
Dkrud vh glylgh wdpelq od yljd frqwlqxd hq grv ydqrv lvrvwwlfrv/ shur vh wlhqh frpr
+qlfd, lqfjqlwd flqhpwlfd ho jlur vreuh ho dsr|r E= Qwhvh txh do vxsrqhu txh ho
jlur hq E vhd lgqwlfr do jlur hq E2 vh hvwq vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflrqhv
gh frpsdwlelolgdg hq ho qxgr1 Ho ydqr DE vh sxhgh uhvroyhu frpsohwdphqwh |/ hq
sduwlfxodu/ vh sxhgh fdofxodu ho prphqwr gh h{wuhpr +P , qhfhvdulr sdud txh ho jlur
hq E vhd ho vxsxhvwr> vwh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s | gho jlur lqfjqlwd
! > hvwr hv/ vhu +P , @ +P , + s> ! ,= Dqorjdphqwh/ hq ho ydqr E2 F> hq ho txh vh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

7;

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4178= Uhvroxflq sru ho pwrgr gh htxloleulr= +d, jhrphwud | fdujdv/


+e, olehudflq gho htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr E

sxhgh fdofxodu ho prphqwr hq ho dsr|r E2 > txh vhu ixqflq gh od fdujd uhsduwlgd s |
gho jlur lqfjqlwd ! > hv ghflu/ +P ,2 @ +P ,2 + s> ! ,= Gdgr txh ho prphqwr vreuh ho
dsr|r E hv frqwlqxr hq od hvwuxfwxud ruljlqdo/ od hfxdflq gh htxloleulr=
+P , + s> ! , @ +P ,2 + s> ! ,

+4148,

lpsxhvwd d srvwhulrul/ sursruflrqd xqd hfxdflq olqhdo gh od txh sxhgh rewhqhuvh ho


ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd ! =
Sxhgh frpsureduvh hq hvwh hmhpsor loxvwudwlyr txh orv grv pwrgrv dowhuqdwlyrv
sxhghq frqvlghuduvh frpr pwrgrv gxdohv r uhfsurfrv/ wdo frpr vh kded lqglfdgr hq
orv hvtxhpdv gh odv Iljxudv 4175 | 41761 Srghprv vhdodu/ dghpv/ txh sdud srghu
xwlol}du ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hv qhfhvdulr glvsrqhu gh pwrgrv txh shuplwdq
fdofxodu prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, d sduwlu gh odv oh|hv gh hvixhu}rv txh
dfwdq vreuh odv slh}dv1 Uhfsurfdphqwh/ sdud srghu xwlol}du ho pwrgr gh htxloleulr
hv qhfhvdulr glvsrqhu gh pwrgrv txh shuplwdq fdofxodu hvixhu}rv hq odv eduudv |/ hq
sduwlfxodu/ hq orv h{wuhprv gh vwdv/ d sduwlu gh orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv |
jlurv, gh glfkrv h{wuhprv gh eduud1 Hvwh whpd vh derugdu hq ghwdooh hq orv Fdswxorv
7 | 8 gh hvwh Oleur1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

41431 HVWUXFWXUDV LVRVWWLFDV H KLSHUHVWWLFDV1 PWRGRV GH DQOLVLV

414317

7<

Frqvlghudflrqhv vreuh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv

Txhgd sdwhqwh hq or ylvwr hq hvwd Vhfflq txh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vrq pv
frpsohmdv gh dqdol}du txh odv hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv/ | wdqwr pv fxdqwr pd|ru vhd vx
judgr gh klshuhvwdwlvpr |2r vx judgr gh wudvodflrqdolgdg1 Hqwrqfhv/ tx yhqwdmdv |
ghvyhqwdmdv suhvhqwdq xqdv iuhqwh d rwudvB
Odv yhqwdmdv gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vreuh odv lvrvwwlfdv/ sdud wlsrorjdv
vlploduhv vrphwlgdv d odv plvpdv fdujdv/ vrq/ sulqflsdophqwh/ wuhv=
41 pd|ru uljlgh}1 Vrq pv ujlgdv dtxhoodv hvwuxfwxudv hq odv txh ho klshuhvwdwlvpr
lqwurgxfh xq pd|ru qphur gh frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg1 Dv/ xqd yljd
elhpsrwudgd edmr fdujd odwhudo xqliruph h{kleh hfkdv pxfkr phqruhv txh xqd
yljd eldsr|dgd gh od plvpd ox} | frq od plvpd fdujd1 Od frqglflq gh jlur qxor
hq orv dsr|r uhvxowd hq xqd uljlgh} d h{lq px| vxshulru1
51 dkruur gh pdwhuldo1 Xq qphur pv hohydgr gh frqglflrqhv gh frqwlqxlgdg |
htxloleulr hq orv qxgrv vxhoh frqgxflu d xqd phmru glvwulexflq gh odv fdujdv |
d oh|hv gh hvixhu}rv frq ydoruhv p{lprv phqruhv1 Dv/ xqd yljd elhpsrwudgd
edmr fdujd odwhudo xqliruph vrsruwd hfwruhv +srvlwlyrv | qhjdwlyrv, phqruhv txh
orv txh dsduhfhq +vlhpsuh srvlwlyrv, hq xqd yljd eldsr|dgd gh od plvpd ox} |
frq od plvpd fdujd1 Phqruhv hvixhu}rv vxhohq wudgxfluvh hq dkruur gh pdwhuldo
do glphqvlrqdu dghfxdgdphqwh odv slh}dv1
61 pd|ru vhjxulgdg1 Ho khfkr gh vhu klshuhvwwlfd oh sursruflrqd d od hvwuxfwxud
xqd uhvhuyd gh uhvlvwhqfld | xqd uhodwlyd fdsdflgdg gh uhglvwulexflq gh hvixhu}rv
hq vlwxdflrqhv h{fhsflrqdohv1 Dv/ vl xqd yljd elhpsrwudgd edmr fdujd odwhudo
xqliruph vxiuh xq judgr gh vxudflq txh oohjd d sduwluod hq grv sduwhv/ fdgd xqd
gh vwdv hv lvrvwwlfd | pdqwlhqh vx fdsdflgdg gh vrsruwdu fdujdv1 Vl oh rfxuuh or
plvpr d xqd yljd eldsr|dgd/ od slh}d vh frqylhuwh hq grv phfdqlvprv vhsdudgrv
| frodsvd1
Od sulqflsdo ghvyhqwdmd gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv iuhqwh d odv lvrvwwlfdv frq0
vlvwh hq vx lpsrvlelolgdg gh dgdswduvh/ vlq jhqhudu hvixhu}rv | whqvlrqhv/ d prylplhqwrv
| ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Fxdqgr hvwh wlsr gh dfflrqhv hv suhylvleoh/ gheh frqwhp0
soduvh frq fxlgdgr ho judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd | flqhpwlfd gh odv hvwuxfwxudv
txh vh sur|hfwdq1 Hvwuxfwxudv ixhuwhphqwh klshuhvwwlfdv sxhghq vxiulu gdrv fxdqgr
vh yhq vrphwlgdv/ sru hmhpsor/ d udqjrv dpsolrv gh yduldflrqhv gh whpshudwxud r d
prylplhqwrv vvplfrv1 Phglgdv frqvwuxfwlydv wdohv frpr mxqwdv gh glodwdflq/ hq xq
fdvr/ r dsr|rv dqwlvvplfrv/ hq ho rwur/ frqwulex|hq d phmrudu qrwdeohphqwh od uhvsxhvwd
hvwuxfwxudo dqwh hvwdv dfflrqhv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

83

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Frpr uhvxphq/ srghprv ghflu txh od surslhgdg txh phmru ghqh ho frpsruwdplhqwr
hvwuxfwxudo gh odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv hv od frqwlqxlgdg1 Wdqwr od frqwlqxlgdg
gh prylplhqwrv frpr od gh hvixhu}rv hq od hvwuxfwxud hv uhvxowdgr gh od frqwlqxlgdg
+uljlgh}, gh orv hqodfhv hqwuh odv glvwlqwdv slh}dv txh od irupdq1 Hvwd frqwlqxlgdg hv
uhvsrqvdeoh gh odv yhqwdmdv | ghvyhqwdmdv txh vh sxhghq revhuydu hq ho frpsruwdplhqwr
phfqlfr gh hvwdv hvwuxfwxudv1

4144

Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv

Vh oodpd hvwuxfwxud duwlfxodgd d dtxhood txh hvw irupdgd sru xq hqvdpeodmh gh slh}dv
xqlgdv xqdv d rwudv phgldqwh duwlfxodflrqhv1 Do vhu orv qxgrv duwlfxodgrv/ odv slh}dv qr
sxhghq wudqvplwluvh prphqwrv hfwruhv xqdv d rwudv/ or txh lpsolfd txh ho prphqwr
hfwru hq orv h{wuhprv gh wrgdv odv eduudv hv qxor1 Hq hvwdv flufxqvwdqfldv/ ho prphqwr
hfwru hq ho lqwhulru gh odv eduudv vh ghehu qlfdphqwh/ r d odv fdujdv txh vh dsolfdq
gluhfwdphqwh vreuh odv slh}dv/ | qr hq orv qxgrv/ r d od fxuydwxud gh odv slh}dv1
Vl qrv uhvwulqjlprv do fdvr kdelwxdo gh hvwuxfwxudv gh slh}dv uhfwdv frq fdujdv dsol0
fdgdv hq orv qxgrv4 / hv reylr txh wdohv hvwuxfwxudv wudedmdq h{foxvlydphqwh d hvixhu}r
d{lo/ vlhqgr dghpv hvwrv d{lohv frqvwdqwhv hq fdgd xqd gh odv slh}dv1 Uhvroyhu xqd
hvwuxfwxud duwlfxodgd gh hvwdv fdudfwhuvwlfdv txlhuh ghflu/ sru wdqwr/ kdoodu orv ydoruhv
gh orv d{lohv txh dfwdq vreuh fdgd xqd gh odv eduudv gh od hvwuxfwxud1 Vh pxhvwudq hq
od suhvhqwh Vhfflq surfhglplhqwrv sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv
sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg | ho pwrgr gh htxloleulr1
414414

Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv

Vl od hvwuxfwxud duwlfxodgd hq fxhvwlq hv lvrvwwlfd/ sxhgh uhvroyhuvh xwlol}dqgr ql0


fdphqwh odv hfxdflrqhv gh od Hvwwlfd1 Hvwr txlhuh ghflu txh ho qphur gh lqfjqlwdv
gho sureohpd/ r vhd/ ho qphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv/ qu> pv ho qphur gh d{lohv
d ghwhuplqdu/ qe +ljxdo do qphur gh eduudv,/ hv ljxdo do qphur gh hfxdflrqhv gh od
hvwwlfd txh vh sxhghq sodqwhdu/ r vhd/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qphur gh
qxgrv 5 qq> |d txh vh sxhghq sodqwhdu 5 hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv sdud fdgd
qxgr1 Hvwr hv=
qu . qe @ 5 qq
+4149,
Hq od Iljxud 4179d vh pxhvwud xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd lvrvwwlfd +qu @ 6/ qe @ 8/
qq @ 7,/ plhqwudv txh od prvwudgd hq od Iljxud 4179e hv klshuhvwwlfd gh judgr 4
+qu @ 6/ qe @ 9/ qq @ 7,1 Hv lpsruwdqwh ghvwdfdu txh od frqglflq +4149, hv qhfhvduld
4

Hvwr lpsolfd txh ho shvr surslr gh odv slh}dv/ r elhq hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d odv ghpv fdujdv/ r
elhq vh frqvlghud frqfhqwudgr hq orv qxgrv gh vwd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

84

41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV

Ilj1 4179= Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv frq glyhuvrv judgrv gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd


shur qr vxflhqwh sdud txh od hvwuxfwxud vhd lvrvwwlfd1 Dv/ od hvwuxfwxud gh od
Iljxud 4179f vdwlvidfh od frqglflq +qu @ 6/ qe @ </ qq @ 9,/ shur hv/ vlq hpedujr/
xq phfdqlvpr hq vx sduwh l}txlhugd/ plhqwudv txh vx sduwh ghuhfkd hv lqwhuqdphqwh
klshuhvwwlfd1
Hq fxdotxlhu fdvr/ od frqglflq +4149, uh hmd ho surfhglplhqwr sdud uhvroyhu hvwuxf0
wxudv duwlfxodgdv lvrvwwlfdv= vlhqgr odv lqfrjqlwdv odv qu uhdfflrqhv h{whulruhv pv orv
qe d{lohv hq odv eduudv/ vh sodqwhdq hq ixqflq gh vwdv odv qhfhvduldv hfxdflrqhv gh
htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv/ 5 qq 6 qq vhjq ho sureohpd vhd sodqr r hvsdfldo/
uhvshfwlydphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

85

414415

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv

Vl xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd hv klshuhvwwlfd hv srutxh ho qphur gh lqfjqlwdv gho


sureohpd/ r vhd/ ho qphur gh uhdfflrqhv h{whulruhv qu pv ho qphur gh d{lohv d
ghwhuplqdu qe +ljxdo do qphur gh eduudv, hv pd|ru txh ho qphur gh hfxdflrqhv gh od
hvwwlfd txh vh sxhghq sodqwhdu/ r vhd/ sdud xq sureohpd sodqr/ ho greoh gho qphur gh
qxgrv 5 qq1 Hvwr hv=
qu . qe A 5 qq

+414:,

Od frqglflq +414:, uh hmd txh sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv


qr edvwd frq lpsrqhu gh irupd vlvwhpwlfd odv frqglflrqhv gh htxloleulr1 Od uhvroxflq
gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv uhtxlhuh/ dghpv/ od frqvlghudflq gh odv frqglflrqhv gh
frpsdwlelolgdg vreuh od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud1 Hq od suhvhqwh Vhfflq prvwuduh0
prv od dsolfdflq gh orv pwrgrv gh frpsdwlelolgdg | gh htxloleulr d od uhvroxflq gh
hvwuxfwxudv duwlfxodgdv klshuhvwwlfdv1 Orv pwrgrv vh loxvwudq frq od d|xgd gh dojxqrv
hmhpsorv1
Hmhpsor 41441514
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 417: hvw irupdgd sru wuhv eduudv duwlfxodgdv gho plvpr
pdwhuldo h lgqwlfd vhfflq1 Sdud xqd fdujd S yhuwlfdo frpr od glexmdgd/ ghwhuplqdu=
+d, orv d{lohv dfwxdqwhv vreuh fdgd eduud> +e, orv prylplhqwrv yhuwlfdo | krul}rqwdo gho
sxqwr R> +f, od vhfxhqfld gh urwxud gh odv eduudv | od fdujd gh urwxud/ vl od whqvlq gh
urwxud gho pdwhuldo hv o =

Ilj1 417:= Hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441514

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

86

41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV

Ilj1 417;= Ghvfrpsrvlflq gh od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441514


d, Frqvlghuhprv ho htxloleulr gh ixhu}dv hq ho sxqwr R/ wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud 417:e1 Oodpdqgr Q / Q2 | Q d orv d{lohv hq odv eduudv RD/ RE | RF/
uhvshfwlydphqwh/ vh wlhqh=
[
I @ 3 @ Q vlq 63J  Q vlq 93J
[
I @ 3 @ Q frv 63J . Q2 . Q frv 93J  S
Od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd gh judgr 4 sxhvwr txh vor vh wlhqhq grv hfxdflrqhv gh
htxloleulr sdud uhvroyhu orv wuhv d{lohv lqfjqlwd1 Uhvroyhuhprv ho sureohpd xwlol}dqgr
ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1 Sdud hoor/ vh holjh ho d{lo Q2 frpr lqfjqlwd klshuhvwwlfd
| vh h{suhvdq orv rwurv grv d{lohv hq ixqflq gh S | Q2 = D sduwlu gh odv hfxdflrqhv gh
htxloleulr vh wlhqh=
s
6
4
Q @
|
Q @ +S  Q2 ,
+S  Q2 ,
5
5
Ho sureohpd vh uhvxhoyh frpsdwlelol}dqgr ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gh od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd irupdgd sru odv eduudv RD | RF vrphwlgd d odv ixhu}dv S | Q2 +hq od
Iljxud 417;d, frq ho dodujdplhqwr gh od eduud RE +hq od Iljxud 417;e,1 Sdud hoor/ vh
fdofxodq sulphur orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv RD/ RE | RF1 Vhdq vwrv  /  2 |
 / uhvshfwlydphqwh=
Q k@ frv 63J
5 Q
Q o
@
@ s
HD
HD
6 n
Q2 o2
Q2 k
Q2
@
@
@
HD
HD
n

 @
2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

87

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Q o
Q k@ frv 93J
Q
@
@ 5
HD
HD
n
grqgh n @ HD@k1 Vh fdofxod oxhjr ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr R hq od Iljxud
417;d/ hq ixqflq gh orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv 4 | 61 Vhjq od Iljxud 417</ vh
wlhqh=
 @

  @  frv 63J .  vlq 63J


4
+Q . Q ,
@
n
s
6.4
@
+S  Q2 ,
5n
Lpsrqlhqgr od frqglflq gh frpsdwlelolgdg   @  2 vh wlhqh od hfxdflq txh shuplwh
kdoodu Q2 =
s
6.4
Q2
+S  Q2 , @
5n
n
gh grqgh=
s
6.4
S @ 3> 8:: S
Q2 @ s
6.6
|/ sru wdqwr=
s
s
6
6
Q @
S @ 3> 699 S
+S  Q2 , @ s
5
6.6
4
4
S @ 3> 544 S
Q @
+S  Q2 , @ s
5
6.6

Ilj1 417<= Frpsrvlflq gh prylplhqwrv hq Hmhpsor 41441514

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

88

41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV

Revuyhvh txh od hohfflq gh Q2 frpr lqfjqlwd klshuhvwwlfd hv duelwuduld1 Ho sur0


eohpd srgud uhvroyhuvh gh irupd dqorjd holjlhqgr fxdotxlhud gh orv wuhv d{lohv frpr
uhgxqgdqwh1
5, Fdofxodgrv orv d{lohv hv iflo fdofxodu orv prylplhqwrv gho sxqwr R= Vh wlhqh=
 @ 2
s
6.4S
S
@ s
@ 3> 8::
n
6.6 n
  @  frv 63J   vlq 63J
s
64S
S
@ s
@ 3> 488
n
6.6 n

Q2
n

+&,
s
6 Q 4 5 Q
5
 s
@
5 n
5 6 n
+#,

6, Sxhvwr txh odv wuhv eduudv wlhqhq lgqwlfd vhfflq/ od whqvlq hq fdgd eduud hv
vhqfloodphqwh  @ Q @D> l @ 4> 5> 61 Do vhu Q2 pd|ru txh Q | Q > od sulphud eduud
hq dofdq}du od whqvlq gh urwxud vhu od eduud RE= Hvwr rfxuulu fxdqgr 2 @ o =
2 @

So
Q2
@ 3> 8::
@ o
D
D

r vhd/ sdud xqd ixhu}d gh urwxud So gh ydoru


So @

o D
@ 4> :65 o D
3> 8::

Fxdqgr od eduud RE vh urpsd/ vhu Q2 @ 3 | hqwrqfhv od hvwuxfwxud vhu lvrvwwlfd1


Hq hood/ orv d{lohv hq odv grv eduudv uhvwdqwhv vhuq/ uhvshfwlydphqwh=
s
6
4
Q @
>
Q @ So @ 3> 8 So
So @ 3> ;99 So
5
5
| odv fruuhvsrqglhqwhv whqvlrqhv=
s
6 So
Q
4> 8  o A o
@
@ +3> ;99  4> :65, o @
 @
D
5 D
Q
4 So
 @
@
@ +3> 8  4> :65, o @ 3> ;99  o ? o
D
5 D
Sru or wdqwr/ do urpshu | ghvfdujduvh od eduud RE/ wdpelq vh vreuhsdvd od whqvlq
gh urwxud gh eduud RD | vh surgxfh ho frodsvr wrwdo gh od hvwuxfwxud1 Od vhfxhqfld
gh urwxud gh odv eduudv hv RE/ RD | RF | vh surgxfh sdud xqd fdujd gh urwxud
So @ 4> :65 o D=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

89

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Hmhpsor 41441515
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gho Hmhpsor dqwhulru xwlol}dqgr ho pwrgr gh htxloleulr1

Ilj1 4183= Hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441515


Ho pwrgr gh htxloleulr wrpd frpr lqfjqlwdv evlfdv orv prylplhqwrv lqghshq0
glhqwhv gh orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1 Hq hvwh fdvr/ vh frqvlghudq frpr lqfjqlwdv
orv grv prylplhqwrv/ yhuwlfdo   | krul}rqwdo  / gho sxqwr R +yhu Iljxud 4183,1 Orv
dodujdplhqwrv gh odv wuhv eduudv sxhghq h{suhvduvh hq ixqflq gh hvwrv prylplhqwrv gh
od irupd=
s
6
4
J
J
 @   frv 63 .  vlq 63 @
 . 
5
5
2 @ 
s
6
4
J
J
 @   vlq 63    frv 63 @   

5
5
Dkrud hv iflo h{suhvdu orv d{lohv gh odv eduudv hq ixqflq gh orv prylplhqwrv lqfjqlwd=
#
$
s
6
HD
HD
6
Q @ 
@ 
@ n
 .

o
k@ frv 63J
7
7
Q2 @  2
Q

HD
HD
@ 2
o2
k

@ n 
#

HD
HD
@ 
@ 
@ n
o
k@ frv 93J

$
s
4
6
 

7
7

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+414;,

8:

41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV

grqgh n @ HD@k= Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq ho qxgr R vrq +yhu Iljxud
4183,=
s
6
4
 Q .
Q @ 3
5
5
s
6
4
Q . Q2 . Q @ S
5
5
Vxvwlwx|hqgr hq hvwdv hfxdflrqhv odv h{suhvlrqhv +414;,/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxd0
flrqhv gh htxloleulr txh shuplwh kdoodu orv ghvsod}dplhqwrv lqfjqlwd=


s 
s 
6 . 6  . 6  6  @ 3


s 
s 
;S
6  6  . < . 6 6  @
n
gh grqgh=

s
64S
 @  s
6.6 n

>

s
6.4S
 @ s
6.6 n

Hvwrv uhvxowdgrv frlqflghq frq orv rewhqlgrv hq ho hmhuflflr dqwhulru/ | vxvwlwx|hqgr hq


odv hfxdflrqhv +414;, vh rewlhqhq orv d{lohv hq odv eduudv=
s
6
Q @ s
S
6.6

>

s
6.4
Q2 @ s
S
6.6

>

4
Q @ s
S
6.6

Hmhpsor 41441516
Od hvwuxfwxud gh od Iljxud 4184 hvw irupdgd sru vhlv eduudv duwlfxodgdv gho plvpr
pdwhuldo h lgqwlfd vhfflq1 Ghelgr d xq huuru gh ideulfdflq/ od eduud DD hv 5 pv
fruwd gh vx orqjlwxg qrplqdo d1 Fdofxodu orv prylplhqwrv | d{lohv txh vh surgxfhq hq
od hvwuxfwxud do prqwduod1
Vhjq od h{suhvlq +414:,/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} klshuhvwwlfd | vh uhvxhoyh/ d
frqwlqxdflq/ phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1
Do qr dfwxdu fdujdv h{whulruhv | vhu od hvwuxfwxud h{whuqdphqwh lvrvwwlfd/ odv uh0
dfflrqhv hq orv dsr|rv vrq qxodv1 Ghelgr d od vlphwud uhvshfwr gho hmh yhuwlfdo gh od
jhrphwud | gho ghihfwr/ orv d{lohv hq odv eduudv DE | D E  / | DE  | D E vhuq ljxdohv
grv d grv/ hvwr hv Q2 @ Q2 | Q @ Q = Sru wdqwr/ orv d{lohv lqfjqlwd vrq fxdwur= Q /
Q2 / Q | Qe =


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

8;

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

Ilj1 4184= Hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441516


Vh holjh frpr lqfjqlwd klshuhvwwlfd ho d{lo Q / vxsxhvwr gh wudfflq1 Vh vxvwlwx|h/
sru wdqwr/ od eduud 4 sru vx d{lo | vh wlhqh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh gh od Iljxud
4185d1 Hq hood/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv D | E shuplwhq
hvfulelu wrgrv orv d{lohv hq ixqflq gh Q = Dv/ hq ho qxgr D=
Q2 @ Q

+W ,

>

Q @

s
5Q

+F,

| hq ho qxgr E=
Q @ Q @


s
s
5Q2 @ 5Q

+F,

>

Qe @ Q2 @ Q

+W ,

Kdflhqgr n @ HD@d> vh sxhghq fdofxodu orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv hq ixqflq gh


Q 1 Vh wlhqh=
Q
n
Q
Q2
@
@
n
n
Q
Q
s @ 5
@
n
n@ 5
Q
Qe
@
@
n
n

 @
2

e

grqgh  / 2 |  e vrq dodujdplhqwrv/ plhqwudv txh  hv xq dfruwdplhqwr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

8<

41441 HVWUXFWXUDV DUWLFXODGDV

Ilj1 4185= Ghvfrpsrvlflq gh od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gho Hmhpsor 41441516


Orv prylplhqwrv gh orv qxgrv D | D vh sxhghq fdofxodu hq ixqflq gh orv dodu0
jdplhqwrv gh odv eduudv/ vhjq orv hvtxhpdv gh od Iljxud 41861 Uhfrugdqgr txh/ sru
vlphwud/ 2 @  2 | txh  @  / uhvxowdq=


x
x


s
s  Q
5  .  2 @ 5 4 . 5
n

s
s  Q
5  .  2 @
4.5 5
n

@ e .


+$,
+#,

Sru owlpr/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg txh shuplwh kdoodu Q vh rewlhqh ljxd0


odqgr ho dodujdplhqwr gh od eduud DD +yhu Iljxud 4185e, frq orv prylplhqwrv gh orv

Ilj1 4186= Prylplhqwrv gh orv sxqwrv D | D*

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

93

FDSWXOR 41 IXQGDPHQWRV GH DQOLVLV GH HVWUXFWXUDV

sxqwrv D | D +yhu Iljxud 4185d,1 Vh wlhqh=


 @ 5  +x . x ,


r vhd=


s  Q
5 @  . x . x @ 7 4 . 5
n


gh grqgh=
Q @

n
s 

5 4. 5

+W ,

Sru wdqwr=
Q2 @ Q2 @ Qe @ Q @


Q @ Q @


n
s 

5 4. 5

n
s
5. 5

+W ,
+F,

Odv horqjdflrqhv gh odv eduudv vrq=



s 

5 4. 5
@ 5

 @

>

2 @ 

>

e @ 

Od hvwuxfwxud ghirupdgd txhgd wdo frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 4187/ grqgh
sxhgh dsuhflduvh txh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv vrq= x @ / x .  e @  |
y @ y @  2 =


Ilj1 4187= Ghirupdgd gh od hvwuxfwxud gho Hmhpsor 41441516

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5 Hvixhu}rv | Prylplhqwrv

514

Lqwurgxfflq

Ho Oleur 4 gh hvwd reud vh kd ghglfdgr ixqgdphqwdophqwh do hvwxglr gh od glvwulexflq gh


whqvlrqhv txh dsduhfh hq xqd slh}d gh gluhfwul} uhfwd +r gh shtxhd fxuydwxud, fxdqgr
vreuh hood dfwdq fdujdv txh gdq oxjdu d od dsdulflq gh orv glvwlqwrv hvixhu}rv srvleohv
vreuh odv vhfflrqhv uhfwdv gh od slh}d1 Ghwhuplqdu ho hvwdgr whqvlrqdo shuplwh hvwdeohfhu
odv frqglflrqhv gh uhvlvwhqfld gh odv slh}dv | hvwuxfwxudv1 Od vdwlvidfflq gh hvwulfwdv
frqglflrqhv gh vhjxulgdg hq hvwdgrv owlprv/ edmr od dfflq gh fdujdv pd|rudgdv/
hv xqd h{ljhqfld frpq gh odv qrupdv gh glvhr hvwuxfwxudo | hv od edvh gho oodpdgr
fofxor hq urwxud1
Vlq hpedujr/ ho glvhr gh odv hvwuxfwxudv ylhqh pxfkdv yhfhv ghwhuplqdgr sru vx
judgr gh uljlgh}/ pv txh sru vx uhvlvwhqfld1 D phqxgr/ odv qrupdv gh glvhr gh hoh0
phqwrv hvwuxfwxudohv mdq odv ghirupdflrqhv p{lpdv r ghirupdflrqhv dgplvleohv txh
sxhghq dfhswduvh hq glfkrv hohphqwrv hq hvwdgrv gh xwlol}dflq/ edmr odv dfflq gh
fdujdv gh vhuylflr1 vwd hv od edvh gho oodpdgr fofxor hq vhuylflr/ |d txh orv prwlyrv
sdud hvwdeohfhu hvwdv olplwdflrqhv hq orv ghvsod}dplhqwrv | jlurv gh odv hvwuxfwxudv vrq
yduldgrv | ghshqghq pxfkr gho wlsr gh hvwuxfwxud | gh vx lpsruwdqfld | uhvsrqvdelol0
gdg/ shur vxhohq uhvsrqghu d fulwhulrv gh ixqflrqdolgdg/ pdqwhqlplhqwr r hvwwlfd1
Hq fxdotxlhu fdvr/ od frqvlghudflq gh hvwdgrv oplwhv gh xwlol}dflq vreuh ghiru0
pdflrqhv dgplvleohv hv/ hq pxfkdv rfdvlrqhv/ fuwlfd hq ho glvhr/ | reoljd d sur|hfwdu
odv hvwuxfwxudv sdud frqvhjxlu xqd uljlgh} ghwhuplqdgd1 Hq wdohv fdvrv/ ho fofxor gh
uhvlvwhqfld/ hv ghflu/ od frqvlghudflq gh hvwdgrv oplwhv owlprv/ vh uhdol}d d srvwhulrul1
Dghpv/ wdo frpr vh h{solf hq ho Fdswxor dqwhulru | frpr vh ghprvwudu hq orv
Fdswxorv vljxlhqwhv/ ho fofxor gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv suhflvd gh od frqvlghudflq
h{suhvd gh orv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv gh od hvwuxfwxud/ |d txh vwdv qr sxhghq
uhvroyhuvh h{foxvlydphqwh hq edvh d odv frqvlghudflrqhv gh htxloleulr1
94

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

95

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Gh or glfkr dqwhulruphqwh vh ghvsuhqgh txh hv qhfhvdulr glvsrqhu gh pwrgrv gh


fofxor sdud hydoxdu prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, hq hvwuxfwxudv1 Vh wudwdu
hq hvwh Fdswxor gh odv uhodflrqhv h{lvwhqwhv hqwuh hvixhu}rv | prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 Qrv fhqwuduhprv hq orv oodpdgrv pwrgrv glihuhqfldohv gh
fofxor gh prylplhqwrv/ edvdgrv hq odv uhodflrqhv glihuhqfldohv ghulydgdv gho hvwxglr gh
od h{lq1 Hq ho Fdswxor 6 vh wudwduq orv oodpdgrv pwrgrv lqwhjudohv/ edvdgrv hq orv
frqfhswrv gh wudedmr | hqhujd gh ghirupdflq1

515

Hfxdflq glihuhqfldo gh od ghirupdgd gh xqd yljd uhfwd

Vh ghprvwu hq ho Fdswxor 7 gho Oleur 4 txh od gluhfwl} gh xqd yljd uhfwd gh vhfflq
xqliruph/ vrphwlgd d h{lq sxud uhfwd/ vh ghirupd vhjq xq dufr gh flufxqihuhqfld
fx|d fxuydwxud " | udglr gh fxuydwxud  ylhqhq gdgrv sru od h{suhvlq=
"@

4
P
@

HL

+514,

grqgh P hv ho prphqwr hfwru/ H hv ho pgxor gh \rxqj h L hv ho prphqwr gh


lqhufld gh od vhfflq uhvshfwr do hmh sulqflsdo fruuhvsrqglhqwh1 Od h{suhvlq dqwhulru
ixh rewhqlgd sru Mdfre Ehuqrxlool hq od vhjxqgd plwdg gho vljor [YLL +dxqtxh frq xq
ydoru htxlyrfdgr sdud od uljlgh} d h{lq, | h{suhvdgd hq vx irupd dfwxdo sru Qdylhu
hq 4;591 Od iupxod/ h{dfwd edmr odv klswhvlv sursxhvwdv/ vh sxhgh dfhswdu frq judq
dsur{lpdflq hq h{lq vlpsoh +sdud prphqwr hfwru yduldeoh/ P @ P+{,,/ h lqfoxvr
vl od vhfflq qr hv xqliruph +hvwr hv/ sdud slh}dv gh lqhufld yduldeoh/ L @ L+{,,1
Sru rwud sduwh/ Ohrqdug Hxohu/ do vhqwdu odv edvhv gh od Whrud gh Fxuydv/ hq od
sulphud plwdg gho vljor [YLLL/ ghprvwu txh ho udglr gh fxuydwxud gh xqd fxuyd txh vh
h{suhvd hq frrughqdgdv fduwhvldqdv frpr | @ |+{, sxhgh fdofxoduvh frpr xqd ixqflq
 @ +{,/ vroxflq gh od hfxdflq glihuhqfldo=
"@

4
| 
@


^4 . +| ,2 ` 2

+515,



grqgh |  @ +g|@g{,/ |  @ g2 |@g{2 uhsuhvhqwdq od sulphud | od vhjxqgd ghulydgd/
uhvshfwlydphqwh/ gh od ixqflq | @ |+{,1
Hq od klswhvlv/ kdelwxdo hq Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv/ gh frqvlghudu vor shtxhrv
ghvsod}dplhqwrv | jlurv/ ho wuplqr +| ,2 hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d od xqlgdg/ | od fxuyd0
wxud vh sxhgh dsur{lpdu frpr=
4
" @ @ | 
+516,


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5151 HFXDFLQ GLIHUHQFLDO GH OD GHIRUPDGD GH XQD YLJD UHFWD

96

Ilj1 514= Frqyhqlr gh vljqrv sdud prphqwrv hfwruhv | fxuydwxudv


Hq hvwdv flufxqvwdqfldv/ vh sxhgh hvfulelu od vljxlhqwh hfxdflq glihuhqfldo gh od
ghirupdgd gh od gluhfwul} gh xqd yljd uhfwd=
|  +{, @

P +{,
HL+{,

+517,

h{suhvlq hq od txh yd lpsoflwr ho frqyhqlr gh vljqrv gh od Iljxud 514 sdud prphqwrv


| fxuydwxudv1
Od h{suhvlq dqwhulru/ wdpelq oodpdgd hfxdflq glihuhqfldo gh od oqhd hovwlfd/ r
vlpsohphqwh hfxdflq gh od hovwlfd/ hud |d frqrflgd sru Hxohu +4:77, h lqwhjudgd sru
o plvpr + vlq kdfhu od klswhvlv gh shtxhrv ghvsod}dplhqwrv $, sdud ho fdvr gh xq
yrodgl}r frq fdujd hq ho h{wuhpr1 Qdylhu kl}r xvr h{whqvlyr gh hvwd h{suhvlq sdud
rewhqhu odv oqhdv hovwlfdv gh yljdv frq fdujd odwhudo duelwuduld1
Hq ho fdvr gh txh/ dghpv gho prphqwr hfwru/ dfwhq vreuh od yljd ghirupdflrqhv
lpsxhvwdv txh surgx}fdq xqd oh| gh fxuydwxud "J @ "J +{,> od hfxdflq dqwhulru vh
prglfd hq od irupd
P+{,
|  +{, @ "J +{, .
+518,
HL+{,

Hmhpsor 51514
Fdofxodu od hfxdflq gh od ghirupdgd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd p{lpd gh
xqd yljd uhfwd eldsr|dgd vrphwlgd d fdujd xqliruph1
Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv=
s
P+{, @ +o{  {2 ,
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

97

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 515= Yljd eldsr|dgd frq fdujd xqliruph


oxhjr od hfxdflq glihuhqfldo d uhvroyhu hv=
|  +{, @
Lqwhjudqgr grv yhfhv vh wlhqh=
s
|+{, @
5HL

s
+o{  {2 ,
5HL



{
{e
o 
. F { . F2
9
45

grqgh F | F2 vrq frqvwdqwhv gh lqwhjudflq txh vh ghwhuplqdq lpsrqlhqgr odv frqgl0


flrqhv=
|+{ @ 3, @ 3

@,

F2 @ 3

|+{ @ o, @ 3

@,

F @ 

o
45

Sru wdqwr/ od hfxdflq gh od ghirupdgd hv=



s  e
{ . 5o{  o {
|+{, @
57HL
Ghulydqgr hvwd h{suhvlq/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=

s 
7{ . 9o{2  o
!+{, @ |  +{, @
57HL
Orv jlurv hq orv h{wuhprv gh od yljd vrq +srvlwlyrv hq ho vhqwlgr dqwlkrudulr,=
! @ !+{ @ 3, @ 

so
57HL

>

! @ !+{ @ o, @

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

so
57HL

5151 HFXDFLQ GLIHUHQFLDO GH OD GHIRUPDGD GH XQD YLJD UHFWD

98

Od hfkd p{lpd vh gd grqgh od ghulydgd sulphud +|/ sru wdqwr/ ho jlur, vh dqxod=
|  +{, @ 3

{@

o
5

o
8 soe
|pd{ @ |+{ @ , @ 
5
6;7 HL

Hmhpsor 51515
Rewhqhu od hfxdflq gh od hovwlfd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd p{lpd gh xqd
yljd eldsr|dgd frq xq prphqwr P hq xq h{wuhpr1

Ilj1 516= Yljd eldsr|dgd frq prphqwr hq ho h{wuhpr

Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv=


P+{, @ P

{
o

| od hfxdflq glihuhqfldo d uhvroyhu hv=


|  +{, @

P{
HL o

Lqwhjudqgr grv yhfhv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv |+{ @ 3, @ 3/ |+{ @ o, @ 3> vh


rewlhqh=

 { 2 
Po
|+{, @ 
{ 4
9HL
o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

99

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ghulydqgr/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=


Po
!+{, @ 
9HL


 { 2 
46
o

Orv jlurv hq orv h{wuhprv vrq=


Po
Po
>
! @ !+{ @ o, @
9HL
6HL
Od hfkd p{lpd vh gd grqgh od oh| gh jlurv vh dqxod=
! @ !+{ @ 3, @ 

|  +{, @ 3

o
{@ s
6

Po2
o
|pd{ @ |+{ @ s , @  s
6
< 6HL

Hmhpsor 51516
Rewhqhu od hfxdflq gh od hovwlfd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd hq ho sxqwr
fhqwudo gh xqd yljd eldsr|dgd frq prphqwrv P | P hq vxv h{wuhprv1

Ilj1 517= Yljd eldsr|dgd frq prphqwrv hq orv h{wuhprv


Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv=
P+{, @ P . +P . P ,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

{
o

5151 HFXDFLQ GLIHUHQFLDO GH OD GHIRUPDGD GH XQD YLJD UHFWD

9:

| od hfxdflq glihuhqfldo d uhvroyhu hv=


4 k
{l
|  +{, @
P . +P . P ,
HL
o
Lqwhjudqgr grv yhfhv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv |+{ @ 3, @ 3/ |+{ @ o, @ 3> vh
rewlhqh=


k
 { l
 { 2 
o2  { 
6P 4 
. +P . P , 4 
|+{, @
9HL o
o
o
Ghulydqgr/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=


k
 { l
 { 2 
o
6P 4  5
. +P . P , 4  6
!+{, @
9HL
o
o
Orv jlurv hq orv h{wuhprv vrq=
P o P o

6HL
9HL
P o P o
@ !+{ @ o, @ 
.
9HL
6HL

! @ !+{ @ 3, @ .
!

Od hfkd hq ho sxqwr phglr hv=


o2
o
+P  P ,
|+{ @ , @ 
5
49HL

Hmhpsor 51517
Rewhqhu od hfxdflq gh od hovwlfd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv | od hfkd p{lpd gh xqd
yljd eldsr|dgd gh vhfflq uhfwdqjxodu/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv vxiuhq yduldflrqhv
gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh/ frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud
d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1
Hq hvwh fdvr/ od fxuydwxud ghelgd d orv hihfwrv wuplfrv hv
"| @ 

w2 . w
 @ uw 
k

vlhqgr  ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo1 Sru wdqwr/ od hfxdflq glih0
uhqfldo txh vh gheh uhvroyhu hv=
|  +{, @ "| @ uw 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

9;

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 518= Yljd eldsr|dgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr


Lqwhjudqgr grv yhfhv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv |+{ @ 3, @ 3/ |+{ @ o, @ 3> vh
rewlhqh=
4
4
|+{, @  "| {+o  {, @ uw  {+o  {,
5
5
Ghulydqgr/ vh rewlhqh od oh| gh jlurv=
o
o
!+{, @ "| +{  , @ uw  +{  ,
5
5
Orv jlurv hq orv h{wuhprv vrq=
4
4
! @ !+{ @ 3, @  "| o @ . uw  o
5
5
4
4
! @ !+{ @ o, @ . "| o @  uw  o
5
5
Od hfkd p{lpd vh gd hq ho fhqwur gh od ox}=
4
o
4
|pd{ @ |+{ @ , @  "| o2 @ uw  o2
5
;
;

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

9<

5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD

516

Whruhpdv gh od yljd frqmxjdgd

Gdgd xqd yljd eldsr|dgd gh uljlgh} frqvwdqwh HL | gh orqjlwxg o/ vh oodpd yljd frqmx0
jdgd gh vwd d xqd yljd eldsr|dgd gh od plvpd orqjlwxg/ vrphwlgd d xqd fdujd fwlfld
ljxdo d od oh| gh prphqwrv hfwruhv gh od yljd uhdo glylglgd sru od uljlgh} HL/ | gh wdo
irupd txh fxdqgr ho hfwru hv srvlwlyr +wudfflq hq odv eudv lqihulruhv | frpsuhvlq hq
odv vxshulruhv, od fdujd gh od yljd frqmxjdgd hvw gluljlgd kdfld duuled/ | kdfld dedmr
hq fdvr frqwudulr +yhu Iljxudv 519d | e,1
Hq od yljd uhdo vh fxpsohq odv vljxlhqwhv uhodflrqhv glihuhqfldohv hqwuh fdujd/ hvixhu}r
fruwdqwh | prphqwr hfwru=
s+{, @ 

gW
g2 P
@
g{
g{2

+519,

grqgh vh kd wrpdgr frpr srvlwlyr sdud odv fdujdv ho vhqwlgr dvfhqghqwh/ | sdud orv
fruwdqwhv | hfwruhv orv gh od Iljxud 519f1

Ilj1 519= +d, Yljd uhdo/ +e, yljd frqmxjdgd/ +f, htxloleulr gh od uhedqdgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:3

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Od hfxdflq glihuhqfldo gh od hovwlfd gh od yljd uhdo/ | @ |+{,> hv/ vhjq od Hf1 +518,=
g2 |
P+{,
@
g{2
HL

+51:,

Od yljd frqmxjdgd/ vhjq od ghqlflq dqwhulru/ hvw vrphwlgd d od fdujd fwlfld=


P+{,
HL
g2 |
@
g{2

+51;d,

s+{, @

+51;e,

| hq hood vh fxpsoluq odv uhodflrqhv glihuhqfldohv=


gW
g{
2
g P
@
g{2

+51<d,

s+{, @ 

+51<e,

grqgh W +{, | P+{, uhsuhvhqwdq odv oh|hv gh hvixhu}r fruwdqwh | prphqwr hfwru hq od
yljd frqmxjdgd/ uhvshfwlydphqwh1
Ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +51;e, | +51<d, vh ghgxfh=
g2 |
gW
@
2
g{
g{

!+{, @

g|
@ W +{,
g{

+5143,

txh h{suhvd ho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd=


od oh| gh jlurv !+{, gh od yljd uhdo frlqflgh frq od oh| gh hvixhu}rv fruwdqwhv W +{,
gh od yljd frqmxjdgd/ fdpeldgd gh vljqr1
Frpr frurodulr gho whruhpd vh sxhgh ghflu txh ho ydoru devroxwr gho qjxor txh jlud
xqr gh orv h{wuhprv gh od yljd uhdo/ ! ! / ylhqh gdgr sru ho ydoru devroxwr gh od
uhdfflq fruuhvsrqglhqwh gh od yljd frqmxjdgd/ U U 1
Sru rwud sduwh/ ljxdodqgr odv hfxdflrqhv +51;e, | +51<e, vh ghgxfh=
g2 |
g2 P
@
g{2
g{2

|+{, @ P+{,

+5144,

txh h{suhvd ho vhjxqgr whruhpd gh od yljd frqmxjdgd=


od oh| gh hfkdv |+{, gh od yljd uhdo frlqflgh frq od oh| gh prphqwrv hfwruhv P+{,
gh od yljd frqmxjdgd1
Frpr frurodulr gh orv whruhpdv dqwhulruhv/ vh sxhgh ghflu txh od hfkd p{lpd +hv
ghflu/ jlur qxor, gh od yljd uhdo vh gdu hq od vhfflq gh hvixhu}r fruwdqwh qxor hq od
yljd frqmxjdgd/ | vx ydoru yhqgu gdgr sru ho ydoru gho prphqwr hfwru hq od vhfflq
fruuhvsrqglhqwh gh od yljd frqmxjdgd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:4

5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD

Ilj1 51:= Uhodflrqhv hqwuh od yljd uhdo | od yljd frqmxjdgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:5

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Gheh qrwduvh txh hq odv lqwhjudflrqhv dqwhulruhv odv frqvwdqwhv gh lqwhjudflq wr0
pdq ho ydoru qhfhvdulr sdud txh hq orv h{wuhprv D | E frlqflgdq odv fruuhvsrqglhqwhv
frqglflrqhv gh frqwruqr gh odv yljdv uhdo | frqmxjdgd1 Dv/ sdud yljdv eldsr|dgdv/
odv frqglflrqhv gh jlur qr qxor | hfkd qxod hq orv h{wuhprv gh od yljd uhdo vh ghehq
fruuhvsrqghu frq odv frqglflrqhv gh fruwdqwh qr qxor | hfwru qxor hq orv h{wuhprv gh
od yljd frqmxjdgd1
Od dsolfdflq gho pwrgr gh od yljd frqmxjdgd vh h{wlhqgh d od uhvroxflq gh rwudv
wlsrorjdv gh yljdv/ glvwlqwdv gh od yljd eldsr|dgd gh lqhufld frqvwdqwh/ revhuydqgr txh=
41 Hv srvleoh dsolfdu ho pwrgr gh od yljd frqmxjdgd d yljdv frq glihuhqwhv wlsrv gh
frqglflrqhv gh dsr|r/ vlhpsuh txh odv frqglflrqhv gh dsr|r | gh frqwlqxlgdg gh
od yljd frqmxjdgd vh ghqdq gh irupd dghfxdgd/ frqvhuydqgr od ghelgd fruuhv0
srqghqfld frq odv gh od yljd uhdo1 Hq od Iljxud 51: vh pxhvwudq dojxqrv hmhpsorv
gh odv fruuhvsrqghqfldv txh vh ghehq hvwdeohfhu sdud pdqwhqhu od ydolgh} gh orv
whruhpdv1
51 Od fxuydwxud gh xqd uhedqdgd gh xqd yljd ghshqgh h{foxvlydphqwh gh od uhodflq
P@HL hq glfkd uhedqdgd1 Sru wdqwr/ vh sxhgh ghqlu od yljd frqmxjdgd gh xqd
yljd gh vhfflq yduldeoh frpr xqd yljd gh vhfflq frqvwdqwh frq xq prphqwr gh
lqhufld fwlflr L/ vrphwlgd d xqd oh| gh fdujdv ljxdo d od oh| gh prphqwrv hfwruhv
htxlydohqwhv/ P e +{, @ P+{,L@L+{,/ glylglgd sru od uljlgh} fwlfld HL/ hv ghflu/
s+{, @ P+{,@HL+{, @ P e +{,@HL1 Hihfwlydphqwh/ vh wlhqh=
P e +{,
P +{,
P+{,L@L+{,
g2 |
@
@
@
g{2
HL+{,
HL
HL

+5145,

Hmhpsor 51614
Fdofxodu orv jlurv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr|dgd gh orqjlwxg o vrphwlgd d xqd
fdujd sxqwxdo S +yhu Iljxud 51;,1
Hq yluwxg gho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv gh od
yljd uhdo vrq ljxdohv +hq ydoru devroxwr, d odv uhdfflrqhv hq od yljd frqmxjdgd/ txh vh
fdofxodq dsolfdqgr odv hfxdflrqhv gh od hvwwlfd d od fruuhvsrqglhqwh yljd frqmxjdgd=
4 S de
o
5 HL o

  


4 S de
5
4 S de
4
U o @
d
d .
e
d. e
5 HL o
6
5 HL o
6

U . U @

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:6

5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD

Ilj1 51;= Hmhpsor 51514


gh grqgh orv jlurv vrq +srvlwlyrv dqwlkrudulrv,=
S de+e . o,
9HL
o
S de+d . o,
@ .
9HL
o

! @ W  @ U @ 
! @ W  @ .U

Hmhpsor 51615
Fdofxodu odv oh|hv gh jlurv | hfkdv gh od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 51</ vrphwlgd d
od dfflq gh grv fdujdv sxqwxdohv S / frorfdgdv vlpwulfdphqwh1
Odv oh|hv gh hvixhu}rv fruwdqwhv +fdpeldgd gh vljqr, | gh prphqwrv hfwruhv gh od
yljd frqmxjdgd vrq od vroxflq1 Hvwdv vrq=


;
{2
Sd
A
? 
od
3{d
5HL
d
!+{, @ W +{, @
A
o
=  S d +o5{,
d{ 
5HL
5
;


Sd
{
A
A
+od, { 
3{d
? 
5HL 
6d 
|+{, @ P+{, @
2
d
o
Sd
A
A
= 
+o{,{ 
d{
5HL
6
5
Vhjq ho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ | whqlhqgr hq fxhqwd od vlphwud gho
sureohpd/ orv jlurv hq orv h{wuhprv gh od yljd uhdo wrpdq orv ydoruhv=
! @ ! @ W +{ @ 3, @ 

Sd
+o  d,
5HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:7

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 51<= Hmhpsor 51615

Sru vlphwud/ od hfkd p{lpd vh gd hq ho fhqwur gh od yljd uhdo |/ vhjq ho vhjxqgr


whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ ydoh=
|pd{ @ |+{ @ o@5, @ P +{ @ o@5, @ 

Sd
+6o2  7d2 ,
57HL

Hmhpsor 51616
Fdofxodu orv jlurv | odv hfkdv gh orv sxqwrv E/ F | G gh od yljd gh od Iljxud 5143d/
vrphwlgd d od dfflq gh xqd fdujd sxqwxdo S / dsolfdgd hq F1 Od lqhufld gho wudpr DE
hv 7 yhfhv pd|ru txh od gho wudpr EG1
Od yljd uhdo | vx frqmxjdgd vh pxhvwudq hq odv Iljxudv 5143d | e1 Revuyhvh
od uhodflq hqwuh odv frqglflrqhv gh dsr|r hq orv sxqwrv D | G/ dv frpr hqwuh odv
frqglflrqhv gh frqwlqxlgdg hq ho sxqwr E1 Hvwdv uhodflrqhv vh fruuhvsrqghq frq odv
lqglfdgdv hq od Iljxud 51:1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:8

5161 WHRUHPDV GH OD YLJD FRQMXJDGD

Ilj1 5143= Hmhpsor 51616


Odv uhdfflrqhv gh od yljd uhdo vrq=
5
P @ S d +>,
6

>

5
U @ S +%,
6

>

4
U( @ S +%,
6

Frq hvwrv ydoruhv vh sxhgh fdofxodu od oh| gh hfwruhv gh od yljd uhdo | od fruuhvsrq0
glhqwh fdujd uhsduwlgd vreuh od yljd frqmxjdgd/ txh uhvxowd vhu wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud 5143e1 Revuyhvh txh sdud ghqlu od fdujd gh od yljd frqmxjdgd vh kd wrpdgr
frpr lqhufld gh uhihuhqfld od fruuhvsrqglhqwh do wudpr EG= Hq od yljd frqmxjdgd vh
sxhghq fdofxodu odv uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq orv qxgrv E | G =
U @

7< S d2
43; HL

+&,

>

U( @

58 S d2
87 HL

+&,

Vhjq ho sulphu whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ od oh| gh jlurv hq od yljd uhdo vh


fruuhvsrqgh frq od oh| gh fruwdqwhv +fdpeldgd gh vljqr, gh od yljd frqmxjdgd/ txh hv
wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5143f/ | txh hvw irupdgd sru wuhv udpdv sdudeolfdv/
frq xqd glvfrqwlqxlgdg hq ho sxqwr E1 Orv jlurv gh od yljd uhdo wrpdq orv ydoruhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:9

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

+srvlwlyrv sdud orv jlurv dqwlkrudulrv,=


5^

!5^
@ W 

! @ W 

4 S d2
45 HL
44 S d2
@ 
87 HL

@ 

_eo

>

@ W 
!_eo


>

!(

@ W (

5< S d2
87 HL
58 S d2
@ .
87 HL

@ 

Vhjq ho vhjxqgr whruhpd gh od yljd frqmxjdgd/ od oh| gh hfkdv hq od yljd uhdo vh


fruuhvsrqgh frq od oh| gh hfwruhv gh od yljd frqmxjdgd/ txh hv wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud 5143g | txh hvw irupdgd sru wuhv udpdv felfdv/ vlq glvfrqwlqxlgdghv1 Odv
hfkdv gh od yljd uhdo wrpdq orv ydoruhv +srvlwlyrv kdfld duuled,=
4 S d
4; HL
46 S d
@ 
5: HL

| @ P  @ 
|

@ P

Sxhgh revhuyduvh txh od hfkd hq E hv px| shtxhd/ sru or txh od yljd vh frpsruwd
fdvl frpr vl hvwxylhud vlpsohphqwh dsr|dgd hq hvwh sxqwr1

517

Iupxodv gh Qdylhu sdud hvwuxfwxudv gh sodqr phglr

Vhd xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ hv ghflu/ xqd hvwuxfwxud sodqd hq od
txh ho sodqr txh frqwlhqh d odv oqhdv phgldv gh odv slh}dv hv sodqr gh vlphwud gh
od hvwuxfwxud1 Dghpv/ odv ixhu}dv h{whulruhv hvwq frqwhqlgdv hq glfkr sodqr | orv
prphqwrv dsolfdgrv vrq gh hmh shushqglfxodu do sodqr1
Xqd vhfflq jhqulfd gh od hvwuxfwxud hvwdu vrphwlgd d hvixhu}r d{lo Q | hvixhu}r
fruwdqwh W hq ho sodqr/ | prphqwr hfwru P gh hmh shushqglfxodu do sodqr/ hv ghflu/
d h{lq frpsxhvwd uhfwd1 Sru wdqwr/ odv vhfflrqhv h{wuhpdv gh xqd uhedqdgd jhqulfd
vxiuluq prylplhqwrv uhodwlyrv ghelgrv do d{lo +dodujdplhqwr uhodwlyr,/ do fruwdqwh +glv0
wruvlq uhodwlyd, | do hfwru +jlur uhodwlyr,1 Hq odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv/ txh wudedmdq
ixqgdphqwdophqwh d h{lq/ hv kdelwxdo frqvlghudu qlfdphqwh od ghirupdflq ghelgd
do prphqwr hfwru/ | dv or kduhprv/ sru vlpsolflgdg/ hq or txh vljxh1
Uhfrughprv txh xqd uhedqdgd glihuhqfldo vrphwlgd d h{lq vxiuh xqd ghirupdflq
frqvlvwhqwh hq xq jlur uhodwlyr hqwuh vxv vhfflrqhv h{wuhpdv +yhu Iljxud 5144d, gh ydoru
gdgr sru od hfxdflq +514,=


P
g! @ "J .
gv
+5146,
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

::

5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR

grqgh "J hv od fxuydwxud ghelgd d odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv/ P hv ho prphqwr hfwru


dfwxdqwh/ H hv ho pgxor gh hodvwlflgdg/ L hv ho prphqwr gh lqhufld sulqflsdo | gv hv od
dqfkxud gh od uhedqdgd glihuhqfldo1
Vh ghqh xq vlvwhpd fduwhvldqr joredo gh uhihuhqfld +[> \> ],/ gh{wujlur/ wdo txh
orv hmhv [> \ hvwq hq ho sodqr phglr gh od hvwuxfwxud/ | ho hmh ] vhd shushqglfxodu
d vwh +Iljxud 5144e,1 Frqvlghuhprv od gluhfwul} gh od hvwuxfwxud/ frqwhqlgd hq ho
sodqr [\> | vreuh hood xq sxqwr D+[ > \ , txh/ hq sulqflslr/ frqvlghudprv mr/ | do
txh ghqrplqduhprv slyrwh/ | rwur sxqwr E+[ > \ , gho fxdo txhuhprv fdofxodu vxv
ghvsod}dplhqwrv | jlur1 Vhd v ho sduphwur dufr txh plgh od orqjlwxg vreuh ho wudpr
DE/ frq ruljhq hq D | rulhqwdgr gh D kdfld E/ | vhd
[ @ [+v,

>

\ @ \ +v,

+5147,

od gluhfwul} gh od slh}d h{suhvdgd hq hfxdflrqhv sdudpwulfdv1


Hq hvwdv frqglflrqhv/ ho yhfwru ghvsod}dplhqwr x gho sxqwr E hvw frqwhqlgr hq ho
sodqr [\ / | ho jlur gh od vhfflq qrupdo txh sdvd sru E hv gh hmh sdudohor do hmh ]1
Oodpduhprv +x > y , d odv frpsrqhqwhv gho yhfwru ghvsod}dplhqwr gho sxqwr E vhjq
orv hmhv fduwhvldqrv joredohv +[> \ ,/ | ! do jlur gh od vhfflq qrupdo hq glfkr sxqwr
+Iljxud 5145d,1 Frqvlghuduhprv vhqwlgrv srvlwlyrv gh orv ghvsod}dplhqwrv krul}rqwdo |
yhuwlfdo orv frlqflghqwhv frq orv vhqwlgrv srvlwlyrv gh orv hmhv joredohv [\ / | vhqwlgr
srvlwlyr sdud orv jlurv ho fruuhvsrqglhqwh do vhqwlgr srvlwlyr gho hmh ]/ hv ghflu/ ho
dqwlkrudulr vreuh ho sodqr [\ 1

Ilj1 5144= Iupxodv gh Qdylhu= +d, ghirupdflq gh od uhedqdgd/ +e, qrwdflq | hmhv
frrughqdgrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:;

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 5145= Iupxodv gh Qdylhu= +d, prylplhqwrv gho sxqwr E/ +e, prylplhqwrv
glihuhqfldohv

41 Yhdprv/ sulphur/ fpr lq x|h od ghirupdflq gh xqd uhedqdgd jhqulfd vlwxd0


gd hq ho wudpr DE/ sru hmhpsor/ od fruuhvsrqglhqwh do sxqwr G+[+v,> \ +v,,/ hq orv
prylplhqwrv gho sxqwr E +Iljxud 5145e,1
 Hq sulphu oxjdu/ ho sxqwr E h{shulphqwd xq jlur glihuhqfldo lgqwlfr do gh G=
g! @ g!+v,

+5148,

 Dghpv/ ho sxqwr E h{shulphqwd xq ghvsod}dplhqwr txh vh sxhgh ghvfulelu hq


irupd yhfwruldo frpr=
$ 
$ $

$
+5149,
gx @ EE  @ g!  GE

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

:<

5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR

grqgh ho vljqr +, lqglfd surgxfwr yhfwruldo1 Hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhq0



$
fld +[> \> ], orv yhfwruhv dqwhulruhv wlhqhq sru frpsrqhqwhv= gx +gx > gy > 3,/

$
$
g! +3> 3> g!+v,, | GE +[  [+v,> \  \ +v,> 3, =
Hihfwxdqgr ho surgxfwr yhfwruldo h ljxdodqgr frpsrqhqwhv/ vh sxhgh hvfulelu=
gx @ g!+v, +\  \ +v,,
+514:,
gy @ .g!+v, +[  [+v,,
51 Sdud frqrfhu orv prylplhqwrv +wrwdohv, gho sxqwr E/ uhodwlyrv do sxqwr D/ edvwd
lqwhjudu odv uhodflrqhv dqwhulruhv/ vxpdqgr odv frqwulexflrqhv glihuhqfldohv surgxflgdv
sru odv ghirupdflrqhv gh wrgdv odv uhedqdgdv vlwxdgdv hqwuh D | E=
] 
! @ .
g!+v,
+514;d,

] 
x @ 
g!+v, +\  \ +v,,
+514;e,

] 
y @ .
g!+v, +[  [+v,,
+514;f,


Qwhvh txh orv wuplqrv gh orv vxelqwhjudqgrv txh qr oohydq vxeqglfh vrq/ hq jhqhudo/
ixqflrqhv gh od yduldeoh gh lqwhjudflq v1
61 Vl ho sxqwr D/ hq oxjdu gh vhu mr/ wlhqh ghvsod}dplhqwrv x > y | xq jlur !
frqrflgrv/ odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh prglfdq dghfxdgdphqwh=
] 
! @ ! .
g!+v,
+514<d,

] 
x @ x  ! + \  \ , 
g!+v, +\  \ +v,,
+514<e,

] 
y @ y . ! +[  [ , .
g!+v, +[  [+v,,
+514<f,


Qwhvh txh odv iupxodv +514<d,0+514<f, vrq sxudphqwh jhrpwulfdv | hq hoodv vor lq0
whuylhqhq prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, frq ho frqyhqlr gh vljqrv hvwdeohflgr
dqwhulruphqwh1
71 Sru owlpr/ vxvwlwx|hqgr ho wuplqr gho jlur glihuhqfldo sru vx ydoru hq ixqflq
gh od fxuydwxud lqlfldo/ ho prphqwr hfwru | od uljlgh}/ hfxdflq +5146,/ vh wlhqh=

]  
P+v,
! @ ! .
gv
+5153d,
"J +v, .
HL+v,


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

;3

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV


 
P +v,
"J +v, .
gv +\  \ +v,, +5153e,
HL+v,

 
]  
P+v,
gv +[  [+v,, +5153f,
"J +v, .
@ y . ! +[  [ , .
HL+v,

]

x @ x  ! + \  \ , 
y

vwdv vrq odv frqrflgdv iupxodv gh Qdylhu sdud hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr
phglr1 Od sulphud yhuvlq od sursxvr Qdylhu/ hq 4;59/ sdud slh}dv uhfwdv | gh shtxhd
fxuydwxud frqvlghudqgr vor od ghirupdflq sru h{lq> hq 4;8</ Euhvvh jhqhudol} odv
iupxodv gh Qdylhu lqwurgxflhqgr orv wuplqrv gh ghirupdflq sru d{lo/ gh uhodwlyd
lpsruwdqfld hq ho fofxor gh dufrv> qdophqwh/ hq 4;97 Vdlqw0Yhqdqw lqwurgxmr orv
wuplqrv gh ghirupdflq sru fruwdqwh1 Hq od suhvhqwh ghulydflq vh kdq rplwlgr orv
wuplqrv fruuhvsrqglhqwhv d od ghirupdflq sru d{lo | fruwdqwh sru vx lpsruwdqfld
phqru | sru ud}rqhv gh euhyhgdg1 Dghpv/ vh sxhghq ghulydu iupxodv dqorjdv sdud
hpsduuloodgrv sodqrv | sdud hvwuxfwxudv hvsdfldohv1 Wrgdv hoodv vh rewlhqhq gh irupd
vhphmdqwh d or khfkr dtx | qr vh lqfox|hq sru ud}rqhv gh euhyhgdg1
Hmhpsor 51714
Fdofxodu ho jlur | orv ghvsod}dplhqwrv hq ho h{wuhpr gh xq yrodgl}r gh orqjlwxg o frq
xqd fdujd sxqwxdo S dsolfdgd hq vx h{wuhpr1

Ilj1 5146= Hmhpsor 51714


Do vhu ho yrodgl}r krul}rqwdo/ vx sdudphwul}dflq hv wulyldo +yhu Iljxud 5146,= [ @ v/
\ @ 31 Od oh| gh hfwruhv hq ho yrodgl}r hv=
P+v, @ S +o  v,
grqgh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq od eud lqihulru1 Sru
wdqwr/ orv jlurv glihuhqfldohv vrq=


S +o  v,
g!+v, @ 
gv
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR

;4

Wrpdqgr frpr slyrwh ho sxqwr D/ txh hv mr | dsolfdqgr od hfxdflq +5153d, vh fdofxod
ho jlur hq ho h{wuhpr E=
] r',
] ,
S
S o2
! @
g!+v, @ 
+o  v, gv @ 
+ ,
HL f
5HL
r'f
Ho vljqr qhjdwlyr gho uhvxowdgr lqglfd txh ho jlur fdofxodgr hv krudulr1 Dsolfdqgr dkrud
odv hfxdflrqhv +5153e, | +5153f,/ vh wlhqh txh orv prylplhqwrv krul}rqwdo | yhuwlfdo hq
E ydohq=
] ,
x @ 
g!+v,+3  3, @ 3
f
] ,
] ,
S
S o
y @ .
+&,
g!+v,+o  v, @ 
+o  v,2 gv @ 
HL J
6HL
f
Ho vljqr qhjdwlyr gh y lqglfd txh od hfkd hv ghvfhqghqwh1

Hmhpsor 51715
Fdofxodu od oh| gh hfkdv gh xqd yljd eldsr|dgd gh ox} o vrphwlgd d fdujd xqliruph s1

Ilj1 5147= Hmhpsor 51715


Do vhu od yljd krul}rqwdo/ vx sdudphwul}dflq hv wulyldo +yhu Iljxud 5147,= [ @ v/
\ @ 31 Od oh| gh hfwruhv hq od yljd hv=
sv
P+v, @ +o  v,
5
grqgh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq od eud lqihulru1 Sru
wdqwr/ orv jlurv glihuhqfldohv vrq=
sv
g!+v, @
+o  v, gv
5HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

;5

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Xwlol}dprv sulphur odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud kdoodu ho jlur hq D1 Sdud hoor lpsr0
qhprv od frqglflq gh txh od hfkd hq E vhd qxod=
] 
y @ 3 @ ! +[  [ , .
g!+v, +[  [+v,,

] r' , 

sv
@ ! o .
+o  v, gv +o  v,
5HL
r'f
e
so
@ ! o .
57HL
Sru wdqwr
so
! @ 
57HL
Dkrud fdofxodprv od oh| gh hfkdv xwlol}dqgr ho sxqwr D frpr slyrwh=
] r' %
g!+v, +{  v,
y+{, @ ! { .
r'f
] %

sv
so
{.
+o  v, gv +{  v,
@ 
57HL
5HL
f
so
s
@ 
{.
+5o{  {e ,
57HL
57HL
s
@ 
+o {  5o{ . {e ,
57HL
Hvwh uhvxowdgr frlqflgh/ qdwxudophqwh/ frq ho rewhqlgr hq ho Hmhpsor 515141

Hmhpsor 51716
Fdofxodu ho jlur | orv prylplhqwrv hq ho h{wuhpr gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5148d
frq xqd fdujd sxqwxdo S dsolfdgd hq vx h{wuhpr1
Sulphur/ vh sdudphwul}d od hvwuxfwxud +yhu Iljxud 5148d,=
s
6v
v
\ @ v vlq  @
> 3vd
Eduud DE = [ @ v frv  @ >
5
5
s
d
6d
Eduud EF = [ @ v  >
\ @
>
d  v  5d
5
5
Od oh| gh hfwruhv hq odv eduudv hv=


6
S
Eduud DE = P+v, @ S
d  [ @  +6d  v,
5
5


6
Eduud EF = P+v, @ S
d  [ @  S +5d  v,
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

;6

5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR

Ilj1 5148= Hmhpsor 51716


grqgh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq od eud lqihulru1 Sru
wdqwr/ orv jlurv glihuhqfldohv vrq=


P+v,
g!+v, @ .
gv
HL
Wrpdqgr frpr slyrwh ho sxqwr D/ txh hv mr/ | dsolfdqgr od hfxdflq +5153d,/ vh fdofxod
ho jlur hq ho h{wuhpr F=
]
! @

g!+v,

]
@

]
g!+v, .
] r'@

g!+v,

4
S
@ 
+6d  v, gv .
HL r'f 5
: S d
+ ,
@ 
7 HL

r'2@

r' @

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


+5d  v, gv

;7

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Dsolfdqgr dkrud odv hfxdflrqhv +5153e, | +5153f,/ vh wlhqh txh orv prylplhqwrv krul}rq0
wdo | yhuwlfdo hq F ydohq=
%]
#s
#s
s $ ] 
s $&

6d
6v
6d
6d
x @ 

.

g!+v,
g!+v,
5
5
5
5


s
] r'@

6S
@ .
+6d  v, gv +d  v,
7HL
r'f
s
6 S d
+$,
@ .
6 HL
] 


 ] 

6d v
6d 
d
g!+v,
g!+v,

.
 v
y @ .
5
5
5
5



] r'@
] r'2@
4
S
+5d  v, gv +5d  v,
+6d  v, gv +6d  v, .
@ 
HL r'f 7
r' @
56 S d
+&,
@ 
45 HL

Hmhpsor 51717
Fdofxodu od hfkd hq ho h{wuhpr E gh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 5149/ vrphwlgd d od
dfflq gh xq prphqwr P dsolfdgr hq ho h{wuhpr oleuh1

Ilj1 5149= Hmhpsor 51717


Ho prphqwr hfwru hq ho dufr hv frqvwdqwh | gh ydoru=
P+v, @ P
Vh dsolfdq d frqwlqxdflq odv iupxodv gh Qdylhu0Euhvvh gh fxdwur irupdv dowhuqdwl0
ydv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5171 IUPXODV GH QDYLHU SDUD HVWUXFWXUDV GH SODQR PHGLR

;8

+d, Sdudphwul}dqgr od slh}d hq ixqflq gh xq qjxor  fx|r ruljhq | vhqwlgr frlq0


flghq frq orv gho sduphwur dufr v/ vhjq od Iljxud 514:d1 Vh wlhqh [+v, @ U  U frv /
\ +v, @ U vlq / gv @ U g | g!+v, @ . +P gv@HL,1 Sru wdqwr/
] 
y @
g!+v, +[  [+v,,


] w 'Z 
PUg
@
^5U  +U  U frv ,`
HL
w'f
]
PU2 Z
+4 . frv ,g
@
HL J
PU2
@ 
HL
+e, Sdudphwul}dqgr od lqwhjudo hq ixqflq gh xq qjxor  fx|r ruljhq hvw hq E |
vhqwlgr rsxhvwr d v/ vhjq od Iljxud 514:e1 Vh wlhqh [+v, @ U.U frv / \ +v, @ U vlq /
gv @ U g | g!+v, @ . +P gv@HL,1 Sru wdqwr/
] 
y @
g!+v, +[  [+v,,


] w'f 
P+Ug,
^5U  +U . U frv ,`
@
HL
w 'Z
]
PU2 J
+4 . frv ,g
@
HL Z
PU2
@ 
HL
+f, Sdudphwul}dqgr od lqwhjudo hq ixqflq gh xq qjxor  fx|r ruljhq hvw hq F |
vhqwlgr frlqflghqwh frq ho gh v> vh holjh xq vlvwhpd joredo +[> \ , fhqwudgr hq ho sxqwr
E/ vhjq od Iljxud 514:f1 Vh wlhqh [+v, @ U . U vlq / \ +v, @ U frv / gv @ U g |
g!+v, @ . +P gv@HL,1 Sru wdqwr/
] 
y @
g!+v, +[  [+v,,


] w'n Z 
2
PUg
@
^3  +U . U vlq ,`
Z
HL
w '3
2
] Z
PU2 n 2
@
+4  vlq ,g
HL 3 Z2
@ 

PU2
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

;9

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

+g, Sru owlpr/ uhvroyhprv ho sureohpd frq ho sodqwhdplhqwr gh od Iljxud 514:g1


Dkrud/ vh wlhqh [+v, @ U frv / \ +v, @ U vlq / gv @ U g | g!+v, @  +P gv@HL,/ |d
txh hv krudulr1 Sru wdqwr/
]
y @

g!+v, +[  [+v,,



] w 'Z 
PUg
@

+U  U frv ,
HL
w 'f
]
PU2 Z
+4 . frv ,g
@
HL f
PU2
@ 
HL


Frpr hv qdwxudo/ odv fxdwur irupdv gh uhvroyhu ho sureohpd kdq oohydgr do plvpr
uhvxowdgr sdud ho ghvsod}dplhqwr ghvhdgr1 Qr revwdqwh/ ho hmhpsor hv loxvwudwlyr gh
fpr ghehq dsolfduvh odv iupxodv gh Qdylhu gh irupd fruuhfwd1

Ilj1 514:= Sdudphwul}dflrqhv gho Hmhpsor 51717

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

;:

5181 WHRUHPDV GH PRKU

518

Whruhpdv gh Prku

Orv oodpdgrv Whruhpdv gh Prku +Rwwr Prku/ 4;9;, vh sxhghq ghprvwudu iflophqwh d
sduwlu gh odv hfxdflrqhv gh Qdylhu gh od Vhfflq dqwhulru1
51814

Sulphu Whruhpd gh Prku

Hq xqd yljd uhfwd vrphwlgd d h{lq vlpsoh/ ho qjxor !c / irupdgr sru odv wdqjhqwhv
wud}dgdv hq grv sxqwrv D | E gh od ghirupdgd gh od gluhfwul}/ hv ljxdo do uhd gho gldjud0
pd +P@HL, lqwhufhswdgd sru odv yhuwlfdohv wud}dgdv sru dtxhoorv sxqwrv/ Vc +P@HL,1
Hq hihfwr/ dsolfdqgr odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud fdofxodu ho jlur hq ho sxqwr E/
wrpdqgr ho sxqwr D frpr slyrwh/ whqhprv=
] 
P+{,
! @ ! .
g{
HL+{,



P
+5154,
@ ! . Vc
HL
Sru wdqwr=


!c @ !  ! @ Vc

P
HL

Ilj1 514;= Sulphu Whruhpd gh Prku

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+5155,

;;

51815

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Vhjxqgr Whruhpd gh Prku

Hq xqd yljd uhfwd vrphwlgd d h{lq vlpsoh/ od orqjlwxg gho vhjphqwr  c / ghqlgr
sru ho sxqwr E gh od hovwlfd | ho sxqwr D / lqwhuvhfflq gh od wdqjhqwh hq rwur sxqwr
D gh od hovwlfd frq ho hmh yhuwlfdo wud}dgr sru E/ hv ljxdo do prphqwr hvwwlfr gho uhd
gho gldjudpd +P@HL, lqwhufhswdgd sru odv yhuwlfdohv wud}dgdv sru orv sxqwrv D | E/
uhvshfwr do hmh yhuwlfdo txh sdvd sru E/ Tc +P@HL,1
Hq hihfwr/ dsolfdqgr gh qxhyr odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud fdofxodu od hfkd hq ho
sxqwr E/ wrpdqgr ho sxqwr D frpr slyrwh/ vh wlhqh=
]

P+{,
+{  {, g{
HL+{,



P
@ y . ! +{  { , . Tc
HL

y @ y . ! +{  { , .

