Está en la página 1de 75

ISIDORI HISTORIAS

N OTA E

add.
brev.
cett.
codd.
cd.
edd.
exscr.
ex text. alt.
ins.
man. rec.
marg.
Momm.
om.
(signum) + ...
sp. vac.
sup. Un.
/;'/.
transp.
...a
...b
... 1
... 2

=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=

=
=
=
=
=
=

addit -unt.
(uersio) breuis.
cetcri.
codex... cdices...
edidit.
editores... ediderunt.
exscripsi(t).
ex textu altero.
inserit -unt.
manu reccntiori.
margo.
Mommsen.
omittit -unt.
spatium lot litterarum.
spatium vacuum.
super lineam.
titulus.
transponit -un.
prima manus (codicis...).
secunda manus (codicis...) ipsius scriptoris.
prima manus reccntior (codicis...).
secunda manus recentior (codicis...). .

ISIDORI H I S P A I . K N S I S I'.PISCOl'I
DE O R I G I N E < i ( ) [ ' l l ( ) k l ! M
HISTORIA VVANDALORUM H I S T O R I A S l l l ' O K U M

L' iominibus scriptorum nihil est quod dicam; nois jrequentaih utor.

166:

167

ISIDORI HISTORIAE

LAS HISTORIAS 01: ISIDORO DE

De laude Spanlae

Alabanza de lispana

Oninium ' terrarum, quaequae sunt ab occiduo usque ad Indos, pulchcrrima es, o sacra semperque felix principum gentiumque mater 2
Spania: iure tu nunc omnium regina prouinciarum, a qua non occasus
5 l a n l u i n , sed etiam oriens lumina mutual: t u 3 decus atque ornamentum
orhis, nlustrior portio terrae, in qua gaudet multum ac largiter floret
Gelicac gemis gloriosa fecunditas. Mrito te omnium ubertate gignenl i u m indulgontior natura ditauit. Tu' bacis opima, uuis proflua, messibus lacla; segete uestiris, olis inumbraris, uite praetexeris. Tu florulcnta
10 campis, inoiilibus frondua, piscosa litoribus. Tu sub mundi plaga gralis.sima sita nec acsliuo solir, ardore torreris, nec glaciali rigorc tabcscis,
sed temprala caeli zona praecincta zephyris felicibus cnutriris. Quicquid enin ama fecundum, quicquid metalla pretiosum, quicquid animanlia pulchrum e ulile ferunt, parluris, nec illis amnibus posthabenda,
15 quos clara speciosorum gregurn fama nobilitat. Tibi cedet Alpheus equis,
Ciitumnus armentis, quamquam uolucres per spatia Pisaca quadrigas
Olympicis sacer palmis Alfcus exerceat et ingentes Ciitumnus iuuencos
Capilolinis olim immolauerit uictimis. Tu nec Etruriae saltus uberior

T eres, oh Espaa, sagrada y madre siempre feli/, de principes y de


pueblos, la ms hermosa de todas las tierras que se extienden desde el
Occidente hasta la India. T, por derecho, eres ahora la reina de todas las
provincias, de quien reciben prestadas sus luces no slo el ocaso, sino
tambin el Oriente. T eres el honor y el ornamento del orbe y la ms
lustre porcin de la tierra, en la cual grandemente se goza y esplndidamente florece la gloriosa fecundidad de la nacin goda. Con justicia te enriqueci
y fue contigo ms indulgente la Naturaleza con la abundancia de todas las
cosas creadas, t eres rica en frutos, en uvas copiosa, en cosechas alegre;
le vistes de mieses. te sombreas de olivos, te coronas de vides. T eres
olorosa en tus campos, frondosa en tus montes, abundosa en peces en tus
costas. T te hallas situada en la regin ms grata del mundo, ni te abrasas
en el ardor tropical del sol, ni te entumecen rigores glaciales, sino que,
ceida por templada zona del cielo, te nutres de felices y blandos cfiros.
T, por tanto, engendras todo lo que de fecundo producen los campos,
todo lo que de valioso las minas, todo lo que de til y hermoso los seres
vivientes. Ni has de ser tenida en menos por aquellos ros a los que la
esclarecida fama de sus rebaos ennoblece. Ante ti ceder el Alfeo en
caballos y el Clitumno en vacadas, aunque el sagrado Alfeo ejercite todava
por los espacios de Pisa a las veloces cuadrigas, para alcanzar las palmas
olmpicas, y el Clitumno inmolara antiguamente muchos novillos en los
sacrificios del Capitolio. T, frtilsima en pastos, ni ambicionas los prados

BRXYA
2 occiduo: hocciduo H j | pulcherrima: pulcerima Xa pulccrim Y;
3 o: os Y[|
principum principium BRXaY) genliumquc niater: principumque maier gentium U;
4 spania: ispania Xa hispania Xb
6 portio: -or B | ac: hac R X i ;
7 geticae:
gete X geti Y i gemis gloriosa: gentes glomosa B;
8 indulgentior natura: indulgcntia ornatura XI indulgenliae ornatus X2 indulgcntiam ornatura Y || ditauit:
dictauit B U bacis: pacis Xb pasis YXa;
9 laeta: lata U || segete: segetis XI
scgetibus X2 segetes Y || uite: uitis R;
10 frondua: frondes RYUX1; frondosa X2;
11 torreris: terris XiY;
12 temprala: tempera R ] zephyris felicibus: feris
le. XI uei aere fclici mar^. X I I quicquid: quicquic RX;
15 fecundum: seundum R;
14 pulchrum: pabulorum R j ferunt: ferent BYU j posthabenda: -am
Ba
15 speciosorum: -arum X species horum Y || gregum: grecum B |j nobilitat:
nobilitate XY || alpheus: alfeus BXYU || equis: -us Ba;
16 armentis: -us Ba ||
pisaea: pisea RXY phisea U 0/71. B;
7 iuuencos: -us Xa;
18 etruriae: errurie
Y esurie U !| uberior: uberiores XI;
19 pabulorum: parbulorum XI pabulorum

168

Omnium... Spania PLIN., nal. hist.. xxxvn, 77.


mater... Spania... felicior... mater principum. DREP. PAC, paneg., 19.
tu dccus... gloriosa fecunditas. CYPR., de hab. uirg., 23 ss.
4
tu bacis opima... beata pariendis. DREP. PAC., paneg.; SOL., callea, rer.
memor.. 115-116; POMP. TROG., Hist. Just., XLIV, 1-3; ISID., Org., 14, 4, 28;
SIL. ITAI. l'nnic., i, 220 ss.; C. CLAUD., Laus Seren.. 50 ss.; PLIN., nal. hist., xxxvll,
77 ss., iv, 'l7, xxxni, 21; MAJO-., 12, 98, 1; VERO., Georg., \\. 145-148; m, 17-20.
2

169

ISI1X)R[ HISTORIAL

LAS H I S T O R I A S 111: I S I I X > R O DI! SKVII.LA

p a b u l o r u m requiris neo lucos Molorchi palmarum plena miraris, nec


20 (.-quorum cursu l u o r u m Eleis curribus inuidcbis. Tu superfusis fecunda
Iluminibus, tu aurifluis fulua lorrenbus; tib fons cqui genitor, tibi
uellcra indigenis fucata conchyls ad robores Tyrios inardescunt, libi
fulgurans nter obscura peniorun montium lapis iubare contiguo uicini
solis accendilur. Alumnis igilur e gemmis diues et purpuris rectonbus25 que pariter ei doiibus mperorum fertilis sic opulenta es principibus
ornandis ut beata pariendis. lure, taque te iam pridem urea Roma
capul genlium concupiui ?i licet te sibimet cadem Roinulea uirtus
p i i m u m uicnx desponderil, tienuo lamen Gothorum florentissima gens
post multplices n orbe uiciorias cerlatim rapit et amauit, fruiturque 5
30 hactenus nter regas n f u l a s et opes largas imperii felictate securas.

de Elruna, ni te admnas. plelnca en palmas, de las arboledas de Molorco.


ni envidias en las carreras de tus caballos a !os carros Je Elide. T eres
feracsima por tus caudalosos ros, t amarilleas en torrentes que arrastran
pepitas de oro, t tienes la fuente engendradora de los buenos caballos, t
posees los vellones teidos con prpura indgena que centellean a la par de
los colores de Tiro. Un ti se encuentra la preciosa piedra fulgurante en el
sombro interior de ios monles, que se enciende con resplandor parecido a! del cercano sol. ires, adems, rica en hijos, en piedras preciosas
y prpura y, al mismo tiempo, frtilsima en tlenlos y regidores de imperios, y as eres opulenta para real/'ar principes, como dichosa en parirlos.
Y por ello, con razn, hace tiempo que la urea Roma, cabeza de las
gentes, te dese y, aunque el mismo Poder Romano, primero vencedor, te
haya posedo, sin embargo, al fin. la floreciente nacin de los godos, despus de innumerables victorias en lodo el orbe, con empeo te conquist
y te am y hasta ahora te go/a segura entre nfulas regias y copiossimos
tesoros en seguridad y felicidad de imperio.

'

BRXYA
X2 pLTUolorum Y paruulorum B !| lucos: -us BRXY lacus U || rnolorch: molocri
BRYUX1 nio!ochr X2;
20 cquorum: quorum B j clcis: altis B inuidebis:
inuideris U | superfusis: supcrOuis U j tu: tibi U;
21 genitor: genitum R;
22 fucata: fugata BR j conchyis: condUis BRYX1 conchius X2 coccincis U ||
lyrios: trios Ba;
25 pemlorum: poenorum X2 om. R U iubare: ubere B || uicini:
-is U;
25 dotibus: doctibiis B a dotibus R jl imperiorum: impiorum U;
26 ut:
ac U || pariendis: -di B; 27 concupiuit: concupuit X1Y || et licet: transp. U ||
romaica: romule B;
28 uictrix desponderii: uic. sponderit RX1YU uic. spoponderit X2 uiclus spondeorit B |j gens: uirtus XY irtus U;
29 orbe: urbe X1YU;
30 nfulas: nsulas B i l felictate secura: felictales et curan Y felicitate securam R.

170

f r u i t u r q u e . . . secura. CYPR., Eplst. ad Donaum, 37, 2.

171

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

IS1DORJ HISTORIAP

Historia Gothorum

Gothorum antiquissimum esse


regnum certum est, quod ex regno Scytharum est exortura.

