Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
VEGETALES
DE BOGOTÁ,
rt o
l aD. C. d a
o n
c
i a
o p
C
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
MANUAL DE COBERTURAS
VEGETALES
DE BOGOTÁ, D. C. d a
l a
t r o
n o
c
i a
o p
C
Alcaldía Mayor de Bogotá
d a
Nubia Esperanza Sánchez Corredor
Comité Directivo
a
Subdirectora Educativa y Cultural
l
Martha Liliana Perdomo Ramírez
Directora
r o
Claudia Alexandra Pinzón Osorio
OËÀȳÀv®Èïv
t
n
Orlando Rodríguez Carvajal José Alberto Amaya González
Secretario General y de Control Disciplinario 2?ï®vI¨v®v´®
o p
Universidad de los Andes
a
Dentro de estas variables se encuentran las coberturas vegetales que compo-
d
nen la infraestructura verde de la ciudad, la cual está integrada por áreas protegidas,
l a
ecosistemas estratégicos, espacio público o malla vial. Esta red es fundamental
½vÀv¨vv¨vÛv¨³ÃvÈv®ÈÃƜ½³ÀóÃËÀ³®³®È³Ɯ³ÀÈv¨®-
vÀ´®ƛ
t o
ȳâv®È®®È³Ã³®®Ã½®Ãv¨Ã½vÀvvÀv®ÈçvÀ¨ËÈËÀ³´½È³¨vË-
r
®Ãȳ®ÈáȳƜ¨2vÀ®³Èw®³³³ÈwÃv®³v³®½À³³ÛÀ
n
Ë®vÛô®®ÈÀvv¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨ÃËÀv®vÃâ½ÀËÀv®vÃƜv½vÀÈÀ
¨v®ÈÀv´®¨vvÀ³Àçv´®Ɯ¨v¦vÀ®ÀvƜ¨vÀÃÈvËÀv´®³Àv¨Èv´®
o
³¨´vâ¨vvÀ˨ÈËÀvËÀv®vƛÃÈv½ÀÈ®ÈÀÛ®À¨½vÃv¦ÃÈÀvÈv-
c
mente en los diferentes sistemas de la ciudad, incluyendo el futuro desarrollo de
vÀ³½vÀ¿ËÃƜ³Ã¿ËÃËÀv®³Ãâ½ÀËÀv®³ÃƜ½¨v®ïv³ÃâÃȳ®v³Ãv-
®ÀvvËvvƜ³³Ë®v³®ÈÀË´®v¨³¦ÈÛ³ÃvÀÀ³¨¨³¨³ÀvÀËvÃ
i a
óÃÈ®¨ÃâÀè®ÈÃƜâv½³ÀÈv®³³®¨v³®ËÃÈÀ³ÃwȳÃÛv
para reverdecer a Bogotá.
o p
Con el objetivo de generar intervenciones sostenibles, planeadas y adecua-
vývÀv³³Èwèv³À´¨ Manual de coberturas vegetales de Bogotá, D. C.,
¿Ëv½³ÀÈv¨³Ã¨®v®È³Ãâ¨vÃÀÀv®ÈvÃò³®¨³®ÈáȳËÀv®³â
C
periurbano de la ciudad, permitiendo, a través del aumento y mejoramiento de la
³ÀÈËÀvÛÈv¨ƜváçvÀÃËîï³Ãv®Èv¨ÃƜóv¨ÃâËÀv®³Ã-
v®ÈÃËvËvv½¨v®v´®Ɯò³Ɯ®À¿Ë®È³âv®¦³Ɯ³®¨³¿ËÃ
³È®Ë®½v®³Àvv®ÈÀv¨¿Ë¨³ÃËÃËvÀ³Ã½Ë®ËȨçvÀ®¨³®È³
òvÀâÀv¨çvÀ®ÈÀÛ®³®ÃƜ®³À½³Àv®³výȳèvÛývÀvÈÀv®Ã³ÀvÀ
a Bogotá en una ciudad cuidadora, incluyente, sostenible y consciente de su en-
torno ambiental.
a
9vÈÀvÃƝ³ÀÈËÀvÃÛÈv¨ÃDZÀ¿ËÈÈËÀv¨½vÃv¦Ʋ³³Èwƪ³¨³vƫ
DZÀ³¨Ã®ËvÃƲ³³Èwƪ³¨³vƫDZLÃÈvËÀv´®³¨´v ưIÀ³Ã³ÀvwÈÀvƜ½vÀÈv®È³®vó¨´vÃƨvÀ¨³Ã_®ÈLâ
¨vÃïv´®ƝĀąąŲůűƛŵųųƲŮůŃÿōó
d
%ËÀÀvư*®®À³IÀ³âȳÃ*®ÛÃÈv´®Ɯ½vÀÈv®È³*®®ÀvÛ¨
â®Èv¨ƨv®¨$¨½vËÈÃÈvvÀÀç³ÃvưÃÃÈ®ÈÀvËv³vÃÈÀvƜ
a
l
½vÀÈv®È³®vó¨´vÃƨ2³v®9v®Ë¨v¨À´®L³ÀËçưv®-
Primera edición: diciembre del 2020 vȳvIƛƛâvÃÃÈ®ÈÀvËv³Ɯ½vÀÈv®È³®vó¨´vÃƛ
t r
Diseño y diagramacióno
n
³(À®w®ç³³Ã
Universidad de los Andes
Facultad de Arquitectura y Diseño
vÀÀÀvŭÃÈ®ƛǰŭŴưųŬƜ¨³¿Ë
Bogotá, D. C., Colombia
S¨³®³ƝůůŵŰŵŰŵƜáÈƛŮŰŴŬ c o ISBN:ŵųŴưŵűŴưųŵŴưŬŭŲưű
ISBN e-book: ŵųŴưŵűŴưųŵŴưŬŭųưŮ
Impresión
ia
ÈȽƝƨƨvÀ¿ÃƛË®v®ÃƛËƛ³ Iv®vÀv®v$³ÀvÃ*½ÀóÃOƛƛ
v¨¨Ųű®ƛŧŵűưŮŴ
Ediciones Uniandes
v¨¨ŭŵ®ƛǰůưŭŬƜ³ï®vŭŰŬŭ
Bogotá, D. C., Colombia
S¨³®³ƝůůŵŰŵŰŵƜáÈƛŮŭůů
o p S¨³®³ƝŰůŬŮŭŭŬ
Bogotá, D. C., Colombia
S³³Ã¨³ÃÀ³ÃÀÃÀÛv³ÃƛÃÈv½Ë¨v´®®³½ËÃÀÀ½À³Ëv
infeduni@uniandes.edu.co
ÈȽƝƨƨ³®ÃƛË®v®ÃƛËƛ³
ÈȽƝƨƨ³³§ÃƛË®v®ÃƛËƛ³
C ni en su todo ni en sus partes, ni registrada en o transmitida por un sistema
À˽Àv´®®³Àv´®Ɯ®®®Ë®v³Àv®½³À®®Ì®³ƜÃv
w®³Ɯ³È³¿Ë³Ɯ¨ÈÀ´®³Ɯv®È³Ɯ¨ÈÀ³ư´½È³Ɯ½³À³È³³-
pia o cualquier otro, sin el permiso previo por escrito de la editorial.
Jardín Botánico de Bogotá José Celestino Mutis
Û®vv¨¨Ųů®ƛǰŲŴưŵű V®ÛÀÃv ¨³Ã ®Ã DZ _¨vv 9®Ëv´®ƛ L³®³®È³ ³³
Bogotá, D. C., Colombia Ë®ÛÀÃvƝÀȳŭŮŵų¨ůŬvâ³ŭŵŲŰƛL³®³®È³½À-
S¨³®³ƝŰůųųŬŲŬ ó®Àv¦ËÀvƝLó¨Ë´®ŮŴ¨ŮůÀÀ³ŭŵŰŵƜ9®¦ËÃÈvƛÀ-
Èv´®®ÃÈÈ˳®v¨v¨Èvv¨vƜŭŬv²³ÃƝLó¨Ë´®űŴ٨ŵ®À³
Coordinación editorial ¨ŮŬŭűƜ9®Ëv´®ƛ
%Àw®vÀ³¨ÛvÀç4ËÀ³ƜOËÀȳÀS®³?½ÀvÈÛ³Ɯ
Jardín Botánico de Bogotá 4³ÃvËȳÀÃv®½ËÃȳȳ³Ã˽²³®³®ÈvÈvÀvv¿Ë¨¨výÀó®vÃ
9v®Ë¨v%Ëçw®LvÀçƜÀ¿ËÈÈvËÀv®ÃÈvƜ ¿Ë½³Ã®¨³ÃÀ³ÃvËȳÀ¨vÃw®Ã¿ËÃvv½ÈvÀ³®½vÀv
½vÀÈv®È³À¿ËÈÈËÀvƜV®ÛÀÃv¨³Ã®Ã ÃÈÛ³¨Ë®Ɯ½À³®v¨Ë®³ÃvóÃÃ˨³v¨çv´®®³vó½³Ã¨ƛI³À
ÃÈvÀvç´®ƜÃËÀ³Ãv¨³Ã½À³½ÈvÀ³ÃÈv¨ÃÀ³Ã¿Ëý³®v®®
Corrección de estilo ³®Èvȳ³®³®ÃV®v®Ãƛ4vÃÀ¨vv³®Ã¦ËÃÈïvvÃÃvÈ®-
IvÈÀv9Àv®v Àw®ÃÌ®¨³ÃÈÀ®³Ã¨³ÃvËÀ³ÃvÈËv¨Ãƛ
CONTENIDO
CONTEXTO DE LAS COBERTURAS
01 VEGETALES DE BOGOTÁ 6
ZONAS CLIMÁTICAS
02 32
URBANAS
d a
l a
03 DETERMINANTES
DE DISEÑO
t r o 78
CATÁLOGO DE o n
04 ESPECIES c 158
i a
05 LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
p
DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE
o 364
C
Glosario ............................................................................................................................................................426
Índice de nombres comunes ........................................................................................................................... 430
+®®³ÀîÈï³Ã......................................................................................................................... 434
Siglas ................................................................................................................................................................436
Listado de fotos ...............................................................................................................................................437
4ÃÈv³Àwï³Ã ..........................................................................................................................................438
Listado de tablas .............................................................................................................................................. 441
Bibliografía ...................................................................................................................................................... 442
Normatividad .................................................................................................................................................. 446
Autores............................................................................................................................................................ 448
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
01 CONTEXTO DE LAS
COBERTURAS
VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p Foto 1.
Coberturas
verdes
C
urbanas
4vÃËvÃó®Ã®vÀ³ÃËÀÈó®ÈÀvÃÈîÈÀ¨ gía del sol para fabricar materia orgánica y liberar oxígeno, por
ÃvÀÀ³¨¨³½¨v®ïv³â¨v³®Ã³¨v´®¨®Èvâý³®Èw®v ÃÈvÀv紮ó®®Ã½®Ãv¨Ã½vÀv¨vÛv³ÈÀ³Ã³Àv®Ã-
¨³Ã ³®ðȳà ½³À ¨ Ëó ®³½vȨ ¨ Ã˨³ ËÀv®³Ɯ mos y el equilibrio ambiental en el entorno urbano.
¿Ë½À¦Ëv®¨®ÃÈvÀÃËÃvÈv®ÈÃƛ ® ÃÈ v½È˨³ à vÀw Ë® ÀÛ À³ÀÀ³ ½³À ¨³Ã v®-
4vóÀÈËÀvÃÛÈv¨ÃËÀv®vî³Ã³®v¦®vÃv¨v½À³- È®Èà ÃÈ´À³Ã ¨và ³ÀÈËÀvà ÛÀà ËÀv®vÃ
ÛÃv´®Ɯ¨vËv¨Ãv®ïÃÈv®¨v®vËvvè´® Bogotá, los principales aspectos normativos que regulan su
especies, la ausencia de mantenimiento y las malas prácticas ®ÈÀÛ®´® â ¨v ³½À®Ã´® ¨ ½vÃv¦Ã³ ³³ ¨ ³®-
½³vâv®¦³ƞ³Ɯ®®Àv¨Ɯ®Ë®½v®³Àvv¨Èv³- ½È³wó®ÈÀv³À¿Ë³À®Èv¨v½¨v®v´®Ɯ¨Ã²³
nes que conducen a que los ejemplares vivos compitan con la â¨vÃÈ´®¨½vÃv¦ËÀv®³Ɯ³®v®³ÛÀÃvóÀvÃ
ciudad en la búsqueda de su mínimo vital. Adicionalmente, las ®ÈÀÛ®´®¨vËvvÈÀvÛèvvÀ³Àçv´®Ɯ¨v¦vÀ-
plantas son los únicos seres vivos capaces de captar la ener- ®ÀvËÀv®vâ¨vÀv¨Èv´®³¨´vƛ
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d
½ÀÃÀÛv´® â Àv¨Èv´®Ɯ ³®Ã³¨v®³ ¨³Ã ®Ì¨³Ã
que les compete a los entes territoriales dentro de los lími-
Èà ï¦v³Ã ½³À ¨v ³®ÃÈÈË´® â ¨và ¨âÃƜ ® ³À® v Ã-
l a
³ÛÀóà ⠨v ½ÀÃÈv´® ÃÀ۳à ³ÃÃȳà ®
¨vÀ³¨³Ã¨®v®È³Ã﮳ý³À¨vÃvËȳÀvÃ
½³®À®ÃÈÀˮȳÃï®ÈývÀv³À®ÈvÀ¨ÃvÀÀ³¨¨³
¨ ÈÀÀȳÀ³ v¦³ ÃË ¦ËÀô® â À˨vÀ ¨v ËȨçv´®Ɯ
ÈÀv®Ã³Àv´®â³Ë½v´®¨Ã½v³vËÀ³³®¨và o
v®Èv¨ÃƛIvÀv¨³ÀvÀÃȳ¦ÈÛ³Ɯ¨vËv³½À³Ã³
r
½¨v®v´®®ÈÀÛ®´®¨vóÀÈËÀvÃÛÀÃËÀv-
t
®vÃÀ¿ËÀï®ÀÀÈÀÃâÈ®vývÀv¨vv½À³½vv
n
ÃÈÀvÈvÃÃvÀÀ³¨¨³Ã³³³®´³â®vÀ³®v³® 贮ýÃÛÈv¨Ã³®ï®ÃvÀ³Àçv´®Ɯ
¨³v®Èâ¨vÃÈÀv³®ÃÃÈ´ÀvÃâ˨ÈËÀv¨Ãƛ ¦vÀ®ÀvËÀv®vâÀv¨Èv´®³¨´vƜv³À³®¨vÃ
¨ I¨v® ?À®v®È³ SÀÀȳÀv¨ ³³Èw à ¨v ÀÀv-
®Èv ½vÀv ÀvÀ ¨và ³®³®Ã vÈv¨v ËÀv®v
âÀËÀv¨À¿ËÀvÃƜvvÀv®³¨vÃÀ¨v³®Ã®ÈÀv´®
c
³® ¨ ®È³À®³ ó ®vÈËÀv¨Ɯ Ë® À®È³ Àvç³®v¨ â
o condiciones urbanas y ambientales de cada localidad de la
Ëvâv®È¨vv½¨v´®¨®v®È³Ãò³
³®vÃÀ®ÈèËvÀîÈÀÛ®´®ƛ
I³À³ÈÀ³¨v³Ɯ¨³ÀÀȳ½À³Ã³½¨v®v´®¨vÃ
i a
¦½¨vÀvÃv¨vÀ³®v¨ƜË®v³®Ã³¨v´®vÃvv®¨v
³À®çv´® â ³Èv´® ®ÀvÃÈÀËÈËÀvà â ÃÀÛ³Ã
coberturas verdes urbanas contribuye no solo con estos
³¦ÈÛ³ÃƞÈv®v½³ÀÈv³®¨vÃvîvývÀv
o p
ÃËï®Èà ½vÀv ȳ³ÃƜ â ¨và ³®³®Ã ®ÃvÀvà ½vÀv
ÃËÀ½Ë¨Ãv³ÃËv½vv®®³Ûv´®â½À³Ë´®
de espacios de calidad para todos sus ciudadanos.
¨v vv½Èv´® v¨ v³ ¨wȳ ® ³®³Àv®v ³®
¨ I¨v® L³®v¨ *®ÈÀv¨ v³ ¨wȳ ƪļĿĚĀĀƫƜ ¨
cual establece dentro de sus directrices de ordenamiento
C
4v ÃÈÀËÈËÀv ³¨´v IÀ®½v¨ ƪĉĉļƫ y el Sistema de
ýv³Į³ƪŃĉļƫÃï®®³³¨³®¦Ë®È³¨³Ã¨-
®È³Ã®vÈËÀv¨ÃâvÀÈïv¨Ã¨ÈÀÀȳÀ³ÃÈÀÈv¨¿ËƜ½³À
Ã˳®´®ÃÀv¨vÛçó½³ÀÈóÃÃȳÃâýv-
ÈÀÀȳÀv¨ ¨ v®¦³ â ³®ÃÀÛv´® ³ÃÃÈvÃƜ â ¨
reverdecimiento urbano a través del incremento del área
verde del arbolado urbano de la ciudad. Esto con el fin de
aumentar la calidad ambiental urbana, la permeabilidad
cios abiertos, conforman un sistema articulado y continuo, del suelo y la ecoeficiencia de las edificaciones, regulando
dando forma e integrando biofísica y socialmente el territorio, vw訳À³¨´³ƛ
và ³³ ®Àv®³ ç³®và ½vÀv ¨v Àv¨Èv´® ³¨´vƜ IvÀvvÀv®ÈçvÀ¨vËv³½À³Ã³Ã¨´®Ɯò³Ɯ
¨®Ë®ÈÀ³Ɯ¨v®ÈÀv´®Ɯ¨v³®È½¨v´®Ɯ¨v®ÈÀv´® vv½Èv´®âÃvÀÀ³¨¨³¨vóÀÈËÀvÃÛÀÃËÀv®vÃƜ¿Ë
óv¨Ɯ¨vÀÀv´®â¨v¨ÀÀ˨v´®¿Ë®ÃvÈv® ½ÀÈv®Ë½¨À³®ÃËÃË®³®Ã³¨´vó®ÈÛ-
los ámbitos urbano y rural de Bogotá. vƜÀ˨v´®¨wÈvƜ½À³Ûô®wÈvÈÃâƜ®®Àv¨Ɯ
A través de la ĉĉļ y del Ńĉļ, la ciudad sostiene y conduce mejorar condiciones ambientales de la ĉĉļ y el Ńĉļ, el Jardín
¨v³ÛÀÃv⨳ýÀ³Ã³Ã³¨´³Ãîv¨Ã¨Ã- ³Èw®³³³Èw2³Ã¨ÃÈ®³9ËÈèv³À´¨Manual de
trito Capital. Estos permiten dotar de bienes y servicios am- coberturas vegetales de Bogotá, D. C., orientado a integrar las
bientales a la capital para su desarrollo sostenible, incentivar Ë®³®Ã½vÃv¦ÃÈvÿ˽À³½³À³®v¨vÛÈv´®vóv-
¨ ³®Èvȳ â ÃÀËÈ ¨v ®vÈËÀv¨çv ® ³Àvà ¿Ë Ãv® vv¨vvÀ³Àçv´®Ɯ¦vÀ®ÀvËÀv®vâÀv¨Èv´®³¨´-
³½vȨà ³® ¨v ³®ÃÀÛv´®Ɯ â ®ÀvÀ ¨v v½À³½v´® vƜ³®¨®ÃÈvÀâ³®³ÀȨ³ÃvÈv®ÈÃƛ
8
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 2. Carrera
ųƛa³®v¨¨ŵŮ
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
ANTECEDENTES
a
³®v¨Ɯ¿ËwÃÈvÀÀv®È¨¨Û´ÃË®³Àƛ®
³®¨Ëô®ƜËË®vvvÀv®¨vÌÿËvË®vËv
d
moderna con oportunidades para todos los ciudadanos.
1.2.1. COBERTURA VEGETAL EN BOGOTÁ
l a
® ÃÈv ½³v à ½®Ã´ ® ¨v ³®ÃÈÀË´® Ë®v ËÀ
incluyente, en la que la igualdad y la fraternidad fueran pie-
4v ½v¨vÀv ciudad viene del latín civitasƜ ¿Ë îïv ƷÛ-
¨çv´®Ƹƛ I³À ¨¨³ à ¿Ë vÀ Ëv à vÀ Ëv-
r o
Àvv®Ë¨vÀ¨v³®½´®¨v³³Èw¨Ã¨³ŜŜƜ y en
¨v¿Ë¨vvÀ³Àçv´®Ɯ¨Ã½v³½Ì¨³â¨³Ã½vÀ¿ËÃƜ³³
t
³ÀÀý³® v Ãȳà ½³ÃÈ˨v³ÃƜ ÈËÛÀv® ï®ÈÛ³ ½À³Èv-
n
danía, lo cual fue uno de los puntos de partida del decidido ³®Ã³ƛ ³ ®ÈÀà ®³ à ۳¨Û´ v ÛÀ î³ vÃÈv ŭŵŲŲƜ
interés por construir, a partir de los años veinte, un plan de Ëv®³¨¨´v¨vv¨v¨v¨®®À³_À¨³vÀ³_vÀvÃƜ
³À®v®È³¿Ëè¨v´Ʒ4vËv½³Ã¨Ɲ³³Èw$ËÈËÀ³
ŭŵŭŵưŭŵŮűƸƛ³½¨v®ÃvÀvÈÀç´½³ÀÃÀ½®Ãv³½vÀv¨
v½À³Ûv®È³w᳨ÈÀÀ®³vÃvÀÀ³¨¨vÀƜï®®-
do relaciones porcentuales entre áreas construidas y áreas c o Àv³À¨IvÀ¿Ë¨Ov¨ÈÀƪĚąĀňƜŭŵŵŵƫƜwÃÈvÀIvÀ¿Ë
O´® ³¨ÛvÀƜ ¿Ë® ³® Ë®v vÀÈvv Ûô® ËÈËÀ³ v-
¿ËÀ´¨vÃŮŴŬÈwÀvè³ÃÀÀ³Ã³À®Èv¨Ã³®ÈËvÃv¨
ÃȳÀÃÈ´À³¨IvÀ¿Ë:v³®v¨Ɯ½vÀvvÀ¨¨vî³
i a
¨ÀÃvÃƝŲűǂǦwÀv³®ÃÈÀËvâůűǂǦwÀv¨Àƛ¨wÀv
¨ÀÃÃÀ®´®Ë®ŮŬǂǦ½vÀvv¨¨ÃâvÛ®vÃƜË®ŭŬǂǦ
ó¨³Ë®½Ë¨´®¨vËvƜî³Ë®¨ËvÀývÀ®È³â
³®È½¨v´®Ë®vËÀ¿Ë½³ÀvóÀ½vÃvÀ¨³Ãų¨¨³-
o p
½vÀv½vÀ¿ËÃâË®űǂǦ½vÀv½¨vçvÃƛ*®¨ËvƜvwÃƜ¨vÀÃÀÛv
del bosque en las estribaciones de los cerros de Monserrate
â%Ëvv¨Ë½Ɯ³®¨ï®³®ÃÀÛvÀ¨v¨¨çv¨½vÃv¦â
®ÃvÈv®Èý³vÃvvÃýËÃƛ®Ã˳®È³Ɯ
³³Èw³®ÈvvÌ®v®È³®Ů¨¨³®ÃvÈv®ÈÃƛ
_³¨Û®³v¨³Ãv²³ÃÈÀ®ÈvƜîËvË®vvvï®È-
C
las fuentes de agua para la ciudad. En Bogotá Futuro Ãv¨´
½³À ½ÀÀv Ûç Ë®v ¦ÀvÀ¿Ëv Ûv¨ vv ½³À ¨ v®³ â ¨v
vÀ³Àçv´®¨vÃv¨¨Ãƛ4vÃÛvýÀ®½v¨ÃýÀ³âÈv-
À³®³®³¨vÀ³Àçv´®â¨vÃwÃv®³ÃÈvó®vÀ³¨v³
Ûv½vÀv¨v³®ÃÈÀË´®½vÃâËv³vƜ¨
presidente Olaya Herrera, consciente de esto, trajo al ya co-
nocido internacionalmente urbanista austriaco Karl Brunner
para que se encargara de cambiar la cara de Bogotá, y así esta
³ƛO®vÀ³Ɯ¨vv½¨v´®¨½¨v®®³Ãç³- dejara de ser una ciudad colonial con atisbos republicanos,
ÈÛvƜ½À®³Ãv¨ï®v¨¨vvË®®Ãv®³À®v³â para convertirse en la capital moderna que el país necesitaba.
³À®È½À³âÈv³v¨vÀ³½¨vç³ƪOv¨vÀÀvvL³vƜŮŬŬŲƫƛ Karl Brunner, en su calidad de director del Departamento Mu-
4vvv¨³ÃÈÀ®Èv˽vÀv¨½vÃË®v½³vï- ®½v¨VÀv®Ã³ƪ(³ÀƜŮŬŬůƫâwÃÈvÀ³®Ã¦À³
®ÈÛv®¨vÀv´®¨vÃËvÃƜâv¿Ë³®ç´¨½À³- ËÀv®Ã³¨%³À®³:v³®v¨Ɯ¨À´ƜÈËȨ´âò´À-
óËÀv®çv´®³¨³vƛ³³Èw½vô¨vËv Èv®È½À³âȳÃv¨Èv½³ÀÈv®v½vÀv³³Èwƪ¨vvÛ®v
colonial y republicana a la ciudad moderna, y se construye- vÀvvÃƜ¨IvÀ§`vâ4vO³¨vƜ¨vv¨¨űų⨳ÃvÀÀ³Ã¨
À³®¨v®ÈÃËÀv®çv³®Ãâýv³Ã½Ì¨³Ã³³¨³Ã v½®Ɯ9³¨³â³Ã¿Ë*ç¿ËÀ³Ɯ½À®½v¨®ÈƫƛÃȽ¨v®
parques urbanos, alamedas, bulevares y avenidas, que no v³½È´¨®È³ÃËvư¦vÀ®â®ËÛvó®½³®ÃËÀ-
podían ser ajenos a esta modernidad y a las necesidades del v®ÃÈvÃƜ®ÈÀ³Ë¦³¨³®½È³¨v®ÈÀv´®¨vÀ³®v
ya latente crecimiento poblacional y físico de la capital. En de los ríos como generadora y soporte de una estructura de
³®ÃË®vƜv®È¨v4âűŬ¨ŭųvÀ¨ŭŵůŭƜ¨ espacio público.
10
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 3. $³È³ÃÈ´Àv
Bogotá. Secretaría General
de la Alcaldía Mayor de
³³ÈwưÀ´®ÃÈÀÈv¨
ÀÛ³³³Èwƨ³¨´®
³È³Àwïv4³9vÈçƨvÀ½Èv
ŮưÀ¿ËÈÈËÀv9³À®vƨ
ŬŬųŲŰŬ
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
®ŭŵŰŴƜ$À®v®³9vçËÀvƜ¨®È³®Ãv¨v¨³³ÈwƜ®-
ÛÈ´v¨wèÀ¨³ÃËÀv®ÃÈvèˮ³®Ã˳®-
d a
ÀÀvÈÛvà vŲƜű 2 ½³ÀvÈv®ÈƜ ½À³Àçv®³¨v Ëv´®
de estos nuevos parques en las áreas de la ciudad más den-
ȳƜ4³ÀËÃÀƜ½vÀv¿ËÈÀvv¦vÀv®¨v³®½´®Ë®v
ciudad moderna, competitiva, actual y con características de
l a
samente pobladas. De este proceso surgieron los parques
ÃÈÀÈv¨ÃƝ 4v $¨³ÀvƜ ¨ Ov¨ÈÀƜ 9³®ÈÃƜ ÃÈÀÈv¨ ¨ OËÀƜ
ÈÀ´½³¨ƛV®vÛçwÃƜ¨³Ãv¨v¨Ã³®Ûô®Ë®³Ë-
ron quienes pensaron para Bogotá los más altos estándares de
ËÀv®Ã³âv¨vÛvƛ³®´ÃÈ®ÈÀèv¨v¨ o
¨ SË®v¨Ɯ I³½Ë¨vÀ ÛÀó®ÃƜ SçvƜ À¿Ë³¨´³
r
Suba, Kennedy y Jorge Gaitán. Adicionalmente, en el sector
t
¨®³ÀȨvËvÃÈvv¨IvÀ¿Ë¨4v³%vÈw®1 o del
n
9vçËÀv³®¨³Ã³ÃÛ³¨®È³Ãâ¨vÃÈÀË´®¨®ÈÀ³ 4v³Ɯ¿Ë¨³®³Àv¨vÀÀ³¿Ëv¨¨Ã¨³v¨çvƜ³®
³³Èw¨ŵvÀ¨ŭŵŰŴƪ³³Èvç³ƫƜ¿ËÀ³®½- ³âîˮÈÀv¨®ÈÀ³³Àv¨È®³¨³vV®¨v³ƛ
®³®ÃÀv´®ËvÈÀ³Ãv¨vÃƝÀ³®v¨ƜÈÀ³½³¨Èv®vƜËÀ-
c
4³ÀËÃÀƪOv¨vÀÀvvL³vƜŮŬŬŲƫƜ®¨¿ËÃȳvv®
i a
ÃÈvv¨v®Àv´®½vÀ¿Ëó糮vÃÛÀè®v¨Ã®
los recorridos de los ríos y quebradas, y en las estribaciones
estos se desarrollaron básicamente en las laderas de los cerros
³À®Èv¨ÃƜ ¿Ë vÃÈv ï®v¨Ã ¨³Ã v²³Ã ËvÀ®Èv ËÀ³® ¨vÃ
o p
¨³ÃÀÀ³Ã³À®Èv¨ÃƜ³®Ë®váÈ®ÃvwÀvÃvÈv¨³´
®ŭŵŲŬýÀîȴ½³À½ÀÀvÛçË®®³À³®¨v-
v®ÈÀvÿ˽À³ÛâÀ³®vÈÀv¨v¨v³®ÃÈÀË´®Ë®v
gran parte de la ciudad. En los parques fueron comunes las ca-
ÃËvÀ®vÃƪCasuarina equisetifoliaƫƛ®¨vvv¨³ÃÈÀ®ÈvÃ
C
¨v®¨vÃç³®vÃÛÀÃv½Èv¨®vÃƜÃÈ˳¿ËÛ®´
¨v¦³®ÈÀ³ÃËvÀv³Ã½³ÀvÈv®È¿Ë½³ÀÃ
®È³®ÃÈ®v¨vËvƝŮƜŴŰ2½³ÀvÈv®Èƪ9vÀÈ®çǪ
OÀvÀƜŭŵŲŬƫƛIvÀvï®v¨Ã¨vvv¨³Ã®Ë®ÈvƜ¨
®ÈÀ³Ë¦À³®Ɯ®ÈÀ³ÈÀ³ÃƜ¨výv¨vîáƪI³®áv®vÀ®ÃÃƫ
Ʋ¿Ëý¨v®ÈvÀ³®½À®½v¨®È®³Ãýv³Ã½Ì¨³Ã-
¨wȳèvËv®Ã˳®È³Ɲ¨vvÛ®vűųƜòvv
³³¨vÀv®³®á´®¨vËv³®¨ÃÈv³¨v½®Ɯâ
IvÀ¿Ë:v³®v¨Àv¨Ì®³vÀwÈÀÈÀ³½³¨Èv®³Ɯ³® ¨v v¨vv ½À®½v¨ ¨ IvÀ¿Ë :v³®v¨ óÀ ¨v vÀÀÀv ųƛaƲƜ
una infraestructura de servicios adecuada para una pobla- ¨³Ãv¨Ã³Ã½®È³ÃƪO®Ëó¨¨ƫƲwÀ³¨®vÈÛ³¨IÀÌƲ y los
´®®³®ÃÈv®Èvˮȳƛ ½³®®ÈÃËÀv½v®Ãƪ$Àvá®Ëî®ÃÃƫƜ½À³Èv³®ÃÈvýÀ-
¨I¨v®ÃÈÀÈv¨ŭŵŲŭýËówÀvÃÀÃÀÛv³ÀÃÈv¨ Àv¨®v®¨vvÀ³Àçv´®³³Èwèvvv¨³Ã
®È³v¨váȮô®¨³ÃÀÀ³Ã³À®Èv¨ÃâÃËÀ³À®Èv¨Ãƛ ®Ë®ÈvvÃÈv¨vvv¨³Ã³®Èvƛ
V®½³À®Èv¦½³ÀÈv®È¨vÃç³®vÃÛÀè³³®ÃÈÈËâ´ V®È³½³ÀÈv®È®¨½®ÃvÀâ¦ËÈvÀ½À³âȳÃ
¨vÃwÀvîˮv¨Ã®¨vÃç³®vÃv¦vè³ÃÀ³ÃSË®¦Ë¨³Ɯ vÀ³Àçv´®Ã³®ŭŵųŴ³®¨v½Ë¨v´®¨v®³¨v
$ËvâOv¨ÈÀƪËÀ³ůŴŭŵŲŭƫƛ9wÃÈvÀƜ®¨vv¨v¨v
_À¨³vÀ³_vÀvÃƪŭŵŲŲưŭŵŲŴƫƜÃÀvÀ³®¨³Ã½vÀ¿ËÃ
ŭƛ:³ÃÈ®½Àô®¨v½À³®v¨®³À%vÈw®ƛI˳vÀ
ÃÈÀÈv¨ÃƛfîŭŵŲŴËv®³ÃÃÈv¨¨$³®³L³Èv- óˮ½³¨È³ƲvË®Ëv®³®³ÃËâ½À³v¨Ɯ½ËÃÃÀvÃƜÃÃvÀv
torio de Zonas Verdes y Comunales, programa con el que se ƪ2³À¨À%vÈw®³2³À%vÈw®³ÀÈÃÀv®¨³ÃwÃÃÈvv³Ã®¨v
pretendía incrementar el índice existente de áreas verdes y ½³vƫƲ³¨Ë²³¨³ÃÈÀÀ®³Ã®¨¿ËÃÈvv¨³v¨çv³ƛ
12
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
L½Ì¨vƜ³³Ë®³®v¦v¨v³Àv¨³È³À®À-
¿ËIÀçÀ¨wçƜË®v³À¨2vÀ®³Èw®³³³Èw
d a
¨v®ÈÀvvv¨À³½ËÀȳ¨³Àv³Ɯ¨vv¨¨ŲůƲ¿Ë¨v¨v¨
ËËÃȳLvÀç?v½³ƪŭŵŴŮưŭŵŴŰƫ®³®´¨vvÛ®v¨
José Celestino Mutis, del documento de su autoría Arbori-
çv³®ÃËÀv®vó®Ã½v¨vÈ®´®v³³Èw, en el cual
l a
v˳Ovv®À³ƲƜ¨vvÀÀÀvųƛa, la avenida Caracas y la calle
ŴŬƛÃóƜ¨IvÀ¿Ë¨SË®v¨ËÃÈ®³Ë³ÃwÀ-
à v®v¨çvv ½vÀv ¨v ½³v ¨và vÀ³Àçv³®Ã ËÀv®vÃƜ ÃËÃ
®ï³ÃƜ ¨v è´® ýà ⠨và Ëv³®Ã wÃ
adecuadas para cada una en la ciudad, además de un deta- o
³¨Ã¨³¿Ëv³ÃƜvó³¨IvÀ¿ËSçvƛI³À³ÈÀ³¨v³Ɯ¨v
r
wvÀv³À³³³Èw½¨®È´¨IÀ³Àvv(³-
t
¦và _ÀÃƜ Àv¨çv®³ vÀ³Àçv³®Ã ËÀv®và ³® ýÃ
n
llado análisis de los errores más comunes en su manejo. En ®vÈÛvýÀ®½v¨®È®¨vËȳ½ÃÈv:³ÀÈƜ³³½À³Ëȳ
¨v ®ÈÀ³Ë´® à ³®¨Ëv ¿Ë Ʒà À¿ËÀ ¨v á½´®Ɯ de un programa de donaciones en memoria de los difuntos, a
al más alto nivel gubernamental y coercitivo, de un estatu-
ȳ¨vÃvÀ³Àçv³®ÃËÀv®v³vƜ³®¨Ã¨Ã
vÀv½³ÀÈv®vƜïvvƜË®vÀÈÀ³â³®È®Ëv
À³®³¨´vƸƜ¨v¿ËvwÃÃáÈÀvË®vÀvÃÀ½Àî- c o ¿Ë®ÃÃËÃ˳ó®v¦vv®v®È¨v½¨v®Èv´®
Ë®wÀ³¨ƞ®Ë®½À®½³Ɯv¨½¨výý³®vË®v½¨vv
con el nombre de la persona fallecida.
ï®v¨Ã ¨³Ã ³®Èv à ÃvÀÀ³¨¨vÀ³® ½À³âȳà ³®
i a
ÈvÈÛvË®v½À³¨wÈvË®ÛÀÃv¨ƝƷ:³vâwÀ³¨Ãv¨³ÃƜ
î³wÀ³¨Ãv¨ÃÀv³ÃƸƪIÀçÀ¨wçƜŭŵųŴƜ½ƛŭůƫƛI³À
ýv¨ Ëv³ ® ¨v vÀ³Àçv´® â ¨ ò³ ¨ ýv³
½Ì¨³Ɯ³³ËvOv¨ÈÀƛÃȽÀ³âȳÃÀ®v
o p
mal sembrados se entiende plantados en lugares inadecua-
¨®³¨vvv¨³Ã³®ÈvÃÀ´¨³®½È³
la alcaldía de Virgilio Barco, como complemento al entonces
IvÀ¿Ë¨Ov¨ÈÀâv¦ËÈv³ËÀv®ÈÃ˽ÀîvƛSv-
®Ã³®ÃÈÀËâÀ³®½³ÀÃvÃv½³v¨IvÀ¿Ë®ÈÀv¨
C
de sesiones tipo A, las franjas de control ambiental al plan vial
â¨v½vȳ®v¨çv´®ÀÈvÃÛvÃƋƜȳ³¨¨³v³½v²v³
vÀ³Àçv´®ƛwÃƜ½vÀvÃv½³vƜ¨vOÀÈvÀv?ÀvÃ
ĮvèÃÈÀȳƜ¦Ë®È³³®¨2vÀ®³Èw®³â³®¨v½vÀ-
Bavaria en el Centro Internacional, la Ciudadela Colsubsidio
al noroccidente de la ciudad y Ciudad Bolívar al sur de Bogo-
tá, relevantes desarrollos urbanos en lo relativo al cuidado y
³®½´®¨Ã½v³½Ì¨³â¨vvÀ¿ËÈÈËÀvÛÈv¨ƛ
Ƚv´®¨vO³v9¦³ÀvÃâ?À®vȳƜ®´¨v½¨v®- ®¨³ÃvÛv®Ã½³À¨vÀ˨v´®¨Ã½v³ËÀv®³Ã³®
Èv´® ®ËÛvà ýà ³³ ¨ v˳ Ãvv®À³ ƪFicus Àv® À³®³®È³ ¨v 4â ŵ ŭŵŴŵ â ¨v 4â ůŴŴ
soatensisƫƜ¨Ëvâvw®9v®çv¨Ãƪ4v³®ÃvvË®vÈvƫƜ¨ ŭŵŵųƜ³®³¦È۳ÿËÃÈv¨®¨vÀv´®â®Ãv¨
À³ƪCedrela montana ý½ƛƫ⨮³v¨ƪJuglans neotropicaƫƜ ýv³½Ì¨³â¨v½À³È´®¨³v®ÈƜ®¨Ë-
®ÈÀ³ÈÀvÃƜ®vÛ®vó³¨vv¨¨ŮŲƛ®¨³À®³ ⮳³³½À®½³¨vË®´®³¨´v¨v½À³½vƛ
®ÀÃIvÃÈÀv®vî¨ËâÀ³®vwýÀ³âȳævÀ®- 4v ®³ÀvÈÛv ÈÀ®´ ³³ ³½³®®Èà ¨ ýv³
Àv³®¨vÃÀvvv½v®È³Ãƪv½v®ÈËà ý½ƛƫâÀ³- ½Ì¨³ v ¨³Ã ½vÀ¿ËÃƜ ½¨vçvÃƜ ç³®và ÛÀà âƜ ® ®Àv¨Ɯ
v¨¨ÃƪHemerocallis ý½ƛƫƜ¿ËÃÛ³¨ÛÀ³®¨wȳà ȳvÃv¿Ë¨¨vÃwÀvîÃvÀvývÀv¨v³®ÃÀÛv´®â½À-
ÃÀÛv´®¨½vÃv¦â¨³Ã¨®È³Ã®vÈËÀv¨Ã¨®È³À®³
ŮƛËÀ³ųŭŵųŵƜ½³À¨Ëv¨ÃﮨI¨v®%®Àv¨ÃvÀÀ³¨¨³
¨vËvƛÃóƜï®´¨vÃwÀvîÈÀývÀv¨
integrado y se adoptan políticas y normas sobre el uso de la tierra en el v®È®®È³¨vÃç³®vÃÛÀÃ⨮À¿Ë®È³
Distrito Especial de Bogotá. ¨vvÀ³Àçv´®ËÀv®vƛ
13
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
%Àwï³ŭƛ
4®vȽ³v®Ëv¨Ãâ
³Ë®È³ÃvÀ³Àçv´®
À³Àçv´®ËÀv®vƛ
Manual verde
Jardín Botánico de Bogotá
José Celestino Mutis
V®ÛÀÃv¨³Ã®Ã
1998 2000
a
ŭŵŵŵ 2001 2002 ŮŬŬů ŮŬŬŰ ŮŬŬ
a d
o l
t r
n
9v®Ëv¨vÀ³Àçv´®
urbana para Santa Fe de
o
Bogotá
ĀIJĬĚēưąóīó
c
i a
¨vÃv³ÀvƜ®¨³Ãv²³Ã³®ÈvîvËËÀ´¨IvÀ- ¨v®vƜ¨vv¦v_Û®vI³½Ë¨vÀâ¨v³À½³Àv´®:v³®v¨
o p
¿Ë O´® ³¨ÛvÀƜ ËⳠò³ ½vÃv¦Ãȳ Ë ®vÀv³
v ¨v $v˨Èv À¿ËÈÈËÀv ¨v V®ÛÀÃv :v³®v¨
³¨³v³®¨v³¨v³Àv´®¨v®v³³½Àv´®
*®ÛÃÈv´®â$³®È³$³ÀÃÈv¨ƪĀIJĬĚēƫƜ establecieron
el centro de desarrollo y crecimiento de material vegetal en
¨ÛÛÀ³S³À¿ËËvƜË®vÀÀv®Èv½vÀv½À³³ÛÀâÃÈ-
C
Japonesa ģĚĀó, equipo que fue liderado por el arquitecto co-
¨³v®³ÀÈËÀ³L³¨³ƛ¨Ã²³¨vvÀ³Àçv´®®¨Ëâ´
¨v ½¨v®Èv´® vvvà ƪAcacia ý½ƛƫƜ w¨v³Ã ƪI³½Ë¨Ëà ®-
graƫƜ v˳à ƪFicus ý½ƛƫƜ À³Ã ƪCedrela montanaƫ, cere-
˨vÀ¨v½vÀȽv´®Ëvv®vâ¨v½À³È´®¨Ã½v³
½Ì¨³Ɯ®³v³½À®½v¨®È®¨v½À³Ë´®Ã½-
Ãv½ÈvývÀv¨vvÀ³Àçv´®¨vv½Èv¨ƛ
:³Ëî³vÃÈv¨vÃv®ÃÈÀv³®Ã®À¿ËI-
ç³ÃƪIÀË®ËÃÃÀ³È®vƫƜð³ÀvvÀ¨¨³ÃƪTecoma stansƫƜ®³v¨Ã ²v¨³ÃvƪŭŵŵŴưŮŬŬŬƫâ®Èv®vÃ9³§ËÃƪŮŬŬŭưŮŬŬůƫËv®³
ƪJuglans neotropicaƫƜÀ³¨ÃƪKËÀËÃ˳¨ÈƫƜ½v¨và ÃÛ³¨Û´v½À³ÀçvÀ¨³À®vȳâ¨vvÀ³Àçv´®¨vËv
ÀvƪCeroxylon ý½ƛƫâ½®³Ã³¨³v®³ÃƪI³³vÀ½Ëó¨- con algunos proyectos emblemáticos que involucraron la
foliusƫƜ®ÈÀ³ÈÀvÃýÃƛ ½¨v®Èv´®½v¨vÃÀvƪCeroxlyon ý½ƛƫƜv®³¨³Ã
½À®½³Ã¨vvv¨³Ã®³Û®ÈvÃÀ´®³- ƪMagnolia grandifloraƫâ³ÈÀvÃýÃƜv¨Ë®vîvÈÛvÃ
gotá el Departamento Técnico Administrativo del Medio los Andes colombianos y otras adaptadas, como, por ejem-
Ambiente ƪąóīóƫƜ ®Èv ¿Ë ÈÀvv¦´ ® ¨v ³®Ã³¨v´® ½¨³Ɯ¨¨¿ËwvÀƪ4¿ËvvÀÃÈâÀv¨Ëvƫƛ
¨ÃÃÈvç³®vÃÛÀèvËv³®¨v¨v³Àv´® IÀÛ³vÃȳƜ¨vvÀ³Àçv´®Àvv®¦vv½À®½v¨®È
Ë®½¨v®v®¦³¨v³ÀÈËÀvÛÈv¨â¨vÀv´® por particulares que por iniciativa propia plantaban e interve-
Ë®vÀÛÛÀ³ÃÃÈÀÈv¨ÃƜÀv¨çv®³ÛvÀvÃv½v- ®v®¨vÃç³®vÃÛÀý̨vÃƜîvâ³ÀÀÈÀ³È®³³
²và vÀ³Àçv´® ½vÀv ¨và ŭŵ ¨³v¨vÃƛ ÃÈv ®ÈvƜ ½¨v®v´®Ɯâî¿ËËî®Ì®³®ÈÀ³¨Ã³ÀÃÈvÃvÈ-
¦Ë®È³³®¨vOÀÈvÀv?ÀvÃĮvÃƜ¨$³®³_- ÛvÃƛ 4và ³®ÃË®và ÃÈ v®¦³ ËÀ³® ³ÃȳÃvÃ
14
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
Manual de silvicultura
urbana para Bogotá
Jardín Botánico de Bogotá
José Celestino Mutis
2007 2011
a
Ŭű ŮŬŬŲ ŮŬŬŴ ŮŬŬŵ 2010
a d
o l
t r
9v®Ëv¨vÀ³Àçv´®½vÀv
Bogotá, D. C.
o
Jardín Botánico de Bogotá n
c
José Celestino Mutis
i a
Ãȳ³½Ë®È³ÛÃÈvÀ³®ËÀ®Èè³Ã½À³Àvvà ȳ$³ÀÃÈv¨¨v³À´¨9v®Ëv¨vÀ³Àçv´®ËÀv®v½vÀvOv®Èv
p
ÃËÃÈÈË´®¿ËÀ¿ËÀ´¨vËv®¨³Ãv²³ÃŭŵŵŴƜŭŵŵŵâŮŬŬŬƛ
o
® ¨v v®ÃÈÀv´® ®À¿Ë I²v¨³ÃvƜ ³® ¨ I¨v®
ÃvÀÀ³¨¨³ŭŵŵŴưŮŬŬŭƜ®³®v³Ʒ4v³³Èw¿Ë¿ËÀ³ÃƸƜ
Fe de BogotáƪĀIJĬĚēƜŭŵŵŴƫƜ½Ë¨v³®¨vÀ³¨³®Û®³
celebrado entre el ĀIJĬĚē y el ąóīó®ŭŵŵŲƛÃvó³¨vË-
vƜ®vÈÀvvÀ³Àçv´®Ɯv³®Èv³³®¨vÃÃË®ÈÃ
C
ÃÃÈv¨´³³½À³Àv¨ÃÃÈvÃÈÀÈv¨½vÀ¿ËÃƛ
ÃȽ¨v®ËÃvvÀ˽ÀvÀâ³®ÃÈÀËÀv¨À³ÀůűŬ½vÀ-
ques de barrio y recuperar áreas como la ronda del río Tunjuelo
⨳ÃËv¨Ã2Ëv®vÀ¨¨³â´À³vƛ
½Ë¨v³®ÃƝ À³Àçv´®ËÀv®vƛ9v®Ëv¨ÛÀƪ2vÀ®³-
Èw®³³³ÈwǪV®ÛÀÃv¨³Ã®ÃƜŮŬŬŬƫƜManual de
vÀ³Àçv´®ËÀv®v½vÀv³³ÈwƜ¨Ëv¨Ëv³½Èv³v®-
ÈLó¨Ë´®ŃąóŰŬŵŬŮŬŬųƪ2vÀ®³Èw®³2³Ã¨Ã-
à và ¿ËƜ v®È ¨ Àȳ ŵŴŰ ŭŵŵŴƜ à ï®- È®³9ËÈÃƜŮŬŬųƫ y Manual de silvicultura urbana para Bogotá
À³®³½È®vîÃÈÈ˳®v¨Ã®vÈÀvvÀ³Àçv´®Ɯ ƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
asignando el manejo de las áreas verdes recreativas al ĚąĿąƞ¨và ®ÈÀ³¨³ÃvÛv®ÃÈ®³¨´³Ãâv®¦³¨v®³À-
À³®và ÀvÃƜ v®v¨Ã â Ëv¨Ã v ¨v ½ÀÃv Ë- v´®Ɯv®ÀvÈ®vƜÃÈvÃÈvâ³ÀwïvƜÃÃÈvv
Ëȳâ¨v®ÈvÀ¨¨v³³³Èwƪĉóóÿƫƞ¨³ÃÀÀ³Ã³À®Èv¨Ãâ ¨ ½³ÀÈv®È ÃËÀç³ ÃvÀÀ³¨¨v³ ½³À ¨ 2vÀ® ³Èw®³
las áreas rurales al ąóīóƲ³âOÀÈvÀvÃÈÀÈv¨®È ³³Èw2³Ã¨ÃÈ®³9ËÈÃƜ®Èv¿Ë¨À´ÃŮŬŬů¨
ƪŃąóƫƲƞ¨vvÀ³Àçv´®v¨2vÀ®³Èw®³³³Èw2³Ã- ®Û®ÈvÀ³âvÀvÈÀçv´®¨vv¨¨vvÀ´ÀvËÀv®vvÈÀvÛÃ
¨ÃÈ®³9ËÈÃƞ⨳Ãv®®ÃƜ¨vý¨vçvÃâ¨vÀÛv¨v¨*®ÃÈÈËȳ del primer censo del arbolado urbano de una capital implemen-
ÃvÀÀ³¨¨³VÀv®³ƪĚąōƫƛSv®ÃÃÈv¨´¨v®Ãv Èv³®¨³®È®®ÈƜâ¿Ë½ÀÈ´¨ÃvÀÀ³¨¨³¨OÃÈv
ï®Àýïv³®ÃÈ®vývÀv¨v贮ý- *®³Àv´®½vÀv¨v%ÃÈ´®¨À³¨v³VÀv®³ƪŃĚĔóōƫƛÃÈv-
ÃƜvó³½vÀv¨vîÃvÃâ³®³®Ã½¨v®Èv´®Ɯ ÀÀv®Èv½³Ã¨Èv³â®v½¨v®vÀv®ÀvÈ®vâv¦³
½vÀv¨vËv¨¨v³À½³Àv´®:v³®v¨*®ÛÃÈv´®â$³®- ½vÀwÈÀ³Ãývv¨Ã¨ËÈËÀ³¨vvÀ³Àçv´®¨vËvƛ
15
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
2005 ŮŬŬŲ ŮŬŬų
l a
t r o
o n
IÀ³È³³¨³ÃÈÀÈv¨
ÀÃÈvËÀv´®
³¨´v c
Guía técnica para la
ÀÃÈvËÀv´®³¨´v
en áreas con plantaciones
Guía técnica para la
ÀÃÈvËÀv´®wÀvÃ
de ronda y
ąóīóƪ³âŃąóƫ
i a
³ÀÃÈv¨Ãá´Èvî
el Distrito Capital
ąóīóƪ³âŃąóƫ
nacederos del
Distrito Capital
ąóīóƪ³âŃąóƫ
o p
Ãȳè³À´ÀvvÃv¨vvÀÈ˨v´®vÀ´®v®ÃÈÈ˳®v¨¨2vÀ-
®³Èw®³³³Èw³®¨½vÀÈv®È³:v³®v¨ÃÈvÃÈ-
´®âÀv¨Èv´®³¨´v®¨ÃÈÀȳv½Èv¨ƜÃvÀÀ³¨¨v®³
Ë®vÃÀ®Ã˳ÃÈ®³Ãâ®Èï³Ã½vÀvÃ˽¨®Èv-
C
vƪąóĬĉƫâ¨vV®ÛÀÃvÃÈÀÈv¨$Àv®Ã³2³Ãv¨vÃƛ%ÀvvÃ
v¨v³³½Àv´®âÈÀv®ÃÀ®v¨³®³®È³Ɯ³³ÈwË®Èv
³®Ë®v½¨vÈv³Àv¿Ë³®Ã³¨v¨³ÃÃËÀç³Ã®½¨v®Èv´®Ɯv®-
tenimiento, seguimiento y control sanitario del arbolado urbano a
´®ƛ¨½vÀÈv®È³®ÃÈÀvÈÛ³9³®È¨Ã-
ÈÀȳv½Èv¨ƪąóīóƫƜ³âOÀÈvÀvÃÈÀÈv¨®ÈƪŃąóƫƜv
½Ë¨v³¨³ÃÈÀvv¦³ÃƝIÀ³È³³¨³ÃÈÀÈv¨ÀÃÈvËÀv´®³¨´-
vƜË®vËv½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®³ÃÃÈvîvÈ۳î¨vÃ
nivel local. Según cifras del Observatorio Ambiental de Bogotá y del áreas rurales de Santa Fe de Bogotá ƪąóīóƜŮŬŬŬƫƜ Guía técnica
2vÀ®³Èw®³2³Ã¨ÃÈ®³9ËÈÃƜ¨vËvv®À®Èv³® ½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´v®wÀv󮽨v®Èv³®Ã³ÀÃ-
ÀvŰŬŬǂŬŬŬ®ËÛ³ÃwÀ³¨Ã®¨Ã½v³½Ì¨³âv¨À³À Èv¨Ãá´Èvî¨ÃÈÀȳv½Èv¨ƪąóīóƜŮŬŬŰƫƜ Guía técnica
ŭŬŬǂŬŬŬ®Ã½v³½ÀÛv³Ã¨vÀv´®¨½À³Àvv ½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®wÀvÃÀ³®vâ®vÀ³Ã¨ÃÈÀȳ
vÀ³Àçv´®ËÀv®v¨Àv³½³À¨2vÀ®³Èw®³³³Èw2³Ã CapitalƪąóīóƜŮŬŬŰvƫƜIÀ³È³³¨³Àv¨Èv´®âÀ˽Àv´®
¨ÃÈ®³9ËÈÃƜv®È®®³v¨vvv½À³ávv®ÈůŬŬǂŬŬŬ ³¨´vËv¨Ã®®ÈÀ³ÃËÀv®³ÃƪŃąóƜŮŬŬŴƫâManual
wÀ³¨Ã¦´Û®Ã¨vv¨¨vÛÀËÀv®vƜ¦Ë®È³³®¨v®¦³®È- ½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´v¨³Ã³ÃÃÈvÃÃÈËÀv³Ã®
Àv³½¨vvÃâ®ÀvîųŬǂŬŬŬwÀ³¨Ãv˨ȳÃâó½³À- el Distrito CapitalƪŃąóƜŮŬŭŬƫƛ
Èv³®¨v½À³Ë´®ůŬŬǂŬŬŬwÀ³¨Ã®ÛÛÀ³ƛ I³ÀÃ˽vÀÈƜ¨2vÀ®³Èw®³³³Èw2³Ã¨ÃÈ®³
En las últimas dos décadas y como complemento de la inter- 9ËÈÃv½Ë¨v³Ɲ%ËvÈ®v½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´v
Û®´®ËÀv®vvÈÀvÛè³Ã½À³Ã³ÃvÀ³Àçv´®âwÀvà wÀvÃvÈvvý³À¨vá½v®Ã´®vÀ³½ËvÀv®¨ÃÈÀȳ
v¦vÀ®vvÃƜÃËÀÀ³®ÛÀóÃÃËÀç³Ã®È³À®³v¨vÀÃÈvËÀv- Capital ƪ2vÀÀ³$v¦vÀ³ƜŮŬŬűƫâ%ËvÈ®v½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®
16
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
I¨v®:v³®v¨
Guías técnicas para la LÃÈvËÀv´®ƝÀÃÈvËÀv´®³-
ÀÃÈvËÀv´®³¨´v ¨´vƜÀv¨Èv´®âÀ˽Àv-
los ecosistemas de Colombia ´®wÀvÃÀvvvÃ
Ministerio de Ambiente, Ministerio de Ambiente,
Vivienda y Desarrollo Territorial y Desarrollo Sostenible
2015
2008 ŮŬŬŵ 2010 2011 2012 ŮŬŭů
d a ŮŬŭŰ
l a
t r o
o n
IÀ³È³³¨³Àv¨-
Èv´®âÀ˽Àv´®
³¨´vËv¨Ã
Manual para la restau-
Àv´®³¨´v¨³Ã
ecosistemas disturba- c
a
%Àwï³Ůƛ4®vȽ³v®Ëv¨Ãâ
en centros urbanos dos en el Distrito Capital
Secretaría Distrital de
Ambiente Ambiente
p i
Secretaría Distrital de ³Ë®È³ÃÀv¨Èv´®³¨´v
o
de áreas afectadas por incendios forestales en el Distrito Capital
ƪ´À³v%vÀvƜI®ç´®?óÀ³Ǫ%vÀvL³À³ƜŮŬŬűƫƛwÃƜ
1.2.2. NORMATIVOS
C
v®³v³ÃËÃÃËÀç³Ã®¨v®ÛÃÈv´®³ÃÃÈvÃ
ÃÈÀvȳà ¨v v½Èv¨ âƜ ýïv®ÈƜ ® ýÃ
®ÛvóÀvà ³³ ¨ ÀÈv³ ý®³Ã³ ƪV¨á ËÀ³½vËà 4ƛƫ ½³À
medio de la %ËvÈ®v½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´vwÀvÃ
Desde el marco legal es pertinente tener en cuenta que el artículo
ŭů¨v4âŮŵŵŭŵŵŲƜ½³À¨vËv¨Ã½À³È¨vð³Àv³¨³v®v
y se reglamentan los jardines botánicos, señala que los jardines
³Èw®³Ã ÃÈv¨Àw® ½À³Àvvà ýv¨Ã vÀ³Àçv´®
afectadas por especies vegetales invasoras en el Distrito Capital ËÀv®vƜ ³ÀÃÈv´® â À³ÀÃÈv´® Ë®và À³ÀwïvÃƜ
ƪL³Ã ¨çvÈƜ ŮŬŬűƫƛ $®v¨®ÈƜ à ˮÈv ³® Guías técnicas para lo cual prestarán a las entidades estatales asesoría como
½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´v¨³Ã³ÃÃÈvó¨³v consultores en estas materias. Así mismo, el artículo 1 del
ƪ9®ÃÈÀ³®ÈƜ_Û®vâÃvÀÀ³¨¨³SÀÀȳÀv¨ƜŮŬŭŮƫâ ËÀ³ ÃÈÀÈv¨ ůŮų ŮŬŬŴ ÈÀ®v ¿Ë ¨và OÀÈvÀvÃ
con el I¨v®:v³®v¨LÃÈvËÀv´®ƝÀÃÈvËÀv´®³¨´vƜ ÃÈÀÈv¨Ã®ÈâI¨v®v´®Ɯâ¨2vÀ®³Èw®³
Àv¨Èv´® â À˽Àv´® wÀvà ÃÈËÀvvà ƪ9®ÃÈÀ³ Bogotá José Celestino Mutis ajustarán las normas urbanísticas
®ÈâÃvÀÀ³¨¨¨³O³ÃÈ®¨ƜŮŬŭűƫƛ â ¨và ÛvÀv¨Ã ò³ ¿Ë ȳv vÈËv´® ËÀv®ÃÈv v
:³³ÃÈv®ÈƜv̮ó®Ë³Ã¨³Ã³ÃÈw˨³Ã¿Ë¨Èv®¨- ³®È½¨vÀ½vÀv¨v½¨v®ïv´®Ɯ³®¨³¦È³®À®ÈvÀ¨v
ÃvÀÀ³¨¨³â¨v³®Ã³¨v´®¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨Ã¨vv½- ®Àv´®â¨Ã³ÃÈ®®È³³ÃÃȳ¨vÃç³®vÃÛÀÃ
tal, requiriéndose mayores desarrollos en capacidad institucional ® ¨ ýv³ ½Ì¨³ ¨v ËvƜ â vÀv®ÈçvÀ ¨ ýv³
®ÛÃÈv´®Ɯvó³®v®Ã³ÃóÃÈ®¨vƜv½À³- ®³ÛÈv¨½vÀv¨´½È³À®È³¨³ÃwÀ³¨Ã⨳Ã
½v´®Ã³v¨âËóȮ³¨³vÛv³ÀvývÀvÃËv®¦³ƛ elementos naturales existentes.
17
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
ÃÈvÃvÈÛvý¨v®v´®âÃÈ´®¨½vÃv¦Ã³-
d a
*Ëv¨®ÈƜ¨vÀÈ˨³Ůů¨ÀȳÃÈÀÈv¨űůŭŮŬŭŬ
bre la malla verde urbana se desarrollan en el marco del
Àȳ ÃÈÀÈv¨ űůŭ ŮŬŭŬƜ ³v³ ½vÀv¨®È
l a
establece la competencia del Jardín Botánico de Bogotá
José Celestino Mutis como responsable para el desarrollo
½³À¨ÀȳÃÈÀÈv¨ůŴůŮŬŭŴƜ¨³ÃËv¨ÃÃÈv¨®
las competencias de las entidades distritales en el mane-
jo de la silvicultura urbana, encargando al Jardín Botáni- o
¨vÃvÈÛvîÛÃÈv´®ƜáȮô®ƜÈÀv®ÃÀ®-
r
v È®³¨´vƜ ³®È³ â ½À³³´® Ë®và ½ÀwÈ-
t
vîèÛ˨ÈËÀvƜç³®vÃÛÀÃâ¦vÀ®ÀvËÀv®vƛÃË
n
³³³Èw2³Ã¨ÃÈ®³9ËÈèv½¨v®v´®Ɯ¨ ÛçƜ¨vÀÈ˨³ůŬÃÈv¨¿Ë¨v½¨v®Èv´®®¨Ã½v-
establecimiento y el mantenimiento del arbolado joven y ³ ½Ì¨³ ¨v ½³Àw® Àv¨çvÀ Ì®v â á¨ËÃÛv®È ¨vÃ
la jardinería en Bogotá, D. C., con el apoyo y la concerta-
´®¨vÃwîÈvÃÃÈÀÈv¨Ã¿Ë˽¨®Ë®-
ciones o administren el área a intervenir.
c oentidades competentes definidas en este decreto, y que
cualquier otra entidad pública o particular deberá solicitar
la asistencia técnica del Jardín Botánico de Bogotá José
Ëv¨v®ÀvƜ¨vÀÈ˨³ŭű¨ÀȳÃÈÀÈv¨űůŭ
Celestino Mutis para que esta entidad acompañe y asesore
ŮŬŭŬòv¨v¿ËƝ
i a el proceso.
³®v¨®ÈƜ ¨ vÀÈ˨³ ů ¨ Àȳ ÃÈÀÈv¨ ůŴů
o p
Cuando las entidades públicas o privadas ejecuten ŮŬŭŴ ÃÈv¨ ¿Ë ¨ 2vÀ® ³Èw®³ ³³Èw 2³Ã
³Àvó®ÃÈÀË´®®ÀvÃÈÀËÈËÀv½Ì¨v ¨ÃÈ®³9ËÈÃèv®Èv®vÀvv¨v½¨v®v´®â
³ÃÈv¨®È³ç³®vÃô®âv®®- el diseño paisajístico de la silvicultura urbana en sus activi-
C
tervenir el arbolado urbano, con actividades como vý¨v®Èv´®ƜÃÈv¨®È³âv®È®®È³¨
vÀ³Àçv´®Ɯ Èv¨vƜ ½³vƜ ¨³¿Ë³Ɯ ÈÀvèv³ â v- arbolado y la jardinería de Bogotá, D. C. De igual modo, el
®¦³Ã¨Û˨ÈËÀv¨³vÈ®¨vÃç³®vÃÛÀó½À- ¨ÈÀv¨¨vÀÈ˨³űÃÈv¨®ÈÀ³¨vÃË®³®Ã¨
meables con endurecimiento, deben presentar el 2vÀ®³Èw®³³³Èw2³Ã¨ÃÈ®³9ËÈÃƝ
ò³ ¨v vÀ³Àçv´® â ç³®và ÛÀà ½vÀv À-
Ûô® â v½À³v´® v®Àv ³®¦Ë®Èv ½³À ½vÀ- Ůƫ òvÀ ³®¦Ë®Èv®È ³® ¨v OËÀ´®
te del Jardín Botánico José Celestino Mutis y la ³ËÀv®Ã³ â %ÃÈ´® ®Èv¨ ½ÀÃvÀv¨ ¨v
À´® %ÃÈ´® ®Èv¨ ¨v OÀÈvÀv vÀ³Àçv´®ËÀv®vƜƮƟƯ
ÃÈÀÈv¨®ÈƜ³¨v½®®v¿Ëvv ŭŭƫ Lv¨çvÀ ¨và vÈÛvà ³ÀÀý³®®Èà v ¨v
sus veces. Asimismo, determina que los lineamien- vÃóÀv È®v ® ¨v è´® ýà Èv®È³
tos de diseño deben estar sujetos a los manuales para el arbolado como para la jardinería,
y cartillas relacionados con la silvicultura urba- ŭŮƫ IÀÃÈvÀ vÃóÀv â ³³À®vÀ ¨và ®vÈÛvÃ
®vƜ ¦vÀ®Àv â ç³®và ÛÀà ®³À½³ÀvÀ ¨®v- ½vÀÈ˨vÀÿˮÈÀÛ®v®³®vÀ³Àçv´®Ɯç³®vÃ
®È³Ã âƨ³ ÈÀ®v®Èà ³ËÀv®Ã³ ¿Ë verdes y jardinería en el espacio público,
permitan mitigar los impactos generados por el ŭůƫ¨2vÀ®³Èw®³³³Èw2³Ã¨ÃÈ®³9ËÈÃ
desarrollo urbano. 賽ȮȨv³®ËÀv´®³À³®ËÀv´®
18
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
r
®ÃÀÃÈvËÀv´®³¨´v³Èv´®¨Àó
t
del arbolado ubicado en el sistema de áreas protegidas,
n
®Ë®ÈÀv¦³v®ÃÈÀv´®ÈÀÀ³Ãƛ ÃÀv¨çvÀwË®®Û®ÈvÀ³ÃÈvÃȳ½vÀvȳvèvÃÃ-
pecies vegetales, con una intensidad de muestreo de
wÃƜ¨¨ÈÀv¨vòv¨v¨v³¨v´®¨2vÀ®³Èw®-
co de Bogotá José Celestino Mutis de proporcionar a las
entidades competentes, a quienes participan en proce-
c o
óà vÀ³Àçv´® â ¦vÀ®Àv ËÀv®vƜ â v ¨³Ã ËÃËv-
³ÀvÈv¨¿Ë¨ÀÀ³À®³ÃvÃ˽À³Àv¨ŭűǂǦⳮˮv
½À³v¨v¨ŵűǂǦƛÃȮۮÈvÀ³ÃÀw½vÀȨ³-
cumento de soporte técnico sobre el cual la Secretaría
Distrital de Ambiente emitirá el respectivo acto admi-
i a
À³Ã ® ®Àv¨ ¨v ÈÀv®ÃÀ®v È®³¨´v â vÃóÀv
È®v ýv¨çvv ¿Ë ½ÀÈv ½¨®ÈvÀ ¨³Ã ½À³-
®ÃÈÀvÈÛ³vËȳÀçv´®ƛ
à óƜ ¨ ËÀ³ ÃÈÀÈv¨ ůŮų ŮŬŬŴ ÃÈv¨
o p
cedimientos y lineamientos técnicos relacionados.
$®v¨®ÈƜ ¨ vÀÈ˨³ Ů ¨ ËÀ³ ÃÈÀÈv¨ Űůű
2010, por medio del cual se dictan lineamientos para am-
®¨vÀÈ˨³ůƜ³³v½À³È´®¨v³ÀÈËÀv
vÀ´Àv¨vËv³³ÈwƜ¿Ë¨2vÀ®³Èw®³Ɯ¨v
Secretaría Distrital de Ambiente y la Secretaría Distrital
C
½¨vÀ ¨v ³ÀÈËÀv vÀ´Àv ® ½vÀ¿Ëà â ç³®và ÛÀà ®
equipamientos urbanos públicos, señala que en las ac-
ÈËv³®Ã ËÀv®ÃÈvà ¿Ë à v¨v®È® ® ç³®và ³®
ÈÀvÈv®È³ÃvÀÀ³¨¨³âÀ®³Ûv´®ËÀv®vƜ¨³ÃËÀ-
I¨v®v´® òvÀw® ¨³Ã ½À³È³³¨³Ã ÀÃÈvËÀv´®
â ³½®Ãv´® ³¨´vƜ và ³³ ¨và và ½vÀv ¨
mantenimiento y sostenimiento de las especies en vía de
áÈ®´® â ¨³Ã ®Û˳à ®ÈÀà ½Ì¨³Ɯ ˨ÈËÀv¨Ɯ
v®çv³ÀÃÀw®®ÈÀvÀ¨vÃwÀvÃô®½Ì¨- ÃÈ´À³Ɯ ½³È®v¨ À½À³ËÈÛ³ ³ ³¨´³ ¿Ë Ã
vÃÈ®vvývÀv½vÀ¿ËÃâç³®vÃÛÀÃv®È encuentren en espacio público o privado de la ciudad.
vÀ³ÀçvvÃƛ®¨³ÃwÃÈÀvÈv®È³ÃËÀv®ÃȳÃâ® ®Û¨®v³®v¨Ɯ¨³â9®ÃÈÀ³®ÈâÃv-
los equipamientos urbanos públicos, existentes o a cons- ÀÀ³¨¨³O³ÃÈ®¨¨vÀ´Ɯv®È¨vLó¨Ë´®ŴŰŴ
ÈÀËÀƜ à Àw ¨v³ÀvÀ Ë® ½À³âȳ vÀ³Àçv´® ŮŬŬŴƜ¨ÀÈv³Ã½®³Ã³ƪV¨áËÀ³½vËÃ4ƛƫâ¨ÀÈv³
conformidad con los lineamientos técnicos establecidos. ¨Ã³ ƪ%®ÃÈv ³®Ã½ÃÃ˨v®v ƪ4ƛƫ 4ƛƛOƛ 2³®Ã³®ƫ como
Lýȳv¨vÀv¨Èv´®³¨´vƜ¨¨ÈÀv¨§¨ ýÃá´ÈvîÛvóÀvÃƛËv¨³ÀvƜvÈÀvÛÃ
vÀÈ˨³ű¨ÀȳÃÈÀÈv¨ůŴůŮŬŭŴƜv®È¨ ¨vLó¨Ë´®ŲŴŰŮŬŭŴÃÈv¨´¨®v®È³ÃÈv®È³
Ëv¨Ã³v¨vÀÈ˨³ŵ¨ÀȳÃÈÀÈv¨űůŭ ½vÀv¨v½ÀÛ®´®â¨v®¦³®ÈÀv¨ÃÈvÃýÃƜ
2010, determina que le corresponde a la Secretaría Dis- ³³½vÀv¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´vƜÀv¨Èv´®âÀ-
trital de Ambiente definir los lineamientos técnicos para ˽Àv´®¨vÃwÀvÃvÈvvý³ÀÃÈvî¨ÈÀÀȳ-
¨vÀ˽Àv´®ƜÀv¨Èv´®³ÀÃÈvËÀv´®³¨´v rio nacional.
19
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
1.3
t ro
n
v¨³À®vȳ¨vËvâƜ½À®½v¨®ÈƜv¨vÈv´®¨³ÃvÃÃ
ȳ ®ÛÀ®vÀ³ ƪĔĉĚƫƛ Sv® v½³ÀÈvÀw ® ¨v vv½Èv´® v¨
cambio climático, en especial a través del desarrollo territorial que
c
ÀËçv¨vÈÀv¨½vÀÈ˨v³¨vÀâ¨vÃó®ÃĔĉĚ, au-
o
®È ¨v vÃv vÀ´Àv ¨ wÀv ËÀv®v â ³®Ã³¨ ¨³Ã ½À³ÀvvÃ
Àv¨Èv´®â½À³È´®¨³Ã³ÃÃÈvÃv¨È³v®®³ÃáÃ-
i a
È®Èî¨wÀvÀËÀv¨âËÀv®vƛÃȳ³®¨ï®¦³ÀvÀ¨vv¨v
y conectividad ambiental de la ciudad, la permeabilidad del suelo,
o p
¨v À˨v´® ¨ ¨³ À³¨´³ â ¨³Ã ®Û¨Ã óÀÀ®ÈvƜ vÃ
³³Èv®³®ÈÀvÀÀÃÈvÀ¨®´®³Ã¨vÃv¨³À½ÀîÈ
®v¨Ë®³ÃÃȳÀÃÃȳÀèÃÈÀȳv½Èv¨ƛ4³v®ÈÀ³ÀÃÈw
C
orientado a integrar las funciones paisajísticas que proporcionan las
coberturas en términos de confort y paisaje, con el adecuado desa-
rrollo físico y sanitario de la malla verde urbana.
®Àvç´®v¨³á½ËÃȳƜÃÈv®Ëv¨À®v¨³Ã½À®½v¨Ã¨®v-
®È³Ã È®³Ã ½vÀv ¨v ½À³Ë´® vÈÀv¨ ÛÈv¨ ® ÛÛÀ³
v³À ³® ¨³Ã ½À³âȳà ËÀv®Ãȳà ½ÀÛÃȳÃƞ v ÃË ÛçƜ ½ÀÈ
Ûv¨ËvÀ¨v³ÀÈvÃvâv®Èv¨ËÀv®v®vv½¨vçv®È³
la ciudad, determina la diversidad de especies vegetales ideales para
³½³®À¨½vÃv¦Ɯﮨ³ÃÀÈÀ³Ãò³®¨Ã½v³½Ì-
¨³â³À®Èvv®ÀvÈ®v¨½À³Ã³½¨v®Èv´®Ɯv®¦³â
mantenimiento silvicultural y de jardines en el medio urbano. Con esto
è³ÀvÀw˽¨À³®¨vÃË®³®Ã³¨´vó®ÈÛvƜÀ-
˨v´®¨wÈvâ½À³Ûô®wÈvÈÃƜâƜ®®Àv¨Ɯ¦³ÀvÀ¨vÃ
³®³®Ãv®Èv¨Ã¨vÃÈÀËÈËÀv³¨´vIÀ®½v¨â¨OÃ-
Èvýv³Į³vóvvÃv¨vvÀ³Àçv´®Ɯ¨v¦vÀ®ÀvËÀ-
v®vâ¨vÀv¨Èv´®³¨´vƛ
20
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 4.
³®á´®ĉĉļ
y malla verde
urbana
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
1.4 ¨vv´®â¨v®ÈÀv´®vȳÀîvÈËÀv¨Ã³Ëv-
®³ÃƸƪ9®ËçǪ¨ÛvÀçƜŮŬŭűƫƛÃÈwvóv³³®¨Ã½v³
d
³³¨®vÀv³v¨¨vÀË®¿Ë¨À³®ÈÀvîÈ-
ȳvèvÃÃÈÀvÈvîÈÀÛ®´®ÛÀ½vÀv¨vËvvÈÀv-
Ûè³®Èáȳ®Àv¨³®¨vk³®ïv´®¨wÈvVÀv®vƜ
l a
racciones y el impacto que estas tienen en el medio urbano
ƪ(³¨®Ǫ4ÛÀÃƜŮŬŭŰƫƛ
ﮨ³Ã¨®v®È³Ãò³½vÀv¨³Ã½¨vçv®È³ÃƜ®-
È®³Ã³³¨³Ã¨ËvÀÃvÈËv´®Ɯâv½³ÀÈv¨vÃýÃ
vËvvà ½vÀv ¨ ¨ËvÀ ³ÀÀȳƛ wÃƜ v®È ÀÀv- o
De acuerdo con esto, se evidencia la importancia del
r
½vÃv¦Ã³®¨vËvâ¨vË®´®¿Ë˽¨³³Ë®
t
puente que logra interactuar entre lo natural, lo artificial
n
mientas basadas en la experiencia técnica del sector ambien- ⨳v®ÈÀ´½³ƛÃóƜȮˮvÀý³®Ãv¨v³-
ÈƜÃÈv¨¨vËv³v®´ÃȳƜ½¨v®v´®Ɯ¦Ë´®â ½¨¦vv¨v³Àv½¨v®vÀâòvÀýv³Ã½ÀËÀv¨ÃƜ
manejo de las coberturas verdes.
ÃóƜ½vÀv¨³ÃOÃÈvÃVÀv®³ÃÀ®v¦O³ÃÈ®-
¨ƪŃōąŃƫﮨvÃýÃvóvvÃv¨³ÃȽ³ÃŃōąŃ en
franjas de paisajismo y mobiliario, separadores y franjas con-c o â ³®È½¨vÀ Ë®v Ûô® v ³ÀȳƜ v®³ â ¨vÀ³
½¨vç³ ½vÀv ¨³ÀvÀ Ë®v Ëv wà Àè®È â ÀÃÃÈ®È
en el tiempo.