Sru wdqwr=


 c @ y  +y . ! +{  { ,, @ Tc

P
HL

+5156,


+5157,

Ilj1 514<= Vhjxqgr Whruhpd gh Prku


Orv Whruhpdv gh Prku wlhqhq ho pulwr gh kdfhu lqqhfhvduld od lqwhjudflq lpsoflwd
hq odv iupxodv gh Qdylhu/ do uhgxflu ho fofxor gh prylplhqwrv d od hydoxdflq gh uhdv
| prphqwrv hvwwlfrv1 Hvwd vlpsolfdflq hv sduwlfxoduphqwh lqwhuhvdqwh hq yljdv gh
vhfflq yduldeoh1

Hmhpsor 51814
Fdofxodu ho jlur | od hfkd hq ho h{wuhpr gh xq yrodgl}r frq fdujd sxqwxdo S hq ho
h{wuhpr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

;<

5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV

Ilj1 5153= Hmhpsor 51814


Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hv=
P+{, @ S +o  {,
Dsolfdqgr ho Sulphu Whruhpd gh Prku +! @ 3,=




P
4
So
S o2
@

o@
! @ !c @ Vc
HL
5
HL
5HL
\ dsolfdqgr ho Vhjxqgr Whruhpd gh Prku +y @ ! @ 3,=
  
 

4
So
5o
S o
P
y @ c @ Tc
@

o
@
HL
5
HL
6
6HL

519

+ ,

+&,

Hfxdflrqhv hovwlfdv

Hq odv Vhfflrqhv dqwhulruhv gh hvwh Fdswxor vh kdq ghvfulwr pwrgrv txh shuplwhq fdofx0
odu orv prylplhqwrv txh vh surgxfhq hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/ xqd
yh} frqrflgrv orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv hvwuxfwxudv1 Frpr yhuhprv hq ho Fd0
swxor 7/ hvwrv pwrgrv |/ hvshfldophqwh/ odv hfxdflrqhv gh Qdylhu/ vrq xqd khuudplhqwd
ixqgdphqwdo sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1
Sru rwur odgr/ odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vh sxhghq uhvroyhu sru ho pwrgr gh
htxloleulr1 Wdo frpr vh yhu hq ho Fdswxor 8/ hvwh pwrgr hv/ hq flhuwd pdqhud/ ho
uhfsurfr gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg> sdud xwlol}duor/ vh suhflvdq/ frpr khuudplhqwd
evlfd/ hfxdflrqhv txh shuplwdq fdofxodu orv hvixhu}rv hq xqd slh}d hq ixqflq gh vxv
prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv | jlurv, | gh od fdujd txh vrsruwd od eduud1 Hvwdv uhod0
flrqhv vrq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d |/ gh irupd pv jhqhudo/ gdq oxjdu d od
pdwul} gh uljlgh} gh od slh}d/ edvh gho pwrgr gh uljlgh} +yhu Fdswxor 9,1
Hq hvwd Vhfflq vh rewlhqhq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd eduud uhfwd gh lqhufld
frqvwdqwh> vh frqvlghud/ sulphur/ ho fdvr hq txh kd| prphqwrv hq dperv h{wuhprv gh
od slh}d | ghvsxv ho fdvr hq txh xqr gh orv h{wuhprv hvw duwlfxodgr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<3

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 5154= Slh}d gh xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr frqvlghudgd dlvodgdphqwh


Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ od hvwuxfwxud gh sodqr phglr gh od Iljxud 51541 Xqd
eduud fxdotxlhud gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr od DE> sxhgh frqvlghuduvh dlvodgdphqwh/
vlhpsuh txh vh whqjdq hq fxhqwd/ dghfxdgdphqwh/ orv hvixhu}rv txh ho uhvwr gh od hv0
wuxfwxud oh wudqvplwh d wudyv gh vxv h{wuhprv D | E= Frpr vh yhu hq hvwd Vhfflq/
hvwrv hvixhu}rv vh sxhghq fdofxodu hq ixqflq gh orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv |
jlurv, gh orv h{wuhprv gh od eduud1
Hq or txh vljxh/ vh frqvlghudq srvlwlyrv orv jlurv | prphqwrv gh vhqwlgr dqwlkrudulr/
| qhjdwlyrv orv gh vhqwlgr frqwudulr1
51914

Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd vlq ghvsod}dplhqwr wudqvyhu0


vdo hqwuh vxv h{wuhprv

Orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh xqd slh}d gh orqjlwxg o | uljlgh} d h{lq HL>
txh irupd sduwh gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ vh sxhghq rewhqhu sru
vxshusrvlflq gh orv ghelgrv d orv prphqwrv gh h{wuhpr | orv ghelgrv d odv fdujdv
wudqvyhuvdohv txh dfwdq vreuh od slh}d +vl qr kd| prylplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr hqwuh
orv qxgrv D | E,/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 5155=
! @ ! +P , . ! +P , . !J

+5158d,

! @ ! +P , . ! +P , . !

+5158e,

J


grqgh ! +P , uhsuhvhqwd ho jlur hq ho h{wuhpr D gh od slh}d eldsr|dgd ghelgr do


prphqwr gh h{wuhplgdg P / | dqorjdphqwh sdud orv ghpv wuplqrv> !J | !J
uhsuhvhqwdq orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh od yljd eldsr|dgd ghelgrv d odv fdujdv
txh judylwdq gluhfwdphqwh vreuh od slh}d1
Od Iljxud 5156 sursruflrqd orv ydoruhv gh orv jlurv !J | !J hq yljdv eldsr|dgdv/
sdud glyhuvrv wlsrv gh fdujd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<4

5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV

Ilj1 5155= Yljd eldsr|dgd frq prphqwrv gh h{wuhpr


Vhjq orv uhvxowdgrv rewhqlgrv hq ho Hmhpsor 51516 gh od Vhfflq 515 vh wlhqh=
P o P o

. !J
6HL
9HL
P o P o
.
. !J
@ 
9HL
6HL

! @ .

+5159d,

!

+5159e,

Hvwdv hfxdflrqhv vh sxhghq lqyhuwlu sdud ghvshmdu orv prphqwrv h{wuhprv hq ixqflq
gh orv jlurv h{wuhprv=
P @

5HL
J
+5! . ! , . P
o

+515:d,

P @

5HL
J
+5! . ! , . P
o

+515:e,

grqgh

5HL
5HL
J
+5!J . !J ,
+5!J . !J ,
>
P
@
+515;,
o
o
Hvwdv h{suhvlrqhv vrq frqrflgdv frpr hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d frq hqodfhv ujlgrv
| mrv +vlq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo,1 Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv phuhfhq dojxqrv
frphqwdulrv=
J
@
P

J
J
 Vl vh frqvlghud ho fdvr P
@ P
@ 3/ hv ghflu/ vlq fdujdv dsolfdgdv gluhfwd0
phqwh vreuh od slh}d/ vh wlhqh=

P @

5HL
+5! . ! ,
o

>

P @

5HL
+5! . ! ,
o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+515<,

<5

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Ilj1 5156= Jlurv gh h{wuhpr hq yljdv eldsr|dgdv

Ilj1 5157= Prphqwrv gh h{wuhpr hq yljdv elhpsrwudgdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<6

5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV

Sru wdqwr/ hvwrv vrq orv prphqwrv gh h{wuhpr hq xqd slh}d hq od txh vh lpsrqhq
orv jlurv ! | ! hq orv h{wuhprv1
 Vl vh frqvlghud ho fdvr ! @ ! @ 3> hv ghflu/ od yljd elhpsrwudgd/ vh wlhqh=
J
P  @ P

>

J
P @ P

+5163,

J
J
| P
vrq orv prphqwrv txh surgxfludq h{foxvlyd0
Sru wdqwr/ orv wuplqrv P
phqwh odv fdujdv dsolfdgdv vreuh od slh}d vl vwd hvwxylhvh shuihfwdphqwh elhpsr0
wudgd +jlur qxor hq orv h{wuhprv,1 Sru hoor/ vh oodpd d hvwrv wuplqrv prphqwrv
gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gh odv fdujdv dsolfdgdv1

J
J
Od Iljxud 5157 sursruflrqd orv ydoruhv gh orv prphqwrv P
| P
hq yljdv
elhpsrwudgdv/ sdud glyhuvrv wlsrv gh fdujd1

51915

Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd frq ghvsod}dplhqwr wudqvyhu0


vdo uhodwlyr hqwuh vxv h{wuhprv

Frqvlghuhprv dkrud orv wuplqrv dglflrqdohv txh ghehq ddgluvh fxdqgr orv h{wuhprv
D | E gh od slh}d vxiuhq xq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr1 Sdud hoor/ frqvlghud0
uhprv hvwd dfflq sru vhsdudgr/ hv ghflu/ hvwxglduhprv xqd eduud frq jlurv qxorv hq orv
h{wuhprv +elhpsrwudgd,/ vlq fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv/ | frq xq ghvsod}dplhqwr
wudqvyhuvdo uhodwlyr gh pdjqlwxg 1

Ilj1 5158= Yljd elhpsrwudgd frq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<7

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

Od lpsrvlflq gh xq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr  hq xqd slh}d elhpsrwudgd


htxlydoh d xqrv jlurv ghelgrv d od vrolflwdflq gh ydoru
!J @ !J @ ! @


o

+5164,

hq od fruuhvsrqglhqwh slh}d eldsr|dgd/ | d xqrv prphqwrv hq h{wuhprv wdo txh vh


fxpsod od frqglflq gh hpsrwudplhqwr ! @ ! @ 31 Glfkrv prphqwrv sxhghq re0
whqhuvh gluhfwdphqwh gh odv h{suhvlrqhv +515;, dqwhulruhv sdud !J > !J duelwudulrv/ sru
vxvwlwxflq gluhfwd gh orv ydoruhv dsursldgrv=
J
P @ P
@ 

5HL
9HL
+5!J . !J , @ 
!
o
o

+5165d,

J
P @ P
@ 

5HL
9HL
+5!J . !J , @ 
!
o
o

+5165e,

Qwhvh txh ho wuplqr ! @ @o hv xq jlur/ | sru wdqwr/ wlhqh vljqr vhjq ho frqyhqlr
dqwhulruphqwh dgrswdgr +srvlwlyr vl hv dqwlkrudulr,1
Vl vxpdprv orv wuplqrv ghelgrv do ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo d orv rewhqlgrv dq0
whulruphqwh/ whqhprv odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d uhfwd frq hqodfhv ujlgrv frp0
sohwdv=

51916

P @

5HL
9HL
J
! . P
+5! . ! , 
o
o

+5166d,

P @

5HL
9HL
J
+5! . ! , 
! . P
o
o

+5166e,

Hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd duwlfxodgd hq xqr gh vxv


h{wuhprv

Vl od slh}d frqvlghudgd wlhqh xqr gh vxv h{wuhprv duwlfxodgrv/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv
fruuhvsrqglhqwhv ghehq vhu prglfdgdv1 Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ txh ho h{wuhpr
duwlfxodgr hv ho qxgr E1

Ilj1 5159= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<8

5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV

Sru h{lvwlu xqd duwlfxodflq hq ho h{wuhpr E/ gheh vhu qxor ho prphqwr gh h{0
wuhpr hq glfkr qxgr/ hv ghflu P @ 31 Vxvwlwx|hqgr hq odv h{suhvlrqhv ghgxflgdv
dqwhulruphqwh=
P @ 3 @

5HL
9HL
J
+5! . ! , 
! . P
o
o

+5167,

Gh hvwd hfxdflq vh sxhgh ghvshmdu ho jlur ! frpr=


4
6
o
PJ
! @  ! . ! 
5
5
7HL 

+5168,

| vxvwlwx|hqgr hq od hfxdflq fruuhvsrqglhqwh d P vh wlhqh=


P @
@

6HL
6HL
4 J
J
! . P
 P
! 
o
o
5

+5169d,

6HL
6HL
J
! 
! . +P
,W
o
o

+5169e,

Qwhvh txh sdud od eduud frq xq h{wuhpr duwlfxodgr kd| xqd vod hfxdflq hovwlfd hq
J
od txh lqwhuylhqh ho jlur gho qxgr qr duwlfxodgr1 Ho wuplqr +P
,W hv ho prphqwr

Ilj1 515:= Prphqwrv | jlurv gh h{wuhpr hq yljdv hpsrwudgr0dsr|dgdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<9

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

gh hpsrwudplhqwr ghelgr d odv fdujdv txh dfwdq vreuh od slh}d/ frqvlghudgd vwd
hpsrwudgr0duwlfxodgd1
Od Iljxud 515: sursruflrqd orv ydoruhv gh orv prphqwrv +P J ,W | orv jlurv !J hq
yljdv hpsrwudgr0dsr|dgdv/ sdud glyhuvrv wlsrv gh fdujd1

Hmhpsor 51914
Fdofxodu orv prphqwrv gh h{wuhplgdg gh xqd yljd elhpsrwudgd | gh xqd yljd hpsrwudgr0
dsr|dgd vrphwlgdv d fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd1

Ilj1 515;= Yljdv elhpsrwudgd | hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgdv d fdujd xqliruph


Vhjq orv uhvxowdgrv gho Hmhpsor 51514/ orv jlurv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr0
|dgd vrphwlgd d fdujd xqliruph vrq=
!J @ 

so
57HL

>

!J @ .

so
57HL

Sru wdqwr/ dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +515;,/ vh wlhqh txh orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr
hq xqd yljd elhpsrwudgd vrphwlgd d fdujd xqliruph vrq=
5HL
4
+5!J . !J , @ . so2
o
45
5HL
4
J
J
+5! . ! , @  so2
@ 
o
45

J
P
@ 
J
P

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<:

5191 HFXDFLRQHV HOVWLFDV

Sru rwud sduwh/ dsolfdqgr dkrud od hfxdflq +5169d,/ vh wlhqh txh ho prphqwr gh
hpsrwudplhqwr hq xqd yljd hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgd d fdujd xqliruph hv=
4 J
4
J
J
,W @ P
 P
@ . so2
+P
5
;
| ho jlur hq ho h{wuhpr dsr|dgr hv/ vhjq od hfxdflq +5168,/ frq ! @ ! @ 3=
!J @ 

o
so
J
@.
P
7HL
7;HL

Hmhpsor 51915
Fdofxodu orv prphqwrv gh h{wuhplgdg gh xqd yljd elhpsrwudgd | gh xqd yljd hpsrwudgr0
dsr|dgd gh vhfflq uhfwdqjxodu/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv vxiuhq yduldflrqhv gh
whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh/ frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d
wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1

Ilj1 515<= Yljdv elhpsrwudgd | hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgdv d judglhqwh wuplfr


Hq hvwh fdvr/ od fxuydwxud ghelgd d orv hihfwrv wuplfrv hv
"| @ 

w2 . w
 @ uw 
k

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

<;

FDSWXOR 51 HVIXHU]RV \ PRYLPLHQWRV

vlhqgr  ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo | uw ho judglhqwh wuplfr


xqliruph txh dfwd vreuh od slh}d1 Vhjq orv uhvxowdgrv gho Hmhpsor 51517/ orv jlurv hq
orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr|dgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr xqliruph vrq=
4
4
!J @  "| o @ . uw  o
5
5

>

4
4
!J @ . "| o @  uw  o
5
5

Sru wdqwr/ dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +515;,/ vh wlhqh txh orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr
hq xqd yljd elhpsrwudgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr xqliruph vrq=
5HL
+5!J . !J , @ .HL "| @ HL uw 
o
5HL
@ 
+5!J . !J , @ HL "| @ .HL uw 
o

J
@ 
P
J
P

Sru rwud sduwh/ dsolfdqgr dkrud od hfxdflq +5169d,/ vh wlhqh txh ho prphqwr gh
hpsrwudplhqwr hq xqd yljd hpsrwudgr0dsr|dgd vrphwlgd d judglhqwh wuplfr xqliruph
hv=
4 J
6
J
J
,W @ P
 P
@  HL uw 
+P
5
5
| ho jlur hq ho h{wuhpr dsr|dgr hv/ vhjq od hfxdflq +5168, frq ! @ ! @ 3=
!J @ 

o
4
4
J
@ . "| o @  uw  o
P
7HL
7
7

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

6 Wudedmr | Hqhujd
614

Lqwurgxfflq

Od xwlol}dflq gho frqfhswr gh wudedmr sdud uhvroyhu sureohpdv gh Phfqlfd hv suhyld


do hvwdeohflplhqwr gh odv oh|hv gh Qhzwrq1 Sduhfh vhu txh Dulvwwhohv | Dutxphghv |d
or xvdurq sdud uhvroyhu sureohpdv hohphqwdohv gh sdodqfdv hq orv vljorv LY | LLL D1 F1>
flhuwdphqwh/ Ohrqdugr gd Ylqfl or xwlol} hq vxv hvwxglrv vreuh sdodqfdv | srohdv/ fdvl
533 drv dqwhv gh txh Lvddf Qhzwrq sxeolfdud orv Sulqflsld Pdwkhpdwlfd sklorvrskldh
qdwxudohv hq 49;:1 D sulqflslrv gho vljor [YLLL/ Mhdq Ehuqrxlool irupxo/ sru sulphud
yh} hq irupd jhqhudo/ ho sulqflslr gh orv ghvsod}dplhqwrv yluwxdohv1
Gh khfkr/ orv pwrgrv gh dqolvlv xwlol}dgrv hq Phfqlfd vh sxhghq fodvlfdu hq grv
juxsrv/ vhjq vhd ho wlsr gh hfxdflrqhv gh jrelhuqr d sduwlu gh odv fxdohv vh sodqwhd ho
pwrgr=
 orv pwrgrv glihuhqfldohv/ txh duudqfdq gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr
| frpsdwlelolgdg/ ghqlgdv vreuh xq yroxphq glihuhqfldo duelwudulr/ |
 orv pwrgrv lqwhjudohv/ txh duudqfdq gh hfxdflrqhv lqwhjudohv txh h{suhvdq frq0
vhuydflq/ ghqlgdv vreuh xq yroxphq qlwr | glvfuhwr1
D sduwlu gh xq ghwhuplqdgr pwrgr glihuhqfldo +od irupd ixhuwh gho sureohpd/ hq
whuplqrorjd pdwhpwlfd,/ vlhpsuh hv srvleoh sodqwhdu ho fruuhvsrqglhqwh pwrgr lqwh0
judo +od fruuhvsrqglhqwh irupd gelo,> vlpsohphqwh/ hv qhfhvdulr lqwhjudu odv hfxdflrqhv
glihuhqfldohv gh jrelhuqr vreuh ho yroxphq qlwr gho grplqlr gh lqwhuv1 Od sursrvlflq
uhfsurfd hv wdpelq flhuwd/ gdgdv flhuwdv frqglflrqhv gh uhjxodulgdg1
Hq od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv wdpelq sxhgh glvwlqjxluvh hqwuh dperv wlsrv gh
pwrgrv1 Dv/ od Whrud gh od Hodvwlflgdg sodqwhd odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxlol0
eulr | frpsdwlelolgdg/ d qlyho gh hqwruqr glihuhqfldo gh xq sxqwr/ hq ixqflq gh whqvlrqhv
| ghirupdflrqhv1 Od Uhvlvwhqfld gh Pdwhuldohv sodqwhd hfxdflrqhv dqorjdv/ d qlyho gh
<<

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

433

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

uhedqdgd glihuhqfldo/ hq ixqflq gh orv hvixhu}rv | prylplhqwrv gh odv vhfflrqhv uhfwdv1


Shur hv wdpelq srvleoh sodqwhdu | uhvroyhu orv plvprv sureohpdv d sduwlu gh odv fruuhv0
srqglhqwhv hfxdflrqhv gh frqvhuydflq | sulqflslrv yduldflrqdohv/ dsolfdgrv d odv slh}dv
lqglylgxdohv r d od hvwuxfwxud frpsohwd/ hq ixqflq gh pdjqlwxghv frpr od hqhujd | ho
wudedmr1
Orv pwrgrv glihuhqfldohv h lqwhjudohv qr vrq pxwxdphqwh h{fox|hqwhv1 Hq ho Fd0
swxor 5 vh kdq wudwdgr orv sulphurv> hq hvwh Fdswxor wudwduhprv orv vhjxqgrv1 Frpr
yhuhprv/ wdqwr ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg frpr ho gh htxloleulr sxhghq sodqwhduvh
wdpelq d sduwlu gh sulqflslrv lqwhjudohv1
Sru owlpr/ kd| txh phqflrqdu txh wdqwr orv pwrgrv glihuhqfldohv frpr orv lqwh0
judohv shuplwhq wdpelq od dsur{lpdflq qxpulfd gh orv fruuhvsrqglhqwhv sureohpdv/
phgldqwh wfqlfdv gh glvfuhwl}dflq1 Dv/ od glvfuhwl}dflq gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv
gh jrelhuqr gd oxjdu d pwrgrv wdohv frpr orv gh odv glihuhqfldv qlwdv/ plhqwudv txh
od gh odv hfxdflrqhv gh frqvhuydflq vrq od edvh gh pwrgrv frpr ho gh orv hohphqwrv
qlwrv1 Hvwdv wfqlfdv vrq/ judfldv d orv rughqdgruhv gljlwdohv/ gh sohqd yljhqfld hq od
uhvroxflq sufwlfd gh orv sureohpdv gh Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv1

615

Wudedmr | hqhujd

Ho frqfhswr gh hqhujd hv ixqgdphqwdo hq od Ivlfd | hq odv glvflsolqdv uhodflrqdgdv frq


hood1 Hq wrgr wlsr gh vlvwhpdv ivlfrv h{lvwhq ixhu}dv d odv txh vh sxhgh dvrfldu xqd
fdsdflgdg gh ghvsod}duvh |/ do kdfhuor/ xqd fdsdflgdg gh surgxflu wudedmr1 Sru wdqwr/
vh sxhgh ghqlu od hqhujd/ hq wuplqrv vhqfloorv/ frpr od fdsdflgdg gh xq vlvwhpd ivlfr
sdud surgxflu wudedmr1
Od hqhujd sxhgh pdqlihvwduvh gh glyhuvdv irupdv/ ghshqglhqgr gh od qdwxudoh}d gho
vlvwhpd ivlfr frqvlghudgr | gh odv ixhu}dv suhvhqwhv hq glfkr vlvwhpd1 Dv/ vh kdeod gh
hqhujd phfqlfd/ hqhujd hofwulfd/ hqhujd wuplfd/ hwf1/ fdgd wuplqr uhihulgr d xqd
flhuwd fdsdflgdg gh olehudu ixhu}dv | uhdol}du wudedmr1
Dxqtxh uhodflrqdgrv d wudyv gh od ghqlflq dqwhulru/ wudedmr | hqhujd vrq frq0
fhswrv fodudphqwh glihuhqfldeohv1 Odv ixhu}dv gh xq vlvwhpd sxhghq uhdol}du wudedmr/
plhqwudv txh ho vlvwhpd srvhh hqhujd1 Dghpv/ od oh| gh frqvhuydflq gh od hqhujd
hvwdeohfh txh/ hq xq vlvwhpd dlvodgr/ od hqhujd ql vh fuhd ql vh ghvwux|h/ vlqr txh vh
wudqvirupd gh xqd irupd d rwud1 Sru wdqwr/ sdud txh hq xq vlvwhpd dlvodgr vh uhdolfh
wudedmr/ sduwh gh od hqhujd gho vlvwhpd gheh fdpeldu gh irupd1 Sdud frqrfhu od fdq0
wlgdg gh wudedmr uhdol}dgr hq xq surfhvr ivlfr edvwd frq frqrfhu ho fdpelr gh hqhujd
txh kd rfxuulgr gxudqwh ho surfhvr> frpr vor orv fdpelrv vrq uhohydqwhv/ ho ydoru gh
uhihuhqfld frq uhvshfwr do txh vh plgh od hqhujd sxhgh vhu hvwdeohflgr duelwuduldphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

434

6161 WUDEDMR \ HQHUJD HQ VLVWHPDV HVWUXFWXUDOHV

Ho wudedmr uhdol}dgr hq xq vlvwhpd ivlfr sru xqd ixhu}d I / txh vh pxhyh ghvgh xqd
srvlflq lqlfldo D d xqd srvlflq qdo E/ vljxlhqgr xqd wud|hfwruld v hv/ sru ghqlflq=
]
Z




$

$ 
I  gv @

Ir gv

+614,

grqgh ho vljqr +, ghqrwd ho surgxfwr hvfdodu |/ sru wdqwr/ Ir hv od sur|hfflq gh od


ixhu}d I vreuh od wud|hfwruld v1 Vl ho vlvwhpd ivlfr frqvlghudgr hv frqvhuydwlyr +hv
ghflu/ hq dxvhqfld gh ixhu}dv glvlsdwlydv, ho wudedmr uhdol}dgr hv lqghshqglhqwh gh od
wud|hfwruld vhjxlgd sdud oohydu do vlvwhpd gh od frqjxudflq D d od E1 Hvwr lpsolfd
txh od fdqwlgdg Ir gv hv xq glihuhqfldo h{dfwr gh xqd flhuwd ixqflq 1 Sru wdqwr/ sdud
vlvwhpdv frqvhuydwlyrv=
] 
] 
Ir gv @
g @    @ 
+615,
Z @


grqgh  uhsuhvhqwd ho fdpelr hq  ghvgh D kdvwd E1 Od ixqflq  vh oodpd ixqflq


srwhqfldo/ r wdpelq/ hqhujd srwhqfldo gho vlvwhpd1 Ivlfdphqwh/ od hqhujd srwhqfldo
uhsuhvhqwd od fdsdflgdg gh xq vlvwhpd frqvhuydwlyr gh uhdol}du wudedmr hq yluwxg gh
vx frqjxudflq suhvhqwh/ uhvshfwr d xqd frqjxudflq gh uhihuhqfld duelwuduld1 Gh od
hfxdflq +615, vh ghgxfh txh
 +Z . , @ 3

616

@,

Z .  @ fwh

+616,

Wudedmr | hqhujd hq vlvwhpdv hvwuxfwxudohv

Orv frqfhswrv gh wudedmr | frqvhuydflq gh hqhujd vrq dsolfdeohv d od Phfqlfd gh


Hvwuxfwxudv1 Sdud txh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo vhd frqvhuydwlyr qr ghehq h{lvwlu ixhu}dv
glvlsdwlydv gh iulfflq> hvwr h{ljh txh qr kd|d ur}dplhqwrv h{whuqrv ql lqwhuqrv1 Sru
wdqwr/ hv qhfhvdulr txh=
 ho ur}dplhqwr hq orv hqodfhv h{whuqrv +dsr|rv, vhd ghvsuhfldeoh/ hv ghflu/ txh vhdq
shuihfwdphqwh ujlgrv r hovwlfrv/ |
 qr h{lvwd glvlsdflq sru ur}dplhqwr lqwhuqr hqwuh orv hohphqwrv gho pdwhuldo/ hv
ghflu/ txh ho pdwhuldo vhd hovwlfr1
Dghpv/ frqvlghuduhprv txh/ hq od dsolfdflq gh odv fdujdv | hq ho surfhvr gh
ghirupdflq/ orv hohphqwrv gh od hvwuxfwxud vh ghvsod}dq gh irupd lqqlwdphqwh ohqwd |
dgldewlfd +vlq lqwhufdpelr gh fdoru frq ho h{whulru, ghvgh od frqjxudflq lqghirupdgd
d od gh htxloleulr/ hv ghflu/ ghvsuhflduhprv orv shtxhrv fdpelrv gh hqhujd flqwlfd |
hqhujd wuplfd txh sxhgdq surgxfluvh hq od ghirupdflq1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

435

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Sru owlpr/ dfhswduhprv od klswhvlv gh shtxhrv ghvsod}dplhqwrv/ or fxdo vxsrqh


txh orv ghvsod}dplhqwrv qr dihfwdq d odv ixhu}dv/ | txh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr
hvwwlfr sxhghq sodqwhduvh vreuh od frqjxudflq lqghirupdgd +olqhdolgdg jhrpwulfd,1
Hq hvwdv frqglflrqhv/ od qlfd hqhujd txh hv qhfhvdulr frqvlghudu hq ho vlvwhpd
hvwuxfwxudo hv dtxhood txh ho vlvwhpd dfxpxod gxudqwh ho surfhvr gh ghirupdflq/ | txh
vh ghqrplqd hqhujd srwhqfldo hovwlfd r hqhujd gh ghirupdflq/ X1 Hvwd hqhujd vh
pdqlhvwd/ sru hmhpsor/ wudqvirupqgrvh hq hqhujd flqwlfd vl ho vlvwhpd hv ghvfdujdgr
euxvfdphqwh1
Sru wdqwr/ | hvwdeohflgdv odv dqwhulruhv frqvlghudflrqhv/ vh sxhgh hqxqfldu txh hq ho
surfhvr gh fdujd | ghirupdflq +olqhdo, txh oohyd d xqd hvwuxfwxud ghvgh od frqjxudflq
lqghirupdgd d od gh htxloleulr hvwwlfr/ ho wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv h{whuqdv vh
lqylhuwh hq vx wrwdolgdg hq prglfdu od hqhujd gh ghirupdflq/ r vhd=
Ze @ X @ X  XJ

+617,

Ghqlhqgr frpr ydoru gh uhihuhqfld gh hqhujd gh ghirupdflq qxod od fruuhvsrqglhqwh


d od frqjxudflq lqghirupdgd/ XJ @ 3/ vh sxhgh hvfulelu vlpsohphqwh=
Ze @ X

+618,

Vl ho surfhvr gh ghvfdujd vh surgxfh wdpelq gh irupd fxdvl0hvwwlfd | dgldewlfd/


od hqhujd gh ghirupdflq dopdfhqdgd vh olehud surgxflhqgr xq wudedmr qhjdwlyr frqwud
odv ixhu}dv h{whulruhv dsolfdgdv +odv ghirupdflrqhv | orv prylplhqwrv fdpeldq gh vhqwlgr
hq od ghvfdujd,1
Uhfrughprv txh vl ho vlvwhpd hvwuxfwxudo hv frqvhuydwlyr/ wdqwr orv ydoruhv gho wud0
edmr gh odv ixhu}dv h{whuqdv frpr ho gh od hqhujd gh ghirupdflq ghshqghq/ h{foxvlyd0
phqwh/ gh od frqjxudflq qdo dofdq}dgd/ hv ghflu/ gh orv ydoruhv qdohv gh odv ixhu}dv
| orv prylplhqwrv1 Sru wdqwr/ qr ghshqghq gh od klvwruld gho surfhvr gh fdujd ql gh odv
frqjxudflrqhv lqwhuphgldv1

617

Wudedmr | wudedmr frpsohphqwdulr

Vhd xqd hvwuxfwxud hovwlfd vrsruwdgd gh wdo pdqhud txh orv prylplhqwrv gh volgr
ujlgr hvwq lpshglgrv/ wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 6141 Frqvlghuhprv txh
d sduwlu gh od frqjxudflq lqghirupdgd vh dsolfd judgxdophqwh vreuh od hvwuxfwxud xq

$

$
vlvwhpd gh ixhu}dv fx|rv ydoruhv qdohv vrq I +l @ 4> ===> q,1 Vhdq   +l @ 4> ===> q,
orv ydoruhv qdohv gh orv prylplhqwrv gh orv fruuhvsrqglhqwhv sxqwrv gh dsolfdflq D
+l @ 4> ===> q, gh odv ixhu}dv1
Vh ghqh frpr prylplhqwr hfd} gh xqd ixhu}d +yhu Iljxud 614, od sur|hfflq gho
prylplhqwr gh vx sxqwr gh dsolfdflq vreuh od gluhfflq gh vwd/ whqlhqgr hq fxhqwd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

436

6171 WUDEDMR \ WUDEDMR FRPSOHPHQWDULR

Ilj1 614= Prylplhqwr | prylplhqwr hfd} gh xqd ixhu}d


ho vhqwlgr +srvlwlyr fxdqgr frlqflgh frq ho vhqwlgr gh od ixhu}d,1 Vh lqfox|h hq hvwd
ghqlflq ho frqfhswr gh jlur hfd} gh xq prphqwr/ frpr sur|hfflq gho yhfwru jlur
gho sxqwr gh dsolfdflq gho prphqwr vreuh od gluhfflq gho prphqwr dsolfdgr1 Vhdq  

$
+l @ 4> ===> q, orv ydoruhv qdohv gh orv fruulplhqwrv hfdfhv gh odv ixhu}dv I 1 Vh yhulfd
txh=

$ 
$
I    @ I   sdud
l @ 4> ===> q
+619,
grqgh ho vljqr +, ghqrwd ho surgxfwr hvfdodu1
Vh ghqh frpr wudedmr gh odv ixhu}dv h{whulruhv gxudqwh ho surfhvr gh fdujd od
h{suhvlq=
? ] B

[
Ze @
I g 
+61:,
'

grqgh od lqwhjudo vh uhdol}d ghvgh od frqjxudflq lqghirupdgd d od frqjxudflq 0


qdo1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh ghqh frpr wudedmr frpsohphqwdulr gh odv ixhu}dv h{whulruhv
gxudqwh ho surfhvr gh fdujd od h{suhvlq=
Ze @

? ]
[
'

8

  gI

+61;,

grqgh/ gh qxhyr/ od lqwhjudo vh uhdol}d ghvgh od frqjxudflq lqghirupdgd d od frq0


jxudflq qdo1 Vl ho vlvwhpd hv frqvhuydwlyr/ orv ydoruhv gho wudedmr | gho wudedmr
frpsohphqwdulr uhdol}dgrv hq ho surfhvr gh ghirupdflq qr ghshqghq gh od klvwruld gho
surfhvr gh fdujd/ vlqr qlfdphqwh gh orv ydoruhv qdohv gh ixhu}dv | ghvsod}dplhqwrv1
Od Iljxud 615 pxhvwud fxuydv gh hyroxflq gh od ixhu}d I | gh vx prylplhqwr
hfd}   gxudqwh ho surfhvr gh fdujd1 Hv reylr txh ho ydoru gho wudedmr hv ljxdo do uhd
vrpeuhdgd txh txhgd frpsuhqglgd hqwuh od fxuyd ixhu}d0prylplhqwr hfd} | ho hmh gh
orv prylplhqwrv> dqorjdphqwh/ ho wudedmr frpsohphqwdulr hv ljxdo do uhd txh txhgd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

437

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 615= Uhodflrqhv ixhu}d0prylplhqwr hfd}


frpsuhqglgd hqwuh od fxuyd ixhu}d0prylplhqwr hfd} | ho hmh gh odv ixhu}dv1 Gdgr txh
I g  .   gI @ g+I  ,
hv fodur txh
Ze . Z e @

?
[

I  

+61<,

+6143,

'

Vl ho vlvwhpd hvwuxfwxudo hv olqhdo/ wdqwr d qlyho pdwhuldo frpr jhrpwulfr/ hv reylr


+Iljxud 615e, txh
?
4[
I  
+6144,
Ze @ Z e @
5 '
| hv lqglihuhqwh uhihuluvh do wudedmr r d vx frpsohphqwdulr1 Od h{suhvlq +6144, vh frqrfh
frpr iupxod gh Fodsh|urq +Ehqrlw Fodsh|urq/ 4;66,1 Gheh vhdoduvh txh/ vl h{lvwhq
prphqwrv h{whulruhv/ kd| txh frqvlghudu wdpelq ho wudedmr uhdol}dgr sru vwrv |/ hq
hvwh fdvr/ od h{suhvlq gho wudedmr gh odv ixhu}dv jhqhudol}dgdv h{whulruhv hv ljxdo d=
4[
4[
Ze @ Z e @
I  .
P 
+6145,
5
5


grqgh  hv ho ydoru qdo gho jlur hfd} gho prphqwr P 1


Vl vh fxpsohq odv klswhvlv gh olqhdolgdg gho pdwhuldo +oh| gh Krrnh, | jhrpwul0
fd +shtxhrv prylplhqwrv,/ orv prylplhqwrv vrq ixqflrqhv olqhdohv gh odv ixhu}dv +|
ylfhyhuvd,/ r vhd/ txh vh sxhgh hvfulelu txh=
[
[
 @
i I
r
I @
n  
+6146,


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

438

6171 WUDEDMR \ WUDEDMR FRPSOHPHQWDULR

grqgh i | n vrq orv frhflhqwhv +olqhdohv, gh sursruflrqdolgdg txh ghshqghq gh od
jhrphwud gho sureohpd | gh odv frqvwdqwhv phfqlfdv gho pdwhuldo1 Orv frhflhqwhv
i vrq frhflhqwhv gh h{lelolgdg/ plhqwudv txh orv frhflhqwhv n vrq frhflhqwhv gh
uljlgh} +yhu Fdswxor 9,1
Vxvwlwx|hqgr hvwdv h{suhvlrqhv hq od iupxod gh Fodsh|urq vh rewlhqhq odv h{suh0
vlrqhv dowhuqdwlydv=
4 [[
Ze @ Z e @
i I I
+6147d,
5


4 [[
Ze @ Z e @
n   
+6147e,
5


Sru wdqwr/ ho wudedmr gh odv ixhu}dv h{whulruhv hv xqd ixqflq fxdguwlfd | krprjqhd
gh odv ixhu}dv h{whulruhv r/ dowhuqdwlydphqwh/ gh orv prylplhqwrv hfdfhv gh vwdv1
Do vhu ho wudedmr xqd ixqflq fxdguwlfd +gh odv ixhu}dv r gh orv prylplhqwrv hfdfhv,
qr vh oh sxhgh dsolfdu/ hq jhqhudo/ ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq1 Sru wdqwr/ ho wudedmr
uhdol}dgr sru xq vlvwhpd gh ixhu}dv h{whulruhv qr hv/ hq jhqhudo/ ljxdo d od vxpd gh
orv wudedmrv txh uhdol}dq odv ixhu}dv h{whulruhv txh irupdq ho vlvwhpd dfwxdqgr sru
vhsdudgr1 Hvwr hv ghelgr do wudedmr dglflrqdo +r uhfsurfr, txh uhdol}d xqd ixhu}d |d
dsolfdgd do dsolfduvh rwud ixhu}d/ ghelgr do prylplhqwr gho sxqwr gh dsolfdflq gh od
sulphud ixhu}d ruljlqdgr sru od dsolfdflq gh od vhjxqgd1
Dv/ hq od Iljxud 616 ho wudedmr txh vh uhdol}d do dsolfdu sulphur od ixhu}d I |/
srvwhulruphqwh/ od ixhu}d I2 hv=
4
4
Ze @ I  . I2  22 . I  2
5
5

+6148,

grqgh  |  22 vrq orv prylplhqwrv hfdfhv gh odv ixhu}dv I | I2 / uhvshfwlydphqwh/ do


dsolfduodv vrodv> 2 hv ho prylplhqwr hfd} gh I do dsolfdu I2 = Ho owlpr wuplqr gh od
h{suhvlq +6148, hv ho wudedmr uhfsurfr txh uhdol}d od ixhu}d I do dsolfdu I2 =
Ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq vor sxhgh dsolfduvh do wudedmr hq orv fdvrv sduwlfx0
oduhv hq orv txh ho wudedmr uhfsurfr hv qxor1

Ilj1 616= Dsolfdflq vxfhvlyd gh grv fdujdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

439

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 617= Grv vlvwhpdv gh ixhu}dv glvwlqwrv dfwxdqgr vreuh xqd hvwuxfwxud

618

Whruhpdv gh Uhflsurflgdg

Orv Whruhpdv gh Uhflsurflgdg vrq dsolfdeohv d wrgrv orv vlvwhpdv hvwuxfwxudohv txh
vdwlvidfhq ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq +hv ghflu/ d orv gh frpsruwdplhqwr olqhdo,/ |
vrq ixqgdphqwdohv hq Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv sru vxv qxphurvdv dsolfdflrqhv1
Vhd xq vlvwhpd hvwuxfwxudo olqhdo vreuh ho txh sxhghq dfwxdu grv vlvwhpdv glvwlqwrv gh
ixhu}dv= ho vlvwhpd I +l @ 4> ===> q, dsolfdgr hq orv sxqwrv D | ho vlvwhpd ! +m @ 4> ===> p,
dsolfdgr hq orv sxqwrv  1
Do dsolfdu qlfdphqwh ho vlvwhpd I vreuh od hvwuxfwxud/ vh surgxfhq orv prylplhqwrv
hfdfhv g gh odv ixhu}dv I / hq orv sxqwrv D +yhu Iljxud 617d,> vh surgxfhq wdpelq
xqrv fruulplhqwrv   hq orv sxqwrv  / phglgrv vhjq odv gluhfflrqhv gh odv ixhu}dv ! 1
Do dsolfdu qlfdphqwh ho vlvwhpd ! / vh surgxfhq orv prylplhqwrv hfdfhv   gh odv
ixhu}dv ! / hq orv sxqwrv  +yhu Iljxud 617e,> wdpelq vh surgxfhq xqrv prylplhqwrv
g hq orv sxqwrv D / phglgrv vhjq odv gluhfflrqhv gh odv I 1
Fdofxohprv ho wudedmr ghvduuroodgr do dsolfdu orv grv vlvwhpdv gh ixhu}dv frqmxqwd0
phqwh/ gh grv irupdv dowhuqdwlydv=
41 Vh dsolfd/ sulphur/ ho vlvwhpd gh ixhu}dv I |/ d frqwlqxdflq/ ho vlvwhpd gh ixhu}dv
! > od h{suhvlq gho wudedmr uhdol}dgr sru orv grv vlvwhpdv gh ixhu}dv hv=
Zedo @

[
4[
4[
I g .
!   .
I g
5 '
5  '
'
?

+6149,

Revuyhvh od dsdulflq gho whufhu wuplqr/ fruuhvsrqglhqwh do wudedmr uhfsurfr


txh uhdol}dq odv ixhu}dv I do dsolfdu ho vlvwhpd ! 1
51 Vh dsolfd/ sulphur/ ho vlvwhpd gh ixhu}dv ! |/ ghvsxv/ ho vlvwhpd I > vh wlhqh=
d2o

Ze

[
4[
4[
@
!   .
I g .
!  
5
5
6

 '

'

 '

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+614:,

43:

6181 WHRUHPDV GH UHFLSURFLGDG

Dkrud/ ho whufhu wuplqr uhsuhvhqwd ho wudedmr uhfsurfr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv
! do dsolfdu ho vlvwhpd I 1
Do qr ghshqghu ho wudedmr uhdol}dgr gho rughq gh dsolfdflq gh odv fdujdv gheh vhu
ljxdo sdud dperv surfhvrv gh fdujd1 Sru wdqwr=
Zedo @ Zed2o
or txh lpsolfd=

?
[
'

I g @

6
[

!  

+614;,

+614<,

 '

Hvwd hfxdflq vh frqrfh frpr Whruhpd gh Ud|ohljk +4;:6,0Ehwwl +4;:5, r gh Uhflsur0


flgdg gh orv Wudedmrv/ | h{suhvd txh= hq xqd hvwuxfwxud gh frpsruwdplhqwr olqhdo/ ho
wudedmr txh uhdol}dq odv ixhu}dv gh xq vlvwhpd D/ ghelgr d orv ghvsod}dplhqwrv surgx0
flgrv sru odv ixhu}dv gh xq vlvwhpd E/ hv ljxdo do wudedmr txh uhdol}dq odv ixhu}dv gh xq
vlvwhpd E/ ghelgr d orv ghvsod}dplhqwrv surgxflgrv sru odv ixhu}dv gho vlvwhpd D1
Hq ho fdvr sduwlfxodu gh txh orv vlvwhpdv vhdq vlpsohphqwh grv ixhu}dv gh lgqwlfd
pdjqlwxg dsolfdgdv hq sxqwrv |2r gluhfflrqhv glvwlqwdv/ vh ghgxfh frpr frurodulr ho
Whruhpd gh Pd{zhoo +4;97, r gh Uhflsurflgdg gh orv Prylplhqwrv/ txh glfh= hq xqd
hvwuxfwxud gh frpsruwdplhqwr olqhdo/ ho prylplhqwr gh xq sxqwr D/ hq xqd flhuwd
gluhfflq d ghelgr d od dsolfdflq gh xqd ixhu}d gh ydoru I gh gluhfflq e hq xq sxqwr
E/ hv ljxdo do prylplhqwr gho sxqwr E/ hq od gluhfflq e/ fxdqgr vh dsolfd hq ho sxqwr
D xqd ixhu}d gh ydoru I hq od gluhfflq d1
Ho yrodgl}r gh od Iljxud 618 loxvwud od ydolgh} gho Whruhpd gh Pd{zhoo= ho jlur !
hq ho sxqwr lqwhuphglr D ghelgr d od dfflq gh xqd ixhu}d yhuwlfdo I > gh xq flhuwr

Ilj1 618= Whruhpd gh uhflsurflgdg gh orv prylplhqwrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

43;

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 619= Fhqwur gh wruvlq gh xqd vhfflq


ydoru/ dsolfdgd hq ho h{wuhpr oleuh E/ hv ljxdo d od hfkd y hq ho h{wuhpr E ghelgd d od
dfflq gh xq prphqwr P > gho plvpr ydoru/ dsolfdgr hq ho sxqwr lqwhuphglr D1 Dperv
prylplhqwrv hfdfhv/ jlur | hfkd/ vrq srvlwlyrv |d txh wlhqhq orv plvprv vhqwlgrv txh
ho prphqwr | od ixhu}d/ uhvshfwlydphqwh1
Xqd dsolfdflq lqwhuhvdqwh gho Whruhpd gh Ud|ohljk0Ehwwl hv od ghprvwudflq gh txh
ho fhqwur gh wruvlq gh xqd vhfflq +sxqwr douhghgru gho fxdo jlud od vhfflq vrphwlgd
d wruvlq, frlqflgh frq ho fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv +sxqwr sru ho txh gheh sdvdu ho
hvixhu}r fruwdqwh sdud txh od vhfflq qr vxiud wruvlq,1 Gh dk ho xvr lqglvwlqwr gh orv
qrpeuhv fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv r fhqwur gh wruvlq1
Frqvlghuhprv xqd slh}d frpr od gh od Iljxud 619/ vrphwlgd d grv vlvwhpdv gh fdujdv
glvwlqwrv= +d, xqd ixhu}d yhuwlfdo W hq ho sxqwr D/ fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od
vhfflq L/ | +e, xq prphqwr wruvru +P | , hq ho sxqwr E/ fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv
gh od vhfflq LL1 Vhd +!% , od urwdflq gh wruvlq txh vh surgxfh hq ho sxqwr E fxdqgr
vh dsolfd od ixhu}d W hq D/ | vhd   ho ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo txh vh surgxfh hq ho
sxqwr D fxdqgr vh dsolfd xq wruvru +P | , hq E1 Dsolfdqgr ho Whruhpd gh Ud|ohljk0
Ehwwl gheh vhu=
W    @ +P | ,   +!% ,
+6153,
Shur vl W sdvd sru D/ fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv gh od vhfflq L/ od yljd hvw
vrphwlgd d h{lq vlpsoh/ vlq wruvlq1 Sru or wdqwr/ +!% , @ 3 |/ hq frqvhfxhqfld/ vhjq
od hfxdflq +6153,/   @ 31 Sru frqvljxlhqwh/ do dsolfdu +P | , hq ho sxqwr E/ ho sxqwr
D qr vh pxhyh/ hv ghflu/ D hv ho fhqwur gh wruvlq gh od vhfflq L1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

43<

6191 HQHUJD GH GHIRUPDFLQ \ HQHUJD FRPSOHPHQWDULD

619

Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd frpsohphqwduld

Frpr khprv ylvwr hq od Vhfflq 616/ hq xq vlvwhpd hvwuxfwxudo frqvhuydwlyr ho wudedmr


txh odv ixhu}dv h{whuqdv uhdol}dq gxudqwh ho surfhvr gh ghirupdflq hv ljxdo d od hqhujd
gh ghirupdflq txh dopdfhqd ho vlvwhpd> hvwr hv
Ze @ X

+6154,

grqgh wdqwr ho sulphur frpr od vhjxqgd vrq lqghshqglhqwhv gh od klvwruld gho surfhvr
gh fdujd1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh sxhgh ghflu txh ho wudedmr frpsohphqwdulr uhdol}dgr
gxudqwh ho surfhvr gh ghirupdflq hv ljxdo d od hqhujd gh ghirupdflq frpsohphqwduld
txh dopdfhqd ho vlvwhpd> hvwr hv
Ze @ X
+6155,
dpedv wdpelq lqghshqglhqwhv gh od klvwruld gho surfhvr gh fdujd1 Vl ho vlvwhpd hv
olqhdo vh wlhqh txh=
Ze @ Z e | X @ X
+6156,
Od hqhujd gh ghirupdflq +| vx frpsohphqwduld, gh xqd slh}d uhfwd vh kdood fdo0
fxodqgr ho wudedmr txh orv glihuhqwhv hvixhu}rv surgxfhq hq ho surfhvr gh ghirupdflq
gh odv uhedqdgdv glihuhqfldohv txh frpsrqhq od slh}d uhfwd1 Hvwh wudedmr hv ljxdo d od
vxpd gh orv wudedmrv txh uhdol}d fdgd xqr gh orv hvixhu}rv dfwxdqgr sru vhsdudgr/ |d
txh fdgd hvixhu}r +ghelgdphqwh ghqlgr, surgxfh xq wlsr gh ghirupdflq txh qr gd
oxjdu d txh orv uhvwdqwhv hvixhu}rv uhdolfhq wudedmr +yhu Iljxud 61:,1 Do qr surgxfluvh
wudedmrv uhfsurfrv/ vh sxhgh dsolfdu ho Sulqflslr gh Vxshusrvlflq1
Frqvlghuhprv xqd uhedqdgd glihuhqfldo gh dqfkxud g{ | yroxphq Yo @ D g{/ grqgh
D hv ho uhd gh od vhfflq> vhdq +|> }, orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld gh odv vhfflrqhv gh
od uhedqdgd1 Fdofxohprv d frqwlqxdflq od hqhujd gh ghirupdflq txh dopdfhqd glfkd
uhedqdgd vrphwlgd d orv glihuhqwhv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh hood=
Hvixhu}r d{lo
Vhd Q ho hvixhu}r d{lo txh dfwd vreuh od uhedqdgd | vhd gx ho dodujdplhqwr d{ldo
surgxflgr/ txh ydohq +yhu Iljxud 61:d,=
Q @ HD %

gx @ % g{

+6157,

grqgh HD hv od uljlgh} d d{lo | % hv ho dodujdplhqwr xqlwdulr1 Od hqhujd gh ghirupdflq


txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr ghvduuroodgr sru ho hvixhu}r d{lo
hq od ghirupdflq> vhjq od iupxod gh Fodsh|urq=
gX @

4 Q2
4
4
Q gx @
g{ @ HD 2% g{
5
5 HD
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+6158,

443

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 61:= Ghirupdflq gh od uhedqdgd edmr= +d, d{lo/ +e, hfwru/ +f, fruwdqwh | +g,
wruvru

Prphqwr

hfwru

Vhd P5 ho prphqwr hfwru gh hmh } +sulqflsdo gh lqhufld, txh dfwd vreuh od uhedqdgd
| vhd g!5 ho qjxor gh h{lq uhodwlyr hqwuh dpedv fdudv gh od uhedqdgd/ txh ydohq +yhu
Iljxud 61:e,=
P5 @ HL 5 "5

g!5 @ "5 g{

+6159,

grqgh HL5 hv od uljlgh} d h{lq vhjq ho hmh } | "5 hv od fxuydwxud1 Od hqhujd gh


ghirupdflq txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr ghvduuroodgr sru ho
prphqwr hfwru hq od ghirupdflq/ hvwr hv=
gX 5 @

4
4 P52
4
g{ @ HL5 "25 g{
P5 g!5 @
5
5 HL5
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+615:,

444

6191 HQHUJD GH GHIRUPDFLQ \ HQHUJD FRPSOHPHQWDULD

Dqorjdphqwh/ hq ho surfhvr gh ghirupdflq gh od uhedqdgd surgxflgr sru xq prphqwr


hfwru P+ gh hmh | +sulqflsdo gh lqhufld,/ vhu=
gX+ @

4
4 P+2
4
g{ @ HL+ "2+ g{
P+ g!+ @
5
5 HL+
5

+615;,

Qwhvh txh qr vh surgxfhq wudedmrv uhfsurfrv hqwuh orv grv prphqwrv |d txh od h{lq
vhjq xq hmh sulqflsdo gh lqhufld hv uhfwd/ hv ghflu/ qr surgxfh jlur hfd} uhvshfwr gho
rwur hmh1
Hvixhu}r fruwdqwh
Vhd W+ ho hvixhu}r fruwdqwh sdudohor do hmh | +sulqflsdo gh lqhufld,/ uhgxflgr do fhqwur
gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ txh dfwd vreuh od uhedqdgd | vhd gy ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr
phglr hqwuh dpedv fdudv gh od uhedqdgd hq od gluhfflq |/ txh ydohq +yhu Iljxud 61:f,=
W+ @ J +  %+

gy @  %+ g{

+615<,

grqgh J + hv od uljlgh} d od ghirupdflq sru fruwdqwh |  %+ hv od glvwruvlq phgld


gh od uhedqdgd vhjq ho hmh |1 Sru ghqlflq/ + hv ho uhd uhgxflgd d fruwdqwh gh od
vhfflq vhjq ho hmh |= Od hqhujd gh ghirupdflq txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do
wudedmr lqwhuqr ghvduuroodgr sru ho hvixhu}r fruwdqwh/ hvwr hv=
gXA+ @

4
4 W+2
4
g{ @ J +  2%+ g{
W+ gy @
5
5 J +
5

+6163,

Dqorjdphqwh/ hq ho surfhvr gh ghirupdflq gh od uhedqdgd surgxflgd sru xq hvixhu}r


fruwdqwh W5 sdudohor do hmh } +sulqflsdo gh lqhufld, | uhgxflgr do fhqwur gh hvixhu}rv
fruwdqwhv vhu=
4
4 W52
4
g{ @ J 5  2%5 g{
+6164,
gXA5 @ W5 gz @
5
5 J 5
5
grqgh gz ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr phglr hqwuh dpedv fdudv gh od uhedqdgd hq od
gluhfflq }/ 5 hv ho uhd uhgxflgd d fruwdqwh gh od vhfflq vhjq ho hmh } |  %5 hv od
fruuhvsrqglhqwh glvwruvlq phgld gh od uhedqdgd1
Qwhvh txh gh qxhyr vh kd dvhjxudgr txh qr vh surgxfhq wudedmrv uhfsurfrv do
wudedmdu vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh lqhufld | uhgxflu orv hvixhu}rv fruwdqwhv do fhqwur
gh glfkrv hvixhu}rv1
Prphqwr wruvru
Vhd P| ho prphqwr wruvru/ uhgxflgr do fhqwur gh hvixhu}rv fruwdqwhv/ txh dfwd vreuh
od uhedqdgd | vhd g!% ho qjxor gh wruvlq uhodwlyr hqwuh dpedv fdudv gh od plvpd/ txh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

445

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

ydohq +yhu Iljxud 61:g,=


P| @ JL| 

g!% @  g{

+6165,

grqgh JL| hv od uljlgh} d wruvlq |  hv ho jlur gh wruvlq sru xqlgdg gh orqjlwxg1 Od


hqhujd gh ghirupdflq txh dopdfhqd od uhedqdgd hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr ghvduur0
oodgr sru ho prphqwr wruvru/ hvwr hv=
4
4 P|2
4
gX| @ P| g!% @
g{ @ JL| 2 g{
5
5 JL|
5

+6166,

Frpelqdflq gh vrolflwdflrqhv
Vl vreuh xqd slh}d dfwdq vlpxowqhdphqwh glyhuvrv hvixhu}rv/ od hqhujd gh ghirupd0
flq gh odv uhedqdgdv +| vx frpsohphqwduld, vhu ljxdo d od vxpd gh odv hqhujdv gh
ghirupdflq fruuhvsrqglhqwhv do wudedmr lqwhuqr ghelgr d fdgd xqr gh orv hvixhu}rv sru
vhsdudgr/ do qr kdehu wudedmrv uhfsurfrv gh xqrv vreuh orv rwurv1 Sru wdqwr/
gX @ gX @


4
Q % . P5 "5 . P+ "+ . W+  %+ . W5  %5 . P|  g{
5

txh sxhgh h{suhvduvh hq ixqflq gh orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv=


#
$
P+2
W+2
4 Q2
W52
P|2
P52
.
.
.
.
gX @ gX @
.
g{
5 HD HL5
HL+
J + J 5
JL|

+6167,

+6168,

r/ dowhuqdwlydphqwh/ hq ixqflq gh odv ghirupdflrqhv gh od uhedqdgd=


gX @ gX @

4
+HD 2% . HL5 "25 . HL+ "2+ .
5
. J +  2%+ . J 5  2%5 . JL| 2 , g{

+6169,

Odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh sxhghq lqwhjudu d or odujr gh od gluhfwul} gh od yljd sdud


rewhqhu od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo gh od plvpd=
]

4
Q % . P5 "5 . P+ "+ . W+  %+ . W5  %5 . P|  g{
+616:d,
X @
u 5
#
$
]
P+2
W+2
4 Q2
W52
P|2
P52
@
.
.
.
.
.
g{
+616:e,
HD HL5
HL+
J + J 5 JL|
u 5
]
4
+ HD 2% . HL5 "25 . HL+ "2+ .
@
5
u
. J +  2%+ . J 5  2%5 . JL| 2 , g{
+616:f,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

446

6191 HQHUJD GH GHIRUPDFLQ \ HQHUJD FRPSOHPHQWDULD

Hvwdv h{suhvlrqhv/ dxqtxh ghgxflgdv sdud slh}dv gh gluhfwul} uhfwd/ sxhghq dsolfduvh
wdpelq d slh}dv gh shtxhd fxuydwxud1 Sdud hoor/ od hqhujd gh ghirupdflq gh odv
uhedqdgdv vh lqwhjud d or odujr gh od gluhfwul} +fxuyd, gh od slh}d1
Qr wrgrv orv wuplqrv gh odv h{suhvlrqhv +616:d, 0 +616:f, wlhqhq ho plvpr rughq
gh pdjqlwxg1 Odv hqhujdv gh ghirupdflq gh h{lq | gh wruvlq vxhohq vhu pxfkr
pd|ruhv txh odv gh d{lo | fruwdqwh1 Sru hvwd ud}q/ sdud slh}dv gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv
hvsdfldohv vh vxhoh wrpdu=
#
$
]
P+2
4 P52
P|2
X @
.
.
g{
+616;d,
HL5
HL+ JL|
u 5
]

4
HL5 "25 . HL+ "2+ . JL| 2 g{
+616;e,
@
u 5
| hq slh}dv gh sodqr phglr | hpsduuloodgrv sodqrv vh vxhoh wrpdu/ vlpsohphqwh=
]
]
4 P52
4
Xsop @
g{
@
+616<d,
HL5 "25 g{
5
HL
5
5
u
u

 2
]
]

4 P5
4
P2
HL5 "25 . JL| 2 g{
+616<e,
. | g{ @
Xhps @
HL5
JL|
u 5
u 5
Gheh vhdoduvh/ vlq hpedujr/ txh hq fdvrv gh frpsuhvlq h{fqwulfd frq srfd h{fhqwul0
flgdg/ od hqhujd gh ghirupdflq ghelgd do hvixhu}r d{lo | od ghelgd do prphqwr hfwru
sxhghq vhu gho plvpr rughq gh pdjqlwxg/ |/ sru wdqwr/ ghehq whqhuvh hq fxhqwd wrgrv
orv wuplqrv uhohydqwhv1 Dv rfxuuh/ sru hmhpsor/ hq ho fofxor gh dufrv1
Sdud fdofxodu od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd hvwuxfwxud irupdgd sru yduldv slh}dv
edvwd vxpdu od hqhujd gh ghirupdflq fruuhvsrqglhqwh d fdgd xqd gh odv slh}dv txh od
frpsrqhq1 Dv/ vh sxhgh hvfulelu=
[
XA @
X
+6173,


grqgh XA hv od hqhujd wrwdo gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ | X hv od hqhujd gh


ghirupdflq fruuhvsrqglhqwh d od slh}d l0vlpd1
Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv
Ho frqfhswr gh hqhujd gh ghirupdflq sxhgh h{whqghuvh iflophqwh sdud whqhu hq fxhqwd
ho fdvr gh prylplhqwrv |2r ghirupdflrqhv lpsxhvwrv vreuh od hvwuxfwxud1 Edvwd sdud
hoor frqvlghudu odv frqwulexflrqhv gh orv fruuhvsrqglhqwhv fdpsrv gh ghirupdflq1
Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ xqd slh}d gh sodqr phglr vrphwlgd d xq fdpsr lp0
sxhvwr gh whpshudwxudv txh gd oxjdu d xq fdpsr gh fxuydwxud +"5 ,J = Od fxuydwxud

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

447

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

wrwdo vh sxhgh hvfulelu hq od irupd=


"|5 @ +"5 ,J . "5

+6174,

grqgh "5 hv od fxuydwxud ghelgd do prphqwr hfwru P5 / "5 @ P5 @HL5 = Od hqhujd gh


ghirupdflq gh od slh}d vh sxhgh hvfulelu=
]
 2
4
X @
+6175d,
HL5 "|5 g{
u 5
]
4
@
HL5 ++"5 ,J . "5 ,2 g{
+6175e,
5
u


]
4 P52
2
+6175f,
@
. 5P5 +"5 ,J . HL5 +"5 ,J g{
HL5
u 5
Hmhpsor 61914
Fdofxodu od hqhujd gh ghirupdflq gh xq yrodgl}r gh orqjlwxg o | gh vhfflq uhfwdqjxodu
e  k fdujdgr hq vx h{wuhpr oleuh1

Ilj1 61;= Hmhpsor 61914


Odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=
W +{, @ S

>

P+{, @ S {

Sru wdqwr/ od hqhujd gh ghirupdflq hv=




]
4 P2 W 2
X @
.
g{
HL J
u 5
%]
&
] ,
,
+S {,2
+S ,2
4
@
g{ .
g{
5 f HL
f J


4 S 2 o S 2 o
@
.
5 6HL J

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

448

61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV

Revuyhvh txh hvwd h{suhvlq gheh vhu lgqwlfd do wudedmr ghvduuroodgr sru od ixhu}d S
hq ho surfhvr gh ghirupdflq | txh/ vhjq ho whruhpd gh Fodsh|urq/ hv=
4
S
5 

S o
So
4
S
.
@
5
6HL
J

Ze @

grqgh  hv ho prylplhqwr hfd} gh S / hv ghflu/ od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r1


Revuyhvh wdpelq txh wdqwr X frpr Ze vh sxhghq hvfulelu frpr ixqflrqhv fxdguwlfdv
| krprjqhdv gh od ixhu}d S 1
Vhjq od hfxdflq dqwhulru/ od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r hv=
 @  . A @

S o
So
.
6HL
J

grqgh vh revhuydq fodudphqwh odv frqwulexflrqhv gh od ghirupdflq ghelgd do hfwru |


od ghelgd do fruwdqwh1 Vl vh fdofxod od uhodflq hqwuh od hqhujd gh ghirupdflq ghelgd
do hvixhu}r fruwdqwh | od ghelgd do prphqwr hfwru/ whqlhqgr hq fxhqwd txh=
L@

4
ek
45

>

8
@ ek
9

>

J*

H
5

vh wlhqh txh od uhodflq hqwuh odv frpsrqhqwhv gh od hfkd ghelgdv do fruwdqwh | do hfwru
hv=
 
A
o@J
9 k 2
@
@

o @6HL
43 o
sdud odv uhodflrqhv gh hvehowh}  @ o@k vljxlhqwhv/ vh wlhqh=
o
@ 43
k
o
@ 53
 @
k

 @

,
,

A
@ 3> 93 (

A
@ 3> 48 (


Vh frpsuxhed/ sru wdqwr/ txh hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv od hqhujd gh ghirupdflq


gho hvixhu}r fruwdqwh hv ghvsuhfldeoh iuhqwh d od gh h{lq/ vlwxdflq txh vxhoh rfxuulu
wdpelq frq ho hvixhu}r d{lo1 Hvwr mxvwlfd od qr frqvlghudflq gh glfkrv hvixhu}rv hq ho
fofxor gh prylplhqwrv hq od pd|rud gh orv fdvrv sufwlfrv gh fofxor gh hvwuxfwxudv1

61:

Wudedmrv Yluwxdohv

Ho Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv +SWY hq or vxfhvlyr, sxhgh frqvlghuduvh frpr


od edvh gh od Phfqlfd/ wdqwr hq xq vhqwlgr klvwulfr frpr sru vx lpsruwdqfld1 Od

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

449

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

sulphud irupd jhqhudo gho SWY/ frpr Sulqflslr gh orv Ghvsod}dplhqwrv Yluwxdohv/
ixh hqxqfldgd sru ho pdwhpwlfr vxl}r Mhdq Ehuqrxlool hq xqd fduwd d Yduljqrq/ d
sulqflslrv gho vljor [YLLL1
Dsolfdgr d vlvwhpdv gh sduwfxodv | volgrv ujlgrv/ ho SWY sxhgh frqvlghuduvh frpr
od irupd lqwhjudo gh odv hfxdflrqhv gh Qhzwrq1 Gh khfkr/ vl vh dfhswd frpr sulqflslr/
hv ghflu/ vlq ghprvwudflq/ vh sxhgh/ d sduwlu gh o/ ghgxflu odv wuhv oh|hv gh Qhzwrq1
Dowhuqdwlydphqwh/ dfhswdgdv odv wuhv oh|hv/ vh sxhgh ghprvwudu ho SWY1
Dsolfdgr d volgrv ghirupdeohv/ ho SWY hv od irupd lqwhjudo gh odv hfxdflrqhv gh
htxloleulr gh Fdxfk|> dsolfdgr d slh}dv sulvpwlfdv/ hv od irupd gelo gh odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr gh od uhedqdgd1
Sru wdqwr/ odv dsolfdflrqhv gho SWY vrq lqqxphudeohv ghqwur gh od Phfqlfd Ud0
flrqdo | gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv1 Kr| hq gd/ ho SWY vh xvd d phqxgr sdud
irupxodu hfxdflrqhv gh htxloleulr hq surfhglplhqwrv gh dsur{lpdflq glvfuhwd wdohv fr0
pr ho pwrgr gh orv hohphqwrv qlwrv | vx dsolfdflq vh h{wlhqgh/ lqfoxvr/ d od uhvroxflq
gh sureohpdv qr olqhdohv1
61:14

Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv

Vh ghqrplqd prylplhqwr yluwxdo hq xqd hvwuxfwxud d wrgr prylplhqwr +ghvsod}dplhqwr


r jlur, frqvlghudgr hq hood txh vhd frpsdwleoh frq odv uhvwulfflrqhv flqhpwlfdv gh od
hvwuxfwxud1 Sru vhu frpsdwleoh vh hqwlhqgh txh= +d, hv frqwlqxr/ hv ghflu/ surgxfh
ghirupdflrqhv +horqjdflrqhv/ glvwruvlrqhv/ fxuydwxudv | jlurv hvshffrv gh wruvlq,
dfrwdgdv/ +e, vdwlvidfh odv frqglflrqhv gh dsr|r | +f, qr prglfd ho hvwdgr uhdo gh
uhdfflrqhv | hvixhu}rv/ hv ghflu/ orv prylplhqwrv yluwxdohv vrq shtxhrv1
Ho uhtxlvlwr gh frqwlqxlgdg hv wdqwr pv ixhuwh fxdqwr pd|ru vhd ho rughq gh odv gh0
ulydgdv gh orv prylplhqwrv txh lqwhuylhqhq hq ho sureohpd1 Sru hmhpsor/ hq hvwuxfwxudv
duwlfxodgdv/ txh vor wudedmdq d d{lo/ sdud txh odv horqjdflrqhv xqlwduldv hq odv slh}dv
vhdq dfrwdgdv edvwd frq h{ljlu txh orv ghvsod}dplhqwrv yluwxdohv vhdq frqwlqxrv hq fd0
gd slh}d1 Hq fdpelr/ hq hvwuxfwxudv gh sodqr phglr/ txh wudedmdq d h{lq/ sdud txh
odv fxuydwxudv vhdq dfrwdgdv hv qhfhvdulr txh orv jlurv yluwxdohv vhdq frqwlqxrv/ or txh
lpsolfd txh odv hfkdv yluwxdohv vhdq frqwlqxdv |/ dghpv/ whqjdq ghulydgd frqwlqxd1
Ho Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv vh sxhgh hqxqfldu= hq xqd hvwuxfwxud vrph0
wlgd d xq vlvwhpd gh ixhu}dv h{whulruhv hq htxloleulr/ frq xq fdpsr uhdo gh uhdfflrqhv
| hvixhu}rv/ ho wudedmr h{whuqr gh odv ixhu}dv uhdohv vreuh xq fdpsr duelwudulr gh
prylplhqwrv yluwxdohv hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr gh orv hvixhu}rv uhdohv vreuh ho fruuhv0
srqglhqwh fdpsr yluwxdo gh ghirupdflrqhv1
Vhd xqd hvwuxfwxud vrsruwdgd gh wdo pdqhud txh orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr
hvwq lpshglgrv1 Frqvlghuhprv txh dfwd vreuh hood xq vlvwhpd gh ixhu}dv | uhdfflrqhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

