Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
TEXTOS
TROSADORESCOS
SOBRE ESPAA
Y PORTUGAL
Editorial______ _
/R eal Academia
JT I c ll IC lxi/ de Buenas Letras
Barcelona
TEXTOS TROVADORESCOS
SOBRE ESPAA Y PORTUGAL
CARLOS ALVAR
Textos trovadorescos
sobre Espaa
y Portugal
#
C U P SA EDITORIAL
M A D R ID
SU M A R IO
Preliminar
Textos trovadorescos
.
Bibliografa
ndice alfabtico de autores
ndice onomstico de autores
ndice de las composiciones
11
13
275
289
291
323
TEXTOS TROVADORESCOS
SOBRE ESPAA Y PORTUGAL
PRELIM INAR
Recojo en el presente volumen todas las alusiones
de los trovadores que pueden tener cierta relacin
con Castilla, Navarra, Len o Portugal: sirve, pues,
de complemento a La poesa trovadoresca en. Espaa
y Portugal (CUPSA, 1977), porque adems de incluir
todas las obras que han sido utilizadas en aquel es
tudio, aado otras que me parecieron de escaso inte
rs entonces, pero de las que no se puede prescin
dir en un repertorio que pretende ser exhaustivo.
En ningn momento he querido hacer una Antolo
ga, sino que me he limitado a reunir las alusiones
rodendolas de su contexto y, por eso, la unidad m
nima no es la composicin y s la estrofa, como ya in
diqu en la introduccin del volumen anterior (p. 25).
He procurado reducir el aparato crtico a lo esen
cial: indicar la procedencia del texto presentado y
su lugar en la Bibliographie der Trpubadours, de Pillet-Carstens.
En la bibliografa indico las obras empleadas, tan
to en el prim er volumen en este otro.
En el ndice onomstico reno los nom bres que
aparecen a lo largo del estudio, rem itiendo al captu
lo, prrafo y pgina en que aparecen.
Los textos reproducen, norm alm ente, la m ejor edi
cin, aunque en algn caso nos hemos perm itido cier
tas correcciones formales para m antener la uniformi
dad dentro de nuestra obra: estas alteraciones afec
tan fundam entalm ente a los siguientes aspectos: he
utilizado las minsculas para los genricos y patro-
12
t Preliminar
13
Ademar io Negre
ADEMAR LO NEGRE
AIMERIC DE BELENOI
( . . . 1216- 1243...)
Carlos Alvar
14
Aimeric de Peguilhan
15
AIMERIC DE PEGUILHAN
(...1190-1221...) .
La falta de documentos histricos sobre este tro
vador se ve compensada, de alguna forma, por dos
fuentes provenzales: la Vida y los versos del propio
autor; si hacemos caso al prim ero de estos testim o
nios, debemos adm itir que era hijo de mer-cader, y
que visit la corte castellana acompaando a Guillem de Bergued:
... E N Guillems de Berguedan si l'acuilli
[...] E presentetlo al rei Anfos de Castella,
que l crec d'arnes e d'onor...
[Lo acogi Gujllem de Bergued, y lo present
al rey Alfonso de Castilla, que le aument su ar
ns y su honor.]
. A la m uerte de su protector, abandon, esta corte
16
Carlos Alvar
Aimeric de Peguilhan
17
18
Carlos Alvar
50
ALBERTET
( . . . 1210- 1225...)
19
Albertet
20
Carlos Alvar
como feudo all donde est San Juan, mejor que ningn
peregrino; y ya que os place verme tan esquiva como si
yo fuera de Roais ['Edesa] o de Espaa, rogar a Dios
que os paralice con la gota ]
ALEGRET
(...1 1 4 5 ...)
Trovador gascn del que no se sabe nada. Se han
conservado dos composiciones suyas, una de las cua
les contiene elogios a Alfonso VII y a la que contes
t airadam ente M arcabr con Bel m'es quan la rana.
1. Ara paris son llaubre sec: Texto segn Riquer,
Los trovadores, VI, 28, est. V y VI, vv. 29-35 y 36-42,
pp. 239-240. Pillet-Carstens 17, 2.
V
VI
[V. Esos estn secos por dentro y por fuera [son] ava
ros en sus acciones y generosos en viento y pagan con
nada, que sta es su costumbre, y son fastidiosos, cobar
des> y apocados; entre mil no veo uno solo sin algn de
fecto, excepto el seor a quien pertenece Occidente.
21
22
Carlos Alvar
Arnaut Cataln
23
24
Carlos Alvar
ARNAUT DANIEL
( . . . 1180- 1195. . . )
Arnaut Daniel
25
26
Carlos Alvar
VII
Los deschauzitz
ab las lengas esmoutas
non dupt'ieu jes, si l seignor deis galecs
an fag faillir, per qes dreitz si: 1 blasmam,
que son paren pres romieu, so sabem,
Raimon lo filh al comte, et aprend
que greu fara 'l reis Ferrans de pretz cobra
si m antenen n o 'l solv e no-l escampa.
Arnaut Plags
27
ARNAUT PLAGS
AT DE MONS
29
At de Mons
40
45
1240
1245
1250
1255
1260
30
Carlos Alvar
1265
1270
1275
2040
2045
2050
2055
At de Mons
31
Carlos Alvar
32
AUSTORG DE SEGRET
(...1 1 9 5 ...)
No se sabe casi nada de Austorg de Segret. Se su
pone que era del castillo de Segret (jurisdiccin
de Mauriac). Nos ha llegado un sirvents suyo, in
completo, escrito contra Carlos de Anjou y Felipe III
y dedicado a Otn II, vizconde de Lomagne.
1. No sai qui' m so, tan sui desconoissens: Texto se
gn Lavaud, Austorg de Segret, est. IV, w . 25-32, p,
576. Pillet-Carstens 41, 1.
Ar aura ops proez' et ardimens
a N'Audoart, si vol Haenric venjar,
quera de sen e de saber ses par,
e tot lo mielhs era de sos parens,
e, si rem an aras d'aisso aunitz,
no;l laissaran ni cima ni razitz
francs de sai, ni forsa ben garnida,
si sa valor es de pretz desgarnida.
[Ahora sern necesarias la audacia y el valor de don
Eduardo si quiere vengar a don Enrique, que no tena
par en cuanto a sentido y sabidura y era el mejor de
sus parientes. Y si ahora se avergenza de esto, los fran
ceses no le dejarn ni cima ni raz ni fortaleza bien
guarnecida si su valor se desguarnece de mrito.]
Bernart de Rovenac
33
BERNART DE ROVENAC
(...1242-1261...)
Este trovador era natural de Rovenac (departa
m ento de Aude), en el Languedoc; se han conserva
do cuatro sirventeses suyos, en los que por regla
general critica a Jaime I o al infante don. Pedro de
Aragn.
1. D'un sirventes m'es grans volontatz preza: Texto
segn Bosdorff, Bernart de Rovenac, III, est. VI, vv.
41-48, p. 801. Pillet-Carstens 66, 2.
Lo reis NAnfos a laissat cobezeza
'
ais autres reis, qua sos ops no n vol ges,
et a sa p art elh a preza largueza.
Mal a p a rtit qui reptar len volgues.
E dic vos que- m par vilania
qui parts e q u i'l mielhs se tria.
Mas ges per tan non a fag nondever.
quar a pres so qu'els no volon aver.
[El rey don Alfonso ha dejado la codicia para los de
ms reyes, que no la quiere en absoluto para s, y para
su parte se ha tomado la generosidad. Mal partido tiene
quien quisiera retarle. Y os digo que me parece villana
que el que distribuye escoja lo mejor. Pero no ha hecho
nada que no debiera, pues ha cogido lo que los dems,
no quieren tener.]
BERNART DE VENZAC
(...-1195...)
No se sabe prcticam ente nada de este trovador,
que hasta hace poco se consideraba de mediados del
siglo XIII, pero que gracias a los estudios de Simonelli podemos situarlo a finales del siglo xn.
Carlos Alvar
34
Bertolom Zorzi
35
36
VI
Carlos Alvar
BERTRAN DALAMANON
(. .. 1229- 1266...)
Trovador noble, natural de Alamanon (actualmente
Lamanon, departam ento de Bouches-du-Rhne). Vi
vi en la corte de Ramn Berenguer IV de Pro venza,
en donde firm a numerosos documentos; estuvo como
em bajador en la corte de Jaime I y sign varias ve
ces junto al trovador Sordel en el squito de Car
los de Anjou y en el del conde de Provenza (entre
1238 y 1245).
Se han conservado veintiuna poesas de B ertrn
d'Alamanon, entre las que son mayora los sirventeses, frente a las canciones amorosas, que son tan
slo tres.
1. Dun sirventes m i ven gran volntate: Texto se
gn Salverda de Grave, Bertrn dAlamanon, VIII,
completa, pp. 54-56. Pillet-Carstens 76, 8.
Bertrn D Alamanon
II
III
Carlos Alvar
38
40
45
50
Bertrn D'Alamanon
39
40
Carlos Alvar
III
50
55
BERTRN DE BORN
(...1159-1195, +1215)
B ertrn de Born debi nacer hacia 1140 en el Peirigord y vivi sumergido en las continuas luchas feu
dales del ducado de Aquitania, en las que su trayec
toria poltica no sigui una lnea determinada, sino
oscilante, de acuerdo con sus propios intereses: por
eso result tantas veces contradictoria: el mismo tro
vador reconoce que
... totz temps vuolh que li aut baro
sian entre lor irascut.
[Siempre deseo que los altos nobles estn aira
dos entre s.]
Este espritu se refleja en la mayor parte de su
obra conservada: sus sirventeses son un canto en
sordecedor en defensa de la guerra, como espectcu-
Bertrn de Born
41
Carlos Alvar
42
70
75
Bertrn de Born
II
III
IV
43
25
44
Carlos Alvar
30
35
45
Bertrn de Born
40
.
20
50
46
Carlos Alvar
55
60
65
47
48
Carlos Alvar
BERTRAN CARBONEL
( . . . 1252-1265 . . . )
45
Bertrn de Gordo
49
BERTRAN DE GORD
(... 1209-1231...)
Fue seor de Gordo (fr. Gourdon), entre 1209 y
1231. Milit a las rdenes de Ramn VI, sometindo
se despus a Felipe-Augusto y a Simn de M ontfort.
Se han conservado dos composiciones suyas, una
de las cuales es un tens con Matheu.
Para el texto, vid. Matheu.
(finales siglo x m )
Es muy poco lo que se sabe de este trovador. Pa
rece ser que era natural de Parisot, en las proximi
dades de Saint-Antonin (arr. de Montauban).
Se ha conservado una sola obra suya, que es un
ensenhamen, p ara juglares, dirigido a la condesa de
Rods,
1. Guordo, ie us fas un sol sirventes i'an: Texto se
gn Pirot, Recherches, pp. 600-601, est. II y IV, w . 9-16
y 25-32. Pillet-Carstens 85, 1.
II
10
15
25
50
Carlos Alvar
30
BLACATZ
( . . . 1194- 1235 . . . )
Bonifaci Calvo
51
BONIFACI CALVO
( . . . 1253- 1266 . . . )
Ja de si no m 'an
lueinhan,
si trebailan
mi vauc a r sai en Espaignba
com m 'enpeinh'enan,
puian
m a valor tan
que sos valenz pretz no'S fraingnha,
n i's dechaia, can
semblan
45
50
52
Carlos Alvar
petit ni gran
fassa, que vas mi safraingna;
car, a lei d'aman,
de dan
la vauc gardan
e tot q irs coven e s taignha.
Que res non es q u -m sofrainha,
55
60
II
III
10
15
Bonifaci Calvo
53
20
25
30
VI
35
40
54
Carlos Alvar
III
20
Bonifaci Calvo
55
10
56
Carlos Alvar
II
III
IV
E car ai entendenza
qu'el vol faig condensar,
don poiran luec cobrar
arm as e coindeiar,
sui tan gais e iauzenz,
qu'eu non penz ni consir
mas de ioi e de far
zo, per que tost comenz
10 francs reis e valenz
ab ferme cor de complir.
Per que chantan m'agenza
se grat valor sonar,
c'ar comenz senz tardar
de sos dreitz dem andar
tant afortidamenz,
que senz tot contradir
11 gascn e ill navar
fasson sos mandamenz
e los liura turmenz
ab prendr'e ab aucir.
15
20
25
30
40
Si que de sa valenza
fassa ls meillors parlar;
e p e i paire senblar
si deu m out esforzar,
car fon plus avinenz
45
35
Bonifaci Calvo
57
50
55
58
Carlas Alvar
25
30
Bonlfacl Calvo
59
35
40
Carlos Alvar
II
III
IV
10
15
20
25
30
Calega Panzan
61
CALEGA PANZAN
(...1252-1313...)
