Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
CÁLCULO VECTORIAL
CAPÍTULO IV
INTEGRAL DE LÍNEA
SESIÓN 34
❖ INTEGRAL DE LÍNEA
SOBRE CAMPOS f ds
CAMPOS VECTORIALES ESCALARES (ILCE) C
En R2 y R3 ❖INTEGRAL DE LÍNEA
SOBRE CAMPOS
VECTORIALES (ILCV)
F d r
C
1 2
4 5
6 7
La fuerza de atracción
ejercida sobre una
partícula de masa m
localizada en x = (x, y, z)
por una partícula de masa
M localizada en (0,0,0)
viene dada por:
mM G
F ( x) = − 3
x
x
G constante gravitatoria
Rosa Ñique Alvarez 8 Rosa Ñique Alvarez 9
8 9
10 11
CAMPO VECTORIAL EN R2
CAMPO VECTORIAL F ( x, y ) = ( y , senx )
Notación : F (x, y) en R2
(x, y) F(x, y)
Sean P y Q funciones de dos variables x e y , definidas en (VECTOR)
una región plana R.
(punto)
(0,0) (0,0)
F ( x, y ) = P ( x, y ) i + Q ( x, y ) j 2
,1
4 1, 2
F ( x, y ) = ( P ( x, y ) , Q ( x, y ) )
, 2
2 (2,1)
…….. ……….
Rosa Ñique Alvarez 12 Rosa Ñique Alvarez 13
12 13
Notación : F (x, y, z) en R3
4
-2
F ( x, y, z ) = P( x, y, z ) i + Q( x, y, z ) j + R( x, y, z ) k
-4
-6
F ( x, y , z ) = ( P ( x, y , z ) , Q ( x, y , z ) , R ( x, y , z ) )
-8
-8 -6 -4 -2 0 2 4 6 8
campo2C4
Rosa Ñique Alvarez 14 Rosa Ñique Alvarez 15
14 15
CAMPO VECTORIAL y x z
CAMPO VECTORIAL F ( x, y, z ) = i− j+ k
z z 4
F ( x, y , z ) = y i − 2 j + x k
0
Z
-1
-2
-3
1
-1 2
1
-2 0
-1
Y -2
EJEMPLO3 -3 -3 X
16 17
CAMPO GRADIENTE EN R2
CAMPO VECTORIAL F ( x, y , z ) = y i + z j + x k (CAMPO VECTORIAL)
-0.5
El vector gradiente siempre es perpendicular a
-1
-1.5
las curvas de nivel f (x, y) = c.
2
f ( x , y )
1 2
0 1
0
-1 -1
-2 -2
z=c
campo3NC3
18 19
Notación
f ( x, y) = f x ( x, y) i + f y ( x, y) j
(
f ( x, y ) = 2 xy i + x 2 − 3 y 2 j )
El campo vectorial grad f es perpendicular a las
curvas de nivel de f (x, y) = c
20 21
S: f (x, y) = x2y - y3 ( )
f ( x, y ) = 2 xy i + x 2 − 3 y 2 j
CAMPO GRADIENTE EN R3
4
FUNCIÓN REAL
3
w = f ( x, y , z ) HIPERSUPERFICIE
2
1
f ( x, y , z ) = f x ( x, y , z ) i + f y ( x, y , z ) j + f z ( x, y , z ) k
0
-1
-4
-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4
CampGrad
Rosa Ñique Alvarez 22 Rosa Ñique Alvarez 23
22 23
Solución S : z − x e − (x )=0
2
+ y2
EJEMPLO 2 Determine el
campo gradiente (vectores
w = z − x e − (x )
2
+ y2
normales) a la superficie de nivel
S : z − x e − (x )=0
2
+ y2 f ( x, y, z ) = f x ( x, y, z ) i + f y ( x, y, z ) j + f z ( x, y, z ) k
CAMPO VECTORIAL
w=
− x 2 + y 2
z − xe ( )
f ( x, y, z ) = 2 x 2 − 1 e − (x
2
+ y2 ) i + 2 xye− (x 2
+ y2 ) j+k
24 25
S : z − x e − (x )=0
2
+ y2
(
