Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Modulo B2 PDF
Modulo B2 PDF
Quechua
BASICO - II
Luis Pucar
Luis Pucar T.
INDICE
SESIN 01
Reconocemos verbos..
SESIN 02
Conjugacin de verbos en tiempo presente........
SESIN 03:
Conjugacin de verbos en tiempo pasado...
SESIN 04:
Conjugacin de verbos en tiempo futuro.....
SESIN 05:
Conjugacin de verbos en los tres tiempos....
SESIN 06:
nfasis de las slabas quechuas
14
SESIN 07:
Diferencias entre h y q...
15
SESIN 08
Diferencias entre y y ll ..
16
SESIN 09
El pluralizador kuna ..
17
SESIN 10
Tipos de races en quechua..
18
MIKUY
TAKIY
TUSUY
PUUY
APAY
RIMAY
KUSIKUY
KUYAY
Ejercicios:
TRADUCE AL QUECHUA LOS SIGUIENTES VERBOS
Llevar
Amar
Comer
Dormir
Cantar
Hablar
Bailar
Alegrarse
Tusuy
Kusikuy
apay
Puuy
mikuy
Takiy
Rimay
Kuyay
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
(ustedes/vosotros)
PRESENTE
KUNAN PACHA
rimaNI
rimaNKI
rimaN
rimaNCHIK
rimaNIKU
rimaNKICHIK
Paykuna
(ellos/ellas)
rimaNKU
PRESENTE
KUNAN PACHA
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
tusuNI
tusuNKI
tusuN
tusuNCHIK
tusuNIKU
5
(nosotros) (e)
Qamkuna
tusuNKICHIK
(ustedes/vosotros)
Paykuna
tusuNKU
(ellos/ellas)
Ejercicios:
TRADUZCA AL QUECHUA LAS SIGUIENTES CONJUGACIONES
Yo llevo
T llevas
l lleva
Nosotros llevamos (e)
Nosotros llevamos (i)
Ustedes llevan
Ellos llevan
puuni
puunki
puun
puunchik
puuniku
puunkichik
puunku
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
ustedes/vosotros)
Paykuna
(ellos/ellas)
uqa (yo)
PASADO
QAYNA PACHA
rimaRQANI
rimaRQANKI
rimaRQA
rimaRQANCHIK
rimaRQANIKU
rimaRQANKICHIK
rimaRQAKU
PASADO
QAYNA PACHA
tusuRQANI
7
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
tusuRQANKI
tusuRQA
tusuRQANCHIK
tusuRQANIKU
tusuRQANKICHIK
ustedes/vosotros)
Paykuna
tusuRQAKU
(ellos/ellas)
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
ustedes/vosotros)
Paykuna
(ellos/ellas)
PASADO
QAYNA PACHA
takiRQANI
takiRQANKI
takiRQA
takiRQANCHIK
takiRQANIKU
takiRQANKICHIK
takiRQAKU
Ejercicios:
Yo dorm
Nosotros dormimos (e)
Nosotros dormimos (i)
T dormiste
Ustedes durmieron
El durmi
Ellos durmieron
uqa mikurqani
Paykuna mikurqaku
uqanchik mikurqanchik
Qamkuna mikurqankichik
uqayku mikurqaniku
Qam mikurqanki
Pay mikurqa
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
(ustedes/vosotros)
Paykuna
(ellos/ellas)
uqa (yo)
FUTURO
QAYA PACHA
rimaSAQ
rimaNKI
rimaNQA
rimaSUNCHIK
rimaSAQKU
rimaNKICHIK
rimaNQAKU
FUTURO
QAYA PACHA
tusuSAQ
9
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
tusuNKI
tusuNQA
tusuSUNCHIK
tusuSAQKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
tusuNKICHIK
(ustedes/vosotros)
Paykuna
tusuNQAKU
(ellos/ellas)
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
Qamkuna
(ustedes/vosotros)
(ellos/ellas)
takiSUNCHIK
takiSAQKU
(nosotros) (e)
Paykuna
FUTURO
QAYA PACHA
takiSAQ
takiNKI
takiNQA
takiNKICHIK
takiNQAKU
Ejercicios:
Yo llevo
T llevas
l lleva
10
PASADO
PRESENTE
rimaRQANI
rimaRQANKI
rimaRQA
KUNAN
PACHA
rimaNI
rimaNKI
rimaN
QAYA
PACHA
rimaSAQ
rimaNKI
rimaNQA
rimaRQANCHIK
rimaNCHIK
rimaSUNCHIK
rimaRQANIKU
rimaNIKU
rimaSAQKU
QAYNA PACHA
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