Rico com erciante genovs, documentado entre 1252
1313. Se ha conservado un solo sirvents suyo, en el
que ataca a Carlos de Anjou y al clero giielfo.
1. Ar es sazos c'om si deu alegrar: Texto segn Ri
quer, Los trovadores, CXXI, 360, est. V II y X, w . 49
56 y 73-76, pp. 1.684-1.685. La traduccin tam bin es
de Riquer. Pillet-Carstens 107, 1.
VII
50
Carlos Alvar
62
55
.
757
CERCAMN
( . , . 1137- 1149 .. . )
Cerver de Girona
63
IX
C E R V E R DE GIRONA
(GUILLEM DE CERVERA)
( . . . 1259-1285...)
G4
Carlos Alvar
Cerver de Girona
65
[20
Carlos Alvar
66
Cerver de Girona
67
10
Carlos Alvar
68
Cerver de Girona, XV, est. I, vv. 1-6, p. 62. PilletCarstens 434, 7a. Traduccin de Riquer.
Entre'Arago e Navarra jazia
en tal mayzo
que de sus me plovia,
e lamps ab tro
e vens plugs y fazia:
mays puis fo bo 50 quen durmen vezia
que cil cuy so
m issatge'm tram etria
de tal razo
que per re no diria.
Cerver de Girona
II
69
10
15
25
Carlos Alvar
70
30
340
345
630
635
640
Cerver de Girona
71
II
III
Pus li rey
laxon la ley
e pretz e valor en destric,
q u e 'l mon crey
no n son ne-n vey
un c'ab lau, ses blasme, s'abric,
be dey dir
s r ls vey falir;
e s r m volon mal, car o dic,
no-m n'asir,
ans voyl sofrir
lor mal per am or de N'Anrich.
Tal playt fes
le reys francs
on tu it crestia, paubre ric,
an dan pres
e n son repres.
Anc mala vi. Caries l'enic!,
qui L'auni e -l desxausi;
b e -l deu tener per son amic,
quel sofri
e cossenti
santa e la m ort de N'Anric.
Si tan fos
q u e l reys N'Amfos
volgues baxar son enemic,
'
compaynos
agr tais dos
no-n ac tais ab rey Lezoic.
Mas no-m par
c'o vuylla far,
5.
10
15
20
72
Carlos Alvar
VI
N Audoar
si son nom p art
fasen tres partz, tost e no y trie,
en d ara rt
qu'en nuylla p art
no trobara q u i l desabric
del seu, car
ab au per mar
e ab do sobrara-1 pus ric,
ab art far, arden ab dar,
per trra venjara N'Anric.
Nostr'Enfans,
car sab affans
sofrir, c'anc hom meyls no - ls sofre,
an[s] ac tans
que1 meyls estans
trem ble, mas no"n a que desle
gran aver ...
Ges no dic ver,
canc avers a cor no falic
cap poder;
pus a lezer
conquera tan de N'Anric.
25
30
35
40
No-n esper
grat ne do per
aquest chan mas d'En Frederic,
cab plazer dic desplazer
ais reys, can no cobren N'Anrich.
73
Cerver de Glrona
volria
74
Carlos Alvar
20
25
Confite D Ampurias
75
COMTE D'AMPURIAS
( . . . 1276- 1308 . . . )
Se tra ta de Pons Uc III, que fue conde de Ampurias entre 1276 y 1308. Se ha conservado una sola
composicin suya, dirigida a Fedrico IU de Sicilia.
1. A Vonrat rei Frederic terz vai dir: Texto segn
Riquer, Los trovadores, CXXII, 362, pp. 1690-1691. Pi
llet-Carstens 180, 1. Traduccin de Riquer.
A l'onrat rei Frederic terz vai dir
q a noble cors no s taing poder sofragna
per re q'om te, e puse li ben plevir
che deis parenz ch'aten devas Espagna
secors ogan non crei cha lui vaia,
mas a lestiu fasa conte che l'aia,
e deis amics, e tegna l'ioll ubert,
che l'acoilla pales e descubert.
[ [Juglar], ve a decir al honrado rey Federico tercero
que a un noble corazn no le cuadra falta de poder en
nada de lo que se posee, y le puedo asegurar que no
creo que en este ao le llegue el socorro que espera de
los parientes de Espaa, pero que cuente con que lo
tendr en verano, y tambin a los amigos, y tenga el ojo
abierto para acogerlo de modo patente y descubierto.]
DAUDE DE PRADAS
( . . . 1214- 1282 . . . )
Carlos Alvar
76
35
40
ELIAS DE BARJOLS
( . . . 1191- 1230 . . . )
La Vida provenzal de este trovador ofrece unos da
tos que, por lo general, deben considerarse ciertos;
m antuvo gran relacin con la corte de los condes de
Provenza y con otras cortes seoriales del Medioda
francs.
Elias Cairel
77
35
40
ELIAS CAIREL
( . . . 1204- 1222 .. .)
Carlos Alvar
78
79
Engles
ENGLES
( . . . 1253. . . )
II
10
15
SO
Carlos Alvar
II.
Engls, injustamente os oigo criticar al rey de Na
varra, en lo que cometis gran locura; y lo criticis por
que l no os quiere dar ddiva ms honrosa que la que
os correspondera, pero sin crtica no hace lo que debe
ra. Porque l es francs y vos sois ingls, me parece, y
rey francs no debe dar a ingleses, pues Francia todo el
da quita a ingleses. Pues cmo dar quien debera
quitar?]
FOLQUET DE LUNEL
(1244-1284...)
Son pocos los datos que poseemos de este trova
dor, aunque los que se conocen son dignos de toda
confianza. Naci en Lunel (departam ento de Hrault)
en 1244; conocemos la fecha de nacimiento porque
el mismo Folquet de Lunel nos dice en el Romans
de mondaria vida escrito en 1284 que tiene cua
renta aos. Parece que es este trovador el Folquet
que aparece en el squito del infante don Pedro de
Aragn, el 26 de abril de 1269, que va a Toledo a en
trevistarse con Alfonso X; junto a Folquet figuran
Dalfinet y Cerver de Girona. El rey castellano se
m ostr generoso con la comitiva, como manifiesta
Folquet. Hacia 1274 est en la corte del conde En
rique II de Rods, al que dedica varias composicio
nes; las ltimas noticias que poseemos de este tro
vador nos lo m uestran en la corte det seor de Rods.
Se conservan, en total, diez composiciones de Fol
quet de Lunel.
1. Al bon rey qes reys de pretz car: Texto segn Ri
quer, Los trovadores, CX, 327, completa, pp. 1552
1555. Pillet-Carstens 154, 1. Traduccin de Riquer.
I
Folquet de Lunel
III
IV
81
20
35
Carlos Alvar
82
VII
40
45
55
Folquet de Lunel
83
84
Carlas Alvar
FOLQUET DE MARSELHA
Folquet de Marselha
85
Carlos Alvar
86
2. Hueimais no.y conosc razo: Texto segn Stroski, Folquet de Marselha, XIX, est. I y V, vv. 1-11 y
45-55, pp. 83 y ss. Pillet-Carstens 155, 15. La traduc
cin es de Riquer, Los trovadores, XXVII, 112, pp.
600 y 602.
I
Folquet de Marselha
87
Carlos Alvar
88
taigna.
GAUSBERT AMIEL
(sig lo X III)
25
GAUSBERT DE POICIBOT
(...1220-1231...)
Trovador del Lemosn, protegido por Savaric de
Mauleon (que muri en 1230 1231); parece que des
de muy joven fue monje, pero despus abandon la
Gausbert de Poicibot
89
10
15
65
Carlos Alvar
90
5'
10
91
Gavaudan
92
Carlos Alvar
II
III
IV
10
15
20
25
30
35
Gavaudan
93
40
45
50
55
60
65
94
Carlos Alvar
Guillem
95
GUILLEM
( . . . 1276 . . . )
GUILHEM ADEMAR
( . . . 1195- 1217 . . . )
96
Carlos Alvar
GUILHEM MAGRET
( . . . 1196- 1204 . . . )
Guilhem Magret
97
En Espaigna a un pon
per on hom passa soven,
fag per tal encantamen
que s i1 parlatz, gen respon;
cinc pilars i a, seignors,
e ben a mil cavalhs cors,
tan es belhs de plana via;
en l'ausor pilar que 1i sia
esta lo-valenz reis NAnfos,
rics de cor e tan poderos
que del tot complis son talan.
E t a Len trobiei fon
35
40
45
Carlos Alvar
98
50
55
10
Guilhem de Montanhagol
99
5
.
GUILHEM DE MONTANHAGOL
( . . . 1233- 1268.,,)
Carlos Alvar
100
55
Guilhem de Mur
101
50
GUILHEM DE MUR
Cartas Alvar
102
Guillem de Bergueda
103
GUILLEM DE BERGUEDA
( . . . 1138- 1192. . . )
104
Carlos Alvar
Guillem de Bergueda
105
10
25
30
106
Carlos Alvar
25
Guillem de Bergueda
107
Reis castellans,
vas vos mi volv e m vir,
car so dauratz c'autra poestatz stagna,
e pot vos hom per lo m eillor chausir
35
q'es dai Peiron tro sus en Alamaigna;
car lai etz pros on autre reis sesmaia
e valetz mais on hom plus vos assaia,
c'a tot lo mon tenetz donar ubert,
e qui mais val, mais de bes len revert.
6.
108
Carlos Alvar
GUILLEM DE CABESTANY
( . . . 1212 ...)
No se sabe nada de este trovador. Al parecer era
natural de Cabestany, lugar cercano a Perpin, y
estuvo presente en la batalla de las Navas, a juzgar
por los testim onios del historiador cataln Pere Tomich (1438).
.
Se han conservado siete composiciones suyas de
atribucin segura y dos de atribucin dudosa: en
ninguna de ellas hay datos que perm itan ponerlas
en relacin con un momento histrico preciso.
1. Lo doutz cossire: Texto y traduccin de Montse:
rra t Cots, Guillem de Cabestany, V, est. VI, vv. 76-90,
p. 87. Pillet-Carstens 213, 5. El texto se encuentra
tam bin en Riquer, Los trovadores, LIV, 213, p. 1.072,
aunque con variantes.
80
85
Giraut de Bornelh
109
90
GIRAUT DE BORNELH
( . . . 1165- 1199 ...)
Casi todos los datos que poseemos acerca de Gi
rau t de Bornelh son de finales de siglo x m y proce
den o de la Vida provenzal de este trovador o de las
razos que preceden sus poesas. Naci en Lemosn
(Essidolh en Dordoa), de familia humilde; su talen
to y cultura lo elevaron de categora social, llegando
a ser considerado como el mayor de los trovadores
de su poca. Visita num erosas cortes y mantiene de
bates con el rey aragons (Alfonso II) y con Raimbaut d'Aurenga. Tom parte en la III Cruzada: en
julio de 1191 lo encontram os en el sitio de Acre y,
luego, en la corte de Antioqua. Su actividad litera
ria comenz alrededor de 1165 y dura hasta los lti
mos aos del mismo siglo.
Goz de gran fama entre sus contemporneos, como
lo atestigua que fuera llamado maestre deis trobadors
y la admiracin que le profesa Dante. Sus composi
ciones aparecen en todos los cancioneros, y en algu
nos se copia su repertorio completo (77 poesas). Gi
rau t de Bornelh es uno de los trovadores con ms
calidad y con mayor dominio de todo tipo de recur-
110
Carlos Alvar
V II
Era-m trai
vas mo segon
ad espe
tot mantenen
e port prezen
al rei N'Anfos
de mos sos;
c'altra manentia
non ai mas de dir
que laus perofrir.
Car a valen
e mante
pretz, me conve
queu lestei aclis
sers oltramaris.
Razo senten,
si* 1 mante
'
111
Giraut de Bornelh
VI
Carlos Alvar
112
113
Giraut de Bornelh
114
Carlos Alvar
raut de Bom elh, I, V, est, IX, w . 57-59, p. 24. PilletCarstens 242, 66.
IX
Giraut de Bornelh
115
10. S i'l cor n o 'm ministr'a drech: Texto segn Kolsen, Giraut de Bornelh, I, XVI, est. III, vv. 25-36, p.
80. Pillet-Carstens 242, 70.
III
E Deus agens
ogan nostre chaptal
e 'l nos enans
tan que sarrazi fer
sofran perdas e dans,
tro venhal dechazer.
Et om no deu tem er
mal per Deu gazanhar
ni no fai a doptar
lo comensars.
Carlos Alvar
116
Guiraut de Cabreira
117
GURAUT DE CABREIRA
( . . . 1145 - 1160 . . . )
118
Carlos Alvar
GUIRAUT DE CALANSON
12024212...)
