Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
CORPOICA - EMBRAPA
1988
23432
4?
Z ?i2
Fol
3V11
EL CULTIVO DE LA ARVEJA
GENERALIDADES
Según Govarov, citado por Makasheva (9), los centros primarios de ori
gen de la arveja son las regiones montañosas del Suroeste de Asia, en
especial Afganistán y la India, Transcaucasia y Etiopía, con un centro
secundario de diversidad ubicado en el Mediterráneo.
De acuerdo con Riva y sus colaboradores (12), señalaron que como con
secuencia de estudios genéticos y citogenticos, llevados a cabo por
Lamprecht, se concluy6 que la especie a la cual pertenece la arveja es
Pisum arvense, siendo los demás texones variedades botánicas o ecoti
pos especializados y que a partir de P. arvense, se deriv6 la Pisum
sativum. Actualmente, y en consecuencia con la afirmaci6n de Rivaet
al (11), se considera que el género es monoespecífico, dándosele el
nombre de Pisum sativum y que las otras especies sean ecotipos.
2
Variedades
- Grano seco
- Industria del enlatado
- Industria del congelado
- Consumo en fresco
- Grano forrajero
r)
De acuerdo con su utilización, las variedades deben presentar ciertas
características como las siguientes:
3
La arveja también puede clasificarse de acuerdo con el tipo de grano,
en arvejas de grano liso, los cuales son ricos en almidones y de in
ferior calidad, especialmente cuando son cosechados algo pasados y
arvejas de grano rugoso que son ricos en azúcares, presentando mayor
dulzura y ternura del tegumento (11)
4
"Parda", "Pajarita", "Guatecana", "Bogotana"; sembrndose las anterio
res en gran parte de las zonas productoras de Colombia. En 1960, el
ICA entreg6 las dos primeras variedades colombianas: "Diacol Boyacá"
y "Diacol Caldas". La variedad Diacol Boyacá, produce granos lisos,
aptos para el consumo en verde y seco. En 1971, el ICA entreg6 a los
agricultores la variedad ICA Bojacá y en 1972 la variedad ICA Teusac.
Es de anotar, que estas variedades han sido desarrolladas para condi
ciones similares a las de la Sabana de Bogotá (7)
Suelos
Los mejores resultados, se logran en suelos con buen drenaje, que ase
guren una adecuada aireaci6n y a su vez tengan suficiente capacidad
de retenci6n de humedad que permita el abastecimiento, en especial du
rante su fase crítica (período de formaci6n y llenado de vainas)
6
Propagac i6n
7
Sistemas de siembra
8
Sistema de espaldera
Para guiar las plantas, se clavan cada 3-5 metros estacones de madera
de dos metros de altura, y se colocan hileras de fibra de polipropile
no cada 40 cm, a partir del suelo; realizándose la labor de amarre a
medida que la planta crece.
Sistema de colgado
Fertilizacj5n
9
-------
Nutrientes kg/ha
Nitrógeno 125
F5s foro 30
Potasio 75
Control de malezas
10
Herbicidas de presiembra: Se debe aplicar antes de la siembra. Entre
los herbicidas figuran Trifluralina (I.A.) en dosis de 1.25 a 1.5 litros
por hectárea; Peridimetalina, de 3 a 4 litros por hectárea; Dinitramina,
de 1.25 a 1.5 litros por hectárea.
11
El criterio más racional a amplear para el control de las malezas,
debe ser un manejo integral del problema que incluya la rotaci6n de
cultivos, labores culturales y el empleo de herbicidas adecuados.
Plagas y su control
12
Para su control, se recomienda el uso de trampas amarillas, siembras
tempranas, adecuada fertilizaci5r i y destrucci5n de residuos de cosecha.
Af idos o pulgones
Los áfidos tienen una amplia gama de enemigos naturales, como parási
tos, predatores y pat6genos, los cuales mantienen un equilibrio de la
poblaci6n.
Tierreros o trozadores
El daño es causado por las larvas, las cuales actúan en la noche, ali
mentándose de plantas pequeñas, cuyos tallitos trozan a ras del suelo.
Una sola larva puede trozar pintulas durante la noche, pero solamente
consume una parte de ellas; por lo general, su hábito como etapas de
desarrollo de las plantas.
13
Para su control, se recomiendan las siguientes labores culturales:
Adecuada preparaci6n del suelo, recolecci6n manual de pupas, riego
oportuno, para propiciar una germinaci6n uniforme; control de malezas,
especialmente gramíneas; bordes limpios de malezas y residuos vegeta
les; incremento de la cantidad de semilla por unidad de superficie, a
fin de seleccionar en el raleo.
