Está en la página 1de 9

LUCIANO

EL EUNUCO

TRADUCCIÓN Y NOTAS POR JUAN BOTELLA ZARAGOZA


La traducción ha sido revisada por PILAR MARTÍNEZ LASSO
Texto griego de Luciano:
http://mercure.fltr.ucl.ac.be/Hodoi/concordances/lucien_eunuque/
47

EL EUNUCO
ΕΥΝΟΥΧΟΣ

Es una sátira maliciosa a propósito de la competición por una cátedra de Filosofía,


creada en Atenas junto con otra de Retórica por Marco Aurelio. Las cátedras de Filosofía
se repartían únicamente entre cuatro escuelas, la platónica, la estoica, la epicúrea y la
peripatética. Había dos cátedras para cada secta, según se deduce de la afirmación de que
la vacante se debe al fallecimiento de uno de los peripatéticos.
Cada cátedra tenía un estipendio de diez mil dracmas anuales. El primer nombramiento
de Retórica (Teódoto) fue hecho por el propio emperador; los de Filosofía se
encomendaron a Herodes Ático, que, sin embargo, sólo pudo hacer el primero, en 176 a.
C., ya que su muerte no pudo ocurrir después del 178. Por ello no es sorprendente que
Luciano hable de una selección hecha por un jurado de prominentes atenienses.
El diálogo, sin duda, se compuso en la época del concurso (ca. 179 d. C.) en Atenas. Los
nombres que se dan son ficticios y no conocemos datos que permitan identificarlos.
Los interlocutores son Pánfilo y Licino, que comentan muertos de risa el pleito que
acaba de plantearse para la provisión de la cátedra. Los aspirantes a la plaza, Diocles y
Bagoas, han debatido sus argumentos (curriculum), pero como ninguno ha podido
demostrar ser mejor que el otro, han sacado a relucir sus vida privadas (antes se llamaba la
«trinca»), hasta el punto de que uno de ellos acusa al otro de eunuco e incapaz por ello de
dedicarse a la Filosofía. La víctima se defiende, entre otros argumentos, haciendo ver que
el ser eunuco es una garantía para dedicarse a la educación de la juventud. Luego resulta
que no era tan eunuco y todos se echan a reír, cuando alguien propone que se le desnude
para comprobar la situación, y hasta se sugiere que cohabite con él una prostituta. Como
no se ponen de acuerdo los jueces, transfieren el expediente a Italia.
EL EUNUCO
ΕΥΝΟΥΧΟΣ

[1] ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Πόθεν, ὦ Λυκῖνε, καὶ τί 1 PÁNFILO. — ¿Dónde has estado, Licino
γελῶν ἡμῖν ἀφῖξαι; ἀεὶ μὲν γὰρ φαιδρὸς y por qué vienes riéndote? Porque tú
ὢν τυγχάνεις, τουτὶ δὲ πλέον τοῦ siempre estás alegre, pero esto es algo fuera
συνήθους εἶναί μοι δοκεῖ, ἐφ´ ὅτῳ μηδὲ de lo corriente, en cuanto no puedes
κατέχειν δυνατὸς εἶ τὸν γέλωτα. aguantar la risa.
ΛΥΚΙΝΟΣ. Ἐξ ἀγορᾶς μὲν ἥκω σοι, ὦ LICINO. — Aquí me tienes procedente de
Πάμφιλε· τοῦ γέλωτος δὲ αὐτίκα la plaza, Pánfilo, y enseguida te la voy a
κοινωνὸν ποιήσομαί σε, ἢν ἀκούσῃς οἵᾳ contagiar, en cuanto oigas la tramitación del
δίκῃ δικαζομένῃ παρεγενόμην, pleito a la que asistí, con filósofos discu-
φιλοσόφων πρὸς ἀλλήλους ἐριζόντων. tiendo entre ellos.
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Καὶ τοῦτο μὲν ὡς ἀληθῶς PÁNFILO. — Estás diciendo algo
γελοῖον λέγεις, τὸ φιλοσοφοῦντας verdaderamente divertido, que pleiteen
δικάζεσθαι πρὸς ἀλλήλους, δέον, εἰ καί τι entre ellos los filósofos, cuando deberían re-
μέγα εἴη, κατ´ εἰρήνην ἐν σφίσι solver en paz entre sí sus diferencias, por
διαλύεσθαι τὰ ἐγκλήματα. importantes que fueran.