Poco se sabe del origen de este trovador; la Vida
provenzal apenas nos ayuda. Los nicos datos segu
ros que poseemos, para fechar su obra, estn rela
cionados con las distintas cortes peninsulares.
1. Bel semblan: Texto segn Ernst, Guiraut de Calanson, X, est. XI, vv. 93-94, p. 331. Pillet-Carstens
243, 5.
Al bon rei castela, N'Anfos,
coman mon cors, don, apres vos,
[Al buen rey castellano don Alfonso, le envo mi cora
zn, seora, despus de a vos,]
2, Bel senher Dieus: Texto segn Ernst, Guiraut de
Calanson, XI, completa, pp. 331 y ss. Pillet-Carstens
243, 6. La traduccin es de Riqu>-i', Los trovadores,
LV, 216, pp. 1.085 y ss.
I Belh senher Dieus, quo pot esser sufritz
tan estranhs dois cum es del jovenfan,
del filh del rei de Castella prezan,
don anc nulhs oms jorn no s parti m arritz
ni ses cosselh ni dezacosselhatz;
qu'en lui era tot lo pretz restauratz
del rei Artus, qu'om sol dir e retraire,
on trobavan cosselh tug bezonhos.
Ar es mortz selh que degresser guizaire,
lo mielhs del m or de totz los joves bos!
II Anc filhs de rei no fon vistz ni auzitz
qu'en tan ric loe fos vengutz per semblan,'
don mal dolen n'iran tostemps ploran;
,
que plus es grans, quan degr'esser fenitz.
10
Guiraut de Calanson
119
25
30
35
40
45
120
Carlos Alvar
50
Guiraut de Luc
121
40
...........................................
c'anc, pois Dieus vene a naissensa,
no vim rei d'aital valenssa,
qe-l fai los sieus e ls refai,
e qui vas lui vai
ben es fols, a una parvenssa,
si no qier to r o talaia
don rem ire sa cort gaia.
45
50
122
Carlos Alvar
de reyes y de emperadores
pues jams, desde que
Dios naci, vimos rey de tanto valor, que hace y rehace
a los suyos. Quien va hacia l bien necio es, a mi pare
cer, si no busca torre o atalaya desde donde contemplar
su alegre corte.]
GUIRAUT RXQUIER
( . . . 1254- 1292 . . . )
123
Guiraut Riquier
Lay, on es atendutz
sabers e car tengutz,
m en yrai dreytamens
e serai ereubutz,
al rey, on es vertutz,
castellan, donramens
qu'elh es ltz resplandens
per totz bes dir e far
e per pretz restaurar.
Agr ops, qu'enans fos,
per que a nom NAnfos.
60
65
124
Carlos Alvar
70
75
10
Guiraut Riquier
Carlos Alvar
126
si auzia de mi parlar.
[...]
E tenria vas vos de cors,
sol sabia vostr'estam en
per sert e del ric rey valen,
del cal prec Dieu de mon saber,
quel don vida fors'e poder
de m antener sa gran valor.
'
95
100
127
Guiraut Riquier
20
25
30
128
Carlos Alvar
40
Guiraut Riquier
129
45
50
40
Carlos Alvar
130
65
50
55
La fe e l'obra de salut
yssause Dieus, com que l'als an,
e la verges, quens y aiut
pregan so filh ab Sant Johan.
Reys N'Anfos, Dieus per sa vertut
vos cresca poder e talan
del pretz, que avetz mantengut
luy serven, enemicx sobran.
60
Guiraut Riquier
131
55
50
132
Carlos Alvar
250
255
260
Guiraut Riquier
133
265
270
10
Guiraut Riquier
Guiraut Riquier
137
125
130
135
140
145
150
155
160
borzes e m ercadier
e m enestral aprop,
e paies que fan trop
valen secors a totz,
si ben son al dessotz,
la trra laboran;
car frug no fera gran
si no fos laborada,
ni non agra[n] durada .
las gens niens de m anjar.
Per las jens governar
esperitualmen
sun clerc per mandamen
de Dieu, o es m a fes.
Clergue: aquest noms es
datz a totz generis,
pero despecials
n'a ja d autres entre*ls,
e per ordes aquels
e per sos personatz
o per las dignitatz
el mon non son semblan;
pero aquel nom an
que tug son clerc per ver.
Mas us non a plazer,
pus es adhordenatz
o pus es personatz
o pus a dignitat
o saber esproat
que be sapcha regir,
qui, can be li vol dir,
clergue ses pus l'apela;
ans, per o que capdela
vol esser apelatz;
pero ges n o 'l desplatz
que Iauzan I'on mentau.
Mas en pauc de locx vau
Guiraut Riquier
139
200
205
210
215
220
225
230
235
140
Carlos Alvar
240
245
250
255
260
265
.
270
Guiraut Riquier
de tota poestat,
si done de fach onrat
n o 'l volia lauzar.
Cun rey pot hom nom nar
pernoble cavalier,
mas qu per un semdier
ve passar m antas gens,
o ve personalmens
aquel, de qui sern, .
e enquier demandan
de qui son o qui es,
respon li dreg, so\m pes,
sel quo sap certam ens
si quenten planamens
de qui o que, so crey,
del comte o del rey,
o coms o 'l rey[s] tertal
e son esser cabal
e son luec tota va,
pus que poestatz sia,
si co pot, pus onran.
Pueis non cal c'om deman
s'es cavayers o no,
car entendut es pro,
co vos ai dig dess,
car per esser cascus
es e per le ex nomnatz,
si con es pus onratz,
E sabetz que vers es
c'us reys es coms, m arques,
e: 1 coms vescoms, qui en sai,
e per so que val mai
e per qu'es pus onratz,
es cascus apelatz;
e es dreitz e razos,
e sabem a estros
que tug son cavayer.
142
Carlos Alvar
310
315
320
325
330
335
340
345
Guiraut Riquier
ni lunh avassamen,
m as aver solamen,
ni per far ni per dir
que cascus avenir
no-i puesca ab saber,
sol quen aia poder,
non conosc que-y sofranha
autre nom [s], ni s'i tanha,
mas solamens borzes:
q'us sois devers iu r es
et us captenh[s] donatz.
Si lur es aizinatz
tan solamen poders,
n o -us pessetz que devers
de paratje o don,
car m ant son de luoc bon
per paratje, que fan
vils causas, car non an
pro per vieure poder:
car an tug un dever,
son tug nom nat borzes.
Per o pus noble es
ricx borzes per linhatje,
mas de nom avantatje
no-m par que li aport.
N i'm cal pus per cofort
razn al declarar,
que d als ai a parlar,
que m es obs, leu a dire:
de m ercaders m 'albre
c'aurai tost declarat.
Mercadiers per m ercat
es nom natz enaisi,
per qu'es semblans a mi
que tug son m ercadier
silh que no fan m estier,
mas sol com prar e vendre.
Guiraut Riquier
Carlos Alvar
146
460
465
470
475
480
485
490
Guiraut Riquier
e deis menesteirals
aug lo meteis semblan,
deis m ercadiers, que van
o estn, atertal
(mas deis borzes n o m cal
aras p arlar estiers),
et aug los cavaliers
diversamen nomnar,
e ls clergues apelar,
con hom pot, pus onran,
los noms divarian
(si vos ai dig dess),
dig que l devers e lus
son per dreg acorsat
queh generalitat
a trops d'especials,
que cascus generis
per alcuna razo
(si com de regio,
trra, vilas e gens)
e tot propriamens
es per dever nomnat.
Per que m ai albirat
que fora covinen
[ ..............
de noms entre joglars,
que non es benestars,
car en tre-ls li melhor
non an de nom honor
atressi com de fach;
qu'ieu ne tenc a m altrag
c'us homs senes saber
ab sotil captener,
si de calquestrum en
sab un pauc, a prezen
sen ira el tocan
per carrieiras, sercan
Guiraut Riquier
149
570
575
580
585
590
595
600
605
Guiraut Riquier
151
645
650
655
660
665
670
675
152
Carlos Alvar
680
685
690
695
700
705
710
715
Guiraut Riquier
154
Carlos Alvar
755
760
765
770
775
780
785
790
Guiraut Riquier
ab razo, e rim an t
fan bels ensenhamens.
Car daquels solamens
que an saber onrat
e fan daucturitat
lurs trobars fis e bos,
vos prec, reys autoros,
de so, q u e'u s ai preguat;
e sie us ai enuiat
car tan t o ai tengut,
ben avetz entendut
que forsat m a razos:
done perdonatz me vos
est enueg per merce.
E si aiso s cove
de far a vos c u s platz,
anc no fon tan onratz
le meus pars per senhor;
e Dieus don vos honor
e vida ab plazer,
e -us cresca de poder,
de sen e de bon grat,
e us done voluntat
de so que dig vos ai,
car si no s fai, jam ai
no cug esser joglars,
tan m'es le m on[s] amars,
car y cap aitals gens
que luhs avansamens
no* i es datz a saber
de trobar sert e ver
de nom, don ai pezansa,
e*n sofri malenansa
tal que d'onor m'esquiva:
done pessarai co viva
estiers en calque guisa.
Guiraut Riquier
157
158
Carlos Alvar
Guiraut Riquier
159
160
Carlos Alvar
Guiraut .Riquier
161
162
Carlos Alvar
Guiraut Riquier
163
164
Carlos Alvar
Guiraut .Riquier
165
166
Carlos Alvar
Guiraut Riquier
VI
VII
167
65
Carlos Alvar
168
II
III
10
15
20
25
30
35
40
45
Guiraut Riquier
VI
Jamays no m 'esforsaray
del rey castellan lauzar
ni autre, si en error
ven sos pretz, qua deshonor
me pagues ab dan tornar.
50
Carlos Alvar
170
45
Guiraut Riquier
171
30
172
Carlos Alvar
10
15
20
25
30
35
Guiraut Riquier
173
40
45
55
174
Carlos Alvar
10
Guiraut Riquier
IV
176
Carlos Alvar
50
177
Guiraut Riquier
540
.
545
550
555
560
565
570
178
Carlos Alvar
575
Guiraut Riquier
180
Carlos Alvar
45
50
55
60
65
70
Guiraut Riquier
De cascun d'aquetz es
part generalitat
per cognoms declarat
tot, aisi c o 's cove,
et ais joglars tanh be
calsque declaramens,
car pus qu'entr'autras gens
truep entre-ls de manieiras,
et a n'i de leugieiras,
que hom non deu nom nar
per lo nom de joglar;
car m ot vivon vilmen,
et a n'i issamen
que devon, per saber
honrat que an, aver
autre nom, part joglars,
qu'en esser es pro clars
a totz generalmens,
mas especialmens
qui tal lezer n'avia,
conoissem com deuria
las m anieiras nomnar,
cascus ab nom tan ciar
que sentendes ses ais,
com deis m enestaira[l]s
e de las autres gens.
Mas afars pus calens
nos o faran breviar,
mas no tan, que bastar
non puesca per razo
a la ententio
de so per que-ns movem.
Pero assatz crezem
que ta rt e r costum at,
si com adordenat
per nos, per totas gens;
pero aquilh al mens
Guiraut Riquier
183
155
160
165
170
175
180
185
190
Guiraut Riquier
Carlos Alvar
e vers daucturitat
e novas de bon grat,
de bels ensenhamens,
m ostran temporalmens
o espiritual,
per c'om pot ben de mal,
sol se vol, elegir,
honor deu possezir
el mon, car Dieus la -i fa,
si aital captenh a
co satanh al saber,
segon lo sieu poder,
pus [qu ']au tre trobador,
car la via d'onor,
de grat e de dever
m ostra per bel saber,
gen l'escur declaran,
e faria son dan
tart, qui tot o crezia.
Done silh c an m aistria
del sobiran trobar,
sembla saubesso far
tot cant trobador fan,
e can bon captenh an,
par que son acabat
al fach, a que son dat,
cant volon cortz seguir.
Done, segon nostr'albir,
noi vezem lunh empag
que de nom e de fag
non lur tanha onors.
E dizem queIs melhors
que sabon essenhar
com se deu capdeVar
cortz e faitz cabalos
en vers et en cansos
et en autres dictatz,
265
270
275
280
285
290
295
Riquier
Carlos Alvar
188
340
345
350
355
360
365
Guiraut Riquier
189
375
385
390
190
Carlos Alvar
Guiraut Riquier
191
192
Carlos Alvar
Guiraut Riquier
193
Carlos Alvar
194
440
445
450
455
460
465
195
Guiraut Riquier
65
70
Carlos Alvar
196
IX
VII
No suy acordans,
bos reys, qu'ieu mos chans
ian.s
vas lunh autre rey: pagatz
ni fuy quinzans a passatz.
Doncx pus que1us me suy donatz,
parer dey vostres, si-us platz.
40
45
50
Isnart DAntravenas
197
ISNART DANTRAVENAS
(. .. 1203- 1240.,.)
