Está en la página 1de 16

UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA

CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

¿IMA LLIMPIKUNATAQ RIQINKI


1
(HUK) IMA RIKUQKUNATAQ KAYAN?
1 VOKABULARIUKUNA :imaginkunata rikarnin qillqayanki:
(huk)

A. Anqash/ushqu : azul
B. arwaq : morado
C. chullqa : verde claro
D. mullush multicolor
E. puka : rojo
F. qallwash : amarillo
G. qarwash : naranja
H. qullqi niraq : plateado
I. quri niraq : dorado
J. qushni/ uchpas: ahumado
K. quyu :verde
L. suqu : gris
M. uqi : plomo
N. yana :negro
O. yanqa anqash celeste
P. yanqa puka rosado
Q. yuraq/yulaq blanco

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 1
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

LLAPANTSIKMI KANAN RURARISHUN


1
(huk) Kay shumaq warmi.¿Imanawtan pishtikushqa?
Kay marron tsuku shipashmi
inishin.

Aku-lliklla tsuku aqshukuna kamsa Rurupa/ruripa saya


wayqa sarsillo wachku llapsha rakta
rurupa ruripa
Nawitsay;tsaypitam qillqanki.

2
(Ishkay)

Tsay rapra limonpa

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 2
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Qallwash kaykan.
¿Ima rikuqtaq intiqa? Intiqa qallwashmi.

2 ¿IMATATAN MIKUNTSIK?
(ISHKAY)

1 VOKABULARIUKUNA :imaginkunata rikarnin qillqayanki:


(huk)
Los alimentos: mikuykuna.
A. Alimentos vegetales: qura kaq mikuykun

kiwicha : quihuicha allwi/allwish : arveja awash : Haba

chila : calabaza Hara : maíz kinwa : quinua

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 3
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

kiwicha : quihuicha Wayu : fruta lukma : lúcuma

mashwa : mashua Pakay :pacay/pacae Tubèrculo : papa

numia/pushpu : frejol kaywa : caygua Ataqu /hitqa : hojas


comestibles

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 4
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Zapallu : zapallo Tawri : chocho tsuqllu : choclo

triqu : trigo siwada: Cebada Ulluku : olluco

Uqa: oca Yakun :yacón Ataqu : hojas comestibles

¿Imanirtaq allí mikuna niyan?

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 5
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Propiedades Nutricionales nishqan kaykunakayan atska witamina A, Compleju B, hina Hierru kapuptin.

¿Alliku kay mikuna transgenicowan mikunantsik? ¿Imanirtaq?


Manan, predisposición cancer nishqan allaapa toxicidad nishqan kapuptin.

¿Imanirtaq kanan mikunaqa ras ismun?


Achachayraykur, insecticidakuna hina fungicidakunaraykur nishqan.

¿Imatatan rurayanan chakrayuqkuna allí allí mikuna yarqunanpaq?


Chakrayuqkuna allí temporadachaw muruyanan, yaku hina llapan nutrientes nishqan rantiyanan.

B. Alimentos de origen animal: ashmapita kaq mikuykuna

Aytsa : carne Lichi : leche

Runtu/ruru :huevo tsumpak : miel de abeja

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 6
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

¿Imanirtaq allí mikuna kaykuna kayan? ¿Pikuna mikuyanan?


Propiedades Nutricionales nishqan kaykunakayan atska witamina B12, Compleju B, hina Mineralkuna:
zinc, seleniu hina fòsforo kapuptin. Nunakuna hina warmikuna aytsata mikuyanan, wawakuna lichita
mamapita upuyanan, Comadrejata runtukuna mikuyanan hina “Ukuku anteojopita” tsumpakta
mikuyanan.
¿Imatatan rurayanan chakrayuqkuna allí allí mikuna yarqunanpaq?
Chakrayuqkuna ashmakunata allí mikuna qarayanan.

¿IMA ASHMAKUNATAN KAN?