[2] ΛΥΚΙΝΟΣ. Πόθεν, ὦ μακάριε, κατ´ 2 LICINO. — ¿De dónde van a resolver en
εἰρήνην ἐκεῖνοι, οἵ γε ξυμπεσόντες ὅλας paz, mi querido amigo, unas personas que
ἁμάξας βλασφημιῶν κατεσκέδασαν se enzarzan tirándose entre ellos carretadas
ἀλλήλων, κεκραγότες καὶ de insultos, dando gritos y descompuestos?
ὑπερδιατεινόμενοι; PÁNFILO. — ¿Sin duda, Licino,
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Ἦ που, ὦ Λυκῖνε, περὶ τῶν discrepaban en sus argumentos, como es
λόγων διεφέροντο τὰ συνήθη ταῦτα, corriente, por ser de doctrinas diferentes?
ἑτερόδοξοι τυγχάνοντες; LICINO. — ¡Qué va! Se trataba de algo
ΛΥΚΙΝΟΣ. Οὐδαμῶς, ἀλλ´ ἑτεροῖόν τι distinto, porque ambos eran de la misma
τοῦτο ἦν· ὁμόδοξοι γὰρ ἄμφω καὶ ἀπὸ doctrina y partían de los mismos
τῶν αὐτῶν λόγων. δίκη δὲ ὅμως argumentos. Sin embargo, se había
συνειστήκει καὶ δικασταὶ ψηφοφοροῦντες planteado el pleito y los jueces que votaban
ἦσαν οἱ ἄριστοι καὶ πρεσβύτατοι καὶ eran los más competentes, con más
σοφώτατοι τῶν ἐν τῇ πόλει καὶ ἐφ´ ὧν ἄν experiencia y más sabios de la ciudad, en
τις ᾐδέσθη παρὰ μέλος τι φθεγξάμενος, cuya presencia cualquiera se habría
οὐχ ὅπως ἐς τοσαύτην ἀναισχυντίαν avergonzado de dar la nota, y no digamos
τραπόμενος. de llegar a tan gran desvergüenza.
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Οὐκοῦν λέγοις ἂν ἤδη τὸ PÁNFILO. — Entonces podrías contarme ya
κεφάλαιον τῆς δίκης, ὡς καὶ αὐτὸς εἰδείην por favor lo más importante del pleito, para
ὅ τι σοὶ τὸ κεκινηκὸς εἴη τὸν τοσοῦτον que yo mismo conozca el motivo que te
γέλωτα. provocó tan gran risa.