³³¨®È³Ã½À®½v¨ÃÃÈv½¨v®v´®âÃÈ´®
i a
trol ambiental determinados en la cartilla de andenes para Bo-
³ÈwƪÀȳůŬŴŮŬŭŴƫâwý¨vçv®È³Ã﮳Ã
del paisaje urbano se deben implementar, de manera estraté-
gica, articulada y complementaria, procesos de arbolado urba-
o p
®ÃÈv®Ëv¨Ɯȳ³Ãȳ³®vî¨v®ÛÃÈv´®Àv¨çv-
v½³À¨vV®ÛÀÃv¨³Ã®Ãâ¨v½ÀÃvËËȳ
â¨v®ÈvÀ¨¨v³³³Èwƪĉóóÿƫ®ŮŬŭųƪV®ÛÀÃv¨³Ã
®³âwÀvÃv¦vÀ®vvÃƜâv³®ÃÀv¨Èv´®³¨´vƛ
Ãȳ³®¨½À³½´Ãȳ³®ÈvÀ¨v³®Ã³¨v´®¨vv¨¨v
verde urbana, aportar servicios ecosistémicos para el bienes-
®ÃǪĉóóÿƜŮŬŭųƫƛ
C
En términos generales, este manual tiene como obje-
ÈÛ³v½³ÀÈvÀ¨³Ã¨®v®È³Ãâ¨vÃÀÀv®ÈvÃò³
paisajístico principalmente en el suelo urbano y de expan-
ÈvÀËv®³¨vËvâÛv¨³ÀvÀ³®´v®È¨v½Èv¨
®vÈËÀv¨¨³®Èáȳ®¨¿ËÃvÈvƛ
El arbolado urbano ³³Èw ÈÀ®v â vÀvÈÀçv
¨½vÃv¦ƜâË®³®v³³vÀÈ˨v³À³¨´³âÃÈÀË-
ô® ³³ÈwƜ ½ÀÈ®³ v ÈÀvÛà ¨ vˮȳ ¨v ÈËÀv®È¨vËvƛI³À¨¨³Ɯv¨v½³ÀÈvÀÛvÀv®-
³ÀÈËÀvÛÈv¨®ÈÀÛ®³®ÃóÃÈ®¨ÃváçvÀ ficios ecosistémicos a los ciudadanos, las intervenciones
los beneficios ambientales, sociales y urbanos que aporta en el espacio público deben estar condicionadas para no
¨v ÛÈv´® v ¨v ËvƜ v®È ÃË vËvv ½¨v®v- afectar su desarrollo, ya que los árboles, al estar por fuera
´®Ɯò³Ɯv®¦³â³®ÃÀÛv´®ƛ de su entorno natural, deben adaptarse a diversos condi-
cionantes como edificaciones, redes de infraestructura,
¨Ë¦³Ã ½vȳ®v¨Ã â Û˨vÀÃƜ â v¨v³ vÀ³ ƪ³v-
1.4.1. ¿QUÉ ES EL PAISAJISMO? ®Àv È v¨ƛƜ ŮŬŭŬƫƛ IvÀv ¨³ÀvÀ ¿Ë Ãȳà à ÃvÀÀ³¨¨®
â vv½È® v ¨v ËvƜ ÃË ³ÀÀÈv ½¨v®v´®Ɯ è´®Ɯ
èv½¨v®v´®Ɯ¨Ã²³â¨vÃÈ´®¨½vÃv¦Ɯ®È®- ½¨v®Èv´®âv®¦³Ã³®®Ã½®Ãv¨Ãƛ4³Ëv¨Ã¨³Àvv
do este último como un territorio conformado por elemen- ÈÀvÛèvv½¨v´®ÀÈÀ³Ã⨮v®È³ÃvËv-
ȳà ®vÈËÀv¨Ã ³ v®ÈÀ´½³ÃƜ ƷËâ³ vÀwÈÀ à ¨ ÀÃ˨Èv³ dos para este fin.
22
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
l a
t ro Foto 5. v¨¨ŵŮ
entre carreras
ųƛaâŵƛa
on
c
i a
o p
C
Foto 6.
IvÃv¦Ã³®¨v
ËvƜv¨¨ŵŰ
entre carreras
ųƛaâŵƛa
23
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
%Àwï³ůƛ
¨v®¨v®Ëv¨Ɲ
½¨vçv®È³Ã¨v
ĉĉļ y Ńĉļ
EMPLAZAMIENTOS
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
4v jardinería urbana se concibe como un potencial de I³ÀÃ˽vÀÈƜ¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´v se concibe como una
conectividad y biodiversidad, ya que a través de ella se ÀÀv®Èv ½³ÀÈv®È ® ¨³Ã ÃËÀç³Ã ³®ÃÀÛv´®
½Ë ³½¨®ÈvÀ ¨v À ³ÃÃÈvà â wÈvÈà ¨v³ÛÀÃvƜ½ËÃȳ¿Ë³®ÈÀ³¨vâÀÛÀȨvÀvv´®
½ÀÈ®®Èà v ¨v ÃÈÀËÈËÀv ³¨´v IÀ®½v¨ƛ - v®Èv¨Ɯâ³®ÈÀË⮨vvv½Èv´®âÈv´®À®Èv¨
cionalmente, por medio de esta cobertura vegetal se po- v³¨wȳƛ4vO³v½vÀv¨vLÃÈvËÀv´®³¨´v
È®v®Ë®³®Ã³ÃÃÈvó³¨v½³¨®çv´®Ɯ¨ ƪŃĉĿƫﮨvÀÃÈvËÀv´®³¨´v³³Ʒ¨½À³Ã³vâË-
À˳ ýà ⠨v À˨v´® Àv â ÈÀv ¨ vÀv¨vÀ˽Àv´®Ë®³ÃÃÈv¿ËÃvÀvv³Ɯ
territorio, entre otras. Es también un recurso muy im- v²v³³ÃÈÀ˳ƸƪŃĉĿƜŮŬŬŰƜ½ƛűƫƛ4vŃĉĿÃÈv¨´¨³ÃË®-
½³ÀÈv®È½vÀvç³®vÿˮ³Ã½Ë®vÀ³ÀçvÀâÀÃv¨Èv damentos para el abordaje de los procesos y técnicas adecua-
ȳî¨vËv¦³Àv®³¨³Ãýv³ÃƜw®³¨Ã®- vî¨ÃvÀÀ³¨¨³¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´vƜ¨³ÃËv¨ÃÃ
tidad y generando una visual más natural en el tránsito de ï®À³®vÈÀvÛÃÈÀó®½È³ÃwóÃƝ¨vÀ˽Àv´®Ɯ
las personas. ¨vÀv¨Èv´®â¨vÀÃÈvËÀv´®³¨´v½À³½v®Èvƛ
24
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
ÃÈv®Ëv¨Ã³À®ÈvvvÀË®vÛô®vÀÈ˨vvâ³½¨®-
ÈvÀv¨vóÀÈËÀvÃÛÀÃËÀv®vÃƞ½³ÀÈv®È³Ɯ¨vÃÀ³®- 1.4.2. ALCANCE
v³®Ã½¨v®ÈvvývÀv¨vÀÃÈvËÀv´®Ã®³v®ÃË®v
mirada de Àv¨Èv´®³¨´v. Esta comprende las activi- ÃÈv®Ëv¨ÃÈwÀ³vÃÀÛ³Àý̨³ÃƜ½¨v®ïv³ÀÃƜ
dades necesarias para adelantar el restablecimiento parcial o òv³ÀÃƜ³®ÃÈÀËȳÀÃâËvv®v®®Àv¨Ɯ³®¨½À³½´-
ȳÈv¨¨v³½³Ã´®ƜÃÈÀËÈËÀvâË®´®¨v³ÛÀÃv ÃȳvÀv³®³À¨vÃÀÈÀÃÀýÈÛvî¨v½¨v®v´®
¿Ëvâvóv¨ÈÀvv³Àvvvƞvó³¨v®¦³ƜÀ½³- y el diseño del paisaje a través de la cobertura vegetal articulada
¨v´®ƜÀ®ÈÀ³Ë´®³ÈÀvý¨v®ÈýÃƜ⨮À¿Ë- ®ÈÀvÀ³Àçv´®Ɯ¦vÀ®ÀvËÀv®vâÀv¨Èv´®³¨´vƜ¨v
®È³âv®¦³wÈvÈÿËvâË®v¿ËË®³ÃÃÈv Ëv¨ÃË®¨®È³³½¨®ÈvÀ³¨vÃÈÀËÈËÀv³¨´v
¿Ëvóv¨ÈÀv³³Àvv³À˽À½vÀv¨³³½¨Èv- IÀ®½v¨ƪĉĉļƫâ¨OÃÈvýv³Į³ƪŃĉļƫƛ
mente aquellos procesos y funciones que son percibidos por el El Ńĉļ se compone de diferentes áreas, en este manual solo
Ëv®³³³Ë®®ï³Àȳ³®Àȳƛ ÃvÀwÀÀ®vv¨³Ã½¨vçv®È³Ã³ÀÀý³®®ÈÃv¨
25
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
%Àwï³Űƛ
IÀ®½³Ã®Àv¨Ã
®ÈÀÛ®´®³®
coberturas vegetales
Ã˨³ËÀv®³âá½v®Ã´®Ɯ³³¨³Ãýv³Ãvóv³Ãv¨v • SostenibilidadƝI¨v®vÀvv®³â¨vÀ³½¨v糨vÃýÃ
v¨¨vÛv¨Ɯ¨³Ã½vÀ¿ËÃâ¨vý¨vçvÃƛ ⨳ÃÀÈÀ³ÃÈ®³Ã®v³Ã½vÀvvvç³®v¨wÈvâ
³® À¨v´® v ¨v ĉĉļƜ à vÀw ®vÃà ® ¨ ÃÃÈv ½¨vçv®È³Ɯ½À³Àçv®³¨v®¦³ï®È¨vËvƜv-
wÀvà ½À³Èvà ³À® ÃÈÀÈv¨ â ³ÀÀ³Àà ³¨´³Ã
À³®vƛ Lýȳ v Ãȳà ½¨vçv®È³ÃƜ à v¨vÀv ¿Ë
Ãï®®À³®v³®Ã®Àv¨ÃƜÈ®®³®Ë®Èv a
Û³À®³ÃËvËvv®ï¨ÈÀv´®®¨³®ÈáȳËÀv®³Ɯ¨v
biodiversidad y el uso de materiales de bajo impacto, logran-
d
do así una ciudad resiliente y resistente en el tiempo.
que se deberán complementar con los documentos, políti- •
cas, normas y planes de manejo relacionados con el objetivo
l a
ContinuidadƝ $³®ÈvÀ ¨v Ûô® Ëv v ÈÀvÛà ¨
³ÀÈv¨®È³¨vÃÈÀËÈËÀv³¨´vIÀ®½v¨â¨
¨v®ÈÀÛ®´®®¨ÃÈÀȳv½Èv¨ƪÛvÃÀwï³ůƫƛ
r
ecosistémicos en asociaciones y lugares estratégicos,
t
v®È®®³ ¨ ð˦³ ³ÃÃȳ â ¨v ³®ÈÛv
n
física de las áreas de la estructura. Así se logra una in-
DE INTERVENCIÓN CON ÈÀv´®³®¨È¦³ËÀv®³â¨vv½À³½v´®¨³ÃË-
COBERTURAS VEGETALES
³®¨ï®vÀv®ÈçvÀË®vvËvvÃÈ´®¨ÈÀÀȳÀ³ c o •
dadanos con el capital natural.
AccesibilidadƝ%vÀv®ÈçvÀ¨vvËvvËv´®¨vó-
berturas vegetales en espacios públicos de permanencia
âÀ˨v´®½vÀv¿ËÃv®w¨vóâ½Ëv®ÃÀ
i a
⮽À³Ë®vÛô®ËvÀè®ÈâvÈv¨v¨vÀ³
½¨vç³Ɯ¨vîÈÀÛ®³®ÃvÈÀvÛèv³ÀÈËÀvÛÈv¨® •
À³ÀÀ³ÃƜv®³½À³®v®vv¨½vÈ´®â¨v¨Èvƛ
VitalidadƝ Generar espacios de calidad y confort climá-
o p
¨³Ã½¨vçv®È³Ã¨vÃÈÀËÈËÀv³¨´vIÀ®½v¨â¨
OÃÈvýv³Į³Àw®Ë½¨À¨³ÃÃË®ÈÃ
½À®½³Ã®Àv¨ÃƝ
tico, para lo que se debe tener en cuenta los tipos de
ËÃËvÀ³Ã¿ËÛv®vËȨçvÀ¨¨ËvÀƛI³ÀÈv¨³ÈÛ³Ɯî-
ÃvÀ³ ®ÀvÀ ç³®và óÀv ½vÀv v®vÀ â wÀvÃ
•
C
³®ÃÀÛv´® ¨v ³ÛÀÃvƝ %vÀv®ÈçvÀ ¨v À-
v¨Èv´®Ɯ ¨ v®È®®È³ â ¨v ³®ÃÀÛv´® ¨
patrimonio natural en ecosistemas estratégicos, prin-
•
v½¨vývÀv®®ÈÛvÀ¨½³Àȳ¨vÀ¨v¦v´®ƜvÀ³-
®çvvó®¨vÀ³®³ÀvÈÛ³¿ËÀÃË®ÈÀÛ®´®ƛ
SeguridadƝý³®À¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨ÃÈv¨v-
nera que permitan una visual continua en el espacio, evi-
½v¨®È ³Ã¿Ëà v¨È³v®®³ÃƜ ¨vË®vÃƜ Ëv¨ÃƜ Èv®³ç³®vîÃËÀv½vÀv¨½vÈ´®ƛ
ríos y quebradas.
• Equilibrio ambientalƝ IÀ³³ÛÀ ¨ v¨v® ®ÈÀ ¨ ËóƜ
¨ÃÀËÈâ¨v½À³È´®¨³Ãýv³Ã®vÈËÀv¨Ãî 1.4.4. CONTENIDO DEL MANUAL
alterar sus servicios ecosistémicos o compensándolos
con proyectos estratégicos para el entorno a intervenir. IvÀvË®vËv³®È®®È³¨³ÃËÃËvÀ³ÃƜ¨Manual de
• MultifuncionalidadƝ Adaptar las intervenciones a las coberturas vegetales de Bogotá, D. C. se divide en cinco capí-
necesidades de cada lugar, seleccionando las especies È˨³ÃƜ½çv®³½³À¨vï®´®¨v¨v®¨v®Ëv¨Ɯ¨Ë-
´®và ½vÀv vv ç³®v ¨wÈv â ½¨vçv®È³Ɯ ³³®¨vç³®ïv´®¨wÈv¨vËvƜ¨³Ã¨®v®È³Ã
³½Èçv®³ ¨³Ã ÀËÀóà ¨ ¨ËvÀ â ½³È®v®³ ¨v de diseño y las especies adecuadas para el lugar correcto, y
diversidad de espacios que se pueden generar con la ï®v¨®È¨vÃÀÈÀÃÈ®vÃv®¦³³®À¨v´®v¨v
cobertura vegetal. ³ÀÈËÀvÛÈv¨Ɯ¨³Ëv¨ÃὨv®¨Àwï³űƛ
26
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
27
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
%Àwï³űƛ
Contenido de los capítulos
d a
l a
t r o
o n
c
CONTEXTO DE LAS COBERTURAS
VEGETALES DE BOGOTÁ
i a ZONAS CLIMÁTICAS
URBANAS
DETERMINANTES
DE DISEÑO
o p
Capítulo 1. Contexto de las coberturas vegetales de BogotáƝ to de paisaje en la ciudad, logrando de esta manera poten-
C
vË®Èv¨³Ãv®È®ÈÃâ¨vÛô®¨v³ÀÈËÀvÛ-
Èv¨½vÀv³³ÈwƛÃóƜvÀÀ®vv¨³Ã³®½È³Ã
¿Ëï®®½vÃv¦Ã³®Ãȳˮȳ¦Ë®È³³®ÃËv¨v®-
ce. También determina los principios de diseño en el paisaje
vÀ¨vvv½Èv´®âÃvÀÀ³¨¨³¨vÃýÃvÈÀvÛÃ
Ã˳ÀÀÈvè´®ƛ
Capítulo 3. Determinantes de diseñoƝ³½À®¨³Ã½À®-
cipales condicionantes que tienen las coberturas verdes
urbano, el contenido del manual y, por último, menciona las en la ciudad, y el paso a paso que se debe tener en cuenta
®ÈvÃvóvvó®¨vÛÈv´®³³Èwƛ ½vÀvË®½À³Ã³Ã²³ƛÃóƜﮨ³ÃÈÀ-
Capítulo 2.k³®vèwÈvÃVÀv®vÃƝ½vÀÈÀË®v- ®v®ÈîÀv¨Ã®¨³ÃÈÀËèv®Ëv¨ƪvÀ³À-
todología desarrollada con base en el análisis estadístico çv´®Ɯ¦vÀ®ÀvËÀv®vâÀv¨Èv´®³¨´vƫƜ¦Ë®È³
˨ÈÛvÀv³ óÀ ®³Àv´® ¨wÈvƜ ȳ½³ÀwïvƜ ³® ¨và ÀÈÀà ýïvà ½³À ½¨vçv®È³ ¨v
cobertura, usos del suelo y forma urbana, entre otros, se ÃÈÀËÈËÀv ³¨´v IÀ®½v¨ â ¨ OÃÈv ýv³
vÀvÈÀçv® ¨và 糮và ¨wÈvà ËÀv®và ³³®và Į³ƛ I³À ̨ȳƜ v½³ÀÈv ÀÈÀ³Ã ³½³Ã´® ¨
â ¨và ÃËç³®và ¨wÈvà ËÀv®và ½ÀîÈà ® ³³ÈwƜ paisaje para el diseño de los proyectos y la adecuada dis-
georreferenciando espacialmente los polígonos urbanos ½³Ã´®¨vÃýÃƛ
con las limitaciones que pueden afectar o favorecer el Capítulo 4. Catálogo de especiesƝ ³®È® Ë®v è´®
normal desarrollo de las coberturas vegetales en una lo- ýýÀ³ÀçvvývÀvvÀ³Àçv´®Ɯ¦vÀ®ÀvËÀv-
calidad y que deberán ser tenidas en cuenta en un proyec- ®vâÀv¨Èv´®³¨´vƛ®vvË®v¨vÃïvÃÃ
28
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
CATÁLOGO
DE ESPECIES
i a DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE
LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
o p
Û®vÀwïv®È¨½³ÀȨvý⨳ÃÈv¨¨Ã Èv®vâ¨À³¨¨v½vÀȽv´®Ã³v¨®¨vîÈÀÛ®³®Ã
C
ð³ÀƜÀËȳ⳦vƛwÃƜÃÃÀ®¨vÃvÀvÈÀÃÈ-
výÀ®½v¨ÃƜ¨vç³®v¨wÈv³®È®Ë®vËv³
ÃvÀÀ³¨¨³â¨È½³½¨vçv®È³´®³½vÀvÃ˽¨v®-
Èv´®Ɯ¦Ë®È³³®¨³Ã®ï³ÃƜ³®³®v®ÈÃâÀ³®-
con coberturas verdes urbanas.
1.5
v³®ÃýïvÃvvË®vƛ
Capítulo 5. Directrices técnicas para el manejo de las cober-
turas vegetales en BogotáƝ ÃÈ v½È˨³ ï® ¨ v®¦³
ENTIDADES ASOCIADAS
vËv³v®ÈÃƜËÀv®ÈâýËèv½¨v®Èv´®®¨và En la ciudad de Bogotá existen varias entidades públicas com-
coberturas vegetales. Adicionalmente, determina las accio- ½È®Èà ¿Ë ®ÈÀÛ®® ® ¨³Ã ½À³Ã³Ã vÀ³Àçv´®Ɯ
nes correctas para los árboles existentes que presentan in- ¦vÀ®ÀvËÀv®vâÀv¨Èv´®³¨´vƛvvË®v¨¨vÃ
terferencias o se podrían ver afectados por infraestructura Ȯˮv³½È®vâwȳ®ÈÀÛ®´®ï®³Ɯ¿Ë
urbana. Además, describe algunas consideraciones para la ó®ÃÈv¨³Ã®¨ÀȳůŴůŮŬŭŴƜ½³À³¨Ëv¨
ÛÈv´® ® ç³®và ËÀvÃƜ ÀÀ®v®³ ³®È®³ÀÃƜ óïvâv³®v¨ÀȳÃÈÀÈv¨űůŭŮŬŭŬâÃȳ-
alcorques y materas con sus respectivas características y v®³ÈÀvÃÈÀ®v³®Ãƛ®¨Àwï³ŲÃÀ¨v³®vvv
dimensiones, junto con algunas consideraciones para su ®ÈvƜÃËwȳ®ÈÀÛ®´®â¨vÃvÈÛvÿËÀv¨-
vËv³Ã²³âv®¦³ƛI³Ą̀ȳƜÃÃÀ¨v½³À- çv®ÀÀ®vv¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨Ãƛ
29
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
30
01 / CONTEXTO DE LAS COBERTURAS VEGETALES DE BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
ōóĉŃļ:V®v®ÃÈÀvÈÛvýv¨OÀÛ³ÃĮ³Ã ĚąĚĔĉĿ:*®ÃÈÈËȳÃÈÀÈv¨%ÃÈ´®LóÃâv³¨wȳ
ōóĉĿīŖ:V®v®ÃÈÀvÈÛvýv¨Lv¨Èv´®â9v®È®®È³_v¨
31
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
02 ZONAS
CLIMÁTICAS URBANAS
d a
l a
t r o
o n
c
p ia Foto 7.
Contrastes entre
Zonas Climáticas
o Urbanas en
Bogotá: San
C Cristóbal Sur
En comparación con las áreas rurales o con los suelos naturales, ý³ÀÃȳ¿Ë®ÃÈv½È˨³ÃvË®v®w¨ÃÃÃÈvư
Ë®wÀvËÀv®v³®Ã˽ÀïÃËÀvÃâv¦v½Àv¨v Ãȳ ˨ÈÛvÀv³Ɯ ½ÀÈ®³ vÀvÈÀçvÀ ¨và k³®vÃ
½¨v®ï¨ÈÀv´®vËvè¨ËÛvÃƜÀË®³¨Û³¨Ë® Climáticas Urbanas ƪŢĀōƫƜ¿Ë³®ÃÃÈ®®wÀvó®vư
vËv ¿Ë à vË˨v ® ¨ Ã˨³ â Àv v¨ ÃËÃ˨³Ɯ ÀvÈÀÃÈvó³®vîËv®È³v³À³¨³vâȽ³Ã
½ËÃȳ¿Ë¨vÃv½vÃvÃw¨ÈvÃâ³®Àȳ½®¨ð˦³ ³ÀÈËÀvƜ¨vÃËv¨ÃîˮÈÀv®À¨v³®vvó®
®vÈËÀv¨ ¨ vËvƛ ÃË ÛçƜ ÛvÀv¨Ã ³³ ¨v ȽÀvÈËÀv ¨ ³½³ÀÈv®È³ ¨ ¨v ® ¨v Ëv ư ývư
Ʋ®¨Ë⮳¨È³Ã¨vv¨³Àƪ4v®ÃÀƜŭŵŴŭƞ?§ŭŵŴŮƫưƜ ®È³®¨¨vȽÀvÈËÀv¨vÀưƪOÈÜvÀÈǪ?§Ɯ
¨v ½À½Èv´® â ¨v Ûv½³ÈÀv®Ã½Àv´®Ɯ ® ³®¦Ë®È³ ³® ŮŬŭŮƫƛ ÃÈvà À¨v³®Ã ³®³®v® ¨ ÃvÀÀ³¨¨³ ¨vÃ
¨v ÛvÀv´® ® Ƚ³Ã ³ÀÈËÀvƜ Ëóà ¨ Ã˨³ â ³Àvà ³ÀÈËÀvÃÛÈv¨Ã®¨vËvƛ
ËÀv®vÃƜ®ÈÀ³ÈÀ³ÃƜ®Àv®À®ÈÃÀ³¨vÃËÀv®³Ãƛ
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
d a
l a
2.1
CONTEXTO DE APLICACIÓN t r o
4v ç³®ïv´® ¨wÈv ¨và Ëvà à ˮv ÀÀv®Èv
o n
vÀ ¨v ³À³¨³v ¨v Ëv â Ëv®ÈïvÀ ÃË À¨v´® ³®
¿Ëè³Ãȳv³ÀÃó®Ãƪ4Ǫ?ƜŮŬŭŴƞ9vÈÃ˳
ǪSv®v§vƜŮŬŭŵƫâ½ËÃÀï®v½³Ą̀Ƚ¨ÃÛvÀv¨Ã¿Ë c
¿Ë v¨Èv ¨v ½¨v®v´® ËÀv®v à ¨³Ã À®Èà ®³ư ¨vȽÀvÈËÀvƪ½³À¦½¨³Ɯ(³ËÈǪI³®ƜŮŬŭŭƞOÈÜvÀÈ
Ǫ?§ƜŮŬŭŮƞȨÈv¨ƛƜŮŬŭűƞk®Èv¨ƛƜŮŬŭŴƞ4Ɯ?Ǫ
2Ë®ƜŮŬŭŵƫƛÃȳ³v¿Ë¨vȽÀvÈËÀvÃË®v¨vÃ
i a
®ðËâ®®¨vÃvÀvÈÀÃÈvèvÈvèvËvƜ³³¨v
ȽÀvÈËÀvâ¨v½À½Èv´®Ɯ¿ËƜ³®ÃˮȮÈƜ½Ë®
vÀvÈÀÃÈvà ¨wÈvà wà ®ðËâ®Èà ® ¨v vv½Èv¨ư
v¨vÀ³¨v³ËÀv®³ƪL³¨³Ɯ3³À®Ǫ%¨¨®ÀƜŮŬŬŵƞ_³ÈÈ
o p
vÈvÀ¨ÃvÀÀ³¨¨³¨vÛÈv´®ËÀv®vƛ4vÃk³®vèwÈư
cas Urbanas ƪŢĀōƫƜ½³À¨³Èv®È³Ɯ³ÀÀý³®®vç³®vó³ư
®vÃËâv󮳮èwÈvÃó®ï®vÃvËÀ³v
v¨ƛƜŮŬŭųƫâ¿ËƜv³®v¨®ÈƜ½ËÛÀÃv¨ÈÀvv½³À¨vÃ
vÈÛvÃËv®vÃƪOÈÜvÀÈǪ?§ƜŮŬŭŮƫƛ
® ÃÈ v®Ëv¨Ɯ ½vÀÈ®³ ¨v ®³Àv´® ý³®¨
C
¨vÃvÀvÈÀÃÈvèv®ÀvÃÈÀËÈËÀv³®ÃÈÀËvâv¨³ÃȽ³Ã
³ÀÈËÀvÛÈv¨âËóèÃ˨³ƪ?§ƜŮŬŬŲƫƛ
4³ÃvȳÀèwȳÃËÃv³Ã³®vâ³ÀÀË®vó®¨v
½À½Èv´®â¨vÛv½³ÈÀv®Ã½Àv´®ƪ_³ÈÈv¨ƛƜŮŬŭųƫƛ³ư
½vÀv ¨v Ëv ³³ÈwƜ à v½¨´ Ë®v v½À³áv´®
v®w¨ÃÃÃÈvÃȳ½vÀv¨v¨vÃïv´®ç³®vèwÈvÃ
³³®vÃƜ È®®³ ® Ë®Èv ®³Àv´® vÈËv¨ ¨ư
wÈvƜ ȳ½³ÀwïvƜ ³ÀÈËÀv ÛÈv¨ â Ëóà ¨ Ã˨³Ɯ
®v¨®Èý¨v®ÛvÀv¨Ã³³¨v½®®Èâ¨Ûv´® â³ÀvËÀv®vƛÃȳ³®¨ï®ËvÀv¨³Ãȳv³ÀÃ
¨ÈÀÀ®³ƪËÀÀƜŭŵųŴƫƜ¨³ÃËóèÃ˨³ƪ¨¨Ã®ƜŭŵŵŭƫƜ¨®ư ó®Ã½vÀv¿Ë½Ëv®Ã¨³®vÀvËvv®È
ÛÈv´®À®v®³Àv¨çvvƪĬąŖĚƜ½³ÀÃËÃèvà ¨vÃýÃÛÈv¨Ã¿Ë½¨®ÈvÀw®®ÃËýÀ³âȳÃƜ
®®¨ÃƫƪfËv®ǪvËÀƜŮŬŬųƫâ¨vÃÛvÀv¨Ã³ÀvËÀv®vƜ ³®ÃÀv®³¨vó®³®ÃýïvÃvv¨ËvÀ®ư
³³¨®ÌÀ³ïv³®Ã®Ë®vç³®vâÃËv¨ÈËÀv½À³ư ¨Ë⮳Èv®È³¨vÃvÀvÈÀÃÈvèwÈvÃÈÀ®v®ÈÃ
³Ɯvó³Èv®¨v®Ãv¨vÀ³¨v³ƪOÈÜvÀÈǪ?§Ɯ ½vÀv¨vÃýÃƜ³³¨vÃvÀvÈÀÃÈvóÀ³¨´vÃ
ŮŬŭŮƫƛ¨vÃv³ÀvƜî³À½³Àv®ÛvÀv¨Ã¿ËὨv® ¨vËvƪOÈÜvÀÈǪ?§ƜŮŬŭŮƫƛ4³Ãv®w¨ÃÃÀv¨çv³Ã®³®ư
¨vÃvÀvÈÀÃÈvè¨ËvÀƜ³³¨vÃÈv®vvÛvýÀ®½v¨Ã ¨Ë⮽À³â³®ÃËÈËÀvèvÃÛvÀv¨Ãv®ÈÀ³À®È
âÃÈv³®ÃÈÀv®Ã½³ÀȽ̨³ƪOÈÜvÀÈǪ?§ƜŮŬŭŮƫâ¨vÃư ÃÀÈvÃƜËÀ½ÀîÈv®¨vó®³®ÃvÈËv¨Ãƛ
Èv®vvËÀ½³ÃvËvƪOË®Ǫ®ƜŮŬŭŮƫƛ ³®È®Ëv´®Ɯ à ÃÀ ¨v ®³Àv´® ý³®¨ ½vÀv ¨
áÃÈ®ÛÀÃvÃȳ³¨³vÃç³®ïv´®¨wÈv v®w¨ÃýÀîÈv³Ɯvó³¨vȳ³¨³v½¨vv⨳Ã
ËÀv®vƜ ¨và Ëv¨ÃƜ ® ®Àv¨Ɯ à ˮv®Èv® ® ¨vÃïư ÀÃ˨Èv³Ã³È®³Ãƛ
34
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 8.
Aerografía de
la localidad de
Suba, barrio
Santa Cecilia
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
S½ÀvÈËÀvwáv °C
1 IÀ½Èv´® mm
Clima
Ûv½³ÈÀv®Ã½Àv´®
mm
potencial
2
2.1.1. VARIABLES FÍSICAS Y AMBIENTALES
Contaminación
I9ŭŬ
d a Ūƨ3
URBANAS Topografía
tr o ¨Ûv´®
Lîv¨
m
n
® ¨v Èv¨v ŭ à ÃÀ ¨ ³®¦Ë®È³ ®³Àv´® vÀȳư
Comercial %
Àwïv À¨Ûv®È â ý³®¨ ½vÀv ¨v ¨vÃïv´® k³®vÃ
4
Climáticas Urbanas ƪŢĀōƫ³³ÈwƛOËô³®ÈvÀ³®¨v
vâ³À v®Èv ½³Ã¨ ®³Àv´® ƲÈv®È³ ® ÈÀ®³Ã
Ƚ³Àv¨Ã³³Ã½vv¨ÃƲý³®¨âÛv¨vv½³Àư
À®ÈîÈvóïv¨Ãƛ$˽À³Ãvvâývv¨çvv® c oUsos del suelo
*®ËÃÈÀv¨
Cobertura arbórea
%
mŮ
a
ËÀ½³ÃvËv mŮ
p i
Ë®vÀó¨Ë´®ŮŬáŮŬÈÀ³ÃƪŰŬŬŮƫƜ³®¨vï®v¨v
®³½ÀÀÀó¨Ë´®®ÛvÀv¨ÃËâv®³Àv´®ÃvËâ
Èv¨¨vvƜ³³¨ĬąŖĚâ¨v¨Ûv´®Ɯâv¨Ã³È½³³Èư 5 ĬąŖĚ
®Ã³®v¨Ɯ
o
®ÀË®vÀ½ÀîÈv´®®Ë³Ãv¨vÃvÀvÈÀÃÈvèv
ËvƜ¿Ë½ÀÈÀv³®ÈvÀ³®Ë®vvËvv¨Èv´®
Cobertura
del suelo
ÛvÀv®ÈÀưŭâŭ
C
®ÈÀç³®vó®vÀvÈÀÃÈvÃÀ®ÈÃƛvËÀ³³®¨³
v®ÈÀ³ÀƜ¨³ÃÀÃ˨Èv³Ãó®½ÀîÈv³Ã½³ÀƷË®vwÀvƸƜ
¨vËv¨ÃÃÈv¨v½vÀÈÀ¨vÀó¨Ë´®¨v®³Àv´®
ý³®¨vóvvvË®wÀvŰŬŬŮƛ
6
Forma urbana
¨ÈËÀv½À³³
ï³Ã
®Ãvï³Ã
m
:ÌÀ³ƨŰŬŬŮ
®ÃvvÀ´Àv :ÌÀ³ƨŰŬŬŮ
Ʀv¨Ë¨vvv½vÀÈÀ¨v½³®Àv´®¨vÃÈv®v®ÛÀÃvŮŮ :Û¨Àwȳ m
ÃÈv³®Ã®ÃËvâ³Àv¨vȳ¨´vÃƛ
ƦƦOè³®vÀ³®ŮŬw®Ã³®³®³®Ã®Ë³Ãvv¦vâÃ
ÃÈv®vvÛvÃ
v¨Ë¨´v®È¨vÃË®ÈËv´®Ɲ m
principales
7
ĬąŖĚǓƪĿĚĀ — ĿŖƫƨƪĿĚĀ + ĿŖƫ
³®ƜĿĚĀƝLvv´®*®ÀvÀÀ³¦vÀv®vƜĿŖƝLvv´®_è ÃÈv®vv
Características ÃÈv³®Ã m
36
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
IÀÈËv®ÈïvÀ¨³½³ÀÈv®È³¨wȳ¨vËv® IÀ³³®ÃËv¨
ĚąĉóīưĀóĿưŃąóưĉóóÿ
³®³®ÃáÈÀvÃâÃËÀ¨v´®³®¨³Ã³½³®®ÈÃývv¨Ã ˨Èv®Ëv¨È½ÀvÈËÀv
ƪŭŵŵŭưŮŬŭŴƫ
ËÀv®³Ãƪ4Èv¨ƛƜŮŬŭŵƫƛ wávƦ
IÀ³³®ÃËv¨ ĚąĉóīưĀóĿưŃąóưĉóóÿ
IÀȮȮÀ¨v³ÀÈvÀv®¨vÃÀ®ÈÃç³®vèvËvƛ
˨Èv®Ëv¨½À½Èv´® ƪŭŵŴŭưŮŬŭŴƫ
v¨Ë¨vvv½vÀÈÀ
IÀÈÃÈvÀ¨vËv³vÀç¨wÈvvÈÀvÛèw¨Ë¨³½Àv ¨vȽÀvÈËÀvvƜ
IÀ³³®ÃËv¨
wávËvË®vÃ˽Àï½³ÀÛv½³Àv´®ÀÈvƜ¦Ë®È³³®¨v wávâ®v³®¨v
˨Èv®Ëv¨È½ÀvÈËÀv
½ÀvvËv½³ÀÈÀv®Ã½Àv´®¨vÛÈv´®ƛ Ëv´®(vÀÀvÛÃư
Ovv®
¨vÈÀv¨½vÀÈ˨v³®³ÀvŭŬÀvÃÃË®vv³®Èv®v´®
½³ÀÈv®È½vÀv¨Ã½²³¨vÃýÿ˽Ëv®ÃÈvÀá½ËÃÈvÃv
v¨Èvó®®ÈÀv³®ÃÃȳ®Èv®v®Èƛ
I9ŭŬ®Ëv¨
d a ŃąóƪŮŬŭŴƫ
4vȳ½³Àvvó®ÃÀvÀ¨Ûv®È½vÀv¨³ÃÀ³¨vÃËÀv®³ÃƜâv¿ËÃ
ýÀv¿Ë®ç³®vèÛvvÃâ³®vâ³À½®®È®³áÃÈv®®ÃvÃ
l a
ąĉī¨Ûv³®Ã U®v®ÃǪĉóóÿƪŮŬŭųƫ
ËÀv®vÃv¨ÈvÃƜ½³À¨³Ëv¨ÃýÀv®È½ÀvÈËÀvÃwÃv¦vÃƪËÀÀƜŭŵųŴƫƛ
t r o
n
4³ÈÃƜ³®ÃÈÀ˳®Ã
ĚąĉĀó ƪŮŬŭųƫ
¨Ëó¨Ã˨³À¨v³®v³Ã½v¨®Èv¨ÃvÀÀ³¨¨³ËÀv®³Ɯ¿Ë½¨v âËóÃvÈvÃÈÀv¨Ã
ȽÀvÈËÀvƪ¨¨Ã®Ɯŭŵŵŭƫƛ
o
¨v½Àv¨çv´®¨vÃç³®vîvÈËÀv¨ÃƜ®Àv®À®È³Ã®¨v
c
³ÀÈËÀvvÀ´Àv¨
ýv³½Ì¨³
ŃĚĔóōƪŮŬŭŵƫ
a
ËÀ½³ÃvËv ĚąĉĀóƪŮŬŭųƫ
i
¨®ÛÈv´®À®v®³Àv¨çvvƪĬąŖĚ½³ÀÃËÃèvî
p
®¨ÃƫÃË®®v³À¨vv®Èv¨v³ÀÈËÀvÛÈv¨Ɯ³®¨³Ã
Ûv¨³ÀÃÀv®³Ãvŭ®v®¨v½ÀîvÛÈv´®vË®v®Èâ³® *v®ÃvȨÈv¨O®È®¨Ů S³ÀÀÃƪŮŬŭŵƫ
o
Ë®³¨¨v¦Ɯ¨³Ëv¨ÃÀ¨v³®v³®Ã®Ë´®®¨vȽÀvÈËÀvËÀv®v
ƪfËv®ǪvËÀƜŮŬŬųƫƦƦƛ
C
4³ÃÃvÀÀ³¨¨³ÃËÀv®³ÃwîóÃƜ¿Ë®¨Ëâ®Ë®Àv®®ÌÀ³
ïv³®ÃÀv®Èvv²³Ɯv®¿Ëv®¨³Ãð˦³Ã¨Û®È³â¿ËÃ
½À³ËçvË®®À®È³®¨vȽÀvÈËÀvÃvÃç³®vÃƪOÈÜvÀÈǪ?§ƜŮŬŭŮƫƛ
4³ÈÃâ³®ÃÈÀ˳®Ã
*®Û®ÈvÀ³³ÀÃÈv¨
ĚąĉĀóƪŮŬŭųƫ
ŃĚĔóōƪŮŬŭŵƫ
4v½À³Ë®v¨®Û¨ÀwȳÃË®vv½³ÀÈv®È½vÀvÈÀ®vÀ¨v
:Û¨Àwȳ³ V®v®ÃǪĉóóÿƪŮŬŭųƫ
ÃÈ´®Àv˨vÀ¨vÀ³¨v³ËÀv®³ƛ
9v¨¨vÛvèvÃŭ ĚąĉĀóƪŮŬŭųƫ
4vÀv®vvð˦³ÃÛ˨vÀèÛv³ÃâƜ®®Àv¨ƜvvÈÛvÃËv®vÃ
½ÀÃ˽³®Ë®®À®È³®¨vȽÀvÈËÀv¨vÀƪOÈÜvÀÈǪ?§ƜŮŬŭŮƫƛ ÃÈv³®Ã
SÀv®Ã¨®³ƪŮŬŭŵƫ
ÈÀv®Ã½³ÀȽ̨³
4vÀv®vvËÀ½³ÃvËv½ËÀËÀ¨È³Ã¨v
v¨³Àâ¨vˮȳ¨vȽÀvÈËÀv®¨³ÃÀ³¨vÃËÀv®³Ã ËÀ½³ÃvËv ĚąĉĀóƪŮŬŭųƫ
ƪOË®Ǫ®ƜŮŬŭŮƫƛ
37
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
1a . 1b .
Análisis de Selección
temperatura de variables
del aire predictivas
2.2
³®Ã³¨v´®
®³Àv´®
ý³®¨
d a *®Èïv´®¨vÃ
ÛvÀv¨Ãvv®v¨çvÀ
³®vî¨vÀÛô®
a
ȽÀvÈËÀvwáv ¨ÈÀvÈËÀvÈ®v
METODOLOGÍA
l
®Èïv´®¨v
ý³®¨v¨v
o
IvÀvv½³âvÀ¨vè´®¨vÃýÃÛÈv¨ÃvËvvà ®³Àv´®
½vÀvvvÃȳÀ¨vËvý¨®È´Ë®vȳ³¨³v
ç³®ïv´®¨wÈvƜvÃvv®v®w¨ÃÃÃÈvÃȳÿË
t r
*®Èïv´®¨ %®Àv´®
n
®¨ËâÀ³®³ÀÀ¨v³®ÃâÀÀó®Ã¨®v¨Ą̃Ƚ¨Ã®ư ÈÀÃÈÀ®³À ³ÀÈËÀvà O
ÈÀ¨vÃÛvÀv¨ÃvÈËv¨Ã¨wÈvÃƜ³ÀvËÀv®vâ precipitación ÀvÃÈÀçvvÃ
Ƚ³Ã³ÀÈËÀvÛÈv¨âËó¨Ã˨³ƪOÈÜvÀÈǪ?§Ɯ
ŮŬŭŮƫƜâ¨vȽÀvÈËÀvwávƪ4Èv¨ƛƜŮŬŭŵƫƛOÀv¨ç´
¨v®w¨ÃÃóÀ¨ÈÀÃÈÀ®³À½À½Èv´®¨v²³
®³³ÈwƜ¿Ë³ÀÀý³®v¨³ÃÃÃÀƜ®ư c o ƪŮŬáŮŬƫ
½vÀvvvÛvÀv¨
i a
À³âÀÀ³ƪąĉēƫƜâv¿ËÀ½ÀîÈvË®v³®´®ÀÈv
½vÀv ¨ vÀ³¨v³ ËÀv®³ âƜ v³®v¨®ÈƜ Ë®và ³®³ư
%®Àv´®
³ÀÈËÀvÀvÃÈÀçvv
Correlaciones
âÀÀó®Ã
Èv®ÈvÛvÀv¨vƪÀv®³Èv¨ƛƜŮŬŭŮƫƛ
o p
®Ã®¨vÿ˨v½À½Èv´®ƜvwÃÃÀv¦vƜ®³È®
C
ÈÛvÃâ¿ËvÃóËÀ³®Ã®ïvÈÛv¨³
ÀÀô® ¨®v¨ ËÀ³® ½¨vvà ½vÀv ¨v ®Àv´®
¨vÃk³®vèwÈvÃVÀv®vÃƪÛvÃŮƛůƛŭƫƛSv®ÃËÈư
¨çvÀ³® ³³ ÀÈÀ³ ¨vÃïv´® v®È Ë® v®w¨ÃÃ
®¨v½³®Àv´®
¨vÃÈv®v®ÛÀÃv
ƪĚąŗƫƪvÈv¨ƛƜŮŬŭŭƫ
À˽³ÃƪclustersƫƛÃËÛçƜ¨vÃŢĀōÀÃ˨Èv®Èèv½Àư
Àv ¨vÃïv´® ËÀ³® ÃËÛvà ® ÈÀà ÃËç³®vÃƜ
³ÀÀý³®®ÈÃvwÀvó®³®³®ÃèvÀýÀư ¿Es estadísticamente
½Èv´® v®È ¨ Ëó v®w¨Ãà À˽³Ã ƪO³¨Èv® Ǫ îïvÈÛ³
(p-value <0,5)?
9³vÀÀÃƜŮŬŬűƞ4âÀvƜ?¨ÛÀv2Ì®³ÀǪkÀƜŮŬŭŰƫƛ®¨Àwư
ï³ų½Ë®³ÃÀÛvÀè³Ã½vóÃâ¨v®w¨ÃÃÃÈvÃȳ
¿ËËÀ³®½¨®Èv³Ãƛ
4vÛvÀv¨®³Ã No
%Àwï³ųƛ
³®ÃÀvv½vÀv¨v
9ȳ³¨³vk³®ïv´® ç³®ïv´®
Climática Urbana
38
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
9ȳ³¨³v½vÀv¨v¨vÃïv´®ŢĀō
2 O
3
k³®ïv´® Interpretación
de las ŢĀō
®w¨ÃÃclustersƪ§ưv®Ãƫ
ƪÛÀÈÈÈv¨ƛƜŮŬŭŭƫ
ÈÀvÛÃÃÈvÃÈvÃÃÀ½ÈÛvèvÃ
ÛvÀv¨Ã®vvç³®vƪváƛƜvâ®ƛƫ
*®Èïv´®¨®ÌÀ³
´½È³ç³®vý³À³¨
ÃÈvÃȳ$wá³½vÀv¨
d a
a
ÈÃÈóĬIJŖóƜÀv¨çv³®ÈÀ
¨®ÌÀ³clusters â¨v
ȽÀvÈËÀvwávƪ4ƜŮŬŭŵƫ
o l
t r
No
n
¿El número óptimo de
ç³®výÀÈ®ÈïvÀ
o
zonas con características
diferentes?
c
p ia 5
Subdivisión
de ŢĀō
4 o
Mapa de
ŢĀō
C ®w¨ÃÃclusters ËȨçv®³¨v
½À½Èv´®vË˨vv¨v
Ƚ³Àvv®³À½À½Èv´®
ƪ§ưv®ÃƫƪEÛÀÈÈÈv¨ƛƜŮŬŭŭƫ
¨v³Àv´®v½vk³®vÃ
Climáticas Urbanas ƪŢĀōƫ
ÃÈvÃÈvÃÃÀ½ÈÛvèv
½À½Èv´®®vvÃËÛô®
ƪváƛƜvâ®ƛƫ
Vóv¨³Àȳ½vÀv
³³®çvÀç³®vÃ
¨v³Àv´®v½vÃ
OËç³®vèwÈvÃVÀv®vÃ
Convenciones ƪŃŢĀōƫ½ÀîÈv®³Àv®³Ã
precipitación anual
IÀ³Ã³Ã®ÈÀ®³Ã
IvóÃË®È
39
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
t r 0
o ÃÈ ® ½ÀÈ Ëv®ÈïvÀƜ v ÈÀvÛÃ
³®ÃÃvȨÈv¨ÃƜ¨v®Ãv
ÛÈv´® Ë®v ç³®vƜ ®³ ¨v
n
½ÀÃ®È ® vv Ë®v ¨¨vÃƛ ³³ ÀÃ˨Èv³ à ³ÈËÛ³
0 0,2
³®®ÈÀv´®³¦vÃÛÀÃƛ_v¨³ÀÃ
0 0,5 0,9
0 0,6 0,8 1
0,2
o
0,2
³¦ÈÛ³ÃvÀË®vvývÀv¨v¨³v¨çv´®¨vÀ³¨v³ËÀvư ¨³ÃÀ³³Ã³Ã³vÃv¨È³Ã¿ËvË®Èv®
®³ƜÈv¨v®Àv¿ËýËv®Ã¨³®vÀýÿË
Ûvâv®v³À³®¨vÃvÀvÈÀÃÈvÃvvç³®vƪv½vŭƫƛ
c ¨v ȽÀvÈËÀvƜ ®ÈÀvà ¿Ë Ûv¨³ÀÃ
Àv®³ v ŭ v® ÀÀ®v v ç³®vÃ
DESCRIPTIVAS
o p
4vÃÛvÀv¨Ã³®ÃÀvvývÀv¨v¨Èv´®âvÀvÈÀçvư
(ÀÀ®ƜŮŬŬŬƫƛ$ËÈÀ®v®È½vÀv
¨v¨vÃïv´®¨vç³®vŰƛ
C
´®¨vÃŢĀōèvÃïvÀ³®³³Ã®ïvÈÛvóÃÀ½Èư
ÛvÃƛ4výÀÀvÃó®v¿Ë¨¨vÿËÀÃ˨ÈvÀ³®ÃÈvÃÈv®È
îïvÈÛvîÈÀ³¨³Ãv®w¨ÃÃÃÀȳî¨vȳ³¨³v
âƜ½³À³®ÃË®ÈƜËÀ³®³®ÃÀvvývÀv¨v¨Èv´®
ïvÈÛvƫƝÃË®®v³À®Àȳ¨
ð˦³ Û˨vÀƛ ÃÈv vÈÛv v®ÈÀ´½ư
vÃÈwvóvvv¨v®Àv´®Ë®
ð˦³ v¨³À ¿Ë ®À®Èv ¨v Èư
las ŢĀōƛ¨Ë®vÃÃÈvÃÛvÀv¨ÃƜÈv¨Ã³³¨Ëó¨ÃËư ½ÀvÈËÀv¨vÀƪOÈÜvÀÈǪ?§ƜŮŬŭŮƫƛ
¨³Àîv¨Ɯ¨vÃÈv®vvÛvýÀ®½v¨ÃâÃÈv³®Ã IÀÈ ¨vÃïvÀ ¨v ç³®v ů â À®ư
SÀv®Ã¨®³â¨v³ÀÈËÀvvÀ´ÀvƜ½ÀÈ®v³®v¨®È vÀ¨vÃç³®vÃŭƜŮƜűâŲvËÀ³³®
vÀvÈÀçvÀ ¨và ŢĀōƛ I³À ÃË ½vÀÈƜ ¨và ÛvÀv¨Ã ÃÀ½ÈÛvà ¨vó¿ËÈ®®vÛvýÀ®½v¨Ãƛ
ó®v¿Ë¨¨vÿËƜ½³À¨v®³Àv´®¿Ë½À³Û®Ɯó®Ãư
ÀvÀ³®½vÀvÃÀÀâvÀvÈÀçvÀ¨vÃŢĀō½À³¿Ë®³ËÀ³® e. Distancia a estaciones de Trans-
½¨vvî¨v¨Èv´®¨vÃÃvÃƛ ¨®³ƪîïvÈÛvƫƝEs un compleư
®È³v¨vÃÈv®vvÛvýÀ®½v¨ÃƜ
³³ v ð˦³ Û˨vÀ ¿Ë
%Àwï³Ŵƛ ®Àv Ë® ®À®È³ ® ¨v ȽÀvư
_vÀv¨ÃîïvÈÛvà ÈËÀv¨vÀƪOÈÜvÀÈǪ?§ƜŮŬŭŮƫƛIÀư
âÃÀ½ÈÛvà Ȩv¨vÃïv´®¨vç³®vůƛ
40
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
d
¨vÃÀ®ÈÃç³®vÃƛ
v¨³¨³ÃvÈÀv¨Ãâv¨vóÀÈvÃ
ÃÈv®và ®ÈÀ ¨và ³®ÃÈÀ˳®ÃƜ
l a
¨³ Ëv¨ ÀÈ® ¨v Àvv´® ƪOÈÜvÀÈ Ǫ
?§Ɯ ŮŬŭŮƫƛ ÃÈv ÛvÀv¨ ½ÀÈ ¨vư
ÃïvÀȳvèvÃç³®vÃâv¿ËvvË®v
t r o
Tabla 3. ®ÃvvÀ´ÀvƪwÀ³¨ÃƨË®vwÀvƫ
Densidad
n
½³Ã Ë®và vÀvÈÀÃÈvà ËÀv®ư Nivel
arbórea
çv´®À®ÈÃƛ
Tabla 2. ®Ãvïv³®Ãƪïv³®ÃƨË®vwÀvƫ
c o ŭŮƜŵưŭŲ 9Ëâv¨È³
Densidad de
i a
Nivel
ŵƜųưŭŮƜŴ ¨È³
p
ïv³®Ã
ŭŮƜŭưŭű
o 9Ëâv¨È³ ŲƜűưŵƜŲ 9³
ŵƜŭưŭŮ
C ¨È³ ůƜůưŲƜŰ v¦³
ůƜŭưŲ v¦³
j. Precipitación (descriptiva): Esta
ÛvÀv¨ ½ÀÈ ®ÈïvÀ ¨v ý³ư
®¨vvËv¨¨ËÛv®vvç³®vâƜ
Ŭưů 9Ëâv¦³ vwÃƜ ®ÀvÀ Ë®v ÃËç³®ïv´®
½vÀv Èv¨¨vÀ wà ¨v ývv¨v
vý³®¨vÀvƛ
41
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
d a
l a
t ro
o n
2.3.2. ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
c
i a
4vvËvv贮ýÃÛÈv¨Ã½vÀv¨³Ã½À³ư
o p
óà vÀ³Àçv´®Ɯ ¦vÀ®Àv ËÀv®v ³ Àv¨Èv´®
³¨´v ½vÀÈ ®ÈïvÀ ¨và ³®³®Ã v®Èv¨Ã
¿Ë vÀvÈÀçv® ¨ ®È³À®³ ¨ ½À³âȳ v ÃvÀÀ³¨¨vÀƛ
C
½vÀÈÀ¨v³ÀÀÀ®v´®Ã½vv¨¨³Ã½³¨³®³Ã¿Ë
À½ÀîÈv®¨vÃvÀvÈÀÃÈvÃÃvÃâv®Èv¨Ãvóvư
vÃv¨³ÃÀ³¨vÃËÀv®³Ã®¨vè³v¨vó³ÈwƜ
¨½¨v®ïv³À³Ã²v³ÀËÀv®³È®vÃËý³Ã´®Ë®
ýÈÀ³ ýà ÛÈv¨ÃƜ ÃÌ® ¨v ³ÀÈv v®Èv¨
¨vç³®vvÈÀvv¦vÀ⮳®ÈÀvÃȳ®¨½¨vçv®È³v
®ÈÀÛ®ÀƛÃȳÈÀ®vÀw¨áȳvv½Èv´®¨vÈư
Àv¨ÛÈv¨Ɯ®çv®³vËÈËÀ³¨³Ã³ÃȳÃvóv³Ãv¨vÃ
vÈÛvÃÀ½¨v®È³³®ÈÀ³¨Ɯâv®¦³½¨vvÃâ
®ÀvîÀvvý³À¨ÃÈÀÃËÀv®³ƛ
³®È®Ëv´®ƜýÀîÈv¨vÃÀ½´®¨vÃç³®vÃâ
¨v½vk³®vèwÈvÃVÀv®vÃƪŢĀōƫƜ¿ËÈ®Àó¨Ëư
´®ŰŬŬŮâ½ÀÈËvÀ³®½Àô®¨wÀvv®ÈÀư
Û®Àƛ¨v½v½³Ã¨ÈvÈv®ÈÀ®vÀ®Ëw¨¨vÃÃÃ
ç³®vÃîˮÈÀv¨½¨vçv®È³¨½À³âȳⳮÃȳ
®È®À¨vÃvÀvÈÀÃÈvîÀv¨Ã¨¨ËvÀƛ
42
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 9.
Contrastes
entre Subzonas
Climáticas
Urbanas:
localidades de
Kennedy y Bosa
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
%Àwï³ŵƛÃÀ½´®¨vÃk³®vèwÈvÃVÀv®vÃƪŢĀōƫ
d
®ËÃÈÀv®ÃÈÈ˳®ÃîïvË®vÃ
la
À¿ËÀýÃÀÌÃÈvÃâÀÃÃÈ®ư ´®¨vÀ³¨v³v¨v³®Èv®v´®âv¨ vâ³Àà ȽÀvÈËÀvà â Ë®v vâ³À
ÈÃv¨ÃÈÀÃËÀv®³ƛ vÈÀv¨½vÀÈ˨v³ƛÃË®vç³®v¿ËƜv έô® ¨ vÀ³¨v³ v ¨v ³®Èvư
rt o
á½´® ¨³Ã ½vÀ¿Ëà Àv® â ®v´®âv¨vÈÀv¨½vÀÈ˨v³ƛÃË®v
v®vÃv¨vƜÀ¿ËÀýÃÀÌÃư ç³®v ¿ËƜ v á½´® ¨³Ã ½vÀ¿ËÃ
ÈvÃâÀÃÃÈ®ÈÃv¨ÃÈÀÃËÀv®³ƛ Àv®Ãv¨vƜÀ¿ËÀýÃÀÌÃư
n
ÈvÃâÀÃÃÈ®ÈÃv¨ÃÈÀÃËÀv®³ƛ
c o
i a
op
C
44
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
d
v¨ ȳ èv v¨³À â ®³ ÃÈw áư
la
vv¨È³Ã®Û¨Ã³®Èv®v´®ƛȳư v¨ ȳ èv v¨³À â ®³ ÃÈw áư ½ËÃÈvvv¨È³Ã®Û¨Ã³®Èv®vư
vèvÃç³®vÃƜèvwô½Èv½vÀv¨ ½ËÃÈvvv¨È³Ã®Û¨Ã³®Èv®vư ´®ƛÃË®wÀv¿Ë½ÀîÈvË®vÃ
rt o
ÃvÀÀ³¨¨³¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨Ãƛ ´®ƛÃË®wÀv¿Ë½ÀîÈvË®và ³®³®Ã ½vÀv ¨ ÃvÀÀ³¨¨³ ¨vÃ
³®³®Ã½vÀv¨ÃvÀÀ³¨¨³¨và ³ÀÈËÀvà ÛÈv¨Ãƞ î vÀ³Ɯ
³ÀÈËÀvà ÛÈv¨ÃƜ ½À³ ¿Ë Ãư ® ¨và 糮và wà á½ËÃÈvà â Ãư
n
®ïv Ë® Àȳ ® vÈÀv v®Èư ½À³Èvà ïv³®Ã À¿ËÀ
®®È³½³ÀÃ˨vèvƛ ýà ®³ ÃËýȨà v ۮȳÃ
c o ¨wȳÃáÈÀ³Ã³³¨vvÃƛ
i a
op
C
45
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
139000 132000 125000 118000 111000 104000 97000 90000
2.4
MAPA DE ZONAS N
CLIMÁTICAS URBANAS
1
105000
105000
JARDÍN BOTÁNICO DE BOGOTÁ Humedal
Torca
Avenida
El Country
4 8
de Pase
COORDENADAS CARTESIANAS Humedal o de Lo
s Libert
adores Cerros
CON ORIGEN EN LA INTERSECCIÓN Guaymaral
Orientales
DEL MERIDIANO - 74,146592 CON
a
EL PARALELO 4,680486.
2 Universidad Monserrate
d
Javeriana
CONVENCIONES Parque Nacional
Enrique Olaya Herrera
Perímetro Localidades Humedal
15
a
urbano Cordoba
Parque de la
3 9
l
Independencia
Red vial Cuerpos de agua
100000
100000
Plaza de Bolívar
Zona con alto Universidad Parque
Aeropuerto porcentaje de de los Novios
o
Nacional
Av
cobertura arbórea Tercer Milenio
6
en
a Parque
id
arc 10
a
Recreo Deportivo Virgilio Deportivo
rt
m
de
ina Barco
Cu
nd Primero de Mayo
Cu Parque
nd
e
in
LEYENDA ad Simón Bolívar
am
id
en
ar
Av
ca
Humedal Santa Maria 14
PORCENTAJE del Lago Jardin
it an
ZCU DESCRIPCIÓN DEL ÁREA Botanico Ga
n
URBANA (%) er Bosque
5 Eliec
San Carlos
Humedal rge
Humedal Juan Amarillo id aJ
o
19
ZONA Zonas residenciales de alta densidad urbana y Conejera
Av
en 11
o
13,76
1 densidad arbórea muy baja. 16
s
s America
c
95000
95000
Zonas principalmente residenciales con
ZONA
La
densidades urbanas medias y bajas. Cercanas a 26,35
2
Avenida de
vías y estaciones. Densidad arbórea muy baja.
a
3
y vías, con densidad urbana muy baja. Densidad
arbórea muy baja.
26,46 Capellania 17
ZONA
4
Zonas asociadas a coberturas vegetadas con
niveles muy bajos de urbanización. Priman
sectores con densidad arbórea muy alta.
12,23
CONVENCIONES LOCALIDADES
p i Humedal
Jaboque
7
Humedal
del Techo
Humedal
El Tunjo
Ave
Humedal
El Burro 12
dani
Timiza
Cun
ZONA Zonas perimetrales principalmente
1 Usaquén 11 Puente Aranda Biblioteca
d
residenciales, con una densidad urbana 9,00 El Tintal
ina
5 y arbórea muy bajas. Zona Cayetano 18
m
Franca Cañizares
arc
Humedal
2 Suba 12 Kennedy
a
Meandro del Say
90000
90000
Zonas perimetrales urbanizadas con mayor Humedal
ZONA elevación en la ciudad. No presentan La Vaca
C
9,54
6 disponibilidad de estaciones de
transporte público. 3 Barrios Unidos 13 Bosa
l
iona
Reg
s-
4 Chapinero 14 Antonio Nariño m eric
a
la A
de Humedal
ni da
0 1 000 2 000 4 000 6 000 Humedal Ave Terreros
5 Engativá 15 San Cristóbal del Guali
Humedal
metros
6 Teusaquillo 16 Rafael Uribe Uribe Tres Esquinas
13
LOCALIZACIÓN EN BOGOTÁ, D. C. 7 Fontibón 17 Tunjuelito El Recreo
Humedal
Tibanica
85000
Humedal
La Isla
9 La Candelaria 19 Usme
Humedal Humedal
Puyana Tierra Blanca
46
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
2.5
SUBZONAS
CLIMÁTICAS URBANAS
³® ¨ ï® ³À®ÈvÀ ¨v è´® ¨và ýà ÛÈv-
les más adecuadas para cada emplazamiento dentro de una
Zona Climática Urbana, la metodología empleada subdividió
espacialmente cada área en tres rangos de precipitación
d a
anual, lo que permitió obtener una mejor delimitación de las
zonas. La variabilidad de microclimas urbanos determinados
l a
o
en el análisis estádistico se complementa con la determi-
nación de estos rangos, permitiendo relacionar de manera
directa las condiciones de humedad y generando insumos
técnicos para analizar la capacidad de carga y de retención
de humedad de los suelos. rt
³®v¨®ÈƜ¨vç³®ïv´®½ÀÈ´ÈÀ®vÀ¿Ë
el estado actual del arbolado urbano varía dentro de las Zonas
Climáticas Urbanas en términos de su densidad, su riqueza
o n
c
ýÃâÃËÃÈv³ïȳÃv®ÈvÀ³ƛ$˽³Ã¨³ÃÀÛvÀ
que aproximadamente el 50 % del total de 1 296 092 indivi-
duos se encuentra en la zona 4, que hace referencia a zonas
a
con vegetación densa, contrastando con las zonas perime-
i
trales (zonas 5 y 6), donde la cantidad de árboles es menor.
La riqueza se calculó a partir de las 27 especies más
p
abundantes del arbolado urbano (aquellas que conforman el
60 % del total). Se determinó que en todas las zonas la ri-
o
queza por unidad de área es baja, a excepción de la zona 4,
donde hay un número mayor de especies. Adicionalmente,
se observó que dentro de esta zona, la subzona de mayor
C
precipitación presenta mayor riqueza. En las zonas con un
mayor grado de urbanización no se apreció un cambio de la
riqueza en las diferentes subzonas, a pesar de que la canti-
dad de precipitación varía.
En cuanto al estado de los 15 292 individuos que presen-
Èv®½À³¨vÃïȳÃv®ÈvÀ³ÃƜ¨vÃÃÃýýÀ³Àçv-
das –caucho sabanero (Ficus americana subsp. andicola), Foto 10.
Localidad
guayacán de Manizales (Lafoensia acuminata), magnolio
de Kennedy,
(9v®³¨vÀv®ð³Àv), falso pimiento (Shinus areira), chicalá
humedal
amarillo (Tecoma stans) y sangregado (Crotón sp.)–, la mayo- La Vaca y
ría se encuentran concentradas en la zona 3, asociadas a las Corabastos
vías principales de la ciudad.
50
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
139000 132000 125000 118000 111000 104000 97000 90000
SUBZONAS
CLIMÁTICAS URBANAS N
JARDÍN BOTÁNICO DE BOGOTÁ
COORDENADAS CARTESIANAS 1
105000
105000
CON ORIGEN EN LA INTERSECCIÓN
DEL MERIDIANO - 74,146592 CON Humedal
Torca
EL PARALELO 4,680486. El Country
8
Avenida
de Pase 4
Humedal o de Lo
s Libert Cerros
Guaymaral adores
Orientales
CONVENCIONES
a
Perímetro Localidades
urbano
2 Universidad
Monserrate
d
Red vial Cuerpos de agua Javeriana
Parque Nacional
Zona con alto Enrique Olaya Herrera
Aeropuerto porcentaje de Humedal
15
a
Cordoba
cobertura arbórea Parque de la
3 9
l
Independencia
100000
100000
Plaza de Bolívar
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES Universidad Parque
de los Novios
o
Nacional
Av
Tercer Milenio
6
en
ZONA (%)
PRECIPITACIÓN MEDIA TOTAL Parque
id
CLIMÁTICA DEL ÁREA
arc
a
10
a
Recreo Deportivo Virgilio Deportivo
rt
ANUAL (MM)
de
URBANA m
ina Barco
Cu
Primero de Mayo
nd Parque
nd
e Cu
in
ad Simón Bolívar
am
Z 1.1 3,40 706,41 - 1033,54 (825,03) id
en
ar
Av
ca
ZONA
Z 1.2 3,18 492,51 - 789,78 (638,11) Humedal Santa Maria 14
1 del Lago Jardin an
it
Botanico Ga
n
Z 1.3 7,18 277,93 - 651,60 (454,81) er Bosque
5 Eliec
San Carlos
Humedal rge
Z 2.1 8,88 763,74 - 1037,67 (881,99) Humedal Juan Amarillo id aJ
o
19
ZONA
Conejera
Av
en 11
s
o
s America
Z 2.2 8,77 544,45 - 856,84 (700,01)
2 16
Z 2.3 8,70 321,44 - 693,88 (503,76)
La
c
95000
95000
Z 3.1 9,05 751,45 - 1029,76 (873,36)
Avenida de
ZONA
Z 3.2 7,93 549,25 - 858,08 (705,37)
3
Z 3.3 9,49 351,63 - 675,03 (497,92)
Parque
Humedal El Tunal
a
Z 4.1 2,99 724,15 - 1048,14 (846,76) Capellania 17
i
ZONA
Z 4.2 4,35 516,99 - 750,87 (640,97)
4
Humedal Humedal
Z 4.3 4,89 322,11 - 681,61 (496,62) Jaboque Humedal
del Techo
El Tunjo
CONVENCIONES LOCALIDADES
p
Z 5.1 1,66 603,02 - 1020,74 (718,15) 7 Humedal
Ave
ZONA El Burro 12
ni
Z 5.2 3,27 429,07 - 713,52 (578,82) Timiza
da
5
1 11 Puente Aranda
Cun
Biblioteca
Usaquén
o
Z 5.3 4,07 276,07 - 535,26 (423,21) El Tintal
din
Zona Cayetano 18
am
Franca Cañizares
arc
Z 6.1 0,73 781,73 - 1055,07 (964,57)
2 Suba 12 Kennedy Humedal
a
90000
90000
ZONA Meandro del Say
Z 6.2 3,88 535,96 - 1117,93 (840,25) Humedal
6 La Vaca
C
Z 6.3 4,89 319,21 - 744,09 (584,24) 3 Barrios Unidos 13 Bosa
l
iona
Reg
s-
4 Chapinero 14 Antonio Nariño m eric
a
la A
de Humedal
nida
Humedal Ave Terreros
0 1 000 2 000 4 000 6 000 5 Engativá 15 San Cristóbal del Guali
Humedal
metros 6 16 Rafael Uribe Uribe
Teusaquillo Tres Esquinas
13
LOCALIZACIÓN EN BOGOTÁ, D. C. 7 Fontibón 17 Tunjuelito El Recreo
Humedal
Tibanica
85000
85000
La Isla
9 La Candelaria 19 Usme
Humedal Humedal
Puyana Tierra Blanca
52
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
d a
l a
rt o
2.6
o
mo estará en capacidad de comprender el comportamiento
del área a intervenir en términos de oferta climática urbana.
Cada una de las localidades de la ciudad se ha desarrollado
C
bajo condiciones y lineamientos urbanos diferentes, lo que
contrasta con las variables ambientales que inciden sobre
el territorio. La disponibilidad de zonas verdes, la presencia
ïv³®Ãâ¨ÃvÀÀ³¨¨³¨vvÀ³Àçv´®áÃÈ®ÈƜ
entre otros factores, condicionan de alguna manera la oferta
urbana para el nuevo proyecto a ejecutarse.
En los mapas de cada localidad se puede encontrar infor-
mación relevante de las características del arbolado presente
en el territorio, con información complementaria de las Sub-
zonas Climáticas Urbanas, como su distribución porcentual de
Foto 11.
área, la precipitación anual, su riqueza promedio en términos Carrera 7ó
de diversidad de especies por área de análisis y el listado de con calle 92
las especies arbóreas más dominantes en la localidad.