44:

61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV

I +l @ 4> ===> q,/ | vhdq +Q/ P5 / P+ / W+ / W5 / P| , orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv txh


dfwdq vreuh od slh}dv gh od hvwuxfwxud1 Sru rwur odgr/ vhd xq fdpsr duelwudulr gh pr0
ylplhqwrv yluwxdohv wdo txh W +l @ 4> ===> q, vhdq orv prylplhqwrv hfdfhv gh odv ixhu}dv


I | vhdq W% / "W5 / "W+ /  W%+ /  W%5 / W odv fruuhvsrqglhqwhv ghirupdflrqhv yluwxdohv1
Vh ghqh frpr wudedmr yluwxdo h{whuqr d od h{suhvlq=
ZeW @

?
[

I  W

+6176,

'

| frpr wudedmr yluwxdo lqwhuqr d od h{suhvlq=


[] 

Q W% . P5 "W5 . P+ "W+ . W+  W%+ . W5  W%5 . P|  W gv
ZW @
u

+6177,

grqgh od lqwhjudo vh uhdol}d vreuh od slh}d m0vlpd gh od hvwuxfwxud | ho vxpdwrulr vh


h{wlhqgh vreuh wrgdv odv slh}dv1
Ho SWY lpsolfd txh=
ZeW @ ZW
+6178,
r vhd/ txh=
?
[
'

I   @
W

[]


u



Q W% . P5 "W5 . P+ "W+ . W+  W%+ . W5  W%5 . P| W gv

+6179,

Ho SWY sxhgh ghprvwuduvh d sduwlu gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr gh od


uhedqdgd1 Edvwd sdud hoor lqwhjudu vwdv/ pxowlsolfdgdv sru orv fruuhvsrqglhqwhv fdpsrv
gh prylplhqwrv yluwxdohv/ d or odujr gh wrgdv odv slh}dv gh od hvwuxfwxud +sdud rewhqhu
vx irupd lqwhjudo, h lqwhjudu sru sduwhv/ frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr dghfxdgdv1
Do SWY wdpelq vh oh oodpd Sulqflslr gh orv Prylplhqwrv Yluwxdohv/ sru ud}rqhv
reyldv1
Hv lqwhuhvdqwh ghvwdfdu txh vx ydolgh} qr vh uhvwulqjh do fdvr gh txh ho frpsruwd0
plhqwr gh od hvwuxfwxud vhd hovwlfr | olqhdo1 Sru wdqwr/ ho SWY sxhgh dsolfduvh hq ho
dqolvlv qr olqhdo gh hvwuxfwxudv1
61:15

Pwrgr gho Prylplhqwr Xqlgdg

Ho pwrgr gho Prylplhqwr Xqlgdg hv xq pwrgr lqwhjudo jhqhudo sdud hvwdeohfhu hfxd0
flrqhv gh htxloleulr1 Hv/ sru wdqwr/ xqd khuudplhqwd yolgd sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv
sru ho pwrgr gh htxloleulr1
Sru ud}rqhv gh euhyhgdg/ uhvwulqjluhprv vx ghgxfflq do fdvr gh hvwuxfwxudv gh
sodqr phglr |/ frpr hv kdelwxdo/ ghvsuhflduhprv od ghirupdflq sru hvixhu}r d{lo |
fruwdqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

44;

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr/ frpsxhvwd sru odv slh}dv n @ 4> ===> p>
vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,1 Vhd " ho fdpsr gh fxuydwxudv
uhdo vreuh od hvwuxfwxud | P @ HL " od fruuhvsrqglhqwh oh| gh hfwruhv1
Vh frqvlghud xq fdpsr gh prylplhqwrv yluwxdohv sduwlfxodu/ frqvlvwhqwh hq xq qlfr
prylplhqwr  W @ 4> gh ydoru xqlgdg | dsolfdgr hq ho plvpr sxqwr | hq od plvpd gluhf0
flq gh I 1 Vh fdofxod ho fdpsr gh fxuydwxudv yluwxdohv "W ghelgdv d hvwh prylplhqwr
yluwxdo1
Dsolfdqgr dkrud ho SWY/ vh wlhqh=
[]
[]
W
I @
+P " , gv @
+HL " "W , gv
+617:,
&

u&

&

u&

txh shuplwh fdofxodu od ixhu}d hq od gluhfflq gh  W 1 Revuyhvh txh do xvdu od uhodflq


P @ HL " vh hvw vxsrqlhqgr txh ho frpsruwdplhqwr hv hovwlfr olqhdo1

Hmhuflflr 61:1514
Rewhqhu odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d uhfwd gh orqjlwxg o | uljlgh} xqliruph HL>
xwlol}dqgr ho pwrgr gho prylplhqwr xqlgdg1

Ilj1 61<= Hmhpsor 61:1514

Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd DE> gh orqjlwxg o | uljlgh} xqliruph HL/ wdo frpr od
gh od Iljxud 61<1 Od oh| gh hfkdv vh sxhgh hvfulelu/ hq irupd sdudpwulfd/ frpr=
|+{, @ K +{, ! . K +{, ! . K  +{, | . K  +{, | . | J +{,

+617;,

grqgh ! / | / ! h | vrq orv jlurv | odv hfkdv gh orv h{wuhprv D | E/ uhvshf0


wlydphqwh/ h |J +{, hv od oh| gh hfkdv gh xqd slh}d elhpsrwudgd gh od plvpd ox} |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

44<

61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV

Ilj1 6143= Srolqrplrv khupwlfrv


uljlgh} fdujdgd gh od plvpd irupd1 Odv ixqflrqhv K +{, / K +{,/ K  +{, | K  +{, vrq
srolqrplrv khupwlfrv gh od irupd=

 { 2  {  
{
K +{, @ o
.
5
o
o
o

  


2

{
{
.
K +{, @ o 
o
o
 { 2
 { 
K  +{, @ 4  6
.5
o
o
 { 2
 { 
K  +{, @ 6
5
o
o
txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 61431 Ghulydqgr grv yhfhv odv h{suhvlq +617;, vh wlhqh od
h{suhvlq jhqhudo gh od oh| gh fxuydwxudv txh hv=





"+{, @ K +{, ! . K
+{, ! . K  +{, | . K  +{, | . "J +{,





@ K +{, ! . K
+{, ! . o K  +{,  K  +{, ! . "J +{,





+{,/ K  +{, | K  +{, vrq odv ghulydgdv vhjxqgdv gh orv srolqrplrv
grqgh K +{, / K
J
khupwlfrv/ " +{, hv od fxuydwxud fruuhvsrqglhqwh d | J +{, +vx ghulydgd vhjxqgd, |
! @ + |  | , @o hv ho jlur gh volgr ujlgr gh od slh}d/ srvlwlyr vl hv dqwlkrudulr1
Ghqlprv grv fdpsrv gh prylplhqwrv yluwxdohv xqlwdulrv= ho sulphur frqvlvwh hq xq
jlur xqlwdulr gho qxgr D/ !W @ 4> | ho vhjxqgr hq xq jlur xqlwdulr gho qxgr E/ !W @ 4=
Vxv uhvshfwlyrv fdpsrv yluwxdohv gh fxuydwxud vrq=

"W +{, @ K +{,

>


"W +{, @ K
+{,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

453

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Vhjq ho pwrgr gho prylplhqwr xqlgdg/ vh wlhqh=


]

P @
J

@
J

P

HL "+{, "W +{, g{


k
HL K +{, ! . K +{, ! .


l


. o K  +{,  K  +{, ! . "J +{, K +{, g{

HL
HL
HL
J
@ 7 ! . 5 !  9
! . P
o
o
o 
] ,
@
HL "+{, "W +{, g{
J
] ,
k
@
HL K +{, ! . K +{, ! .
J

l



. o K  +{,  K  +{, ! . "J +{, K +{, g{
@ 5

HL
HL
HL
J
! . 7 !  9
! . P
o
o
o 

txh vrq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d1 Revuyhvh txh orv prphqwrv gh hpsrwud0
plhqwr shuihfwr wlhqhq odv h{suhvlrqhv=
]
P

J


@
J

]
J
@
P

61:16

HL "J +{, K +{, g{



HL "J +{, K
+{, g{

Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv Frpsohphqwdulrv

Vh ghqrplqd ixhu}d +r prphqwr, yluwxdo d xq vlvwhpd gh ixhu}dv +r prphqwrv, txh


dfwd vreuh xqd hvwuxfwxud | txh hvw hq htxloleulr1 Sru hvwdu hq htxloleulr vh hqwlhqgh
txh= +d, lqfox|h d odv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv | +e, qr prglfd ho hvwdgr uhdo gh
prylplhqwrv | ghirupdflrqhv/ hv ghflu/ odv ixhu}dv yluwxdohv vrq shtxhdv1
Ho Sulqflslr gh orv Wudedmrv Yluwxdohv Frpsohphqwdulrv +SWYF hq or txh vljxh,
vh sxhgh hqxqfldu= hq xqd hvwuxfwxud frq xq fdpsr gh prylplhqwrv | ghirupdflrqhv
frpsdwleohv/ ho wudedmr h{whuqr frpsohphqwdulr gh xq fdpsr duelwudulr gh ixhu}dv
yluwxdohv vreuh ho fdpsr uhdo gh prylplhqwrv hv ljxdo do wudedmr lqwhuqr frpsohphqwdulr
gh orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv yluwxdohv vreuh ho fdpsr uhdo gh ghirupdflrqhv1
Vhd xqd hvwuxfwxud vrsruwdgd gh wdo pdqhud txh orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr
hvwq lpshglgrv1 Frqvlghuhprv txh dfwd vreuh hood xq fdpsr gh prylplhqwrv uhdohv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

454

61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV

frpsdwleohv/ wdo txh  > vhdq orv prylplhqwrv gh flhuwrv sxqwrv hq ghwhuplqdgdv gluhf0


flrqhv l @ 4> ===> q/ | vhdq % / "5 / "+ /  %+ /  %5 /  odv fruuhvsrqglhqwhv ghirupdflrqhv1
Sru rwur odgr/ vhd IW / xq vlvwhpd duelwudulr gh ixhu}dv yluwxdohv dsolfdgr hq orv sxq0


wrv | gluhfflrqhv l @ 4> ===> q> | vhdq Q W / P5W / P+W / W+W / W5W / P|W orv fruuhvsrqglhqwhv
hvixhu}rv yluwxdohv vreuh od slh}dv gh od hvwuxfwxud1
Vh ghqh frpr wudedmr yluwxdo frpsohphqwdulr h{whuqr d od h{suhvlq=
W

Ze @

?
[

IW  

+617<,

'

| frpr wudedmr yluwxdo frpsohphqwdulr lqwhuqr d od h{suhvlq=


[] 

W
Z @
Q W % . P5W "5 . P+W "+ . W+W  %+ . W5W  %5 . P|W  gv
u

+6183,

grqgh od lqwhjudo vh uhdol}d vreuh od slh}d m0vlpd gh od hvwuxfwxud | ho vxpdwrulr vh


h{wlhqgh vreuh wrgdv odv slh}dv1
Ho SWYF lpsolfd txh=
W
W
Ze @ Z
+6184,
r vhd/ txh=
?
[
'

IW   @

[]


u


 W
Q % . P5W "5 . P+W "+ . W+W  %+ . W5W  %5 . P|W  gv

+6185,

Ho SWYF sxhgh ghprvwuduvh d sduwlu gh odv hfxdflrqhv glihuhqfldohv gh htxloleulr gh


od uhedqdgd1 Edvwd sdud hoor lqwhjudu vwdv/ uhihulgdv d orv fdpsrv yluwxdohv gh ixhu}dv
| hvixhu}rv/ pxowlsolfdgdv sru orv fruuhvsrqglhqwhv fdpsrv gh prylplhqwrv uhdohv/ d or
odujr gh wrgdv odv slh}dv gh od hvwuxfwxud +sdud rewhqhu vx irupd lqwhjudo, h lqwhjudu
sru sduwhv/ frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr dghfxdgdv1
Do SWYF wdpelq vh oh oodpd Sulqflslr gh odv Ixhu}dv Yluwxdohv/ sru ud}rqhv reyldv1
Gh qxhyr/ ghvwdfduhprv txh vx ydolgh} qr vh uhvwulqjh do fdvr gh txh ho frpsruwdplhqwr
gh od hvwuxfwxud vhd hovwlfr | olqhdo1 Sru wdqwr/ ho SWYF sxhgh dsolfduvh hq ho dqolvlv
qr olqhdo gh hvwuxfwxudv1
Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv
Ho SWYF sxhgh h{whqghuvh iflophqwh sdud whqhu hq fxhqwd ho fdvr gh prylplhqwrv |2r
ghirupdflrqhv lpsxhvwrv vreuh od hvwuxfwxud1 Edvwd sdud hoor frqvlghudu odv frqwulex0
flrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv fdpsrv uhdohv gh ghirupdflq1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

455

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr vrphwlgd d xq fdp0


sr lpsxhvwr gh whpshudwxudv txh gd oxjdu d orv fdpsrv gh dodujdplhqwrv xqlwdulrv
+% ,J | fxuydwxudv +"5 ,J = Ghvsuhfldqgr od ghirupdflq sru fruwdqwh/ odv ghirupdflrqhv
jhqhudol}dgdv wrwdohv vh sxhghq hvfulelu hq od irupd=
|% @ +% ,J . %

+6186d,

"|5 @ +"5 ,J . "5

+6186e,

grqgh +% > "5 , vrq orv dodujdplhqwrv | fxuydwxudv ghelgrv d orv hvixhu}rv +Q> P5 , = Ho
SWYF vh sxhgh hvfulelu=
?
[
[]
W
I   @
iQ W ^+% ,J . % ` . P5W ^+"5 ,J . "5 `j gv
+6187,
'

61:17

u

Pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg

Ho pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg hv xq pwrgr lqwhjudo jhqhudo sdud fdofxodu prylplhq0


wrv hfdfhv gh ixhu}dv uhdohv txh dfwdq vreuh odv hvwuxfwxudv1 Hv/ sru wdqwr/ xqd
dowhuqdwlyd d odv hfxdflrqhv gh Qdylhu sdud fdofxodu prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv1 Dvl0
plvpr/ sursruflrqd xqd khuudplhqwd yolgd sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru
ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1
Sru ud}rqhv gh euhyhgdg/ uhvwulqjluhprv vx ghgxfflq do fdvr gh hvwuxfwxudv gh
sodqr phglr |/ frpr hv kdelwxdo/ ghvsuhflduhprv od ghirupdflq sru hvixhu}r d{lo |
fruwdqwh1
Frqvlghuhprv/ sxhv/ xqd hvwuxfwxud gh sodqr phglr/ frpsxhvwd sru odv slh}dv
n @ 4> ===> p> vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,1 Vhd P od
fruuhvsrqglhqwh oh| gh hfwruhv/ | vhd " @ +"J . P@HL, ho fruuhvsrqglhqwh fdpsr gh
fxuydwxudv/ grqgh vh kdq whqlgr hq fxhqwd xq fdpsr gh fxuydwxudv lpsxhvwdv "J =
Vhd I xqd ixhu}d frqfuhwd gho vlvwhpd gh fdujdv gh od txh vh ghvhd fdofxodu vx
prylplhqwr hfd}   = Vh frqvlghud xq fdpsr gh ixhu}dv yluwxdohv sduwlfxodu/ frqvlvwhqwh
hq xqd qlfd ixhu}d IW @ 4> gh ydoru xqlgdg | dsolfdgd hq ho plvpr sxqwr | hq od plvpd
gluhfflq gh I 1 Vh fdofxodq orv prphqwrv hfwruhv yluwxdohv P W ghelgrv d hvwd ixhu}d
yluwxdo1
Dsolfdqgr dkrud ho SWYF/ vh wlhqh=

[]
[] 
P PW
W
W
 @
gv
+6188,
"J P .
+P " , gv @
HL
u&
u&
&

&

txh shuplwh fdofxodu ho prylplhqwr ghvhdgr1 Revuyhvh txh do xvdu od h{suhvlq " @
+"J . P@HL, vh hvw vxsrqlhqgr frpsruwdplhqwr hovwlfr olqhdo1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

456

61:1 WUDEDMRV YLUWXDOHV

Hmhpsor 61:1714
Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr | ho jlur hq orv h{wuhprv gh od yljd eldsr|dgd gh
od Iljxud 6144/ fxdqgr dfwd vreuh hood xqd fdujd xqliruph s1

Ilj1 6144= Yljd gho Hmhpsor 61:1714


Od oh| gh prphqwrv hfwruhv hq od yljd hv +yhu Iljxud 6144d,=
P+{, @

s
{ +o  {,
5

sru wdqwr/ od fruuhvsrqglhqwh oh| gh fxuydwxudv hv=


"+{, @

P +{,
s
@
{+o  {,
HL
5HL

Sdud fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr xwlol}dqgr ho pwrgr gh od ixhu}d xqlgdg/


vh xvd od oh| gh prphqwrv yluwxdohv ghelgd d xqd ixhu}d yhuwlfdo fhqwudgd gh ydoru
xqlgdg +yhu Iljxud 6144e,=
; W
{
I
A
A
3  {  2,
A
? 5 { @ 5
P W +{, @
A
W
A
A
,
= I +o  {, @ o  {
2 {o
5
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

457

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Hqwrqfhv/ vhjq od hfxdflq +6188,=




] 


P +{, P W +{,
@
g{
HL
u
] ,*2
s
{
5
{+o  {, g{
@
HL J 5
5
e
8 so
@
+&,
6;7 HL

grqgh ho vljqr srvlwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gh od hfkd frlqflgh frq ho gh od ixhu}d
I W = Qwhvh txh vh kd xvdgr ho khfkr gh txh wdqwr P+{, frpr P W +{, vhdq vlpwulfrv
sdud lqwhjudu vor vreuh phgld yljd1
Dqorjdphqwh/ sdud fdofxodu ho jlur hq ho h{wuhpr E xwlol}dqgr ho pwrgr gh od
ixhu}d xqlgdg/ vh xvd od oh| gh prphqwrv yluwxdohv ghelgd d xq prphqwr gh ydoru
xqlgdg dsolfdgr hq glfkr h{wuhpr +yhu Iljxud 6145f,=
P W +{, @ PW
Dkrud/ vhjq od hfxdflq +6188,=
!

{
{
@
o
o

] 


P +{, P W +{,
@
g{
HL
u
] ,
s
{
4
{+o  {, g{
@
HL J 5
o

4 so
+>,
@
57 HL

grqgh ho vljqr srvlwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gho jlur frlqflgh frq ho gho prphqwr PW =
Sru vlphwud/ ! hv ljxdo | rsxhvwr d ! =

Hmhpsor 61:1715
Rewhqhu od hfkd p{lpd | orv jlurv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd eldsr|dgd gh vhfflq
uhfwdqjxodu/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv vxiuhq yduldflrqhv gh whpshudwxud w |
w2 / uhvshfwlydphqwh/ frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh
od slh}d1
Hq hvwh fdvr/ od fxuydwxud ghelgd d orv hihfwrv wuplfrv hv +yhu Hmhpsor 51518,
"| @ 

w2 . w
 @ uw 
k

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

458

61;1 HQHUJD SRWHQFLDO WRWDO

Sdud fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr xwlol}dqgr ho pwrgr gh od ixhu}d xqlgdg/ vh


surfhgh frpr hq ho Hmhpsor dqwhulru +yhu Iljxud 6144e,/ frq P W +{, @ {@5= Dkrud/
vhjq od hfxdflq +6188,=
]
 @
+"| +{, P W +{, , g{
u

,*2

@ 5
J

{
+uw , g{
5

4
@  uw  o2
;

+%,

grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gh od hfkd hv frqwudulr do gh od ixhu}d


I W / r vhd/ dvfhqghqwh= Qwhvh txh vh kd xvdgr ho khfkr gh txh wdqwr "| frpr P W vhdq
vlpwulfrv sdud lqwhjudu vor vreuh phgld yljd1
Dqorjdphqwh/ sdud fdofxodu ho jlur hq ho h{wuhpr E> dkrud frq P W +{, @ {@o> vh
wlhqh +yhu Iljxud 6144f,=
]
! @
+"| +{, P W +{,, g{
u
] ,
{
+uw , g{
@
o
J
4
@  uw  o + ,
5
grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh ho vhqwlgr gho jlur hv frqwudulr do gho prphqwr PW /
r vhd/ krudulr= Sru vlphwud/ ! hv ljxdo | rsxhvwr d ! =

61;

Hqhujd srwhqfldo wrwdo

Ho whruhpd gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo pqlpd hvwdeohfh txh gh wrgrv orv fdpsrv
gh prylplhqwrv | ghirupdflrqhv txh vrq frpsdwleohv frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr
gh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo/ dtxhoorv txh fruuhvsrqghq d xqd frqjxudflq hvwdeoh gh
htxloleulr kdfhq txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gho vlvwhpd vhd pqlpd1
Hvwh whruhpd sxhgh ghprvwuduvh iflophqwh d sduwlu gho Sulqflslr gh orv Wudedmrv
Yluwxdohv=
Vhd xqd hvwuxfwxud/ frpsxhvwd sru odv slh}dv m @ 4> ===> p> vreuh od txh dfwd xq
vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,1 Vhdq +Q/ P5 / P+ / W+ / W5 / P| , orv fruuhvsrqglhqwhv
hvixhu}rv txh dfwdq vreuh od slh}dv gh od hvwuxfwxud1
Hq hihfwr/ wrpdqgr frpr fdpsr gh prylplhqwrv yluwxdohv xqd yduldflq gho fdp0
sr uhdo gh prylplhqwrv/ txh hv reyldphqwh dgplvleoh/ W @ g  > grqgh g +, lqglfd
yduldflq/ vh wlhqh hqwrqfhv txh ho fdpsr yluwxdo gh fxuydwxudv hv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

459

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

P
"5 @ g +", @ g
HL


+6189,

|/ dqorjdphqwh/ sdud odv ghpv ghirupdflrqhv jhqhudol}dgdv1


Ho SWY vh sxhgh hvfulelu/ sru wdqwr=
%






?
[ ]
[
P+
Q
P5
. P+ g
.
I g  @
Qg
. P5 g
HD
HL5
HL+
u
'







W+
W5
P|
. W5 g
. P| g
gv
. W+ g
J +
J 5
JL|
txh sxhgh uhhvfuleluvh hq od irupd=
;
%
&
?[ ] 4 Q 2
P+2
W+2
W52
P|2
P52
g
.
.
.
.
.
gv
=
HD
HL5
HL+
J + J 5
JL|
u 5

I  

@ 3

+618;e,

g iX . Kj @ 3

+618;f,

g @ 3

+618;g,

'

grqgh vh kd ghqlgr=
K @

?
[

+618:e,

+618;d,

?
[

+618:d,

I  

+618<,

'

frpr od hqhujd srwhqfldo gh odv ixhu}dv h{whulruhv4 |


@X .K

+6193,

frpr od hqhujd srwhqfldo wrwdo gho vlvwhpd1


Od frqglflq +618;g, lqglfd txh orv ghvsod}dplhqwrv fruuhvsrqglhqwhv d od hvwuxfwxud
hq htxloleulr kdfhq txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo vhd hvwdflrqduld/ hv ghflu/ xq p{lpr
r xq pqlpr1 Vh sxhgh ghprvwudu txh ho htxloleulr hv hvwdeoh vl vh wudwd/ hihfwlydphqwh/
gh xq pqlpr1
Ho whruhpd gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo hv wlo sdud hvwxgldu hvwuxfwxudv txh sxh0
gdq vxiulu lqhvwdelolgdghv/ frpr hq ho fdvr gho sdqghr/ | dqdol}du vl xqd ghwhuplqdgd
frqjxudflq gh htxloleulr hv hvwdeoh r lqhvwdeoh1
4

Hvwd hqhujd srwhqfldo sxhgh ghqluvh vl orv ydoruhv | gluhfflrqhv gh odv ixhu}dv qr ghshqghq gh orv
prylplhqwrv1 Hvwh hv/ sru hmhpsor/ ho fdvr edmr od klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

45:

61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR

Dqorjdphqwh d or khfkr dtx/ vh sxhgh ghqlu od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsoh0


phqwduld gho vlvwhpd/ > frpr od vxpd gh od hqhujd frpsohphqwduld gh ghirupdflq/
X/ | od hqhujd srwhqfldo frpsohphqwduld gh odv ixhu}dv h{whulruhv K1 D sduwlu gho
SWYF vh sxhgh ghprvwudu ho whruhpd gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld
hvwdflrqduld/ txh hvwdeohfh txh gh wrgrv orv fdpsrv gh ixhu}dv | hvixhu}rv txh hvwq
hq htxloleulr hq xq vlvwhpd hvwuxfwxudo/ dtxhoorv txh fruuhvsrqghq d xqd frqjxudflq
ghirupdgd frpsdwleoh frq odv frqglflrqhv gh frqwruqr kdfhq txh od hqhujd srwhqfldo
wrwdo frpsohphqwduld gho vlvwhpd vhd hvwdflrqduld1 Hq flhuwrv fdvrv vh sxhgh ghprv0
wudu txh/ dghpv/ od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld hv pqlpd1 Ho whruhpd
gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld sxhgh xvduvh sdud ghulydu hfxdflrqhv gh
frpsdwlelolgdg hq hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv1

61<

Whruhpdv gh Fdvwljoldqr

Orv Whruhpdv gh Fdvwljoldqr/ remhwr gh hvwd Vhfflq/ vrq px| wlohv hq ho Dqolvlv gh
Hvwuxfwxudv1 Ixhurq rewhqlgrv sru Doehuwr Fdvwljoldqr/ txh orv lqfox| hq vx Whvlv
gh Ilqdo gh Fduuhud hq ho Srolwfqlfr gh Wxuq hq 4;:6 | orv suhvhqw hq irupd pv
ghwdoodgd hq 4;:8 dqwh od Dfdghpld gh Flhqfldv gh Wxuq1 Ho wudedmr gh Fdvwljoldqr
ixh frqwlqxdgr sru Iulhgulfk Hqjhvvhu/ lqjhqlhur ihuuryldulr | surihvru gho Lqvwlwxwr
Srolwfqlfr gh Nduovuxkh/ txh or h{whqgl d hvwuxfwxudv hovwlfdv qr olqhdohv1
61<14

Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr

Vhd xqd hvwuxfwxud vrphwlgd d xq vlvwhpd gh ixhu}dv I +l @ 4> ===> q,> lqghshqglhqwhv
hqwuh v/ gh wdo irupd txh vh fxpsodq wrgdv odv frqglflrqhv qhfhvduldv sdud txh ho vlvwhpd
vhd frqvhuydwlyr1 Vhdq   +l @ 4> ===> q, orv prylplhqwrv hfdfhv fruuhvsrqglhqwhv d od
dsolfdflq gh odv ixhu}dv gho vlvwhpd1 Hq hvwh fdvr/ ho wudedmr gh odv ixhu}dv h{whuqdv
hq ho surfhvr gh ghirupdflq/ Ze / hv ljxdo d od hqhujd gh ghirupdflq dopdfhqdgd sru
od hvwuxfwxud/ X1
Hq yluwxg gh hvwd ljxdogdg/ | gh od iupxod gh Fodsh|urq/ vh sxhgh hvfulelu od
hqhujd gh ghirupdflq hq ixqflq gh orv prylplhqwrv hfdfhv=
X @ X+  ,

l @ 4> ===> q

+6194,

grqgh glfkd ixqflq hv fxdguwlfd | krprjqhd hq vxv dujxphqwrv   1


Vl vh surgxfhq shtxhdv yduldflrqhv gh orv prylplhqwrv/ ghelgrv d shtxhrv fdpelrv
hq ho vlvwhpd gh ixhu}dv/ vh sxhgh fdofxodu od yduldflq hq od hqhujd gh ghirupdflq sru

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

45;

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

vlpsoh glihuhqfldflq gh od ixqflq dqwhulru/ or txh gd=


?
[
CX
gX @
g 
C 
'

+6195,

Sru rwud sduwh/ hvwd yduldflq gheh vhu ljxdo do wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv h{whuqdv
gxudqwh orv shtxhrv fdpelrv hq orv prylplhqwrv/ or txh sxhgh h{suhvduvh +ghvsuhfldq0
gr lqqlwvlprv gh vhjxqgr rughq, frpr=
gZe @

?
[

I g

+6196,

'

Ljxdodqgr dpedv h{suhvlrqhv vh wlhqh=


?
[
CX
'

C 

g @

?
[

I g 

+6197,

'

txh gheh vdwlvidfhuvh sdud fxdotxlhu frpelqdflq duelwuduld gh ydoruhv g  1 Sru wdqwr
gheh fxpsoluvh txh/ wuplqr d wuplqr=
CX
@ I
sdud l @ 4> ===> q
+6198,
C 
Hvwh uhvxowdgr vh frqrfh frpr ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr= vl od hqhujd gh
ghirupdflq gh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo vh h{suhvd hq ixqflq gh orv ghvsod}dplhqwrv
lqghshqglhqwhv   fruuhvsrqglhqwhv d xq vlvwhpd gh ixhu}dv I / od sulphud ghulydgd
sdufldo gh od hqhujd gh ghirupdflq uhvshfwr d fxdotxlhud gh hvwrv ghvsod}dplhqwrv hv
ljxdo d od ixhu}d I hq od gluhfflq gh   1
Ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr vh xvd sdud ghulydu hfxdflrqhv gh htxloleulr |/
sru wdqwr/ sxhgh vhuylu gh edvh sdud dqdol}du hvwuxfwxudv sru ho pwrgr gh htxloleulr
+r gh uljlgh},1 Hq hvwh vhqwlgr/ vx xwlolgdg hv dqorjd d od gho SWY/ ho pwrgr gho
Prylplhqwr Xqlgdg r ho Sulqflslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Pqlpd1 Gh khfkr/ ho
Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr sxhgh rewhqhuvh iflophqwh d sduwlu gh vwh owlpr1
Uhfrughprv txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gho vlvwhpd hv
@X .K

+6199,

grqgh X hv od hqhujd gh ghirupdflq | K hv od hqhujd srwhqfldo gh odv ixhu}dv h{whulr0


uhv1 Od hqhujd srwhqfldo wrwdo gheh vhu hvwdflrqduld +| pqlpd, sdud od hvwuxfwxud hq
htxloleulr1 Wrpdqgr yduldflrqhv hq +6199, uhvshfwr d orv prylplhqwrv hfdfhv/ vh wlhqh=
g @ g +X . K,
?
?
[
[
CX
@
g  
I g  @ 3
C

'
'
hfxdflq lgqwlfd d +6197,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+619:,

45<

61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR

61<15

Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr

Od hqhujd +frpsohphqwduld, gh ghirupdflq X gh od hvwuxfwxud sxhgh h{suhvduvh frpr


ixqflq gh odv ixhu}dv I +l @ 4> ===> q, gho vlvwhpd/ lqghshqglhqwhv hqwuh v=
X @ X+I ,

l @ 4> ===> q

+619;,

grqgh glfkd ixqflq hv fxdguwlfd | krprjqhd hq vxv dujxphqwrv I 1 Uhfrughprv


txh/ sdud frpsruwdplhqwr hovwlfr olqhdo/ od hqhujd gh ghirupdflq | od hqhujd frp0
sohphqwduld gh ghirupdflq vrq ljxdohv/ X @ X=
Vl vh surgxfhq shtxhdv yduldflrqhv hq orv ydoruhv gh odv ixhu}dv/ vh sxhgh fdofxodu
od yduldflq hq od hqhujd gh ghirupdflq sru ghulydflq gh od h{suhvlq dqwhulru/ or txh
uhvxowd hq=
?
[
CX
gX @
gI
+619<,
CI
' ?

Hvwd yduldflq hv ljxdo d od yduldflq gho wudedmr frpsohphqwdulr uhdol}dgr sru odv
ixhu}dv h{whuqdv/ txh vhjq od h{suhvlq +6196, ydoh=
gZ e @

?
[

I g 

'

Hvwd yduldflq wdpelq sxhgh fdofxoduvh glihuhqfldqgr gluhfwdphqwh vreuh od iupxod


gh Fodsh|urq/ hv ghflu=
?
?
?
[
4
4[
4[
gZ e @ g+
I g  .
  gI
I   , @
5
5
5
'

'

+61:3,

'

Ljxdodqgr odv grv h{suhvlrqhv/ +6196, | +61:3, vh wlhqh=


gZ e @

?
[
'

I g  @

?
[

  gI

+61:4,

'

H ljxdodqgr hvwh owlpr uhvxowdgr d od yduldflq gh od hqhujd gh ghirupdflq gh od


h{suhvlq +619<, vh wlhqh=
?
?
[
[
CX
gX @
gI @
  gI
CI
' ?
'

+61:5,

txh gheh vdwlvidfhuvh sdud fxdotxlhu frpelqdflq duelwuduld gh ydoruhv gI 1 Sru wdqwr
gheh fxpsoluvh txh/ wuplqr d wuplqr=
CX
@ 
CI

sdud l @ 4> ===> q

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+61:6,

463

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Hvwh uhvxowdgr vh frqrfh frpr Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr= vl od hqhujd


+frpsohphqwduld, gh ghirupdflq gh xq vlvwhpd hvwuxfwxudo vh h{suhvd hq ixqflq gh
odv ixhu}dv lqghshqglhqwhv I fruuhvsrqglhqwhv d xq vlvwhpd gh prylplhqwrv   > od
sulphud ghulydgd sdufldo gh od hqhujd gh ghirupdflq uhvshfwr d xqd ixhu}d fxdotxlhud
I hv ljxdo do prylplhqwr   hq od gluhfflq gh I 1
Ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr ixh jhqhudol}dgr d hvwuxfwxudv hovwlfdv qr ol0
qhdohv sru Hqjhvvhu hq 4;;<1 Gh khfkr/ ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sxhgh
rewhqhuvh iflophqwh d sduwlu gho SWYF r gho Sulqflslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo
Frpsohphqwduld Pqlpd1 Uhfrughprv txh od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld
gho vlvwhpd hv
@X .K

+61:7,

grqgh X hv od hqhujd frpsohphqwduld gh ghirupdflq | K hv od hqhujd srwhqfldo


frpsohphqwduld gh odv ixhu}dv h{whulruhv1 Od hqhujd srwhqfldo wrwdo frpsohphqwduld
gheh vhu hvwdflrqduld sdud od hvwuxfwxud hq htxloleulr1 Wrpdqgr yduldflrqhv hq +61:7,
uhvshfwr d odv ixhu}dv dsolfdgdv/ vh wlhqh=


g @ g X . K
?
?
[
[
CX
gI 
  gI @ 3
@
CI 
'

+61:8,

'

hfxdflq lgqwlfd d +619<,1


Orv grv whruhpdv gh Fdvwljoldqr vh jhqhudol}dq sdud prphqwrv | jlurv hfdfhv/
hvfulelqgrvh hq hvh fdvr=
CX
@ 
CP

61<16

CX
@ P
C

+61:9,

Fofxor gh Prylplhqwrv

Ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr vh xvd sdud fdofxodu prylplhqwrv1 Hq hvwh vhqwlgr/


vx xwlolgdg hv dqorjd d od gho SWYF/ ho pwrgr gh od Ixhu}d Xqlgdg r ho Sulqflslr
gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Frpsohphqwduld Pqlpd1 Vh xwlol}d wdpelq sdud uhvroyhu
hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/ wdo frpr vh wudwd hq ho
Fdswxor 71
Hq orv Hmhpsorv txh vljxhq vh loxvwud ho xvr gh hvwh whruhpd sdud fdofxodu pryl0
plhqwrv hfdfhv1 Fdeh kdfhu/ do uhvshfwr/ dojxqdv revhuydflrqhv gh lqwhuv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

464

61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR

41 Orv prylplhqwrv hfdfhv wlhqhq vljqr1 Dv/ vl od dsolfdflq gho vhjxqgr whruhpd
gh Fdvwljoldqr uhvxowd hq xq ydoru qhjdwlyr gho prylplhqwr hfd}/ glfkr uhvxowdgr
gheh lqwhusuhwduvh frpr txh ho prylplhqwr hfd} wlhqh vhqwlgr rsxhvwr d od ixhu}d=
CX
@  ? 3
CI

  wlhqh vhqwlgr rsxhvwr d I

+61::,

51 Odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv qr vrq ixhu}dv lqghshqglhqwhv/ |d txh vx ydoru gh0


shqgh gho vlvwhpd gh ixhu}dv d wudyv gh odv hfxdflrqhv gh od Hvwwlfd1 Hq frqvh0
fxhqfld/ odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv qr ghehq dsduhfhu hq od h{suhvlq gh od hqhujd
gh ghirupdflq/ vlqr txh ghehq holplqduvh gh hood h{suhvqgrod hq ixqflq gh odv
ixhu}dv h{whulruhv1 Od hqhujd gh ghirupdflq gheh hvfuleluvh hq ixqflq gh odv
ixhu}dv h{whulruhv/ h{foxvlydphqwh1
61 Hq xqd hvwuxfwxud vlpwulfd fdujdgd gh irupd vlpwulfd +r dqwlvlpwulfd,/ od hqhu0
jd gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud frpsohwd hv ljxdo do greoh gh od hqhujd gh
odv grv plwdghv vlpwulfdv1
71 Sdud fdofxodu ho prylplhqwr/ vhjq xqd flhuwd gluhfflq/ gh xq sxqwr hq ho txh
qr kd| xqd ixhu}d h{whulru dsolfdgd/ vh sxhgh srqhu hq glfkr sxqwr xqd ixhu}d
fwlfld I/ vhjq od gluhfflq gh lqwhuv/ | ddglu vwd do vlvwhpd gh fdujdv1 Ho
fruuhvsrqglhqwh prylplhqwr hfd} vhu fruuhfwr do sduwlfxodul}du od vroxflq sdud
ho ydoru I @ 31
81 Sdud fdofxodu prylplhqwrv ghelgrv d fdpsrv gh ghirupdflrqhv lpsxhvwdv gheh
xvduvh od h{suhvlq gh od hqhujd lqwhuqd gh od hfxdflq +6175f,/ dv frpr srqhu xqd
ixhu}d fwlfld I/ hq ho sxqwr | vhjq od gluhfflq gh lqwhuv1 Ho fruuhvsrqglhqwh
prylplhqwr hfd} vhu fruuhfwr do sduwlfxodul}du od vroxflq sdud ho ydoru I @ 31
Hvwh surfhglplhqwr hv frpsohwdphqwh htxlydohqwh d xwlol}du ho Pwrgr gh od Ixhu}d
Xqlgdg +yhu Vhfflq 61:17 | Hmhpsor 61:1715,1
91 Sdud kdoodu ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr hqwuh grv sxqwrv vhjq xqd flhuwd gluhfflq
vh dsolfdq grv ixhu}dv +fwlfldv r qr, ljxdohv | rsxhvwdv hq glfkrv sxqwrv/ | hq
od gluhfflq gh lqwhuv1 Dv/ sru hmhpsor/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 6145/
dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr/ vh wlhqh=


CX
CX
@  .  @ 
.
+61:;,
CI CI
grqgh  hv ho ghvsod}dplhqwr uhodwlyr hqwuh orv sxqwrv D | E vhjq od gluhfflq
gh lqwhuv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

465

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 6145= Prylplhqwr uhodwlyr hqwuh grv sxqwrv


Vl kdfhprv gluhfwdphqwh I @ I @ I | hvfulelprv od hqhujd gh ghirupdflq
frpr ixqflq gho ydoru qlfr I / | dsolfdprv ho whruhpd gh Fdvwljoldqr/ rewhqhprv=
CX
CI

CX CI
CX CI
.
CI CI
CI CI
@  . 
@

@ 

+61:<,

Revuyhvh txh xwlol}dprv grv ixhu}dv h{whulruhv frqvlghudgdv frpr ghshqglhqwhv/


shur vdelhqgr ho vljqlfdgr txh wdo khfkr wlhqh hq orv uhvxowdgrv rewhqlgrv= hq
hvwh fdvr/ ho gh rewhqhu xq ghvsod}dplhqwr hfd} uhodwlyr1

Hmhpsor 61<1614
Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr gh xqd yljd eldsr|dgd fdujdgd frq xqd ixhu}d
sxqwxdo fhqwudgd1
Vhjq od Iljxud 6146 |/ xqd yh} fdofxodgdv odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv/ orv prphqwrv
hfwruhv hq od yljd vrq=

P+{, @

;
S
A
A
A
? 5{
A
A
A
= S +o  {,
5

3{
,

{o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

466

61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR

Ilj1 6146= Yljd gho Hmhpsor 61<1614


|/ sru or wdqwr/ odv ghulydgdv uhvshfwr gh od ixhu}d S vrq=
; {
A
3  {  2,
A
A 5
?
CP
@
A
CS
A
+o  {,
A
,
=
2 {o
5
Od hfkd hq ho sxqwr fhqwudo hv ho prylplhqwr hfd} gh od ixhu}d S +srvlwlyd kdfld
dedmr,1 Dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr vh wlhqh=
 @
@
@
@
@
@

CX
CS ]

4 P2
C
g{
CS u 5 HL
]
CP g{
P
CS HL
u
] ,
] ,*2
S { { g{
S
+o  {, g{
.
+o  {,
,
5
5
HL
5
5 HL
f
+ ,*2 2
, ,
{
{
S
2
2
 o{
. o {.
7HL
6 f
6
,*2
S o
7;HL

+&,

Revuyhvh txh od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq vh hvfuleh qlfdphqwh hq


ixqflq gh od ixhu}d h{whuqd S 1 Sxhgh frpsureduvh wdpelq txh/ ghelgr d od vlphwud
gh od fdujd/ odv grv lqwhjudohv hq txh vh glylgh ho fofxor sursruflrqdq lgqwlfr uhvxowdgr/
sru or txh edvwd frq hydoxdu xqd gh hoodv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

467

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Hmhpsor 61<1615
Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr gh od yljd eldsr|dgd gh od Iljxud 6147/ fxdqgr
dfwd vreuh hood xqd fdujd xqliruph s1

Ilj1 6147= Yljd gho Hmhpsor 61<1615


Frpr vh suhwhqgh fdofxodu ho prylplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr fhqwudo gh od yljd/ vh
uhvxhoyh ho sureohpd frpr vl/ dghpv gh od fdujd xqliruph/ kxelhud xqd ixhu}d sxqwxdo
I hq ho fhqwur gh od ox}1 Hqwrqfhv/ od oh| gh hfwruhv hv vlpwulfd |=
<
s
I
A
P+{, @ {+o  {,. { A
@
5
5 A
o
3{
A
5
A
CP
{
A
>
@
CI
5
Od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq gh od yljd sxhgh hvfuleluvh/ sru vlphwud/
frpr=
] ,
2 P2
g{
X @5
f 5HL
\ dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ | sduwlfxodul}dqgr sdud ho ydoru I @ 3/
vh wlhqh=


CX
 @
CI 5 'f

] ,*2 
P CP
@ 5
g{
HL CI 5 'f
f
] ,*2
s
{
5
{+o  {, g{
@
HL f 5
5
e
8 so
@
+&,
6;7 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

468

61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR

Hmhpsor 61<1616
Fdofxodu od hfkd hq ho fhqwur | hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r gh od Iljxud 6148 sdud od
uhodflq gh ixhu}dv I2 @ 5I 1

Ilj1 6148= Yljd gho Hmhpsor 61<1616


Fdofxohprv ho ydoru gho prphqwr hfwru txh dfwd hq xqd vhfflq vlwxdgd d xqd
glvwdqfld { gho h{wuhpr gho yrodgl}r=
+
I2 {
3  {  2,
P+{, @
,
I2 { . I +{  2, ,
2 {o
Vl vh ghvhd fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr fhqwudo gho yrodgl}r +{ @ o@5,/ hqwrqfhv=
]
CX
CP g{
@
P
 @
CI
CI HL
u

 

] , 
] ,*2
g{
o
o g{
+I2 {, +3,
I2 { . I { 
.
{
@
HL
5
5 HL
f
,*2
+ 
,



,
,
4
{ {2 o
{ o2 { o{2
@

.
.
I2
.I
HL
6
7 ,*2
6
7
5 ,*2


8
4
4
+&,
@
I o . I2 o
HL 57
7;
Od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r hv ljxdo do prylplhqwr hfd} gh od ixhu}d I2 > sru
wdqwr=
]
CX
CP gv
@
P
2 @
CI2
CI2 HL
u


] , 
] ,*2
o
g{
g{
I2 { . I { 
+I2 {,{
.
{
@
HL
5
HL
f
,*2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

469

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

+

,*2 
, ,
{
{
{
o{2
. I2 .I
I2

6 f
6
6
7
,*2


4
4
8
@
I o . I2 o
+&,
HL 7;
6
4
@
HL

\ srghprv uhvroyhu orv fdvr v=


8 I o
7; HL
I o
@
57 HL
I o
@
7 HL

I o
6 HL
8 I o
@
7; HL
6: I o
@
7; HL

I @ 3

I2 @ I

 @

2 @

I @ I

I2 @ 3

2

I @ I

I2 @ 5I

2

Revuyhvh txh  +I @ 3> I2 @ I , @ 2 +I @ I> I2 @ 3,1 Hvwh uhvxowdgr hv


frqvhfxhqfld gho Whruhpd gh Pd{zhoo r gh uhflsurflgdg gh orv prylplhqwrv1

Hmhpsor 61<1617
Frpsuredu ho hqxqfldgr gho Whruhpd gh Pd{zhoo hq ho suwlfr gh od Iljxud 61491

Ilj1 6149= Suwlfr gho Hmhpsor 61<1617


Ho Whruhpd gh Pd{zhoo hvwdeohfh txh sdud orv grv vlvwhpdv gh fdujd gh od Iljxud
6149/ | sdud ydoruhv xqlwdulrv gh odv ixhu}dv/ hvwr hv/ I @ K @ 4> gheh fxpsoluvh txh=
M '
x8' @ y

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

46:

61<1 WHRUHPDV GH FDVWLJOLDQR

Ilj1 614:= Uhvroxflq gho Hmhpsor 61<1617


Dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr d od hvwuxfwxud +vlpwulfd, fdujdgd frq
orv grv vlvwhpdv gh ixhu}dv +Iljxud 614:,/ vh sxhgh hvfulelu=
8 '



CX 8 '
@
CK M 'f

Odv oh|hv gh hfwruhv hq odv slh}dv vrq=


;
? K|
P@
I
= K 5d . {
5
\ vxv ghulydgdv uhvshfwr gh K | gh I vrq=
+
CP
|
hq od eduud D F 
@
CK
5d
hq od eduud F  E

>

M '



CX M '
@
CI 8 'f

hq od eduud D F 
hq od eduud F  E

CP
@
CI

3
{@5

hq od eduud D F 
hq od eduud F  E

Dkrud vh sxhgh fdofxodu +xwlol}dqgr od vlphwud gh irupd | fdujd,=


8 '



CX 8 '
@
CK M 'f
] 2@
8 '
] @
{
5
2
K 5d . I
@
K | g| .
5d g{
HL f
5
f
M 'f
 
Id
@
HL 8 '

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

46;

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

M '



CX M '
@
CI 8 'f
] 2@
M '
] @
{ {
5
K5d . I
@
K | + 3, g|.
g{
HL f
5 5
f
8 'f



Kd
@
HL M '

frq or fxdo txhgd frpsuredgr ho Whruhpd gh Pd{zhoo1

6143

Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv

Xq fdvr lqwhuhvdqwh d frqvlghudu hv od h{lvwhqfld gh dsr|rv r hqodfhv hovwlfrv hq od hv0


wuxfwxud1 Od sduwlfxodulgdg gh hvwh wlsr gh dsr|rv r hqodfhv uhvshfwr d orv frqvlghudgrv
kdvwd dkrud/ hv ghflu/ orv ujlgrv/ hv vx fdsdflgdg gh ghirupduvh/ | do kdfhuor/ dopdfhqdu
hqhujd gh ghirupdflq1 Sru wdqwr/ od frqvlghudflq gh wdohv glvsrvlwlyrv qr hqwudd
rwud glfxowdg txh od lqfoxvlq gh vx hqhujd gh ghirupdflq d od krud gh fdofxodu od
hqhujd wrwdo gh od hvwuxfwxud1
Dv/ sru hmhpsor/ vl vh wlhqh xqd yljd frpr od gh od Iljxud 614;d/ frq xq dsr|r
hovwlfr E/ od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo txh dopdfhqd ho pxhooh do ghirupduvh hv=
4
4 I2
4
Xpxhooh @ I  @
@ n 2
5
5 n
5

+61;3,

grqgh I hv od ixhu}d txh dfwd vreuh ho pxhooh/  hv ho prylplhqwr gh dodujdplhqwr r


dfruwdplhqwr txh vwh vxiuh | n hv vx frqvwdqwh hovwlfd/ wdo txh I @ n = Od hqhujd gh

Ilj1 614;= Yljdv frq dsr|rv hovwlfrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

46<

61431 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV

ghirupdflq wrwdo gh od hvwuxfwxud/ hv=


XA

@ Xyljd . Xpxhooh
]
4 P2
4 I2
@
g{ .
5 HL
5 n
]u
4
4
HL "2 g{ . n  2
@
5
u 5

+61;4d,
+61;4e,
+61;4f,

D sduwlu gh hvwdv h{suhvlrqhv sxhghq dsolfduvh d od hvwuxfwxud fxdotxlhud gh orv whruhpdv


hqhujwlfrv rewhqlgrv hq hvwh Fdswxor1
Dqorjdphqwh vh sxhgh wudwdu ho fdvr gh uhvruwhv hovwlfrv1 Frqvlghuhprv xqd hv0
wuxfwxud frpr od gh od Iljxud 614;e/ frq xq hpsrwudplhqwr hovwlfr hq ho h{wuhpr D=
Hq hvh fdvr/ od hqhujd gh ghirupdflq gho uhvruwh hv=
4
4 P2
4
Xuhvruwh @ P * @
+61;5,
@ n *2
5
5 n
5
grqgh P hv ho prphqwr txh dfwd vreuh ho uhvruwh/ * hv ho jlur txh vwh vxiuh | n hv vx
frqvwdqwh hovwlfd/ wdo txh P @ n *= Od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo gh od hvwuxfwxud/
hv dkrud=
XA

@ Xyljd . Xuhvruwh
]
4 P2
4 P2
@
g{ .
5 HL
5 n
]u
4
4
HL "2 g{ . n *2
@
5
5
u

+61;6d,
+61;6e,
+61;6f,

Hmhpsor 614314
Fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr phglr gh od yljd gh od Iljxud 614<1 Od frqvwdqwh hovwlfd
gho pxhooh ydoh n @ +HL@o ,/ vlhqgr HL od uljlgh} d h{lq gh od yljd1
Ho sureohpd hv dqorjr do Hmhpsor 61<1614 | vh uhvxhoyh gh od plvpd irupd/ shur
frqvlghudqgr dkrud od hqhujd gh ghirupdflq gho pxhooh1 Vhjq od Iljxud 614< |/ xqd
yh} fdofxodgdv odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv/ ho prphqwr hfwru hq od yljd hv vlpwulfr | gh
ydoru=
S
o
P+{, @ {
3{
5
5
Od hqhujd gh ghirupdflq gho pxhooh hv=
Xpxhooh @

4 +S@5,2
5 n

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

473

FDSWXOR 61 WUDEDMR \ HQHUJD

Ilj1 614<= Yljd gho Hmhpsor 614314


Od hfkd hq ho sxqwr fhqwudo hv ho prylplhqwr hfd} gh od ixhu}d S +srvlwlyd kdfld
dedmr,1 Dsolfdqgr ho vhjxqgr whruhpd gh Fdvwljoldqr vh wlhqh=
CXyljd CXpxhooh
.
CS
CS
] ,*2
CP g{
4S
P
@ 5
.
CS
HL
7
n
f
] ,*2
S { { g{
4 o S
.
@ 5
5 5 HL
7 HL 
 f

4
4 So
@
.
7; 7 HL

 @

Sdud  @ 4 vh uhfxshud od vroxflq fruuhvsrqglhqwh d xq dsr|r mr hq E=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

7 Ho Pwrgr gh Frpsdwlelolgdg
714

Lqwurgxfflq

Od qhfhvlgdg gh uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv vh sodqwhd d sulqflslrv gho vljor [L[/


fxdqgr orv sdvhv hxurshrv vh hqfxhqwudq hq sohqd h{sdqvlq hfrqplfd/ judfldv d orv
dydqfhv flhqwfrv | vrfldohv gho vljor dqwhulru1 Od Uhyroxflq Lqgxvwuldo gd oxjdu d xqd
vrflhgdg phwursrolwdqd h lqgxvwuldol}dgd/ qhfhvlwdgd gh hvwuxfwxudv h lqiudhvwuxfwxudv
txh idyruh}fdq vx ghvduuroor1
Hq hvwd srfd dsduhfhq | vh pxowlsolfdq sru wrgd Hxursd odv Hvfxhodv gh Lqjhqlh0
urv/ vljxlhqgr ho prghor gh od suhvwljlrvd froh ghv Srqv hw Fkdxvvhv gh Sduv1 Hv
suhflvdphqwh xq surihvru gh hvwd Hvfxhod/ Orxlv Qdylhu/ txlhq sodqwhd irupdophqwh ho
pwrgr gh frpsdwlelolgdg hq 4;59 sdud uhvroyhu dufrv klshuhvwwlfrv | yljdv frqwlqxdv1
Ho pwrgr vh h{wlhqgh uslgdphqwh |/ hq 4;8:/ E1 S1 H1 Fodsh|urq/ surihvru gh odv
Hvfxhodv gh Vdq Shwhuexujr | gh Sduv | txh wudedm lqwhqvdphqwh hq ho ghvduuroor gh
orv ihuurfduulohv uxvrv | iudqfhvhv/ suhvhqwd dqwh od Dfdghpld gh odv Flhqfldv Iudqfhvd
vx wudedmr vreuh od uhvroxflq gh yljdv frqwlqxdv1
Odphqwdeohphqwh/ ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hv xq surfhglplhqwr px| oderulrvr
gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv | txh qr shuplwh/ hq jhqhudo/ xq sodqwhd0
plhqwr vlvwhpwlfr gho sureohpd/ or fxdo or kdfh srfr dghfxdgr sdud vx lpsohphqwdflq
hq surjudpdv gh fofxor dxwrpwlfr1 D sduwlu gh od vhjxqgd plwdg gho vljor [[/ frq od
oohjdgd gho rughqdgru gljlwdo/ ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg yd shuglhqgr surwdjrqlvpr
ghqwur gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv hq idyru gho pwrgr gh htxloleulr1
Vh pxhvwud hq hvwh Fdswxor od dsolfdflq gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg d od uhvrox0
flq gh hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv1 Vh sodqwhd/ sulphur/ od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
gh xqd vrod slh}d edmr glyhuvrv wlsrv gh dfflrqhv | frq glyhuvdv frqglflrqhv gh dsr|r1
Vh wudwd/ d frqwlqxdflq/ od uhvroxflq gh yljdv frqwlqxdv/ frqvlghuqgrvh glyhuvdv vl0
wxdflrqhv sduwlfxoduhv gh lqwhuv1 Vh flhuud ho Fdswxor frq od dsolfdflq gho pwrgr d
od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv sruwlfdgdv1
474

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

475

715

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Edvhv gho pwrgr

Ho sodqwhdplhqwr gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hv lqwxlwlyr | iflo gh hqwhqghu | vh


pxhvwud/ gh irupd hvtxhpwlfd/ hq od Iljxud 7141 Evlfdphqwh/ frqvlvwh hq wudqvirupdu
od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd hq rwud lvrvwwlfd/ d edvh gh vxsulplu orv dsr|rv +r hqodfhv,
uhgxqgdqwhv | vxvwlwxluorv sru ixhu}dv +r hvixhu}rv, lqfjqlwd1 Ho qphur gh lqfjqlwdv
gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr gh klshuhvwdwlvpr gho sureohpd1 Hv reylr txh ho
khfkr gh vxsulplu hvwrv dsr|rv +r hqodfhv, lpsolfd olehudu/ hq sulqflslr/ flhuwdv frqgl0
flrqhv gh frpsdwlelolgdg txh gheh vdwlvidfhu od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
D od hvwuxfwxud uhvxowdgr gh hvwh surfhvr vh oh oodpd lvrvwwlfd edvh1
Do vhu lvrvwwlfd/ od uhvroxflq gh hvwd hvwuxfwxud edvh qr sodqwhd glfxowdg do0
jxqd= vreuh hood vh sxhghq vdwlvidfhu odv frqglflrqhv qhfhvduldv gh htxloleulr d sulrul
| vh oh sxhghq dsolfdu orv pwrgrv frqrflgrv gh fofxor gh prylplhqwrv1 Hq sduwlfx0
odu/ vh srguq h{suhvdu orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv
klshuhvwwlfdv1 Sru wdqwr/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul odv frqglflrqhv gh frpsdwl0
elolgdg dqwhulruphqwh olehudgdv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv vh wlhqh uhvxhowd od
hvwuxfwxud1
Frpr vh revhuyd/ ho surfhvr vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od
hvwuxfwxud | gh od ghqlflq gh odv dfflrqhv/
41 ghqlu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ d edvh gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv klshuhv0
wwlfdv | olehudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg/
51 uhvroyhu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/
d edvh gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh htxloleulr/
61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/ d edvh gh lpsrqhu odv qhfhvduldv frqgl0
flrqhv gh frpsdwlelolgdg/
71 ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv/ hvixhu}rv | prylplhqwrv hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
ruljlqdo1
Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gh judgr k vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd
gh fdujdv I +l @ 4> ===> q,1 Olehudqgr od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gh k hqodfhv vxshud0
exqgdqwhv +h{whuqrv r lqwhuqrv, vh rewlhqh xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh hq od txh odv
uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,/ lqwurgxflgdv do olehudu orv hqodfhv/ dfwdq
frpr ixhu}dv lqghshqglhqwhv1 Dvlplvpr/ vh rewlhqhq k frqglflrqhv flqhpwlfdv txh
ghehq fxpsoluvh sdud txh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd
d od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd ruljlqdo=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

476

7151 EDVHV GHO PWRGR

Ilj1 714= Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg


 Vl [& hv xqd uhdfflq klshuhvwwlfd h{whuqd/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur, gh vx sxqwr
gh dsolfdflq/ phglgr vhjq od gluhfflq gh od ixhu}d +r prphqwr, uhdfflq/ & >
gheh vhu qxor/ do vhu ujlgr ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1
Vh wlhqh/ sru wdqwr/ od hfxdflq flqhpwlfd=
& +I > [ , @ 3

l @ 4> ===> q

m @ 4> ===> k

+714,

 Vl [& hv xq sdu gh uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv lqwhuqdv/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur,


uhodwlyr gh vxv sxqwrv gh dsolfdflq/ phglgrv vhjq od gluhfflq gh odv ixhu}dv +r
prphqwrv, uhdfflq/ & > gheh vhu qxor/ sru frqwlqxlgdg gh ghvsod}dplhqwrv +r
jlurv, hq ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1 Vh wlhqh/ sru
wdqwr/ od hfxdflq flqhpwlfd=
& +I > [ , @ 3

l @ 4> ===> q

m @ 4> ===> k

+715,

Frpr uhvxowdgr/ vh glvsrqh gh k hfxdflrqhv olqhdohv gh odv fxdohv hv srvleoh rewhqhu


orv ydoruhv gh odv k lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,1 Hv lpsruwdqwh vhdodu txh
od hohfflq gh orv k hqodfhv vxshudexqgdqwhv txh vh olehudq sdud rewhqhu od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh qr hv qlfd1 Glvwlqwdv hohfflrqhv gdq oxjdu d glvwlqwdv hvwuxfwxudv edvh
| d glvwlqwrv vlvwhpdv gh hfxdflrqhv sdud uhvroyhu ho sureohpd1 Frpr od vroxflq gho
sureohpd hovwlfr hv qlfd/ od hohfflq hqwuh xqd srvlelolgdg x rwud hv duelwuduld1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

477

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ho surfhglplhqwr ghvfulwr uhfleh ho qrpeuh gh pwrgr gh frpsdwlelolgdg srutxh


odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq hfxdflrqhv gh frpsdwl0
olelolgdg1 Vh oh frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh pwrgr gh odv ixhu}dv/ gdgr txh
odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq ixhu}dv +r pr0
phqwrv, klshuhvwwlfrv/ r pwrgr gh h{lelolgdg/ |d txh orv frhflhqwhv txh dsduhfhq
hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh h{lelolgdg1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg frpr
lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv dghfxdgr sdud hvwuxfwxudv
frq edmr judgr gh klshuhvwdwlvpr1 Vx sulqflsdo ghvyhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd
gh vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv gh xq sureohpd gdgr qr hv qlfd | hvwr
glfxowd xq sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh srfr dghfxdgr sdud ho
fofxor gh hvwuxfwxudv sru rughqdgru1
Yhdprv dojxqrv hmhpsorv gho surfhglplhqwr ghvfulwr=
+d, Frqvlghuhprv od yljd klshuhvwwlfd +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4, gh od Iljxud
715d1 Olehudqgr od frdfflq klshuhvwwlfd txh vxsrqh ho dsr|r hq E/ | vxvwlwx|qgrod
sru xqd uhdfflq yhuwlfdo U gh pgxor ghvfrqrflgr/ rewhqhprv od hvwuxfwxud lvrvwwlfd
edvh gh od Iljxud 715e1 Hq hvwd hvwuxfwxud vh sxhghq fdofxodu prylplhqwrv |/ hq sdu0
wlfxodu/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr E/ txh vhu ixqflq gh od fdujd dsolfdgd
s | gh od uhdfflq lqfjqlwd U/ hvwr hv/ y @ y +s> U,= Sdud txh odv hvwuxfwxudv gh odv
Iljxudv 715d | e vh ghiruphq gh od plvpd irupd/ hv qhfhvdulr lpsrqhu od frqglflq gh
txh od hfkd gho sxqwr E vhd qxod/ hv ghflu=
y +s> U, @ 3

+716,

Hvwd hv od hfxdflq olqhdo gh od fxdo hv srvleoh rewhqhu ho ydoru gh od uhdfflq U/ txh


uhvxhoyh ho sureohpd1
+e, Od hohfflq gh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh qr hv qlfd1 Sru hmhpsor/ do uhvroyhu
od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho fdvr dqwhulru/ vh sxhgh hohjlu od hvwuxfwxud gh od Iljxud
716e frpr hvwuxfwxud edvh/ grqgh vh kd vxvwlwxlgr od frdfflq do jlur gho hpsrwudplhqwr

Ilj1 715= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

478

7151 EDVHV GHO PWRGR

Ilj1 716= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4,


D sru xq prphqwr lqfjqlwd P= Hq hvwd hvwuxfwxud lvrvwwlfd vh sxhgh fdofxodu ho jlur
hq ho dsr|r D/ txh vhu ixqflq gh od fdujd dsolfdgd s | gho prphqwr lqfjqlwd P/
hvwr hv/ ! @ ! +s> P,= Sdud txh odv hvwuxfwxudv gh odv Iljxudv 716d | e vh ghiruphq
gh od plvpd irupd/ hv qhfhvdulr lpsrqhu od frqglflq gh txh ho jlur gho sxqwr D vhd
qxor/ hv ghflu=
! +s> P, @ 3
+717,
+f, Od frdfflq uhgxqgdqwh olehudgd sdud ghqlu od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh qr
wlhqh sru tx fruuhvsrqghu d xq dsr|r/ ql vx fruuhvsrqglhqwh uhdfflq klshuhvwwlfd
wlhqh txh vhu h{whuqd1 Hq ho dufr dwludqwdgr gh od Iljxud 717 +judgr gh klshuhvwdwlvpr
k @ 4, vh vxvwlwx|h xq hqodfh lqwhuqr/ ho wludqwh DE/ sru xq sdu gh ixhu}dv W / txh
uhsuhvhqwdq/ uhvshfwlydphqwh/ od whqvlq gho fdeoh | od dfflq gh vwh vreuh ho uhvwr
gh od hvwuxfwxud1 Od frqglflq flqhpwlfd gh frpsdwlelolgdg hv/ hq hvwh fdvr/ txh ho
prylplhqwr krul}rqwdo uhodwlyr d dperv odgrv gho hqodfh olehudgr vhd qxor/ hvwr hv/
txh ho prylplhqwr krul}rqwdo gho sxqwr E gho dufr/ xdufr
@ xdufr
+S> W ,/ vhd ljxdo do


fdeoh
dodujdplhqwr gho fdeoh/ x @ W o@HD=
dufr
xuho
 xfdeoh
@3
 @ x


xdufr
+S> W , @


Wo
HD

Ilj1 717= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

479

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 718= Frqvwuxfflq gh hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh +k@4, gh grv irupdv dowhuqdwlydv

+g, Hq rwurv fdvrv h{lvwh od srvlelolgdg gh hohjlu hqwuh olehudu hqodfhv h{whuqrv r
lqwhuqrv1 Sru hmhpsor/ hq od yljd elhpsrwudgd | vlpwulfd gh od Iljxud 718 +judgr gh
klshuhvwdwlvpr k @ 4,/ vh sxhgh olehudu ho jlur hq orv h{wuhprv D | D / lqwurgxflu orv
prphqwrv uhdfflq P fruuhvsrqglhqwhv +ljxdohv | rsxhvwrv sru vlphwud, h lpsrqhu od
frqglflq gh frpsdwlelolgdg=
! +s> P, @ ! +s> P, @ 3


+718,

gh od txh vh rewlhqh ho prphqwr lqfjqlwd P hq orv h{wuhprv1 Dowhuqdwlydphqwh/ vh


sxhgh olehudu ho jlur hq ho fhqwur R gh od yljd/ lqwurgxflu frpr lqfjqlwd ho sdu gh
f +prphqwrv hfwruhv hq R, h lqwurgxflu od frqglflq gh vlphwud=
prphqwrv P
f @3
! +s> P,

+719,

f hq ho fhqwur gh od ox}1
gh od txh vh rewlhqh ho prphqwr hfwru lqfjqlwd P
Txhgd sdwhqwh hq orv hmhpsorv dqwhulruhv od lpsruwdqfld gh glvsrqhu gh pwrgrv sd0
ud fdofxodu prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv/ |d txh vrq qhfhvdulrv sdud sodqwhdu
odv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg/ lpsuhvflqgleohv sdud uhvroyhu ho sureohpd klshuhvwwl0
fr sru ho pwrgr dtx ghvfulwr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

47:

7151 EDVHV GHO PWRGR

Xqd yh} ghwhuplqdgdv odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv hq ixqflq gh odv ixhu}dv h{wh0
ulruhv/ vh sxhghq dsolfdu orv plvprv pwrgrv gh fofxor gh prylplhqwrv xwlol}dgrv hq
hvwuxfwxudv lvrvwwlfdv sdud fdofxodu prylplhqwrv hq hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv1
Hmhpsor 71514
Uhvroyhu od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gh od Iljxud 719 +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/
vrphwlgd d fdujd xqliruph1

Ilj1 719= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71514


Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr ghvfulwr hq hvwd Vhfflq olehudprv ho dsr|r pylo gho
h{wuhpr E | or vxvwlwxlprv sru od uhdfflq klshuhvwwlfd U/ frq od frqglflq gh frpsd0
wlelolgdg dglflrqdo gh prylplhqwr yhuwlfdo qxor hq ho sxqwr E/ y @ 31 Hvwd frqglflq
flqhpwlfd vh sxhgh hvfulelu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ frpr=
y @ y +s, . y +U, @ 3
grqgh y +s, hv ho prylplhqwr gho sxqwr E ghelgr d od fdujd uhsduwlgd s/ | y +U,
hv ho prylplhqwr ghelgr d od ixhu}d U1 Uhvroyhprv dkrud dperv fdvrv sru vhsdudgr1
Fdofxodprv orv prylplhqwrv yhuwlfdohv fruuhvsrqglhqwhv xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv gh
Qdylhu=
+d, Vhjq od Iljxud 71:d whqhprv odv vljxlhqwhv oh|hv gh prphqwrv | jlurv ghelgrv
d od fdujd uhsduwlgd s=
P+v, @ 

s+o  v,2
5

>

g!+v, @

P+v,
s+o  v,2
gv @ 
gv
HL
5HL

Revuyhvh txh vh kdq frqvlghudgr srvlwlyrv orv prphqwrv txh wudfflrqdq odv eudv
lqihulruhv | orv jlurv dqwlkrudulrv1 Vh fdofxod dkrud od fruuhvsrqglhqwh hfkd hq E=
] r' ,
] r' ,
s+o  v,
soe
y +s, @
g!+v, +o  v, @

gv @ 
+&,
5HL
;HL
r'f
r'f

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

47;

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 71:= Uhvroxflq gho Hmhpsor 715141


grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh od hfkd hv kdfld dedmr/ |d txh ho hmh \ srvlwlyr vh
kd wrpdgr kdfld duuled1
+e, Dqorjdphqwh/ sdud od uhdfflq U whqhprv=
P+v, @ U+o  v,

>

g!+v, @

P+v,
U+o  v,
gv @
gv
HL
HL

| od fruuhvsrqglhqwh hfkd hv=


]
y +U, @

r',

r'f

]
g!+v,+o  v, @

r',

r'f

U+o  v,2
Uo
gv @
HL
6HL

+%,

grqgh ho vljqr srvlwlyr lqglfd txh od hfkd hv kdfld duuled1


Dkrud vh sxhgh uhvroyhu od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg sodqwhdgd dqwhulruphqwh/ txh
vroxflrqd ho sureohpd=


soe
Uo
.
@3
;HL
6HL

@,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

U@

6
so
;

47<

7151 EDVHV GHO PWRGR

Rewhqlgr ho ydoru gh od uhdfflq U> ho prphqwr hfwru hq od vhfflq gh hpsrwud0


plhqwr ydoh P @ Uo  +4@5, so2 @ +4@;, so2 =

Hmhpsor 71515
Uhvroyhu od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor dqwhulru/ vrphwlgd d fdujd xqliruph/
olehudqgr ho jlur gho hpsrwudplhqwr1

Ilj1 71;= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71515


Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr ghvfulwr dqwhulruphqwh/ olehudprv ho jlur gho hpsrwud0
plhqwr D | or vxvwlwxlprv sru xq prphqwr klshuhvwwlfr P/ frq od frqglflq gh frp0
sdwlelolgdg dglflrqdo gh jlur qxor hq ho sxqwr D/ ! @ 31 Hvwd frqglflq flqhpwlfd vh
sxhgh hvfulelu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ frpr=
! @ ! +s, . ! +P, @ 3
grqgh ! +s, hv ho jlur gho sxqwr D ghelgr d od fdujd uhsduwlgd s/ | ! +P , hv ho
jlur ghelgr do prphqwr P1 Uhvroyhprv dkrud dperv fdvrv sru vhsdudgr1 Vhjq orv
uhvxowdgrv rewhqlgrv hq orv Hmhpsorv 51514 | 51515/ orv fruuhvsrqglhqwhv ydoruhv vrq=
! +s, @ 

so
57HL

+ ,

>

! +P, @ 

Po
6HL

+ ,

grqgh ho vljqr qhjdwlyr lqglfd txh orv jlurv vrq krudulrv1


Dkrud vh sxhgh uhvroyhu od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg/ txh vroxflrqd ho sureohpd=