[3] ΛΥΚΙΝΟΣ. Συντέτακται μέν, ὦ 3 LICINO. — Muy bien, Pánfilo, el


Πάμφιλε, ὡς οἶσθα, ἐκ βασιλέως emperador ha establecido, como sabes, una
μισθοφορά τις οὐ φαύλη κατὰ γένη τοῖς gratificación no despreciable para los fi-
φιλοσόφοις, Στωϊκοῖς λέγω καὶ lósofos según escuelas, me refiero a los
Πλατωνικοῖς καὶ Ἐπικουρείοις, ἔτι δὲ καὶ estoicos, a los platónicos y a los epicúreos,
τοῖς ἐκ τοῦ Περιπάτου, τὰ ἴσα τούτοις sin contar a los del Perípato, la misma para
ἅπασιν. ἔδει δὲ ἀποθανόντος αὐτῶν τινος todos. Al morir uno de ellos, debe subro-
ἄλλον ἀντικαθίστασθαι δοκιμασθέντα garse otro en su lugar, aprobado por los
ψήφῳ τῶν ἀρίστων. καὶ τὰ ἆθλα οὐ βοείη votos de los ciudadanos más distinguidos.
τις ἦν, κατὰ τὸν ποιητήν, οὐδὲ ἱερεῖον, La recompensa no es «una piel de buey ni
ἀλλὰ μύριαι κατὰ τὸν ἐνιαυτόν, ἐφ´ ὅτῳ una víctima» 1, según el poeta, sino diez mil
συνεῖναι τοῖς νέοις. dracmas anuales, con el compromiso de
enseñar a los jóvenes.
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Οἶδα ταῦτα· καί τινά φασιν PÁNFILO. — Estoy enterado, y dicen que
αὐτῶν ἔναγχος ἀποθανεῖν, τῶν uno de ellos ha muerto recientemente, al
Περιπατητικῶν οἶμαι τὸν ἕτερον. parecer uno de los peripatéticos.
ΛΥΚΙΝΟΣ. Αὕτη, ὦ Πάμφιλε, ἡ Ἑλένη LICINO. — Ésta es, Pánfilo, la Helena por la
ὑπὲρ ἧς ἐμονομάχουν πρὸς ἀλλήλους. καὶ que lucharon en combate individual entre
ἄχρι γε τούτου γελοῖον οὐδὲν πλὴν ἐκεῖνο ellos. Hasta aquí no había nada que
ἴσως, τὸ φιλοσόφους εἶναι φάσκοντας καὶ provocara la risa, salvo quizá que hombres
χρημάτων καταφρονεῖν ἔπειτα ὑπὲρ que decían ser filósofos y que despreciaban
τούτων ὡς ὑπὲρ πατρίδος κινδυνευούσης las riquezas, luchaban por ellas como por la
καὶ ἱερῶν πατρῴων καὶ τάφων patria en peligro, los altares patrios y las
προγονικῶν ἀγωνίζεσθαι. tumbas de los antepasados.
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Καὶ μὴν καὶ τὸ δόγμα τοῦτό PÁNFILO. — Sin embargo, éste es también
γέ ἐστιν τοῖς Περιπατητικοῖς, τὸ μὴ un dogma de los peripatéticos: no
σφόδρα καταφρονεῖν χρημάτων, ἀλλὰ despreciar excesivamente las riquezas, sino
τρίτον τι ἀγαθὸν καὶ τοῦτο οἴεσθαι. considerar que son «un tercer bien».
ΛΥΚΙΝΟΣ. Ὀρθῶς λέγεις. φασὶ γὰρ οὖν LICINO. — Es correcto lo que dices, pues
ταῦτα, καὶ κατὰ τὰ πάτρια ἐγίγνετο tal es su afirmación y la guerra se desarrolló
αὐτοῖς ὁ πόλεμος. τὰ μετὰ ταῦτα δὲ ἤδη entre ellos según las normas tradicionales.
ἄκουε. Pero escucha lo que sigue.

[4] Πολλοὶ μὲν γὰρ καὶ ἄλλοι τὸν 4 Otros muchos competidores intervinieron
ἐπιτάφιον τοῦ ἀποθανόντος ἐκείνου también en el discurso fúnebre por el
ἠγωνίζοντο· δύο δὲ μάλιστα ἦσαν οἱ filósofo muerto, pero dos de ellos sobre
ἀμφήριστοι αὐτῶν, Διοκλῆς τε ὁ todo estaban empatados: el viejo Diocles —
πρεσβύτης—οἶσθα ὃν λέγω, τὸν ya sabes a quién me refiero, al discutidor—
ἐριστικόν—καὶ Βαγώας ὁ εὐνοῦχος εἶναι y Bagoas, el que tenía fama de ser eunuco.
δοκῶν. τὰ μὲν οὖν τῶν λόγων Previamente ambos habían debatido sus
προηγώνιστο αὐτοῖς καὶ τὴν ἐμπειρίαν argumentos, uno y otro habían demostrado
ἑκάτερος τῶν δογμάτων ἐπεδέδεικτο καὶ su conocimiento de los principios y su
ὅτι τοῦ Ἀριστοτέλους καὶ τῶν ἐκείνῳ adhesión a Aristóteles y sus ideas. Y, por
δοκούντων εἴχετο· καὶ μὰ τὸν Δί´ Zeus, ninguno de ellos era mejor que el s
οὐδέτερος αὐτῶν ἀμείνων ἦν. otro.