Isti sunt enim, quos Alexander

Historia de los Godos

Sobre el origen de los Godos

f s cosa cierta que el reino de


los godos es antiqusimo, ya que
suij;i del reino de los escitas.

1. El pueblo de los godos es


antiqusimo. Algunos los creen
descendientes de Magog, hijo de
Jafet, por la semejanza de su ltima silaba y, sobre todo, porque lo
deducen del profeta Ezequiel; pero
los antiguos eruditos acostumbraron a llamarlos ms Getas que
Gog o Magog.

De origine Gothorum

I. (iothorum
antiquissimum
esse gentem, q u o r u m " originen]
quitlam de Magog lafeth filio suspicuntur a similitudine ultmiae
syllabae; et magis de Hzechielc
propheta id colligentes. Retro
autem erudili eos 7 magis Cetas
quam Gog et Magog appellare
10 consueuerunt.
2. Interpretatio autem nominis
eorum in linguam nostram tectum "
quod significatur fortitudo, et re
uera: nulla enim in orbe gens fuit
5 quae Romanum Imperium adeo
fatigauerit. Isti sunt enim quos

lisios son los que Alejandro afir1. b : PPbQ

quod: quia Q.

2. La interpretacin de su
nombre en nuestra lengua es la de
techo, que significa fortaleza; y
con loda razn, pues no hubo en
el orbe ningn pueblo que tanto
haya hostigado al pueblo romano,
listos son los que Alejandro afir-

q u o r u m . . . syllabae. Isil).. (>rx.. 9, 2, 89.

eo.s .. consueuerunt. H l l R - , llchr. qitcjcst. in (en., LXXM, 11 (Brev. 1 gothorum...


exoilum. ISID., Org.. 9, 2, 27).
" tectum... fortitudo. HIHR.. Comm. in Ezrc/i., i,xx, 535; HIER., Lib. nierpr. hcbr.
nuni.. LXXI, 35.

1. I : BWRNHAMGOTVLSLm
2 Gothorum: ante goth. mi', scitote;
3 gentem: gen. 4- affrmant T gen. + certum est Mommscn.
4 quidam: om. W 1| lafeth filio: ransp. M || suspicantur:
esse creditur W adfirmant GO ducunt T susp. -f editi (edici M);
5 similitudine:
silitudine V j | ultimae: om. RN;
6 Ezechiele: ezechielo BH execielo R ececillo W; 7 id: dem H || retro: reliqui et Hier. romani B; 8 eruditi: eruditi scripsi
cun Hier. editi (-is BWRNGOT editio AM om. H || getas: gestas RN;
10 consueucrunt: consuerunt WRN consueuit AM poi cons. ins. gens fortissima etiam
iudaeorum (iudeam M) terram (trra M) uastatura (uastatum M) describitur AM.

2. i : BWRNHAMGOTVLSLm
2 linguam nostram: -a -a B; 3 quod: quo GO | significatur: -antur B -at V ||
re: te M:
4 uera: fera W;
6 fatigauerit: -cauerit R -uerint GOT fat. + ut

172

ISIDORI HISTORIAE

nilaiidos prommliauil, Pyrrhus perl i n u i i l , Cacsar cxhorruit. Per mulla quippe scenla et regno et regibus usi sunt, sed quia n chronicis
ulnotati non sunt, ideo ignorantur,
l/.x illo autem in historiis nditi
sunt, ex quo aduersum se Romani
corun uirtutem experti sunt, quorum oportct tmpora ct reges per
ordinem cursim cxponere ct aliqua
eorum gesta de histors libcnler
retexerc.

etiam Alexander' uilandos pronunliauit, Pyrrhus p c r l i i n u i l . Causar


exhorruil. Per m u l l a (]iippe retro
10 saecula ducibus usi s u n t , postea
rcgibus, q u o r u m oporlct cinpora
per ordinem c u r s i m cxponerc el
quo nomine acluqiK' rcgnaucrinl,
(le histors l b a l a i c l e x c r e .
15

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

m que haba que rehuir, los que


temi Pirro y horrorizaron a Csar. Durante muchos siglos atrs
.se gobernaron por jefes, despus
por reyes, cuya cronologa, nombres y actuacin conviene exponer
por orden y sucesivamente, sirvindonos para ello de datos sacados de las historias.

m (|ue haba que rehuir, los que


l u m i a Pirro y horrorizaron a Csar. Tuvieron ( l u a n l e muchos si,",los un reino y reyes, que, como
no l u e r o n anotados cu las crnicas,
permanecen 'llorados. Fueron incluidos en las historias desde el
m o m e n t o en (|nc los romanos pu\ i c i i i n a prueli.'i su valor contra
ellos. Conviene e x p o n e r por orden
y succsii'anienlc su cronologa y
sus reyes, y escribir a l g u n o de sus
hechos sacados libremente de las
his'orias.

3. lin el ao doce antes de la


Ululacin de la era, cuando el
cnsul Pompeyo y Cayo Csar promovieron la guerra civil por la obtencin del mando de la repblica,
los godos llegaron a Tesalia para
prestar ayuda a Pompeyo y luchar
contra Csar. All, a pesar de que
combatieron contra J u l i o los etopes, indios, persas, medos, griegos,
escitas y dems pueblos de Oriente

3. Auno ame acram condi


l a m X I I , d i i n i |>i'd a n i p i c i i d o re p u hlicac i m p e r i o cnsul Poinpcius el
( i a i u s Cacsar a n u c i u i l i a 1:0111S moiiissciil, ( i c t l h i ad p r ; i c l > c i u l u m
Pompeio . i i i x i l i i i n i ni Tlicssalia
adiicrsus Cacsarcm p i i g n a t m i ueneranl, ubi diuii Acthiopcs, I n d i ,
Persi, Medi, ( i r a c c i , Scytliae ac
10 rcliqnae O r i e n l i s gentes uocalac
adiicrsus l u l i u m dimicasscnt, isli

ii

Alexander... c x h o r r u i t

2. b : PPbQ
17

OKOS.

libcntcr: libere Momi

liii AM j isti: sti W;


7 aexander: aiaxander W jj pronuntiauit: -uerat V;
10 usi: uisi GO;
11 quorum... relexere om. W j oportet: om. B )| tmpora:
-re GO;
12 ordinem: ordinc GO |] cursim: cursum A om. sp. vac. M;
14 tibata:
liuata R.

3. I : BRNHAMGOTLsLm
1 anuo ante aeram (era B er R Romam marg. N) conditam (-ta B) III: era uero
iucliii GO era uero mundi ucli T; 4 Gaius: Gaius + lulius AM;
6 Pompeio:
ponpci W R N G O cotei pompei Ba !| auxilium: axilium B || Thessalia: -am BAMG;
8 dum: pos! dum //i.. in Pompei exercitu AM j j acthiopes: eziopes WRN;
9 scyihac: scite HW:
10 reliquae: reliqui R M |j uocatac: uocante M;
U iulium:

174

175

ISIDORI HISTORIAS

i.\s HISTORIAS ni; ISIDORO r>r. SI-:VII.I.A

prae ceteris e fortius rcstitcrunt:


quorum Cacsar copia el uirlutc
turbatus fatur fugnm meditassc,
nisi nox proelio lincm dedissel.

Aera CCXIIH Valeriani ct Gal4. Acra rcxmi a u n o impcni


lieni imperatorum Gothi, descenValcriani el (iallieni primo (osis Alpibus, quihus inhabitabant,
Ihi '" desccnsis Alpibus, quihus inGraeciam, Macedoniam, Pontiim
habilabanl, Gracciam, Macedoet Asiam atque llyricum uaslaucniam, Ponlum, Asiam alque l l l i i y runt. Ex quibus Illyricum el Macecum iiastaucninl. Ux i|uibtis I l l y doniam xv ferme annis tcnucrunl.
ricum el Macedoniam xv fenne
Deinde a Claudio mpcratore supe
anuos tcniernnl. Deinde a Clau
rati sedes proprias repetunl. Rodio imperalore superali sedes promani autem Claudium Augustum 10 prias repelunl. Romani aulein
Claiidiuin Augiislum pro eo quod
pro eo quod tam fortissimam genlain rortissimam gentem a linibns
te m a finibus reipublicae remouisset insigni gloria honorantes in foro
reipublicae rcmoiiisscl in foro illi

convocados, los godos le ofrecieron una resistencia superior a los


oros; y se dice que Csar, temeroso an!e s;i nmero y su valor.
!ie;; a pensar en la huida, que
hnh.v'ra realizado si ia noche no
h u b i e r a pueslo fin al combate.
l'.n la er;i C M I I I (,s/r) iK: los einpi'iadorcs Valeriano y (alieno, los
godos descendieron de los Alpes,
en los (|iie h a b i t a b a n , v devastaron
(ireeia, Maceilonia, el l'onlo, Asia
y el lliiieo. De estas regiones ocu
paion el Hinco y Maccdnnia tlu
l i i n l e casi i | M i i u ' r anos; despus,
x'riK'idos ) > < > ; el t iiijK'i'adoi 1 Claut'io, rci'.i c'.aron a sus Menas. I ,os
l m a n o s h o i n a i n n con insigne ^.lona .1 C l a u d i o Anv.nslo y colocaron
en MI honor, por haber rcclia/.ado

4. l'n la era axciur, en el


ano primero del imperio de Valer i a n o y de Galieno, los godos descendi.Ton de los Alpes, en los que
h a b i t a b a n , y devastaron Grecia,
Macedonia, el Ponto. Asia y el Irico. De estas regiones ocuparon e!
llh'rico y Macedona durante casi
q u i n c e aos; despus, vencidos por
el emperador Claudio, regresaron
a sus I ierras. Los romanos colocaron en honor de Claudio Ai;;uso,
por haber recia/ado de los lmites

4. b : PPbQ
1

ccxii: requirifur

ccxciii;

l1

gcntem: om. Pa.

illum i |j isti: sti \V;


12 ci: eius A fortius restiterunt: fortius prcstitcrunt W
fortores steterunt H;
14 meditasse: mcditatus esse (fuissc T) AMTI^;
15 nox:
m<.)\ scrip. Momm. \\ dcdisset: post dcdis. ns. tune Cacsar ait ncc Ponipcium scirc
uincere nec Caesarem posse uinci nam (nolam M) si Pompeius nosset uincere (uin.
nos. M) hodie cum tam asperrimis (asperis HL) uris Caesarem superassel HAML.

