Está en la página 1de 7

DALEN TETUN II

INVESTIMENTU KAPITAL UMANU


BA INFRAESTUTURA

HALO HUSI :

Reicardinho Gonzaga Pereira


20210202071

INSTITUISAUN ENSINO SUPERIOR


UNIVERSIDADE NASIONAL TIMOR LOROSA`E
FAKULDADE ENGEÑARIA SIENSIA NO TEKNOLOGIA
DEPARTAMENTU ENGEÑARIA SIVIL
HERA
DEZEMBRO (2021)
KONTEUDU

Kapitulu I : Introdusaun..............................................................................................................1

1.1. Antesedente..............................................................................................................................1

1.2. Objetivu....................................................................................................................................1

1.3. Formulasaun Problema.............................................................................................................1

Kapitulu II : Enkuadramentu Teoriku ......................................................................................2

2.1. Definisaun Konseitu.................................................................................................................2

2.2. Tipu Programa..........................................................................................................................2

2.2.1. Kapital Sosial........................................................................................................................2

2.2.2. Infraestrutura.........................................................................................................................3

Kapitulu III : Dezenvolvimentu...................................................................................................4

3.1. Importansia no benefisiu Investimentu Kapital Umanu ba Infraestrutura..............................4

Kapitulu IV : Finalidade..............................................................................................................5

4.1. Konkluzaun..............................................................................................................................5

4.2. Rekomendasaun.......................................................................................................................5
KAPITULU I
INTRODUSAUN
1.1. Antesedente

Ekonomia nasaun nian sai forte  bainhira iha kapital umanu no infrastrutura ne’ebe
sufisiente. Kapital umanu katak; ema ne’ebe iha edukasaun, esperensia, koñesementu no
kapasidade hodi  halao servisu ka aktiviade sira ne’ebe produktivu.  Iha parte seluk infrastrutura
hanesan fasilidade  fundamental sira ne’ebe publiku bele aksesu hodi halao sira nia aktividade
moris loron-loron nian hanesan; Estrada, eletrasidade, be mos, fatin iskola no seluk seluk tan.
Kapital humanu no infrastrutura iha ligasaun ne’ebe forte tebes. Infrastrutura ne’ebe diak
persija suporta maka’as husi kapital umanu. Ita hatene katak, Infrastrutura mak sai hanesan pilar
ne’ebe importante ba iha desemvolvementu ekonomia, industria no aktividade sira seluk iha
komunidade nia le’et.  Povu iha nasaun laran bele esforsa an hodi sai husi mukit bainhira iha
infrastrutura ne’ebe diak atu suporta sira nia aktividade.

1.2. Objetivu

 Atu haklean Estudante sira nia kapasidade nomos koñesimantu kona-ba Dalen Tetun tuir
Padraun ka Tetun Ofisial.
 Atu haklean Estudante sira nia koñesimentu kona-ba Importansia husi Investimentu
Kapital Umanu ba Infraestutura.

1.3. Formulasaun Problema

Bazeia ba Investimentu Kapital Umanu ba Infraestrutura nian ne’ebe mak iha parte
dahuluk esplika ona katak Kapital Umanu no infraestrutura sai hanesan Pilar ba dezenvolvimentu
ekonomia, industria no atividade sira seluk iha komunidade nia le’et. Tamba ne’e ita tenki
Formulariza Problema hirak tuir mai ne’e:

 Saida mak Investimentu Kapital Umanu ba Infraestrutura ?

 Benefisiu husi Investimentu Kapital Umanu ba Infraestrutura mak saida ?

 Dezenvolvimentu Investimentu Kapital Umanu ba Infraestrutura iha Timor-Leste ?


KAPITULU II
ENKUADRAMENTU TEORIKU
2.1. Definisaun Konseitu

Investimentu kapital Umanu ba infraestrutura nuudar pilar ba dezenvolvimentu industria


nomos ekonomia iha rai laran, tuir Primeiru Ministru Sr. Taur Matan-Ruak hateten iha
konkursu kona-ba Infraestutura iha rai laran, katak “ investimentu hirak ne’e konsiste ho plano
governo nia estratejia, iha tempu hanesan kontinua halo investimentu iha kapital umanu
no promove investimentu sustentavel iha setor privadu”.
Nune’e mos tuir Ministeriu Planeamentu no Investimentu Estratejiku Sr. Kay Rala
Xanana Gusmão haktuir katak “tuir baze estatistiku no kadastru ne’ebe disponibiliza hosi
servisu kompotente kona-ba planeamentu no investimentu ba iha infraestrtura, liu husi
responsavel ba konsesaun, koordensaun no avaliasaun ba politika ne’ebe konselhu
Ministru define no aprova ba area dezenvolvimentu ekonomiku no sosial nasaun nian”.

2.2. Tipu Programa

Programa hirak ne’ebe presija tau iha prioridade ba dezenvolvimentu Ekonomia nomos
Industria iha Rai laran, liu liu iha area investi mentu kona-ba Kapital Umanu nomos
infraestrutura atu bele dezenvolve kresimentu ekonomia komunidade hodi ajuda sustenta sira nia
nesesidade kada loron nian mak hanesan, Kapital Sosial nomos Infraestrutura.