1 HOM., Il. XXII 159.


[5] τὸ δ´ οὖν τέλος τῆς δίκης ἐς τοῦτο 5 Entonces el final del pleito dio un nuevo
περιέστη· ἀφέμενος γὰρ ὁ Διοκλῆς τοῦ giro, pues Diocles, prescindiendo de
δεικνύναι τὰ αὑτοῦ μετέβαινεν ἐπὶ τὸν exponer sus propios méritos se volvió
Βαγώαν καὶ διελέγχειν ἐπειρᾶτο μάλιστα contra Bagoas e intentaba sobre todo
τὸν βίον αὐτοῦ· κατὰ ταὐτὰ δὲ καὶ ὁ censurar su vida privada; de la misma
Βαγώας ἀντεξήταζε τὸν ἐκείνου βίον. manera, Bagoas también empezó a
comparar la vida del otro.
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Εἰκότως, ὦ Λυκῖνε· καὶ τὰ PÁNFILO. — Naturalmente, Licino, y
πλείω γε τοῦ λόγου περὶ τούτου μᾶλλον deberían dedicar más bien la mayor parte
ἐχρῆν εἶναι αὐτοῖς· ὡς ἔγωγε, εἰ δικάζων de su discurso a este aspecto. Por mi parte,
ἐτύγχανον, ἐπὶ τῷ τοιούτῳ τὸ πλεῖον si casualmente yo fuera juez creo que me
διατρῖψαι ἄν μοι δοκῶ, τὸν ἄμεινον ocuparía sobre todo de esto, tratando de
βιοῦντα μᾶλλον ἢ τὸν ἐν τοῖς λόγοις averiguar quién llevó mejor vida antes que
αὐτοῖς προχειρότερον ζητῶν καὶ su mejor preparación de los temas, y lo
οἰκειότερον τῇ νίκῃ νομίζων. consideraría más adecuado para la victoria.

[6] ΛΥΚΙΝΟΣ. Εὖ λέγεις, κἀμὲ ὁμόψηφον 6 LICINO. — Tienes razón y cuentas con mi
ἐν τούτῳ ἔχεις. ἐπεὶ δὲ ἅλις μὲν εἶχον voto en esto. Pero cuando ya se habían
βλασφημιῶν, ἅλις δὲ ἐλέγχων, τὸ insultado bastante y se habían llenado de
τελευταῖον ἤδη ὁ Διοκλῆς ἔφη μηδὲ τὴν incriminaciones, al final Diocles negó en
ἀρχὴν θεμιτὸν εἶναι τῷ Βαγώᾳ conclusión que se pudiera permitir en
μεταποιεῖσθαι φιλοσοφίας καὶ τῶν ἐπ´ absoluto que Bagoas se dedicara a la
αὐτῇ ἀριστείων εὐνούχῳ γε ὄντι, ἀλλὰ Filosofía o se beneficiara de sus
τοὺς τοιούτους οὐχ ὅπως τούτων recompensas siendo eunuco, sino que tales
ἀποκεκλεῖσθαι ἠξίου, ἀλλὰ καὶ ἱερῶν individuos merecían ser excluidos no sólo
αὐτῶν καὶ περιρραντηρίων καὶ τῶν de estas actividades sino incluso de los
κοινῶν ἁπάντων συλλόγων, propios templos, de las abluciones sagradas
δυσοιώνιστόν τι ἀποφαίνων καὶ y de todas las reuniones públicas,
δυσάντητον θέαμα, εἴ τις ἕωθεν ἐξιὼν ἐκ manifestando que era un espectáculo de
τῆς οἰκίας ἴδοι τοιοῦτόν τινα. καὶ πολὺς mal augurio y execrable si uno se
ἦν ὁ περὶ τούτου λόγος, οὔτε ἄνδρα οὔτε encontraba con un individuo así al salir de
γυναῖκα εἶναι τὸν εὐνοῦχον λέγοντος, su casa por la mañana. Y pronunció un
ἀλλά τι σύνθετον καὶ μικτὸν καὶ largo discurso sobre este tema, haciendo ver
τερατῶδες, ἔξω τῆς ἀνθρωπείας φύσεως. que el eunuco no era ni hombre ni mujer,
sino un compuesto, híbrido y monstruoso,
extraño a la naturaleza humana.
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Καινόν γε τὸ ἔγκλημα φής, PÁNFILO. — Estás hablando de una
ὦ Λυκῖνε, καὶ ἤδη γελᾶν καὶ αὐτός, ὦ acusación nueva, Licino, y ya me siento
ἑταῖρε, προάγομαι τῆς παραδόξου ταύτης movido a risa al oír una inculpación tan
κατηγορίας ἀκούων. τί δ´ οὖν ἅτερος; ἆρα inesperada. Pero, ¿qué hizo el otro?, ¿se
τὴν ἡσυχίαν ἤγαγεν, ἤ τι πρὸς ταῦτα καὶ quedó quieto o tuvo valor para dar alguna
αὐτὸς ἀντειπεῖν ἐτόλμησεν; réplica?