4. : BRNHAMGOTLsLm
cccxcii: cclxiiii RA cclzvi H cclii M cccl GOT;
2 primo: secundo primo
H secundo (collocans primo post gotthi);
3 Alpibus: montibus Galliamm Alplbus AM montibus T j quibus: post quibus m.v. diciur mons tauru GO;
6 ex
quibus... tenuenint om. RN;
7 et: om. GMT;
8 annos: anni B;
11 Claudium Augustum: -o -o BH j| pro eo: pro BRNHGO per N;
13 remouisset:

176

177

IS1OXI HISTORIAL

i l h . i i i i e i i i n r l i p c u i n , in Capitolio
. i i i l i ' i u a i i r c a i n ei statuam conloi auei lint.

Acra CCI.XVHII anuo xxvi impeni Constanlini Cothi Sannai a ni ni regioncm adgressi copiosissimis super Romanos i n r u e r u n t
:tgmimbus. Aduersus quos dem
Constantinus aciem i n s t r u x i t in;;eiiliquc certaminc nix superaios ultra Danubium expulit. de
d i u c r s i s g e n l i b u s u i r l u t u n gloria
clarus, sed de (iothorun nicloria
i m p l i u s gloriosns. Quein R o n i a n i
sdclamante senatu publica laude
proseculi s u n t , quod tanlain ;entem u i c e r i l , quod patriam re i puhlicac rcl'ormauerit.

aurcum c l i p e u m , in Capitolio au5 ream s t a l u a m c o u l o c a i i e r u n t .

j. Aera
re i \ v i i n . a n u o "
xxvi imperii Conslanliiii ( i o l l i i
Sarinatarum rcginncm adgrcssi copiosissimis super K c i i n a n o s iiirue5 nuil agmiiiibiis uelienienti uirlutc
c u n e t a gladio el d e p i a e d a l i o n c naslanles. Aduersus (|iios dem Constanliniis aciem i n s t r u x i t inL'.eulique
ceiTaniine u i x supralos u l t r a I)a10 n u u i u m e x p u l i . de d i u c r s i s genlibus i i i i i u t i s ;'lona e l a i u s , sed de
( i o t l i o i u m u i e l o i i a i m p l i u s gloriosus. yncni R o m a n i N e n a t u ade l a m a i i l e pul)liea l a u d e pioscculi
I ' i s u u l , <|uoil l a i i l a m ynti'in u i i v r i t
quod p a l r i a m l e puhlii'ae r c t o i
maueril.

'.~ b : PPbQ
(C!.y.\ ; nu: ot:>''. |i a u n o x:\;n: otn. (1: 2 imperii c o n s l a n l i n i : c o n s t a n l i n i impera
ns !; s a r m - i u i r u m : .sarnuiariun Q;
\4 nccrit quotl p a l r i a m : oni. ().

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

de los lmites de la repblica a un


pueblo tan fuerte, un escudo de
oro cu el foro y una estatua de oro
en el Capitolio.

de !a repblica a un pueblo tan


fuerte, nn escudo de oro en e! foro
y una estatua de oro en el Capitolio.
/

I . u la era n I A V I I I I f.w'c), en el
ano v e i n t i s i s del imperio de Conslantino, los godos invadieron el
pas de los Sumalas y cayeron sobre los romanos con un numerossimo ejrcito. Contra ellos entabl
combate el propio C o n s t a n t i n o y
l i a s de una ."Mil halalla, en la que
a d u r a s penas f u e r o n vencidos, los
e x p u l s al o t r o lado del Danubio,
l ' s l e , si I n e celebre por la gloria
de sus l i i m i M i ' , sobre pueblos du-iso',, a u n t i e mas glorioso por
su v i c l o i a '.obre, los godos. Los
l m a n o s , con la aclamacin del senado, le h o n r a r o n con honores pblicos por haber vencido a un pueblo l a n g l a n d e y por haber restaul a d o el estado patrio.

5. En la era cccLXvnn, en el
ao veintisis del imperio de Constantino, los godos invadieron el
pas de los Sumalas y cayeron sobre los romanos con un numerossimo ejrcito, arrasndolo todo
con la espada y el saqueo, a fuerza
de vehemencia y de- s-alor. Contra
ellos entabl combate el propio
Constantino y, tras de, una gran
batalla, en la que a duras penas
fueron vencidos, los expuls al
otro lado del Danubio. Este, si fue
clebre por la loria de su triunfo
sobre pueblos diversos, an fue
ms glorioso por su victoria sobre
los godos. Los romanos, con la
aclamacin del senado, le honraron con honores pblicos por haber vencido a un pueblo tan grande y por haber restaurado el estado patrio.

anuo x x v i . . . Mipcralov llir.n.. t-liruii., 2M8; OROS , 1, 28, 29.


,-TH B |j foro: ante foro ins. insigni gloria honoranics L tx tcx. alcro;
14 in
. t;-,i; ;!io: '; cap. Nt ct n cap. 3 ;
!5 conlocauerun!: /jo\r conloe. /;;v. era
'jc.:l.\'iiii coacium Ccleberritanum NS episcoporum tcmporibus Constantini gestum,
.-dcm tcmnore quo ct Niccna synodus habita est H.

5. I : BRNHAMGOTLsLm
1 ccdxviiii: ducentcssima septuagsima secunda BA ccclx RNM ccclxxx GOT;
2 xxui: xxuii AM; 3 sarmatarum: sarniatorum B saritanorum RN sarmarum M
Liois arnntomm anriate (-lo G) GO; 4 inruerunt: irruunt H; 6 et: om. GO;
8 in;u n\it!tic: ingcati quo !3;
U uirtutis: uirtutibus RN 1 sed... gloriosus:
'.'.'. JO:
3 adclaniante: acclamanes N;
14 prosecuti: persecuti GOM;
15 l:\ntani .. quod: o,n. B;
6 patriam: o>n. N \\ rei publicae: !rar,^fi. RNH
xTn publicant 1...

118

LAS nlSTORI'.S DE ISIDORO 1)H SFVII.I.A

I S I I X I R I HISTORIIS
A n . i < c ( \ m , a u n o Valcntis v
< J D l I u n u n y c u l i s administraonem
A l h a n a i cus accepit, rcgnans anuos \ m , cuii persecu oncrn adiicrsus idcm communem uoluit
.'xercere contra eos, qui in lois
suis f.'hrisliani h a b e b a n i r ; ex q u i b'.is p l e n q u e , qma idolis i m m o l a r e
non a d q u i o e r u n i , m a r l y r i o coron a l i s u n t , r e q i i i a i i l c m coacli s u n l
do regno suo exire el in R o n i a n a m
' a i i s i r e rcgionem.

6. Aera rccrvii. a n u o v i m p c perii Valenlis n r i m u s ( o l l i o n i m


gcntis a d m i n i s t r a l i o n e m suscepit
A l h a n a r i c n s 1;l r e g n a n s a n u o s x m .
5 qui p e r s c c i i l i o n e ci n d c l i s s i m a ad
uerstis idem c o m m o l a n o b i i l se
excrcere c o n l r a ( i o l h o s q n i i n gen
l e sua ( ' I t i i s i i a m l i a b e b a i i l n r ; c \
q u i b u s p l n r i m o s i|ip i i i h ' l i s i m i i l o
I D lare m u a d q u i > - u e n i n l , m a i l y r c s
f e c i l , r e l i ( | i i o s a i i l e i u m u l l s per,e
c u l i o i i i b i i s a d l l i c l o s , d i i i n pi ic m u
I I iidine lioi i ci el ni vi bccie. dedil
l i c e n l i a m , m i n o m a g i s coi'i'.il de
I S regno silo c x i i e a l t p i e m U o m a m
sol n n j ' r a i c pi O U I I I C L I I I I

!!;! la era < > C C V I H , en el


ano
i i i i ' l o ie V a l ' . - i i ; e , A l a n a r i c o -:o
l i ' - D e.ir."o d e ! gobionii) Jel p u e blo ;'o,i ', r e i n a i v l o trece aos, lisie
i u . : > n . o ; : o \ e i ' u n a persecucin
C O M i i la 'e c o m n , c o n t r a a c i u e llcs t " 1 . - ' i i e n i v h i s p o r C i ' i s i a no . cu M - - l e , l i o , o,; la m a y o r pa J.' C ' M i . , p'.i, que no ( j u i s i e r o n
..K' i > : ' i ,t 'o ulclos, f u e r o n u r e o \ u l n s , ' i i .1 corona del m a r i i r i o . y
lo. i!, m,', m'i ol i j b ' n v i . i o a sa !n i K ' MI i c . i i ' i v a pa',;o a i c r r i l o i 10 i o i n a n o .

6. En la era ccccvri, en el
ao q u i n t o del i m p e r i o de V a i c n l e ,
A t a n a r i c o fue el primero en liacers-.' cargo del gobierno de! p u e b l o
godo, r e i n a n d o trece aos. Este,
h a b i e n d o promovido una c r u e l s i ma persecucin conira la le, q u i so m o s t r a r su saa contra los godos que eran tenidos por cristianos
c a t r e SMS gentes: a muchsimos de
ei'os, porque no quisieron sacrificar a ios dolos, los hizo mrtires,
V a los dems, afligidos con numerosas persecuciones, como sintie' h o r r o r de sacrificarlos ante la
h u l t i l u d , les dio licencia, o mejor,
los oblig, a salir de su reino y
c m i g r i r a la provincia de. suelo
romano.

Aera < . ' ( < v \ v i i n p e n i V a l e n l i s


( J o l h i n I s l r i u i n arucr.siini se in
A l h a n a r i c i el l''ridp,erno i l i n i s i
s u n l , a.llernis se caedibus populan-

7. Aera c i ( r v v . a u n o M U 1111
per V : l ! r t ! l ! ^ ( i o i h i I|! i n I s l r i u i u
a d u e r s i i s leniel ipsos u A l h a n a r i e o
e [ Frkli^emo d i u i s i s i i ( J ; a l l e r n i s

I 1 n I.; ;-i :i ( i i i \v del i m p e l i


! > V a i n i l l e , los i'.odos se d i v i d i e i ' i . i c u n e A l a n a r i c o y l''rdi;crno
cu l ' d i i a , a n i q u i l n d o s e e n m a t a n

7. I'.n la ora ccccxv, en el


ao trece del i m p e r i o de Valente,
los godos se dividieron entre Atanarico y Fridigerno en Istria, ani-

11

7. b : PPbQ
1

nipciii u a l o n l i s : ual. mperatoris Q;

11

n strium: fin. sp. yac. Pb.