2
(ISHKAY)

1 VOKABULARIUKUNA :imaginkunata rikarnin qillqayanki:


(huk) Los animales vertebrados: washayuq ashmakuna
A. Mamíferos salvajes: chichiqkuna mana tsariq

achaku: ukuku : anas:

atuq: luychu: tarush:taruka

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 7
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

wikuña: ushqu mishi: wishkaka:

ukush: waywash:comadreja Tsiqtsi:murciélago

B. Las aves: pishqukuna

akaka:paucar chinchis: jilguero chiksa:lechuza Chiwillu:cuervo maicero

Kukus:cuculí Pichak pitsak:gavilán Chiwriqsa:pájaro

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 8
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Tsakwa:perdiz Qaqchu:loro Kullku:tórtola

Waman:alcón Qushu:águila Kuntur:cóndor


Wachwa:ganso andino

Winla:buitre Wiskur: gallinazo winchus:picaflor

C. Mamíferos domésticos:wayi paranchaw ashmakuna

urqu asnu: china ashnu: llullu ashu: kuñi:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 9
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

waaka: tuuru: wisru/wishi chiwa:

china haka: kututu uyuksha/yukyu: paqu:

china usha: mutsi: achkash: wishushu

china kuchi: urqu kuchi liichu: kawallu

wishpa/chipi kakash: gallina: ñuñuuma:


D. Animales invertebrados: Ashmakuna mana tulluyuq kaq

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 10
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Anwaqshuy: Chukllush: Chuspi/tushpi: Pachka:araña

manzana kuru: Puyu:polilla Wiku/Wisuq:lombriz Tumpish/mishkiyuq:aveja

Kuru:gusano Hara kuru: Papa kuru: Piki:pulga / usa:piojo


¿IMA HACHAKUNATAN RIQINKI?

3
(KIMA)

1 VOKABULARIUKUNA :imaginkunata rikarnin qillqayanki:


(huk)

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 11
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Qiwa: Qaywa: Hara:


Muña:

Kiwicha: Ullku: Allwish:


Papa:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 12
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Uqa: Tawri: Kinwa: Triguu:

palta: Wayta: Ruda: Mashwa:

TAPUSHAYKI: Imagenkunata rikarii, tsaypitan qillqanki:

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 13
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA

¿IMANAWTAQ QAM MIKUNATA YANAPANKI ALLI KANANPAQ?


CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

Alli allí muruta


Alli allí qurata
akranki.
qarpanki. Tsaypitan
Alli allí patsata
Alli qishyayninpaq
wanun ichanki.
Mikuykuna hampinki.

Allapi mana allí


Mana ichanki wanu - qurakuna wanutsinmi
kuna, mana
Plantata.
kanqatsu mikuna.
Mana hampinki,mana
allí kanqatsu mikuna.
Mana alli

mikuykikuna

achatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith pág. 14


UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

4 VOCABULARIUKUNA: Rikariy imaginta , mañayashuptiki castellanuchaw qillqary .


(chusku)

AYMURAY (MIKUNAPA) QISHAYNIN


1.Chupaka (kiwicha) 2.Rancha (papa).-Se quema 3.Qasra (choclo)
Raiz seca su hoja y baja al tallo y seca. No deja crecer al producto

¿Imanawtan hampintsik? ¿Imanawtan hampintsik? ¿Imanawtan hampintsik?


Rhizolexwan patasatam
drenchchaw ichantsik.
(Nosostros curamos para
esto con Rhizolex,
echando al suelo en
drench.)
4.Utush kuru (repollo) 5.Shaqya (papa) 6.Siksi siksi (uqa)
Se lo come Gusano que come tubérculos

¿Imanawtan hampintsik? ¿Imanawtan hampintsik? ¿Imanawtan hampintsik?


.

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 15
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL SANTA
CEIDUNS
Centro de idiomas de la Universidad Nacional del Santa

7.Uchpa qishay (allwish) 8.Kuru melcotompa 9.qishyay raphrachaw


Manchas en la arverja

¿Imanawtan hampintsik? ¿Imanawtan hampintsik? ¿Imanawtan hampintsik?

Yachatsikuq: Vega Reyes Jhovana Judith


pág. 16

También podría gustarte