Control de enfermedades
Mancha de Ascochyta
14
En las vainas, las manchas son irregularmente redondeadas, de color
pardo violáceo, deprimidas con un borde más oscuro, algo sobresalien
tes. El hongo puede atacar vainas tiernas o secas, afectando las semillas
(5,11)
15
En las hojas, las manchas son pequeñas, de color púrpura, sin márgenes
definidas. En ataques intensos se secan y pegan al tallo; en las vai
nas las manchas son pequeñas, púrpuras y cuando se fusionan alcanzan
mayor extensión. Las semillas aparecen decoloradas y arrugadas (5,11)
16
Podredumbre de la raíz y el cuello
17
blanca en la base del tallo y raíz principal y el otro produce lesio
nes en la corteza color castaño rojizo, hasta de un centímetro de largo
en la zona del cuello.
Cosecha
18
el fin de evitar la transformaci5n de los azúcares a almidones. En
este caso, se desgrana y clasifica por tamaño la semilla, haciéndose
usualmente una sola cosecha. Es importante anotar que si se dispone
de una forma para preenfriar las vainas una vez cosechadas, prevendrá
la pérdida de los azúcares en estado tierno; una forma de hacerlo es
mediante el empleo de agua helada a 0°C 5 hielo molido; las vainas
empacadas en este hielo, pueden conservarse en buen estado hasta tres
semanas.
Las arvejas cosechadas para empleo como grano verde, deben presentar
vainas de color verde oscuro y ser relativamente suaves y turgidas,
sin ningún síntoma de deshidratación, limpias y enteras; las vainas
deben estar cerradas, con granos bien desarrollados, verdes y redon
deados, con un ligero color amarillento de las vainas, es indicativo
de que las semillas están maduras (7). Las arvejas en vainas deben
contener mínimo tres granos en completo desarrollo (máximo 15% con
menor número de granos)
19
de arveja con sus vainas es proyectada con fuerza, por medio de pale
tas m6viles que giran dentro de un cilindro de malla, de tejido met
lico o plástico, con abertura por donde salen los granos de arveja,
después de ser abiertas las vainas (11). Este sistema se emplea poco
en Colombia. Es importante anotar que la recolecci6n coincida con
época seca, para evitar ennegrecimiento de la semilla (7)
Almacenamiento de la semilla
/ 1•
20
BIBLIOGRAFIA
3. DAVIES, D.R. L976. Peas In: Evolution of crop plants (N.W. Sim
monds edtit) Longman, London, New York. pp 472-474.
10. PETROS, G.A. L984. Flerbicides for peas. Technical Bulletin No. 62
Agricultural Institute Ministry of Agriculture and Natural Re
sources Nicosia. pp 1-8.
Virosis:
Estas enfermedades son de importancia en el cultivo, generalmente aso
ciados con prolongados períodos secos y presencia de 5fidos. No puede
asegurarse que sea solamente el virus del mosaico del Tabaco (TMV) o
el del mosaico del pepino (CMV), ya que se observa una serie de sínto
mas lo que hace pensar en un complejo.
Control:
- Rotaci6n de cultivos para evitar sembrar en suelo infestado
- Tratamiento de semilleros
- Evitar fumar en los cultivos
- Eliminacl6n de plantas enfermas
- Desinfecci6n de herramientas con hipoclorito de sodio
- Eliminaci6n de plantas hospedantes de insectos vectores y fermenta
ci6n de la semilla en el proceso de extracci6n y el tratamiento poste
rior con hipoclorito de sodio al 0.1% en inmersí6n durante lO minutos
lo que disminuye la contaminación de la semilla con TMV.
'4 J Z4
Variedades:
En la zona cafetera central, generalmente se siembra arveja tipo volu
ble, sembrándose básicamente variedades regionales para consumo en
fresco.
Las variedades recomendadas para alturas entre los 1.800 a 2.300 m.s.n.m.
son: Small Seive Allsweet, Little Marvel, Bolero.
Factores de producci6n:
- Temperatura: La Temperatura 6ptima para el cultivo de la arveja es
tá entre los 15 y 18°C, con máximas de 21°C y mínimas de 10°C. Su
período crítico a bajas temperaturas ocurre a partir de la floraci6n
y formaci6n de las vainas.
9
- Suelos: La arveja prospera en una gran cantidad de suelos desde are
nosos hasta arcillosos, prefiriendo los suelos de textura franco are
nosa a franco-arcillosas.
Control de malezas:
El control de malezas en arveja se puede hacer con métodos químicos.
La elecci5n del herbicida más conveniente dependerá de las malezas
predominantes en el campo.
Pre siembra
Preemergencja
Prometrina Gramíneas anuales y algunas
Metribuzjn
malezas de hoja ancha.
10
Postemergencia
Plagas y su control
Trozadores: Metomyl 90 Ps. 250-300 g/ha
Spodoptera frugiperda EPN 45E, 1 litro por hectárea
Mocis sp. Carbaryl 80 PM, 2.5 kg/ha
Agrotis ipsilon
Verraquitos de tierra Heptacloro 25E, 2 litros/ha
Chizas o mojojoy Carbaryl 80 PM, 2 kg/ha
11
cuenta de suspender las aplicaciones 15 días antes de la cosecha.