ML-M.IK
I i.'iin.

mi"nnv iiniiiiiieiaMi

l l n u . . fliron.. 1286; OROS., 7 , 3 2 . 9 .

, M | ) . - I ; I I I S . I s i n . . rlu o/i.. -4').

6. I : BRNHAMGOTLsLm
'.xxcii: quadra^enes^inia sepiina B cccc GOT j | v mperii ualentis (ualenlinis
}: uc] nip. quinto GOT;
2 priirms: primorum GO || gothorum: cotuaipa Ba;
(i l'uicm: (do N;
7 golhos: cotos Ga gotos-f ees GO eos T j qui: quia AM;
1 rcliquos: releos R;
12 adflictos: afflicts Ls || prae: per MGOL:
13 horrere': lorrct FN eorrecet M !| interficere: om. AM;
14 coegi: gocgi R |l coegit
tic: f;:?mvdere M;
15 romani sol (solii): romanis solis M romanara sohim A
ronKinorum B:
16 prouinciam: -a GOT -as Ls regionen 1..

7. I : BRNHAMGOTLsLm

180

181

LAS iiiS'ioims nr: ISIDORO u-: SHVII.I.A

I S ] I K ) K I HISTORIAS

M-il IMid'.ci ir.ini Alhanar;ci>


n l K iiiipcraloris a u x i l i o supe, l i u i u s rci gralia cum onini
e ( i u l h r u n n Arrianam hacni deuolutus est.

5 sese caedibus populantes .wd A i h a naricus Frkligcrmim V a l c u l i s imperatorjs suragio supcrans h u i i s


rci " gralia lgalos cun IIIIIIKTIHIS
ad euiideni imperatoreni i n i l l i l et
10 doelores proplcr suscipicndaiu
Chrisliaiae lidci rcgulan poscit.
Valens a u l c m a i i c r i l a i e calholicae
'dci iK'uius el A n i a i i a e hai'resis
|)enin i ;il,i!e ilelenliis missis h a e i e 1S licis sae.'rdolibus ( i o l l i o s pn.siia
sione n e i a n d a sui erroris (Ini'.niali
ail/',i'e;:auil el in lan piaechuain
genleni uirus pesferuiii semine
pernicioso Iraiisl'iulit sie(|iie erro'.'.() l e n i , (|iieni reeens crcdulitu cbibit,
t e n m l diu(|ue sei'nauil.

/as i.le una y otra parte; pero Ataa rieo venei a Fridigerno con la
a v u i l a del emperador Valenh' y en
a.'M'aikvnnienlo por ello se con\'ir! u t con tojo su pueblo j^odo a la
hc'eja aniana.

quitndose en matan/as de: una y


otra parle; pero Aianarico venci
a Fridigerno con la ayuda del emperador Valente. y en agradecimiento de ello envi al rnis'sno emperador legados con done-., y le
pidi doctores para recibir as enserian/as de la fe cristiana. Pero
Valente. que estaba apartado de
la \ e r d a d de la fe catlica y dominado por la perversidad de la
h e r e j a arriana, envi sacerdotes
herejes y, valindose de vil persuasin, asoci a los godos al dogma
do su error e i n f u n d i entre tan
u s r e pueblo e virus pestfero de
l'u.'ic.sta semilla. De este modo hi/o [iie el error, que la nueva
creencia iiaba bebido hasta la ll i h i a ;;ola, se mantuviera y conservara d u r a n t e mucho tiempo.

Tune Gullilas eorun episcopus


(iothicas Hileras adinuenit el scrip-

8. Tune (ululas " eorum episeopus (olhieas lilleriis condidit et

linlonees (.ululas, su obispo, mvenl la escrilura gtica y t i a d u i o

8. linlonees Gulfilas, su obispo, invent la escritura gtica y

8. b : PPbQ

h u i n , rci... ulgregiuiil. Olios., 7, 33, 19.


iific G u l f i l a s . . . coniicilit. Isin., r/jr^n., 350.

suncuis: bacras Q.

dcrno M;
5 sese caeJibus: se sedit>us B sese seredibus M | populantes: depop. H
prophctantcs M j Athanaricus Fri^idernum: reqitiritur Fridigernus Athanaricum
tu cxt in fhrnici;
1 superaos: superat AMGOT | huius: hius AM;
11 regulam... ftdei o/n. B (suppl. man. /-ec.) H | poscit: poposcit GOT; 12 autcm ;i ueritae: aut. auctoritate GOT ]| catholicae fidei: otn. B;
13 deuius et:
de huius et G deuius ad O:
14 peruersiate: -em O per ueritate RaN
peruersit.'.c Rb || detenus: eelenipiis G;
15 gotbos: gotis M;
6 nef a n d a : fanda RaN nefanda Rb M s u i : sine M j| dogmati: dogma G dogmatis O;
18 u i r u s pestiferum: unos peslifcios GOT; 19 pernicioso: -e RN precioso GOT;
20 q u e m : quae M ! crcduiitas: crudeitas HAM;
21 seruauit: serbabit R.
8. : BRNHAMGOTLsLm
i eorum: eorun -|- gothorum GO;

et: om. GO;

182

3 noui ac: nobi hac R;

183

ISliXJKI IflStORlAO

[ n . ' . . i i u ' M s in k M i i u i e m linguam


i onii'i lit.
5

10

15

i!
?.()

25

,'
30

scripluras noni ac ueleris teslamcnl n candcni l i n g u a m c o n u c r t i t .


Golhi a u t c m , slatini ni Hileras el
logeni h a b e i e coepcruiit, conslrux c r u n i sibi dogmalis sui ccclesias,
Uilia i u x t a cumila A r r i i i n i de
ipsa i l u m n a l e d o c u m e n t a l e n l e s ,
ul c i e d c r c n l l i l i u i n p a l r i maieslale
c~se m i n o i c i u . a e l e i n i l a l c postchoi e m , s p i n l u n a u t e n i s a n c t i i i i i eque doma esse eque ex substantia
palris cxislere, sed per l i l i u m creal i u i i esse, u l r i u s q u e ministerio ded i l n n i el a m h o r u m obsequio subd i u i n i . A l i a m quoque palris sicut
personan!, sie el n a t u r a m adse.rcnlcs, iliam lilii, aliain denique
s p i r i t u s s a n c t i , ni iam non se.ci.md i i m sanciae s c i i p l u r a e I r a d i l i o n c m
M I I I I S (leus el d o m i n u s colerelur,
sed i u x l i i d o l a ' i i i i c superstilioncm
Ires dei u c i i e r a r e n l u r . Cuius blasphemiae malura per discessum
lemporum rcgumque sucessum
anus ccxili l e n u e r u n t . Qui tndem
reminiseenles salulis suae renunliaucrunt inolilae. peridiae et per
Cliristi graliam ad unitatem fidei
ealholieae peruciierunt.

LAS HISTORIAS DI ISIDORO DF. SHVIIXA

a esta lengua las Sagradas Esenturas.

t r a d u j o a esta lengua las Escrituras del Nuevo y Antiguo Testamento. Los godos, tan pronto como comenzaron a tener escritura
y leyes, se construyeron iglesias de
su dogma, teniendo, de acuerdo
con e! propio Arrio, doctrinas tales sobro la Divinidad misma,
que crean q u e el Hijo era inferior
en majeslad al Padre y posterior
en e l e i n i d a d , y que el Lspritu
Sanio ni era Dios, ni proceda de
la s i i s l a n c K i del Padre, sino que fue
cieado a l i a v s del Hijo, y (pie estaba dedicado al servicio de ambos
v ' , i i | e i o a su complacencia. Asim i s m o a l i n i i a b a a que la nalurale/a
del l'adre era d i s t i n t a , lo mismo
uc su pcisona, d i s t i n t a la del Hijo
y d s l m l a , I m a l i i i e u l e , la del Ksp
i Un Sanio, de modo que ya no se
h o n r a b a , segn la tradicin de la
Sagrada I v s e i i l u i a , a un solo Dios
V Senor, sillo que se veneraba a
l i e s dioses, segn la supersticin
de la idolatra. Los godos permanecieron en la maldad de esta blasfemia en el correr de los tiempos
y el suceder.se de los reyes, durante 213 aos.
Finalmente, acordndose de su
salvacin, renunciaron a la arraigada perfidia y llegaron por la
gracia de Cristo a la unidad de
la fe catlica.

4 conuerlil: comrnittit GO;


7 dogmais sui: dogmati sui B;
8 talia uxta
eundem A r r i u m : (alia iuxta Lindemarum H;
10 patri: -is A ( [ maiestate: -ti M;
I I aecrnitate: ct-f-aetcrn. RN aetern. posteriorcn oni. B;
12 sanctum: seculum (sclum) M;
13 eque ex substantia: nec substaniam MLs;
14 per: pro
M un. H || crealum esse: creatum terre M;
15 utriusque: utrius R | ministerio
c d t ' u m : m i n i e r i u m dedito B ministerium dcditum H;
20 non: om. M;
22 dominus: omnes GO i; colereur: -ntur GO coletur B;
23 superstitionem:
supprest- RY;
24 dei: dii RN ; j ucnerarentur: -eur H j cuius: cuis R;
25 m a l u m : o/u. M | per discesaini: per decessum AMGL per decessu RNV
piocvs.su H;
26 !\::>,unique: regnumquc RN gothorumque regura H \\ successum:
-u !:
21J i n o l a c : molie GO indiUio Ls (non Lm) | per christi gratiam: chr.
;j;:il:i l:
31 peruenerunt: peruenerit RN.