Po
so

@3
57HL
6HL

@,

4
P @  so2
;

uhvxowdgr txh frlqflgh frq ho rewhqlgr dqwhulruphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

483

716

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Frpr vh lqglf hq ho Fdswxor 4 +yhu Vhfflq 41<,/ odv hvwuxfwxudv sxhghq vrsruwdu
dfflrqhv frqvlvwhqwhv hq prylplhqwrv |2r ghirupdflrqhv lpsxhvwrv1 Xq hmhpsor wslfr
gh hvwdv owlpdv vrq odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr/ surgxflgdv sru odv yduldflrqhv
wuplfdv dpelhqwdohv1
Vl od hvwuxfwxud hv lvrvwwlfd/ orv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv qr sur0
gxfhq qlqjq hvixhu}r/ |d txh od hvwuxfwxud sxhgh dfrprgduvh oleuhphqwh d hoorv1 Hq
fdpelr/ fxdqgr od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd/ odv frdfflrqhv vxshudexqgdqwhv lpsl0
ghq hvwh dfrprgr/ surgxflqgrvh uhdfflrqhv | hvixhu}rv fdxvdgrv sru od ghirupdflq
lpsxhvwd1
Sdud ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv surgxflgrv hq xqd hvwuxfwxud klshuhv0
wwlfd sru hihfwr gh odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv vh sxhgh vhjxlu xq surfhglplhqwr
dqorjr do ghvfulwr hq od Vhfflq 7151 Dv/ vh olehud od hvwuxfwxud gh vxv frdfflrqhv
vxshudexqgdqwhv sdud rewhqhu xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh/ vxvwlwx|hqgr odv frdf0
flrqhv klshuhvwwlfdv olehudgdv sru odv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv lqfjqlwdv1 Glfkd
hvwuxfwxud lvrvwwlfd sxhgh dfrprgduvh oleuhphqwh d orv prylplhqwrv | ghirupdflrqhv
lpsxhvwrv1 Sru owlpr/ vh lpsrqhq odv frqglflrqhv flqhpwlfdv rsruwxqdv sdud txh
od hvwuxfwxud lvrvwwlfd vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd d od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
ruljlqdo1 Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh shuplwh ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv klsh0
uhvwwlfdv | uhvroyhu ho sureohpd1
Vh sodqwhdq | uhvxhoyhq/ d frqwlqxdflq/ grv hmhpsorv loxvwudwlyrv1 Hq dperv fdvrv
vh wudwd gh xq dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr vrphwlgr d ghirupdflq wuplfd lpsxhvwd1

Hmhpsor 71614
Hq ho dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr gh od Iljxud 71< +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/
kdoodu odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv prwlydgrv sru hihfwr gh xq lqfuhphqwr xqliruph gh od
whpshudwxud gh ydoru w1
Olehudqgr ho dsr|r E gh od frdfflq txh lpslgh vx prylplhqwr krul}rqwdo h lqwur0
gxflhqgr od fruuhvsrqglhqwh uhdfflq krul}rqwdo lqfjqlwd K> rewhqhprv od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh1 Hq hood/ ho sxqwr E vh pxhyh krul}rqwdophqwh kdvwd E  sru hihfwr gho
lqfuhphqwr gh whpshudwxud/ gh irupd txh EE  @ 5Uw/ grqgh  hv ho frhflhqwh gh
glodwdflq olqhdo gho pdwhuldo gh od hvwuxfwxud | 5U hv od sur|hfflq krul}rqwdo gh od
orqjlwxg gho dufr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

484

7161 PRYLPLHQWRV \ GHIRUPDFLRQHV LPSXHVWRV

Ilj1 71<= Dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr vrphwlgr d xq lqfuhphqwr xqliruph gh


whpshudwxud

Od ixhu}d K lqfjqlwd vh ghwhuplqd lqwurgxflhqgr od frqglflq gh frpsdwlelolgdg=


x @ x +w, . x +K, @ 3
grqgh x +w, @ 5Uw +kdfld od ghuhfkd, | x +K, vh fdofxod xwlol}dqgr odv iupxodv
gh Qdylhu +yhu Iljxud 71<,=
] 
x +K, @ 
g!+v, +3  |,


] 
K|
@ 
gv +|,

HL

]
KU w'Z 2
vlq  g
@ 
HL w'f
 KU
@ 
+#,
5 HL
grqgh vh kd wrpdgr g!+v, @ +K|@HL,gv> | @ U vlq > gv @ U g1 Ho vljqr qhjdwlyr
gh x +K, lqglfd txh vx vhqwlgr hv kdfld od l}txlhugd1
Vxvwlwx|hqgr hq od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg vh wlhqh=
7 HL
 KU
w
@3
,
K@
5 HL
 U2
Xqd yh} kdoodgd od uhdfflq klshuhvwwlfd K/ odv oh|hv gh hvixhu}rv vrq=
5Uw 

P+, @ K |

@ KU vlq 

Q+, @ K vlq 
W +, @ .K frv 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

485

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 71615
Uhvroyhu ho dufr vhplflufxodu elduwlfxodgr gho hmhpsor dqwhulru/ fxdqgr ho lqwudgv | ho
wudvgv vxiuhq lqfuhphqwrv gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh +w2 A w ,/
frq xqd yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1 Vxsrqhu
vhfflq uhfwdqjxodu1

Ilj1 7143= Judglhqwh wuplfr d wudyv gho hvshvru | ghirupdflrqhv dvrfldgdv


Frpr hq ho Hmhpsor 71614/ od ghirupdflq suryrfdgd sru xqd yduldflq olqhdo gh od
whpshudwxud d wudyv gho fdqwr gh od slh}d htxlydoh d od vxshusrvlflq gh xqd glodwdflq
xqliruph surgxflgd sru ho lqfuhphqwr phglr gh whpshudwxud/ pv ho jlur surgxflgr sru
ho judglhqwh gh whpshudwxud hqwuh ho lqwudgv | wudvgv/ uhvshfwlydphqwh> od uhedqdgd
vxiuh xq dodujdplhqwr phglr | xq jlur glihuhqfldohv gh ydoruhv +yhu Iljxud 7143,=
w . w2
gv @ .w gv
5
w2  w
g! @ 
gv @ uw gv
k
Olehudgd od hvwuxfwxud/ frpr dqwhulruphqwh/ gh vx frdfflq vxshudexqgdqwh/ ho h{wuhpr
E vxiuh xq prylplhqwr krul}rqwdo ghelgr d od whpshudwxud txh vh sxhgh fdofxodu frpr=
] 
] 
x +w> uw, @
g vlq  
g! +3  |,


] w'Z
] w'Z
@
w U vlq  g 
uw U2 vlq  g
g @ .

w 'f

@ 5Uw  5U2 uw




@ 5U w  U uw

w 'f

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

486

7171 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV

grqgh vh kd sur|hfwdgr ho dodujdplhqwr phglr gh od uhedqdgd g/ wdqjhqwh d od gluhfwul}/


vreuh od gluhfflq krul}rqwdo1
Od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg txh shuplwh rewhqhu od uhdfflq K hv/ hq hvwh fdvr=
x @ x +w> uw, . x +K, @ 3
gh grqgh/ xwlol}dqgr ho ydoru gh x +K, rewhqlgr hq ho Hmhpsor dqwhulru/ vh wlhqh=
  KU

5U w  U uw 
@3
5 HL

K@


7 HL 
 w  U uw
2
U

Vh frpsuxhed txh od lpsruwdqfld uhodwlyd gh od glihuhqfld gh whpshudwxudv hqwuh ho


lqwudgv | ho wudvgv iuhqwh do lqfuhphqwr phglr gh whpshudwxud hv wdqwr pv lpsruwdqwh
fxdqwr pd|ru vhd od uhodflq U@k/ hv ghflu/ fxdqwr pv hvehowr vhd ho dufr1
Xqd yh} kdoodgd od uhdfflq klshuhvwwlfd K/ orv hvixhu}rv vh fdofxodq frpr hq ho
Hmhpsor dqwhulru1

717

Dsr|rv | hqodfhv hovwlfrv

Xqd flufxqvwdqfld txh vh gheh frqvlghudu hv od h{lvwhqfld gh dsr|rv r hqodfhv hovwlfrv


hq od hvwuxfwxud1 Od sduwlfxodulgdg gh hvwh wlsr gh dsr|rv r hqodfhv uhvshfwr d orv
frqvlghudgrv kdvwd dkrud/ hv ghflu/ orv ujlgrv/ hv vx fdsdflgdg gh ghirupduvh gh irupd
sursruflrqdo +olqhdo, d odv uhdfflrqhv r hvixhu}rv txh dfwdq vreuh hoorv1
Orv hmhpsorv txh vljxhq loxvwudq od irupd gh uhvroyhu hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv frq
hvwh wlsr gh glvsrvlwlyrv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1

Hmhpsor 71714
Uhvroyhu od yljd klshuhvwwlfd gh od Iljxud 7144 +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4, gh
uljlgh} d h{lq HL/ vlhqgr od frqvwdqwh hovwlfd gho pxhooh n @ +HL@d ,1
Xqd irupd gh uhvroyhu ho sureohpd hv olehudu ho dsr|r hovwlfr/ rewhqlhqgr gh hvwd
irupd xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd hq od txh vh lqwurgxfhq xq sdu gh ixhu}dv ghvfrqrflgdv
I / ljxdohv | rsxhvwdv/ txh uhsuhvhqwdq od dfflq gho pxhooh vreuh od yljd | od gh od yljd
vreuh ho pxhooh/ uhvshfwlydphqwh1
Ho ydoru gh hvwdv ixhu}dv vh rewlhqh gh lpsrqhu od frqglflq gh frpsdwlelolgdg
fruuhvsrqglhqwh d prylplhqwr yhuwlfdo uhodwlyr qxor hqwuh ho sxqwr E gh od yljd | ho

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

487

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7144= Yljd hpsrwudgd frq dsr|r hovwlfr gho Hmhpsor 71714
sxqwr E gho pxhooh1 Hvwr hv htxlydohqwh d h{ljlu txh ho prylplhqwr yhuwlfdo hq ho sxqwr
yljd
E/ h{wuhpr gh od yljd/ y
+srvlwlyr kdfld duuled,/ vhd ljxdo do dfruwdplhqwr gho pxhooh/
pxhooh
y
@ I@n +srvlwlyr kdfld dedmr,1
yljd
uho
pxhooh
y
@ y
. y
@3

yljd
y
+S> I , @ 

I
n

Hq od yljd DE vh sxhgh hvfulelu od oh| gh prphqwrv hfwruhv frpr=


+
I +5d  v,  S +d  v, 3  v  d
P+v, @
I +5d  v,
d  v  5d
\ dsolfdqgr dkrud odv hfxdflrqhv gh Qdylhu vh wlhqh=
yljd
y
+S> I , @

g!+v, +5d  v,


]
I +5d  v,  S +d  v,
gv +5d  v, .
@
HL
r'f

] r'2@ 
I +5d  v,
.
gv +5d  v,
HL
r'@


d 49I  8S
+%,
@
HL
9

r'@

Sru wdqwr/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg hv=


49I  8S
I
. @3
9


I @

8
S
49 . 9@

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

488

7171 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV

Vh sxhghq hvwxgldu orv fdvrv oplwhv hq ixqflq gho sduphwur dglphqvlrqdo =


 @ 4
 @ 3

8
S
49
I @ 3

I @

yljd hpsrwudgd0dsr|dgd
yljd hq yrodgl}r

Frqrflgd od uhdfflq hq ho dsr|r hovwlfr/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq ho sxqwr E=




d 49I  8S
8
S d
yljd
y
@
@ 
HL
9
49 . 9 HL
pxhooh @ I@n1 Wdpelq
Sxhgh frpsureduvh txh hvwh ydoru frlqflgh h{dfwdphqwh frq y
sxhghq hvwxglduvh orv fdvrv oplwhv gh od hfkd hq ixqflq gh =

 @ 4

y @ 3

 @ 3

y @ 

S d

8
9 HL

yljd hpsrwudgd0dsr|dgd
yljd hq yrodgl}r

Hmhpsor 71715
Uhvroyhu ho yrodgl}r dwludqwdgr gh od Iljxud 7145 +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/
vrphwlgr d fdujd xqliruph1 Ho yrodgl}r wlhqh xqd uljlgh} d h{lq HL | ho fdeoh wlhqh
e | xqd vhfflq gh uhd $1
xq pgxor gh hodvwlflgdg H

Ilj1 7145= Yrodgl}r dwludqwdgr gho Hmhpsor 71715

Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr ghvfulwr hq hvwd Vhfflq/ olehudprv ho hqodfh lqwhuqr


uhsuhvhqwdgr sru ho fdeoh | or vxvwlwxlprv sru vx whqvlq W / pv od frqglflq gh frp0
sdwlelolgdg dglflrqdo gh txh ho ghvfhqvr gho sxqwr E gho yrodgl}r vhd frpsdwleoh frq ho

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

489

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7146= Prylplhqwrv frpsdwleohv hq ho Hmhpsor 71715


dodujdplhqwr gho fdeoh1 Sru frpsdwlelolgdg gh hfkdv hq ho sxqwr E +yhu Iljxud 7146,
gheh vhu=

i @ y @
vlq 
grqgh  hv ho dodujdplhqwr gho fdeoh txh vh fdofxod frpr=
@

+W o, @ frv 
e
H$

| ho fruulplhqwr yhuwlfdo gho sxqwr E sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq=


y @ y +s, . y +W ,
Uhvroylhqgr sdud fdgd xqr gh orv wuplqrv/ vh wlhqh=
] r',
] r',
l
soe
gv k s
+o  v,2 +o  v, @ 
y +s, @
g!+v, +o  v, @

HL 5
;HL
r'f
r'f
] r',
] r',
gv
+W vlq , o
g!+v, +o  v, @
^W vlq  +o  v,` +o  v, @ .
y +W , @
6HL
r'f
r'f HL
Sru wdqwr/ od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg hv=
soe
+W vlq,  o
4

@
;HL
6HL
vlq 

+W o, @ frv 
e
H$

txh vh uhvxhoyh sdud W =


W @#

4@;
$ so
e +L@$o2 ,
vlq  +H@H,
.
6
vlq  frv 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

48:

7171 DSR\RV \ HQODFHV HOVWLFRV

Ilj1 7147= Oh|hv gh hfwruhv hq ho Hmhpsor 71715


Sru rwud sduwh/ ho prphqwr gh hpsrwudplhqwr hv=
4
P @  so2 . +W vlq , o
5
e @ 4@43/ L @ 4> : 433S oe / vh wlhqh=
Wrpdqgr/ sru hmhpsor/ orv ydoruhv  @ 63 / H@H
W @

3> 458
so
3> 499 . 6> <59  433. +o2 @$,

>

P @ 3> 8 so2 . 3> 8 W o

Dkrud vh sxhghq hvwxgldu orv fdvrv vljxlhqwhv=


+d, fdeoh lqh{whqvleoh +yljd dsr|dgd,/ $ @ 4=
W @ 3> :83 so

P @ 3> 458 so2

+e, fdeoh srfr h{whqvleoh/ $@o2 @ 4> 3  433D =


W @ 3> 93: so

P @ 3> 4<: so2

+f, fdeoh px| h{whqvleoh/ $@o2 @ 4> 3  433S =


W @ 3> 557 so

P @ 3> 6;; so2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

48;

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

+g, vlq fdeoh +yrodgl}r oleuh,/ $ @ 3=


P @ 3> 8 so2

W @3

Odv oh|hv gh hfwruhv fruuhvsrqglhqwhv d orv fdvrv +d,0+g, vh pxhvwudq hq od Iljxud


71471 Frpr sxhgh yhuvh/ ydudq/ hq ixqflq gh od h{whqvlelolgdg gho fdeoh/ hqwuh ho fdvr
+d,/ sdud ho fdeoh lqh{whqvleoh/ do fdvr +g,/ vlq fdeoh1

718

Whruhpd gho Wudedmr Pplqr

Ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg sxhgh wdpelq irupxoduvh d sduwlu gh orv whruhpdv hqhu0


jwlfrv ylvwrv hq ho Fdswxor 61 Gh orv glyhuvrv sodqwhdplhqwrv srvleohv/ vh ghvfuleh/ d
frqwlqxdflq/ ho edvdgr hq ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ txh gd oxjdu do Whruhpd
gho Wudedmr Pqlpr4 1
Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd gh judgr k vreuh od txh dfwd xq vlvwhpd
gh fdujdv I +l @ 4> ===> q,> lqghshqglhqwhv hqwuh v1 Olehudqgr od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
gh k hqodfhv vxshudexqgdqwhv +h{whuqrv r lqwhuqrv,/ vh rewlhqh xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd
edvh hq od txh odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,/ lqwurgxflgdv do olehudu orv
hqodfhv/ dfwdq frpr ixhu}dv lqghshqglhqwhv1
Od hqhujd +frpsohphqwduld, gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh
sxhgh h{suhvdu gh od irupd=
X @ X+I > [ ,

frq

l @ 4> ===> q | m @ 4> ===> k

+71:,

grqgh X @ X+I > [ , hv xqd ixqflq ghqlgd srvlwlyd/ fxdguwlfd | krprjqhd gh vxv
dujxphqwrv1
Dvlplvpr/ vh rewlhqhq k frqglflrqhv flqhpwlfdv txh ghehq fxpsoluvh sdud txh od
hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd d od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd
ruljlqdo=
 Vl [& hv xqd uhdfflq klshuhvwwlfd h{whuqd/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur, gh vx sxqwr
gh dsolfdflq/ phglgr vhjq od gluhfflq gh od ixhu}d +r prphqwr, uhdfflq/ & >
gheh vhu qxor/ do vhu ujlgr ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1
Dsolfdqgr ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ vh wlhqh od hfxdflq flqhpwlfd=
CX+I > [ ,
@ & +I > [ , @ 3
C[&

l @ 4> ===> q

m @ 4> ===> k

+71;,

Frqrflgr/ dvlplvpr/ frq orv qrpeuhv gh Whruhpd gh Pqdeud/ Whruhpd gh Frpsdwlelolgdg gh


Hqjhvvhu | Whruhpd gh od Hqhujd gh Ghirupdflq Frpsohphqwduld Pqlpd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

48<

7181 WHRUHPD GHO WUDEDMR PPLQR

 Vl [& hv xq sdu gh uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv lqwhuqdv/ ho ghvsod}dplhqwr +r jlur,


uhodwlyr gh vxv sxqwrv gh dsolfdflq/ phglgrv vhjq od gluhfflq gh odv ixhu}dv +r
prphqwrv, uhdfflq/ & > gheh vhu qxor/ sru frqwlqxlgdg gh ghvsod}dplhqwrv +r
jlurv, hq ho hqodfh fruuhvsrqglhqwh hq od hvwuxfwxud klshuhvwwlfd1 Vh wlhqh sru
wdqwr od hfxdflq flqhpwlfd=
CX+I > [ ,
@ & +I > [ , @ 3
C[&

l @ 4> ===> q

m @ 4> ==> k

+71<,

Frpr uhvxowdgr/ vh glvsrqh gh k hfxdflrqhv olqhdohv gh odv fxdohv hv srvleoh rewhqhu


orv ydoruhv gh odv k lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv [ +m @ 4> ===> k,1 Hvwdv hfxdflrqhv vrq
wrgdv gh od irupd=
CX+I > [ ,
@3
n @ 4> ===> k
+7143,
C[&
Hvwdv hfxdflrqhv uhsuhvhqwdq/ dghpv/ od frqglflq gh txh od ixqflq X @ X+[ ,
vhd hvwdflrqduld1 Sxhvwr txh X hv xqd ixqflq fxdguwlfd gh odv yduldeohv [m/ vh sxhgh
ghprvwudu iflophqwh txh/ gh khfkr/ glfkr sxqwr gh hvwdflrqduhlgdg hv xq pqlpr/ or
txh vljqlfd txh odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv wrpdq dtxhoorv ydoruhv txh kdfhq txh
od hqhujd gh ghirupdflq gho vlvwhpd vhd pqlpd1
Hvwh hqxqfldgr ixh ghprvwudgr/ hq irupd uhvwulqjlgd/ sru O1 I1 Pqdeud hq 4;8;/
oxhjr sru D1 Fdvwljoldqr hq 4;:</ sdud hvwuxfwxudv hovwlfdv olqhdohv/ | h{whqglgr sru
I1 Hqjhvvhu/ hq 4;;</ d hvwuxfwxudv hovwlfdv qr olqhdohv1

Hmhpsor 71814
Uhvroyhu od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gh od gh od Iljxud 7148 +judgr gh klshuhvwdwlvpr
k @ 4,/ vrphwlgd d xqd fdujd sxqwxdo fhqwudgd1

Ilj1 7148= Yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

493

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

+d, Xqd irupd gh uhvroyhu ho sureohpd hv olehudu ho dsr|r ghvol}dqwh rewhqlhqgr gh


hvwd pdqhud xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd hq od txh vh wlhqh xqd ixhu}d h{whulru dglflrqdo
ghvfrqrflgd U/ | xqd frqglflq flqhpwlfd gh prylplhqwr yhuwlfdo qxor hq ho sxqwr D
+yhu Iljxud 7148,1 Orv prphqwrv hfwruhv vrq=
+
U{
3{d
P+{, @
U{  S +{  d,
d  {  5d
Dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sdud lpsrqhu od frqglflq flqhpwlfd/ vh
wlhqh=
 ]

]
P2
CX
CP
C 4
4
y @
P
@
g{ @
g{ @ 3
CU
CU 5 u HL
HL u
CU
|/ sru wdqwr=
]

CP
P
g{ @
CU
u

2@

+U{, {g{ .
^U{  S +{  d,` { g{ @
f
@
 


;d
6d
:d
@ U
.S

@ 3
6
5
6

Uhvroylhqgr hvwd hfxdflq/ vh wlhqh ho ydoru gh od uhdfflq klshuhvwwlfd=


U@

8
S
49

Odv fruuhvsrqglhqwhv oh|hv gh hvixhu}rv vh pxhvwudq hq od Iljxud 71491

Ilj1 7149= Oh|hv gh hvixhu}rv hq od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

494

7181 WHRUHPD GHO WUDEDMR PPLQR

Ilj1 714:= Uhvroxflq gh od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814


+e, Rwud pdqhud gh uhvroyhu ho sureohpd frqvlvwh hq olehudu ho jlur hq ho h{wuhpr
hpsrwudgr1 Hq hvwh fdvr/ vh wlhqh xq prphqwr h{whulru dglflrqdo ghvfrqrflgr P | xqd
frqglflq flqhpwlfd gh jlur qxor hq ho sxqwr E +yhu Iljxud 714:,1
Sulphur/ vh ghwhuplqdq odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq ixqflq gh odv ixhu}dv h{whulruhv
lqghshqglhqwhv=
P
P
S
S
Y @ 
>
Y @ .
5
5d
5
5d
Dkrud vh sxhgh fdofxodu ho prphqwr hfwru hq ixqflq gh vwdv=
;


S P
A
A

{
3{d
? Y { @
5 5d


P+{, @
S P
A
A
.
{
d  {  5d
= Y {  S +{  d, @ S d 
5 5d
Dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sdud lpsrqhu od frqglflq flqhpwlfd/ vh
wlhqh=
 ]

]
P2
CX
CP
C
4
4
! @
P
@
g{ @
g{ @ 3
CP
CP 5 u HL
HL u CP
Uhvroylhqgr=
 
 

]
] @ 
] 2@ 
{
CP
S P
{
S P
P
+
g{ @

{ 
g{ .
.
{ 
g{
S d
CP
5 5d
5d
5 5d
5d
f
@
u

  @
 2@

  2@
S {2
4 S P
{
{
4 P S

.
@3

.
@
5d 5d 5
6 f
5 5 @
5d 5 5d
6 @
Gh grqgh=

6
P @ Sd
;

>

Y @

8
S
49

>

Y @

44
S
49

Frpr sxhgh revhuyduvh/ hvwrv uhvxowdgrv frqfxhugdq frq orv rewhqlgrv sru ho sur0
fhglplhqwr +d,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

495

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 714;= Uhvroxflq gh od yljd hpsrwudgr0dsr|dgd gho Hmhpsor 71814


+f, Wdpelq sxhgh uhvroyhuvh ho sureohpd olehudqgr xq hqodfh lqwhuqr/ sru hmhpsor/
frorfdqgr xqd uwxod hq od vhfflq fruuhvsrqglhqwh do fhqwur gh od ox} | dsolfdqgr grv
prphqwrv ljxdohv | rsxhvwrv d dperv odgrv gh od plvpd +yhu Iljxud 714;,1 Hq hvwh
fdvr/ vh wlhqh xq sdu gh prphqwrv gh ydoru ghvfrqrflgr Po | xqd frqglflq flqhpwlfd
gh jlur uhodwlyr qxor hq ho sxqwr phglr gh od yljd1
Odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq hvwh fdvr vrq=
Po
Po
Y @
>
Y @ S 
>
P @ 5Po  S d
d
d
Dkrud vh sxhgh fdofxodu ho prphqwr hfwru hq ixqflq gh vwdv=
;
Po
A
? Y { @
{
3{d
d


P+{, @
Po
A
= Y {  S +{  d, @
 S { . Sd
d  {  5d
d
Dsolfdqgr ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr sdud lpsrqhu od frqglflq flqhpwlfd=
 ]

]
4
P2
CX
C
CP
4
oe,
@
P
g{ @ 3
g{ @
! @
CPo
CPo 5 u HL
HL u CPo
Uhvroylhqgr=



] @
]
] 2@ 
CP
{
{
Po
Po
P
g{ @
{
g{ .
 S { . S d g{
CPo
d
d
d
d
f
@
u
  @
 2
2@


{
S
{
{
Po
.
@3
d 
@
2
d
6 f
d
5
6 @
Gh grqgh/ qxhydphqwh/ vh rewlhqhq uhvxowdgrv txh frqfxhugdq frq orv rewhqlgrv dqwh0
ulruphqwh=
8
8
44
6
Po @ S d
>
Y @ S
>
Y @ S
>
P @ S d
49
49
49
;

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

496

7181 WHRUHPD GHO WUDEDMR PPLQR

Hmhpsor 71815
Uhvroyhu od yljd gh od Iljxud 714< +judgr gh klshuhvwdwlvpr k @ 4,/ frq xqd uljlgh} d
h{lq HL> vlhqgr od frqvwdqwh hovwlfd gho pxhooh n @ +HL@d ,1

Ilj1 714<= Yljd frq dsr|r hovwlfr gho Hmhpsor 71815


Xqd irupd gh uhvroyhu ho sureohpd hv olehudu ho dsr|r hovwlfr/ rewhqlhqgr gh hvwd
irupd xqd hvwuxfwxud lvrvwwlfd hq od txh vh wlhqh xqd ixhu}d h{whulru dglflrqdo ghvfr0
qrflgd I 1 Ho ydoru gh hvwd ixhu}d vh rewlhqh gh lpsrqhu od frqglflq gh frpsdwlelolgdg
fruuhvsrqglhqwh d prylplhqwr qxor gho sxqwr F/ hv ghflu   @ 31 Dsolfdqgr ho vhjxqgr
Whruhpd gh Fdvwljoldqr vh wlhqh=
 @

CXA
@3
CI

grqgh XA hv od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo gh od hvwuxfwxud/ hv ghflu=


]
XW @ Xeduud . Xpxhooh @

4 P2
4 I2
g{ .
5 HL
5 n

Sru wdqwr/
 @

CXeduud I
I
. @  . @ 3
CI
n
n

Frpr sxhgh yhuvh/ od frqglflq  @ 3 hv htxlydohqwh d h{ljlu txh ho prylplhqwr hfd}


gh od uhdfflq hq ho sxqwr E/ h{wuhpr gh od eduud/   +srvlwlyr kdfld duuled,/ vhd ljxdo
do dfruwdplhqwr gho pxhooh/  pxhooh @ I@n +srvlwlyr kdfld dedmr,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

497

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hq od yljd DE vh sxhgh hvfulelu od oh| gh prphqwrv hfwruhv | vxv ghulydgdv uhvshfwr


d I frpr=
+
I{
3{d
P+{, @
I {  S +{  d,
d  {  5d
\ dsolfdqgr dkrud ho vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ vh wlhqh=
]
I
CXA
CP g{
@
.
P
 @ 3 @
CI
CI HL
n
] @ u

] 2@
4
I d
2
@
I { g{.
+I {  S +{  d,, {g{ .
HL f
HL
@


4 49I  8S I
@
d . d
HL
9

oxhjr

49I  8S
I
. @3
9


I @

8
S
49 . 9@

Vh sxhghq hvwxgldu orv fdvrv oplwhv hq ixqflq gho sduphwur dglphqvlrqdo =


@4

@3

8
S
49
@ 3
@

yljd hpsrwudgr0dsr|dgd
yljd hq yrodgl}r

Xqd yh} frqrflgd od uhdfflq I gho dsr|r hovwlfr/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq E=
CXeduud
CI
] @

] 2@
4
2
@
I { g{ .
^I {  S +{  d,` {g{
HL f
@


4 49I  8S
@
d
HL
9
S d
8
@ 
49 . 9 HL

 @

Sxhgh frpsureduvh txh hvwh ydoru frlqflgh h{dfwdphqwh frq   @ I@n1 Wdpelq
sxhghq hvwxglduvh orv fdvrv oplwhv gh od hfkd hq ixqflq gh =
 @ 4
 @ 3

 @ 3
8 S d
 @
9 HL

yljd hpsrwudgr0dsr|dgd
yljd hq yrodgl}r

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

498

7191 YLJDV FRQWLQXDV

719

Yljdv frqwlqxdv

Od yljd frqwlqxd sxhgh ghqluvh frpr xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd irupdgd sru yduldv
slh}dv uhfwdv dolqhdgdv/ xqlgdv hqwuh v sru qxgrv ujlgrv dsr|dgrv/ ghqrplqqgrvh
ydqr/ r wudpr/ do vhjphqwr frpsuhqglgr hqwuh grv dsr|rv vxfhvlyrv gh od yljd1 Hvwd
wlsrorjd vh pxhvwud hq od Iljxud 7153> revuyhvh txh orv qxgrv lqwhuphglrv vrq ujlgrv/
or fxdo lpsolfd od frqwlqxlgdg gh orv jlurv | orv prphqwrv hfwruhv d xqr | rwur odgr gh
fdgd dsr|r1 Od xwlol}dflq gh odv yljdv frqwlqxdv hq od lqjhqlhud flylo hv px| iuhfxhqwh
+sru hmhpsor hq sxhqwhv/ irumdgrv/ fduulohv gh ihuurfduulo/ wxehudv/ hwf, | gh dk od
lpsruwdqfld gh vx hvwxglr1
Od yljd frqwlqxd sxhgh wudwduvh frpr xqd wlsrorjd sduwlfxodu gh hvwuxfwxud uhwl0
fxodgd gh sodqr phglr/ fdsd} gh vrsruwdu hvixhu}rv sulqflsdophqwh gh h{lq | fx|d
fdudfwhuvwlfd pv lpsruwdqwh hv od gh glvplqxlu orv prphqwrv hq uhodflq frq orv txh
vh surgxfhq hq yljdv vlploduhv gh wudprv vlpsohphqwh dsr|dgrv1
Hq ho hvwxglr gh odv yljdv frqwlqxdv vor frqvlghuduhprv od dfflq gh ixhu}dv yhuwl0
fdohv | gh prphqwrv/ frq or txh odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv wdpelq vhuq yhuwlfdohv1
Gh dfwxdu dojxqd ixhu}d krul}rqwdo/ frpr/ sru hmhpsor/ od gh iuhqdgr hq sxhqwhv gh
fduuhwhud r gh ihuurfduulo/ vxsrqguhprv txh xqr gh orv dsr|rv hv mr |/ sru wdqwr/ txh
vrsruwd wrgdv odv dfflrqhv krul}rqwdohv1 Frq hvwd glvsrvlflq gh orv dsr|rv/ orv fdp0
elrv wuplfrv xqliruphv d wudyv gho hvshvru gh odv slh}dv qr surgxfhq qlqjq wlsr gh
hvixhu}r1
Frpr od yljd vreuh grv dsr|rv vlpsohv hv xq vlvwhpd lvrvwwlfr/ hq xqd yljd gh
pv gh xq wudpr fdgd dsr|r lqwhuphglr lqwurgxfh xq yqfxor vxshudexqgdqwh |/ hq
jhqhudo/ xqd yljd frqwlqxd vreuh q dsr|rv frqvwlwx|h xq vlvwhpd q5 yhfhv klshuhvwwl0
fr1 Sru wdqwr/ hq od uhvroxflq gh xqd yljd frqwlqxd sxhghq wrpduvh frpr lqfjqlwdv
klshuhvwwlfdv odv uhdfflrqhv gh orv dsr|rv lqwhuphglrv1
Hvwh pwrgr hv uhfrphqgdeoh hq ho fdvr gh xqd yljd frqwlqxd vreuh wuhv dsr|rv |/ gh
khfkr/ ixh |d xwlol}dgr sru Qdylhu sdud uhvroyhu hvwh wlsr gh yljdv1 Frqvlghuhprv/ sru
hmhpsor/ od yljd frqwlqxd gh grv ydqrv gh od Iljxud 71541 Vljxlhqgr ho surfhglplhqwr
jhqhudo gh uhvroxflq gh hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/

Ilj1 7153= Yljd frqwlqxd gh fxdwur ydqrv vrphwlgd d fdujdv wudqvyhuvdohv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

499

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7154= Vxsuhvlq gho dsr|r lqwhuphglr hq xqd yljd frqwlqxd gh grv ydqrv
vh holplqd ho dsr|r vxshudexqgdqwh E | vh vxvwlwx|h sru od fruuhvsrqglhqwh uhdfflq
klshuhvwwlfd U > frq or txh vh rewlhqh od yljd DF eldsr|dgd h lvrvwwlfd +hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh,1 Od frqglflq flqhpwlfd gh frpsdwlelolgdg txh gheh fxpsoluvh sdud
txh od hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh vh ghiruph gh pdqhud lgqwlfd d od hvwuxfwxud ruljlqdo
hv txh ho prylplhqwr yhuwlfdo gho dsr|r E vhd qxor=
y @ y +S > S2 , . y +U , @ 3

+7144,

Hvwd hfxdflq shuplwh kdoodu ho ydoru gh od lqfjqlwd klshuhvwwlfd U |/ sru wdqwr/


uhvroyhu ho sureohpd1
Hvwh pwrgr sxhgh h{whqghuvh d yljdv frqwlqxdv vxvwhqwdgdv vreuh pv gh wuhv
dsr|rv/ shur frqgxfh d vlvwhpdv gh hfxdflrqhv hq orv txh fdgd xqd gh odv hfxdflrqhv
yU @ 3 +L @ 4> ===> q  5, frqwlhqh wrgdv odv lqfjqlwdv UU + L @ 4> ===> q  5,1 Wdohv
vlvwhpdv oohqrv gh hfxdflrqhv vrq gh uhvroxflq h{wuhpdgdphqwh oderulrvd1
71914

Hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv

Xqd dowhuqdwlyd do pwrgr dqwhulru sdud uhvroyhu yljdv frqwlqxdv hv holplqdu orv hqodfhv
hqwuh orv glyhuvrv wudprv | hohjlu frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv orv prphqwrv hfwruhv
vreuh orv dsr|rv lqwhuphglrv1 Frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 7155/ hvwr htxlydoh d
vxsulplu od frqwlqxlgdg gh orv wudprv | frqvlghudu od yljd frpr xqd vxfhvlq gh yljdv
eldsr|dgdv lvrvwwlfdv txh lqwhudfflrqdq hqwuh v d wudyv gh prphqwrv gh h{wuhplgdg/
gh ydoru ghvfrqrflgr d sulrul1
Vhd xqd yljd frqwlqxd gh q . 5 dsr|rv/ frq judgr gh klshuhvwdwlvpr q> |d txh
wlhqh q dsr|rv lqwhuphglrv1 Frqvlghuhprv wuhv dsr|rv frqvhfxwlyrv/ d orv txh ghqr0
plqduhprv L/ M | N> frqvlghuhprv wdpelq orv grv ydqrv frqwljxrv txh orv xqhq= ho
LM/ d od l}txlhugd gho dsr|r M/ | ho MN/ d od ghuhfkd gho dsr|r M +yhu Iljxud 7155d,1
Dlvodqgr fdgd wudpr | whqlhqgr hq fxhqwd orv prphqwrv klshuhvwwlfrv txh dfwdq hq
vxv h{wuhprv/ vh wlhqh ho hvtxhpd hvwuxfwxudo lvrvwwlfr gh od Iljxud 7155e1 Odv hfxd0
flrqhv txh frqgxfhq d od ghwhuplqdflq gh orv prphqwrv klshuhvwwlfrv lqfjqlwd Pa
+M @ 4> ===> q,/ vreuh orv dsr|rv lqwhuphglrv/ vrq odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

49:

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 7155= Frqglflq gh frqwlqxlgdg gh jlurv hq xq dsr|r lqwhuphglr


jlur uhodwlyr qxor d xqr | rwur odgr gho dsr|r M/ hv ghflu/ gh ljxdogdg gh jlurv hq orv
h{wuhprv gh ydqrv frqvhfxwlyrv=
!uho
a @ 3

!a U @ !a g

M @ 4> ===> q

+7145,

grqgh !uho
a hv ho jlur uhodwlyr d xqr | rwur odgr gho dsr|r M | !a U | !a g uhsuhvhqwdq orv
jlurv gho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN1 Qwhvh txh vh sxhgh sodqwhdu xqd hfxdflq
gh frpsdwlelolgdg gh jlurv frpr od dqwhulru hq fdgd dsr|r lqwhuphglr/ hv ghflu/ txh vh
sxhghq sodqwhdu wdqwdv hfxdflrqhv frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv wlhqh ho sureohpd1
Frq hvwd hohfflq gh lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv/ ho sureohpd gh od yljd frqwlqxd vh
uhgxfh do hvwxglr gh xqd vhulh gh yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv vrolflwdgdv sru odv fdujdv
gluhfwdv | sru orv prphqwrv gh h{wuhplgdg1 Vl vh dgrswdq frpr srvlwlyrv orv prphqwrv
gh h{wuhplgdg txh wudfflrqdq odv eudv lqihulruhv gh odv slh}dv | orv jlurv dqwlkrudulrv |
vh vxsrqh od lqhufld frqvwdqwh hq fdgd wudpr/ vh wlhqhq odv vljxlhqwhv h{suhvlrqhv sdud
orv jlurv d od l}txlhugd | d od ghuhfkd gho dsr|r M/ uhvshfwlydphqwh=
!a U

@ .

!a g @ 

PU oU a
Pa oU a
.
. !Ja U
9+HL,U a
6+HL,Ua

+7146d,

Pa o a g
Pg oa g

. !Ja g
6+HL,a g
9+HL,a g

+7146e,

grqgh orv jlurv !Ja U | !Ja g vrq orv jlurv gho dsr|r M gh orv wudprv LM | MN ghelgrv d
odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv vreuh hoorv1 Odv orqjlwxghv oU a | oa g | odv uljlghfhv
+HL,U a | +HL,a g vrq odv orqjlwxghv | uljlghfhv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

49;

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq od hfxdflq +7145,/ | rshudqgr/ vh wlhqh=



 

 



o
o
o
o
Pa .
PU . 5
.
Pg
HL U a
HL U a
HL a g
HL a g

@ 9 +!Ja g !Ja U ,
+7147,

Hvwd h{suhvlq hv frqrflgd frpr iupxod gh orv wuhv prphqwrv r gh Fodsh|urq1 Vl


od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh hq wrgrv orv ydqrv/ hqwrqfhv=
oU a PU . 5+oU a . oa g , Pa . oa g Pg @ 9HL +!Ja g  !Ja U ,

+7148,

Vl/ dghpv/ od ox} gh orv ydqrv hv od plvpd sdud wrgrv hoorv/ vh wlhqh od vljxlhqwh
h{suhvlq=
9HL J
PU . 7Pa . Pg @
+7149,
+!a g  !Ja U ,
o
Frpr sxhgh revhuyduvh hq odv hfxdflrqhv +7147, d +7149,/ frq hvwh pwrgr fdgd hfxd0
flq vor uhodflrqd wuhv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv frqvhfxwlydv/ frq or txh ho vlvwhpd
gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh hv wulgldjrqdo | gldjrqdophqwh grplqdqwh/ hv ghflu/ gh iflo
vroxflq1 Hvwd flufxqvwdqfld hv od prwlydflq sulqflsdo gho surfhglplhqwr/ lghdgr sru
orv lqjhqlhurv iudqfhvhv Ehuwrw +4;88, | Fodsh|urq +4;8:,1
Xqd yh} ghwhuplqdgrv orv prphqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv +lqfjqlwdv klshuhvwwl0
fdv gho sureohpd,/ ho dqolvlv gh od yljd frqwlqxd vh uhgxfh do hvwxglr gh xqd vhulh gh
yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv/ vrolflwdgdv sru odv fdujdv gluhfwdv | orv prphqwrv gh h{0
wuhplgdg1 Gh hvwd irupd sxhghq ghwhuplqduvh odv uhdfflrqhv sdud fdgd xqd gh odv yljdv

Ilj1 7156= Ghwhuplqdflq gh od uhdfflq hq xq dsr|r lqwhuphglr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

49<

7191 YLJDV FRQWLQXDV

vlpsohphqwh dsr|dgdv1 Dv/ sru hmhpsor/ od uhdfflq hq ho dsr|r M sxhgh fdofxoduvh d


sduwlu gh odv frqwulexflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv wudprv LM | MN +yhu Iljxud 7156,/
r vhd=
Ua @ Ua U . Ua g
+714:,
grqgh Ua U | Ua g vrq odv uhdfflrqhv hq ho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlyd0
phqwh1 Dghpv=
Ua U @ UJa U .

PU  Pa
oU a

>

Ua g @ UaJ g .

Pg  Pa
oa g

+714;,

vlhqgr UJa U | UaJ g odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq ho dsr|r M ghelgdv d odv fdujdv gluhfwdv
gh orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ od uhdfflq wrwdo gho dsr|r M hv=
Ua @ UaJ U . UaJ g .

PU  Pa
Pg  Pa
.
oUa
oa g

+714<,

Hmhpsor 7191414
Fdofxodu orv prphqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv gh od yljd gh od Iljxud 7157/ dsolfdqgr
od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv | whqlhqgr hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv
frqvwdqwh1 Gdwrv= o @ 7 p> I @ 53 nQ> s @ 63 nQ2p> P @ 453 nQp1

Ilj1 7157= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71914141


Wrpdqgr orv wuhv sulphurv dsr|rv frqvhfxwlyrv +D> E | F,/ od hfxdflq gh orv wuhv
prphqwrv sxhgh hvfuleluvh=
P . 7P . P @

9HL J
+!  !J ,
o

grqgh !J | !J vrq orv jlurv gho dsr|r E gh orv wudprv DE | EF/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv | frqvlghudqgr txh glfkrv wudprv hvwq
vlpsohphqwh dsr|dgrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:3

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7158= Uhvroxflq gh od yljd gho Hmhpsor 7191414


Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r D +P , hv qxor | orv jlurv
!
| !J > srvlwlyrv vl vrq dqwlkrudulrv/ vrq ljxdohv d +yhu Iljxud 7158,=
J


!J @

I o2
49HL

Vxvwlwx|hqgr/ vh rewlhqh=

!J @ 

so
57HL



so
I o2
9HL


@
o
57HL 49HL
so2 6I o
@ 

@ 483 nQ1p
7
;

7P . P

Gh ljxdo pdqhud/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv sdud orv wuhv dsr|rv
frqvhfxwlyrv vljxlhqwhv +E> F | G,/ vh rewlhqh=
P . 7P . P( @

9HL J
+!(  !J ,
o

Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r G/ +P( , hv qxor | orv jlurv


!J | !J( vrq ljxdohv d=
!J @

so
57HL

Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh=
P . 7P

!J( @ 

Po
57HL



9HL
Po
so
@


o
57HL 57HL
so2
P

@ 483 nQ1p
@ 
7
7

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh/ vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv pr0


phqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv E | F=
P @ P @ 63 nQ1p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:4

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 7159= Fofxor gh odv uhdfflrqhv gho Hmhpsor 7191414

Ilj1 715:= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 7191414

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:5

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Xqd yh} fdofxodgrv orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud/ odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv vh
fdofxodq vhjq ho hvtxhpd gh od Iljxud 7159=
I
P
.
@ 5> 8 nQ +%,
5
o
I
P
so P
P
@ U . U @ 
. 
.
@ ::> 8 nQ +%,
5
o
5
o
o
P
P
P
so P

.

@ <:> 8 nQ +%,
@ U . U( @ .
5
o
o
o
o
P
P
@ 6:> 8 nQ +&,
@ U( @  .
o
o

U @ U @
U
U
U(

Hq od Iljxud 715: vh pxhvwudq odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd hvwxgldgd | vx ghirupdgd


d hvwlpd1
71915

Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv

Frpr vh lqglf hq od Vhfflq 716/ odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv surgxfhq/ hq jhqhudo/


uhdfflrqhv | hvixhu}rv hq odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv/ | wdo hv ho fdvr gh odv yljdv
frqwlqxdv1 Frqvlghuduhprv dtx ho fdvr gh odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr/ frpr
hmhpsor gh dfflq kdelwxdo vreuh hvwd wlsrorjd hvwuxfwxudo1
Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh vor xqr gh orv dsr|rv gh od yljd frqwlqxd wlhqh
lpshglgr ho prylplhqwr krul}rqwdo1 Frq hvwd glvsrvlflq gh orv dsr|rv/ orv fdpelrv
wuplfrv xqliruphv d wudyv gho hvshvru gh odv slh}dv qr surgxfhq qlqjq wlsr gh hv0
ixhu}r1 Qr rfxuuh or plvpr frq odv yduldflrqhv wuplfdv qr xqliruphv/ txh surgxfhq xq
dodujdplhqwr glihuhqfldo gh odv glihuhqwhv eudv gh od vhfflq |/ sru or wdqwr/ fxuydwxudv
lpsxhvwdv | jlurv hq orv dsr|rv1 Vh uhvxhoyh/ d frqwlqxdflq/ xq hmhpsor gh hvwh wlsr
gh vrolflwdflq1

Hmhpsor 7191514
Uhvroyhu od yljd frqwlqxd vlpwulfd gh od Iljxud 715;/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv
vxiuhq lqfuhphqwrv gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh +w2 A w ,/ frq xqd
yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1 Fdofxodu orv jlurv hq
orv dsr|rv lqwhuphglrv | od hfkd hq ho sxqwr phglr gho wudpr fhqwudo1 Vxsrqhu txh od
vhfflq hv uhfwdqjxodu | frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1
Frpr hq ho Hmhpsor 71615/ od ghirupdflq suryrfdgd sru xqd yduldflq olqhdo gh od
whpshudwxud d wudyv gho fdqwr gh od slh}d htxlydoh d od vxshusrvlflq gh xqd glodwdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:6

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 715;= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71915141


xqliruph surgxflgd sru ho lqfuhphqwr phglr gh whpshudwxud pv ho jlur surgxflgr sru
ho judglhqwh gh whpshudwxud hqwuh ho lqwudgv | wudvgv/ uhvshfwlydphqwh> od uhedqdgd
vxiuh xq dodujdplhqwr phglr | xq jlur glihuhqfldohv gh ydoruhv +yhu Iljxud 7143,=
w . w2
gv @ .w gv
5
w2  w
g! @ 
gv @ uw gv
k
gx @ .

Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh od glodwdflq orqjlwxglqdo hv oleuh | txh vor od fxu0
ydwxud gh ruljhq wuplfr surgxfh hvixhu}rv klshuhvwwlfrv1
Gdgd od vlphwud gh od yljd | gh od vrolflwdflq/ orv prphqwrv P | P vrq ljxdohv1
Sru wdqwr/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} klshuhvwwlfd | vh uhvxhoyh lpsrqlhqgr od frqglflq
gh txh ho jlur hq E vhd frqwlqxr=


o P . 5 +o . 5o, P . 5o P @ 9HL +!J  !J ,




Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r D/ +P , hv qxor/ P @ P


| orv jlurv !J | !J +yhu Hmhpsor 51517 gho Fdswxor 5, vrq ljxdohv d=

4
!J @  uw  o
5

4
!J @ . uw  5o
5


Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr vh rewlhqh=


P @ P @


<
HL uw 
;

Xqd yh} fdofxodgrv orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud/ odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv vrq=
P
<
@ .
o
;
<
P
@ 
@ 
o
;

U @ U @ .


U @ U

HL
uw  +%,
o
HL
uw  +&,
o

Ho vlvwhpd gh uhdfflrqhv h{whulruhv hvw dxwr0htxloleudgr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:7

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 715<= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gh od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191514
Ho jlur gh orv dsr|rv vh sxhgh fdofxodu gh od irupd=


P o
8
4
6
J
! @ ! @ ! 
uw  o @ . uw  o
@ . 
9HL
5
49
49


o
4
6
P
4

@  .
uw  o @  uw  o
! @ ! @ !J .
6HL
5
;
;


+>,

+ ,

| od hfkd hq ho sxqwr phglr gho wudpr fhqwudo +yhu Hmhpsor 51517, hv=
4
+<@7, uw  +5o, 2
4
@ . uw  o2
  @  uw  +5o,2 .
;
49
49

+&,

frpr sxhgh yhuvh/ od uljlgh} gh orv wudprv odwhudohv hv vxflhqwh frpr sdud lqyhuwlu ho
vhqwlgr lqwxlwlyr gh od hfkd hq ho ydqr fhqwudo1
Hq od Iljxud 715< vh pxhvwudq odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd hvwxgldgd | vx
ghirupdgd d hvwlpd1
71916

H{wuhprv hpsrwudgrv

Vl xqr r dperv h{wuhprv gh od yljd frqwlqxd hvwq hpsrwudgrv/ vh wlhqhq frpr lqfj0
qlwdv klshuhvwwlfdv dglflrqdohv orv prphqwrv hq orv hpsrwudplhqwrv h{lvwhqwhv1
Dv/ sru hmhpsor/ hq od yljd gh od Iljxud 7163/ hq od txh orv h{wuhprv l}txlhugr D |
ghuhfkr ] hvwq hpsrwudgrv/ odv lqfjqlwdv dglflrqdohv vrq orv prphqwrv gh hpsrwud0
plhqwr P | P~ 1
Odv qhfhvduldv hfxdflrqhv dglflrqdohv vh rewlhqhq do lpsrqhu odv frqglflrqhv flqh0
pwlfdv txh h{suhvdq txh orv jlurv hq orv hpsrwudplhqwrv vrq qxorv> hvwdv frqglflrqhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:8

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 7163= Yljd frqwlqxd frq h{wuhprv hpsrwudgrv


sxhgh h{suhvduvh hq od irupd +Iljxud 7164,=
! @ 3

@ 3

!~

P o
P o

.!J @ 3
6 +HL, 9 +HL,
Pt ot ~
P~ ot ~
.
.
.!J~ t @ 3
9 +HL,t ~ 6 +HL,t ~


gh grqgh vh rewlhqhq odv uhvshfwlydv hfxdflrqhv=




HL
9
!J
5P . P @
o  


HL
Pt . 5P~ @ 9
!J
o t ~ ~t

+7153,
+7154,

+7155,
+7156,

Ilj1 7164= Frqglflq gh jlur qxor hq orv h{wuhprv hpsrwudgrv D | ]=

Hmhpsor 7191614
Hq od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 7165= +d, Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv | ho
ydoru gh odv uhdfflrqhv sdud odv fdujdv dsolfdgdv1 +e, Glphqvlrqdu od yljd/ whqlhqgr hq
fxhqwd txh vh txlhuh xwlol}du xq shuo odplqdgr wlsr LSQ gh whqvlq qrupdo dgplvleoh
W @ 453 PSd1 +f, Fdofxodu od hfkd hq ho fhqwur gho wudpr EF | hq ho h{wuhpr gho

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:9

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

yrodgl}r G/ glexmdqgr/ d frqwlqxdflq/ od ghirupdgd d hvwlpd1 Od uljlgh} d h{lq HL


hv xqliruph hq wrgrv orv wudprv/ frq H @ 533 JSd1

Ilj1 7165= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71916141


+d, Fofxor gh odv oh|hv gh hvixhu}rv
Sru xq odgr/ od frqglflq gh jlur qxor hq ho h{wuhpr D +hpsrwudplhqwr,/ shuplwh
hvfulelu=
9HL J
!
5P . P @
o 
|/ sru rwur/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv hq orv dsr|rv D> E | F/ vh wlhqh=
P o . 5P +o . o , . P o @ 9HL +!J  !J ,
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r F hv ljxdo d P @ 635> 8 @
:8 nQ1p1 Dghpv/ orv jlurv ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv vrq=
!J @ 


so
57HL

>

!J @ .


so
57HL

>

!J @ 


so
57HL

Sru wdqwr/ vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv


vljxlhqwh=
45P . 9P @ ;43> 3 nQ1p
9P . 55P @ <36> ; nQ1p
txh uhvxhowr shuplwh rewhqhu ho ydoru gh odv lqfjqlwdv=
P @ 87> 7 nQ1p

>

P @ 59> 6 nQ1p

Xqd yh} uhvxhowd od hvwuxfwxud sxhghq fdofxoduvh odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv/ vxsr0
qlhqgr fdgd wudpr eldsr|dgr edmr od dfflq gh orv prphqwrv hfwruhv gh orv dsr|rv |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4::

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 7166= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gh od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191614
gh odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq glfkr wudpr=
48  9 87> 7  59> 6
.
@ .7<> : nQ +%,
5
9
48  9 87> 7  59> 6 48  8 59> 6  :8
@ U . U @

.
.
@ .9;> 3 nQ +%,
5
9
5
8
48  8 59> 6  :8

. 63> 3 @ .::> 6 nQ +%,
@ U . U( @
5
8

U @ U @
U
U

Odv oh|hv gh hfwruhv | fruwdqwhv vh pxhvwudq hq od Iljxud 71661


+e, Glphqvlrqdplhqwr gh od yljd
Vh revhuyd txh od vhfflq F hv od pv vrolflwdgd> hq hood vh wlhqh xq prphqwr hfwru
P @ :8 nQ1p1 Whqlhqgr hq fxhqwd txh od whqvlq qrupdo dgplvleoh hv W @ 453 PSd/
ho pgxor uhvlvwhqwh gho shuo gheh vhu ljxdo d=
Zqhf @

Ppd{
:8  43
@
@ 958  433S p @ 958 fp
W
453  43S

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:;

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Sru wdqwr/ vh dgrswd xq shuo LSQ 633 gh pgxor uhvlvwhqwh ljxdo d Z @ 986 fp / frq
xq prphqwr gh lqhufld L @ <=;33 fpe = Od uljlgh} d h{lq gh od yljd hv/ sru wdqwr/
HL @ 4<=933 nQ1p2 =
+f, Fofxor gh hfkdv
Od hfkd hq P +fhqwur gho wudpr EF, sxhgh fdofxoduvh frqvlghudqgr ho wudpr
eldsr|dgr edmr od dfflq gh odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq o/ | gh orv prphqwrv
hfwruhv gh orv dsr|rv +Iljxud 7167,=


8 48  8e +59> 6 . :8, 82

6;7 HL
49HL
@ 4> ;75  433 p +%,
@ .

Od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r +G, sxhgh rewhqhuvh iflophqwh vxsrqlhqgr


sulphur txh ho dsr|r F qr jlud/ hv ghflu/ vh fdofxod od hfkd hq G sdud xqd pqvxod
hpsrwudgd hq F1 D frqwlqxdflq/ vh olehud ho dsr|r | vh fdofxod od hfkd hq G ghelgd
do jlur gh F1 Od hfkd wrwdo hq G vh rewlhqh vxpdqgr odv grv hfkdv dqwhulruhv1

S o(
63  58
@
@ :> <:5  433 p +&,
6HL
6HL
Ho jlur gho dsr|r F gh od yljd frqwlqxd hv=

 ( @

59> 6  8 :8  8
48  8
9;> :

.
@
udg + ,
9HL
6HL
57HL
HL
oxhjr/ od hfkd hq G ghelgd do jlur gho dsr|r F hv=
9;> :

 (S @ ! o( @
 5> 8 @ ;> :96  433 p +&,
HL
Od hfkd wrwdo hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r G hv ljxdo d=
! @ 

  @  ( .  (S @ 49> :68 433 p




+&,

Ilj1 7167= Fofxor gh hfkdv hq Hmhpsor 7191614

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4:<

7191 YLJDV FRQWLQXDV

71917

Ghvfhqvr gh dsr|rv

Frqvlghuhprv dkrud od hyhqwxdolgdg gh txh orv q . 5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd


sxhgdq vxiulu ghvfhqvrv gh ydoru frqrflgr1 Oodphprv a do ghvfhqvr +frqvlghudgr
srvlwlyr ghvfhqghqwh, txh h{shulphqwd xq dsr|r jhqulfr M> orv wudprv frqwljxrv d
glfkr dsr|r hvwq vxmhwrv d jlurv gh volgr ujlgr gh ydoru +yhu Iljxud 7168,=
!a U @ 

 a  U
oUa

>

!a g @ 

g  a
oa g

+7157,

grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Odv h{suhvlrqhv +7146d, | +7146e,/ txh shuplwhq rewhqhu orv jlurv d od l}txlhugd | od
ghuhfkd gho dsr|r M> ghehq prglfduvh sdud whqhu hq fxhqwd hvwd frpsrqhqwh dglflrqdo1
Vh wlhqh=
!a U

@ .

!a g @ 

PU oU a
Pa oU a
.
. !Ja U . !a U
9+HL,U a
6+HL,U a

+7158d,

Pa oa g
Pg oa g

. !Ja g . !a g
6+HL,a g
9+HL,a g

+7158e,

Lqwurgxflhqgr hvwrv wuplqrv dglflrqdohv/ od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv +7147, txhgd
gh od irupd=

PU

o
HL




. 5Pa
Ua

o
HL

o
.
HL
Ua


. Pg

ag

o
HL


@

+7159,

ag



@ 9 +!Ja g  !Ja U , . +!a g  !a U ,

grqgh ho owlpr wuplqr gho vhjxqgr plhpeur hv ho fruuhvsrqglhqwh d orv ghvfhqvrv gh


orv dsr|rv1

Ilj1 7168= Ghvfhqvr gh dsr|rv lqwhuphglrv gh xqd yljd frqwlqxd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;3

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 7191714
Od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 7169 wlhqh xqd uljlgh} d h{lq HL @ 43D nQ1p2 > xqliruph
hq wrgrv orv wudprv1 Vh slgh= +d, Fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv | ho ydoru gh
odv uhdfflrqhv sdud odv fdujdv dsolfdgdv/ vxsrqlhqgr txh vlpxowqhdphqwh ho dsr|r F
ghvflhqgh   @ 7;3@HL p @ 7> ;  433 p1 +e, Fdofxodu odv hfkdv hq orv sxqwrv D> P
| Q/ glexmdqgr/ d frqwlqxdflq/ od ghirupdgd d hvwlpd1

Ilj1 7169= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 71917141


+d, Fofxor gh odv oh|hv gh hvixhu}rv
Dqdol}dqgr orv wuhv sulphurv dsr|rv frqvhfxwlyrv +E> F> G, | dsolfdqgr od hfxdflq
gh orv wuhv prphqwrv/ sxhgh hvfuleluvh=


7P . 5P +7 . 9, . 9P( @ 9HL +!J(  !J , . +!(  ! ,
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho prphqwr hfwru hq ho dsr|r E hv frqrflgr | gh ydoru ljxdo do
prphqwr txh surgxfh hq E od fdujd dsolfdgd hq ho yrodgl}r= P @ 5S @ ;3 nQ1p>
orv jlurv !J | !J( vrq orv jlurv gho dsr|r F gh orv wudprv EF | FG/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv=
!J @

so 
53  7
@
57HL
57HL

!J( @ 

so (
53  9
@
57HL
57HL

Orv jlurv ! | !( vrq orv jlurv gho dsr|r F gh orv wudprv EF | FG/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv do ghvfhqvr gho dsr|r F +Iljxud 716:,=
! @ 


4 7;3
@
o
7 HL

!( @ .

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


4 7;3
@.
o(
9 HL

4;4

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 716:= Jlurv gh volgr ujlgr ghelgrv do ghvfhqvr gh dsr|r hq Hmhpsor 7191714
Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh=


 

53  9 53  7
4 7;3 4 7;3


.
.
57HL
57HL
9 HL 7 HL
@ 453 nQ1p

7  +;3, . 53P . 9P( @ 9HL


53P . 9P(

Gh ljxdo pdqhud/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv prphqwrv sdud orv wuhv dsr|rv
frqvhfxwlyrv vljxlhqwhv +F> G | H,/ vh rewlhqh=


9P . 5P( +9 . 7, . 7P. @ 9HL +!J(.  !J( , . +!(.  !( ,
grqgh !J( | !J(. vrq orv jlurv gho dsr|r G gh orv wudprv FG | GH/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv/ gh ydoru=
!J( @


so(
53  9
@
57HL
57HL

!J(. @ 

so (.
53  7
@
57HL
57HL

| !( | !(. vrq orv jlurv gho dsr|r G gh orv wudprv FG | GH/ uhvshfwlydphqwh/
ghelgrv do ghvfhqvr gho dsr|r F=
!( @
Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh=
9P . 53P( . 7P.
9P . 53P( . 7P.


4 7;3
@
o(
9 HL

!(. @ 3

 


4 7;3
53  7 53  9

. 
@ 9HL

57HL
57HL
9 HL
@ 4;;3 nQ1p

Od frqglflq gh jlur qxor hq ho dsr|r H +hpsrwudplhqwr, shuplwh hvfulelu=


so
P( o(.
P. o(.
.
. (.
9HL
6HL
57HL
7P( . ;P.

@ 3
@ 653 nQ1p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;5

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 716;= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gh od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191714

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv pr0


phqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv F/ G | H> lqfjqlwdv gho sureohpd=
P @ .6;> 8 nQ1p

P( @ 43;> 7 nQ1p

P. @ .47> 5 nQ1p

Odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv gh od yljd vrq=


so
P
P
.
@ 43<> 9 nQ +%,

U @ U . U @ S .
5
o
o
so
so( P
P(
P P

.
.
@ 78> < nQ +%,
.

U @ U . U( @
5
o
o
5
o(
o(
P( P.
so( P
P( so(.
.


.
.
@ 488> 4 nQ +%,
U( @ U( . U(. @
5
o(
o(
5
o(.
o(.
so(.
P( P.
U. @ U.( @

@ <> 7 nQ +%,
.
5
o(.
o(.

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;6

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Od Iljxud 716; pxhvwud odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd frqwlqxd | vx ghirupdgd d


hvwlpd1
+e, Fofxor gh hfkdv
Ho dqolvlv gh od hvwuxfwxud vh frpsohwd frq ho fofxor gh odv hfkdv hq orv sxqwrv
D> P | Q1 Od hfkd hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r +D, sxhgh rewhqhuvh vxpdqgr od hfkd
ghelgd d od fdujd S / vxsrqlhqgr ho dsr|r E hpsrwudgr/ | od hfkd txh vh surgxfh sru
ho jlur gho dsr|r E +yhu Iljxud 716<,1 Od sulphud hv ljxdo d=
  @


S o
73  5
@
@ 4> 39:  433 p +&,
6HL
6HL

Ho jlur gho dsr|r E> fdofxodgr hq ho wudpr EF whqlhqgr hq fxhqwd od fdujd uhsduwlgd
s/ orv prphqwrv hq orv dsr|rv E | F | ho ghvfhqvr gho dsr|r F/ hv=
! @

53  7 6;> 8  7 4 7;3
<5> 6
;3  7



@
udg + ,
6HL
57HL
9HL
7 HL
HL

Oxhjr/ od hfkd hq D ghelgd do jlur gho dsr|r E hv=


K @ ! o @ 


<5> 6
 5 @ 4> ;7:  433 p +%,
HL

Ilj1 716<= Fofxor gh hfkdv hq od yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191714

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;7

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Od hfkd wrwdo hq ho h{wuhpr gho yrodgl}r D hv ljxdo d=


  @   .  @ 3> :;3  433 p +%,


Od hfkd hq P +fhqwur gho sulphu wudpr, sxhgh fdofxoduvh frqvlghudqgr ho wudpr


eldsr|dgr edmr od dfflq gh odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq o/ gh orv prphqwrv
hfwruhv gh orv dsr|rv | gho ghvfhqvr gho dsr|r F +Iljxud 716<,=
 @ .

8 53  7e +;3  6;> 8,  72 4 7;3



.
@ 5> 98  433 p +&,
6;7 HL
49HL
5 HL

Gh pdqhud dqorjd/ od hfkd hq ho sxqwr Q +fhqwur gho vhjxqgr wudpr, hv ljxdo d=


 @ .

71918

8 53  9e +43;> 7  6;> 8,  92 4 7;3



.
@ 7> 53  433 p +&,
6;7 HL
49HL
5 HL

Dsr|rv hovwlfrv

Frqvlghuhprv dkrud od srvlelolgdg gh txh orv q .5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd sxhgdq
vxiulu ghvfhqvrv gh irupd sursruflrqdo d odv uhdfflrqhv txh vrsruwdq/ hv ghflu/ txh vh
wudwh gh dsr|rv hovwlfrv1 Oodpdqgr Ua d od uhdfflq +frqvlghudgd srvlwlyd dvfhqghqwh,
|  a do ghvfhqvr +frqvlghudgr srvlwlyr ghvfhqghqwh, gh xq dsr|r jhqulfr M/ vh sxhgh
hvfulelu=
Ua
sdud wrgr M
+715:,
a @
na
grqgh na hv od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r M +yhu Iljxud 7173,1

Ilj1 7173= Yljd frqwlqxd frq dsr|rv hovwlfrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;8

7191 YLJDV FRQWLQXDV

Od uhdfflq Ua sxhgh fdofxoduvh hq ixqflq gh orv prphqwrv PU > Pa | Pg vhjq


od hfxdflq +714<,1 Gh hvwd pdqhud vh wlhqh=
a

Ua
Ua U . Ua g
@
na
na


4
PU  Pa
Pg  Pa
J
J
@
.
Ua U . Ua g .
na
oUa
oa g
@

+715;,

Orv jlurv gh volgr ujlgr gh orv wudprv frqwljxrv LM | MN ghelgrv d orv ghvfhqvrv
 U >  a |  g vrq/ gh dfxhugr frq +7157,=
!a U @ 

a  U
oU a

>

!a g @ 

g  a
oa g

+715<,

grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Vxvwlwx|hqgr od hfxdflq +715;, | vxv dqorjdv sdud  a | g > vh wlhqh=
 

4
4
PU  Pa
Pg  Pa
J
J
Ua U . Ua g .
!a U @ 
.
oU a na
oU a
oa g


4
PM  PU
Pa  PU
J
J

UU M . UU a .
+7163d,
.
nU
oM U
oU a



4
Pa  Pg
Pu  Pg
4
J
J
!a g @ 
. Ug
.
Uga
u .
oa g ng
oa g
ogu


4
PU  Pa
Pg  Pa
J
J

.
Ua U . Ua g .
+7163e,
na
oUa
oa g
Lqwurgxflhqgr hvwrv ydoruhv/ !a U | !a g / hq od hfxdflq jhqhudo +7159, vh rewlhqh xqd
qxhyd hfxdflq frqrflgd frpr hfxdflq gh orv flqfr prphqwrv/ |d txh hv ixqflq gh
PM > PU > Pa > Pg | Pu 1

Hmhpsor 7191814
Od yljd frqwlqxd gh wuhv ydqrv gh ox} o gh od Iljxud 7174 vh dsr|d vreuh xqd yljd gh
orqjlwxg 5d= Od uljlgh} d h{lq gh dpedv yljdv hv frqvwdqwh h ljxdo d HL= Fdofxodu odv
oh|hv gh hvixhu}rv/ hq ixqflq gho sduphwur gh h{lelolgdg  @ +5d@o, > hq orv fdvrv=
+d,  @ 3 +dsr|r ujlgr, | +e,  @ 4 +5d @ o,1
D hihfwrv gh uhvroxflq/ vh dgrswd ho hvtxhpd hvwuxfwxudo gh yljd frqwlqxd frq xq
dsr|r hovwlfr gh od Iljxud 7175d1 Od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r E vh ghwhuplqd
uhvroylhqgr od yljd eldsr|dgd gh orqjlwxg 5d +yhu Iljxud 716:e,/ frq or txh vh wlhqh=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;9

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7174= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 7191814

U +5d,
 @
7;HL

n @

U
HL
@9

d

Vdelhqgr txh P @ P( @ 3/ vh sxhghq sodqwhdu odv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg


gh jlurv hq orv dsr|rv E | F txh uhvxhoyhq ho sureohpd1 Dv=
9HL
o
9HL
@
o

7P . P @
P . 7P

 J


+!  !J , . !  !
 J


+!(  !J , . !(  !

Orv jlurv ghelgrv d od fdujd xqliruph vrq=


!J @ 3
!J @ .

so
57HL

>

!J @ 

>

!J( @ 3

so
57HL

Ilj1 7175= Uhvroxflq gho Hmhpsor 7191814

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;:

7191 YLJDV FRQWLQXDV

| orv ghelgrv d orv ghvfhqvrv gho dsr|r E vrq=



o

@ .
o

! @ 

>

! @ .

!

>

!( @ 3


o

Dkrud hv qhfhvdulr h{suhvdu   hq ixqflq gh orv prphqwrv lqfjqlwdv P | P 1 Sdud


hoor kd| txh rewhqhu od uhdfflq U =
U @ U . U @ 
| hqwrqfhv=

P  P so
P  5P
so
P
.
.
@
.
o
o
5
o
5


 
U
P  5P
so
d
@
.
 @
n
o
5
9HL

Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv dqwhulruhv vh wlhqh=




so
5 P
9HL
.

