Está en la página 1de 14

Programa de Capacitación a Distancia’’

CURSO DE GUARANÍ MOD.I

TEMA 3

EL ACENTO NASAL (MUANDUHE TÎGUA


MBOJOJAHA)

Para la mejor aplicación de esta regla conviene recordar antes la


lista de vocales nasales y de consonantes nasales.

Vocales Nasales – Pu’ae tîgua:

â – ê – î – ô – û – ŷ.

Consonantes Nasales – Pundie tîgua:

Plenas (tîguaite):

ĝ– m – n – ñ;

Seminasales (tîjurugua):

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

mb – nd – ng- nt
APLICACIONES DE ESTA REGLA
– MBA’ÉICHAPA OJEPURUVA’ERÂ KO
MBOJOJAHA

1) La vocal nasal que forma sílaba con una consonante oral,


lleva tilde nasal (~). Pe pu’ae tîgua
oñemoñe’êpehêva peteî pundie juruguándi, oguerahava’erâ
muanduhe tîgua

Techapyrâ:

pytâ – py/tâ okê – o/kê hu’û


– hu/’û

2) La vocal nasal que forma sílaba con una consonante


nasal, NO lleva tilde nasal (~), porque la consonante nasal
ya nasaliza toda la sílaba. Pe pu’ae tîgua oñemoñe’êpehêva
peteî pundie tîguándi, ndoguerahaiva’erâ muanduhe tîgua.
Pe pundie tîgua ijehegui omotîguáma ñe’êpehême.

Techapyrâ: mberu – mbe/ru anguja –

a/ngu/ja

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

3) La tilde o acento nasal ( ~ ) suple o reemplaza al


acento gráfico u ortográfico (´) en las vocales tónicas
nasales. Muanduhe tîgua omyengovia muanduhe haípe, umi
pu’ae atâ tîguávape.

Techapyrâ:

mokôi pytûma ñasêva

Algunos ejemplos de palabras y afijos (particulas) nasales

Palabras Nasales Particulas Nasales

-Peteî -Mokôi -Rô (ohórô)

-Porâ -Okê -Râ (tembiaporâ)

-Morotî -Hû -Mo’â (ojapomo’â)

-Ĝuahê -Ĝuarâ -Va’erâ (ouva’erâ)

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

-Haĝua -Mitâ -Arâ (he’i’arâ)

-Ñe’ê -Me’ê -Ỹ (guata’ỹ)

-Ma’ê -Ko’ê

-Peê -Oî

-Akâ -Sê

Ñe’e ombohekóva ipu tĩgua rupi- Armonizacion Nasal:

Guaraníme oĩ tai oñemboheko tĩguáva La armonización nasal no admite Oĩ

ramo yjykére pu tĩgui osêva, formas del lenguaje que provoquen

noñemoambuéi mba’e he’iséva. Sensación desagradable al oido

Péicha ikatu oñembohasa Así ocurre

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Pundie jurugua Pundie Tĩgua kangy Pundie tĩgua mbarete

(Consonantes orales) (Consonantes nasales (Consonantes nasales


débiles) y fuertes)

P M
MB

T ND N

J Ñ

K NG

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Techapyrã Ejemplos

Aguapy : ko ñe’ême En estas palabras se utiliza


ojeipuru las partículas´ ’’pa’’ porque
‘’ pa’’ opavave tai todas las son orales.
osêmbaitégui juru rupi
P’’ se convierte en ‘’mb’’ por
Osêmba ‘’P’’ ohasa ´´ mb´´ la cercanía de la vocal
nasal ‘’ê’’ y por la

‘’P’’. Kóva oiko oĩgui armonización nasal.


ijypypete pu’ae tĩgua ‘’ê’’ ha
ipu ijykére ‘’p´´ ja’e ramo
osêpa’’

Pundie k oñemyengovia ‘’ng’’ reheve.