184

185

I M I K J K I msiOKIAli

Ai't.i M ( I \ v i . . I I M I O x m i impeii! Viilrnlis (iollii, (|ii primun


c In i s t i a n o s a l o n a sua expulerant,
posiiiuidiiin i|>s ab Hunis expulsi
s u n l Iran.siloque Danubio fluuio 5
V a l c n l i s imperatoris potestati se
non dcpositis armis dederunt, accepla ab eo ad habkandum Thracia. Sed ubi uiderunt se opprimi a
Romanis contra consueludinem Id
propriae libertatis, resumptis armis rebellando, Thraciam ferro incendiisque depopulant deletoque
Romanorum exercitu ipsum Valentem iaculo uulneratum n q u a n 15
dam uillam fugienlem incendunt ul
mrito, uxta cuiusdam sententiam,
ipse ab eis temporali cremaretur
incendio, qui lam pulchras animas
20
ignibus aeternis tracliderat.

S HISTORIAS DK ISIDORO Di; SEVILLA

9. Acra (xa v,i a n u o M U . i m perii Valcntis Coln ":. iiui p r i m u n


christianos a sedibus MUS c \ p u l o ranl, rursus ipsi ab l i u n i s r u m
rege suo Athanarico e x p u l s i s i u i l
iransitoque D a n u u i o cun u i i n Va
I c n l i s i m p e r a t o r i s f e r r non possent sese non dcpoMiis ai u s l i a dunt, Ihraciain ail inliabilainlum
a c c i p t m l . Sed ubi u i d c i u n l se opp r i m i a Romanis c o n t r a C O I I M U M U diiicm propriae l i b e r l a l i s ad rehelI c i n d u m coacii snnl T h r a c i a m I e r r o
ncendiisque d c p o p u l a n l u r dcletoi|iie oinanorinn e x e i v i l i i ipsum
Valenlem iaculo u u l n e r a l u i n in
q u a n d a m u i l l a m f u j ' j e n l c n sucrcnd u n t ul mrito ipse ab cis i i i u e n s
c r e m a r e l u r incendio c]ui lam p u l chras a n i m a s ignibus a c l c i m s I r a diderat.

9. b : PPbQ

9. En la era ccccxvi, en el
ao catorce del imperio de Valente. los godos, que primeramente
haban expulsado a los cristianos
de sus moradas, fueron expulsados,
a su vez, por los hunos, junto con
su rey Atananco. y, despus de
pasar el Danubio, al no poder soportar la violencia del emperador
Valente, se entregaron sin deponer
las armas y recibieron Tracia para habitar en ella. Pero ante la
opresin de los romanos, que iba
contra la costumbre de su propia
libertad, se vieron obligados a rebelarse; devastan Tracia a sangre
y fuego y, tras de aniquilar al
ejrcito romano, prenden fuego al
propio Valente, cuando, herido por
un dardo, hua hacia una casa de
campo. Mereci as ser quemado
en vida por un fuego temporal
aquel que haba entregado al fue
"o eterno almas tan bellas.

Ln la era cccrxvi. en el ao calorce del emperador Valente, los


;odos, que p r i m e r a i n e m e haban
expulsado a los crislianos de sus
tierras, fueron expulsados ellos mismos ms larde por los hunos, y,
despus de pasar el ro Danubio,
se entregaron sin deponer las armas a la autoridad del emperador
Valenle, recibiendo de l Tracia
para liabilar en ella. Pero anle la
opresin de que eran objeto por
los romanos, en contra de la costumbre tic su libertad, volvieron a
coger las armas para la rebelin;
devastan Tracia a sangre y fuego,
y, tras de aniquilar al ejrcito romano, quemaron al propio Valenle,
cuando, herido por un dardo, hua
a una casa de campo. Mereci as,
por decirlo con la frase de un autor, ser quemado por ellos en un
fuego temporal aquel que haba
entregado al fuego eterno almas
lan bellas.

( i o l h i . . . t r i i l k l c r a l . H l l - K . . rliron.. 2393; OROS., 7. 33. 10 ss. et 1. 33, II.

I irnperii u a l c n t i s : transp. O \\ x i i i i : x u i i Q;
4 hunis:
+ H +n- Q;
5 d a n u b i o : d i i i i u L i (J;
6 potcslai: -e Q.

I I I- u 1' hun-

Pb

9. ( : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxui: ccccxiii GO || impeni Val.: Iransp. GO;
2 primun (AL cun breiiinrc): in primis B in primum RN primum n HGO;
3 a sedibus suis: a trra
uel a scdibus suis GO a Ierra sua L;
4 hunis: unn- B (semper) ugn- vel ungnN ugn- RHMGOL hun- A2 + + +n- Al;
12 libertatis: liuert- R |j rebcllandum:
reucll- R;
14 ncendsque: incendisset M | deletoque: deiectoque RbNHLs deiecque Ra dictoque Aa uictoque Ab deiectaque M;
15 exercitu: -um B;
16 uaIcnlcn: -e M:
17 succendunt: succederunt M succedunt RJNH succenderunt ALs;
18 ut m c r i l o : et mrito ut BA2 et mrito RNA1MGO;
19 tam: tum M;
20 aeternis: oin. B.

186

187

isnxmi HISTORIA!;

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

0. I n u e n e r u n l a u l c m co proelio Golhi confcssorcs p r i o r e s ( i o llios quos d u d u m p r o p c r fulein a


lena suu e x p u l e r a n l , el u o l u e i u n l
5 eos sibi ad pracdac -:oi i c l a l c m
coniungere. (,)ni c u n non a d q u i c liisscnl, a l n | u ; n i l i n l e r f c c l i s u n l ,
a l l n i o n l u o s a ]IH:;I l e n l e ' , el r e f u gia sibi q n a l i a c u i u q i i c i ' o n s i i nenie-,
l)

10. Encontraron los godos en


aquella guerra a los confesores godos, que haca tiempo haban expulsado de su tierra por causa de
su fe, y quisieron asociarlos a ellos
en el reparto del botn. Aquellos
no accedieron, y por ello algunos
fueron muertos, otros, apoderando.e de unos lugares montaosos
y construyndose all refugios de
c u a l q u i e r modo, no slo se mantuvieron como cristianos catlicos,
sino que permanecieron tambin
en la amistad de los romanos, quienes a n i c i iormente les haban acoi'ido.

I U ) I ] S o l l l M I pe s e i l C I a l l C !!';! ( ' l i l i 1 ;

l i i i n i c a l l l o l i c i , M'I| e l i a i n i n coneo
i l l a l o i u a u o i u n a q m b i i s d i i d n n i
c x c e p i i f u c r a n l , pe l u a i i s c n i i l .

i i

Acra < r x v i m . anuo impcr


I I. Acia < i ( i \ v i l l l . a u n o "
Theodos Spani tertio, Athanariu n p i ' i i i Tlicodosi Sp.iui l e lio,
cus cun Theodosio ius amiciliae
A l h a n a n c i i s cun 'I beodo 1 .o ius
dispoiicns mox Constantinopolim
a n u c i l i i u i u j i i c di-.poneus n i o \ ( O r .
pcrgit ibique quintodecimo die ex
~ < l a n l h i o p o l i m pe' i! i b i ( | i i e q i i i n l o quo fueral a Theodosio fauorabilidecimo die post qiiam l u e i a l a
ter susceplus, nteriil. Ciothi aulcm
Theodosio b o n o r a b i l i l e r susceplus,
proprio rege d c f u n c t o auspicenles
i n l e r i i l . ( i o l l i i a u l c m proprio rege
benignitatem 'I'hcodosii imperatoris
defunclo auspiciemos bcnignilalem
inilo foedere Romano se imperio 10 Thcodosi imperalons inilo foedere
tradiderunt.
Romano se imperio Iradidcrunt.

1 1 . ln la era ccccxvini. en
el ao tercero del imperio de Teodosio el Hispano, Alanarico, estableciendo un pacto de amislad
con Teodosio, al punto marcha a
Conslanlinophi, donde falleci calorce das despus de haber sido
recibido con todos los honores por
I codosio. Los godos, muerto su
propio rey, viendo la benignidad
ili;l emperador Teodosio, hicieron
con l un tratado y se sometieron
a su dominio.

I n l.i c a i < i c x v i l i i . cu el ano


I c i c c r o del i m p e r i o de Teodosio el
H i s p a n o . A t a n a i ico, cstablrcic.ndo
un paci de a m i s l a d con Teodosio, m a r c h a al p u n t o a (.'onslanl i n o p l a , donde f a l l e c i c a l o i e e das
d e s j n i s de haber : ido u c i b i d o con
lodo favor por Ten losio. Los iodo;,, m i i e i l o su piopio rev, viendo
la benij'.nidad de! emperador Teodosio, h i c i e r o n con l un t r a t a d o y
se sometieron a su d o m i n i o .

10. I : BRNHAMGOTLsLm
2 cnnfessores: oni. L;
6 adquieuissent: -se B;
I) f i i e r a n l : -at M.

3 quos: om. RN;


5 ad praedae: adprehendi GO;
10 perseuerauerunt: om. H;
11 concordia: -am HM;

Mino i m p e n i . . . t n i d i d e n m t . HYD., c., 6.

11. I : BRNHAMGOTLsLm
I ccccxuii: ccccxii Hi 2 Spani: span R hispan! N gothi A2; 4 amiciamc|ue: amicitiarumquc GO j Constantinopolim: constinopolim B conantinopolim H;
6 post quam: quam URN; 8 interiit: moritur B; 9 benignitatem: uenientem
O:
10 inilo: se inito A;
11 tradiderunt: posl Iradiderunt ;u. fueruntque
cum romani-; x x u i i i (xu H) annis HGOT.

188

189

I M I K W I HISTORIAS

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

12. Aera rrccxx, auno imperii


Theodos I N I G o t h i patrocinium
Romani foedcris recusantes Alaricum regem sihi c o n s l i l u u n t , indig5 n u m iudicantes Koinanac esse subditos polcstati casque scqui, quorum am pridcn lep.es i m p e r i u m quc rcspneranl el de i|iiiiniin se
socielale
pioelio
linnnphaiiles
10 aucrlcranl.

M'

l''

Aera CCCCXLVI, anno xim Arcadii et Honorii imperatorum posl


Athanaricum do reges Gothis imperauerunt, qui pacis foedere rupia ad depraedandam Romaniam se
dederunt.

13. Acra rru x x x v i l . anno imperii Honor! el Arcadi q u a r l o GoIhi '" u Alarico el Kagadaiso diuisi, d u m seinet ipsos in duabus partibus rcgni uars cacdibus laceraren!, ob cxcidium Rornanorum
concordes cffecli consilium in comm u n e c o n s t i t u u n t pariquc intcnlione ad (lepracdandas quasque regiones Italiac ab muiceni diuiduntur.