Enfermedades y su control
Mancha de Ascochyta (Ascochyta sp) Esta enfermedad causada por un com
plejo de hongos del gnero Ascochyta. En general se presentan manchas
irregularmente circulares color castaño claro, formando círculos concn
tricos claros y oscuros. en las hojas. En los tallos las lesiones son
de forma alargada de color castaño claro con el centro grisáceo y pun
tuaciones oscuras. en las vainas las manchas son irregularmente redon
deadas, de color pardo violáceo con un borde más oscuro algo sobresa
liente. La enfermedad es transmitida por semilla.
Las arvejas cosechadas para empleo como gran verde deben tener vainas
de color verde oscuro y ser relativamente suaves y turgidas, sin nin
gn síntoma de deshidratací6n, limpias y enteras; las vainas deben es
tar cerradas, con granos bien desarrollados, verdes y iedondeados. Un
ligero amarillamiento de las vainas es indicativo de que las semillas
están maduras; las vainas deben contener mínimo tres granos en comple
to desarrollo.
12
01 UD t\3.
EM BR APA
EMPRESA BRASILEIRA fl,._.
DE PESQUISA AGROPECUARIA
CNPHortalícazí
Centro Nacional de Pesquisa de Hortaliças
RodoviaBR 060 Brasília .AfláP011 km
ERVILHA
Juan A. E. Aguilar
Eng9.Agr9, M. Sc., Fitopatologia
Francisco J. B. Raifsclineider
Eng9 Agr9, Ph. O., Fitopatologia
Francisco Eduardo de C. Rocha
Eng9 Agrícola, Mecanizaç5o
José Antonio A. Dias
Engenheiro Agrícola
Paulo Brasil Pees
Eng9 Agr9, Ph. O., Economia Agrícola
(Pisum sativum L)
Henoque Ribeiro da Silva
Eng9 Agr9. lrrigaço
Antonio Teixeira de Matos
Engenheiro Agrícola
Antonio Carlos Guedes
Eng9 Agr9, Ph. 0., Fisiologia de Sementes
Osmar Alves Carrijo
Eng9 Agr9, M Sc., lrrigaço
Claudinsi Andreoli
Eng9 Agr9, M. Sc., Fisiologia de Sernentes
1. Introduço
A ervi/ha pode ser consumida na forma
de graos secos reidratados e na forma de graos
verdes recám-colhidos, congelados ou en/ata-
dos. No Brasil a ervi/ha é mais consumida co-
mo produto enlatado. Enlatam-se graos ver-
des, ou graos secos reidratados. Este último é
o processo mais utilizado no país, correspon-
dendo a 901/o do total. A ma/or parte dos
graos secos é importada pelas ¡ndús trías pro-
cessadoras, situando-se o vo/ume das impor-
taç5es em 14.000 t/ano.
A produçao de ervi/ha destinada ao su-
primento de grffos verdes echa-se concentrada
no Rio Grande do Su!, nos municípios de Ro-
sário do Su! e Pelotas.
Pesquisas conduzidas pelo Centro Nacio-
nal de Pesquise de Hor tal/cas (CNPH), em Bra-
sília, demonstraram que o Brasil Central e
áreas ad/acen tes o ferecem condic5es climáti-
cas excelentes para produç3o de grffos secos e
semen tes, desde que o cultivo se/a feito no
período seco do ano (março a setembro), sob
¡rrigaçáb.
A área visando a produçao de grios secos tem Com relapso á adubaço mineral, a ervilha
expandido rapidamente. Os prime/ros plan tios tem respondido principalmente á aplicaçáb de fós-
comerciais do Distrito Federal foram registrados foro. Para os solos do Plana/to Central a aplica çáo
am 1980. Para 1984, a área prevista de plantío já de 400 kg/ha da fórmula 4-30~16 tem dado bons
passa dos 2300 ha, abrangendo o Distrito Federal e resultados.
os Estados de Goiás, Mato Grosso do Sul, Minas A ervilha é multo sensível a altas concen-
Gerais e Sáb Paulo. traç5es de adubo. Deve-se, pois, depositar o adu-
Em 1983 o rendimento médio de graos secos bo a 5 cm de distancia da semen te (abaixo e ao
situou-se ao redor de 1200 kg/ha. Em áreas com lado).
solos de boa fertilidade registraram-se produç5es de A ervi/ha, quando am presença de bac térias
1700 kg/ha. fixadoras de nitrogénio (Rhizobium), é capaz de
A firme tendéncia de expansfio da área planta- utilizar o nitro génio do ar. Estas bactérias formam
da permite antever a elimina ç5o total das importa- nódulos nas ra,'zes, me/horando o suprimento de
çoes em futuro próximo. nitrogerJio para as plantas e, conseqüen temen te,
aumentando a produçao.