56
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*USAQUÉN
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
ŲŲŭƜůųưŵŰųƜŰŮ
d
Z 1.1 ŬƜŮŰ ŬƜŰŬ ŭưŵƪŮƜůűƫ
ƪŴŬŮƜűűƫ
ZONA ŰűŰƜųŬưŲŰŰƜŰŴ
Z 1.2 ůƜŮŵ ŮƜůŲ ŭưŴƪŮƜŬŮƫ
1 ƪűŲűƜųůƫ
la
ůŲűƜůůưŰŰŵƜųų
Z 1.3 ŬƜűŴ ŬƜŭŰ ŭưŰƪŭƜŴŴƫ
ƪŰŭůƜŴŰƫ
ųůųƜŲŭưŭŬŬŲƜŲų
Z 2.1 ŭůƜųŬ ŭűƜŬŭ ŭưűƪŭƜųŬƫ
ƪŴűŵƜŭűƫ
rt o
ZONA űŮŴƜŲųưųůŵƜŲŬ
Z 2.2 ŭŴƜŭŬ ŭűƜŴŴ ŭưŲƪŭƜųűƫ
2 ƪŲŭŲƜŲŭƫ
ůŲųƜŵŴưűůųƜűŵ
Z 2.3 ŰƜŲų ŰƜůŲ ŭưŲƪŭƜŴŭƫ
ƪŰŲŴƜŭŴƫ
ųŮŵƜŵŬưŵűŴƜŴŵ
Calle 17 Z 3.1 ŭŬƜŵŭ ŭŬƜŬŬ ŭưűƪŭƜűųƫ
0 ƪŴűůƜůűƫ
ta Norte
ZONA űůŮƜŮųưųůůƜŭŴ
n
Z 3.2 ŭůƜűŲ ŭŮƜŲŴ ŭưŲƪŭƜŲŴƫ
3 ƪŲŭűƜŲŴƫ
Autopis
ůųŬƜŮŭưűŰŲƜůų
Z 3.3 ůƜŬŭ ŭƜŰŴ ŭưŲƪŭƜŲűƫ
ƪŰŲŭƜűŬƫ
o
ųŬŴƜŵŰưŵŴůƜűŰ
Z 4.1 ůƜŲŮ ŭƜŰŭ ŭưųƪŭƜŵŮƫ
ƪųŵűƜŮŲƫ
ZONA
c
űŭűƜŮŴưŲŵŰƜŮŴ
Carrera Séptima
a
ƪŵűŰƜůŲƫ
USAQUÉN
i
ZONA ŰŬŲƜűůưűŰűƜŲŮ
Z 5.2 ŬƜűų ŬƜŬŮ ŭưŰƪŮƜŮŭƫ
5 ƪŰŰŭƜůŮƫ
Carrera Novena
ŮŵŮƜųŲưŰŬŰƜŵŲ
Cerros orientales Z 5.3 ŭƜŲŭ ŬƜŰů ŭưųƪŮƜűŬƫ
p
ƪůűŭƜŵŰƫ
ŲŲŴƜųŵưŭŬŮŰƜŰŰ
Z 6.1 ŬƜůŭ ŬƜŭŬ ŭưŲƪŮƜŴŲƫ
ƪŵŭŬƜųŬƫ
Calle ZONA
o
ŰųŮƜŮŭưŲűŴƜűů
134 Z 6.2 ŬƜűŴ ŬƜŬű ŭưŰƪŭƜųűƫ
6 ƪűůŮƜųűƫ
ůŲŰƜŮŲưŰŴųƜűų
Z 6.3 ŭƜŴŭ ŬƜűŬ ŭưųƪŮƜŭŰƫ
ƪůŵŵƜŴŰƫ
Parque El Country
NOMBRES
COMUNES
Ov˳
2v箨
cabo, laurel
NOMBRES
CIENTÍFICOS
OvËËîÀv
IÈȳý³ÀË
TOTAL
INDIVIDUOS
ŵŲŰŬ
ŵůųŭ
ˮ˨vÈË
ËÃȳ
v¨wƜ
Av. À¨³À¨³Ɯ S³vÃÈv®Ã űųŮű
Ca lle
100 ð³ÀvvÀ¨¨³
%Ëvâvw® 4v³®Ãv
űűűŭ
9v®çv¨Ã acuminata
ýÃ
vÀ³Àçv´® vv®ÀvƜ vv
N más Àà ËÀÀ®Ã
ůŵųŰ
ÀË®Èà ˮv
Ë®v ůųŴŮ
âÀȳ¨v
vv vv
ůŲůů
¦v½³®Ãv ¨v®³á⨳®
Cupressus
½ÀÃƜ½®³ ůŲŬŴ
lusitanica
$Àvá®ËÃ
VÀv½w®ƜÀî³ ůŭŭŭ
®®ÃÃ
Àç³Ɯv½Ë¨ IÀË®ËÃv½Ë¨ Ůűűŭ
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
58
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4* CHAPINERO
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
ųůŬƜűŵưŴųŲƜŮŵ
d
Z 1.1 ŬƜŮű ŬƜŬŴ ŭưŲƪŭƜŵŮƫ
ƪųŴŮƜŰůƫ
ZONA ŰŲŵƜŬůưųŮųƜŲŴ
Z 1.2 ŬƜŮŵ ŬƜŬŴ ŭưŰƪŭƜűŵƫ
1 ƪŲŬŴƜųŴƫ
a
ůŬŲƜŬůưŰŬŴƜŰű
l
Z 1.3 ŬƜŬų ŬƜŬŬ Ŭ
ƪůűŮƜůŲƫ
ųŵŮƜŬůưŴųŰƜŭŭ
ta Norte
o
inc
ZONA űűųƜŵŮưŴŬůƜŲŮ
Qu
ce
ƪųůŴƜŬŮƫ
ra
tr
On
rre
ůŬűƜŴŵưűŵŬƜŬű
ra
Ca
ƪŰŰųƜŴŲƫ
Ca
ųŰűƜŲŰưŵŬůƜųů
Ca Z 3.1 ŮųƜűŴ ŭŰƜŮŵ ŭưŲƪŭƜűůƫ
ll e7 ƪŴůųƜŵŴƫ
n
2
ZONA űŰŬƜŵŭưŴŭűƜųŰ
Z 3.2 ŮůƜŲŵ ŭŮƜŰŭ ŭưűƪŭƜŰŵƫ
3 ƪųŰűƜŲŭƫ
Cerros orientales
ma
ůŬŵƜŭŴưűŬŲƜŲŵ
o
pti
63
ra
ŲŵŰƜűŬưŴŴųƜųŮ
as
rre
c
ƪŴŬŲƜůųƫ
ac
Ca
Av. Car
ZONA ŰŲŵƜŬŲưųűųƜųŰ
Z 4.2 ŬƜŴŮ ŬƜűű ŭưŲƪŭƜųűƫ
4 ƪŲűŴƜųűƫ
ůŭŮƜŲŵưŰŲŭƜųŵ
Z 4.3 ŬƜŰů ŬƜŰŮ ŭưůƪŭƜŲŵƫ
ƪůŵŭƜűŴƫ
ia
CHAPINERO Z 6.1 ŭƜŭŰ
ųűŴƜŰŰưŵŮŮƜŭŮ
ƪŴůŰƜŰůƫ
ŬƜŬŬŮ Ů
ZONA ŰŰŵƜŲŵưųŬŴƜŲŴ
Z 6.2 ŬƜůŭ ŬƜŭŭ ŭưűƪŮƜůůƫ
6 ƪűŵŴƜŬųƫ
p
Jave idad
riana
ůųŬƜŬŵưŰųųƜůŮ
Z 6.3 ŬƜŬŰ ŬƜŬŭ ŭưŮƪŭƜůůƫ
ers
ƪŰŭŲƜŮŭƫ
Univ
Parque Nacional
C NOMBRES
COMUNES
VÀv½w®ƜÀî³
S³vȨ¨³
vv®ÀvƜ
NOMBRES
CIENTÍFICOS
$Àvá®ËÃ
®®ÃÃ
O³¨v®Ë
³¨³®³¨Ë
vv
TOTAL
INDIVIDUOS
ŰŲŬŭ
ůŵŵů
ůŵűŲ
Àà ËÀÀ®Ã
vv vv
ůŰųŰ
¦v½³®Ãv ¨v®³á⨳®
$ËÃv $ËÃv
ŮŰŬŲ
³¨Ûv®v ³¨Ûv®v
4¿ËwvÀƜ 4¿ËvvÀ
ŭŲŮů
ÃȳÀv¿Ë ÃÈâÀvðËv
%Ëvâvw® 4v³®Ãv
ŭůŭŭ
9v®çv¨Ã acuminata
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ ŲűŬ ŭůŬŬ ŮŲŬŬ ůŵŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 56 360
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 21 635
v½®À³ metros
59
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*SANTA FE
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
Parque Nacional CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
ZONA
d
ųŭŲƜŲűưŭŬŰůƜŭű
Z 1.1 ŰƜŵű ŬƜŵŰ ŭưŰƪŭƜŰŮƫ
1 ƪŵűŵƜűŬƫ
ųůŲƜŰŰưŭŬŲŲƜŴŰ
a
Ca
ZONA
e2
l
6
2 ŲŰŭƜųŴưųŰŰƜůŵ
Parque de la Z 2.2 ŬƜŴų ŬƜŭů ŭưůƪŭƜŰŬƫ
Independencia ƪųŬŲƜŭŰƫ
o
Santuario de ųůųƜŭŲưŭŭŭŬƜŮŮ
Z 3.1 ŰųƜŰŲ ŭŮƜůŲ ŭưŰƪŭƜůŮƫ
s
ca
ƪŴŵůƜŰŰƫ
r
Monserrate ZONA
ara
Ca
im
3
.C
ll
t
e1
éc
űŴŰƜűŵưųŰŬƜŴű
Av
ƪŲŵŵƜűŰƫ
Av
Av. Jimén
ez
ųŭŴƜűŲưŭŬŴŲƜŭŰ
n
Río San Francisco Z 4.1 ůƜŵŲ ŰƜŮŰ ŭưůƪŭƜŰŬƫ
ƪŵŰŵƜůŴƫ
ZONA
Parque 4 űŴųƜųŵưŲűŴƜŲŭ
Tercer Milenio Z 4.2 ŬƜŭų ŬƜŬŲ ŭưŮƪŭƜŭŬƫ
o
ƪŲŮŰƜŰŴƫ
Ca
lle6 Santuario de
Guadalupe ZONA ŵůŰƜŴűưŭŬűŲƜŵŴ
Z 6.1 ŭŮƜŮŰ ųƜŮŴ ŭưűƪŭƜűŴƫ
c
6 ƪŭŬŬŬƜŵűƫ
SANTA FE
INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
i a NOMBRES
COMUNES
NOMBRES
CIENTÍFICOS
TOTAL
INDIVIDUOS
p
O³¨v®Ë
S³vȨ¨³ űųŭŮ
³¨³®³¨Ë
o
I½À
³À³®¨¨³ ŰŲŭų
³³È®Ã
C
vv®ÀvƜ vv
ŰŰűů
Àà ËÀÀ®Ã
$Àvá®ËÃ
VÀv½w®ƜÀî³ ůųŰŭ
ýà ®®ÃÃ
vÀ³Àçv´®
más
ÀË®Èà vv vv
ůůůŮ
¦v½³®Ãv ¨v®³á⨳®
N
$ËÃv
$ËÃv³¨Ûv®v ŭŴŵŮ
³¨Ûv®v
Ov¨¨v®ÈËÃ
À³¨³³ ŭŴųų
½âÀvv¨Ã
vv¨¨À³¨v
Cestrum
®³Ɯ¦vç®Ɯ ŭŲŰŵ
nocturnum
vv®³
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 59 758
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 2 268
Ov®Èv$ metros
60
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*SAN CRISTÓBAL
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
a
im
éc
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
D
DEL (ESPECIES
a
ra
ųűŴƜŭűưŭŬŲŮƜűű
d
Z 1.1 ŵƜűŬ ŮƜŵű ŭưųƪŭƜŵűƫ
ƪŵŮŰƜŲŭƫ
ZONA űŲŭƜųŵưųŵųƜŮŬ
Av Z 1.2 ųƜŲŴ ŰƜŭŭ ŭưŲƪŮƜŭŬƫ
.1 1 ƪŲŲŮƜűŮƫ
la
de
m ŰŲŮƜŮŭưűűŵƜŲŵ
ay Z 1.3 ŬƜųű ŬƜŮų ŭưŭŬƪŮƜűųƫ
o ƪűŮŴƜųŬƫ
ŴŲŮƜŵűưŭŬűŴƜůŰ
Z 2.1 ŭűƜŴŬ ųƜŵŴ ŭưŲƪŭƜŴŭƫ
Río
ƪŵųųƜůŬƫ
rt o
Fu
ZONA ŲŭŬƜŮŮưŴųŵƜŴŬ
n
2 ƪųŲŬƜŬŰƫ
a
ŰŴŬƜŵŵưŲŲŮƜŲŲ
Z 2.3 ŬƜųų ŬƜŴů ŭưŴƪŮƜůŵƫ
ƪűŴŰƜŴűƫ
ŴűŭƜŰŲưŭŬŲŭƜŴű
Z 3.1 ŲƜŭŴ ŲƜŴŵ ŭưűƪŭƜŲŮƫ
ƪŵųŵƜŴŴƫ
ZONA ŲŬŴƜŮŲưŴŴųƜŴŴ
n
Z 3.2 ůƜŬŴ ŮƜŰŲ ŭưųƪŭƜŵůƫ
3 ƪųůűƜŰŵƫ
űůŬƜųŵưŲŮųƜűŴ
Z 3.3 ŬƜŬŴ ŬƜŭŬ ŭưŰƪŭƜųůƫ
ƪűŴŴƜŵůƫ
o
ŴűŰƜŰŬưŭŬųůƜŬų
Z 4.1 ůƜůų ųƜŲŲ ŭưųƪŭƜŵŬƫ
ƪŵŵŮƜŭųƫ
ZONA
c
űŵŭƜŵŴưŴŮŵƜŮŭ
Z 4.2 ŬƜųŭ ŮƜűů ŭưŵƪŮƜůŭƫ
4 ƪŲųųƜůŴƫ
ŰŲųƜŴŭưűŵŴƜŲŰ
SAN Z 4.3 ŬƜůŮ
ƪűŰŭƜŲŵƫ
ŭƜŬų ŭưųƪŮƜŬųƫ
ia
ZONA ƪűŮůƜŵŬƫ
5 Z 5.3 ŬƜŮŲ
ŰűŬƜűůưŰŵůƜųŲ
ŬƜŴŴ ŭưųƪŮƜŭŮƫ
ƪŰųŭƜŬŮƫ
ŴŲŵƜŴŰưŭŬűŰƜůŰ
Z 6.1 ŭŭƜűŬ űƜŮů ŭưűƪŭƜųŭƫ
p
ƪŵŲŭƜŭŰƫ
ZONA ŲŮŮƜűűưŭŬůŲƜŴŮ
Z 6.2 ŮųƜųŴ ůŮƜůŰ ŭưŲƪŭƜŵŬƫ
6 ƪŴůŲƜůŭƫ
o
ŰŴųƜůŰưŲųŵƜŲű
Z 6.3 ŭƜŴŮ ůƜŮŰ ŭưŲƪŭƜŴŵƫ
ƪŲŬŭƜŮŵƫ
C NOMBRES
COMUNES
Ov˳
vv
¦v½³®Ãv
Àç³
NOMBRES
CIENTÍFICOS
OvËËîÀv
vv
¨v®³á⨳®
IÀË®ËÃÃÀ³È®v
TOTAL
INDIVIDUOS
ŭŬŲŴŬ
ŮųŮů
ŮŰůŲ
Eucalipto Ëv¨â½ÈËÃ
ŮůŲŮ
³Ì® ¨³Ë¨ËÃ
Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ŮŭůŬ
˨Èð³Àv
ýà ½ÀÃƜ½®³ Cupressus
ŭŵŰŬ
vÀ³Àçv´® ½Àà lusitanica
más
N ÀË®ÈÃ
vv
vÀvvÈ®vƜ
IvÀvÃÀv®ÈÃ
acacia ŭŵŭŰ
¨³½v®Èv
sabanera,
vvv®Àv
vv®ÀvƜ vv
ŭųŭů
Àà ËÀÀ®Ã
³Àv
Ov¨Û³®À³ ŭŲŬŲ
⨮À³ÃÈvâv
$Àvá®ËÃ
VÀv½w®ƜÀî³ ŭŰųŮ
®®ÃÃ
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
61
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*USME
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
Parque Entre
Nubes urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
Au
DE ÁREA)
to
p
is
d
ta
ŲŲŴƜűųưŴŮŮƜŭů
Z 1.2 ŰƜųű ŮƜŰŵ ŭưŲƪŭƜųűƫ
al
ƪųŮŮƜŴŴƫ
lla
ZONA
no
la
ůŬűƜŲųưŲŴŲƜűŵ
Z 1.3 ůƜųŵ ŭƜŮŲ ŭưŲƪŭƜŲűƫ
ƪűŰŵƜŲŵƫ
ZONA ŮŵŬƜųŲưųŰŬƜŬŮ
Z 2.3 ŲƜŰŭ ŵƜŬŵ ŭưŲƪŭƜųŵƫ
USME 2 ƪűŲŴƜŰŮƫ
rt o
Av
.B
oy ZONA ůűŭƜŭůưųůŰƜűů
ac Z 3.3 ŴƜųų ůƜŵŭ ŭưűƪŭƜűŵƫ
á 3 ƪűűűƜŭŲƫ
ųųűƜŭŴưŴŬŲƜŲŵ
Z 4.2 ŬƜŬű ŬƜŮű ŭưűƪŭƜŭŰƫ
ƪųŴŵƜųŵƫ
ZONA
n
4 ůŮŬƜŰųưųŲŬƜŰų
Z 4.3 ųƜŴŮ ŲƜŲŲ ŭưŲƪŭƜųůƫ
ƪűŵŮƜŴųƫ
o
ŰŵųƜŰůưŴŬůƜŰű
Z 5.2 ŬƜŴű ŭƜűŰ ŭưŲƪŮƜűůƫ
ƪŲűŮƜŮŬƫ
as
ZONA
ac
c
5
Av. Car
ŮŲŴƜŭŵưŲŭŴƜŭų
Z 5.3 ŮƜŭŭ ůƜŴů ŭưųƪŮƜŮűƫ
ƪůŲŰƜŰűƫ
ųŬŴƜŬŴưŭŭŮŲƜůŰ
Z 6.2 ůŲƜŮű ŮŬƜűŲ ŭưűƪŭƜŲŮƫ
a
ƪŴűŭƜűŵƫ
ZONA
i
Auto 6 ůŬŵƜŬŬưųűŬƜŬŮ
pista Z 6.3 ŮŴƜůų ŭŴƜŴŭ ŭưŲƪŭƜųűƫ
al lla ƪŲůűƜŲŮƫ
no
p
lo
o
n
Tu
Río
C
Eucalipto Ëv¨â½ÈËÃ
ŭŰŭŵŲ
³Ì® ¨³Ë¨ËÃ
vv®ÀvƜ vv
ŭŭŮŰů
Àà ËÀÀ®Ã
³³®vv
(vâ˨³ Ųųŵų
ÛóÃv
SË®³ 9³®v
Űŭŵŭ
ÃÀv¨³ ÿËv˨³Ãv
(ýÀ³¨Ã
ýà 9³ÀȲ³ ůŮŴŲ
³Ë³Èv®v
vÀ³Àçv´®
más
ÀË®ÈÃ
OvËËÃ
Ov˳ ŮųŲŬ
®Àv
N e⨳Ãv
Corono ŮűųŲ
ý˨Àv
¨Ã³ƜÀî³Ɯ ¨®ËÃ
ŮűŬů
v¿ËÀ³ acuminata
I®ËÃ
I®³½wÈ˨v ŮŰŴŬ
patula
ÀÀvâw® 9âÀv®ÈÃ
ŮŬŰŭ
blanco ¨Ë³áâ¨v
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 92 765
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 340,76
Usme metros
62
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*TUNJUELITO
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
Autop
ista S
ur
rera 68
a
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
Av. Car
DEL (ESPECIES
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
or
té
s
d Z 1.2 ŬƜŰŲ
űűůƜŲųưŲŭűƜűŬ
ŬƜŬŮ ŭưŭƪŭƫ
Av. B
ƪűųŮƜůůƫ
nC
a
tá ZONA
ai
oyac
eG
l
g 1
or
á
.J ŰŰŭƜŵŰưűŰŵƜŲŰ
Z 1.3 ŭŭƜŲŮ ŮƜűŮ ŭưųƪŭƜųűƫ
Av ƪűŬŲƜŬůƫ
TUNJUELITO
o
Humedal
El Tunjo
ZONA ŰŬŲƜŮŬưŲŭůƜŮŵ
tr
Z 2.3 ůŭƜŭŵ ŴƜŰű ŭưŲƪŭƜŲůƫ
2 ƪűŬŬƜŬŮƫ
Parque
El Tunal ZONA ŰůůƜŴŵưűŴűƜŮŮ
cio Z 3.3 ŮŵƜŮŰ ŮŭƜűŴ ŭưŲƪŭƜűŵƫ
ƪűŬŬƜųųƫ
n
cen 3
avi
e Vill
dd
Ci uda
Av. ZONA ŰŰŰƜųŵưűŲűƜųŴ
o
Z 4.3 ŮűƜŵŭ ŰŰƜŵů ŭưűƪŭƜŲŴƫ
4 ƪŰŴųƜŴűƫ
ito
Río
el
ju
Tu
c
un
n jue
ZONA
.T
lo
Av
ia
INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
o p vv®ÀvƜ
ÀÃ
vv
vÀvvÈ®vƜ
acacia
sabanera,
vv
ËÀÀ®Ã
IvÀvÃÀv®ÈÃ
¨³½v®Èv
ŴŰůű
ŮŮűŮ
C
vvv®Àv
Eucalipto Ëv¨â½ÈËÃ
ŮŭŮŬ
³Ì® ¨³Ë¨ËÃ
v˳ $ËÃ
ŭűųŬ
sabanero soatensis
ýÃ
2v箨v 4ËÃÈÀË
vÀ³Àçv´® ŭűŲŭ
®v ¨ËË
más
ÀË®ÈÃ
Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ŭŮųŭ
˨Èð³Àv
OvËËÃ
Ov˳ ŭŬűů
N ®Àv
ˮv
Ë®v ŭŬŰŲ
âÀȳ¨v
$Àvá®ËÃ
VÀv½w®ƜÀî³ ŭŬŭŰ
®®ÃÃ
Ëv¨â½ÈËÃ
Eucalipto ŵųŴ
vv¨Ë¨®ÃÃ
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 34 412
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 3 166
SË®¦Ë¨È³ metros
63
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*BOSA
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
Río Bogotá
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
ca
dinamar
Av. Cun ZONA
(%)
PRECIPITACIÓN (%)
RIQUEZA
a
DEL (ESPECIES
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
Parque El Recreo
d
ayo
ZONA ŮŲŲƜűůưűŭųƜůŮ
Z 1.3 ůŮƜŬŬ ŮŲƜŰŭ ŭưŲƪŭƜŲŮƫ
eM
1 ƪŰŬůƜŰŲƫ
d
ro
a
me
l
ZONA
Pri
ŮųŵƜůűưűűŭƜŭŵ
Z 2.3 ŭŭƜŰű ŭůƜůŰ ŭưŲƪŭƜŰŲƫ
.
2 ƪŰŮŬƜŬŬƫ
Av
tal
Tin
o
Av.
BOSA Ca
li ZONA
Z 3.3 ŭŭƜŲų
ŮŵŲƜŴűưűŲŲƜůŰ
ŭŴƜŬŬ ŭưűƪŭƜůŲƫ
tr
de 3 ƪŰŮŴƜŮųƫ
ad
i ud
.C
Av
Humedal La Isla ZONA ŮŵŬƜŭűưűųŬƜųŭ
Z 4.3 ŰƜůŮ ŴƜűŲ ŭưŰƪŭƜŰŵƫ
4 ƪŰŭŲƜŴŲƫ
n
Río Tunjuelo
űŬųƜŬŲưűůŰƜŰŵ
Z 5.2 ŬƜűŰ ŬƜŬŬ Ŭ
o
ƪűŭűƜŭůƫ
ZONA
5
c
ŮŴŬƜůŴưŰŵűƜųŮ
Z 5.3 ůŵƜųů ůŮƜůŵ ŭưŰƪŭƜŰŲƫ
ƪŰŭůƜŰųƫ
Humedal Tibanica
ZONA ŰŬŵƜŰůưűůůƜŲű
a
Z 6.3 ŬƜŭŬ ŬƜŬŬů Ŭ
6 ƪŰŰŲƜűŬƫ
i
sa o
Av. B
p
INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
NOMBRES NOMBRES TOTAL
o
COMUNES CIENTÍFICOS INDIVIDUOS
$v¨Ã³
O®Ëó¨¨ ŮŴŮŴ
pimiento
4ËÃÈÀË
C
2v箨v
ŮŲŭŬ
®v ¨ËË
Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ŭŵŬŵ
˨Èð³Àv
v¨wƜ
S³v
À¨³À¨³Ɯ ŭųŵŵ
stans
ð³ÀvvÀ¨¨³
v˳ $ËÃ
ŭŲŴŲ
sabanero soatensis
ýÃ
OvËËÃ
vÀ³Àçv´® Ov˳ ŭůŴŴ
®Àv
más
ÀË®Èà 2v箨
IÈȳý³ÀË
cabo, laurel ŭŭŰŭ
ˮ˨vÈË
ËÃȳ
N ˮv
Ë®v ŵųŲ
âÀȳ¨v
vv
vÀvvÈ®vƜ
IvÀvÃÀv®ÈÃ
acacia ųŰŰ
¨³½v®Èv
sabanera,
vvv®Àv
³³®vv
(vâ˨³ ųŮů
ÛóÃv
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
wÀ³¨Ã¨v 34 918
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ ¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 2 294
³Ãv metros
64
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*KENNEDY
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
a
arc
Río
Río Bogotá nam CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
ndi
Fu
Cu
ch
Av.
a
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
a
DEL (ESPECIES
Humedal de Techo CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
d
űŰŰƜŲŵưŲŰŰƜůŭ
Z 1.2 ŭƜŰŬ ŬƜŲŴ ŭưűƪŭƜűųƫ
ZONA ƪŲŬŮƜŭŲƫ
Biblioteca El Tintal
1 ůŭűƜŮŲưűŲŬƜŭŴ
Z 1.3 ŮŭƜŴŬ ŵƜŲŭ ŭưųƪŭƜŴŵƫ
la
Humedal El Burro ƪŰűŰƜŬŬƫ
Parque El Porvenir ŲŬŴƜųŰưŲŴŭƜŴŭ
Z 2.2 ŬƜŵŮ ŭƜŮŬ ŭưųƪŮƜŭůŵ
ZONA ƪŲůŮƜűŵƫ
2 ůůŭƜŵŮưŲŭŰƜŴŭ
Z 2.3 ŮŴƜŰŰ ůŴƜŴŬ ŭưųƪŮƜŭűƫ
rt o
ƪŰŴŬƜűŰƫ
KENNEDY ŲŭŰƜůůưŲŵŬƜŭŴ
Z 3.2 ŮƜűŮ ŮƜůŲ ŭưųƪŭƜŵůƫ
ZONA ƪŲŰŲƜŲŴƫ
al
i Av. de Las Am 3 ůůŴƜŲŰưŲŬŭƜŭų
éricas Z 3.3 ŮűƜŰŬ ŭŵƜŴű ŭưŲƪŭƜŲųƫ
deC ƪŰŴŭƜŬŲƫ
d Corabastos
uda űŴŰƜŲűưŲųűƜŴų
Ci Z 4.2 ŬƜŵŴ ŭƜŴŴ ŭưŴƪŮƜŬųƫ
n
. Humedal ZONA ƪŲŮűƜŰŵƫ
Av
La Vaca 4 ůűŭƜŮŵưűųŵƜůŰ
Av. Boyacá
o
Cayetano Cañizares űŭůƜűŲưųŮŵƜŲű
Z 5.2 ŰƜŵŴ ŬƜŵŴ ŭưůƪŭƜŭŰƫ
ZONA ƪŲŭűƜŭųƫ
c
5 ůŲųƜŮŬưűŭŭƜŵŴ
Z 5.3 ŭƜŮů ŬƜŭŭ ŭưŮƪŭƜŭŴƫ
ƪŰŲŴƜůűƫ
ayo
m era deM
Av. Pri Z 6.2 ŬƜŬŭ
ŲŵųƜŰůưųŮŬƜųŵ
ŬƜŬŬ Ŭ
ZONA ƪųŭŬƜŭŰƫ
6
a
űŲŭƜŲŵưŲŭŮƜŲŵ
Z 6.3 ŬƜŬŬ ŬƜŬŬ Ŭ
ƪűŴŭƜųŰƫ
Río
Tu
nju
elo
p i
Parque Timiza
INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
o
COMUNES CIENTÍFICOS INDIVIDUOS
v¨wƜ
S³v
À¨³À¨³Ɯ ŲŰŴų
stans
ð³ÀvvÀ¨¨³
C Ov˳
2v箨
cabo, laurel
ËÃȳ
vv
¦v½³®Ãv
OvËËÃ
®Àv
IÈȳý³ÀË
ˮ˨vÈË
vv
¨v®³á⨳®
ŲůŰű
ŲŭűŴ
űŬŲŵ
$v¨Ã³ O®ËÃ
ýà ŰŵŮŲ
pimiento molle
vÀ³Àçv´®
más
ÀË®Èà Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ŰŴŲŴ
˨Èð³Àv
N Iv¨vâËvƜ
½v¨
fËvý½ƛ ŰŲųŭ
ˮv
Ë®v ŰŬűŴ
âÀȳ¨v
(ÃËÃ
v⮳ ůŵŴů
À³Ãvưî®ÃÃ
½ÀÃƜ½®³ Cupressus
ůųűů
½ÀÃƜ½®³ lusitanica
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 126 039
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 10 896
3®®â metros
65
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
Parque La Florida
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
SUBA 4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
Avenida
Humedal OVk?:O4*9S*OVL:O
cundina
Juan Amarillo
4?4*FONTIBÓN
marca
115000
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
Humedal Tres Esquinas
ENGATIVÁ
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
Aeropuerto ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
El Dorado DE ÁREA)
űůŴƜŰűưŲŴŭƜŭŵ
d
Z 1.2 ŬƜŴů ŬƜųŬ ŭưűƪŭƜųŮƫ
ZONA ƪŲŬůƜŴŭƫ
Humedal 1 Z 1.3 űƜŴų
ůŵŵƜŵŬưűŲŬƜŰŮ
ůƜůŮ ŭưŲƪŭƜųŲƫ
Santa María del Lago ƪűŬŮƜűųƫ
la
ŲŮŰƜŵŴưŴŬŲƜųŵ
Z 2.2 ŮƜųű ŰƜůŮ ŭưűƪŭƜűųƫ
Ave
ZONA ƪųŬůƜűŲƫ
nid
2 ŰűŭƜŲŲưŲŭŵƜƜŴŴ
ad
110000
rt o
sA
ŲŭŵƜŴůưŴŭŮƜŵŲ
Z 3.2 ŴƜűŰ ŭůƜŲŭ ŭưűƪŭƜŰŲƫ
mé
ZONA ƪŲŵŭƜŬųƫ
ot
ric
og
as
3 ůŲŬƜŴųưŲŭųƜŰŴ
oB
Ca
-R
ƪűŬųƜůŲƫ
ll
egio
e2
6
ųŵųƜųŲưŴŭųƜŰŵ
nal
FONTIBÓN Humedal
Z 4.1 ŬƜŭŭ
ƪŴŭůƜŮŰƫ
ŬƜůŵ ŭưŮƪŭƜŬųƫ
Humedal Meandro Capellanía ZONA űųűƜųůưųűŭƜŬŬ
n
del Say Z 4.2 ŭƜŮŲ ŮƜŭű ŭưűƪŭƜŰŰƫ
4 ƪŲŮűƜŴŰƫ
ůűŴƜŬŬưűŴųƜŵű
Zona Franca Z 4.3 ŭŭƜŵŮ ŭůƜŰů ŭưűƪŭƜűŴƫ
ƪűŬŮƜůŰƫ
o
Jardin Botánico ųŮŬƜŬŬưŴŬůƜŲŲ
Av. Z 5.1 ŬƜŴŰ ŬƜŬŬ Ŭ
ƪųŲŵƜŭŴƫ
Ca lle 1 BARRIOS UNIDOS
i
3 ZONA
c
al
űŬűƜŮųưųŬŴƜŭŬ
eC
ůűŮƜŭűưűŬŭƜŬŬ
Z 5.3 ŵƜŮŭ ŬƜŲŰ ŭưŲƪŭƜűŮƫ
iu
ƪŰŮŵƜŴŮƫ
.C
ŲŭŲƜűŭưŴŬŰƜůŭ
Z 6.2 ŬƜŬů ŬƜŬŬ Ŭ
a
ZONA ƪųŭűƜŮŴƫ
i
6 ŰűŬƜŲųưűŵűƜųŬ
á
ƪűűŲƜűůƫ
oy
.B
Av
p
Humedal de Techo
TEUSAQUILLO INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
68
a
er
Biblioteca El Tintal
o
Humedal El Burro rr NOMBRES NOMBRES TOTAL
105000
a
Parque El Porvenir
.C COMUNES CIENTÍFICOS INDIVIDUOS
Av
OvËËÃ
Ov˳ ŰŮŲŵ
®Àv
BOSA
KENNEDY
Humedal La Vaca
C
Cayetano Cañizares
Avenida de las
Américas
vv
¦v½³®Ãv
2v箨
cabo, laurel
ËÃȳ
VÀv½w®ƜÀî³
vv
¨v®³á⨳®
IÈȳý³ÀË
ˮ˨vÈË
$Àvá®ËÃ
®®ÃÃ
ůŬűŰ
ůŬŮŬ
Ůűŭű
PUENTE ARANDA
vv
ýà vÀvvÈ®vƜ
IvÀvÃÀv®ÈÃ
vÀ³Àçv´® acacia ŮŰŰŮ
¨³½v®Èv
más sabanera,
ÀË®Èà vvv®Àv
ˮv
Ë®v ŮŮŭů
N âÀȳ¨v
½ÀÃƜ½®³ Cupressus
ŮŮŬŬ
½Àà lusitanica
v¨wƜ
S³v
À¨³À¨³Ɯ ŭŴŭų
stans
ð³ÀvvÀ¨¨³
100000
Quercus
CIUDAD BOLÍVAR L³¨
˳¨È
ŭųŵŲ
%Ëvâvw® 4v³®Ãv
ŭŰųŵ
9v®çv¨Ã acuminata
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
66
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
rca
ama
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
ndin
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
a Cu
nid
Ave
Humedal La Conejera
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*ENGATIVÁ
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
Parque La Florida
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
SUBA
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
115000
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
otá DEL (ESPECIES
a
Bog Humedal Juan CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
Río Amarillo
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
Humedal DE ÁREA)
Jaboque
ųŮűƜŲůưŵųŮƜŵŬ
d
Z 1.1 ŴƜŵű űƜŰŴ ŭưŲƪŭƜŵŰƫ
ƪŴůűƜůųƫ
ZONA űůűƜůŲưųůŴƜŬŮ
Z 1.2 ŭŬƜůű űƜŵŲ ŭưŲƪŭƜųŵƫ
1 ƪŲůűƜŬŵƫ
la
a
arc
ŰŰŴƜűŰưűůůƜŴŮ
Z 1.3 ŮƜŴŮ ŬƜŰŲ ŭưųƪŭƜŲŵƫ
ƪŰŵŰƜŵŭƫ
nam
ENGATIVÁ ŴŬŮƜŲůưŭŬŭűƜŵŮ
ndi
rt o
ZONA ŲŭųƜŵűưŴŴŵƜűŴ
Av.
Ca
eC
lle ŰűŮƜųŬưŲŭŮƜŴŴ
80 Z 2.3 ŮƜŵű ŮƜŮŴ ŭưŲƪŭƜųŭƫ
dd
ƪűŰŴƜŵŭƫ
da
ŴŬŮƜŰŬưŭŬůŭƜųŮ
iu
Aeropuerto El Dorado Ca
ll ZONA ŲŬŰƜŴŴưŴŴŵƜŮŮ
n
e7 Z 3.2 ŭŬƜűů ŵƜŴŲ ŭưŲƪŭƜűųƫ
2 3 ƪųůůƜůűƫ
ŰűůƜŵŭưŲŬŮƜŲŭ
Z 3.3 ŰƜųŵ ŰƜŲŭ ŭưŲƪŭƜŲŰƫ
ƪűůŭƜŭŬƫ
o
ųŰŴƜŵŵưŭŬŮůƜůų
Río
c
űŴŭƜŬŴưųŴűƜŭų
bis e
4 ƪŲŲŵƜŵųƫ
po
110000
-C
ŰűůƜŲŵưűųŵƜŭŵ
Z 4.3 ŭƜŰŵ ŮƜŬų ŭưűƪŭƜűŭƫ
an
ƪűŰŴƜűŴƫ
al
ŲűŵƜŰŵưųűŮƜŮŮ
Z 5.1 ŮƜŬů ůƜųŰ ŭưűƪŭƜűųƫ
a
Ca ƪŲŵųƜųŮƫ
ll e6
á
i
ZONA ŰŵŰƜųųưŲŬůƜůŮ
ac
3
Z 5.2 ŴƜŰŲ ůƜŬŵ ŭưŲƪŭƜŲŬƫ
oy
5 ƪűŰŰƜŭŲƫ
.B
ŰŰŭƜųűưŰŵűƜŵŴ
Humedal Capellanía Z 5.3 ŭƜŮŵ ŬƜŭŭ ŭưŰƪŭƜŰŮƫ
p
ƪŰųŲƜŴŮƫ
Ca
FONTIBÓN
ll
ŲŭŬƜůŬưųŬŲƜųŮ
e2
ZONA ƪŲŴűƜŵŲƫ
6
6
ra
o
űŮŬƜŵųưűŲųƜűŬ
re
Zona Franca
Z 6.3 ŬƜŬŰ ŬƜŬŬ Ŭ
ar
Botánico
Av
Parque Recreodeportivo
INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
Ov˳
2v箨
cabo, laurel
ËÃȳ
NOMBRES
CIENTÍFICOS
OvËËîÀv
IÈȳý³ÀË
ˮ˨vÈË
TOTAL
INDIVIDUOS
ųŮŭŬ
Űŵůų
Av
Humedal de Techo
en
id
½ÀÃƜ½®³ Cupressus
ad
ŰůűŰ
el
Biblioteca El Tintal
½ÀÃƜ½®³ lusitanica
as
Humedal El Burro
Am
KENNEDY
105000
v¨wƜ
ér
ic
as
67
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*SUBA
125000
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
Humedal
Guaymaral
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
Avenida Cu
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
ndinam
a
Torca CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
ųŬůƜŮŭưŵŰŭƜŵŵ
d
Z 1.1 ŭŬƜŮŵ ůƜůŵ ŭưŲƪŭƜŴųƫ
ZONA ƪųŵŭƜůųƫ
1
SUBA Z 1.2 ŭƜŲŭ
ŲŭůƜŲųưųŭŵƜŭů
ƪŲųŲƜŬŬƫ
ŬƜŮŭ ŭưűƪŭƜųŰƫ
la
e
ta Nort
ųųůƜŮűưŵųŵƜůų
Z 2.1 ŭűƜŮŵ ŭŰƜŰŴ ŭưųƪŮƜŬűƫ
ƪŴŲŲƜŴŬƫ
120000
ZONA
Autopis
űŴŮƜŮůưųŴűƜůŲ
Z 2.2 ŭŲƜŬű ŭŭƜŴŲ ŭưŲƪŭƜŵųƫ
2 ƪųŬŬƜŭŴƫ
rt o
ŰŭůƜŲŲưűųŭƜŲŰ
Z 2.3 ŭƜŭų ŬƜůŴ ŭưűƪŭƜűŵƫ
ƪűŮŮƜŴůƫ
ųųűƜŮŰưŭŬŬųƜŮŵ
Z 3.1 ųƜŵŬ ųƜűŭ ŭưŲƪŭƜŴŲƫ
ƪŴŲŲƜŭŴƫ
ZONA űŲűƜůųưųŴŰƜŵų
Humedal Z 3.2 ŵƜűŴ ŲƜŴŬ ŭưŲƪŭƜŲŲƫ
3 ƪŲŵŬƜŵųƫ
La Conejera
ůŵŬƜŴŴưűŲŴƜųŵ
n
Z 3.3 ŬƜŲŰ ŬƜůŴ ŭưŲƪŭƜűŲƫ
ƪűŭŰƜŵŵƫ
ųŮűƜŲŲưŵųŮƜŵű
Z 4.1 ŲƜŴŬ ŴƜŰŬ ŭưųƪŮƜŬŵƫ
ƪŴŮŴƜŵųƫ
o
ZONA űŭűƜŴŲưųŰůƜųŵ
Calle Z 4.2 ŭůƜŬŴ ųƜŮŬ ŭưųƪŭƜŴűƫ
17 0 4 ƪŲűŬƜųŲƫ
c
ůŵŮƜůųưűůŮƜųŲ
Z 4.3 ŬƜųű ŬƜŮű ŭưŰƪŭƜűűƫ
ƪŰųųƜůŮƫ
ŲŬŮƜůŰưŴŭŵƜųŲ
Z 5.1 ŴƜůŲ ŰƜŬŵ ŭưűƪŭƜŰųƫ
ƪŲŵŮƜŭŬƫ
ZONA ŰŮŭƜűŴưŲŰůƜŵŬ
Z 5.2 3,33 ŭƜŭŵ ŭưŲƪŭƜűŵƫ
a
5 ƪűŲŬƜųŮƫ
i
Cerros de Suba ůŴŭƜŲűưŰŬųƜŲű
Z 5.3 ŬƜŬŮ ŬƜŬŮ ŭ
ƪůŵůƜŮŵƫ
ali
ŴŴůƜűŲưŴŵŭƜůŬ
ad de C
p
Av ƪŴŴŵƜŲűƫ
acá
.S
Humedal ub ZONA űŬŵƜűűưųŴŰƜŬŭ
Boy
Av.
o
ŰŴŵƜŲŭưűŬŮƜůŴ
Z 6.3 ŬƜŬŬ ŬƜŬŬ Ŭ
ƪŰŵűƜŴŬƫ
USAQUÉN
C
e
ta Nort
OvËËÃ
ma
Ov˳ ŮŲŭŬŮ
ina
®Àv
und
2v箨
aC
IÈȳý³ÀË
nid
ENGATIVÁ ËÃȳ
½ÀÃƜ½®³ Cupressus
El Country ŭŭųŴŮ
½ÀÃƜ½®³ lusitanica
Humedal Jaboque 9âÀî
ËvÀ³ ŵŵŴů
Ëv®®ÃÃ
Humedal
Río
vÀ³Àçv´® ¨Ë³áâ¨v
zo
más
b
4v³®Ãv
N %Ëvâvw®
isp
ÀË®Èà ŵŰŭŵ
Humedal Santa María del Lago 9v®çv¨Ã acuminata
o-
Ca
vv vv
FONTIBÓN ŴŰŮű
nal S
¦v½³®Ãv ¨v®³á⨳®
ali
Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ŴŬŬų
tre
BARRIOS ˨Èð³Àv
110000
UNIDOS v¨wƜ
CHAPINERO S³v
À¨³À¨³Ɯ ųŵŰű
stans
ð³ÀvvÀ¨¨³
ˮv
Ë®v ųŴŭų
âÀȳ¨v
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
68
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
Humedal Juan Amarillo
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
a
arc
m
4?4*BARRIOS UNIDOS
ina
und
SUBA
aC
nid
CONVENCIONES
Ave
Norte
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
a
urbano
Autopist
El Country
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
Humedal Santa María del Lago
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
ENGATIVÁ Calle
110000
d
10 0
ZONA ųŭŴƜŲŭưŵŵŮƜŴŮ
Z 1.1 űƜŵŬ ŭƜůŴ ŭưŰƪŭƜŰųƫ
1 ƪŴŲůƜŰŰƫ
a
68
ra
l
a
re ųŵűƜŲŲưŭŬŬŭƜűŰ
ub
.C ƪŴŴŴƜųŮƫ
Av
Av
ZONA
2
o
ųŭŲƜŮŲưŴŭűƜŮŭ
Z 2.2 ŭŰƜŬŴ ŲƜŲŮ ŭưŰƪŭƜŰŮƫ
ƪųŲŰƜųůƫ
tr
BARRIOS
Ca
l
le
S
ųŵŵƜŬŮưŭŬŭŵƜŲŭ
80
UNIDOS
NQ
n
Jardín Botánico
Ca 3
e
Salitre
ll
ta Nort
e7 ųŭŵƜųŬưŴŭŭƜŴŮ
2 Z 3.2 ŭŴƜŵŲ ŲƜŭų ŭưŰƪŭƜŮŵƫ
ƪųŲŵƜųŲƫ
o
Parque
- Canal
Autopis
Simón Bolívar
Av
ŴŬŮƜŴŬưŵŴŴƜŬŮ
en
c
Z 4.1 ŴƜŵŲ ŭŴƜűŲ ŭưŰƪŭƜűŭƫ
ida
obispo
ƪŴŲűƜųŰƫ
Jo
Parque ZONA
rge
de Los Novios
Eli
Río Arz
4
éc
er
ųŭŲƜŴųưųůųƜŭų
Z 4.2 ŬƜŬŭ ŬƜŬŬ Ů
Ga
ƪųŮůƜųŵƫ
ia
it
FONTIBÓN
Calle 63
o p CHAPINERO NOMBRES
COMUNES
vv
NOMBRES
CIENTÍFICOS
TOTAL
INDIVIDUOS
105000
vÀvvÈ®vƜ
IvÀvÃÀv®ÈÃ
acacia ŰűŴŬ
¨³½v®Èv
C
sabanera,
TEUSAQUILLO vvv®Àv
$Àvá®ËÃ
VÀv½w®ƜÀî³ ŮŵŮŭ
®®ÃÃ
vv®ÀvƜ vv
ŭųŰŮ
Àà ËÀÀ®Ã
ˮv
Ë®v ŭůůų
âÀȳ¨v
Avenida de las
Américas
ýà Ov˳ OvËËîÀv ŭŮŲű
vÀ³Àçv´®
más 2v箨
PUENTE ARANDA Parque Nacional Enrique Olaya Herrera
ÀË®Èà IÈȳý³ÀË
cabo, laurel ŭŭŵŭ
ˮ˨vÈË
ËÃȳ
N %Ëvâvw®
9v®çv¨Ã
4v³®Ãv
acuminata
ŭŭŴŰ
SANTA FE
LOS MÁRTIRES vv vv
ŭŭŲŰ
¦v½³®Ãv ¨v®³á⨳®
Parque de la Independencia
v¨wƜ
À¨³À¨³Ɯ S³vÃÈv®Ã ŵůŰ
ð³ÀvvÀ¨¨³
(ÃËÃ
v⮳ ŵŬŴ
À³Ãvưî®ÃÃ
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
69
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
a
arc
am
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
din
n
Cu
Humedal Córdoba
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
ida
Norte
en
Av
a
Autopist
OVk?:O4*9S*OVL:O
USAQUÉN 4?4*TEUSAQUILLO
SUBA
Humedal Santa María del Lago
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
110000
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
ENGATIVÁ
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
Av
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
en
ida
Jo
rge
(%) RIQUEZA
Eli
a
DEL (ESPECIES
er
d
ZONA ųŴŵƜŮůưŭŬŮűƜŰű
Z 1.1 ŬƜŵŰ ŬƜŲŰ ŭưűƪŭƜŲųƫ
1 ƪŴųŰƜůŴƫ
Parque
l a ZONA
2
Z 2.1 ůŰƜųŵ
ųŵůƜŵŲưŭŬŰųƜŭŵ
ƪŴŴŰƜűűƫ
ŮųƜŮŵ ŭưűƪŭƜŲųƫ
o
Simón Bolívar
ųŲűƜŬŰưŴűŭƜŲų
FONTIBÓN Z 2.2 ŮƜŭŲ ŭƜůŰ ŭưűƪŭƜŰųƫ
tr
Biblioteca ƪŴŮŬƜůŲƫ
Virgilio Barco
86
ra
ųŲűƜŰųưŭŬŬŭƜŬŭ
re
ƪŴŲŰƜŴŬƫ
e
.C
n
ZONA
Av
3
CHAPINERO ųŰűƜŮűưŴŲŲƜŭŮ
Z 3.2 ůƜŮů ŮƜűŮ ŭưŰƪŭƜŮůƫ
o
ƪŴŬŴƜůŰƫ
Ca
ll
e2
6
105000
c
ŴŬŴƜůŵưŵŬųƜŰű
Z 4.1 ŭůƜŵŰ ŭŲƜŬů ŭưűƪŭƜŲŰƫ
ƪŴŲŭƜŮűƫ
TEUSAQUILLO ZONA
as
NQS
4
ac
ųŰŵƜŴųưųųůƜűŮ
Av. Car
a
Nacional ƪųŲŬƜųűƫ
Avenida de las
Américas
NOMBRES
COMUNES
NOMBRES
CIENTÍFICOS
TOTAL
INDIVIDUOS
o
Av. de la Am
éricas
2v箨
Parque Nacional IÈȳý³ÀË
cabo, laurel ŰŬůű
PUENTE ARANDA ËÃȳ
ˮ˨vÈË
C
Quercus
L³¨ ůŬŭŭ
˳¨È
$Àvá®ËÃ
VÀv½w®ƜÀî³ ŮŴŭŭ
®®ÃÃ
v˳
$ËÃóvÈ®Ãà ŭŴŲŴ
N sabanero
100000
%Ëvâvw® 4v³®Ãv
ŭŲŴŲ
9v®çv¨Ã acuminata
CANDELARIA
Cotoneaster
ANTONIO NARIÑO (³¨¨â¨Ã³
˨Èð³Àv
ŭŲůŲ
v¨wƜ
À¨³À¨³Ɯ S³vÃÈv®Ã ŭűŬŮ
ð³ÀvvÀ¨¨³
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 60 932
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 11 847
SËÃv¿Ë¨¨³ metros
70
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
e
sta Nort
ENGATIVÁ ?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
Autopi
Jardín Botánico
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
Parque Recreodeportivo
OVk?:O4*9S*OVL:O
Av
4?4*LOS MÁRTIRES
en
BARRIOS UNIDOS
ida
Jo
rge
Parque Simón Bolívar
Eli
CONVENCIONES
éc
er
Biblioteca Virgilio Barco
FONTIBÓN
Ga
IÀÈÀ³
it
Parque de Los Novios 4³v¨vÃ
án
urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
CHAPINERO cobertura arbórea
105000
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
TEUSAQUILLO
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
a
DEL (ESPECIES
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
d
KENNEDY ZONA ųųŰƜŲųưŵůŲƜŴŮ
Z 1.1 ŬƜŵŴ ŭƜůŭ ŭưŰƪŭƜŲųƫ
1 ƪŴűŭƜŮŰƫ
a
Avenida de las
Américas
l
ŴŬŮƜůŮưŵůųƜűŮ
Z 2.1 ŮŵƜŴŬ ůŬƜŲŮ ŭưűƪŭƜŰŰƫ
ƪŴŲŴƜųŴƫ
ZONA
o
Parque Nacional Enrique Olaya Herrera
2
ųŲŴƜŲŲưŴŬŭƜŴų
Z 2.2 ŭƜůŴ ŭƜŬŵ ŭưůƪŭƜŮŲƫ
tr
ƪųŵŬƜŮŴƫ
Ca
SANTA FE
ll
PUENTE ARANDA
e2
ŴŬŬƜŮŴưŵŮŴƜŵŬ
6
ll ƪŴŲŰƜűŲƫ
NQ
e1
n
9 ZONA
3
Av
.C Parque de la Independencia ųŲųƜųŭưųŵųƜŴŴ
Z 3.2 ŬƜůŰ ŬƜųű ŭưŮƪŭƜŭűƫ
o
all ƪųŵŬƜŬŮƫ
e1
3
LOS
c
ZONA ŴŬŮƜŬŬưŵůŵƜŭŴ
Z 4.1 ŬƜűŰ ŭƜŮŲ ŭưŰƪŭƜŴůƫ
MÁRTIRES 4 ƪŴűŴƜŮŮƫ
Ca
ll
as
e6
ia
ac
Tercer Milenio
100000
p
COMUNES CIENTÍFICOS INDIVIDUOS
CANDELARIA
ˮv
Ë®v űŭŴ
âÀȳ¨v
o
ANTONIO NARIÑO v˳
sabanero
$ËÃ
soatensis
ůŵŴ
C VÀv½w®ƜÀî³
$v¨Ã³½®È³
2v箨
cabo, laurel
$Àvá®ËÃ
®®ÃÃ
O®ËÃ
molle
IÈȳý³ÀË
ůŵŲ
ůŴů
ůŬŭ
San Cristóbal ýà ˮ˨vÈË
RAFAEL URIBE URIBE Deportivo Primero de Mayo ËÃȳ
vÀ³Àçv´®
Bosque San Carlos
más
ÀË®Èà 2v箨v 4ËÃÈÀË
ŮŲŭ
®v ¨ËË
SAN CRISTÓBAL
4¿ËvvÀ
4¿ËwvÀ Ůűų
ÃÈâÀvðËv
N
v¨wƜ
S³v
À¨³À¨³Ɯ ŮŮŴ
stans
TUNJUELITO ð³ÀvvÀ¨¨³
Iv¨vâËvƜ
fËvý½ƛ ŮŮų
½v¨
:³v¨ƜÀ³
2˨v®Ã
®³v¨ƜÀ³ ŮŮŮ
neotropica
®À³
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 7 115
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 4 629
4³Ã9wÀÈÀà metros
71
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
FONTIBÓN ??L:OLSO*:O
Humedal de Techo
?:?L*%::4*:SLO*@:
Av
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
en
ida
105000
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
Jo
rge
Eli
TEUSAQUILLO
éc
er
OVk?:O4*9S*OVL:O
Ga
ánit
4?4*ANTONIO NARIÑO
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
Avenida de las
Américas urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
KENNEDY À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
cobertura arbórea
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
Parque de la Independencia CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
ųűŲƜŰŵưŵŲŮƜŰŰ
d
Z 1.1 űƜŲů ůƜŴŬ ŭưŴƪŭƜŲŴƫ
ZONA ƪŴųųƜŰųƫ
LOS MÁRTIRES 1 űŲŵƜŰůưųůŬƜŭŰ
Z 1.2 ŭƜŲŮ ŭƜŬŰ ŭưŰƪŭƜŰŬƫ
ƪŲųŵƜŮŴƫ
la
ŴůŰƜŬŮưŵŵűƜųŰ
Z 2.1 ŮŮƜŵŰ ŭŲƜŴŭ ŭưűƪŭƜŲŭƫ
ƪŴŴŰƜűųƫ
ZONA ŲŰůƜŴŬưŴŮŮƜųų
Z 2.2 ŮŰƜŲŰ ŭűƜůŭ ŭưųƪŭƜŲŭ
2 ƪųůŲƜŬŮƫ
rt o
Tercer Milenio
100000
űŲŵƜųŮưŲŬŵƜŴŮ
Z 2.3 ůƜŮŵ ůƜűŵ ŭưŰƪŭƜŲŲƫ
ƪŲŬůƜŬŬƫ
Calle CANDELARIA
NQS 1 ŴůůƜųŵưŵŵųƜűŴ
Z 3.1 ŭŮƜŮŵ ŭŲƜűů ŭưűƪŭƜűŴƫ
ƪŴŵŵƜųŭƫ
Rí
ZONA ŲŰŭƜŬŵưŴŬŮƜŬŭ
oF
ANTONIO 3 ƪųŮŲƜůŰƫ
n
ha
Av
űűŵƜűůưŲŭŭƜŴŵ
NARIÑO
.P
ųųůƜųůưŵűůƜŵű
o
od
s
ca
ay
c
ƪŲűŭƜŰŲƫ
a
4
im
éc
D
ia
Humedal El Tunjo
San Cristóbal INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
Deportivo Primero de Mayo
o p VÀv½w®ƜÀî³
v¨wƜ
À¨³À¨³Ɯ
ð³ÀvvÀ¨¨³
$Àvá®ËÃ
®®ÃÃ
S³vÃÈv®Ã
ŴŴŵ
ųŬů
C
2v箨
IÈȳý³ÀË
cabo, laurel ŲųŮ
ˮ˨vÈË
ËÃȳ
vv
vÀvvÈ®vƜ
IvÀvÃÀv®ÈÃ
SAN CRISTÓBAL acacia
¨³½v®Èv
ŰŴų
sabanera,
95000
vvv®Àv
ýÃ
vÀ³Àçv´® Ov˳ OvËËîÀv ŰųŲ
más
ÀË®Èà ˮv
Ë®v ůųŰ
âÀȳ¨v
CIUDAD BOLÍVAR
vv vv
ůűŲ
¦v½³®Ãv ¨v®³á⨳®
N
Cotoneaster
USME (³¨¨â¨Ã³ ůŰŲ
˨Èð³Àv
v˳ $ËÃ
ůŭŬ
sabanero soatensis
Ëv¨½È³
Callistemon
ð³ÀƜËv¨½È³ ůŬŴ
citrinuss
¨vÛv³È¨¨v
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
wÀ³¨Ã¨v 11 550
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ ¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 629
®È³®³:vÀ²³ metros
72
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Humedal Capellanía
??L:OLSO*:O
ENGATIVÁ ?:?L*%::4*:SLO*@:
ca
ar
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
m
na
di
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
un
Jardín Botánico
id
aC BARRIOS UNIDOS
en
Av
Av
en
ida
Jo
CONVENCIONES
rge
Parque Simón Bolívar
Eli
éc
IÀÈÀ³
er
FONTIBÓN Biblioteca Virgilio Barco 4³v¨vÃ
Ga
Parque de los Novios
urbano
ánit
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
Humedal de Techo
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
105000
68
Humedal El Burro
ra
re
Av
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
.C
DEL (ESPECIES
.F
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
Av
er
ÁREA /UNIDAD
ro
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
c
DE ÁREA)
ar
ril
d
e
d
ųŭŲƜŲŵưŴŬųƜűŴ
Oc
Z 1.1 ŲƜŲű ŰƜŬŮ ŭưŲƪŭƜŲŭƫ
ƪųŲųƜŵųƫ
ci
de
nt
ZONA
e
űűŭƜŴŴưųŭŵƜůų
Z 1.2 ųƜůŲ ŵƜŬŴ ŭưųƪŭƜŴŮƫ
a
Av. de las Am 1 ƪŲűůƜŰŴƫ
KENNEDY éricas
l
űŮŭƜŰųưűŰŵƜůŴ
Z 1.3 ŬƜŰű ŬƜůŵ ŭưűƪŭƜűŴƫ
ƪűŰŭƜŭŭƫ
o
ųŵŭƜŵŴưŵůűƜŮŭ
Z 2.1 ŬƜųű ŬƜűŭ ŭưűƪŭƜűűƫ
ƪŴűŬƜŰŬƫ
PUENTE
tr
ZONA ŲŮűƜŮŭưųŵűƜŲů
Z 2.2 ŭŵƜųų ŮŭƜŬŵ ŭưŲƪŭƜųŵƫ
ARANDA 2 ƪųŮųƜŵųƫ
Ca
ur
lel
eS
ril d űůŮƜŵųưŲŭŲƜųŰ
19
ar Ca Z 2.3 űƜŵŬ ŲƜųŬ ŭưŲƪŭƜŴŰƫ
Fe rroc lle ƪűŴůƜŬůƫ
Av.
n
13
ųŵŰƜŰŮưŵůŴƜŰŭ
Z 3.1 ŭųƜŵŭ ŴƜűů ŭưůƪŭƜůŬƫ
ƪŴűŮƜűŵƫ
S
o
NQ
ZONA ŲŮŵƜŵŮưŴŭŬƜŬŵ
Z 3.2 ůŮƜŰŬ ŮŰƜŴŰ ŭưűƪŭƜűűƫ
Ca 3 ƪųŰűƜŴŬƫ
lle
6
c
űŮŬƜŴŬưŲŬŵƜŰů
Z 3.3 ŭƜųű ŮƜűŬ ŭưųƪŭƜųűƫ
ƪűŲűƜŴŭƫ
Río
LOS MÁRTIRES
Fu
ųűŲƜŭŰưŵůűƜŰų
Z 4.1 ŭƜŴŲ ŮƜűŴ ŭưųƪŭƜųŬƫ
n
ƪŴŭŵƜŰŵƫ
ch
Av
a
ia
.P
rim ZONA űŵůƜűűưųŲŴƜŰŴ
er Z 4.2 ŮƜŴŭ ŴƜŭŰ ŭưŲƪŭƜŴŵƫ
od 4 ƪŲųŵƜŲŰƫ
eM CANDELARIA
ay űŰŭƜųŰưűűŭƜŴŰ
o Tercer Milenio Z 4.3 ŬƜŬų ŬƜŭŮ ŭưųƪŮƜŬŬƫ
100000
ƪűŰŰƜŲŴƫ
o p ANTONIO NARIÑO
SANTA FE
INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
NOMBRES
COMUNES
NOMBRES
CIENTÍFICOS
TOTAL
INDIVIDUOS
TUNJUELITO
C Ov˳
VÀv½w®ƜÀî³
2v箨
cabo, laurel
ËÃȳ
OvËËîÀv
$Àvá®ËÃ
®®ÃÃ
IÈȳý³ÀË
ˮ˨vÈË
ŮŰŮű
Ůůŵŵ
Ůůŭŵ
San Cristóbal
Humedal El Tunjo v˳ $ËÃ
Deportivo Primero de Mayo ŭųůŭ
RAFAEL URIBE URIBE sabanero soatensis
Parque El Tunal Bosque San Carlos
ýà v˳ $ËÃ
vÀ³Àçv´® ŭŲűŬ
®¦v® ®¦v®v
más
SAN CRISTÓBAL
ÀË®Èà ˮv
Ë®v ŭŲůŬ
âÀȳ¨v
N
$v¨Ã³½®È³ O®Ëó¨¨ ŭŲŬŮ
Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ŭŰŵų
˨Èð³Àv
(ÃËÃ
v⮳ ŭŰŰų
À³Ãvưî®ÃÃ
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
wÀ³¨Ã¨v 42 164
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ ¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 4 500
IË®ÈÀv®v metros
73
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
ENGATIVÁ ??L:OLSO*:O
?:?L*%::4*:SLO*@:
FONTIBÓN BARRIOS UNIDOS 49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*LA CANDELARIA
Av
en
ida
Jo
CONVENCIONES
105000
rge
Elié
ce
TEUSAQUILLO 4³v¨vÃ
CHAPINERO
r
Ga
IÀÈÀ³
itá
n
urbano
ËÀ½³ÃvËv
LÛv¨
k³®v³®v¨È³
½³À®Èv¦
À³½ËÀȳ cobertura arbórea
Avenida de las
Américas
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
PUENTE ARANDA URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
d
ZONA ŵűŵƜŭŬưŵŴŭƜŲŲ
Z 1.1 ŬƜŮű ŬƜůŮ ŭưŮƪŭƜŮűƫ
1 ƪŵųŲƜųŲƫ
a
Cerros Orientales
l
ZONA ŵůŭƜűűưŵŴŭƜųŰ
Z 2.1 ůŭƜųŮ ŵƜŲŲ ŭưűƪŭƜŰųƫ
2 ƪŵűŲƜŲůƫ
LOS MÁRTIRES
tr
Santuario de Monserrate
o ZONA
3
ZONA
Z 3.1 ŲŰƜŴŮ
Z 4.1 ŭƜŮŲ
ŵŭŭƜŭŴưŵŴŬƜűŰ
ƪŵŰųƜŲŬƫ
ŵŰŲƜŭŴưŵŴŮƜŵų
űŴƜŵŲ
ůƜůŲ
ŭưűƪŭƜŰŮƫ
ŭưŮƪŭƜŰŰƫ
a
4 ƪŵŲůƜŮůƫ
im
Av. Jiménez
n
éc D
rre
ZONA ŵŲŮƜůŰưŵŲŰƜŬű
Ca
o
6 ƪŵŲůƜŬųƫ
c
Cal Santuario de Guadalupe
le 6
INFORMACIÓN GENERAL DE COBERTURA
ANTONIO NARIÑO
NOMBRES NOMBRES TOTAL
a
COMUNES CIENTÍFICOS INDIVIDUOS
i
vv vv
Ŵŭŭ
¦v½³®Ãv ¨v®³á⨳®
o p Ov˳
$ËÃv
³¨Ûv®v
OvËËîÀv
$ËÃv
³¨Ûv®v
ŲŭŮ
űųŬ
C SAN CRISTÓBAL
ýÃ
vÀ³Àçv´®
más
ËȨ´®À³¦³
âvvÀ¨¨³
ƪvÀ³¨È³ƫ
VÀv½w®ƜÀî³
ËȨ´®
v½³ÈvË
$Àvá®ËÃ
®®ÃÃ
ŰųŲ
ŰŲŮ
ÀË®Èà Ov¨¨v®ÈËÃ
À³¨³³ ŰůŰ
½âÀvv¨Ã
³ÀÀvÀ³ ÀËv®Ãv
ůŴŰ
blanco v®v
95000
N vv®ÀvƜ
vvËÀÀ®Ã ůŰŭ
ÀÃ
v˳
USME $ËÃóvÈ®Ãà ŭŵŮ
sabanero
Iv¨vÀvƜ À³á⨳®
ŭŵŬ
palma blanca ¿Ë®Ë®Ã
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
wÀ³¨Ã¨v 7 741
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ ¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 2 015
4vv®¨vÀv metros
74
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
TEUSAQUILLO
?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
OVk?:O4*9S*OVL:O
PUENTE ARANDA
4?4*RAFAEL URIBE
KENNEDY
CONVENCIONES
IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
LOS MÁRTIRES urbano
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
k³®v³®v¨È³
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
Tercer Milenio cobertura arbórea
100000
CANDELARIA
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
a
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
Av DE ÁREA)
.P
rim ŴŭŴƜŭůưŴŰųƜŬŲ
er Z 1.1 ŬƜŬŭ ŬƜŬŭ ŭưŰƪŮƜŮűƫ
d
od ƪŴŮŲƜűŮƫ
eM
ay ZONA űůŵƜŰŵưŲŵŲƜŬŭ
o Z 1.2 ŭűƜŲŲ űƜŰŴ ŭưųƪŮƜŬŮƫ
1 ƪŲŬŭƜŴŮƫ
la
s
aca ůŮŬƜŲŲưűŰŭƜůů
TUNJUELITO Car Z 1.3 ŭŬƜŰű ůƜŮŮ ŭưŴƪŭƜŵŴƫ
Av. ƪŰűűƜůŰƫ
rt o
Deportivo Primero de Mayo ZONA ŲŮůƜŰŬưųŴŴƜŴŵ
Z 2.2 ŭųƜŴŭ ŲƜŮű ŭưŲƪŭƜŵŮƫ
El Tunal 2 ƪŲųűƜŭůƫ
Bosque ůŰŭƜŰŭưŲůŲƜŴů
Z 2.3 ŮŰƜŮŮ ŭŵƜűŲ ŭưųƪŭƜŵųƫ
San Carlos ƪűŲŭƜŭŮƫ
a
im
éc
ŴŰűƜŬŴưŴűŰƜŵŰ
Z 3.1 ŬƜŬů ŬƜŬŮ ŭ
D
ƪŴŰŵƜŭŲƫ
ra
n
rre
ZONA
Ca
ŲŭŭƜŭŰưŴŬŴƜůŬ
Z 3.2 ŴƜŮŮ űƜŭŰ ŭưŲƪŭƜűŴƫ
3 ƪŲųŴƜűŰƫ
o
ŰŬŵƜŰŲưŲŮŵƜŲŬ
Z 3.3 ŵƜůŵ ŭŵƜųŲ ŭưŲƪŭƜŵųƫ
ƪűűŰƜŲŭƫ
ųŴŮƜŴűưųŵŲƜŲŬ
c
Z 4.1 ŬƜŬŰ ŬƜŬŬ Ŭ
ƪųŴųƜŵůƫ
ZONA űųŲƜŰŴưųŭųƜűŵ
Z 4.2 ŮƜųű űƜŰŮ ŭưųƪŮƜůŵƫ
4 ƪŲŮŲƜŴűƫ
SAN CRISTÓBAL
ůųŮƜŴŰưűŴůƜůŲ
Z 4.3 ŰƜŵű űƜŮŵ ŭưűƪŭƜųŲƫ
ia
ƪűŭŲƜŰűƫ
95000
ŰŵůƜŰŮưűŰŭƜůŰ
Z 5.2 ŬƜŭů ŬƜŰų ŭưŰƪŮƜŬŬƫ
ZONA ƪűŮŭƜųŭƫ
5 ŮŵŴƜŭŴưŰŵŰƜŴŭ
p
Z 5.3 ŮƜűŰ ųƜűű ŭưųƪŮƜŭŲƫ
ƪŰŭŭƜůŬƫ
űųŵƜųŭưŲŬŭƜŴų
Z 6.2 ŬƜŬŲ ŬƜůŭ Ű
ZONA ƪűŵůƜŲŵƫ
o 6
Z 6.3 ŭƜŵŰ
ŮŴŰƜűůưűŰŵƜŵŭ
ƪůŲŮƜŭŭƫ
ŬƜųų ŭưŲƪŮƜůŮƫ
CIUDAD BOLÍVAR
NOMBRES
COMUNES
(vâ˨³
Corono
NOMBRES
CIENTÍFICOS
³³®vv
ÛóÃv
e⨳Ãv
TOTAL
INDIVIDUOS
ŭŮŵŭů
ŮůŰų
ý˨ÀË
³Àv
Ov¨Û³®À³ ŭŵųŬ
⨮À³ÃÈvâv
USME
OvËËÃ
Ov˳ ŭŴűŮ
®Àv
ýà 9âÀî
vÀ³Àçv´® ËvÀ³ ŭŴŰŲ
Ëv®®ÃÃ
N más
ÀË®Èà ÀÀvâw®¨v®³ 9âÀv®ÈÃ
ŭŴŭų
¨Ë³áâ¨v
Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ŭųŬŬ
˨Èð³Àv
Eucalipto Ëv¨â½ÈËÃ
ŭŲůŮ
³Ì® ¨³Ë¨ËÃ
90000
Cetronia
SË®³À³Ã³ ŭŰŵű
ÀvÃâÀv
$Àvá®ËÃ
VÀv½w®ƜÀî³ ŭŮŵŰ
®®ÃÃ
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ
wÀ³¨Ã¨v 54 986
¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 2 563
Lvv¨VÀ metros
75
02 / ZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
??L:OLSO*:O
KENNEDY ?:?L*%::4*:SLO*@:
49L**:?ưųŰƜŭŰŲűŵŮ?:
4IL44?ŰƜŲŴŬŰŴŲƛ
BOSA PUENTE ARANDA
OVk?:O4*9S*OVL:O
4?4*CIUDAD BOLÍVAR
100000
CONVENCIONES
ANTONIO NARIÑO IÀÈÀ³ 4³v¨vÃ
urbano
Río
LÛv¨ ËÀ½³ÃvËv
Tu
nju
k³®v³®v¨È³
elo
À³½ËÀȳ ½³À®Èv¦
TUNJUELITO
cobertura arbórea
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
Humedal Terreros
Humedal
El Tunjo
(%) RIQUEZA
ZONA PRECIPITACIÓN (%)
DEL (ESPECIES
a
CLIMÁTICA MEDIA TOTAL DE
ÁREA /UNIDAD
URBANA ANUAL (MM) ÁRBOLES
DE ÁREA)
d
ŲŬŭƜŵŬưŲŬųƜŲů
Z 1.2 ŬƜŬŮ ŬƜŬŰ ŭưŮƪŭƜűŬƫ
ƪŲŬŰƜŰŰƫ
ZONA
Av.
la
Boy
ŮŰųƜŰŵưűŲűƜŵŮ
Z 1.3 ŭŵƜŭų ŭŲƜŭŴ ŭưųƪŭƜŵŲƫ
ƪŰŲŴƜŴűƫ
acá
95000
ZONA ůųŰƜůŲưűųŲƜŭŲ
Z 2.3 ŭŭƜųű ŭųƜųů ŭưųƪŭƜŴŴƫ
2 ƪŰŵŮƜųŭƫ
rt o
ZONA ŰŭŭƜŰůưŲŬŮƜűŬ
Z 3.3 ŭųƜŰű ŮŮƜŵŬ ŭưŲƪŭƜŲűƫ
3 ƪŰŵůƜŬŭƫ
ZONA ůŵŴƜŰűưŲűűƜŴŬ
Z 4.3 ŭŬƜűŰ ŭŵƜŵŲ ŭưŲƪŭƜŴŲƫ
4 ƪűŭŴƜŴŰƫ
o n ZONA
5
Z 5.2 űƜŮŰ
Z 5.3 ŰƜŵű
űűŮƜŲůưŲųŭƜűų
ƪŲŰŰƜŭųƫ
ŰŮŰƜŭŲưŲŬŮƜŰŭ
ƪŰŴŴƜŴŴƫ
ŬƜůŬ
ůƜŲů
ŭưŮƪŭƜŬŲƫ
ŭưŴƪŭƜųųƫ
CIUDAD BOLÍVAR
c ZONA
6
Z 6.2 ŬƜŬů
ŲųŲƜŮŭưŲŴŰƜűŰ
ƪŲųųƜŵŰƫ
ŬƜŬŬ Ŭ
a
ŰůųƜŭŵưŲųůƜŭű
Z 6.3 ůŬƜűű ŭŮƜŰŮ ŭưŲƪŭƜųűƫ
ƪűűŵƜŲűƫ
o
90000
Cotoneaster
(³¨¨â¨Ã³ ůŰŰŮ
˨Èð³Àv
C
³³®vv
(vâ˨³ ůŭűŰ
ÛóÃv
USME v¨wƜ
S³v
À¨³À¨³Ɯ ůŭŰŮ
stans
ð³ÀvvÀ¨¨³
2v箨v 4ËÃÈÀË
Ůŵűŭ
®v ¨ËË
vv®ÀvƜ vv
ŮųŰŵ
Àà ËÀÀ®Ã
ýÃ
vÀ³Àçv´® vv
más vÀvvÈ®vƜ
IvÀvÃÀv®ÈÃ
ÀË®Èà acacia ŮŮŵų
¨³½v®Èv
sabanera,
vvv®Àv
N Ov˳
OvËËÃ
ŭŵűŵ
®Àv
2v箨
IÈȳý³ÀË
cabo, laurel ŭŴŴŵ
ˮ˨vÈË
ËÃȳ
v˳ $ËÃ
85000
ŭųųů
sabanero soatensis
O®ËÃ
$v¨Ã³½®È³ ŭűűů
molle
LOCALIZACIÓN ESCALA
S³Èv¨
wÀ³¨Ã¨v 49 903
Ŭ űŬŬ ŭŬŬŬ ŮŬŬŬ ůŬŬŬ ¨³v¨v
4³v¨çv´®®³³ÈwƜƛƛ
9ƋȳÈv¨Ã
¦vÀ®Àv 2 579
Ëv³¨ÛvÀ metros
76
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 12.
Carrera 7ó
con calle 94
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
03 DETERMINANTES
DE DISEÑO
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p Foto 13.
Parque de la
Independencia
C
Para poder seleccionar la especie adecuada en el lugar co- ½vó ½vÀv ½À³âȳà ½vÃv¦Ã³ƛ Sv® à έ®®
rrecto es indispensable tener en cuenta las características de los determinantes de diseño que definen la selección de
¨³ÃÃȳîÈÀÛ®´®Ɯ½vÀÈ®³¨v®Èïv´®¨v las especies teniendo en cuenta el dónde y el cómo de la
Zona Climática Urbana, desarrollada en el capítulo anterior, y ®ÈÀÛ®´®ƛ ¨ ´® à ®ÈÀv ® ¨v À¨v´® ®ÈÀ ¨vÃ
v½¨v®³¨vÃÀÈÀÃï®vývÀvvv½¨vçv®È³ƛ vÀvÈÀÃÈvèvÃýÃ⨽¨vçv®È³Ɯ®-
En este capítulo se describen los condicionantes que tras que el cómo está definido por la disposición espacial
el medio urbano ejerce sobre la vegetación y el paso a ¨vÃýÃƛ
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
%Àwï³ŭŬƛ
Condicionantes físicos de la cobertura vegetal
t r o
ů
6
ŭ
o n Ů
5
c
i a
o p
C
9®ŮƜű
X ŭǏ
³¨
wÀ Ů
³ À³¨
Lv ³w
Ǔ Lv
80
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
OÀïÀv¨vÀ¨v´®¨ÃÃÈvÀv˨vÀ¨v³ÀÈËÀv
d a
vegetal y la vegetación rasante con elementos como (Selga &
À¨vƜŮŬŭűƫƝ
l a Ű
ų
tr o La altura de la
n
Àvïv´®®³
®ÈÀïÀ³®¨
vç¨Ëç
X
c o X
i a
o p Ŵ
%Àwï³ŭŭƛ
Iluminación y arbolado
81
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d
se presentan uniformemente en la copa del árbol, con mayor
l a
t r o
Precipitación
o n
c
?Ů
Sequía, daños foliares y
amarillamiento de hojas
i a Material
particulado
I9ŭŬƨI9ŮƜű
o p
C
Impermeabilidad
¨vÃ˽Àï ï®v
nutricional
82
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d
³®È³®¨Ëv¨ÃwÃÃËýȨv¨v®ÈËÀv®³ƛ
l a
ǏS½ ưS½
t r o
Radiación
Isla de calor
o n
c
IJŮ
%Àwï³ŭŮƛ
Condicionantes
i a ambientales
o p Reducción
del crecimiento
C
ǏS½
ưS½
83
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
3.2
1 2 3a
VISITA Y ANÁLISIS DEL
SITIO DE INTERVENCIÓN
VERIFICACIÓN DE LOS
DETERMINANTES
Georreferenciación de árboles y
jardines existentes.
GENERALES DE DISEÑO
Y LOS DETERMINANTES
o l SUBZONA CLIMÁTICA
URBANA Y LA EEP
tr
ESPECÍFICOS SEGÚN
*®Èïv´®¨ÃÈv³ Tener en cuenta cómo sus
los individuos arbóreos y la EMPLAZAMIENTO características particulares
n
ï®´®ÃËv®¦³vÈÀvÛà ƪÛv®ÃÀwï³ŭűâv½vÀÈv³Ã
físicas y climáticas inciden en
de un inventario silvicultural. ůƛŰâůƛűƫ
el diseño
Reconocimiento de los
condicionantes físicos (redes
aéreas y subterráneas, postes
de iluminación, señalización,
c o ƪÛvÃv½È˨³Ůƫƛ
a
ïv³®Ãƫâv®Èv¨Ã Distrital de Humedal o de
ƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŭƫƛ
*®Èïv´®¨wÀv
disponible para el desarrollo
o
aéreo y subterráneo de la estas y el área de diseño.
vegetación.
_ÀïvÀè¨ËvÀ
(ŃĚĀƫ³®ç³®vó®¨vÀvȳÀv
distrital o nacional; en dado
caso, remitirse a la entidad
competente para su respectivo
trámite y aprobación.
84
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
%Àwï³ŭůƛ
Paso a paso del diseño en proyectos
vÀ³Àçv´®â¦vÀ®Àv
4 5 6 a7
IDENTIFICACIÓN
DE LAS ESPECIES
DEFINICIÓN DEL
OBJETIVO O
DISEÑO CON
LAS ESPECIES
a d REALIZACIÓN
DE AJUSTES
CON BASE EN
LA SUBZONA
PROPÓSITO DE LA
INTERVENCIÓN TRAZADOS DE
o l
ADECUADAS SEGÚN DE DISEÑO CON
BASE EN LA
CLIMÁTICA
URBANA Y EL
SEGÚN CRITERIOS
DE DISEÑO DEL
t r
COMPOSICIÓN
ƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŲƫ
COORDINACIÓN
TÉCNICA Y
EMPLAZAMIENTO
ESPECÍFICO
ƪÛvÃv½È˨³Űƫ
APARTADO DE
COMPOSICIÓN
ƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŲƫ
on LOS ACTORES
INVOLUCRADOS
c
i a
o p
C
85
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
¿CUÁLES ENTIDADES
ESTÁN A CARGO DE
LA APROBACIÓN?
t r o
¿QUIÉNES PRESENTAN
LOS DISEÑOS?
o n
1 c
Secretaria Distrital de
1
Empresas privadas
a
Ambiente (Ńąó) (cesiones obligatorias)
p i Ů
Cualquier entidad distrital que
ejecute obras de infraestructura
deberá presentar diseños para su
Ů
o Jardín Botánico de Bogotá José
Celestino Mutis (ģÿÿ)
aprobación, de acuerdo al literal
g, artículo 5 del Decreto Distrital
383 de 2018.
C
En el marco de la Resolución 6563 de 2011,
por la cual se dictan disposiciones para
la racionalización y el mejoramiento de
trámites de arbolado urbano.
%Àwï³ŭŰƛ
Proceso de aprobación de diseño en
vÀ³Àçv´®â¦vÀ®Àv
86
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ÃÈv v½À³v´® à ÃvÀÀ³¨¨v v ÈÀvÛà ˮv Ãv À- ¨v¨½À³âȳƛ®¨v½w®v¨2vÀ®³Èw®³³³-
visión y asesoría, que requiere agendar una cita en la pla- Èwý˳®Ã˨ÈvÀ¨½À³®È³ƛ
Èv³Àv ¨v _®Èv®¨¨v W®v ¨v ³®ÃÈÀË´® ƪŖōĀƫ, Ov¨vÀv¿Ë¨Ã²³Ɯ®vóÃÈvÀ¨³v¨çv³®Ë®
v®ÃÈÀvv½³À¨vOÀÈvÀvÃÈÀÈv¨¨(wÈvÈŭƛ OȳÀ*®ÈÀÃ˨ÈËÀv¨ƪŃĚĀƫ³®Ë®vç³®v³®¨vÀvȳÀv
IvÀv½³ÀÀv¨çvÀ¨vÃÛÀïv³®Ã®ÃvÀvèv®- distrital o nacional, deberá cumplir con los lineamientos de-
ÈÀÛ®´®Ã®½ÀîÈvÀ¨³Ã³Ë®È³Ãá³Ã½³À ÈÀ®v³Ã½³À¨v®Èv³½È®ÈƝ*®ÃÈÈËȳÃÈÀÈv¨
¨½À³®È³ƪÛvývóŮƷIÀ½vÀvÀ³Ë®È³ÃƸƫƛ Patrimonio Cultural (ĚąļĀƫƜOÀÈvÀv˨ÈËÀvƜLÀv´®
V®vÛçv½À³v³¨Ã²³ƜîÀvË®vÈvv½À³- â½³ÀÈƪŃĀĿąƫ³9®ÃÈÀ³Ë¨ÈËÀvƛ
bación en la cual se consignan los compromisos de acuerdo
³®¨v®³ÀvÈÛvÛ®Èâv½¨v¨ƪÀȳÃÈÀÈv¨ůŴů
ŮŬŭŴƜÀȳÃÈÀÈv¨űůŭŮŬŭŬƜLó¨Ë´®ŬŬŭŮŬŭŵƜ ŭƛIvÀv¨¨³ÃÀvÀË®ËÃËvÀ³â³®ÈÀvòv®¨®¨vƝÈȽÃƝƨƨ
ËÀ³ůŮųŮŬŬŴâ³ÈÀvÿËv½¨¿Ë®ƫƜ³Ë®È³¿Ë ÛËv½½ƛvÈvȳ³Èvƛ³Ûƛ³ƨÛËƨ¨³®ƛÃvƜâv®vÀ¨vÈvƜ¿Ë
deben suscribir los responsables de la ejecución y sostenibi- ýÀÃÀw¨½ÀÀvw¨¨vÃv®vųƝŬŬvƛƛvűƝŬŬ½ƛƛ
PEDIR CITA
d a
1
l a
Ventanilla Única de Construcción - (ŖōĀƫ
https://vucapp.habitatbogota.gov.co/vuc/
login.seam
t r o
2
o •
n
PREPARAR DOCUMENTOS
*®ÃÈÀˮȳ½¨v®ïv´®ÈÀÀȳÀv¨¿Ëv½¨¿ËƝ½¨v®½vÀv¨Ɯ½¨v®
¿CÓMO ES EL
o p • Plano impreso con la propuesta de diseño acotado, donde se
ýï¿Ë®Ã½ÃƜÃÈv®v®ÈÀ®Û˳ÃƜÃÈv®v
de individuos a senderos e infraestructura, así como las que se
consideren importantes para el proyecto. Se deben entregar también
planos digitales en formatos ąŗĔ y ļąē.
PROCEDIMIENTO?
C •
•
Cuadro de árboles existentes con código ŃĚĔóō y árboles propuestos
georreferenciados.
• I³¨³®³ÃÃÈvÃwÀvî³ÀvȳÃv½ï¨ƪýƫƛ
ASISTIR A MESA DE
3 REVISIÓN Y ASESORÍA
4 APROBACIÓN
Emisión de acta de aprobación.
87
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t ro
o n
3.3.2. REHABILITACIÓN ECOLÓGICA c
i a
o p
Para la aprobación de propuestas de rehabilitación ecoló-
gica en áreas asociadas a la Estructura Ecológica Principal
(ĉĉļƫ¨ÃÈÀȳv½Èv¨Ɯ¨vOÀÈvÀvÃÈÀÈv¨®-
C
È ÃÈv¨´ ¨ ½À³®È³ Ʒ$³À˨vÀ ½¨®ÈvÀ
programas y proyectos de restauración y rehabilitación
³¨´v ³ À˽Àv´® v®Èv¨ƸƜ ¨ Ëv¨ v ½vÀÈ
del manual de procesos y procedimientos de la autoridad
v®Èv¨ƛÃȽÀ³®È³Ë®Èv³®Ë®vÃÀ³À-
matos que contienen los lineamientos de referencia para
la elaboración de diagnósticos, diseños y mantenimientos
ƪ®ÈÀ³ÈÀvÃvÈÛvÃƜ³³ÛÛÀ³Ãƫƛ
Por otro lado, para la aprobación de propuestas de reha-
bilitación ecológica en áreas protegidas en la jurisdicción
³½È®v ¨v ³À½³Àv´® ËÈ´®³v L³®v¨
Cundinamarca (ĀóĿƫƜÃÈvï®´¨½À³®È³vÈÀvÛÃ
¨ËÀ³ŬŬŵŮŬŭŬƜ½³À³¨Ëv¨ÃÃÈv¨®
los requisitos y el procedimiento para desarrollar planes de
ÀÃÈvËÀv´® ³¨´v ® wÀvà ½À³Èvà ¨³v¨çvvà ®
jurisdicción de la ĀóĿƛ
88
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 14.