(ustedes/vosotros)
Paykuna
(ellos/ellas)
FUTURO
rimaRQANKICHIK rimaNKICHIK
rimaNKICHIK
rimaRQAKU
rimaNQAKU
rimaNKU
PASADO
PRESENTE
11
FUTURO
QAYNA PACHA
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
(ustedes/vosotros)
Paykuna
(ellos/ellas)
QAYA
PACHA
rimaRQANI
rimaRQANKI
rimaRQA
rimaNI
rimaNKI
rimaN
rimaSAQ
rimaNKI
rimaNQA
rimaRQANCHIK
rimaNCHIK
rimaSUNCHIK
rimaRQANIKU
rimaNIKU
rimaSAQKU
rimaRQANKICHIK rimaNKICHIK
rimaNKICHIK
rimaRQAKU
rimaNQAKU
rimaNKU
PASADO
PRESENTE
FUTURO
tusuRQANI
tusuRQANKI
tusuRQA
KUNAN
PACHA
tusuNI
tusuNKI
tusuN
QAYA
PACHA
tusuSAQ
tusuNKI
tusuNQA
tusuRQANCHIK
tusuNCHIK
tusuSUNCHIK
tusuRQANIKU
tusuNIKU
tusuSAQKU
QAYNA PACHA
uqa (yo)
Qam (t)
Pay (l/ella)
uqaNCHIK
(nosotros) (i)
uqaYKU
(nosotros) (e)
Qamkuna
KUNAN
PACHA
tusuRQANKICHIK tusuNKICHIK
(ustedes/vosotros)
Paykuna
tusuRQAKU
(ellos/ellas)
tusuNKU
Ejercicios:
12
tusuNKICHIK
tusuNQAKU
uqa mikurqani
(yo com)
uqa mikuni
(yo como)
uqa mikusaq
(yo comer)
Dormir
Cantar
Hablar
Bailar
Alegrarse
Qam takirqanki
(T cantaste)
Qam takinki
(t cantas)
Hablar
Bailar
Alegrarse
13
Qam takinki
(t cantars)
Pay takirqa
(l/ella cant)
Pay takin
(l/ella canta)
Pay takinqa
(l/ella cantar)
Hablar
Bailar
Alegrarse
uqanchik mikurqanchik
nosotros comimos (i)
uqanchik mikunchik
nosotros comemos (i)
Dormir
Cantar
Hablar
Bailar
Alegrarse
14
uqanchik mikusunchik
nosotros comeremos (i)
uqayku mikurqaniku
nosotros comimos (e)
uqayku mikuniku
nosotros comemos (e)
uqayku mikusaqku
nosotros comeremos (e)
Dormir
Cantar
Hablar
Bailar
Alegrarse
Qamkuna mikurqankichik
Ustedes comieron
Qamkuna mikunkichik
Ustedes comen
Dormir
Cantar
Hablar
Bailar
Alegrarse
15
Qamkuna mikunkichik
Ustedes comern
Paykuna mikurqaku
Ellos comieron
Paykuna mikunku
Ellos comen
Paykuna mikunqaku
Ellos comern
Dormir
Cantar
Hablar
Bailar
Alegrarse
16
Asnukuna miran
Huk runas, karu llaqtapi papa wayqakunata saqiramuspa,
chunka asnuntin wasiman kutisqa. Pisiparuspa riki, huknin
asnuman sillakuruspa risqa. Wasinmana chayaykuchkaspas,
asnunkunataqa
yupasqachu;
yupasqa.
hinaspas
Manas
sillakusqan
rimapakusqa,
asnuntaqa
isqunllatam
yupani,
qamwan,
chunka
hukniyuq.
Tomado de Literatura quechua de Vctor Tenorio Garca
17
Ll
18
yuyu (verdura)
llanta (neumtico de
vehculo)
yanta (lea)
qayariy (llamar)
qallariy (comenzar)
19
allqu
allqukuna
misi
misikuna
wallpa
wallpakuna
20
-y
allquykuna
Mis perros
-yki
allquykikuna
Tus perros
-n
allqunkuna
Sus perros
allqu
-nchik
allqunchikkuna
Nuestros perros
-yku
allquykuna
Nuestros perros
-ykichik
allquykichikkuna
-nku
allqunkuna
Vuestros perros
Los perros de ellos
SUSTANTIVOS
AMBIVALENTES
4 categoras
PARTCULAS
21
VERBOS
willka
llumchuy
wislla
maray
kachi
SIN
SUFIJOS
nieto (a)
nuera
cucharn
batn
sal
SUSTANTIVOS
tusuy
Necesitan sufijos
para tener significado.
VERBOS
CON
SUFIJOS
willkapaq
llumchuywan
wisllanchik
maraypi
kachimanta
Tusuni
Bailo (presente)
Tusurqani
Bail (pasado)
tususaq
Bailar (futuro)
22
REFERENCIA BIBLIOGRFICA
7. WEBER, David John (1998) Ortografa Lecciones de Quechua Serie Lingstica Peruana N
32. Instituto Lingstico de Verano.
8. Mdulos de Lengua Originaria I, II y II PRONAFCAP IPNM AYACUCHO.
23