[7] ΛΥΚΙΝΟΣ. Τὰ μὲν πρῶτα ὑπ´ αἰδοῦς 7 LICINO. — Al principio, por vergüenza y
καὶ δειλίας—οἰκεῖον γὰρ αὐτοῖς τὸ cobardía —cosa natural en esta clase de
τοιοῦτον—ἐπὶ πολὺ ἐσιώπα καὶ ἠρυθρία personas— estuvo mucho tiempo callado,
καὶ ἰδίων φανερὸς ἦν, τέλος δὲ λεπτόν τι poniéndose colorado y sudando de modo
καὶ γυναικεῖον ἐμφθεγξάμενος οὐ δίκαια evidente, pero finalmente, con voz débil y
ποιεῖν ἔφη τὸν Διοκλέα φιλοσοφίας afeminada, dijo que Diocles obraba
ἀποκλείοντα εὐνοῦχον ὄντα, ἧς καὶ injustamente al intentar eliminarle de la Fi-
γυναιξὶ μετεῖναι· καὶ παρήγοντο Ἀσπασία losofía por ser eunuco, ya que de ella
καὶ Διοτίμα καὶ Θαργηλία participaban incluso las mujeres y aludió a
συνηγορήσουσαι αὐτῷ, καί τις Aspasia, Diótima y Targelia, para que
Ἀκαδημαϊκὸς εὐνοῦχος ἐκ Πελασγῶν colaboraran en su defensa 2; incluso a un
τελῶν, ὀλίγον πρὸ ἡμῶν εὐδοκιμήσας ἐν académico eunuco procedente de la Galia,
τοῖς Ἕλλησιν. ὁ Διοκλῆς δὲ κἀκεῖνον que poco antes de nuestra época había
αὐτόν, εἰ περιῆν καὶ τῶν ὁμοίων alcanzado fama entre los griegos3. Pero si
μετεποιεῖτο, εἶρξαι ἂν οὐ καταπλαγεὶς este individuo hubiera sobrevivido y
αὐτοῦ τὴν παρὰ τοῖς πολλοῖς δόξαν· καί hubiera participado de las mismas
τινας καὶ αὐτὸς ἀπεμνημόνευε λόγους pretensiones, también a él le habría elimina-
καὶ πρὸς ἐκεῖνον ὑπό τε Στωϊκῶν καὶ do Diocles, sin dejarse conmover por su
Κυνικῶν μάλιστα εἰρημένους πρὸς τὸ fama entre el público: recordaba también las
γελοιότερον ἐπὶ τῷ ἀτελεῖ τοῦ σώματος. observaciones humorísticas que habían
hecho contra él sobre todo los estoicos y los
cínicos 4 a propósito de su defecto físico.

[8] Ἐν τούτοις ἦν τοῖς δικασταῖς ἡ 8 En esto estaban ocupados los jueces y lo


διατριβή· καὶ τὸ κεφάλαιον ἤδη τοῦ más importante de la reflexión sometida a
σκέμματος τοῦτο ἐτύγχανεν, εἰ disputa era si debía ser aprobado un
δοκιμαστέος εὐνοῦχος ἐπὶ φιλοσοφίαν eunuco que profesaba la Filosofía y
παραγγέλλων καὶ νέων προστασίαν solicitaba que se le confiara la tutela de los
ἐγχειρισθῆναι ἀξιῶν, τοῦ μὲν καὶ σχῆμα jóvenes: uno decía que la presencia y el
καὶ σώματος εὐμοιρίαν προσεῖναι buen estado físico debían formar parte del
φιλοσόφῳ δεῖν λέγοντος, καὶ τὸ μέγιστον, filósofo, y que lo más importante era que
πώγωνα βαθὺν ἔχειν αὐτὸν καὶ τοῖς tuviera una barba abundante que inspirara
προσιοῦσι καὶ μανθάνειν βουλομένοις confianza a quienes se acercaran a él con el
ἀξιόπιστον καὶ πρέποντα ταῖς μυρίαις ἃς deseo de aprender y fuera digna de las diez
χρὴ παρὰ βασιλέως ἀποφέρεσθαι, τὸ δὲ mil dracmas que iba a recibir del
τοῦ εὐνούχου καὶ τῶν βακήλων χεῖρον emperador, mientras que el caso del eunuco
εἶναι· τοὺς μὲν γὰρ κἂν πεπειρᾶσθαί ποτε era peor que el de los castrados al servicio
ἀνδρείας, τοῦτον δὲ ἐξ ἀρχῆς εὐθὺς de Cibeles, ya que éstos al menos una vez
ἀποκεκόφθαι καὶ ἀμφίβολόν τι ζῷον habían probado la virilidad, mientras que

