1
(huk)
Pishiqman shutinkunata, qillqanki. Yanasaykikunam rurariyanki, tsaypitam qamkuna parlariyanki.
Pukllanapa shutinqa “Rikamay ¿imatan ruraa?".
FONEM GRAFI
AS AS
/a/ a chaki- PIE qallu- apay-LLEVAR yatay-
LENGUA AGARRAR
/aa/ aa rikay-VER kaayiy- Sinqaa-NARIZ Mikunaa-
ENTENDER COMIDA
/č / ch achachay- chichi-SENO chichu- chuqa-TOS
CALOR EMBARAZO
/č/ ch Chaskiy- Chikiy-ODIAR Chipi-POLLO Chushchu-
RECIBIR PERRO
/x/ h hatun- hunaq-DIA hapallan-SOLO hurquy-
GRANDE SACAR
/i/ i kuchi-CERDO nina-FUEGO mishi-GATO inishii-
UTILIZO
/ii/ ii chiina- Tariy- puriy- muskiy-
MUCHACHA ENCONTRA CAMINAR OLER
R
/k/ k kunka- kuru- kiru-DIENTE kupay-
CUELLO GUSANO FROTAR
/l/ /l/ laqay-PEGAR Laqway- liichu-LECHON liichi-LECHE
LAMER
/ʎ/ /ll/ lliklla-MANTO llullu-BEBE llamiy- llimpiy-
PROBAR PINTAR
/m/ m muru- mikuna- mikuy-COMER mañay-
SEMILLA ALIMENTO PEDIR
/n/ n nawitsay- nanay- sinqa-NARIZ nuna-
LEER DOLER HOMBRE
/ñ/ ñ piñay- añañaw- ñatin-HIGADO ñuqtay-
ENOJARSE HERMOSO TRAGAR
/p/ p Punuy- pacha- puka-ROJO puyu-
DORMIR BARRIGA POLILLA
/t/ t Tapuy- tullu-HUESO tawri-CHOCHO tushpi-
PREGUNTAR MOSCA
/q/ q aqish- qayay- qura-HIERBA qasqu-
INTESTINO LLAMAR PECHO
/q/ q Qaqlla- Pallqa-RAMA Huqta-SEIS Piqa-
ROSTRO CABEZA
/r/ r urus-SESO rikra-BRAZO ruru-HUEVO ruquy-
CORTAR
/s/ s asyay- sipi- supay- siki-NALGA
JALAR MALVADO
/š / sh shaariy- shuutay- shimi-BOCA Shuyay-
LEVANTAR RESPIRAR ESPERAR
/š / sh Shamuy- Mishki- Shillu-UÑA Shunqu-
VENIR DULCE CORAZON
/t/ t tapuy- tushuy- Tuqush- Ataka-TOBILLO
PREGUNTA BAILAR TOCOSH
R
/c/ ts Tsitsi-PAN Tsapay- Kamtsa- Uputsiy-
TAPAR CANCHA AMAMANTAR
/c/ ts Tsiqlla- Tsuku- Patsa- Aqtsa-CABELLO
CINTURA SOMBRERO TIERRA
/u/ u Upyay- Munay- ushay Pupu
BEBER PRECIOSO
/Uu/ uu Uusha- upuu-BEBER punuu- Mikuu-COMER
OVEJA DORMIR
/w/ w Wayta-FLOR Wachay- Wayu-FRUTA Allwish-ARBEJA
CRIAR
/y/ y Yapay- Yupay- Yawar- muruy
AUMENTAR RESPETO SANGRE
Hara- Papa-PAPA kachi Qiru-VASO
CANCHA RITUAL DE
MADERA
Yaku-AGUA Wawra-AIRE Rahu-HIELO Inti-SOL
2. Ñuqtay ÑUQ-TAY
3. Mikunki MI-KUN-KI
4. kirukuna KI-RU-KU-NA
5. Pukllayan PUK-LLA-YAN
6. Yuriyan YU-RI-YAN
7. Mamaninnaw MA-MA-NIN-NAW
8. Nanawan NA-NA-WAN
9. Hampitsiy HAM-PI-TSIY