2. Clima Pesquisas realizadas no CNPH e no Centro
de Pesquisa Agropecuária dos Cerrados (CPA C),
¡den tificaram duas estirpes de Rhizobium /egu-
A ervi/ha é normalmente cultivada em regi5es m inosarum (CPA C 5 e CPA C 6) que apresentaram,
temperadas e em locais com ma/ores altitudes nas em experimentos de campo, urna eficiéncia compa-
regi6es tropicais. Semen tes de ervi/ha germinam a rável á adubaçao nitrogenada de 50 kg/ha de N.
partir de 40 C, sendo esta planta bastante tolerante Em solos onde a ervilha está sendo cultivada
a baixas temperaturas. Entretanto a produçao po- pele primeira vez, recomenda-se tratar as sementes
derá ser prejud/cada por geadas, principalmente na com inocu/ante que é preparado da seguinte ma-
fase de florescimen to e forma çao de vagens. neira: dissolver 625 gramas de inoculan te (*) em
Como regra geral, o cultivo de ervllha é fa- 0,5 litro de urna so/u çffo contendo 250 gramas de
vorecido quando feíto em regi5es com tempera- açúcar cristal por litro de água. Esta mistura de-
turas amenas, variando de 130 C a 180 C. O Pla- verá ser adicionada a 50 kg de sementes de ervi/ha
nalto Central, que compreende o Distrito Federal e misturada, á sombra, por ocasiffo do plantío. As
e partes dos Estados de Goiás e Minas Gerais, sernentes devem ser plantadas ímediatamente após
apresenta condiç5es que se aproxirnam desse ideal a ¡nocu/açio. Com a utiliza çffo de inoculante po-
durante os meses de inverno. Temperaturas diurnas de-se eliminar por completo o uso de adubos nitro-
superiores a 27°C, por vários días consecutivos, genados.
resultam em decréscimo na produçao. Altas tempe-
raturas, especia/mente por ocasiao do florescimen-
to s3o bastante prejudiciais causando grande abor-
tamento de flores. Nos estádios finais do desen vol-
vimen to da cultura, é necessário um período corn
pouca chuva. Chuvas por ocasiao da coiheita preju-
dicarn a qualidade dos graos para reidrataçffo, em
virtude do aparecimento de grande quantidade de
gr5os descoloridos (amare/os).
3. Solo e adubaço
A uniformidade da maturaçffo é bastante
importante e, conseqüen temen te, é aconse/hável NodulaçTo de Rhizobium em ervilha
a escolha de urna área bern uniforme com relaçáo á
umidade, á acidez e á ferti/idade do so/o. Em áreas com menor fertilidade de solo é
O pH ideal para o cultivo da ervi/ha situa-se aconse/hável a aplicaçffo de 300 kg/ha do adubo
próximo a 6,5. A quantidade de calcário recomen- "Yooriri" contendo boro e zinco, a/ém das quan-
dada irá depender dos resultados da análise do solo tidades de fertilizantes indicadas acima. Caso nao
da área a ser cultivada, de vendo ser aplicada e in- se faça o uso de Yoorin - BZ, recomenda-se a apli-
corporada uniformemente até 25 cm de pro fun- caçSo de bórax e su/feto de zinco nas doses de
didade, pelo menos trés meses antes do plantío. 10 e 15 kg/ha, respectivamente.
Recomenda-se usar o ca/cá río dolomítico, pois
este supre também a necessidade de magnés/o da o CNPH poderJ fornecer endereços de firmas fornecedo-
planta. ras de inoculan tes, a pedido.
O cobalto e o molibdér,io sSo dois elementos A tualmente, as próprias companhias produto-
de grande ¡mportá'ncia para fixaçao de nítrogenio ras de conservas estffo produzindo suas semen tes no
pelas plantas de ervilha. Conseqüentemente, estes Brasil. Ainda nao existem empresas produtoras de
elementos de verSo ser adicionados ás semen tes sementes comercializando semen tes de ervi/ha em
por ocas/So da inoculaçSo. Já ex/stem no merca- grande escala. Encontram .se, no comércio, apenas
do produ tos formulados contendo o Co e Mo para as pequenas embalagens para hortas domésticas.
este fim, como o COFERMOL, que está sendo re-
comendado na dosagem de 105 g, misturado jun-
tamente com o inoculante, na quantidade de se-
mente que será gasta para o plantío de 1 hectare. 5. Plan tio
jj
5. 1. Época de plantío
4. Cultivares No Distrito Federal e áreas próximas, maiores
produç5es sSo obtidas em plantíos fe/tos no más de
As cultivares de sementes lisas e verdes sSo as abril. Con tudo, pode-se estender o período de plan-
preferidas pelas indústrias de processamen to de tío até a segunda quinzena de ma/o.