198
Carlos Alvar
IZARISI M A R Q U S
(s ig lo X II?- siglo X III?)
VII
50
Joan DAibuzo
199
JOAN D'ALBUZQ
( . . . 1230- 1240 . . . )
N atural de Albuzo (en francs, Aubusson, en Creuse), frecuent las cortes del norte de Italia.
Se han conservado tres composiciones suyas, en
dos de las cuales m uestra cierta relacin con Sordel.
1. Vostra dompna, segon lo meu semblan: Texto se
gn Kolsen, Altprovenzalisches (nr. 18), est. I, w . 1-8,
p. 100. Pillet-Carstens 265, 3.
Vostra dompna, segon lo m eu semblan,
vos contrafatz, bel amic Sordel;
car vos annatz Provenza conqistan,
Engleterra e Franza e Lunel
e Lemozi, Alvergne Vianes
e Borgoign'e totz los autres paes
e d'Espagna los plans e ls pois el mon.
De conqerre tu t or vos e r affronl
[Buen amigo Sordel, segn me parece, vuestra dama
os engaa; pues vos robis Provenza, Inglaterra, Fran
cia, Lunel, el Lemosn, Auvemia, Viennes y Borgona y
los dems pases y las llanuras, los picos y los montes de
Espaa. De robar todo ahora os vendr afrenta.]
Carlos Alvar
200
LANFRAC CIGALA
(...1235-1257...)
Los datos que nos ofrece la Vida provenzal acer
ca de este trovador se han ido atestiguando gracias
a los documentos: en efecto, era un noble genovs,
que desempe el cargo de juez; visit, como em baja
dor, la corte de Ramn Berenguer IV de Provenza,
donde seguram ente conoci a otros trovadores y
aprendi provensal. El ltimo documento en que apa
rece vivo data de 1257.
Se han conservado 32 composiciones de Lanfrac
Cigala, de todo tipo, en las que dem uestra ingenio
Luquet Gattels
201
LUQUET GATTELS
( . . . 1248- 1307...)
202
Carlos Alvar
Marcabr
203
10
15
MARCABRU
( . . . 1130- 1149 . . . )
204
Carlos Alvar
60
En Castell'et en Portegal
non tram etrai autras salutz,
Mas Dieus los sal!
et en Barselon'atretal
E neis la valor son perdutz.
205
Marcabr
15
50
30
Carlos Alvar
206
IX
IX
207
Marcabr
ni de gonella carniza?
(Sdo en M)
Antz co' s pot? levan cazen
qual gonella qual carniza.
[V. No quiero hacer un discurso largo; la franca causa
est prisionera y no encuentra fin ni descanso, a no ser
que se meta a reclusa o a monja, y, pues todos los apar
tan y le rompen los dientes y se los parten, yo no le
encuentro ningn pariente desde Portugal a Fnsia.
VIII. De aqu nace el contrato cobarde, ricos, que la
muerte y Dios acaben con vosotros!, pues no os agra
dan ni los banquetes ni las fiestas; no haya alabanzas
llanas para aquel que da fama a sus mesnadas; se se
viste con la camisa blanca, hace que su seor sufra y
tiene a la dama a su gusto.
IX. Alegret, loco, de qu manera piensas hacer de
cobarde valiente y de gonela camisa? (Ai), Cmo puede
ser eso? Levantando o cayendo qu gonela, qu cami
sa.]
II
10
208
Carlos Alvar
III
VI
Ab la valor de Portegal
e del rei navar atretal,
ab sol que Barsalona-is vir
15
20
25
30
35
40
45
209
Marcabr
50
55
210
Carlos Alvar
II
211
Marcabr
III
IV
10
15
20
20 bis
................................. )
VI
25
.30
Carlos Alvar
212
II
10
213
Marcabr
IV
VI
15
20
25
30
35
40
45
214
Carlos Alvar
crup-cn-cami,
rem anran inz el folpidor.
Dieus vol los arditz e 'ls suaus
asaiar a son lavador;
e cil gaitaran ios ostaus,
e trobaran fort contrafort:
so per quieu a lor an ta'ls chas.
VII
V III
50
55
60
65
70
Marcabr
215
216
Carlos Alvar
MATHEU
(C o m ien zo s del siglo x m )
MATIEU DE CAERSI
(...1 2 7 6 ...)
No se sabe prcticam ente nada de este trovador.
Segn la rbrica del cancionero que nos ha conser
vado la nica composicin conocida de Matieu de
Caers, era maestro y natural de Car sin (en fr.
Quercy); el testimonio que nos ha llegado de este tro
vador es un plarih a la m uerte de Jaime I (1276).
1. Tant sy marritz que no'tn puesc alegrar: Texto
y traduccin segn Riquer, Los trovadores, CVIII,
325, est. II, vv. 12-22, p. 1.542. Pillet-Carstens 299, 1.
Joya m sofranh e dols mi vey sobrar,
e no trop re que-m fassa be ni pro,
quan mi sove del bon rey dArago;
Monje de Montaudon
217
MONJE DE MONTAUDON
( . . . 1193- 1210 . . . )
Carlos Alvar
218
trovadores, LI, 206, est. IV, vv. 25-32, p. 1.037. PilletCarstens 305, 12. Traduccin de Riquer.
Senher, ieu tem que falhis,
sieu fas coblas ni cansos,
qu'om pert vostram or e vos
qui son escient ments,
p er que-m p a rt de la barguanha.
Pe esegle que n o m n'ahis,
me torney a las ley sos,
e n laissey l'anar d Espanha.
[Seor, yo temo pecar si hago coplas y canciones,
porque pierde vuestro amor y a vos quien miente a sa
biendas, por lo que ni me aparto del trfico. A fin de
no odiarme a m mismo por culpa del mundo, me incli
n a las lecturas y renunci a ir a Espaa.]
2. Seigner, si aguessetz regnat: Texto segn Lavaud,
Monje de Montaudon, X bis, est. nica, w . 1-9. pp.
334-336. Pillet-Carstens 305, 17.
Seigner, si aguessetz regnat
per conseill deis vostres baillos,
no vos m a n d e ra l reis N'Anfos
tan salut ni ta n tamistat,
ni no vos agra tant onrat
sai Proenza, ni tota Lumbardia;
ni a Nicart non agra seignoria
lo reis Joans plus que a Saint Massenz,
se regnassetz per conseill de servenz.
[Seor, si hubieseis reinado segn el consejo de vues
tros gobernadores, el rey Alfonso no os mandara tanto
saludo ni tanta amistad, ni os habra honrado tanto la
Provenza aqu, ni toda la Lombarda; y el rey Juan no
sera ms seor de Nicart de lo que lo es en Saint Mas
senz, si reinseis segn el consejo de los servidores.]
219
Palais
PALAIS
( . , . 1230- 1240...)
220
Carlos Alvar
10
Paulet de Marselha
221
PAULET DE MARSELHA
( . . . 1262- 1268 . . . )
Los nicos documentos que poseemos de este tro
vador proceden de las investigaciones de F. Soldevila acerca de Pedro III de Aragn. A travs de la poe
sa de Paulet de Marselha podemos deducir que tuvo
cierta relacin con Barral de Baus, vizconde de Mar
sella, al que dedica tres de sus ocho poesas conser
vadas. Los datos que ofrece Soldevila coinciden y
y am plan en general con los que ya haba sea
lado Levy.
Han llegado hasta nosotros ocho composiciones
de este trovador, entre las que destacan la pastorela
y el sirvents.
1. Ab marrimen et ab mala sabensa: Texto segn
Levy, Paulet de Marselha, VII, completa, pp. 279-280.
Pillet-Carstens 319, 1,
I
10
15
222
Carlos Alvar
VI
20
30
35
25
40
223
Peire
III. Todos los espaoles desde Logroo hasta Compostela deben lamentar la prisin, que ni fue ni es bella,
de don Enrique; y el rey don Alfonso, que tan gentilmen
te se comporta con juicio maduro, debe reclamar pron
to a su hermano don Enrique.
IV. Alemanes, dbiles, cobardes, de dbil malla, que
no os ayude ni os valga el verdadero Dios, pues aban
donasteis a don Enrique en la batalla, habis humillado
a Alemania sin excepciones, malvados infames, que dejsteis solo en el campo al noble don Enrique.
V. Don Enrique mantena, por valor y por noble co
razn, el honrado linaje de Conradino con humilde vasa
llaje; el rey don Alfonso con su noble comportamien
to, ya que tiene un corazn generoso, debe reclamar in
mediatamente a su hermano don Enrique.
VI. No corresponde a rey de tan liberal y de tan no
ble corazn como el rey don Alfonso, que deje estar pre
so a un hombre de su familia. Nos engaa si no recla
ma inmediatamente a su hermano don Enrique.
VII. Harn villana y cobarda todos los espaoles de
alcurnia, si en poco tiempo no dominan con lo que se
haran ricos y empobrecen a los que tienen preso a
don Enrique.]
2. SenhEn Jorda, sius manda Livernos: Vid. Giraut
Riquier, composicin nm ero 21 de las que incluimos
referidas a este trovador.
PEIRE
(...1276...)
224
Carlos Alvar
PEIRE D'ALVERNHA
( . . . 1149 -1168 ...)
Peire D Alvernha
III
225
Carlos Alvar
226
(... 1230-1241...)
Trovador provenzal que visit varias cortes del Me
dioda francs. Im ita el planh de Sordel por la m uer
te de Blacatz y m antiene una discusin con el tro
vador m antuano de la que se conservan seis sirventeses.
Han llegado hasta nosotros veinte poesas de Peire Bremon Ricas Novas que no pasan de ser discre
tas. No sabemos nada l despus de 1241.
1. En la mar major sui e destiu e divern: Texto
segn Boutire, Peire Bremon Ricas Novas, XVIII,
est. II, III y VI, w . 9-16, 17-24 y 41-42, pp. 69-71. Pi
llet-Carstens 330, 6.
II
227
228
Carlos Alvar
PEIRE CARDENAL
(...1205-1272...)
Peire Cardenal naci en el Puei Nostra Domna (Puy
en-Velay), de familia noble; su padre lo destin a una
canonja, para lo cual tuvo que aprender a leer bien,
a cantar y a saber de letras; despus abandon es
tos estudios y compuso unas cuantas canciones y,
sobre todo, sirventeses moralizantes. Fue muy honra
Peire Cardenal
229
30
35
230
Carlos Alvar
10
15
Peire Cardenal
231
232
Carlos Alvar
105
310
233
315
320
325
330
335
340
234
Carlos Alvar
PEIRE ROGIER
(T ercer cu a rto del siglo Xll)
Poco se sabe de este trovador; apenas se han po
dido confirm ar los datos que aparecen en su anti
gua biografa provenzal. Visit las cortes de Narbona, la de Raim baut dAurenga y la de Aragn.
Otras aseveraciones de la Vida no estn atesti
guadas, aunque posiblemente sean ciertas: antes de
ser trovador fue cannigo de Clarmont y, al final
de sus das ingres en la orden de Granmont.
Peire Vidal
235
PEIRE VIDAL
( . . . 1183- 1204 . . . )
Peire Vidal, nacido en Tolosa, perteneca a una fa
milia de clase baja, aunque no demasiado pobre. El
trovador tal vez ejerciera el oficio paterno de
peletero. No obstante, su cualidades de cantor, poe
ta y compositor consiguieron elevarlo de categora:
en sus comienzos, visit la corte del conde de Tolo
sa y, luego, la de Alfonso II.
Cuado abandona Espaa, m archa a Italia; en 1198,
est en Hungra, ms tarde va Oriente y vuelve a
Espaa: Es el ms espaol de todos nuestros trovs dores.
'
Lo que m s destaca en Peire Vidal es su gran
personalidad, unida a una no m enor categora po
tica. Estos factores hacen que su vida se nos pre
sente rodeada de leyendas, basadas en las incom pren
236
Carlos Alvar
237
Peire Vidal
65
25
30
238
Carlos Alvar
35
50
55
239
Peire Vidal
e sas e deleichos;
per qu'ieu cobre chansos
gaias et ab gais sos,
de que m 'era giquitz
corrossos e m arritz
m as la sua salutz
nos a totz ereubutz,
e tornat en joven
mon cor e mon talen.
VII
10
70
Carlos Alvar
240
II
10
15
241
Peire Vidal
65
70
50
55
242
Carlos Alvar
PEIROL
(...1188-1222...)
Este caballero pobre naci en el castillo de Peirol,
en Auvernia, Fue protegido por Dalfn de Auvernia,
que m s tarde le apart de su corte, por lo que se
tuvo que dedicar a ejercer la juglara, al menos, eso
es lo que nos dice la Vida. Fue trovador estimado
en su poca, satirizado por el Monje de Montaudon y
por una insercin annima de la galera caricatures
ca de Peire dAlvernha.