12. En la era rcrcxx, en el


ao cuarto del imperio de Teodosio, los godos, renunciando a la
proteccin del tratado con Roma,
se eligen como rey a Alarico, por
considerar indigno el ser subditos
del poder romano y seguir a aquellos, cuyas leyes y mandatos ya
hablan rechazado antes, y de cuya alianza se haban apartado, despus de triunfar en la lucha.
l'.n la era < < i ( X i . v i l , en el am
r u l o ] re di 1 los emperadores Arcadio y Honorio, despus de Alanai i-.'o, r e i n a r o n e n l i c los godo.s dos
i e y e \ , i|iiienes, rolo el t r a t a d o de
pa/, se e n l i e i ' a i o n al saqueo de la
Romana.

13. fin la era accxxxvn, en


el ao cuarto del imperio de Honorio y Arcadio, los godos se dividieron entre Alarico y Ragadaiso, y aunque se destruan m u t u a mente en matan/as diversas por
estar dividido el reino en dos partidos, se pusieron de acuerdo para
e x t e r m i n a r a los romanos y prepararon un plan comn, repartindose con idntica intencin algunas regiones de Italia para someterlas al saqueo.

j
( m l l i i .. I.H'LT.iri-nl. Oitos. 7, 37. 3.
12. I : BRNHAMGOTLsLm
1 fcccxx: quadrintcsima uiccsirna H;
2 theodos: theod. f ualentiniani L;
4 ainstitiiunt: conslituerunl M;
5 iudicanles: indicantes H |j nimanae: romano
N || essc: se eses GO;
8 de q u o r u m : decorum GO ; j se: om h:
9 socictatc:
-L;II H M proelio: per praelium A.

13. : BSRNHAMGOTLsLm
5 in: om. GO || alarico: allarico S jj ragadaiso: redagarso Lm4 duabus partibus regni: duab. reg. part. HAMGO;
6 ob: ab M.;
9 depraedandas: praedaniias AM picdantes GO depraedandum Lm.

190

191

I S I t x m i HISTORIAR

O i i o i i i m u i i u s Radagaisus Scyla
, i l i | i i c p a i ' a i i u s c u n <<: fere milibus
l l a l i a n bclli ferilalc aggreditur,
p i o m i l l c n s sangiiincm Christianonuii ds suis litare, si uinceret.
C u i u s c x c r c i l u s a Romanis in monItiosis lois conclusus fame est pot i u s quam ferro consumptus: ipsc
postrenium rex captus est et interfectus.

3,"

l
t

I \S H I S T O R I A S DH ISIDORO ff. SHVtl.1 >.

14. Aera rcccxun, anno imperii Honor et Arcad X rcx Gothorun 19 Ragadaisus genere Scytha eullui idolatriac dedilus bar5 haricae inmanilalis ferilale saeuissimus c u m duccntis a r m a l o r u m
milibus Italiae partes iiclienienli
uaslalionc adgreilitur, spondcns in
contemplum Clirisli R o m a n o r u n
10 sangiiincm ds suis libare, si uince
re, e u i u s exereilus ah Slilicone
(luce Romano in nionluosis Tus
ciae lois c i i c i i i i i c l i i s u s l a m e esl,
polius q u a m Ierro eonsiimplus,
15 ipse p o s l r e n i u m rex caplns el interfcctus csl.

Aera crcirxt.vii a u n o Honor el


Arcad impcratorum allcr lie A!aricus, Christianus quidein sed hacreticus, pro consorte regni amisso

15. Aera ccccxi.vn, auno im


pcrii Honor el Arcad XV exline
lo Kai'.atlaiso A l a i cus '" consol s
regni, n o m i n e q u i d e i n Cln isliaiuis,

15. 6 : PPbQ
4

pro: post codti.

14. I : BSRNHAMGOTLSLm
1 ccccxlii: ccecui R || impcrii: o ni. A M G O ;
4 c u l i u i : i:nllu H R N H ;
6 duccntis armatorum milibus: duc anruitis ann;Uoriim mili bus ( m i l i t i b u s Ba) B duc. m i l .
arni. H;
7 partes: partibus NV;
9 contemplum: conlcniplu BhSN (contenta
lia) conleulu AMGOT;
l stiliconc: silionc GO;
13 locis: locus Ba || est:
om. BS;
14 conMimplus: consuptus S consumtus R.

15.~ I : BSRNHAMGOTLsLm
1 acra: om. M j j ccccxluii: ccccxuii RGO ccccxiii Lm;
hon. ct are. honorii A;
2 xu: dcimo RNGOT;
3

192

2 honorii et arcadii:
ragadaiso: rada- ML;

U n o de ello-:, Raradaiso, escita


V paizano, a l a f a a I t a l i a con casi
( l o c i e i i i o s mil -okiados en feroz
c a m p a n a , con la promesa de ofrecer :i sus dio.es la sanare de los
i.:risl:anos, si \ v n r : i . Su ejrcito
fue s i l i a d o poi lus romanos en
u i i i i - , l u f ' . a i ' / s i t i i i i u i i t o s o s y perecit)
a n i i | i i i l a d n por el h.irabre ms i|iie
pin la espada, l - ' i ' i a l i n e n l e . f u e
cap! \'] ai.N) y m u e r l o el pro)!i) rey.

I ' n !a ei ,1 < i rt \i v i l , i'ii el ano


ili 1 lo-, r i i i p ^ ! ;n!o! es I Icnono y A r cadio, e l e i ' i M K i i r l e y , Alarico,
c r i s l i a o e i e j i a m e n i e , pero hereje,

!4. En la era ccc'cxi.rll, en


el ao dcimo del imperio de Honorio y Arcadio, el rey de los godos, Ragadaiso, de linaje escita,
entregado al culto de la idolatra
e i n h u m a n o en gran manera por
la fiereza de su brbara crueldad,
ataca con doscientos mil soldados
algunas partes de Italia y lleva a
cabo en ellas una terrible devastacin, con la promesa de ofrecer
a sus dioses, para desprecio de
Cristo, la sangre de los romanos,
si venca. Su ejrcito, sitiado por
Kslilicn, general romano, en unos
lugares montaosos de Tuscia, pereci a n i q u i l a d o por el hambre
ms t|iic por la espada. Finalmenle, fue capturado y muerto el propio rey.
IS. F.n la era ccccxi.vn, en el
ao quince del imperio de Honorio y Arcadio, muerto Ragadaiso,
Alarico, que haba compartido con

1SIIXWI

ni u i i i d i i l . i i n '..iiij'.umr. M I O M I I I I proI n l i i ' , l l , i h , m i n u i l , obsessam


n i b f i i i i . i | n l , sicquc Roma irrupl n i i i e . i l q n e m p e t u magnae cladis
r u n s a es!.

ili

f i
Sl

IIISTORIAE

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

5 sed professione haereticus, dolens


tantam multitudinem Golhorum a
Romanis c.xtinctam, in uindiclam
sanguinis suorum aducrsus Romam proelium agit obsessaniquc
10 mpetu magnae cladis i n r u n i p i t .
Sicque urbs cuiiclarum g c u l i u n
uiclrix Ciothicis I r i u m p h i s n i e t a
subcubuil cisque capia .subiugataquc scruiuit.

Tantum autem Gothi clementes 15


Tantum a u t c m Ciothi clementes
ihi exlitcrunt ut uolum anlea daibi e x t i l c r i i n t , u l n u l i i i n " a n l e a
rent, ut, si ingrederenlur urbcm,
diircnl (jiiod, si ngrcdc.rciilui urquicumque Romanorum in locis
bem, q u i c u m q u e R o m a n o n i i n in
locis Chrisli, i i u i c n i c n l i i r , in tiasla
Christi nucnirentur, n es agere
belli iure non liceret, sed ihi et 20 lionem u r b i s non m i l t c r c n l u r . l'ost
hoc gilur iiotiini adgressi u r h u m
feriemli refrenarctur inmanitas et
i i m n i b u s el mors el c a p t i u i l a s incaptiuandi cupidilas coerceretur.
d u l t a esl, q u i ad sanctoriim l i i n i n a
Sicque pos! hoc uolum aggredienc o n f t i g c n i n t . Sed el q u i e x t r a loca
les urbem quoscumque in locis
Chrisli uel martyrum uel basilicis 5 n i a r l y r u m erant el nonicn Christi
et sanctorum n o m i n a u e r u n t , et ipconfugientes inuenerunt, in uastasis simili misericordia peperccrunt.
lionem urbis non miserunt, nec
6 taliam: it.
cis codd.

urhe

PPh;

J 9 ' c h r i s l i : sanclis Pa;

uel basilicis: ubasili-

4 quidcm: om. RN;


5 sed: et BS;
6 tantam: tantum M ]| a: in M;
7 in
iiindiclarn: om. B R N ;
8 sanguinis: ^anguinem M sanguinum A;
9 agit: gessit
A;
!0 magnae cladis: igne el. Lm igne gladiis Ls;
11 sicque: sic H || urbs:
urbis OO || gentium: om. RN;
12 golhicis: gottis RN;
13 subcubuit: subcumb n i t R;
15 tantum: tanti RN tam S;
16 uotum antea: uot. ante ea RN Iransp.
H;
17 quod: ut A (cum hrcvior. opinar};
18 quicumque: quicum GO;
!9 in uastationem urbis non mitlerentur (mittereur AM inicierentur GO): non
ucdderentur NH2 inuiolatos securosque esse sinerent (sin. esse S) B2S (ex Oros.) om.
B1RHI;
21 adgressi: -is H ingressi N;
22 mors: mos H;
24 confugenint:
-ierunt BRGO ! ct: oin. RHM loca martyrum erant: mart. loe. era N martinim
erat R locum martyrum erant H martyrum (om. rcliqua relie, sp. vac.) M;
26 sanctorum: un. H i i ct ipsis: et ipsi BaNHO;
27 simi misericordia: om. sp. vac. M.