(Ëv¨
La Conejera
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
3.4
DETERMINANTES DE DISEÑO
O³® ¨và ³®ÃÀv³®Ã È®và ¿Ë vÀv®Èçv® Ë®v
vËvv®ÈÀÛ®´®¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨ÃƛI³À
tal motivo, es indispensable su aplicación y respectivo
Ãˮȳ®¨vËvƛ
® ÃÈ v½vÀÈv³ à Ὠv® Èv®È³ ¨và ÀÈÀÃ
®Àv¨Ã ¿Ë v½¨v® v ȳ³Ã ¨³Ã ½¨vçv®È³Ã
³³ ¨và ÀÈÀà ýïvà ½vÀv vv À˽³
½¨vçv®È³Ã¨vÃÈÀËÈËÀv³¨´vIÀ®½v¨â
el Sistema de Espacio Público (como espacios asocia-
³Ãv¨vv¨¨vÛv¨Ɯ½¨vçvÃ⽨v糨ÈvÃƜ½vÀ¿ËÃÃÈÀ-
Èv¨ÃƜÃÃÈvwÀvýÀ³ÈvèÃÈÀȳv½Èv¨
â ³ÀÀ³Àà ³¨´³Ãƫƛ ÃóƜ à v® Ë®³Ã -
d a
ESPACIOS ASOCIADOS A LA MALLA VIAL
t
•
•
r o
﮳®ÃƝ
®®Ã
_vývȳ®v¨Ã
n
¨vÀv¨Èv´®³¨´vƛ • Zonas de control ambiental, separadores y otros tipos
Àv®¦vÃÈÀÀ®³®ÈÀ¨vÃïv³®Ãâ¨vÃÛvÃ
¨ÃË®ÈÀwï³á½¨v¨vÃÈÀËÈËÀvâ¦ÀvÀ¿Ëv
¨³ÃÈÀ®v®ÈÃò³Ã½ï³Ã½vÀvȳ³Ã
¨³Ã ½¨vçv®È³Ã ®¨Ë³Ã ® ÃÈ v®Ëv¨Ɯ ³ÀÀÃ-
pondientes a la Estructura Ecológica Principal y el Sis-
tema de Espacio Público, que se deben tener en cuenta c o
i a
® ¨ ³®È³ Àv¨çvÀ Ëv¨¿ËÀ Ƚ³ ®ÈÀÛ®-
´®³®À¨v´®v¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨Ãƛ
o p ÈÀ®v®ÈÃvÀ³Àçv´®½vÀvýv³Ã
asociados a la malla vial
C ÈÀ®v®ÈÃ
ÈÀ®v®ÈývÀÈ˨vÀÃ
comunes a todos
½³À½¨vçv®È³
¨³Ã½¨vçv®È³Ã
• ®®Ã
• Zonas de control
ambiental,
separadores y otros
tipos de franjas de
terreno entre las
%Àwï³ŭűƛ ïv³®Ãâ
Estructura de determinantes las vías
ýï³Ã½³À½¨vçv®È³
90
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
DETERMINANTES DE DISEÑO
d a ÁREAS PROTEGIDAS Y
CORREDORES ECOLÓGICOS
l a
﮳®ÃƝ
I¨vçvÃ⽨v糨ÈvÃ
﮳®ÃƝ
•
• IvÀ¿ËÃÃv¨vç³®v¨
t r
Parques de escala metropolitana
o ﮳®ÃƝ
• Sistema de Áreas Protegidas del
ÃÈÀȳv½Èv¨ƪIvÀ¿Ë³¨´³
ÃÈÀÈv¨âwÀv³ÀÃÈv¨ÃÈÀÈv¨ƫ
n
• Parques de escala vecinal
• Corredores ecológicos de ronda
• Parques de bolsillo
• Espacios públicos de alta
ÈÀ®v®ÈÃ
vÀ³Àçv´®
comunes a todos
¨³Ã½¨vçv®È³Ã
ÈÀ®v®ÈÃ
de jardinería
urbana comunes
a todos los
½¨vçv®È³Ã
complejidad
c o ÈÀ®v®ÈÃÀv¨Èv´®³¨´v
³Ë®Ãvȳ³Ã¨³Ã½¨vçv®È³Ã
i a
ÈÀ®v®ÈævÀ®ÀvËÀv®v
para espacios asociados a la malla vial
op ÈÀ®v®ÈÃvÀ³Àçv´®½vÀv
parques distritales
ÈÀ®v®ÈævÀ®ÀvËÀv®v
³Ë®Ãvȳ³Ã¨³Ã½¨vçv®È³Ã
ÈÀ®v®ÈÃ
C
ÈÀ®v®Èà ÈÀ®v®Èà ÈÀ®v®ÈÃ
comunes a todos particulares por comunes a todos particulares por
¨³Ã½¨vçv®È³Ã ½¨vçv®È³ ¨³Ã½¨vçv®È³Ã ½¨vçv®È³
• ®®Ã • IvÀ¿ËÃÈÀ³½³¨Èv®³ÃƜç³®v¨â
• Zonas de control ambiental, espacios públicos de
separadores y otros tipos de franjas alta complejidad
ÈÀÀ®³®ÈÀ¨vÃïv³®Ã • Parques de escala vecinal y
y las vías de bolsillo
91
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
La distancia entre los árboles se debe determinar a partir
*®ÈÀvÀ¨³ÃwÀ³¨ÃáÃÈ®ÈÃv¨v½À³½ËÃÈvò³ƛ
a
¨wÈÀ³ÃËó½vîÃÈv³v˨ȳƪÛv®Ãv½-
l
È˨³Űâv½vÀÈv³ůƛŲƫƛ
t r o
on Integrar árboles
áÃÈ®ÈÃ
c
i a Ů
o p
C ů
5
Conservar árboles
de valor patrimonial ų
iám
etro de
cop a en estado adu
lto
À³¨À®
plantado
%Àwï³ŭŲƛ
ÈÀ®v®ÈÃÀ¨v³®v³Ã³®¨v½¨v®v´®¨v³ÀÈËÀvÛÈv¨
92
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ŭŭ
ŭŬ
Ŵ
d a
l a
tr o %Àwï³ŭųƛ
o n ÈÀ®v®ÈÃÀ¨v³®v³Ã³®¨vÃ
ç³®výÀv®®vÃâÀ˨v´®®
espacios públicos
c
i a ZONAS DE PERMANENCIA Y
IÀ³ÀçvÀ¨vvèvƜÈÀv®Ã½vÀ®vâÃËÀv®¨Ã-
6
C ½v³v®ÈÀÛ®Àƛ
VȨçvÀýý³ÀÈv¨È³â³³®ËÃÈÌ®³â³½vÃ
¿Ë®³®ÈÀÀ˽v®¨vÛèvv®Û¨¨½vÈ´®ƜvÀv®Èçv®-
¨ÈËÀv½¨v®Èv´®
³³®È®ËvÛÃËv¨ƛ
ŬƜŴưŮƜŬ
½®®³¨vý¨³½³ÀÈv®È³Ɯ¨vvÀ¿ËÈÈËÀvâ
¨½¨vçv®È³ÃvÀv®ÈçvÀ¨vÛèvƜÈÀv®Ã½vÀ®v
âÃËÀv½vÀv¨³Ã½vȳ®Ãƛ
93
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
®½vÀóÀÃÈv¨ÃƜÃÃËÀ¿Ë¨®ÈÀÀËçv®È³®-
Û˳î³Ã³À½vèůŬǦ¨Àv³¨vó½vè³ÃwÀ³-
les y arbustos en su estado adulto, contribuyendo a un adecuado
ÃvÀÀ³¨¨³â³½È®v¨³Ã¦½¨vÀÃƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŲƫƛ
Ůŭ ůƜŬ
Ŭ
®ç³®vÃËÀvÃƜ½¨vÀýó®Àvî³®ÈÀËÃÛvÃ-
v®È¨³v¨çvvȮ³ÀÃƪÛvÃv½È˨³Űƫƛ
d a ůƜŬ
Ŭ
4v®Ã´®¨³Ã³®È®³ÀÃÀwvÀv®ÈçvÀ¨vËv³
ÃvÀÀ³¨¨³¨³ÃwÀ³¨ÃÃÌ®Ã˽³ÀÈƪÛvÃÈv¨vųƫƛ
l a
4v vÀ³Àçv´® ®³ ®ÈÀÀÀ ³® ¨ vç ¨Ë®³Ã³ ¨
v¨ËÀv³ ½Ì¨³ƛ *½¨®ÈvÀ v¨ÈÀ®vÈÛvà ò³ ¿Ë
t ro
n
garanticen la iluminación en el espacio público y la permanen-
v¨vÀ³¨v³ƛ
c o
%vÀv®ÈçvÀË®vÀ˨v´®½vȳ®v¨¨À³ÃÈw˨³ÃƜý-
v¨®È®Ã¿Ë®vÃâÀËývȳ®v¨Ãƛ
i a
%vÀv®ÈçvÀ¨vÛèvÃw³À³Ãâòv¨ÃÈÀw®Ãȳƛ
ŭű
o p
Los árboles deben mantener una distancia mínima a la fachada
Ëv¨v¨Àv³¨v³½vwÃŬƜűÈÀ³ÃƪÛvÃv½È˨³Űƫƛ
C
%vÀv®ÈçvÀË®vÃÈv®v¨ÀůÈÀ³Ã³Àç³®Èv¨Ã®ÈÀ
¨®È³Ãòv¨çv´®â¨½ÀÈÀ³¨v³½v¨wÀ³¨
³®È˳ƛÃÈv̨ÈvÃÀv®Ã˳®´®wÀ-
³¨v˨ȳƪÛvÃv½È˨³Űƫƛ
ŮŮ
%vÀv®ÈçvÀË®vÃÈv®v¨ÀűÈÀ³Ã³Àç³®Èv¨ÃÃ
¨³À¨vóÛ˨vÀv¨ËÃȨwÀ³¨ƛ
94
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
X ŭŴ
d a
l a
t r o
n
X
c o ŭŲ
i a X
o p ŭŵ
C ŮŬ
ÃÈv®v®ƛ
vvvvÃǓ
ŮŰ
Radio de copa en
estado adulto
Ra Àv³ǏŬƜű
dio
Ůů Caja de
redes
%Àwï³ŭŴƛ
ÈÀ®v®ÈÃÀ¨v³®v³Ã³®¨vý³Ã´®¨³ÃwÀ³¨Ã
en el espacio de intervención y su relación con otros elementos
95
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ŮŲ
d a
ŮŴ
Ůų
l a
ůŰ
t r o
Ůű
o n
ůű
c
i a
3.4.2. DETERMINANTES GENERALES
DE JARDINERÍA URBANA
o p
C
Se entienden por determinantes generales los referentes a
la planeación de proyectos de jardinería y su disposición en
¨Ã½v³®ÈÀÛ®´®Ɯ®À¨v´®³®½ÀáÃÈ®vó
S®À ® Ë®Èv ¨và ³®³®Ã ¨wÈvà ¨v ç³®v
v®ÈÀÛ®ÀƜvó³¨v®ÈÀÀ®vïv³®Ã
Àv®vÃâvÀ³Àçv´®®Ëv®È³vóÀvâ¨Ë®³Ã-
¨®È³Ã½À³âÈv³Ãƛ dad para que la selección de especies sea la adecuada
½vÀv¨½¨vçv®È³âÃvÃËÀ¨¿Ë¨À³ÈÀ³
PLANEACIÓN â³®³ÀȨ³ÃËÃËvÀ³ÃƪÛvÃÀ¿ËÀ®È³Ã¨Ë®-
³Ã¨vÃýævÀ®Àv®v½È˨³Űƫƛ
IÀ³ÀçvÀýÃv¦³³®Ã˳À³½vÀvvÀv®ÈçvÀ¨v
óÃÈ®¨vâÀÃÃÈ®v¨v®ÈÀÛ®´®ƪÛvÃÀ¿ËÀ- DISPOSICIÓN DE JARDINES EN EL
®È³ÃÀ³Ã¨vÃýævÀ®Àv®v½È˨³Űƫƛ
ESPACIO DE INTERVENCIÓN
OÀ³®vvóvÀ¨³Ã¦vÀ®Ã³®¨vvÀ³Àçv´®
áÃÈ®ÈƛOÈ®À®Ë®Èv¨wÀv¨À®Ãv- Se recomienda disponer la jardinería cerca de puntos
ria para ejecutar el plateo en caso de los árboles jóvenes hidráulicos para que se facilite las acciones de riego
ƪÛvÃv½vÀÈv³űƛŰƫƛ âv®È®®È³ƛ
96
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t r o
o n Ůŵ
c
i a
o p %Àwï³ŭŵƛ
ÈÀ®v®ÈîÀv¨Ã¦vÀ®ÀvËÀv®v
C
ÛÈvÀ¨v¨³v¨çv´®¦vÀ®Ã®ç³®vÃv¨È³½v-
to antrópico que puedan afectar el adecuado desarrollo
¨vóÀÈËÀvÃÛÈv¨Ãƛ
%vÀv®ÈçvÀ ¨ vó ½Àó®v¨ v®È®®È³ v
¨³Ã¦vÀ®Ãƛ
Los diseños de jardinería deben estar adecuados a la O À³®v ËȨçvÀ và ÀÀv®È³ ¿Ë
ȳ½³Àvvƛ ½À³È¦v®¨v¦vÀ®ÀvâÀÃÈÀ®¦v®¨½vó½vȳ®v¨ƛ
_ÀïvÀ¿Ë¨ÃȳËv´®¨³Ã¦vÀ®Ã®³½À-
sente anegamiento, ya que se puede presentar pudri-
®È³¨vÃÀvÃƛ
97
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t ro
o n
c
i a
3.5 o p
DETERMINANTES ESPECÍFICOS C
POR EMPLAZAMIENTO
O³®¨³Ãï®vývÀv¨³Ã¨ËvÀîÈÀÛ®´®ƪ-
½¨vçv®È³Ãƫ ® ¨v ÃÈÀËÈËÀv ³¨´v IÀ®½v¨ â
¨ OÃÈv ýv³ Į³ƛ O Û® ® ýv³Ã
vóv³Ãv¨vv¨¨vÛv¨Ɯ½¨vçvÃ⽨v糨ÈvÃƜâ½vÀ¿ËÃ
distritales, para los cuales se plantean parámetros de
ò³ ® vÀ³Àçv´® â ¦vÀ®Àv ËÀv®vƛ ³®v¨-
®ÈƜ½vÀv¨OÃÈvÀvÃIÀ³ÈvèÃÈÀȳ
Capital y corredores ecológicos se dan recomendacio-
®Ã®Àv¨ÃÀv¨Èv´®³¨´vƛ
98
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ŭűƛ
½¨vçv®È³Ã
®¨vËvƝ
v¨¨ŭůŰ³®
carrera 59
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
Foto 16.$Àv®¦v
de paisajismo
y mobiliario
®v®®ÃƝ
vÀÀÀvŵƛa entre
v¨¨ÃųŰâųű
100
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
VÍAS PEATONALES
O³®¨vÃç³®vÃÃÈ®vvÃv¨vÀ˨v´®½vȳ®v¨Ɯ³®-
formadas por las franjas de amoblamiento y de circula-
ción peatonal, tales como andenes, senderos y alamedas
ƪvÀÈ˨³ů¨ÀȳųŵŴŮŬŭŬƫƛ
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ŭųƛ_v
½vȳ®v¨Ɲ
vÀÀÀvųƛa
®ÈÀv¨¨Ãŭŭâ
vÛ®v2®ç
101
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
$³È³ŭŴƛ
Zonas de control
v®Èv¨Ɲv¨¨ $³È³ŭŵƛ
ŭůŰ³®vÀÀÀv Separador de la
űŵ v¨¨űů
102
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ƛ?ÈÀ³ÃȽ³ÃÀv®¦vÃÈÀÀ®³®ÈÀ¨vÃïv³®Ã D. Alamedas:O³®Àv®¦vÃÀ˨v´®½vȳ®v¨vÀ³ÀçvvÃ
y vías: Se darán lineamientos y especies asociadas a glorie- â³ÈvvèÀýÈÛ³³¨vÀ³ËÀv®³ƛIË®³®ÃÈÀËÀ-
ÈvÃƜ³À¦vÃâv¨vvÃƛ se sobre las vías peatonales, siempre que estas cumplan con
¨v®³®³½ÀȳŴÈÀ³ÃƪvÀÈ˨³ŮŲű¨-
ÀȳŭŵŬŮŬŬŰƫƛ
Glorietas
d a
l a
$³È³ŮŬƛ
t r o
n
%¨³ÀÈv¨v
v¨¨Ųů³®
o
vÀÀÀvűŬ
c
Orejas
i a
o p
C
$³È³Ůŭƛ $³È³ŮŮƛ
?À¦v¨v ¨vv¨v
v¨¨ŮŲ³® v¨¨ŵŰ®ÈÀ
vÀÀÀvűŬ vÀÀÀvÃųƛaâŵƛa
103
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
IÀ³ÀçvÀýý³ÀȳâËÃÈÌ®³½vÀv¨v
malla vial local, permitiendo transparencia y legibilidad
d a
ƪÛvÃv½È˨³Űƫƛ
l a
Los distanciamientos entre ejes de contenedores debe-
rán corresponder mínimo al diámetro de copa en estado
v˨ȳÃ̮ýƪÛvÃwÈÀ³Ã³½v½³ÀÃ-
t r o
n
½®v½È˨³Űƫƛ
o p
O®½À³½³®Àò³Ã³³®³Ã½³Àv®çv®v
para mantener una identidad uniforme en los sectores a
C
®ÈÀÛ®ÀƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŲƫƛ
6
%Àwï³ŮŬƛ
á³®³ÈÀv¨À˳ÃÛvó®Ë®
separador
104
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
Preveer el
tránsito de
a
vehículos de
carga pesada
a d
o l
t r
on
X
c
i a
via
lla dia
l
o p
C
Ma rme
e
int
Ű
X
w
à ÈÀ³
Èv®
v
®
vǓ
w
ÈÀ³
105
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
Determinantes particulares por emplazamiento: Los árboles deben mantener una distancia mínima de 5
ÈÀ³Ãv¨À˽vȳ®v¨³ÃèËÃȨwÀ³¨ƛ
A. ®®Ã
En caso de redes que atraviesen la ēļī, se deberá hacer
La selección del porte de árboles debe considerar el Ë®v½À³È´®v¨vÃÃvývÀv®³ÃvÀïvÀvÀ³¨v³
v®³¨v$Àv®¦vIvÃv¦Ã³â9³¨vÀ³ƪēļīƫƛIvÀv ®ÛÈv´®ƛ
especies de porte alto, en caso de contar con un ancho
®À³ÀvŭƜűÈÀ³ÃƜý³Àw³ïvÀ¨v®³®- IvÀv¨³ÃwÀ³¨ÃáÃÈ®ÈÿËîÈÀ®v¨Ã²³
mo de plantación siempre y cuando cumpla con el área nuevas ēļī à Àw Àv¨çvÀ ¨ ½À³®È³ À³-
®v½¨v®Èv´®ƪÛvÃv½vÀÈv³űƛųƛŭƫƛ ®v³®¨v½vÀÈv³űƛűƛŭƛ
%Àwï³Ůŭƛ
d a
a
á³®³ÈÀvË®vÿˮv³®ēļī ancha y estrecha
o l
t r
Ŵ
o n
ǖŭƜű
c ŭű
i a
o p ǗŬƜŴ
Ŭ
9
C
ŭů
űƜŬ
ŭŬ
ŭų
ÃÈv®v®ƛv
ÃvÀ®¨ǓÀv³³½v
106
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ŭŰ
ŭŴ
ŭű
r
ŭų
ŭŵ
d a
l a
t r o
o n
c
p ia %Àwï³ŮŮƛ
Zonas de control ambiental, separadores y otros tipos de franjas
o
B. Zonas de control ambiental, separadores y otros tipos de ÈÀvçv³Ã³½³Ã´®¨®v¨Ë®Ì®³¦ƪÛvÃ
C
Àv®¦vÃÈÀÀ®³®ÈÀ¨vÃïv³®Ãâ¨vÃÛvÃƝ
En separadores de la malla vial local debe prevalecer En glorietas y orejas debe prevalecer el uso de espe-
el uso de especies nativas de porte medio y emplearse îvÈÛvý³ÀÈv¨È³ƛ
107
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
DETERMINANTES DE JARDINERÍA
URBANA PARA ESPACIOS ASOCIADOS
A LA MALLA VIAL
*®ÈÀvÀv¨Ã²³¨³ÃwÀ³¨Ãâ¦vÀ®ÃáÃÈ®ÈÃƛ
d a
Determinantes particulares por emplazamiento:
l a
A.®®Ã
t ro
n
Seleccionar especies que permitan visibilidad para to-
³Ã ¨³Ã ËÃËvÀ³Ãƛ 4v v¨ÈËÀv wáv à ŬƜŴ ÈÀ³Ã
³®È®ËvÃwÃŭŬÈÀ³Ã¿Ë³ÃÈv˨®¨½vó
½vȳ®v¨ƪÛvÃv½vÀÈv³ŰƛŮƛŰƫƛ
c o
³Ã à ¨ ®Û¨ v¨çvvƜ î ®ÀvÀ Àv®¦vÃ
i a
VȨçvÀ½¨v®ÈvÿËÈ®v®v¨À®È³ÛÀÈv¨³®
Ë®vv¨ÈËÀvÃ˽À³ÀvŬƜŭűÈÀ³Ãƛ
o p
½ÀÛv¨À¨ËóýÃÀÃÃÈ®ÈÃv¨ÈÀw®-
sito de peatones y mascotas por su estructura voluble
C
³³¨vÃÀwvÃƪÛvÃv½vÀÈv³ŰƛŮƛŰƫƛ
®¨³ÀÈvÃâ³À¦vÃƜ½À³ÀçvÀwÀvÃv¦vÀ®vvÃóÀ
½ÀvçvvÃƜ³®È½¨v®³¨wÀv®ÃvÀv½vÀv¨vÃ
vÈÛvÃv®È®®È³ƛ
®Ã½vÀv³Àèvv¨¨vÛv¨vÀÈÀv¨½À³ÀçvÀ¨Ëó
ýÃvÀËÃÈÛvÃƛ
108
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
%Àwï³Ůůƛ
ÈÀ®v®ÈÃ
jardinería urbana para
espacios asociados a
la malla vial
Ůŭ
Ůű
d a
ŬƜŭű®ƛ
Ůů
ŬƜŴváƛ
l a
ŮŮ
t ro ŮŰ
ŭŬƜŬ
váƛ
o n
c
i a %Àwï³ŮŰƛ
Ůų
o p ÈÀ®v®ÈÃ
jardinería urbana para
espacios asociados a
la malla vial
C ŮŲ
ƪÛÃÈvvÀvƫ
109
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t r o
$³È³Ůůƛ
o n
I¨vçv4³Ã
Mártires
c
i a
o p
C
$³È³ŮŰƛ
I¨v糨Èv
El Rosario
110
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
DETERMINANTES DE ARBORIZACIÓN
d a ?Ů
l a
t r o À®v¦
o n
c
i a
o p
C ŭ
%Àwï³Ůűƛ
á³®³ÈÀv½¨vçvÃ
⽨v糨ÈvÃ
111
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
B. Parques de escala zonal: Son áreas libres con una dimen-
ô® ®ÈÀ ŭ v ŭŬ ÈwÀvÃƜ ÃÈ®vvà v ¨v ÃvÈÃv´®
l a
ÀÀv´®vÈÛvË®À˽³vÀÀ³ÃƪvÀÈ˨³ŮŰ٨-
ÀȳŭŵŬŮŬŬŰƫƛ
t r o
n
C. Parques de escala vecinal: Son áreas libres destinadas a la
recreación, reunión e integración de la comunidad que cubren
¨vîÃvè³ÃvÀÀ³ÃƛOËwÀvÛvÀv®ÈÀŭŬŬŬŮ y
ŭÈwÀvƪvÀÈ˨³ŮŰ٨ÀȳŭŵŬŮŬŬŰƫƛ
ŭŵŬŮŬŬŰƫƛ
o p
²³Ãâ½Àó®vèvÈÀÀvvƪvÀÈ˨³ŮŰ٨Àȳ
C
E. Espacios públicos de alta complejidad: Zonas cuya atención
ýÀ³ÀÈvÀv½vÀvvÀv®ÈçvÀ¨vÃËÀvv®ÈÀóÃâÛÈvÀ
ocupaciones ilegales, las cuales deben contar con un diseño y
Ë®½¨v®®ÈÀÛ®³®Ã½À³ÀÈvÀvÃƪvÀÈ˨³Űŭ¨ÀȳŮŭű
ŮŬŭűƫƛ4³Ãýv³Ã½Ì¨³Ãv¨Èv³½¨¦vó®Ɲ
112
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
$³È³ŮŲƛ
Parque de
la $³È³Ůųƛ
rt o
Parque de
Ãv¨vç³®v¨Ɲ
Ãv¨vÛ®v¨Ɲ
Ov®2³Ã
El Nogal
vÛvÀv
o n
c
i a
o p
C
$³È³Ůŵƛ
$³È³ŮŴƛ Espacio
Parque de público de alta
³¨Ã¨¨³Ɲ ³½¨¦vƝ
VÀv®çv´®¨ Parque Mirador
Consuelo de los Nevados
113
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
vÀ˽¨®È³v¨³ÃÈÀ®v®ÈîÀv-
¨Ã½vÀvvÀ³Àçv´®ƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŰƛŭƛŭƫƛ
%vÀv®ÈçvÀÀ¿ËçvâÛÀÃv®¨vè´®
¨vÃýÃƜ½À³Àçv®³Ã½Ã®vÈÛvÃ
®ÃË®ÈÀ³ÀƪÛvÃv½vÀÈv³ŰƛŭƛŰƫƛ
d a
Procurar que los diseños sean atractores de
diferentes tipos de fauna como aves, mamí-
l a
À³Ãâ½³¨®çv³ÀÃƜâ¿Ëð³Àçv®®-
À®Èý³vèv²³½vÀvvÃËÀvÀË®ð˦³
³®ÃÈv®ÈÃȳÃƪÛvÃv½vÀÈv³ŰƛŭƛŰƫƛ
t ro
Se recomienda generar una imagen diversa
v ÈÀvÛà ½vÀà ³ÀÃÈv¨Ã ® ¨và wÀvÃ
on
v¨¦vvè½Àï¨Ûv¨â¨Ëó½Ì¨³Ɯ½À³À-
çv®³¨vÃvÀ˽v³®ÃýîvÈÛvÃƜ
vá½´®¨³Ã½vÀ¿Ëó¨Ã¨¨³ƪÛvà c
v½vÀÈv³ůƛŲƫƛ
i a
En parques que se encuentren contiguos a
o
áreas de la Estructura Ecológica Principalp
se debe fortalecer la conectividad ambiental
C
con estos espacios por medio del uso de es-
½Ã®vÈÛvÃƛ
%Àwï³ŮŲƛ
ÈÀ®v®ÈóˮÃvÀ³Àçv´®½vÀv
parques distritales
114
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
6
d a
l a
t ro
on
5
c
i a
o p
C Ů
115
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
A.IvÀ¿ËÃÃv¨vÈÀ³½³¨Èv®vƜç³®v¨âýv³Ã½Ì¨³Ã
v¨Èv³½¨¦vƝ
IvÀv½vÀ¿ËÃÈÀ³½³¨Èv®³Ãâç³®v¨ÃîÃËÀ
¨vÃÀÈÀèI¨v®ÀȳÀƛ
B.IvÀ¿ËÃÃv¨vÛ®v¨â³¨Ã¨¨³Ɲ
d a
4v ¨³v¨çv´® ¨³Ã wÀ³¨Ã vÀv®ÈçvÀ ¨v ³®-
tinuidad visual, evitar espacios oscuros y no generar
l a
³Ë¨Èv®È³Ãƛ
t ro
n
ç³®vÃvÀÈvÈÀ³À¨½vÀ¿Ëƛ
c o
i a
o p
C ŭŬ
%Àwï³Ůųƛ
ÈÀ®v®ÈývÀÈ˨vÀývÀ¿ËÃÈÀ³½³¨Èv®³ÃƜ
ç³®v¨Ãâýv³Ã½Ì¨³Ãv¨Èv³½¨¦v
116
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t ro
9
on
c
i a
o p
C ų
117
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
%Àwï³ŮŴƛ
ÈÀ®v®ÈævÀ®ÀvËÀv®v½vÀv
parques distritales
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
ŭů ŭŭ
118
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ůŬƛ
2vÀ®Ã
ËÀv®³ÃƝ
¨³Èv2˨³
Mario Santo
³®³
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 31.
Parque
Ecológico
ÃÈÀÈv¨
Montaña
Entrenubes
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
3.5.4. ÁREAS PROTEGIDAS ÃÈ v®Ëv¨ à ®ÈÀv ® ¨và 糮và Ëó ½Ì¨³ ½vÀ-
¿Ëó¨´³ÃâwÀvóÀÃÈv¨ÃÃÈÀÈv¨Ãƛ
Y CORREDORES ECOLÓGICOS
A. Parque Ecológico Distrital: Àv v¨È³ Ûv¨³À î³
SISTEMA DE ÁREAS PROTEGIDAS DEL DISTRITO CAPITAL ³ ³¨´³ ¿ËƜ ½³À ÃËà ³®³®Ã ¨³v¨çv´® â v-
cesibilidad, se destina a la preservación, la restauración y
Es el conjunto de espacios con valores singulares para el el aprovechamiento sostenible de sus elementos biofísicos
½vÈÀ³®³ ®vÈËÀv¨ ¨ ÃÈÀȳ v½Èv¨Ɯ Ëâv ³®ÃÀÛv´® ½vÀvËv´®v®Èv¨âÀÀv´®½vÃÛvƪvÀÈ˨³Ű¨
resulta imprescindible para el funcionamiento de los eco- ÀȳŭŵŬŮŬŬŰƫƛ4³Ã½vÀ¿Ëó¨´³ÃÃÈÀÈv¨ÃÃ
sistemas, la conservación de la biodiversidad y la evolución Û®®ƝIvÀ¿Ë³¨´³ÃÈÀÈv¨9³®Èv²vâIvÀ¿Ë
¨v˨ÈËÀv®³³ÈwƪvÀÈ˨³ųŵ¨ÀȳŭŵŬŮŬŬŰƫƛ ³¨´³ÃÈÀÈv¨(Ëv¨ƛ
d a $³È³ůŮƛ
Parque
Ecológico
l a ÃÈÀÈv¨
(Ëv¨
Córdoba
t r o
o n
c
i a
o p
C
121
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a Foto 33.
Àv$³ÀÃÈv¨
ÃÈÀÈv¨ÀÀ³Ã
l a de Suba
t r o
o n
c
i a
o p
C
122
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 34.
Corredor
ecológico de
À³®vÀ³$Ëv
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
4vîÈÀÛ®³®Ã®ç³®výÀv®®vâÀ˨v-
ción deberán contemplar los determinantes generales
ó¨vÀ³®³Ë¨ÈÛ³Ãƛ
d a
establecer diseños biodiversos sin posibilidad de con-
vÀ³Àçv´®â¦vÀ®ÀvƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŰƫƛ
a
La vegetación propuesta en rondas hídricas no podrá
l
afectar la calidad del cuerpo hídrico debido a la caída de
Las intervenciones deben privilegiar la rehabilitación y
preservación de la estructura, composición y función
de los ecosistemas y comunidades bióticas propios
t o
³¦vÃƜÀvvÃ˳ÈÀ³¨®È³½À³½³¨®Û˳ƛ
r
³ v ¨và ³®³®Ã ýv¨Ã ¨và ýÃ
n
del área, tanto nativos como emergentes, facilitando ®vÈÛvÃƜ½vÀvÃÈvÃç³®vÃýˮ½¨v®ÈvÀ®Û˳Ã
el uso público para su disfrute y conocimiento de ma- ÛÈv¨Ã³®v¨ÈËÀvî³®À³ÀÃvŬƜűÈÀ³ÃƜvÀv®-
®ÀvóÃÈ®¨ƛ
vËÀ³³®¨vç³®ïv´®³®È®v®¨I¨v®
9v®¦³®Èv¨¨wÀv½À³ÈvƜÃÀw®Ã¨- c o Èçv®³v®Èȳ³¨vó®³®ÃÃvÀÀ³¨¨³vËv-
³®¨Ãȳ½¨v®Èv´®ƛ
i a
cionar las especies más indicadas para la conservación
¨³ÃÃÀ۳óÃÃȳýÀÃÈv³Ã½³ÀÃÈvÃƛ¨
Àvv´®¨³ÃÃÈvƛ
o p
enfoque de intervención estará dado por el nivel de de-
C
4vÛÈv´®¿ËÃÃÈv¨çv®¨vÃwÀvýÀ³ÈvÃ
â ³ÀÀ³Àà ³¨´³Ã À³®v Àw vÀv®ÈçvÀ ¨v
À½ÀîÈvÈÛv³ÃÃÈv¨wÀvƜ½³À¨³¿ËÃ
ËÃv³®Ã³¨vÀƜvÈÀvÛèv®ÈÀÛ®´®Ɯýv³Ã ŭŲ ŭŬ
Ëv´®v®Èv¨ƛ
124
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
Se deben conservar parches de bosque y otras cobertu- O ® ½³È®vÀ ¨³Ã ³È³®³ÃƜ ÈÀv®Ã³®Ã ³ ç³®vÃ
ras que bajo procesos de rehabilitación ecológica con- intermedias de gradación entre los diferentes ecosiste-
ÈÀËâv®vË®v³®ÈÛvË®³®v¨ƛ vÃƪÛÈv´®¨vÃwÀvýÀ³ÈvÃâv¨v²vÃƫƛ
Se deben plantar especies que brinden alimento y hábitat, à ½³ÀÈv®È ¿Ë ¨³Ã ò³Ã ð³ÀÃȳà ®³À½³À®
así como, sitios de anidación, percha, cortejo y refugio para una gradualidad de cada tipo de bosque o tipología,
¨vvË®v¨wÀvƛ de acuerdo con los gradientes físicos (clima, geología,
Ã˨³À³¨³vƫâ®À¨v´®ÀÈv³®¨vËv´®
Se deben incluir especies de copa amplia que permitan ³Àwïvvv³Ã¿Ë³³ÀÈËÀvÛÈv¨³À®v¨ƛ
¨ð˦³³®ÃÈv®ÈvÛÃâvÀ³Ãƛ
O½À³ÀçvÀ¨Ëó½vÀóÛÀóÿ˳®-
tribuyan al fortalecimiento de la Estructura Ecológica
IÀ®½v¨ƪÛvÃv½vÀÈv³ůƛŲƛŮƫƛ ŭŰ
d a X
ŭů
l a ŭű
t r o
o n
c Ů
i a
ŭŮ
o p ŭų
ŭ C ŭŭ
ŬƜű
ŭű
Ŵ
Ű
%Àwï³Ůŵƛ
ÈÀ®v®ÈóˮÃvȳvèvÃwÀvýÀ³ÈvÃâ³ÀÀ³Àó¨´³Ã
125
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
3.6
3.6.1 CRITERIOS DE DISEÑO EN
COMPOSICIÓN ARBORIZACIÓN Y JARDINERÍA URBANA
La composición en el paisajismo contribuye a la construc- Los diseños paisajísticos deben responder a cualidades funcio-
ción de la imagen de ciudad, pues conforma y organiza es- nales y estéticas que son determinadas por el análisis del sitio, la
pacios. También da vitalidad y escala a los lugares públicos Zona Climática Urbana (ŢĀō), el lugar a intervenir (emplazamien-
y estructura a la malla verde urbana. Es por esto que los to), las especies recomendadas y los criterios del diseñador.
òv³Àà ⠽¨v®ïv³Àà ¨ ½vÃv¦ ® È®À ® 4vï®´®ÃȳÃÀÈÀ³Ãâ¨vý³Ã´®Ã½vv¨
cuenta las cualidades funcionales de las especies y su ca- las coberturas vegetales van ligadas al objetivo y propósito que
½vvÃ˽ÀÛÛ®vv¨¨ËvÀýï³ÃÀÈvýÀ- van a cumplir en la ciudad y en el lugar de intervención, como
viamente, así como las cualidades estéticas e intangibles
de sus diseños generando espacios que respondan con
sensibilidad al paisaje bogotano (Wiesner Ceballos, 2000).
d a
los que se presentan a continuación:
t r o
• Regulación climática a través de generación de microcli-
mas, espacios de sombra y protección de la lluvia.
n
Es importante anotar que estas estrategias de diseño y
agrupación no son mandatorias. Está en la creatividad del • Aporte cultural y simbólico.
diseñador la manera de implementarlas o formular nuevas,
siempre y cuando atiendan a los determinantes planteados
c
por emplazamiento y a los criterios funcionales y estéticos
¨Ã²³Ã½ï³ƛ
o • Aporte estético a través de colores, aromas, texturas y
formas que dan riqueza espacial a los lugares (Wiesner
Ceballos, 2000).
i a
o p
C
%Àwï³ůŬƛ
Función de las
coberturas verdes
urbanas en la ciudad
126
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ůűƛ
Malla verde
en Bogotá:
Parkway con
calle 45
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
%Àwï³ůŭƛ
Composición monocromática en
C %Àwï³ůŮƛ
Composición complementaria en
%Àwï³ůůƛ
Composición con colores diferentes
arborización y jardinería arborización y jardinería en arborización y jardinería
ƛ$³ÀvÃâÈáÈËÀvÃƝLa forma de los árboles está dada por el brindar una armonía visual en la composición o, por el contra-
tipo de copa y el porte del individuo, y en especies de jardinería rio, con formas y texturas contrastantes para crear más dina-
por su hábito de crecimiento (arbusto, hierba o enredadera). En mismo. En jardinería, la forma también se puede crear a través
v³ÃvóÃƜ¨vÈáÈËÀvÃÀïÀv¨È½³âÈvv²³¨vó- de la concentración de plantas, donde la masa total crea una
¦vÃƜÃËÀ¨v´®³®¨vÃÀvvÃƪ勉ÈváÃƫƜ¨v½ÀîvÀËȳÃƜ forma diferente a la planta individual. Estas pueden ser rectilí-
ð³Àóý®vÃƜâ¨v®Ãv¨³¨¨v¦ƪ½ËÈv´vÀ¨³®vƜ neas o curvilíneas, y estar marcadas por temas como especies,
2012). Se puede diseñar con formas y texturas similares para ÈáÈËÀv󳨳ÀÃèvÀÃƪ½ËÈv´vÀ¨³®vƜŮŬŭűƫƛ
128
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
%Àwï³ůŰƛ
Composición de diferentes texturas en
%Àwï³ůűƛ
Composición con texturas similares en
l a %Àwï³ůŲƛ
Masas en grupos en
arborización y jardinería arborización y jardinería
t r o arborización y jardinería
n
ƛ?¨³ÀƝEl olor es un factor determinante que se puede utili- ƛ¨ÈËÀvâ½À³Ë®vƝUn factor importante en el mo-
zar para crear sensaciones en la composición de zonas verdes. mento de componer es entender las diferentes alturas
Puede emplearse para demarcar y enfatizar espacios, acentuar
ritmos o marcar hitos. Es importante no emplear más de una
c o
½¨v®Èv³®Àvv®v½³Àýv³ƪ½ËÈv´vÀ¨³®vƜŮŬŭűƫƛ
de las plantas para generar diseños en donde se puedan
apreciar la variedad en tamaños, así como sensaciones
de profundidad y niveles. Este concepto aplica tanto
para la composición de jardines como para la compo-
%Àwï³ůųƛ
Composición
op %Àwï³ůŴƛ
Composición de
diferentes alturas
en arborización y
jardinería C una sola altura
en arborización y
jardinería
129
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ůŲƛ
Bosque urbano
en el Jardín
Botánico de
Bogotá José
Celestino Mutis
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
BOSQUES URBANOS
a
bana y periurbana con una composición vegetal diferencial,
que integran especies nativas y naturalizadas con diferentes
d
portes, los cuales facilitan el tránsito, la anidación y el refu-
l a
³vË®vèÛÃÈÀƛËv¨v®ÀvƜó®³ÃÃÈvÿË
reducen la contaminación del aire, aportan en la regulación
o
¨wÈvƜÀ®v®Ã³Àvâ½À³½³À³®v®®ï³Ã½vÀv¨v
r
salud mental y física de los habitantes de la ciudad. Por otro
t
lado, estos ecosistemas contribuyen en el fortalecimiento de
n
la Estructura Ecológica Principal, así como en la protección
del patrimonio cultural de la ciudad, incitando así el sentido
c o
de pertenencia de las comunidades, proporcionando entor-
nos para las actividades recreativas y físicas, aumentando la
calidad del paisaje, inspirando la expresión artística y fomen-
tando el turismo local.
131
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
PARCHE ARBOLADO
Son agrupaciones con diversidad de estratos y especies ar- El uso de parche arbolado se recomienda en parques eco-
bóreas y arbustivas, ubicados de tal manera que la distancia lógicos distritales, siempre y cuando sean especies nativas,
ƪƫ®ÈÀ®Û˳ÃƜv®ÈÀ¨³Ã¦Ã¨³ÃËÃÈà y en parques de gran escala, aumentando la naturalidad en
los árboles, permita un entrelazado o superposición de las estos espacios, incrementando la diversidad y proporcionan-
copas de los individuos en su estado adulto, sin sobrepasar ³À®Èîï³Ãv¨vvË®vƛOËËv´®ÃÈvÀ
¨ůŬǂǦ¨Àv³¨vó½vÃƛwÃƜË®Èv®³®vÀ˽v- alejada de áreas de uso público de circulación y permanencia
ciones de diversas especies arbustivas y de coberturas que según determinantes para parques, proporcionando seguri-
crecen bajo los árboles. dad al espacio (véase apartado 3.5.3).
d a
l a
t r o
o n
c
ia
máx
ůŬǦ
Radio
o p r
%Àwï³ůŵƛ
Planta y alzado de
parche arbolado
132
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t ro
o n %Àwï³ŰŬƛ
Parche arbolado en
parques de escala
c
metropolitana, zonal
y vecinal, y espacios
públicos de alta
i a complejidad
o p
C
%Àwï³Űŭƛ
Parche arbolado en
parques ecológicos
distritales y corredor
ecológico de ronda
133
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ARBOLADO DISPERSO
Agrupación irregular de un único estrato que no tiene un pa- Puede emplearse en los siguientes emplazamientos:
ÈÀ´®³®È®Ë³ÃÈÀË´®â½ÀîÈvË®vÃÈv®vƪƫ®-
tre individuos medida entre los ejes de los fustes de los árboles • Parques de escala metropolitana, zonal, vecinal y de bolsillo
igual o mayor al diámetro de la copa (C). En el caso de diversi-
• Parques ecológicos distritales y corredores ecológicos de
dad de especies, la distancia C deberá corresponder al diáme-
ronda (especies nativas)
tro de la especie con mayor ancho de copa. Se recomienda su
uso en áreas abiertas de parques de cualquier escala, confor- • Glorietas y orejas
mando o encerrando espacios de manera irregular.
d a
l a
t r o
o n
c
i a
p
Ǘ
o
C
%Àwï³ŰŮƛ
C Planta y alzado de
arbolado disperso
134
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
%Àwï³Űůƛ
Arbolado disperso en
parques metropolitano,
zonal y de bolsillo, y
l a
t ro
on
c
i a %Àwï³ŰŰƛ
%Àwï³Űűƛ
Arbolado disperso en
glorietas y orejas
135
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ARBOLADO LINEAL
d a
l a
t ro
o n
c
Ǘ
i a
o p
C
C
%Àwï³ŰŲƛ
Planta y alzado de
arbolado lineal
136
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ƛSÀvçv³ÃvÀ³¨v³¨®v¨Ë®Ì®³¦Ɲ
• Andenes
• Plazas y plazoletas
d a
a
• Áreas de uso público en parques ecológicos distritales y
corredores ecológicos de ronda (especies nativas)
o l
t r
%Àwï³Űųƛ
Planta arbolado
o
en línea recta n %Àwï³ŰŴƛ
Arbolado lineal en separadores con
ancho inferior a 12 metros y andenes
c
i a
o p
C
%Àwï³Űŵƛ
Arbolado lineal en parques, plazas y plazoletas
137
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
4vý³Ã´®®³ÀvóÀw®vó¨®vÃËÀÛvè
vÀ³¨v³ se utiliza en los siguientes emplazamientos:
d a
l a
t r o %Àwï³űŭƛ
Arbolado lineal en
o n formas orgánicas en
parques, corredores
ecológicos y espacios
c
públicos de alta
complejidad
ƛSÀvçv³ÃvÀ³¨v³¨®v¨Ì¨È½¨Ã¦ÃƝ
i a
o p
Se recomiendan para enmarcar circulaciones o generar ma-
sas continuas de árboles en parques, plazas, separadores con
• Parques ecológicos distritales y corredores ecológicos de
ronda (especies nativas)
ý³Ã´®¨³ÃwÀ³¨ÃÈv¨v®Àv¿Ë®³®Û˳ó®-
formen un cuadrado o rectángulo disponiendo uno en cada esqui-
na y el quinto en el medio. Se diferencia del tresbolillo por que los
triángulos conformados cada tres individuos son isósceles.
138
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
%Àwï³űůƛ
Alineación en cinco de oro: separadores
t ro %Àwï³űŰƛ
Alineación en cinco de oro: parques, corredor ecológico y
vías peatonales y alamedas
c
i a
op
C
%Àwï³űűƛ
Alineación en cinco de oro: plazas y plazoletas
139
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ËvÀ³
ý³Ã´®¨³ÃwÀ³¨ÃÈv¨v®Àv¿ËvvËvÈÀ³®-
viduos localizados a la misma distancia conformen cuadrados.
• Plazas y plazoletas
d a
l a
%Àwï³űŲƛ
t ro
Planta alineación
en cuadro
o n
c
i a
o p
C
%Àwï³űųƛ
Alineación en cuadro:
separadores, vías
peatonales y alamedas
140
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a %Àwï³űŴƛ
Alineación en cuadro:
t ro parques, corredores
ecológicos y espacios
públicos de alta
n
complejidad
c o
i a
o p
C
%Àwï³űŵƛ
Alineación en cuadro:
plazas y plazoletas
141
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
¨®v´®®ÈÀ󨨨³
ý³Ã´®¨³ÃwÀ³¨ÃÈv¨v®Àv¿ËvvÈÀÃ
individuos se conformen triángulos equiláteros.
• Plazas y plazoletas
d a
l a
t ro
%Àwï³ŲŬƛ
o n
c
Planta alineación
en tresbolillo
i a
o p
C
%Àwï³Ųŭƛ
Alineación en tresbolillo:
separadores, vías
peatonales y alamedas
142
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a %Àwï³ŲŮƛ
Alineación en tresbolillo:
t ro parques, corredor
ecológico y espacios
públicos de alta
n
complejidad
c o
i a
o p
C
%Àwï³Ųůƛ
Alineación en tresbolillo:
plazas y plazoletas
143
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ARBOLADO ESCASO
Presencia aislada de individuos arbóreos que no tienen ningu- Generalmente se asocia a emplazamientos como:
na relación en términos de trazado con otros árboles. Presen-
Èv®Ë®vÃÈv®vƪƫv³ÈÀ³ÃwÀ³¨Ãv®ÈÀ¦Ã¨³Ã • Parques de escala metropolitana, zonal, vecinal, de bol-
fustes mayor a dos veces el diámetro de copa del individuo (C). sillo y parque ecológico distrital y corredor ecológico de
Se puede utilizar para dar un carácter diferenciador a un ronda (especies nativas)
ýv³Ã½ï³ƜâvÃvvÈÀvÛè½³ÀȨwÀ³¨³
• Plazas o plazoletas
vÀvÈÀÃÈv󳳨³ÀƜð³Àv´®Ë³¨³Àƛ
d a
l a
t r o
o n
ǕŮ
c
i a
o p
C
%Àwï³ŲŰƛ
Planta y alzado de
arbolado escaso
144
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t ro %Àwï³Ųűƛ
Arbolado escaso
n
en parques
c o
i a
o p
C
%Àwï³ŲŲƛ
Arbolado escaso en
plazas y plazoletas
145
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
l a
t ro
o n
c
i a
o p
C
3.6.3 COMPOSICIÓN DE LA JARDINERÍA URBANA
OÀïÀv¨vý³Ã´®Ã½vv¨¨³Ã®Û˳ÃƜÈ®®-
do en cuenta las necesidades hídricas y lumínicas, el empla-
zamiento y los criterios de diseño.
4vÃÃÈÀËÈËÀvÃývv¨Ãó®ï®vý³À¨Ã²v³Àv
través de formas geométricas o irregulares, y conceptos como
jerarquía, equilibrio y armonía. En todo caso, se deben respe-
tar las densidades o número de individuos a plantar por metro
cuadrado presentadas en el aparte 4.2. Esta densidad tiene
una relación directa con el diámetro de la especie: a mayor diá-
metro, menor número de individuos por metro cuadrado.
146
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ůųƛ
Jardín del
Fundador en el
Jardín Botánico
de Bogotá José
Celestino Mutis
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
%Àwï³Ųųƛ
®Ãv
unidades por m2
C C
d a
l a
r o
t
n
C
6 unidades por m2
c o 8 unidades por m2
i a
p
o
C
C
C
148
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ůŴƛ
Jardín urbano
Bicentenario
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ůŵƛ
Parque
Ecológico
ÃÈÀÈv¨
Montaña
Entrenubes
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
d a
En rehabilitación ecológica, la composición se determina a
ÈÀvÛÃvÀÀ¨³Ãð³ÀÃȳÃƜ¨³ÃËv¨ÃÈ®®³³³¦È-
l a
vo representar un estado avanzado de la sucesión mediante
el establecimiento de especies nativas de acuerdo con sus
o
atributos vitales y el ecosistema de referencia. Para su ela-
r
boración se deben tener en cuenta algunos atributos de las
t
especies, como son: velocidad de crecimiento, cobertura, re-
n
sistencia al viento y mecanismo de dispersión, entre otros. Su
ò³½ÀȽ¨v®ïvÀ¨vv®Èv®Û˳îÃvÀ³Ã
c o
de cada especie y la distancia a la cual deben ser plantados.
4³ÃvÀÀ¨³Ãð³ÀÃȳȽ¨vÀ¨v½¨®Èv-
ción de alternativas que brinden a la fauna del lugar refugio,
alimento, sitios de anidación y sitios de percha y de cortejo,
C ¨³ÃvÀÀ¨³Ãð³ÀÃȳÃwÃËȨçv³Ã½³ÀÀ®Èî-
tidades del orden distrital. Por otro lado, el Plan Nacional de
LÃÈvËÀv´®³¨´vŮŬŭűﮨváÃÈ®vÛvÀ³Ã
tipos de estrategias de restauración ecológica, dependiendo
del nivel de deterioro de los ecosistemas y del tiempo y los
ÀËÀóà ý³®¨Ãƛ Ëv¨ v®ÀvƜ ® ¨v Ʒ%Ëv È®v
para la restauración ecológica en áreas con plantaciones fo-
ÀÃÈv¨Ãá´Èvî¨ÃÈÀȳv½Èv¨Ƹƪąóīó, 2004b), la “Guía
técnica para la restauración de áreas de ronda y nacederos
¨ÃÈÀȳv½Èv¨Ƹƪąóīó, 2004a) y el “Protocolo de rehabili-
tación y recuperación ecológica de humedales en centros ur-
v®³ÃƸƪOÀÈvÀvÃÈÀÈv¨®ÈƜŮŬŬŴƫƜ®ÈÀ³ÈÀ³ÃƜ
ýÀîÈv®v¨Ë®vÃÀ³®v³®Ã½vÀv¨vï®´®
¨³Ã vÀÀ¨³Ã ð³ÀÃȳà wà vËv³Ã vËÀ³ ³® ¨vÃ
particularidades de cada ecosistema.
151
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
DISEÑOS FLORÍSTICOS
ƛ :̨³Ã ³ÛÀóÃƝ En rehabilitación ecológica, la nu- ³®Ã ¨ ³Ɯ ¨và ½³®Àvà ¨´ïÈvà Ûv ³ÀÈvƜ
cleación es una estrategia que utiliza principios de coloni- especies de rápido crecimiento, gran banco de semillas y
zación de paisajes no boscosos por vegetación leñosa para con la capacidad de generar materia orgánica fácilmente
restaurar la cubierta forestal (Corbin & Holl, 2012). Los núcleos incorporable al suelo.
tienen por objetivo generar interacciones con los remanentes ³Àv ÃËv à ÃÈv¨® ¨và ¨´ïÈvÃƜ Ûv
®vÈËÀv¨ÃƜ½À³³ÛÀ¨ð˦³³¨´³ƪ½³À¦½¨³ƜýÀô® larga, resistentes y con rápido crecimiento, pero con mayor
de organismos, materia y energía) y el avance de la sucesión duración dentro del ciclo ecológico, hacia las zonas inter-
(Reis, Bechara, Espíndola, Viera & Souza, 2003); adicional- vè®Ì¨³ƛI³Ą̀ȳƜÃÃÈv¨®¨vÃôïÈvÃƜ
mente, tienen como fundamento mejorar el hábitat para que especies propias de estadios sucesionales más avanzados y
las especies se establezcan. Los elementos que forman parte por tanto más exigentes en condiciones del medio, de cre-
del núcleo se encuentran distribuidos en el espacio, de mane- cimiento lento y con estructura arbórea. Irán hacia las áreas
ra tal que existe una forma de jerarquización.
Como mecanismo alterno existe también un protocolo de
implementación secuencial de los elementos a incluirse den-
interiores del núcleo.
a
Los núcleos se establecen con el objetivo de generar la
d
presencia de nuevas especies que generen cambios micro-
tro del núcleo. En este se establecen inicialmente y hacia las
zonas exteriores del núcleo los elementos correspondientes
l a
¨wȳà â wï³Ã ¿Ë v¨È® ¨ ÃÈv¨®È³ â ¨v
llegada de nuevos elementos correspondientes a especies
a los gremios ecológicos más resistentes a las difíciles con-
o
con mayores requerimientos (Contreras, 2011).
t r
o n
1,5 m
3m
c
i a
o p
C
%Àwï³ŲŴƛ
Núcleos de restauración
Priseral de rápido crecimiento y vida corta Mesoseral de rápido crecimiento y vida corta Tardiseral de crecimiento lento y vida larga
Priseral de rápido crecimiento y vida larga. Mesoseral de crecimiento lento y vida larga Tardiseral de crecimiento lento, mayores
requerimientos y vida larga
152
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
1,5 m
3m
³®Û®³®Ã
l a
ƛSÀ󨨨³Ɲ®ÃÈȽ³Ã²³³vÀÀ¨³ð³ÀÃȳƜ¨vÃ
plantas ocupan cada uno de los vértices de un triángulo equi-
r o
ƛ ¦½¨³Ã ³½³Ã´® ½¨®Èv³Ã ® Ëv¨Ã
t
½³À¨ģÿÿƝEl Jardín Botánico de Bogotá implementó arreglos
n
látero, guardando siempre la misma distancia entre plantas ð³ÀÃȳýÀv¨âÃÀ½®È½vÀv¨vÀ®ÈÀ³Ë´®
y líneas. En procesos de restauración, de acuerdo con las es- especies vegetales nativas en los humedales El Burro, La Vaca
pecies, se pueden plantar cada 1,5 o 3 metros.
op
C
%Àwï³ųůƛ
ò³ð³ÀÃȳ®³¨Ã½Àv¨
1,5 m
m
1,5
%Àwï³ųŰƛ
%Àwï³ųŮƛ
ò³ð³ÀÃȳÃÀ½®È
ò³ð³ÀÃȳ®ÈÀ󨨨³
153
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
APLICACIÓN EN EMPLAZAMIENTOS
d a
l a
t r o
o n
%Àwï³ųűƛ
c
a
Núcleos biodiversos Cuerpo de agua IÀvÃvÀÈïv¨Ã
Franja protectora de cuerpos de
agua con núcleos biodiversos
p i
o
C
%Àwï³ųŲƛ
Franja protectora de cuerpos Plantación en trebolillo Cuerpo de agua IÀvÃvÀÈïv¨Ã
de agua en tresbolillo
154
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ƛ ³®ÈÛv v ÈÀvÛà Àvà ÛÛvà ³½¨¦vÃƝ Este a arbustos para generar corredores biológicos para que se
tipo de arreglo es uno de los más funcionales para restaurar puedan movilizar los animales. Esta estrategia de manejo del
¨ð˦³vË®vâ¨v³®ÈÛv³¨´vwÀvÃÃÈËÀ- paisaje es sumamente útil para generar cambios microcli-
badas o conservadas. Se implementa en espacios donde se máticos, ya que se puede utilizartambién como barrera rom-
pretende mantener una cobertura predominantemente her- pevientos, que a su vez actúa como nuevos hábitats de aves
bácea, en la que se incluyen elementos arbóreos asociados dispersoras del banco de semillas de especies arbóreas.
d a Parche B
Parche A
l a
t r o
o n
%Àwï³ųųƛ
c
a
Núcleos biodiversos Parches conservados IÀvÃvÀÈïv¨Ã
Cercas vivas complejas con
núcleos biodiversos
p i
o
C Parche B
Parche A
155
03 / DETERMINANTES DE DISEÑO
ƛ®À¿Ë®È³³ÀÀ³Àó¨´³ÃƝ El objetivo de
esta estrategia es inducir un proceso de recuperación de una
ËÃÈÀvîïvÈÛvâË®³®v¨¨vvÀ½vÀv¨³-
sistema de bosque andino. Los tratamientos básicos apun-
tan a la recuperación de los bosques riparios de quebradas y
caños. Los tratamientos básicos de rehabilitación compren-
den: nucleación, ampliación, enriquecimiento y conexión.
Cada uno de estos se utiliza dependiendo de las particulari-
dades de cada intervención.
a
%Àwï³ųŵƛ
Enriquecimiento de
corredores biológicos
Enriquecimiento
a d
Ampliación
o l
n tr Conexión
c o Nucleación
i a
C
o p A
B
C
B
A
C
B
C
B
A
B B A
B
C
B
A A Cauce A
Bajo Bancaplena
C C Tardiseral
B B
B B B
A C A A Priseral
A C C A
B B B B Mesoseral
B B B
A C A A A B Mesoseral
C C
B B B B B
A C A A B A Priseral C Tardiseral
A C C A
B B B B B
C
Bajo
156
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ŰŬƛ
Sector 2 ļĉąĘ
Córdoba
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
04 CATÁLOGO
DE ESPECIES
d a
l a
t r o
o n
c
i a
p
Foto 41.
Diversidad de
o especies en el
2vÀ®³Èw®³
C
³³Èw
El medio urbano se constituye en un escenario excepcional que pueden integrar los diferentes espacios urbanos que
por la complejidad de los factores que interactúan y que componen la ciudad, en busca de maximizar los servicios
inciden de manera directa en el adecuado desarrollo de las ecosistémicos que prestan.
plantas. Las sensibles variaciones ambientales, asociadas a ³®È®Ëv´®Ɯ à ï®Àw® ¨và vÀvÈÀÃÈvà ®Àv-
los regímenes de lluvia, la radiación solar, la temperatura y el les, físicas y relacionadas con el contexto de plantación de
viento, pueden determinar de manera directa la capacidad las especies vegetales recomendadas para los proyectos
de adaptación de una planta. Estos factores biofísicos, de arborización, jardinería y rehabilitación ecológica.
en contraste con la rudeza del medio urbano, limitan las Adicionalmente, se destacan algunas especies que por
condiciones físicas y sanitarias del material vegetal, por lo su capacidad de adaptación a diferentes medios pueden em-
que es necesario conocer, investigar y detallar las respuestas plearse para dos de las categorías anteriores: arborización y
ïó¨´và ¨³Ã wÀ³¨ÃƜ vÀËÃȳà ⠽¨v®Èvà ¦vÀ® rehabilitación ecológica, o jardinería y rehabilitación ecológica.
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
4.1
CARACTERÍSTICAS PRINCIPALES
DE LOS INDIVIDUOS VEGETALES
rt o
casi amenazada ƪĬň), preocupación menor (ĦĀ), datos insu-
ï®ÈÃƪąą) y no evaluado (Ĭĉ).
ENANO
5 Senna multiglandulosa
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
o n 8 Alcaparro pequeño
c
Exótica: Especie que no es oriunda del territorio colombiano.
3 Familia: Fabaceae
a
2
i
7 Origen: Andes del norte y
Familia: Agrupación taxonómica que comprende géneros y América Central
p
3
especies relacionadas morfológica y evolutivamente.
4
o
Nativa: Especie oriunda del territorio colombiano.
2 4 Nativa / Exótica
5
C
:³À®Èï³Ɲ Nombre asignado y aceptado por la co-
Ë®v ®Èïv v Ë® ³Àv®Ã³ƛ $ËÀ³® ÀÛÃvvà -
ferentes bases de datos para llegar a un consenso. Estas
1 Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
ËÀ³®¨ÀvÀ³¨2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜ(ÀvÀ³
Nacional de Colombia ƪĀIJĦƫ S I¨v®È 4ÃÈ â ¨v ½w®v ¨
Missouri Botanical Garden (tropicos.org).
%Àwï³ŴŬƛ
6 Nombre común: Nombre vulgar o popular por el cual se co- Información general de las especies
noce un organismo en la comunidad, que no es el nombre
vîv³½³À¨v³Ë®v®Èïvƛ
7 Origen:ÃÈÀË´®³Àwïv¨v½¨v®Èvƛ
160
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 42.
2vÀ®³Èw®³
³³Èwâ
Unidad Deportiva
el Salitre.
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a
Exposición solar: requerimiento lumínico de la planta.
a
• (¨´ïÈvƝ requiere luz intensa a lo largo de su vida.
l
• Media: tolera una condición mixta de luz.
Crecimiento: tasa a la cual la planta alcanza la madurez;
½ËÃÀÀw½vƜv³¨®Èvƛ
D
F
t o
• VÀ´ï¨vƝ requiere sombra para un mejor desarrollo.
r
Densidad de follaje: cantidad de hojas y ramas de la planta
o n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ temporalidad en la que las plantas
ð³À®³ÀËÈïv®ƛ
en relación a su tamaño. Puede ser baja, media o alta.
i a
de terreno, que para el caso de jardinería urbana es de un
metro cuadrado (m2). Forma de copa: výȳ ³ÈÀ³ ¨v ³½v Ë® wÀ³¨
o p
Diámetro copa:Èvv²³¨½¨v®³³Àç³®Èv¨Ë®wÀ³¨³vÀËÃȳƛ
visto de lejos o la silueta del conjunto de partes de la planta,
incluyendo tallos, hojas y estructuras reproductivas. Puede ser:
C
Dispersión: modo natural en que las semillas o los frutos se
diseminan de su planta madre. Las especies seleccionadas
para este manual se agrupan en cuatro tipos:
• Aparasolada: varias ramas superpuestas en forma de som-
brilla, semejando una pagoda.
• Cónica: semejante a un cono.
• Globosa: v½À³áw®³ÃvË®vÃÀvƛ
• Anemócora: especie que se dispersa por acción del vien- • Irregular: sin forma determinada.
ȳƜ Ëv®³ ¨và è¨và ³ ÀËȳà ó® ¨Ûv®³Ã â ¨³Ã wÀ³¨Ã • Ovoidal: ³³ Ë® ËÛ³Ɯ v®³ â À³®³ vv¦³Ɯ wà v®-
se encuentran en zonas expuestas al viento; la dispersión gosto y globoso arriba.
ý˽À³ËÀv®È¨vv´®ÀwvvÃۮȳƛ • Palmiforme: ³³Ë®v½v¨vƜË®ÈÀ³®³®³Àvïv³³®
• Barócora: especie que se dispersa de forma pasiva, me- una corona de hojas.
diante la caída de los frutos o las semillas por efecto de la • Pendular: con las ramas caídas. Se llama también llorón.
gravedad y su propio peso.
• Ornitócora: especies cuyas semillas son consumidas y Forma de la hoja: los principales tipos que veremos en esta
transportadas por aves. guía son: las hojas compuestas (pinnada, palmeada, trifo-
• Zoócora: especie que se dispersa mediante la digestión de liolada), y las hojas simples (éliptica, linear, ovada, obovada,
diferentes animales, que comen el fruto, se trasladan y lue- lobulada, lanceolada, acintada, globosa, oblonga, cilíndrica
go lo defecan. carnosa, espatulada, redondeada, palmatilobulada).
162
Diámetro copa
Forma de hoja
³¨³Àð³À
Densidad de follaje
d a
a
Altura
o l
t r
o n Forma de copa
c
i a Aparasolada Cónica Globosa Irregular
C Profundidad de raíces
%Àwï³Ŵŭƛ
Características físicas 1
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
F L
Función: es el uso que se le otorga a las plantas de jardinería Longevidad: duración de vida de la planta. Puede ser baja
ÃÌ®¨Ã²³Ã½ï³ƛ (< 20 años), media (20-60 años) o alta (> 60 años).
d a
Porte: medida categórica que asigna la altura por tres ran-
• Taludes: ½¨v®Èvà ¿Ë ½³À ÃËà vÀvÈÀÃÈvà ïó¨´vÃ
tienen un buen desarrollo en altas pendientes.
a
gos, para el caso de arborización estos son:
l
• Tapizante: plantas que recubren el suelo formando una al-
H
fombra vegetal.
t r o
Bajo: 0-5 m Medio: 5-15 m
o
Hábito de crecimiento:ÃÀïÀv¨v³Àv®Àv¨¨v½¨v®Èvƛ nBajo: 0-0,3 m Medio: 0,3-0,5 m Alto: > 0,5 m
OÌ®¨wȳÀ®È³ƜÃȽ˨vÃïvÀó³Ɲ
• Árbol: vegetal leñoso que mide por lo menos cinco metros c Profundidad raíces: medida en rangos de la longitud del sis-
tema radicular de la planta.
i a
de altura, con el tallo simple denominado tronco hasta la llama-
vÀËçƜ®³®ÃÀvïvâ³Àv¨v³½vƜ³®ÃÀv¨ Propagación:ÃÀïÀv¨v½ÀwÈv˨Ƚ¨vÀ½¨v®ÈvÃv
crecimiento en espesor.
o p
• Arbusto: vegetal leñoso, sin un tronco preponderante, porque
través de métodos sexuales o asexuales (vegetativos).
C
• Hierba: ÛÈv¨½³ÀÈv¦³Ɯ®³¨®ïvvƜv®À¿ËÈ®
³®ÃÃÈ®v¨v®v®È³³ÃÃËôÀv®³ÃƜÈv®È³ÃËÈÀÀw-
de semillas, que provienen de la unión de gametos; por ello
en la descendencia hay variabilidad genética.
164
Hábito de crecimiento
Bejuco
Masas Taludes Individuo
aislado
Función
Parennifolio
d a
Semicaducifolio
Permanencia de follaje
Caducifolio
l a
Sexual Asexual
Propagación
t r o
o n
c
i a
o p
C Profundidad de raíces
Porte bajo
Arbusto 0-5 m Porte alto
> 15 m
Único Múltiple
%Àwï³ŴŮƛ Lvïv´®
Características físicas 2
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
t o
alergénicos o tamaño/carnosidad del fruto.
r
Riego:ÃÀïÀv¨v½³ÀÈvËvv¨ÃËÃÈÀvȳâ¨vý¨v®ÈvÃƜ¨
n
ÈvwÀvýÀ³ÈvèÃÈÀȳv½Èv¨³À®ÃÈÀ- cual varía según los requerimientos hídricos de las especies.
tal y corredores ecológicos (véanse capítulos 1 y 3). ®¨v¦vÀ®ÀvËÀv®v³³ÈwÃv®¦v®ÈÀÃvȳÀvÃƝ
Enfermedades:Ëv¨¿ËÀ³®´®¿Ëv¨ÈÀ¨vïó¨³v
de la planta. Estas alteraciones pueden tener un origen bió-
tico (ej., bacterias, hongos, virus) o abiótico (ej., exceso de c o • Alto: en época seca requiere por lo menos un riego semanal.
o p
Hábitat: suma total de las condiciones ambientales y carac-
S
C
ÈÀÃÈvà ¨ Ãȳ Ã½ï³ ³Ë½v³ ³ vËv³ v ¨vÃ
demandas de un organismo, una población o una comunidad
(https://www.igac.gov.co/es/contenido/glosario#_g).
Servicios ecosistémicos: ®ï³Ã ¿Ë ¨³Ã ÃÀà Ëv-
nos obtienen de los ecosistemas (Millennium Ecosystem
Assessment, 2005), varios de ellos percibidos como útiles
para los humanos de manera directa o indirecta, ya que les
L brindan bienestar y mejor calidad de vida. Incluyen servi-
cios de provisión, como alimentación, agua dulce, materias
4Èv³®Ã ïȳÃv®ÈvÀvÃƝ colonización de organismos primas y recursos medicinales; servicios culturales, como
que afectan el normal desarrollo de la planta. recreación, apreciación estética, turismo e identidad o espi-
ritualidad; servicios de soporte, como formación del suelo,
P fotosíntesis, ciclo de nutrientes, conservación de diversi-
v®ÈvâwÈvȽvÀv¨vÃýóvË®vvóvvƞâ
Plaga:®ÃȳÃâvÀw®³Ã¿ËÃv¨®Èv®¨vý¨v®- ï®v¨®ÈÃÀÛ³ÃÀ˨v´®¨vÀ³Ã´®Ɯ¨vv¨v
tas, ya sea consumiendo los tejidos (masticadores) o suc- del aire, de la calidad del agua, polinización, control biológico
cionando la savia (succionadores), afectando directamente y erosión entre otros. En este capítulo se enfatizan ocho ser-
las plantas. Las actividades de alimentación también pue- ۳óÃÃȳÿËó®ÃÀv¨³ÃwýÀ³®v®-
den tener un efecto indirecto debido a que muchos de los tes para las diferentes especies seleccionadas:
166
Plaga Servicios ecosistémicos
ƪÛvÃÀwï³ŴŰƫ
d a
l a
Limitaciones
ïȳÃv®ÈvÀvÃ
t r o ƛÃƛ®ƛƛ
o n
Enfermedades
Rango altitudinal
i a
Hábitat
o p
Restricciones
C
ƛÃƛ®ƛƛ
Emplazamientos
Riego
%Àwï³Ŵůƛ
Afectación de infraestructura por raíces Contexto de plantación 1
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Provisión: Soporte:
Alimento: se les atribuye a las especies utilizadas por Fauna asociada: hace referencia a los grupos de fauna
los animales o humanos como comestibles y de las que frecuentan la especie.
cuales se consumen diferentes partes: fruto, semillas,
tubérculos, etc. (López, 2016). Subzonas Climáticas Urbanas ƪŃŢĀōƫ: zonas homogéneas
Ëâv󮳮èwÈvÃó®ï®vÃvËÀ³³®
Melífera: se les atribuye a las especies que las abejas las características de la infraestructura construida y los
generalmente visitan o utilizan para la producción de tipos de cobertura y usos del suelo. El manual caracteriza a
miel o recolección de polen (López et al., 2016). ³³Èw®ŭŴÃËç³®vèwÈvÃƪÛvÃv½È˨³Ůƫƛ
Recursos medicinales: se les atribuye a aquellas plantas Susceptibilidad a contaminación: vulnerabilidad de la planta
¿Ë½Ë®ËȨçvÀîÈÀvó½³À½vÀÈÃýïvà ante abundante material particulado en el ambiente.
ƪ³¦vÃƜð³ÀÃƜÀËȳÃƜ³ÀÈçvÃƜÈv¨¨³Ã³ÀvÃƫpara tratar
enfermedades de personas o animales.
Regulación: a
Susceptibilidad a heladas: vulnerabilidad de la planta ante
temperaturas frías, causando daño a las hojas, tallos o raí-
d
ÃƜ¿ËÃv®ïÃÈv³®¨v½Àv³¦vóÀvvÃƜ³³®
t
secado de tallos o muerte total o parcial del individuo.
n
wÃƜ Àv® Ë® À³¨v vÛ³Àv¨ ½vÀv ¨³Ã
animales y protegen el suelo de los rayos directos del
sol, lo cual puede incidir considerablemente en las
avenidas y calles en temporadas secas (López, 2016).
i a
que, por características de sus raíces (tales como pro-
fundidad, extensión y dimensión) contribuyen particu- • Exigente a suelos profundos con fertilidad alta
o p
larmente en la prevención de erosión del suelo, que es el
principal factor en el proceso de degradación de la tierra,
½ÀvÀȨvâÃÀÈïv´®ƪēóIJƜŮŬŭŵƫƛ4³ÃwÀ-
• Exigente a suelos con fertilidad alta
C
boles que prestan este servicio actúan como anclas, es-
tableciendo un tejido o amarre, y por lo tanto minimizan el
efecto de rodadero, lo que implica la protección de suelos
(Mahecha et al., 2010).
• Tolerante a suelos con fertilidad baja
168
Regulación del clima
Susceptibilidad a
contaminación
Regulación de Susceptibilidad a
la calidad del aire sequías
Susceptibilidad a
heladas
Alimento
Melífera
d a
l a
t r o
o n Recursos medicinales
c
Fauna asociada
Tipo de suelo
i a
o p
C
Regulación de
la erosión
Regulación de
márgenes hídricas
%Àwï³ŴŰƛ
Contexto de plantación 2
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a
l a
t ro
o n
4.2 c
ARBORIZACIÓN i a
o p
Tal como se describió en los antecedentes de las coberturas
C
ÛÈv¨Ã³³ÈwƜ¨vÃÛÀÃvÃýý¨vvî¨v
ciudad son el resultado de experiencias internacionales y de
procesos de propagación de especies nativas. Con el creci-
®È³¨vËvƜ¨³®ÃˮȮËÀ®È³¨wÀv
urbana y la escasa disponibilidad de espacios arborizables,
ha sido necesario ampliar la oferta de especies vegetales,
priorizando la adaptación al medio urbano.
³®È®Ëv´®Ɯ à Èv¨¨vÀw® ¨và ½À®½v¨Ã vÀvÈÀÃ-
ticas de las especies vegetales empleadas en los procesos
vÀ³Àçv´® ËÀv®v ³³ÈwƜ ®³®v®³ výȳÃ
vóv³Ã v ÃË ÃÀ½´®Ɯ ³À®Ɯ ÃÈÀË´® ³ÀwïvƜ
potencialidades y limitantes para su utilización en proyectos
paisajísticos en el medio urbano de la capital. Adicionalmente,
se destacan algunas especies que por su capacidad de adap-
tación a diferentes medios pueden emplearse para proyectos
tanto de arborización como de rehabilitación ecológica.
170
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³Űůƛ
Malla verde
urbana de la
calle 92
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
vÀvÈÀÃÈvÃÃvÃƪÛvÃŰƛŭƛŮƫ
4.2.1. FICHA GUÍA DE LECTURA
³®Èáȳ½¨v®Èv´®ƪÛvÃŰƛŭƛůƫ
Imagen de la especie
d a
l a
Caracteristicas principales de los
individuos vegetales
t ro
Arborización
on
Rehabilitación ecológica
c
i a
Nombre común por el que
o p
se reconoce a la especie
Información general de la
C
ýƪÛvÃŰƛŭƛŭƫ
:³À®Èï³
Otros nombres comunes
Familia
Origen
Nativa / Exótica
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
%Àwï³Ŵűƛ%Ëv¨ÈËÀvïvvÀ³Àçv´®
172
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Alamedas
Separadores blandos
vâ³ÀÃvŴÈÀ³Ã
d a Separadores blandos
®ÈÀůâŴÈÀ³Ã
Separadores duros y blandos
la
menores a 3 metros
Glorietas
rt o Orejas
n
Plazas y plazoletas
c o Plazas
Parques distritales
a
Parques metropolitanos,
o Áreas protegidas
Otros
Antejardines
Cubiertas verdes
Muros verdes
Fauna asociada
Melífera Regulación del clima Regulación de la calidad del aire
(insectos, aves, mamíferos)
173
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a
l a
t ro
o n
c
i a
o p
C
4.2.2. FICHAS POR ESPECIE DE ÁRBOL
174
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ŰŰƛ
Arborización de
la calle 53
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
ALCAPARRO DOBLE
Altura: 11 m
Senna viarum
Alcaparro grande
Familia: Fabaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi todo el año
Floración: llamativa
r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
t
n
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Lvïv´®Ɲ fuste único 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
c o 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
a
Hábito de crecimiento: árbol
p i EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
177
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
ALCAPARRO ENANO
Altura: 3 m
Senna multiglandulosa
Alcaparro pequeño
Familia: Fabaceae
Origen: Andes del norte y América Central
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero, julio y agosto
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
t r o
n
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
C
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Dispersión: barócora, anemócora
Propagación: semillas. Los frutos se secan al sol, se extraen las
semillas y se sumergen en agua tibia durante 24 horas; cuando
están bien hinchadas se siembran en tierra abonada a 5 mm de EMPLAZAMIENTOS
profundidad; cuando las plántulas alcanzan 8 cm de altura, se poda
la raíz y se trasplantan a una bolsa. Parques metropolitanos,
Corredor ecológico de ronda
zonales y espacios públicos
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino de alta complejidad
Rango altitudinal
Parques ecológicos distritales
Min. altitudinal: 1 600 m.s.n.m.
y área forestal distrital
Max. altitudinal: 3 000 m.s.n.m.
Restricciones: susceptibilidad al volcamiento
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ afectación foliar (mildeo polvoso) SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: sí Fauna asociada
Melífera
(insectos)*
Susceptibilidad a sequías: no registrado
Susceptibilidad a contaminación: sí *Insectos principalmente abeja europea Apis mellifera y abejorros Bombus spp.
179
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
ALISO
Alnus acuminata
Altura: 20 m
Familia: Betulaceae
Origen: Andes del norte y América Central
Nativa Diámetro copa: 8 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ octubre a diciembre
Floración: llamativa
t r o
n
³¨³À¨vð³ÀƝ crema
Lvïv´®Ɲ fuste único SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
c o1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
ia
Hábito de crecimiento: árbol
o p EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Dispersión: barócora, hidrócora, anemócora
Propagación: semillas, que se siembran a 1 cm de profundidad,
2 cm entre una y otra, en hileras separadas entre sí por 10 cm;
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Corredor ecológico de ronda
181
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
AMARRABOLLO
Altura: 11 m
Meriania nobilis
Familia: Melastomataceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Lvïv´®Ɲ fuste único
t r o
n
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Longevidad: baja
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Dispersión: anemócora
EMPLAZAMIENTOS
C
Propagación: semillas. Los frutos se exponen al sol para que broten
sus semillas; el fruto debe comprimirse en la mano para sacarlas.
Por tratarse de una semilla muy pequeña, se debe sembrar al voleo
en germinadores. Cuando alcanzan de 2 a 5 cm se trasplantan a
Alamedas
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Parques vecinales y de bolsillo
183
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
ÁRBOL DE FUEGO
Altura: 20 m
Brachychiton acerifolius
Illawarra, árbol de
la llama, árbol botella
o brachichito
PORTE
d a
a
Alto Medio Bajo
o l
t r
n
Forma de copa: ovoidal
Densidad de follaje: media
Permanencia de follaje: caducifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
c o SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
ia
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®ƝvȳÃï®Èà 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ roja
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: profunda
o p 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Longevidad: alta
Crecimiento: rápido
C EMPLAZAMIENTOS
Separadores blandos
Plazas
mayores a 8 metros
Parques metropolitanos,
Glorietas
zonales y espacios públicos
Propagación: semillas. Las semillas se dejan en agua fría durante de alta complejidad
24 horas para luego sembrarlas a 2 cm de profundidad; al medir las Orejas Parques vecinales y de bolsillo
plántulas 5 cm de altura se trasplantan a bolsas.
Restricciones: sin restricciones
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no registrado Fauna asociada
Regulación del clima (insectos, aves, mamíferos)*
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: no *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
185
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
ARRAYÁN BLANCO
Myrcianthes leucoxyla
Altura: 6 m
Guayabito liso,
guayabo de Castilla
Familia: Myrtaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ septiembre a diciembre
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanco-amarillento
t r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
n
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces: media
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: arbusto
c o 1.1
4.1
1.2
4.2
1.3
4.3
2.1
5.1
2.2
5.2
2.3
5.3
3.1
6.1
3.2
6.2
3.3
6.3
i a
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
EMPLAZAMIENTOS
C
Propagación: semillas. Los frutos se recolectan cuando se
tornan de color rojo o amarillo pálido, se extraen sus semillas, y
se siembran en semillero a 1 cm de profundidad; cuando alcanzan
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
5 cm se trasplantan a bolsas.
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 200 m.s.n.m.
Alimentos Regulación de la erosión
Max. altitudinal: 3 300 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones
Limitaciones fitosanitarias: insectos succionadores de savia Recursos medicinales Regulación de márgenes hídricas
(Psyllidae, Saissetia nigra y S. coffeae)
Susceptibilidades en medio urbano Fauna asociada
Regulación del clima
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a heladas: sí
Susceptibilidad a sequías: no *Insectos principalmente Allograpta sp. y Apis mellifera.
Susceptibilidad a contaminación: sí Aves principalmente Turdus fuscater e Icterus chrysater.
187
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
ARRAYÁN DE POPAYÁN
Altura: 10 m
Myrcia popayanensis
Arrayán
Familia: Myrtaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Disposición de las hojas: opuestas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar: media
r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
t
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ febrero
Floración: críptica 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: media
c o4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
a
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
p i EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Dispersión: zoócora
Plazas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
de alta complejidad
Propagación: semillas
Hábitat: bosque andino
Rango altitudinal SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Min. altitudinal: 1 200 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 2 600 m.s.n.m.