1. Pus fium Jordn ai vist e 'l monimen: Texto se
gn Aston, Peirol, XXXII, est. III, vv. 15-21, pp. 161
162. Pillet-Carstens 366, 28. Traduccin de Riquer,
05 trovadores, LX, 224, p. 1.124.
Qu'Englaterra a croy emendamen
del rey Richart; e Fransa ab sas flors,
soliaver bon rey e bos senhors,
e Espanha uri autre rey valen,
15
243
Perdign
PERDIGN
( . . . 1192- 1212. . . )
V III
55
60
244
Carlos Alvar
70
40
45
Pistoleta
245
PISTOLETA
( . . . 1205- 1228...)
246
Carlos Alvar
PONS BARBA
(2.a m itad del siglo x m )
No es mucho lo que se sabe de este juglar. Afir
ma Menndez Pidal que era cataln siguiendo po
siblemente a Mil, pero no hemos podido corrobo
rar estos datos. Se han conservado dos obras de Pons
Barba, una cancin y un sirvents, escrito ste l
timo, al parecer, en la corte castellana.
1. Srventes non es leais: Texto segn Janroy, In
ditas de Parts, VI, est. V, vv. 33-40, p. 474. Pillet-Cars
tens 374, 2.
V
35
40
247
Pujol
PUJOL
:1241...)
Trovador que residi en la corte de Provenza en
la prim era m itad del siglo x m y que est atestigua
do docum entalm ente en 1241. Se han conservado cua
tro composiciones suyas.
1. Cel qui salvet Daniel deis leos: Texto segn Jeanroy, Pujol, II, est. IV, vv. 25-32, p. 165. Pillet-Carstens
386, la.
,
Qan mi regard vei ais dos timos
trencar la m ar, ec vos una correns,
et a travers ven uns ventz enoios:
s'eu anc fui gais, a r cambia mos talenz:
ja bagadels ni aurs vermels dEspagna
no m faran mais enveja, si cum soill;
tan t jaug vestitz e tant pauc me despoill,
e vauc la noig de compagn nieir compagnia.
[Cuando mi mirada ve cmo rompe el mar los dos ti
mones, o he aqu una corriente y que viene de travs un
viento enojoso, si alguna vez estuve yo aleare, ahora cam
bia mi semblante: ya no me darn envidia como sue
len ni las bagatelas ni el oro bermejo de Espaa; tan
to he dormido vestido y tan poco me he desnudado y
paso la noche sin compaa.]
RAIMBAUT DE VAQUEIRAS
{.:. 1180- 1205...)
248
Carlos Alvar
la campaa m ilitar de Sicilia; con Bonifacio de Monferrato participa en la IV Cruzada, en la que proba
blemente m uri entre 1205 y 1207.
Se conservan veintisis composiciones de Raimbaut
de Vaqueiras de atribucin segura y siete dudosas;
en todas m uestra una gran calidad y un continuo de
seo de alcanzar la perfeccin con distintas formas, lle
gando a componer con elegancia imitaciones de las
cantigas de amigo gallego-portuguesas y un descort
en cinco lenguas romances. Ha llegado hasta noso
tros, adems, una epstola suya dirigida a Bonifacio
de Monferrato, con forma de cantar de gesta y que
tiene un gran inters por su vivacidad y colorido.
1. Ara pot hom conoisser e proar: Texto segn Linskill, Raimbaut de Vaqueiras, XIX, est. VI, vv. 56-66,
p. 218. Pillet-Carstens 392, 3.
VI N ostrestol guit sains Nicholaus de Bar,
e-il campanes dreisson lor gonfanon,
e-1 m arques crit Monferrat e l len!,
e-1 coms flmenes Flandres! ais grans colps
[dar,
e fieira qecs d'espaz'e lansa fraigna,
que leu aurem los tures totz mortz e rotz
e cobrarem en camp la vera crotz
cavem perdut; e-il valen rei dEspaigna
fassant grans ostz sobre-ls m aurs conquerer,
que1 marques vai ost e setge tener
sobre-1 soudan e pass'en breu Romaigna.
[Que San Nicols de Bar gue nuestra escuadra y los
champaeses enderecen su estandarte y el marqus gri
te Monferrato y el len y el conde flamenco Flandesl
al dar grandes golpes y que cada cual ataque fieramen
te con espada y lanza, que pronto habremos matado y
deshecho a los turcos y recuperramos en el campo de
batalla la Vera Cruz que hemos perdido; y que los va
lientes reyes de Espaa formen un gran ejrcito para
Raimbaut de Vaqueiras
249
Jen vi en la mesclanha
mon Avengut
sus en caval d'Espanha,
c'a trop tengut;
no sap qui' I se guazanha,
quel l'a perdut
que lay p art Alamanha
son esperdut
li trey duna companha;
mas non aug b rut
ni home que' ls en planha,
car so vencut
lay en la terr'estranha.
50
250
Carlos Alvar
Raimon de Castelnou
251
RAIMON DE CASTELNOU
(2. mitad del siglo xm )
Trovador relacionado con la corte .olosana, del
que se han conservado cinco poesas.
En el Cancionero que reproduce sus obras es deno
minado Yinbert de Castelnou.
1. Mon chantar voill retrair'al cominal: Pillet-Carstens 396, 6; para el texto, vid. Peire Cardenal, compo
sicin nm. 3 de nuestra coleccin sobre este trova
dor.
RAIMON DE MIRAVAL
( . . . 1191-1213. . . )
252
Carlos Alvar
35
40
25
253
Raimon de Tors
RAIMON DE TORS
( . . . 12574265 . . . )
50
254
Carlos Alvar
15
20
35
Raimon de Tors
255
II
III E
10
15
20
25
30
256
Carlos Alvar
35
40
45
50
55
60
257
Carlos Alvar
258
290
-500
505
765
259
770
10
e de valor e de proeza.
E ac lo reys fag aiustar
m an cavayer e m an ioglar
en sa cort e man re baro;
e can la cortz complida fo,
vene la reyna Lianors;
e anc negus no vi son cors;
estrecha vene en .1. m antelh
d'un drap de seda, bon e belh,
que hom apela sisclat;
vermelhs ab lista d'argen fo,
e y ac .1. levon daur devis.
Al rey sosplega, pueys s'asis
ad una p a rt lonhet de Iuy.
Ab tan ve' us .1. ioglar ses bruy
denan lo rey, franc, de bon aire,
e 'l dis: Reys de pretz emperaire,
ieu sol vengutz aisi a vos
e prec, sieus platz, que ma razos
si auzida et entenduda.
E l reys dis: M'amor a perduda
qui parlara daici avan,
tro aia dig tot son talan.
Ab tan lo ioglars issernitz
a dig: Franx reys, de pretz garnitz,
ieu soi vengutz de mon repaire
a vos per dir- e per retraire
u n aventura que avene
lai en la trra don yeu vene,
a .1. vassalh aragons.
Fenhetz vos cal rey de Len
voletz anar valer de guerra,
e si ia podetz desta trra
En Bascol traire ni menar,
ve-us mon cors per iustiziar;
a is s rl vos lieure a prezen.
Carlos Alvar
262
445
450
Rigaut de Berbezilh
2G3
RIGAUT DE BERBEZILH
( . . . 1141-1160...)
2G4
Carlos Alvar
longamen cantet d'ella [de la m ujer de En Jaufre de Taonai]; mas anc non fo crezut quella li
fezes amor de la persona. La domna mori; et
el sen anet en Espaingna, al barn Don Diego;
e lai visquet, e la mori.
[Y se deleitaba mucho en decir en sus can
ciones similitudes de bestias y pjaros y de honv
bres, y del sol y de las estrellas, para decir razo:
nes ms nuevas que otro hubiese dicho. Muy lar
gamente cant de ella; pero nunca se crey que
ella le otorgara el amor de su persona. La dama
muri; y l se fue a Espaa, al valiente barn don
Diego, y all vivi y all muri.]
2. Lo nous mes dabril comensa: Texto segn Vrvaro, Rigaut de Berbezilh, VI, est. VI, vv. 46-49, pp. 172
173. Pillet-Carstens 421, 6.
Miis de domna, s'ieu sai vas Palensa
m 'arm a e mon cors vos rom n en tenensa:
el nom damia vos er obedienz
ab que cresatz de sos enseingnamenz.
[Mejor que dama, aunque estoy aqu, en Palencia, mi
alma y mi cuerpo quedan en vuestro poder: en el nom
bre de amiga os ser obediente, slo con que creis sus
enseanzas.]
SAVARIC DE MAULEON
( . . . 1180- 1230 . . . )
Trovador y noble feudal, protector de trovadores;
seor de Mauleon, tena extensas posesiones en
Aquitania y Poitou. Luch contra Juan Sin Tierra y
contra Simn de M ontfort, visitando, como cruzado,
el reino de Castilla.
1. Dompna, be sai q'oimais jora rozos: Texto segn
265
Sordel
SORDEL
( . . . 1220- 1269 )
266
Carlos. Alvar
[les,
l'em peraire de Roma, s'elh vol los milanes
per forsa conquistar, quar luy tenon conques
e viu deseretatz, m algrat de sos ties;
e deseguentre lui manje* n lo reys francs:
pueys cobrara Castella que pert per nescies;
mas, si pez'a sa maire, elh n o 'n m anjara ges,
quar ben par, a son pretz, qu'elh non fai ren
.
[quelp e s.
III
IV
Sordel
267
268
Carlos Alvar
UC DE LESCURA
( . . . 1190 -1204 ...)
De Uc de Lescura slo se ha conservado un sirvents que se puede fechar porque dedica una estrofa a
ocho trovadores contemporneos y utiliza los esque
m as mtricos de Anc no mori (1187-1189), de Peire
Vidal.
1. De mots ricos no tem Peire Vidal: Texto segn
Riquer, Los trovadores, XLIII, 182, est. III, vv. 17-24,
pp. 928-929. Pillet-Carstens 452, 1, Traduccin de Ri
quer.
Aissi q u o l fait del rey imperial
de Castella val mais, ses tot m entir,
que de nulh rei quom puescel mon chauzir,
son sirven tes quieu fas, plus natural
que de negun deis trobadors, per Dieu,
s'esm eron mielhs que l'aurs el fuec arden,
on pus los au totz hom qui be-ls enten.
[As como el hecho del rey imperial de Castilla vale
ms, sin metira alguna, que el de ningn otro rey que
se pueda escoger en el mundo, su sirvents, que yo hago,
mst natural que de ninguno de los trovadores, por Dios
[...] se acrisolan mejor que el oro en el fuego ardiente,
y todo aquel que ms los oye, bien los entiende.l
UC DE SAIN-CIRC
( ... 1217 -1253 ...)
Uc de Sain-Circ
269
270
Carlos Alvar
q'en dirn
mal, o qe no lesdiran
qez ill no fezes gran falla,
anc el Val de Roncisvalla
no ac tan
colp donat; ar pauz ab tan
e m et la en no m en calla;
lai fos ill on a- liis calla;
derenan
no voill mais ab lei baralla.
[S bien que vuestra espada corta, pero si presentis
batalla a todos los que hablarn mal de ella o que no
desmentirn diciendo que no cometi una falta grave,
no se dieron tantos golpes en Roscenvalles como los que
vos tendris que dar; ahora termino con esto y la pon
go en menosprecio; que vaya donde le convenga: de aho
ra en adelante no quiero tener ms enfrentamientos con
ella.]
3. Seigner en coms, cum p o m a en soffrir: Texto se
gn Jeanroy-Salverda, Ve de Sant Circ, XXXVII, est.
I y II, w . 1-8 y 9-16, p. 120. Pillet-Carstens 457, 33.
(Uc de Saint-Circ.)
Seigner en coms, cum poiria eu soffrir
aquest affan que vos mi faitz durar?
Que nuoich e jo rn mi fasetz cavalgar,
que n o -m laissatz ni pausar ni dormir.
Ges en la compaigna
M artin Algai
hom pieitz non trai;
sembla m anjars m sofraigna.
(Le Comte.)
Vos eus sabetz, si non voletz m entir,
N'Uc de San Cir, quanc eu no-us fi cercar
en Caerssin per mas trras m ostrar,
anz m 'enojet fort qan vos vi venir.
Qe Dieu mi contraigna
,
sal cor qu'ieu ai
Annimo
271
no volgra mai
que fossetz en Espaigna.
[(Uc de Saint-Circ): Seor conde, cmo podra yo
soportar esta miseria que me hacis pasar? Noche y da
me hacis cabalgar y no me dejis ni descansar ni dor
mir. Ni siquiera en la compaa de Martn Algai se est
peor, parece como si yo no tuviera qu comer.