7P . P @
o
57HL
o



so
4 P
9HL


P . 7P @
o
57HL
o

  
 5P
so
d
.
o
5
9HL
  
 5P
so
d
.
o
5
9HL

Ghqlhqgr  @ +5d@o, | uhdjuxsdqgr wuplqrv/ ho vlvwhpd txhgd=






P .
P
4
7 4.
;
7




4
P . 7 4 .
P
7
65

4
4
7
4
@  4.
7
@ 

 2
so
5
 2
so
7

+d,
+e,

grqgh vh yh od lq xhqfld gh od uljlgh} gho dsr|r E1


+d, sdud  @ 3 vh uhfxshud od vroxflq fruuhvsrqglhqwh do dsr|r E ujlgr/ hvwr hv
P @ P @ 

4 2
so
53

| uhdfflrqhv=
4
P
@  so +&,
o
53
P
4
P  P
44
@ U . U @ 
. so .
@ . so
o
5
o
53
@ U

U @ U @
U
U

U( @ U

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+%,

4;;

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7176= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 7191814


+e, sdud  @ 4 +5d @ o, ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv txhgd=
6
4
<
P . P @  so2
5
7
;
6
66
8
P . P @  so2
7
;
49
frq vroxflq=
P @ 
| uhdfflrqhv=

4 2
so
97

>

P @ 

: 2
so
<9

P
4
@  so +&,
o
97
4
P  P
44
P
. so .
@
so
@ U . U @ 
o
5
o
57
P  P P
454
4

@
so
@ U . U( @ so 
5
o
o
4<5
P
:
@ U( @
@  so +&,
o
<9

U @ U @
U
U
U(

+%,
+%,

Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh xqr | rwur fdvr vh pxhvwudq hq od Iljxud 71761

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4;<

71:1 SUWLFRV

Ilj1 7177= Hvwuxfwxudv sruwlfdgdv

71:

Suwlfrv

Vh oodpd suwlfr r hvwuxfwxud sruwlfdgd d odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr


irupdgdv d edvh gh vrsruwhv | glqwhohv1 Fxdqgr odv slh}dv gh hvwdv hvwuxfwxudv irupdq
foxodv fhuudgdv vh ohv oodpd pdufrv1
Hq od Iljxud 7177 vh pxhvwudq dojxqrv hmhpsorv gh hvwuxfwxudv gh hvwd wlsrorjd/
kdelwxdo hq lqjhqlhud flylo | hglfdflq1 Ho sxhqwh r sdvduhod gh od Iljxud 7177d hv xq
suwlfr vlpsoh/ plhqwudv txh od hvwuxfwxud gh od Iljxud 7177e hv xq suwlfr greoh d grv
djxdv1 Hq od Iljxud 7177f vh pxhvwud xqd wslfd hvwuxfwxud gh hglfdflq gh grv slvrv>
sru owlpr/ od Iljxud 7177g pxhvwud xq pdufr eldsr|dgr gh grv foxodv1
Sru ud}rqhv gh vlphwud uhvshfwr d vx sodqr phglr/ odv slh}dv txh irupdq hvwdv
hvwuxfwxudv wudedmdq d h{lq frpsxhvwd uhfwd/ hvwr hv/ hvwq vrphwlgdv d prphqwrv
hfwruhv gh hmh shushqglfxodu do sodqr phglr | d hvixhu}rv fruwdqwhv | d{lohv frqwhqlgrv
hq glfkr sodqr1 Hvwr/ xqlgr do khfkr gh txh orv qxgrv gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv
vhdq ujlgrv/ kdfh txh orv suwlfrv | pdufrv vhdq/ jhqhudophqwh/ hvwuxfwxudv frq dowr
judgr gh lqghwhuplqdflq hvwwlfd1 Gh khfkr/ ho suwlfr +r dufr, wulduwlfxodgr hv od
qlfd wlsrorjd gh suwlfr lvrvwwlfr h{lvwhqwh1
Dv/ sru hmhpsor/ sdud fdujdv duelwuduldv/ odv hvwuxfwxudv gh od Iljxud 7177 vrq/
uhvshfwlydphqwh/ 8/ 9/ 9 | : yhfhv klshuhvwwlfdv1 Hvwr kdfh txh ho pwrgr gh frpsd0

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<3

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7178= Hvwuxfwxudv sruwlfdgdv vlpwulfdv


wlelolgdg vhd srfr sufwlfr d od krud gh uhvroyhu suwlfrv | pdufrv hq od sufwlfd1 Vlq
hpedujr/ d phqxgr/ odv hvwuxfwxudv suhvhqwdq jhrphwudv vlpwulfdv/ or txh shuplwh
uhgxflu qrwdeohphqwh ho judgr gh klshuhvwdwlvpr | uhvroyhuodv sru hvwh pwrgr +yhu
Vhfflq 41; gho Fdswxor 4,1 Dv/ hq od Iljxud 7178 vh pxhvwudq odv vlpsolfdflrqhv
shuwlqhqwhv sdud odv hvwuxfwxudv gh od Iljxud 7177/ txh uhvxowdq hq sureohpdv 6/ 6/ 5 |
7 yhfhv klshuhvwwlfrv/ uhvshfwlydphqwh1
Hq or txh vljxh vh pxhvwudq hmhpsorv loxvwudwlyrv gh od uhvroxflq gh suwlfrv kl0
shuhvwwlfrv sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg1 Hv lpsruwdqwh revhuydu txh/ hq wrgrv
hoorv/ od olehudflq gh dsr|rv | hqodfhv vxshudexqgdqwhv sdud frqvwuxlu od hvwuxfwxud
lvrvwwlfd edvh qr hv qlfd |/ sru or wdqwr/ ho surfhglplhqwr gh vroxflq hohjlgr qr hv
vlqr xqr sduwlfxodu gh hqwuh ydulrv srvleohv1 Odv vroxflrqhv rewhqlgdv/ vlq hpedujr/ vrq
qlfdv sdud orv sureohpdv sodqwhdgrv1 Frpr hv kdelwxdo hq od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv/ vh ghvsuhfld od ghirupdflq sru d{lo | fruwdqwh iuhqwh d od gh h{lq1
Hmhpsor 71:14
Uhvroyhu ho suwlfr gh od Iljxud 7179 edmr fdujd xqliruph hq ho glqwho1 Od uljlgh} d
h{lq HL hv lgqwlfd sdud wrgdv odv eduudv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<4

71:1 SUWLFRV

Ilj1 7179= Suwlfr vlpsoh gho Hmhpsor 71:14


Sru frqglflrqhv gh vlphwud gh jhrphwud | fdujd/ ho fruwdqwh hq ho hmh gh vlphwud
gheh vhu qxor1 Sru wdqwr/ od hvwuxfwxud hv grv yhfhv klshuhvwwlfd | vh sxhghq holjlu frpr
lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv ho prphqwr hfwru P | ho d{lo Q hq ho fhqwur F gho glqwho1
Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vrq/ sru vlphwud/ prylplhqwr kr0
ul}rqwdo | jlur qxorv hq ho sxqwr F1 Odv oh|hv gh prphqwr hfwru hq odv eduudv DE |
EF vrq=
;
? P  sd+ 6 d  [, . Q +5d  \ ,
hq DE
5
P@
s
= P  +5d  [,2
hq EF
5
grqgh vh kdq wrpdgr orv hmhv +[> \ , gh od Iljxud 717:d | vh frqvlghudq srvlwlyrv orv
hfwruhv txh wudfflrqdq odv eudv lqwhulruhv gho suwlfr1
Xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv gh Qdylhu frq g!+v, @ +P+v,@HL, gv/ od frqglflq gh
frpsdwlelolgdg gh jlur qxor hq F vh sxhgh hvfulelu=
]

P
gv
 HL



] 
4
6d
@
P  sd
[ .Q +5d  \ , gv.
HL 
5
] k
l
s
4
P +5d  [,2 gv
.
HL 
5



] f '@ 
4
6d
g[
@
Psd
[ .Q +5d  5[,
.
HL f 'f
5
frv 
] |'@ k
l
4
s
.
P +d  w,2 gw
HL |'f
5

! @ 3 @

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<5

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 717:= Uhvroxflq gho suwlfr gho Hmhpsor 71:14


grqgh vh kd wrpdgr \ @ 5[> gv @ g[@ frv  hq od eduud DE | w @ [  d> gv @ gw hq
od eduud EF=
Rshudqgr/ vh rewlhqh od hfxdflq=
+4 . frv ,P . Q d @

9 . frv  2
sd
9

+d4,

Dqorjdphqwh/ od frqglflq gh prylplhqwr krul}rqwdo qxor hq F vh sxhgh hvfulelu=


] 
P
x @ 3 @ 
gv +\  \ +v,,
HL


] 
4
6d
@ 
Psd+ [, . Q +5d\ , gv +5d  \ ,
HL 
5
] k
l
s
4
P +5d  [,2 gv +5d  5d,

HL 
5
] f '@

@
5P+d  [,.sd+  6d2 . 8d[  5[ 2 ,.
f 'f

. 7Q +d2  5d[ . [ 2 ,

 g[
frv 

Rshudqgr vh rewlhqh od hfxdflq=


7
:
P . Q d @ sd2
6
9
Uhvroylhqgr odv hfxdflrqhv +d4, | +e4, vh rewlhqhq orv ydoruhv lqfjqlwdv=
P @ 3> 5;95 sd2

Q @ 3> 9937 sd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+e4,

4<6

71:1 SUWLFRV

Ilj1 717;= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 71:14
Dkrud vh sxhghq fdofxodu odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq D +yhu Iljxud 717:e,=
P @ 3> 439; sd2

Y @ sd

K @ Q @ 3> 9937 sd

| vh sxhghq glexmdu odv oh|hv gh hvixhu}rv | od ghirupdgd d hvwlpd +Iljxud 717;,1


Xqd yh} uhvxhowd od hvwuxfwxud/ vh sxhghq fdofxodu jlurv | ghvsod}dplhqwrv hq orv
sxqwrv gh lqwhuv1 Sru hmhpsor/ ho jlur hq ho qxgr E ydoh=



] f '@ 
6d
4
g[
! @
Psd
[ .5Q +d  [,
HL f 'f
5
frv 


4
4
Pd . Qd2  sd
@
HL
frv 
sd
@ 3> 44<8
@  !
HL
Vh sxhgh frpsuredu/ dghpv/ txh orv ghvsod}dplhqwrv gho sxqwr E vrq qxorv/ |d txh vh
kd ghvsuhfldgr od ghirupdflq ghelgd d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv +x @ y @ 3,=
Sru wdqwr/ ho sxqwr E hv mr/ vxiuh xq jlur shur qr vh ghvsod}d1
Sru owlpr/ vh sxhgh fdofxodu od hfkd hq ho fhqwur gho glqwho +sxqwr F,1 Sdud hoor
vh xwlol}d ho sxqwr E frpr slyrwh=

] 
P gv
y @ y . ! +[  [ , .
+[  [,
HL

] |' @ k
l
sd
s
4
@ 3> 44<8
P  +d  w,2 ^5d  +d . w,` gw
+5d  d,.
HL
HL |'f
5


sde 4
d2 4 e
@ 3> 44<8
.
P  sd
HL HL
5 ;
e
sd
@ 3> 4347
HL


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<7

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 71:15
Uhvroyhu ho suwlfr d grv djxdv gh od Iljxud 717< vreuh ho txh dfwd xqd fdujd xqliru0
phphqwh uhsduwlgd s1

Ilj1 717<= Suwlfr d grv djxdv gho Hmhpsor 71:15


Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd | vreuh hood dfwd xq fdvr gh fdujd vlpwulfd1
Sru wdqwr/ ho sxqwr F qr vh pxhyh vlqr yhuwlfdophqwh | od uhvxowdqwh yhuwlfdo gh ixhu}dv
hq glfkr sxqwr hv qxod1 Frqyhuwlprv od hvwuxfwxud hq lvrvwwlfd fruwdqgr sru ho qxgr
E h lqwurgxflhqgr odv lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv K | P / wdo frpr vh pxhvwud hq od
Iljxud 71831
Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vrq txh ho jlur | prylplhqwr
krul}rqwdo gho sxqwr E gho glqwho vhdq lgqwlfrv d orv gho sxqwr E gho vrsruwh/ hvwr hv=
!glqw
@ !vrs



>

xglqw
@ xvrs



Hq od eduud EF whqguhprv od oh| gh hfwruhv/ frqvlghudqgr srvlwlyrv orv txh wudf0


flrqdq odv eudv lqwhulruhv gho suwlfr +yhu Iljxud 7183,=
s{2
5
s{2
@ sd{  P  K { wdq  
5

P+{, @ Y {  P  K { wdq  

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<8

71:1 SUWLFRV

Orv prylplhqwrv gho sxqwr E hq ho glqwho vh sxhghq fdofxodu/ xvdqgr ho sxqwr F


frpr slyrwh +! @ x @ 3,/ frpr=
] 
P
glqw
@
gv
!
HL



] f 
s{2
g{
4
 sd{  P  K { wdq  
@
HL @
5
frv 


2

d
sd
4
P d . K wdq  
+>,
@
HL frv 
5
6
] 
P
xglqw
@

gv +\   \ +v,,

HL



] f 
s{2
4
g{
 sd{  P  K { wdq  
@ 
+3  { wdq ,
HL @
5
frv 


d2
d
8
wdq 
e
+$,
P . K wdq  
sd
@
HL frv 
5
6
57
grqgh v vh plgh ghvgh F kdvwd E/ | hv gv @ g{@ frv =
Orv prylplhqwrv gho sxqwr E gho vrsruwh DE vh sxhghq fdofxodu/ xvdqgr ho sxqwr
D frpr slyrwh +! @ x @ y @ 3,/ frpr=
!rJR
@.


K k2 P k

5HL
HL

+>,

>

xrJR
@


K k P k2
.
6HL
5HL

Ilj1 7183= Uhvroxflq gho suwlfr gho Hmhpsor 71:15

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+$,

4<9

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ljxdodqgr orv prylplhqwrv gho sxqwr E hq ho vrsruwh DE | hq od eduud EF> vh wlhqhq


odv hfxdflrqhv gh frpsdwlelolgdg=


4
d2 sd
K k2 P k
P d . K wdq 

@ .

HL frv 
5
6
5HL
HL


2


d
d
8
P k2
wdq 
K k
P . K wdq   sde @ 
.
HL frv 
5
6
57
6HL
5HL
Sdud orv ydoruhv d @ < p> k @ 6> 8 p> i @ 5> 8 p | s @ 48 nQ2p/ vh rewlhqh ho vljxlhqwh
vlvwhpd gh hfxdflrqhv=
45> ;7 P . 8> 884 K @ 6:;6> 3
8> 884 P . 66> :8 K @ 8<44> 3
Gh grqgh vh rewlhqhq orv ydoruhv gh odv uhdfflrqhv klshuhvwwlfdv lqfjqlwdv=
P @ 568> 9 nQ1p

K @ 469> 7 nQ

D sduwlu gh vwdv/ vh sxhghq fdofxodu | glexmdu odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od


ghirupdgd d hvwlpd/ txh vh pxhvwudq hq od Iljxud 71841
Vh sxhghq wdpelq fdofxodu orv ydoruhv gho jlur | ho ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo hq
E> wrpdqgr H @ 543 JSd h L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ vh wlhqh xqd uljlgh} d h{lq
HL @ 7;=8:6 nQ1p2 | xqrv prylplhqwrv=
! @ 5> 567  433e udg

>

x @ 4> 374  4332 p

Ilj1 7184= Oh|hv gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:15

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<:

71:1 SUWLFRV

Hmhpsor 71:16
Uhvroyhu ho suwlfr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh sdvlyr dqfodgr hq orv
e
sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H1

Ilj1 7185= Suwlfr dwludqwdgr gho Hmhpsor 71:16


Od hvwuxfwxud wlhqh dkrud xq judgr gh klshuhvwdwlflgdg dglflrqdo/ od whqvlq We hq ho
fdeoh sdvlyr1 Surfhglhqgr gh irupd dqorjd d od gho Hmhpsor dqwhulru/ shur whqlhqgr
dkrud hq fxhqwd od whqvlq We gho fdeoh +yhu Iljxud 7186,/ rewhqhprv ho vlvwhpd gh
hfxdflrqhv=




e k2
2


W
K

4
d
sd
P k
P d . K wdq  
@ .

HL frv 
5
6
5HL
HL





K  We k
d2
8
P k2
d
wdq 
. K wdq  
sde @ 
.
P
HL frv 
5
6
57
6HL
5HL
Revuyhvh txh vh kd vxsxhvwr txh ho fdeoh hvw dqfodgr do vrsruwh/ lqphgldwdphq0
wh sru ghedmr gho qxgr E= Srgud/ ljxdophqwh/ vxsrqhuvh ho fdeoh dqfodgr do glqwho/
lqphgldwdphqwh sru hqflpd gho qxgr E= Od uhvroxflq vhud vlplodu | orv uhvxowdgrv
lgqwlfrv1
Dghpv/ srghprv hvfulelu od hfxdflq gh frpsdwlelolgdg hqwuh ho prylplhqwr krul0
}rqwdo gho sxqwr E shuwhqhflhqwh do vrsruwh +vxsxhvwr srvlwlyr vl hv kdfld od ghuhfkd,/
| ho dodujdplhqwr txh vxiuh phglr fdeoh +vxsxhvwr srvlwlyr vl hv kdfld od l}txlhugd,=
 xfdeoh
@ xvrs



Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<;

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7186= Uhvroxflq gho suwlfr gho Hmhpsor 71:16


Wed

e
H$

@ 



K  We k
6HL

P k2
5HL

Sdud orv ydoruhv qxpulfrv lqglfdgrv hq ho Hmhpsor dqwhulru/ ho vlvwhpd d uhvroyhu


txhgd=
45> ;7 P .8> 884 K .9> 458 We @ 6:;6> 3
8> 884 P .66> :8 K 47> 5< We @ 8<44> 3


HL
9> 458 P 47> 5< K . <
. 47> 5< We @ 3> 3
e
H$
vlvwhpd vlpwulfr txh/ xqd yh} uhvxhowr/ sursruflrqd orv vljxlhqwhv ydoruhv sdud odv
lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv=
P @ 568> 9  :> 439 We nQ1p
K @ 469> 7 . 8> 736 We nQ
We @

838> 8

nQ
.5>
54:
< .U
e


./

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4<<

71:1 SUWLFRV

e vh rewlhqh We @ 3
Revuyhvh txh vl vh frqvlghud ghvsuhfldeoh od uljlgh} gho fdeoh H$/
| vh uhfxshud od vroxflq gho Hmhpsor dqwhulru1 Revuyhvh wdpelq txh xq fdeoh sdvlyr
e $ 4, whqgud xqd whqvlq p{lpd We @ 55;> 3 nQ1
lqqlwdphqwh ujlgr +H$
e L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ $ @ 6> 475 fp2 +! @ 53 pp,> vh
Sdud orv ydoruhv H @ H/
rewlhqhq orv ydoruhv=
P @ 4<8> 3 nQ1p

K @ 49:> 5 nQ

We @ 8:> 4 nQ

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd/ hq hvwh fdvr/ sxhghq yhuvh hq
od Iljxud 71871
Vh sxhghq wdpelq fdofxodu orv ydoruhv gho jlur | ho ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo hq
E> wrpdqgr H @ 543 JSd h L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ vh wlhqh xqd uljlgh} d h{lq
HL @ 7;=<84 nQ1p2 | xqrv prylplhqwrv=
! @ 5> 473  433e udg

>

x @ :> :<  433 p

ydoruhv lqihulruhv d orv fdofxodgrv hq ho Hmhpsor dqwhulru sdud ho suwlfr vlq fdeoh sdvlyr1

Ilj1 7187= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:16

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

533

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Hmhpsor 71:17
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh grv slvrv gh od Iljxud 7188 sdud odv fdujdv hq hood lqglfdgdv1

Ilj1 7188= Hvwuxfwxud gh grv slvrv gho Hmhpsor 71:17

Od hvwuxfwxud hv jhrpwulfdphqwh vlpwulfd | sdud vx hvwxglr ghvfrpsrqhprv od


fdujd hq vxpd gh grv hvwdgrv/ xqr vlpwulfr | ho rwur dqwlvlpwulfr/ wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 71891
Ho fdvr gh fdujd vlpwulfd dgplwh/ ghvsuhfldqgr od ghirupdflq sru hvixhu}r d{lo/
xqd vroxflq gh vor d{lohv gh frpsuhvlq hq odv eduudv krul}rqwdohv gh rewhqflq lq0
phgldwd1
Sru wdqwr/ vor uhvwd uhvroyhu phgld hvwuxfwxud fruuhvsrqglhqwh do hvwdgr dqwlvlpwul0
fr1 Od hvwuxfwxud hv grv yhfhv klshuhvwwlfd | vh holjhq frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv
odv uhdfflrqhv U | U2 1 Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv flqhpwlfdv vrq gh pryl0
plhqwr yhuwlfdo qxor hq vxv uhvshfwlyrv sxqwrv gh dsolfdflq/ y @ 3/ y2 @ 31
Sodqwhdprv od sulphud frqglflq/ wrpdqgr orv hmhv +{> |, gh od Iljxud 718: | frqvlgh0
udqgr srvlwlyrv orv hfwruhv txh wudfflrqdq odv eudv lqwhulruhv=
]
y @

$
U d . U2 d  I +d  |,  82 +5d  |,
g| d .
HL
+ 'f
$

] %' @ 
] +'2@ #
U d  82 +5d  |,
U +d  {,
g| d .
g{ +d  {,
.
HL
H5L
+ '@
%'f
+ '@

@ 3

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

534

71:1 SUWLFRV

Ilj1 7189= Ghvfrpsrvlflq gho hvwdgr gh fdujdv gho Hmhpsor 71:17

Ilj1 718:= Uhvroxflq gho Hmhpsor 71:17

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

535

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 718;= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:17


txh uhvxowd hq od hfxdflq=

6
46
U . U2 @ I
9
5

+d5,

Sodqwhdprv od vhjxqgd frqglflq flqhpwlfd=


$
] + '@ #
U d . U2 d  I +d  |,  82 +5d  |,
g| d .
y2 @
HL
+ 'f

] %'@ 
U2 +d  {,
.
g{ +d  {,
H6L
%'f
@ 3
txh uhvxowd hq od hfxdflq=
U .

43
8
U2 @ I
<
7

+e5,

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d5, | +e5, vh rewlhqh=


U @ 3> 5<9 I

U2 @ 3> ;8< I

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud sxhghq


yhuvh hq od Iljxud 718;1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

536

71:1 SUWLFRV

Hmhpsor 71:18
Uhvroyhu od sdvduhod gh od Iljxud 718< vrphwlgd d od dfflq gh xqd fdujd sxqwxdo S hq
ho qxgr E1

Ilj1 718<= Sdvduhod gho Hmhpsor 71:18

Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd1 Ho hvwdgr gh fdujd vh ghvfrpsrqh hq vxpd gh


xq hvwdgr vlpwulfr | xqr dqwlvlpwulfr/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 71931
Ho hvwdgr vlpwulfr hv lqwudvodflrqdo | frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ oxhjr dgplwh
xqd vroxflq hq od txh dsduhfhq vor d{lohv +yhu Iljxud 7194,1
Q @ 3
S
4
S
S 5
@ s @s
Q @
5 vlq 93J
5 6
6
s
S
S 6
4
S
Q @
@
@ s
5 wdq 93J
5 6
5 6


+frpsuhvlq,
+wudfflq,

Ilj1 7193= Ghvfrpsrvlflq gho hvwdgr gh fdujd gho Hmhpsor 71:18

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

537

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7194= D{lohv hq ho hvwdgr vlpwulfr gho Hmhpsor 71:18


Hq od vroxflq gho hvwdgr dqwlvlpwulfr sxhghq xwlol}duvh odv vlpsolfdflrqhv shu0
wlqhqwhv sdud dqdol}du vor phgld hvwuxfwxud1 Dghpv/ do uhvxowdu xqd hvwuxfwxud grv
yhfhv klshuhvwwlfd/ vhohfflrqduhprv U | U / odv uhdfflrqhv yhuwlfdohv hq orv sxqwrv D |
R/ frpr lqfjqlwdv klshuhvwwlfdv1 Odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg
vrq y @ 3/ y @ 3 +Iljxud 7195,1
Odv oh|hv gh prphqwrv hq odv glvwlqwdv eduudv/ frqvlghudgrv srvlwlyrv vl wudfflrqdq
odv eudv lqwhulruhv/ vrq odv vljxlhqwhv +yhu Iljxud 7196,=


8d
P +{, @ U {
>
P +{, @ U
{
5







S
8d
S d
8d
 { @ 8U 

 U  U
{
P +{, @ P  Y
5
5 5
5
5
Sru wdqwr/ odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg vh fdofxodq frpr=

] %'2@ 
P +{,
y @ 3 @
+5g{, +3  {, .
HL
%'D@*2

] %'f 
P +{,
+g{, +3  {,

.
H+5L,
%'2@

Ilj1 7195= Hvwuxfwxud lvrvwwlfd edvh gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 71:18

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

538

71:1 SUWLFRV

Ilj1 7196= Uhvroxflq gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 71:18


]
y @ 3 @

%'2@

%'D@*2



8d
P +{,
+5g{,
{ .
HL
5


] %'D@*2 
P +{,
8d
+g{,
{
.
H+5L,
5
%'2@

Rshudqgr/ vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv=


487 U  46 U @ :S
59 U . 8 U @ S

Ilj1 7197= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 71:18

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

539

FDSWXOR 71 HO PWRGR GH FRPSDWLELOLGDG

Ilj1 7198= Oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 71:18
| uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=
U @ 3> 383< S

U @ 3> 397; S

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd gh od hvwuxfwxud d hvwlpd sxhghq yhuvh


hq od Iljxud 71971 Odv oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho hvwdgr dqwlvlpwulfr vh pxhvwudq
hq od Iljxud 71981

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

8 Ho Pwrgr gh Htxloleulr
814

Lqwurgxfflq

Frpr khprv ylvwr hq Fdswxorv dqwhulruhv/ orv sulphurv pwrgrv gh uhvroxflq gh hv0
wuxfwxudv klshuhvwwlfdv vh ghvduuroodurq gxudqwh ho vljor [L[ | vh dsolfdurq d odv wlsr0
orjdv hvwuxfwxudohv sursldv gh od srfd= sxhqwhv phwolfrv gh eduudv duwlfxodgdv/ dufrv
| yljdv frqwlqxdv1 Ho uhgxflgr judgr gh klshuhvwdwlvpr gh hvwdv hvwuxfwxudv kdfh txh
vx uhvroxflq sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg vhd idfwleoh/ lqfoxvr frq orv olplwdgrv
phglrv gh fofxor glvsrqleohv hqwrqfhv1
Frq ho vljor [[ oohjd ho xvr gho krupljq dupdgr frpr pdwhuldo gh frqvwuxfflq
kdelwxdo1 Hq odv hvwuxfwxudv gh eduudv frqvwuxlgdv hq krupljq dupdgr orv qxgrv vh
frqvlghudq ujlgrv |/ sru or wdqwr/ odv slh}dv wudedmdq ixqgdphqwdophqwh d h{lq1
Frq od jhqhudol}dflq gh odv hvwuxfwxudv sruwlfdgdv/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh orv
vlvwhpdv hvwuxfwxudohv fuhfh qrwdeohphqwh | ho xvr gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg uhvxowd
srfr sufwlfr1
Hq 4<47/ D{ho Ehqgl{hq suhvhqwd hq Ehuoq od sulphud yhuvlq gho pwrgr gh
shqglhqwhv | hfkdv sdud od uhvroxflq gh suwlfrv/ od sulphud irupdol}dflq gho pwrgr

gh htxloleulr1 Hq 4<55/ N1 D1 Fdolhy


suhvhqwd xq pwrgr gh htxloleulr gh uhvroxflq
gh suwlfrv hq ho txh vh fdofxodq orv prphqwrv hfwruhv gh orv h{wuhprv gh odv eduudv
sru dsur{lpdflrqhv vxfhvlydv/ uhvroylhqgr xqd vrod hfxdflq fdgd yh}1 Hq 4<65/
Kdug| Furvv sxeolfd xq idprvr duwfxor hq od uhylvwd gh od Dphulfdq Vrflhw| ri Flylo
Hqjlqhhuv +DVFH, hq ho txh sursrqh rwud yhuvlq gh hvwh pwrgr lwhudwlyr do txh
oodpd pwrgr gh glvwulexflq gh prphqwrv/ hq ho txh vh uhvxhoyh od hvwuxfwxud qxgr
d qxgr1 Ho pwrgr gh Furvv ixh px| srsxodu hq Dpulfd | Hxursd/ |d txh shuplwd
ho fofxor pdqxdo gh suwlfrv gh irupd vlvwhpwlfd1
Frq od dsdulflq/ d phgldgrv gho vljor [[/ | od sufwlfd jhqhudol}dflq/ d qdohv gh
vljor/ gh orv rughqdgruhv gljlwdohv/ hvwrv pwrgrv txhgdurq revrohwrv1 Hq od dfwxdolgdg/
ho pwrgr gh htxloleulr/ wudqvirupdgr hq pwrgr gh uljlgh} sdud vx dsolfdflq dxwr0
53:

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

53;

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

pwlfd hq surjudpdv gh rughqdgru/ frqvwlwx|h od irupd sufwlfd gh fdofxodu hvwuxfwxudv/


wdqwr gh eduudv frpr gh rwudv wlsrorjdv1
Vh pxhvwud hq hvwh Fdswxor od dsolfdflq gho pwrgr gh htxloleulr d od uhvroxflq gh
hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv sodqdv1 Vh sodqwhd sulphur od uhvroxflq gh yljdv frqwlqxdv/ frq0
vlghuqgrvh orv fdvrv gh h{wuhprv hpsrwudgrv/ ghvfhqvrv gh dsr|rv | dsr|rv hovwlfrv1
Vh suhvhqwd ghvsxv od dsolfdflq gho pwrgr d od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv sruwlfdgdv1

815

Edvhv gho pwrgr

Ho pwrgr gh htxloleulr/ d glihuhqfld gho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/ hv xq pwrgr jhqh0


udo gh dqolvlv gh hvwuxfwxudv/ |d txh sxhgh dsolfduvh wdpelq sdud uhvroyhu hvwuxfwxudv
lvrvwwlfdv1
Evlfdphqwh/ ho pwrgr frqvlvwh hq lghqwlfdu ho qphur gh prylplhqwrv lqfjqlwd
txh ghwhuplqdq od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ vdwlvidflhqgr d sulrul odv frqglflr0
qhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1 Ho qphur gh
lqfjqlwdv gho sureohpd hv/ sxhv/ ljxdo do judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd gho sur0
eohpd1 Gh irupd jhqhudo/ vwdv vrq orv jlurv | ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv/ dxqtxh
frqvlghudflrqhv dglflrqdohv gh frpsdwlelolgdg sxhghq uhgxflu ho qphur gh lqfjqlwdv1
Hv reylr txh ho khfkr gh hohjlu hvwdv lqfjqlwdv lpsolfd olehudu/ hq sulqflslr/ flhuwdv
frqglflrqhv gh htxloleulr txh ghehq vdwlvidfhuvh hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud ruljlqdo1
Lpsrqlhqgr dkrud odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv lqglylgxdohv/ vwdv
hvwq flqhpwlfdphqwh ghwhuplqdgdv> sru wdqwr/ vh sxhghq fdofxodu/ hq ixqflq gh odv
lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh odv eduudv |/ hq sduwlfxodu/ orv
ydoruhv gh vwrv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv1 Hqwrqfhv/ vh sxhghq lpsrqhu d srvwhulrul
odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv hq orv qxgrv hq txh frqfxuuhq
glihuhqwhv eduudv | hq orv dsr|rv1 Hvwr sursruflrqd ho qphur gh hfxdflrqhv qhfhvduldv
sdud uhvroyhu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv1 Xqd yh} rewhqlgdv vwdv/ vh wlhqh uhvxhowd od
hvwuxfwxud1
Hvwh hvtxhpd gh uhvroxflq vh pxhvwud hq od Iljxud 8141 Frpr vh revhuyd/ ho surfhvr
vhfxhqfldo frqvlvwh hq/ d sduwlu gh od jhrphwud gh od hvwuxfwxud | gh od ghqlflq gh odv
dfflrqhv=
41 lghqwlfdu ho qphur pqlpr gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghiru0
pdflq gh od hvwuxfwxud/ d edvh gh frqvlghudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh
frpsdwlelolgdg hq orv qxgrv/
51 uhvroyhu odv slh}dv lqglylgxdohv/ hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh
gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

53<

8151 EDVHV GHO PWRGR

61 ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ d edvh gh lpsrqhu odv qhfhvduldv frqglflr0


qhv gh htxloleulr hq orv qxgrv/
71 ghwhuplqdu orv prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv hq od hvwuxfwxud1
Ho surfhglplhqwr ghvfulwr uhfleh ho qrpeuh gh pwrgr gh htxloleulr srutxh odv
hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq hfxdflrqhv gh htxloleulr1 Vh oh
frqrfh wdpelq frq orv qrpeuhv gh pwrgr gh orv prylplhqwrv/ gdgr txh odv lqfjqlwdv
vhohfflrqdgdv sdud uhvroyhu ho sureohpd vrq orv prylplhqwrv gh orv qxgrv/ r pwrgr gh
uljlgh}/ |d txh orv frhflhqwhv txh dsduhfhq hq odv hfxdflrqhv txh vh sodqwhdq vrq gh
uljlgh}1
Gdgr txh kd| txh sodqwhdu | uhvroyhu wdqwdv hfxdflrqhv gh htxloleulr frpr lqfjql0
wdv flqhpwlfdv kd| hq ho sureohpd/ hvwh pwrgr hv lgqhr sdud hvwuxfwxudv frq edmr
judgr gh wudvodflrqdolgdg1 Gh khfkr/ h{lvwhq glihuhqwhv yhuvlrqhv vlpsolfdgdv sdud
uhvroyhu hvwuxfwxudv lqwudvodflrqdohv1 Vx sulqflsdo yhqwdmd frqvlvwh hq txh od irupd gh
vhohfflrqdu odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gh xq sureohpd gdgr hv qlfd | hvwr shuplwh xq
sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr gho pwrgr1 Hvwr or kdfh sduwlfxoduphqwh dghfxdgr sdud ho
fofxor gh hvwuxfwxudv sru rughqdgru1

Ilj1 814= Ho pwrgr gh htxloleulr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

543

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 815= +d, Hvwuxfwxud uhwlfxodgd1 +e, Slh}d frqvlghudgd dlvodgd1 +f, Vxshusrvlflq
gh fdujdv vreuh od slh}d | prphqwrv gh h{wuhpr

Frqvlghuhprv xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr frpr od gh od Iljxud 815d1


Xqd slh}d jhqulfd gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr od DE/ sxhgh frqvlghuduvh dlvodgdphq0
wh/ frqvlghuqgrod frpr eldsr|dgd/ vlhpsuh txh vh ddgdq d odv fdujdv txh lqflghq
gluhfwdphqwh vreuh hood orv prphqwrv hq orv h{wuhprv/ P | P / txh ho uhvwr gh
od hvwuxfwxud hmhufh vreuh hood d wudyv gh orv qxgrv +yhu Iljxud 815e,1 Hv hylghqwh
txh/ frqrflgrv hvwrv prphqwrv gh h{wuhplgdg/ vh sxhghq fdofxodu odv oh|hv gh hvixhu}rv
vreuh od slh}d | ho sureohpd hvwuxfwxudo txhgd uhvxhowr1
Hq od Vhfflq 519 gho Fdswxor 5 vh kdq rewhqlgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd
slh}d uhfwd xqlgd d qxgrv ujlgrv frpr od DE> txh shuplwhq h{suhvdu orv prphqwrv
P | P gh od irupd=
5HL
9HL
J
+5! . ! , 
! . P
P @
o
o
+814,
5HL
9HL
J
P @
! . P
+5! . ! , 
o
o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

544

8151 EDVHV GHO PWRGR

grqgh o | HL vrq od orqjlwxg | uljlgh} d h{lq gh od eduud/ ! | ! vrq orv jlurv hq


orv h{wuhprv D | E> uhvshfwlydphqwh/ ! hv ho jlur gh volgr ujlgr gh od eduud ghelgr
J
J
do ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr gh orv h{wuhprv | P
| P
vrq orv prphq0
wrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr +hv ghflu/ orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh xqd yljd
elhpsrwudgd gh ljxdo ox} | uljlgh} txh vrsruwdud od plvpd fdujd,4 1 Hvwdv hfxdflrqhv
shuplwhq h{suhvdu orv prphqwrv gh h{wuhplgdg gh od slh}d hq ixqflq gh odv fdujdv
+frqrflgdv, txh dfwdq vreuh hood | gh orv jlurv gh orv qxgrv h{wuhprv | gh od eduud
+ghvfrqrflgrv,1 Vh sxhghq rewhqhu wdpelq h{suhvlrqhv dqorjdv sdud slh}dv fxuydv
|2r gh lqhufld yduldeoh1
Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv slh}dv gh od hvwuxfwxud vh sxhghq hvfulelu
hq ixqflq gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd1 Hq sulqflslr/ ho qphur gh vwdv
hv=
n @ jo  qq  fd
+815,
grqgh jo hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg d frqvlghudu sru qxgr/ qq hv ho qphur gh
qxgrv gh od hvwuxfwxud | fd hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv sru odv frqgl0
flrqhv gh dsr|r1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr jo @ 6/ grv wudvodflrqhv hq
ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq jlur shushqglfxodu d vwh1 Dv/ od hvwuxfwxud gh od Iljxud
815d wlhqh/ hq sulqflslr/ n @ 6  ;  6  6 @ 48 lqfjqlwdv flqhpwlfdv1
Ho sureohpd vh uhvxhoyh lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv1 Vh
sxhgh lpsrqhu ho htxloleulr gh prphqwrv | ixhu}dv hq orv qxgrv/ or fxdo sursruflrqd
jo  qq hfxdflrqhv/ gh odv txh vh rewlhqhq orv n prylplhqwrv lqfjqlwd | od fd uhdfflrqhv
ghvfrqrflgdv +jo qq @ n .fd,1 Hvwh sodqwhdplhqwr vlvwhpwlfr vh xvd fxdqgr ho fofxor
vh uhdol}d sru rughqdgru +yhu ho Pwrgr gh Uljlgh}/ Fdswxor 9,1
Vlq hpedujr/ od klswhvlv kdelwxdo hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh ghvsuhfldu od gh0
irupdflq ghelgd d orv hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv shuplwh xqd qrwdeoh vlpsolfdflq
gho dqolvlv ghirupdflrqdo gh odv hvwuxfwxudv gh eduudv uhfwdv | qxgrv ujlgrv/ |d txh
hqwrqfhv +edmr od klswhvlv gh shtxhrv jlurv, odv eduudv pdqwlhqhq vx orqjlwxg lqlfldo
| vxv qjxorv uhodwlyrv1 Hvwh khfkr lqwurgxfh frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg dglflrqdohv
hqwuh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv h{wuhprv gh odv eduudv txh uhgxfhq ho qphur gh
lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd1 Sru fdgd eduud vh lqwurgxfh xqd frqglflq gh
frpsdwlelolgdg dglflrqdo/ frq or fxdo ho judgr gh lqghwhuplqdflq flqhpwlfd vh sxhgh
h{suhvdu frpr=
n @ jo  qq  fd  ql
+816,
grqgh jo> qq | fd wlhqhq ho plvpr vljqlfdgr txh hq od hfxdflq +914, | ql hv ho qphur
gh eduudv frqvlghudgdv frpr lqghirupdeohv d d{lo | fruwdqwh1 Hq hvwdv frqglflrqhv +yhu
4

Hq hvwh Fdswxor orv prphqwrv | jlurv vh frqvlghudq srvlwlyrv vl vrq dqwlkrudulrv/ | qhjdwlyrv hq
fdvr frqwudulr1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

545

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vhfflq 41: gho Fdswxor 4,/ ho qphur gh lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd ylhqh
gdgr od h{suhvlq=
n @ qj . jw

+817,

grqgh qj hv ho qphur gh jlurv gh qxgr ghvfrqrflgrv | jw hv ho qphur gh prylplhq0


wrv lqghshqglhqwhv gh volgr ujlgr gh odv eduudv +wudvodflrqhv r jlurv douhghgru gh vx
fhqwur lqvwdqwqhr gh urwdflq,1 Dv/ od hvwuxfwxud gh od Iljxud 815d wlhqh/ edmr hvwdv
klswhvlv/ n @ 8 . 5 @ : lqfjqlwdv flqhpwlfdv/ |d txh vh ghvfrqrfhq orv ydoruhv gh
orv jlurv gh flqfr qxgrv | odv wudvodflrqhv krul}rqwdohv gh orv grv slvrv +ho judgr gh
wudvodflrqdolgdg hv 5,1
Dkrud/ sdud uhvroyhu ho sureohpd vh sxhgh lpsrqhu/ gh irupd vlvwhpwlfd/ ho htxlol0
eulr gh prphqwrv hq orv qxgrv gh jlur ghvfrqrflgr/ or fxdo sursruflrqd qj hfxdflrqhv>
dghpv/ hv qhfhvdulr sodqwhdu jw hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Hvwdv
hfxdflrqhv dglflrqdohv vh hqfxhqwudq fdofxodqgr ho ydoru gh orv hvixhu}rv fruwdqwhv hq
orv h{wuhprv gh eduud/ hq ixqflq gh orv prphqwrv gh h{wuhplgdg | gh odv fdujdv gh od
eduud/ | sru hvwd ud}q vh ohv oodpd hfxdflrqhv gh fruwdqwh1
Sodqwhdgr | uhvxhowr ho vlvwhpd gh n @ qj . jw hfxdflrqhv/ vh frqrfhq orv pryl0
plhqwrv lqfjqlwd |/ hq ixqflq gh vwrv/ orv prphqwrv gh h{wuhplgdg hq wrgdv odv
eduudv1 D frqwlqxdflq/ sru htxloleulr hq odv slh}dv vh fdofxodq odv oh|hv gh hfwruhv |
fruwdqwhv +yhu Iljxud 815f,1 Frqrflgrv orv fruwdqwhv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv/ vh
sxhghq fdofxodu orv d{lohv gh h{wuhplgdg sru htxloleulr gh ixhu}dv hq orv qxgrv1 Txhgd
dv frpsohwdphqwh uhvxhowr ho sureohpd hvwuxfwxudo1

816

Yljdv frqwlqxdv

Hq ho Fdswxor dqwhulru vh ghql yljd frqwlqxd frpr xqd hvwuxfwxud klshuhvwwlfd


irupdgd sru yduldv slh}dv uhfwdv dolqhdgdv/ xqlgdv hqwuh v sru qxgrv ujlgrv dsr|dgrv/
ghqrplqqgrvh wudpr +r ydqr, do vhjphqwr frpsuhqglgr hqwuh grv dsr|rv vxfhvlyrv
gh od yljd1 Frqvlghuhprv hq hvwd Vhfflq od uhvroxflq gh hvwd wlsrorjd hvwuxfwxudo sru
ho pwrgr gh htxloleulr1
81614

Hfxdflq gh orv wuhv jlurv

Vhd xqd yljd frqwlqxd gh q . 5 dsr|rv/ frq judgr gh klshuhvwdwlvpr q> |d txh wlhqh q
dsr|rv lqwhuphglrv1 Frqvlghuhprv wuhv dsr|rv frqvhfxwlyrv/ d orv txh ghqrplqduhprv
L/ M | N> frqvlghuhprv wdpelq orv grv ydqrv frqwljxrv txh orv xqhq= ho LM/ d od
l}txlhugd gho dsr|r M/ | ho MN/ d od ghuhfkd gho dsr|r M +yhu Iljxud 816d,1 Sxhvwr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

546

8161 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 816= Frqglflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq xq dsr|r lqwhuphglr


txh od hvwuxfwxud hv lqwudvodflrqdo/ odv qlfdv lqfjqlwdv flqhpwlfdv vrq orv jlurv gh orv
qxgrv !a =
Frqvlghudqgr dlvodgdphqwh fdgd wudpr vh wlhqh ho hvtxhpd hvwuxfwxudo gh od Iljxud
816e1 Qwhvh txh do wrpdu frpr qlfrv orv ydoruhv gh orv jlurv hq orv qxgrv/ lgqwlfrv
sdud orv grv ydqrv txh vh dsr|dq hq ho qxgr/ od frqglflq gh frpsdwlelolgdg gh jlurv
hq orv dsr|rv vh vdwlvidfh d sulrul1
Odv hfxdflrqhv txh frqgxfhq d od ghwhuplqdflq gh orv jlurv lqfjqlwd !a vrq odv
fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh vxpd gh prphqwrv qxod hq ho dsr|r M/ hv ghflu/ gh
ljxdogdg gh prphqwrv d xqr | rwur odgr gho dsr|r/ r vhd=
[
,
Pa U . Pa g @ 3
sdud wrgr M
+818,
Pa @ 3
grqgh P a U | Pa g uhsuhvhqwdq orv prphqwrv gho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN/
frqvlghudgrv srvlwlyrv vl vrq dqwlkrudulrv1
Xwlol}dqgr odv fruuhvsrqglhqwhv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqhq odv vljxlhqwhv h{suh0
vlrqhv sdud orv prphqwrv d od l}txlhugd | d od ghuhfkd gho dsr|r M/ uhvshfwlydphqwh=


HL
Pa U @ 5
+5!a . !U , . PaJU
o Ua
+819,


HL
Pa g @ 5
+5!a . !g , . PaJg
o ag
grqgh orv prphqwrv PaJU | PaJg vrq orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gho
h{wuhpr M gh orv wudprv LM | MN ghelgrv d odv fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv vreuh
hoorv1 Odv orqjlwxghv oUa | oa g | odv uljlghfhv +HL,U a | +HL,a g vrq odv orqjlwxghv |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

547

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

uljlghfhv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1 Vxvwlwx|hqgr dkrud hq od hfxdflq


gh htxloleulr gh prphqwrv +818,/ vh wlhqh=

 



 

HL
HL
HL
HL
4
! .
! .5
.
! @  +PaJg .PaJU , +81:,
o Ua U
o Ua
o ag a
o ag g
5
Hvwd h{suhvlq vh ghqrplqd iupxod gh orv wuhv jlurv1 Vl od uljlgh} d h{lq HL hv
frqvwdqwh hq wrgrv orv ydqrv/ hqwrqfhv=


 
 
  
 
4
4
4
4
4
4
+PaJg .PaJU , +81;,
! .5
.
! @
!a .
o Ua U
o Ua
o ag
o ag g
5 HL
Vl/ dghpv/ od ox} gh orv ydqrv hv od plvpd sdud wrgrv hoorv/ vh wlhqh od vljxlhqwh
h{suhvlq=


o
4
+PaJg .PaJU ,
+81<,
!U . 7!a . !g @ 
5 HL
Frpr sxhgh revhuyduvh hq odv hfxdflrqhv +81:, d +81<,/ frq hvwh pwrgr fdgd hfxdflq
vor uhodflrqd wuhv jlurv frqvhfxwlyrv/ frq or txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhvxowdqwh hv
wulgldjrqdo | gldjrqdophqwh grplqdqwh/ hv ghflu/ gh iflo vroxflq1
Uhvshfwr d orv dsr|rv h{wuhprv/ vh sxhghq glvwlqjxlu grv vlwxdflrqhv=
41 Dsr|r duwlfxodgr frq prphqwr h{whulru dsolfdgr= vh wlhqh hqwrqfhv txh ho pr0
phqwr gh h{wuhplgdg fruuhvsrqglhqwh hv ljxdo do prphqwr h{whulru dsolfdgr1 Vhdq
D ho dsr|r gho h{wuhpr l}txlhugr | E ho dsr|r frqwljxr d vx ghuhfkd/ | vhdq ] ho
dsr|r gho h{wuhpr ghuhfkr h \ ho dsr|r frqwljxr d vx l}txlhugd1 Vh wlhqh txh=
P @ P

P~t @ P~

+8143,

Xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv +819,/ hvwdv ljxdogdghv vh sxhghq uhhvfulelu hq od irupd=




o
4
J
+P  P
,
+8144,
5 ! . ! @
5 HL 


4
o
!t . 5 !~ @
+P~  P~J t ,
+8145,
5 HL t ~
uhvshfwlydphqwh1 Vh wlhqh/ sru wdqwr/ xqd hfxdflq dglflrqdo sru fdgd h{wuhpr
duwlfxodgr1
51 Dsr|dgr hpsrwudgr= vh wlhqh txh ho fruuhvsrqglhqwh jlur hv qxor/ frq or txh vh
holplqd xqd lqfjqlwd gho sureohpd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

548

8161 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 817= Ghwhuplqdflq gh od uhdfflq hq xq dsr|r lqwhuphglr


Qwhvh txh vlhpsuh vh sxhgh sodqwhdu xqd hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq
fdgd dsr|r frq jlur ghvfrqrflgr/ hv ghflu/ txh vh sxhghq sodqwhdu wdqwdv hfxdflrqhv
frpr jlurv lqfjqlwd wlhqh ho sureohpd1
Xqd yh} ghwhuplqdgr ho ydoru gh orv jlurv hq orv dsr|rv/ od vxvwlwxflq gh vwrv
hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv +819, sursruflrqd orv ydoruhv gh orv prphqwrv vreuh orv
dsr|rv1 D sduwlu gh dk/ ho dqolvlv gh od yljd frqwlqxd vh uhgxfh do hvwxglr gh xqd
vhulh gh yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv/ vrolflwdgdv sru odv fdujdv gluhfwdv | orv prphqwrv
gh h{wuhplgdg1 Hq edvh d hoor sxhghq ghwhuplqduvh odv uhdfflrqhv sdud fdgd xqd gh
odv yljdv vlpsohphqwh dsr|dgdv1 Dv/ sru hmhpsor/ od uhdfflq hq ho dsr|r M sxhgh
fdofxoduvh d sduwlu gh odv frqwulexflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv wudprv LM | MN +yhu
Iljxud 817,/ r vhd=
Ua @ Ua U . Ua g
+8146,
grqgh Ua U | Ua g vrq odv uhdfflrqhv hq ho dsr|r M hq orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlyd0
phqwh1 Dghpv=
PUa . Pa U
Pa g . Pg a
Ua U @ UJa U 
>
Ua g @ UJa g .
+8147,
oU a
oa g
vlhqgr UJa U | UaJ g odv uhdfflrqhv lvrvwwlfdv hq ho dsr|r M ghelgdv d odv fdujdv gluhfwdv
gh orv wudprv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1 Sru wdqwr/ od uhdfflq wrwdo gho dsr|r M hv=
Ua @ UaJ U . UaJ g 

PU a . Pa U
Pa g . Pga
.
oU a
oa g

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+8148,

549

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8161414
Fdofxodu orv prphqwrv hfwruhv hq orv dsr|rv gh od yljd gh od Iljxud 818/ dsolfdqgr od
hfxdflq gh orv wuhv jlurv | whqlhqgr hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh1
Gdwrv= o @ 7 p> I @ 53 nQ> s @ 63 nQ2p> P @ 453 nQp1

Ilj1 818= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81614141


Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv fxdwur dsr|rv/ ! +l @ D> E> F> G, =
Dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +8144,/ +8143, | +8145,/ sxhgh hvfuleluvh=


o
4
J
+ P  P
@
,
+d,
5! . !
5 HL


4
o
J
J
! . 7! . !
@ 
. P
,
+e,
+P
5 HL


4
o
J
J
. P
,
+f,
+P(
! . 7! . !( @ 
5 HL


o
4
J
+ P(  P(
,
+g,
! . 5!( @
5 HL
grqgh sxhgh revhuyduvh txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv txh vh rewlhqh hv wulgldjrqdo1
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ vh wlhqh P @ P( @ 3 |
4
J
@ . Io
P
;
4
J
P @ . so2
45
4
J
P(
@ . P
7
Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=

>
>
>

4
J
P
@  Io
;
4
J
P @  so2
45
4
J
@ . P
P(
7

.3> 3 nQ1p2

>

HL ! @ 53> 3 nQ1p2

HL ! @ .53> 3 nQ1p2

>

HL !( @ 73> 3 nQ1p2

HL ! @

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

54:

8161 YLJDV FRQWLQXDV

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv/ vh wlhqh=


;


HL
A
J
A
P
@
5
@ 3 nQ1p
+5! . ! , . P
? 
o 

ydqr DE
HL
A
J
A
+5! . ! , . P
@ 63 nQ1p
= P @ 5
o
;


HL
A
J
A
@ .63 nQ1p
+5! . ! , . P
? P @ 5
o 

ydqr EF
HL
A
J
A
@ 63 nQ1p
+5! . ! , . P
= P @ 5
o
;


HL
A
J
A
+5! . !( , . P(
@ .63 nQ1p
? P( @ 5
o


ydqr FG
HL
A
J
A
+5!( . ! , . P(
@ 3 nQ1p
= P( @ 5
o
Xqd yh} fdofxodgrv orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud/ vh fdofxodq odv uhdfflrqhv hq orv
dsr|rv=
P
I

@ 5> 8 nQ +%,
5
o
I
P so P 
P 
U @ U . U @

. .
.
@ ::> 8 nQ +%,
5
o
5
o
o
so P
P 
P
P(
U @ U . U( @


.
.
@ <:> 8 nQ +%,
5
o
o
o
o
P
P(
U( @ U( @  
@ 6:> 8 nQ +&,
o
o
Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd | vx ghirupdgd d hvwlpd vh pxhvwudq hq ho Hmhpsor
7191414 gho Fdswxor 71
U @ U @

Vh revhuyd hq hvwh hmhpsor txh kd vlgr qhfhvdulr sodqwhdu xq vlvwhpd gh 7 hfxdflrqhv


sdud rewhqhu orv jlurv vreuh orv fxdwur dsr|rv gh od yljd frqwlqxd1 Hvwr frqwudvwd frq
od uhvroxflq gho plvpr sureohpd phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg +yhu Hmhpsor
7191414 gho Fdswxor 7,/ grqgh vor hv qhfhvdulr sodqwhdu xq vlvwhpd gh 5 hfxdflrqhv
sdud rewhqhu orv 5 prphqwrv klshuhvwwlfrv vreuh orv dsr|rv lqwhuphglrv1
Gh fxdotxlhu irupd/ gdgd od irupd wulgldjrqdo gho vlvwhpd gh hfxdflrqhv +d,0+g,/
vh sxhghq xwlol}du odv hfxdflrqhv sulphud | owlpd sdud rewhqhu orv jlurv gh orv dsr0
|rv h{wuhprv hq ixqflq gh orv jlurv gh orv dsr|rv frqwljxrv | gh orv prphqwrv gh
hpsrwudplhqwr shuihfwr=


o
4
4
J
! @  ! .
+ P  P
,
+d*,
5
7 HL


4
4
o
J
!( @  ! .
,
+e*,
+ P(  P(
5
7 HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

54;

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vxvwlwx|hqgr vwdv hq odv hfxdflrqhv +e, | +f,/ vh rewlhqh ho vlvwhpd=




 
:
4
4
o
J
J
J
! . ! @ 
P . P . +P  P ,
5 
5 HL
5


 
:
4
4
o
J
J
J
P( . P . +P(  P( ,
! . ! @ 
5
5 HL
5

+f*,
+g*,

Vh wlhqh dkrud xq vlvwhpd vlpwulfr gh 5 hfxdflrqhv txh vor lqyroxfud d orv jlurv gh
orv dsr|rv lqwhuphglrv1 Xqd yh} rewhqlgrv vwrv/ orv jlurv gh orv dsr|rv h{wuhprv vh
kd|dq vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv +d*, | +g*,1 Hvwh surfhglplhqwr htxlydoh d xwlol}du
sdud orv ydqrv h{wuhprv odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv d slh}dv hpsrwudgr0
dsr|dgdv +yhu Vhfflq 51916 gho Fdswxor 5,1

Hmhpsor 8161415
Uhvroyhu od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 819/ dsolfdqgr od hfxdflq gh orv wuhv jlurv |
whqlhqgr hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh1

Ilj1 819= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81614151


Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv dsr|rv E | F/ ! | ! > |d txh
! @ 3= Surfhglhqgr frpr hq ho hmhpsor dqwhulru/ vh sxhgh hvfulelu=




4
4
4
4
4
4
J
J
+P
! .
! .5
.
!
@ 
. P
,
o 
o
o
o 
5 HL


4
4
4
4
J
! . 5
! @
,
+ P  P
o
o
5 HL
Revuyhvh txh hq od vhjxqgd hfxdflq sxhgh rewhqhuvh ! hq ixqflq gh ! | uhvroyhu
ho sureohpd frq xqd qlfd hfxdflq hq ! 1 Dghpv/ ho khfkr gh txh xqr gh orv
h{wuhprv gh od yljd frqwlqxd hvw hpsrwudgr holplqd xqd gh odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv
gho sureohpd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

54<

8161 YLJDV FRQWLQXDV

Hq odv hfxdflrqhv dqwhulruhv/ vh wlhqh txh o @ 9 p/ o @ 8 p/ P @ 63  5> 8 @


:8 nQ1p |
4 2
so
45 
4 2
@ . so
45

4 2
so
45 
4 2
@  so
45

J
@ .
P

>

J
P
@ 

J
P

>

J
P

Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=


HL ! @ .5;> 458 nQ1p2

>

HL ! @ 9;> :83 nQ1p2

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv/ vh wlhqh=


;


HL
A
J
A
P
+5! . ! , . P
@
5
@ .87> 6:8 nQ1p
? 
o
 

ydqr DE
HL
A
J
A
+5! . ! , . P
@ 59> 583 nQ1p
= P @ 5
o
;


HL
A
J
A
@
5
@ .59> 583 nQ1p
+5! . ! , . P
P
? 
o
 

ydqr EF
HL
A
J
A
+5! . ! , . P
@ :8> 333 nQ1p
= P @ 5
o
Odv fruuhvsrqglhqwhv oh|hv gh hfwruhv | fruwdqwhv | od ghirupdgd vrq lgqwlfdv d
odv rewhqlgdv hq ho Hmhpsor 7191614 gho Fdswxor 71

81615

Ghirupdflrqhv lpsxhvwdv

Frpr vh lqglf hq od Vhfflq 716/ odv ghirupdflrqhv lpsxhvwdv surgxfhq/ hq jhqhudo/


uhdfflrqhv | hvixhu}rv hq odv hvwuxfwxudv klshuhvwwlfdv/ | wdo hv ho fdvr gh odv yljdv
frqwlqxdv1 Frqvlghuduhprv dtx ho fdvr gh odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr/ frpr
hmhpsor gh dfflq kdelwxdo vreuh hvwd wlsrorjd hvwuxfwxudo1
Vxsrqguhprv hq or txh vljxh txh vor xqr gh orv dsr|rv gh od yljd frqwlqxd wlhqh
lpshglgr ho prylplhqwr krul}rqwdo1 Frq hvwd glvsrvlflq gh orv dsr|rv orv fdpelrv wu0
plfrv xqliruphv d wudyv gho hvshvru gh odv slh}dv qr surgxfhq qlqjq wlsr gh hvixhu}r1
Qr rfxuuh or plvpr frq odv yduldflrqhv wuplfdv qr xqliruphv d wudyv gho hvshvru/
txh surgxfhq xq dodujdplhqwr glihuhqfldo gh odv glihuhqwhv eudv gh od vhfflq |/ sru
or wdqwr/ fxuydwxudv lpsxhvwdv | jlurv hq orv dsr|rv1 Vh uhvxhoyh d frqwlqxdflq xq
hmhpsor gh hvwh wlsr gh vrolflwdflq1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

553

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8161514
Uhvroyhu od yljd frqwlqxd vlpwulfd gh od Iljxud 81:/ fxdqgr ho lqwudgv | ho wudvgv
vxiuhq lqfuhphqwrv gh whpshudwxud w | w2 / uhvshfwlydphqwh +w2 A w ,/ frq xqd
yduldflq olqhdo gh whpshudwxud d wudyv gho fdqwr k gh od slh}d1 Vxsrqhu vhfflq
uhfwdqjxodu frqvwdqwh d or odujr gh od slh}d1

Ilj1 81:= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81615141


Frpr hq ho Hmhpsor 7191514/ vxsrqguhprv txh od glodwdflq orqjlwxglqdo hv oleuh |
txh vor od fxuydwxud gh ruljhq wuplfr surgxfh hvixhu}rv klshuhvwwlfrv1 Ho ydoru gh
vwd hv
w2  w
g! @ 
gv @ uw gv
k
Gdgd od vlphwud gh od yljd | gh od vrolflwdflq/ orv jlurv gh orv dsr|rv vrq vlpwulfrv
grv d grv/ ! @ ! | ! @ ! vrq ljxdohv1 Sru wdqwr/ od hvwuxfwxud vh uhvxhoyh
lpsrqlhqgr txh ho prphqwr hq D vhd qxor | sodqwhdqgr ho htxloleulr gh prphqwrv hq
E=


4
4
4
4
J
5 !
. !
@
,
+ P  P
o
o
5 HL




4
4
4
4
4
4
J
J
! . 5
.
! . !
+P
@ 
. P
,
o
o
5o
5o
5 HL


Hq od h{suhvlq dqwhulru/ vh wlhqh P @ 3 |/ vhjq orv uhvxowdgrv gho Hmhpsor 51915 gho
Fdswxor 5=
J
@ HL uw 
P

>

J
P
@ .HL uw 

Vxvwlwx|hqgr vh rewlhqh ho vlvwhpd=


5! .

!

4
@
5

8
! . ! @ 3
5

o
HL

>

uw 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

J
P
@ HL uw 


554

8161 YLJDV FRQWLQXDV

txh uhvxhowr sursruflrqd orv ydoruhv=


! @ ! @ .


8
uw  o
49

>

4
! @ ! @  uw  o
;


txh frlqflghq frq orv rewhqlgrv hq ho Hmhpsor 71915141 Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxd0
flrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv/ vh wlhqh=
;


HL
A
J
A
+5! . ! , . P
@3
? P @ 5
o


ydqr DE
HL
<
A
J
A
@  HL uw 
+5! . ! , . P
= P @ 5
o
;
;


HL
<
A
J
A
@ . HL uw 
+5! . ! , . P
? P @ 5
;
 5o 
ydqr EE 
HL
<
A
A
+5! . ! , . PJ  @  HL uw 
= P  @ 5
5o
;


Odv fruuhvsrqglhqwhv oh|hv gh hfwruhv | fruwdqwhv | od ghirupdgd vrq lgqwlfdv d


odv rewhqlgdv hq ho Hmhpsor 7191514 gho Fdswxor 71
81616

Ghvfhqvr gh dsr|rv

Frqvlghuhprv dkrud od hyhqwxdolgdg gh txh orv q . 5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd


sxhgdq vxiulu ghvfhqvrv gh ydoru frqrflgr1 Oodphprv a do ghvfhqvr +frqvlghudgr
srvlwlyr ghvfhqghqwh, txh h{shulphqwd xq dsr|r jhqulfr M> orv wudprv frqwljxrv d
glfkr dsr|r hvwq vxmhwrv d jlurv gh volgr ujlgr gh ydoru +yhu Iljxud 81;,=
!a U @ 

 a  U
oUa

>

!a g @ 

g  a
oa g

+8149,

grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Hvwrv jlurv gh odv slh}dv ghehq whqhuvh hq fxhqwd hq odv uhvshfwlydv hfxdflrqhv

Ilj1 81;= Ghvfhqvr gh dsr|rv lqwhuphglrv gh xqd yljd frqwlqxd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

555

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

hovwlfdv/ txh dkrud vh hvfulehq=




HL
Pa U @ 5
o Ua

Pa g @ 5

HL
o


+5!a . !U ,  9

HL
o


+5!a . !g ,  9

ag

HL
o


!a U . PaJU
Ua

+814:,


!a g . PaJg
ag

grqgh orv jlurv !a U | !a g vrq orv jlurv gh volgr ujlgr ghelgrv d orv ghvfhqvrv gh
dsr|r1
Lqwurgxflhqgr hvwrv wuplqrv dglflrqdohv/ od hfxdflq gh orv wuhv jlurv +81:, txhgd
gh od irupd=

 



 

HL
HL
HL
HL
!a .
! .5
.
! @
+814;,
o Ua U
o Ua
o ag
o ag g






4
HL
HL
J
J
@  +Pa g .Pa U , 9
! .
!
5
o ag ag
o Ua aU
Hq od h{suhvlq dqwhulru/ ho owlpr wuplqr gho vhjxqgr plhpeur hv ho fruuhvsrqglhqwh
d orv ghvfhqvrv gh orv dsr|rv1
Hq ho fdvr gh dsr|rv h{wuhprv duwlfxodgrv/ odv hfxdflrqhv +8144, | +8145, ghehq
prglfduvh dghfxdgdphqwh1 Vhdq D ho dsr|r gho h{wuhpr l}txlhugr | E ho dsr|r
frqwljxr d vx ghuhfkd/ | vhdq ] ho dsr|r gho h{wuhpr ghuhfkr h \ ho dsr|r frqwljxr d
vx l}txlhugd1 Odv hfxdflrqhv prglfdgdv fruuhvsrqglhqwhv d orv dsr|rv h{wuhprv D |
] vrq/ uhvshfwlydphqwh=


o
4
J
5 ! . ! @
+P  P
, . 6 !
+814<,
5 HL 


4
o
J
!t . 5 !~ @
+P~  P~t
, . 6 !t ~
+8153,
5 HL t ~
grqgh ! | !t ~ vrq orv jlurv gh orv ydqrv h{wuhprv/ DE h \ ]/ ghelgrv d orv ghvfhqvrv
gh dsr|rv1

Hmhpsor 8161614
Uhvroyhu od yljd frqwlqxd gh od Iljxud 81< dsolfdqgr ho pwrgr gh htxloleulr/ whqlhqgr
hq fxhqwd txh od uljlgh} d h{lq HL hv frqvwdqwh | txh ho dsr|r F vxiuh xq ghvfhqvr
  @ 7;3@HL p @ 7> ;  433 p1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

556

8161 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 81<= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81616141


Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv wuhv dsr|rv/ ! > ! | !( > |d txh
!. @ 3= Dsolfdqgr odv hfxdflrqhv +8144, | +8143,/ sxhgh hvfuleluvh=
4
4
5
! .
!
@
o  o 
4 4
4
J
@
,. 6
!
+ P  P
5 HL
o


4
4
4
4
! . 5
.
!
@
! .
o
o
o(
o( (


4
4
4 4
J
J
+P( . P , . 6
!( .
!
@
5 HL
o(
o


4
4
4
4
!( .
! . 5
.
! @
o(
o( o(.
o(. .
4
4 4
J
J
. P(
,.6
!(
+P(.
@
5 HL
o(
grqgh sxhgh revhuyduvh txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv txh vh rewlhqh hv wulgldjrqdo |
vlpwulfr1 Hq od h{suhvlq dqwhulru vh wlhqh o @ 7 p/ o( @ 9 p/ o(. @ 7 p/
P @ .73  5 @ ;3 nQ1p |
4 2
4 2
J
J
@ . so
>
P
@  so
P
45
45
4 2
4 2
J
J
P( @ . so(
>
P( @  so(
45
45
4 2
4 2
J
J
P(.
@ . so(.
>
P.(
@  so(.
45
45
Orv jlurv ! @ ! | !( @ !( vrq orv jlurv gh orv wudprv DE | FG/ uhvshfwlyd0
phqwh/ ghelgrv do ghvfhqvr gho dsr|r F +Iljxud 8143,=
! @ ! @ 


o

>

!( @ !( @ .

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.


o(

557

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8143= Jlurv gh volgr ujlgr ghelgrv do ghvfhqvr gh dsr|r hq Hmhpsor 8161614
Vxvwlwx|hqgr | uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=
HL ! @ <5> 678 nQ1p2

>

HL ! @ <5> 999 nQ1p2

>

HL !( @ .;4> :5; nQ1p2

Vxvwlwx|hqgr dkrud hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv ydqrv EF/ FG | GH/ vh wlhqh=
;




HL
HL
A
J
A
+5! . ! ,  9
! . P
@ .;3> 33 nQ1p
? P @ 5
o
o






EF
HL
HL
A
J
A
+5! . ! ,  9
! . P
@ .6;> 83 nQ1p
= P @ 5
o
o
;




HL
HL
A
J
A
!( . P(
@ 6;> 83 nQ1p
+5! . !( ,  9
? P( @ 5
o
o
(
(




FG
HL
HL
A
J
A
!( . P(
@ 43;> 7 nQ1p
+5!( . ! ,  9
= P( @ 5
o(
o(
;


HL
A
J
A
@ .43;> 7 nQ1p
+5!( . !. , . P(.
? P(. @ 5
o
(.


GH
HL
A
J
A
@ .47> 53 nQ1p
+5!. . !( , . P.(
= P.( @ 5
o(.
Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd frqwlqxd | vx ghirupdgd d hvwlpd vh pxhvwudq hq ho
Hmhpsor 7191714 gho Fdswxor 71
81617

Dsr|rv hovwlfrv

Frqvlghuhprv dkrud od srvlelolgdg gh txh orv q .5 dsr|rv gh xqd yljd frqwlqxd sxhgdq
vxiulu ghvfhqvrv gh irupd sursruflrqdo d odv uhdfflrqhv txh vrsruwdq/ hv ghflu/ vh wudwh
gh dsr|rv hovwlfrv +yhu Iljxud 8144,1
Dkrud/ odv lqfjqlwdv flqhpwlfdv gho sureohpd vrq/ frpr p{lpr/ orv +q . 5, jlurv
| orv +q . 5, ghvsod}dplhqwrv hq orv dsr|rv1
Sru xq odgr/ orv jlurv gh volgr ujlgr gh orv wudprv LM | MN frqwljxrv/ ghelgrv d
orv ghvfhqvrv  U >  a |  g vrq/ gh dfxhugr frq od h{suhvlq +8149,=
!a U @ 

a   U
oUa

>

!a g @ 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

g  a
oa g

+8154,

558

8161 YLJDV FRQWLQXDV

Ilj1 8144= Yljd frqwlqxd frq dsr|rv hovwlfrv


grqgh odv orqjlwxghv oU a | oa g vrq odv orqjlwxghv gh orv ydqrv LM | MN/ uhvshfwlydphqwh1
Sru rwud sduwh/ vh qhfhvlwd xqd hfxdflq dglflrqdo sru fdgd ghvfhqvr gh dsr|r
ghvfrqrflgr1 Oodpdqgr Ua d od uhdfflq +frqvlghudgd srvlwlyd dvfhqghqwh, |  a do
ghvfhqvr +frqvlghudgr srvlwlyr ghvfhqghqwh, gh xq dsr|r jhqulfr M/ vh sxhgh hvfulelu=
Ua @ na  a

sdud wrgr M

+8155,

grqgh na hv od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r M +yhu Iljxud 8144,1 Od uhdfflq Ua sxhgh
fdofxoduvh hq ixqflq gh orv prphqwrv PU / Pa | Pg vhjq od hfxdflq +8148,1 Gh hvwd
pdqhud vh wlhqh=
Ua @ UaJ U . UaJ g 

PU a . Pa U
Pa g . Pga
.
oU a
oa g

+8156,

|/ sru wdqwr/ ljxdodqgr odv h{suhvlrqhv +8155, | +8156,/ od fruuhvsrqglhqwh hfxdflq hv=
na  a @ UJa U . UJa g 

PU a . Pa U
Pa g . Pg a
.
oUa
oa g

sdud wrgr M

+8157,

| vh wlhqhq dv odv q . 5 hfxdflrqhv dglflrqdohv txh uhvxhoyhq ho sureohpd1

Hmhpsor 8161714
Fdofxodu odv oh|hv gh hvixhu}rv gh od yljd frqwlqxd gh wuhv ydqrv gh ox} o gh od Iljxud
8145 hq od txh ho qxgr E vh dsr|d vreuh xqd yljd eldsr|dgd gh orqjlwxg 5d= Od uljlgh} d
h{lq gh od yljd frqwlqxd | gh od yljd gh dsr|r vrq lgqwlfdv h ljxdohv d HL= Sodqwhdu
od vroxflq hq ixqflq gho sduphwur gh uljlgh}  @ +o@5d, | uhvroyhu sdud orv fdvrv=
+d,  @ 4 +dsr|r ujlgr,/ +e,  @ 4 +o @ 5d, | +f,  @ 3 +vlq dsr|r hq E,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

559

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8145= Yljd frqwlqxd gho Hmhpsor 81617141


Odv lqfjqlwdv gho sureohpd vrq orv jlurv hq orv fxdwur dsr|rv/ ! +l @ D> E> F> G,
| ho ghvfhqvr   gho dsr|r E= Kdflhqgr !@  @o> vh wlhqh txh orv jlurv gh volgr ujlgr
gh odv eduudv DE | FG vrq
! @ 


@ !
o

>

! @ .