Alimentos Regulación de la erosión
Restricciones: sin restricciones
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia
(Psyllidae, Saissetia nigra y S. coffeae) Melífera Regulación de la calidad del aire
189
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
CALISTEMO LLORÓN
Altura: 10 m
Callistemon viminalis
Churrusco
Familia: Myrtaceae
Diámetro copa: 4 m
Origen: Australia
Exótica
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Alto Medio Bajo
l a
t r o
Forma de copa: pendular
o n
Densidad de follaje: baja
Permanencia de follaje: perennifolio
c
a
Disposición de las hojas: opuestas SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ todo el año
p i 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ roja
o
C
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
EMPLAZAMIENTOS
191
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CARBONERO ROJO
Altura: 7 m
Calliandra trinervia
Familia: Fabaceae
Origen: norte y centro de América del Sur
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: compuestas
Exposición solar:¨´ïÈvv˨ÈvâËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
t r o
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ meses de baja
precipitación, dos veces al año
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ roja
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
c o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨ 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
Longevidad: media
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: arbusto
p i 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
o
C
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
Dispersión: barócora
Propagación: semillas Parques vecinales y de bolsillo
Hábitat: bosque andino, bosque alto andino
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 200 m.s.n.m. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 3 300 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones Fauna asociada
Melífera
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado (insectos, aves, mamíferos)*
Susceptibilidades en medio urbano
Regulación de la calidad del aire
Susceptibilidad a heladas: no
Susceptibilidad a sequías: sí *Insectos principalmente Apis mellifera.
Susceptibilidad a contaminación: sí Aves principalmente Amazilia sp.
193
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
CARISECO
Altura: 15 m
Billia rosea
Familia: Sapindaceae
Origen: Andes del norte y América Central
Nativa Diámetro copa: 5 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Forma de copa: ovoidal
Densidad de follaje: media
l a
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: opuestas
Composición de las hojas: compuestas
t r o
n
Exposición solar:¨´ïÈvv˨ÈvâËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi todo el año
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca con rosado
Lvïv´®Ɲ fuste único
c o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
i
1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
Longevidad: alta
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
Dispersión: barócora, zoócora de alta complejidad
Propagación: semillas
Parques vecinales y de bolsillo Corredor ecológico de ronda
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 000 m.s.n.m.
Máx. altitudinal: 3 300 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: sin restricciones
Fauna asociada
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado Alimentos
(insectos, aves)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: sí Regulación de márgenes hídricas
Susceptibilidad a sequías: no registrado
Susceptibilidad a contaminación: no *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
195
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
CAUCHO SABANERO
Altura: 20 m
Ficus americana
Caucho e higuerón
Familia: Moraceae
Origen: Andes del norte y América Central
Nativa Diámetro copa: 14 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a febrero
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ n.a. (sin perianto) 1.1
tr
1.2
o 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
n
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
c o4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
i a EMPLAZAMIENTOS
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
Alamedas
C
Propagación: semillas, que se dejan en agua fría por 24 horas
para luego sembrarlas con una capa delgada de paja a 5 mm de
profundidad. Al medir la plántula 3 cm de altura se trasplantan
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Corredor ecológico de ronda
a bolsas.
Hábitat: bosque andino SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 500 m.s.n.m. Regulación de
Alimentos
márgenes hídricas
Max. altitudinal: 2 700 m.s.n.m.
Restricciones: raíces intrusivas Fauna asociada
Regulación del clima (insectos, aves, mamíferos)*
4Èv³®Ã ïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia
(Psyllidae, Coccidae y Cicadellidae)
Regulación de la erosión
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no *Aves principalmente Chamaepetes goudotii, Icterus chrysater, Ramphocelus
Susceptibilidad a sequías: no dimidiatus, Thraupis episcopus yTurdus fuscater.
Susceptibilidad a contaminación: sí Murciélagos principalmente Enchisthenes hartiiceus.
197
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CAUCHO TEQUENDAMA
Altura: 15 m
Ficus tequendamae
Tapás
Familia: Moraceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 14 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Forma de copa: cónica (joven) - aparasolada (adulto)
Densidad de follaje: alta
l a
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Permanencia de follaje: caducifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
1.1
n
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ noviembre
o
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ n.a. (sin perianto)
Lvïv´®Ɲ fuste único
c EMPLAZAMIENTOS
a
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: alta
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
p i Alamedas Parques vecinales y de bolsillo
o
Parques ecológicos distritales
Zonas de control ambiental y área forestal distrital
C
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
Plazas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Corredor ecológico de ronda
de alta complejidad
Dispersión: ornitócora
Propagación: semillas
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 000 m.s.n.m.
Regulación de
Máx. altitudinal: 2 800 m.s.n.m. Alimentos
márgenes hídricas
Restricciones: raíces intrusivas
Fauna asociada
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia Regulación del clima
(insectos, aves, murciélagos)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Regulación de la calidad del aire
Susceptibilidad a sequías: no registrado
Susceptibilidad a contaminación: no *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
199
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CEDRO
Cedrela montana
Altura: 25 m
Familia: Meliaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 14 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: media
1.1
t r 1.2
o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
n
Longevidad: alta
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
i a EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: anemócora
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
C
para secarlos y estimular la apertura de los mismos, las semillas
se dejan en agua fría durante 24 horas, luego se siembran en
semilleros a 1 cm de profundidad. Al medir las plántulas 6 cm se
trasplantan a bolsas.
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Glorietas
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
201
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CEREZO
Prunus serotina
Altura: 15 m
Familia: Rosaceae
Origen: América nororiental
Nativa
Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: media
Longevidad: alta
1.1
t r 1.2
o1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
n
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
c o EMPLAZAMIENTOS
p ia
Propagación: semillas. Se remueven del fruto a mano, se dejan
Alamedas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
C
Separadores blandos Parques ecológicos distritales
pueden secar al aire y posteriormente dejarlas en agua fría durante
mayores a 8 metros y área forestal distrital
tres días). La siembra se hace en vivero a 1 cm de profundidad, 3 cm
entre una y otra y en hileras separadas entre sí por 10 cm.
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 000 m.s.n.m.
Alimentos Regulación del clima
Máx. altitudinal: 2 900 m.s.n.m.
Restricciones: afectación de infraestructura por raíces, sus hojas Fauna asociada
Melífera
y ramas pueden llegar a ser tóxicas. (insectos, aves)*
4Èv³®Ã ïȳÃv®ÈvÀvÃƝ herbivoria (larva lepidoptera), bac-
teriosis (Xantomona sp.), roya (Tranzschelia discolor), hongo foliar Recursos medicinales
(Taphrina sp.) y ácaros (Tetranychus sp.)
*Insectos principalmente Apis mellifera, Bombus spp.
Susceptibilidades en medio urbano
Aves principalmente Ampelion rubrocristatus, Anisognathus igniventris,
Susceptibilidad a heladas: no Catharus fuscescens, Catharus ustulatus, Pheucticus ludovicianus, Pheuc-
Susceptibilidad a sequías: sí ticus aureoventris, Piranga rubra, Thraupis episcopus, Vireo olivaceus,
Susceptibilidad a contaminación: no Tyrannus tyrannus y Turdus fuscater.
203
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CHICALÁ AMARILLO
Tecoma stans
Altura: 10 m
Chicalá, floramarillo,
chirlobirlo o fresnillo
Familia: Bignoniaceae
Origen: Centro y Sur América
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Lvïv´®Ɲ fuste único
1.1
t r
1.2
o
1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
n
Profundidad raíces: media 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Longevidad: media
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
c o EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: anemócora p
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
o
Propagación: semillas. Se recolectan los frutos maduros y se
Alamedas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
C
exponen al sol en una bolsa hasta que abran por sí solos para poder
extraer las semillas, que se siembran a 5 mm de profundidad; cuando
las plántulas alcanzan 5 cm de altura se trasplantan a bolsas con
tierra bien abonada.
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Separadores blandos
de alta complejidad
Parques vecinales y de bolsillo
205
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CHICALÁ ROSADO
Altura: 13 m
Delostoma integrifolium
Curapín o navajuelo
Familia: Bignoniaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
t r o
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ abril y septiembre
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca y rosada
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: media
c o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
Dispersión: anemócora
C
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
EMPLAZAMIENTOS
Propagación: semillas
Plazas Parques vecinales y de bolsillo
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Rango altitudinal
Parques metropolitanos, Parques ecológicos distritales
Min. altitudinal: 1 450 m.s.n.m.
zonales y espacios públicos y área forestal distrital
Máx. altitudinal: 3 200 m.s.n.m. de alta complejidad
Restricciones: sin restricciones
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia
(Cicadellidae) SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no registrado Fauna asociada
(aves)*
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
207
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CHOCHO
Altura: 12 m
Erythrina rubrinervia
Familia: Fabaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: compuestas
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ marzo y septiembre
t r o
n
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ roja
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: media
c o SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
o EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: barócora
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Separadores blandos
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
durante 24 horas para luego sembrarlas a 2 cm de profundidad; al mayores a 8 metros Corredor ecológico de ronda
medir las plántulas 5 cm de altura se trasplantan a bolsas.
Hábitat: bosque andino Plazas
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 500 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 2 600 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: las ramas tienen espinas
Fauna asociada
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado Melífera
(aves)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Recursos medicinales
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
209
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CUCHARO
Myrsine guianensis
Altura: 12 m
Espadero o manteco
Familia: Primulaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
t r o
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®ƝvȳÃï®ÈÃ
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
c o
ia
Longevidad: media
Crecimiento: medio SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Hábito de crecimiento: árbol
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Dispersión: zoócora
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
211
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
DIVIDIVI DE TIERRA FRÍA
Altura: 10 m
Caesalpinia spinosa
Guarango o tara
Familia: Fabaceae
Origen: Andes
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ junio a agosto
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla-naranja
t r o
n
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: media
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Dispersión: barócora
C
Propagación: semillas. Los frutos se secan al sol durante 48 horas
y se extraen sus semillas para sembrarlas a 1 cm de profundidad,
3 cm entre una y la otra y en hileras separadas por 10 cm; al medir
1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
las plántulas 5 cm de altura se trasplantan a bolsas. 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 600 m.s.n.m. EMPLAZAMIENTOS
Max. altitudinal: 2 900 m.s.n.m.
Restricciones: espinas Espacios públicos de alta Parques ecológicos distritales
complejidad y área forestal distrital
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ herviboría de Compsus sp., en estados
juveniles es atacado por mildeo
Susceptibilidades en medio urbano
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Susceptibilidad a heladas: no registrado
Susceptibilidad a sequías: no
Recursos medicinales Regulación de la erosión
Susceptibilidad a contaminación: no
213
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C Altura: 15 m
EUCALIPTO POMARROSO
Corymbia ficifolia
Familia: Myrtaceae
Origen: Australia Diámetro copa: 6 m
Exótica
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
a
Alto Medio Bajo
o l
t r
n
Forma de copa: ovoidal
Densidad de follaje: alta SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Permanencia de follaje: perennifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
c o 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
ia
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a mayo
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ roja
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: profunda
o p EMPLAZAMIENTOS
Longevidad: alta
Crecimiento: medio
C Andenes en vías arteriales e
intermedias
Alamedas
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
215
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
FALSO PIMIENTO
Altura: 10 m
Schinus molle
Familia: Anacardiaceae
Diámetro copa: 8 m
Origen: Andes
Exótica
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Alto Medio Bajo
a
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
l
1.1
t r
1.2
o
1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
o n
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
a
Composición de las hojas: compuestas Andenes en vías arteriales e
i
Orejas
Exposición solar:¨´ïÈv intermedias
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ marzo a junio
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca y verde
Lvïv´®Ɲ fuste único
o p Alamedas
Parques metropolitanos,
C
zonales y espacios públicos
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨ de alta complejidad
Longevidad: alta Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo
Crecimiento: medio mayores a 8 metros
Glorietas
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: son sensibles a heladas cuando son juveniles.
4Èv³®Ã ïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos, de la familia Coccidae Alimentos Regulación de la erosión
217
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
GAQUE
Altura: 15 m
Clusia multiflora
Cape o chagualo
Familia: Clusiaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
a noviembre
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
t
n
Lvïv´®Ɲ fuste único
1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
Profundidad raíces: profunda
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
c o 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
p ia EMPLAZAMIENTOS
o
Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo
mayores a 8 metros
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Dispersión: ornitócora, barócora
C
Propagación: semillas, que se dejan en agua fría durante 24 horas
y se siembran a 0,5 cm de profundidad. Es necesario colocar las
semillas entre una cama de musgo u hojarasca con abundante agua
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
219
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
GUAYACÁN AMARILLO
Handroanthus guayacan
Altura: 25 m
Familia: Bignoniaceae
Origen: Caribe
Nativa Diámetro copa: 8 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Forma de copa: ovoidal
Densidad de follaje: media
l a
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Permanencia de follaje: caducifolio
Disposición de las hojas: opuestas
Composición de las hojas: compuestas
1.1
tr
1.2
o
1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
n
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®ƝvȳÃï®ÈÃ
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Lvïv´®Ɲ fuste único
c o4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
a
Profundidad raíces: profunda
EMPLAZAMIENTOS
Longevidad: alta
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
p i Separadores blandos
mayores a 8 metros
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
o Glorietas
de alta complejidad
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Orejas
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
Plazas
Dispersión: anemócora
Propagación: semillas
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Min. altitudinal: 1 000 m.s.n.m.
Máx. altitudinal: 2 800 m.s.n.m.
Restricciones:vÈv´®®ÀvÃÈÀËÈËÀv½³ÀÀvÃƜÃËÃð³Àà Alimentos Regulación de la erosión
221
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
GUAYACÁN DE MANIZALES
Altura: 20 m
Lafoensia acuminata
Familia: Lythraceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 10 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
rt o
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ diciembre a enero
y junio a julio 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
n
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
EMPLAZAMIENTOS
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: profunda
Longevidad: alta
c o Andenes en vías arteriales e
intermedias
Orejas
a
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
p i Alamedas
Parques metropolitanos,
o
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos
C
Parques vecinales y de bolsillo
mayores a 8 metros
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Separadores blandos Parques ecológicos distritales
Dispersión: anemócora, barócora entre 3 y 8 metros y área forestal distrital
Propagación: semillas
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino Glorietas Corredor ecológico de ronda
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 300 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Máx. altitudinal: 2 900 m.s.n.m.
Restricciones: afectación de infraestructura por raíces
4Èv³®Ã ïȳÃv®ÈvÀvÃƝ succionadores de savia (Aleyrodidade, Melífera Regulación de la calidad del aire
223
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
HAYUELO
Altura: 6 m
Dodonaea viscosa
Familia: Sapindaceae
Origen: Pantropical
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a marzo y
agosto a septiembre
Floración: críptica
t r o
n
³¨³À¨vð³ÀƝ amarillas y anaranjado-rojizas
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: baja
Crecimiento: medio
c o SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Hábito de crecimiento: arbusto
o
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Dispersión: barócora
Propagación: semillas. Se recolectan los frutos en una bolsa plástica,
se exponen al sol hasta cuando eclosionen, se recogen sus semillas y
EMPLAZAMIENTOS
se dejan en agua fría durante 3 días, luego se siembran en semilleros Parques metropolitanos, Parques ecológicos distritales
zonales y espacios públicos y área forestal distrital
al voleo; al medir las plántulas 5 cm se trasplantan a bolsas.
de alta complejidad
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 200 m.s.n.m. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 2 900 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones Recursos medicinales
Fauna asociada
(insectos, aves)*
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado
Susceptibilidades en medio urbano
Regulación de la erosión
Susceptibilidad a heladas: no registrado
Susceptibilidad a sequías: no *Insectos principalmente Apis mellifera y Musca domestica.
Susceptibilidad a contaminación: no Aves principalmente Zonotrichia capensis.
225
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
HOJARASCO
Altura: 20 m
Magnolia caricifragrans
Alpargate o quesocurao
Familia: Magnoliaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 10 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Forma de copa: globosa
Densidad de follaje: alta
l a
Permanencia de follaje: perennifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
t r o
n
Exposición solar: media
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a agosto
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
c o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Profundidad raíces: profunda
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
p i 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: barócora
Parques metropolitanos, Parques ecológicos distritales
Propagación: semillas zonales y espacios públicos y área forestal distrital
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino de alta complejidad
Rango altitudinal Parques vecinales y de bolsillo
Min. altitudinal: 1 600 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 2 800 m.s.n.m.
Restricciones: afectación de infraestructura por raíces SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado
Susceptibilidades en medio urbano
Recursos medicinales Regulación de la erosión
Susceptibilidad a heladas: no
Susceptibilidad a sequías: no
Regulación del clima
Susceptibilidad a contaminación: sí
227
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
LAUREL HOJIPEQUEÑO
Altura: 15 m
Morella parvifolia
Cruz de mayo
Familia: Myricaceae
Origen: América del Sur
Nativa Diámetro copa: 5 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Forma de copa: aparasolada
Densidad de follaje: alta
l a
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: opuestas
Composición de las hojas: simples
t r o
n
Exposición solar:¨³ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ febrero a abril SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ verdes a amarillas
Lvïv´®ƝÀvïv³
c o1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
ia
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: baja 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
o p EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Dispersión: zoócora
Propagación: semillas
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 600 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 3 500 m.s.n.m. Alimentos Regulación de la calidad del aire
229
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
MAGLE
Altura: 10 m
Escallonia pendula
Familia: Escalloniaceae
Origen: Andes
Nativa Diámetro copa: 10 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
t r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ junio a octubre 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ verde claro y algunas veces
verde rojizo
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
c o4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
a
Profundidad raíces: media
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
p i EMPLAZAMIENTOS
C
Zonas de control ambiental
y área forestal distrital
Separadores blandos
Corredor ecológico de ronda
mayores a 8 metros
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Parques metropolitanos,
Dispersión: barócora, anemócora zonales y espacios públicos
Propagación: semilla de alta complejidad
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Rango altitudinal
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Min. altitudinal: 1 500 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 2 800 m.s.n.m.
Regulación de
Restricciones: sin restricciones Melífera
márgenes hídricas
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ afectado por fumagina
Susceptibilidades en medio urbano Fauna asociada
Regulación de la erosión
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a heladas: no registrado
Susceptibilidad a sequías: no *Insectos principalmente Apis mellifera.
Susceptibilidad a contaminación: no Aves principalmente Conirostrum rufum y Myiodynastes maculatus.
231
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
MAGNOLIO
Altura: 15 m
Magnolia grandiflora
Magnolia
Familia: Magnoliaceae
Diámetro copa: 10 m
Origen: América nororiental
Exótica
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
a
Alto Medio Bajo
o l
t r
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
n
Forma de copa: ovoidal
Densidad de follaje: media
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
c o 1.1
4.1
1.2
4.2
1.3
4.3
2.1
5.1
2.2
5.2
2.3
5.3
3.1
6.1
3.2
6.2
3.3
6.3
a
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ marzo y octubre
Floración: llamativa
p i EMPLAZAMIENTOS
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
o Alamedas Orejas
Profundidad raíces: media
Longevidad: alta
Crecimiento: medio
C Zonas de control ambiental
Separadores blandos
Plazas
Parques metropolitanos,
mayores a 8 metros zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Glorietas Parques vecinales y de bolsillo
Restricciones: no registrado
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ afectación foliar por hongos (Phyllosticta
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
sp., Phoma sp., mildeo polvoso y antracnosisƫƞ v¨v ïȳ½vÈ´®v
Fauna asociada
(Cephaleurus virescens); succionadores de savia (Psillydae) Regulación del clima
(aves)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Regulación de la erosión
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: no *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
233
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
MANO DE OSO
Altura: 10 m
Oreopanax incisus
Higuerón
Familia: Araliaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ diciembre a febrero
Floración: críptica
t r o
n
³¨³À¨vð³ÀƝ crema
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
c o SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Hábito de crecimiento: árbol
o EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: ornitócora
C
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
cuando las plántulas alcanzan 7 cm de altura se trasplantan a bolsas. Parques vecinales y de bolsillo Corredor ecológico de ronda
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 000 m.s.n.m. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 3 200 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones Regulación de
Regulación del clima
márgenes hídricas
Limitaciones fitosanitarias: insectos succionadores de savia
(Cicadellidae) Fauna asociada
Regulación de la erosión
Susceptibilidades en medio urbano (insectos, aves)*
235
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
NOGAL
Juglans neotropica
Nogal bogotano,
Altura: 30 m
Familia: Juglandaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 14 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
1.1
t 1.2
o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
n
Profundidad raíces: profunda
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
i a EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: zoócora
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Alamedas
Orejas
Parques metropolitanos,
C
zonales y espacios públicos
color café y se secan al sol hasta que aparezcan las semillas, que se de alta complejidad
dejan 14 días en agua fría; luego se siembran en semillero de 4 cm
Zonas de control ambiental Parques vecinales y de bolsillo
de profundidad, 10 cm entre una y otra y en hileras separadas entre
sí por 20 cm.
Separadores blandos Parques ecológicos distritales
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino mayores a 8 metros y área forestal distrital
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 500 m.s.n.m. Glorietas Corredor ecológico de ronda
Max. altitudinal: 3 200 m.s.n.m.
Restricciones: necesita espacios amplios para ser sembrado. El fruto
que al madurar mide 6 cm puede generar obstáculos para transeúntes. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia
(Psyllidae y Cicadellidae) y ácaros del género Tetranychus Fauna asociada
Alimentos (insectos)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no
Recursos medicinales
Susceptibilidad a sequías: no registrado
Susceptibilidad a contaminación: no *Insectos principalmente Apis mellifera y Lophocampa texta.
237
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
PALMA DE CERA
Altura: 30 m
Ceroxylon quindiuense
Palma de ramo
Familia: Arecaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: compuestas
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
t r o
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ marzo a abril
Floración: llamativa SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
c o 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
ia
Longevidad: alta
Crecimiento: lento hasta formar el primer
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
v®¨¨³âÀw½³vÃÈv¨v½ÀÀvð³Àv´®
o p EMPLAZAMIENTOS
Separadores blandos
Orejas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Propagación: semillas mayores a 8 metros
de alta complejidad
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Parques ecológicos distritales
Rango altitudinal Glorietas
y área forestal distrital
Min. altitudinal: 1 550 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 3 100 m.s.n.m.
Restricciones: riesgo a transeúntes por caída de hojas. Requiere SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
mantenimiento permanente.
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado Fauna asociada
Alimentos
(aves)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no
Regulación del clima
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: no *Aves principalmente Steatornis caripensis.
239
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
PALMA FÉNIX
Altura: 15 m
Phoenix canariensis
Palma de Canarias
Familia: Arecaceae
Diámetro copa: 10 m
Origen: Islas Canarias
Exótica
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
a
Alto Medio Bajo
o l
t r
n
Forma de copa: palmiforme
Densidad de follaje: alta
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: compuestas
c o SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
a
Exposición solar:¨´ïÈv 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ½³vð³Àv´®
variable generalmente después de épocas frías
Floración: llamativa
p i 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
o
Profundidad raíces: media
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
C EMPLAZAMIENTOS
Alamedas Glorietas
241
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
PINO CHAQUIRO
Altura: 30 m
Prumnopitys montana
Pino hayuelo
Familia: Podocarpaceae
Origen: Andes del norte y América Central
Nativa Diámetro copa: 10 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Floración: n.a.
³¨³À¨vð³ÀƝ estróbilos femeninos de color azul
Lvïv´®Ɲ fuste único 1.1
tr
1.2 o
1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
n
Profundidad raíces: profunda
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
c o4.1 4.2
EMPLAZAMIENTOS
4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
i a
p Alamedas Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
o
de alta complejidad
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Zonas de control ambiental Parques vecinales y de bolsillo
Dispersión: zoócora
C
Propagación: semillas. Los frutos se recolectan del suelo, se exponen
al sol y se extraen sus semillas, que se dejan en agua fría durante 48
horas, se siembran a 1 cm de profundidad, 5 cm entre cada una y en
hileras separadas entre sí por 10 cm; al medir las plántulas 10 cm de
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Glorietas
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
243
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
PINO COLOMBIANO
Altura: 30 m
Podocarpus oleifolius
Familia: Podocarpaceae
Origen: Andes del norte y América Central
Nativa
Categoría ōĚĀĬ
Diámetro copa: 10 m
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
o
Disposición de las hojas: alternas SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
tr
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈvv˨ÈvâËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ presencia de conos en julio
Floración: n.a.
³¨³À¨vð³ÀƝ n.a.
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: profunda
c o4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
a
Longevidad: alta
EMPLAZAMIENTOS
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
p i Alamedas Plazas
C
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
245
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
PINO ROMERÓN
Altura: 30 m
Retrophyllum rospigliosii
Pino de Pacho
Familia: Podocarpaceae
Origen: América tropical
Nativa Diámetro copa: 10 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
³¨³À¨vð³ÀƝ café los estróbilos masculinos y los
estróbilos femeninos de color crema
Lvïv´®Ɲ fuste único
1.1
t r
1.2
o
1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
n
Profundidad raíces: profunda 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
c oEMPLAZAMIENTOS
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Dispersión: zoócora
Zonas de control ambiental
Separadores blandos
Parques vecinales y de bolsillo
C
mayores a 8 metros y área forestal distrital
Propagación: semillas. Los conos se recolectan se extraen sus
semillas, se dejan en agua fría durante 24 horas y se siembran
Glorietas Corredor ecológico de ronda
en semillero a 2 cm de profundidad. Al medir 8 cm de altura se
trasplantan a bolsas.
Orejas
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 700 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 3 000 m.s.n.m.
Restricciones: sus raíces pueden dañar estructuras aledañas si
Regulación de
son muy cercanas. Alimentos
márgenes hídricas
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia de la
Fauna asociada
familia Coccidae Regulación del clima
(aves, murciélagos)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no registrado Regulación de la erosión
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
247
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
ROBLE
Altura: 25 m
Quercus humboldtii
Familia: Fagaceae
Origen: Andes del norte
Nativa
Categoría ōĚĀĬ Diámetro copa: 12 m
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ café
Lvïv´®Ɲ fuste único
4.1
t r
4.2
n
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨ EMPLAZAMIENTOS
Longevidad: alta
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
c o Alamedas
Parques metropolitanos,
i a Separadores blandos
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
p
Parques vecinales y de bolsillo
mayores a 8 metros
C
Propagación: semillas. Se colectan los frutos, se dejan durante 4 días
en agua fría y se siembran con el cono hacia abajo en bolsas a ras de
tierra. La germinación comienza entre los 30 y 50 días de la siembra.
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Orejas Corredor ecológico de ronda
249
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
ROBLE AUSTRALIANO
Altura: 20 m
Grevillea robusta
Grevillea
Familia: Proteaceae
Diámetro copa: 6 m
Origen: Australia
Exótica
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
l a
Alto Medio Bajo
t r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
o n
1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
a
Permanencia de follaje: perennifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: compuestas
Exposición solar:¨´ïÈv
p i EMPLAZAMIENTOS
³¨³À¨vð³ÀƝ naranja
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: profunda
Longevidad: media
C Zonas de control ambiental
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Plazas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Crecimiento: rápido de alta complejidad
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: afectación de infraestructura por raíces
Alimentos Regulación de la erosión
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado
Susceptibilidades en medio urbano
Fauna asociada
Susceptibilidad a heladas: no Regulación del clima
(aves)*
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: no *Aves principalmente Elaenia albiceps.
251
d a
l a
t ro
o n
c
i a
op
C
RODAMONTE
Altura: 10 m
Escallonia myrtilloides
Pagoda o tíbar
Familia: Escalloniaceae
Origen: norte de América del Sur
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ octubre a enero
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ verde amarillenta
t r o
n
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces:Ã˽Àïv¨
Longevidad: media
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: arbusto
c o SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
i a
p
4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
o
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: zoócora
C
Propagación: semillas. Los frutos se recolectan al marchitar sus
ð³ÀÃƜÃÃv®v¨Ã³¨âÃáÈÀv®ÃËÃè¨vÃƜ¿ËÃÃÀv®v¨
voleo en semillero; luego se cubren con una delgada capa de paja y
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Corredor ecológico de ronda
se riegan 2 veces al día; al alcanzar las plántulas entre 5 y 10 cm se Parques ecológicos distritales
trasplantan a bolsas. y área forestal distrital
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
Rango altitudinal
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Min. altitudinal: 2 200 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 3 600 m.s.n.m.
Regulación de
Restricciones: sin restricciones Melífera
márgenes hídricas
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado
Fauna asociada
Susceptibilidades en medio urbano Regulación del clima
(insectos, mamíferos)*
Susceptibilidad a heladas: no
Susceptibilidad a sequías: sí *Insectos principalmente Apis mellifera.
Susceptibilidad a contaminación: sí Mamíferos como Tremarctus ornatus.
253
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
SAUCE
Altura: 20 m
Salix babylonica
Sauce llorón
Familia: Salicaceae
Origen: norte de África
Exótica Diámetro copa: 12 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
a
Alto Medio Bajo
o l
t r
n
Forma de copa: ovoide
Densidad de follaje: alta SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
c o1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
a
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ diciembre a febrero
y julio a agosto
Floración: críptica
p i 4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
³¨³À¨vð³ÀƝ verde
Lvïv´®ƝËÃÈÀvïv³
o EMPLAZAMIENTOS
Profundidad raíces: media
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
C Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Parques vecinales y de bolsillo
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: en estado adulto sus ramas péndulas reducen
Regulación de
la visibilidad. Regulación del clima
márgenes hídricas
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de
savia (Cicadellidae) Fauna asociada
Regulación de la erosión
(insectos, aves)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Regulación de la calidad del aire
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: no *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
255
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
SIETE CUEROS
Andesanthus lepidotus
Altura: 12 m
Familia: Melastomataceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Profundidad raíces: profunda
r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
t
n
Longevidad: media
Crecimiento: medio 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja ia EMPLAZAMIENTOS
o
Andenes en vías arteriales e
Dispersión: barócora, anemócora Parques vecinales y de bolsillo
intermedias
Propagación: semillas. Se recolectan los frutos, se exponen al sol
C
y se extraen las semillas, que se siembran al voleo en semillero
bajo cobertizo, en tierra negra con un 20 % de materia orgánica
® ó½³Ã´® â à ËÀ® ³® Ë®v ï®v v½v Ëó ³
paja luego se aplica riego abundante y de forma diaria; al medir las
Alamedas
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
257
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
YARUMO NEGRO
Altura: 20 m
Cecropia angustifolia
Guarumo
Familia: Urticaceae
Origen: América tropical
Nativa Diámetro copa: 10 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Forma de copa: aparasolada
Densidad de follaje: baja
l a
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
t r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
n
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a abril
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
c o1.1
4.1
1.2
4.2
1.3
4.3
2.1
5.1
2.2
5.2
2.3
5.3
3.1
6.1
3.2
6.2
3.3
6.3
a
Profundidad raíces: media
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
p i EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Separadores blandos
mayores a 8 metros
de alta complejidad
259
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
YARUMO PLATEADO
Altura: 20 m
Cecropia telenitida
Familia: Urticaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 10 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
r o
SUBZONAS CLIMÁTICAS URBANAS
t
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a abril
Floración: críptica 1.1 1.2 1.3 2.1 2.2 2.3 3.1 3.2 3.3
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste único
Profundidad raíces: media
c o4.1 4.2 4.3 5.1 5.2 5.3 6.1 6.2 6.3
ia
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Dispersión: zoócora
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Plazas
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
Propagación: semillas
Parques metropolitanos,
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
zonales y espacios públicos
Rango altitudinal de alta complejidad
Min. altitudinal: 1 200 m.s.n.m.
Máx. altitudinal: 3 000 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia
Fauna asociada
(Aleyrodidae) Alimentos
(aves, murciélagos)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Recursos medicinales
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: no *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
261
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a
l a
t ro
4.3
o n
JARDINERÍA URBANA
c
i a
®Û¨½¨v®ÈvævÀ®Ɯ¨³ËÀv®³³³Èwv½À-
o p
mitido el desarrollo y la adaptación de un amplio espectro de
especies que responden adecuadamente a las condiciones
de la ciudad. Dentro de las múltiples funciones y servicios
C
prestados por este estrato vegetal, se destacan la protección
¨Ã˨³Ɯ¨vˮȳ¨vv½vv®ï¨ÈÀv´®âÀÈ®-
ción de agua, y el fomento de la actividad biológica en los ci-
¨³Ã®ËÈÀ³®v¨ÃƜvó³¨vv½vvÀ®vÀwÈvÈâ
alimentos para un renglón de la fauna adaptada al medio ur-
bano. Por otro lado, permite la incorporación de ejemplares
³Èw®³ÃÛÀóî¨v³½³Ã´®½vÃv¦ÃÈvvÈÀvÛÃ
las formas, los aromas y los colores.
Dentro del espectro de especies se destacan algunos ar-
bustos denominados “especies leñosas”, que por sus caracte-
rísticas de porte y arquitectura pueden ser empleados como
individuos aislados o con criterios de arborización; asimismo,
se hace una diferenciación para algunas especies que pueden
ser empleadas tanto para proyectos de jardinería como de re-
habilitación ecológica.
262
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³Űűƛ
Jardines en
³³Èw
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Alamedas
Separadores blandos
vâ³ÀÃvŴÈÀ³Ã
Separadores blandos
®ÈÀůâŴÈÀ³Ã
Separadores duros y blandos
d a
a
menores a 3 metros
Glorietas
o l
Orejas
t r
n
Plazas y plazoletas
Plazas
Parques distritales
Parques metropolitanos, c o
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
i a
Parques vecinales y de bolsillo
Áreas protegidas
o p
Parques ecológicos distritales
âwÀv³ÀÃÈv¨ÃÈÀÈv¨
Antejardines
Cubiertas verdes
Muros verdes
Fauna asociada
Melífera Regulación del clima Regulación de la calidad del aire
(insectos, aves, mamíferos)
264
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a Información general de la
ýƪÛvÃŰƛŭƛŭƫ
:³À®Èï³
Otros nombres comunes
l a Familia
Origen
Nativa / Exótica
t ro Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
c
ƪÛvÃŰƛŭƛŮƫ
Altura
i a wÈÀ³³½v
Forma de copa
Forma de la hoja
o p Exposición solar
$®³¨³v¨vð³Àv´®
Floración
³¨³À¨vð³À
C Lvïv´®
Crecimiento
(wȳÀ®È³
³®Èáȳ½¨v®Èv´®ƪÛvÃŰƛŭƛůƫ
âËó¨vý
Tipo de suelo
Dispersión
Propagación
(wÈvÈ
Rango altitudinal
Función
Riego
Notas Restricciones
%Àwï³ŴŲƛ
%Ëv¨ÈËÀvïvÃýævÀ®ÀvËÀv®v
265
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a
l a
t ro
o n
c
i a
o p
C
4.3.2. FICHAS POR ESPECIE DE
JARDINERÍA URBANA
®Û¨³ÀÈËÀvÃâ¦vÀ®ÀvƜ¨2vÀ®³Èw®³³-
³Èw 2³Ã ¨ÃÈ®³ 9ËÈà v ½¨®Èv³ ½À³Ã³Ã
propagación y siembra de diversas especies vegetales.
El amplio espectro de plantas de jardín ha permitido de-
sarrollar ensayos urbanos con 60 especies, que a continua-
ción se describen para su conocimiento y uso.
266
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ŰŲƛ
Glorieta de la
calle 63 con
carrera 50
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
ABUTILÓN ABUTILÓN
CAMPANILLA FAROLITO
Abutilon insigne Abutilon megapotamicum
Campanita
Altura: 2 m
Diámetro copa: 2 m
Forma de copa: globosa
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
Altura: 1,5 m
Diámetro copa: 1,2 m
Forma de copa: irregular
d a Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
la
Forma de la hoja: lanceoladas o Función: taludes e individuos Forma de la hoja: lanceoladas o Función: taludes, individuos
lobuladas aislados lobuladas aislados
rt o
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de sequía Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ se requiere un riego quincenal) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ abril a sequía se requiere un riego
marzo a junio Plagas:wï³Ã septiembre quincenal)
n
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp. Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp.
³¨³À¨vð³ÀƝ varios colores ³¨³À¨vð³ÀƝ rojo con amarillo
EMPLAZAMIENTOS
c o
EMPLAZAMIENTOS
Alamedas Plazas
i a Alamedas Plazas
o p
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Zonas de control ambiental
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos
mayores a 8 metros
C Parques vecinales y de bolsillo Separadores blandos
mayores a 8 metros
Parques vecinales y de bolsillo
*Insectos como mariposa Dione glycera. Aves como Coeligena helianthea, *Insectos como mariposa Dione glycera. Aves como Coeligena helianthea,
Colibri thalassinus, Ensifera ensifera, Eriocnemis cupreoventris, E. vestita, Colibri thalassinus, Ensifera ensifera, Eriocnemis cupreoventris, E. vestita,
Lafresnaya sp. yvÀ³®Àȳó½®vð³À (Diglossa humeralis). LafresnayaýƛâvÀ³®Àȳó½®vð³À(Diglossa humeralis).
268
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
ACANTO ACHIRA
Familia: Acanthaceae
Origen: Mediterráneo Familia: Cannaceae
Origen: América tropical
Altura: 1 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca y morada
Hábito de crecimiento: hierba
Altura: 2 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ naranja, roja,
amarilla
Hábito de crecimiento: hierba
la
Forma de la hoja: lobuladas Función: masas Forma de la hoja: lanceolada Función: masas
Exposición solar:ËÀ´ï¨v³ Riego: alto (en época de sequía Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de
rt o
media requiere un riego semanal) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi sequía se requiere un riego
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ todo Restricciones: sin restricciones todo el año quincenal)
el año Floración: llamativa Restricciones: sin restricciones
n
Enfermedades: Botrytis sp.
EMPLAZAMIENTOS
c o
EMPLAZAMIENTOS
Alamedas
i a
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Alamedas Parques vecinales y de bolsillo
o
Zonas de control ambiental Corredor ecológico de ronda
Separadores blandos
mayores a 8 metros
C Antejardines
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Antejardines
Parques metropolitanos,
Plazas
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
*Insectos como abeja europea Apis mellifera. Aves como colibríes (Colibri *Aves como colibríes (Colibri coruscans).
coruscans y C. cyanotus).
269
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
AGAPANTO AJO
ORNAMENTAL
Agapanthus praecox Tulbaghia violacea
Familia: Amaryllidaceae
Familia: Amaryllidaceae
Origen: África del sur
Origen: Sudáfrica
Altura: 0,6 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 8 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca y morada
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Altura: 0,60 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 14 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
la
Forma de la hoja: acintada Riego: bajo (en época de sequía Forma de la hoja: acintada Riego: bajo (en época de sequía
Exposición solar:¨´ïÈv se requiere un riego mensual) Exposición solar:¨´ïÈv requiere un riego mensual)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones
todo el año Plagas: caracoles todo el año Enfermedades: Botrytis sp.
Floración: llamativa Enfermedades: roya Floración: llamativa
EMPLAZAMIENTOS
n
EMPLAZAMIENTOS
o
Andenes en vías arteriales e
intermedias
Glorietas
c Andenes en vías arteriales e
intermedias
Glorietas
o
Alamedas Plazas
Alamedas Plazas
Parques metropolitanos,
C
Zonas de control ambiental zonales y espacios públicos Parques metropolitanos,
de alta complejidad Zonas de control ambiental zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo
mayores a 8 metros Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo
mayores a 8 metros
Separadores blandos
Antejardines
entre 3 y 8 metros Separadores blandos
Antejardines
entre 3 y 8 metros
Separadores duros y blandos
menores a 3 metros
Separadores duros y blandos
Cubiertas verdes
menores a 3 metros
270
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
ALGODONCILLO AMARANTO
Altura: 5 m
Diámetro copa: 2 m
Forma de copa: globosa
³¨³À¨vð³ÀƝ blancas
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
Altura: 1,5 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 12 /m2
d a Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Riego: medio
la
Forma de la hoja: acorazonada Hábito de crecimiento: árbol Forma de la hoja: elíptica (en época de sequía se requiere
Exposición solar:¨´ïÈv Función: individuos aislados Exposición solar:¨´ïÈv un riego quincenal)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ dos Riego: bajo (en época de sequía $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones
veces al año requiere un riego mensual) todo el año Plagas: herbivoria (larva de
Floración: llamativa Floración: llamativa Lepidóptero), susceptible a
n
³¨³À¨vð³ÀƝ crema larvas de Coleoptera en suelo
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos, c o
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
a
Antejardines Antejardines
zonales y espacios públicos zonales y espacios públicos
de alta complejidad
p i de alta complejidad
o
C
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
271
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
ANIGOZANTOS AYER,
HOY Y MAÑANA
Anigozanthos spp. Brunfelsia australis
Pie de canguro Chiricaspe
Familia: Solanaceae
Familia: Haemodoraceae Origen: América del sur y
Origen: Australia las Antillas
Altura: 2 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 8 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ roja, naranja,
amarilla, rosada
Hábito de crecimiento: hierba
Altura: 3 m
Diámetro copa: 1,5 m
Forma de copa: semi globosa
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ blanca, morada
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
la
Forma de la hoja: acintada Función: masas, taludes Forma de la hoja: elíptica Hábito de crecimiento: arbusto
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: bajo (en época de sequía Exposición solar:¨´ïÈv Función: individuos aislados
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi requiere un riego mensual) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Riego: medio (en época de
todo el año Restricciones: sin restricciones todo el año sequía se requiere un riego
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp. Floración: llamativa quincenal)
EMPLAZAMIENTOS
o n
EMPLAZAMIENTOS
i a
Parques metropolitanos, Separadores blandos
de alta complejidad
p
Alamedas Parques vecinales y de bolsillo
zonales y espacios públicos mayores a 8 metros
de alta complejidad
Separadores blandos
mayores a 8 metros C Antejardines
Glorietas
272
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
AZALEA AZUCENA
Altura: 1 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 4 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ rosado, blanco
y fucsia
Hábito de crecimiento: arbusto
Altura: 0,7 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
d a Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Riego: medio (en época de
la
Forma de la hoja: elíptica Función: masas o individuos Forma de la hoja: acintada sequía se requiere un riego
Exposición solar:¨´ïÈv aislados Exposición solar:¨´ïÈv quincenal)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Riego: medio (en época de sequía $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones
todo el año se requiere un riego quincenal) todo el año Enfermedades: Puccinia sp.
Floración: llamativa Restricciones: planta tóxica Floración: llamativa
n
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca, rosada
y crema
EMPLAZAMIENTOS
i a
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Alamedas Orejas
Alamedas
o p
de alta complejidad
Separadores blandos
mayores a 8 metros
C Antejardines Separadores blandos
mayores a 8 metros
Separadores blandos
Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
entre 3 y 8 metros
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Glorietas
Fauna asociada
Melífera
(insectos, aves)*
Recursos medicinales
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
* Insectos principalmente abejas (Apis mellifera, Thygater aethiops) y Fauna asociada
Melífera
abejorro Bombus pauloensis. (abejas, mariposas)*
Nota: Se describe su uso para formar masas en jardinería, pero también *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
puede ser empleada como individuo aislado arbustivo.
273
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
BEGONIA BELLA
DE INVIERNO A LAS ONCE
Bergenia crassifolia Lampranthus spectabilis
Bergenia Clavel chino
Altura: 0,25 m
Porte: bajo
Densidad de siembra: 12 /m2
Hábito de crecimiento: hierba
Función: muros, masas,
tapizante, taludes
Altura: 0,2 m
Porte: bajo
Densidad de siembra: 9 /m2
d a Hábito de crecimiento: hierba
Función: tapizante, taludes
Riego: bajo (en época seca requiere
la
Forma de la hoja: redondeada Riego: medio (en época de Forma de la hoja: cilíndrica por lo menos un riego mensual)
Exposición solar:¨´ïÈv³ sequía se requiere un riego carnosa Restricciones: sin restricciones
rt o
media quincenal) Exposición solar:¨´ïÈv Plagas: larvas, lepidópteros,
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi mosca blanca
todo el año Plagas: larvas, lepidópteros, todo el año Enfermedades: bacteriosis,
n
Floración: llamativa mosca blanca Floración: llamativa Botrytis sp.
³¨³À¨vð³ÀƝ rosada, morada Enfermedades: Botrytis sp. ³¨³À¨vð³ÀƝ rosada, morada
EMPLAZAMIENTOS
c o
y naranja
EMPLAZAMIENTOS
Alamedas
p ia
Parques metropolitanos,
Zonas de control ambiental
Separadores blandos
Plazas
Parques metropolitanos,
o
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
mayores a 8 metros zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
C Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
Antejardines
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
274
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
BELLAHELENA BUDLEIA
Altura: 0,5 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 6 /m2
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Riego: medio (en época de sequía
Altura: 3 m
Diámetro copa: 2 m
Forma de copa: globosa
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
la
Forma de la hoja: elípticas se requiere un riego quincenal) Forma de la hoja: elíptica Hábito de crecimiento: arbusto
Exposición solar:¨´ïÈv³v Restricciones: sin restricciones Exposición solar:¨´ïÈv Función: individuos aislados
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Plagas:wï³ÃƜ¨vÀÛvÃƜ $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ mayo Riego: bajo (en época de sequía
todo el año lepidópteros, moluscos a junio requiere un riego mensual)
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp. Floración: llamativa
n
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca, roja,
rosada, naranja
EMPLAZAMIENTOS
c o
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
Separadores blandos
Plazas
Parques metropolitanos,
o
Muros verdes mayores a 8 metros zonales y espacios públicos
de alta complejidad
C Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
Antejardines
275
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
BUGANVIL BUXUS
Altura: 3 m
Diámetro copa: 2 m
Forma de copa: irregular
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento:
Altura: 4 m
Porte: alto
Densidad de siembra: como
d a Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Hábito de crecimiento: arbusto
la
Forma de la hoja: ovada trepadora (bejuco a veces individuo aislado, 1/m ; en caso
2
Función: masas, individuos
Exposición solar:¨´ïÈv arbusto) de seto, 3/m lineal aislados
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Función: pérgolas, muros Forma de la hoja: obovada Riego: bajo (en época seca
todo el año Riego: bajo (en época seca Exposición solar:¨´ïÈv³ requiere por lo menos un riego
Floración: llamativa requiere por lo menos un riego media mensual)
n
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca, brácteas mensual) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ abril, Restricciones: planta tóxica
de diferentes colores Enfermedades: Botrytis sp. mayo, junio
EMPLAZAMIENTOS
c o
EMPLAZAMIENTOS
a
Alamedas Parques metropolitanos, Andenes en vías arteriales e
Orejas
Separadores blandos
mayores a 8 metros
i
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
p
Parques vecinales y de bolsillo
intermedias
Alamedas Plazas
C
Plazas Antejardines zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Glorietas Antejardines
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Fauna asociada
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS (insectos, aves)*
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ Nota: Se describe su uso para formar masas en jardinería, pero también
puede ser empleada como individuo aislado arbustivo.
276
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
CAYENO CHARNE
Altura: 3 m
Diámetro copa: 1,5 m
Forma de copa: ovoidal
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
Altura: 4 m
Diámetro copa: 2 m
Forma de copa: globosa
d a Tipo de suelo: tolerante a
suelos con fertilidad media
Dispersión: barócora
la
Forma de la hoja: ovada Función: individuos aislados Forma de la hoja: elíptica Propagación: semilla
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de sequía Exposición solar:¨´ïÈv Hábitat: bosque andino, bosque
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ todo se requiere un riego quincenal) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ junio altoandino, páramo
el año Plagas:wï³Ã a octubre Rango altitudinal
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp. Floración: llamativa Min. altitudinal: 2 400 m.s.n.m.
n
³¨³À¨vð³ÀƝ amarillo, rosas, ³¨³À¨vð³ÀƝ rosada Max. altitudinal: 3 300 m.s.n.m.
rojos, crema, blanco, naranjas Lvïv´®Ɲ fuste múltiple Función: individuos aislados, taludes
EMPLAZAMIENTOS
c o
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: arbusto
EMPLAZAMIENTOS
Riego: medio (en época de sequía
se requiere un riego quincenal)
a
Andenes en vías arteriales e Parques metropolitanos,
intermedias
p i
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos
o
Antejardines
Parques vecinales y de bolsillo Antejardines
C
mayores a 8 metros
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
*Insectos como abeja europea Apis mellifera y abejorros del género Bombus. *Insectos principalmente la abeja Apis mellifera, Bombus spp., Lasiophila spp.
Aves como Colibri coruscans.
277
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
CINTA CLIVIA
Altura: 0,35 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 9 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Altura: 0,40 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 6 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ naranja
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
la
Forma de la hoja: acintada Riego: medio (en época de Forma de la hoja: acintada Riego: medio (en época de sequía
Exposición solar:¨´ïÈv³ sequía se requiere un riego Exposición solar:¨´ïÈv requiere un riego quincenal)
rt o
media quincenal) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: es tóxica
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Restricciones: sin restricciones todo el año Plagas:wï³Ã
registrado Enfermedades: antracnosis, Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp.
n
Floración:½³³Ã®ïvÈÛv bacteriosis, Botrytis sp.
EMPLAZAMIENTOS
Andenes en vías arteriales e
intermedias
Orejas
c o
EMPLAZAMIENTOS
Alamedas Orejas
o
Alamedas Parques metropolitanos,
Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo
zonales y espacios públicos
mayores a 8 metros
de alta complejidad
Separadores blandos
C Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
Glorietas
Antejardines
mayores a 8 metros
Separadores blandos
Cubiertas verdes
entre 3 y 8 metros
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
278
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
DIETES DURANTA
AMARILLA
Moraea vegeta Duranta spp.
Iris pequeño
Altura: 1 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca y amarilla
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Altura: 5 m
Porte: alto
Densidad de siembra: como
d a Hábito de crecimiento: arbusto
Función: masas, taludes, individuo
aislado, seto de herbáceas
la
Forma de la hoja: acintada Riego: bajo (en época de sequía individuo aislado, 1/m ; en caso
2
Riego: bajo (en época seca
Exposición solar:¨´ïÈv requiere un riego mensual) de seto, 3/m lineal requiere por lo menos un riego
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones Forma de la hoja: elíptica mensual)
todo el año Enfermedades: antracnosis, Exposición solar:¨´ïÈv Restricciones: sin restricciones
Floración: llamativa Botrytis sp. $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ mayo Plagas: herbivoria (larva
n
a septiembre de Lepidóptero), moluscos
Floración: llamativa y susceptible a larvas de
EMPLAZAMIENTOS
Andenes en vías arteriales e
intermedias
Orejas
c o
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca, morada
EMPLAZAMIENTOS
coleoptera en suelo.
Alamedas Plazas
o p
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Andenes en vías locales
Alamedas
Plazas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos
mayores a 8 metros C Parques vecinales y de bolsillo
Zonas de control ambiental
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Separadores blandos
Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
Glorietas
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Fauna asociada
Alimentos
(insectos, abejas, mariposas)*
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Melífera
Fauna asociada
Melífera *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
(insectos, en especial abejas)*
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ Nota: Se describe su uso para formar masas en jardinería, pero también
puede ser empleada como individuo aislado arbustivo.
279
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
ESCARCHA ESPADILLA
Mesembryanthemum Orthrosanthus
cordifolium chimboracensis
Rocío
Altura: 0,15 m
Porte: bajo
Densidad de siembra: 9 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ rosada, roja
y fucsia
Hábito de crecimiento: hierba
Altura: 0,5 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 6 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ azul
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
la
Forma de la hoja: ovada Función: tapizante, taludes Forma de la hoja: linear Riego: medio (en época de
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: bajo (en época seca requiere Exposición solar:¨´ïÈv sequía se requiere un riego
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi por lo menos un riego mensual) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no quincenal)
todo el año Restricciones: sin restricciones registrado Restricciones: sin restricciones
Floración: llamativa Enfermedades: bacteriosis Floración: llamativa
EMPLAZAMIENTOS
o n
EMPLAZAMIENTOS
c
Parques vecinales y de bolsillo Andenes en vías arteriales e Plazas
a
Glorietas
intermedias
Orejas
p i
Antejardines Andenes en vías locales Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
o de alta complejidad
Plazas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
C Cubiertas verdes
Muros verdes
Zonas de control ambiental
Glorietas
Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
de alta complejidad
Orejas
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
280
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
ESPÁRRAGO FATSIA
Altura: 2 m
Diámetro copa: 1 m
Forma de copa: irregular
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Altura: 1 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 4 /m2
d a Hábito de crecimiento: arbusto
bejucoso
Función: masas o individuo
la
Forma de la hoja: cladodios Crecimiento: rápido Forma de la hoja: palmeada aislado
勉Àà Hábito de crecimiento: hierba Exposición solar:ÃËÀ´ï¨v Riego: medio (en época de sequía
rt o
Exposición solar:ËÀ´ï¨vâ Función: individuos aislados y masas $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no se requiere un riego quincenal)
è´ïÈv Riego: medio registrado Restricciones: sin restricciones
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Enfermedades: cochinillas y Floración: críptica Enfermedades: Botrytis sp.,
n
registrado araña roja ³¨³À¨vð³ÀƝ blanca mancha parda
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
Antejardines c o
EMPLAZAMIENTOS
a
Antejardines
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
p i
o
C
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
281
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Altura: 5 m
Diámetro copa: 2,5 m
Forma de copa: aparasolada
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: arbusto
Altura: 10 m
Diámetro copa: 5 m
Forma de copa: globosa
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ blanca y rosada
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: medio
la
Forma de la hoja: elíptica Función: individuos aislados Forma de la hoja: oblonga Hábito de crecimiento: arbusto
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de Exposición solar:¨´ïÈv Función: individuos aislados
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ junio sequía se requiere un riego $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ junio Riego: medio (en época de
a agosto quincenal) a agosto sequía se requiere un riego
Floración: llamativa Plagas: mosca mediterránea de Floración: llamativa quincenal)
n
³¨³À¨vð³ÀƝ rosada la fruta (Ceratitis capitata).
EMPLAZAMIENTOS
c o
EMPLAZAMIENTOS
Alamedas
i a
Parques vecinales y de bolsillo Plazas Parques vecinales y de bolsillo
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Parques metropolitanos,
o p
Antejardines
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Antejardines
*Aves principalmente colibríes. *Insectos como abeja europea Apis mellifera y abejorros Bombus spp.
282
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
FUCSIA FUCSIA
ARBUSTIVA BOLIVIANA
Fuchsia paniculata Fuchsia boliviana
Altura: 5 m
Diámetro copa: 3 m
Forma de copa: irregular
en materia orgánica con alta
humedad y buen drenaje
Dispersión: zoócora
Altura: 3 m
Diámetro copa: 2 m
Forma de copa: globosa
d a orgánica fértiles con alta
humedad y buen drenaje
Dispersión: zoócora
la
Forma de la hoja: oblonga Propagación: semillas Forma de la hoja: oblonga Propagación: semillas
Exposición solar:¨´ïÈv Hábitat: bosque montano Exposición solar:¨´ïÈv Hábitat: bosque montano
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ mayo Rango altitudinal: $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Rango altitudinal:
a agosto Min. altitudinal: 2000 m.s.n.m. todo el año Min. altitudinal: 2000 m.s.n.m.
Floración: llamativa Max. altitudinal: 3000 m.s.n.m. Floración: llamativa Max. altitudinal: 3000 m.s.n.m.
n
³¨³À¨vð³ÀƝ rosada Función: individuos aislados ³¨³À¨vð³ÀƝ roja Función: individuos aislados
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple Riego: medio (en época de sequía Lvïv´®Ɲ fuste múltiple Riego: medio (en época de
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
Tipo de suelo: suelos ricos
se requiere un riego quincenal)
Restricciones: sin restricciones
Plagas: no registrado
c o
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
Tipo de suelo: ricos en materia
sequía se requiere un riego
quincenal) , alto
Restricciones: sin restricciones
EMPLAZAMIENTOS
i a EMPLAZAMIENTOS
Alamedas
o p
Parques vecinales y de bolsillo Plazas
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Parques metropolitanos,
C Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
Antejardines
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Antejardines
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Fauna asociada
Melífera Recursos medicinales
(insectos, colibríes, aves)*
*Aves como toches (Icterus chrysater), mirlas (Turdus merula) y colibríes *Aves como los colibríes (Colibri coruscas, C. thalassinus, Eriocnemis cu-
(Colibri coruscans, C. thalassinus, Eriocnemis cupreoventris, E. vestita, preoventris, E. vestita, Lafresnaya lafresnayi, Lesbia nuna, Ramphomicron
Lafresnaya lafresnayi, Lesbia nuna, Ramphomicron microrhynchum). microrhynchum).
283
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
GRANIZO HEBES
Altura: 0,2 m
Porte: bajo
Densidad de siembra: 12 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ rosada
Hábito de crecimiento: hierba
Función: tapizante, taludes
Altura: 0,7 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Hábito de crecimiento: arbusto
Función: masas
la
Forma de la hoja: espatulada Riego: bajo (en época seca requiere Forma de la hoja: espatulada Riego: medio (en época de
Exposición solar:¨´ïÈv por lo menos un riego mensual) Exposición solar:¨´ïÈv sequía se requiere un riego
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi quincenal)
todo el año Plagas: moluscos todo el año Restricciones: sin restricciones
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp. Floración: llamativa Enfermedades: Mycosphaerella sp.
EMPLAZAMIENTOS
n
EMPLAZAMIENTOS
o
Zonas de control ambiental Plazas
c Andenes en vías arteriales e
intermedias
Glorietas
Separadores blandos
mayores a 8 metros
p ia
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Andenes en vías locales Orejas
Parques metropolitanos,
o
Alamedas
zonales y espacios públicos
Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo de alta complejidad
C
entre 3 y 8 metros
Fauna asociada
Melífera
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS (insectos)*
284
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
HELECHO HELECHO
ARBORESCENTE MACHO
Cyathea spp. Dryopteris filix-mas
Palma boba
Altura: 15 m
Diámetro copa: 4 m
Forma de copa: palmiforme
Propagación: brotes de los
retoños, que se siembran en
¨¨ËvÀï®ÈÛ³³®Ëv
Altura: 1 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 4 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ n.a.
Hábito de crecimiento: helecho
herbáceo
la
Forma de la hoja: pinnadas sombra y riego abundante Forma de la hoja: pinnadas Función: masas
Exposición solar:¨´ïÈv Hábitat: bosques húmedos a Exposición solar:ËÀ´ï¨v Riego: alto (en época de sequía
rt o
v˨ÈvâËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨ templados $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ n.a. requiere un riego semanal)
Lvïv´®Ɲ fuste único Rango altitudinal: Floración: n.a. Restricciones: sin restricciones
Crecimiento: medio Min. altitudinal: 1600 m.s.n.m.
n
Hábito de crecimiento: helecho Max. altitudinal: 3000 m.s.n.m.
EMPLAZAMIENTOS
arbóreo Función: individuos aislados
Tipo de suelo: húmedo y ácido
Dispersión: anemócora de las
esporas
Riego: alto (en época de sequía
requiere un riego semanal)
Restricciones: sin restricciones
c o Alamedas Plazas
a
Parques metropolitanos,
Zonas de control ambiental
EMPLAZAMIENTOS
p i Separadores blandos
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
o
Separadores blandos Parques ecológicos distritales
mayores a 8 metros
mayores a 8 metros y área forestal distrital
Glorietas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
C Corredor ecológico de ronda
Antejardines
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
Antejardines
de alta complejidad
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Fauna asociada
Regulación del clima
(insectos, aves)* SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
285
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
HELECHO HIEDRA
PEINE
Nephrolepis pendula Hedera helix
Yedra
Altura: 0,6 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ n.a.
Hábito de crecimiento: helecho
herbáceo
Altura: 0,3 m
Porte: bajo
Densidad de siembra: 12 /m2
d a Hábito de crecimiento: trepadora
Función: tapizante, pérgolas,
muros, taludes
la
Forma de la hoja: pinnadas Función: masas Forma de la hoja: palmatilobulada Riego: medio (en época de sequía
Exposición solar:ËÀ´ï¨v Riego: medio (en época de sequía Exposición solar:¨´ïÈv³ se requiere un riego quincenal)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ n.a. se requiere un riego quincenal) media Restricciones: sin restricciones
Floración: n.a. Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Plagas: moluscos
registrado Enfermedades: antracnosis,
n
Floración: poco llamativa Phyllosticta sp., Xanthomonas
EMPLAZAMIENTOS
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla sp., Cercospora sp.
c o
EMPLAZAMIENTOS
Alamedas Plazas
o p
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Andenes en vías locales
Alamedas
Plazas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos
mayores a 8 metros
C Parques vecinales y de bolsillo
Zonas de control ambiental
Separadores blandos
mayores a 8 metros
Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
286
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
INCIENSO IRIS
Altura: 0,4 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 6 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Hábito de crecimiento: hierba
Función: tapizante, taludes
Altura: 0,4 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 9 /m2
d a Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Riego: medio (en época de
la
Forma de la hoja: elíptica Riego: medio (en época de sequía Forma de la hoja: acintada sequía se requiere un riego
Exposición solar:¨´ïÈv se requiere un riego quincenal) Exposición solar:¨´ïÈv quincenal)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones
registrado Plagas: larvas de lepidópteros, todo el año Plagas: moluscos, trips
Floración: poco llamativa mosca blanca Floración: llamativa Enfermedades: antracnosis,
n
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca, morada Botrytis sp.
y rosada
EMPLAZAMIENTOS
Separadores blandos
mayores a 8 metros
i a
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Andenes en vías arteriales e
intermedias
Glorietas
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
o p
de alta complejidad
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
*Insectos como la abeja europea Apis mellifera y el abejorro Bombus spp. *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
287
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
JAZMÍN LEPTOSPERMO
ROSADO
Jasminum polyanthum Leptospermum scoparium
Árbol del té o manuka
Altura: n.a.
Porte: n.a.
³¨³À¨vð³ÀƝ corola rosada
por fuera y blanca por dentro
Densidad de siembra: 3 /m lineal Hábito de crecimiento: trepadora
Altura: 5 m
Diámetro copa: n.a.
Forma de copa: globosa
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ rosada,
blanca y roja
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
la
Forma de la hoja: pinnada Función: pérgolas, muros Forma de la hoja: oblonga Crecimiento: lento
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de Exposición solar:¨´ïÈv Hábito de crecimiento: arbusto
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi sequía se requiere un riego $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Función: individuos aislados
todo el año quincenal) registrado Riego: bajo (en época de sequía
Floración: llamativa Restricciones: sin restricciones Floración: llamativa requiere un riego mensual)
EMPLAZAMIENTOS
o n
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Antejardines
c Alamedas Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
i a de alta complejidad
Plazas
Parques vecinales y de bolsillo
Antejardines
C
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
288
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
LIMONIO LINO
Altura: 0,5 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 8 /m2
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Riego: medio (en época de
Altura: 2 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 1 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ roja
Hábito de crecimiento: hierba
Función: taludes, individuos
la
Forma de la hoja: elípticas sequía se requiere un riego Forma de la hoja: acintada aislados
Exposición solar:¨´ïÈv quincenal) Exposición solar:¨´ïÈv Riego: bajo (en época de sequía
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no requiere un riego mensual)
registrado Plagas: trips registrado Restricciones: sin restricciones
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp. Floración: llamativa Plagas: moluscos
n
³¨³À¨vð³ÀƝ cáliz azulado, corola
blanca, amarilla, rosada o roja
EMPLAZAMIENTOS
c o
EMPLAZAMIENTOS
a
Andenes en vías arteriales e Glorietas Alamedas Plazas
intermedias
o
de alta complejidad
C
Plazas
mayores a 8 metros
Separadores blandos
Antejardines
entre 3 y 8 metros
289
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Familia: Amaryllidaceae
Familia: Xanthorrhoeaceae Origen: América tropical
Origen: Eurasia
Altura: 0,7 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 9 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ multicolores
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Altura: 0,7 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 8 /m2
d a Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
Riego: medio (en época de
la
Forma de la hoja: acintada Riego: medio (en época de sequía Forma de la hoja: acintada sequía se requiere un riego
Exposición solar:¨´ïÈv se requiere un riego quincenal) Exposición solar:¨´ïÈv quincenal)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ estacional Restricciones: sin restricciones
todo el año Plagas: moluscos, trips Floración: llamativa Plagas: moluscos, trips
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp., roya ³¨³À¨vð³ÀƝ multicolores Enfermedades: Botrytis sp.
EMPLAZAMIENTOS
o n
EMPLAZAMIENTOS
i a Parques metropolitanos,
p
Alamedas Plazas Antejardines
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
o
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
C
de alta complejidad
Separadores blandos
Antejardines
entre 3 y 8 metros
Glorietas
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
290
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
LIRIOPE LLAMAS
Altura: 0,5 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 9 /m2
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas, taludes,
herbáceas para borde
Altura: 0,7 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla y roja
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas
la
Forma de la hoja: acintada Riego: medio (en época de Forma de la hoja: linear Riego: bajo (en época de sequía
Exposición solar:¨´ïÈv sequía se requiere un riego Exposición solar:¨´ïÈv requiere un riego mensual)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no quincenal) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones
registrado Restricciones: sin restricciones todo el año Plagas: babosas, caracoles
Floración: llamativa Plagas: moluscos Floración: llamativa
n
³¨³À¨vð³ÀƝ rosadas, Enfermedades: antracnosis,
cremas, moradas Botrytis sp.
EMPLAZAMIENTOS
EMPLAZAMIENTOS
c o Andenes en vías arteriales e
intermedias
Glorietas
ia
Andenes en vías arteriales e Parques metropolitanos,
intermedias zonales y espacios públicos Andenes en vías locales Orejas
de alta complejidad
o p
Parques vecinales y de bolsillo Alamedas Plazas
Parques metropolitanos,
C
Zonas de control ambiental
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Glorietas Antejardines
Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo
mayores a 8 metros
*Insectos como moscas verdaderas, mariposas y polillas. *Insectos como abeja Apis mellifera. Aves como colibríes Colibri coruscans
y C. cyanotus.
291
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
MANTO MERMELADA
DE MARÍA
Solanum laxum Streptosolen jamesonii
Campanilla o tamariz
Altura: n.a.
Porte: n.a.
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Hábito de crecimiento: trepadora
Densidad de siembra: 3 /m lineal Función: pérgolas, muros
Altura: 3 m
Diámetro copa: 2 m
Forma de copa: irregular
d a Tipo de suelo: tolerante a
suelos con fertilidad media
Dispersión: barócora
la
Forma de la hoja: elípticas Riego: medio (en época de Forma de la hoja: lanceoladas Propagación: por estacas
Exposición solar:¨´ïÈv³ sequía se requiere un riego Exposición solar:¨´ïÈv Hábitat: bosque andino , bosque
rt o
media quincenal) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi altoandino
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ todo Restricciones: sin restricciones todo el año Rango altitudinal
el año Plagas: moluscos Floración: llamativa Min. altitudinal: 1 480 m.s.n.m.
n
Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp. ³¨³À¨vð³ÀƝ naranja, Máx. altitudinal: 2 900 m.s.n.m.
amarilla, roja Función: individuos aislados
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos, c o
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
Riego: medio (en época de
sequía se requiere un riego
quincenal)
ia
Antejardines
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
EMPLAZAMIENTOS
Parques vecinales y de bolsillo
C Plazas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Corredor ecológico de ronda
Antejardines
*Insectos principalmente la abeja Thygater aethiops y abejorros Bombus *Insectos principalmente Apis mellifera y abejorro Bombus pauloensis.
hortulanus, B. pauloensis y B. robustus. Aves principalmente colibríes Colibri coruscans y C. cyanotus.
292
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Altura: 5 m
Diámetro copa: 3,5 m
Forma de copa: irregular
Tipo de suelo: tolerante a
suelos con fertilidad media
Dispersión: barócora
Altura: 8 m
Diámetro copa: 5 m
Forma de copa: ovoidal
d a Tipo de suelo: tolerante a
suelos con fertilidad media
Dispersión: ornitócora
la
Forma de la hoja: elíptica Propagación: semillas Forma de la hoja: elíptica Propagación: semillas
Exposición solar:¨´ïÈv Hábitat: bosque andino Exposición solar: media Hábitat: bosque andino , bosque
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Rango altitudinal $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ mayo altoandino
todo el año Min. altitudinal: 2 000 m.s.n.m. a junio y octubre a noviembre Rango altitudinal
Floración: llamativa Máx. altitudinal: 2 600 m.s.n.m. Floración: llamativa Min. altitudinal: 1800 m.s.n.m.
n
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca Función: individuos aislados ³¨³À¨vð³ÀƝ blanca Máx. altitudinal: 2 800 m.s.n.m.
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple Riego: medio (en época de Lvïv´®Ɲ fuste múltiple Función: individuos aislados
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
sequía se requiere un riego
quincenal)
c o
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
Riego: medio (en época de sequía
se requiere un riego quincenal)
EMPLAZAMIENTOS
i a EMPLAZAMIENTOS
Alamedas
Separadores blandos
o p
Parques vecinales y de bolsillo
C
Parques vecinales y de bolsillo Antejardines
mayores a 8 metros y área forestal distrital
Parques metropolitanos,
Antejardines
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
293
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PAJA DE PAJARITO
LAS PAMPAS
Cortaderia selloana Crotalaria agatiflora
Hierba de las pampas o
cortadera
Familia: Fabaceae
Familia: Poaceae Origen: África oriental
Origen: Argentina
Altura: 3 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 1 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas, taludes,
Altura: 4 m
Diámetro copa: 3 m
Forma de copa: ovoidal
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ verde amarillenta
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
la
Forma de la hoja: linear individuos aislados Forma de la hoja: trifoliolada Hábito de crecimiento: arbusto
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de Exposición solar:¨´ïÈv Función: individuos aislados
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ sequía se requiere un riego $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ Riego: medio (en época de
septiembre quincenal) octubre sequía se requiere un riego
Floración: llamativa Restricciones: sin restricciones Floración: llamativa quincenal)
EMPLAZAMIENTOS
o n
EMPLAZAMIENTOS
a
zonales y espacios públicos
Separadores blandos
mayores a 8 metros
p
Antejardinesi Separadores blandos
mayores a 8 metros
de alta complejidad
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
o Plazas Antejardines
de alta complejidad
C
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Fauna asociada Fauna asociada
Melífera Melífera
(insectos)* (insectos)*
Recursos medicinales *Insectos como la abeja europea Apis mellifera, el abejorro Bombus
hortulanus y la mariposa Phoebis sennae.
*Insectos principalmente abejas Apis mellifera. Nota: Puede emplearse con criterios de arborización.
294
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Altura: 0,5m
Porte: alto
Densidad de siembra: 6 /m2
Hábito de crecimiento: hierba
Función: masas, taludes
Riego: medio (en época de
Altura: 2,5 m
Diámetro copa: 3,5 m
Forma de copa: globosa
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
Crecimiento: rápido
la
Forma de la hoja: linear sequía se requiere un riego Forma de la hoja: elíptica Hábito de crecimiento: arbusto
Exposición solar:¨´ïÈv quincenal) Exposición solar:¨´ïÈv Función: individuos aislados
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Riego: bajo (en época de sequía
registrado Enfermedades: bacteriosis, todo el año requiere un riego mensual) , medio
Floración: llamativa Botrytis sp. Floración: llamativa Enfermedades: Botrytis sp.
n
³¨³À¨vð³ÀƝ vinotinto
EMPLAZAMIENTOS
EMPLAZAMIENTOS
ia
intermedias
p
Andenes en vías locales Orejas mayores a 8 metros zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Alamedas
o
Plazas
Glorietas Parques vecinales y de bolsillo
Separadores blandos
mayores a 8 metros
C Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Separadores blandos
Antejardines
entre 3 y 8 metros
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Fauna asociada
Fauna asociada Melífera
Melífera (insectos)*
(insectos)*
*RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
*Insectos principalmente abejas Apis mellifera. Nota: Puede emplearse con criterios de arborización.
295
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
SIEMPREVIVA SIETECUEROS
PLATEADA MEXICANO
Helichrysum petiolare Heterocentron elegans
Flor de papel u oropeles
Familia: Melastomataceae
Familia: Asteraceae Origen: América Central
Origen: Sudáfrica
Altura: 0,8 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 3 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ blanco crema
Hábito de crecimiento: hierba
Función: individuos aislados
Altura: 0,5 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 9 /m2
d a Hábito de crecimiento: hierba
Función: tapizante, taludes
Riego: medio (en época de
la
Forma de la hoja: ovada Riego: bajo (en época de sequía Forma de la hoja: elíptica sequía se requiere un riego
Exposición solar:¨´ïÈv requiere un riego mensual) Exposición solar:¨´ïÈv quincenal)
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ no Restricciones: sin restricciones $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi Restricciones: sin restricciones
registrado Enfermedades: Botrytis sp. todo el año Plagas: larvas de lepidópteros,
Floración: poco llamativa Floración: llamativa moluscos
n
³¨³À¨vð³ÀƝ rosada Enfermedades: Botrytis sp.
EMPLAZAMIENTOS
Separadores blandos
mayores a 8 metros c
Parques vecinales y de bolsillo
o
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
i a
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
o p Glorietas
Orejas
Antejardines
Cubiertas verdes
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
296
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
VENTUROSA VINCA
Altura: 5 m
Porte: alto
Densidad de siembra: 1 /m2
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla, roja,
naranja
Hábito de crecimiento: arbusto
Altura: 0,5 m
Porte: medio
Densidad de siembra: 6 /m2
d a ³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Hábito de crecimiento: trepadora
Función: tapizante, pérgolas,
la
Forma de la hoja: lanceolada Función: masas, individuo aislado Forma de la hoja: lanceolada muros, taludes
Exposición solar:¨´ïÈv Riego: medio (en época de Exposición solar:¨´ïÈvv Riego: medio (en época de
rt o
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ todo sequía se requiere un riego media sequía se requiere un riego
el año quincenal) $®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi quincenal)
Floración: llamativa Restricciones: es tóxica todo el año Restricciones: sin restricciones
n
Floración: llamativa Plagas: cogolleros, mosca blanca
EMPLAZAMIENTOS
Alamedas Orejas c o
EMPLAZAMIENTOS
p
Separadores blandos Parques vecinales y de bolsillo
Zonas de control ambiental Plazas
mayores a 8 metros
Separadores blandos
mayores a 8 metros
o
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
Antejardines
Separadores blandos
entre 3 y 8 metros
C de alta complejidad
Plazas
*Insectos principalmente abejas (Apis mellifera, Thygater aethiops) y la *Insectos principalmente la abeja nativa Thygater aethiops.
mariposa Vanessa carye.
297
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a
l a
4.4
REHABILITACIÓN ECOLÓGICA t ro
o n
Dado que la rehabilitación ecológica interviene espacios na-
turales alterados o degradados, y busca activar su capacidad
de resiliencia para restaurar sus condiciones ambientales c
i a
iniciales, las especies vegetales que se deben emplear en
este tipo de proyectos deben ser estrictamente nativas y es-
o p
tar asociadas al ecosistema que se va a intervenir.
Las especies que se describen en este apartado corres-
ponden a individuos presentes en condiciones naturales en
C
los ecosistemas altoandinos de la región capital y forman
½vÀÈ ¨ ³®³®È³ ®Èï³ ÃvÀÀ³¨¨v³ ½³À ¨ 2vÀ®
³Èw®³ ³³Èw 2³Ã ¨ÃÈ®³ 9ËÈÃƛ ³®v¨®ÈƜ
corresponden a especies que se han empleado en los últimos
años en procesos de rehabilitación ecológica asociados a la
ĉĉļdel Distrito y la región, especialmente en parques ecoló-
³ÃƜwÀvóÀÃÈv¨ÃÃÈÀÈv¨Ãâ³ÀÀ³Àó¨´³ÃƛO
aclara que estas no son las únicas y que, como se mencionó,
su selección depende de los objetivos de la intervención.
³®¨ï®v¨ÈvÀv¨³Ãòv³Àèvè´®¨vÃ-
pecie adecuada para el lugar correcto, se describe para cada
una su nivel de tolerancia a lugares con presencia temporal de
agua y a lugares secos, dando como resultado especies reco-
®vvývÀvËó®À³®vÃÀw˨vîÀv®¦vÈÀÀÃÈÀƛ
298
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³Űųƛ
Humedal
La Conejera
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
vÀvÈÀÃÈvÃÃvÃƪÛvÃŰƛŭƛŮƫ
Imagen de la especie
d a
l a
¨vÃïv´®¨v³ÀÈËÀvvÀ´Àv
t ro
n
Rehabilitación ecológica
c o
i a
o p
Nombre común por el que
se reconoce a la especie
C
Información general de la
ýƪÛvÃŰƛŭƛŭƫ
:³À®Èï³
Otros nombres comunes
Familia
Origen
Nativa / Exótica
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
Medida del diámetro Medida de la altura
de la copa del árbol del árbol en metros
en metros
%Àwï³Ŵųƛ%Ëv¨ÈËÀvïvvÀ³Àçv´®
300
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Ilustración
(³¦vƜÀËȳâð³À
Características físicas Caracerísticas en
Emplazamientos en los que se
Porte de la especie relación al contexto
recomienda el uso de la especie
Alamedas
Separadores blandos
vâ³ÀÃvŴÈÀ³Ã
d a Separadores blandos
®ÈÀůâŴÈÀ³Ã
Separadores duros y blandos
la
menores a 3 metros
Glorietas
rt o Orejas
n
Plazas y plazoletas
c o Plazas
Parques distritales
a
Parques metropolitanos,
o Áreas protegidas
Fauna asociada
Melífera Regulación del clima Regulación de la calidad del aire
(insectos, aves, mamíferos)
301
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
d a
l a
t ro
o n
c
i a
o p
C
4.4.2. FICHAS POR ESPECIE DE
REHABILITACIÓN ECOLÓGICA
302
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³ŰŴƛ
Reserva Thomas
van der Hammen
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
AMARGUERO AMARILLO
Altura: 7 m
Critoniopsis bogotana
Familia: Asteraceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
l a
Densidad de follaje: media
Permanencia de follaje: perennifolio
t r o
n
Disposición de las hojas: opuestas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®ƝvȳÃï®ÈÃ
Floración: llamativa
c o
a
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
p i
o
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Corredor ecológico de ronda
Propagación: semillas
Parques ecológicos distritales
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino y área forestal distrital
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 400 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 3 000 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones
Regulación de
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado Regulación del clima
márgenes hídricas
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no registrado Fauna asociada
Regulación de la erosión
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
305
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
ARBOLOCO
Altura: 10 m
Smallanthus pyramidalis
Familia: Asteraceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 3 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
l a
Densidad de follaje: media
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: opuestas
t r o
n
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ mayo
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
c o
a
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
p i EMPLAZAMIENTOS
o Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Corredor ecológico de ronda
C
de alta complejidad
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media Parques ecológicos distritales
Dispersión: zoócora y área forestal distrital
Propagación: semillas. Los frutos se recolectan cuando su
color se torna café claro, se secan al sol; se siembran a 5 mm de
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
profundidad, se cubren con una delgada capa de paja.
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Alimentos Regulación de la erosión
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 700 m.s.n.m.