2 Targelia de Mileto fue una famosa hetaira, amante de Antíoco, rey de Tesalia ca. 520-510 a. C. Le sobrevivió
treinta años y actuó a favor de Persia cuando Jerjes invadió Grecia. Se dice que Aspasia la tomó como
modelo. Diótima puede ser una invención de Platón, que en el Banquete (201d y ss.) le adjudica en boca de
Sócrates un discurso sobre el amor que éste repite a sus amigos.
3 Alusión a Favorino de Arlés, a quien conocemos por Filóstrato y sobre todo por Aulo Gelio.

4 Entre los cínicos estaba Demonacte. Cf. Luc., Demonacte 12 y 13.


εἶναι κατὰ ταὐτὰ ταῖς κορώναις, αἳ μήτε éste estaba capado desde el principio y era
περιστεραῖς μήτε κόραξιν ἐναριθμοῖντο un ser vivo ambiguo como las cornejas, que
no se podrían considerar ni entre las
palomas ni entre los cuervos.

[9] ἄν, τοῦ δὲ οὐ σωματικὴν λέγοντος 9 Otro decía que no se trataba de un


εἶναι τὴν κρίσιν, ἀλλὰ τῆς ψυχῆς καὶ τῆς examen físico sino que debía ser una
γνώμης ἐξέτασιν δεῖν γίγνεσθαι καὶ τῆς indagación anímica e intelectual y del
τῶν δογμάτων ἐπιστήμης. εἶθ´ ὁ conocimiento de las doctrinas. Entonces se
Ἀριστοτέλης ἐκαλεῖτο μάρτυς τοῦ λόγου, citaba como testigo del argumento a
εἰς ὑπερβολὴν θαυμάσας Ἑρμείαν τὸν Aristóteles, que admiraba con exageración
εὐνοῦχον τὸν ἐκ τοῦ Ἀταρνέως τύραννον al eunuco Hermias, tirano de Atarneo, hasta
ἄχρι τοῦ καὶ θύειν αὐτῷ κατὰ ταὐτὰ τοῖς el punto de ofrecerle sacrificios como a los
θεοῖς. καί τι καὶ ἐτόλμα προστιθέναι ὁ dioses. Todavía se aventuró Bagoas a añadir
Βαγώας τοιοῦτον, ὡς πολὺ ἐπιτηδειότερος una observación, que un eunuco era mucho
τοῖς νέοις εὐνοῦχος διδάσκαλος οὐδὲ más adecuado como maestro para los
διαβολήν τινα πρὸς αὐτοὺς ἐνδέξασθαι jóvenes, porque no podía incurrir en
δυνάμενος οὐδὲ τὸ τοῦ Σωκράτους ἐκεῖνο calumnia alguna respecto a ellos ni sufrir la
ἔγκλημα παθεῖν ἂν ὡς διαφθείρων τὰ misma acusación que Sócrates de corruptor
μειράκια. ἐπεὶ δὲ καὶ εἰς τὸ ἀγένειον de la juventud. Y como también había sido
μάλιστα ἐσκώφθη, χαριέντως τοῦτο, ὡς ridiculizado especialmente por su falta de
γοῦν ᾤετο, προσέρριψεν· "Εἰ γὰρ ἀπὸ barba, soltó además esta pulla en tono
πώγωνος," ἔφη, "βαθέος κρίνεσθαι δέοι gracioso (al menos se lo parecía a él): pues
τοὺς φιλοσοφοῦντας, τὸν τράγον ἂν si hubiera que juzgar a los filósofos por la
δικαιότερον προκριθῆναι πάντων." densidad de su barba, dijo, lo más justo
sería anteponer a un macho cabrío sobre
todos ellos.