@ .!
o

J
J
J
J
@ P
@ P(
@ P(
@3|
Dghpv/ orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr vrq P
J
@.
P

4 2
so
45

>

J
P
@

4 2
so
45

Kdflhqgr N @ HL@o> odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv wuhv ydqrv vh sxhghq hvfulelu=
+
P @ 5N +5! . ! ,  9N! @ N+7 ! . 5 ! . 9!,
DE
P @ 5N +5! . ! ,  9N! @ N+5 ! . 7 ! . 9!,
+
J
P @ 5N +5! . ! ,  9N! . P
@ N+7 ! . 5 !  9!, . so2 @45
EF
J
P @ 5N +5! . ! ,  9N! . P @ N+5 ! . 7 !  9!,  so2 @45
+
P( @ 5N +5! . !( , @ N+7 ! . 5 !( ,
FG
P( @ 5N +5!( . ! , @ N+7 !( . 5 ! ,
Lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv gh htxloleulr gh prphqwr hq orv dsr|rv/ hvwr hv/ kd0
flhqgr/ P @ 3/ P . P @ 3/ P . P( @ 3 | P( @ 3> vh rewlhqhq odv
hfxdflrqhv=
5! . !

. 6! @

! . 7! . !
! . 7! . !(  6 !
! . 5!(

3
4
@ 
57
4
@ .
57
@
3

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

so2
N
so2
N

+d4,
+e4,
+f4,
+g4,

55:

8161 YLJDV FRQWLQXDV

gh odv h{suhvlrqhv +d4, | +g4, vh wlhqh=


4
6
! @  !  !
5
5
4
!( @  !
5
| vxvwlwx|hqgr hq +e4, | +f4, vh wlhqh
4
45
4
 9! @ .
45

:! . 5!  6 ! @ 
5! . :!

so2
N
so2
N

+e5,
+f5,

Sru rwud sduwh/ od uhdfflq hq E hv ljxdo d


P . P P . P
.
o
o

4
N
@
so .
9 ! . 9 !  57 !
5
o

4
N
.6 ! . 9 !  48 !
@
so .
5
o

J
U @ U


| frpr


U @ n  @ 9

HL
d


! o @ 7; 

N
!
o

Ljxdodqgr odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh wlhqh od hfxdflq txh idowd=


6!  9! . +48 . 7; ,! @ .

4 so2
5 N

+h4,

Revuyhvh txh ho vlvwhpd +e5,/ +f5, | +h4, hv vlpwulfr1 Od vroxflq hv=


! @ 

4 . 49 so2
4<5 +4 . 8, N
!

! @ 

5
so2
57 +4 . 8, N

>

! @ .

so2
44
4<5 +4 . 8, N
>

!( @ 

6 . 7 so2
7; +4 . 8, N

6 . 7 so2
<9 +4 . 8, N

+d, sdud  @ 4 vh uhfxshud od vroxflq fruuhvsrqglhqwh do dsr|r E ujlgr/ hvwr hv


! @ 3> | hqwrqfhv=
! @ !( @ .

4 so2
453 N

>

! @ ! @ 

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

4 so2
93 N

55;

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

txh uhvxowd hq xqrv prphqwrv=


P @ 3

4 2
so
53
4
@  so2
53

>

P @ 

P @ .

>

P

P(

>

P( @ 3

4 2
so
53
4
@ . so2
53

+e, sdud  @ 4 +o @ 5d, od vroxflq hv=


4: so2
4=485 N
4 so2
@ 
477 N

: so2
5;; N
4 so2
@ .
477 N

! @ 

>

! @ .

!

>

!(

! @ .

>

44 so2
4=485 N

txh uhvxowd hq xqrv prphqwrv=


P @ 3

4 2
so
97
:
@  so2
<9

>

P @ 

P @ .

>

P

P(

>

P( @ 3

4 2
so
97
:
@ . so2
<9

+f, sdud  @ 3 vh uhfxshud od vroxflq vlq dsr|r E=


4 so2
4<5 N
4 so2
@ 
45 N

! @ 

>

!

>

4 so2
49 N
4 so2
!( @ 
65 N

! @

>

!@

44 so2
4<5 N

txh uhvxowd hq xqrv prphqwrv=


P @ 3

8 2
so
65
6
@  so2
49

>

P @ .

P @ 

>

P

P(

>

P( @ 3

8 2
so
65
6
@ . so2
49

Odv oh|hv gh hvixhu}rv gh orv fdvrv +d, | +e, vrq lgqwlfdv d odv rewhqlgdv hq ho
Hmhpsor 7191814 gho Fdswxor 71

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

55<

8171 SUWLFRV

817

Suwlfrv

Frpr vh ghql hq ho Fdswxor dqwhulru/ vh oodpd suwlfr r hvwuxfwxud sruwlfdgd d odv


hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr irupdgdv d edvh gh vrsruwhv | glqwhohv1 Fxdqgr
odv slh}dv gh hvwdv hvwuxfwxudv irupdq foxodv fhuudgdv vh ohv oodpd pdufrv1
Hq or txh vljxh vh pxhvwudq hmhpsorv loxvwudwlyrv gh od uhvroxflq gh suwlfrv klshu0
hvwwlfrv sru ho pwrgr gh htxloleulr1 Frpr hv kdelwxdo hq od uhvroxflq gh hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv/ vh ghvsuhfld od ghirupdflq sru d{lo | fruwdqwh iuhqwh d od gh h{lq> hvwr/
frpr yhuhprv/ vlpsolfd qrwdeohphqwh od uhvroxflq sru pwrgrv pdqxdohv gh hvwdv
hvwuxfwxudv1 Dvlplvpr/ vh kdu xvr/ fxdqgr od vlphwud gh od jhrphwud or shuplwd/ gh
odv vlpsolfdflrqhv shuwlqhqwhv1
81714

Suwlfrv lqwudvodflrqdohv

Hq orv suwlfrv lqwudvodflrqdohv/ orv qlfrv prylplhqwrv lqfjqlwd vrq orv jlurv gh orv
qxgrv1 Frqrflgrv orv jlurv/ vh sxhghq fdofxodu orv prphqwrv h{wuhprv gh eduudv |/
frqrflgrv vwrv/ wrgrv orv hvixhu}rv hq od hvwuxfwxud1 Uhvroyhprv hvwh wlsr gh sureohpd
xwlol}dqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv vlq wuplqr ghelgr do jlur gh odv eduudv1 Dv/ vh sxhgh
hvwxgldu dlvodgdphqwh fxdotxlhu eduud DE gh xqd hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo frqvlghuq0
grod frpr eldsr|dgd/ frq wdo gh whqhu hq fxhqwd orv jlurv ! | ! txh wlhqhq orv qxgrv
D | E hq od hvwuxfwxud uhdo1 Orv prphqwrv P | P hq orv h{wuhprv gh od eduud
sxhghq h{suhvduvh frpr=
P @

5HL
J
+5! . ! , . P
o

+8158,
5HL
J
P @
+5! . ! , . P
o
J
J
> P
orv prphqwrv
vlhqgr ! > ! orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh od eduud/ | P
gh hpsrwudplhqwr shuihfwr ghelgrv d odv fdujdv txh dfwdq hq od eduud +hv ghflu/ orv
prphqwrv txh vh surgxfhq sdud ! @ ! @ 3,1
Vl od eduud DE wlhqh xqr gh vxv h{wuhprv duwlfxodgrv/ sru hmhpsor ho E> vh sxhgh
lpsrqhu txh P @ 3> | xvdu odv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv=
6HL
fJ
! . P

o


o
4
4
J
P
! @  ! 
5
7 HL
P @

fJ @ P J  +4@5,P J / wdo frpr vh lqglf hq ho Fdswxor 51


grqgh P




Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+8159,

563

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171414
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8146 sdud fdujd xqliruph s dfwxdqgr vreuh ho glqwho1
Od uljlgh} d h{lq HL hv ljxdo sdud wrgdv odv eduudv1

Ilj1 8146= Suwlfr gho Hmhpsor 81714141


Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd | gh fdujd1 Sru vlphwud/ ho jlur gho qxgr E hv gh
ljxdo pdjqlwxg | rsxhvwr do gho qxgr D/ oxhjr ! @ ! 1 Dqorjdphqwh/ !( @ ! 1
Dghpv/ frpr ho qxgr F hvw duwlfxodgr/ ho jlur ! sxhgh fdofxoduvh d srvwhulrul/
lpsrqlhqgr txh ho prphqwr P @ 3= Sru vlphwud/ qr kd| ghvsod}dplhqwr odwhudo
gho suwlfr |/ sru wdqwr/ qr kd| ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr hqwuh orv qxgrv gh
odv eduudv1 Od hvwuxfwxud hv/ sru frqvljxlhqwh/ lqwudvodflrqdo/ | od qlfd lqfjqlwd hq
prylplhqwrv qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd hv ! 1
Ghqlhqgr N @ +HL@o,/ vh hvfulehq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv=
so2
45
so2
@ 5N! 
45

J
P @ 5N+5! . ! , . P
@ .5N! .
J
P @ 5N+! . 5! , . P

P @ 6N!
P( @ 6N! @ 6N!

Qwhvh txh hq odv eduudv DF | EG vh kdq xvdgr odv hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d


eduudv hpsrwudgr0duwlfxodgdv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

564

8171 SUWLFRV

Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq D> txh uhvxhoyh ho sureohpd/ hv=


[
P @ 3 @ P . P
Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq E uhvxowd hq od plvpd hfxdflq/ sru vlphwud1
Vxvwlwx|hqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv | uhvroylhqgr od hfxdflq gh htxl0
oleulr uhvxowdqwh=
so2
4 so2
@3
,
! @ 
8N! .
45
93 N
| ho sureohpd txhgd uhvxhowr1 Vxvwlwx|hqgr ho ydoru gh ! hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/
vh wlhqhq orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud=
4
4
P @ .
so2
so2
>
P @ P @ 
53
53
4
4
P @ 
>
P( @ P @ .
so2
so2
53
53
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd
sxhghq yhuvh hq od Iljxud 81471
Ho jlur hq odv duwlfxodflrqhv vh sxhgh fdofxodu lpsrqlhqgr txh ho prphqwr hq glfkrv
h{wuhprv hv qxor | uhvxowd=
4
4 so2
! @  ! @
5
453 N

>

!( @ !

Ilj1 8147= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 8171414

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

565

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171415
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8148 vrphwlgd d od dfflq gh xqd fdujd xqliruph0
phqwh uhsduwlgd s @ 48 nQ2p11

Ilj1 8148= Suwlfr gho Hmhpsor 81714151


Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd/ | wdpelq or hv ho fdvr gh fdujd txh vh hvwxgld/
sru or txh vh frqvlghud vor od plwdg l}txlhugd gh fdud d vx uhvroxflq1 Od hvwuxfwxud
hv lqwudvodflrqdo sdud hvwh wlsr gh fdujd/ dxqtxh qr or vhd sdud rwurv wlsrv1 Hq hihfwr/
ho wulqjxor DGF qr vh sxhgh pryhu/ |d txh orv sxqwrv F | G qr vh sxhghq ghvsod}du
krul}rqwdophqwh/ sru vlphwud/ | ho sxqwr D qr sxhgh pryhuvh yhuwlfdophqwh vlq dfruwdu
r dodujdu od eduud DE1 Sru vlphwud/ orv jlurv gh orv qxgrv F | G vrq qxorv/ ! @
!( @ 3=
Ghelgr d od vlphwud/ od hvwuxfwxud hv klshuhvwwlfd gh judgr 8 +yhu Iljxud 8149d,1
Vlq hpedujr/ do vhu lqwudvodflrqdo/ sru ho pwrgr gh htxloleulr vh sxhgh uhvroyhu frq
xqd vod lqfjqlwd= ho jlur gho qxgr D/ ! 1
Vh ghqhq/ hq sulphu oxjdu/ odv uljlghfhv gh odv eduudv1 Wrpdqgr N @ +HL@6> 8, @
N> vh wlhqh=
HL
N @ t
@ 3> 6:8 N
+<> 3,2 . +5> 8,2

>

N( @

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

HL@7
@ 3> 3<; N
<

566

8171 SUWLFRV

Ilj1 8149= Hmhpsor 8171415= +d, Judgr gh klshuhvwdwlvpr1 +e, Fdujd vreuh eduud
Hvfulelprv d frqwlqxdflq odv hfxdflrqhv hovwlfdv shuwlqhqwhv/ uhfrugdqgr txh
J
P @ 5N +5! . ! , . P
@ 7N !
J
P @ 5N +5! . ! , . P
@ 5N !

P

J
J
@ 5N +5! . ! , . P
@ 7N ! . P

J
J
P @ 5N +5! . ! , . P
@ 5N ! . P
J
P( @ 5N( +5! . !( , . P(
@ 7N( !
J
P( @ 5N( +5!( . ! , . P(
@ 5N( !

Sru htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr D/ gheh vhu=


P . P . P( @ 3
| vxvwlwx|hqgr odv hfxdflrqhv dqwhulruhv=
J
7! +N . N . N( , @ P

| hqwrqfhv=


N
J
P
@  S
N
a

 a
N
J
J
S
P
@ 
. P
N
a

 a
N(
J
P
@  S
N
a
a


P
P
P(

PJ
! @  S 
7 a Na

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

567

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vh revhuyd txh ho prphqwr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr hq ho qxgr D vh uhsduwh sursru0


flrqdophqwh d od uljlgh} gh fdgd eduud txh frqfxuuh hq glfkr qxgr1 Hvwh uhvxowdgr hv
od edvh gh xq pwrgr fovlfr gh uhvroxflq gh suwlfrv= ho Pwrgr gh Furvv/ sxeolfdgr
sru ho lqjhqlhur dphulfdqr Kdug| Furvv hq 4<651
Gh odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv wdpelq sxhgh ghgxfluvh xq hqxqfldgr jhqhudo gh
lqwhuv= hq xqd hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo txh vrsruwh h{foxvlydphqwh ixhu}dv dsolfdgdv
hq orv qxgrv/ orv prphqwrv hq h{wuhpr gh eduud vrq qxorv |/ sru or wdqwr/ od hvwuxfwxud
wudedmd vor d hvixhu}r d{lo1 Hq hihfwr/ gh odv h{suhvlrqhv rewhqlgdv vh ghvsuhqgh txh
J
vl PUa
@ 3 sdud wrgdv odv eduudv/ hvwr lpsolfd qhfhvduldphqwh txh PUa @ 3 sdud wrgdv
odv eduudv1 Hvwh hqxqfldgr qr hv yolgr sdud hvwuxfwxudv wudvodflrqdohv1
J
Ghwhuplqduhprv dkrud ho ydoru gho prphqwr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr P
1 Vh0
jq od Iljxud 8149e/ oodpdqgr s d od fdujd uhsduwlgd yhuwlfdo +ghqlgd sru xqlgdg gh
sur|hfflq krul}rqwdo, | vlhqgr t od fruuhvsrqglhqwh frpsrqhqwh shushqglfxodu d od
slh}d +ghqlgd sru xqlgdg gh orqjlwxg gh eduud,/ vh wlhqh=
sd frv 
sd frv 
t @
@ s frv2 
@
o
d@ frv 
gh grqgh=
J
@ .
P

4 2
4
48  <2
t o @ . sd2 @ .
nQ1p
45
45
45

Ilj1 814:= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171415

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

568

8171 SUWLFRV

J
P
@ 

4 2
4
48  <2
t o @  sd2 @ 
nQ1p
45
45
45

Vxvwlwx|hqgr ydoruhv hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv/ vh rewlhqh=


N! @ 4> :4;7 nQ1p
| sru wdqwr=
P @ 9;> 9 nQ1p

P @

.:8> 6 nQ1p

P( @ 9> : nQ1p

P @ 67> 6 nQ1p

P @ 447> 5 nQ1p

P( @ 6> 7 nQ1p

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh


hq od Iljxud 814:1
81715

Suwlfrv wudvodflrqdohv

Hq xqd hvwuxfwxud wudvodflrqdo/ orv qxgrv sxhghq jludu | ghvsod}duvh1 Sru wdqwr/ orv
qxgrv h{wuhprv gh xqd eduud DE sxhghq vxiulu xq ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo uhodwlyr |
kd| txh lqfoxlu orv wuplqrv fruuhvsrqglhqwhv hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv1 Orv prphqwrv
P | P hq orv h{wuhprv gh od eduud sxhghq h{suhvduvh frpr=
P @
P

5HL
9HL
J
+5! . ! , 
! . P
o
o

5HL
9HL
J
@
! . P
+5! . ! , 
o
o

+815:,

vlhqgr ! > ! orv jlurv hq orv h{wuhprv D | E gh od eduud/ ! ho jlur gh volgr ujlgr
J
J
> P
orv prphqwrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr ghelgrv d odv fdujdv
gh od eduud | P
txh dfwdq hq od eduud +hv ghflu/ orv prphqwrv txh vh surgxfhq sdud ! @ ! @ 3,1
Vl od eduud DE wlhqh xqr gh vxv h{wuhprv duwlfxodgrv/ sru hmhpsor ho E> vh sxhgh
lpsrqhu txh P @ 3> | xvdu odv h{suhvlrqhv dowhuqdwlydv=
6HL
6HL
fJ
! . P
! 

o
o


o
4
6
4
J
P
! @  ! . ! 
5
5
7 HL
P @

+815;,

fJ @ P J  +4@5,P J / wdo frpr vh lqglf hq ho Fdswxor 51


grqgh P



Od pd|ru glfxowdg d od krud gh uhvroyhu hvwuxfwxudv wudvodflrqdohv sru ho pwrgr gh
htxloleulr frqvlvwh hq txh/ sdud uhvroyhu ho sureohpd/ vrq qhfhvduldv wdqwdv hfxdflrqhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

569

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

dglflrqdohv gh htxloleulr gh ixhu}dv frpr qphur gh prylplhqwrv lqghshqglhqwhv gh


volgr ujlgr gh eduudv kd|d txh ghwhuplqdu1 Hvwh qphur pqlpr gh prylplhqwrv lq0
ghshqglhqwhv txh ghqhq od ghirupdflq gh od hvwuxfwxud +ghvsuhfldqgr od ghirupdflq
sru d{lo | fruwdqwh, hv/ sru ghqlflq/ ho judgr gh wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwx0
ud1 Sodqwhdu hvwdv hfxdflrqhv/ oodpdgdv hfxdflrqhv gh htxloleulr gh fruwdqwhv/ uhtxlhuh
ghwhuplqdu fpr vh pxhyh od hvwuxfwxud | fpr lqwhudfflrqdq hqwuh v odv glihuhqwhv
eduudv1 Vh pxhvwudq/ hq or txh vljxh/ ydulrv hmhpsorv gh hvwh surfhglplhqwr1
Hmhpsor 8171514
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 814;d frq fdujd xqliruph s dfwxdqgr vreuh ho glqwho1
Od uljlgh} d h{lq HL hv lgqwlfd sdud wrgdv odv eduudv1

Ilj1 814;= Suwlfr gho Hmhpsor 8171514


Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv F | G/ orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | !( qr dsduhfhq
hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpdq/ sru wdqwr/
frpr jlurv lqfjqlwdv ! | ! 1 Dghpv/ ghelgr d od dvlphwud gh od jhrphwud/ od eduud
DE vxiulu xq ghvsod}dplhqwr krul}rqwdo ghvfrqrflgr gh ydoru x @ x 1
Vh ghqh ho jlur hq od eduud DF ghelgr d hvwh ghvsod}dplhqwr frpr=
x
! @
@!
o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

56:

8171 SUWLFRV

|/ dqorjdphqwh/ ho jlur gh od eduud EG ghelgr do ghvsod}dplhqwr odwhudo=


x
@ 5!
o@5

!( @

Dghpv/ vh ghqhq odv uljlghfhv gh odv eduudv=


N @ N @

HL
@N
o

N( @

HL
@ 5N
o@5

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv vrq=


so2
45
so2
@ 5N! . 7N! 
45

J
P @ 5N+5! . ! , . P
@ 7N! . 5N! .
J
P @ 5N+! . 5! , . P

P @ 6N!  6N !

 
P( @ 6+5N,!  6+5N, 5! @ 9N!  45N !
Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq=
+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq D=

P @ 3 @ P . P

:N! . 5N!  6N ! @ 
+e, Htxloleulr gh prphqwrv hq E=

so2
45

+d6,

P @ 3 @ P . P(

5N! . 43N!  45N ! @

so2
45

+e6,

+f, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq od eduud DE +yhu Iljxud 814;e,=


3 @ W . W( @
3 @ P . 5P(

P
P(
.
o
o@5

3 @ 6N! . 45N!  5:N !

+f6,

Ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d6,/ +e6, | +f6, hv xq vlvwhpd vlpwulfr txh vh
uhvxhoyh sdud gdu=
4 so2
9< N
4 so2
46; N

! @ 
! @

44 so2
885 N

>

! @

>

x @ x @ ! o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

56;

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=


6 2
>
P @ P
so
79
6
P @  so2
>
P( @ P
<5
Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
P @ .

4
6
8 so2
! @  ! . ! @
5
5
5:9 N
4
6
46 so2
!( @  ! . 5! @
5
5
4437 N
Odv uhdfflrqhv vrq +yhu Iljxud 814< sdud qrphqfodwxud | vhqwlgrv,=
K @ K( @

P(
6
@
so
o@5
79

Ilj1 814<= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 8171514

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

56<

8171 SUWLFRV

Y @

7<
so
<5

>

Y( @

76
so
<5

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd


gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od Iljxud 814<1

Hmhpsor 8171515
Uhvroyhu ho suwlfr greoh gh od Iljxud 8153 phgldqwh ho pwrgr gh htxloleulr1

Ilj1 8153= Suwlfr gho Hmhpsor 8171515


Whqlhqgr hq fxhqwd od vlphwud/ ho judgr gh klshuhvwdwlvpr gh od hvwuxfwxud hv 8 +yhu
Iljxud 8154d,1 Vl vh uhvxhoyh sru ho pwrgr gh htxloleulr vrq qhfhvduldv 6 lqfjqlwdv= orv
jlurv ! | ! gh orv qxgrv E | F | ho ghvfhqvr  gh orv qxgrv G | H +txh hv lgqwlfr/
hq yluwxg gh od klswhvlv gh lqh{whqvlelolgdg gh od eduud GH,1 Sru vlphwud/ orv qxgrv
G | H qr jludq1
Oodpduhprv N @ +HL@8> 8, d od uljlgh} gh orv glqwhohv | N  @ +HL@7,@6> 3 d od
uljlgh} gh orv vrsruwhv1 Oodpduhprv ! @ +@8> 8, do jlur gh volgr ujlgr gh orv glqwhohv1
Orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vrq orv vljxlhqwhv=
P @ 5N  +5! . ! , @ 3> <49 N!
P @ 5N  +5! . ! , @ 4> ;66 N!
P

@ 5N  +5! . ! , @ 4> ;66 N! . 3> <49 N!

P @ 5N  +5! . ! , @ 3> <49 N! . 4> ;66 N!

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

573

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

+8> 8,2
45
+8> 8,2
@ 5N+5!( . !. ,  9N ! . 53
45
+8> 8,2
@ 5N+5! . !. ,  9N !  73
45
+8> 8,2
@ 5N+5!. . ! ,  9N ! . 73
45

P( @ 5N+5! . !( ,  9N !  53

@ 7N!  9N !  83> 7

P(

@ 5N!  9N ! . 83> 7

P.
P.

@ 7N!  9N !  433> ;
@ 5N!  9N ! . 433> ;

Vh sxhghq hvfulelu dkrud odv hfxdflrqhv gh htxloleulr qhfhvduldv=


S

+d, Htxloleulr hq ho qxgr E=

P @ 3 @ P . P . P. @ 3

:> 999 N! . 3> <49 9N!  9 N! @ 433> ;


S

+e, Htxloleulr hq ho qxgr F=

+d7,

P @ 3 @ P . P( @ 3

3> <499 N! . 8> ;66 N!  9 N! @ 83> 7

+e7,

+f, Htxloleulr gh hvixhu}rv fruwdqwhv +yhu Iljxud 8154e,/ whqlhqgr hq fxhqwd txh/ sru
vlphwud/ W( @ W( | W. @ W. =


4
P( . P(
+8> 8  53, .
5
8> 8


.

W( . W. @ 3

4
P. . P.
+8> 8  73, .
@ 3
5
8> 8
9 N!  9 N! . 57 N!

@ <3:> 8

+f7,

Ilj1 8154= Hmhpsor 8171515= +d, Judgr gh klshuhvwdwlvpr1 +e, Hfxdflq gh fruwdqwhv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

574

8171 SUWLFRV

Uhvroylhqgr odv hfxdflrqhv +d7,/ +e7, | +f7, +revuyhvh txh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv
rewhqlgr hv vlpwulfr, vh wlhqh=
N ! @ 8<> <8 nQ1p

>

N ! @ :5> 39 nQ1p

>

N ! @ :3> ;5 nQ1p

Orv ydoruhv gh orv prphqwrv gh h{wuhplgdg vrq ljxdohv d=


P @

.88> 3 nQ1p

>

P @ .43<> < nQ1p

P @ .4:9> 3 nQ1p

>

P @ .4;:> 4 nQ1p

P( @ 4;:> 4 nQ1p

>

P( @ 563> 7 nQ1p

P. @ 5;8> < nQ1p

>

P. @ 537> 5 nQ1p

Frq hvwrv uhvxowdgrv/ vh wlhqh txh W. @ W( @ 53> <4 nQ1 Sru or wdqwr/ od eduud GH
wudedmd d xq d{lo gh wudfflq gh Q (. @ 53> <4 nQ1
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud vh pxhvwudq
hq od Iljxud 81551

Ilj1 8155= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho suwlfr gho Hmhpsor 8171515

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

575

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171516
Uhvroyhu/ sru ho pwrgr gh htxloleulr/ od sdvduhod gh od Iljxud 8184 vrphwlgd d od dfflq
gh xqd fdujd sxqwxdo S hq ho qxgr E1

Ilj1 8156= Sdvduhod gho Hmhpsor 8171516

Hvwh plvpr sureohpd vh uhvxhoyh hq ho Fdswxor 7 sru ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg


+yhu Hmhpsor 71:18,1 Wdo | frpr vh h{solfd doo/ od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd |/
sru wdqwr/ ho hvwdgr gh fdujd vh ghvfrpsrqh hq vxpd gh xq hvwdgr vlpwulfr | xqr
dqwlvlpwulfr +Iljxud 8157,1
Ho hvwdgr vlpwulfr hv lqwudvodflrqdo | frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ oxhjr dgplwh
xqd vroxflq hq od txh dsduhfhq vor d{lohv +yhu Hmhpsor 71:18/ Iljxud 7154,1
Hq od vroxflq gho hvwdgr dqwlvlpwulfr sxhghq xwlol}duvh odv vlpsolfdflrqhv shuwl0
qhqwhv sdud dqdol}du vor phgld hvwuxfwxud1 Od hvwuxfwxud d uhvroyhu vh pxhvwud hq od
Iljxud 81581 Vh revhuyd txh/ do vhu pylohv orv dsr|rv hq D | R> qr kd| hq hoorv uhdfflq
krul}rqwdo dojxqd> hvwr txlhuh ghflu txh/ sdud fdujdv yhuwlfdohv/ od ixhu}d uhdfflq hq F
wlhqh vor frpsrqhqwh yhuwlfdo1

Ilj1 8157= Ghvfrpsrvlflq gho hvwdgr gh fdujd gho Hmhpsor 8171516

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

576

8171 SUWLFRV

Ilj1 8158= Prylplhqwrv gh od sdvduhod gho Hmhpsor 8171516


Frpr sxhgh revhuyduvh/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} wudvodflrqdo/ |d txh ho qxgr E
sxgh vxiulu xq ghvsod}dplhqwr / hq od gluhfflq shushqglfxodu d od eduud EF= Orv
ghvsod}dplhqwrv krul}rqwdohv gh orv qxgrv D | R vrq ljxdohv d od sur|hfflq krul}rqwdo
s 
gh > hv ghflu/ x @ x @  frv 63 @
6@5 =
Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv D | R/ orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | ! qr dsduhfhq
hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpd/ sru wdqwr/
frpr qlfr jlur lqfjqlwd ! 1 Dghpv/ vh wrpd frpr lqfjqlwd ho jlur ! @ ! @ @d=
Frpr vh yh hq od Iljxud 8158/ ghelgr do ghvsod}dplhqwr gho qxgr E> odv wuhv eduudv
vxiuhq jlurv gh volgr ujlgr gh ydoruhv=
y
 vlq 63
4
@ 
@  !
5d
5d
7

@ .
@ .!
d
y
 vlq 63
@ .
@ .
@ .!
d@5
d@5

! @ 
!
!

Dghpv/ vh ghqhq odv uljlghfhv gh odv eduudv=


N @

H5L
@N
5d

HL
@N
d

N @

N @

H5L
@ 7N
d@5

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv vrq=


P @

6N ! 

6N ! @

P @

5N +5! , 

9N ! @

6
6N ! . N !
7
7N !  9N !

P @

5N ! 

9N ! @

5N !  9N !

P @ 6 +7N , !  6 +7N , ! @ 45N !  45N !

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

577

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8159= Ixhu}dv | prphqwrv vreuh od sdvduhod gho Hmhpsor 8171516

Ilj1 815:= Hfxdflq gh fruwdqwhv gho Hmhpsor 8171516

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

578

8171 SUWLFRV

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq=


+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq E=

4<N! 

P @ 3 @ P . P . P

9<
N! @ 3
7

+d8,

+e, Htxloleulr gh ixhu}dv yhuwlfdohv vreuh ho glqwho +eduudv DE | ER, +Iljxudv 8159
| 815:,=
S
5

@ Y . Y . Y


@

gh grqgh=


P P . P


P


5d
d@5
d@5
9<
6;:
Sd
N! .
N! @
7
49
7

+e8,

Ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d8, | +e8, hv xq vlvwhpd vlpwulfr txh vh
uhvxhoyh sdud gdu=
56 S d
4< S d
>
!@
! @
;97 N
97; N
Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=
P @ .3> 434; S d

>

P @ 3> 39<7 S d

P @ 3> 455; S d

>

P @ 3> 3657 S d

Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
4
! @  ! .
5
4
! @  ! .
5

6
Sd
! @ 3> 3576
5
N
6
Sd
!
@ .3> 363:
5 
N

Odv oh|hv gh hvixhu}rv | od ghirupdgd d hvwlpd gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od


Iljxudv 815; | 815<1
Gdgr txh od hvwuxfwxud txh vh uhvxhoyh hv xqd yh} wudvodflrqdo/ sdud uhvroyhuod hv
qhfhvdulr sodqwhdu xqd hfxdflq gh htxloleulr gh ixhu}dv r hfxdflq gh fruwdqwhv1 Hq
hvwh fdvr/ vh kd sodqwhdgr ho htxloleulr gh ixhu}dv yhuwlfdohv vreuh ho glqwho +eduudv DE
| ER,/ sdud rewhqhu od hfxdflq +e8,1 Qdwxudophqwh/ od vhohfflq gh hvwd hfxdflq gh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

579

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 815;= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171516

Ilj1 815<= Oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho hvwdgr dqwlvlpwulfr gho Hmhpsor 8171516
fruwdqwhv qr hv qlfd1 D sduwlu gh od Iljxud 8159/ sxhghq sodqwhduvh rwudv hfxdflrqhv
gh htxloleulr> dv/ sru hmhpsor=
+e814, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr F=
P  Y

8d
Sd
@
5
55

+e815, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr E=


d
P . +Y . Y ,  Y 5d @ 3
5
Ho ohfwru sxhgh frpsuredu txh od vroxflq rewhqlgd xwlol}dqgr fxdotxlhud gh hvwdv hfxd0
flrqhv gh fruwdqwhv hv/ qdwxudophqwh/ lgqwlfd d od rewhqlgd xwlol}dqgr od hfxdflq +e8,1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

57:

8171 SUWLFRV

Hmhpsor 8171517
Uhvroyhu/ sru ho pwrgr gh htxloleulr/ ho pdufr gh od Iljxud 8163/ vrphwlgr d od dfflq
gh xq sdu gh ixhu}dv sxqwxdohv S txh dfwdq hq orv qxgrv D | D 1

Ilj1 8163= Pdufr gho Hmhpsor 8171517


Od hvwuxfwxud hv greohphqwh vlpwulfd gh irupd/ wdqwr uhvshfwr do hmh yhuwlfdo FF 
frpr do krul}rqwdo DD = Sru rwur odgr/ ho hvwdgr gh fdujd hv dqwlvlpwulfr uhvshfwr
gh dperv hmhv1 Frqvlghudqgr/ sulphur/ od dqwlvlphwud uhvshfwr do hmh yhuwlfdo/ sxhgh
frqvlghuduvh vor od plwdg l}txlhugd gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud

Ilj1 8164= Ixhu}dv | prphqwrv gho Hmhpsor 8171517

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

57;

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8165= Prylplhqwrv gho Hmhpsor 8171517


8164/ frq orv fruuhvsrqglhqwhv dsr|rv pylohv hq orv qxgrv F | F  1 Frqvlghudqgr/
dkrud/ od dqwlvlphwud uhvshfwr do hmh krul}rqwdo/ vh wlhqh txh odv uhdfflrqhv yhuwlfdohv
hq orv dsr|rv F | F  ghehq vhu ljxdohv | txh od uhdfflq krul}rqwdo hq ho qxgr E +|/
sru or wdqwr/ wdpelq ho d{lo hq od eduud DE, hv qxod1
Frpr sxhgh revhuyduvh hq od Iljxud 8165/ od hvwuxfwxud hv xqd yh} wudvodflrqdo/ |d
txh ho qxgr D sxgh vxiulu xq ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo = Orv ghvsod}dplhqwrv krul}rq0
wdohv gh orv qxgrv F | F  vrq ljxdohv | gh vhqwlgrv rsxhvwrv/ sru dqwlvlphwud uhvshfwr
do hmh krul}rqwdo1 Wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud/ ho sxqwr R> fhqwur jhrpwulfr gho
fxdgudgr DFD F  / hv ho fhqwur lqvwdqwqhr gh urwdflq gh odv eduudv DF | DF  |/ sru
or wdqwr/ x @ x @ =
Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv F | F  / orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | ! qr dsd0
uhfhq hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpd/ sru
wdqwr/ frpr qlfr jlur lqfjqlwd ! 1 Dghpv/ vh wrpd frpr lqfjqlwd ho jlur ! @ @d=
D sduwlu gh od Iljxud 8165/ vh sxhghq ghqlu orv jlurv gh volgr ujlgr gh odv wuhv
slh}dv=
s


! @  @  ! > ! @ ! @ . s
@. 5!
d
5d@5


Wrpdqgr odv uljlghfhv gh odv slh}dv ljxdo d N @ HL@d/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv
eduudv vrq=
P

@ 7N !  9N ! @ 7N ! . 9N !

P

@ 5N !  9N ! @ 5N ! . 9N !
s
@ 6N !  6N ! @ 6N !  6 5N !
s
@ 6N !  6N ! @ 6N !  6 5N !

P
P

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

57<

8171 SUWLFRV

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq=


+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq D=

P @ 3 @ P . P . P


s
43N! . 9+4  5,N ! @ 3

+d9,

+e, Htxloleulr gh ixhu}dv yhuwlfdohv +yhu Iljxud 8164,=


Y . Y . Y @ S


| vxvwlwx|hqgr Y @ +P . P ,@d | Y @ Y @ P @


s
9+4  5,N! . 57N ! @ S


s

5d@5 > vh wlhqh=
+e9,

Ho vlvwhpd vlpwulfr irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d9, | +e9, vh uhvxhoyh sdud gdu=
s
5  4 Sd
Sd
s
@ 3> 34396
! @
N
55 . 45 5 N
Sd
Sd
8
s
@ 3> 375::
! @
N
9: . 69 5 N
Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=
P @ .3> 5<<4 S d

>

P @ .3> 5::< S d

P @ 3> 47<9 S d

>

P

@ 3> 47<9 S d

Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
4
6
Sd
! @ ! @  ! . ! @ .3> 3;874
5
5
N


Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd


gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od Iljxudv 8166 | 81671
Rwudv hfxdflrqhv gh htxloleulr/ dowhuqdwlydv d od hfxdflq +e,/ vrq/ sru hmhpsor=
+e914, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr R +yhu Iljxud 8164,=
#
s
s $
5
5
P  Y 4 .
d.S
d@3
5
5

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

583

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8166= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171517


+e915, Htxloleulr gh prphqwrv uhvshfwr gho sxqwr D +yhu Iljxud 8164,=
s
5
d@3
P  Y d . +Y . Y ,
5


Ho ohfwru sxhgh frpsuredu txh od vroxflq rewhqlgd xwlol}dqgr fxdotxlhud gh hvwdv


hfxdflrqhv gh fruwdqwhv hv/ qdwxudophqwh/ lgqwlfd1

Ilj1 8167= Oh|hv gh fruwdqwhv | d{lohv gho Hmhpsor 8171517

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

584

8171 SUWLFRV

Hmhpsor 8171518
Sdud od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8168 fdofxodu= +d, odv uhdfflrqhv hq E | E  / +e, odv oh|hv
gh hvixhu}rv | +f, orv prylplhqwrv | jlurv hq wrgrv orv qxgrv1 Od uljlgh} HL hv ljxdo
sdud wrgdv odv eduudv1

Ilj1 8168= Suwlfr gho Hmhpsor 8171518

Od hvwuxfwxud suhvhqwd xqd jhrphwud frq vlphwud fhqwudo uhvshfwr gho sxqwr R> |
hvwh khfkr vh sxhgh whqhu hq fxhqwd sdud vlpsolfdu vx uhvroxflq1 Wdo frpr vh pxhvwud
hq od Iljxud 8169/ ho hvwdgr gh fdujd dfwxdqwh vh ghvfrpsrqh hq vxpd gh rwurv grv1

Ilj1 8169= Hmhpsor 8171518= ghvfrpsrvlflq hq hvwdgrv gh fdujd vlpwulfr |


dqwlvlpwulfr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

585

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 816:= Hmhpsor 8171518/ Hvwdgr L= +d, Lqwudvodflrqdolgdg1 +e, Htxloleulr gh ixhu}dv
hq ho qxgr D

Vreuh hvwrv grv hvwdgrv gh fdujd vh sxhghq kdfhu odv vljxlhqwhv frqvlghudflrqhv=
 Ho hvwdgr L hv vlpwulfr uhvshfwr gh R= Dghpv/ hv lqwudvodflrqdo/ |d txh vl orv
qxgrv D | D vh pxhyhq krul}rqwdophqwh od eduud DD jlud douhghgru gh vx fhqwur/
shur vxiulhqgr xq dfruwdplhqwr gh vx orqjlwxg +yhu Iljxud 816:d,1 Sru wdqwr/ do
wudwduvh gh xqd hvwuxfwxud lqwudvodflrqdo frq fdujd vor hq orv qxgrv/ dgplwh xqd
vroxflq hq od txh odv eduudv wudedmdq vor d hvixhu}r d{lo1 Sru htxloleulr gh ixhu}dv
hq ho qxgr D +yhu Iljxud 816:e,/ vh wlhqh=
s
Q @ I
>
Q @  5I


| odv uhdfflrqhv hq E | E  vrq yhuwlfdohv/ gh ydoru Y @ I | vhqwlgr wdo txh


wudfflrqdq odv eduudv yhuwlfdohv1
 Ho hvwdgr LL hv dqwlvlpwulfr uhvshfwr gh R= Dghpv/ hv lvrvwwlfr ghelgr d od
dqwlvlphwud gh od fdujd uhvshfwr gho sxqwr fhqwudo R= Hq hihfwr/ odv uhdfflrqhv
ghehq/ sru wdqwr/ vhu dqwlvlpwulfdv uhvshfwr gh hvwh sxqwr/ wdo frpr vh pxhvwud hq
od Iljxud 816;d1 Sru htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv gheh vhu K @ I > htxloleulr
gh ixhu}dv yhuwlfdohv gheh vhu Y @ 31 Hqwrqfhv=
P @ I o

>

P @ I o


Do vhu ho hvwdgr L lqwudvodflrqdo/ orv prylplhqwrv gh od hvwuxfwxud vrq orv gho hvwdgr
LL1 Sdud fdofxoduorv/ vh wrpdq frpr lqfjqlwdv ho jlur ! gho qxgr D | ho jlur gh volgr
ujlgr ! @ x@o gh od eduud DE1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

586

8171 SUWLFRV

Ilj1 816;= Hmhpsor 8171518/ Hvwdgr LL= +d, Uhdfflrqhv1 +e, Wudvodflrqdolgdg1 +f,
Ghirupdgd
s
Kdflhqgr N @ +HL@o, @ N | N @ N@ 5/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv vrq=


P @ 6N! . 6N !
@ .I o
s
N
P @ 5 s +5! . ! , @ 5N! @ I o
5


|d txh/ sru dqwlvlphwud uhvshfwr d R> ! @ ! = Sru wdqwr=


s
s
5 Io
+6 5.5, I o
! @ 
>
!@.
5 N
9
N


Vh sxhghq fdofxodu wdpelq=

s
s
+6 5 . 5, I o2
+6 5 . 5, I o
x @ !o @ .
@ .
9
N
9
HL

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

587

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 816<= Oh|hv gh hvixhu}rv gho Hmhpsor 8171518


!

s
s
4
6
+ 5 . 4, I o
+ 5 . 4, I o2
@  ! . +!, @ 
@ 
5
5
5
N
5
HL

Odv oh|hv gh hvixhu}rv fruuhvsrqglhqwhv d od vxshusrvlflq gh orv grv hvwdgrv gh


fdujd sxhghq yhuvh hq od Iljxud 816<1 Qwhvh txh orv d{lohv vrq orv fruuhvsrqglhqwhv do
hvwdgr L/ plhqwudv txh orv hfwruhv | fruwdqwhv vrq orv fruuhvsrqglhqwhv do hvwdgr LL1

Hmhpsor 81715191d
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 8173 vrphwlgd d od fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd
s @ 48 nQ2p1 Od uljlgh} HL hv ljxdo sdud wrgdv odv eduudv1
Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd gh irupd | wdpelq or hv ho fdvr gh fdujd dsolfdgr/ sru
or txh vh frqvlghud vor od plwdg ghuhfkd gh fdud d od uhvroxflq1 Do hvwdu ho sxqwr D
hpsrwudgr/ ! @ 31 Dghpv/ sru vlphwud/ ! @ 31 Sru wdqwr/ ho qlfr jlur gh qxgr
lqfjqlwd hv ho gho qxgr E> ! 1
Sru hihfwr gho hpsxmh txh odv eduudv lqfolqdgdv kdfhq vreuh orv vrsruwhv/ orv h{wuhprv
vxshulruhv gh vwrv h{shulphqwdq xq fruulplhqwr krul}rqwdo EE @ x / plhqwudv txh
ho qxgr F vxiuh vor xq ghvsod}dplhqwr yhuwlfdo +sru vlphwud, FF @ y 1 Hvwrv grv
prylplhqwrv hvwq uhodflrqdgrv sru od frqglflq gh lqh{whqvlelolgdg gh od eduud EF/
wdo frpr vh pxhvwud hq od Iljxud 8174d1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

588

8171 SUWLFRV

Ilj1 8173= Suwlfr gho Hmhpsor 81715191d


Hq hihfwr/ od eduud EF jlud douhghgru gh xq sxqwr R txh hv ho fhqwur lqvwdqwqhr
gh urwdflq gh od eduud1 Ho sxqwr R vh kdood wud}dqgr od shushqglfxodu do prylplhqwr
FF sru F | od shushqglfxodu do prylplhqwr EE sru E1 Sru ghqlflq gh fhqwur
_ @ ! | ho qjxor ERE
_ @ ! vrq ljxdohv/ | sru
lqvwdqwqhr gh urwdflq/ ho qjxor FRF
wdqwr/ od eduud EF jlud xq qjxor !1 Sru vx sduwh/ ghelgr do ghvsod}dplhqwr gho qxgr
E> od eduud DE jlud xq qjxor * @  +x @k, @  +i@k, ! > sru wdqwr/ edvwd wrpdu !
frpr lqfjqlwd ghelgd d od wudvodflrqdolgdg gh od hvwuxfwxud1
Hq uhvxphq/ wrgrv orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vh sxhghq srqhu hq
ixqflq gho jlur gho qxgr E/ ! / | gho flwdgr qjxor !=


i
P @ 5N +! ,  9N  !
k


i
P @ 5N +5! ,  9N  !
k
J
P @ 5N +5! ,  9N ! . P
J
P @ 5N +! ,  9N ! . P



J
J
Oodpdqgr N @ N > N @ 3> 6:8 N | P
@ P
@ sd2 @45 @ 434> 58 nQ1p/
vh wlhqh=
P @ 5> 33+N! , . 7> 5;9+N!,
P @ 7> 33+N! , . 7> 5;9+N!,
P @ 4> 83+N! ,  5> 583+N!,  434> 58
P @ 3> :8+N! ,  5> 583+N!, . 434> 58

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

589

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8174= Hmhpsor 81715191d= +d, Wudvodflrqdolgdg1 +e, Hfxdflq gh fruwdqwhv

Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr sdud ghwhuplqdu odv lqfjqlwdv ! | ! vrq=


+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr E=
P . P @ 3
+e, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq ho qxgr E +yhu Iljxud 8174e,=
K @ K

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

58:

8171 SUWLFRV

r vhd/
P . P
@
k

R@2

.P . P
i

Vxvwlwx|hqgr odv h{suhvlrqhv dghfxdgdv/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv=


8> 833 N! . 5> 369N! @ 434> 58
5> 369 N! . 43> 956 N! @ 93:> 83
| uhvroylhqgr=
N! @ 5> <:47 nQ1p

>

N! @ 8:> :89 nQ1p

| sru wdqwr=
P @ .575 nQ1p

>

P @ .569 nQ1p

P @ 569 nQ1p

>

P @

64 nQ1p

Sxhgh revhuyduvh txh hvwrv ydoruhv frlqflghq frq orv rewhqlgrv do uhvroyhu od hvwuxfwxud
phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg hq ho Hmhpsor 71915 gho Fdswxor 71 Odv oh|hv gh
prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd vrq lgqwlfdv d odv doo rewhqlgdv1
Vl dgrswdprv orv ydoruhv H @ 543 JSd> L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ hqwrqfhv uhvxowd
N @ HL@k @ 46=;:; nQ1p | vh wlhqh=
x @ i ! @ 4> 374=4332 p

Hmhpsor 81715191e
Uhvroyhu ho suwlfr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh sdvlyr dqfodgr hq orv
e
sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H1
Do uhvroyhu ho sureohpd sru ho pwrgr gh htxloleulr odv lqfjqlwdv txh dsduhfhq hq
hvwh fdvr vrq odv plvpdv txh hq ho Hmhpsor dqwhulru/ hv ghflu/ ho jlur ! gho qxgr E/ |
ho jlur ! gh od eduud EF1
Vlq hpedujr/ do kdehu dkrud xqd slh}d pv hq od hvwuxfwxud/ ho fdeoh/ hv qhfhvdulr
frqvlghudu vx hfxdflq hovwlfd1 Sxhvwr txh ho fdeoh vor wudedmd d d{lo/ od hfxdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

58;

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8175= Hmhpsor 81715191e


fruuhvsrqglhqwh sursruflrqd ho d{lo +We/ whqvlq gho fdeoh, hq ixqflq gho dodujdplhqwr
gh od vhplorqjlwxg gho fdeoh/ d=
#
$
#
$
e
ed
H$
W
We @
d
d @
e
d
H$
Sru frpsdwlelolgdg hqwuh ho dodujdplhqwr gho fdeoh | ho prylplhqwr gho qxgr E> vh wlhqh
txh d @ x / | sxhvwr txh x @ ! i/ vh wlhqh qdophqwh=
#
$
$
#
e
e
H$
H$
We @
x @
i!
d
d

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

58<

8171 SUWLFRV

Dkrud/ do hvwdeohfhu ho htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq ho qxgr E> vh gheh whqhu


hq fxhqwd od suhvhqfld gh od whqvlq We1 Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr sdud ghwhuplqdu
odv lqfjqlwdv ! | ! vrq=
+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq ho qxgr E=
P . P @ 3
+e, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq ho qxgr E +yhu Iljxud 8175e,=
P . P
.
k

K . We @ K
$
2
R@
e
H$
2 .P . P
i! @
d
i

| od vhjxqgd hfxdflq gho vlvwhpd txhgd dv prglfdgd dghfxdgdphqwh1 Wrpdqgr


e @ 543 JSd/ L @ 56=463 fpe +LSH 733, | $ @ 6> 475 fp2 > vh wlhqh
orv ydoruhv H @ H
e @ 98=<:6 nQ/ r vhd/ H$d
e @ 8<6=:93 nQ1p @ 75:> ;N1
N @ +HL@k, @ 46=;:; nQ1p | H$
Vxvwlwx|hqgr odv h{suhvlrqhv dghfxdgdv/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv=
8> 833 N! . 5> 369 N! @ 434> 58
5> 369 N! . 46> <57 N! @ 93:> 83
| uhvroylhqgr=
N! @ 5> 6<3 nQ1p

>

N! @ 76> 5; nQ1p

P @ .4<3 nQ1p

>

P @ .4<8 nQ1p

P @ 4<8 nQ1p

>

P @

| sru wdqwr=
.8 nQ1p

Sxhgh revhuyduvh txh hvwrv ydoruhv frlqflghq frq orv rewhqlgrv do uhvroyhu od hvwuxfwxud
phgldqwh ho pwrgr gh frpsdwlelolgdg/ hq ho Hmhpsor 71:16 gho Fdswxor 71 Odv oh|hv
gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd vrq lgqwlfdv d odv doo rewhqlgdv1 Vh
wlhqh wdpelq txh=
x @ i ! @ :> :<8=433 p
ghvsod}dplhqwr lqihulru do rewhqlgr sdud od hvwuxfwxud vlq fdeoh1 Od whqvlq hq ho wludqwh
hv=
$
#
e
H$
x @ 8:> 4 nQ
We @
d

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

593

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 81715191f
Uhvroyhu ho suwlfr dwludqwdgr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh dfwlyr
e lqlfldophqwh
dqfodgr hq orv sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H>
suhwhvdgr d xqd whqvlq frqrflgd WeJ @ 433 nQ1 Fdofxodu od whqvlq WeJ d od txh vh
gheh suhwhvdu ho fdeoh sdud txh ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor/ xqd yh} fdujdgd od
hvwuxfwxud1
Hvwh wlsr gh sureohpdv vh uhvxhoyh vljxlhqgr ho surfhvr frqvwuxfwlyr/ hv ghflu/ frq0
vlghudqgr ho hvwdgr qdo frpr vxshusrvlflq gh grv hvwdgrv +yhu Iljxud 8176,=
41 Hvwdgr L= sxhvwd hq whqvlq gho fdeoh/ |
51 Hvwdgr LL= sxhvwd hq fdujd gho suwlfr dwludqwdgr1

Ilj1 8176= Uhvroxflq gho Hmhpsor 81715191f

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

594

8171 SUWLFRV

Ho hvwdgr L +hvwuxfwxud ghvfdujdgd | sxhvwd hq whqvlq gho fdeoh, hv iflo gh uhvroyhu




@ P
@3
d sduwlu gh or h{solfdgr hq ho Hmhpsorv 81715191d | e1 Hq hvwh fdvr/ P
+|d txh qr kd| fdujd uhsduwlgd, | od hfxdflq gh htxloleulr gh ixhu}dv hq ho qxgr E hv
gluhfwdphqwh=
U
U
K
. WeJ @ K
grqgh WeJ hv frqrflgd +whqvlq gh suhwhvdgr,1 Qwhvh txh hq hvwh fdvr qr vh frpsdwlelol}d
ho dodujdplhqwr gho fdeoh frq ho prylplhqwr gho glqwho/ |d txh hvwh hvwdgr gh fdujd
vh sxhgh frqvlghudu frpr xqd dfflq frqrflgd +sdu gh ixhu}dv WeJ , dfwxdqgr vreuh ho
suwlfr vlq fdeoh1
Sdud WeJ @ 433 nQ/ | frq orv ydoruhv qxpulfrv gh orv Hmhpsorv dqwhulruhv/ ho vlvwhpd
gh hfxdflrqhv txh vh gheh uhvroyhu hv=
U

@ 3> 3

@ 583> 3

8> 833 N!U . 5> 369N!


5> 369 N!U . 43> 956 N!
| uhvroylhqgr=

N!U @ .<6> ;3 nQ1p

>

N! @ 58> 66 nQ1p

U
P
@ <3 nQ1p

>

U
P
@ :4 nQ1p

U
@ .:4 nQ1p
P

>

U
P
@ .97 nQ1p

| sru wdqwr=

Vl dgrswdprv orv ydoruhv H @ 543 JSd> L @ 56=463 fpe +LSH 733,/ hqwrqfhv uhvxowd
N @ HL@k @ 46=;:; nQ1p | vh wlhqh=
xU @ i ! @ 7> 895=433 p
U

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv | od ghirupdgd d hvwlpd vh pxhvwudq hq od Iljxud 81771


Ho hvwdgr LL +sxhvwd hq fdujd gho suwlfr dwludqwdgr, hv lgqwlfr do uhvxhowr hq ho
Hmhpsor 81715191e/ shur vxvwlwx|hqgr od whqvlq lqfjqlwd We sru ho lqfuhphqwr gh whqvlq
WeUU txh vxiuh ho fdeoh suhwhvdgr1
Dkrud v hv qhfhvdulr hvwdeohfhu od frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hqwuh fdeoh |
qxgr E/ | od hfxdflq gh htxloleulr gh ixhu}dv hv/ sru wdqwr=
#
$
e
H$
UU
UU
UU
K
. WeU U @ K
frq
WeU U @
i!
d
Hq frqvhfxhqfld/ orv jlurv gho hvwdgr LL vrq +yhu Hmhpsor 81715171e,=
N!UU
 @ .5> 6<3 nQ1p

>

UU

N!

@ .76> 5; nQ1p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

595

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8177= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd gho Hvwdgr L gho Hmhpsor 81715191f
| orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud vrq=

| wdpelq=

UU
P
@ .4<3 nQ1p

>

UU
P
@ .4<8 nQ1p

UU
@ 4<8 nQ1p
P

>

UU
P
@

WeU U @ 8:> 4 nQ

UU

>

xUU @ i !

.8 nQ1p

@ :> :<8=433 p

Ho hvwdgr qdo gh od hvwuxfwxud/ wdqwr hq prylplhqwrv frpr hq hvixhu}rv/ fruuhvsrqgh


d od vxpd gh orv hvwdgrv L . LL1 Sru wdqwr/ orv prylplhqwrv qdohv vrq/ dgrswdqgr orv
ydoruhv qxpulfrv gh orv Hmhpsorv dqwhulruhv=
! @ !U . !UU @ ;> 7;=433e udg
U

UU

! @ ! .!

@ <> :<=433e udg

x @ xU . xUU @ 6> 56=433 p


\ orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud vrq=
U
UU
U
UU
. P
@ .433 nQ1p > P @ P
. P
@ .457 nQ1p
P @ P
U
UU
U
UU
. P
@ 457 nQ1p > P @ P
. P
@
P @ P

.:3 nQ1p

fs @ WeJ . WeU U @ 48:> 4 nQ1 Odv oh|hv gh prphqwrv | od


Od whqvlq qdo gho fdeoh hv W
ghirupdgd qdohv vh pxhvwudq hq od Iljxud 81781

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

596

8171 SUWLFRV

Ilj1 8178= Oh| gh hfwruhv | ghirupdgd qdo gho Hmhpsor 81715191f


Vh fdofxod/ d frqwlqxdflq/ od whqvlq WeJ d od txh vh gheh suhwhvdu ho fdeoh sdud txh
ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor/ xqd yh} fdujdgd od hvwuxfwxud1
Vhjq orv uhvxowdgrv gho dsduwdgr dqwhulru/ ho fruulplhqwr gho qxgr E fruuhvsrq0
glhqwh d xqd whqvlq gh suhwhqvdgr WeJ @ 4 nQ hv x
U @ 7> 895=433D p/ | ho prylplhqwr
ghelgr d od sxhvwd hq fdujd gho suwlfr dwludqwdgr hv xUU @ :> :<8=433 p1 Sru wdqwr/
sdud txh ho prylplhqwr qdo vhd qxor gheh vhu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh vxshusrvlflq=
U . xU U @ WeJ  +7> 895=433D , . :> :<8=433 @ 3
x @ WeJ  x
gh grqgh WeJ @ 4:3> < nQ1 Od whqvlq qdo/ hq hvwh fdvr/ vhud
Wes @ WeJ . WeUU @ 4:3> < . 8:> 4 @ 55;> 3 nQ
Sxhgh frpsureduvh txh hvwd whqvlq qdo frlqflgh frq od whqvlq gh xq fdeoh sdvlyr
lqqlwdphqwh ujlgr +yhu Hmhpsor 71:16 gho Fdswxor 7,1

Hmhpsor 81715191g
Uhvroyhu ho suwlfr dwludqwdgr gho Hmhpsor dqwhulru/ shur dkrud frq xq fdeoh dfwlyr
e lqlfldophqwh
dqfodgr hq orv sxqwrv E | E  / gh vhfflq $ | pgxor gh hodvwlflgdg H>
e
srvwhvdgr d xqd whqvlq frqrflgd Ws @ 433 nQ1 Fdofxodu od whqvlq Wes d od txh vh
gheh srvwhvdu ho fdeoh sdud txh ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor/ xqd yh} fdujdgd od
hvwuxfwxud1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

597

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 8179= Uhvroxflq gho Hmhpsor 81715191g


Vljxlhqgr ho surfhvr frqvwuxfwlyr/ ho hvwdgr qdo vh rewlhqh dkrud frpr vxshusrvl0
flq gh grv hvwdgrv +yhu Iljxud 8179,=
41 Hvwdgr L= sxhvwd hq fdujd gho suwlfr vlq dwludqwdu/ hv lgqwlfr do uhvxhowr hq ho
Hmhpsor 81715191d/ |
51 Hvwdgr LL= srvwhvdgr gho fdeoh/ hv lgqwlfr do uhvxhowr hq ho Hmhpsor 81715191f L1
Ho hvwdgr qdo/ wdqwr hq prylplhqwrv frpr hq hvixhu}rv/ fruuhvsrqgh d od vxpd gh
orv hvwdgrv L . LL1 Sru wdqwr/ orv prylplhqwrv qdohv vrq=
! @ !U . !UU @ 7> 97=433e udg
U

UU

! @ ! .!

@ 5> 66=433e udg

x @ xU . xUU @ 8> ;7=433 p

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

598

8171 SUWLFRV

\ orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud vrq=


U
UU
U
UU
P @ P
. P
@ .485 nQ1p > P @ P
. P
@ .498 nQ1p
U
UU
U
UU
. P
@ 498 nQ1p > P @ P
. P
@ .<9 nQ1p
P @ P

Od whqvlq qdo gho fdeoh hv od gh srvwhvdgr Wes @ 433 nQ1 Revuyhvh txh ho hvwdgr qdo
qr frlqflgh frq ho rewhqlgr sdud xq fdeoh suhwhvdgr d od plvpd whqvlq1
Vh fdofxod d frqwlqxdflq od whqvlq Wes d od txh vh gheh srvwhvdu ho fdeoh sdud txh
ho prylplhqwr gho qxgr E vhd qxor xqd yh} fdujdgd od hvwuxfwxud1
Vhjq orv uhvxowdgrv gh orv dsduwdgrv dqwhulruhv/ ho prylplhqwr gho qxgr E fruuhv0
srqglhqwh d od sxhvwd hq fdujd gho suwlfr vlq fdeoh hv xU @ 4> 374=4332 p/ | ho pryl0
plhqwr ghelgr d od sxhvwd hq whqvlq gho fdeoh sdud Wes @ 4 nQ hv x
 @ 7> 895=433D p1
Sru wdqwr/ sdud txh ho prylplhqwr qdo vhd qxor gheh vhu/ dsolfdqgr ho sulqflslr gh
vxshusrvlflq=
x @ xU . Wes  x
 @ 4> 374=4332 . Wes  +7> 895=433D , @ 3
gh grqgh Wes @ 55;> 3 nQ1 Revuyhvh txh od whqvlq qdo gho fdeoh frlqflgh frq od
rewhqlgd hq ho Hmhpsor 81715191f/ |d txh hq dperv fdvrv ho hvwdgr qdo gh od hvwuxfwxud
hv lgqwlfr1

81716

Prylplhqwrv | ghirupdflrqhv lpsxhvwrv

Sdud ghwhuplqdu odv uhdfflrqhv | hvixhu}rv surgxflgrv hq xq suwlfr klshuhvwwlfr sru


hihfwr gh orv prylplhqwrv |2r ghirupdflrqhv lpsxhvwrv vh sxhgh xwlol}du ho Pwrgr gh
Htxloleulr/ vljxlhqgr xq surfhglplhqwr dqorjr do ghvfulwr hq orv Hmhpsorv suhfhghqwhv1
Vlpsohphqwh/ kd| txh lqfoxlu/ do sodqwhdu odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv txh
frpsrqhq od hvwuxfwxud/ orv wuplqrv fruuhvsrqglhqwhv d orv prylplhqwrv gh orv qxgrv
prwlydgrv sru odv dfflrqhv frqvlghudgdv1
Vh sodqwhdq | uhvxhoyhq d frqwlqxdflq wuhv hmhpsorv loxvwudwlyrv1
Hmhpsor 8171614
Uhvroyhu ho suwlfr elduwlfxodgr gh od Iljxud 817:/ fxdqgr orv dsr|rv F | G vxiuhq
vhqgrv prylplhqwrv krul}rqwdohv/ gh ydoru  | vhqwlgr wdo txh od glvwdqfld FG vh dfruwd1
Wrgdv odv eduudv wlhqhq od plvpd uljlgh} d h{lq HL1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

599

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ilj1 817:= Suwlfr gho Hmhpsor 81716141


Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd | wdpelq or vrq orv prylplhqwrv lpsxhvwrv frqvlghudgrv1
Sru vlphwud/ ho jlur gho qxgr E hv gh ljxdo pdjqlwxg | rsxhvwr do gho qxgr D/ oxhjr
! @ ! 1 Dqorjdphqwh/ !( @ ! 1 Dghpv/ frpr ho qxgr F hvw duwlfxodgr/ ho
jlur ! sxhgh fdofxoduvh d srvwhulrul/ lpsrqlhqgr txh ho prphqwr P @ 3=
Orv qxgrv D | E qr vh pxhyhq/ | orv prylplhqwrv gh orv qxgrv F | G vrq frqrflgrv1
Sru frqvljxlhqwh/ od qlfd lqfjqlwd hq prylplhqwrv qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd
hv ! 1
Ghqlhqgr N @ HL@o | ! @ @o/ vh sxhghq hvfulelu odv hfxdflrqhv hovwlfdv qhfhvd0
uldv sdud uhvroyhu ho sureohpd=
P @ 5N+5! . ! , @ . 5N!
P @ 5N+! . 5! , @ 5N!
P @ 6N!  6N !
P( @ 6N! . 6N !

@ 6N! . 6N !

Qwhvh txh hq odv eduudv DF | EG vh kdq xvdgr odv hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d


eduudv hpsrwudgr0duwlfxodgdv1
Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq D txh uhvxhoyh ho sureohpd hv=
[
P @ 3 @ P . P
Od hfxdflq gh htxloleulr gh prphqwrv hq E uhvxowd hq od plvpd hfxdflq/ sru vlphwud1
Vxvwlwx|hqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv | uhvroylhqgr od hfxdflq gh htxl0

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

59:

8171 SUWLFRV

Ilj1 817;= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171614


oleulr uhvxowdqwh=
8N!  6N! @ 3

6
6
@ !
! @ ! @
8
8o

| ho sureohpd txhgd uhvxhowr1 Vxvwlwx|hqgr ho ydoru gh ! hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/


vh wlhqhq orv prphqwrv gh h{wuhpr gh eduud=
9 
P @ . N
8 o
9 
P @  N
8 o

>
>

9 
P @ P @  N
8 o
9 
P( @ P @ . N
8 o

Ho jlur hq odv duwlfxodflrqhv vh sxhgh fdofxodu lpsrqlhqgr txh ho prphqwr hq glfkrv


h{wuhprv hv qxor/ | uhvxowd=
4
6
9
! @  ! . ! @
5
5
8o

>

!( @ !

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/ dv frpr od ghirupdgd d


hvwlpd/ sxhghq yhuvh hq od Iljxud 817;1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

59;

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Hmhpsor 8171615
Uhvroyhu ho suwlfr elduwlfxodgr gh od Iljxud 817:/ fxdqgr wrgdv odv eduudv vxiuhq xq
lqfuhphqwr gh whpshudwxud w/ xqliruph d wudyv gho hvshvru1 Wrgdv odv eduudv wlhqhq
od plvpd uljlgh} d h{lq HL1
Od hvwuxfwxud hv vlpwulfd | wdpelq or hv od vrolflwdflq wuplfd frqvlghudgd1 Sru
frqvljxlhqwh/ | vhjq orv plvprv dujxphqwrv txh hq ho Hmhpsor dqwhulru/ od qlfd
lqfjqlwd hq prylplhqwrv qhfhvduld sdud uhvroyhu ho sureohpd hv ! 1
Orv dodujdplhqwrv gh odv wuhv eduudv ghelgrv do lqfuhphqwr wuplfr vrq ljxdohv |
gh ydoru o @ ow/ grqgh  hv ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo1 Sru
wdqwr/ whqguhprv odv uhodflrqhv vljxlhqwhv hqwuh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv=
y @ y @ o

>

x @ x @

o
5

Ghqlhqgr N @ HL@o | ! @ x @o @ w@5/ vh sxhghq hvfulelu odv hfxdflrqhv


hovwlfdv qhfhvduldv sdud uhvroyhu ho sureohpd=
P @ 5N+5! . ! , @ . 5N!
P @ 5N+! . 5! , @ 5N!
P @ 6N!  6N !
P( @ 6N! . 6N !

@ 6N! . 6N !

Qwhvh txh hvwdv hfxdflrqhv vrq lgqwlfdv d odv gho Hmhpsor dqwhulru/ |d txh od hvwuxf0
wxud hv od plvpd | od irupd gh od vrolflwdflq wdpelq or hv +jlur ! lpsxhvwr hq odv ed0
S
uudv DF | EG,= Sodqwhdqgr ho htxloleulr gh prphqwrv hq D + P @ 3 @ P . P ,
| uhvroylhqgr/ vh rewlhqh=
6
6
! @ ! @ w @ !
8
43
Vxvwlwx|hqgr ho ydoru gh ! hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqhq orv prphqwrv gh
h{wuhpr gh eduud=
6
6
P @ . Nw
>
P @ P @  Nw
8
8
6
6
P @  Nw
>
P( @ P @ . Nw
8
8
Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv/ | od ghirupdgd d hvwlpd
sxhghq yhuvh hq od Iljxud 817<1 Revuyhvh/ gh qxhyr/ od vlplolwxg gh od vroxflq frq od
gho Hmhpsor dqwhulru1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

59<

8171 SUWLFRV

Ilj1 817<= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171615

Hmhpsor 8171616
Uhvroyhu ho suwlfr elduwlfxodgr gh od Iljxud 8183/ fxdqgr wrgdv odv eduudv vxiuhq xq
lqfuhphqwr gh whpshudwxud w/ xqliruph d wudyv gho hvshvru1 Wrgdv odv eduudv wlhqhq
od plvpd uljlgh} d h{lq HL=

Ilj1 8183= Suwlfr gho Hmhpsor 8171616

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5:3

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Do hvwdu duwlfxodgrv orv qxgrv F | G/ orv fruuhvsrqglhqwhv jlurv ! | !( qr dsduhfhq


hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ |d txh sxhghq fdofxoduvh d srvwhulrul1 Vh wrpdq/ sru wdqwr/
frpr jlurv lqfjqlwdv ! | ! 1
Orv dodujdplhqwrv gh odv eduudv ghelgdv do lqfuhphqwr wuplfr vrq=
o @ ow
o @ ow
o
w
o( @
5
grqgh  hv ho frhflhqwh gh glodwdflq wuplfd gho pdwhuldo1 Sru wdqwr/ frqrfhprv d
sulrul orv prylplhqwrv=
y @ ow

>

o
y @ w
5

| dvlplvpr/

o
y  y @   @ w
>
x  x @ ow
5
grqgh vh vxsrqh/ hq sulqflslr/ txh wdqwr x frpr x vrq srvlwlyrv kdfld od l}txlhugd1
Hq ixqflq gh vwrv/ vh ghqhq orv jlurv gh odv eduudv ghelgrv d orv lqfuhphqwrv wuplfrv=
4

@  w
o
5
x
@ .
@ !
o
5
x
@ +x  ow, @ 5!  5w
@ .
o@5
o

! @ 
!
!(

Ghqlhqgr N @ HL@o> vh wlhqh txh odv uljlghfhv gh odv eduudv vrq= N @ N @ N
| N( @ 5N1 Dkrud vh sxhghq hvfulelu odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv eduudv hq ixqflq
gh orv qjxorv ! / ! | !=
4
P @ 5N+5! . ! ,  9N+ w, @ 7N! . 5N! . 6Nw
5
4
P @ 5N+! . 5! ,  9N+ w, @ 5N! . 7N! . 6Nw
5
P @ 6N!  6N !


P( @ 6+5N,!  6+5N, 5!  5w @ 9N!  45N ! . 45Nw
Odv hfxdflrqhv gh htxloleulr txh vh sodqwhdq vrq +yhu Hmhpsor 8171514,=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5:4

8171 SUWLFRV

+d, Htxloleulr gh prphqwrv hq D=

P @ 3 @ P . P

:N! . 5N!  6N ! @ 6Nw


+e, Htxloleulr gh prphqwrv hq E=

+d:,

P @ 3 @ P . P(

5N! . 43N!  45N ! @ 48Nw

+e:,

+f, Htxloleulr gh ixhu}dv krul}rqwdohv hq od eduud DE=


3 @ K . K( @
3 @ P . 5P(

P
P(
.
o
o@5

57Nw @ 6N!  45N! . 5:N !

Ilj1 8184= Oh|hv gh hvixhu}rv | ghirupdgd gho Hmhpsor 8171616

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+f:,

5:5

FDSWXOR 81 HO PWRGR GH HTXLOLEULR

Ho vlvwhpd irupdgr sru odv hfxdflrqhv +d:,/ +e:, | +f:, hv xq vlvwhpd vlpwulfr txh vh
uhvxhoyh sdud gdu=
! @

4
w
56

>

x @ ! o @

44
ow
56

+#,

! @ 

76
w
79

>

!@

44
w
56

| hqwrqfhv=
>

x @ x  ow @ 

45
ow
56

+$,

Vxvwlwx|hqgr hq odv hfxdflrqhv hovwlfdv/ vh wlhqh=


63
Nw
56
48
@  Nw
56

P @ .