194

s u s t i t u y e n d o a su copartcipe en
el reino, que haba muerto, y inarc h a m l o a I t a l i a para vengar la sani'ie i!.' los suyos, la invade y, tras
ile u n asedio, I n n i a la ciudad. De
esie i n i i ' l o K o n i a fue destruida en
un i i n p e i i i K - , 1 1 a i a q u e seguido de
<'ian mortandad.

l el reino, cristiano de nombre,


pero que profesaba la hereja, afligido de que hubiesen sido aniquilados por los romanos lanos go'Jos, hace la guerra contra Roma
para vengar la sangre de Jos suyos, y, tras de un asedio, pencira
en ella violentamente, causando
u n a gran m o r t a n d a d . De este modo, la ciudad vencedora de todos
los pueblos sucumbi vencida por
los godos t r i u n f a d o r e s y, convert i d a en su presa, les sirvi corno
esclava.

I - c i , r.oiln-, i i i o s l r a i o n a l l tal eleu i i ' i i i ' i a , qiu 1 h u i e i o n antes la pioIIH'S.I dr i j u e , ,i i n i m b a n en la ciudad, un Irs '.na l i e i t o usar del tleIIT|IO d e " i i ' i i . i c o n l i a niil|'iin
l o h i a m i que se bailase t u his llll'.a
i i " , '.;i",i.ido 1 , a n l e s b i e n , p r o n i e l i r
mu, a d e i i i a s , que no solo se haI n a n d e a b s l e n e i a l l del dciTamam i e n l o c r u e l de >,angrc, sino que
iambic.il b a b i a n <lc contener su
deseo de hacer cautivos. Y as, despus de Cita promesa, cuando atacaron la ciudad no aadieron a la
devastacin de la misma la ruina
de n i n g u n o de cuantos encontraron refugiados cu los lugares sagrados, en los templos o en las
baslicas, ni tampoco se ensa en
ellos a espada sangrienta, gracias

Los godos mostraron all tal clem e n c i a , que hicieron antes la promesa de que, si entraban en la
ciudad, no a a d i r a n al saqueo de
la misma la r u i n a de n i n g n romano que se halliise cu los iugai es sagrados.
Y as, despus de esta promesa,
c u a n d o a t a c a r o n la c i u d a d , con
cedieron el i n d u l t o de la m u e l l e y
del cautiverio a lodos los que se
relugieron en los lugares sagrados, y tambin perdonaron con
igual misericordia a los que se hallaban fuera de los templos martiriales y pronunciaron el nombre
de Cristo o de los sanios.

21

ut uotum... rcfrcnata est. Hvu., c. -43.

195

I',1IX)RI

LAS HISTORIAS DH 1SIIX1RO DE SEVIM.A

HISTORIAR

c s l i i i lora m a i l y n i m eranl ct no- 30


i i i r n C h r i s l i uel sanctorum nominab a n l , el ipsis siniili misericordia
h o ' J i l i s f u r o r pepcrcit. Sic eua.ser u n l m u l l a m i l i a Romanorum, quihus G o l h i propier Chrislum mise- 35
l i c o r d i l e r pcpercerunt. Unde el
h u c u s q u e R o m a n i , qui iii reino
Golhorum consistunt, tico eos
amplectun ur, ut melms sil iiis
cum Golhis panperes uiucre <|u;\m 40
inh:r Romanos ptenles esse ei
grane i u g u m I r i h u i i portare.

;: la [licuad de los encmieos; pero


lamhicn el furor enemigo perdon
eon igual mise'ieoi'dia a los que se
hallaban fuera de los templos martiriales e invocaban el nombre de
( Y i s l o o de los santos.
De esle modo se salvaron muelios miles de enslanos a q u i e n e s
los godos perdonaron niise ieo dio m e n l e por Crislo Por ello, i n c l u so b a s l a hoy. lo-, romanos que perm a n e c e n en e! r e i n o godo de tal
manera lo a c c p l a n que prcTicren
\ i v i t pobres c u l i ; 1 l o s g;;dns q u e
ser poderosos c a i r e los l o m a u o , y
s i l l n el pesado yugo dj! ii'ibalo

Ib. In reliqtiis a u l e n i elsi p i a c da h n s l i n m p a l n i l , l e r i e n i l i l a m e n


i i i i i i a n i l a s r e f r n a l a cst. I n c u i s a n
tilnis '' a u l e n i in illa n a s l i l a l e per
5 iirhem ( i o l l i i s , i l i i u i q u d a m poleiis
uiri'jiiem eonseeralain aelale proiieelam reppeiissel eanu|iie lumcsle adnionerct, u l , si t|iiid apnil se
a u r i ai');enlit|ue essel, prol'erret, illa
10 lideli eonseientia quod l i a b u i l prol u l i l ; cumi|iie Me iiasornni forinam
el. p u l c r i l i u l i n e i n ex illa anliqua
R o i n a n o i u n opulenlia mirarelur,
iiirflo a i l : hace nasa milii de sa-

16. Para con los dems, aunque se puso de manifiesto el afn


de botn de los enemigos, sin embargo, se contuvo el ansia feroz
de matar.
Durante la incursin de los godos por la ciudad, en medio de
tal devastacin, cierto personaje noble encontr a una virgen
consagrada, de edad avanzada, y
como la amonestase con nobles
maneras a que, si tena en su poder algo de oro o de plata lo presentase, aqulla entreg lo que tena con escrupulosa conciencia.
Como el noble se quedaba admirado ante la forma y belleza de
los vasos, producto de antigua
opulencia romana, la virgen le
dijo: estos vasos me han sido

29 q u i : om. Q.

16. I : BSRNHAMGOTLsLm
i reliquis: reliquiis H || praeda: -ae A; 2 hostium: -1 O ostium R; 3 refrnala: retecta BS; 4 aulcm: om. S;
5 gothis: goti RN | qudam: quidem GO;
& aetate: et asate S2Lm;
6 prouectam: profectam R U G O pcrfcctam BSAMLm;
8 admonerct u: aii:nonerel'+ -r + u t B;
9 illa: ule GO;
10 eonseientia: conseienti A ([ habui: abuit R;
II cumque: cum N quum R;
14 uasa: nasa quae

196

22

incursanlibus... cuaserunt. OROS., 7, 39, 3 ss. (Brev., OROS., 7, 41, 7).

197

IS11X1UI

1I1S1ORIAK

LAS HISTORIAS DI- ISIDORO DI- SF.VII.I.A

i:> erario Pelri aposlo deposita s u n t ,


pruesunu'. si uude.s: ego sacra hosti dar non audeo.
lile ad nomen apnsloli magno
pauore perterrilus reg lioc per
20 n u n t i i i n i rcfcvl, ciui conl'eslim reporUiri oninia ad sacrarrnn bcali
Pclri sumrn.'i c u n r e u c r c n l i a iussil,
dicens c u m Romanis ^css'ssc bclli'.in, non c u n aposlolis

entregados cu depsito y pertenecen al culto del apstol Pedro, tmalos, si te atreves; yo no me


a l r c \ o a dar a dar al enemigo los
objetos sagrados. Aqul, vctima
de un gran (error ante el nombre
del apstol, refiere por medio de
un mensajero lo sucedido al rey,
quien orden que fuese devuelto
todo inmediatamente al santuario
del bienaventurado Pedro con suma reverencia, diciendo que l haba hecho la guerra contra los romanos, no contra los apstoles.

i 7 . R e d i l i g i t u r uirgo r e t i e r e n t i s s i i n i s o i l i c i i ; lionorala: rcdc-'unl


el cun illa ( i i n n c s ijiii ei se soc i a n e n i n l , siip.T capila Ma nasa
"i illa u r e a el a i j ; c n l e < i c u n l i y i n n i s
el c a n l i c i s ie|iorlanlc.s exerlis 1111d i c j i e i i i : s i i regs oh dclciisioncm
a r n i a U n u n cusioiliis. Coiicurrunl
imdi(|iie ad noces canenliun de
10 l a t i b u l i s aginina Cliristianoruni.
C o a c i i i i u i H eliam et pagani alqnc

SiS!

17. Vuelve, pues, la virgen


honrada con respetuossimas ceremonias. Vuelven tambin con ella
lodos los que se le haban unido,
llevando sobre sus cabezas los
vasos de oro y de plata, entre
himnos y cnticos con el acompaamiento por mandato del rey de
un squito de guardias armados
para su defensa. Concurren de todas parles ante las voces de los
que cantaban los ejrcitos de cristianos desde sus refugios. Acuden

BS i| milii: mici R chnsli M;


15 p e n i : bcati pci (.O un. RS || deposita sunt:
dcposiiuns M;
6 sacra ho>ili: sacra hoslibus II sacra hostia (ostia R) RNGO
sacran liusiian AM;
18 ilk: gullius illc AMGO He aulcn 1!; 20 confestim:
con. + rcx AMGO j reportan: reportare KS; 21 beati pctri: bcati (sancti petri
MOL) per uirginem illam (om. RN) R N H A M G O beali pelri apostoli BS; 23 gessisse: gessisse se A se gessisse H iecisse GO gessi Ls iessi Lm; 24 apostolis: ap. dei
AMGOL.

17. : BSRNHAMGOTLsLm
! rcdii: reddit HGO || reuerentissimis: rel'er. R; 2 redeunt: reddeunt GO; 3 ei
se: eis se Ba ei RN eam H || sociauerunt: -rant AMHGO; 6 exertis: exercitus
RNHAMGO et exerc. ML;
8 concurrunt... agmina christianorum: om. RNLni;
9 uoees canentium: duces cannecum M;
11 concurrunt etiam atque admixit nter
198

199

I.At H I S T O R I A S !)! ISIDORO DE SiiVIl.LA

n t e r eos, d i i m l'hrisliaso f t n g u n t , e i a h ct psi


x c i d i u m enascnmt.