[10] Ἐν τούτῳ τρίτος ἄλλος παρεστώς—τὸ 10 En esto una tercera persona que estaba
δὲ ὄνομα ἐν ἀφανεῖ κείσθω—"Καὶ μήν," presente —su nombre debe quedar en el
ἔφη, "ὦ ἄνδρες δικασταί, οὑτοσὶ ὁ τὰς anonimato— 5 dijo: «Verdaderamente,
γνάθους λεῖος καὶ τὸ φώνημα γυναικεῖος señores del jurado, si a este barbilampiño,
καὶ τὰ ἄλλα εὐνούχῳ ἐοικὼς εἰ de voz afeminada, que en general parece un
ἀποδύσαιτο, πάνυ ἀνδρεῖος ὑμῖν eunuco se le desnudara, os aparecería como
φανεῖται· εἰ δὲ μὴ ψεύδονται οἱ περὶ αὐτοῦ un hombre completo. A menos que mientan
λέγοντες, καὶ μοιχὸς ἑάλω ποτέ, ὡς ὁ los que hablan de él, incluso fue convicto de
ἄξων φησίν, ἄρθρα ἐν ἄρθροις ἔχων. adulterio en una ocasión, con el miembro en
los miembros, como dicen las leyes de
ἀλλὰ τότε μὲν ἐς τὸν εὐνοῦχον Solón. Pero entonces se refugió en el
ἀναφυγὼν καὶ τοῦτο κρησφύγετον nombre de eunuco y al encontrar este
εὑρόμενος ἀφείθη, ἀπιστησάντων τῇ santuario fue absuelto, ya que los jueces
κατηγορίᾳ τῶν τότε δικαστῶν ἀπό γε τῆς desconfiaron de la acusación ante su
φανερᾶς ὄψεως· νῦν δὲ κἂν παλινῳδῆσαί evidente aspecto. Yo creo que ahora se

5 Seguramente se trata del propio escritor.


μοι δοκεῖ τοῦ προκειμένου μισθοῦ ἕνεκα." retractará a la vista de la subvención que se
propone».

[11] Τούτων δὴ λεγομένων παρὰ πάντων 11 Al pronunciarse estas palabras todos se


μὲν γέλως ἐγίγνετο, ὡς τὸ εἰκός. Βαγώας echaron a reír, como era lógico. Bagoas, en
δὲ μᾶλλον ἐταράττετο καὶ παντοῖος ἦν, ἐς cambio, estaba más alterado, totalmente
μυρία τρεπόμενος χρώματα καὶ ψυχρῷ τῷ confundido, poniéndose de todos los
ἱδρῶτι ῥεόμενος, καὶ οὔτε colores, cubierto de sudor frío, y ni le
συγκατατίθεσθαι τῷ περὶ τῆς μοιχείας parecía que fuera correcto mostrar su
ἐγκλήματι καλῶς ἔχειν ᾤετο οὔτε acuerdo con la acusación por adulterio ni le
ἀχρεῖον αὑτῷ τὴν κατηγορίαν ταύτην ἐς parecía inútil esta acusación en el proceso
τὸν παρόντα ἀγῶνα ἡγεῖτο εἶναι. presente.
ΠΑΜΦΙΛΟΣ. Γελοῖα, ὦ Λυκῖνε, ὡς PÁNFILO. — Es verdaderamente ridículo,
ἀληθῶς ταῦτα καὶ ἔοικεν οὐ τὴν Licino, y parece que os proporcionó un
τυχοῦσαν ὑμῖν διατριβὴν παρεσχῆσθαι. entretenimiento poco corriente. Pero bueno,
τὸ δ´ οὖν τέλος τί ἐγένετο καὶ πῶς ¿qué ocurrió al final y cómo decidieron los
ἔγνωσαν ὑπὲρ αὐτῶν οἱ δικασταί; jueces sobre la cuestión?