>

P @ P

P

>

P( @ P

Sxhghq fdofxoduvh wdpelq orv jlurv hq odv duwlfxodflrqhv lpsrqlhqgr txh ho prphqwr
hq glfkrv h{wuhprv vhd qxor=
!
!(

4
6
49
@  ! . !
@ . w
5
5
56

4
6
434
5!  5w @ 
@  ! .
w
5
5
<5

Odv uhdfflrqhv vrq +yhu Iljxud 8184 sdud qrphqfodwxud | vhqwlgrv,=


63 N
w
56 o
48 N
@
w
56 o

K

@ K( @

Y

@ Y(

Odv oh|hv gh prphqwrv hfwruhv/ hvixhu}rv d{lohv | fruwdqwhv | od ghirupdgd d hvwlpd


gh od hvwuxfwxud sxhghq yhuvh hq od Iljxud 81841

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

9 Ho Pwrgr gh Uljlgh}

914

Lqwurgxfflq

Hq orv Fdswxorv 7 | 8 vh kd wudwdgr frq ghwdooh od dsolfdflq gh orv Pwrgrv gh Frpsd0


wlelolgdg | Htxloleulr do Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv gh slh}dv1 Orv sulphurv vh ghvduuroodurq
gxudqwh ho vljor [L[ | shuplwlhurq ho hvwdeohflplhqwr gh odv lqiudhvwuxfwxudv qhfhvduldv
sdud ho ghvduuroor lqgxvwuldo | vrfldo txh vh surgxmr hq hvh vljor1 Orv vhjxqgrv vh ghv0
duuroodurq d sulqflslrv gho vljor [[ | ghvsod}durq surjuhvlydphqwh d orv sulphurv hq
odv dsolfdflrqhv sufwlfdv1
D sduwlu gh od vhjxqgd plwdg gho vljor [[/ od xwlol}dflq gho rughqdgru gljlwdo sur0
gxfh xqd uslgd hyroxflq hq od lqyhvwljdflq gh pxfkdv udpdv gh od flhqfld | gh od
wfqlfd/ gdqgr oxjdu d surfhglplhqwrv qxpulfrv/ dghfxdgrv sdud ho xvr gh orv plv0
prv1 Hq ho fdpsr gho Dqolvlv gh Hvwuxfwxudv ho rughqdgru kd oohydgr gh irupd qdwxudo
do ghvduuroor gho fofxor pdwulfldo gh hvwuxfwxudv1 Sdudohodphqwh/ vh ghvduuroodq orv
pwrgrv gh dsur{lpdflq qxpulfd glvfuhwd wdohv frpr orv pwrgrv gh odv glihuhqfldv
qlwdv | gh orv hohphqwrv qlwrv/ txh shuplwhq uhvroyhu sureohpdv phfqlfrv hq hvwuxf0
wxudv frqwlqxdv | fx|d dsolfdflq vh h{wlhqgh/ lqfoxvr/ d od uhvroxflq gh sureohpdv qr
olqhdohv1
D qdohv gho vljor [[/ od uslgd jhqhudol}dflq gho xvr gh orv rughqdgruhv shuvrqdohv
kdfh gh vwrv od khuudplhqwd evlfd gh fofxor hq lqjhqlhud> orv pwrgrv gh fofxor gh
hvwuxfwxudv sru rughqdgru vrq kr|/ sru or wdqwr/ xq hohphqwr hvhqfldo hq od hqvhdq}d
gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv1 Od dsolfdflq gh hvwrv pwrgrv shuplwh=
41 Irupxodu xqd phwrgrorjd gh dqolvlv frpsdfwd | edvdgd hq sulqflslrv jhqhudohv/
51 Ghvduuroodu surfhglplhqwrv sufwlfrv gh dqolvlv |/
61 Rujdql}du gh irupd vlpsoh orv surjudpdv gh rughqdgru gh Fofxor gh Hvwuxfwxudv1
5:6

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5:7

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Sru rwur odgr/ gheh ghfluvh txh orv pwrgrv pdwulfldohv vh fdudfwhul}dq sru xqd judq
fdqwlgdg gh fofxorv vlvwhpwlfrv/ sru or txh vx dsolfdflq vh edvd hq od xwlol}dflq gho
rughqdgru | qr hq ho fofxor pdqxdo1 Vrq/ sru or wdqwr/ pwrgrv gh dqolvlv dghfxdgrv
sdud hvwuxfwxudv frpsohmdv1 Hq ho fdvr gh sureohpdv vhqfloorv/ gh iflo uhvroxflq sru
pwrgrv pdqxdohv/ orv pwrgrv pdwulfldohv qr dsruwdq qlqjxqd yhqwdmd lpsruwdqwh1
Wdqwr orv Pwrgrv gh Frpsdwlelolgdg frpr orv gh Htxloleulr sxhghq sodqwhduvh gh
fdud d vx uhvroxflq dxwrpwlfd/ gdqgr oxjdu d orv Pwrgrv gh Ioh{lelolgdg | gh Uljlgh}/
uhvshfwlydphqwh1 Vlq hpedujr/ orv vhjxqgrv fxhqwdq frq od lpsruwdqwh yhqwdmd vreuh orv
sulphurv gh txh vx irupxodflq hv pv vlvwhpwlfd1 Hq od sufwlfd/ od fdvl wrwdolgdg gh
orv surjudpdv prghuqrv gh Fofxor gh Hvwuxfwxudv/ |d vhdq vwdv gh slh}dv r frqwlqxdv/
vh edvdq hq ho Pwrgr gh Uljlgh}1
Vh pxhvwud hq hvwh Fdswxor od dsolfdflq gho Pwrgr gh Htxloleulr d od uhvroxflq gh
hvwuxfwxudv gh slh}dv1 Vh sodqwhdq sulphur odv Edvhv gho Pwrgr/ gh irupd jhqhudo1 Vh
pxhvwud ghvsxv/ hq ghwdooh/ vx dsolfdflq d hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/ sdud
whuplqdu frq od jhqhudol}dflq d rwudv wlsrorjdv hvwuxfwxudohv= hvwuxfwxudv duwlfxodgdv
sodqdv | hpsduuloodgrv sodqrv/ hvwuxfwxudv hvsdfldohv uhwlfxodgdv | duwlfxodgdv1

915

Edvhv gho pwrgr

Ho Pwrgr gh Uljlgh} qr hv vlqr xqd irupxodflq vlvwhpwlfd gho Pwrgr gh Htxloleulr/


| frpr wdo vh edvd hq orv wuhv sulqflslrv ixqgdphqwdohv gh od Phfqlfd gh Hvwuxfwxudv=
L1 Frpsdwlelolgdg1 Od ghirupdflq hv xqd ixqflq frqwlqxd | wlhqh xq ydoru qlfr
hq fdgd sxqwr1 Hq frqvhfxhqfld/ orv prylplhqwrv wdpelq or vrq |/ hq sduwlfxodu/
orv prylplhqwrv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv txh frqfxuuhq hq xq plvpr qxgr
vrq lgqwlfrv sdud wrgdv odv slh}dv1
LL1 Htxloleulr1 Wdqwr od hvwuxfwxud joredophqwh frpr fdgd sduwh gh od plvpd |/ hq
sduwlfxodu/ fdgd qxgr | slh}d gh od plvpd hvwq hq htxloleulr hvwwlfr/ edmr od
dfflq gh odv ixhu}dv h{whulruhv | gh orv hvixhu}rv lqwhuqrv1
LLL1 Olqhdolgdg | sulqflslr gh vxshusrvlflq1 Od hvwuxfwxud vh frpsruwd olqhdophqwh
wdqwr d qlyho orfdo +uhodflq whqvlq0ghirupdflq/ vhjq od Oh| gh Krrnh,/ frpr
d qlyho joredo +uhodflrqhv ghvsod}dplhqwr0ghirupdflq | ixhu}dv0whqvlrqhv/ vhjq
od klswhvlv gh shtxhrv prylplhqwrv,1 Hq yluwxg gh hvwd olqhdolgdg/ hv yolgr ho
sulqflslr gh vxshusrvlflq1
Orv sdvrv sdud uhvroyhu xqd hvwuxfwxud vhjq ho Pwrgr gh Uljlgh} vrq orv plvprv
txh vh ghqlhurq hq ho Fdswxor 8 sdud ho Pwrgr gh Htxloleulr1 Ho hvtxhpd gh uhvrox0

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5:8

9151 EDVHV GHO PWRGR

Ilj1 914= Ho pwrgr gh htxloleulr +r gh uljlgh},

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5:9

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

flq vh pxhvwud/ ghwdoodgr/ hq ho hvtxhpd gh od Iljxud 9141 Frpr vh revhuyd/ ho surfhvr


vhfxhqfldo frqvlvwh hq=
41 ghqlu od jhrphwud gh od hvwuxfwxud | odv dfflrqhv/ dv frpr odv frqglflrqhv gh
dsr|r/
51 lghqwlfdu ho qphur gh prylplhqwrv lqfjqlwd txh ghwhuplqdq od ghirupdflq gh
od hvwuxfwxud/ d edvh gh frqvlghudu odv fruuhvsrqglhqwhv frqglflrqhv gh frpsdwl0
elolgdg hq orv qxgrv/
61 uhvroyhu odv slh}dv lqglylgxdohv/ hq ixqflq gh orv prylplhqwrv gh vxv h{wuhprv/ d
edvh gh vdwlvidfhu odv frqglflrqhv gh htxloleulr | frpsdwlelolgdg hq odv slh}dv/
71 lpsrqhu odv qhfhvduldv frqglflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv/
81 lpsrqhu odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud/
91 ghwhuplqdu orv prylplhqwrv lqfjqlwd/ d edvh gh uhvroyhu ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv
uhvxowdqwh/
:1 ghwhuplqdu orv hvixhu}rv | uhdfflrqhv hq od hvwuxfwxud1
Vreuh hvwh surfhvr fdeh kdfhu dojxqdv revhuydflrqhv=
Rev 41 Od ghqlflq gh od jhrphwud gheh kdfhuvh/ qhfhvduldphqwh/ gh pdqhud gl0
jlwdo/ sdud txh vh sxhgd rshudu frq hood iflophqwh gh irupd dojruwplfd1 Od
ghqlflq gh odv dfflrqhv gheh vhu jhqhudo/ gh pdqhud txh vh sxhgdq frqvlghudu
od hqruph ydulhgdg gh fdujdv | dfflrqhv txh sxhghq dfwxdu vreuh od hvwuxfwxud1
Ghehq ghqluvh wdpelq/ hq irupd jhqhudo/ odv frqglflrqhv gh dsr|r1
Rev 51 Hvwd lghqwlfdflq hv wulyldo/ |d txh vh frqvlghudq frpr prylplhqwrv lqfjqlwd
wrgrv orv prylplhqwrv ghvfrqrflgrv gh orv qxgrv gh od hvwuxfwxud/ hv ghflu/ txh
ho qphur gh lqfjqlwdv flqhpwlfdv hv
n @ jo  qq  fd

+914,

grqgh jo hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg d frqvlghudu sru qxgr/ qq hv ho


qphur gh qxgrv gh od hvwuxfwxud | fd hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhv0
fulwrv sru odv frqglflrqhv gh dsr|r1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr
jo @ 6/ grv wudvodflrqhv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq jlur shushqglfxodu d
vwh/ hq duwlfxodgdv sodqdv jo @ 5/ grv wudvodflrqhv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud |

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

9161 GHILQLFLQ JHRPWULFD GH OD HVWUXFWXUD

5::

hq hpsduuloodgrv sodqrv jo @ 6/ grv jlurv hq ho sodqr gh od hvwuxfwxud | xq ghv0


sod}dplhqwr shushqglfxodu d vwh1 Hq hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv hvsdfldohv jo @ 9/
wuhv wudvodflrqhv | wuhv jlurv | hq duwlfxodgdv hvsdfldohv jo @ 6/ wuhv wudvodflrqhv
hq ho hvsdflr1
Rev 61 Kdelwxdophqwh/ qr vh ghvsuhfld od ghirupdflq sru d{lo gh odv slh}dv/ dxq0
txh v vxhoh ghvsuhflduvh od ghirupdflq sru fruwdqwh1 Hvwr lpsolfd txh kd| txh
frqvlghudu/ h{soflwdphqwh/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv uhihulgdv d orv d{lohv | orv pr0
ylplhqwrv orqjlwxglqdohv gh orv qxgrv gh odv slh}dv1 D od irupd pdwulfldo gh odv
hfxdflrqhv hovwlfdv frpsohwdv vh oh oodpd pdwul} gh uljlgh} gh od slh}d1
Rev 71 Do wrpdu frpr lqfjqlwdv wrgrv orv prylplhqwrv gh orv qxgrv/ hv qhfhvdulr
sodqwhdu/ gh irupd vlvwhpwlfd/ hfxdflrqhv gh htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv hq
wrgrv orv qxgrv1 D hvwh surfhvr vh oh oodpd hqvdpedmh gh od pdwul} gh uljlgh}
joredo1
Rev 81 Do lpsrqhu odv frqglflrqhv gh dsr|r/ vh lghqwlfdq orv prylplhqwrv suhvfulwrv
| vxv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv lqfjqlwd1
Rev 91 Gdgr txh ho qphur gh lqfjqlwdv gho sureohpd vxhoh vhu hohydgr/ orv vlvwhpdv
gh hfxdflrqhv uhvxowdqwhv vrq judqghv1 Hv suhflvr/ sru wdqwr/ glvsrqhu gh vlvwhpdv
urexvwrv | srwhqwhv sdud ho dopdfhqdmh | od uhvroxflq gh vlvwhpdv olqhdohv gh
hfxdflrqhv1
Rev :1 Do fdofxodu orv hvixhu}rv | uhdfflrqhv vreuh od hvwuxfwxud/ kd| txh whqhu hq
fxhqwd od ghqlflq ruljlqdo gh odv dfflrqhv/ or fxdo uhtxlhuh/ hq jhqhudo/ xqd flhuwd
hoderudflq srvwhulru d od rewhqflq gh orv prylplhqwrv1
Hq od vljxlhqwhv Vhfflrqhv vh wudwdq hvwrv dvshfwrv gh irupd sruphqrul}dgd1 Vh
wudwdq wdpelq dojxqdv fxhvwlrqhv wfqlfdv gh ghwdooh/ wdohv frpr orv fdvrv gh dsr|rv
lqfolqdgrv/ dsr|rv hovwlfrv/ duwlfxodflrqhv lqwhuqdv/ hwf1

916

Ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud

Xqd hvwuxfwxud jhqulfd gh slh}dv uhfwdv vh ghqh phgldqwh xqd vhulh gh oqhdv uhfwdv/
txh uhsuhvhqwdq odv gluhfwulfhv gh odv slh}dv/ xqlgdv xqdv d rwudv hq sxqwrv txh uhsuh0
vhqwdq orv qxgrv1 Do ghqlu glfkd hvwuxfwxud/ gh fdud d vx dqolvlv sru rughqdgru/ vh
xwlol}d od vljxlhqwh qrwdflq=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5:;

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 915= Ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

9161 GHILQLFLQ JHRPWULFD GH OD HVWUXFWXUD

5:<

41 Fdgd qxgr vh lghqwlfd sru xq qphur1 Ho rughq gh qxphudflq gh orv qxgrv hv/
hq sulqflslr/ duelwudulr1 Od srvlflq gh orv qxgrv vh ghqh gdqgr odv frrughqdgdv
gh vwrv uhihulgdv d xq vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1
51 Fdgd slh}d gh od hvwuxfwxud vh lghqwlfd/ wdpelq/ sru xq qphur1 Ho rughq gh
qxphudflq gh odv slh}dv hv lqghshqglhqwh gho gh orv qxgrv | wdpelq duelwudulr1
Hq xqd slh}d fxdotxlhud/ sru hmhpsor od n0vlpd/ txh xqh orv qxgrv l | m/
vh ghqrplqd h{wuhpr d do gh phqru qxphudflq | h{wuhpr e do rsxhvwr1 Vh
lghqwlfd frpr vhqwlgr srvlwlyr gh xqd slh}d do ghqlgr sru od vhfxhqfld d $ e1
61 D fdgd slh}d vh oh dvljqd xq qphur lghqwlfdgru gho pdwhuldo gh od slh}d1
Ghqhq ho pdwhuldo gh xqd slh}d ho frqmxqwr gh surslhgdghv phfqlfdv +ivlfdv
| jhrpwulfdv, txh vh suhflvdq sdud ghqlu ho frpsruwdplhqwr gh vwd1 Dv/ sdud
xqd slh}d gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr hv qhfhvdulr ghqlu ho
pgxor gh hodvwlflgdg gho pdwhuldo/ H/ ho uhd/ D/ | ho prphqwr gh lqhufld/ L/ gh
od vhfflq gh od slh}d1
Dv sxhv/ od ghqlflq jhrpwulfd gh od hvwuxfwxud vh frpsrqh gh wuhv olvwdv gh
qphurv= +d, olvwd gh qxgrv | vxv frrughqdgdv/ +e, olvwd gh slh}dv/ frq vxv frqhfwlylgdghv
qrgdohv | od dvljqdflq gho pdwhuldo/ | +f, olvwd gh pdwhuldohv/ frq od hvshflfdflq
gh vxv surslhgdghv phfqlfdv1 Hvwd irupd vlvwhpwlfd gh uhihulu orv qxgrv | odv slh}dv
shuplwh od ghqlflq gljlwdo +od qlfd xwlol}deoh hq ho rughqdgru, gh fxdotxlhu hvwuxfwxud/
sru frpsohmd txh vwd vhd1 Od Iljxud 915 pxhvwud xq hmhpsor gh ghqlflq jhrpwulfd
gh xqd hvwuxfwxud1
Dghpv/ hv qhfhvdulr ghqlu odv frqglflrqhv gh dsr|r1 Hvwr vh kdfh phgldqwh rwud
olvwd hq od txh/ qxgr d qxgr/ vh hvshflfdq orv judgrv gh olehuwdg oleuhv | orv uhvwulqjlgrv1
Fdgd judgr gh olehuwdg oleuh hv xqd lqfjqlwd flqhpwlfd gho sureohpd1 Sru fdgd judgr
gh olehuwdg uhvwulqjlgr vh ghwhuplqdu od fruuhvsrqglhqwh uhdfflq lqfjqlwd1
Odv fdujdv dfwxdqwhv vreuh od hvwuxfwxud vh sxhghq ghqlu vreuh odv slh}dv r vreuh
orv qxgrv1 Frpr vh lqglfd hq od Vhfflq 917/ vlhpsuh hv srvleoh uhgxflu ho sulphu fdvr
do hvwxglr gho vhjxqgr1 Sru wdqwr/ ho pwrgr vh sodqwhd/ vlq suglgd gh jhqhudolgdg/
sdud ixhu}dv +| prphqwrv, dfwxdqgr vreuh orv qxgrv1 Hq frqvhfxhqfld/ vh lqwurgxfh
xqd qxhyd olvwd hq od txh/ sdud fdgd qxgr/ vh hvshflfdq odv ixhu}dv/ frpsrqhqwh d
frpsrqhqwh/ txh dfwdq vreuh o1
Frpr vh revhuyd/ sdud ghqlu odv frrughqdgdv gh orv qxgrv vh suhflvd xq vlvwhpd gh
uhihuhqfld1 Wdpelq vh suhflvd gh vlvwhpdv gh uhihuhqfld dghfxdgrv sdud uhihulu d hoorv
orv prylplhqwrv gh orv qxgrv +oleuhv | suhvfulwrv, | odv ixhu}dv dfwxdqwhv vreuh vwrv1
Sru wdqwr/ vh ghqhq=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;3

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 916= Vlvwhpdv gh uhihuhqfld joredo | orfdohv gh slh}d


 xq vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld/ hv ghflu/ xq wulhgur gh{wujlur frpr orv gh odv
Iljxudv 915 | 916/ do txh qrv uhihuluhprv frpr +[> \> ],1 Hvwh vlvwhpd vh xvd sdud
uhihulu d o od jhrphwud gh od hvwuxfwxud/ odv ixhu}dv dfwxdqwhv | orv prylplhqwrv
lqfjqlwd1 Qrupdophqwh/ ho hqvdpeodmh gh odv pdwulfhv | yhfwruhv gh odv slh}dv
vh kdfh hq hvwh vlvwhpd1
 xq vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld sdud fdgd slh}d1 Hvwh vlvwhpd hv wlo gdgr txh odv
hfxdflrqhv hovwlfdv gh odv slh}dv vh vlpsolfdq hq hmhv orfdohv1 Qrv uhihuluhprv d
o frpr +{> |> },1 Vh holjh ho hmh { frlqflghqwh frq od gluhfflq | vhqwlgr srvlwlyr
gh od slh}d +gho h{wuhpr d% do e%,/ | orv hmhv |> } vhjq orv hmhv sulqflsdohv gh
lqhufld gh od vhfflq wudqvyhuvdo/ wdo frpr vh lqglfd hq od Iljxud 9161
 Hq flhuwrv fdvrv sduwlfxoduhv/ hv qhfhvdulr ghqlu wdpelq vlvwhpdv orfdohv gh
uhihuhqfld gh qxgr1 Qrv uhihuluhprv d vwrv hq od Vhfflq 91:151
Xwlol}duhprv od qrwdflq D> y sdud uhihuluqrv d pdwulfhv | yhfwruhv h{suhvdgrv hq ho
vlvwhpd joredo | D > y sdud uhihuluqrv d pdwulfhv | yhfwruhv h{suhvdgrv hq xq vlvwhpd
orfdo1 Gdgr txh kd| wdqwrv vlvwhpdv orfdohv frpr slh}dv/ vh qhfhvlwdq pdwulfhv gh
fdpelr gh edvh hqwuh fdgd vlvwhpd orfdo | ho joredo1

917

Fdujdv dfwxdqwhv vreuh odv slh}dv

Orv fdvrv gh fdujd txh sxhghq dfwxdu vreuh odv slh}dv vrq px| yduldgrv1 Hv qhfhvdulr/
sru wdqwr/ glvsrqhu gh xqd phwrgrorjd txh shuplwd wudwduorv frq jhqhudolgdg | txh/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;4

9171 FDUJDV DFWXDQWHV VREUH ODV SLH]DV

Ilj1 917= Wudwdplhqwr gh odv fdujdv dfwxdqwhv vreuh slh}dv


d od yh}/ shuplwd sodqwhdu ho pwrgr gh uhvroxflq kdflhqgr devwudfflq gh odv sduwlfx0
odulgdghv gho fdvr gh fdujd frqvlghudgr1 Hvwr vh frqvljxh sru ho surfhglplhqwr txh vh
ghvfuleh d frqwlqxdflq/ edvdgr hq ho sulqflslr gh vxshusrvlflq1
Frqvlghuhprv od hvwuxfwxud gh od Iljxud 917/ frq fdujdv dfwxdqgr vreuh xqd r pv
gh vxv slh}dv1 Ho vlvwhpd uhdo gh fdujdv sxhgh ghvfrpsrqhuvh hq grv hvwdgrv txh vh
hvwxgldq sru vhsdudgr=
 Ho hvwdgr L frqvlvwh hq ho vlvwhpd gh fdujdv uhdo dfwxdqgr vreuh od hvwuxfwxud
hq od txh vh kdq lpshglgr orv prylplhqwrv gh orv qxgrv1 D hvwh hvwdgr vh oh
ghqrplqd gh hpsrwudplhqwr shuihfwr r lqwudvodflrqdo1 Hq o/ fdgd slh}d
sxhgh hvwxglduvh iflophqwh sru vhsdudgr/ ghwhuplqqgrvh odv oh|hv gh hvixhu}rv
| odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv1
 Ho hvwdgr LL frqvlvwh hq dsolfdu vreuh od hvwuxfwxud odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv
rewhqlgdv hq ho hvwdgr dqwhulru/ fdpeldgdv gh vljqr1 Hv reylr txh hq hvwh hvwdgr
vor vh dsolfdq fdujdv hq orv qxgrv1
Sxhvwr txh ho hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr hv iflophqwh uhvroxeoh sru surfhgl0
plhqwrv wudglflrqdohv/ vxsrqguhprv/ hq jhqhudo/ txh ho fofxor pdwulfldo gh hvwuxfwxudv
vh xwlol}d sdud uhvroyhu ho vhjxqgr hvwdgr1 Frqvlghuduhprv/ sru wdqwr/ vdoyr lqglfdflq
gh or frqwudulr/ txh ho fofxor pdwulfldo vh derugd frqvlghudqgr qlfdphqwh ixhu}dv |
prphqwrv dsolfdgrv hq orv qxgrv gh od hvwuxfwxud1
Hv hylghqwh txh od vxpd gh odv fdujdv dfwxdqgr hq orv hvwdgrv L | LL fruuhvsrqgh d
odv fdujdv ruljlqdohv vreuh od hvwuxfwxud1 Ho uhvxowdgr qdo/ hq prylplhqwrv | hvixhu}rv/
hv/ vhjq ho sulqflslr gh vxshusrvlflq/ ljxdo d od vxpd gh orv uhvxowdgrv gh orv grv
hvwdgrv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;5

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

 Orv prylplhqwrv gh orv qxgrv rewhqlgrv hq od uhvroxflq gho hvwdgr LL vrq orv gh
od hvwuxfwxud uhdo/ |d txh ho sulphu hvwdgr hv/ sru ghqlflq/ lqwudvodflrqdo1 Od
ghirupdgd gh odv slh}dv vh rewlhqh sru vxshusrvlflq gh odv ghirupdgdv gh orv grv
hvwdgrv1
 Odv oh|hv gh hvixhu}rv |/ hq sduwlfxodu/ orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv vh
rewlhqhq vxpdqgr orv uhvxowdgrv gh dperv hvwdgrv1 Odv uhdfflrqhv hq orv dsr|rv
vh rewlhqhq d sduwlu gh orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv txh frqfxuuhq
hq orv dsr|rv fruuhvsrqglhqwhv1
Hvwh surfhglplhqwr shuplwh/ sru hmhpsor/ frqvlghudu fdvrv gh ghirupdflrqhv lpsxhv0
wdv vreuh odv slh}dv/ wdohv frpr odv ghirupdflrqhv gh ruljhq wuplfr1 Edvwd uhvroyhu ho
hvwdgr lqwudvodflrqdo | fdofxodu vxv fruuhvsrqglhqwhv uhdfflrqhv1 Oxhjr/ vh fdujdq orv
qxgrv gh od hvwuxfwxud frq vwdv/ fdpeldgdv gh vljqr1

Hmhpsor 91714
Uhvroyhu ho suwlfr gh od Iljxud 918/ vrphwlgr d fdujd yhuwlfdo xqliruph vreuh ho glqwho
DD / ghvfrpsrqlhqgr hq vxpd gh xq hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr pv xq hvwd0
gr gh fdujdv hq orv qxgrv1 Wrgdv odv slh}dv wlhqhq odv plvpdv surslhgdghv phfqlfdv1

Ilj1 918= Suwlfr gho Hmhpsor 91714


Vhjq or sodqwhdgr hq hvwd Vhfflq/ vh ghvfrpsrqh ho hvwdgr gh fdujd xqliruph
vreuh ho glqwho DD hq vxpd gh orv hvwdgrv vljxlhqwhv +yhu Iljxud 919,=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;6

9171 FDUJDV DFWXDQWHV VREUH ODV SLH]DV

Ilj1 919= Vlvwhpdv gh fdujdv hq ho Hmhpsor 91714

Ilj1 91:= Oh|hv gh hfwruhv hq ho Hmhpsor 91714

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;7

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

 Ho hvwdgr L hv iflo gh uhvroyhu gh irupd dqdowlfd sdud rewhqhu odv uhdfflrqhv


Y @ sd@5 | P @ sd2 @45 |/ sru hmhpsor/ od oh| gh prphqwrv hfwruhv prvwudgd
hq od Iljxud 91:1
 Ho hvwdgr LL/ frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ sxhgh uhvroyhuvh/ sru pwrgrv dqdowlfrv
r pdwulfldohv/ sdud rewhqhu/ sru hmhpsor/ od oh| gh hfwruhv prvwudgd hq od Iljxud
91:4 1
Odv oh|hv gh hfwruhv gh od hvwuxfwxud vh rewlhqhq frpr vxpd gh odv gh orv hvwdgrv
L .LL +Iljxud 91:,1 Dqorjr surfhglplhqwr vh vljxh sdud odv oh|hv gh hvixhu}rv fruwdqwhv
| d{lohv +hq hvwh fdvr/ orv d{lohv vrq qxorv hq ho hvwdgr L,1
Sxhvwr txh orv qxgrv wlhqhq prylplhqwrv qxorv hq ho hvwdgr L/ orv prylplhqwrv
qrgdohv wrwdohv vrq orv gho hvwdgr LL1 Odv ghirupdgdv gh odv slh}dv vh rewlhqhq wdpelq
sru vxshusrvlflq gh odv ghirupdgdv gh orv hvwdgrv L . LL1

Hmhpsor 91715
Uhvroyhu ho suwlfr gh od Iljxud 91;/ vrphwlgr d xq lqfuhphqwr xqliruph gh whpshudwxud
w/ ghvfrpsrqlhqgr hq vxpd gh xq hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr pv xq hvwdgr
gh fdujdv hq orv qxgrv1 Wrgdv odv slh}dv wlhqhq odv plvpdv surslhgdghv phfqlfdv1

Ilj1 91;= Suwlfr gho Hmhpsor 91715


4

Do rewhqhu hvwd vroxflq/ vh kd ghvsuhfldgr od ghirupdflq ghelgd d d{lohv | fruwdqwhv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;8

9171 FDUJDV DFWXDQWHV VREUH ODV SLH]DV

Ilj1 91<= Vlvwhpdv gh fdujdv hq ho Hmhpsor 91715

Ilj1 9143= Ghirupdgd | oh| gh hfwruhv gho Hmhpsor 91715

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;9

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Gh qxhyr/ vh ghvfrpsrqh ho hvwdgr gh fdujd hq vxpd gh orv hvwdgrv vljxlhqwhv +yhu


Iljxud 91<,=
 Ho hvwdgr L hv iflo gh uhvroyhu/ sdud rewhqhu odv uhdfflrqhv I @ HDw> frq HD
ljxdo d od uljlgh} d d{lo/ txh surgxfhq lgqwlfr hvwdgr gh frpsuhvlq hq wrgdv odv
eduudv +yhu Iljxud 91<d,1
 Ho hvwdgr LL/ frq fdujdv vor hq orv qxgrv/ sxhgh uhvroyhuvh/ sru pwrgrv dqdowl0
frv r pdwulfldohv/ sdud rewhqhu/ sru hmhpsor/ od ghirupdgd | od oh| gh hfwruhv
prvwudgdv hq od Iljxud 9143d | e1 Vh rewlhqh dv txh ho ydoru P gho hfwru hq ho
glqwho hv
P@

6 HL
w
8 . 6 d



grqgh  @ L@Dd2 uhsuhvhqwd od uhodflq hqwuh od uljlgh} d h{lq | d d{lo gh odv
slh}dv1 Revuyhvh txh hq ho fdvr oplwh  @ 3 vh uhfxshud od vroxflq rewhqlgd hq
ho Hmhpsor 8171615/ ghvsuhfldqgr od ghirupdflq ghelgd do d{lo1
Sxhvwr txh orv qxgrv wlhqhq prylplhqwrv qxorv hq ho hvwdgr L/ orv prylplhqwrv
qrgdohv wrwdohv vrq orv gho hvwdgr LL1 Odv ghirupdgdv gh odv slh}dv vrq wdpelq odv gho
hvwdgr LL1

918
91814

Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh}


Irupd pdwulfldo gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d hvwdeohfhq od uhodflq h{lvwhqwh hqwuh odv ixhu}dv +|
prphqwrv, txh dfwdq hq orv h{wuhprv gh od slh}d | orv prylplhqwrv +ghvsod}dplhqwrv |
jlurv, txh vh surgxfhq hq orv plvprv1 Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd gh xqd hvwuxfwxud
uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ gh orqjlwxg o | vhfflq wudqvyhuvdo frqvwdqwh/ wdo frpr od
txh vh pxhvwud hq od Iljxud 9144/ | frqvlghuhprv orv hvixhu}rv txh dfwdq vreuh vxv
h{wuhprv d | e> | orv prylplhqwrv gh vwrv1
Hq ho vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld gh odv slh}dv/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr vrq=


I%@
. I%K

+915d,

I+@ . I+K

+915e,

P@ . PK . I+K o

+915f,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;:

9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH]

Ilj1 9144= Ixhu}dv | prylplhqwrv gh h{wuhpr gh slh}d


gh grqgh=

I%@

I+@

@
@


I%K

I+K
@

+916d,
P@ . PK
o


+916e,

Sru rwur odgr/ ho dodujdplhqwr gh od slh}d ghelgd do d{lo hv=


o @ xK  x@


I%K
o
HD

+917,

Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv d{lohv hq orv h{wuhprv gh od slh}d vrq=

I%@
@

I%K
@


HD  
x@  xK
o

HD  
x@  xK

o
.

+918d,
+918e,

Dghpv/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv prphqwrv hq orv h{wuhprv gh od slh}d/ hvfulwdv
hq ixqflq gh orv jlurv | gho ghvsod}dplhqwr wudqvyhuvdo gh vwrv/ vrq=
P@

PK

7HL 
5HL  9HL 
! .
! . 2 +y@  yK ,
o @
o K
o
5HL 
7HL  9HL 
!@ .
! . 2 +y@  yK ,
o
o K
o

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+919d,
+919e,

5;;

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv hvixhu}rv fruwdqwhv hq orv h{wuhprv gh od slh}d
vrq ljxdohv d=

I+@


I+K

9HL 
! .
o2 @
9HL
@  2 !@ 
o
@ .

9HL  45HL 
! . +y@  yK ,
o2 K
o
9HL  45HL 
!  +y@  yK ,
o2 K
o

+91:d,
+91:e,

Qwhvh txh hq odv hfxdflrqhv +919d,0+919e, vh kd ghvsuhfldgr od ghirupdflq ghelgd do


hvixhu}r fruwdqwh iuhqwh d od ghelgd d orv prphqwrv hfwruhv1 Hvwd vlpsolfdflq/ yolgd
sdud slh}dv vxflhqwhphqwh hvehowdv/ vh pdqwlhqh/ sru vlpsolflgdg/ d or odujr gh wrgr
ho suhvhqwh Fdswxor1
Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv +918d, d +91:e, sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo frpr=
%
& %
&%
&
i@
N@@ N@K
g@
@
+91;,
iK
NK@ NKK
gK
frq orv yhfwruhv=

6

I%@
9  :
i@ @ 7 I+@
8

P@

| odv pdwulfhv=
5
N@@

. .
,
9
@ 7 3
3
5

NK@

6

I%K
9  :
iK @ 7 I+K
8

PK

 .
,
9
@ 7 3
3

. 2,.U

. S,.U
2

 2,.U

. S,.U
2

:
. S,.U
2 8
. e.U
,

6
x@
:
9
g@ @ 7 y@ 8
!@
5

N@K

:
 S,.U
2 8
. 2.U
,

6
xK
:
9
gK @ 7 yK 8
!K

 .
,
9
@ 7 3
3
5

NKK

. .
,
9
@ 7 3
3

 2,.U

 S.U
,2

3
. 2,.U

 S,.U
2

+91<,

:
. S,.U
2 8
. 2.U
,
+9143,
6

3
:
 S.U
8
,2
e
.U
. ,

Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh oodpd yhfwruhv gh prylplhqwr gh qxgr d orv yhfwruhv


g@ | gK / irupdgrv sru odv frpsrqhqwhv gh prylplhqwr txh ghqhq od wudvodflq | ho jlur
gho qxgr hq ho vlvwhpd orfdo gh od slh}d1 Dqorjdphqwh/ vh oodpd yhfwruhv gh hvixhu}rv
hq h{wuhpr gh slh}d d orv yhfwruhv i@ | iK / irupdgrv sru odv frpsrqhqwhv gh odv ixhu}dv
| prphqwrv txh dfwdq hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv1 Ho qphur gh frpsrqhqwhv gh
fdgd xqr gh hvwrv yhfwruhv ghshqgh gh od wlsrorjd gh hvwuxfwxud dqdol}dgd | hv ljxdo do
qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr/ hq hmhv orfdohv/ txh fruuhvsrqgd d fdgd fdvr1


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5;<

9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH]

Hq odv h{suhvlrqhv dqwhulruhv vh revhuyd wdpelq txh odv pdwulfhv N@@ | NKK vrq
vlpwulfdv | txh N@K @ N AK@ 1
Ilqdophqwh/ sxhgh oohjduvh d xqd hfxdflq pdwulfldo pv frpsdfwd=
i  @ N g

+9144,

grqgh odv h{suhvlrqhv gh i  > N | g vrq reyldv gho ghvduuroor dqwhulru1 Do yhfwru g vh
oh oodpd yhfwru gh prylplhqwrv gh od slh}d | d i  vh oh ghqrplqd yhfwru gh hvixhu}rv gh
od slh}d1 D od pdwul} N vh oh oodpd pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo1
Odv h{suhvlrqhv pdwulfldohv rewhqlgdv vrq jhqhudohv/ hv ghflu/ sxhghq dsolfduvh d wrgr
wlsr gh hvwuxfwxudv1 Wdo frpr vh yhu hq od Vhfflq 9144/ odv h{suhvlrqhv sduwlfxoduhv
gh odv pdwulfhv N ghshqghq gho wlsr gh hvwuxfwxud txh vh dqdolfh/ hv ghflu/ gh vl vh
wudwd gh xqd hvwuxfwxud duwlfxodgd +sodqd r hvsdfldo,/ uhwlfxodgd +sodqd r hvsdfldo,/
hpsduuloodgr sodqr/ hwf1
91815

Frqfhswr gh uljlgh} | h{lelolgdg gh xqd slh}d

Vh kd ylvwr hq od Vhfflq dqwhulru txh odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh xqd slh}d dlvodgd
sxhghq hvfuleluvh/ hq od irupd pdwulfldo frpsdfwd/ frpr=
i  @ N g

+9145,

Sru h{whqvlq gho sureohpd phfqlfr hohphqwdo gho frpsruwdplhqwr gh xq pxhooh/


grqgh i @ n g/ +ixhu}d @ uljlgh}  prylplhqwr,/ vh ghqrplqd d od pdwul} N pdwul}
gh uljlgh} gh od slh}d r pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo/ | do pwrgr gh fofxor pdwulfldo
edvdgr hq hood pwrgr gh uljlgh}1
Od frpsrqhqwh i gho yhfwru gh hvixhu}rv gh od slh}d vhu=
i @

6
[


N
g

+9146,

 '

grqgh p hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg gh od slh}d | N
vrq odv frpsrqhqwhv gh od
pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo1 Vl vh frqvlghud xq vlvwhpd gh prylplhqwrv hq orv h{wuhprv
gh slh}d hq ho txh qlfdphqwh od frpsrqhqwh g gho yhfwru prylplhqwrv hv qr qxod h
ljxdo d od xqlgdg +g @ 4> g @ 3 sdud l 9@ m,/ uhvxowd=

  
i @ N

+9147,

hv ghflu/ txh od froxpqd m0vlpd gh od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo N uhsuhvhqwd ho


yhfwru gh hvixhu}rv +i  , txh vh surgxfhq hq od slh}d fxdqgr vh lpsrqh xq prylplhqwr
g @ 41

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<3

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Wdpelq vh sxhgh lqwhqwdu hvfulelu od uhodflq lqyhuvd hqwuh ixhu}dv | prylplhqwrv


hq orv h{wuhprv gh od slh}d/ hv ghflu/ hq od irupd prylplhqwr @ h{lelolgdg  ixhu}d/
grqgh od h{lelolgdg vh ghqh frpr od lqyhuvd gh od uljlgh}1 Vlq hpedujr/ plhqwudv
odv ixhu}dv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv hvwq shuihfwdphqwh ghwhuplqdgdv hq ixqflq
gh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv/ qr rfxuuh or plvpr d od lqyhuvd/ gdgr txh od slh}d
dlvodgd sxhgh vxiulu prylplhqwrv gh volgr ujlgr vlq txh vh prgltxhq odv ixhu}dv txh
dfwdq hq vxv h{wuhprv1 Pdwhpwlfdphqwh/ hvwr txlhuh ghflu txh od pdwul} gh uljlgh}
hv vlqjxodu |/ sru frqvljxlhqwh/ qr h{lvwh vx lqyhuvd hq xq vhqwlgr hvwulfwr1
Vl/ sru hmhpsor/ vh md ho h{wuhpr d gh od slh}d/ hqwrqfhv g@ @ 3 | txhgdq
lpshglgrv dv orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr1 Hq hvwh fdvr/ vh wlhqh=
iK @ NKK gK

+9148,

Hvwd uhodflq v hv lqyhuwleoh | vh wlhqh txh=



gK @ N3
iK @ IKK iK
KK

+9149,

grqgh d od pdwul} IKK +lqyhuvd gh NKK , vh oh ghqrplqd pdwul} gh h{lelolgdg/ | do pwrgr


gh fofxor pdwulfldo edvdgr hq hood pwrgr gh h{lelolgdg1
Vl od slh}d dqdol}dgd irupd sduwh gh xqd hvwuxfwxud hvwdeoh | qr gh xq phfdqlvpr/
vxv prylplhqwrv gh volgr ujlgr hvwq ivlfdphqwh lpshglgrv/ | od pdwul} gh uljlgh}
vhu vlhpsuh qr vlqjxodu1 Sru or wdqwr/ sxhgh kdooduvh vx lqyhuvd | hvfuleluvh od uhodflq
hqwuh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv | odv ixhu}dv dsolfdgdv hq orv h{wuhprv gh od slh}d1
Od frpsrqhqwh g gho yhfwru gh prylplhqwrv gh od slh}d vhu=
g @

?
[

I i

+914:,

 '

grqgh q hv ho qphur gh judgrv gh olehuwdg gh od slh}d +h{foxlgrv orv prylplhqwrv gh


volgr ujlgr, | I vrq odv frpsrqhqwhv gh od pdwul} gh h{lelolgdg hohphqwdo1 Vl vh
frqvlghud xq vlvwhpd gh hvixhu}rv vreuh od slh}d hq ho txh qlfdphqwh od frpsrqhqwh
gho yhfwru gh hvixhu}rv i hv qr qxod h ljxdo d od xqlgdg +i @ 4/ i @ 3 sdud l 9@ m,/
uhvxowd=
  
g @ I
+914;,
hv ghflu/ txh ho frhflhqwh I gh od pdwul} gh h{lelolgdg uhsuhvhqwd od frpsrqhqwh
l0vlpd gho yhfwru gh prylplhqwrv +g , txh vh surgxfh fxdqgr dfwd vreuh od slh}d xq
hvixhu}r gh frpsrqhqwh i xqlgdg1 Sru ho Whruhpd gh orv Wudedmrv Uhfsurfrv gheh
vhu=
 
 
i +@ 4,  g @ i +@ 4,  g
, I @ I
+914<,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<4

9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH]

hv ghflu/ txh od pdwul} gh h{lelolgdg I hohphqwdo hv vlpwulfd1


Frpr frqvhfxhqfld gh od vlphwud gh od pdwul} gh h{lelolgdg hohphqwdo/ vh ghgx0
fh txh od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo/ txh hv vx lqyhuvd/ wdpelq or hv/ frpr vh kd
frpsuredgr sdud ho fdvr gh odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1
91816

Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo wrwdo gh xqd slh}d

Frqvlghuhprv xqd slh}d uhfwd gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ gh vhfflq
wudqvyhuvdo frqvwdqwh/ wdo frpr od txh vh pxhvwud hq od Iljxud 9144/ vreuh od txh vor
dfwdq ixhu}dv +| prphqwrv, hq vxv uhvshfwlyrv h{wuhprv d | e= Gdgr txh orv vlvwhpdv
hvwuxfwxudohv txh hvwdprv frqvlghudqgr vrq frqvhuydwlyrv/ ho wudedmr uhdol}dgr sru odv
ixhu}dv txh dfwdq vreuh hoorv vh lqylhuwh/ qwhjudphqwh/ hq lqfuhphqwdu od hqhujd gh
ghirupdflq gh odv slh}dv txh orv frpsrqhq1 Sru wdqwr/ od hqhujd gh ghirupdflq gh
od slh}d vh sxhgh hydoxdu fdofxodqgr ho wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv gh h{wuhpr gh
eduud vreuh vxv uhvshfwlyrv prylplhqwrv hfdfhv/ orv prylplhqwrv gh orv qxgrv d | e=
Vhjq od iupxod gh Fodsh|urq/ vh wlhqh txh
X@K @

4   A  4   A
i
g
g @
N g
5
5

+9153,

grqgh vh kd xwlol}dgr od uhodflq i  @ N g | ho khfkr gh txh od pdwul} gh uljlgh} hv


vlpwulfd1 Hq od h{suhvlq +9153, uhvxowd reylr txh od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd
slh}d vh sxhgh hvfulelu frpr xqd ixqflq fxdguwlfd gh orv prylplhqwrv gh vxv qxgrv1
Frpr od hqhujd gh ghirupdflq hv qhfhvduldphqwh qr qhjdwlyd/ od pdwul} gh uljlgh} hv
xqd pdwul} vhplghqlgd srvlwlyd1
Sxhgh revhuyduvh txh vh fxpsoh ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ |d txh odv ixhu}dv
vh sxhghq rewhqhu ghulydqgr od hqhujd gh ghirupdflq uhvshfwr gh orv fruuhvsrqglhqwhv
prylplhqwrv=
C X@K
@ N g @ i 
+9154,
C g
Dqorjdphqwh/ vh sxhgh hvfulelu od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd slh}d frpr xqd
ixqflq fxdguwlfd gh odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh vxv qxgrv1 Sdud hoor/ hv qhfhvdulr
holplqdu/ gh irupd dghfxdgd/ orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh od eduud1 Vl/ d wdo
hihfwr/ vh md ho h{wuhpr d gh od slh}d/ hqwrqfhv g@ @ 31 Hq hvwh fdvr/ vh wlhqh=
X@K @

4   A  4   A  
i
i
g @
IKK iK
5
5 K

+9155,

grqgh vh kd xwlol}dgr od uhodflq gK @ IKK iK = D sduwlu gh hvwd h{suhvlq/ hv iflo yhulfdu
txh vh fxpsoh ho Vhjxqgr Whruhpd gh Fdvwljoldqr1 Frpr od hqhujd gh ghirupdflq/
xqd yh} holplqdgrv orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr/ hv qhfhvduldphqwh srvlwlyd/ od
pdwul} gh h{lelolgdg hv xqd pdwul} ghqlgd srvlwlyd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<5

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Frqrflgd od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq vh sxhgh rewhqhu od h{suhvlq


gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gh od slh}d1 Sdud hoor/ edvwd frq frqvlghudu od hqhujd
srwhqfldo gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv=
 A
K@K @  i  g
+9156,
Od hqhujd srwhqfldo wrwdo hv od vxpd gh odv h{suhvlrqhv +9153, | +9156,=
@K @ X@K . K@K
 A
4   A
g
@
N g  i  g
5

+9157d,
+9157e,

Revuyhvh txh vh fxpsoh ho Sulqflslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Pqlpd/ |d txh


C @K
@ N g  i  @ 3
C g
91817

+9158,

Pdwul} hohphqwdo gh uljlgh} hq ho vlvwhpd joredo

Hq od Vhfflq 91814 vh kd ghqlgr od uhodflq hqwuh odv ixhu}dv dsolfdgdv hq orv h{wuhprv
gh od slh}d | orv prylplhqwrv hq orv qxgrv +hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d, hq ho vlvwhpd
orfdo gh fdgd slh}d1 Vh wudwd/ d frqwlqxdflq/ od wudqvirupdflq gh glfkdv hfxdflrqhv do
vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1 Dqdol}duhprv/ sru vlpsolflgdg/ ho fdvr gh odv hvwuxfwxudv
gh sodqr phglr1
Vhd  ho qjxor txh irupdq orv hmhv orfdohv +{> |, frq orv hmhv joredohv +[> \ ,1
Od wudqvirupdflq gh xq yhfwru d > gh frpsrqhqwhv +d% > d+ > d5 , h{suhvdgr hq ho vlvwhpd
orfdo/ hq ho fruuhvsrqglhqwh yhfwru d> gh frpsrqhqwhv +d% > d+ > d5 , h{suhvdgr hq ho vlvwhpd
joredo/ hv +yhu Iljxud 9145,=
65
6 5
6
5
d%
frv   vlq  3
d%
:9
: 9
:
9
+9159,
7 d+ 8 @ 7 vlq  frv  3 8 7 d+ 8
3
3
4
d5
d5
grqgh vh revhuyd txh/ hq hvwh fdvr/ orv hmhv } | ] frlqflghq1 Hq jhqhudo/ vh sxhgh
hvfulelu=
d @ W d
+915:,
grqgh od pdwul} W gh wudqvirupdflq hv ruwrjrqdo sru frqvwuxfflq> sru hvwd ud}q/
W3 @ WA / | od wudqvirupdflq lqyhuvd +gho vlvwhpd joredo do orfdo, vh sxhgh hvfulelu
frpr=
d @ WA d
+915;,

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<6

9181 PDWUL] HOHPHQWDO GH ULJLGH]

Ilj1 9145= Wudqvirupdflq gh vlvwhpd gh uhihuhqfld


Dsolfdqgr hvwdv wudqvirupdflrqhv d orv yhfwruhv gh prylplhqwr | gh hvixhu}rv gh
h{wuhpr gh slh}d/ vh wlhqh=
g@ @ WA g@
i@ @ W i@

gK @ WA gK
iK @ W iK

+915<,

Sru or wdqwr/ sduwlhqgr gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv uhihulgdv do vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld=
i@ @ N@@ g@ . N@K gK
iK @ NK@ g@ . NKK gK

+9163,

| xwlol}dqgr odv uhodflrqhv dqwhulruhv/ vh wlhqh=


i@ @ N@@ WA g@ . N@K WA gK
iK @ NK@ WA g@ . NKK WA gK

+9164,

hfxdflrqhv hovwlfdv txh shuplwhq rewhqhu orv hvixhu}rv hq ho vlvwhpd orfdo gh uhihuhqfld/
d sduwlu gh orv prylplhqwrv hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1 Suhpxowlsolfdqgr hvwdv
hfxdflrqhv sru od pdwul} gh wudqvirupdflq gh vlvwhpdv W/ vh rewlhqh=

r elhq=

i@ @ W i @ @ W N@@ WA g@ . W N@K WA gK
iK @ W i K @ W NK@ WA g@ . W NKK WA gK

+9165,

i@ @ N@@ g@ . N@K gK
iK @ NK@ g@ . NKK gK

+9166,

N @ WN WA

+9167,

frq=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<7

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Hvwdv vrq odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh od slh}d h{suhvdgdv hq ho vlvwhpd joredo gh


uhihuhqfld1 Glfkdv hfxdflrqhv vrq odv txh vh xwlol}dq sdud hqvdpeodu od pdwul} gh uljlgh}
joredo gh od hvwuxfwxud/ wdo frpr vh h{solfd hq od Vhfflq vljxlhqwh1
Hq ho fdvr gh xqd hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr/ hvwdv pdwulfhv hq frrugh0
qdgdv joredohv wlhqhq od h{suhvlq=


5
6
HD
45HL
HD 45HL
9HL
2
2
VF

V 2 :
9 F o . V o
o
o
o
9
:
9
:
9
:
9
HD
45HL
9HL :
2
2
N@@ @ 9
: +9168d,
V
F 2
.F
9
:
o
o
o
9
:
9
:
7
7HL 8
VLP1
o
6
5


9HL
HD 45HL
2 HD  V 2 45HL

V
VF
F
9
o
o
o
o
o2 :
:
9
:
9
:
9


:
9
HD
45HL
HD
9HL
45HL
N@K @ 9
F 2 :
V 2

 F2
: +9168e,
9 VF
o
o
o
o
o
:
9
:
9
:
9
7
5HL 8
9HL
9HL
V 2
F 2
o
o
o
6
5


HD
45HL
9HL
HD 45HL
2
2

V 2
VF
:
9 F o  V o
o
o
o
:
9
:
9
:
9


:
9
HD
45HL
HD
9HL
45HL
9
NK@ @ 9 VF
F 2 :

 F2
V 2
: +9168f,
o
o
o
o
o
:
9
:
9
:
9
7
5HL 8
9HL
9HL
V 2
F 2
o
o
o


5
6
HD
45HL
9HL
HD 45HL
2
2
F
.
V

V
VF
9
o
o
o
o
o2 :
9
:
9
:
9
:
9
:
HD
45HL
9HL
2
2
+9168g,
NKK @ 9
.F
V
F 2 :
9
:

o
o
o
9
:
9
:
7
8
7HL
VLP1
o
frq V @ vlq | F @ frv=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<8

9191 PDWUL] JOREDO GH ULJLGH]

Qwhvh txh odv pdwulfhv N@@ | NKK vrq vlpwulfdv | txh N@K @ NAK@ / frq or txh vh
frpsuxhed txh/ wdo frpr vh ghprvwu hq od Vhfflq 91815/ od pdwul} hohphqwdo gh uljlgh}
hv vlpwulfd hq fxdotxlhu vlvwhpd gh uhihuhqfld1

919
91914

Pdwul} joredo gh uljlgh}


Hqvdpeodmh gh od pdwul} joredo

Xqd yh} fdofxodgdv odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh wrgdv odv slh}dv txh irupdq od hvwuxfwxud
hq xq vlvwhpd gh uhihuhqfld frpq/ ho vljxlhqwh sdvr hq ho pwrgr gh uljlgh} hv od
frqvwuxfflq gh od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud1 Hvwd pdwul} joredo vh
rewlhqh phgldqwh ho hqvdpeodmh gh odv pdwulfhv hohphqwdohv gh uljlgh} gh odv slh}dv1
Glfkr hqvdpeodmh vh uhdol}d frqvlghudqgr ho htxloleulr gh ixhu}dv +| prphqwrv/ hq vx
fdvr, txh dfwdq vreuh fdgd qxgr gh od hvwuxfwxud> gh dk ho qrpeuh gh pwrgr gh
htxloleulr frq ho txh wdpelq vh ghqrplqd do suhvhqwh pwrgr gh fofxor1
Vh ghvduurood/ d frqwlqxdflq/ xq hmhpsor vhqfloor sdud h{solfdu ho surfhvr d vhjxlu
| gho txh vh sxhghq rewhqhu frqfoxvlrqhv gh ydolgh} jhqhudo1
Hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9146/ irupdgd sru 7 slh}dv/ vh kdq qxphudgr orv
qxgrv | glexmdgr orv vhqwlgrv gh uhfruulgr gh odv slh}dv1 Wdpelq vh kdq glexmdgr orv
yhfwruhv txh uhsuhvhqwdq d odv ixhu}dv h{whulruhv +fdujdv hq orv qxgrv,1 Odv hfxdflrqhv
gh htxloleulr gh ixhu}dv lqwhulruhv +hvixhu}rv hq h{wuhprv gh slh}dv, | h{whulruhv txh

Ilj1 9146= Hvwuxfwxud | htxloleulr gh ixhu}dv hq xq qxgr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<9

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

dfwdq vreuh orv qxgrv vh sxhghq hvfulelu/ hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld=


i @ i2 . ie

+9169d,

@ +N@@ ,2 g . +N@K ,2 g2 . +N@@ ,e g . +N@K ,e ge

+9169e,

i2 @ i2 . i2e
@ +NK@ ,2 g . +NKK ,2 g2 . +N@@ ,2e g2 . +N@K ,2e ge

+9169f,

i @ i e
@ +N@@ , e g . +N@K , e ge

+9169g,

ie @ ie . ie2 . ie
@ +NK@ ,e g . +NKK ,e ge . +NK@ ,2e g2 . +NKK ,2e ge
.+NK@ , e g . +NKK , e ge
5
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
7

Hvwdv hfxdflrqhv sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo=


6 5
65
+N@@ ,2 .
i
+N@K ,2
3
+N@K ,e
: 9
:9
: 9 .+N@@ ,e
:9
: 9
:9
9
:
:9
+N
,
.
i2 : 9
KK 2
:9
+N
,
3
+N
,
K@ 2
@K 2e
:@9
:9
.+N@@ ,2e
: 9
:9
9
:
:9
3
3
+N@K , e
i : 9
+N@@ , e
:9
: 9
:9
+NKK ,e . +NKK ,2e . 8 7
8 7
+NK@ ,e
+NK@ ,2e
+NK@ , e
ie
.+NKK , e

+9169h,

:
:
:
g2 :
:
:
:
g :
:
:
8
ge
+916:,

r gh irupd pv frpsdfwd=
i @ Ng

+916;,

grqgh i hv ho yhfwru joredo gh odv ixhu}dv h{whulruhv +lqfoxlgdv odv uhdfflrqhv,/ N hv od


pdwul} joredo gh uljlgh} gh od hvwuxfwxud | g hv ho yhfwru joredo gh prylplhqwrv hq orv
qxgrv1
Gh or dqwhulru vh rewlhqhq dojxqdv frqfoxvlrqhv gh ydolgh} jhqhudo=
+d, Od pdwul} N hv vlpwulfd/ do vhu vlpwulfdv odv pdwulfhv N@@ | NKK hohphqwdohv |
wudvsxhvwdv xqd gh od rwud odv pdwulfhv N@K | NK@ gh fdgd slh}d1 Gh khfkr/ gheh
vhuor hq yluwxg gh orv Whruhpdv gh Uhflsurflgdg/ dsolfdgrv d od hvwuxfwxud hq vx
frqmxqwr1
+e, Od pdwul} N hv vlqjxodu/ |d txh odv hfxdflrqhv gh htxloleulr +9169d,0+9169h, qr vh
yhq dihfwdgdv sru xq prylplhqwr gh volgr ujlgr gh od hvwuxfwxud1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<:

9191 PDWUL] JOREDO GH ULJLGH]

+f, Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv +916;, wlhqh vroxflq/ d shvdu gh vhu N vlqjxodu/ |d txh
i2 / ie / g | g vrq frqrflgrv/ vlhqgr i / i / g2 | ge ghvfrqrflgrv1 Ivlfdphqwh/ ho
khfkr gh txh g | g vhdq frqrflgrv lpslgh orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh
od hvwuxfwxud |/ pdwhpwlfdphqwh/ hylwd od vlqjxodulgdg gh od pdwul} N/ kdflhqgr
ho sureohpd uhvroxeoh hq g2 | ge 1 Hq od Vhfflq 91: vh ghwdoodq orv sdvrv d vhjxlu1
91915

Hqhujd gh ghirupdflq | hqhujd srwhqfldo gh od hvwuxfwxud

Frqvlghuhprv gh qxhyr ho khfkr gh txh orv vlvwhpdv hvwuxfwxudohv txh hvwdprv wudwdqgr
vrq frqvhuydwlyrv |/ sru wdqwr/ ho wudedmr uhdol}dgr sru odv ixhu}dv txh dfwdq vreuh
hoorv vh lqylhuwh/ qwhjudphqwh/ hq lqfuhphqwdu od hqhujd gh ghirupdflq gh odv slh}dv
txh orv frpsrqhq1 Od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd fxdotxlhud gh odv slh}dv lm gh
od hvwuxfwxud +txh xqh orv qxgrv l | m/ hq qxphudflq joredo, hv/ vhjq od h{suhvlq
+9153,=
4   A  
X @
+916<d,
g N g
5
4
@
+916<e,
+g ,A N g
5
grqgh vh kd xwlol}dgr od wudqvirupdflq g @ WA g gho vlvwhpd orfdo gh od eduud do
vlvwhpd joredo | od uhodflq N @ W N WA =
Od hqhujd gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud frpsohwd vh rewlhqh/ vlpsohphqwh/ vx0
pdqgr +hvfdoduphqwh, odv frqwulexflrqhv gh wrgdv odv eduudv txh od irupdq=
[
X @
X
+9173d,




[4




+g ,A N g

+9173e,

4 A
+9173f,
g Ng
5
grqgh vh kdq xwlol}dgr odv frqglflrqhv gh frpsdwlelolgdg gh prylplhqwrv hq orv qxgrv
sdud sdvdu gh od h{suhvlq +9173e,/ hq ixqflq gh odv pdwulfhv gh uljlgh} hohphqwdohv/ d
od +9173f,/ hq ixqflq gh od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud1 Hq od h{suhvlq
+9173f, uhvxowd/ gh qxhyr/ hylghqwh txh od hqhujd gh ghirupdflq gh xqd hvwuxfwxud vh
sxhgh hvfulelu frpr xqd ixqflq fxdguwlfd gh orv prylplhqwrv gh vxv qxgrv1 Frpr
od hqhujd gh ghirupdflq hv qhfhvduldphqwh qr qhjdwlyd/ od pdwul} gh uljlgh} joredo hv
xqd pdwul} vhplghqlgd srvlwlyd1
Sxhgh frpsureduvh iflophqwh txh odv uhjodv gh hqvdpeodmh gh od pdwul} gh uljlgh}
joredo gh od hvwuxfwxud txh vh ghgxfhq gh odv hfxdflrqhv +9173d,0+9173f, frlqflghq h{df0
wdphqwh frq odv rewhqlgdv d sduwlu gh od lpsrvlflq gho htxloleulr gh ixhu}dv | prphqwrv
@

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<;

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

hq orv qxgrv1 Gh khfkr/ glfkdv frqglflrqhv gh htxloleulr sxhghq ghgxfluvh gluhfwdphqwh


gh od h{suhvlq +9173f,/ dsolfdqgr ho Sulphu Whruhpd gh Fdvwljoldqr/ |d txh odv ixhu}dv
txh dfwdq vreuh orv qxgrv vh sxhghq rewhqhu ghulydqgr od hqhujd gh ghirupdflq wrwdo
uhvshfwr gh orv fruuhvsrqglhqwhv prylplhqwrv=
CX
@ Ng @ i
Cg

+9174,

Frqrflgd od h{suhvlq gh od hqhujd gh ghirupdflq gh od hvwuxfwxud/ hv iflo rewhqhu


od h{suhvlq gh od hqhujd srwhqfldo wrwdo gh vwd1 Sdud hoor/ edvwd frq frqvlghudu od
hqhujd srwhqfldo gh odv ixhu}dv dfwxdqwhv=
K @ i A g

+9175,

Od hqhujd srwhqfldo wrwdo hv od vxpd gh odv h{suhvlrqhv +9173f, | +9175,=


 @ X .K
4 A
@
g Ng  iA g
5

+9176d,
+9176e,

Gh qxhyr/ odv hfxdflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv sxhghq rewhqhuvh d sduwlu gho Sulq0
flslr gh Hqhujd Srwhqfldo Wrwdo Pqlpd/ |d txh
C
@ Ng  i @ 3
Cg
91916

+9177,

Dojrulwprv gh hqvdpeodmh gh od pdwul} gh uljlgh} joredo

Do vhu od pdwul} gh uljlgh} joredo N vlhpsuh vlpwulfd/ vor hv qhfhvdulr frqvlghudu ho


dopdfhqdplhqwr | ho hqvdpeodmh gh orv wuplqrv gh od gldjrqdo sulqflsdo | orv vlwxdgrv
sru hqflpd +r sru ghedmr, gh hood/ hv ghflu/ ho wulqjxor vxshulru +r ho lqihulru, gh od
pdwul} gh od hvwuxfwxud1 Glfkr wulqjxor vxshulru sxhgh hqvdpeoduvh vljxlhqgr grv
dojrulwprv dowhuqdwlyrv=
+d, Qxgr d qxgr1 Vh hqvdpeod ho juxsr gh hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwh d fdgd qxgr/
frqvlghudqgr vwrv/ xqr d xqr/ gh irupd frqvhfxwlyd1 Hvwr htxlydoh d hqvdpeodu
od pdwul} joredo od d od/ vljxlhqgr odv vljxlhqwhv uhjodv +yhu/ frpr hmhpsor/
od pdwul} gh od hfxdflq +916:,,=
 Ho hohphqwr gh od gldjrqdo sulqflsdo gh od od lvlpd hv od vxpd gh odv
pdwulfhv N@@ NKK gh wrgdv odv slh}dv txh frqfxuuhq hq ho qxgr l1 Vh wrpd
N@@ vl od slh}d wlhqh vx h{wuhpr d hq ho qxgr l | od pdwul} NKK vl hv ho
h{wuhpr e ho txh frlqflgh frq ho qxgr l1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

5<<

9191 PDWUL] JOREDO GH ULJLGH]

 Orv ghpv hohphqwrv gh od od lvlpd/ fruuhvsrqglhqwhv d odv froxpqdv


m  l> vrq odv pdwulfhv N@K gh odv slh}dv txh xqhq ho qxgr l frq orv qxgrv
m> uhvshfwlydphqwh1 Vl qr h{lvwh od slh}d lm/ ho hohphqwr d hqvdpeodu hv xqd
pdwul} qxod 31 Ghelgr d od vlphwud gh od pdwul}/ vor hv qhfhvdulr frqvlghudu
odv slh}dv fx|r h{wuhpr gh qxphudflq phqru hv ho qxgr l1
+e, Slh}d d slh}d1 Vh hqvdpeodq odv vxepdwulfhv hohphqwdohv fruuhvsrqglhqwhv d
fdgd slh}d/ frqvlghudqgr vwdv/ xqd d xqd/ gh irupd frqvhfxwlyd1 Hvwr htxlydoh
d hqvdpeodu od pdwul} hohphqwdo gh od eduud lm +txh xqh ho qxgr l frq ho qxgr
m/ l ? m,/ hq odv vljxlhqwhv srvlflrqhv gh od pdwul} joredo +yhu/ frpr hmhpsor/ od
pdwul} gh od hfxdflq +916:,,=
Froxpqd l
Ilod l
Ilod m

111111111111
111111111111

+N@@ ,
+NK@ ,

Froxpqd m
11111111111
11111111111

+N@K ,
+NKK ,

111111111111
111111111111

Ho dojrulwpr +e,/ hqvdpeodmh slh}d d slh}d/ wlhqh od yhqwdmd gh txh fdgd xqd gh odv
slh}dv vor hv frqvlghudgd xqd yh}> hvwr shuplwh fdofxodu odv pdwulfhv hohphqwdohv xqd
d xqd/ dqwhv gh hqvdpeoduodv/ holplqdqgr od qhfhvlgdg gh dopdfhqduodv1 Hvwd hv xqd
yhqwdmd lpsruwdqwh hq sureohpdv gh judq wdpdr1
Dghpv/ sdud hmhfxwdu ho dojrulwpr +e, vh suhflvd/ frpr lqirupdflq wrsrojlfd/ od
olvwd gh frqhfwlylgdghv qrgdohv gh fdgd eduud/ lqwurgxflgd do ghqlu od jhrphwud gh od
hvwuxfwxud +yhu Vhfflq 916,1 Sru frqwud/ sdud hmhfxwdu ho dojrulwpr +d, vh suhflvd od
olvwd gh odv slh}dv frqhfwdgdv d fdgd qxgr/ pv frpsohmd gh hoderudu1
91917

Rswlpl}dflq gh od qxphudflq gh orv qxgrv

Hq od Vhfflq 916/ do lqwurgxflu od qhfhvlgdg gh qxphudu orv qxgrv gh od hvwuxfwxud/


gh fdud d vx lghqwlfdflq/ vh glmr txh hvwd qxphudflq hv/ hq sulqflslr/ duelwuduld1
Vlq hpedujr/ hv qhfhvdulr ghvwdfdu txh/ gdgdv odv uhjodv gh hqvdpeodmh gh od pdwul}
gh uljlgh} gh od hvwuxfwxud/ od irupd gh vwd/ r vhd/ vx hvwuxfwxud lqwhuqd/ uh hmd od
qxphudflq hohjlgd sdud orv qxgrv1
Vh oodpd dqfkr gh edqgd gh od pdwul} joredo +ez, d od pd|ru glihuhqfld gh qxphud0
flq h{lvwhqwh hqwuh orv qxgrv h{wuhprv lm gh odv slh}dv gh od hvwuxfwxud=
ez @ pd{ +m  l,
 :

; slh}d lm

+9178,

Hv reylr txh hv ghvhdeoh txh odv glihuhqfldv gh qxphudflq hqwuh orv h{wuhprv gh
odv slh}dv vhd pqlpd/ |d txh hvwr frqgxfh d pdwulfhv frq pqlpr dqfkr gh edqgd |/

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

633

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9147= Qxphudflq gh qxgrv | hvwuxfwxud gh od pdwul} joredo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

634

91:1 PRYLPLHQWRV SUHVFULWRV

sru frqvljxlhqwh/ frq phqruhv qhfhvlgdghv gh dopdfhqdmh | phqrv frvwrvdv gh uhvroyhu1


Od qxphudflq swlpd gh orv qxgrv hv od txh sursruflrqd ho pqlpr dqfkr gh edqgd1
Frqvlghuhprv/ sru hmhpsor/ od hvwuxfwxud gh od Iljxud 91471 Dgrswdqgr od qxph0
udflq gh od Iljxud 9147d/ vh rewlhqh xq dqfkr gh edqgd ez @ 5/ | od pdwul} joredo
fruuhvsrqglhqwh1 Sru frqwud/ dgrswdqgr od qxphudflq gh od Iljxud 9147e/ vh wlhqh xq
dqfkr gh edqgd ez @ 6 | od pdwul} joredo prvwudgd hq od jxud1 Vh revhuyd/ dghpv/
txh od qxphudflq swlpd hv od sulphud/ |d txh sursruflrqd ho phqru dqfkr gh edqgd
srvleoh1
Orv surjudpdv gh fofxor vxhohq glvsrqhu gh dojrulwprv gh uhqxphudflq gh orv
qxgrv gh od hvwuxfwxud sdud plqlpl}du odv qhfhvlgdghv gh dopdfhqdmh1 Hvwrv dojrulwprv
rshudq lqwhuqdphqwh/ vlq od lqwhuyhqflq gho xvxdulr | vlq txh vwh vh shufdwh gh txh
glfkd uhqxphudflq vh oohyd d fder1

91:

Prylplhqwrv suhvfulwrv

Vh frqvlghud hq hvwd Vhfflq od pdqhud gh lqwurgxflu odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od


hvwuxfwxud hq ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv gh htxloleulr |d hqvdpeodgr1 Od hvshflfdflq
gh odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud vh wudgxfh hq txh dojxqrv gh orv judgrv gh
olehuwdg gh vwd wlhqhq vxv ydoruhv suhvfulwrv1 Ho qphur gh judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv
gheh vhu vxflhqwh frpr sdud lpshglu orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh od hvwuxfwxud1

91:14

Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq orv hmhv joredohv

Frqvlghuhprv/ gh irupd jhqhudo/ txh ho judgr gh olehuwdg lvlpr gh od hvwuxfwxud/


uhihulgr d orv hmhv joredohv gh uhihuhqfld/ wlhqh xq ydoru suhvfulwr g @ g 1 Ho vlvwhpd gh
hfxdflrqhv d uhvroyhu hv/ hqwrqfhv=
5
9
9
9
9
9
7

N
===
N
===
N?

= = = N
=== ===
= = = N
=== ===
= = = N?

65
g
= = = N?
9 ===
=== === :
:9
:9
= = = N? : 9 g
:9
=== === 87 ===
g?
= = = N??

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
8 7

i
===
i
===
i?

6
:
:
:
:
:
8

+9179,

grqgh i hv od uhdfflq fruuhvsrqglhqwh do judgr gh olehuwdg suhvfulwr1 Hv srvleoh sdvdu


orv wuplqrv frqrflgrv +N g , do wuplqr gh od ghuhfkd | prglfdu od froxpqd lvlpd/
sdud ghmdu ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv hq od irupd=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

635

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

5
9
9
9
9
9
7

N
===
N
===
N?

65
= = = 3 = = = N?
g
:
9
=== === === === :9 ===
:9
= = = 3 = = = N? : 9 g
:9
=== === === === 87 ===
g?
= = = 3 = = = N??

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
8 7

i
===
i
===
i?

:
:
:
:  g
:
8

9
9
9
9
9
7

N
===
N
===
N?