(El Conde): Vos lo sabis, si no queris mentir, Uc de
Sant-Circ, que nunca os hice buscar en el Quercy para
ensearos mis tierras, antes bien, me enoj cuando os
vi venir. Que Dios me haga un desgraciado si, en mi
corazn, no prefirira que estuvierais en Espaa.]
ANONIMO
1. L'autrier, al quint jorn dabril: Texto segn Audiau, La pastourelle, XXIII, est. I, w . 1-10, p. 123. Pillct-Carstens 461, 145.
L'autrier, al quint jo rn dabril
trobiei pastorela
a l'onbreta dun espi,
avinent e bella,
que chant e favella
X sonet de Castella;
que plus hum ieu
non n a en mieu
vestida dun negre sarzieu,
m antellet e gonella,
10
272
Carlos Alvar
30
35
273
Annimo
40
45
20
25
274
. Carlas Alvar
30
BIBLIOGRAFA
A d em a r
lo
N egre,
K o ls n ,
A.,
Altprovenzalisches
(Nr. 3-5).
A e b is c h e r ,
mnica,
B a r c e lo n a , 1948.
A g u s t n - V o lte s -V iv e s , Manual de cronologa espaola y
universal, M a d r id , 1953.
A im e r ic de B el e n o i ,
D m it r e s c u , M ara .
A im e r ic de P e g u il h a i , > S h e p a r d & C h a m b e r s .
A lbertet de S is t e r o n , - B o u t i S re , J.
A l i b e r t , L o u js , L e s tr o u b a d o u r s d e l A u d e, e n Pyrnes, I, T o lo sa , 1941, p p . 141-206.
A lm a g r o B a s c h , M Historia de Albarracin. Edad Media.
276
Carlos Alvar
Die Lieder Bertrans von Born, Sammlung romanischer Uebungstexte, XIX/XX Band. Halle-Saale, 1932.
Provenzalische Chrestomathie, Leipzig, 1932,
Provenzalische Indita ans pariser Handschriften,
Leipzig, 1890.
Zu Marcabr, en Zeitschrift fr romanische Philologie, XLIII, 1923, pp. 403469.
A rnaut CATALAN, -+ B l a si . F.; R iq u er , Los trovadores,
LXXXIX, 274.
A rnaut D aniel , - > T oja, G.
A r n a u t P lagus,
A ppel , C.,
La supplica di Guiraut
Riquier e la riposta di Alfonso X di Castiglia, en
Studi mediolatini e volgari, XIV, 1966.
Posizione e significa lo del canzoniere di Raimbaut
277
Bibliografa
d 'A la m a n o n ,
S alverda de G rave , J. J.
A ppel , C.; H oepffn er , E.; K astner ,
L. E.; P oerk , G. de ; S t i m m i n g 2.
B ertrn de B o r n lo f i l h s ,
S t i m m i n g 2, T h o m a s .
B ertrand de P a r s de R oergue , P ir o t , Recherches.
B ertrand C arbo nel , > C o n t in i , G.; J ea nr o y , A.
de
B jUCATZ,
orn,
S 0 L T A U ,'O .
G., Bemard von Rouvenac, ein provenzalischer Trobador des XIII. Jahrhunderts, Romanische
Forschungen, XXII, 1906, pp. 761-827.
B o u t ie r e , J., Les posies du troubadour Albertet, en
Studi Medievali (Nuova Serie), X, 1937, pp, 1-129.
Les posies du troubadour Peire Bremon Ricas No
vas, en Bibliothque Mridionale, t. XXI, ToulousePars, 1930.
B o u t ie r e , J., S c h u t z , A. H ., Biographies des troubadours en Les classiques dQc, Pars, 1964.
B o y sso n t , R. de, tudes sur Bertrand de Born, sa vie,
ses oeuvres et son sicle, Pars, 1902 [reproduccin
anasttica, Ginebra, 1973],
B ra c c in i , M., Rigaut de Barbezieux. Le Canzoni, Accademia Toscana di Scienze e Lettere La Colombaria,
Firenze, 1960.
B r a n c if o r t i , F., II canzoniere di Lanfranco Cigala, Bi
blioteca dell' Archvum Romanicum; Firenze, 1954.
Le rime di Bonifaci Calvo, Universit di Catania, 1955.
B o sd o rff,
278
Carlos Alvar
m o de T udela .
C hattor , H . J., Les
279
Bibliografa
D ejeanne , J. M .
E lias
de
B a rjo ls ,
S t r o n sk i, S .
E rn s t,
F olquet
F olquet
de
de
L unel , > E ic h e l k r a u t , F.
M arsella , j- S t r o n sk i , S .
I., Les troubadours et le Portugal (Extrait des Mlanges dtudes portugaises offerts M. Georges Le
Gentil), Lisboa, 1949.
La Chanson de Croisade du troubadour Gavaudan,
Neuphilologische Mitteilungen, 1946, nm. 78, pp. 145
171.
Rpertoire mtrique de la posie des troubadours, dos
volmenes, Pars, 1966.
Trouvres et Minnesanger, Saarbrcken, 1952.
G a n s h o f , F. L., El feudalismo, 2.a ed., Barcelona-Esplugs
de Llobregat, 1974.
F ra n k ,
G ausbert de P o ic ib o t , - > S h e p a r d , W . P.
G avaudan , - > F rank , I. y J eanr o y , A.
G ir a u t de B o r n e l m , > P a n v in i, B . y K o ls e n , A.
G ir a u t del Luc, -> R iq u er , M. de .
280
Carlos Alvar
G u i l h e m A dmar , - A lm q uist , K.
G u i l h e m de M ontan h a g o l, _ C oulet ,
J.
R icketts,
P. T.
G u i l h e m P eir e de C azals , M ouzat , J.
G u i l h e m de B ergueda, R iq u er , M. de.
G u i l h e m de C abestany ,
C ots , M o n tse r r a t.
G u i l h e m M agret,
N a u d ie t h , F.
G u il l e r m o de T udela , La Chanson de la Crotsade
Albi-
de Marselha.
, J; M. d ', Sain-Jacques-de-Compostelle et saint Jacques le Majeur dans la littrature occitane, en Anua
les du Midi, 79, 1967, pp. 225-268.
Troubadours d'oc et troubadours galiciens-portugis.
Recherches sur quelques changes dans la littrature
de lEurope au Moyen Age, Fundagao Calouste Gulbenkian, Centro Cultural Portugus, Cultura Medieval
e Moderna,
Pars, 1973.
H oepffn er , E ., L'Espagne dans la vie et dans Voeuvre du
troubadour Peire Vidal, Melnges 1945, II. tudes
Littraires. Publications de la Facult des Lettres de
l'Universit de Strasbourg, fascicule 105, Pars, 1946.
Le troubadour Peire Vidal, sa vie et son oeuvre, Pa
rs, 1961.
Un ami de Bertrn de Born: Mon Isembart, tudes
Romanes dedies Mario Roques, Pars, 1946 pp,
15-22.
H
bu r
Bibliografa
281
H oran,
J oan E steve
de
B e z ie r s , A zas , G.
282
Carlos Alvar
Aurillac, 1910.
Posies completes du troubadour Peire Cardenal
(1180-1278), en Bibliothque Mridionale, 2.a Serie, t . '
XXXIV, Toulouse, 1957.
L e G off , J,, La Baja Edad Media (Historia Universal Si
glo xxi, nm. 11), Mjico-Argentina-Espaa-Madrid,
1971.
L ejeune , Rita, La "Galerie Littraire" du Troubadour
Peire d'Alvernhe, en Revue de langue et littrature
d'oc, XII-XIII (1962-1963), pp. 35-54.
283
Bibliografa
M as L a t r ie , M .
M o n je
de
m a u re
M o n taudon , > D u c
y L avaud, R.
de la
S alle
de
R oche-
284
Carlos Alvar
je u n e ,
P e ir e
P e ir e
P e ir e
P e ir e
sie.
R ita .
B r e m o n R icas N ovas , B o u tier e , J.
C ardenal , L avaud R .
G u i l h e m de T olosa ,
M a h n , Werke, I.
G u illem de L u ser n a ,
D e B a r t h o l o m a e is ,
Poe
P e ir e R ogietz ,
A ppel , C.
P e ir e V idal , - A nglade, J H oefffn er , E., y A valle,
D'A. S .
P e ir o l ,
A sto n , S . C.
P elleg r in i , S., Arnaut (Catalan?) e Alfonso X di Casti-
285
Bibliografa
P e r d ig n , - > C h a y t o r .
de
B e r b e z i l h , - s * B r ac c in i y V arvaro .
286
Garlos Alvar
Bibliografa
287
hepard,
SORDEL,
BONI, M .
288
Carlos Alvar
13 Comte DAmpurias .
13 Daude de Pradas . . .
15
18 Elias de Barjols . . .
20 Elias C a ire l.............
21 E n g les......................
22
22 Folquet de Lunel . . .
24 Folquet de Marselha
27
27 Gausbert Amiel . . . .
32 Gausbert de Poicibot
G avaudan................
33 G uilhem ................ .
33 Guilhem Ademar . . .
34 Guilhem Magret . . . .
36 Guilhem de Montanh a g o l.....................
47 Guilhem de Mur . . .
48 Guilhem Peire de Caz a l s .......................
49
49 Guillem de Bergueda
50 Guillem de Cabest a n y .......................
51
Giraut de Boroetti . .
61 Guiraut de Cabreira.
62 Guiraut de Calanson.
63 Guiraut de Luc . . . .
Pg.
75
75
76
77
79
80
84
88
88
90
95
95
96
99
101
102
103
108
109
117
118
121
Pg.
Pg.
Guiraut Riquier . . . .
122
Isnart D'Antravenas.
Izam Marques . . . .
197
198
Joan D'Albuzo . . . .
Joan Esteve de Bez ie r s .....................
199
Lanfranc Cigala . . .
Luquet Gattelus . . .
200
201
M arcabru................
M atheu.....................
Matieu de Caersi . .
Monje de Montaudon
203
216
216
217
P a lais.......................
Paolo Lanfranchi . . .
Paulet de Marselha .
P e ire .........................
Peire D'Alvernha . .
Peire Bremon Ricas
Novas ...................
Peire Cardenal . . . .
Peire Guilhem de Tolo s a .......................
219
219
221
223
224
199
Peire Guilhem de Lu
serna .....................
Peire R ogier...........
Peire V id a l.............
P e iro l.......................
Perdign..................
Perseval Doria . . . .
Pistoleta..................
Pons B a rb a .............
P u jo l........................
234
234
235
242
243
244
245
246
247
257
263
Savaric de Maulen .
S o rd el......................
264
265
226
228
Uc de Lescura . . . .
Uc de Sant Circ . . .
268
268
232
Annimo..................
271
247
251
251
253
INDICE ONOMASTICO
En el presente Indice se recogen los nombres propios utili
zados en el primer volumen de nuestro estudio (La poesa
trovadoresca en Espaa y Portugal. Planeta/Real Academia de
Buenas Letras de Barcelona. Cupsa Editorial, Madrid, 1977).
Los nmeros que aparecen hacen referencia al captulo (el
nmero romano), al prrafo y a la pgina. Ep es la abrevia
tura de Eplogo. Hemos omitido los nombres propios que
aparecen en las composiciones.
A demar lo N egre, y Femando III, VII, 1.1, p . 165; VII,
1. 11.1, p . 178.
A dler , V, 1.21.2, p. 105; V, 1.21.4, p . 105,
A e b is c h e r , Ep., 4, p. 297; Ep., n . 31 y 37.
A greda, e n la frontera Navarro-aragonesa-casteHana,
A guilas ,
A im e r ic
292
Indice onomstico
ndice onomstico
293
294
ndice onomstico
ndice onomstico
295
V, 1.7.2,
p.
296
ndice onomstico
A u dia v , V I, n . 84.
d e S e g r e t , y el infante don Enrique de Casti
lla, IX, 2.1.5.5, p. 271 y IX, 3.1, p. 276.
A v a l l e , I, n. 18; III, n . 13, 26, 37 y 38; IV, n . 16, 17 y . 18;
V, n, 8, 11 y 12; V, n . 47, 48, 49, 82, 83, 84, 86, 87, 89,
91, 94, 97, 100, 101, 103, 106, 107; V, 1.5, p. 78; V. 1.15.2,
p. 100; V, 1.16, p. 100; V, 1.18.2, p. 101; V, 1.20, p. 103;
V, 1.20, p. 104; VI, n. 31; VIII, n. 118.
A y r a s M o n i z d e A s m e , poeta portugus, V, 1.31.4, p, 117.
A z a c r a , Garca Ortiz de , y Cerveri de Girona, IX,
2.2.2, p, 273; IX, 3.1, p. 276.
A za g r a , Gonzalo de , y Peire d'Atvemha, VI, 2.3.3.2.1,
p. 151; VI, 2.5.3, p. 164; otras alusiones: VI, 2.3.3.2.2,
p. 152; VI, 2.3.3.2.4, p. 153.