f ( x, y, z ) = 2 x − 1 e − (x
2
) 2
+ y2 ) i + 2 xye− (x 2
+ y2 ) j+k Vectores normales a S MATLAB
VECTORES NORMALES A SUPERFICIE
GRAFICA DE CAMPOS
0.8
0.6
0.4
0.2
VECTORIALES
Z
-0.2
-0.4
-0.6
2
1.5
1 2
1.5
0.5 1
0 0.5
-0.5 0
-1 -0.5
-1
-1.5
-1.5
-2 -2
-2.5
Y -2.5
X
NormalesSuperficie
Rosa Ñique Alvarez 26 Rosa Ñique Alvarez 27
26 27
28 29
EJEMPLO (
F ( x, y ) = ln(1 + y 2 ) , ln(1 + x 2 ) ) (
F ( x, y ) = ln(1 + y 2 ) , ln(1 + x 2 ) )
%campo2C5 CAMPO VECTORIAL
8
clear; clc; clf reset
[x,y]=meshgrid(-6:1.4:6,-6:1.4:6); 6
B=plot(x,y,'or');
set(B,'lineWidth',2) 4
xlabel('X','Fontsize',15)
ylabel('Y','Fontsize',15) 2
title('CAMPO VECTORIAL','Fontsize',17)
Y
grid on 0
hold on
-2
pause
u=log(1+y^.2);
-4
v=log(1+x^.2);
A=quiver(x,y,u,v,'b'); -6
set(A,'lineWidth',1.5) -6 -4 -2 0 2 4 6 8
X
campo2C5
Rosa Ñique Alvarez 30 Rosa Ñique Alvarez 31
30 31
EJEMPLO
(
F ( x, y , z ) = − y 2 , x , z 2 ) (
F ( x, y , z ) = − y 2 , x , z 2 )
%campo3NC4
clear; clc; clf reset CAMPO VECTORIAL
[x,y,z]=meshgrid(-1:1:1,-1:1:1,-1:1:1);
u= -y.*y;
v=x;
w=z.*z; 1.5
A=quiver3(x,y,z,u,v,w); 0.5
set(A,'lineWidth',1.5)
Z
0
xlabel('X','Fontsize',15) -0.5
ylabel('Y','Fontsize',15) -1
zlabel('Z','Fontsize',15) 2 2
1 1
title('CAMPO VECTORIAL ','Fontsize',20) 0 0
-1 -1
-2 -2
campo3NC4 Y X
Rosa Ñique Alvarez 32 Rosa Ñique Alvarez 33
32 33
S : z − xe =0 (
− x2 + y2 )
EJEMPLO %NormalesSuperficie
[X,Y]=meshgrid(-2:0.3:2,-2:0.3:2);
%grafica la superficie de nivel
Grafique los vectores normales a la siguiente superficie Z=X.*exp(-X.^2-Y.^2);
(superficie de nivel cuando w = 0) surfl(X,Y,Z),shading interp,colormap(pink)
xlabel('X','Fontsize',15)
ylabel('Y','Fontsize',15)
S : z − x e − (x )=0
2
+ y2 zlabel('Z','Fontsize',15)
title('VECTORES NORMALES A SUPERFICIE','Fontsize',17)
pause
hold on
%grafica los vectores normales a la superficie
[U,V,W]=surfnorm(X,Y,Z);
B=quiver3(X,Y,Z,U,V,W,0.5);
set(B,'lineWidth',1.5);
Rosa Ñique Alvarez 34 Rosa Ñique Alvarez 35
34 35
S : z − x e − (x )=0
2
+ y2
CAMPOS VECTORIALES
F d r
VECTORES NORMALES A SUPERFICIE
0.4
0.2
Z
0
NO
-0.2 CONSERVATIVO
-0.4
CONSERVATIVO
-0.6
3
F = f F f
2 2.5
2
1 1.5
1
0 0.5
0
-1 -0.5
-1
-2 -1.5
-2
Y -3 -2.5
X
NormalesSuperficie Rosa Ñique Alvarez 36 Rosa Ñique Alvarez 37
36 37
CAMPO VECTORIAL
OPERADOR NABLA CONSERVATIVO EN R2 , R3
38 39
1
F ( x, y ) = P ( x, y ) i + Q ( x, y ) j 0.5
Q P -1
= en todo D
x y -1.5
campo2C2 -2
-3 -2 -1 0 1 2 3
40 41
42 43
Cálculo de la función potencial del Cálculo de la función potencial del campo vectorial