Regulación de
Max. altitudinal: 3 000 m.s.n.m. Melífera
márgenes hídricas
Restricciones: sin restricciones
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado Fauna asociada
Recursos medicinales (insectos, aves)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: sí *Insectos principalmente Apis mellifera, Bombus hortulanus y B. pauloensis.
Susceptibilidad a sequías: sí Aves principalmente Pheucticus aureoventris, Synallaxis subpudica y Forpus
Susceptibilidad a contaminación: sí conspicillatus.
307
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
BORRACHERO
Altura: 10 m
Brugmansia arborea
Cacao sabanero
Familia: Solanaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi todo el año
Floración: llamativa
t r o
n
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Dispersión: hidrócora y barócora
C
Propagación: semillas y estacas. Las semillas se dejan en agua
fría durante 3 días, luego se siembran a 2 cm de profundidad,
5 cm entre una y otra y en hileras separadas entre sí por 10 cm;
cuando las plántulas miden 5 cm de altura se trasplantan a bolsas EMPLAZAMIENTOS
de polietileno. Por estacas, tratadas primero con hormonas
enraizadoras, su rebrote sale a los 20 días de la siembra. Parques ecológicos distritales
Corredor ecológico de ronda
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino y área forestal distrital
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 500 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 2 900 m.s.n.m.
Restricciones: sus semillas son venenosas y narcóticas.
Regulación de
Melífera
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado márgenes hídricas
Susceptibilidades en medio urbano
Fauna asociada
Susceptibilidad a heladas: no Recursos medicinales
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: sí *Insectos principalmente la abeja Apis mellifera.
309
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CAJETO
Altura: 20 m
Citharexylum subflavescens
Uruapo
Familia: Verbenaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ diciembre a enero y
t r o
n
marzo a mayo
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
c o
a
Hábito de crecimiento: árbol
p i
o EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: zoócora
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
311
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
CANELO DE PÁRAMO
Drimys granadensis
Altura: 20 m
Canelo de monte,
ajicillo de páramo o quinón
Familia: Winteraceae
Origen: Cordillera de los Andes y América Central
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Densidad de follaje: media
Permanencia de follaje: semicaducifolio
l a
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
t r o
n
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ junio y diciembre
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: alta
c o
a
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
p i
o EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Dispersión: zoócora
Propagación: semillas. Los frutos se secan y luego se extraen sus
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
313
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
CEDRILLO
Altura: 15 m
Brunellia comocladifolia
Brunelia
Familia: Brunelliaceae
Origen: Norte y centro de América del Sur
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ abril a junio
Floración: llamativa
t r o
n
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
c o
i a
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
Dispersión: ornitócora
C
Propagación: semillas. Estas son expulsadas del fruto al madurar
y caen sobre el musgo, donde germinan. Cuando los frutos se
®Ë®ÈÀv® vËÀ³Ã à ½Ë® À³¨ÈvÀ â ³® v¨³À vÀÈïv¨
madurarlos para liberar sus semillas, luego se siembran en voleo EMPLAZAMIENTOS
en germinadores; cuando la plántula alcanza 10 cm de altura se
trasplantan a bolsas. Parques ecológicos distritales
Corredor ecológico de ronda
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino y área forestal distrital
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 200 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 3 000 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: pubscencia en los frutos muy urticantes
Fauna asociada
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ herbivoria (larva lepidoptera) Melífera
(insectos, aves, mamíferos)*
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no registrado Regulación de la erosión
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
315
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CHILCO
Altura: 4 m
Baccharis latifolia
Chilca
Familia: Asteraceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 3 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ octubre
t r o
n
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Dispersión: anemócora
C
Propagación:è¨vÃƛËv®³¨v®ð³Àîv®®vÃȳÀ®v
de color café claro se introduce en una bolsa plástica, se expone
al sol durante 1 o 2 días y se recogen sus semillas para sembrarlas
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
por voleo en semilleros preparados con musgo y tierra; cuando la de alta complejidad
plántula alcanza los 5 cm se pasa a bolsas.
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 800 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 3 300 m.s.n.m. Alimentos Regulación de la erosión
317
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CIRO
Altura: 6 m
Baccharis macrantha
Chilco
Familia: Asteraceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 3 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi todo el año
t r o
n
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Dispersión: anemócora
C
Propagación:è¨vÃƛËv®³¨v®ð³Àîv®®vÃȳÀ®v
de color café claro se introduce en una bolsa plástica, se expone
al sol durante 1 o 2 días y se recogen sus semillas para sembrarlas
EMPLAZAMIENTOS
319
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CIRUELO DE MONTE
Altura: 10 m
Bunchosia armeniaca
Ciruelo montañero
Familia: Malpighiaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
l a
Densidad de follaje: alta
Permanencia de follaje: perennifolio
Disposición de las hojas: alternas
t r o
n
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi todo el año
Floración: llamativa
c o
a
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
p i
o
C
Tipo de suelo: exigente a suelos profundos con fertilidad alta
Dispersión: zoócora y barócora
Propagación: semillas EMPLAZAMIENTOS
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Rango altitudinal Parques metropolitanos, Parques ecológicos distritales
Min. altitudinal: 1 000 m.s.n.m. zonales y espacios públicos y área forestal distrital
de alta complejidad
Max. altitudinal: 2 700 m.s.n.m.
Restricciones: no registrado
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no registrado Alimentos
Fauna asociada
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a sequías: no registrado
Susceptibilidad a contaminación: no registrado *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
321
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
CORONO
Altura: 10 m
Xylosma spiculifera
Espino
Familia: Salicaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Lvïv´®Ɲ fuste múltiple
t r o
n
Profundidad raíces: profunda
Longevidad: media
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Dispersión: ornitócora
C
Propagación: semillas. Se recolectan los frutos cuando se tornan
de color negro purpúreo y se extraen sus semillas, que se dejan en
agua fría durante 24 horas. Se siembran en semilleros a 5 mm de
profundidad y a los 8 cm se trasplantan a bolsas. EMPLAZAMIENTOS
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino
Rango altitudinal
Parques ecológicos distritales
Min. altitudinal: 1 750 m.s.n.m. y área forestal distrital
Max. altitudinal: 3 200 m.s.n.m.
Restricciones:½ÀîÈvý®vÃÀvïvvÃâÃÀ³®v¿Ë
los seres humanos no consuman sus frutos. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
4Èv³®Ã ïȳÃv®ÈvÀvÃƝ insectos succionadores de savia
(Cicadellidae y Psyllidae) Melífera Regulación de la erosión
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Fauna asociada
Regulación del clima
(aves)*
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
323
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
DURAZNILLO
Abatia parviflora
Altura: 15 m
Chirlobirlo, cordoncillo
o sacaojos colorado
Familia: Salicaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a febrero,
septiembre a octubre
t r o
n
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: anemócora
C
Propagación: semillas. Los frutos se recolectan cuando se tornan
de color marrón, se secan al sol y se extraen las semillas, que se
siembran a una profundidad de 5 mm; al medir las plántulas 5 cm se
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
325
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
ENCENILLO
Altura: 15 m
Weinmannia tomentosa
Familia: Cunoniaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ mayo y agosto
a octubre
t r o
n
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
Hábito de crecimiento: árbol
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
EMPLAZAMIENTOS
Dispersión: anemócora
C
Propagación: semillas. Cuando los frutos se tornan de color café se
recolectan, se exponen al aire, se desmenuzan y con unas pinzas se
extraen sus semillas, que se siembran al voleo en semillero, se cubren
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
con una delgada capa de paja y se suministra riego diario y suave; y área forestal distrital
327
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
GARBANCILLO
Altura: 4 m
Duranta mutisii
Espino o garbanzo
Familia: Verbenaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 3 m
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ abril
Floración: llamativa
t r o
n
³¨³À¨vð³ÀƝ azul, blanca
Longevidad: media
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Dispersión: ornitócora
C
Propagación: semillas. Se recolectan los frutos, se secan al sol para
extraer sus semillas, que deben permanecer en agua fría durante 7
u 8 días, o en agua hirviendo y se dejan reposar por 24 horas, luego
se siembran en semillero o en bolsas a 1 cm de profundidad, 4 cm
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Parques ecológicos distritales
y área forestal distrital
entre una y otra, y en hileras separadas entre sí por 10 cm. de alta complejidad
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
Rango altitudinal
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Min. altitudinal: 2 000 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 3 200 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones Melífera Regulación de la erosión
329
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
GARROCHO
Viburnum triphyllum
Altura: 10 m
Chuque, bodoquero
o sauco de monte
Familia: Adoxaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 5 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
y octubre a diciembre
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
t r o
n
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
Dispersión: zoócora p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
o
Propagación: semillas. Los frutos se recolectan de los árboles
EMPLAZAMIENTOS
C
más grandes cuando se tornan de color vino tinto al madurar, se
despulpan, se extraen las semillas y se exponen al aire sin que
lleguen a secarse completamente. Se siembran en semilleros de
5 mm de profundidad, 2 cm entre una y otra y en hileras separadas
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
entre sí por 10 cm, luego se cubren con paja o musgo; al alcanzar y área forestal distrital
331
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
LAUREL DE CERA
Altura: 15 m
Morella pubescens
Familia: Myricaceae
Origen: América tropical
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
a
Alto Medio Bajo
a d
Densidad de follaje: alta
o l
Permanencia de follaje: perennifolio
Disposición de las hojas: opuestas
t r
n
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ abril a junio y
noviembre a diciembre
Floración: críptica
c o
a
³¨³À¨vð³ÀƝ café y roja
Longevidad: media
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
p i
o EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: tolerante a suelo con fertilidad media
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Corredor ecológico de ronda
Dispersión: ornitócora
Parques ecológicos distritales
Propagación: semillas y área forestal distrital
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 700 m.s.n.m. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 3 300 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones Regulación de
Melífera
márgenes hídricas
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado
Susceptibilidades en medio urbano Regulación de la erosión
Fauna asociada
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a heladas: no
Susceptibilidad a sequías: no *Insectos principalmente Apis mellifera.
Susceptibilidad a contaminación: sí Aves pricipalmente Elaenia frantzii y Patagioenas fasciata albilinea.
333
d a
l a
t ro
o n
c
i a
op
C
MORTIÑO
Altura: 6 m
Hesperomeles goudotiana
Familia: Rosaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Densidad de follaje: media
Permanencia de follaje: perennifolio
l a
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
t r o
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a marzo
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ crema
Longevidad: alta
Crecimiento: lento
c o
a
Hábito de crecimiento: arbusto
p i
o
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Dispersión: zoócora
Propagación: semillas. Se recolectan los frutos cuando se tornan
de color negro, se extraen sus semillas, que se secan al sol y se
EMPLAZAMIENTOS
siembran a 1 cm de profundidad; al medir las plántulas 5 cm de Parques metropolitanos, Parques ecológicos distritales
zonales y espacios públicos y área forestal distrital
altura se trasplantan a bolsas. de alta complejidad
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 600 m.s.n.m. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Max. altitudinal: 3 200 m.s.n.m.
Restricciones: posee espinas en las puntas de sus ramas Fauna asociada
Alimentos
(insectos, aves)*
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado
Susceptibilidades en medio urbano
Melífera
Susceptibilidad a heladas: no
Susceptibilidad a sequías: no *Insectos principalmente Apis mellifera.
Susceptibilidad a contaminación: sí Aves pricipalmente Diglossa humeralis.
335
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
PATA DE INDIO
Altura: 12 m
Oreopanax bogotensis
Familia: Araliaceae
Origen: Andes de Colombia
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
Densidad de follaje: baja
l a
Permanencia de follaje: semicaducifolio
Disposición de las hojas: alternas
Composición de las hojas: simples
t r o
n
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®ƝvȳÃï®ÈÃ
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: media
c o
a
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
p i
o
C
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
Dispersión: zoócora
Propagación: semillas. Los frutos maduros se secan al sol. Cada
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Corredor ecológico de ronda
uno tiene una semilla que se siembra a 0,5 cm de profundidad, de alta complejidad
cuando las plántulas alcanzan 7 cm de altura se trasplantan a bolsas.
Parques ecológicos distritales
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo y área forestal distrital
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 2 500 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 3 300 m.s.n.m.
SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: sin restricciones
Regulación de
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado Alimentos
márgenes hídricas
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Fauna asociada
Regulación del clima
(aves, muricélagos)*
Susceptibilidad a sequías: sí
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
337
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
RAQUE
Altura: 8 m
Vallea stipularis
Familia: Elaeocarpaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
t r o
n
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ abril a junio
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ rosada
Longevidad: media
Crecimiento: medio
c o
a
Hábito de crecimiento: arbusto
p i EMPLAZAMIENTOS
o Parques metropolitanos,
C
Corredor ecológico de ronda
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media zonales y espacios públicos
de alta complejidad
Dispersión: ornitócora
Propagación: semillas y estacas. Los frutos se recolectan al Parques ecológicos distritales
tornarse de color pardo, se colocan en una bolsa, se dejan a la y área forestal distrital
339
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
SANGREGADO
Altura: 15 m
Croton bogotanus
Familia: Euphorbiaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 12 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ diciembre a enero y julio
t r o
n
Floración: críptica
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Longevidad: baja
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: árbol
c o
i a
o p
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
Dispersión: barócora, zoócora
C
Propagación: semillas. Los frutos se recolectan al madurar,
se introducen en una bolsa y se recogen sus semillas, que se
sumergen en agua caliente por 3 minutos y luego se siembran en EMPLAZAMIENTOS
germinadores a 1 cm; cuando las plántulas alcanza 5 cm de altura
se trasplantan a bolsas.
Parques ecológicos distritales
Corredor ecológico de ronda
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino y área forestal distrital
Rango altitudinal
Min. altitudinal: 1 800 m.s.n.m.
Max. altitudinal: 2 800 m.s.n.m. SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Restricciones: afectación de infraestructura por raíces, genera alergias
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado Regulación de
Regulación del clima
márgenes hídricas
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: sí Regulación de la erosión
Fauna asociada
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
341
d a
l a
t ro
o n
c
i a
op
C
SIETE CUEROS ROJO
Altura: 3 m
Chaetogastra grossa
Familia: Melastomataceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 3 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ junio a octubre
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ roja
t r o
n
Longevidad: media
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: arbusto
c o
i a
Dispersión: anemócora
o p
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta.
C
y se extraen las semillas, que se siembran al voleo en semillero
bajo cobertizo, en tierra negra con un 20 % de materia orgánica en
ó½³Ã´®âÃËÀ®³®Ë®vï®vv½vËó³½v¦vƜÃ
aplica riego abundante y de forma diaria; al medir las plántulas entre EMPLAZAMIENTOS
5 y 7 cm de altura, se trasplantan a bolsas con tres partes de tierra
y una de abono.
Parques metropolitanos, Parques ecológicos distritales
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino, páramo zonales y espacios públicos y área forestal distrital
Rango altitudinal de alta complejidad
343
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
SIETE CUEROS ANGELITO
Altura: 5 m
Chaetogastra mollis
Familia: Melastomataceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 3 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
d a
l a
Densidad de follaje: media
Permanencia de follaje: semicaducifolio
t r o
n
Disposición de las hojas: opuestas
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ casi todo el año
Floración: llamativa
c o
a
³¨³À¨vð³ÀƝ morada
Longevidad: media
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: arbusto
p i
o
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad media
EMPLAZAMIENTOS
345
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
TÍBAR
Altura: 10 m
Escallonia paniculata
Familia: Escalloniaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 5 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
a
Alto Medio Bajo
a d
Densidad de follaje: alta
o l
Permanencia de follaje: perennifolio
Disposición de las hojas: alternas
t r
n
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ noviembre a enero
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
c o
a
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
Hábito de crecimiento: arbusto
p i
o
Dispersión: anemócora
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
EMPLAZAMIENTOS
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
Corredor ecológico de ronda
347
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
TINTO
Cestrum mutisii
Altura: 3 m
Caballero de la noche o
jazmín de noche
Familia: Solanaceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 4 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
l a
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈv
$®³¨³v¨vð³Àv´®Ɲ enero a febrero
t r o
n
y agosto a septiembre
Floración: llamativa
³¨³À¨vð³ÀƝ amarilla
Longevidad: media
Crecimiento: rápido
c o
a
Hábito de crecimiento: arbusto
p i
o
C
Tipo de suelo: exigente a suelos con fertilidad alta
Dispersión: zoócora
Propagación: estacas y semillas. Se toman partes del tallo de 30 cm de
largo por 2 cm de diámetro copa, que se plantan con sus yemas hacia
EMPLAZAMIENTOS
arriba a 10 cm de profundidad en bolsas; al medir 50 cm de altura se
transplantan a bolsas. Parques metropolitanos,
Corredor ecológico de ronda
zonales y espacios públicos
Hábitat: bosque andino, bosque altoandino de alta complejidad
Rango altitudinal
Parques ecológicos distritales
Min. altitudinal: 2 000 m.s.n.m.
y área forestal distrital
Max. altitudinal: 3 000 m.s.n.m.
Restricciones: sin restricciones
4Èv³®ÃïȳÃv®ÈvÀvÃƝ no registrado SERVICIOS ECOSISTÉMICOS
Susceptibilidades en medio urbano
Susceptibilidad a heladas: no Fauna asociada
Melífera
(insectos, aves)*
Susceptibilidad a sequías: no
Susceptibilidad a contaminación: sí *RÃÈÀ³Ã½Ã®³®Èïv³ƛ
349
d a
l a
t r o
o n
c
i a
op
C
TUNO ESMERALDO
Altura: 10 m
Miconia squamulosa
Familia: Melastomataceae
Origen: Andes del norte
Nativa Diámetro copa: 6 m
Categoría ōĚĀĬ
EX EW CR EN VU NT LC DD NE
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
PORTE
a
Alto Medio Bajo
a d
Densidad de follaje: alta
o l
Permanencia de follaje: perennifolio
Disposición de las hojas: opuestas
t r
n
Composición de las hojas: simples
Exposición solar:¨´ïÈvv˨Èvâ
ËÀ´ï¨v¦ËÛ®¨
$®³¨³v¨vð³Àv´®ƝvȳÃï®ÈÃ
Floración: críptica
c o
a
³¨³À¨vð³ÀƝ blanca
Longevidad: media
Crecimiento: medio
Hábito de crecimiento: árbol
p i
o EMPLAZAMIENTOS
C
Tipo de suelo: tolerante a suelos con fertilidad baja
Parques metropolitanos,
zonales y espacios públicos
de alta complejidad
351
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
4.5
a
Palma fénix Phoenix canariensis
Roble australiano Grevillea robusta
Sauce
Alcaparro doble
Salix babylonica
Senna viarum
a d
Alcaparro enano
Aliso
Senna multiglandulosa
Alnus acuminata
o l
Amarrabollo
Arrayán blanco
Meriania nobilis
Myrcianthes leucoxyla
t r
Arrayán de Popayan
Carbonero rojo
Cariseco
Myrcia popayanensis
o
Calliandra trinervia
Billia rosea
n
Caucho sabanero
Cedro
c
Ficus americana
Cedrela montana
ia
Cerezo Prunus serotina
Chicalá amarillo Tecoma stans
Arborización
Chicalá rosado
Chocho
Cucharo
o p Delostoma integrifolium
Erythrina rubrinervia
Myrsine guianensis
y rehabilitación
Gaque
C
Dividivi de tierra fría
Guayacán amarillo
Guayacán de Manizales
Caesalpinia spinosa
¨ËÃv˨Èð³Àv
Handroanthus guayacan
Lafoensia acuminata
Hayuelo Dodonaea viscosa
Hojarasco Magnolia caricifragrans
Laurel hojipequeño Morella parvifolia
Magle Escallonia pendula
Mano de oso Oreopanax incisus
Nogal Juglans neotropica
Palma de cera Ceroxylon quindiuense
Pino chaquiro Prumnopitys montana
Pino colombiano Podocarpus oleifolius
Pino romerón Retrophyllum rospigliosii
Roble Quercus humboldtii
352
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Tabla 4.
Especies por
emplazamientos
Andenes en vías
Emplazamientos Subzonas Climáticas Urbanas arteriales e
intermedias
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 Andenes en
vías locales
Alamedas
Zonas de control
ambiental
Separadores
blandos mayores
a 8 metros
Separadores
d a blandos entre 3 y
8 metros
Separadores
duros y blandos
l a menores a 3
metros
Glorietas
tr o Orejas
Plazas
Parques
o n metropolitanos,
zonales y espacios
públicos de alta
complejidad
c Parques vecinales
y de bolsillo
Parques
i a ecológicos
distritales y
área forestal
o p distrital
Corredor ecológico
de ronda
ŃŢĀō 1.1
C ŃŢĀō 1.2
ŃŢĀō 1.3
ŃŢĀō 2.1
ŃŢĀō 2.2
ŃŢĀō 2.3
ŃŢĀō 3.1
ŃŢĀō 3.2
ŃŢĀō 3.3
ŃŢĀō 4.1
ŃŢĀō 4.2
ŃŢĀō 4.3
ŃŢĀō 5.1
ŃŢĀō 5.2
ŃŢĀō 5.3
ŃŢĀō 6.1
ŃŢĀō 6.2
ŃŢĀō 6.3
353
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Emplazamientos
¨vÃïv´® Nombre común :³À®Èï³ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Rodamonte Escallonia myrtilloides
a
Amaranto Alternanthera brasiliana
Anigozantos Anigozanthos spp.
Ayer, hoy y mañana
Azalea
Brunfelsia australis
Rhododendron indicum
a d
Azucena
Begonia de invierno
Crinum X powellii
Bergenia crassifolia
o l
Bella a las once
Bellahelena
Lampranthus spectabilis
Impatiens spp.
t r
Budleia
Buganvil
Buxus
Buddleja davidii
o
Bougainvillea glabra
Buxus sempervirens
n
Cayeno
Cinta
c
Hibiscus rosa-sinensis
Chlorophytum comosum
ia
Jardinería
Clivia Clivia miniata
Dietes Moraea vegeta
Duranta amarilla
Escarcha
Espadilla
o p Duranta erecta
Mesembryanthemum cordifolium
Orthrosanthus chimboracensis
Espárrago
Fatsia
$ò³v
C
Flor de cera
Asparagus spp.
Fatsia japonica
Acca sellowiana
Clusia orthoneura
Granizo Oscularia deltoides
Hebes Veronica speciosa
Helecho macho Àâ³½ÈÀÃï¨áưvÃ
Helecho peine Nephrolepis pendula
Hiedra Hedera helix
Incienso Plectranthus glabratus
Iris Iris spp.
Jazmín rosado Jasminum polyanthum
Leptospermo Leptospermum scoparium
Limonio Limonium sinuatum
Lino Phormium tenax
354
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Andenes en vías
arteriales e
intermedias
Andenes en
vías locales
Alamedas
Zonas de control
ambiental
Separadores
blandos mayores
a 8 metros
Separadores
d a blandos entre 3 y
8 metros
Separadores
duros y blandos
l a menores a 3
metros
Glorietas
tr o Orejas
Plazas
Parques
o n metropolitanos,
zonales y espacios
públicos de alta
complejidad
c Parques vecinales
y de bolsillo
Parques
i a ecológicos
distritales y
área forestal
o p distrital
Corredor ecológico
de ronda
ŃŢĀō 1.1
C ŃŢĀō 1.2
ŃŢĀō 1.3
ŃŢĀō 2.1
ŃŢĀō 2.2
ŃŢĀō 2.3
ŃŢĀō 3.1
ŃŢĀō 3.2
ŃŢĀō 3.3
ŃŢĀō 4.1
ŃŢĀō 4.2
ŃŢĀō 4.3
ŃŢĀō 5.1
ŃŢĀō 5.2
ŃŢĀō 5.3
ŃŢĀō 6.1
ŃŢĀō 6.2
ŃŢĀō 6.3
355
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Emplazamientos
¨vÃïv´® Nombre común :³À®Èï³ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Lirio amarillo Hemerocallis X hybrida
Lirio rojo Hippeastrum vittatum
Liriope Liriope spp.
Llamas 3®½³ïvËÛvÀv
Manto de María Solanum laxum
Paja de las pampas Cortaderia selloana
Jardinería Pajarito À³Èv¨vÀvvvÈð³Àv
Pasto cola de zorro Cenchrus setaceus
Poligala Polygala myrtifolia
Siempreviva plateada Helichrysum petiolare
Sietecueros mexicano Heterocentron elegans
a
Venturosa Lantana camara
Vinca Vinca major
Charne
Fucsia arbustiva
Bucquetia glutinosa
Fuchsia paniculata
a d
Jardinería y rehabilitación
Fucsia boliviana
Helecho arborescente
Fuchsia boliviana
Cyathea spp.
o l
Mermelada
9¨ð³ÀÃ
Streptosolen jamesonii
t
Ledenbergia seguierioides
r
Moquillo
Amarguero amarillo
Arboloco
Saurauia scabra
o
Critoniopsis bogotana
n
Smallanthus pyramidalis
Borrachero
Cajeto
c
Brugmansia arborea
ÈvÀáâ¨ËÃËðvÛîÃ
ia
Canelo de páramo Drimys granadensis
Cedrillo Brunellia comocladifolia
Chilco
Ciro
Ciruelo de monte
o p Baccharis latifolia
Baccharis macrantha
Bunchosia armeniaca
Rehabilitación
Corono
Duraznillo
Encenillo
C
Garbancillo
Xylosma spiculifera
vÈv½vÀÛð³Àv
Weinmannia tomentosa
Duranta mutisii
Garrocho Viburnum triphyllum
Laurel de cera Morella pubescens
Mortiño Hesperomeles goudotiana
Pata de indio Oreopanax bogotensis
Raque Vallea stipularis
Sangregado Croton mutisianus
Siete cueros rojo Chaetogastra grossa
Siete cueros angelito Chaetogastra mollis
Tibar Escallonia paniculata
Tinto Cestrum mutisii
Tuno esmeraldo Miconia squamulosa
356
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Andenes en vías
arteriales e
intermedias
Andenes en
vías locales
Alamedas
Zonas de control
ambiental
Separadores
blandos mayores
a 8 metros
Separadores
d a blandos entre 3 y
8 metros
Separadores
duros y blandos
l a menores a 3
metros
Glorietas
tr o Orejas
Plazas
Parques
o n metropolitanos,
zonales y espacios
públicos de alta
complejidad
c Parques vecinales
y de bolsillo
Parques
i a ecológicos
distritales y
área forestal
o p distrital
Corredor ecológico
de ronda
ŃŢĀō 1.1
C ŃŢĀō 1.2
ŃŢĀō 1.3
ŃŢĀō 2.1
ŃŢĀō 2.2
ŃŢĀō 2.3
ŃŢĀō 3.1
ŃŢĀō 3.2
ŃŢĀō 3.3
ŃŢĀō 4.1
ŃŢĀō 4.2
ŃŢĀō 4.3
ŃŢĀō 5.1
ŃŢĀō 5.2
ŃŢĀō 5.3
ŃŢĀō 6.1
ŃŢĀō 6.2
ŃŢĀō 6.3
357
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
4.6
SISTEMAS URBANOS DE
DRENAJE SOSTENIBLE PARA
LA MALLA VIAL
Basado en la guía técnica de diseño y construcción de los Siste- 4.6.4. HUMEDALES ARTIFICIALES
mas Urbanos de Drenaje Sostenible (ŃōąŃƫ, elaborada por la Uni-
versidad de los Andes y la ĉóóÿ en 2017, este manual recomienda Tipología de ŃōąŃ cuyo objetivo es el tratamiento y me-
especies para algunas tipologías de ŃōąŃ que, por su estructura joramiento de la calidad del agua de escorrentía a partir
de conducción o biorrenteción, pueden ser relacionados con la de procesos de sedimentación, evapotranspiración, fil-
9v¨¨v_v¨Ʋýïv®È®®®ÃƜO½vÀv³ÀÃâ$Àv®¦và tración, absorción, absorción química y procesos bioló-
³®ÈÀ³¨®Èv¨ï®³Ã®¨vvÀȨ¨vv®®Ã½vÀv
Bogotá (Decreto 308 de 2018)–. A continuación, se encuentran
¨vÃ﮳®Ã¨vÃȽ³¨³vÃè³®vvÃƜvó³¨vÈv- a
gicos de transformación y descomposición por parte de
la vegetación (Virginia Department of Transportation,
d
2013). Incluyen un reservorio de sedimentos y una o más
¨v³®Ãýïv®¨vÃýÃÀ³®vvÃƛ
a
micropiscinas permanentes con vegetación acuática
l
emergente. Esta tipología puede ser implementada en
4.6.1. ALCORQUE INUNDABLE
Sistema que incrementa la habilidad del árbol para reducir la
t r o
parques y separadores.
n
escorrentía y brindar las condiciones para que pueda captu-
rarla y almacenarla temporalmente por medio de mecanis- Tipo de ŃōąŃ que almacena de manera constante una lámina
mos de canalización y redireccionamiento de escorrentía al
alcorque. Se pueden implementar en plazas, andenes, zonas
comerciales, separadores viales y parqueaderos, entre otros.
c o de agua y a su vez amortigua los picos de escorrentía. Pre-
senta procesos de sedimentación que elimina sólidos en
suspensión, metales y materia orgánica debido a las bajas
velocidades y los tiempos de retención. No obstante, requie-
4.6.2. ZONAS DE BIORRETENCIÓN
i a re de suministro constante de agua para la supervivencia de
las especies vegetales (Urban Drainage and Flood Control
o p
Consiste en la implementación de especies vegetales para la
È®´®Ɯ®ï¨ÈÀv´®âÛvËv´®Ã³ÀÀ®ÈvƛOvÀv-
terizan por ser depresiones del suelo con cobertura vegetal,
District, 2010). Se puede implementar en parques y separa-
dores de más de 8 metros.
³®v¨®ÈƜ®¨vÈv¨vűÃýïv®Ã½Ã´-
C
óÀ Ë® ÃËÃÈÀvȳƜ Ë®v v½v ï¨ÈÀv®È â ³ÈÀv À®v¦Ɯ ¿Ë
promueven la detención y el tratamiento de la escorrentía.
Esta tipología puede implementarse en separadores, ande-
nes, áreas de uso residencial, parqueaderos, zonas recreati-
neas para las franjas terrestre y litorales1, presentes en la ti-
½³¨³vËv¨ÃvÀÈïv¨Ãâ½³®v¦Ì³ƛ
358
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Arboloco
Arrayán blanco
Smallanthus pyramidalis
Myrcianthes leucoxyla
d a
Arrayán de Popayán Myrcia popayanensis
l a
Barbasco
Begonia de pantano
³®vïÃÀ
Lampranthus spectabilis
t r o
Borrachero
Botoncillo
Brugmansia arborea
Bidens laevis
o n
Buxus Buxus sempervirens
c
Cajeto
Calistemo llorón
ÈvÀáâ¨ËÃËðvÛîÃ
Callistemon viminalis
i a
Cedrillo
Cedro
o
Cedrela montana
p
Brunellia comocladifolia
Chicalá amarillo
Chilco
Chocho
C
Tecoma stans
Baccharis latifolia
Erythrina rubrinervia
359
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Duraznillo vÈv½vÀÛð³Àv
Eucalipto pomarroso
Falso pimiento
³Àâvﳨv
Schinus areira
d a
Gaque ¨ËÃv˨Èð³Àv
l a
Garrocho
Granizo
Viburnum triphyllum
Oscularia deltoides
t r o
Guayacán de Manizales
Hebes
Lafoensia acuminata
Veronica speciosa
o n
Helecho de agua
Helecho de agua
Salvinia natans
Lemna gibba
c
Helecho peine Nephrolepis pendula
i a
Hiedra
Hortensia de invierno
Iris germánica
Hedera helix
o
Bergenia crassifolia
Iris x germanica
p
Iris pequeño
Junco
C
Moraea vegeta
Schoenoplectus californicus
360
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
Liquidámbar 4¿ËvvÀÃÈâÀvðËv
Llamas 3®½³ïvËÛvÀv
Mortiño
Nogal
Hesperomeles goudotiana
Juglans neotropica
d a
Palma de cera Ceroxylon quindiuense
l a
Papiro
Pennisetum setaceum
t ro
Pata de indio
Pino romerón
Oreopanax bogotensis
Retrophyllum rospigliosii
o n
Raque
Repollito
Vallea stipularis
Pistia stratiotes
c
Roble Quercus humboldtii
i a
Roble australiano
Sangregado
Sauce
Grevillea robusta
o
Croton mutisianus
Salix humboldtiana
p
Siete cueros
Sombrillita de agua
C
Andesanthus lepidotus
Hydrocotyle ranunculoides
361
04 / CATÁLOGO DE ESPECIES
4.7
Tabla 6.
ESPECIES ADICIONALES POR EMPLAZAMIENTO Otras especies
d a
Ciruelo Prunus domestica
l a
Sauco* Sambucus nigra
t r o
o n
c
Trompeto Bocconia frutescens
i a
Palma payanesa**
o p
Archontophoenix cunninghamiana
Palma washingtonia** C
Washingtonia robusta
362
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 49.
Panorámica
del Parque
Metropolitano
Simón Bolívar
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL
05 MANEJO DE LAS COBERTURAS
VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p Foto 50. Manejo
silvicultural del
arbolado antiguo
C
en Ciudad Salitre
Luego de analizar las condiciones climáticas y biofísicas urba- Para asegurar el éxito en un proceso de arborización ur-
nas que presenta la ciudad en términos de oferta ambiental para bana, jardinería o rehabilitación ecológica es necesario iden-
las coberturas vegetales y de analizar sus limitaciones y oportu- ÈïvÀ¨³Ã½À³âȳýÀÛÃȳî¨v®³â¨vÀ³½¨vç³®
nidades en el proceso de selección de especies aptas para cada los diferentes instrumentos de planeación de la ciudad. Lo
emplazamiento, se debe centrar la atención en garantizar que anterior, con el propósito de tener la capacidad de proyectar
el material vegetal que se dispondrá en el proyecto de arboriza- técnicamente el proceso de producción de material vegetal
ción urbana, jardinería o rehabilitación ecológica cuente con la con las mejores características fenológicas, lo que permite
calidad técnica indicada desde el proceso de producción en el reducir el riesgo de pérdida o deterioro de las plantas en su
vivero y a lo largo de su vida en el sitio plantado. adaptación al medio urbano.
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
a
³®³®Ã¨wÈvÃâ³ïÃvèÃȳ½¨v®Èv´®ï®v¨ƛ
d
l a ANTES
Plantación
t r o
3
o n
c 2
ia
DURANTE
1
o p
4 C ORIGEN
Producción de
material vegetal
en vivero
Sostenibilidad
en el tiempo
DESPUÉS
Mantenimiento
%Àwï³ŴŴƛ
Etapas para el establecimiento
y manejo del material vegetal
366
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d
¨vÛÀïv´®¨vv¨v¨vÈÀv¨½ÀÛ³vÃ˽¨v®Èv´®ƛ
individuos vegetales adultos sanos con mayor resistencia a
las condiciones urbanas; sin embargo, no todas las especies
a
A continuación, se describen dichos procedimientos.
l
forestales plantadas en la ciudad tienen garantizada su pro-
cedencia y las características físicas externas.
TRASPLANTE
t r o
Consiste en el paso de las plántulas germinadas a los envases
n
de crecimiento. Esta actividad es esencial en la calidad de la
5.2.1. FUENTE SEMILLERA
producción de árboles y para ello es necesario garantizar el
El comportamiento de los árboles plantados está correlacio-
nado con las condiciones ecológicas del sitio de origen de las
semillas. Adicionalmente, los individuos seleccionados como
árboles madre deben tener buenas características fenotípi- c o ÃËÃÈÀvȳ vËv³Ɯ âv ¿Ë ®ðËâ ÀÈv®È ® ¨ Û³À
y crecimiento del material vegetal. El sustrato debe estar
seco, ya que, por lo general, un mal llenado de los envases,
sin la adecuada compactación, ocasiona individuos torcidos
i a
cas, así como baja susceptibilidad al ataque de plagas, enfer-
medades o heladas. De ahí la importancia de obtener semillas
âï˨ÈvÃv®¦³ƛÃóƜ®ÈÀ³ËÀ¨vÀvçȳÀv
a la bolsa genera torceduras radiculares que afectarán nota-
o p
de una fuente semillera conocida, ya sea de un grupo de indivi-
duos vegetales de la misma especie o de un grupo de especies
en el que predominen características biofísicas de sanidad y
blemente el desarrollo del ejemplar, derivando en debilida-
des en su sistema de anclaje.
desarrollo aceptables.
C
El momento de colecta de la semilla también es primor-
dial, pues no todas las especies pueden cosecharse sin que
la maduración de la semilla esté completa.
FERTILIZACIÓN
367
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
Foto 52.
Semillero
del vivero La
i a Florida
PODAS o p
C
Es una práctica que no debe ser frecuente en la producción
de individuos destinados a emplazamientos urbanos, pues
una poda inadecuada o mal hecha puede alterar su forma na-
ƛ ³Àv´®Ɲ Consiste en el retiro de ramas bajas
que no permitan obtener fustes rectos y fuertes, dejando
únicamente las ramas bien estructuradas alrededor de es-
tos. Esta poda se realiza en árboles que superen en vivero
tural y representar un factor de riesgo en vías y andenes por Ë®vv¨ÈËÀvÃ˽À³ÀvŭƜŴÈÀ³ÃƜËâvó¨ÃvÃÃv®ÃÈv®-
el desequilibrio de la copa. ciado para que las ramas de la copa se desarrollen adecuada-
Sin embargo, hay especies nativas o exóticas que pre- mente alrededor del fuste.
îÈv®ËÃÈÃÀvïv³Ã³ËÀv³Ãv¨³ÃËv¨Ãvâ¿Ë
realizarles podas en las que se selecciona una de las rami- ƛOv®ÈvÀvÃƝ Consiste en el retiro de ramas secas o secciones
ïv³®Ã½vÀv¿ËÃÛ˨ÛvÈv¨¨³³®v®ÈƛSv®Ɯ de ramas afectadas por una plaga o enfermedad. En el caso de
por diferentes circunstancias que se presentan en la produc- herbáceas se pueden realizar podas drásticas, que consisten
ción de material vegetal, se puede producir la muerte apical en el retiro de todos los foliolos afectados, cuyo objetivo es la
en individuos jóvenes, por lo que se debe seleccionar una de renovación del material vegetal.
las ramas emergentes para mantener la dominancia apical y Las podas deben realizarse con las herramientas adecuadas,
conservar la arquitectura del árbol. las cuales se tienen que desinfectar antes de empezar la ac-
En vivero se realizan dos tipos de podas: tividad y después de cada corte.
368
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
d a
La sobrevivencia y el adecuado desarrollo de los individuos
que trabajan en asocio con las raíces de las plantas, ayu-
w®³¨vÃvï¦vÀ¨®È³ÃƜýv¨®È´Ã³À³Ɯâv¨Ë-
l a
vegetales en los sitios de plantación definitivos están su-
peditados a su desarrollo radicular, estado de lignificación
nos minerales del suelo. Resulta indispensable garantizar
la inoculación de estos organismos en la etapa de vivero,
preferiblemente en el momento del trasplante, previo a la o
y área foliar. Por lo anterior, es necesaria su rustificación,
r
que consiste en eliminar la sombra y el riego en la última
t
fase del vivero, es decir, dos semanas previas a su salida.
n
½¨v®Èv´®¨wÀ³¨®¨Ãȳï®ÈÛ³ƛ Con ello se espera generar mayor resistencia a las limi-
tantes propias del sitio de plantación, especialmente si se
RETENEDORES DE HUMEDAD
i a
duos vegetales, los cuales pueden tomarlos directamente por la
raíz, optimizando su crecimiento. Con el uso de los hidrorrete-
una vez plantado. Para ello, una buena práctica en vivero
es el distanciamiento entre bolsas en las camas o eras,
o p
nedores se reducen los ciclos de riego y la cantidad de agua uti-
lizada, y de igual manera, se disminuye la pérdida de nutrientes
en el suelo y se mejoran las condiciones de aireación en suelos
permitiendo que ingrese la luz del sol y evitando que los
fustes se elonguen en busca de luz para realizar los proce-
sos fotosintéticos. Cuando se separa el material vegetal,
C
compactos. La utilización de una dosis mayor a la recomendada
puede generar problemas en el desarrollo radicular.
si es necesario, hay que realizar un tutorado si el fuste es
demasiado débil y se inclina.
Tabla 7. Valores recomendados de retenedores de humedad de acuerdo con la altura del árbol
À³¨Ã®ÈÀŬƜŴâŭƜűÈÀ³Ã ŭŬÀv³ÃÀ³ÀÀÈ®³ÀÃ
370
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
a
Si se observa que hay raíces que están comenzando a
entorcharse, se debe realizar una poda con implementos
d
®vï¨v³ÃâîÈv³ÃƛOîÃvÀ³ƜÃȳ-
l a
vÀË®vËÃÈÀv¨vÈÀv¨ÛÈv¨âÛÀïvÀ¨ÃÈv³
del sistema radicular.
o
Una vez verificado, se debe esperar un tiempo pruden-
r
cial para sacar el material vegetal a la plantación defini-
t
tiva, pues se pueden producir daños al sistema radicular
n
al reventarse las raicillas que se van desarrollando dentro
del sustrato adicionado en el reembolse. Esto puede oca-
i a CONTENEDORES
C Foto 54.
sas plásticas negras de diferentes tamaños, de acuerdo
con el tipo de material vegetal que se va a producir, de
v¨ÀÀËóƪŲvųƫƜ³®½À³Àv³®ÃƜ˨¨®¨Ë³â
protector ōŖ para que tengan más resistencia a la acción
Ejemplo
del sol.
de raíz
entorchada
También se pueden utilizar contenedores tipo maceta,
los cuales son reutilizables y están diseñados con perfora-
ciones para evitar los daños radiculares y el entorchado de
raíces, y para aumentar el sistema radicular mediante poda
de raíces naturales por contacto con el aire. En estos con-
MANEJO RADICULAR tenedores se pueden producir individuos de gran tamaño.
Es de vital importancia para la producción de material vege- El contenedor debe estar sin rasgaduras o rotos en el fon-
tal, puesto que un buen desarrollo radicular producirá indivi- do al momento de retirar el árbol del vivero para que aguan-
duos de buena calidad. Depende de las buenas prácticas de te el cargue del individuo, tanto en el trasporte mayor como
siembra, del tiempo en vivero y del tamaño de los contene- menor. Este siempre debe ser retirado en en el momento de
dores utilizados. ¨v½¨v®Èv´®®¨¨ËvÀï®ÈÛ³ƛ
371
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
Foto 55.
Diferentes
Foto 56. 4®ïv´®¨
material vegetal; a la izquierda
C
tamaños de ïvÀƜv¨vÀv
bolsa ¨®ïv³
5.2.3. CALIDAD DEL MATERIAL VEGETAL cuando los tallos de los individuos arbóreos tienen una colora-
La adaptabilidad de las coberturas verdes al medio urbano se ción verde bronceada y consistencia leñosa que es producida
incrementa cuando el material vegetal producido en el vivero por la lignina.
es de buena calidad. Por lo tanto, previo a la plantación, se
deben evaluar los siguientes factores. ESTADO DEL FOLLAJE
LIGNIFICACIÓN Los follajes de las plantas son variados en forma y color. Pue-
den ser de una tonalidad o presentar veteados, rayados o
4³ÃwÀ³¨Ã®ÃÈvÀ¨³ÃËï®È®ÈÀËÃÈïv³Ã³®- manchas, de acuerdo con la especie que se esté propagando.
durecidos; es decir, deben estar relativamente rígidos y no do- Al momento de la plantación, deben ser vigorosos y no tener
¨vÀó®v¨vv¨³ÛÀ¨³ÃƛÃÈvÀËÃÈïv´®Ã³ÃÀÛv decoloraciones, cambios del color habitual, bordes marrones
372
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
Foto 57. Ejemplo
de follaje con
o p
cambio de
color habitual,
presencia de
plagas y bordes
$³È³űŴƛPan
de raíces en
373
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
a
Manejo radicular y pan de raíces
d
l a
t
OËÃÈÀvȳâÀȨçv´®
r o
o n
c
i a
o p
Semillas
C Reembolse
Riego y control
de plagas o
enfermedades
374
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Manchas Cambio de
color
Poda y estado de
follaje
Tamaño de contendor según
planta
d a
l a
t r o
n
Sin presencia de plagas y
enfermedades
c o
i a
o p Calidad del tallo:
¨®ïv´®
C
Calidad del pan de
raíces
-Contenedores
375
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
$³È³űŵƛ
Proceso de
plantación
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
La realización de cualquier intervención a las coberturas ve-
l a
getales en espacio público requiere de una señalización es-
½ïv¿Ë®³Àv¨³ÃËvv®³Ã¨³ÃÈÀvv¦³Ã¿ËÃ
han previsto realizar. Así mismo, debe velarse por la protec-
t r o
n
ción de los individuos vegetales a preservar, árboles que se
encuentren adecuadamente desarrollados y ya consolidados
en la zona del proyecto.
Los daños más frecuentes en el arbolado como conse-
c
Ë®v³ÀvîÀvÃÈÀËÈËÀvó®Ɲ¨vvÃïávÀv˨vÀ
por compactación del suelo generada por el paso de ma-
o
i a
quinaria pesada, la impermeabilización del suelo, los daños
radiculares por la apertura de zanjas y excavaciones, y la des-
o p
compensación de ramas y copas de árboles por el paso de
ËÀv®È¨ÈÀv®ÃËÀó¨vóÀvÃâ³®¨ï®½ÀÛ-
C
nir el estrés y posible daño de la vegetación existente, deben
realizarse trabajos de aireación del suelo, riego, fertilización,
podas preventivas y acolchado en el área radicular de los ár-
boles a conservar.
Cuando exista la necesidad de excavaciones profundas
para el desarrollo de una obra de infraestructura y, por tanto,
sea necesario trabajar a cierta profundidad, es importante
reservar la capa de suelo fértil para que no se pierda con los
movimientos de tierra de la obra y se pueda utilizar posterior-
mente en el momento de la plantación de los nuevos indivi-
duos vegetales.
Foto 60. Proyecto
Una vez se ha garantizado la protección de los árboles a
de plantación,
conservar, se inicia la preparación del terreno eliminando la Parque El
capa vegetativa y tapizante que pueda existir. Lo anterior, Porvenir
con una previa validación de los diseños suministrados y la
concordancia en medidas con respecto a los elementos de
377
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Punto de inicio
con base en
elementos
existentes x
x
Estacas
d a
l a
t r o
o n
c
i a
p
Trazado con
estacas
%Àwï³ŵŬƛ
o
C
Actividades
preliminares a la
plantación
OË®³ ¨ ò³Ɯ Ã ï® ® v½³ ¨ Ãȳ Ë- plano de campo los cambios y ajustes que puedan surgir para
cación de los árboles a plantar usando cintas métricas. Para poder generar los planos récord.
materializar el punto se pueden usar estacas o marcación Es de vital importancia que la eliminación de arvenses
con una herramienta como azadón, palín o pintura en aero- en el área a intevenir se realice de forma manual, sin utilizar
ó¨Ɯvó³¨Ãv½³È³®¨ï®vÃËÀvÀ¨vvÀv- agroquímicos, debido a la sensibilidad de algunas especies
ción del punto de plantación. a dichos compuestos. Se deberá hacer una roza en el área
ÃÀ ®ÃvÀ³ ³ïvÀ ¨ ò³ ® v½³ ËÀv®È ³®¨ï®ÛÈvÀ³½È®v½³À¨Ëçâ®ËÈÀ®ÈÃƜâÃÀ-
el trazado por presencia de algún elemento no contempla- comienda dejar los tallos de las hierbas presentes para ami-
do, se realiza el ajuste manteniendo los criterios del diseño norar el impacto del sol y disminuir la evaporación del agua
ƪýƜÃÈv®v®È³âÀȳƫƛO®³®Ã®vÀ®¨ presente en el suelo.
378
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d
del suelo y del material encalante: suelos ricos en materia
cuencia de este tipo de obstrucciones, bien porque conforman
una barrera física o porque las características de estos mate-
l a
orgánica y arcilla requieren mayor cantidad de cal que sue-
los arenosos y pobres en materia orgánica. Para el caso de
riales, al entrar en contacto con el agua, producen reacciones
químicas que pueden llegar a ser nocivas para las raíces. El hoyo
de plantación debe tener un buen drenaje y permanecer abierto o
árboles urbanos en Bogotá, los sustratos empleados para
r
la plantación tienden a ser ácidos, por lo que después de
t
evaluar el suelo y la especie a plantar, en forma general, se
n
antes de la plantación para que pueda meteorizarse. recomienda la aplicación de cal dolomita.
En proyectos de rehabilitación ecológica, las dimensio-
®Ã¨³â³½vÀv¨vó®Û˳ÃŬƜŭűvŬƜųÈÀ³Ã
v¨ÈËÀvÃÀw®ŬƜŰáŬƜŰÈÀ³ÃwÈÀ³âŬƜŰÈÀ³Ã
½À³Ë®vƞâ½vÀv¨vó®Û˳ÃŬƜųvŭƜŮ-
c
ÈÀ³ÃƜŬƜųáŬƜųáŬƜųÈÀ³ÃƛÃóƜÃÀwývÀvÀ
o ƛý³Ã´®ÀÃ˳ÃƝ La ejecución del ahoyado genera
residuos de plantación que, dependiendo de su contenido,
calidad y grado de contaminación, pueden tener los siguien-
tes usos:
i a
¨Ã˨³Ã˽Àïv¨Ɯâv¿Ëè¿Ë½³Ãvâ³Àv®Èv
de materia orgánica, mejores niveles de oxígeno y mayores • Reutilizarse: En caso de que la tierra producto de las la-
o p
niveles de actividad microbiana. Esto obedece a que, en el
³®È³¨v½¨v®Èv´®Ɯ¨Ã˨³wÃÃ˽Àïv¨¿Ë-
dar en el fondo del hoyo de plantación y en contacto directo
bores de ahoyado presente buenas condiciones físicas
ƪ³¨³ÀƜÈáÈËÀvâÃÈÀËÈËÀvƫ⮳Ãȳ®Èv®vv³®
escombros o residuos sólidos, puede disponerse como
con las raíces de las plantas.
C
ƛ4¨®v³â½À½vÀv´®ÃËÃÈÀvȳƝ La calidad del sustrato
de plantación para el caso urbano o del suelo para los proyec-
barrera protectora conformando jarillones en forma de
círculos o semicírculos alrededor del árbol, mejorando
los niveles de humedad en la base de este.
tos de rehabilitación ecológica reviste gran importancia, pues • Esparcirse: Extenderse en la zona verde aledaña procu-
de ella depende el vigor, la adaptación y el futuro desarrollo del rando su disposición de manera armónica y realizando
individuo vegetal plantado. un salado con tierra negra de un espesor de 5 centíme-
Es importante considerar que la cantidad de agua que un tros, que genere las condiciones propicias para el esta-
sustrato o suelo puede retener se determina, en parte, por la blecimiento de césped.
cantidad y el tamaño de los poros, por su textura y por la canti-
dad de materia orgánica. Por esto, el material de llenado debe • Disponerse: Esto se debe hacer en escombreras o sitios
ser poroso y tener un porcentaje adecuado de materia orgá- autorizados de acuerdo con la normativa vigente.
nica, preferiblemente de textura franca o franco-arenosa, de
estructura granular y con un grado de acidez que varíe en el ƛ (À³ÀÀÈ®³ÀÃƝ Aumentan la disponibilidad de agua
®ÈÀÛv¨³ŲƜŬvųƜűƜvË®¿ËÃȳÛÀïvÀý®®- en las raíces en época seca y constituyen una reserva del lí-
do de las especies seleccionadas en el diseño. La presencia de quido almacenada en un gel de liberación lenta.
379
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŵŭƛ
Actividades de
plantación
H
A
Ahoyado Riego
d a
B
a G
árbol entre 0,80 m y 2,0 m
o l
t r
Llenado y preparación
de sustrato
o n Tutorado
C c
i a F
o p
1,0 m
Disposición de
residuos
C Plantación
E
D
1,0 m
Aplicación de Fertilización
hidrorretenedor
380
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d
espacios vacíos que puedan llenarse de agua y generar
mitad del volumen de llenado del mismo. Esto quiere decir
que la mitad del hidrorretenedor que se ha de aplicar a una
l a
procesos de pudrición radicular. Se recomienda incor-
porar de manera gradual el sustrato de plantación pre-
planta se hará directamente en el fondo del hoyo y lo res-
tante se aplicará a la mitad del llenado del mismo. Dicho
procedimiento se hace con el fin de facilitarle a las raíces o
sionando suavemente. Su nivel alrededor del árbol recién
r
plantado debe quedar 5 cm por encima del nivel del terre-
t
no, dado que continuará asentándose en el lugar, espe-
n
superiores el acceso al agua. Después se cubre con la tie- cialmente con el primer riego.
rra hasta la superficie del cuello de la raíz de los individuos Luego se ubica el tutor (listón, pie de amigo o ele-
plantados. En cuanto a la dosis de aplicación recomenda-
da de acuerdo con la altura del individuo vegetal a plantar,
se sugiere revisar el apartado 5.2.2, en el componente de
retenedores de humedad. c o ®È³Ã³½³ÀÈƫvÀvvçvƜ¨Ëv¨È®³³
función direccionar el desarrollo vertical del árbol des-
pués de establecido en su sitio definitivo. Las medidas
mínimas para el caso de arborización son 2,5 metros de
i a
ƛ $ÀȨçv´®Ɲ En lo que respecta a la fertilización del
v¨ÈËÀváŬƜŬůÈÀ³ÃáŬƜŬůÈÀ³Ãƞ½vÀv¨vóÀv-
¨Èv´®®®Û˳îÈÀŬƜŭűÈÀ³ÃâŬƜųŬÈÀ³ÃƜ
o p
sustrato de plantación, las proporciones y las cantidades
dependen del tipo de sustrato y se dosificarán de acuerdo
con los resultados del análisis de suelos.
ŭƜűŬÈÀ³ÃáŬƜŬůÈÀ³ÃáŬƜŬůÈÀ³Ãƞâ½vÀv®Û-
˳ý³ÀÈvÀËÃÈÛ³ƜŮÈÀ³Ãv¨ÈËÀváŬƜŬůÈÀ³Ã
áŬƜŬůÈÀ³Ãƛ
C
En el momento de la plantación se recomienda la apli-
cación de abonos fosfatados y potásicos, más que de abo-
nos nitrogenados, ya que el agua arrastra este elemento
hacia los estratos inferiores con facilidad y las raíces de
El tutor debe ubicarse a una distancia determinada
del tronco del árbol para que no afecte su sistema ra-
˨vÀ â ®ÈÀÀvà v Ë®v ½À³Ë®v ®v ŬƜŰŬ
metros en el suelo. Debe amarrarse al árbol con cabuya
los árboles recién plantados no pueden alcanzarlo. El ni- de fique, de modo que no se provoque el ahorcamiento
trógeno aportado por las enmiendas orgánicas es, por ni el anillado del árbol, pero con una firmeza que no per-
tanto, más que suficiente en esta primera fase. mita el balanceo del tronco del árbol. Su ubicación debe
responder también a criterios estéticos.
$ƛI¨v®Èv´®Ɲ Una vez llenado el hoyo y asentado el sus-
trato de plantación, continúan las labores de ubicación del %ƛ L³Ɲ La programación de la plantación puede ajus-
material vegetal. Se recomienda llenar con agua los hoyos tarse a los periodos de lluvia; de no ser posible, una vez
previo a la plantación. Así mismo, el fondo debe ser repica- ubicado el árbol en su lugar definitivo con el tutor, se
do y mezclado con suelo superficial. conforma el plato alrededor del tronco y se aplica agua
La altura del material vegetal es variable y depende fun- ®Ë®vv®Èv®vŮŬ¨ÈÀ³Ã½³À¦½¨vÀƜÈv¨
damentalmente de las características de la especie. Para manera que se asiente el sustrato, acoplándose adecua-
¨ vó vÀ³¨v³ ËÀv®³Ɯ ÛvÀv ®ÈÀ ŬƜŴ â ŮƜŬ ÈÀ³Ãƞ damente con el sistema radicular.
381
d a
ANTES
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C Foto 61. Proyecto
de jardinería
urbana en el Voto
Nacional
DESPUÉS
5.3.2. JARDINERÍA URBANA servicios públicos, desde los cuales se pueden medir puntos
del perímetro del diseño. Estos pueden ser demarcados con
ACTIVIDADES ANTES DE LA PLANTACIÓN estacas y, en lo posible, algunas deben ser dejadas en cam-
½³ ³³ ½Ë®È³Ã 靈à ½vÀv ½³À ÛÀïvÀ ¨ wÀv ¨ ¦vÀ®
ƛ¨Èv´®¨wÀvƪÈÀvçv³¨½ÀÈÀ³ƫƝPara la en el momento en que ello se requiera. Para la delimitación
vÀv´®¨wÀvÈÀvv¦³Ã½³ÀÈv®Èï®À½Ë®- del borde del proyecto se utiliza cuerdas u otro elemento que
ȳà ÀÀ®v 靈à ® ¨ ÈÀÀ®³Ɯ ¨³Ã Ëv¨Ã ½Ë® ÃÀ ½ÀÈvÈ®À¨®vÃÀÀ®v½vÀvï®À¨ÈÀvçv³®-
obras civiles, postes de energía o cajas de inspección de terno del diseño.
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
ƛ Ãv½³ÈƝ En general, los espacios blandos de la ½³Èvó ƪ3ƫƲƜ ÃË®vÀ³Ã Ʋv¨³ ƪvƫƜ v®Ã³ ƪ9ƫ â
ciudad se encuentran cubiertos por pasto kikuyo (Cen- vçËÀ ƪOƫƲ â À³¨®È³Ã Ʋ³À³ ƪƫƜ ç® ƪk®ƫƜ ³À
chrus clandestinusƫƜ¨Ëv¨ÃÀÀÈÀv³³Àv ƪËƫ⳨®³ƪ9ƫƲƛO˳Ãý®¨v®w¨ÃÃ
ordenada mediante el corte de tapetes de tamaño regu- suelo realizado.
lar, lo que permite su reutilización en el mejoramiento Asimismo, es recomendable la aplicación de materia
de otros espacios. ³Àw®vƪ³½³ÃÈƫv¨Ã˨³½vÀv¦³ÀvÀÃËÃvÀvÈÀÃ-
Esta actividad se puede realizar por medio de herra- ticas físicas, químicas y biológicas, mantener su hume-
mienta manual o con maquinaria especializada que po- dad y permitir el posterior desarrollo de las raíces. Este
sibilite la obtención de material de buena calidad; y debe se debe aplicar e incorporar en los diez primeros centí-
ejecutarse de manera cuidadosa, minimizando la cantidad metros del suelo.
de residuos.
$ƛ:Û¨v´®ƝIÀȳȮÀË®vÃ˽ÀïÀ˨vÀ®¨v
ƛávÛv´®âý³Ã´®Ã³À³ÃƝ Se debe rea- cual se puedan realizar las siguientes actividades. Se debe
¨çvÀ ËÃÈÀ³ ½vÀv ³®³À ¨v ½À³Ë®v ¨ ½Àï¨ ½À³ËÀvÀvÀ³®À¨®Û¨Ã˽Àïv¨¨¦vÀ®³®
suelo existente en el lugar y la presencia o no de materia-
les residuales de obras civiles o de cualquier intervención
hecha con anterioridad. a
¨®Û¨®Àv¨¨ÈÀÀ®³Ɯ³®¨ï®ÛÈvÀï˨ÈvÃ
®¨v®¦³¨vËv®¨½À﨨Ã˨³v½¨v®ÈvÀƜâ
d
esa forma prevenir problemas de erosión y de concentra-
Se considera que la profundidad mínima adecuada para
¨ ÃÈv¨®È³ Ë® ¦vÀ® ÃÈvÀ ®ÈÀ ŮŬ â űŬ
l a
ción de sales que pueden alterar la condición nutricional
del suelo para las plantas.
®ÈÈÀ³ÃƜ â ¿Ë ® à ½Àï¨ ®³ vÀ vÈÀv-
les o elementos que impidan el desarrollo radicular de las
plantas. La proporción en que se encuentren dichos mate-
t r o
%ƛ SÀvçv³ ò³Ɲ Con base en el diseño aprobado,
ÃvÀw¨vÃÈÀË´®¨³Ãýv³Ã﮳ývÀv¨vÃ
n
riales permitirá tomar la decisión sobre su retiro total o la especies o los grupos de especies considerados. Se debe
ËȨçv´®Ë®v½vÀȨ½Àï¨ƛ procurar establecer la mayor cantidad de puntos y líneas
Los escombros resultantes deben ubicarse en el sitio
de forma adecuada para su retiro y disposición en lugares
autorizados por la autoridad competente.
c o de referencia que permitan ubicar las plantas con la mejor
distribución posible, es decir, con las distancias que ga-
ranticen igual disponibilidad de espacio para cada una de
ellas y así evitar competencia por luz, agua y nutrientes.
i a
ƛ4¨®v³³v´®ÃËÃÈÀvȳƝ El paso a seguir es la apli-
cación de tierra negra, de textura franca, mezclada con cas- (ƛ ³âv³ ® ½¨v®Èv´®Ɲ Se realiza mediante el uso
o p
carilla de arroz en lo posible quemada, en una proporción de
ocho partes de tierra por una parte de cascarilla. Se debe uti-
¨çvÀ¨vv®Èv®ÃvÀv½vÀvvÀv®ÈçvÀË®½Àï¨ÌȨŮŬ
de herramientas livianas, tales como ahoyadoras, pa-
¨vÃv®³ÃÈvÃƪ½v¨®Ãƫ³½¿Ë²výv¨vævÀ®Àvƞ¨v
herramienta se seleccionará de acuerdo con el tamaño
C
vűŬ®ÈÈÀ³Ã½À³Ë®vƜ¨Ëv¨Ã³®ÃÀv³³
espacio básico para el establecimiento de una proporción
importante de las raíces más activas de las plantas.
de la bolsa en la cual viene la planta desde el vivero. Se
deben realizar cortes limpios en el suelo y no generar
presión en el fondo del hoyo para evitar compactación
del suelo.
ƛ´®v³®³®v³ÀÃâÀȨçv®ÈýÀÃ-
ÀvƝ La condición de acidez de los suelos de la sabana de *ƛ½¨v´®À³ÀÀÈ®³ÀÃƝ4v³ÀvwÃï®-
Bogotá exige la nivelación con la adición de cal agrícola te de aplicarlos es activándolos con agua previamente; en
en cantidad adecuada para llevar el pH del suelo a un nivel caso que ello no sea posible, se deben localizar en los la-
cercano a la neutralidad, lo cual permitirá la disponibili- dos del hoyo de siembra y no en el fondo, ya que pueden
dad de la mayoría de nutrientes que requiere la planta. En generar el levantamiento de las plantas por sobre el nivel
este momento es valioso –además que se facilita– realizar de la jardinera. Igualmente, es importante no mezclarlos
la aplicación de otras enmiendas, tales como materia or- ÀÈv®È³®ÀȨçv®ÈÃwï³ÃîÈÃÃƛ
w®vâË®ÈÃÀȨçv®ÈÃï®vÃv½vÀÈÀ¨v®w¨- IvÀv ¨v ½¨v®Èv´® ¦vÀ®Àv à ËȨçv® űŬ Àv³Ã
sis de suelo. del polímero por metro cuadrado de plantación, aplicán-
La aplicación de fertilizantes está basada en sumi- dolo al lado de las plantas y ubicándolo a la profundidad de
®ÃÈÀvÀ ¨®È³Ã vâ³Àà Ʋ®ÈÀ´®³ ƪ:ƫƜ ´Ã³À³ ƪIƫ â la mayor cantidad de raíces.
383
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Disposición de
residuos
Delimitación del
área respecto a
d a
la
elementos
existentes
20-50 cm
rt o
Profundidad de
excavación
Descapote, retiro de
pasto por tapetes
c
i a
o p
Nivelación
del terreno
C Trazado de
diseño
Ahoyado y aplicación de
Tierra negra + hidrorretenedores
fertilizante + según densidad de
compost plantación
%Àwï³ŵŮƛ
Actividades
preliminares de la
jardinería urbana
384
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d
para absorber nutrientes del suelo a través de las raíces. Tanto
var el hidrorretenedor si se aplicó seco, hidratar las plantas y
mantener alto el nivel de humedad relativa del lugar para dis-
l a
la formulación como la realización de las aplicaciones deben ser
hechas bajo la supervisión de un ingeniero agrónomo.
Localización de la planta
t r o
Riego
Adecuación
del sustrato y
aplicación de
o n
hidrorretenedores
c Fertilización foliar
i a
o p
C
%Àwï³ŵůƛ
Actividades de
plantación en la
jardinería urbana
385
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
Foto 62.
Mantenimiento del
arbolado urbano
386
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
5.4.1. ARBORIZACIÓN
d a
durante los primeros tres meses–, y posteriormente cada 45
días. Para ello, se debe hacer lentamente una aplicación de
®³ŮŬ¨ÈÀ³ÃvËv½³ÀwÀ³¨®¨vvèÈÀ³®³ƜÃȳƜ
ADAPTACIÓN
Todo árbol recién plantado requiere de un mantenimiento
adecuado por un periodo mínimo de tres años (o más, depen- o
ƛI³vƝ Consiste en cortar secciones de la parte aérea o
r
radicular de los árboles para mejorar su aspecto y desa-
t
rrollo. En la parte aérea se realiza para mejorar la arqui-
n
®³¨výƫƜv®¿ËÃýÀv¿Ëîˮ- tectura de los individuos, para eliminar ramas muertas o
tre fortalecido para su normal crecimiento. Durante la etapa con daños físicos causados por enfermedades, ataque
de mantenimiento se deben adelantar todas las labores que
aseguren la adaptación, el desarrollo y el sostenimiento del
árbol plantado. Dentro de las principales labores a efectuar
se encuentran: c o de plagas o manipulación inadecuada, y para disminuir o
evitar peligros y obstáculos a transeúntes, propiedades y
obras civiles.
En árboles jóvenes se realizan principalmente podas de
i a
ƛI¨vȳƝ Consiste en la ejecución de las siguientes activida-
formación o estructurales, para lo cual se recomienda usar
ÈòÀvævÀ®ÀvËv®³¨wÈÀ³¨vÀvvî³Àv
•
o p
îˮÀv³ŬƜűÈÀ³Ã³Ã¨ÈÀ³®³Ɲ
•
manera manual.
Bordeo:³®ÃÃÈ®¨vvÀv´®â¨½Àï¨v³v¨³À
corteza, puesto que los árboles jóvenes requieren la mayor
cantidad de follaje para su óptimo desarrollo. No deben rea-
lizarse podas excesivas o drásticas, es decir, mayores a un
ůŬǂǦ¨³¨¨v¦¨wÀ³¨ƛ
del plato. Se realiza con herramienta menor y no debe ser
vâ³ÀvŭŬ®ÈÈÀ³Ãƛ ƛLÈËȳÀv³Ɲ Consiste en la reposición del tutor puesto ini-
• Descompactación: Consiste en el ablandamiento con he- v¨®ÈƜ½®®³¨ÃÈv³ÀËÃÈïv´®¨®-
rramienta menor del suelo que rodea el tronco del árbol, Û˳ÛÈv¨®ÈÀÀ®³ƛÃÈv¨v³ÀÃÀv¨çvv¨ï®v¨çvÀ¨v
®Ë®v½À³Ë®v®³vâ³ÀvŭŬ®ÈÈÀ³Ãƛ etapa de mantenimiento.
• Corona: Es la conformación del sustrato generando una
Ã˽Àï ´®vÛv ® ¨ ½ÀÈÀ³ ¨ ½¨vȳ v¨¦v³ ¨ ƛ´®ÃËÃÈÀvȳâƨ³³ÀÈËÀvƝ Consiste en adicionar
tallo o tronco del árbol, para mejorar las condiciones de al plato del árbol sustrato hasta alcanzar el nivel del sitio de
retención de agua y nutrientes. emplazamiento, ya que se debe cubrir con este la base del
tronco hasta su inicio o cuello de raíz. Se realiza manualmen-
ŮƛIvÀvÃÈvô®Ã³®Ã˨ȴƝ%¨v®Ǫ4¨¨âƪŮŬŬűƫƜÀÈȳ®ƪŭŵŵŲƫâ te mediante el uso de carretillas o lonas en cantidad mínima
4¨¨âƪŭŵŵŵƫƛ ŬƜŭƌƛ
387
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŵŰƛ
Mantenimiento de
arbolado joven
d a
l a
t r o
Poda de formación
o n $ÀȨçv´®wïv
c
i a
o p
Riego
C Replante
388
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
No debe ejecutarse en aquellos árboles que se encuentren *ƛOˮȳⳮÈÀ³¨Ãv®ÈvÀ³Ɲ De forma preventiva y con
enmalezados o con residuos en su plato original; en estos base en una programación, se efectúa un recorrido de monito-
casos, debe hacerse un descapote o deshierbe previamente, reo al arbolado joven para hacer un diagnóstico de plagas y/o
así como una limpieza del plato original. ®ÀvÃƛÃÈï®Ãˮۨ®®vâÃÛÀvƜâ
Al adicionar el sustrato al árbol se debe tener presente que con base en estos resultados se estructura un programa de ma-
este no puede perder su perpendicularidad o sufrir daño. Esta ®¦³ïȳÃv®ÈvÀ³¿ËÈÀ®v¨³Ã½À³ËȳÃvËÃvÀƜ¨vóÃÃâ
vÈÛvï®v¨çvÀèÈv®³¨³À³¨½¨vȳ³® frecuencias, las mezclas y el cálculo de volumen de agua a em-
alguna herramienta manual y haciendo una corona alrededor ½¨vÀƛ®vÀ³¨v³¦³Û®ÃwÃï®È¨Ëó³vÃ
del tronco para preparar al árbol para un futuro riego. Se pue- espalda a motor que el de estacionarias, ya que así no se genera
de incorporar material proveniente del chipeado o los residuos pérdida de producto y se agilizan los recorridos.
vegetales triturados producto de las actividades de poda.
ÁRBOL ADULTO: MANEJO SILVICULTURAL
$ƛ$ÀȨçv´®³¨vÀƝConsiste en la aplicación de nutrientes
a la planta, a través de su follaje, por aspersión con un equipo
de bombeo. Para ello debe usarse una solución compuesta a
El manejo silvicultural del arbolado adulto está enfocado
d
en cuidar el estado físico y sanitario de los individuos como
por un coadyuvante o surfactante que facilite la absorción de
los nutrientes a incorporar, y un fertilizante o abono líquido
l a
principal estrategia en la prevención del riesgo de caída de
ramas y volcamiento total de los árboles. Se direcciona en
que contenga como mínimo en sus compuestos nitrógeno,
fósforo y potasio.
La aplicación debe realizarse a la totalidad del follaje del
t o
cuatro líneas principalmente:
r
ƛ9v®¦³ïȳÃv®ÈvÀ³Ɲ En contextos urbanos, el arbolado
n
individuo en movimientos ascendentes y descendentes, ro- en general está sometido a condiciones adversas tales
deándolo hasta que se complete la aspersión de su totalidad. como estrés hídrico y malformación radicular, causadas
La presión del chorro debe graduarse para que no cause da-
ños al árbol o desprenda sus hojas o ramas.
i a
materia orgánica al suelo, para mejorar sus características
físico-químicas y biológicas, y promover el crecimiento de
reduciendo la absorción de nutrientes.
Además, la contaminación ambiental ocasiona una alta
o p
los árboles urbanos. Su efecto es más notorio cuando se apli-
v®¨³ÃŭŬ®ÈÈÀ³ÃÃ˽Àïv¨ÃƪOvÀ®À³ƜŮŬŬŵƫƛ
IvÀv¨Ã˨³ËÀv®³ƜÃÀ³®vv½¨vÀŭŮǂǦ³½³ÃÈ
presencia de material particulado, generando el desbalan-
¨³Ã ½À³Ã³Ã ïó¨´³ÃƜ ¿Ë ¦Ë®È³ ³® ¨³Ã v²³Ã
antrópicos (podas antitécnicas, descortezamientos y ani-
va a utilizar.
C
en relación al volumen de suelo total. Sin embargo, siempre
se debe tener en cuenta la especie y el tipo de mezcla que se
¨¨v®È³ÃƜ Èƛƫ ó® vȳÀà ¿Ë îËâ® v®Àv
îïvÈÛv ¨v ȳ¨Àv®v ¨ wÀ³¨ v ¨v ½Àîv ¨-
Èv®ÈÃïȳÃv®ÈvÀ³Ãƛ
En Bogotá se ha evidenciado una mayor susceptibi-
(ƛL½¨v®ÈƝ Consiste en reponer los árboles que por algún lidad a la afectación principalmente por insectos fitófa-
motivo hayan muerto, se encuentren en muy mal estado o ³ÃƪvÃÈv³ÀÃâÃ˳®v³ÀÃÃvÛvƫ®Ã½Ã
hayan desaparecido. En el momento del replante se debe ha- como caucho sabanero (Ficus americana sub. andicolaƫƜ
cer un hoyo del tamaño del pan de tierra del ejemplar o de la falso pimiento ( Schinus areiraƫƜv®³¨³ƪMagnolia gran-
bolsa que lo contenga, y posteriormente aplicar el polímero difloraƫƜ Ãv®Àv³ ƪCroton mutisianusƫƜ Ëvâvw®
hidrorretenedor. Al introducir el individuo arbóreo se pone el Manizales ( Lafoensia acuminataƫ â v¨w vvÀ¨¨³ ƪTe-
sustrato alrededor del pan de tierra para que la base del tallo coma stansƫƛ
¿Ëv¨Ã³®Û¨¨vÃ˽Àï¨ÈÀÀ®³â¨vÃÀvà Con el objetivo de disminuir las densidades poblacionales de
completamente cubiertas. Es importante compactar manual ¨³Ã¨Èv®ÈÃïȳÃv®ÈvÀ³ÃvË®ËÀv¨v²³È³¨Àv¨Ɯ¨vÃ
y moderadamente el suelo alrededor del tronco, buscando especies vegetales que presentan algún grado de afectación
que el individuo conserve la posición vertical que trae en la son tratadas mediante prácticas enmarcadas en el contexto de
bolsa o contenedor. un manejo integrado. Este tipo de manejo contempla diferentes
389
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Poda sanitaria
d a Endoterapia
l a vegetal
t r o
o n
c
Fertilización foliar
p ia $ÀȨçv´®wïv
o
C
%Àwï³ŵűƛ Manejo
ïȳÃv®ÈvÀ³¨wÀ³¨v˨ȳ
390
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
actividades implementadas de acuerdo con los protocolos atmosféricos, lo que contribuye a su deterioro y pudrición,
ÃÈv¨³ÃÃÌ®¨výÀ³¨wÈvÃýïvÃƛÃÈvÃó®Ɲ y a su vez al debilitamiento de la resistencia y estabilidad
estructural del ejemplar arbóreo. Es común, así mismo, evi-
• Aspersión foliar: ½¨v´®v®ÈÃv´®ïȳÃv- denciar la presencia de algunos insectos y hongos xilófagos,
nitaria o nutrientes disueltos en agua y liberados en la su- que posteriormente favorecen la existencia de otras plagas y
½ÀﳨvÀ®À³³ÈvÃv®È¨Ëó¿Ë½³Ã enfermedades.
especializados. Con la eliminación de estos tejidos se busca detener el
• Poda sanitaria: Actividad de manejo que consiste en avance de pudriciones y el crecimiento de malformaciones,
el corte de ramas con el propósito de retirar las partes y así prolongar la vida del ejemplar arbóreo. El proceso inicia
muertas, altamente infestadas por insectos sésiles o con con la delimitación del área afectada mediante la observa-
presencia de agentes patógenos. ción directa y la toma de muestras de tejidos que se extraen
• Fertilización edáfica: Incorporación al suelo de nu- utilizando taladro. Luego se continúa con la poda o elimina-
trientes que son requeridos por la planta para sus pro- ción del material afectado y/o muerto hasta llegar a la parte
cesos básicos. sana. Es común que está actividad requiera el drenaje de la
• Remoción de plaga:¨®v´®¨³Ã®ÃȳÃïÈ´v³Ã
sésiles adheridos a las ramas o fustes mediante una solu-
ción de jabón agrícola aplicada a alta presión. a
cavidad para asegurar la no aparición de nuevas putrefac-
ciones. Por ello, tras la eliminación del tejido afectado, se
d
aplican fungicidas e impermeabilizantes en una capa muy
• Endoterapia vegetal: Tratamiento de tipo sistémico que
®âÈv v¨ ÈÀ³®³ Ë®v ÃËÃÈv®v ®ËÈÀÈÛv ³ ïȳÃv®ÈvÀv
a
delgada para favorecer la cicatrización de las heridas y evitar
l
el avance del deterioro o la enfermedad.
traslocada a través del xilema de la planta.
r
debido a las dimensiones de la lesión o cavidad, es necesario
t
considerar la sustitución del individuo por el riesgo que pue-
n
rantizar el desarrollo de un plan de mantenimiento y ma- de llegar a generar.
nejo durante todo el año, especificando las actividades Es preciso mencionar que únicamente profesionales
a realizar, su periodicidad y las características técnicas.
Con esto se espera asegurar el correcto desarrollo fisio-
lógico y vegetativo del material vegetal, mejorando así la
calidad de la infraestructura verde urbana. El manejo sil- c o especializados de vasta experiencia son quienes realizan la
cirugía arbórea, pues se trata de una técnica que exige cono-
®È³Ã½ï³¨³½³ÀÈv®È³¨vÃýÃâÃË
respuesta al tratamiento.
i a
vicultural requiere la participación de equipos multidisci-
plinarios integrados por ingenieros forestales, agrónomos ƛI³vƝ Es la labor más común de mantenimiento de los ár-
o p
y biólogos. Así mismo, debe contarse con mano de obra
calificada en el desarrollo de las labores de conservación
y mantenimiento.
boles adultos en el espacio urbano, en la que se eliminan las
ramas bajas, débiles, quebradas o muertas, y las ramas con
vÈv´®ïȳÃv®ÈvÀvƞÃÈvÈ®vó®ÃÀv®ÃvÀv
C
Las actividades de manejo integral no son necesarias
para todos los árboles por igual, dependen de su estado en
particular. Dada la diversidad de posibilidades técnicas y las
distintas formas de aplicación y manejo, reviste gran impor-
como medida de prevención del riesgo por posibles fracturas
de ramas y troncos.
Solo las podas ejecutadas técnica y correctamente
v½³ÀÈv®¨³Ã®ï³ÃýÀv³ÃƛI³ÀÃ˽vÀÈƜ¨v½ÀwÈv
tancia la valoración técnica, la experticia y el conocimiento de podas inadecuadas regulares ocasiona a largo plazo ár-
del profesional a cargo de liderarlas. Este manejo incluye el boles generadores de riesgo en el espacio público urbano y
control de raíces y/o movilización del individuo arbóreo de un ½À³¨vÃïȳÃv®ÈvÀ³Ã½³À¨¨Èv®È³½Àv®®È
Ãȳv³ÈÀ³½³À³®ðȳ³®ÀîÀvÃÈÀËÈËÀvƜ½À³- ¨³Ã¦½¨vÀÃƛÃóƜvÈv®¨ÃÈv³ïó¨´³â
dimiento que se describe en el apartado 5.5. vegetativo de los individuos, e incluso su arquitectura, es-
tructura y estabilidad.