[12] ΛΥΚΙΝΟΣ. Οὐχ ὁμόψηφοι πάντες 12 LICINO. — Los jueces no tenían todos la
ἦσαν, ἀλλ´ οἱ μὲν ἠξίουν ἀποδύσαντας misma opinión, sino que unos creían que
αὐτὸν ὥσπερ τοὺς ἀργυρωνήτους había que desnudarle como a los esclavos
ἐπισκοπεῖν εἰ δύναται φιλοσοφεῖν τά γε cuando se les compra e inspeccionarle para
πρὸς τῶν ὄρχεων· οἱ δὲ ἔτι γελοιότερον averiguar si podía practicar la Filosofía en
μεταστειλαμένους τινὰς τῶν ἐξ lo que se refiere a sus partes. Otros hicieron
οἰκήματος γυναικῶν κελεύειν αὐτὸν la sugerencia, todavía más ridícula, de
συνεῖναι καὶ ὀπυίειν, καί τινα τῶν hacer venir a algunas mujeres del
δικαστῶν τὸν πρεσβύτατόν τε καὶ prostíbulo y pedirle que se reuniera y
πιστότατον ἐφεστῶτα ὁρᾶν εἰ φιλοσοφεῖ. cohabitara con ellas, y que uno de los
μετὰ δὲ ἐπεὶ πάντας ὁ γέλως κατεῖχε καὶ jueces, el de mayor edad y de mayor
οὐδεὶς ὅστις οὐ τὴν γαστέρα ἤλγει confianza estuviera presente y comprobara
βρασσόμενος ὑπ´ αὐτοῦ, ἔγνωσαν si podía practicar la Filosofía. Entonces,
ἀναπόμπιμον ἐς τὴν Ἰταλίαν ἐκπέμψαι como la risa se adueñó de todos y no había
τὴν δίκην. quien no sufriera dolores de tripa por las
contorsiones, decidieron rechazar la causa y
enviarla de nuevo a Italia.

[13] Καὶ νῦν ἅτερος μὲν πρὸς τὴν τῶν 13 Y ahora, uno de ellos está según dicen
λόγων ἐπίδειξιν, ὥς φασιν, γυμνάζεται entrenándose en la demostración de su
καὶ παρασκευάζεται καὶ κατηγορίαν elocuencia, se prepara y fragua una
συγκροτεῖ καὶ τὸ τῆς μοιχείας ἔγκλημα acusación, trata de presentar de nuevo la
ὑποκινεῖ, ἐναντιώτατον αὑτῷ καὶ οὗτος inculpación de adulterio, que para él es
κατὰ τοὺς φαύλους τῶν ῥητόρων τοῦτο desfavorable y en esto se comporta como
ποιῶν καὶ εἰς τοὺς ἄνδρας τὸν ἀντίδικον los malos abogados, tratando de incluir a su
ἐκ τοῦ ἐγκλήματος καταλέγων· τῷ Βαγώᾳ adversario entre los hombres por medio de
δὲ ἕτερα, ὥς φασι, μέλει καὶ ἀνδρίζεται τὰ esta inculpación. Pero Bagoas, según
πολλὰ καὶ διὰ χειρὸς ἔχει τὸ πρᾶγμα καὶ rumores, se interesa por otras cosas, actúa
τέλος κρατήσειν ἐλπίζει ἢν ἐπιδείξῃ ὡς como un hombre asiduamente y tiene el
οὐδὲν χείρων ἐστὶν τῶν τὰς ἵππους control de la situación en sus manos, con lo
ἀναβαινόντων ὄνων. αὕτη γάρ, ὦ ἑταῖρε, que espera ganar si consigue demostrar que
φιλοσοφίας ἀρίστη κρίσις ἔοικεν εἶναι καὶ no es inferior a los asnos que montan a las
ἀπόδειξις ἀναντίλεκτος. ὥστε καὶ τὸν yeguas. Éste es, amigo mío, al parecer, el
υἱὸν—ἔτι δέ μοι κομιδῇ νέος ἐστίν — mejor criterio respecto a la Filosofía y una
εὐξαίμην ἂν οὐ τὴν γνώμην οὐδὲ τὴν demostración irrefutable. Por ello desearía
γλῶτταν ἀλλὰ τὸ αἰδοῖον ἕτοιμον ἐς que también mi hijo —que es todavía muy
φιλοσοφίαν ἔχειν. joven— tuviera el miembro apto para la
Filosofía, más que la lengua o el
pensamiento.

También podría gustarte