ervi/ha reidratada e pelos produtores de ervi/ha par- No Río Grande do Sul o plantío é feito em
tida. julho e a co/heira em outubro coincidindo com
As cultivares Trio fin, Mikado, Kriter, Cobri e temperaturas mais amenas, mas correspondendo á
Rag 1020 tém se mostrado bastante prornissoras época chuvosa, que mv/ab/liza a producSo de gr3os
quando cultivadas no Brasil Central. A cultivar Trío- secos de boa qualidade e de semen tes para plantío.
fin é urna das mais produtivas e possui boa resistén- 5.2. Preparo do solo
cia ao oídio. Entretanto, esta cultivar possui grá'os O bom preparo do solo é esser,cia/ na produ-
um pouco grandes para o mercado de eri'ilha para ç3o de ervilha. Urna boa sistematizaçffo do terreno,
reídrataço (180 gramas/1000 semen tes), sendo es- facilita grandemente a operaçffo da co/heita.
tes bastante susceptíveis ao desco/oramento. Nor-
ma/mente, as cultivares com rna/ores porcentagens 5.3. Tratamento de Sementes
de grSos pequenos tem maior aceitaçSo industrial. Recen tes pesquisas do CNPH indicam que o
A cultivar Mikado (160 gramas11000 semen- tratamento das sementes com a mistura de 80 g
tes) embora susceptíve/ ao oídio, é bastante de Iprodione + 240g de Thiran + 80g de material
produtiva e possui graos com boas qualidades in- inerte, aplicada na base de 400g por 100 kg de se-
dustriáis. Esta cultivar apresenta menor percenta- mentes tem sido bastante eficiente no controle de
R. solani. Produtos á base de PCNB - Pentacloro-
gem de graos descoloridos que a cultivar Trio fin.
A cultivar Cobri que possui semen tes peque- nitrobenzeno (Brassicol, Semen tol e Plantacol) tém
nas (165 gramas11000 semen tes) e com boas carac- dado resultados satisfatórios. Por outro lado, fun-
teri'sticas para reidrataçSo, é importada em grande gicidas á base de Captan, tradicionalmente usados
quantidade pelas nossas indústrias. Esta cultivar, no tratamento de sementes, sSo ineficazes no con-
quando plantada em solos com bom n,'vel de fertili- trole de Rhizoctonia, quando utilizados ¡solada-
dade, tem produzido em média 1.600 kg/ha de mente.
graos secos por hectare, no Planalto Central. Esta 5.4. Processo de plan tío
cultivar é também susceptível ao ataque de oídio. A semen te de verá ser plantada a urna pro fun-
dídade de, aproximadamente, 5cm. Em solos mais
A cultivar Rag 1020 (130 gramas11000 se-
pesados e com melhor reten ç5o de umidade, o
mentes)tern se mostrado pouco produtiva em en-
plantío de ve ser mais superficial.
sa/os realizados no Distrito Federal e em Mato
Urna boa produtividade depende grandemente
Grosso do Sul, possuindo, entretanto, excelentes
do número de plantas por área. No Planalto Central
qualidades para reidrataçSo, com pequena ¡ncidán-
sSo necessárias, aproximadamente, 120 plantas/m2
cia de grSos descoloridos. A cultivar Rag é bastante (1.200.0001ha), sendo 20cm o espaçamento entre
suscep tível ao oíd/o. linhas, com 25-23 semen tes por metro de linha, de-
A cultivar Kríter (145 gramas/1000 semen tes) pendendo da qualidade das semen tes. Urna boa po-
tem se mostrado bastante produtiva no Distrito Fe- pu/a çSo de plantas vigorosas, além de utilizar efici-
deral e Goiás, sendo, entretanto, bastante suscepti entemente a um/dade e os nutrientes do solo, irá
vel ao ataque de oídio e ao descoloramen to de grSos. evitar desenvolvimento de plantas daninhas. A
Por este motivo, esta cultivar tem sido mais utiliza- quan tidade de semen tes por hectare irá depender
da para a produçio de grSos verdes no sul do País. do tamanho das semen tes, sendo norma/mente uti-
Pelos motivos acirna mencionados, para a pro- lizados 150-210 kg/ha.
duçffo de grSos secos, recomenda-se o plantío de O cálculo mais preciso da quantidade de se-
'Trio fin' ou 'Mikado' para so/os de média fertili- mente por hectare poderá ser feito utilizando o sis-
dade, e a cultivar Cobri, para regi5es de so/os mais te(na no quadra a seguir:
férteis.