ƛ ÀËv vÀ´ÀvƝ Consiste en la eliminación de tejidos Antes de ejecutar cualquier poda resulta esencial
afectados por lesiones, pues su permanencia en el árbol la evaluación integral del árbol y de las características
puede llegar a causar daños mayores e irreparables. En la fenotípicas y fisiológicas de la especie; también debe
mayoría de las especies arbóreas, las heridas que no cica- existir claridad en la definición de los objetivos esperados
trizan debidamente originan cavidades y/o malformaciones con esta labor para precisar el tipo de poda a practicar.
que se convierten en depósitos de agua y de contaminantes Posteriormente se determinan las ramas y troncos a
391
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŵŲƛ Tipos
de poda
Corteza incluída
a
Tallos codominantes
a d
Rama muerta
o l
Rama muerta
t r Rama quebrada
o n
Chupón
c
Poda estructural y de limpieza
i a
o p
cortes apropiados.
C
eliminar, pues esto es tan importante como efectuar los
392
b1 b2 b3
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Chupón
a3
b3
a1 a2 a3
Ramas secundarias
de A a2
d a Poda de despunte
l a b2
a1
B
tr o b1
o n b1 b2 b3
c Ramas secundarias
de B
Poda de realce
i a
o p
C
mantener la forma de la copa, así como por garanti-
zar una distribución homogénea del follaje, cuidando
la selección de ramas a eliminar con respecto a las
principales. Se aclara que, en ningún caso, la entre- •
visarse la especie y el estado físico y de desarrollo
del ejemplar. Así mismo, se recomienda realizar la
reducción en ramas de diámetro pequeño.
De palmas: Consiste en la eliminación de follaje, flo-
Ãvv¨vÃÀvvÃÃÀÃ˽À³Àv¨ŮŬǦ¨v³½v res, frutos o peciolos sueltos con posibilidad de caí-
en un mismo año ni deben eliminarse ramas gruesas. da. También son objeto de eliminación los rebrotes y
• De realce: Consiste en la eliminación selectiva de al- hojas muertas, así como las estructuras que sopor-
gunas ramas bajas de menor diámetro con el fin de tan las semillas. Se recomienda no eliminar hojas vi-
elevar la copa y proveer un despeje vertical del árbol. vas y saludables.
• De reducción de copa: Eliminación selectiva de ra-
mas y tallos para disminuir la altura o la extensión de Las herramientas de poda se deben seleccionar de
un individuo. Se practica principalmente para despe- acuerdo con el tamaño de los cortes que se van a reali-
jar redes aéreas y mejorar la visibilidad peatonal y ve- zar. También deben estar adecuadamente afiladas para
hicular, siempre garantizando el balance de la copa. hacer cortes limpios. Si se van a esterilizar, es importan-
Es de precisar que no todas las especies arbóreas se te que se haga con un material que no dañe los tejidos de
pueden reducir. Por ello, antes de comenzar debe re- la planta.
393
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Riego
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
Rebordeo Deshierbe
Limpieza de borde
Descompactación de suelo
con rastrillo
%Àwï³ŵųƛ Actividades
de mantenimiento en la
jardinería urbana
394
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
REBORDEO
RIEGO
Una vez establecido el jardín, en el caso de zonas blandas y
abiertas, una de las labores básicas en el mantenimiento del La condición de humedad más adecuada en el suelo es la que
proyecto es el rebordeo, que mantiene delimitado el espacio Ã﮳³v½vvv½³Ɯ¿ËÃv¿Ë¨¨v®¨vËv¨
®ÈÀ³¨Ëv¨¿Ëv³®ï®vv¨v½¨v®Èv´®ƛO½À³- la planta puede tomar agua con mayor facilidad. La disponibi-
ËÀvÀÈ®À½Ë®È³Ã靈ývÀv¨vËv´®ËvóÀ lidad de agua para las plantas se puede establecer utilizando
en el momento del mantenimiento. Esta actividad general- equipos especializados de medición de la tensión de humedad,
mente se realiza con un palín, el cual va dejando el borde del pero existe la posibilidad de hacer aproximaciones por medio
perímetro con su talud vertical limpio de césped o arvenses, de apreciaciones al tacto. Se puede tomar un puñado de suelo
dándole a la jardinera un aspecto organizado. y comprimirlo con la mano: si al hacerlo se presenta escurri-
d a
miento de agua, se establece que existen excesos; si al abrir la
v®³¨ÈÀÀ´®³È®³ÃÃvƜîïv¿Ë¨³®È®³
de humedad es muy bajo; y si el terrón conserva su forma, el
Las áreas ajardinadas pueden presentar afectación por pi-
soteo, lo que genera compactación; a su vez, el riego y los
l a
suelo se encuentra en una condición adecuada de humedad. La
³ÀÀ´®¨vÃï®vÃÃÀv¨çv³®¨vv½¨v´®À-
refresques a la plantación también sellan el suelo en su par-
ÈÃ˽Àïv¨ƜîË⮳¨®ÈÀv³vóó®ÈÀ¨
sustrato y el aire, condición negativa para el crecimiento y de- o
ta de agua a través de equipos que no les generen daños a las
r
plantas y con tamaños de gota que no produzcan compactación
t
del suelo.
n
sarrollo de las plantas.
Para corregir esta problemática se recomienda realizar REPLANTES
la remoción superficial del terreno con una herramienta
i a
tos niveles, será necesario utilizar herramientas de corte
como los azadones. En la rutina de remoción se debe pro-
espacios ajardinados, la disposición de escombros y dese-
chos de las actividades humanas, y las condiciones de esca-
o p
curar establecer caminos fijos desde los cuales se realice
el proceso, con el fin de disminuir el área de compactación
y evitar también movimientos fuertes del sustrato, ya que
sa humedad ambiental, que hacen que en algunos momentos
se pierdan plantas, comprometiéndose la integridad del área
ajardinada y la calidad del aporte estético del proyecto.
395
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŵŴƛ Podas de
jardinería Poda de material seco
d a
l a
Poda de material seco
t r o Poda de formación
v®È®À¨Àȳð³Àv´®®vÈËÀv¨ƞÃÈvÈÀv¨½Ë-
o n
debe ser acopiado en forma ordenada para su traslado hacia
de ser usado en procesos de compostaje para su posterior
aprovechamiento.
Existen situaciones en las cuales se logran establecer c Ãȳó½³ÃÈv¦³Ã½³Ã´®ï®v¨ƛ
i a
organismos patógenos que afectan el estado sanitario de
las plantas. En esta condición es necesario realizar podas
DIAGNÓSTICO
FITOSANITARIO
o p
fitosanitarias que permitan retirar el material enfermo o
infestado para evitar la propagación de la problemática;
los materiales resultantes de esta acción deben ser tra-
De manera preventiva, se recomienda realizar recorridos
³®È³À³vÀwÈÀïȳÃv®ÈvÀ³½vÀvÛv¨ËvÀ¨®Û¨
de posibles daños o afectaciones causados por plagas o
compostaje.
C
tados en forma particular, procurando hacer disposición
final de los mismos, es decir no se considera apto para
enfermedades. Esta actividad la debe realizar un profesio-
®v¨³®³®³®È³âá½À®v®¨v®¦³ïȳÃv®-
tario integral, para determinar la incidencia y severidad de
los organismos biológicos encontrados, y para evaluar si la
ƛI³vóÀv´®Ɲ Se lleva a cabo para mantener de- programación para el manejo de la problemática encontra-
﮳à ¨³Ã ýv³Ã ¿Ë
Poda ³Ë½vÀ vv ý ÃÌ®
de formación da debe realizarse de forma general o focal. Si el problema
el diseño del jardín, para lo cual se hacen cortes verticales encontrado es atípico o no se puede reconocer en campo,
en el contorno de las unidades de diseño. En el caso de se- se deben tomar muestras para ser llevadas a laboratorio de
tos, las especies utilizadas requieren tanto un manejo del ®È³³¨³v³ïȳ½vȳ¨³v½vÀvÃË®Èïv´®ƛ
contorno como de su crecimiento vertical para conservar la Ë®¿Ë¨³®È³À³â³ÃÀÛv´®¨ÃÈv³ïȳÃv®Èv-
forma preestablecida por el diseño. rio de las plantas debe ser permanente, se recomienda inten-
Esta actividad se debe realizar por medio de herramientas ÃïvÀ¨³®½³vÃÀÈvèvƜv³¿Ë®¨vý³vÃ
³®Ë®vv¨v³ÀÈƜv®Ëv¨ÃƪÈòÀvÃƫ³w®và muy secas se tiende a incrementar la población de insectos
ƪ³ÀÈvÃȳÃƫƜ½ÀÛv®ÈîÈvvÃƛÃËÛçƜà plaga, mientras que en las épocas de invierno tienden a pre-
½À³ËÀvÀ¨vv½¨v´®v®ÈÃïȳÃv®ÈvÀ³Ã³À®Èv³Ãv sentarse problemas de enfermedades asociados con hongos
la protección de las zonas de corte y el material resultante y bacterias.
396
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŵŵƛ Diagnóstico y
manejo en jardinería
1 2
9v®¦³ïȳÃv®ÈvÀ³
v®´ÃȳïȳÃv®ÈvÀ³
â®ËÈÀ³®v¨
â®ËÈÀ³®v¨
d a
l a
t r o
MANEJO FITOSANITARIO
o n
DIAGNÓSTICO NUTRICIONAL
i a
prácticas que van a permitir el manejo y control de la pro-
blemática encontrada. Las acciones más frecuentes van
®Àv¨¨vý¨v®ÈvÃƜ½vÀv®ÈïvÀîȳvȳ¨³vÃvóv-
vÃvï®vîËÈÀ³®v¨Ãƛ³®Ë®v½À³vË®v
o p
desde el retiro manual del material afectado cuando el
problema es de baja incidencia y severidad, hasta la apli-
cación de pesticidas cuando las variables expresadas son
vez al año, se recomienda tomar muestras foliares y de suelo
para ser llevadas al laboratorio, y con base en los resultados,
determinar los niveles de disponibilidad de nutrientes y reali-
de alto nivel.
C
Cuando se requiere de la aplicación de pesticidas y
dada la condición de alta densidad de población humana
de la ciudad, se deben utilizar productos preferiblemen-
zar programas de fertilización.
MANEJO NUTRICIONAL
te de origen orgánico, buscando también la protección Con base en los resultados de los análisis de suelos y foliares,
de otros organismos animales. Estas aplicaciones gene- y con la observación de los síntomas visuales, se establece la
ralmente se realizan por medio de equipos de bombeo de ½ÀwÈv wà vËvv ½vÀv ³ÀÀÀ ¨và ÃÈËv³®Ã ï-
alta presión, que producen nubes de gotas que buscan ciencia nutricional, ya sea a través de la aplicación de fertilizan-
cubrir con la mayor eficiencia la superficie de las hojas. tes sólidos al suelo o disueltos en el agua de riego, o por medio
Es importante tener especial cuidado para impedir que la de la aplicación de suspensiones de fertilizantes de alta solubili-
nube de aspersión sea trasladada por el viento, con el fin dad con equipos de aspersión foliar. Para el caso de la aspersión
de evitar contaminaciones generalizadas. Un ingeniero foliar, es importante velar por el cumplimiento de las recomen-
agrónomo es el encargado de realizar tanto la formulación daciones de los productos a utilizar, según la dosis recomen-
de los productos como la supervisión de la aplicación, y las dada por la casa productora. La formulación, la determinación
personas encargadas deben utilizar en todo momento los de la práctica a realizar y la supervisión de la aplicación deben
elementos de protección personal propios de esta labor. estar a cargo de un ingeniero agrónomo.
397
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d
anualmente.
Las plántulas deberán arrancarse en toda la unidad de ac-
a
REPOSICIÓN DEL MATERIAL PLANTADO MUERTO
l
tuación, en el lugar donde se realizó el plateo, en el área de
eliminación que se efectuó al momento de establecer la reve-
getación o en el área que plantee la meta del proceso de res- o
Esta operación consiste en la sustitución de plantas muer-
r
tas durante los dos años posteriores a la plantación. Se
t
realiza a través de procesos operativos manuales, que se
n
ÈvËÀv´®ƪ˨vÀ%vÀvÛȳƜŮŬŭŬƫƛ ejecutan en una época similar a la de la plantación inicial.
Las directrices para la reposición de material vegetal
DESHIERBE Y ROZAS DE MATORRAL
ƛI³À®Èv¦vèvÈÀvÛÈv¨ËÀȳƝ Se cal-
cula en función de la densidad inicial de plantación y se aplica
i a
sidades excesivamente bajas o si presenta un crecimiento
lento. Caso contrario serían las condiciones con pastos o inva-
a nivel de módulo de plantación. En este caso se reempla-
zarán los individuos muertos o aquellos cuyo grado de mar-
o p
soras, las cuales se explicaron en el apartado anterior.
En algunos casos especiales y a los pocos años de la re-
población se pueden producir situaciones que comprometan
chitez o afectación por plagas sea irrecuperable. Al respecto,
se ha estimado un porcentaje de material vegetal muerto del
ŭŬǂǦ½vÀv¨½ÀÀâÃË®³v²³ƛ
C
¨vÈÀv¨½¨v®Èv³ƪÃ˽ÀÛÛ®vâÀ®È³ƫ½³À³½-
tencia o por riesgo de incendio. En aquellos lugares secos y
donde se formen herbazales muy densos y con alta concen-
tración de necromasa, para evitar incendios y competencia
ƛvvèƝ La reposición del material vegetal muerto
deberá realizarse como máximo al año siguiente de la planta-
ción para el caso de especies de rápido crecimiento; para el
hídrica, se pueden aplicar binas o gradeos sobre las calles caso de especies de lento crecimiento, deberá realizarse como
³Àvvý³À¨vÃï¨vèv½¨v®Èv´®³¨³Ã´Ë¨³Ã¨v máximo al segundo o tercer año. Esta reposición se ejecutará
plantación. Las pendientes donde se realice esta labor debe- en una posición diferente de la plantación inicial, sin la extrac-
rán ser menores del 25 ǦƪOÀÀvv(ÀÀ³ƜŮŬŬŬƫƛ ´®¨v½¨v®ÈvËÀÈvƛÃȳ³®¨ï®½ÀÈÀËÈËÀ³ÃÀ-
En climas húmedos, sin periodos fuertes de sequía y don- brotes del material aparentemente muerto, pero cuya cepa no
de el suelo ha tenido preparación intensa, se produce un gran pereció. Igualmente, para evitar que se vuelva a repetir el daño
desarrollo de herbáceas vivaces y enredaderas, las cuales ge- èvvËÃv¨vËÀÈËË®vv¨v³®´®wïvƛ
neran alta competencia a nivel aéreo y subterráneo. Para ma-
nejarlas se sugiere realizar escardas de la siguiente manera: ƛÛv¨Ëv´®vÈÀv¨ÛÈv¨ËÀȳƝ Esta se adelantará a
primero, manualmente se cava con un azadón alrededor de través de un muestreo aleatorio por cada estrategia de rehabili-
cada planta haciendo un plateo y se eliminan las herbáceas y tacion implementado. En cada módulo seleccionado se contarán
enredaderas; y segundo, aplicando herbicidas selectivos, pre- todos los individuos plantados y se dará como valor de cada área
398
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Evaluación material
muerto
Podas
Edad admisible
d a
l a
tr o Eliminación de
Reposición del
material plantado
muerto
o n especies invasoras
c
i a
Aporcamiento
o p Deshierbe y rozas
de matorral
C
la media de los módulos muestreados. Dicha evaluación se rea-
lizará a partir de la metodología de los formatos de campo pro-
½ËÃȳývÀvÈv¨ï®Ɯ¨³ÃËv¨ÃîÈv¨¨vÀ®¨³Ë®È³
del monitoreo.
En aquellas plantas se deberá aportar tierra manualmente con
¨vçv´®Ã³À¨vç³®vvÈvvƪOÀÀvv(ÀÀ³ƜŮŬŬŴƫƛ
PODAS
ƛ *®Û®ÈvÀ³ vÈÀv¨ ÛÈv¨ ËÀȳƝ Se contabilizarán Hace referencia a podas de guiado o de precoces, y tienen por
separadamente las plantas muertas que no presenten creci- objeto favorecer la dominancia apical de un solo tallo princi-
miento longitudinal de las que sí. pal. Se ejecutan al año siguiente a la plantación y consisten en
la supresión de tallos dobles y en cortar la punta de las ramas
APORCAMIENTO laterales de gran desarrollo próximas al tallo principal.
Otro tipo de poda se aplica a los tres y seis años en aquellas
En los módulos de rehabilitación en donde el viento azota con especies que producen un desarrollo excesivo de ramas late-
frecuencia e intensidad, el movimiento oscilatorio de la planta rales y que pueden reducir la dominancia del tallo principal.
puede ocasionar un hueco en forma de cono invertido alrededor IvÀv¨³v®ÈÀ³ÀƜóÀÈv³®Ë®vÈòÀv¨³Ã³ÃÛÀȨ³Ã®-
del cuello de la raíz, lo cual provoca desecaciones del suelo alre- riores de la planta en una poda cuidadosa cuando esta cumpla
dedor de la zona radical, daños por insolación y calentamiento. ¨½À³³®v³®v¨®ÈƪOÀÀvv(ÀÀ³ƜŮŬŬŬƫƛ
399
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
400
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
EXISTENTES POR INTERFERENCIA yan a conservarse en nuevos proyectos que requieren obra
civil deben ser delimitados y aislados, garantizando su pro-
CON INFRAESTRUCTURA tección y minimizando los impactos de la obra sobre ellos.
Se debe contemplar un área de cerramiento, cuyo diámetro
La infraestructura urbana tiene un impacto sobre el arbolado, debe corresponder a la proyección del diámetro de la copa
por lo que es importante considerar medidas de protección que ƪÈâ³Ivï%À³ÛƜŮŬŭŮƫƛ
garanticen una supervivencia de los árboles antes, durante y
ýËè³Ã½À³Ã³Ã³®ÃÈÀËÈÛ³Ãƪ9³À®³Ǫ(³â³ÃƜŮŬŭűƫƛ ƛ9v®¦³¨vÃÀvÃƝ Durante todo el proceso construc-
En el caso de obras nuevas, se requiere una planeación tivo se debe garantizar que el sistema radicular tenga agua,
de las afectaciones que involucra varias etapas, dentro de las
cuales son fundamentales (Empresas Públicas de Medellín,
ōĬĉǪV®ÛÀÃv:v³®v¨³¨³vƜŮŬŭŮƫƝ a
oxígeno y nutrientes para su correcto funcionamiento, ya
que de lo contrario se está poniendo en peligro la estabilidad
y salud del árbol.
d
• Demarcación de áreas de maquinaria pesada, movimiento
a
Algunos de los daños asociados al sistema radicular por
l
procesos constructivos son (Empresas Públicas de Medellín,
•
de suelos y almacenamiento.
vÀv´® ïv³®ÃƜ ç³®và ËÀvà â Àà ¿Ë
puedan interferir con el arbolado. •
t o
ōĬĉǪV®ÛÀÃv:v³®v¨³¨³vƜŮŬŭŮƫƝ
r
Daños mecánicos, cuando la poda de raíces se realiza
n
• Realización de un inventario forestal de individuos arbó- muy cerca al tronco del árbol generando inestabilidad.
reos que incluye su ubicación, tamaño y estado de salud. • Compactación del suelo por maquinaria pesada y alto
•
Este debe ser realizado por un ingeniero forestal y presen-
tado a la autoridad ambiental competente.
Determinación del tratamiento que se le va a dar a cada indi-
c
Û˳ƪ½À³È´®Ɯ¨³¿Ë³âÈÀvèv³Ɯ³¨®v´®ƫƛO
o •
ÈÀwï³½vȳ®v¨ƛ
Sofocamiento de las raíces por el llenado con suelo, lo
que altera el nivel del árbol al cubrir el cuello de la raíz y la
parte basal del tronco.
i a
buscar proteger los árboles saludables y estructuralmente
bien conformados, considerando la reubicación de elementos
• Disminución en el nivel del terreno cerca al árbol elimi-
nando no solo raíces sino también su suelo de desarrollo,
o p
³®ÃÈÀËÈÛ³Ãƪ2³®Ã³®Ɯ(vËÀǪI³§³À®âƜŮŬŬůƫƛO®vÀ-
³ƜËv®³®³ÃvvȨÀv¨çvÀvóïv³®ÃƜÃ
debe proceder al traslado o eliminación del arbolado.
ocasionando susceptibilidad al volcamiento.
C
®ÃÈv½vÀÈv³Ãï®®¨³Ã½À³Ã³Ãvèv®È³â½À³È-
ción de árboles a conservar, de bloqueo y traslado, y de sustitución,
requeridos para proteger sus condiciones y minimizar el impacto
â¨v½À³È´®¨vÃÀvÃƞ¨³¿Ë®¨Ëâƪ9³À®³Ǫ(³-
â³ÃƜŮŬŭűƫƝ
401
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŭŬŭƛ Aislamiento
y protección de árboles
existentes
Fuente: Elaboración basada
en Guía para el manejo del
arbolado urbano en el Valle
de Aburrá.
d a
l a
t r o
o n
c
p ia ÁREA DE CERRAMIENTO
Debe coincidir con el de la copa
o
C
ƛ I³v Àv˨vÀƝ En caso de que sea necesario realizar • Corte vertical utilizando tijeras, serruchos o moto-
poda a las raíces, esta debe hacerse previo a los procesos sierra.
³®ÃÈÀËÈ۳ývÀv½À½vÀvÀv¨wÀ³¨ƪ9³À®³Ǫ(³â³ÃƜŮŬŭűƫƛ • Cicatrización de los cortes.
Las podas radiculares también se adelantan sobre árboles ya • Cobertura de excavación con tela plástica.
establecidos en espacios duros para evitar daños a infraes- • Relleno de la excavación, el cual debe realizarse con
tructuras y controlar su crecimiento excesivo. un sustrato apropiado para que se facilite el desarrollo
El procedimiento para la poda radicular es (Jardín Botáni- de las raíces hacia el exterior y se garantice que ten-
³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƝ gan una reproducción rápida permitiendo que el árbol
ÃÀ˽ÀˮȽ³³Àȳƪ9³À®³Ǫ(³â³ÃƜŮŬŭűƫƛ
• Poda aérea.
• Limpieza alrededor del árbol. En ningún caso el terreno debe compactarse posterior al
• ávÛv´®ųŬ®ÈÈÀ³Ãv®³ƜËâv½À³Ë®- relleno, ya que esto impide el crecimiento y correcto de-
dad depende del alcance de la raíz. sarrollo del sistema radicular.
402
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŭŬŮƛ Manejo de
raíces
Fuente: Elaboración basada
en Guía para el manejo del
arbolado urbano en el Valle
de Aburrá .
d a
l a
t r o
o n
c
a
CONSTRUCCIÓN DE PLATAFORMAS PARA TRANSPORTE DE CARGA Y TRÁNSITO PEATONAL
i
o p
C
403
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
Excavación
d a
l a Relleno de
excavación
t r o
n
70 cm
c o
i a
Corte vertical con
ÈòÀvÃƜÃÀÀ˳
o motosierra
o p Cobertura de
C
excavación con
tela plástica
Cicatrización de
cortes
%Àwï³ŭŬůƛ
Poda radicular
404
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
• La edad del individuo, puesto que a mayor madurez me- lógicas, climáticas y de suelo al de origen. En el momento
nor probabilidad de adaptación al manejo silvicultural; del traslado debe procurarse mantener la misma orientación
por lo tanto, los ejemplares maduros requieren mayor que tenía el ejemplar en su posición original, así como el mis-
alistamiento y mantenimiento posmanejo. mo nivel del suelo en la base.
• Un conocimiento del comportamiento del sistema radicu- Es común instalar tubos en el sitio definitivo de lo-
¨vÀ¨výƜ³®¨ï®ï®À¨Èvv²³vËv³ calización para garantizar el riego suficiente, aseguran-
del bloque de traslado. do que el agua llegue a la base del bloque o cepellón. De
• El equilibrio entre el tamaño de la copa y el sistema ra- igual forma, se utilizan tensores o cualquier otro sistema
dicular. de anclaje que proteja al individuo de la fuerza del viento;
• La desinfección, cicatrización y tratamiento de raíces el individuo recién trasladado debe quedar lo más estable
para evitar futuras pudriciones. posible, de tal manera que se propicie la recuperación y
desarrollo radicular, dado que un individuo inestable esta
El sitio de traslado debe seleccionarse con antelación. Se sujeto al daño permanente de las raicillas que recién se
recomienda que sea un sitio de similares condiciones eco- están formando.
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
405
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
a
Amarrado con
i
¨³¿ËâËÈ
³vËâv
o p
C
DIÁMETRO INTERNO
Envoltura del
pan de raíces
DIÁMETRO EXTERNO ³®ïÀv
%Àwï³ŭŬŰƛ Bloqueo
y traslado
406
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 66.
Intervención en
andén, Parque
El Japón
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
a
Cubresuelo: Es el material diferente a vegetación que cubre
el alcorque. Puede ser chipeado o gravilla, entre otros. En
d
todos los casos, debe permitir el intercambio de nutrientes
se deben tener en cuenta al momento de planear y diseñar estos
elementos, de tal manera que se garantice una adecuada relación
a
⮳vÈvÀ¨Ë¨¨³¨wÀ³¨ƛƪ¨v¨v9¨¨®ƜŮŬŭűƫƛ
l
entre las coberturas vegetales y el área dura donde se establecen.
5.6.1. ALCORQUES
o
En casos especiales, donde se requiera proteger a la vegeta-
r
´®¨ÈÀwï³½vȳ®v¨³Ã½ÀÈ®v®ÀvÀvÀÀÀvÿË
t
impidan cruces indebidos en separadores, se puede hacer uso
n
de materas en concreto o mampostería reforzada. Para ello,
O ï® ³³ ¨ ýv³ ¨À v¨À³À ¨v và ¨³Ã se recomienda que sean corridas; es decir, que alberguen va-
árboles y coberturas vegetales en zonas duras, el cual actúa
c o À³Ã®Û˳ÃƜ®À®Èv®³vÃËÛç¨wÀv®ï¨ÈÀv´®ƛ
%Àwï³ŭŬűƛ
Materiales
i a
p
permeables para
alcorques
o
C
Contenedor
individual
MATERIALES PERMEABLES
Contenedor
corrido
Mulch Gravilla Jardinería Pasto Rejilla ,0 m
n. 1
de cobertura mi
409
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
•
•
Carecer de fondo.
S®À½vÀÃïÀÃâîïÃËÀvÃƛ
fraestructura adyacente.
d a
DIMENSIONES DE CONTENEDORES Y ALCORQUES
•
•
$vÛ³ÀÀ¨v®ï¨ÈÀv´®¨vËvƛ
De igual manera, al momento de la plantación, deben rea-
l a
Los contenedores pueden ser de diversos tamaños, formas
lizarse cortes en el pan de tierra y redireccionar las raíces
hacia abajo para evitar que se entorchen alrededor del ár-
bol y dentro del contenedor. o
y materiales, y su elección depende del proyecto y del indi-
r
viduo arbóreo. Para un adecuado desarrollo del arbolado es
t
indispensable seleccionar el contenedor ideal para el indivi-
n
• Los contenedores generan afectaciones principalmente duo a plantar; ya que entre más generoso sea el contenedor
sobre el arbolado urbano, ya que restringen el desarrollo en todas sus dimensiones, mejor crecerá el árbol. En la tabla
de los individuos y pueden ocasionar desnutrición, mal
c o ŴÃÃÀ®¨vÃvîvÃv³®ÃÀvÀƝ
Sv¨vŴƛDimensiones de contenedores
i a
Lado menor mínimo
Porte bajo C
1,2 m 1,44 m2 ŭƜŬ 1,44 m3
:³ÈvƝIvÀvÀv®¦vývÃv¦Ã³â³¨vÀ³³®v®³®ÈÀŭƜŮâŭƜŲÈÀ³ÃƜ®¨vÿËÃîËvÀ®Û˳ý³Àȳ³v¨È³Ɯý³Àw
³ïvÀ¨v®³®³½¨v®Èv´®Ã½ÀâËv®³Ã˽¨v³®¨wÀv®v½¨v®Èv´®ƛ
411
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŭŬŲƛ
Alcorques y
Ã˽ÀïÃ
permeables
CUBREALCORQUE
En concreto
En metal
d a
CONTENEDORES
Tipos de
l a contenedor:
Bloque
de cemento
t r o 2 Concreto
Geomembrana
Plástico
Cajas
o n
c
Porte bajo
i a
Porte medio Porte alto
op
C
m
2,0
m
1,6
m
1,2
1,5 m
1,5 m
1,0 m
%Àwï³ŭŬųƛ
Contenedores vs.
portes
412
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
TIPOS DE CONTENEDORES
ÃȳýˮÃÀ³ÀÀ³Ãƪv¨ÀvÀÛvÀ³ÃwÀ³¨Ãƫ³®Û-
Ëv¨Ãƪv¨ÀvÀˮó¨³wÀ³¨ƫƛ
En cuanto al sistema constructivo, pueden ser de diver-
sos materiales; en todo caso, siempre deben ser diseñados
por un ingeniero estructural que garantice su durabilidad y
resistencia. A continuación, se presentan algunos ejemplos
nacionales e internacionales de diferentes sistemas cons-
tructivos de contenedores.
d a
%Àwï³ŭŬŴƛ Contenedores
en bloque
l a
Fuente: Elaboración propia
vÃvv®¨vïvv®ávŮۨ
ÀȳůŬŴŮŬŭŴƛ
t r o
o n
c
i a
o p CONTENEDOR
BLOQUE EN
DE CEMENTO
CONT
CONTENEDOR EN BLOQUE D
C BLOQUE DE CEMENTO
³À¨¨³
³À¨¨³
OËÃÈÀvȳ
OËÃÈÀvȳ
1,0 m
¨³¿Ë
1,0 m
¨³¿Ë³®Àȳ
1,0 m
¨³¿Ë³®Àȳ
0,2 m
m m
$Ë®v´®
m m0,2 0,2
0,3 m
$Ë®v´®³®Àȳ
$Ë®v´®³®Àȳ
4³ï¨ÈÀv®È
0,3 0,3
4³ï¨ÈÀv®È®ÀvÛ¨¨v
4³ï¨ÈÀv®È®ÀvÛ¨¨v
413
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
ƛ³®È®³Àî
³®ÀȳƝ Muros en
concreto vaciado en
sitio que redireccionan
verticalmente las raíces.
%Àwï³ŭŬŵƛ
Contenedores en
a
concreto
ad
o l
t r
o n
c
i a
o p CONTENEDOR EN
C CONCRETO
Muro de concreto
Sustrato
4³ï¨ÈÀv®È
®ÀvÛ¨¨v
Drenaje
414
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
ƛ³®È®³Àý¨wÃȳÃƝ
IË®ÃÀðá¨Ã³
a su estructura de mem-
branas, paneles modulares
o prefabricados, los cuales
llevan al redireccionamiento
de raíces.
%Àwï³ŭŭŬƛ
Contenedores
a
plásticos
a d
o l
t r
o n
c
i a
o p
C CONTENEDOR EN
PLÁSTICO
Bordillo
Contenedor plástico en
Àv®vðá¨
Sustrato
4³ï¨ÈÀv®È
en gravilla
415
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
ƛ³®È®³Àî³-
Àv®vÃƝ El redireccio-
namiento de raíces se da a
través de sustancias químicas
presentes en la membrana.
%Àwï³ŭŭŭƛ
Contenedores en
geomembranas
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p CONTENEDOR EN
C GEOMEMBRANA
Bordillo
Sustrato
Geomembrana
416
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
ƛ³®È®³Àîv¦vÃƝ La
contención de las raíces se da a
través de cajas, ubicadas sobre
Ë®wÀvîïvÈÛv¨vÃ
zonas duras.
%Àwï³ŭŭŮƛ
Contenedores en
cajas
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C CONTENEDOR
EN CAJAS
Cajas en
propileno
Sustrato
Sistema de
desagüe
417
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
CONSIDERACIONES
5.6.3. MATERAS: MEDIDAS Y • Deben tener un buen sistema de drenaje en la parte
CONSIDERACIONES baja a través de material granular.
Otra manera de establecer vegetación en zonas duras es • Deben emplear hidrorretenedores que garanticen la
a través del uso de materas. Se recomiendan para calles humedad del sustrato en épocas de sequía.
de alta actividad comercial, protegiendo a la vegetación • O˽óÃÀ¨ÃËï®È½vÀvÛÈvÀÃËÛ³¨v®È³
del impacto antrópico, o para zonas ubicadas sobre losas por empujes, ya sea por vientos o actividad antrópica.
de entrepiso, donde sea imposible alcanzar la profundi- • La altura total de la cobertura vegetal no debe ser mayor a
dad mínima requerida para la plantación de coberturas ÈÀÃÛèvv¨ÈËÀv¨vvÈÀvƪ¨v¨v9¨¨®ƜŮŬŭűƫƛ
vegetales.
Su uso debe limitarse a especies de jardinería o árboles PROFUNDIDAD MÍNIMA
de bajo porte, ya que árboles de porte medio y alto en ma- • Herbáceas, trepadoras y arbustos de altura inferior a 1
teras tendrán un crecimiento limitado y pueden afectar su metro:ŬƜŰŬÈÀ³Ãƛ
ÃÈÀËÈËÀv v ÈÀvÛà ÀÈvà â ïÃËÀvà ®Àvvà ½³À ¨và • Arbustos de altura superior 1 metro y árboles de bajo por-
raíces. te: 1 metro.
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
$³È³ŲŴƛ $³È³ŲŵƛContenedor
Contenedor individual con
corrido, carrera 9.a cubrealcorque,
®ÈÀv¨¨ÃųűâųŲ Parque El Japón
418
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
d a
l a
t r o
o n
c
i a
o p
C
419
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 71.
Plantación y
adopción de
árboles
ƪ½À³âȳƫ
420
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
r
cios de diálogo e interpretación, así como la gestión entorno
t
a las coberturas vegetales y la retroalimentación del conoci-
n
perímetro urbano de Bogotá, así como el desarrollo de miento entre ambas partes.
proyectos de rehabilitación ecológica. Para ello, se re- El acompañamiento social en la plantación de árboles
quiere de planeación, diseño, logística y aprobación de
las propuestas y proyectos, los cuales se hacen desde el
conocimiento multidisciplinar, abarcando temáticas eco-
lógicas, ambientales, de ingeniería, arquitectura, paisa- c o y jardines tiene como objetivo vincular a la comunidad en
torno a esta labor en diferentes puntos de la ciudad. Para
ello, se han generado estrategias desde que se creó el
programa de arborización urbana, las cuales han resultado
jísticas y sociales.
i a
Dentro de la temática social, el diálogo de saberes, la
efectivas para el mantenimiento y la sostenibilidad de las
coberturas vegetales. Una de estas es la campaña “Adopta
o p
concertación, la participación activa y el monitoreo y vi-
gilancia realizados en conjunto entre la institución y la
comunidad son garantes en un alto porcentaje de la con-
un árbol” o “Adopta un jardín”, que fue creadas para garan-
tizar el adecuado desarrollo en el tiempo del arbolado y la
jardinería en la ciudad.
C
servación de las coberturas vegetales. Por esta razón, es
muy importante entender la diversidad de las comunida-
des, puesto que los procesos del programa de coberturas
vegetales deben ejecutarse continua y simultáneamente
Como resultado de las campañas de adopción, se ha
logrado vincular a los grupos sociales y comunidad en
general cercanos a los sitios donde se establece algún
tipo de cobertura, permitiendo desarrollar actitudes de
en numerosos sectores de la ciudad en tiempos cortos, respeto y solidaridad frente a la vegetación por parte
con el fin de atender los requerimientos de la ciudadanía de la ciudadanía. La concientización lograda con la cam-
en cada una de las localidades. paña es consecuencia del sentimiento de responsa-
v³ ¨³ v®ÈÀ³À â ³® ¨ ï® ÈÀ®vÀ ¨và v³®Ã bilidad que las personas crean por las coberturas que
pertinentes en cada sector, es necesario que la institución plantan, lo que genera un vínculo afectivo, quedando en
cuente con una labor social continua que permita conocer el imaginario de la gente que la adopción es una tarea
los territorios, los actores comunitarios y todo tipo de inter- para brindar cuidado y protección.
venciones realizadas, lo que dará como resultado la sosteni- De esta forma, la campaña está orientada a fomentar
bilidad de las coberturas vegetales. la vinculación individual o colectiva, interviniendo de ma-
A continuación, se presenta el protocolo de intervención nera activa durante la plantación, el mantenimiento o el
social para todos los procesos silviculturales llevados a cabo acompañamiento al desarrollo de las coberturas vegeta-
por el Jardín Botánico de Bogotá. les que se encuentran en el espacio público. Así mismo,
421
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
se crea o fomenta una red comunitaria, la cual crece en ƛ *®Èïv´® vȳÀà óv¨ÃƝ O ®ÈïvÀw® â
cada localidad y persigue el mismo objetivo que la entidad: contactarán los actores sociales como líderes comuni-
sostener y velar por el buen estado de las coberturas ve- tarios y ambientales referentes de las alcaldías locales,
getales en la ciudad. organizaciones, instituciones educativas y personas de
¨v ³Ë®v ÀÈv®È ®ïvvà ½³À ¨ ½À³âȳƜ
PROTOCOLO PARA LA INTERVENCIÓN SOCIAL EN Ãȳ³®¨ï®®³ÀvÀvÀv¨v®ÈÀÛ®´®âÃÈv-
blecer canales de diálogo y espacios de participación para
LA PLANTACIÓN DE ÁRBOLES, ARBUSTOS Y/O
el desarrollo del proyecto.
JARDINES
ƛ IÀ³®v ¨v ó¨ÈË ®ÈÀÛ®´®Ɲ La in-
tervención que se lleva a cabo de plantación de árboles y •
d a
Para ello se tendrá en cuenta lo siguiente:
l a
Se generarán espacios en donde la comunidad sea in-
nios interadministrativos con las diferentes localidades o
a la solicitud directa de la administración distrital para dar
cumplimiento a las metas de la entidad. Es importante co- • o
formada y se le permita participar activamente en la pla-
r
neación del proyecto, de manera concertada.
t
Se establecerá fecha, hora y lugar de encuentro para dar
n
municar la procedencia de la solicitud a la comunidad para inicio a la intervención.
que entienda el porqué de la intervención y se sienta inclui-
da desde el primer momento.
La información clara, precisa y oportuna permite una
mejor participación, dado que no se llega al territorio a im-
poner, sino que, por el contrario, se involucra a los ciudada- c o ƛO³v¨çv´®³®¨v³Ë®vƝ Consiste en dar a cono-
ÀvÀîÈ󽳨v´®ð³Èv®ÈÈÀvv¦v³Àv®¨wÀv
®ðË®v¨ÃȳÀ¨v®ÈÀÛ®´®vÀv¨çvÀƛ®ÃÈvó-
cialización se concertarán los lineamientos y se programa-
i a
nos en un diálogo de saberes que aporta conocimiento del
territorio, entendimiento de los puntos de vista y concerta-
rán las actividades por fecha y hora; así mismo, el profesional
deberá exponer la información del proyecto y su proceden-
ción de la intervención.
o p
ƛ*®Èïv´®¨wÀv®ÈÀÛ®´®Ɲ El profesional so-
cia, y generar un espacio para que la comunidad participe.
Se dejará registro escrito en listados de asistencia o actas de
visita a campo de la socialización llevada a cabo.
C
cial deberá centralizar la información de los proyectos que se
desean ejecutar desde la institución o la comunidad, sirvien-
do como canal de comunicación directo entre ambas partes
e iniciando la gestión para el desarrollo del proyecto de plan-
También se emplearán diferentes mecanismos, tales
como “el puerta a puerta”, las reuniones con líderes comuni-
tarios, la divulgación por periódicos locales –si existen– y la
información a las juntas de acción comunal.
tación de árboles o jardines.
O Àw ®ÈïvÀ ¨ wÀv ®ðË®v óv¨ ÀÈv ƛ¦Ë´®¨v®ÈÀÛ®´®Ɲ Al momento de intervenir, el
del proyecto, teniendo en cuenta criterios como: la Unidad de profesional social reúne a la comunidad cerca al punto de in-
I¨v®v´®k³®v¨ƪōļŢƫ³®Ã®Ë®ÈÀ¨wÀv®ÈÀÃƞ tervención para que el ingeniero forestal realice la explicación
la ubicación del barrio y/o sector afectado por la ejecución del ¨v½³ÀÈv®v¨vÃýÃƜ¨³Ã®ï³Ãv®Èv¨ÃƜ
concepto técnico; los predios, estrato, ocupación y/o activi- los cuidados y la forma correcta de hacer la plantación; pos-
dad económica de la población circundante; el conocimiento teriormente, se procede con la plantación del árbol o planta
de las organizaciones de representación comunitaria, como de jardín por parte de la comunidad y su respectiva adopción.
juntas de acción comunal, juntas administradoras locales y re-
presentantes de estas organizaciones, entre otros; y la cerca- $ƛ®ÈÀvÀÈïv³Ãv¨³Ãv³½Èv®ÈÃƝV®vÛçï®v¨çvv
nía a elementos de importancia para la Estructura Ecológica la plantación de los árboles o los jardines, el profesional social
Principal de la ciudad. Àw¨®vÀâ®ÈÀvÀ¨ÀÈïv³v³½Èv®ÈƜ¿Ë
422
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
acredita a las personas que participaron como los padrinos de de instituciones educativas, mascotas, semovientes,
los árboles y las plantas de jardín. Así mismo, automáticamente botadero de escombros y basuras, invasión de espa-
quedarán vinculados para las jornadas de mantenimiento que cio público, vendedores informales o habitantes de
se llevarán a cabo posteriormente. v¨¨Ɯ®ÈÀ³ÈÀ³Ã½³Ã¨ÃƫƜ¨½À³Ã³®v¨Ã³v¨Ɯ³®
el apoyo de la institución, deberá realizar la gestión
MANTENIMIENTO CON INTERVENCIÓN SOCIAL DEL necesaria con las entidades responsables para dar
solución a la problemática.
ARBOLADO JOVEN Y LA JARDINERÍA EN ESPACIO
PÚBLICO
La intervención social en este procedimiento es de vital im-
portancia, puesto que antes de llevar a cabo el mantenimien-
d a
5.7.2. MANEJO SILVICULTURAL DEL
ARBOLADO ANTIGUO CON INTERVENCIÓN
to a un proyecto, el profesional social realiza una visita que
½ÀÈÀw ÛÀïvÀ ¨ ÃÈv³ ¨và ³ÀÈËÀvà ÛÈv¨Ã
a
SOCIAL (ELIMINACIÓN Y SUSTITUCIÓN)
l
®ÈïvÀƜ®vó½ÀvƜËw¨Ã󮨳ÃvȳÀÿË
generan el riesgo. A partir de esta visita se crean estrategias
para trabajar con la comunidad, tales como delimitaciones o
El manejo silvicultural del arbolado antiguo se ejecuta por el
r
Jardín Botánico de Bogotá José Celestino Mutis a partir de
t
los conceptos técnicos emitidos por la Secretaría Distrital
n
de los árboles o los jardines, o talleres de sensibilización de Ambiente, entidad encargada de evaluar los árboles en la
frente a la importancia de las coberturas vegetales. ciudad. En este procedimiento, la labor social es muy impor-
El mantenimiento con el apoyo de la comunidad tiene
como objeto la participación activa de los adoptantes en el
cuidado de las coberturas urbanas. Para ello, de ser posible,
se convoca principalmente a la misma comunidad que estu- c o tante, puesto que permite generar canales de diálogo y espa-
cios de participación, cambiando muchas veces el paradigma
de la comunidad frente a la eliminación y generando la apro-
piación de los árboles que se plantan para compensarla.
vo en el momento de adopción del árbol o jardín.
i a
Esta intervención genera sentido de pertenencia y corres-
En este sentido, la intervención social en el manejo del ar-
bolado antiguo va dirigida a la socialización del concepto téc-
o p
ponsabilidad por parte de la ciudadanía; además, se hace visible
¨v½Àîv¨v®Èv®¨ÈÀÀȳÀ³Ɯvïv®çv®³¨³Ãۮ˨³Ã
con las personas, lo que permite que se sientan acompañados
nico con la intención de sensibilizar a los ciudadanos frente
al riesgo y a concertar la eliminación o sustitución de mane-
Àv³®Ã®Èâ½vïvƛO®vÀ³ƜáÃÈ®³®½È³Ã
C
y respaldados en el cuidado de la cobertura vegetal, haciendo
más fácil la sostenibilidad de las intervenciones.
IvÀv ¨ ½À³Ã³ v®È®®È³ à v ﮳ ¨ Ã-
guiente protocolo:
árboles que se encuentran en comunidades en donde se han
creado redes comunitarias o mesas de trabajo que hacen más
difícil la intervención por parte del Jardín Botánico de Bogotá.
En estos casos, la gestión social es muy importante, pues no
solo se limita a la socialización, sino que la labor se convierte
• Se realizará periódicamente seguimiento a los proyectos en una herramienta que permite mitigar el impacto negativo
plantados para evidenciar el estado de las coberturas ve- que pueda ocasionar una eliminación o, por el contrario, dar a
getales y los factores de riesgo. conocer los factores de riesgo que presenta el árbol concep-
• Se atenderán los proyectos que presenten mayor riesgo tuado para la comunidad inmediatamente afectada.
de pérdida. Además de los conceptos técnicos, la Secretaría Distrital
• Se convocará a los adoptantes para realizar una jornada de Ambiente emite actas de emergencia, las cuales deben
de mantenimiento, en donde se desarrollarán estrate- ser ejecutadas en un periodo no mayor a 24 horas. Dada la
gias que permitan disminuir la afectación del arbolado y naturaleza de estas actas de emergencia y los tiempos de
la jardinería. ejecución, el proceso de intervención social en este caso
• De encontrarse tensionantes de origen antrópico se limita a informar a la ciudadanía sobre las razones por las
(presencia de escuelas de fútbol, zonas de recreación cuales se emite el concepto técnico.
423
05 / DIRECTRICES TÉCNICAS PARA EL MANEJO DE LAS COBERTURAS VEGETALES EN BOGOTÁ
%Àwï³ŭŭůƛ
Intervención social
de las coberturas
vegetales
Procedencia de la
solicitud de
intervención
ALCALDÍA
a
Identifcación del
área de
Ejecución de la
d
intervención
intervención
5
la 2
rt o
o n
c
i a
o p 3
C
4
Socialización *®Èïv´®
con la de actores
comunidad
424
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
A
Adaptable: Organismo que, introducido en un área diferente
de la de su origen, tiene un buen desarrollo y se adecúa en a
ArbustoƝ_Èv¨¨²³Ã³¿ËÃÀvïvèvvó®
Èv¨¨³Ã¨v³Ãâv¦vv¨ÈËÀvƪ³v®ÀvÈv¨ƛƜŮŬŭŬƫƛ
d
Arquitectura del árbol: Forma de presentarse las ramas, co-
Ë®vç³®v½vÀÈ˨vÀƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Albedo: îv¨½³À¿ËȮˮËÀ½³½vÀvÀð¦vÀ
l a
½vÃƜÈv¨¨³Ã³ÀvÃË®v½¨v®Èvƪ9vv_vÈv¨ƛƜŮŬŭŬƫƛ
Arvenses: Son todas las plantas que por crecer junto o sobre
la radiación que recibe. El albedo alcanza 1 cuando toda la
Àvv´®ÃÀð¦v³ŬËv®³È³v¨vÀvv´®ÃvóÀ-
ƛ®¨vÃ˽ÀïË®¨vvÀƜ¨v¨³ÃÃÈÌv®ÈÀ o
plantas cultivadas, perturban o impiden su desarrollo nor-
r
mal, encarecen el cultivo y merman sus rendimientos o la
t
v¨vƪL³ÃÜÈçÈv¨ƛƜŮŬŬűƫƛ
n
ŬƜŴƪ®ÛÀÃvƫâŬƜŰƪ¨³¿Ë®³vóËÀȳ
ÈÀȳîÀv¨Ã˳Àw®³ÃƫƪĚąĉóīƜŮŬŮŬƫƛ B
Altura de plantación: Altura mínima en el momento de
la plantación para especies de jardinería. Está direc-
tamente ligada a la densidad de plantación por metro
cuadrado, ya que a mayor altura menor cantidad de in- c o Bloque: Volumen de sustrato que contiene la raíz de un árbol
adulto de tamaño proporcional al diámetro de su copa y
ËÃÈƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Bloqueo: Actividad previa al traslado del árbol, que incluye
dividuos por metro cuadrado.
i a
Anillado: Procedimiento que consiste en el corte de una sec-
¨v ½³v â ¨ ³®ï®v®È³ Àv˨vÀ ƪ2vÀ® ³Èw®³
³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
p
´®À˨vÀ³®¨v³ÀÈçv¨wÀ³¨³®¨ï®®-
o
ÈÀÀ˽À¨ð˦³®vÈËÀv¨®ËÈÀ®ÈÃâ½À³ËÀ¨vËÀÈ
lenta del espécimen. Dicha actividad hace parte del proce-
C
Chipeado: Material que recubre la superficie del suelo
C
®È³Èv¨vƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Anegamiento: Presencia en exceso de agua en el suelo, ya
sea por un aumento del nivel freático o por una irrigación
áÃÛvƪ9³À®³Ǫ$ÃÀƜŮŬŭŲƫƛ
para su protección. Puede provenir de paja, hojas tritu-
radas, agujas de pino y astillas de madera, entre otros
ƪv¨§ÀưO³ÈÈƜŮŬŬųƫƛ
Comunidades bióticas: Conjunto de organismos vivos pre-
Árbol: Vegetal leñoso que mide por lo menos 5 metros de sentes en un área determinada.
altura, con el tallo simple denominado “tronco” hasta la Contaminantes: Sustancias nocivas en el aire, el agua o el
¨¨vvv ÀËçƜ ® ³® à Àvïv â ³Àv ¨v ³½vƜ suelo en tal calidad y cantidad que pueden interferir con
considerable crecimiento en espesor. Entonces se pue- la salud y el bienestar de los organismos (Jardín Botánico
de hablar de árboles monocotiledóneos, como palmas y ³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
similares; dicotiledóneos, como la mayoría de los árbo- Contenedor de raízƝO﮳³³®È®³Àv¨vÃÈÀË-
les comunes; o policotiledóneos, como las coníferas. En tura que contiene o reorienta el crecimiento de las raíces
el caso de las palmas se llama estípite e incluso se puede del arbolado de tal manera que no se generen afectacio-
ÀvïvÀ³³¨v½v¨vâËvƪ³v®ÀvÈv¨ƛƜŮŬŭŬƫƛ nes a la infraestructura adyacente (Alcaldía de Medellín,
Plantación de árboles: Siembra de árboles destinada a un ŮŬŭűƫƛ_vÃv½vÀÈv³űƛŲƛŮƛ
fin específico de paisajismo (Jardín Botánico de Bogo- Cubrealcorques: Es el material diferente a vegetación con el
ÈwƜŮŬŭŭƫƛ que se cubre el alcorque. Puede ser rejilla metálica, mulch
426
en madera o gravilla, entre otros (Alcaldía de Medellín,
ŮŬŭűƫƛ_vÃv½vÀÈv³űƛŲƛŭƛ
a
³Ãîv¨Ã¨ÈÀÀȳÀ³ƜËâvï®v¨v½À®½v¨Ã¨v
preservación, conservación, restauración, uso y manejo
d
sostenible de los recursos naturales renovables, los cua-
D
Desarrollo sostenible: Vincula las decisiones económicas con
l a
les brindan la capacidad de soporte para el desarrollo so-
³³®´³¨vý³¨v³®ÃƪÀȳůŲŬŬŮŬŬųƫƛ
el bienestar social y ecológico; es decir, mejora el nivel y la
calidad de la vida humana al tiempo que garantiza y conserva
¨³ÃÀËÀóîvÈËÀv¨Ã¨½¨v®Èvƪ®Ë¨³ƜŮŬŭŬƫƛ
r o
Evotranspiración potencial: Es la pérdida máxima de humedad
Ë®vÃ˽Àï½³ÀÛv½³Àv´®ÀÈv¦Ë®È³³®¨v½Àv
t
de agua por transpiración de la vegetación, por lo cual es una
n
Desbroce: Remoción selectiva de material vegetal por medio aproximación para estimar la humedad o aridez climática.
mecánico o manual. Exótica: Que proviene de otro lugar y ha sido introducida volun-
Descortezamiento: Desprendimiento de la corteza en espe-
cies leñosas.
Diversidad biológica: Según el Convenio sobre la Diversidad
Biológica, se entiende como la variabilidad de organismos c o F
ÈvÀv³®Û³¨Ë®ÈvÀv®Èƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
i a
vivos de cualquier fuente, incluidos, entre otras cosas,
los ecosistemas terrestres, marinos y otros ecosistemas
agua como ríos, arroyos, lagunas, etc. (Grebner, Bettinger
ǪOÀâƜŮŬŭůƫƛ
p
acuáticos, y los complejos ecológicos de los que forman
o
parte; comprende la diversidad dentro de cada especie,
entre las especies y de los ecosistemas.
Follaje: Conjunto de hojas de un árbol (Jardín Botánico de
³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Fuste: Tronco de los árboles desde la base hasta el punto
E
C
³ïó¨³v: Rama de la ecología que estudia el funciona-
®È³Ë®³Àv®Ã³âÃËÀ¨v´®³®¨³ÃvȳÀÃïÃ- G
donde se inician las bifurcaciones (Jardín Botánico de Bo-
³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
coquímicos del ambiente. Geología: Ciencia natural que estudia la composición, es-
Ecosistema : Agrupación de los organismos presentes en tructura e historia del desarrollo de la corteza terrestre y
un área junto con su ambiente físico y químico (Ricklefs, sus capas más profundas (ĚĔóĀƜŮŬŭŵƫƛ
ŮŬŬŴƫƛ Germinar: Dicho de un vegetal, que comienza a desarro-
EcotonoƝk³®vÈÀv®Ã´®®ÈÀ³ÃÃÈvÃƛ llarse desde la semilla (Real Academia de la Lengua Es-
Escorrentía de agua lluviaƝËv¨¨ËÛv¿ËðËâóÀ¨vÃË- ½v²³¨vƜŮŬŭŬƫƛ
½Àï¨ÈÀÀ®³ƪĀŗļưōŃēŃƜŮŬŬŴƫƛ
Estrato: Referente al grupo en que se ubican las plantas con H
respecto a su disposición vertical. Puede hablarse de es- Hidrorretenedor: Copolímero que aumenta la disponibilidad
trato arbóreo, arbustivo o herbáceo. de agua en las raíces en época seca y constituye una re-
Estructura Ecológica Principal: Conjunto de elementos bió- serva del líquido almacenada en un gel de liberación lenta.
ticos y abióticos que dan sustento a los procesos ecológi- _vÃv½vÀÈv³űƛŮƛŮƛŲƛ
427
Humedad: Corresponde a la síntesis entre la precipitación
total y el balance hídrico, tendencia a la sequía (Jardín Bo-
Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ a
Micorrizado: Hongos que forman asociaciones simbióticas
con las raíces de los árboles, facilitando su absorción de
d
®ËÈÀ®ÈÃƪ9vv_vÈv¨ƛƜŮŬŭŬƫƛ
Humedad relativa: Es la relación porcentual entre la cantidad
real de vapor de agua que tiene el aire y la que necesitaría
l a
MicroclimaƝ¨v½À³½³Ë®¨ËvÀýﳳ®vÀv-
terísticas diferentes a las de la zona donde se encuentra
para saturarse con condiciones de temperatura idéntica
ƪ9vv_vƜv®vvÀÀ²³Ɯv½vÀÀ³%ËÀÀvǪOw®-
ç(ËÀÈv³ƜŮŬŭŬƫƛ N
t o
ƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
r
n
Necromasa: La masa de materia orgánica muerta de un or-
I v®Ã³¿Ëâv®¨vÃ˽Àï¨Ã˨³ƪ¨¨vâƜŮŬŭŬƫƛ
*®ï¨ÈÀv´®: Proceso por el que el agua penetra y avanza a
ÈÀvÛèÃ˨³ƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Infraestructura urbana: Relativo a las estructuras que pres-
c
tan un servicio al medio urbano, por ejemplo: vías, líneas
o O
Oferta ambientalƝ³®³®ÃýïvÃË®wÈvÈ¿Ë
permiten el desarrollo de un organismo (Jardín Botánico
ŮŬŭŭƫƛ
i a
eléctricas y telefónicas, etc. (Jardín Botánico de Bogotá, ³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Oferta hídrica: Disponibilidad de agua para el desarrollo de
ƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
o p
Intrusividad: Fuerza con la cual las raíces de algunos árbo-
les buscan apropiarse de más espacio, nutrientes o agua
P
³Àv®Ã³Ãƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
L
C
Localidad: Es la entidad territorial, llámense distritos, mu-
nicipios o departamento, en el que se presten los servi-
Palma: Forma de vida arbórea con un tallo estipitoso y un ro-
ÃÈ´®ï®v¨³¦vÃƜvÛÃËâÀvïvvÃƪ2vÀ®³-
Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Pan de tierra: Volumen de sustrato que contiene la raíz de un
cios públicos domiciliarios en los términos de que trata wÀ³¨¦³Û®ƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
¨vÀÈ˨³ŭŭ¨v4âűŬűŭŵŵŵƪOÀÈvÀvÃÈÀÈv¨ Paramento: Plano vertical que el inicio de la construcción
I¨v®v´®ƜŮŬŭŲƫƛ en un predio. Cuando no existe antejardín coincide con la
¨®vvÀv´®ƪvÀÈ˨³ŮƜÀȳŭűůŴŮŬŬűƫƛ
M Plateo: Espacio circular en la base del tronco. Véase apar-
Manejo silvicultural: Son todas aquellas prácticas técnicas tado 5.4.
requeridas para el establecimiento, atención integral y PM10: aquellas partículas sólidas o líquidas de polvo, cenizas
Èv¨vwÀ³¨ÃƪvÀÈ˨³Ů¨ÀȳůŴů¨ŮŬŭŴƫƛ u hollín, partículas metálicas, cemento o polen dispersas
Mantenimiento: Es el conjunto de prácticas técnicas bási- ® ¨v vÈ´ÃÀv â Ëâ³ wÈÀ³ ÛvÀv ®ÈÀ ŮƜű â ŭŬ Ǥ ƪŭ
cas, en las coberturas vegetales, que incluyen el plateo, À´ÈÀ³³ÀÀý³®¨v¨Ãv½vÀÈŭ¨ÈÀ³ƫƛ
fertilización, riego y poda de rebrotes (artículo 2 del De- Están formadas principalmente por compuestos inorgánicos
ÀȳůŴů¨ŮŬŭŴƫƛ como silicatos y aluminatos, metales pesados y material
428
S
³Àw®³ vóv³ v ½vÀÈ˨và vÀ³®³ ƪ³¨¨®ƫƜ ®ÈÀ
otros (īĚňĉĀIJƜŮŬŭŵƫƛ
Poda: Tratamiento silvicultural practicado a un espécimen
d a
Semovientes: Animales que cuentan con la facultad de mo-
verse por sí mismos; por ejemplo, el ganado o los caballos.
vegetal mediante el cual se cortan algunos órganos vege-
ÈvÈÛ³Ãƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
l a
Sequía: Periodo prolongado de ausencia de lluvias que causa
Ë®vï®vv®³Àv¨¨vý³®¨v¨vËvƛ
Polinización: Proceso mediante el cual el grano de polen lle-
vv¨ÃÈv¨vð³ÀƪLv¨vv¨v4®Ëvýv-
²³¨vƜŮŬŭŬƫƛ o
Sistema de Información para la Gestión del Arbolado Urba-
r
no (ŃĚĔóōƫƝ OÃÈv Ì®³ ¿Ë ³®È® ȳv ¨v ®³Àv-
t
ción de los árboles localizados en el espacio público de la
n
Precipitación: Cantidad de agua caída como lluvia (Jardín ciudad, dentro del perímetro urbano del Distrito Capital,
³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ Èv®È³®vÃÃvȳÃv¨v®ËÀvó³³ÀwïvÃ
R
Radiación solar: Cantidad de energía emitida por el sol
(ĚąĉóīƜŮŬŭŵƫƛ c o ƪvÀÈ˨³ů¨ÀȳůŴů¨ŮŬŭŴƫƛ
Sustrato: Medio diferente al suelo natural en el que se desa-
ÀÀ³¨¨v®¨vý¨v®ÈvÃƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
i a
RadicularƝL¨vÈÛ³v¨vÀvçƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Reforestación: Establecimiento inducido de vegetación
T
Test óĬIJŖóƝ¨ÈÃÈv®w¨ÃÃÛvÀv®çv½ÀÈ®ÈïvÀ
forestal.
o p
Refugio: Área que conserva condiciones favorables apropia-
vývÀvË®výƪ2vÀ®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
èvÃvóówý³¨v³®Ãó®Ã®ïvÈÛv-
mente diferentes y si esta diferencia se le puede atribuir al
efecto de una variable. Utiliza el estadístico F para deter-
C
Resiliencia ecológica: Habilidad de un sistema para absor-
ber las perturbaciones, mantener su identidad (estructura
wÃvâv®ÀvÃË®³®vÀƫⳮȮËvÀ½À³½³À³®v®-
do servicios ecosistémicos en magnitud y frecuencia ne- U
®vÀÃvâîïv®vÃÈvÃÈvƪÛv®ÃǪL³Ã®Èv¨Ɯ
ŮŬŬŰƫƛ
cesarias para sustentar las necesidades humanas y los Unidad de planeación zonal (ōļŢ): Áreas urbanas más pe-
procesos ecológicos de los sistemas biofísicos. La resi- queñas que las localidades y más grandes que el barrio.