Las consonante ‘’ k’’ sustituye por

La ‘’ Ng’

KUE se sustituye por ‘’NGUE’’

Okêngue en vez de Okêkue.

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Peteĩngue en vez de Peteĩkue.


Irungue en vez de Irũkue.

KUÉRA SE SUSTITUYE POR ’’ NGUÉRA’’

Mitãnguéra en vez de mitãkuéra.

Kuñanguéra en vez de kuñakuéra

Okênguéra en vez de okêkuéra.

NIKO SE SUSTITUYE POR NINGO.

Imemby ningo en vez de imemby niko.

Iñakã ningo en vez de Iñakã niko.

´Ñamba’apo’i ningo en vez de ñamba’apo’i niko.

JA queda en Ña

Ñamba’apo en vez Jamba’apo.

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Ñahetũ en vez de Jahetũ.

Pundiekõi ‘’mb’’ oĩ ramo taipu El digrama mb’’ pierde la b’’ delante

tĩgua . de fonemas nasales.

MBO queda en mo

Mokañy en vez mbokañy.

Moñani en vez mboñani

Mosê en vez de mbosê

JESAREKOPYRÃ

Omyengovia ‘’ngue’’ ha nguéra `rehe Se sustituye por ngue o

nguéra’’

Upe ñe’ê oparõ pu’ae tĩguáme térã si la palabras termina en vocal

ñe’êpehême ‘’ña’’me. Sílaba ‘’ña’’

• Pundiekõi nd’’ oĩ ramo taipu El digrama nde pierde la ‘’d’’

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Tĩgua rovake ojeíva’erã tai ‘’d’’ delante de fonemas nasales.


• NDE queda en NE
NE memby en vez de nde memby
NE reindy en vez de nde reindy

ÑANDE queda en Ñane


Ñane akã en vez de Ñande akã
Ñane retã en vez de Ñande retã
Ñane ména en vez de Ñande ména

PENDE queda en PENDE


PENE rembireko en vez de Pende rembireko.
PENE mbarakaja en vez de Pende mbarakaja.
PENE rembiapo en vez de Pende rembiapo.

COMPLETAR o PRACTIQUES ESTOS


EJERCICIOS ANTES DE INGRESAR AL
CUESTIONARIO

(1)

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Amoĩmba’’ nde’’ Completo con ‘’nde ‘’


térã’’ ne’’ reheve o ‘’ne’’
= vosa
= akã
= ména
= rembireko
= uke’i = sapatu
= rapicha = reindy

(2)
Amoĩmba ñande térã ´ñane Completo con ñande o ñane
reheve. ………..réra

………..rokê
…………memby
………..po
………….rajy
……….kuã
………….mainumby

(3)

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Amoĩmba pende Completo con pene


téra pene reheve o pende

=…………… menerã =………….rovaja

=……………sy =…………….jarýi

=…………..mbarakaja =………….jagua

=…………..akãrague =………mesa

(4)

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Amyenyhê ‘’Ja’’ térã Completo con ‘’ja’’ o


‘’Ña’’ reheve ‘’ña’’

………..guata ……………..sê

………….purahéi ……………mba’apo

………...hayhu …………..´ñe’ê

…………mombo ………….karu
………….jupi.

…………henói
(5)

Amoĩmba kue térã Completo con kue o


ngue reheve ngue

Ao………… Sapatu…………..

Akã………… Memby…………….

Vai…………….. Porã…………….

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

(6)
Amoĩ pe térã me Completo con pe o
me
Óga………….. okê…………….
apyka………… Mitã…………….

Korapy………..

Kuñataĩ………

(7)

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021


Programa de Capacitación a Distancia’’
CURSO DE GUARANÍ MOD.I

Amoĩ peve térã meve Completo con peve


o meve
Tovatĩ……………
mbo’ehao …………

Ñu …………
óga………….

Iporã ……….
Karapegua……..

Tuicha…………..

INSTRUCTORA: Prof. Gudelia Martínez S. 2021

También podría gustarte