3
COMO CALCULARA QUANTIDADE DE
SEMEN TES POR HECTARE
1. Calcular o número de semen res por hecrare: EXEMPLO: Para uma populaçio de 1.200.000 plantas/ha e uma ger-
a) estabe/ecer o número desefado de plantas por hectare; minaçio de 80% a quantidade de s"rnen res por hectare será:
b) conhecer o poder germinativo do lote de sementes que vai ser
utilizado;
ci substituir esses va/ores na fórmula ab.aixo e calcular.
1.200.000x 100
n 0 de plantas desejado x 100 Quent. sem./ha = = 1.500.000 sem.iha
n9 de semeores/ha 80
% de gerrninaçio
2. Calcular o peso dessas semen res ram kg)
a) pesar 7000 semenes;
b) dividir o peso actado, cm kg, por 7000; Se o peso de 1000 semen tes for 140 gramas, calcula-se:
c) multiplicar pelo número de semen res obtido pela fórmula
anterior- 1.500.000 x 0,14
peso de 1000 sem. (kg) x nP sem./ha Peso sem.iha = —210kgdesem./he
peso de sem. iba jem kg) = 7.000
(+) No cálculo da lámina bruta acima, considerou-se urna eficiéncia de irrigaçáo média de 70%, para as condiç5es do Planalro Central.
(+ +) Irrigar o suficiente para umedecer a carnada desolo onde se en contra a semen te.
Quando 80-90110 da cultura atingir a fase final ta 80-85 días após o plan tio.
de ma turaçSo (plantas completamente amareleci- A paralisaça'o da ¡rrigaçffo na época correta
das), deve-se suspender a írrigaçao. Para cultivares tem reflexos diretos na qualidade dos grffos colhi-
com ciclo de, aproximadamente, 110 días ('Trío fin' dos, diminuindo a ocorre'ncia de gra'os descolori-
e 'Mikado'), a suspens.ffo da irrigaço deverá ser fe¡- dos.
Dosagem kg ou 1 do
Herbicidas produto comercial Época de Plantas daninhas
Aplicaç6es e observaçes
(p.c./ha) apIicaço controladas
Sencor BR,
Pré-emergán 0,35 cía Fo/has largas Náb usar em so/os arenosos ou em solos com menos de 1,5% de
Lexone L, Sen cor 480 F 0,50 matéria orgánica. Aplicar em pré-emergéncia, após o plantío, incor-
porado juntamente com Trifura/ina.
Poast + 1,25 PÓs-emergán cía Grami'nieas anuais e fo/has Aplicar a mistura em pós-emergéncia quando as plantas daninhas
Assist + 1,50 largas estiverem com 2 a 6 fo/has.
Basagran 1,50
Trífura fina 1,54,7 Pré -plan tío Gramíneas anuais Incorporar com grade de discos a 10 cm de pro fundidade, no máxi-
Tre flan incorporado mo até 48 horas após a ap//ca çio, em seguida fazer o plantío. Aplicar
juntamente com Sencor ou Lexone para um me/hor controle de gra-
m íneas e fo/has largas.
Herbadox 500 E 1,5-3,0 Pré-plan tío Gramíneas anuais Aplicar em pré plantío com incorporaçffo a 8,0 cm de pro fundidade.
incorporado e algumas fo/has largas Pode ser aplicado em pré-emergéncia, após o plan tio.
l/oxan 28 EC
2,5-3,0 Pósemergáncia Gramíneas Aplicar em cobertura total para controle de gramíneas até 4 fo/has.
Lorox ou Afalon
2,0 Préemergéncía Fo/has largas e algumas Aplicar em pré-emergéncia após o plantío.
gramíneas anuais
Gesagard 80 CG
2,0 Pré-emergéncia Gramíneas anuais e Aplicar em pré-emergéncia, após o plantío,
fo/has largas
Karmex 80 ou Diuron 80
2,0 Pré-emergéncia Gramíneas e fo/has largas Aplica em pré-emergáncia, após o plan tío.
Staron FW 2,7
B/adex 50 SC
2,5-3,0 Prdemergéncia Fo/has largas Náo usar em solos arenosos. Ná'o usar em so/os com menos de 2% de
matéria orgánica. Aplicar em pré-emergéncia após o plantío.
Devrinol 50 PM ULO Préemergéncia Gramíneas anuais e fo/has Aplicar em pré-emergéncia, após o plantío.
largas
As recomendaçes dos diferentes herbicidas est5o baseadas em resultados de testes realizados no CNPH e em recomendaçes existentes na Literatura Nacional e Internacional.
Alguns dos herbicidas indicados ainda n5o foram registrados para uso em ervilha no Brasil.
8. Prá gas
8.1 PRAGAS DE /MPORTÁNCIA ECONÓMICA
d. Controle
Idem indicaçjo para lagarta das vagan: mas com
exceçio de B. thuringiensís.
d. Controle
U! d. Controle
Danos causados pele larva minadora a. Partas da planta b. Época de ocorréncia c. Época de danos mais
danificadas severos
Durante todo o Entre 15 días antes
Fo/has. ciclo e 15diasapósa
floraçio.
d. Controle
d. Controle
3. Agradecimentos ao Eng4AgrlVi torO. Becker. entomo/ogista do CPAC/EMBRAPA. pela I0entItIcdç2O cos !epCopteros que aracam e erv,i,,j.