liencia depende de la dinámica ecológica, así como de la La función de las upz es servir de unidades territoriales o
organización y capacidad institucional para comprender, ÃȳÀývÀv½¨v®ïvÀ¨ÃvÀÀ³¨¨³ËÀv®³v®Û¨ç³®v¨
Ãȳ®vÀâÀý³®ÀvÃÈv®wvƪLÈv¨ƛƜŮŬŬűƫƛ (ĀĀÿƜŮŬŭŵƫƛ
Revegetalización: Restablecimiento de la cobertura vegetal
en la que se emplean diversos biotipos, desde herbáceas V
y arbustivos hasta trepadoras y árboles (artículo 2 del De- Volcamiento : Caída del árbol (Jardín Botánico de Bogo-
ÀȳůŴů¨ŮŬŭŴƫƛ ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
Rusticidad: Resistencia y capacidad de recuperación al mal-
trato, como derrames, descortezados, choques, etc. (Jar-
®³Èw®³³³ÈwƜŮŬŭŭƫƛ
429
ÍNDICE DE NOMBRES COMUNES
l
Budleia: 275, 354
a
Alder: ŭŴŬ
Algodoncillo: ŮųŭƜ 354
¨Ã³ƝŲŮƜŭŴŬ, 352, 359 o
Buganvil: 276, 354
r
Buxus: 276, 354, 359
C t
n
Aliso andino: ŭŴŬ
Alpargate: 226 vv¨¨À³¨v®³ƝŲŬƜůŰŴ
Amaranto: 271, 354
Amarguero amarillo: 304ƜůűŲ
Amarrabollo: ŭŴŮ, 352
Angelito: 277 c o
Cacao sabanero: ůŬŴ
Cajeto: 310ƜůűŲƜůűŵ
Calistemo llorón: ŭŵŬ, 352, 359
Campanilla: ŮŵŮ
Anigozantos: 272, 354, 359
Araguaney: 220
i a Campanita: ŮŲŴ
Campano: ůůŴ
Aralia japonesa: ŮŴŭ
Árbol botella: ŭŴŰ
Árbol de fuego: ŭŴŰ, 352
o p Canelo de monte: 312
Canelo de páramo: 312ƜůűŲ
Capacho: ŮŲŵ
Árbol de la llama: ŭŴŰ
Árbol del pimiento: 216
Árbol del té: ŮŴŴ
À³¨³³ƝŲŬƜųŰƜ306ƜůűŲƜůűŵ
C Cape: ŮŭŴ
Carbonero rojo: ŭŵŮ, 352
Cariaquita: Ůŵų
Cariseco: ŭŵŰ, 352
Aromo: 332 Caucho: 14, ŭŵŲ
Arrayán: ŭŴŴ Caucho benjamín: 73
ÀÀvâw®¨v®³ƝŲŮƜŲŴƜųűƜŭŴŲƜ 352, 359 v˳Ãvv®À³ƝŭůƜűŬƜŲůƜŲŰƜųŬƜųŭƜųŮƜųůƜ
Arrayán de Popayán: ŭŴŴ, 352, 359 ųŰƜųŲƜŭŵŲƜůűŮƜůŴŵ
ÀÀvâw®®À³ƝůŲŮ Caucho Tequendama: ŭŵŴ, 352
Ayer, hoy y mañana: 272, 354 v⮳ƝŲűƜŲŵƜųůƜ277, 354
Azalea: 273, 354 Cedrillo: 314ƜůűŲƜůűŵ
Azucena: 273, 354 Cedro: 13, 14, ŮŬŬƜůűŮƜůűŵƜůŲŴ
Cedro de montaña: 200
B Cedro de tierra fría: 200
Balsamina: 275 Cedro grande: 236
Begonia de inviernoƝŮųŰ, 354 Cedro negro: 71, 236
430
Cedro nogal: 71, 236 Dulumoco: Ůŵů
Àç³ƝŭŰƜűŴƜŲŭƜŲųƜųŬƜŭŴŬ, ŮŬŮƜ 352 Duranta amarilla: Ůųŵ, 354
Cerezo de los Andes: 202 Duraznillo: 324ƜůűŲƜůŲŬ
Chagualo: ŮŭŴ
Chaque: ůůŴ E
v¿ËÀ³ƝŲŮƜŭŴŬ Encenillo: 326ƜůűŲ
Charne: 277ƜůűŲ ®vƝůŲŬ
v¨wƝűŴƜŲŰƜŲűƜŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜųŬƜųŭƜųŮƜųůƜųŲƜ Escarcha: ŮŴŬƜůűŰƜůŲŬ
ŮŬŰƜŮŮŬ Espadero: 210
v¨wvvÀ¨¨³ƝűŬƜŮŬŰƜůűŮƜůűŵƜůŴŵ Espadilla: ŮŴŬ, 354
Chicalá rosado: 206, 352
Chilca: 316
Chilco: ůŭŲƜůŭŴƜůűŲƜůűŵ
Espárrago: ŮŴŭ, 354
Espino: 322, ůŮŴ
Espuma de mar: ŮŴŭ
d a
Chiricaspe: 272
À¨³À¨³Ɲ űŴƜ ŲŰƜ ŲűƜ ŲŲƜ ŲųƜ ŲŴƜ ŲŵƜ ųŬƜ ųŭƜ ųŮƜ ųůƜ
Ëv¨½È³ƝŲů
l a
Ëv¨½È³³Ì®ƝŲŭƜŲŮƜŲůƜųű
ųŲƜ204, 324
Chisgua: ŮŲŵ
Chocho: ŮŬŴ, 352, 359 o
Ëv¨½È³ð³ÀƝųŮ
r
Eucalipto lavabotella: 72
t
Eucalipto pomarroso: 214ƜůűŮƜůŲŬ
n
Chorrito de luz: Ůŵů Ë®vƝűŴƜŲůƜŲŰƜŲűƜŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜųŭƜ
Chuque: 330 ųŮƜųůƜůŲŮ
Churrusco: ŭŵŬ
Cinta: ŮųŴ, 354, 359
½ÀÃƝűŴƜŲŭƜŲűƜŲŲƜŲųƜŲŴ
Ciro: ůŭŴƜůűŲƜůűŵ c o
F
$v¨Ã³½®È³ƝŭŮƜűŬƜŲŰƜŲűƜųŭƜųůƜųŲƜ
216ƜůűŮƜůŲŬƜůŴŵ
À˨³ƝůŲŮ
Ciruelo de monte: 320ƜůűŲ
i a Fatsia: ŮŴŭ, 354
$ò³vƝŮŴŮ, 354
Ciruelo montañero: 320
Clavel chino: 274
Clavito: 359
o p $¨³ÀvvÀ¨¨³ƝűŴƜŲŰƜŲűƜŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜųŬƜ
ųŭƜųŮƜųůƜųŲƜ220
Flor de cera: ŮŴŮ, 354
Clavito de agua: 359
Clivia: ŮųŴ, 354
³¨vvv¨¨³ƝůŲŬ
Copa de David: 275
C Flor de mayo: 256
Flor de palo: 200
Flor de papel: ŮŵŲ
Floramarillo: 204
³À³®¨¨³ƝŲŬƜ324 Formio: ŮŴŵ
³À³®³ƝŲŮƜųűƜ322ƜůűŲƜůŲŬ Fresnillo: 204
Cortadera: ŮŵŰƜůŲŬ $Àî³ƝűŴƜűŵƜŲŬƜŲŭƜŲŮƜŲůƜŲŲƜŲŵƜųŬƜ
Cortejo: Ůŵų 71, 72, 73, 74, 75, ŭŴŬ
Cruz de mayoƝŮŮŴ Fucsia arbustiva: ŮŴůƜůűŲ
ËvÀ³ƝŲŴƜųűƜ210, 352 $ËÃv³¨Ûv®vƝűŵƜŲŬƜųŰƜŮŴůƜůűŲ
Curapín: 206
G
D Gaque: ŮŭŴƜůűŮƜůŲŬ
Dietes: ŮųŵƜ354 Gaquillo: ŮŴŮ
Dividivi de tierra fría: 212ƜůűŮƜůŲŬ Garbancillo: ůŮŴƜůűŲ
Doradillo: 342 Garbanzo: ůŮŴ
431
Garrocho: 330ƜůűŲƜůŲŬ 4®È¦vvËvƝůŲŬ
Granizo: ŮŴŰƜůűŰƜůŲŬ Leptospermo: ŮŴŴ, 354, 359
Grevillea: 250 4ËÃÈÀËƝůŲŭ
GuarangoƝŮŭŮ Limonio: ŮŴŵƜůűŰƜůŲŭ
Guarumo: ŮűŴ Lino: ŮŴŵƜůűŰƜůŲŭ
Guayabito liso: ŭŴŲ 4®³:ËÛvk¨v®vƝŮŴŵ
Guayabo de Castilla: ŭŴŲ 4¿ËwvÀƝŭŰƜűŵƜųŭƜůŲŭ
Guayacán: 220 Lirio amarillo: ŮŵŬƜůűŲ
Guayacán amarillo: ŮŮŬƜ352 Lirio rojo: ŮŵŬƜůűŲ
%Ëvâvw®9v®çv¨ÃƝŭůƜűŬƜűŴƜűŵƜŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜ Liriope: ŮŵŭƜůűŲ
ųŬƜ222ƜůűŮƜůŲŬƜůŲŴƜůŴŵ Llamas: ŮŵŭƜůűŲƜůŲŭ
Loqueto: 230
H
(vâ˨³ƝŲŮƜŲŰƜųűƜųŲƜ224, 352
M
Hebes: ŮŴŰƜůűŰƜůŲŬ
Helecho arborescente: ŮŴűƜůűŲ
(¨³vËvƝůŲŬ
MacleƝŮůŬ
MagleƝŮůŬ, 352
d a
Helecho macho: ŮŴű, 354
Helecho peine: ŮŴŲƜůűŰƜůŲŬ
Magnolia: 232
l a
9v®³¨³ƝŭŰƜűŬƜ232ƜůűŮƜůŴŵ
Hiedra: ŮŴŲƜůűŰƜůŲŬ
Hierba de las pampas: ŮŵŰ
Higuerón: ŭŵŲƜŮůŰ
9v®¨ƝůŲŭ
r o
Mano de oso: 234ƜůűŮƜůŲŭ
t
Manteco: 210
n
Hojarasco: 226, 352 Manto de María: ŮŵŮƜůűŲ
(³¨¨â¨Ã³ƝŲŭƜŲůƜŲŰƜŲűƜŲųƜŲŴƜųŬƜųŮƜųůƜųűƜųŲ Manuka: ŮŴŴ
(³ÀÈ®Ãv®ÛÀ®³ƝůŲŬ
I
Illawarra: ŭŴŰ c o
Manzano: ŭŵŰ
Mayos: 256
Mermelada: ŮŵŮƜůűŲ
9¨ð³ÀÃƝŮŵůƜůűŲ
InciensoƝŮŴų, 354
IrisƝŮŴų, 354
i a Moco: Ůŵů
MondeyƝŮŮŮ
*ÀÃÀw®vƝůŲŬ
Iris pequeño: ŮųŵƜůŲŬ
o p Moquillo : ŮŵůƜůűŲ
9³ÀȲ³ƝŲŮƜ334ƜůűŲƜůŲŭ
J
2v箨v®vƝŲůƜŲŰƜųŭƜųŲ
Jazmín de noche: ůŰŴ
C N
Navajuelo: 206
Nogal: 13, 71, 236ƜůűŮƜůŲŭ
Nogal bogotano: 236
2v箨v³ƝűŴƜűŵƜŲůƜŲűƜŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜųŬƜųŭƜ Nogal sabanero: 236
ųŮƜųůƜųŲ Nueva guinea: 275
Jazmín rosado: ŮŴŴ, 354
2Ë®³ƝůŲŬ O
2Ë®³³¨¨ÈvvËvƝůŲŬ Olivo de cera: 332
2Ë®³Ã½vÀȳƝůŲŬ Oropeles: ŮŵŲ
2Ë®³½vÃȳv˦vƝůŲŬ Oscuaria: ŮŴŰ
2Ë®³È³È³À¨¨vƝůŲŬ
P
L Pagoda: 252
Laurel de cera: 332ƜůűŲ Paja de las pampas: ŮŵŰƜůűŲ
Laurel hojipequeño: ŮŮŴ, 352 Pajarito: ŮŵŰƜůűŲ
432
Palma boba: ŮŴű Sauce: 254ƜůűŮƜŮŲŭ
Iv¨v³¿ËȳƝůŲŮ Sauce llorón: 254
Palma de Canarias: 240 Ov˳ƝűŴƜűŵƜŲŬƜŲŭƜŲŮƜŲůƜŲŰƜŲűƜŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜųŬƜųŮƜųůƜ
Palma de cera: 14, 74, ŮůŴƜůűŮƜůŲŭ ųŰƜųűƜųŲƜůŲŮ
Palma de ramo: ŮůŴ Sauco de monte: 330
Palma fénix: 12, 240, 352 Siempreviva plateada: ŮŵŲƜůűŲ
Iv¨v½vâv®ÃvƝůŲŮ Siete cueros: 256ƜůűŰƜůŲŭ
Iv¨vÜvîȳ®vƝůŲŮ Siete cueros angelito: 344ƜůűŲ
Iv¨vâËvƝŲűƜŲųƜųŭ Siete cueros rojo: 342ƜůűŲ
Iv½À³ƝůŲŭ Sietecueros: 256
Pasto cola de zorro: ŮŵűƜůűŲƜůŲŭ Sietecueros mexicano: ŮŵŲƜůűŲ
Pata de indio: 336ƜůűŲƜůŲŭ O³À¨¨ÈvvËvƝůŲŭ
Pelincú: 222
Pentatus: ŮŴų T
Pervinca: Ůŵų
Pie de canguro: 272
Pino chaquiro: ŮŰŮƜ352
Svv¿Ë¨¨³ƝůŲŭ
Tamariz: ŮŵŮ
TapásƝŭŵŴ
d a
Pino colombiano: 14, 244, 352
Pino de Pacho: 246
Tara: 212
l a
Tíbar: 230, 252, 346ƜůűŲ
Pino hayuelo: 242
I®³½wÈ˨vƝŲŮ
Pino romerón: ŮŰŲƜůűŮƜůŲŭ o
S®È³ƝűŵƜŲŬƜůŰŴƜůűŲ
r
S³vȨ¨³ƝűŵƜŲŬ
t
S³È³ÀÈvƝůŲŭ
n
Poligala: ŮŵűƜůűŲ SÀ³¨vËvƝůŲŭ
Pompadur: 276 Tres hojas: 104
Q
Quesocurao: 226
Quinón: 312 c o
Trinitaria: 276
SÀ³½È³ƝůŲŮ
Trompoti: 222
SË®³ÃÀv¨³ƝŲŮƜ350ƜůűŲƜůŲŭ
R
i a Tuno rojo: 342
SË®³À³Ã³ƝųűƜůŲŮ
Raque: ůůŴƜůűŲƜůŲŭ
Rayito de luz: Ůŵů
L½³¨¨È³ƝůŲŭ
op U
Resucitado: 277
C
L³¨ƝŭŰƜŲŲƜųŬƜŮŰŴƜůűŮƜůŲŭ
Roble australiano: 250ƜůűŮƜůŲŭ
Rocío: ŮŴŬ
Uruapo: 310
V
Venturosa: ŮŵųƜůűŲƜůŲŭ
Rodamonte: 252, 354 Veranera: 276
Rosalino: ůůŴ Vinca: ŮŵųƜůűŲ
S Y
Sacaojos colorado: 324 Yarumo negro: ŮűŴ, 354
Sagú: ŮŲŵ Yarumo plateado: 260, 354
SaltónƝŮųų Yedra: ŮŴŲ
Salvio morado: 275
Ov¨Û³®À³ƝŲŭ Z
San joaquín: 277 kv½vȨ¨³Ɲ220
Ov®Àv³ƝűŬƜ340ƜůűŲƜůŲŭƜůŴŵ
Sanguinaria: Ůŵų
433
ÍNDICE DE NOMBRES CIENTÍFICOS
A Carex luridiformisƝůŲŬ E
vÈv½vÀÛð³ÀvƝ324ƜůűŲƜůŲŬ Cecropia angustifolia: ŮűŴ, 354 Eleocharis montana: ůŲŬ
Abutilon insigne: ŮŲŴƜ 354, 359 Cecropia telenitida: 260, 354 Eleocharis palustris: ůŲŬ
Abutilon megapotamicum: 74, ŮŲŴƜ Cedrela montana: 13, 14, ŮŬŬƜ 352, 359 Equisetum bogotenseƝůŲŬ
354, 359 Cenchrus setaceus: ŮŵűƜůűŲ Erythrina rubrinervia: ŮŬŴ, 352, 359
Acacia decurrensƝ űŴƜ űŵƜ ŲŬƜ ŲŭƜ ŲŮƜ Ceroxylon quindiuense: 74, ŮůŴ, 352, Escallonia myrtilloides: 252, 354
ŲůƜŲųƜŲŵƜųŰƜųŲ ůŲŭ Escallonia paniculata: 346ƜůűŲ
Acacia melanoxylonƝűŴƜűŵƜŲŬƜŲŭƜŲűƜ Ceroxylon spp.: 14 Escallonia pendula: 230ƜůűŮƜůŲŭ
ŲŲƜŲŴƜŲŵƜųŬƜųŮƜųŰ Cestrum mutisii: ůŰŴƜůűŲ Eucalyptus camaldulensisƝŲů
Acanthus mollis: ŮŲŵ, 354 Cestrum nocturnumƝŲŬ Eucalyptus globulus: ŲŭƜŲŮƜŲůƜųű
Acca sellowiana: ŮŴŮ, 354 Cetronia brashycera: 75 Eugenia myrtifoliaƝ űŴƜ ŲůƜ ŲŰƜ ŲűƜ ŲŲƜ
Agapanthus praecox: ŮųŬƜ 354, 359
Agapanthus spp.: 13
Alnus acuminataƝŲŮƜŭŴŬ, 352, 359
Chaetogastra grossa: 342ƜůűŲ
Chaetogastra mollis: 344ƜůűŲ
Chlorophytum comosum: ŮųŴ, 354, F
d a
ŲųƜŲŴƜŲŵƜųŭƜųŮƜųůƜůŲŮ
t
¨ËÃv˨Èð³Àv: ŮŭŴƜůűŮƜůŲŬ
r o Ficus benjamina: 73
Ficus carica: ůŲŮ
Ficus soatensis: ŲůƜŲŰƜųŬƜųŭƜųŮƜųůƜ
n
Axinaea macrophyllaƝůŲŮ Clusia orthoneura: ŮŴŮ, 354 ųŰƜųŲ
糨¨vï¨Ë¨³ÃƝůŲŬ Cordia cylindrostachyaƝŲŭƜųű Ficus spp.: 14
B
Baccharis latifolia: ůŭŲƜůűŲƜůűŵ
Baccharis macrantha: ůŭŴƜůűŲƜůűŵ c o
Cortaderia selloana: ŮŵŰƜůűŲ
³Àâvﳨv: 214ƜůűŮƜůŲŬ
³È³®vÃÈÀ ˨Èð³ÀvƝ ŲŭƜ ŲůƜ ŲŰƜ ŲűƜ
ŲųƜŲŴƜųŬƜųŮƜųůƜųűƜųŲ
Ficus tequendamae: ŭŵŴ, 352
Fraxinus chinensis: űŴƜ űŵƜ ŲŬƜ ŲŭƜ ŲŮƜ
ŲůƜŲŲƜŲŵƜųŬƜųŭƜųŮƜųůƜųŰƜųű
Fuchsia boliviana: űŵƜŲŬƜųŰƜŮŴůƜůűŲ
³®vïÃÀƝ359
Bergenia crassifolia: 274ƜůűŰƜůŲŬ
i a
Crinum X powellii: 273, 354
Critoniopsis bogotana: 304ƜůűŲ
Fuchsia paniculata: ŮŴůƜůűŲ
C
Brachychiton acerifolius: ŭŴŰ, 352
Brugmansia arborea: 74, ůŬŴƜůűŲƜůűŵ
Brunellia comocladifolia: 314ƜůűŲƜůűŵ
Croton sp.ƝűŬ
Cupressus lusitanica: űŴƜŲŭƜŲűƜŲŲƜŲųƜ
ŲŴ
Cyathea spp.: ŮŴűƜůűŲ
H
Handroanthus guayacan: ŮŮŬƜ352
Hedera helix: ŮŴŲƜůűŰƜůŲŬ
Helichrysum petiolare: ŮŵŲƜůűŲ
Brunfelsia australis: 272, 354 Cyperus papyrusƝůŲŭ Hemerocallis X hybrida: ŮŵŬƜůűŲ
Bucquetia glutinosa: 277ƜůűŲ Cyperus rufusƝůŲŬ Hesperomeles goudotiana: ŲŮƜ 334,
Buddleja davidii: 275, 354 ůűŲƜůŲŭ
Bunchosia armeniaca: 320ƜůűŲ D Heterocentron elegans: ŮŵŲƜůűŲ
Buxus sempervirens: 276, 354, 359 Delostoma integrifolium: 206, 352 Hibiscus rosa-sinensis: ŲűƜŲŵƜųůƜ277,
Dodonaea viscosa: ŲŮƜŲŰƜųűƜųŲƜ224, 354
C 352 Hippeastrum vittatum: ŮŵŬƜůűŲ
Caesalpinia spinosa: 212ƜůűŮƜůŲŬ Drimys granadensis: 312ƜůűŲ Hydrocotyle ranunculoidesƝůŲŭ
Calliandra trinervia: ŭŵŮ, 352 Àâ³½ÈÀÃï¨áưvÃƝŮŴű, 354 Hydrocotyle umbellataƝůŲŭ
Callistemon citrinuss: 72 Duranta erecta: 354
Callistemon viminalis: ŭŵŬ, 352, 359 Duranta mutisii: ůŮŴƜůűŲ I
Canna indica: ŮŲŵƜ 354, 359 Duranta spp.: Ůųŵ Impatiens spp.: 275, 354
434
Iris spp.ƝŮŴų, 354 Myrcianthes rophaloides: ůŲŮ Salvinia natansƝůŲŬ
Iris x germanica: ůŲŬ Myrsine guianensis: ŲŴƜųűƜ210, 352 Sambucus nigraƝűŴƜűŵƜŲŬƜŲŭƜŲŮƜŲůƜ
ŲŰƜ ŲűƜ ŲŲƜ ŲųƜ ŲŴƜ ŲŵƜ ųŬƜ ųŮƜ ųůƜ ųŰƜ
J N ųűƜųŲƜůŲŮ
Jasminum polyanthum: ŮŴŴ, 354 Nephrolepis pendula: ŮŴŲƜůűŰƜůŲŬ Saurauia scabra: ŮŵůƜůűŲ
Juglans neotropica: 13, 71, 236, 352, Schinus areira: űŬƜůŲŬƜůŴŵ
ůŲŭ O Schinus molleƝ ŭŮƜ ŲŰƜ ŲűƜ ųŭƜ ųůƜ ųŲƜ
2Ë®ËîÃð³ÀËÃƝůŲŬ Oreopanax bogotensis: 336ƜůűŲƜůŲŭ 216, 352
Juncus effususƝůŲŬ Oreopanax incisus: 234ƜůűŮƜůŲŭ Schoenoplectus californicusƝůŲŬ
Juncus microcephalusƝůŲŭ Orthrosanthus chimboracensis: ŮŴŬ, Senna multiglandulosaƝŭŲŬƜŭųŴƜ 352
354 Senna viarum: 176, 352
K
3®½³ïvËÛvÀvƝŮŵŭƜůűŲƜůŲŭ
Oscularia deltoides: ŮŴŰƜůűŰƜůŲŬ
P a
Smallanthus pyramidalis: ŲŬƜ ųŰƜ 306,
ůűŲƜůűŵ
d
Solanum laxum: ŮŵŮƜůűŲ
L
Lafoensia acuminata: ŭůƜ űŬƜ űŴƜ űŵƜ
Parajubaea cocoidesƝůŲŮ
l a
Paraserianthes lophantaƝ ŲŭƜ ŲůƜ ŲŰƜ
Solanum oblongifoliumƝűŵƜŲŬ
Solanum spp.ƝűŵƜŲŬ
ŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜųŬƜ222ƜůűŮƜůŲŬƜůŴŵ
Lampranthus spectabilis: 274, 354,
359
ŲŲƜŲŵƜųŮƜųŲ
Pennisetum setaceum: ůŲŭ
Persicaria acuminataƝůŲŭ
T
n
Lantana camara: ŮŵųƜůűŲƜůŲŭ Persicaria punctata: 359
Ledenbergia seguierioides: ŮŵůƜůűŲ Phoenix canariensis: 12, 240, 352 Tecoma stans: űŬƜűŴƜŲŰƜŲűƜŲŲƜŲųƜŲŴƜ
Lemna gibbaƝůŲŬ
Leptospermum scoparium: ŮŴŴ, 354,
359
Ligustrum lucidum: ŲůƜŲŰƜųŭƜųŲƜůŲŭ c
Pinus patulaƝŲŮ
o
Phormium tenax: ŮŴŵƜůűŰƜůŲŭ
Piper bogotense: ŲŬ
Pistia stratiotes: ůŲŭ
ŲŵƜ ųŬƜ ųŭƜ ųŮƜ ųůƜ ųŲƜ ŮŬŰƜ 352, 359,
ůŴŵ
Tulbaghia violaceaƝŮųŬƜ 354, 359
Typha latifoliaƝůŲŬ
Limonium sinuatum: ŮŴŵƜůűŰƜůŲŭ
4¿ËvvÀÃÈâÀvðËvƝŭŰƜűŵƜųŭƜůŲŭ
i a
Pittosporum undulatumƝűŴƜűŵƜŲŰƜŲűƜ
ŲŲƜŲųƜŲŴƜŲŵƜųŬƜųŭƜųŮƜųůƜųŲ
Liriope spp.: ŮŵŭƜůűŲ
Ludwigia hexapetala: 359
Ludwigia peploides: 359
o p
Plectranthus glabratus: ŮŴų, 354
Podocarpus oleifolius: 14, 244, 352
Polygala myrtifolia: ŮŵűƜůűŲ
V
Vallea stipularis: ůůŴƜůűŲƜůŲŭ
Veronica speciosa: ŮŴŰƜůűŰƜůŲŬ
M
C
Magnolia caricifragrans: 226, 352
9v®³¨vÀv®ð³ÀvƝ ŭŰƜűŬƜ232, 352,
Prumnopitys montana: ŮŰŮƜ352
Prunus capulí: űŴƜųŬ
Prunus domesticaƝůŲŮ
Prunus serotinaƝŭŰƜŲŭƜŲųƜŮŬŮƜ 352
Viburnum triphyllum: 330ƜůűŲƜůŲŬ
Vinca major: ŮŵųƜůűŲ
W
ůŴŵ Washingtonia robustaƝůŲŮ
Marsilea ancylopodaƝůŲŭ Q Weinmannia tomentosa: 326ƜůűŲ
Meriania nobilis: ŭŴŮ, 352 Quercus humboldtii: ŭŰƜ ŲŲƜ ųŬƜ ŮŰŴ,
Mesembryanthemum cordifolium: ŮŴŬ, ůűŮƜůŲŭ X
ůűŰƜůŲŬ Xylosma spiculiferaƝ ŲŮƜ ųűƜ 322Ɯ ůűŲƜ
Miconia squamulosa: ŲŮƜ350ƜůűŲƜůŲŭ R ůŲŬ
Moraea vegeta: ŮųŵƜůűŰƜůŲŬ Retrophyllum rospigliosii: 246ƜůűŮƜůŲŭ
Morella parvifolia: ŮŮŴ, 352 Rhododendron indicum: 273, 354 Y
Morella pubescens: 332ƜůűŲ Yucca spp.ƝŲűƜŲųƜųŭ
Myrcia popayanensis: ŭŴŴ, 352, 359 S
Myrcianthes leucoxyla: ŲŮƜŲŴƜųűƜŭŴŲƜ Salix babylonica: 254, 352
352, 359 Salix humboldtiana: ůŲŭ
435
SIGLAS
ĀóĿ: Corporación Autónoma Regional de Cundinamarca
ĀIJĬĚē: Corporación Nacional de Investigación y Fomento Forestal
ĀŖļ: Caja de Vivienda Popular
ąóīó: Departamento Técnico Administrativo del Medio Ambiente
ąóĬĉ: Departamento Nacional de Estadística
ąĉē: Diciembre, enero y febrero
ĉóóÿ: Empresa de Acueducto y Alcantarillado de Bogotá
ĉĉļ: Estructura Ecológica Principal
d a
ĉĿō: Empresa de Renovación Urbana
ēĀó: Franja de Ciclorruta a Nivel de Andén
l a
ēĀļ: Franja de Circulación Peatonal
ēļī: Franja de Paisajismo y Mobiliario
ĔĉĚ: Gases de Efecto Invernadero
t r o
n
ĚĀó: Instituto Colombiano Agropecuario
ĚąĀň: Instituto Distrital de Cultura y Turismo
o
Ěąĉóī: Instituto de Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales
c
ĚąĉĀó: Infraestructura de Datos Espaciales para el Distrito Capital
ĚąĚĔĉĿ: Instituto Distrital de Gestión de Riesgos y Cambio Climático
ĚąļĀ: Instituto Distrital de Patrimonio Cultural
i
ĚąĿą: Instituto para la Recreación y el Deporte
Ěąō: Instituto de Desarrollo Urbano a
o p
ģÿÿ: Jardín Botánico de Bogotá José Celestino Mutis
ģĚĀóƝ®v³³½Àv´®*®ÈÀ®v³®v¨¨2v½´®ƪ½³ÀÃËÃèvÃƫ
ĬąŖĚ: +®_Èv´®À®v:³Àv¨çvvƪ½³ÀÃËÃèvÃƫ
C
ļIJň: Plan de Ordenamiento Territorial
ļĿī: Plan de Regularización y Manejo
ŃĀĿą: Secretaría de Cultura Recreación y Deporte
Ńąó: Secretaría Distrital de Ambiente
Ńąĉ: Secretaría de Educación
Ńąī: Secretaría Distrital de Movilidad
Ńąļ: Secretaría Distrital de Planeación
Ńĉļ: Sistema de Espacio Público
ŃĉĿ: Sociedad para la Restauración Ecológica
ŃĚĀ: Sector de Interés Cultural
ŃĚĔóō: Sistema de Información para la Gestión del Arbolado Urbano
ŃōąŃ: Sistemas Urbanos de Drenaje Sostenible
ŃŢĀō: Subzona Climática Urbana
ōļŢ: V®vI¨v®v´®k³®v¨
ŖōĀ: Ventanilla Única de la Construcción, administrada por la Secretaría Distrital del Hábitat
ŢĀō: k³®v¨wÈvVÀv®v
436
LISTADO DE FOTOS
Foto 1. Coberturas verdes urbanas .........................................................................................................Ų
Foto 2. Carrera 7.a con calle 92 ...............................................................................................................9
Foto 3. Foto histórica de Bogotá ........................................................................................................... 11
Foto 4. Conexión ĉĉļ y malla verde urbana ........................................................................................... 21
Foto 5. Calle 92 entre carreras 7.a y 9.a ..................................................................................................23
d
$³È³Ŵƛ Aerografía de la localidad de Suba, barrio Santa Cecilia ............................................................35a
Foto 6. Paisajismo en la ciudad, calle 94 entre carreras 7.a y 9.a ............................................................23
$³È³ŵƛ Contrastes entre Subzonas Climáticas Urbanas: localidades de Kennedy y Bosa .....................43
l a
Foto 10. Localidad de Kennedy, humedal La Vaca y Corabastos ............................................................ 51
o
Foto 11. Carrera 7A con calle 92.............................................................................................................űŲ
r
Foto 12. Carrera 7A con calle 94 ............................................................................................................ 77
t
Foto 13. Parque de la Independencia ....................................................................................................ųŴ
n
Foto 14. Humedal La Conejera ..............................................................................................................ŴŴ
Foto 15. Emplazamientos en la ciudad: calle 134 con carrera 59 ...........................................................ŵŴ
o
Foto 16. Franja de paisajismo y mobiliario en andenes: carrera 9.a entre calles 74 y 75 ....................... ŭŬŬ
c
Foto 17. Vía peatonal: carrera 7.a entre calles 11 y avenida Jiménez ...................................................... ŭŬŭ
$³È³ŭŴƛk³®vó®ÈÀ³¨v®Èv¨Ɲv¨¨ŭůŰ³®vÀÀÀvűŵ .......................................................... ŭŬŮ
$³È³ŭŵƛ Separador de la calle 53......................................................................................................... ŭŬŮ
i a
Foto 20.%¨³ÀÈv¨vv¨¨Ųů³®vÀÀÀvűŬ .................................................................................... ŭŬů
Foto 21.?À¦v¨vv¨¨ŮŲ³®vÀÀÀvűŬ ......................................................................................... ŭŬů
o p
Foto 22. Alameda de la calle 94 entre carreras 7.a y 9.a ....................................................................... ŭŬů
Foto 23. Plaza de Los Mártires............................................................................................................. ŭŭŬ
Foto 24. Plazoleta El Rosario............................................................................................................... ŭŭŬ
C
Foto 25. Parque de escala metropolitana: Parque Nacional Enrique Olaya Herrera ............................. 112
Foto 26. Parque de escala zonal: San José de Bavaria ........................................................................ 113
Foto 27. Parque de escala vecinal: El Nogal ......................................................................................... 113
$³È³ŮŴƛ Parque de bolsillo: Urbanización El Consuelo ........................................................................ 113
$³È³Ůŵƛ Espacio público de alta complejidad: Parque Mirador de los Nevados ................................... 113
Foto 30. Jardines urbanos: Biblioteca Julio Mario Santo Domingo ...................................................... 119
Foto 31. Parque Ecológico Distrital de Montaña Entrenubes ............................................................... ŭŮŬ
Foto 32. Parque Ecológico Distrital Humedal Córdoba ........................................................................ 121
Foto 33. Área Forestal Distrital Cerros de Suba .................................................................................. 122
Foto 34. Corredor ecológico de ronda río Fucha ................................................................................. 123
Foto 35. Malla verde en Bogotá: Parkway con calle 45 .........................................................................127
Foto 36. Bosque urbano en el Jardín Botánico de Bogotá José Celestino Mutis ................................. ŭůŬ
Foto 37. Jardín del Fundador en el Jardín Botánico de Bogotá José Celestino Mutis .......................... ŭŰŲ
$³È³ůŴƛ Jardín urbano Bicentenario .................................................................................................. 149
$³È³ůŵƛ Parque Ecológico Distrital de Montaña Entrenubes .............................................................. ŭűŬ
Foto 40. Sector 2 ļĉąĘ Córdoba ..........................................................................................................157
437
Foto 41. Diversidad de especies en el Jardín Botánico de Bogotá ....................................................... ŭűŴ
Foto 42. Jardín Botánico de Bogotá y Unidad Deportiva el Salitre ....................................................... ŭŲŭ
Foto 43. Malla verde urbana de la calle 92........................................................................................... ŭųŬ
Foto 44. Arborización de la calle 53 .....................................................................................................174
Foto 45. Jardines en Bogotá ..............................................................................................................ŮŲů
Foto 46.%¨³ÀÈv¨vv¨¨Ųů³®vÀÀÀvűŬ ....................................................................................ŮŲŲ
Foto 47. Humedal La Conejera............................................................................................................ŮŵŴ
$³È³ŰŴƛ Reserva Thomas van der Hammen .......................................................................................ůŬŮ
$³È³Űŵƛ Panorámica del Parque Metropolitano Simón Bolívar ...........................................................ůŲů
Foto 50. Manejo silvicultural del arbolado antiguo en Ciudad Salitre ...................................................ůŲŰ
a
Foto 51. Semillas de cedro y de guayacán de Manizales ......................................................................ůŲŴ
d
Foto 52. Semillero del vivero La Florida ..............................................................................................ůŲŴ
l a
Foto 53. Vivero La Florida: propagación y manejo de semillas ............................................................ůŲŵ
Foto 54. Ejemplo de raíz entorchada ...................................................................................................371
o
Foto 55. Diferentes tamaños de bolsa ................................................................................................ 372
r
Foto 56.4®ïv´®¨vÈÀv¨ÛÈv¨ƞv¨vç¿ËÀvïvÀƜv¨vÀv¨®ïv³ ........ 372
t
Foto 57. Ejemplo de follaje con cambio de color habitual, presencia de plagas y bordes marrones ..... 373
n
$³È³űŴƛ Pan de raíces en buen estado ............................................................................................... 373
$³È³űŵƛ Proceso de plantación .......................................................................................................... ůųŲ
o
Foto 60. Proceso de plantación, Parque El Porvenir ........................................................................... 377
c
Foto 61. Proyecto de jardinería urbana en el Voto Nacional .................................................................ůŴŮ
Foto 62. Mantenimiento del arbolado urbano .....................................................................................ůŴŲ
Foto 63. Manejo de árboles existentes .............................................................................................. ŰŬŬ
i a
Foto 64. Proceso de bloqueo..............................................................................................................ŰŬű
Foto 65.¨³¿Ë³ï®v¨çv³ ................................................................................................................ŰŬų
o p
Foto 66. Intervención en andén, Parque El Japón ...............................................................................ŰŬŴ
Foto 67. Matera en concreto reforzado ............................................................................................... ŰŭŬ
$³È³ŲŴƛ Contenedor corrido, carrera 9.a®ÈÀv¨¨ÃųűâųŲ ...............................................................ŰŭŴ
C
$³È³Ųŵƛ Contenedor individual con cubrealcorque, Parque El Japón ..................................................ŰŭŴ
Foto 70. Materas del Parque de la 93 ...................................................................................................419
Foto 71.I¨v®Èv´®âv³½´®wÀ³¨Ãƪ½À³âȳƫ......................................................................... ŰŮŬ
Foto 72.(Ëv¨4v³®¦ÀvƜIvÀ¿Ëk³®v¨$³®Èv®vÀ¨L³Ɯ¨³v¨vOËv ..............................425
Foto 73. Parque Nacional Enrique Olaya Herrera ................................................................................ŰűŬ
LISTADO DE GRÁFICOS
%Àwï³ŭƛ Línea de tiempo de manuales y documentos de arborización ............................................... 14
%Àwï³Ůƛ Línea de tiempo de manuales y documentos de rehabilitación ecológica ............................ ŭŲ
%Àwï³ůƛ Alcance del manual: emplazamientos de la ĉĉļ y Ńĉļ ...........................................................24
%Àwï³Űƛ Principios generales de intervención con coberturas vegetales ..........................................27
%Àwï³űƛ Contenido de los capítulos ...................................................................................................ŮŴ
%Àwï³Ųƛ Competencias y manejo de la cobertura vegetal ..................................................................ůŬ
%Àwï³ųƛ9ȳ³¨³vk³®ïv´®¨wÈvVÀv®v .....................................................................ůŴ
438
%Àwï³Ŵƛ_vÀv¨ÃîïvÈÛvÃâÃÀ½ÈÛvà ................................................................................. ŰŬ
%Àwï³ŵƛÃÀ½´®¨vÃk³®vèwÈvÃVÀv®vÃƪçËƫ ............................................................. 44
%Àwï³ŭŬƛ Condicionantes físicos de la cobertura vegetal ..................................................................ŴŬ
%Àwï³ŭŭƛ Iluminación y arbolado......................................................................................................... Ŵŭ
%Àwï³ŭŮƛ Condicionantes ambientales ..............................................................................................ŴŮ
%Àwï³ŭůƛ Paso a paso del diseño en proyectos de arborización y jardinería........................................ŴŰ
%Àwï³ŭŰƛ Proceso de aprobación de diseño en arborización y jardinería ............................................ŴŲ
%Àwï³ŭűƛÃÈÀËÈËÀvÈÀ®v®ÈÃýï³Ã½³À½¨vçv®È³............................................ŵŬ
%Àwï³ŭŲƛ Determinantes relacionados con la planeación de la cobertura vegetal ..............................92
%Àwï³ŭųƛ Determinantes relacionados con las zonas de permanencias y circulación
a
en espacios públicos ...................................................................................................................... 93
%Àwï³ŭŴƛ Determinantes relacionados con la disposición de los árboles en el espacio de
d
l a
intervención y su relación con otros elementos ...................................................................................94
%Àwï³ŭŵƛ Determinantes generales de jardinería urbana ...................................................................ŵŲ
o
%Àwï³ŮŬƛ Axonometría del cruce de dos vías con un separador ....................................................... ŭŬŰ
r
%Àwï³Ůŭƛ Axonometría de una esquina con ēļī ancha y estrecha .................................................... ŭŬŲ
t
%Àwï³ŮŮƛk³®vó®ÈÀ³¨v®Èv¨ƜývÀv³ÀÃâ³ÈÀ³ÃȽ³ÃÀv®¦và ................................... ŭŬų
n
%Àwï³Ůůƛ Determinantes de jardinería urbana para espacios asociados a la malla vial .................... ŭŬŴ
%Àwï³ŮŰƛÈÀ®v®ÈævÀ®ÀvËÀv®v½vÀvýv³Ãvóv³Ãv¨vv¨¨vÛv¨ƪÛÃÈvvÀvƫ....... ŭŬŴ
o
%Àwï³Ůűƛ Axonometría de plazas y plazoletas....................................................................................111
c
%Àwï³ŮŲƛ Determinantes comunes de arborización para parques distritales.................................... 114
%Àwï³Ůųƛ Determinantes particulares de parques metropolitanos, zonales y espacios públicos de
alta complejidad.................................................................................................................................. ŭŭŲ
i a
%Àwï³ŮŴƛ Determinantes de jardinería urbana para parques distritales ............................................ ŭŭŴ
%Àwï³Ůŵƛ Determinantes comunes a todas las áreas protegidas y corredores ecológicos............... 124
o p
%Àwï³ůŬƛ Función de las coberturas verdes urbanas en la ciudad ................................................... ŭŮŲ
%Àwï³ůŭƛ Composición monocromática en arborización y jardinería ................................................ ŭŮŴ
%Àwï³ůŮƛ Composición complementaria en arborización y jardinería .............................................. ŭŮŴ
C
%Àwï³ůůƛ Composición con colores diferentes en arborización y jardinería ..................................... ŭŮŴ
%Àwï³ůŰƛ Composición de diferentes texturas en arborización y jardinería ..................................... 129
%Àwï³ůűƛ Composición con texturas similares en arborización y jardinería ..................................... 129
%Àwï³ůŲƛ Masas en grupos en arborización y jardinería ................................................................... 129
%Àwï³ůųƛ Composición diferentes alturas en arborización y jardinería............................................. 129
%Àwï³ůŴƛ Composición de una sola altura en arborización y jardinería ............................................ 129
%Àwï³ůŵƛ Planta y alzado de parche forestal .................................................................................... 132
%Àwï³ŰŬƛ Parche arbolado en parques de escala metropolitana, zonal y vecinal, y espacios
públicos de alta complejidad .............................................................................................................. 133
%Àwï³Űŭƛ Parche arbolado en parques ecológicos distritales y corredor ecológico de ronda ........... 133
%Àwï³ŰŮƛ Planta y alzado de arbolado disperso ............................................................................... 134
%Àwï³Űůƛ Arbolado disperso en parques metropolitano, zonal y de bolsillo, y espacios públicos de
alta complejidad................................................................................................................................. 135
%Àwï³ŰŰƛ Arbolado disperso en parques ecológicos distritales y corredor ecológico de ronda ....... 135
%Àwï³Űűƛ Arbolado disperso en glorietas y orejas ........................................................................... 135
%Àwï³ŰŲƛ Planta y alzado de arbolado lineal .................................................................................... ŭůŲ
439
%Àwï³Űųƛ Planta arbolado en línea recta ...........................................................................................137
%Àwï³ŰŴƛ Arbolado lineal en separadores con ancho inferior a 12 metros y andenes ........................137
%Àwï³Űŵƛ Arbolado lineal en parques, plazas y plazoletas .................................................................137
%Àwï³űŬƛ Planta arbolado lineal en forma orgánica ......................................................................... ŭůŴ
%Àwï³űŭƛ Arbolado lineal en formas orgánicas en parques, corredores ecológicos y espacios
públicos de alta complejidad .............................................................................................................. ŭůŴ
%Àwï³űŮƛ Planta alineación en cinco de oro..................................................................................... ŭůŴ
%Àwï³űůƛ Alineación en cinco de oro separadores vías peatonales y alamedas ............................... 139
%Àwï³űŰƛ Alineación en cinco de oro: parques, corredor ecológico y espacios públicos de alta
a
complejidad ....................................................................................................................................... 139
%Àwï³űűƛ Alineación en cinco de oro: plazas y plazoletas ................................................................ 139
d
%Àwï³űųƛ Alineación en cuadro: separadores, vías peatonales y alamedas ...................................... ŭŰŬ
l a
%Àwï³űŲƛ Planta alineación en cuadro ............................................................................................. ŭŰŬ
r o
complejidad ........................................................................................................................................ 141
t
%Àwï³űŵƛ Alineación en cuadro: plazas y plazoletas ......................................................................... 141
n
%Àwï³ŲŬƛ Planta alineación en tresbolillo ........................................................................................ 142
%Àwï³Ųŭƛ Alineación en tresbolillo: separadores, vías peatonales y alamedas ................................. 142
o
%Àwï³ŲŮƛ Alineación en tresbolillo: parques, corredor ecológico y espacios públicos de alta
c
complejidad ....................................................................................................................................... 143
%Àwï³Ųůƛ Alineación en tresbolillo: plazas y plazoletas.................................................................... 143
%Àwï³ŲŰƛ Planta y alzado de arbolado escaso.................................................................................. 144
i a
%Àwï³Ųűƛ Arbolado escaso en parques ............................................................................................ 145
%Àwï³ŲŲƛ Arbolado escaso en plazas y plazoletas ............................................................................ 145
o p
%Àwï³Ųųƛ Densidad de unidades por m2 ........................................................................................... ŭŰŴ
%Àwï³ŲŴƛ Núcleos de restauración .................................................................................................. 152
%Àwï³Ųŵƛò³ð³ÀÃȳ³®®Ì¨³Ã³ÛÀóà ........................................................................ 153
C
%Àwï³ųŬƛò³ð³ÀÃȳv®¨¨³Ã®¨¨³ .................................................................................... 153
%Àwï³ųŭƛò³ð³ÀÃȳv®¨¨³³¨ ........................................................................................ 153
%Àwï³ųŮƛò³ð³ÀÃȳ®ÈÀ󨨨³.......................................................................................... 153
%Àwï³ųůƛò³ð³ÀÃȳ®³¨Ã½Àv¨ ..................................................................................... 153
%Àwï³ųŰƛò³ð³ÀÃȳÃÀ½®È .......................................................................................... 153
%Àwï³ųűƛ Franja protectora de cuerpos de agua con núcleos biodiversos ....................................... 154
%Àwï³ųŲƛ Franja protectora de cuerpos de agua en tresbolillo......................................................... 154
%Àwï³ųųƛ Cercas vivas complejas con núcleos biodiversos .............................................................. 155
%Àwï³ųŴƛ Cercas vivas complejas en tresbolillo ............................................................................... 155
%Àwï³ųŵƛ Enriquecimiento de corredores biológicos....................................................................... ŭűŲ
%Àwï³ŴŬƛ Información general de las especies ................................................................................ ŭŲŬ
%Àwï³Ŵŭƛ Características físicas 1 .................................................................................................... ŭŲů
%Àwï³ŴŮƛ Características físicas 2................................................................................................... ŭŲű
%Àwï³Ŵůƛ Contexto de plantación 1 ...................................................................................................ŭŲų
%Àwï³ŴŰƛ Contexto de plantación 2 ................................................................................................. ŭŲŵ
%Àwï³Ŵűƛ%Ëv¨ÈËÀvïvvÀ³Àçv´®............................................................................172
440
%Àwï³ŴŲƛ%Ëv¨ÈËÀvïvÃýævÀ®ÀvËÀv®v ..............................................ŮŲŰ
%Àwï³Ŵųƛ%Ëv¨ÈËÀvïvvÀ³Àçv´® .......................................................................... ůŬŬ
%Àwï³ŴŴƛ Etapas para el establecimiento y manejo del material vegetal .........................................ůŲŲ
%Àwï³Ŵŵƛ Manejo en vivero antes de la plantación ...........................................................................374
%Àwï³ŵŬƛ Actividades preliminares a la plantación .......................................................................... ůųŴ
%Àwï³ŵŭƛ Actividades de plantación .................................................................................................ůŴŬ
%Àwï³ŵŮƛ Actividades preliminares de la jardinería urbana ..............................................................ůŴŰ
%Àwï³ŵůƛ Actividades de plantación en la jardinería urbana.............................................................ůŴű
a
%Àwï³ŵŰƛ Mantenimiento de arbolado joven ....................................................................................ůŴŴ
%Àwï³ŵűƛ9v®¦³ïȳÃv®ÈvÀ³ .........................................................................................................ůŵŬ
d
%Àwï³ŵŲƛ Tipos de poda ..................................................................................................................392
l a
%Àwï³ŵųƛ Actividades de mantenimiento en la jardinería urbana......................................................394
%Àwï³ŵŴƛ Podas de jardinería ..........................................................................................................ůŵŲ
o
%Àwï³ŵŵƛ Diagnóstico y manejo en jardinería................................................................................... 397
r
%Àwï³ŭŬŬƛ Actividades de mantenimiento en rehabilitación ecológica ............................................399
t
%Àwï³ŭŬŭƛ Aislamiento y protección de árboles existentes ............................................................. ŰŬŮ
n
%Àwï³ŭŬŮƛ Manejo de raíces .............................................................................................................ŰŬů
%Àwï³ŭŬůƛ Poda radicular ............................................................................................................... ŰŬŰ
o
%Àwï³ŭŬŰƛ Bloqueo y traslado..........................................................................................................ŰŬŲ
c
%Àwï³ŭŬűƛ Materiales permeables para alcorques ...........................................................................ŰŬŵ
%Àwï³ŭŬŲƛ¨³À¿ËÃâÃ˽ÀïýÀv¨Ã ................................................................................412
%Àwï³ŭŬųƛ Contenedores vs. portes ..................................................................................................412
i a
%Àwï³ŭŬŴƛ Contenedores en bloque..................................................................................................413
%Àwï³ŭŬŵƛ Contenedores en concreto ..............................................................................................414
o p
%Àwï³ŭŭŬƛ Contenedores plásticos ...................................................................................................415
%Àwï³ŭŭŭƛ Contenedores en geomembranas .....................................................................................ŰŭŲ
%Àwï³ŭŭŮƛ Contenedores en cajas .....................................................................................................417
C
%Àwï³ŭŭůƛ Intervención social de las coberturas vegetales ..............................................................424
LISTADO DE TABLAS
Tabla 1. *®³Àv´® vÀȳÀwïv À¨Ûv®È â ý³®¨ ½vÀv ¨v ¨vÃïv´® k³®và ¨wÈvÃ
Urbanas de Bogotá...............................................................................................................................ůŲ
Tabla 2. ®Ãvïv³®Ãƪïv³®ÃƨË®vwÀvƫ.......................................................41
Tabla 3. ®ÃvvÀ´ÀvƪwÀ³¨ÃƨË®vwÀvƫ ..............................................................................41
Tabla 4. Especies por emplazamientos ..............................................................................................352
Tabla 5. Especies por tipologías de ŃōąŃ............................................................................................359
Tabla 6. Otras especies ......................................................................................................................ůŲŮ
Tabla 7. Valores recomendados de retenedores de humedad de acuerdo a la altura del árbol ............ůųŬ
Sv¨vŴƛ Dimensiones de contenedores............................................................................................... 411
441
BIBLIOGRAFÍA
ĔōĚĦóĿ %óĿóŖĚňIJƜ 9ƛ ƪŮŬŭŬƫ. Restauración ecológica de ĀIJĬĚēƪŭŵŵŴƫ. Manual de arborización urbana para Santa Fe de
áreas afectadas por Ulex europaeus ®¨vÃÀÀv®v¨kË- Bogotá. Bogotá: ąóīó.
que, Localidad 4 San Cristóbal, Reserva Forestal Protec- IJĬňĿĉĿóŃƜ Oƛ ƪŮŬŭŭƫƛ *®³À ýÈÀ ¨ ŮŬŭŭƛ 4v ®Ë-
tora Bosque Oriental de Bogotá. Bogotá, D. C., Colombia. cleación como una herramienta para la restauración de un
Tesis de maestría, Universidad de Alcalá. área en proceso de restablecimiento en el Parque Fores-
ĦĀóĦąěóąĉ9ĉąĉĦĦěĬƪŮŬŭűƫ. Manual de silvicultura urbana para tal Embalse del Neusa.
Medellín. Gestión, planeación y manejo de la infraestructura IJIJļĉĿóĀĚijĬ SĊĀĬĚĀó ĦĉīóĬó ÿīŢưĔňŢƛ ƪŭŵŵŵƫ. Proyecto río
verde. Medellín: Fondo Editorial Jardín Botánico de Medellín. Guatiquía (ŃĉīóưĔňŢƨÿīŢƫƛ®Viveros agroforestales y refo-
ĦĦóÿŝƜ 9ƛ ƪŮŬŭŬƫ. A Dictionary of Ecology. Oxford: Oxford restación: una opción para la cordillera. Villavicencio: Juan
University Press. ŜŜĚĚĚ.
ĦŖóĿóąIJƜƛǪĦŢóňĉƜ%ƛƪŮŬŬŮƫ. Manejo del árbol urbano. IJĿÿĚĬƜ 2ƛ ƛ Ǫ (IJĦĦƜ 3ƛ ƛ ƪŮŬŭŮƫ. Applied nucleation as a
Medellín: Alcaldía de Medellín. forest restoration strategy. Forest Ecology and Manage-
ĬĔōĦIJƜ :ƛ ƪŮŬŭŬƫ. Pobreza, medio ambiente y desarrollo
sostenible. Nómadas, Revista Crítica de Ciencias Sociales
y Jurídicas, ŮŲƪŮƫƛ
ment,ƪŮŲűƫƜůųưŰŲƛ
a
ijĿąIJÿó%óĿĀěóƜƛ9ƛƜIĚĬŢijĬ?ŃIJĿĚIJƜƛƛǪ%óĿĀěóLIJīĉ-
d
ĿIJƜ2ƛ$ƛƪŮŬŬűƫ. Guía técnica para la restauración de áreas
ĿóĬĔIJƜƛƜIJĿóąIJƜ2ƛƜ%ōŢīôĬƜƛǪLōěŢƜ2ƛ$ƛƪŮŬŭŮƫ. Cli-
matología trimestral de Colombia. Bogotá: Instituto de
l a
afectadas por incendios forestales en el Distrito Capital.
Bogotá: Jardín Botánico José Celestino Mutis.
Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales de Co-
lombia.
ōĉĿƜ ƛ (ƛ ƪŭŵųŴƫ. Correlation of Land Use and Cover with
r o
ĀŗļưōŃēŃ ƪŮŬŬŴƫ. Watershed forestry resource guide. Elli-
cott City: Center for Watershed Protection and US Forest
t
Service.
n
Meteorological Anomalies. Journal of Applied Meteorolo- ąóīóƪŮŬŬŬƫ. Protocolo distrital de restauración ecológica,
gy, 17 ƪŴűƫƜŲůŲưŲŰůƛ una guía para la restauración de ecosistemas nativos en
ĉĀĘňĉĦƜƛƜĦĉŜóĬąĉĿƜIƛ2ƛƜĵĘĬĉĿƜ2ƛƜĘĚĬĔƜ2ƛƜIJĬĿóąƜ
c o
?ƛƜ $ĉąąĉīóƜ 2ƛƜ 9ĚĦĦŃƜ %ƛƜ OĉĉƜ 4ƛ Ǫ OňĉŗóĿňƜ *ƛ ƪŮŬŭűƫ.
9v½½®4³v¨¨vÈk³®Ã³Àv`³À¨ÜvÈvvó
the Form and Function of Cities. ISPRS Int. J. Geo-Inf., 4ƪŭƫƜ
las áreas rurales de Santa Fe de Bogotá. Bogotá: ąóīó.
ąóīóƪŮŬŬŰvƫ. Guía técnica para la restauración de áreas de
ronda y nacederos del Distrito Capital. Bogotá: ąóīó.
ąóīó ƪŮŬŬŰƫ. Guía técnica para la restauración ecológica
199-219.
i a
ĦóĬĀIJƜfƛǪ4ĉŝŖóƜƛƪŮŬŬųƫ. Las arvenses en el agroeco-
en áreas con plantaciones forestales exóticas en el Distri-
to Capital. Bogotá: ąóīó.
p
ÃÃÈv â ÃËà ®ï³Ã vÀ³³¨´³Ã ³³ ³Ã½-
o
deras de enemigos naturales. Cultivos tropicales, ŮŴƪŮƫƜ
ŮŭưŮŴƛ
ĚļōňóĀĚij óĿĀĉĦIJĬó ƪŮŬŭŮƫ. Guia per a la selecció d’espè-
cies de verd urbà: arbrat viari. Barcelona: Direcció de Co-
municació de la Diputació de Barcelona.
C
IJĀóĬĉĔĿóƜ$ƛƜóąĉĬóƜ(ƛƜĘóļóĿĿIJƜ2ƛƜ9óĘĉĀĘóƜ2ƛƜ9IJ-
ĿóĦĉŃƜ %ƛƜ KōĚĬňĉĿIJƜ 9ƛ Ǫ _ĚĦĦIJňóƜ 4ƛ ƪŮŬŭŬƫ. Arbolado
urbano de Bogotá. Bogotá: Scripto Gómez y Rosales Aso-
ciados Compañía Ltda.
ĚļōňóĀĚij óĿĀĉĦIJĬó ƪŮŬŭűƫ. Guia per a la selecció d’espè-
cies de verd urbà. Barcelona: Gabinet de Premsa i Comu-
nicació de la Diputació de Barcelona.
ĦĦĉēŃĉĬƜLƛƪŭŵŵŭƫ. Mapping and measuring buildings in the
ĿĚňňIJĬƜ2ƛƛƪŭŵŵŲƫ. Recomendaciones para la poda de ár- urban canopy boundary layer in ten US cities. Energy and
boles. Atlanta: Sociedad Internacional de Arboricultura. Buildings, ŭŲƪůưŰƫƜŭŬŮűưŭŬŰŵƛ
óĦēóļĚĉňĿóƜƛƜIĉıōĉĦóŃƜ2ƛǪ:ĚĚĬĉīĉňŃƜYƛƪŮŬŭűƫ. Urban īļĿĉŃóŃIŎÿĦĚĀóŃąĉ9ĉąĉĦĦěĬƜōĬĉǪVĬĚŖĉĿŃĚąóą:óĀĚIJ-
plant physiology: Adaptation-mitigation strategies under ĬóĦąĉIJĦIJīÿĚóƪŮŬŭŮƫ. Segunda fase del Plan de Manejo
permanent stress. Trends in Plant Science, ŮŬƪŮƫƜųŮưųűƛ del Componente Arbóreo. Medellín: Empresas Públicas de
ĀĀÿƪŮŬŭŵƫ. Unidad de planeación zonal. Disponible en: http:// Medellín.
ÀËÀóÃƛƛ³Àƛ³ƨƨ½³ÈƨIƨï¨Ãƨů﮳®ƛȨ ŖóĬŃƜ9ƛ2ƛǪLIJŃĉĬňĘóĦƜ2ƛOƛƪŮŬŬŰƫ. Probability and Sta-
ĘóĦĤĉĿưOĀIJňňƜ4ƛƪŮŬŬųƫ. Impact of mulches on landscape tistics: The Science of Uncertainty. Nueva York: W. H.
plants and the environment A review. Journal of Environ- Freeman and Company.
mental HorticultureƜƪŮűƫƜŮůŵưŮŰŵƛ %ĚĦīóĬƜƛ$ƛǪ4ĚĦĦŝƜOƛ2ƛƪŮŬŬűƫ. Mejores prácticas de ma-
ĚňŝIJēIóĀĚēĚĀ%ĿIJŖĉƪŮŬŭŮƫ. Urban Forestry Standards, City nejo. Poda de árboles. Atlanta: Sociedad Internacional de
³Ivï%À³Ûƛ Arboricultura.
442
%IJÿĚĉĿĬIJąĉĦĚŃňĿĚňIJ$ĉąĉĿóĦƪŮŬŬŬƫ. Manual técnico para 2óĿąěĬIJňôĬĚĀIJąĉIJĔIJňôƪŮŬŭŭƫ. Manual de silvicultura ur-
la poda, derribo y trasplante de árboles de la Ciudad de bana para Bogotá. Bogotá: Alcaldía Mayor de Bogotá.
México. México: Gobierno del Distrito Federal. 2óĿąěĬ IJňôĬĚĀIJ ąĉ IJĔIJňô Ǫ VĬĚŖĉĿŃĚąóą ąĉ ĦIJŃ ĬąĉŃ
%IJĬŢôĦĉŢƜ 4ƛ ƪŭŵŴŵƫ. *®ÈÀ³Ë´® v ¨v ïȳ½vȳ¨³vƛ San ƪŮŬŬŬƫ. Manual verde para Santa Fe de Bogotá: Estrategia
José: Instituto Interamericano de Cooperación para la ½vÀv¨v½¨v®ïv´®¨vvÀ³Àçv´®½vÀv¨vËv
Agricultura. Santa Fe de Bogotá. Bogotá: Jardín Botánico de Bogotá -
%ĿĉÿĬĉĿƜƛ4ƛƜĉňňĚĬĔĉĿƜIƛǪOĚĿŝƜ2ƛIƛƪŮŬŭůƫ. Introduc- Universidad de los Andes.
tion to forestry and natural resources. Cambridge: Aca- 2óĿĿIJ$óģóĿąIJƜƛ9ƛƪŮŬŬűƫ. Guía técnica para la restaura-
demic Press. ción ecológica de áreas afectadas por la expansión agro-
%ŐĬňĘóĿąňư%IJĉĿĔƜ9ƛOƛǪ_IJĦĦĉĬŗĉĚąĉĿƜIƛƪŮŬŬųƫ. Linking pecuaria en el Distrito Capital. Bogotá: Jardín Botánico
stress with macroscopic and microscopic leaf response in José Celestino Mutis.
trees: New diagnostic perspectives. Environmental Pollu- 2IJĘĬŃIJĬƜ%ƛƜ(óōĉĿƜLƛǪIIJĤIJĿĬŝƜ2ƛƪŮŬŬůƫ. Prevention of
tion, 147ƪůƫƜŰŲųưŰŴŴƛ
(ĚĦąĉÿĿóĬąň%ĿōļļĉƪŮŬŭŲƫ ¿En qué consiste la arquitectu-
ra del paisaje? Disponible en: http://www.hildebrandt.cl/
d a
Hazardous Tree Defects. En J. Porkorny, Urban tree risk
management: a community guide to program design and
implementation ƪ½½ƛ ŭŭųưŭŰŮƫƛ OÈƛ Iv˨Ɲ ōŃąó Forest Ser-
en-que-consiste-la-arquitectura-del-paisaje/
(IJēĉĿƜ ƛ ƪŮŬŬůƫ. Karl Brunner y el urbanismo europeo en
l a
vice Northeastern Area.
4óĬąŃÿĉĿĔƜ (ƛ ƛ ƪŭŵŴŭƫ. The urban climate. International
América Latina. Bogotá: Corporación la Candelaria - El
Áncora Editores.
(IJĦąĉĬƜLƛǪ4ĚŖĉĿŃĉąĔĉƜ2ƛƪŮŬŭŰƫ. Landscape Architecture. o
Geophysics SeriesƜÛ³¨ƛŮŴƛ:ËÛvf³À§ƝvIÀÃÃƛ
r
4ĉĉƜ ƛ Ǫ ?ĘƜ 3ƛ ƪŮŬŭŴƫƛ ¨vÃÃâ® VÀv® ¨vÈ k³®Ã
t
(ōĀŢŃƫvó®OÈvÈÃÈv¨®v¨âÃÃƛUrban Climate, ƪŮŰƫƜ
n
Londres: Laurence King Publishing. űŬůưŭŲƛ
(IJōĉňƜSƛǪIĚĔĉIJĬƜ%ƛƪŮŬŭŭƫƛ9v½½®VÀv®¨vÈk³®Ã 4ĉĉƜƛƜ?ĘƜ3ƛǪ2ōĬĔƜOƛƪŮŬŭŵƫ. Classifying Urban Climate
ƪŴưŵƫƜŮŭŴŬưŮŭŵŮƛ
ĚąĀňƪŭŵŵŵƫ. Ciudad para la memoria. Bogotá: Alcaldía Mayor
o
and Quantifying Climate Behaviors. An Application on Tou-
c
¨³Ëà VÀv® Àv ƪ$Àv®ƫƛ Environmental Pollution, 159
k³®Ã ƪōĀŢŃƫ và ³® O½vÈv¨ OÈvÈÃÈv¨ ®v¨âÃÃƛ Sus-
tainability, 11ƪųƫƛ
4ĚĦĦŝƜOƛ2ƛƪŭŵŵŵƫ. Manual de arboricultura. México: Sociedad
Internacional de Arboricultura.
de Bogotá.
i a
Ěąĉóī ƪŮŬŭŵƫ. Radiación solar. Disponible en: http://www.
4ŝĿóƜ%ƛƜ?ĦĚŖĉĚĿó2ŎĬĚIJĿƜ2ƛ$ƛǪkĉĿĚƜ9ƛƪŮŬŭŰƫ. Cluster
Analysis Applied to the Spatial and Temporal Variability of
p
ideam.gov.co/web/tiempo-y-clima/radiacion-solar
o
Ěąĉóī ƪŮŬŮŬƫ. Glosario. Disponible en: http://www.ideam.
gov.co/web/atencion-y-participacion-ciudadana/glosario
Monthly Rainfall in Alagoas State, Northeast of Brazil. In-
ternational Journal of Climatology, 34ƪŭůƫƜůűŰŲƲűŴƛ
9óĘĉĀĘó %ƛƜ ?ŖóĦĦĉ ƛƜ óīĉĦIJ ƛƜ LIJŢIJ ƛ Ǫ óĿĿĉĿIJ ƛ
C
ĚąĉĀóƪŮŬŭųƫ. Mapa de referencia para Bogotá, D. C. Disponible
en: https://ideca.gov.co/recursos/mapas/mapa-de-refe-
rencia-para-bogota-dc
ĚąĚĔĉĿƪŮŬŭŴƫ. Precipitación y temperatura máxima mensual
ƪŮŬŭŮƫ Vegetación del territorio ĀóĿƛŰűŬýèvÃ
llanuras y montañas. Bogotá: Corporación Autónoma Re-
gional de Cundinamarca.
9óĘĉĀĘó _ƛƜ ƛ ƪŮŬŭűƫ. Jardinería urbana de Bogotá. Guía
½vÀv ³³Èw ƪŭŵųŵưŮŬŭŴƫƛ ý³®¨ ®Ɲ ÈȽÃƝƨƨÜÜÜƛ ilustrada. Bogotá: Jardín Botánico de Bogotá.
idiger.gov.co/web/guest/precipitacion-y-temperatu- 9óĘĉĀĘó _ĉĔóƜ %ƛ ƛƜ óąĉĬó óĿĿĉıIJƜ (ƛ %ƛƜ ĘóļóĿĿIJ
ra#_idiger %ōĉĿĿóƜ 2ƛ ƛ Ǫ OôĬĀĘĉŢ (ōĿňóąIJƜ $ƛ ƪŮŬŭŬƫ. Arbolado
ĚąōƪvÀç³ŮŬŭŵƫ. Ideca. Disponible en: http://www.ideca. ËÀv®³ ³³ÈwƝ *®Èïv´®Ɯ ÃÀ½´® â vÃÃ
gov.co/recursos/mapas/separador-bogota-dc para su manejo. Bogotá: Alcaldía Mayor de Bogotá - Se-
ĚĔóĀ ƪŮŬŭŵƫ. Glosario. Disponible en: https://www.igac.gov. cretaría Distrital de Ambiente - Jardín Botánico José Ce-
co/es/contenido/glosario#_g lestino Mutis.
*ĬŃňĚňōňIJ ąĉ ŃňōąĚIJŃ īÿĚĉĬňóĦĉŃ ƪŮŬŬųƫ. Plan de Mane- 9óĿňěĬĉŢƜ ƛ Ǫ OĀĘĿóąĉĿƜ ƛ ƪŭŵŲŬƫ. k³®và ÛÀà ÃÈÀÈv-
jo Ambiental Participativo del Humedal Córdoba. Bogo- les, su estado actual y su desarrollo, jardines, parques,
tá: Ěąĉó - Universidad Nacional de Colombia. Disponible centros deportivos, cementerios, banco de zonas verdes.
®Ɲ ÈȽƝƨƨv®È³³Èvƛ³Ûƛ³ƨ³Ë®ÈÃƨŭŬŭűųƨ Bogotá: Departamento Administrativo de Planeación Dis-
ŭűŴůŭưŲůvưŰưŴŬưůŴŭŭŴűŵ trital de Bogotá.
443
9óňŃōIJƜ3ƛǪSóĬóĤóƜSƛƪŮŬŭŵƫ. Analysis of Spatial and Tem- nucleation to improve successional processes. The Bra-
poral Distribution Patterns of Temperatures in Urban and zilian Journal of Nature Conservation, 4 ƪŮƫƜŴűưŵŮƛ
Rural Areas: Making Urban Environmental Climate Maps LĉŖĚŃňóóĿľĘŝŃƪŮŬŭŮƫ. I¨v®ïv´®ËÀv®vƛý³®¨®Ɲ
for Supporting Urban Environmental Planning and Manage- ÈȽÃƝƨƨÜÜÜƛvÀ¿âÃƛ³ƨ³®ÃÈÀ˳®ƨËÀv®vư½¨v®ïv-
ment in Hiroshima. Sustainable Cities and Society,ƪŰųƫƛ cion.html
9ěĬĔōĉŢƜ Oƛ Ǫ ĦŖóĿĉŢƜ $ƛ ƪŮŬŭűƫ. Cuadernos de geografía. LĚĀĤĦĉēŃƜLƛƛƪŮŬŬŴƫ. The economy of natureƜŲƛŦƛ:ËÛv
Disponible en: https://revistas.unal.edu.co/index.php/rcg/ York: W. H. Freeman and Company.
vÀȨƨÛÜƨŰŭůŲŵƨűŬŰŲŵ LĚĬĀijĬưLōĚŢƜ ƛƜ ĀĘĉŖĉĿĿŝưōľōĉƜ 9ƛƜ IĚıĉĿIJŃƜ ƛ 9ƛƜ Só-
9ĚĬĚŃňĉĿĚIJ ąĉ īÿĚĉĬňĉ ŝ ĉŃóĿĿIJĦĦIJ OIJŃňĉĬĚÿĦĉ ƪŮŬŭűƫ. ļĚóƜƛ(ƛƜóŖĚąƜƛƜĿĚóŃưĿĊŖóĦIJƜIƛǪkōĦōóĔóƜIƛƛ
Plan Nacional de Restauración: restauración ecológica, ƪŮŬŭŰƫ. Valoración integral de la biodiversidad y los ser-
rehabilitación y recuperación de áreas disturbadas. Bogo- vicios ecosistémicos: Aspectos conceptuales y metodo-
tá: Ministerio de Ambiente y Desarrollo Sostenible. lógicos. Bogotá: Instituto de Investigación de Recursos
9ĚĬĚŃňĉĿĚIJąĉīÿĚĉĬňĉƜ_ĚŖĚĉĬąóŝĉŃóĿĿIJĦĦIJSĉĿĿĚňIJĿĚóĦ
ƪŮŬŭŮƫ. Guías técnicas para la restauración ecológica de
los ecosistemas de Colombia. Bogotá: Ministerio de Am- a
Biológicos Alexander von Humboldt.
LěIJŃĦŢóňĉƜ(ƛ$ƛƪŮŬŬűƫ. Guía técnica para la restauración
d
ecológica de áreas afectadas por especies vegetales in-
biente, Vivienda y Desarrollo Territorial.
īĚňĉĀIJ ƪŮŬŭŵƫ. Bienvenidos a ļĿňĿ-España. Disponible en:
l a
vasoras en el Distrito Capital. Bogotá: Jardín Botánico
José Celestino Mutis.
ÜÜÜƛ½ÀÈÀưÃƛÃƨ®Û®³ÃưILSLÃw®vưŲŴŭŭŭŮŬŬųƛȨ
9IJĿĉĬIJƜƛǪ$ĚŃĀĘĉĿƜ%ƛƪŮŬŭŲƫ. Efectos del anegamiento en
los frutales. una revisión. Temas Agrarios, 19ƪŭƫƜ ŭŬŲưŭŮůƛ o
LIJĦIJēēƜƛƜ3IJĿĬƜOƛǪ%ĚĦĦĬĉĿƜOƛƪŮŬŬŵƫ. The Climate-Spe-
r
cies-Matrix to Select Tree Species for Urban Habitats
t
Considering Climate Change. VÀv® $³ÀÃÈÀâ Ǫ VÀv®
n
ý³®¨®ƝÈȽÃƝƨƨ³ƛ³ÀƨŭŬƛŮŭŴŵųƨÀÈvƛÛŭŵŭƛųŮŵ Greening, ŴƪŰƫƜŮŵűưůŬŴƛ
9IJĿĉĬIJƜ$ƛǪ(IJŝIJŃƜƛƪÃƛƫƪŮŬŭűƫƛ Guía para el manejo del LIJĬĀóĬĀĚIJƜƛǪ9IJĿĉĬIJƜ(ƛƪŮŬŬŰƫ. Manual de viveros fores-
arbolado urbano en el valle de Aburrá. Medellín: Área Me-
tropolitana del Valle de Aburrá - Universidad Nacional de
Colombia.
c o
?ĤĉƜSƛLƛƪŭŵŴŮƫ. The energetic basis of the urban heat island.
tales. Bogotá: Corporación Nacional de Investigación y
Fomento Forestal.
LIJŃĀĘĉŗĚňŢƜ *ƛƜ %óÿĿĚĉĦƜ ƛƜ SŃĀĘóĿĬňĤĉƜ Sƛ Ǫ SĘĚĉŃƜ ƛ
ƪŮŬŬűƫ. The effects of landscape complexity on arable
ƪŰűűƫƜŭưŮŰƛ
i a
Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society, ŭŬŴ weed species diversity in organic and conventional farm-
ing: Landscape complexity and weed species diversity.
p
?ĤĉƜSƛLƛƪŮŬŬŲƫƛS³ÜvÀÃÈÈÀO®Èï³Ë®vȳ®
o
in Urban Climate. Theoretical and Applied Climatology,
ŴŰƪŭưůƫƜŭųŵƲŵŬƛ
Journal of Applied Ecology, 42 ƪűƫƜŴųůưŴŴŮƛ
OóĦąóĿĿĚóĔó LIJóƜ ƛ ƪŮŬŬŲƫ. Bogotá siglo ŜŜ. Arquitectura
y vida urbana. Bogotá: Departamento Administrativo de
C
IóňĉĦƜ9ƛƪŮŬŭŲƫ. Landscape Gardening. En N. Patel, S. Chaw-
¨v Ǫ Sƛ ¨vÜvÈƜ Commercial Horticulture ƪ½½ƛ űŭůưűŮŬƫƛ
Nueva Delhi: New India Publishing Agency.
IĊĿĉŢĿÿĉĦôĉŢƜƛƪŭŵųŴƫ. Arborizaciones urbanas con es-
Planeación Distrital.
OĀĘóĿĉĬÿĿIJĀĘƜƛƪŮŬŬŵƫ. A meta-analysis of studies published
®vÀ³À˨ÈËÀǪËÀv®³ÀÃÈÀâÀ¨vȮȳ³Àv®vÈÀv¨Ã
and impacts on soil, tree, and environmental properties. Ar-
pecial atención a Bogotá. Bogotá: Banco de la República. boriculture and Urban Forestry, 35 ƪűƫƜŮŮŭưŮůŭƛ
IĊĿĉŢIĿĉĀĚóąIJƜƛƪŮŬŬŬƫ. La estructura ecológica principal OĉĀĿĉňóĿěó ĚŃňĿĚňóĦ ąĉ īÿĚĉĬňĉ ƪŮŬŬŴƫ. Protocolo de re-
de la sabana de Bogotá.³³ÈwƝO³v%³Àwïv cuperación y rehabilitación ecológica de humedales en
³¨³vưvv®vÃ%³ÀwïvÃƛ centros urbanos. Bogotá: Secretaría Distrital de Ambiente.
LĉóĦĀóąĉīĚóąĉĦó4ĉĬĔōóŃļóıIJĦóƪŮŬŭŬƫ. Ortografía de OĉĀĿĉňóĿěó ĚŃňĿĚňóĦ ąĉ īÿĚĉĬňĉ ƪŮŬŭŬƫ. Manual para la
la lengua española. Madrid: Espasa Calpe. restauración ecológica de los ecosistemas disturbados del
LĉĚąƜ`ƛƜ9IJIJĬĉŝƜ(ƛƜĿIJļļĉĿƜƛƜóļĚŃňĿóĬIJƜƛƜóĿļĉĬ- Distrito Capital. Bogotá: Secretaría Distrital de Ambiente.
ňĉĿƜ OƛƜ ĘIJļĿóƜ 3ƛ Ǫ óŃĔōļňóƜ Iƛ ƪŮŬŬűƫ. Millennium OĉĀĿĉňóĿěóĚŃňĿĚňóĦąĉīÿĚĉĬňĉƪŮŬŭŴƫ. Red de Monitoreo
Ecosystem Assessment, Ecosystems and Human Well-be- de Calidad del Aire de Bogotá. Disponible en: http://am-
ing: Synthesis. Washington: Island Press. bientebogota.gov.co/red-de-calidad-del-aire
LĉĚŃƜƛƜĉĀĘóĿóƜ$ƛƛƜŃļěĬąIJĦóƜ9ƛƛƜ_ĚĉĿóƜ:ƛ3ƛǪOIJō- OĉĀĿĉňóĿěóĚŃňĿĚňóĦąĉīÿĚĉĬňĉƪÃƛƛƫ. Concepto Ambiental
ŢóƜ4ƛ4ƛƪŮŬŬůƫ. Restoration of damaged land areas: Using de Soporte. Disponible en: http://www.ambientebogota.
444
³Ûƛ³ƨƨ¦³ËÀ®v¨ƨÛÜƴvÀȨƴ³®È®ÈƢÀ³Ë½*ǓŭŬŭűųǪvÀ- naws.com/iucnredlist-newcms/staging/public/attach-
Ȩ*ǓŭŰŭŵŬǪÛÀó®ǓŭƛŮ ments/3194/redlist_cats_crit_sp.pdf
OĉĀĿĉňóĿěóĚŃňĿĚňóĦąĉIĦóĬĉóĀĚijĬƪŮŬŭŲƫ. Glosario. Dispo- VĬĚŖĉĿŃĚąóą ąĉ ĦIJŃ ĬąĉŃ Ǫ ĉóóÿ ƪÀÀ³ ŮŬŭųƫ. Guía
nible en: http://www.sdp.gov.co/transparencia/informa- técnica de diseño y construcción de sistemas urbanos de
³®ư®ÈÀÃƨ¨³ÃvÀ³Ƣ½vǓŲŮ drenaje sostenible (ŃōąŃƫƛ Disponible en: http://www.am-
OĉĦĔóƜ2ƛeƛǪĚĿĉĦóƜƛ2ƛƪŮŬŭűƫ. Guia per a la selecció d’es- bientebogota.gov.co/web/sda/sistemas-urbanos-de-dre-
pècies de verd urbà: arbrat viari. Barcelona: Direcció de naje-sostenible
Comunicació de la Diputació de Barcelona. VĿÿóĬĿóĚĬóĔĉóĬą$ĦIJIJąIJĬňĿIJĦĚŃňĿĚĀňƪŮŬŭŬƫ. Urban
ŃĉĿƪŮŬŬŰƫ. The ŃĉĿ International Primer on Ecological Res- Storm Drainage: Criteria Manual, Vol 3. Best Management
toration. Practice. Denver: Urban Drainage and Flood Control Dis-
OĉĿĿóąó(ĚĉĿĿIJƜLƛƪŮŬŬŬƫ. Apuntes de repoblaciones fores- trict. Disponible en: https://udfcd.org/wp-content/up-
tales. Madrid: Universidad Politécnica de Madrid. ¨³vÃƨ˽¨³vÃƨÛ³¨ůǦŮŬÀÈÀvǦŮŬv®Ëv¨ƨVO9ǦŮŬ
OĉĿĿóąó(ĚĉĿĿIJƜLƛƪŮŬŬŴƫ. Apuntes de selvicultura. Madrid:
Universidad Politécnica de Madrid.
OĚĉĔĘóĿąňƜ9ƛƜ9ōĿŃĀĘưLóąĦĔĿōÿĉĿƜƛƜIóIJĦĉňňĚƜƛƜIJōĉĬÿĉĿĔƜ
_³¨ËǦŮŬůƛ½
d a
_ĚĿĔĚĬĚóĉļóĿňīĉĬňIJēSĿóĬŃļIJĿňóňĚIJĬƪŮŬŭůƫ. ÿīļ Design
Manual of Practice. Virginia.
ƛƜĚīĚňĿóĤIJļIJōĦōŃƜƛƜLĉĔIJƜ$ƛǪLóĬąĿōļƜSƛƛƪŮŬŬűƫ. The
Abiotic Urban Environment: Impact of Urban Growing Condi-
l a
_IJĔňƜ2ƛƜ%ĚĦĦĬĉĿƜOƛƜ(IJēīóĬĬƜ9ƛƜSĘóĿóĬĔƜƛƜĉňňīóĬĬƜ
OƛƜ%ĉĿŃňĉĬÿĉĿĔƜSƛƜOĀĘīĚąňƜƛƜ%ĉÿóōĉĿƜ(ƛƜ_óĬąĉLĚĉňƜ
ȳ®Ã ³® VÀv® _Èvȳ®ƛ ® ƛ 3³®ò®®ò§Ɯ 3ƛ :¨Ãó®Ɯ Sƛ
Lv®À˽Ǫ2ƛO½½Àò®ƪÃƛƫƜUrban forests and treesƪ½½ƛŮŴŭư
ůŮůƫƛ(¨ÀƝO½À®Àư_À¨vÀ¨®(¨Àƛ o
3ƛƜ ĉĿĔĉĿƜ Vƛ Ǫ LIJĦIJēēƜ ƛ ƪŮŬŭųƫ. Citree: A Database
r
Supporting Tree Selection for Urban Areas in Temperate
t
Climate. Landscape and Urban Planning, 157, 14-25.
n
ŃĚĔóōƪŮŬŭŵƫ. Inventario forestal para Bogotá, D. C. Bogotá: _IJĦĦĉĬŗĉĚąĉĿƜIƛǪ%ŐĬňĘóĿąňư%IJĉĿĔƜ9ƛOƛƪŮŬŬűƫ. Diagnosis
Jardín Botánico de Bogotá. Disponible en: http://www. of abiotic and biotic stress factors using the visible symp-
¦ƛ³Ûƛ³ƨ®áƛ½½ƨ®³ÈvÃư¨ư¦vÀ®ƨÈƨůųŴưÃ-
gau-el-inventario-arboreo-de-la-capital
OIJĦňóĬĚƜOƛǪ9IJąóĿĿĉŃƜLƛƪŮŬŬűƫ. A Hierarchical and Divi-
sive Cluster Analysis of Rainfall Spatio-Temporal Pattern c o toms in foliage. Environmental Pollution, 137 ƪůƫƜŰűűưŰŲűƛ
`ĉĚĉĿƜ2ƛƜǪ(ĉĿĿĚĬĔƜƛƪŮŬŬŬƫ. Measuring vegetation (ĬąŖĚǪ
ĉŖĚƫƛĬóŃó Earth Observatory, ŮŬƛ
`ĘĚňĦIJŗƜ Sƛ (ƛƜ óŃŃōĤƜ :ƛ 4ƛ Ǫ LĉĚĀĘĉĿňƜ ƛ 4ƛ ƪŭŵŵŮƫ. A
of Iran. 2³ËÀ®v¨³O½vÈv¨(âÀ³¨³âƜŲƛ
i a
OňĉŗóĿňƜ *ƛ ƛ Ǫ ?ĤĉƜ Sƛ Lƛ ƪŮŬŭŮƫƛ 4³v¨ ¨vÈ k³®Ã ³À
3-Year Study of Water Relations of Urban Street Trees.
British Ecological Society, 29 ƪŮƫƜŰůŲưŰűŬƛ
o p
Urban Temperature Studies. Bulletin of the American Me-
Planning, ŭŬűƪŭưŮƫƜŮųƲůůƛ
C
Designed for Climate Adaptation? Landscape and Urban
445
NORMATIVIDAD
d a
ËÀ³ ŬŬŵ ŮŬŭŬ ¨v ³À½³Àv´® ËÈ´®³v L³-
®v¨Ë®®vvÀvƜ por medio del cual se establecen los
l a
Àȳ ÃÈÀÈv¨ ŵŴŰ ŭŵŵŴƜ por medio del cual se re-
glamentan las competencias en materia de arborización
requisitos y el procedimiento para desarrollar planes de res-
tauración ecológica en áreas protegidas localizadas en juris-
dicción de la ĀóĿ. o
y manejo silvicultural en el espacio público de la ciudad de
r
Santafé de Bogotá.
t
n
ÀȳÃÈÀÈv¨ŰŲŵŮŬŬůƜ por el cual se revisa el Plan de
ËÀ³ÃÈÀÈv¨ůŴŭŵŲŭƜ Plan Vial Piloto del Distrito Es- Ordenamiento Territorial de Bogotá, D. C.
pecial de Bogotá.
c
ËÀ³ÃÈÀÈv¨ųŭŵųŵƜ½³À¨Ëv¨ÃﮨI¨v®%-
neral de Desarrollo integrado y se adoptan políticas y normas
o ÀȳÃÈÀÈv¨ŭŵŬŮŬŬŰƜ Plan de Ordenamiento Terri-
torial de Bogotá.
i a
sobre el uso de la tierra en el Distrito Especial de Bogotá. ÀȳÃÈÀÈv¨űůŭŮŬŭŬƜ por el cual se reglamenta la sil-
vicultura urbana, zonas verdes y la jardinería en Bogotá y se
o p
ËÀ³ÃÈÀÈv¨ůŮųŮŬŬŴƜ por medio cual se dictan nor-
mas para la planeación, generación y sostenimiento de zonas
verdes denominadas “Pulmones Verdes” en el Distrito Capital
ï®®*vÃÀý³®Ãv¨vèvîÈvÃÃÈÀÈv¨Ã®
relación con el tema y se dictan otras disposiciones.
C
ËÀ³ÃÈÀÈv¨ŰůűŮŬŭŬƜ por medio del cual se dictan
lineamientos para ampliar la cobertura arbórea en parques y
ÀȳÃÈÀÈv¨ųŵŴŮŬŭŬƜ por medio del cual se regla-
®Èv½vÀv¨®È¨v4âŭŬŴů¨ŮŬŬŲƛ
ÀȳÃÈÀÈv¨ŲųŴŭŵŵŰƜ por el medio del cual se re- ÀȳÃÈÀÈv¨űŲŭŮŬŭűƜ por medio del cual se actualiza
¨v®Èv¨ËÀ³ŲŭŵŵŬâÃvîv¨SÀvÈv®È³ la Cartilla de Andenes adoptada mediante el Decreto Distrital
Especial de Conservación Histórica al Centro Histórico y ŭŬŬů¨ŮŬŬŬƜv³®vvv®È¨ÀȳÃÈÀÈv¨ůųŵ
a su sector sur del Distrito Capital y se dictan otras dis- ¨ŮŬŬŮâvÈËv¨çvvv®È¨ÀȳÃÈÀÈv¨ŲŬ٨
posiciones. ŮŬŬųƜâÃÈv®³ÈÀvÃý³Ã³®ÃƜ
446
d a
ÀȳÃÈÀÈv¨ůŬŴŮŬŭŴƜ por medio del cual se adop-
ta la Cartilla de Andenes de Bogotá, D. C. y se dictan otras
l a
la compensación por endurecimiento de zonas verdes por
desarrollo de obras de infraestructura, en cumplimiento del
disposiciones.
ÀȳÃÈÀÈv¨ůŴůŮŬŭŴƜ½³À³¨Ëv¨Ã³ïv
t r o
ËÀ³ÃÈÀÈv¨ůŮų¨ŮŬŬŴƛ
Ló¨Ë´®ŴŰŴŮŬŬŴ¨9®ÃÈÀ³®ÈâÃv-
n
âv³®v¨ÀȳÃÈÀÈv¨űůŭ¨ŮŬŭŬƜâÃȳv®³ÈÀvà ÀÀ³¨¨³O³ÃÈ®¨ƛ
determinaciones.
Ló¨Ë´®ŵŬųŬŴŮŬŭů¨9®ÃÈÀ³9®vÃâ®ÀvƜ
i a
4âŵŭŵŴŵƜ por la cual se dictan normas sobre planes de
en el que se expide el Reglamento Técnico de Instalaciones
Eléctricas (ĿĉňĚĉƫƛ
o Ló¨Ë´®ŭŴŭůůŭŮŬŭŴ¨9®ÃÈÀ³9®vÃâ®ÀvƜ
por la cual se expide el Reglamento Técnico de Iluminación y
C
4âŮŵŵŭŵŵŲƜ½³À¨vËv¨Ã½À³È¨vð³Àv³¨³v®v
y se reglamentan los jardines botánicos, señala que los jar-
dines botánicos establecerán programas especiales de ar-
borización urbana, forestación y reforestación de cuencas
Alumbrado Público ƪĿĉňĚĦóļƫâÃÈv®³ÈÀvÃý³Ã³®Ãƛ
Ló¨Ë´®ŰŬŵŬŮŬŬų¨vOÀÈvÀvÃÈÀÈv¨-
®ÈƜ por la cual se adopta el Manual de Arborización para
À³ÀwïvÃƜ½vÀv¨³Ëv¨Ɯ½ÀÃÈvÀw®v¨vîÈvÃÃÈvÈv- Bogotá, D. C.
les asesoría como consultores en estas materias.
Ló¨Ë´® ŲűŲů ŮŬŭŭ ¨v OÀÈvÀv ÃÈÀÈv¨ -
4âůŴŴŭŵŵųƜ½³À¨vËv¨Ã³ïv¨v4âŵƛaŭŵŴŵâ¨v ®ÈƜ por la cual se dictan disposiciones para la raciona-
Ley 3.a de 1991, y se dictan otras disposiciones. lización y el mejoramiento de trámites de arbolado urbano.
4âųŲŵŮŬŬŮƜ por el cual se expide el Código Nacional de Ló¨Ë´® Ųŵųŭ ŮŬŭŭ ¨v OÀÈvÀv ÃÈÀÈv¨ -
Tránsito Terrestre y se dictan otras disposiciones. ®ÈƜ por la cual se declaran árboles patrimoniales y de in-
terés público en Bogotá, D. C.
Ló¨Ë´® ³®¦Ë®Èv ŬŬŭ ŮŬŭŵ ¨và OÀÈvÀvÃ
ÃÈÀÈv¨Ã à ®È â I¨v®v´®Ɯ por medio de la
cual se establecen los lineamientos y procedimiento para
447
AUTORES
a
Cristian David Rojas Linares - ŃĉĀ
d
Cristiam Alfredo Cubillos Albarracín - ŃĉĀ
r o
Paula Castro Suarez - ŃĉĀ
Carlos Hernando Bravo Hurtado - ŃĉĀ
t
n
Laura Carvajal Guacaneme AUTORES DE LA UNIVERSIDAD
Arquitecta paisajista DE LOS ANDES
Profesional de apoyo ŃňIJ
AGRADECIMIENTOS
C
Directora del Jardín Botánico de Bogotá
2³Ã¨ÃÈ®³9ËÈÃƪŮŬŭųưŮŬŭŵƫ
Martha Emiliana Cárdenas Toquica
Investigadora posdoctoral
Vicerrectoría de Investigación y Creación
³¨v³Àv³ÀÃ
José Francisco Sánchez Hurtado (ľƛĉƛļƛąƛƫ Camila González Rosas
Gilberto Emilio Mahecha Vega Profesora asociada
Gustavo Morales Lizcano Departamento de Ciencias Biológicas
Miguel Antonio Quintero
Elizabeth Herrera Nariño Manuela Guzmán Ramírez
Jairo Olaya Medina Profesora asistente
Wilson Eduardo Rodríguez Velandia Departamento de Arquitectura
Jorge Salatiel Rodríguez Ramírez
Ómar Alfredo Cantor Amador Santiago Madriñán Restrepo
César Augusto Romero Gamboa Profesor titular
Maira Alexandra Beltrán Díaz Departamento de Ciencias Biológicas
448
Yam Melissa Pineda Torres Diego Mazo
Profesora de cátedra Profesor asistente
Departamento de Ciencias Biológicas Departamento de Diseño
d
María Elena Vanegas Pérez, arquitecta
AGRADECIMIENTOS
l a
Sara María Arteaga Morales, arquitecta ģÿÿ
Laura Carvajal Guacaneme, arquitecta paisajista ģÿÿ
Silvia Restrepo Restrepo
Vicerrectora de Investigación y Creación
t r o
2³®vÈv®L®v%´çƜÃvÀÀ³¨¨v³ÀÀwï³ģÿÿ
¨v³Àv´®v½vèv½È˨³Ů
n
Eduardo Antonio Zorro Rubio Carlos Vicente Rey Guerra
Director Jurídico Manuela Guzmán Ramírez
¨v³Àv´®¨ËÃÈÀv³®Ã¨v½È˨³Ű
Ethel Segura Durán
Exjefe de Regulación y Normatividad Urbana
i a Juan David Cáceres en colaboración con: Daniela Ariza,
Daniela Buitrago, Valentina Cardona, Ana Luna Carreño,
449
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
Foto 73.
Parque Nacional
Enrique Olaya
Herrera
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
d a
l a
t ro
on
c
i a
o p
C
d a
l a
Este manual integra estrategias fundamentales para
planear, diseñar, enriquecer y mantener las coberturas
vegetales de Bogotá, D. C., con base en la experien-
t ro
n
v®ÈïvâÈ®v¨2vÀ®³Èw®³³³Èw
2³Ã ¨ÃÈ®³ 9ËÈà ® ³¨v³Àv´® ³® ¨v V®ÛÀ-
sidad de los Andes. Su contenido provee al lector de
las herramientas necesarias para seleccionar y ubicar las
especies vegetales adecuadas para una zona y espa-
³ Ã½ï³ ³³ÈwƜ Àvvà v ¨v Ûv¨Ëv´® c o
i a
la oferta física y ambiental que se describe en las di-
À®ÈÃk³®vèwÈvÃVÀv®vÃvÀvÈÀçvvî
o p
¨ÃË®³v½È˨³Ɯâv¨vÀ³®v´®½vËÈvÃâ
lineamientos de diseño particulares del espacio públi-
³âv¨vÃÈÀËÈËÀv³¨´vIÀ®½v¨ƪĉĉļ), descritos
C
®¨ÈÀÀv½È˨³Ɯvwèv贮ý-
cies vegetales que han demostrado su capacidad de
v½³ÀÈvÀ v ¨v ³®Ã³¨v´® Ë®v v¨¨v ÛÀ ËÀv®v
robusta para la ciudad, que pone en evidencia la expe-
À®v¨2vÀ®³Èw®³vÈÀvÛè½À³Àvv
vÀ³Àçv´® ËÀv®v â ÃËà Ųű v²³Ã ³®³®È³Ɯ
®ÛÃÈv´®â³®ÃÀÛv´®¨vð³Àvv¨È³v®®vƛ