campo vectorial conservativo conservativo F ( x, y) = ( 2 x y, x2 )
F ( x, y) = ( 2 x y, x )
2
f f
= 2x y = x2
x y
( 2 x y , x ) = xf , yf
2
f = 2 x y x Ó f = x y
2
f ( x, y ) = x 2 y + K ( y )
f
= 2x y
f
= x2 f = 2 x y x →
x y f
= x 2 + K ( y ) = x 2
y
K ( y ) = 0 → K ( y ) = C
Rosa Ñique Alvarez 44 Rosa Ñique Alvarez 45
44 45
Solución EJEMPLO 4
Campo vectorial F (x, y) = ( x2 , - x y ) no es
Función potencial conservativo
f ( x, y ) = x 2 y + C
1.5
0.5
( )
0
2
F ( x, y ) = 2 xy, x -0.5
-1
campo2NC1
-1.5
-1 -0.5 0 0.5 1 1.5
Rosa Ñique Alvarez 46 Rosa Ñique Alvarez 47
46 47
Solución Solución
El campo vectorial F (x, y) = ( x2 , - x y ) no es El campo vectorial F (x, y) = ( x2 , - x y ) no es
conservativo porque conservativo porque
P ( x, y ) = x 2 ; Q ( x, y ) = − x y P ( x, y ) = x 2 ; Q ( x, y ) = − x y
Q P Q P
=−y , =0 FUNCIONES
CONTINUA EN R2 =−y 0=
x y x y
48 49
50 51
52 53
ROTACIONAL EN R2 EJEMPLO 5
CASO PARTICULAR
Determine el rotacional del siguiente campo de
velocidades
=i + j
x y
F ( x, y ) = P ( x, y ) i + Q ( x, y ) j F ( x, y , z ) = − y 2 i + x j + z 2 k
i j k
Q P
rotF ( x, y ) = x F = 0 = − k
x y x y
P ( x, y ) Q ( x, y ) 0
54 55
SOLUCIÓN SOLUCIÓN F ( x, y , z ) = − y 2 i + x j + z 2 k
F ( x, y , z ) = − y 2 i + x j + z 2 k i j k
rot F =
x y z
− y2 x z2
i j k
rot F = x F =
x y z
z2 x z2 y2 x y2
− y2 x z2 rot F = − i - + j + + k
y z x z x y
56 57
SOLUCIÓN F ( x, y , z ) = − y 2 i + x j + z 2 k
F ( x, y , z ) = − y 2 i + x j + z 2 k Campo vectorial
z2 x z2 y2 x y2
rot F = − i - + j + + k
y z x z x y
campo3NC4
Rosa Ñique Alvarez 58 Rosa Ñique Alvarez 59
58 59
F ( x, y , z ) = − y 2 i + x j + z 2 k rot F = (1+ 2 y )k
Un dispositivo de paletas,
CAMPO VECTORIAL Y SU ROTACIONAL se inserta en un fluido que
Campo Vectorial
Rotacional
fluye, entonces el
rotacional del campo de
2
velocidades F es la medida
1.5
de la tendencia del fluido a
1
girar el dispositivo en
0.5 torno a su eje vertical. Si
Z
0 rot F = 0 , entonces el
-0.5
flujo del fluido se dice que
-1
1.5
será irrotacional, lo cual
1
0.5
1.5 significa que no tiene
1
0 0.5 remolinos que podrían
0
60 61
62 63
EJEMPLO 6 F ( x, y , z ) = y z ( 2 x + y ) i + x z ( x + 2 y ) j + x y ( x + y ) k
CAMPO VECTORIAL Y LA CURVA
F ( x, y , z ) = y z ( 2 x + y ) i + x z ( x + 2 y ) j + x y ( x + y ) k 4
3.5
2.5
F ( x , y , z ) = f ( x , y , z ) 1.5
1
3.5
f f f
(P, Q, R ) = , ,
3
2.5
2.5
2
2
x y z
1.5 1.5
campo3C8 1 1
Y X
64 65
i j k F ( x, y, z ) = f ( x, y, z )
rot F = f
x y z f f
y z (2 x + y ) , x z ( x + 2 y ), xy( x + y ) = , ,