7
9. Doenças
9. 1. Podridéb do colo
a. Descriço da doenca
Esta doença, causada principalmente por Rhizoctonia
solani, é das mais importantes na cultura da ervi/ha no Bra-
sil Central. Qutros fungos, como Fusarium solani e Cylin
drocladium clavatum, podem causar, juntos ou isoladamen-
te, a podridéo do colo, com sin tomas seme/hantes áqueles
causados por R. solani.
o ataque da Rhizoctonia inicia-se ¡mediatamente após
o plan tio, diminuíndo de intensidade 40-50 dias após a data
de semeadura. Daf em diante, as plantas tornam-se mais re-
sistentes ao ataque do fungo e díficilmente ocorre morte de
plantas.
/. Métodos de controle
Tratamento de semen tes, conforme orientaçio no
ítem 5.3. A rotaçio da cultura nSo oferece grandes yanta-
gens para o controle de R. sola ni, pois o fungo ataca muitas
ou tras espécies de plantas. Plantas com sin tomas de podridJo do colo
9.2. Oídio
a. Descriç5o da doença
Causada por Erysiphe pis¡ (Oidíum sp.), pode causar
grandes prejuízos dependendo da cultivar, tipo de irrígaçio
e temperatura, principalmente após o período de flora çáb
da ervilha.
b. Métodos de controle
O plan tia de cultivares resistentes é a forma mais indi-
cada para controlar oídio. A cultivar Trío fin tem boa resis-
téncia á doença, mas 'Mikado'. 'Kriter' 'Cobri'e 'Rag 1020'
so grandemente prejudicadas, notadamente em anos mais
quentes e quando se utiliza irrigaçio por infi/rraçffo. Áreas
atacadas e n5o pulverizadas em época oportuna podem
apresen lar grande reduçio na produçSo e na qualidade dos
graos co/h idos.
9.4. Viroses
Poucas s5o as informaç5es sobre ocorréncia de virases em nossas condiç5es. Deve-se ter cuidado com a impar-
taçffo de sementes porque em outros países ocorrem sérias viroses transmissíveis peía semen te.
8
10. Colhe ita 10.3 Adaptaç5es
A ervi/ha 6 urna planta sujeita ao acamamen-
10. 1 Ponto de co/heita ro, principalmente no final do cíclo, por ¡sso o uso
A co/heita mecánica de semen res ou de graos de coihedeiras con vencionais apresen te a/guns pro-
secos de ervilha, normalmente, á fe/la quando os blemas:
graos atingem 13-14% de umidade. Caso as plantas a) a plataforma de corte da máquina nSo con-
este/am multo secas, é preferível que a coiheita se/a segue levantar a planta para a/cançar todas as va-
feita cedo pela man ha' ou no final da tarde, quando gens, havendo grande perda de gráos.
o teor de umidade do ar á maior. Caso con trário, b)por trabaihar multo rente ao cháb a plata-
ha verá maior perda de grábs de y/do á abertura forma reco/he grande quan tidade de torr5es e pe-
(deiscéncia) das vagens, com os golpes das láminas dras su/ando os grábs e dan/ficando a máquina.
de corte. Nas máquinas com planta forma flexível, a c) ocorre embuchamento nas extremidades
percen tagem de perdas na coiheita é menor. laterais pelo arrastamento de ramas (colhedeiras de
O ponto de colheita dos gr5os para industriali- semi-arresto).
zaçao é bastante importante. Quanto malor for o A soluçáo para esses problemas já fol desen-
período de permanéncia das plantas no campo, volvida pelos pesquisadores de CNPH que adapte-
após a completa maturaçáb, ma/or será o número ram trés acessórios á plataforma das co/hedeiras
de gr3os descoloridos, prejudicando a aparéncia dos con vencionais. Os acessórios s.ffo: garfos levantado-
gr5os após o processamento. res, barra retentora e discos de corte la terais.
10.2 Tipos de co/hedeiras Garfos levantadores: a utiizaçao de garfos le-
Diversas máquinas e métodos de co/he/ra po- vantadores, ram como finalidade suspender as plan-
dem ser utilizados. Segadeiras operando juntamen- tas acamadas para um posterior corte. Estes garfos
te com reco/hedeiras batedeiras, co/hedeiras de levantadores poderao ser acoplados aos dedos sim-
semi-arrasto e automotrizes poderáo ser utilizadas ples ou duplos das barras de corte, dístribuídos a
desde que dey/demente adaptadas e reguladas. cada 2-3 dedos.
j
/
:. ¡ W: a..,
-. ..' -
. . ..&...... - -' - •'
. -.