6
:
:
:
:
:
8

+917:,

Reyldphqwh/ dkrud vh sxhghq holplqdu od od | od froxpqd lvlpdv/ uhgxflhqgr dv ho


wdpdr gho vlvwhpd joredo hq xqd hfxdflq1
Hvwh surfhvr vh uhslwh sdud fdgd judgr gh olehuwdg suhvfulwr/ or fxdo uhgxfh/ frqvh0
fxhqwhphqwh/ ho qphur gh hfxdflrqhv d uhvroyhu1
Hq od sufwlfd/ od pdwul} gh uljlgh} vh glphqvlrqd/ fdofxod | dopdfhqd hq vx irupdwr
qdo1 Orv wuplqrv N vh hqvdpeodq hq od pdwul} vor vl ho judgr gh olehuwdg l hvw
oleuh> hq fdvr frqwudulr/ vh ddghq orv wuplqrv g N do yhfwru gh ixhu}dv1 Hq ho fdvr
sduwlfxodu gh txh ho judgr gh olehuwdg hq fxhvwlq hvw suhvfulwr d xq ydoru qxor/ hvwd
owlpd rshudflq hv lqqhfhvduld1
Vh revhuyd txh suhvfulelu xq prylplhqwr d xq ydoru qr qxor htxlydoh d dsolfdu
vreuh od hvwuxfwxud xq yhfwru gh ixhu}dv fx|dv frpsrqhqwhv vrq sursruflrqdohv d orv
frhflhqwhv gh od froxpqd fruuhvsrqglhqwh gh od pdwul} gh uljlgh}1 Hvwr sursruflrqd
xq vljqlfdgr ivlfr do ydoru gh hvwrv frhflhqwhv1
91:15

Prylplhqwrv suhvfulwrv vhjq hmhv orfdohv

Hq dojxqrv fdvrv/ odv frqglflrqhv gh frqwruqr qr hvwq suhvfulwdv vhjq orv hmhv joredohv
gh uhihuhqfld/ vlqr vhjq rwurv hmhv orfdohv txh srgudprv oodpdu gh qxgr1
Sru hmhpsor/ hq od Iljxud 9148/ ho qxgr 5 wlhqh suhvfulwr ho prylplhqwr y2 @ 3 vhjq
ho hmh |  > gho vlvwhpd orfdo gho qxgr 51 Od hfxdflq pdwulfldo joredo gh od hvwuxfwxud +hq
hmhv joredohv, vhu=
65
6 5
6
5
g
i
N N2
3 Ne
9
: 9
:
9 N
3 :
: 9 g2 : 9 i2 :
9 2 N22 N2
@
+917;,
:9
: 9
:
9
7 3 N 2 N N e 8 7 g 8 7 i 8
Ne
3 Ne Nee
ge
ie
grqgh |d vh kdq uhdol}dgr orv hqvdpeodmhv fruuhvsrqglhqwhv/ sru hmhpsor=
N22 @ +NKK ,2 . +N@@ ,2

+917<,

Frpr odv frqglflrqhv gh dsr|r hq ho qxgr 5 hvwq uhihulgdv d orv hmhv orfdohv +{ > | ,/
hv qhfhvdulr wudqvirupdu odv hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d glfkr qxgr do vlvwhpd orfdo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

636

91:1 PRYLPLHQWRV SUHVFULWRV

Ilj1 9148= Hmhv orfdohv gh qxgr


fruuhvsrqglhqwh1 Xwlol}dqgr odv wudqvirupdflrqhv=
e i 2
i2 @ W

e g2
g2 @ W

e hv od pdwul} gh wudqvirupdflq gho


grqgh W
sxhgh hvfulelu=
5
N N2
3 Ne
9 N
3
9 2 N22 N2
9
7 3 N 2 N N e
Ne
3 Ne Nee

+9183,

vlvwhpd +{ > |  , do vlvwhpd joredo +[> \ ,/ vh


65
:9
:9
:9
87

g

e
W g2
g
ge

: 9
: 9
:@9
8 7

i

e
Wi2
i
ie

6
:
:
:
8

+9184,

e 3 @ W
e A | uhduuhjodqgr/ txhgd=
Suhpxowlsolfdqgr od vhjxqgd hfxdflq sru W
5
9
9
9
7

e
N
N2 W
A
A
e N2 W
e N22 W
e
W
e
3
N 2 W
Ne
3

3
Ne
A
e N2
W
3
N
N e
Ne
Nee

65
:9
:9
:9
87

g
g2
g
ge

: 9
: 9
:@9
8 7

i
i 2
i
ie

6
:
:
:
8

+9185,

Sxhgh revhuyduvh txh= +d, Od pdwul} uhvxowdqwh hv vlpwulfd/ |d txh/ sru hmhpsor/
e A N2 / +e, odv ixhu}dv dsolfdgdv do qxgr 5/ i  > ghehq uhihuluvh do vlvwhpd
e A @W
+N2 W,
2
orfdo | +f, orv prylplhqwrv gho qxgr 5/ g2 > vh rewlhqhq hq ho vlvwhpd orfdo1
Od sulphud hfxdflq h{suhvd ho htxloleulr gho qxgr 4/ uhihulgr do vlvwhpd joredo/ |
txhgd ljxdo d=
e g2 . Ne ge @ i
N g . N2 W
+9186,
Od vhjxqgd hfxdflq h{suhvd ho htxloleulr gho qxgr 5/ uhihulgr do vlvwhpd orfdo gho qxgr
5/ | txhgd ljxdo d=
e A N2 g . W
e A N22 W
e g2 . W
e A N2 g @ i2
W

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+9187,

637

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

| vreuh hvwd hfxdflq vh sxhghq lpsrqhu gluhfwdphqwh odv frqglflrqhv gh frqwruqr gh


od irupd vhdodgd hq ho dsduwdgr suhfhghqwh1
91:16

Dsr|rv hovwlfrv

Hq dojxqrv fdvrv/ od xqlq hqwuh od hvwuxfwxud | od vxvwhqwdflq hv gh wdo wlsr txh hq


orv qxgrv dsr|dgrv qr vh frqrfhq d sulrul ql orv prylplhqwrv ql odv fdujdv h{whulruhv
dfwxdqwhv1 Wdo hv ho fdvr/ sru hmhpsor/ gh orv oodpdgrv dsr|rv hovwlfrv/ grqgh od
uhdfflq gh od vxvwhqwdflq/ txh hv sduwh gh od fdujd h{whulru vreuh ho qxgr/ hv ixqflq
olqhdo gho prylplhqwr gh vwh1 Ho wudwdplhqwr gh orv dsr|rv hovwlfrv hv sduwlfxoduphqwh
vhqfloor sru ho pwrgr gh uljlgh}/ wdo frpr vh h{solfd d frqwlqxdflq1
Frqvlghuhprv/ gh irupd jhqhudo/ txh ho judgr gh olehuwdg lvlpr hvw ylqfxodgr d
xq dsr|r hovwlfr txh wlhqh frpr hfxdflq hovwlfd=
u @ n g

+9188,

hq od txh u hv od uhdfflq fruuhvsrqglhqwh/ n hv od frqvwdqwh hovwlfd gho dsr|r | g hv


ho judgr gh olehuwdg lqfjqlwd1 Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv d uhvroyhu hv=
5
65
6 5
6
g
i
N = = = N = = = N?
9 === === === === === :9 === : 9
:
===
9
:9
: 9
:
9
:9
: 9
:
+9189,
9 N = = = N = = = N? : 9 g : @ 9 i  n g :
9
:9
: 9
:
7 === === === === === 87 === 8 7
8
===
N? = = = N? = = = N??
g?
i?
grqgh i hv od ixhu}d h{whulru dfwxdqwh vreuh ho judgr gh olehuwdg l1 Reyldphqwh/ vh
sxhgh wudvodgdu ho wuplqr n g > gh ydoru ghvfrqrflgr/ do plhpeur gh od l}txlhugd/
uhvxowdqgr=
5
65
6 5
6
N = = =
g
i
N
= = = N?
9 === ===
9
: 9
:
===
=== === :
9
:9 === : 9 === :
9
:9
: 9
:
+918:,
9 N = = = N . n = = = N? : 9 g : @ 9 i :
9
:9
: 9
:
7 === ===
8
7
8
7
8
===
=== ===
===
===
N? = = =
g?
i?
N?
= = = N??
Sru wdqwr/ orv dsr|rv hovwlfrv vh lqwurgxfhq vlq pv txh ddglu od uljlgh} fruuhv0
srqglhqwh do dsr|r do wuplqr gh od gldjrqdo fruuhvsrqglhqwh d od hfxdflq hq fxhvwlq1
Hvwr htxlydoh d frqvlghudu ho dsr|r frpr xq hohphqwr uhvlvwhqwh pv gh od hvwuxfwx0
ud | hqvdpeodu gh irupd dsursldgd vx frqwulexflq1 Vh ghmd do ohfwru lqwhuhvdgr od
ghgxfflq gho surfhglplhqwr sdud wudwdu orv dsr|rv hovwlfrv hq hmhv orfdohv gh qxgr1
Ho khfkr gh ddglu wuplqrv gh uljlgh} dglflrqdohv d od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od
hvwuxfwxud/ hq srvlflrqhv dghfxdgdv | gh pdjqlwxg vxflhqwh/ sxhgh hylwdu sru v vror

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

91;1 FOFXOR GH PRYLPLHQWRV/ HVIXHU]RV \ UHDFFLRQHV

638

od vlqjxodulgdg gh od pdwul} gh uljlgh}1 Hq wdohv fdvrv/ ghqrplqdgrv gh vxvwhqwdflq


hovwlfd/ vh sxhgh uhvroyhu ho sureohpd vlq suhvfulelu qlqjq judgr gh olehuwdg1
Dojxqrv surjudpdv gh fofxor xwlol}dq hvwh surfhglplhqwr sdud lpsrqhu odv frqgl0
flrqhv gh dsr|r gho wlsr g @ 3= Sdud hoor/ vxpdq hq ho wuplqr lvlpr gh od pdwul}
joredo xq wuplqr gh uljlgh} px| judqgh/ n $ 4= Vl od frqglflq gh dsr|r hv gho
wlsr g @ g 9@ 3> hv qhfhvdulr prglfdu wdpelq ho wuplqr gh ixhu}dv vxpqgroh xqd
uhdfflq gh ydoru n g +frq n $ 4,1 Hvwh surfhglplhqwr sdud lpsrqhu ghvsod}d0
plhqwrv suhvfulwrv vh sxhgh xvdu wdpelq/ prglfdgr dghfxdgdphqwh/ wudedmdqgr hq
hmhv orfdohv gh qxgr1

91;
91;14

Fofxor gh prylplhqwrv/ hvixhu}rv | uhdfflrqhv


Fofxor gh orv prylplhqwrv hq orv qxgrv

Xqd yh} frqvwuxlgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv gh htxloleulr hq orv qxgrv=


Ng @ i

+918;,

| prglfdgr vwh sdud lqwurgxflu odv frqglflrqhv gh frqwruqr/ vh wlhqh ho vlvwhpd gh


hfxdflrqhv uhgxflgr=
fg
e @e
N
i
+918<,
grqgh vh kdq holplqdgr orv judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv1 Vl odv frqglflrqhv gh dsr|r
vrq vxflhqwhv sdud lpshglu orv prylplhqwrv gh volgr ujlgr gh od hvwuxfwxud/ od pdwul}
f hv qr vlqjxodu | ho vlvwhpd uhgxflgr sxhgh uhvroyhuvh1
prglfdgd N
Orv prylplhqwrv lqfjqlwd hq orv qxgrv vh rewlhqhq uhvroylhqgr hvwh vlvwhpd> iru0
pdophqwh=
e@N
e 3 e
g
i
+9193,
Dkrud vh sxhgh frqvlghudu uhvxhowr ho sureohpd hvwuxfwxudo | vh sxhghq fdofxodu d
srvwhulrul odv uhdfflrqhv | orv hvixhu}rv hq odv slh}dv1
91;15

Fofxor gh odv uhdfflrqhv

Odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv frq prylplhqwrv lpshglgrv r suhvfulwrv vh fdofxodq gh od


vljxlhqwh pdqhud= sdud xq judgr gh olehuwdg l suhvfulwr/ vh fdofxod od uhdfflq fruuhvsrq0
glhqwh xwlol}dqgr od hfxdflq lvlpd gho vlvwhpd ruljlqdo gh hfxdflrqhv gh htxloleulr/
hv ghflu
[
i @
N g
+9194,


Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

639

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9149= Fofxor gh uhdfflrqhv


Gdgr txh od hfxdflq lvlpd qr vxhoh kdehu vlgr hqvdpeodgd hq ho vlvwhpd gh hfxd0
flrqhv uhgxflgr/ hvwh surgxfwr sxhgh hydoxduvh wdpelq slh}d d slh}d/ fdofxodqgr |
vxpdqgr orv fruuhvsrqglhqwhv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv n slh}dv txh frqfxuuhq
hq ho qxgr txh wlhqh ho prylplhqwr suhvfulwr=
[
+i ,&
+9195,
i @
&

Vl odv slh}dv txh frqfxuuhq hq ho qxgr frduwdgr whqdq fdujdv dfwxdqgr vreuh hoodv/
vh ddghq odv uhdfflrqhv fruuhvsrqglhqwhv do hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gh vwdv1
Sru wdqwr/ od uhdfflq wrwdo hv=
[
i @
+i ,U& . +i ,UU
+9196,
&
&

vlhqgr n odv slh}dv txh frqfxuuhq hq ho qxgr lpshglgr l +yhu Iljxud 9149,1
91;16

Fofxor gh orv hvixhu}rv hq odv slh}dv

Frqrflgrv orv prylplhqwrv gh orv qxgrv g / lqfjqlwd sulqflsdo gho sureohpd/ orv hvixhu0
}rv hq orv h{wuhprv gh odv slh}dv vh fdofxodq d srvwhulrul1 Hq jhqhudo/ lqwhuhvd frqrfhu
glfkrv hvixhu}rv uhihulgrv do vlvwhpd orfdo gh frrughqdgdv gh fdgd slh}d/ d q gh rewhqhu
gluhfwdphqwh odv oh|hv gh hvixhu}rv1 Orv hvixhu}rv hq h{wuhpr gh slh}d vrq vxpd gh orv
ghelgrv d orv grv hvwdgrv frqvlghudgrv= +L, hvwdgr gh hpsrwudplhqwr shuihfwr | +LL,
hvwdgr gh fdujdv hq orv qxgrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

63:

91<1 DUWLFXODFLRQHV

Sru wdqwr/ orv hvixhu}rv wrwdohv +hq orfdohv, hq orv h{wuhprv gh od slh}d d | e gh od
slh}d lm vh fdofxodq=
i@

iK

  U   U U
 U
i@ . i@
@ i @ . N@@ WA g@ . N@K WA gK
  U   U U
 U
iK . iK
@ i K . NK@ WA g@ . NKK WA gK

+9197d,
+9197e,

grqgh +i@ ,U | +iK ,U vrq orv hvixhu}rv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr +hq orfdohv,/ +i @ ,U U |
+i K ,U U vrq orv hvixhu}rv gho hvwdgr gh fdujdv hq orv qxgrv +hq orfdohv,/ g@ | gK vrq
orv prylplhqwrv +hq joredohv, gh orv h{wuhprv gh od slh}d/ N@@ / N@K /NK@ | NKK vrq odv
pdwulfhv gh uljlgh} gh od slh}d lm +hq orfdohv, | W hv od pdwul} gh fdpelr gh frrughqdgdv
orfdo0joredo sdud od slh}d lm1

91<
91<14

Duwlfxodflrqhv
Duwlfxodflrqhv lqwhuqdv

Hq wrgr or txh vh kd ghvduuroodgr dqwhulruphqwh vh kd vxsxhvwr txh odv xqlrqhv hqwuh


odv slh}dv +qxgrv, gh od hvwuxfwxud uhwlfxodgd gh sodqr phglr vrq ujlgdv1 Vh frqvl0
ghud dkrud ho fdvr hq txh xqd slh}d hvw oljdgd d xq qxgr gh od hvwuxfwxud phgldqwh
xqd duwlfxodflq1 Vhu qhfhvdulr xwlol}du od irupd pdwulfldo gh odv hfxdflrqhv hovwlfdv
fruuhvsrqglhqwhv d od slh}d hpsrwudgr0duwlfxodgd1
Sru hmhpsor/ hq ho fdvr gh xqd slh}d hq od txh ho h{wuhpr e vhd ho duwlfxodgr +yhu
Iljxud 914:,/ vh whqgu=
P@

PK

6HL 
6HL
!@ . 2 +y@  yK ,
o
o
3

+9198d,
+9198e,

Dghpv/ sru htxloleulr gh fruwdqwhv | gh prphqwrv=




@ I+K
@
I+@

P@
o

Ilj1 914:= Slh}d frq h{wuhpr e% duwlfxodgr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+9199,

63;

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Sru wdqwr/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv hvixhu}rv fruwdqwhv hq orv h{wuhprv gh od slh}d
vrq ljxdohv d=
6HL 
! .
o2 @
6HL
@  2 !@ 
o


I+@

@ .


I+K

6HL 
+y@  yK ,
o
6HL 
+y@  yK ,
o

+919:d,
+919:e,

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv dqwhulruhv/ pv odv fruuhvsrqglhqwhv do d{lo +918d, | +918e,/


sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo frpr=
5

6 5

I%@
. .
,
9  : 9
9 I+@ : 9 3
9
: 9
9 P : 9 3
9 @ : 9
9  : @ 9 .
9 I : 9 
,
9 %K : 9
9  : 9
9 I+K : 9 3
7
8 7
3
PK

.U

.U

.U

,2

 .
,
3

.U
,

 .U
,2

 .U
,

 .U
,2

. .
,

,
,2

 .U
,

.U

65
3
:9
3 :9
:9
9
3 :
:9
:9
9
3 :
:9
:9
3 :9
87
3

6
x@
:
y@ :
:
!@ :
:
:

xK :
:
:
yK :
8
!K

+919;,

Revuyhvh txh od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo rewhqlgd hv/ qdwxudophqwh/ vlpwulfd1


Hvwdv hfxdflrqhv sxhghq hvfuleluvh/ gh irupd pv frpsdfwd/ frpr=
%

i@
iK

&

%
@

NW
NW
@@
@K
W
NW
N
K@
KK

&%

g@
gK

&
+919<,

r elhq=
i  @ NW g

+91:3,

Sdud sdvdu d odv h{suhvlrqhv fruuhvsrqglhqwhv d hmhv joredohv/ edvwd pxowlsolfdu dgh0
fxdgdphqwh sru odv pdwulfhv gh fdpelr gh frrughqdgdv gho vlvwhpd orfdo do joredo |
ylfhyhuvd/ W | WA =
6
F V 3
:
9
W@7 V F 3 8
3
3 4
5

A
NW @ WNW
 W

frq

+91:4,

grqgh V @ vlq  | F @ frv =


Gh irupd dqorjd/ vh sxhghq rewhqhu odv pdwulfhv gh uljlgh} NW sdud ho fdvr hq txh

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

63<

91<1 DUWLFXODFLRQHV

od slh}d hvwxylhud duwlfxodgd hq ho h{wuhpr d=


5

NW

. .
,
9
9 3
9
9 3
9
@9
9  .
,
9
9
9 3
7
3

3  .
,
3
3

3 . .
,

.U

 ,.U

.U
,2

 .U
,
3
3

.U

.U

,
,2

:
 ,.U
2 :
:
3 :
:
:
3 :
:
.U :
:
,2
8

+91:5,

.U
,

Sru frqvljxlhqwh/ xqd slh}d frq xq h{wuhpr duwlfxodgr txh frqfxuuh hq xq qxgr
ujlgr vh wudwd | hqvdpeod hq od pdwul} gh uljlgh} wrwdo frpr fxdotxlhu rwud slh}d/ shur
xwlol}dqgr odv pdwulfhv gh uljlgh} prglfdgdv NW 1 Vlq hpedujr/ gheh whqhuvh hq fxhqwd
txh=
+d, Sdud slh}dv frq duwlfxodflq/ odv fdujdv vreuh od slh}d vh sdvdq d fdujdv hq orv qx0
grv fdofxodqgr odv uhdfflrqhv hq od slh}d hq ho hvwdgr gh qxgrv mrv/ frqvlghudqgr
d vwd frpr hpsrwudgr0duwlfxodgd1 Dv/ hq od hvwuxfwxud gh od Iljxud 914;/ ho qxgr
6 hv ujlgr sdud odv slh}dv 46 | 67> sdud hoodv vh xwlol}dq odv pdwulfhv gh uljlgh}
N vlq prglfdu1 Dvlplvpr/ sdud sdvdu odv fdujdv d orv qxgrv hq odv slh}dv 67 |
46 vh frqvlghudq odv slh}dv frq orv h{wuhprv hpsrwudgrv1 Sru ho frqwudulr/ sdud
od slh}d 56/ ho qxgr 6 hv duwlfxodgr | sdud glfkd slh}d vh xwlol}dq odv pdwulfhv gh
uljlgh} prglfdgdv NW | sdud sdvdu odv fdujdv d orv qxgrv vh uhvxhoyh od slh}d
frpr hpsrwudgr0duwlfxodgd1
+e, Vl hq xq qxgr frqfxuuhq yduldv slh}dv xqlgdv wrgdv hoodv sru xqd duwlfxodflq/
gheh frqvlghuduvh xqd gh odv slh}dv/ hohjlgd duelwuduldphqwh/ frpr ujlgdphqwh
xqlgd do qxgr1 Hq fdvr frqwudulr/ ho jlur gh glfkr qxgr txhgd lqghwhuplqdgr/ |
od pdwul} uhvxowdqwh hv vlqjxodu +yhu Iljxud 914<,1
+f, Vl xqd slh}d suhvhqwd xqd duwlfxodflq lqwhuphgld/ vh wrpd od duwlfxodflq frpr
qxgr/ vh glylgh od slh}d hq grv | xqd gh hoodv vh frqvlghud duwlfxodgd do qxhyr
qxgr +yhu Iljxud 9153,1
+g, Vl xqd slh}d hvw duwlfxodgd hq orv grv h{wuhprv +sru hmhpsor/ xq wludqwh,/ wrgrv
orv wuplqrv gh vx pdwul} gh uljlgh} vrq qxorv/ vdoyr orv ghelgrv do hvixhu}r d{lo1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

643

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 914;= Hvwuxfwxud frq slh}d duwlfxodgd | hvwdgrv gh hpsrwudplhqwr shuihfwr

Ilj1 914<= Wudwdplhqwr gh qxgr duwlfxodgr

Ilj1 9153= Slh}d frq duwlfxodflq lqwhuphgld

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

644

91<1 DUWLFXODFLRQHV

Hq hvwh fdvr vh xvd od pdwul} gh uljlgh} hohphqwdo=


5
.4 3 3 4
9 3 3 3 3
9
9 3 3 3 3
HD
9
+NWW , @
9
o 9 4 3 3 .4
9
7 3 3 3 3
3 3 3 3

3
3
3
3
3
3

3
3
3
3
3
3

6
:
:
:
:
:
:
:
8

+91:6,

D sduwlu gh hvwd pdwul} hv iflo lpdjlqdu fpr vrq odv pdwulfhv gh uljlgh} sdud
hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv +yhu Vhfflq 914416,1

91<15

Duwlfxodflrqhv hq od vxvwhqwdflq

Vl xqd slh}d hvw duwlfxodgd hq od vxvwhqwdflq/ ho dsr|r duwlfxodgr vh wudwd frpr


xqd frqglflq gh frqwruqr | qr vh xwlol}dq odv pdwulfhv NW prglfdgdv gh od Vhfflq
dqwhulru1 Vl vh xwlol}dudq/ od pdwul} joredo uhvxowdud vlqjxodu/ vdoyr txh vh holplqdvh od
hfxdflq fruuhvsrqglhqwh do jlur gh od duwlfxodflq1
Fxdqgr kd| pv gh xqd slh}d txh frqfxuuh d od uwxod gh vxvwhqwdflq sxhghq gduvh
grv fdvrv=

Ilj1 9154= Duwlfxodflq hq od vxvwhqwdflq

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

645

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

+l, qxgr ujlgr/ hv ghflu/ txh odv slh}dv duwlfxodgdv hvwq ujlgdphqwh xqlgdv hqwuh v
hq od duwlfxodflq +yhu Iljxud 919154d,1 Hq od ghirupdflq qr h{lvwh jlur uhodwlyr
hqwuh odv slh}dv1 Hq hvwh fdvr/ od duwlfxodflq frqvwlwx|h xq hohphqwr gh dsr|r
qlfr |/ sru or wdqwr/ vh xwlol}dq odv pdwulfhv gh uljlgh} N qr prglfdgdv | vreuh
od pdwul} hqvdpeodgd vh srqhq odv frqglflrqhv gh frqwruqr fruuhvsrqglhqwhv do
qxgr ujlgr +x @ y @ 3,1
+ll, qxgr duwlfxodgr/ hv ghflu/ txh sxhgd h{lvwlu jlur uhodwlyr hqwuh odv slh}dv +yhu Il0
jxud 9154e,1 Hq hvwh fdvr/ vh frqvlghud ho qxgr frpr grv +r pv, qxgrv fwlflrv
glvwlqwrv frq glihuhqwh qxphudflq +yhu Iljxud 9154f,/ xwlol}dqgr odv pdwulfhv gh
uljlgh} N qr prglfdgdv h lpsrqlhqgr odv frqglflrqhv gh frqwruqr fruuhvsrqglhq0
whv hq orv grv +r pv, qxgrv fwlflrv +x @ x& @ === @ 3 | y @ y& @ === @ 3,1 Od
vroxflq gho sureohpd sursruflrqd orv jlurv ! > !& > ===> lqghshqglhqwhv | glvwlqwrv/
gh wrgdv odv eduudv1

9143

Hmhpsorv

D pdqhud gh hmhpsorv/ vh uhvxhoyhq/ d frqwlqxdflq/ dojxqrv suwlfrv sodqrv phgldqwh ho


pwrgr gh uljlgh}1 Dxqtxh od srwhqfld gho pwrgr qr sxhgh dsuhflduvh frq urwxqglgdg
do dsolfduor d hvwuxfwxudv wdq vhqfloodv/ v txh vh srqh gh pdqlhvwr vx jhqhudolgdg/ d
od yh} txh vh loxvwudq dojxqrv gh orv surfhglplhqwrv lqwurgxflgrv hq hvwh Fdswxor1

Hmhpsor 914314
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9155 sru ho Pwrgr gh Uljlgh}/ sdud orv ydoruhv
d @ 8 p/ HL @ 5  43D nQp2 | HD @ 43. nQ1 Fdofxodu orv ydoruhv gh Y | P vhjq ho
Hvwdgr LL gho Hmhpsor 91714/ hv ghflu/ sdud txh fruuhvsrqgdq d xqd fdujd uhsduwlgd hq
ho glqwho gh ydoru s @ 53 nQ2p1
Vhjq vh h{solf hq ho Hmhpsor 91714/ orv ydoruhv gh odv ixhu}dv | prphqwrv Y |
P txh dfwdq vreuh orv qxgrv vrq ljxdohv +fdpeldgrv gh vhqwlgr, d odv uhdfflrqhv gho
fruuhvsrqglhqwh hvwdgr lqwudvodflrqdo> sdud fdujd xqliruphphqwh uhsduwlgd/ vh wlhqh
Y @ sd@5 @ 83 nQ | P @ sd2 @45 @ 74> 99: nQp1
Od uhvroxflq gh od hvwuxfwxud frplhq}d sru od qxphudflq gh orv qxgrv | gh odv
eduudv1 Od qxphudflq hohjlgd/ dv frpr orv fruuhvsrqglhqwhv hmhv gh uhihuhqfld orfdohv
| joredo gh od hvwuxfwxud vh pxhvwudq hq od Iljxud 9155e1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

646

91431 HMHPSORV

Ilj1 9155= Suwlfr gho Hmhpsor 914314


Vh fdofxodq/ d frqwlqxdflq/ odv pdwulfhv gh uljlgh} gh odv slh}dv hq hmhv orfdohv1
Hq hvwh fdvr/ odv surslhgdghv phfqlfdv gh odv eduudv vrq lgqwlfdv |/ sru wdqwr/ hvwdv
pdwulfhv gh uljlgh} vrq ljxdohv sdud wrgdv hoodv | gh ydoru=
5
%
N @

N@@ N@K
NK@ NKK

&

9
9
9
@9
9
9
7

$
3
3 $
3
3
3
%
&
3 %
&
3
&
'
3 &
(
$
3
3
$
3
3
3 % &
3
% &
3
&
(
3 &
'

6
:
:
:
:
:
:
8

grqgh $ @ HD@d @ 533  43e / % @ 45HL@d @ 4> <5  43e / & @ 9HL@d2 @ 7> ;3  43e /
' @ 7HL@d @ 49  43e | ( @ 5HL@d @ ;  43e =
Odv pdwulfhv gh uljlgh} gh fdgd eduud hq ho vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld/ whqlhqgr hq
fxhqwd odv h{suhvlrqhv +9168d,0+9168g, | ho qjxor txh irupd fdgd eduud frq ho vlvwhpd
joredo gh frrughqdgdv +2 @ <3J / 2 @ 3J |  e @ 5:3J ,/ vrq=
5
N2

9
9
9
@9
9
9
7

%
3 & %
3 &
3
$
3
3 $
3 :
:
&
3
'
&
3
( :
:
%
3
&
%
3
& :
:
3 $
3
3
$
3 8
&
3
(
&
3
'

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

647

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

5
N2

9
9
9
@9
9
9
7
5

N e

9
9
9
@9
9
9
7

$
3
3 $
3
3
3
%
&
3 %
&
3
&
'
3 &
(
$
3
3
$
3
3
3 % &
3
% &
3
&
(
3 &
'

6
:
:
:
:
:
:
8
6

%
3
& %
3
&
3
$
3
3 $
3 :
:
&
3
' &
3
( :
:
%
3 &
%
3 & :
:
3 $
3
3
$
3 8
&
3
( &
3
'

Sxhgh revhuyduvh txh/ hq hvwh fdvr/ odv pdwulfhv hq hmhv joredohv vrq lgqwlfdv d N >
vdoyr shupxwdflrqhv gh odv | froxpqdv1
Od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud vh rewlhqh uhdol}dqgr ho surfhvr gh
hqvdpeodmh/ ghvfulwr hq od Vhfflq 91914/ | hv ljxdo d=
5
6
+N@@ ,2
+N@K ,2
3
3
9
:
+NKK ,2 .
9 +N ,
:
+N@K ,2
3
K@ 2
9
:
.+N@@ ,2
9
:
N@9
:
9
:
+NKK ,2 .
9
3
+NK@ ,2
+N@K , e :
7
8
.+N@@ , e
3
3
+NK@ , e
+NKK , e
Vxvwlwx|hqgr orv ydoruhv dghfxdgrv/ uhvxowd od pdwul} joredo=
5
9
9
9
9
9
9
9
9
9
N @9
9
9
9
9
9
9
9
9
7

%
3 & %
3 &
3
3
3
3
3
3
3
$
3
3 $
3
3
3
3
3
3
3 :
:
&
3
'
&
3
(
3
3
3
3
3
3 :
:
%
3
&
)
3
& $
3
3
3
3
3 :
:
3 $
3
3
)
&
3 %
&
3
3
3 :
:
&
3
(
&
&
*
3 &
(
3
3
3 :
:
3
3
3 $
3
3
)
3
& %
3
& :
:
3
3
3
3 % &
3
) &
3 $
3 :
:
3
3
3
3
&
(
& &
* &
3
( :
:
3
3
3
3
3
3 %
3 &
%
3 & :
:
3
3
3
3
3
3
3 $
3
3
$
3 8
3
3
3
3
3
3
&
3
( &
3
'

grqgh ) @ $ . % @ 534> <5  43e > * @ ' @ 65  43e > odv ohwudv uhvwdqwhv wlhqhq vljql0
fdgr lgqwlfr do xwlol}dgr hq odv pdwulfhv dqwhulruhv1 Sxhgh revhuyduvh fodudphqwh txh
od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud hv xqd pdwul} hq edqgd | vlpwulfd1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

648

91431 HMHPSORV

Lqwurgxflhqgr odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud/ hv ghflu/ hpsrwudplhqwr


hq orv qxgrv 4 | 7/ vh holplqdq odv hfxdflrqhv +odv | froxpqdv, txh fruuhvsrqghq d
orv judgrv gh olehuwdg gh glfkrv qxgrv +4/5/6 | 43/ 44/ 45,/ rewhqlqgrvh ho vlvwhpd gh
hfxdflrqhv uhgxflgr vljxlhqwh=
5
9
9
9
79
43 9
9
9
7

534> <5
3
7> ;3
533
3
3
3
534> <5 7> ;3
3
4> <5 7> ;3
7> ;3
7> ;3
65
3
7> ;3
;
533
3
3
534> <5
3
7> ;3
3
4> <5 7> ;3
3
534> <5 7> ;3
3
7> ;3
;
7> ;3
7> ;3
65

65
:9
:9
:9
:9
:9
:9
:9
87

x5
y5
!5
x6
y6
!6

: 9
: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
8 7

3
83
74> 9:
3
83
74> 9:

6
:
:
:
:
:
:
:
8

Ho wuplqr gh od ghuhfkd gho vlvwhpd dqwhulru fruuhvsrqgh do fdvr gh fdujdv frqvlghudgr/


hq ho txh odv ixhu}dv Y | orv prphqwrv P/ dfwxdqwhv vreuh orv qxgrv 5 | 6/ vh kdq
lqwurgxflgr frq orv vljqrv fruuhvsrqglhqwhv/ uhvshfwr do vlvwhpd joredo gh uhihuhqfld1
Vh revhuyd txh ho fdvr gh fdujd hv vlpwulfr1
Od vroxflq gh hvwh vlvwhpd gh hfxdflrqhv shuplwh rewhqhu ho ydoru gh orv prylplhq0
wrv lqfjqlwd/ hv ghflu/ orv dvrfldgrv d orv qxgrv 5 | 6/ txh fruuhvsrqghq d orv judgrv
gh olehuwdg 7/ 8/ 9 | :/ ;/ </ uhvshfwlydphqwh1 Vh rewlhqh=
5
9
9
9
9
9
9
7

x5
y5
!5
x6
y6
!6

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
8 7

5> 3;  439
5> 83  438
4> :7  437
5> 3;  439
5> 83  438
4> :7  437

6
:
:
:
:
:
:
8

grqgh orv ghvsod}dplhqwrv vh plghq hq phwurv | orv qjxorv hq udgldqhv1 Orv vhqwlgrv
gh hvwrv prylplhqwrv ylhqhq gdgrv sru orv fruuhvsrqglhqwhv vljqrv/ uhihulgrv do vlvwhpd
joredo gh uhihuhqfld1 Vh revhuyd txh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv 5 | 6 vrq vlpwulfrv
xqr gho rwur1
Vh fdofxodq/ d frqwlqxdflq/ odv uhdfflrqhv hq orv qxgrv frq prylplhqwrv suhvfulwrv
+qxgrv 4 | 7,1 Sdud hoor/ xqd yh} frqrflgrv orv prylplhqwrv hq wrgrv orv qxgrv/ vh
uhfxshud ho vlvwhpd frpsohwr gh hfxdflrqhv | vh fdofxodq odv ixhu}dv lqfjqlwd hq orv
judgrv gh olehuwdg suhvfulwrv1 D prgr gh hmhpsor/ vh fdofxod od uhdfflq krul}rqwdo hq
ho qxgr 4> dsolfdqgr od hfxdflq +9194,/ sxhgh hvfuleluvh=
I % @

2
[

N g

 '

@ % x2  & !2 @ ;> 64 nQ

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+$,

649

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Qwhvh txh/ do h{lvwlu qlfdphqwh fdujdv hq orv qxgrv/ ho wuplqr txh fruuhvsrqgh d od
uhdfflq gh hpsrwudplhqwr shuihfwr gh od eduud hv qxor1 Uhslwlhqgr ho surfhglplhqwr
sdud odv uhdfflrqhv uhvwdqwhv/ vh rewlhqh=
6 5
6
5
I{4
I|4
P4
I{7
I|7
P7

9
9
9
9
9
9
7

;> 64

: 9 83
: 9
: 9 46> ;
:@9
: 9 ;> 64
: 9
8 7 83

:
:
:
:
:
:
8

46> ;

grqgh odv ixhu}dv vh h{suhvdq hq nQ | orv prphqwrv hq nQp1 Ho vlvwhpd gh uhdfflrqhv


rewhqlgr hv vlpwulfr1
Orv ydoruhv gh orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh fdgd eduud vh fdofxodq d sduwlu gh
orv prylplhqwrv h{suhvdgrv phgldqwh odv hfxdflrqhv +9197d,0+9197e,1 Dv/ sru hmhpsor/
orv hvixhu}rv hq ho h{wuhpr d gh od eduud 45 +2 @ <3J ,/ vrq=
65
65
6
5
$

& '

4 3

3 4

x4

+i@ ,2 @ 7 3 % & 8 7 4 3 3 8 7 y4 8 .
5

!4

65

65

$ 3
3
3 4 3
x5
8
7
8
7
7
3 % &
4 3 3
y5 8
.
3 & (
3 3 4
!5

gh grqgh=

I{3 4
$ y5
83

+i@ ,2 @ 7 I|3 4 8 @ 7 % x5 . & !5 8 @ 7 ;> 64 8
46> ;
P43
& x5 . ( !5

Uhslwlhqgr ho surfhglplhqwr vh rewlhqhq orv uhvwdqwhv ydoruhv sdud orv hvixhu}rv hq orv
h{wuhprv gh odv eduudv=
6
6
5 3 6 5
5 3 6 5

i2

9
9
9
@9
9
9
7

I{4
I|3 4
P43
I{3 5
I|3 5
P53

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
8 7

83
;> 64
46> ;
83
;> 64
5:> :

5

i e

9
9
9
@9
9
9
7

:
:
:
:
:
:
8

>


i2

6 5
I{3 6
9
I|3 6 :
: 9
3
:
P6 : 9
@9
9
I{3 7 :
: 9
3
8
7
I|7
P73

9
9
9
@9
9
9
7

I{5
I|3 5
P53
I{3 6
I|3 6
P63

83
;> 64
5:> :
83
;> 64
46> ;

6
:
:
:
:
:
:
8

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

;> 64

: 9
3
: 9
: 9 46> <
:@9
: 9 ;> 64
: 9
8 7
3
46> <

:
:
:
:
:
:
8

64:

91431 HMHPSORV

grqgh odv ixhu}dv vh h{suhvdq hq nQ | orv prphqwrv hq nQp1 Od oh| gh prphqwrv


hfwruhv uhvxowdqwh hv frpr od uhsuhvhqwdgd hq od Iljxud 91: Hvwdgr LL +Hmhpsor 91714,1
Qrwd= Orv shtxhrv ghvsod}dplhqwrv krul}rqwdohv | yhuwlfdohv fdofxodgrv sdud orv
qxgrv 5 | 6 vrq ghelgrv d od ghirupdflq gh odv slh}dv fdxvdgd sru ho hvixhu}r d{lo txh
frpr vh revhuyd hv gh ydoru px| uhgxflgr hq uhodflq d od ghirupdflq sru h{lq +jlurv
hq orv qxgrv,1 Vl vh uhkdfhq orv fofxorv frq xqd uljlgh} d d{lo HD @ 4 vh rewlhqhq
sdud orv prylplhqwrv | uhdfflrqhv lqfjqlwd orv vljxlhqwhv ydoruhv=
5
5
6 5
6
6 5
6
9
9
9
9
9
9
7

x5
y5
!5
x6
y6
!6

: 9
3
: 9
: 9 4> :7  437
:@9
: 9
3
: 9
8 7
3
4> :7  437

:
:
:
:
:
:
8

>

9
9
9
9
9
9
7

I{4
I| 4
P4
I{7
I| 7
P7

;> 66

: 9 83
: 9
: 9 46> <
:@9
: 9 ;> 66
: 9
8 7 83

:
:
:
:
:
:
8

46> <

Revuyhvh txh hvwrv ydoruhv vrq px| su{lprv d orv rewhqlgrv vlq ghvsuhfldu od ghirupd0
flq uhdo ghelgd do hvixhu}r d{lo/ or txh frpsuxhed od ydolgh} gh orv fofxorv uhdol}dgrv
ghvsuhfldqgr vwd1

Hmhpsor 914315
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9156 sru ho Pwrgr gh Uljlgh}/ sdud orv ydoruhv
d @ 8 p/ HL @ 5  43D nQp2 | HD @ 43. nQ1 Fdofxodu ho ydoru gh I vhjq ho
Hvwdgr LL gho Hmhpsor 91715/ hv ghflu/ sdud txh fruuhvsrqgd d xq lqfuhphqwr xqliruph
gh whpshudwxud w @ 53J F/ whqlhqgr hq fxhqwd txh ho frhflhqwh gh glodwdflq gho
pdwhuldo hv  @ 433S @J F1
Vhjq vh h{solf hq ho Hmhpsor 91715/ ho ydoru gh odv ixhu}dv I txh dfwdq vreuh
orv qxgrv hv ljxdo +fdpeldgdv gh vhqwlgr, d odv uhdfflrqhv gho fruuhvsrqglhqwh hvwdgr
lqwudvodflrqdo/ I @ HDw @ 533 nQ1
Od uhvroxflq hv vlplodu d od gho hmhpsor dqwhulru1 Od qxphudflq gh orv qxgrv | gh
odv eduudv/ dv frpr orv hmhv gh uhihuhqfld orfdohv | joredo sxhgh yhuvh hq od Iljxud 9156e1
Odv pdwulfhv gh uljlgh} gh odv eduudv | od pdwul} gh uljlgh} joredo gh od hvwuxfwxud vrq
odv plvpdv txh odv gho hmhpsor dqwhulru1
Lqwurgxflhqgr odv frqglflrqhv gh dsr|r gh od hvwuxfwxud/ dsr|rv duwlfxodgrv hq orv
qxgrv 4 | 7/ | holplqdqgr odv hfxdflrqhv txh fruuhvsrqghq d orv judgrv gh olehuwdg
suhvfulwrv +4/ 5 | 43/ 44,/ vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhgxflgr vljxlhqwh=

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

64;

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9156= Suwlfr gho Hmhpsor 914315

5
9
9
9
9
9
9
437 9
9
9
9
9
7

49
7> ;3
3
;
3
3
3
3
7> ;3 534> <5
3
7> ;3
533
3
3
3
3
3
534> <5 7> ;3
3
4> <5 7> ;3
3
;
7> ;3
7> ;3
65
3
7> ;3
;
3
3
533
3
3
534> <5
3
7> ;3 7> ;3
3
3
4> <5 7> ;3
3
534> <5 7> ;3
3
3
3
7> ;3
;
7> ;3
7> ;3
65
;
3
3
3
3
7> ;3
3
;
49

65
:9
:9
:9
:9
:9
:9
:9
:9
:9
:9
:9
87

!4
x5
y5
!5
x6
y6
!6
!7

: 9
: 9
: 9
: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
: 9
: 9
8 7

3
533
533
3
533
533
3
3

6
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
8

Qwhvh od yduldflq gho vlvwhpd gh hfxdflrqhv/ frq uhvshfwr do hmhpsor dqwhulru1 Uhvro0
ylhqgr/ vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv prylplhqwrv lqfjqlwd txh/ dkrud/ vrq orv jlurv
gh orv qxgrv gh od hvwuxfwxud | orv ghvsod}dplhqwrv gh orv qxgrv 5 | 6=
5
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
7

!4
x5
y5
!5
x6
y6
!6
!7

: 9
: 9
: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
: 9
: 9
8 7

4> 5  438
8  438
4  437
9  439
8  438
4  437
9  439
4> 5  438

6
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
8

grqgh orv ghvsod}dplhqwrv vh h{suhvdq hq phwurv | orv jlurv hq udgldqhv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

64<

91431 HMHPSORV

Uhfxshudqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv frpsohwr/ vh fdofxodq odv uhdfflrqhv lqfjqlwdv


hq orv qxgrv frq prylplhqwrv suhvfulwrv +qxgrv 4 | 7,=
5
6 5
6
I{4

3> 3<9

I|7

533

9 I|4 : 9 533 :
9
: 9
:
7 I{7 8 @ 7 3> 3<9 8
grqgh odv ixhu}dv vh h{suhvdq hq nQ1 Orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vrq=
5 3 6 5
5 3 6 5
6
6

i2

9
9
9
@9
9
9
7

I{4
I|3 4
P43
I{3 5
I|3 5
P53

533

: 9 3> 3<9
: 9
: 9
3
:@9
: 9 533
: 9
8 7 3> 3<9

:
:
:
:
:
:
8

>


i2

3> 7;

5

i e

9
9
9
@9
9
9
7

I{3 6
I|3 6
P63
I{3 7
I|3 7
P73

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
8 7

9
9
9
@9
9
9
7

I{5
I|3 5
P53
I{3 6
I|3 6
P63

533
3> 3<9
3> 7;
533
3> 3<9
3

533

: 9 3
: 9
: 9 3> 7;
:@9
: 9 533
: 9
8 7 3

:
:
:
:
:
:
8

3> 7;

6
:
:
:
:
:
:
8

Hq hvwh fdvr gh fdujd/ od hvwuxfwxud wudedmd ixqgdphqwdophqwh d hvixhu}r d{lo> sru


hoor/ orv ydoruhv gh orv prylplhqwrv gh orv qxgrv | orv hfwruhv | fruwdqwhv hq odv eduudv
vrq px| shtxhrv1 Vlq hpedujr/ orv d{lohv qdohv txh fruuhvsrqghq d xq lqfuhphqwr
xqliruph gh whpshudwxud vrq qxorv/ |d txh vh rewlhqhq vxpdqgr orv dtx rewhqlgrv pv
orv gho hvwdgr lqwudvodflrqdo/ ljxdohv | rsxhvwrv d vwrv1 Od oh| gh prphqwrv hfwruhv
| od ghirupdgd sxhghq yhuvh hq od Iljxud 9143 gho Hmhpsor 917151

Hmhpsor 914316
Uhvroyhu od hvwuxfwxud gh od Iljxud 9157 sru ho Pwrgr gh Uljlgh}/ sdud orv ydoruhv
d @ 8 p/ HL @ 5  43D nQp2 | HD @ 43. nQ | sdud Y @ 83 nQ | P @ 74> 99: nQp1
Hvwh hmhpsor frlqflgh frq ho Hmhpsor 914314 shur frq od yduldqwh gh dsr|r duwlfxodgr
hq orv qxgrv 4 | 7/ frq uhvruwhv hq odv duwlfxodflrqhv gh uljlgh} n @ 43D nQp2udg1
Frpr hq orv grv hmhpsorv dqwhulruhv/ od uhvroxflq frplhq}d sru od qxphudflq gh
orv qxgrv | gh odv eduudv1 Od qxphudflq hohjlgd | orv vlvwhpdv orfdohv | joredo gh od
hvwuxfwxud vh pxhvwudq hq od Iljxud 9157e1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

653

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Ilj1 9157= Suwlfr gho Hmhpsor 914316


Od qlfd glihuhqfld txh suhvhqwd hvwh hmhpsor frq uhvshfwr do Hmhpsor 914314 hv ho
wlsr gh frqglflq gh dsr|r gh od hvwuxfwxud> sru wdqwr/ odv pdwulfhv gh uljlgh} gh odv
eduudv/ dv frpr wdpelq ho yhfwru joredo gh fdujdv/ vrq ljxdohv d orv doo fdofxodgrv1 Do
lqwurgxflu odv frqglflrqhv gh dsr|r/ hv ghflu/ orv ghvsod}dplhqwrv qxorv | orv uhvruwhv
hovwlfrv hq orv qxgrv 4 | 7/ vh rewlhqh ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv vljxlhqwh=
65
^59`
7> ;3
3
;
3
3
3
3
9
9 7> ;3 534> <5
3
7> ;3
533
3
3
3 :
:9
9
:
9 3
3
534> <5 7> ;3
3
4> <5 7> ;3
3 :9
9
9
:9
9 ;
7> ;3
7> ;3
65
3
7> ;3
;
3 :9
79
43 9
:9
9 3
533
3
3
534> <5
3
7> ;3 7> ;3 :9
:9
9
9
9 3
3
4> <5 7> ;3
3
534> <5 7> ;3
3 :
:9
9
8
7 3
3
7> ;3
;
7> ;3
7> ;3
65
; 7
3
3
3
3
7> ;3
3
;
^59`
5

!4
x5
y5
!5
x6
y6
!6
!7

6
3
: 9
3 :
:
: 9
: 9 83 :
:
: 9
: 9 74> 9: :
:
: 9
:
:@9
: 9
3 :
:
: 9
: 9 83 :
:
: 9
8 7 74> 9: 8
3
6

Ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv uhgxflgr hv ho uhvxowdgr gh holplqdu odv odv | froxpqdv


4/ 5 | 43/ 44/ | gh vxpdu od uljlgh} gh orv uhvruwhv hq orv w uplqrv gldjrqdohv gh odv
hfxdflrqhv fruuhvsrqglhqwhv d orv jlurv gh orv qxgrv 4 | 7 +judgrv gh olehuwdg 6 | 45/
uhvshfwlydphqwh,1
Qwhvh od vhphmdq}d gh od pdwul} joredo rewhqlgd frq od gho Hmhpsor 914314> od
hvwuxfwxud gh od pdwul} hv lgqwlfd hq orv grv fdvrv/ frq od qlfd glihuhqfld gh txh
dkrud vh kdq hqvdpeodgr/ hq odv srvlflrqhv pdufdgdv ^  `/ odv uljlglfhv gh orv uhvruwhv
hovwlfrv1 Sdud uljlghfhv vxflhqwhphqwh shtxhdv/ odv grv pdwulfhv uhvxowdq lgqwlfdv>
sdud uljlghfhv vxflhqwhphqwh judqghv vh rewhqgud ! @ !e @ 31

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

654

91431 HMHPSORV

Uhvroylhqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv vh rewlhqhq orv ydoruhv gh orv prylplhqwrv


lqfjqlwdv=
5
6 5
8 6
9
9
9
9
9
9
9
9
9
9
7

!4
x5
y5
!5
x6
y6
!6
!7

: 9
: 9
: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
: 9
: 9
8 7

8> <6  43
4> 94  439
5> 8  438
4> <7  437
4> 94  439
5> 8  438
4> <7  437
8> <6  438

:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
8

grqgh orv ghvsod}dplhqwrv vh h{suhvdq hq phwurv | orv jlurv hq udgldqhv1


Uhfxshudqgr ho vlvwhpd gh hfxdflrqhv frpsohwr vh rewlhqhq odv uhdfflrqhv hq orv
qxgrv 4 | 7=
5
6 5
6
9
9
9
9
9
9
7

I{4
I|4
P4
I{7
I|7
P7

9> 75

: 9 83 :
: 9
:
: 9 8> <6 :
:@9
:
: 9 9> 75 :
: 9
:
8 7 83 8
8> <6

odv ixhu}dv h{suhvdgdv hq nQ | orv prphqwrv hq nQp1


Orv hvixhu}rv hq orv h{wuhprv gh odv eduudv vh rewlhqhq vljxlhqgr ho surfhglplhqwr
xwlol}dgr hq orv hmhpsorv dqwhulruhv=
5

i2

9
9
9
@9
9
9
7

I{3 4
I|3 4
P43
I{3 5
I|3 5
P53

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
8 7

83
9> 75
8> <6
83
9> 75
59> 5

5

i e

9
9
9
@9
9
9
7

:
:
:
:
:
:
8

9
9
9
@9
9
9
7

I{3 6
I|3 6
P63
I{3 7
I|3 7
P73

>


i2

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
8 7

I{3 5
I|3 5
P53
I{3 6
I|3 6
P63

83
9> 75
59> 5
83
9> 75
8> <6

: 9
: 9
: 9
:@9
: 9
: 9
8 7

9> 75
3
48> 8
9> 75
3
48> 8

6
:
:
:
:
:
:
8

6
:
:
:
:
:
:
8

Ho ohfwru sxhgh frpsdudu od vroxflq rewhqlgd frq od gho Hmhpsor 914314/ dv frpr
uhvroyhu gh qxhyr sdud glihuhqwhv ydoruhv gh od uljlgh} gh orv uhvruwhv hq orv dsr|rv
duwlfxodgrv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

655

9144

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

Wlsrorjdv gh hvwuxfwxudv gh eduudv

Hq odv Vhfflrqhv dqwhulruhv vh kd suhvhqwdgr/ hq ghwdooh/ ho fofxor gh hvwuxfwxudv uh0


wlfxodgdv gh sodqr phglr sru ho pwrgr gh uljlgh}1 Hq hvwd Vhfflq vh suhvhqwd od
dsolfdflq gho pwrgr do hvwxglr gh rwudv wlsrorjdv gh hvwuxfwxudv gh eduudv= hpsd0
uuloodgrv sodqrv/ hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv hvsdfldohv | hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv |
hvsdfldohv1
Hq fdgd xqr gh orv fdvrv/ vh vhdodq odv sduwlfxodulgdghv gh od wlsrorjd hvwxgldgd/
sodqwhdqgr odv hfxdflrqhv hovwlfdv hq hmhv orfdohv | od fruuhvsrqglhqwh wudqvirupdflq
d hmhv joredohv1
914414

Hpsduuloodgrv Sodqrv

Xq hpsduuloodgr sodqr hv xqd hvwuxfwxud sodqd gh qxgrv ujlgrv txh vrsruwd fdujdv
h{whulruhv qrupdohv d vx sodqr +yhu Iljxud 9158,1 Vxhohq fdofxoduvh frpr hpsduuloodgrv
sodqrv orv irumdgrv gh hglfdflq | dojxqdv wlsrorjdv gh wdeohurv gh sxhqwhv1 Hq od
sufwlfd vxhohq vhu hvwuxfwxudv gh dowr judgr gh klshuhvwdwlvpr/ px| gliflohv gh fdofxodu
sru surfhglplhqwrv pdqxdohv1
Hq ho dqolvlv gho hpsduuloodgr vxsrqguhprv txh hvw irupdgr sru yljdv uhfwdv gh
vhfflq frqvwdqwh wdohv txh ho sodqr yhuwlfdo vhd sulqflsdo gh lqhufld gh odv slh}dv/ ujlgd0
phqwh xqlgdv hq vxv h{wuhprv1 Frqvlghuduhprv od uljlgh} wruvlrqdo/ shur ghvsuhfldqgr
ho hihfwr gh dodehr1 Dvlplvpr/ frqvlghuduhprv fdujdv yhuwlfdohv do sodqr gho hpsduul0
oodgr | prphqwrv gh hmh krul}rqwdo1 Qr vh frqvlghuduq/ sru wdqwr/ fdujdv krul}rqwdohv/
ql prphqwrv gh hmh yhuwlfdo1
Ghelgr d od jhrphwud sodqd | do wlsr gh dfflrqhv frqvlghudgdv/ vrq lgqwlfdphqwh
qxorv orv prylplhqwrv gh orv qxgrv hq ho sodqr krul}rqwdo | orv jlurv gh hmh yhuwlfdo1
Vor h{lvwhq prylplhqwrv yhuwlfdohv | jlurv gh hmh krul}rqwdo/ | ho qphur gh judgrv gh
olehuwdg sru qxgr hv wuhv1

Ilj1 9158= Hpsduuloodgrv sodqrv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

656

91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV

Ilj1 9159= Slh}d gh hpsduuloodgr sodqr


Sru wdqwr/ orv yhfwruhv gh prylplhqwrv | hvixhu}rv hq h{wuhpr gh slh}d vrq +yhu
Iljxud 9159,=
6
!%@
:
9
g@ @ 7 y@ 8
!5@
5

6
!%K
:
9
gK @ 7 yK 8
!5K

6

P%@
9  :
i@ @ 7 I+@
8

P5@

6

P%K
9  :
iK @ 7 I+K
8

P5K
5

+91:7,

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh h{lq | fruwdqwh vrq dqorjdv d odv fruuhvsrqglhqwhv d


odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr1 Hq hvwh fdvr/ qr kd| hvixhu}r d{lo shur/ hq
fdpelr/ kd| prphqwr wruvru1 Odv hfxdflrqhv hovwlfdv gho prphqwr wruvru vrq=

P%@
@

P%K
@

JL|
o
JL|

o
.

 

!%@  !%K

+91:8d,

 

!%@  !%K

+91:8e,

grqgh JL| hv od lqhufld d wruvlq gh od slh}d1 Vh revhuyd txh vrq wuplqrv irupdophqwh
dqorjrv d orv fruuhvsrqglhqwhv d d{lo hq odv hvwuxfwxudv uhwlfxodgdv gh sodqr phglr/
hfxdflrqhv +918d, | +918e,1 Wrpdqgr orv hmhv orfdohv gh irupd txh orv hmhv +|> }, vhdq orv
sulqflsdohv gh lqhufld gh od slh}d/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv gh orv hpsduuloodgrv sodqrv
sxhghq hvfuleluvh hq irupd pdwulfldo frpr=
%
& %
&%
&
i@
N@@ N@K
g@
@
+91:9,
iK
NK@ NKK
gK

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

657

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

frq odv pdwulfhv=


5
. CU, |
9

N@@ @ 7 3
3
5
NK@


9
@ 7

 CU, |
3
3

. 2,.U

. S,.U
2

2.U

 ,
. S,.U
2

:
. S,.U
2 8
. e.U
,

S.U

 ,2
. 2.U
,

N@K

6
:
8

 CU, |
9
@ 7 3
3
5

NKK


9
@ 7

. CU, |
3
3

 2,.U

 S.U
,2

2.U

. ,
 S,.U
2

:
. S.U
8
,2
. 2.U
,

+91::,
6

:
 ,2 8
. e.U
,
S.U

Ilqdophqwh/ sxhgh oohjduvh d od h{suhvlq jhqhudo=


i  @ N g

+91:;,

Od uhodflq hqwuh orv hmhv orfdohv | joredohv sxhgh yhuvh hq od Iljxud 915:1 Orv hmhv
joredohv [> ] | orv orfdohv {> } vrq krul}rqwdohv plhqwudv txh orv hmhv \> |/ vrq yhuwlfdohv
| frlqflghqwhv1 Sru wdqwr/ ghqlhqgr od pdwul} gh wudqvirupdflq W hqwuh hoorv frpr=
6
5
frv  3  vlq 
:
9
+91:<,
W@7 3
4
3
8
vlq  3 frv 
vh sxhghq wudqvirupdu odv pdwulfhv hohphqwdohv d frrughqdgdv joredohv/ phgldqwh od
wudqvirupdflq=
N @ WN WA
+91;3,
Ho surfhvr gh hqvdpeodmh/ lpsrvlflq gh odv frqglflrqhv gh dsr|r/ uhvroxflq/
| fofxor gh orv hvixhu}rv hq odv slh}dv | gh odv uhdfflrqhv hv dqorjr do fdvr gh odv
hvwuxfwxudv gh sodqr phglr1

Ilj1 915:= Wudqvirupdflq gh hmhv sdud hpsduuloodgr sodqr

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

658

91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV

914415

Hvwuxfwxudv Uhwlfxodgdv Hvsdfldohv

Odv hfxdflrqhv hovwlfdv fruuhvsrqglhqwhv d xqd slh}d dlvodgd/ shuwhqhflhqwh d xqd hv0
wuxfwxud uhwlfxodgd hvsdfldo/ wlhqhq od irupd jhqhudo=
%

i@
iK

&

%
@

N@@ N@K
NK@ NKK

&%

g@
gK

&
+91;4,

hq odv txh orv yhfwruhv gh prylplhqwrv | hvixhu}rv gh h{wuhpr gh slh}d vrq gh vhlv
frpsrqhqwhv fdgd xqr +yhu Iljxud 915;,=
5
9
9
9
9

g@ @ 9
9
9
7

x@
y@
z@
!%@
!+@
!5@

:
:
:
:
:
:
:
8

9
9
9
9

gK @ 9
9
9
7

xK
yK
zK
!%K
!+K
!5K

:
:
:
:
:
:
:
8

9
9
9
9

i@ @ 9
9
9
7


I%@

I+@

I5@

P%@

P+@

P5@

:
:
:
:
:
:
:
8

9
9
9
9

iK @ 9
9
9
9
7


I%K

I+K

I5K

P%K

P+K

P5K

6
:
:
:
:
:
:
:
:
8

+91;5,

Vl vh olplwd ho hvwxglr do fdvr gh hvwuxfwxudv irupdgdv sru yljdv uhfwdv gh vhfflq


frqvwdqwh | vh ghvsuhfldq orv hihfwrv gh dodehr sru wruvlq/ | vh wrpdq orv hmhv orfdohv
gh irupd txh orv hmhv |> } vhdq orv sulqflsdohv gh lqhufld gh od slh}d/ odv pdwulfhv gh
uljlgh} hohphqwdohv ylhqhq gdgdv sru=

Ilj1 915;= Slh}d gh hvwuxfwxud uhwlfxodgd hvsdfldo

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

659

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

N@@ @

9
9
9
9
9
9
9
9
7
5

N@K @

9
9
9
9
9
9
9
9
7
5

NKK @

9
9
9
9
9
9
9
9
7

. .
,
3
3
3
3
3
 .
,
3
3
3
3
3
. .
,
3
3
3
3
3

5
. 2,.U

3
3
3
S.U5
. ,2

2.U5
,

3
3
3

5
 S.U
,2

2.U5
,

3
3
3

5
 S.U
,2

3
3

3
3
3

2.U+
,

S.U+
,2

S.U+
,2

+
. e.U
,
3

3
3
3

3
3

+
 S.U
,2
3
2.U+
. ,
3

 CU, |
3
3

3
3

+
. 2,.U

3
S.U+
. ,2
3

. CU, |
3
3

3
3

+
 2,.U

3
S.U+
. ,2
3

3
3

3
3
3

3
3

+
. S.U
,2
3
e.U+
. ,
3

. CU, |
3
3

:
5
. S.U
:
,2
:
:
:
:
3
:
:
3
8
e.U5
. ,
6
3
:
5
. S.U
:
,2
:
:
:
:
3
:
:
3
8
2.U5
. ,
6
3
:
5
 S.U
:
,2
:
:
:
:
3
:
:
3
8
e.U5
. ,

+91;6d,

+91;6e,

+91;6f,

grqgh HD hv od uljlgh} d d{lo/ HL+ | HL5 vrq odv uljlghfhv d h{lq hq orv uhvshfwlyrv
sodqrv sulqflsdohv gh lqhufld | JL| hv od lqhufld d wruvlq1 Qdwxudophqwh/ N@K @ N AK@ =
Sdud wudqvirupdu odv hfxdflrqhv hovwlfdv d hmhv joredohv/ vor vh qhfhvlwd frqrfhu od
pdwul} W gh wudqvirupdflq fruuhvsrqglhqwh> vwd hv=
6
5
g [|
f
[{

9 \f{ \f|
9
9 f f
9 ]{ ]|
W@9
9
9
7
3

f
[}
f
\}
f
]}

:
:
:
:
g [|
f [}
f :
:
[{
:
\f{ \f| \f} 8
3

f
]{

f
]|

+91;7,

f
]}

g [|/
f hwf1 vrq orv frvhqrv gluhfwruhv gh orv qjxorv frpsuhqglgrv hqwuh orv
grqgh [{>
hmhv fruuhvsrqglhqwhv gh orv vlvwhpdv joredo | orfdo1 Od wudqvirupdflq gh pdwulfhv gh
uljlgh} hohphqwdohv ylhqh gdgd sru od h{suhvlq jhqhudo=
N @ W N WA

+91;8,

Ho surfhglplhqwr d sduwlu gh dtx hv dqorjr do vhjxlgr sdud odv rwudv wlsrorjdv1

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV

914416

65:

Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Sodqdv

Odv hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sxhghq frqvlghuduvh xqd sduwlfxodul}dflq gh odv uhwlfxodgdv/


hq ho fdvr gh whqhu dperv h{wuhprv duwlfxodgrv1 Sru glfkr prwlyr/ orv prphqwrv hq
h{wuhpr gh slh}d vhuq qxorv1
Vl h{lvwhq fdujdv gluhfwdphqwh dsolfdgdv hq odv slh}dv/ odv slh}dv elduwlfxodgdv vor
vxiuhq h{lq orfdo | orv prphqwrv hfwruhv | hvixhu}rv fruwdqwhv sxhghq kdooduvh gluhf0
wdphqwh/ hvwxgldqgr odv slh}dv dlvodgdv frpr eldsr|dgdv1 Sru wdqwr/ hq xqd hvwuxfwxud
frpr od gh od Iljxud 915< vh whqguq/ hq sulphu oxjdu/ xqrv hvixhu}rv orfdohv gh h{lq
| fruwdqwh ghelgrv d od fdujd gluhfwdphqwh dsolfdgd vreuh odv slh}dv |/ hq vhjxqgr oxjdu/
xqdv ixhu}dv dsolfdgdv hq orv qxgrv/ uhvxowdqwhv gh wudvodgdu od fdujd gh odv slh}dv d
orv qxgrv1 Hvwh vhjxqgr fdvr gh fdujd gd oxjdu qlfdphqwh d hvixhu}rv d{lohv hq odv
slh}dv | hv ho txh vh hvwxgld hq ho fofxor pdwulfldo gh od hvwuxfwxud/ txh txhgd/ gh hvwd
pdqhud/ px| vlpsolfdgr1
Vh pdqwlhqhq/ hq or txh vljxh/ orv fulwhulrv gh vljqrv | orv vlvwhpdv gh uhihuhqfld
xwlol}dgrv sdud odv hvwuxfwxudv gh sodqr phglr +yhu Iljxud 9163,1 Sru wdqwr/ | whqlhqgr
hq fxhqwd txh vor dfwd hvixhu}r d{lo/ odv hfxdflrqhv hovwlfdv sxhghq hvfuleluvh/ hq

Ilj1 915<= Hvwuxfwxud duwlfxodgd sodqd

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

65;

FDSWXOR 91 HO PWRGR GH ULJLGH]

frrughqdgdv orfdohv=


I%@

I%K

&

HD
@
o

4 4
4 4

&%

x@
xK

&
+91;9,

Od pdwul} gh wudqirupdflq W/ hqwuh ho hmh orfdo { | orv hmhv joredohv +[> \ ,/ hv/ hq
hvwh fdvr=
%
& %
&
frv 
F
W@
@
+91;:,
vlq 
V
Oxhjr/ vh sxhgh hvfulelu=
%
&
I%@

i@ @
@ W I%@
I+@
%
&
x@
g@ @
@ W x@
y@

%
>

iK

@
%

>

gK @

I%K
I+K
xK
yK

&

@ W I%K

&
@ W xK

Revuyhvh txh/ hq frrughqdgdv orfdohv/ ho qphur gh judgrv gh olehuwdg sru qxgr hv


ljxdo d xqr/ plhqwudv txh/ hq frrughqdgdv joredohv/ hv ljxdo d grv1
Odv hfxdflrqhv hovwlfdv hq frrughqdgdv joredohv vhuq/ sru wdqwr=
& %
&%
&
%
.N N
g@
i@
@
+91;;,
N .N
iK
gK
grqgh

HD
N@
o

F 2 VF
VF V 2

&

Ilj1 9163= Wudqvirupdflq gh hmhv hq hvwuxfwxudv duwlfxodgdv sodqdv

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

65<

91441 WLSRORJDV GH HVWUXFWXUDV GH EDUUDV

Frq hvwdv h{suhvlrqhv vh sxhgh uhdol}du ho fofxor pdwulfldo gh hvwuxfwxudv duwlfx0


odgdv sodqdv1 Ho surfhglplhqwr gh hqvdpeodmh/ lpsrvlflq gh frqglflrqhv gh dsr|r/
uhvroxflq | fofxor gh hvixhu}rv | uhdfflrqhv hv dqorjr do lqglfdgr sdud hvwuxfwxudv
uhwlfxodgdv sodqdv1
914417

Hvwuxfwxudv Duwlfxodgdv Hvsdfldohv

Odv hfxdflrqhv dqwhulruhv sxhghq h{whqghuvh do fdvr gh hvwuxfwxudv duwlfxodgdv hvsdfld0


ohv1 Odv hfxdflrqhv hovwlfdv sxhghq hvfuleluvh/ hq frrughqdgdv orfdohv/ hq od irupd=
%
%
&%
&
&

HD
I%@
4 4
x@
@
+91;<,

o
4 4
I%K
xK
Sdud xqd slh}d rulhqwdgd hq ho hvsdflr gh wdo irupd txh vxv frvhqrv gluhfwruhv
uhvshfwr d orv hmhv joredohv +[> \> ], vhdq +e
o> p>
e q
e,> od pdwul} gh wudqvirupdflq hv/
vlpsohphqwh=
6
6 5
5
g
e
[{
o
:
: 9
9
+91<3,
W @ 7 \f| 8 @ 7 p
e 8
f
q
e
]}
Ghqlhqgr orv yhfwruhv gh ixhu}dv | prylplhqwrv gh orv qxgrv hq ho vlvwhpd joredo=
6
6
6
6
5
5
5
5
I%@
I%K
x@
xK
:
:
:
:
9
9
9
9
i@ @ 7 I+@ 8
iK @ 7 I+K 8
g@ @ 7 y@ 8
gK @ 7 yK 8
+91<4,
I5@
I5K
z@
zK
vh wlhqh txh odv hfxdflrqhv hovwlfdv vrq=
%
& %
&%
&
i@
.N N
g@
@
iK
gK
N .N
frq=

e
o2
HD 9 e
N@
eo
7 p
o
q
ee
o

6
e
op
e e
oe
q
:
eq 8
p
e 2 pe
q
ep
e q
e2

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

+91<5,

+91<6,

Bibliografa
Arbabi, F. (1991). Structural Analysis and Behaviour. McGraw-Hill.
Argelles lvarez, R. (1985). Clculo de Estructuras. Seccin de Publicaciones, E.T.S.
Ing. Montes de Madrid.
Beer, F. P. y Johnston, E. R. (1990). Mecnica Vectorial para Ingenieros. McGraw-Hill.
Chajes, A. (1990). Structural Analysis. Prentice Hall.
Cook, R. D. y Young, W. C. (1999). Advanced Mechanics of Materials. Prentice Hall.
Courbon, J. (1972). Calcul des structures. Dunod.
ENSIDESA (1977). Manual para el clculo de estructuras. Publicaciones de Ensidesa.
ENSIDESA (1993). Manuales sobre la construccin con acero. Publicaciones de Ensidesa.
Gerstle, K. H. (1974). Basic Structural Analysis. Prentice Hall.
Ghali, A. y Neville, A. M. (1989). Structural Analysis. A unified classical and matrix
approach. Chapman and Hall.
Hibbeler, R. C. (1997). Anlisis Estructural. Prentice-Hall Hispanoamericana.
Hsieh, Y.-Y. y Mau, S. T. (1995). Elementary Theory of Structures. Prentice Hall.
Kardestuncer, H. (1974). Elementary Matrix Analysis of Structures. McGraw-Hill.
Kleinlogel, A. (1953). Prticos simples y marcos. Labor.
Kleinlogel, A. y Haselbac, A. (1965). Poutres continues. Dunod.
Livesley, R. K. (1970). Mtodos Matriciales para Clculo de Estructuras. Blume.
331

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

332

BIBLIOGRAFA

Miquel Canet, J. (2000). Clculo de estructuras. CIMNE, Ediciones UPC.


Oden, J. T. y Ripperger, E. A. (1981). Mechanics of Elastic Structures. McGraw Hill.
Pisarenko, G. S., Yakolev, A. P., y Matreev, V. V. (1979). Manual de Resistencia de
Materiales. Mir.
Samartn Quiroga, A. (1995). Resistencia de Materiales. Colegio de Ing. de Caminos,
Canales y Puertos.
Samartn Quiroga, A. y Gonzlez de Cangas, J. R. (2001). Clculo Matricial de Estructuras. Colegio de Ing. de Caminos, Canales y Puerto.
Seely, F. B. y Smith, J. O. (1952). Advanced Mechanics of Materials. Wiley.
Shames, I. H. (1999). Mecnica para Ingenieros. Prentice Hall.
Timoshenko, S. P. (1983). History of Strength of Materials. Dover.
Timoshenko, S. P. y Young, D. H. (1974). Teora de las estructuras. Urmo.
Utku, S., Norris, C. H., y Wilbur, J. B. (1991). Elementary Structural Analysis.
McGraw-Hill.
Vzquez, M. (1992). Clculo Matricial de Estructuras. Colegio Ing. Tc. de Obras
Pblicas.
West, H. H. (1993). Fundamentals of Structural Analysis. J. Wiley.

Los autores, 2004; Edicions UPC, 2004.

También podría gustarte