A za g r a , Pedro Ruiz de , y Bertrn de Bom, III, 1.3.
11.1, p. 59; VI, 2.3.3.1, p. 150; VI, 2.5.3, p. 164; VI, 2.3.
3.2.4, p. 153.
Au storg
81,
99, 121, 128, 140, 141, 142, 143, 145, 146, 147, 169,170, 171;
IX, n. 5, 6, II, 13, 26, 32, 35, 36, 37.
Indice onomstico
297
B a r t h o l o m a e is ,
B a s t e r o , V , 1.34, p . 121.
B ayona , V ,
1.24,
p.
109;
V III,
1,26.4.3,
p.
B e a t r i z d e S u a b i a , mujer de Femando
26 1 .
B e a t r i z de C a s t il l a , hija de Alfonso X,
236.
III,
I X , 2.1.1
p.
de
V e n t a d o r n , V I , 2.3 .3 .2 .1 , p . 151.
B ernart
de
V e n z a c , E p . , 4,
p. 292;
E p n . 15.
B e r t r n D A l a m a n o n , y A l f o n s o
204;
298
ndice onomstico
ndice onomstico
299
B o n if a c i C a lv o ,
B r ia l , V I , n , 74.
B r u y n e , de, VIII, n . 166.
B u r d e o s , V , 1.2.4, p. 110; V I, 2.3.3.2.2 p . 152.
B u rg o de S an C e r n n , X , 4.1.3, p . 284.
C a bera B r a v a , V, 1.32,2, p , 119.
C c e r e s , Cruzada c o n t r a (1218), V, 1.32.1, p . 118; VII,
15.1, p . 169.
C a l a t r a v a , Orden de , V, 1.6.3, p . 81.
C aleca P a n z a n , y e l i n f a n t e d o n E n r i q u e , IX, 2.1.3., p .
263; IX, 3.1, p . 276.
CA l l e r , Guillermo, seor de, marqus de Massa, Vid.
Marqus de Massa.
C a m e r o s , y los trovadores, VI, 2.3.4, p . 153.
.
C a m e r o s , Diego Jimnez de, VI, 2.3.4.2, p . 155; VI, n. 29.
C a m e r o s , Guidefre de Gamberes, VI, 2.3.2.3, p . 148. y
Ramn Vidal de Besal, VI, 2.5.3, p . 164.
C a m e r o s , Jimeno Rodrguez de, VI, 2.3.4.2, p . 155.
C a m e r o s , Pedro Jimnez de, VI, 2,3.4.2, p . 155,
C a m e r o s , Pedro Ruiz de, VI, 2.3.4.3, p . 156.
C a m e r o s , R o d r i g o ( R u y ) Daz d e , p o e t a e n g a l l e g o - p o r
t u g u s , y E l i a s C a i r e l , VI, 2.3.4.2, p . 153; VI, 2.5.3, p .
300
ndice onomstico
p. 298.
C a s t e l n Ou d a r i , Asedio de
C a s t r o , L o s , V, 1, p. 75.
.
(1211), VI, 2.4.4, p. 158.
C a s t r o j e r i z , V , 1,2,1, p . 76.
301
ndice onomstico
C o l l i A l e n t o r n , E p . , n . 35.
C o m a s , I V , 1.2.8, p . 71; I V , n . 37, 38.
C o m t e D 'A m p u r i a s , E p . , 4, p . 2 9 3 ; V i d . t a m b i n V , 1.34,
p.
121
VIII, 1.17,
IX, 2.1.5.4, p. 269; Ep., 4, p. 299.
C o n r a d i n o DE S i c i l i a ,
p.
p.
264;
C o n s t a n z a , m u j e r d e S a n c h o V I I , X , 1.1, p p . 278 y s s .
C r d o b a , C a m p a a d e A l f o n s o V I I (1 1 3 3 ), I , 1.1.2.5, p . 29.
C o r n i c e l i u s , V I , 2 .3 .2 .3 .1 , p . 149; V I , n . 47.
C o r o m i n a s , E p ., n . 37.
C o t s , V, 1.34.1, p. 121; V, n . 177, 178.
C o u l e t , VIII, 1.4.2, p . 197; VIII, 1.4..1, p . 199; VIII, 1.4.
6.2 , p . 199; V I I I , n . 4 3 , 47, 4 9.
.
C r e s c i n i , V , 1.18.2, p . 101.
C r u z a d a , IV (1205), V, 1.6.3, p. 81; V, 1.20, p. 104; Ep.,
C h a b a n e a u , I, 1.10, p . 39.
C h a m b e r s , Vid. S h e p a r d - C h a m b e r s .
C h a y t o r , V , 1.8.3, p . 87; V , 1,31.2, p . 116; V , 1.31.4, p . 117;
V, n . 148, 1 51, 153, 154; VII, n . 16.
C h i n o n , T r a t a d o d e , V , 1,28.3, p . 114.
.
Indice onomstico
302
D o m in g o
de
G u z m An ,
Sto. y Folquet
de
Marselha, V,
1.13, p. 93.
D u m it k e s c u ,
V,
n . 196;
VII,
n . 8 y 9.
1.25.2,
p. 231; VIII, 126.4.3, p. 236; IX, 1.22, p. 261; IX, 2.1.5.4,
p. 269.
E d u a r d o III de Inglaterra, VIII, 1.1.13.5, p. 193.
E l a s d e B a r j o l s , y Femando III, VII, 1.6.1, y ss., p.
170; VII, 1.11.1, p. 178.
E l a s C a i r e l , y Alfonso IX de Len, IV, 1.2.5, p. 69; IV,
1.3.4, p. 74. y Rodrigo Daz de Cameros, VI, 2.3.42,
p. 154; VI, 2.5.3, p. 164.
E l v ir a de S u b ir a t z , Seora de Urgel, V, 1.35.5.2, p. 124.
E l v ir a , mujer de don Alfonso de Barbastro, IV, 1.2.7, p.
70 y 71.
E n r i q u e I de Castilla, VII, 1, p. 165; VII, 1.7.2, p. 171.
E n r i q u e I de Navarra, X, 4,1.1, p. 283; X, 4.1,3, p. 284.
E n r iq u e II de Inglaterra, Seor de Burdeos, III, 1.3.8,
p. 55; V, 2 2.2, p. 142.
E n r iq u e III de Inglaterra, VIII, 1.1.8.1, p. 187; VIII, 1.1.
12.2, p. 190; VIII, 1.3.2, p. 196.
E n r iq u e VI de Alemania, V, 1.12.3, p. 90; V, 1.12.6, p. 91.
E n r i q u e I, conde de Rods, VI, 2.4.11, p. 162.
E n r iq u e , Infante castellano, hermano de Alfonso X, es
hecho prisionero en Tagliaccozzo, VIII, 1.17, p. 211; IX,
2.1.4, p. 264. y Bertolome Zorzi, VIII, 3.1, p. 255; y
Raimon de Tors, IX, 2.1.1, pp. 261 y ss. y Calega
Panzan, IX, 2,1.3, p. 263. y Paulet de Marselha, IX,
2,1.52, p. 266. y Cerver de Girona, IX, 2.1.5.2, p.
266; IX, 2.1.5.4, p. 269. y Folquet Lunel, IX, 2.1.5.2,
p. 266; IX, 2.1.5.3, p. 268. y Austorg Segret, IX, 2.I.5.5.,
p, 271. y los trovadores, IX, 3,1, p 276. enfrentamien
tos con su hermano Alfonso, IX, 2.1.1, p. 262. y Car
los de Anjou, conde de Provenza, IX, 2.1.1, p. 262; IX,
2.1.2, p. 263. batalla de Tagliacozzo, VIII, 1.17 y ss.,
pp. 211 y ss.; IX, 2.1,4, p. 264. prisionero en Canossa,
IX, 2.1.5, p. 265. Otras alusiones: VIII, 3.2, p. 258;
IX, 2.1.1, p. 262; Ep., 4, p. 299.
E r m e n g a r d a de N a r b o n a , VI, 2.3.2.1, p, 147.
303
Indice onomstico
E r m e sin d a
E s p a n y o l de C a s t e l l o t , E p . , 4 , p . 298.
E sp a a , E p . , 4 , p p . 292-297.
297-298.
Daniel, III, 1.3.2, p. 51. VIII, 1.1.13.5,
p. 193.
E u s ta q u io
de
B e a u m a r c h a i s , X , 4 .1 .3 , p . 284,
304
Indice onomstico
Indice onomstico
305
o n s alada ,
G a i b r o i s d e B a l l e s t e r o s , I X , n . 4.
G a r c a d e NA j e r a , III, n. 4.
G a r c a A l m o r a v i t , X , 4 .1 .3 , p . 284.
G a r c a O r t i z d e A z a g r a , V id . A z a g r a , G a r c a O r t i z d e .
G a r c a P r e z , Arcediano de Marruecos, VIII, 1.7.4, p. 202.
G a r c a R a m r e z de N a v a r r a , y los trovadores, III.
de
G a m b e r e s, V id . C a m e r o s , G u id r e f e d e G.
306
Indice onomstico
G u i l h e m , t r o v a d o r , y l o s s u c e s o s n a v a r r o s , X , 4 .1.3, p .
285.
G u i l h e m , c o n d e d e R o d s , VI, 2.4 .1 1 , p . 161.
G u i l h e m A d e m a r , y Alfonso VIII, V, 1.32, pp. 117 y ss.
s s .,
VIII,
126.4.5, p. 237.
G u io m a r , mujer de Diego Jimnez de Cameros, VI, 2.3,
4.2, p. 155.
G u ip z c o a , y la poltica de Alfonso VIII, V, 1.8.2, p.
86; V, 1.24, p. 109.
.
G u ira u t
G u ir a u t
de
C a b r e i r a , E p ., 4, p . 293.
C alansn , y Alfonso
ndice onomstico
307
aro,
I bn H
a m d in ,
Cad de Crdoba,
II,
1.2.1, p. 46.
308
Indice onomstico
I bn Q a si , r e p r e s e n ta n t e s d e l o s a lm u r id in e s ,
II,
1.2.1, p.
46.
I b n Y u z a f, VIII, 1.24.14.7, p . 230; VIII, n. 128.
I s n a r t D A n tr a v e n a s , Ep., 4, p, 293.
I z a r n M a r q u e s , VIII, 1.3.2, p . 244; VII, 3.1, p . 257.
J aca , Fuero de, Ep., 4, p.
J a e s c h k e , IV, 1,2.5.2, p. 69;
297.
IV, 1,2.6, p. 70; IV, n. 30, 32,
33, 34; VI, 2.3.4.1, p. 154; VI, n. 61, 62, 63.
J a i m e I de Aragn, VIII, 1.1.9, p. 188; VIH, 1.1.11, p. 189;
VIH, 1.1.13.5, p. 193; VIH, 1.3.2, p. 197; VIII, 1.9.1, p.
203; VIII, 1.18.4, p. 213; VIII, 1.25.1, p. 230; VIII, 1.25.
2, p, 231; VIII, 1.31, p. 243; VIII, 2.1.4, p. 247; IX, 2.1.1,
p. 262; IX, 2.2.1, p. 273; IX, 2.2.2, p. 273; IX, n. 34; X,
3.1, p. 281..
J a i m e I, Crnica de, VI, 2.3.2.3.1, p. 149.
J a i m e II de Aragn, IX, 2.1.6, p. 272.
J a i m e II de Mallorca, VIII, 125.3, p. 231.
J a i m e , infante castellano, IX, 2.2,2, p. 275.
J e a n r o y , II, n. 3; III, 1.6, p. 61; III, n. 39; IV, 1.4, p. 74;
IV, n. 43, 44; V, 1.12.2, p. 90; V, 1,12.8, pp. 91 y ss.; V,
1.152, p. 100; V, 1.18.2, p. 101; V, 1.2.1.2, p. 105; V, 1.30.
1, p. 115; V, n. 50, 51, 59, 62, 63, 65, 88, 142; VI, n. 85;
VIII, 1.31, p. 243; VIII, 1.32, p. 244; VIII, n. 158, 160, 164;
IX, 2.1.3, p. 263; IX, n. 29,
J e r e z , campaa de Alfonso VII en (1133), I, 1,12.1, p.
29.
J e r u s a l e n , V, 1.5, p. 71; V, 1.12.6, p. 91.
J i m e n o R o d r g u e z de C a m e r o s , Vid. Cameros, Jimeno
Rodrguez de.
J o a n D 'A l b u z o , Ep., 4, p. 293; Ep., n. 17.
J oao S oares C o e l h o , y S o r d e l, VII, 1.8.5, p . 174.
J o f r e , Maestro, notario real, VIII, 1.26.4.3, p. 236.