Coihedeira de semi arrasto Garfos levantadores adaptados na plataforma de corte
9
Barra retentora de solo: esta barra é colocada 10.4 Regula gem das co/hedeíras automo trizes
ao longo da plataforma de corte, logo atrás das facas a) Velocídade de deslocamento da colhedeira: 2,5
seccionadoras, rendo como funçao principal evitar km/h;
a entrada de solo para o interior das colhedeiras.
Urna boa densidade das plantas favorece gran- b) Velocidade do molinete: a velocidade do moline-
demente a operaçao da coiheita; em culturas corn te deverá ser 25% superior á velocidade da má-
maiores densidades, a barra de Corte poderá traba- quina que deverá trabalhar na segunda marcha;
Ihar urn pouco mais distanciada da superfície do
so/o, sem ocasionar perdas significativas de grifos.
Quando a densidade das plantas for baixa, a barra c) Cilindro batedor.
de corte deverá trabalhar mais próxima á superfície A velocidade do cilindro batedor e a abertura
do so/o, tornando indispensável o uso de garfos le- do cóncavo devero ser ajustadas procurando-se re-
vantadores e da barra reten tora de solo (fig. 2). duzir ao máxima a quebra de grifos. Para evitar
quebras excessivas de grifos é recomendável o uso
do cilindro de barras standard.
d) Rotaçifo do ventilador.
A rotaçifo do ventilador e a abertura das pe-
nemas dependem da umidade do material que está
sendo co/hido e do grau de impurezas. A regulagem
deverá ser feita de modo que as perdas se/am redu-
zidas ao mínimo.
11. Armazenamento e
Com erciaIizaço
A pro teçifo dos grifos armazenados deverá ser
feita através do polvilhamento com ¡nseticidas á
base de malathion ou pelo expurgo com fas feto de
aluminio. A utilizaçifo de brometo de metila pode-
rá causar perda de viabilidade da semen te e, ainda,
provocar atraso na germinaçifo ou diminuir o vigor
das plantas no campo; por isso, nifo é recomendada.
Por se tratar de produto destinado á industria-
lizaçio (enlatamento) a cultura é conduzida nor-
malmente em regime de contrato com as indústrias
interessadas. Neste sistema, as condiç5es de plan tio
(área, cultivar e outros deta/hes técnicos) bern
Disco de corte adaptado no lado direito da barra de corte como o preço do produto Sáb pré-estabelecidos em
da penha CLC 500 contrato de produçifo.
10
COEFICIENTES TÉCNICOS PARA CÁLCULO DO GUSTO DE PRODUÇ14O
DA ER VIL HA NO PLANA TO CENTRAL (para 1 hectare).
A seguir sao apresen tadas tabelas com as .quan- As quantidades das unidades de trabe/ho e
tidades de ,nao-de-obra, horas de traba/ho de má- insumos (adubos, correti vos, pesticidas, semen tes e
quina e insumos necessários para o cultivo de 1 ha sacar/a), apresen tadas nas tabe/as, s5o baseadas no
de ervi/ha. sistema recomendado nesta publica çao. Entretanto
A partir des tes dados cada produtor de verá há fatores que podem variar conforme a regido e
fazer sua previsao de custo de produçio, tomando conforme o sistema de produçffo adotado pelo pro -
por base os preços unitários de cada fator em sua dutor. Podern variar também conforme as condí-
regiao, na época de plantío. ç6es de clima de cada ano agrícola. Por ¡sso 6 sem-
A un/dade de mffo-de-obra é dias/homem (d/h) pre necessário adaptar a tabe/a de acordo com cada
¡sto 6, quan tos días um homem levaría para realizar situaçio.
o trabe/ho. Dessa forma podemos calcular quan tas Feito o cálculo do custo de 1 hectare o produ-
diárias ternos que pagar para realizar o serviço. tor multiplicará o resultado pelo número de hecta-
A unidade de trabalho de máquina ó hora/má- res que pretende plantar e terá a previsao de custo
quina (h/m) ¡sto é, quan tas horas um trator leve total (despesas operacionais apenas).
para realizar o traba/ho.
1.2. Plantio
Aplica çio de herbicida hlm 1,0
Adubaçffo de plantío hlm 20
1.4. Coheita
Corte blm 1,0
Enleiramen to d/h 1,0
Batedura h/m 3,0
3. OUTROS
3. 1. Sacaría sc 20
Frete interno h/m 1
(*) dlh dies/homem (**) h/m = hora/máquina (***) h/irr = horalirr/gaçáb
11
Esta pubIicaço fol impressa com a
cooperaç5o fina nceira da
CICA
Companhia Industrial de Conservas Alimenticias
12
EL CULTIVO DE LA ARVEJA
1
oreña
CORPOICA - EMBRAPA
1988