2.2.1. Kapital Sosial

Timor-Leste nia dezenvolvimentu ekonomiku maka objetivu nasional ida ne’ebe depende
makas ba fortalesimentu, saúde no kualifikasaun forsa traballu nian. Tamba ne’e investe iha
kapital umanu sai hanesan estratejia xave atu permite dezenvolvimentu sustentavel enkuantu
kria hela kondisaun sira ba inkluzaun, bem-estar no dignidade ne’ebe bo’ot iha sosiedade, atu
promove qualidade ema ida-idak nian, mak hanesan:
 Edukasaun
 Saúde
 Desportu
 Teknologia informasaun no komunikasaun
 Abitasaun
2.2.2. Infraestrutura

Infraestrutura importante ba dezenvolvimentu ekonomiku no sosial, ho implementasaun


rede infraestrutura ne’ebe adequadu ba komunidade tomak atu nune’e bele asesu ba saúde,
edukasaun, nsst...Infraestrutura ida nuudar dezafiu bo’ot ida ba sustenta produtividade, kriasaun
kampu trabalhu no dezemvolvimentu setor privadu iha nivel nasional.
Planu infraestrutura ida ne’e ho intensaun atu kombate pobreza iha extremu iha rai laran.
Ida ne’ebe sei alkansa liu ba iha fasilidade saude no edukasaun, mellora bee mos, sanitasaun, no
infraestrutura eletrisidade no asesu ba internet. Ida ne’e sei kria kondisaun ba investimentu
privadu no kresimentu ekonomiku, liu husi provizaun transporte, komunikasaun no fornesimentu
energia eletrisidade nebe diak liu.
Liu husi fasilita mobilidade no asesu ba servisu, nomos liu husi oportunidade sira mai
husi kresimentu ekonomiku no aumentu iha investimentu privadu iha rai laran,ida ne’e sei hasae
oportunidade ba empregu.
KAPITULU III
DEZENVOLVIMENTU

3.1. Importansia no benefisiu Investimentu Kapital Umanu ba Infraestrutura

Fasilidade infrastrutura sira ne’e importante tebes ba povu nia moris, ezemplu  hanesan
dalan/estrada. Transportasaun sai hanesan aspeitu ida ne’ebe signifikante tebes ba iha aktividade
ekonomia rai laran. Ita persija estrada ne’ebe diak no forte atu bele halo ligasaun ekonomia entre
kapital no distritu. Estrada ne’be diak bele ajuda distribui produsaun lokal ba iha cidade, no iha
parte seluk, povu husi distritu no area rurais mos bele aksesu ba iha saude, edukasaun no
informasaun iha kapital. Sistema infrastrutura estrada ne’ebe diak sei rejulta iha sistema
distribuisaun ne’ebe sufisiente no bele hasa’e rendementu ekonomia rai laran.
Hau hanoin,problema kualidade infrastrutura ne’ebe at, laos deit tanba menus iha
osamentu ka politika projeitu foer. maibe mos tanba menus iha kualidade rekursu umanu. Dala
ruma ema ne’ebe kaer projeitu ladun iha koñesementu ba iha  area sira ne’e. Atu hetan kualidade
infrastrutura ne’ebe diak, persija ema (rekursu umanu) ne’ebe komprende sistema gestaun
infrastrutura nian. Ema ne’e be hala’o  servisu infrastrutura tenki ema  ne’ebe hatene halo planu,
deseinu (design), utilizasaun material, rehabilitasaun no manutensaun.
Edukasaun bele sai hanesan alternativu ida hodi hasa’e kapasidade rekursu umanu iha
area  infrastrutura. Ita persija programa edukasaun ba iha area tekniku hodi nune’e bele responde
ba iha problema infrastrutura publiku ne’ebe kompleksu tebes hanesan: gestaun, orsamentu,
planiamentu no manutensaun.
KAPITULU IV
FINALIDADE

4.1. Konkluzaun

Atu hamosu rekursu humanu ne’ebe ho kulidade diak, persija mos fasilidade ne’be
sufisiente no ekipamentu ne’be adekuadu atu nune’e  estudante sira bele hala’o sira nia knar ho
diak. Buat sira ne’e sei bele akontese deit bainhira Governu no intidade sira ne’ebe relevante iha
sentimentu katak investementu kapital humanu sai hanesan airin ba iha desemvolvementu nasaun
nian.

4.2. Rekomendasaun

Hau hanoin sistema edukasaun tekniku iha Timor-Leste persija hetan antensaun ne’ebe
maka’as husi Governu nomos akademiku sira. Ita persija programa edukasaun ida ne’ebe
responsivu ba situasaun aktual iha rai laran. Ita espera katak estudante sira liu liu iha
universidade sei la sadere  deit ba teoria sira iha livru, maibe bele mos halo analizasaun ba
programa no aktividade sira ne’ebe relevante ho kondisaun rai laran.

También podría gustarte