yz (2 x + y ) xz ( x + 2 y ) xy ( x + y ) x y z
f f f
= y z (2 x + y ) = x z ( x + 2 y) = x y ( x + y)
rot F = 0 x y z
66 67
f = y z ( 2 x + y ) x + G ( y , z ) f d
(x, y, z ) = y ( x 2 + yx) + H ( z ) = xy( x + y )
z dz
f ( x, y, z ) = y z ( x + yx) + G ( y, z )
2
d
f dG H ( z) = 0 → H ( z) = K
= x 2 y + 2 yz + ( y, z ) = x 2 y + 2 yz dz
y dy
dG f ( x, y, z ) = y z ( x 2 + yx) + K
= 0, → G ( y, z ) = H ( z )
dy
68 69
Solución EJEMPLO 7
Función potencial El campo vectorial
x y 8z
f ( x, y , z ) = x 2 y z + x y 2 z + K F ( x, y , z ) = i+ j+ k
yz xz xy
del campo vectorial irrotacional (o conservativo) no es conservativo
rot F 0
70 71
x y 8z
F ( x, y , z ) =
yz
i+
xz
j+
xy
k Solución F ( x, y , z ) =
x
i+
y
j+
8z
k
yz xz xy
CAMPO VECTORIAL
i j k
rot F = F =
5
4.5
4
x y z
3.5
x y 8z
3
yz xz xy
Z
2.5
1.5
y 8z 8z x x y
1
4.5 rot F = 2 − 2 i + 2 − 2 j + 2 − 2 k
4
3.5
xz xy x y yz y z x z
3 4.5
4
2.5 3.5
campo3NC7 2
2.5
3
1.5 2
1 1.5
1
0.5
Y Rosa Ñique
0.5 Alvarez 72 Rosa Ñique Alvarez 73
X
72 73
x y 8z y 8z 8z x x y
Solución F ( x , y , z ) f ( x , y , z ) F ( x, y , z ) =
yz
i+
xz
j+
xy
k rot F = 2 − 2 i + 2 − 2 j + 2 − 2 k
xz xy x y yz y z x z
x y 8z
F ( x, y , z ) = i+ j+ k
yz xz xy 5
Campo vectorial 3
Z
2
y 8z 8z x x y
rot F = 2 − 2 i + 2 − 2 j + 2 − 2 k
0
4.5
xz xy x y yz y z x z 4
3.5
5
3 4
2.5 3
campo3NC7 2
1.5
2
1 1 Rosa Ñique
Y 0.5 0
X
Alvarez
Rosa Ñique Alvarez 74 75
74 75
F ( x, y ) = P ( x, y ) i + Q ( x, y ) j F ( x, y, z ) = P( x, y, z ) i + Q( x, y, z ) j + R( x, y, z ) k
es es
div F ( x, y, z ) = F ( x, y, z )
P Q
div F ( x, y ) = F ( x, y ) = + P Q R
x y div F ( x, y, z ) = + +
x y z
76 77
1. Si div F = 0
DIV F(P) > 0 DIV F (P)< 0
Se dice que F es un campo vectorial libre de divergencia.
2. div (rot F) = 0
78 79
EJEMPLO 8 Solución
F ( x, y , z ) = x 3 y 2 z i + x 2 z j + x 2 y k
Calcule la divergencia en (2, 1, -1) y (2, 1, 1) del siguiente
campo vectorial
F ( x, y , z ) = x 3 y 2 z i + x 2 z j + x 2 y k divF ( x, y, z ) = 3 x 2 y 2 z
P Q R
div F ( x, y, z ) = + + divF (2,1,−1) = − 12 SUMIDERO
x y z
div F ( x, y, z ) = 3x 2 y 2 z + 0 + 0
divF (2,1,1) =12 FUENTE
80 81
EJEMPLO 9
Solución F ( x, y, z ) = −4 x i − 4 y j + z k
F ( x, y, z ) = −4 x i − 4 y j + z k
SUMIDERO
div F(x, y, z) = -7 SUMIDERO PARABOLOIDE
Div F(x, y, z) = -7
4.5
4
4.5
3.5
4
3
3.5
2.5
3
Z
2
2.5
1.5
Z
2
1
1.5
0.5
1
0
0.5 2
1.5
0 1 2
0.5 1.5
2 1
0 0.5
1.5 -0.5 0
1 -1 -0.5
-1
-1.5
0.5 -1.5
2 -2 -2
0 1.5 Y
X
-0.5 1
0.5
-1 0
-0.5
-1.5 -1
-1.5
Y -2 -2
X
82 83