J u a n , infante castellano, VIII, 1.26.4.4, p, 237; IX, 2.2.2,
p. 275.
J u a n s i n T ie r r a , V, 1.8.2, p. 86; V, 1.12.6, p. 91; V, 1.23.7,
p. 91; V, 1.24, p. 109; V, 1.25, p. 110; V, 1.28.3, p. 113;
V, 1.28.3, p. 114; VI, 2.4.1, p. 156; VII, 1.5.1, p. 168.
J u a n a I de Navarra, hija de Enrique I, X, 4,1.3, p, 284;
X, 5, p. 285.
J u a n a de Montferrato, hija de Guillermo IV de Mntferra-
ndice onomstico
309
astner,
K o s c h w i t z , V, 1.35.4, p. 123.
L abadol, I I , 1.2.1, p . 46; I I , 1.2.3, p. 47.
L acarra,
ndice onomstico
310
L eonor
17; X, n. 17.
n.
L ew en t , I, 1.5,1, p . 36,
L im o g e s ,
X, 4.1.2, p. 283.
L in s k il l , V, 1.23.2, p. 109;
L o llis , d e , VII, n . 32.
Lpe
D a z d e H a r o , V i d . Haro, Lope D a z d e .
L o p e D I e z de H a r o , V id . H a r o , L o p e D i e z d e ,
L o t a r io I I , r e y d e G e r m a n i a , I, 1.1.2.1, p . 28.
L y o n , V id . G u eb en
L labres,
Lyon.
V, 1.39.1, p . 128,
V, n , 113, 114, 115; VIII, 1.28.2, p . 241; VIII, n . 153;
X, n. 2.
M a n r iq u e d e L a r a , Vid. Lara, Manrique de.
M a n u e l , infante castellano, hermano de Alfonso X, y
Cerveri, IX, 2.2.2, p. 274. Otras alusiones: IX, 2.2.2,
p. 275; IX, 3.1, p. 276.
M aravall , Ep. 4, p. 292.
M arcabru , y Alfonso V I I , I, 1.1.1, p. 27; I, 1.4, p . 32; I,
1.4.3, p. 34. y Sancho el Deseado y Blanca de Nava
M
a g u n c ia ,
M ahn,
311
ndice onomstico
rra, I, 1.4.1, p. 33; II; 1.1, p. 45; VI, 2.5, p. 163, en la cor
te de Len, I, 1.5, pp. 35 y ss.; I, 1.6, p. 37; V, 1.1, p. 135;
VI, 2.5, p. 163. y Garca V, III, 1.1, p. 49. y las cortes
del occidente peninsular, I, 1.1, p. 27; I, 1,3, p. 31; I,
1.3.3,p. 32; I, 1.8.2, p. 38; I, 1.9, p. 38; I, 2.1, p. 40. sus
relaciones con otros trovadores, I, 1.2.2, p. 31; I, 1,8.1,
p, 38. Otras alusiones: I, 1.1.2.2, p. 29; I, 1.4.4.3, p, 35;
I, n. 44, 51; Ep. 3, p. 291; Ep. 4, p. 293.
M a r g a r it a , mujer del infante Pedro de Castilla, hermana
de Aymerich de Narbona, VIII, 1.26.4.4, p, 237,
M a r g a r it a de B o r d n , mujer de Teobaldo I , VIII, 1.1.9,
p. 188; X, 1.1, p. 275; X, 3, p. 281.
M a r I a G o N Z l e z , mujer de Jimeno de Cameros, VI, 2.3.
42, p. 155.
M a r a IbAez, soldadera, I X , 2.1.6, p. 273.
M ara S o t il , s o ld a d e r a , IX, 2.1.6, p . 273.
M arqus
de
p. 69.
M a r s e l l a , rebelin de (1262),
M a r t n A l g a i , V i d . A lg a i.
M a r r u e c o s , VI, 2.3.2.3.3, p. 149.
M as L a str ie , V I , n . 35 b is.
M a t ie u de C a e r s i, E p .
M a u s , V , 1.42, p . 130.
4,
p.
293.
ndice onomstico
312
N .tera,
2.3.1,
106.
p.
143.
313
Indice onomstico
de
B r u n s w ic k ,
V, 139.1,
p.
de.
128.
V, 1.5.3, p. 80.
P a n perd u t
rid . M
arcabr.
VIII,
1.11.1, p . 206;
VIII,
1.18.1, p . 212;
VIII,
Indice onomstico
314
de
C a m e r o s , V id . C a m e r o s , P e d r o J im
ndice onomstico
315
P e t r u s V a lliu m S a m ii.
P i r o t , I, 1.10, p. 39; I, n. 38, 39, 40, 41, 51; VI, n. 57, 86.
P is a , Embajada de------ a Alfonso X, VIII, 1.1.11, p. 189.
P is t o l e t a , y Alfonso VIII, V, 1.37, p. 126; V, 2.19, p, 132.
P o e m a de M o C id , 1, 1.4.4.1, p . 34.
P o i t i e r s , Conde de, V, 1.12.6, p . 91; V, 1.12.7, p . 91. Vid.
(ndEce onomstico
316
P u i v f r t D'Aude,
P u j o l , Ep. 4, p.
P uy
de
R a im b a u t
n . 4,
R a m ir o R odrguez ,
amn,
273.
R a m n V id a l d e B e s a l u , y l a c o r t e c a s t e l l a n a , V , 1.9,
pp. 87 y s s .; V , 1.38, p. 127; V , 2.6, p. 131; V , 2,19, p.
132; V I 2.1.4, p. 138; V I , 2.5.1, p 163. y Diego Lpez d e
H a r o , V I , 2.3.1.4, p. 146. y R o i z Peire deis G a m b i r o s ,
VI, 2.3.4.3, p. 155; VI, 2.5.3, p. 164. y los Lara, VI, 2.5.3,
p. 164. Otras alusiones: IV, 1,2,7, p. 70; IV, 1.3.5, p.
74; V, 1.36.1, p. 125; VI, 2.3.2.3, p. 148; Ep. 4, p. 294;
Ep. n . 19 y 20.
R ic a r d o C o r a z n d e L e n , III, 1.3.11, p. 59; V, 1.4, p. 78;
V, 1.7.7, p. 84 ; V, 1.8.1, p. 85; V, 1.8.1, p. 86; V, 1.12.6,
317
ndice onomstico
R ig a u t de B e r d e z t i.i i, y
R o d o l f o de H a b sb u r g o , V I I I , 1.23.7, p . 220.
R odrigo A l o n s o , IX, 2.1.1, p. 262.
R o drigues L apa, VII, n . 30; VIII, n . 35.
R oger de L a u r ia , IX, 1.2.2, p . 261.
R o m a , V, 1.39.1, p. 128; IX, 2,1,6, p. 272.
R oncaglia , I, 1.1.21, p . 28; I, 1.4.1, p . 33; I, 1.4.2, p p . 33 y
34; I, 1.5.1, p, 36; I, 1.6.1, p . 37; I, n. 3 , 4, 8, 22, 27 , 29,
31, 32, 46.
R o se ll n , Condado de, VI, 1.26.2, p. 111.
R o u q u e t t e e t V i i . lem a g n e , V I, n . 73.
R o v ir a y V i r c il i , IV , n . 10.
V, n. 5
318
R uggier i , I, 1.10, p. 39; I, n, 42.
de A zagra , Gonzalo, Vid.
de.
R u n c im a n , X , n . 18 y 20.
R y m e r , VII, n . 13.
Ruiz
Indice onomstico
ndice onomstico
319
S a n t P e r e de B ei .l -L lo c , p r i o r a t o b e n e d i c t i n o , V , 1.26.2,
p . 111.
S anta M a s I a del M o n t e , en las Puglias, IX, 2,1.5, p. 265.
S a n tia g o de C o m f o s t e l a , 1 , 1.2.1 y ss ., p . 30; V I I I , 1.24.13,
p . 225.
S a v a r i C de Maule&v, y Fernando III, VII, 1.5.1, p. 368;
ordel,
arrago na
demuls.
T
eo bald o
eo bald o
320
ndice onomstico
Ep. 4, p. 298.
T ortosA., Marqus de, Vid, Ramn Berenguer IV ds
Tolosa.
T o u r t o u l o n , VIII, 1,3.3, p. 197.
T r p o l i , VIII, 1.26.4.8, p. 239.
T u d e l a , VIII, 1.1.13.5, p. 193.
T u dellen , Tratado de (1151), I, 1.1.4, p. 33.
Uc de B r u n e n c , VII, 1.9.1, p. 170.
Uc de L escura , y Alfonso VIII, V, 1,21,1, p . 104; V, 1.
21.5, p. 105; V, 1.31.1, p. 116. y otros trovadores: V,
1,21.3, p. 105; V, 1.35.1, p. 122. Otras alusiones: V, 1.21,
p. 104; V, 1.21.2, p, 105; V, 1.21.4, p. 105; V, 2.8, p. 131.
Uc de S ant C ir c , y Fernando III,-VII, 1.4, p. 168. Otras
alusiones, IV, 1.2.9 y ss., p. 72; IV, 1.2.9.1, p. 73; IV, 1. .
3.6, p. 74; VI, 2.4.11, p. 161; VI, 2,5.4, p. 164; VII, 1.9.1;
p. 176; VII, 1,9.3, p. 176; VII, 1.11.2, p. 178; Ep. 4, p. 294;
Ep. 4, p. 296; Ep. 4, p. 297; Ep. n, 29.
U r g e l , Condes de, V, 1.34, p. 121.
U rraca D a z de H a r o , Vid. H a r o , U r r a c a D a z de.
Indice onomstico
321
I, 1.4.4.1, p. 35.
VI, 2.3.32.2,
p.
152.
II,
n. 6.
N , en el
3,
9,
10,
2
6
17
21
26
46
50
16,
17,
18,
21,
22,
29,
32,
41,
7a
11
2
1
1*
1
8
1
1
66,
73,
P R IM E R V E R S O O
TTULO
Pdgs.
ndice de composiciones
11
16
8
11
5
14
23
25
32
35
40
1
3
1
2
4
5
9
11
13
14
16
17
1
2
2
2
1
12
14
Pgs.
Indice de composiciones
Af.o en el
rd e epm e
Carstens
138,
154,
155,
172,
173,
174,
180,
202,
210,
1
1
12
15
1
4
7
11
1
8
9
10
1
9
12
13
14
17
19
20
21
213,
223,
225,
5
1
4
6
2
10
12
226,
13
2
325
Pgs.
79
80
83
87
86
88
89
89
90
91
91
91
91
75
95
96
104
105
105
106
106
107
108
97
98
99
100
100
101
101
102
326
ndice de composiciones
N. ett el
repertorio
de PilletCarstens
227,
242,
19
28
32
37
46
54
66
63
70
74
75
79
242 a 1
243,
5
6
245,
2
2
248,
21
22
24
33
44
45
46
48
53
56
60
67
68
71
76
Pgs.
102
110
110
111
112
112
114
114
114
115
115
116
116
117
118
118
121
123
126
127
128
128
129
129
130
130
131
131
132
166
167
170
170
Indice de composiciones
N. en el
rd e ep lte
Carstens
327
Pgs.
77
170
171
174
195
195
196
124
132
133
177
193
197
198
199
199
201
202
202
204
204
205
206
207
210
212
216
ndice de composiciones
328
N. en et
rd eepietCarstens
299,
305,
12
17
309,
I
315,
12
317,
1
319,
1
322 a, 1
323,
330,
7
11
6
14
335,
345,
364,
364,
15
18
30
37
48
68
I
8
11
15
17
24
28
30
35
36
39
Pgs,
216
217
218
27
219
220
221
223
224
3
226
227
228
229
230
230
231
231
232
237
237
237
238
239
240
241
236
241
242
ndice de composiciones
N en el
le V ite i0
Carstens
366,
370,
371,
372,
374,
386,
392,
28
5
1
8
2
1a
3
14
31
II
406,
11
32
44
410,
2
3
6
411,
1
III
421,
6
432,
1
434, 7 a
7c
434 a, 12
28
43
52
54
66
79
434 a, 81
83
329
Pgs.
242
243
244
245
246
247
248
249
250
249
251
252
252
253
254
255
259
258
264
264
68
67
66
68
69
71
66
73
68
73
74
330
Indice de composiciones
N. en el
lilp iH e t?
Carstens
CXIX*
. CXV *
437, 24
452,
457,
1
28
33
461,
145
164 a
169
214
Pgs.
64
70
266
268
269
270
271
271
272
273
84
,
112
16
97
235
263
269
planeta/universidad
1. Mara del Carmen Bobes (Universidad de Santiago):
Gramtica de Cntico (2* edicin)
2.
3.
4.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
coleccin golirdica
0.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
UNIVERSITARIAS
< Q >