Gothi autem pos! lertium diem,


quo Romam ingressi sunt, millo
hostc cogenle sponte discedunl.
10

1 .S

8. Mac tempcslalc Ciolhi Placidiam Thcodosi principia l i l i a m ,


Arcadii e Ilonorii iiipeatornni
sororcm cum ingenti amo Romae
e a p i u n t a d c p l i s q t i e n u i l l i s opilnr;
Rnniinonini lerlia die "'' inccnsa
cti.Tsaque in p a r l i b u s urbe disced u n i . l u d e consccnsis n a u n i s c u n
ad Siciliain exiguo ib Ilalia l'rclu
d i u i s a m l i a n s i r c disponcrciil, nfo.slo i n a r i |HTclilali n u i l l u n oxcrc i i i i i i i p . ' i d i d c r u n l . Quibus lana
l i i i llona d(" K o i n a i i a c urbis <)bU'iiln, ul in cins conipar:\lonc nih i l s>.' n i l i passos k'inpt'slak 1 illa
irbilri-.'iilnr, daina
naiifiai'.ii
cuciil u uicioriac conipcnsiinlcs.
Mors A l a i i c i conK'slitn secuta:
viccsiiuo oclaiio rcj'.ni a n u o clc u n c l u s ludia.

l a i i i b i n los pacanos y, mezclados


con atillos y ingicndo ser cris;anos, lanibin eilo.s mismos escaparon a una calamitosa ruina.
18. En este tiempo los godos
hacen cautiva en Roma a Placidia. la bija del prncipe Teodosio, hermana de los emperadores
Arcadio y Honorio, y se apoderan de gran cantidad ce oro y muchas riquezas tomadas a ios romanos. Al lercer da parlen, despus
ile i n c e n d i a r y destruir parcialmente la ciudad. De ail se embarcaron en sus naves y, al disponerse
a pasar a Sicilia, separada de Italia por un pequeo estrecho, y
correr el riesgo de un mar revuelh i . perdieron gran parle del ejrcito, l'ero l'tie l a n grande para ellos
la H.'oiia de i.t conquista de Roma,
q u e , en comparacin con ello, consideraron que no haban sufrido
mal a l g u n o con aquella tempestad, pues hallaron en el xito de
la victoria la compensacin del
naufragio. La muerte de Alarico
se sucedi inmediatamente, falleciendo en Italia en el ao vigsimo octavo de su reinado.

1 .os finios, a los lies das tic halii 1 1 c n l i a i l o cu Roma, p a l l e n por


propia v o l u n t a d , sin i|ttc n i n g n
c n c n i i ; M > le-; foi/ara u ello.

!
eos d u m : gaganorum qu (ex Oras.) B2S oin. H l ;
12 i Inisli.inos : seruos (serui N)
chrisli R N A M G O ;
15 cssc se: ruii.v/i. AMCiOI..

18. I : BSRNHAMGOTLsLm
I placidiam: plaeidia pUvjidarn R N I 1 A I . ]ir.iciiliaiu M ;
2 thuodosi: leudos!
R | principis: pr. -f inipeatoris AMGOL priiiL-ipi R;
3 imperatorum: imperatoris RN;
4 auro: auri argentiquc thesauro RNHAMGOTL,;
5 capiunt: cam
cap. (rapiunt GO) MGO;
6 ieriia: sexta Lm (non Ls);
7 discedunt: discedit
GO;
8 consccnsis: conce.ssis GO;
9 Crelu: relo H;
10 disponcrent: -et M;
I I r.iuri: mare BSiN | perieliali: -anii N;
15 se: oin. BS |j tempestate: -em GO;
17 CL:.T:U: euicUi A;
8 alarici: aihirici Sa a!art-O [i;
9 regni anno: transp.
U2SGO regni Bi | defunclus: defunclo R;
20 italia: est il. H1M est in it. AH2L
in it. est S.
200

tcrtia die... perdiderunt. OROS., 7, 39, 15 ct 7, 43, 12.

201

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVII I,A

IMIXWI HISTORIAR

A r i . i i i i i \ u n , . I M I K I pi mo
Ihrodo'.ii nimoi i-,. Alaiico MIOX
po',1 r . i p l a i n i i i b e m definilo.
\ l l i a i i l l u s < i o i h i s I t a l i a rcgno prael i i i l u a n u s seplem. Iste quinto
irj'.iii a n u o do Italia succedit ad
( a l l i a s i b i q u e Plucidiam, filiam
Tlicodosii principis, Arcadii el Hon o r i i inipcralorun sororem, quae a
Golliis Romae capta fuerat, uxorem sibi adsurnpsit.

'

Nullo ex oa semine subsistente

Qui clum a Constando Romano


patricio admoneretur, al rcliclis
Galliis Hspanlas peterel, por quendan G o l l i u m apud Barcilonum nter familiares fbulas ugulatur.

19. Aera ccrc\! v m . a n n n i m ped Honorii et Arcndii x v i , Alarico post caplam u r b e i n definilo L:1 , Alhaulfu.s G o l h i s I t a l i a rcgno
5 praeficitur anus vi. Is'.e ( u i n t o
rogni anno de Italia recedens (aflus udiil. Placidiam Tlicodosii mperaions t i l i a n , i j u a i n Komao
(olfii ceperanl coniugem sihi ad10 sumpsit.
In ''' quo prophetia I X u i i l i c l i s a
q u i b i i s d a m c r e d i t u r csse c u n p l e l a ,
qiii a i l l i l i a m regs a i i s l r i coniungcmlain ivgi a i j i i o n i s , millo laI "> mcn de ormino eius silble subsislenle. S i c u t el dem in consei|iu'iilibiis propliela s u b i c i l ilieens:
nee slabil semen cius N i i l l u s enim
d e ulero i l l i n s e x l i l i l <:eniliis,
2(1 q n i palris in iei;mnn suceedorel.
A l h a i i l l ' n s ' - ' a i i k ' i n i l u m reliclis
( i a l l i i s Spanias p e i e r e l , a i|iioil:im
suorum ipiul l i a i c i n o i i e n i i n l e r l'amiliaros fbulas iiiul:ilnr.

19. b : PPbQ
;

M "
III'
19. : BSRNHAMGOTLsLm
1 ccccxluiii: cccc.vluii AM ccccxuiiii GO cccxui R || ;inni> iinp. llon. el Ar. xvi:
an. imp. H. el Are. xvii ct sexlo theojosi minoris AM :in. iiip. 11. el Ar. primo
e xxiii Ihcod. mn. GO;
2 alarico -cus S;
3 defunelo: -us S;
4 Kolhis:
-us A a golhis L;
4 ilalia: -am B ytaliam H n italia A in i l a l i c Lm || I C R I I O :
in regno I2S;
5
praeficitur: prof- B perf- GO;
6 rcgni anno: rcgno A ||
recedens: secadens S;
7 a d t : rediit AM j placidian: placidam R N L m placidamque H;
9 e c p c i a n l : eaeperent Ba;
II quo: qua AML;
12 conplcta:
-am RN;
13 cjui a i t : quia ait GO quibus ait AM ut ait Hydalius;
14 reg: -is
RN !! millo: <: H A M L ;
15 germine: genere B | silble: oin. GMLm;
16 in: mu. A ;| consequentibus: sequen- R N H A M subsequcn- GO;
17 subicit:
subiecil [iS. Lm subiungit LS;
18 slabit: stuit R statllit N;
20 regnum: -o
AMGO;
22 spanias: -iis GO spaniamiam S;
23 barcinonem: -nam NMGO.

202

!<). En la era cre \ i . \ M I . en


el ao dieciseis del mp-'riu de Honorio y de Arc.Ko. n i i i e r i : ) A l a rico despus de la toma de R o m a ,
A t a l f o es puesto a! i r e n l e Jo los
:roJ.o-, en [talla d u r a n t e seis aos.
Este, en el quino ao de MI roii'iijo sali de alia y lego ;; las
GaMas. Tom por esposa a Placidia. ia h i j a del emperador, que
haba:! hecho c a u t i v a los odos en
Moma.
Con ello -.e c u m p l i , segn
creen algunos, la profeca 'e Dan i e l , q u i e n dice que ]. luja ilei
A u s t r o uihra de uiirs,' al rey del
A q u i l n , sin que, .sin embargo,
quedase n i n g u n a descendencia de
su estirpe. Como tambin el propio profeta agrega a continuacin,
cuando dice: y no quedar su sem i l l a , lu efecio, de su v i e n t r e no
qued n i n g n hijo para suceder a
su padre en el reino. Atalfo dejo
las Galias y se dirigi a Espaa,
siendo degollado en Barcelona por
uno de los suyos d u r a n t e tina charla familiar.

lin la era crrrviui. en el ano


primero de Teoilos el Menor,
muerto Alarico despus de la toma
Je Roma, A t a l f o es puesto al
f r e n t e del reino de los godos en
Italia durante siete aos. Fstc parti de Ilalia a las Galias en el qiinlo ano de su reinado y all tom
por esposa a Placidia, la hija del
priu'po 'IVo'.losio, h e r m a n a de los
empeadores Arcaio y Honorio,
que haba sido heelm cautiva por
los godos en Roma.

Sin i|iie de olla quedara n i n g u na descendencia.

r.slo, requerido por Constancio,


p a t r i c i o romano, para que dejara
las (alias y se dirigiese a Espaa,
fue degollado por cierto godo en
Barcelona d u r a n t e una charla familiar.
24

defimcto... adsumpsit. HYD., c. 45 et 57; OROS., 7, 40, 2.

25

n quo... subsistente. HYD., c. 57; OROS., 7, 40, 10.

26

sicut... succederet. HIER., com/. n Dan., ), 2, 5-6. p. 91)2.

27

A t h a u l f u s . . . iugulaur. HYD., c. 60.

203

ISIIIIIKI IIIMOKIAI;
A i ' i . i M i < i u n . ,1111111 v i l Tlicodo
s u i i i i t t o i r , pu',i A i l i . M i H i n n ( o l l u s
Sij'.ciii'ir, p i i i u c p s clcclus csl. Qui
d i l u ad p a c < ' u i cun k o i u a n i s csset
p i i i i i i | ) l r , s i i i i i i s , uiox a sais est inIci f c c l i i s .

20. Aera nvn.nn, a u n o impcrii Konorii ei. Arcadii xxn post'"


A t h a u l f u m Golliis Sigericus princeps electus cs. Qui duin ad pa5 cen cun Romanis esset promplissinuis, mox a suis esl interfectus.

Acra el anuo quo supra Vallia


siiccedcas tribus annis regnauit,
belli causa princeps a Gothis effectus, sed ad pacem diuina prouidentia ordinatus. Mox enim ut reguare cocpit, foedus cum impcralorc
Honorio pepigit. Placidiam sororem eius honorifice reddidit.

21. Aera el mino i|uo supra


Vaia Sigerico "' sticccdeus I r i h u s
anus rcgnuin I c n u i l belli causa
princeps a ( i o l h i s cITeclus, sed ad
. paceni d i u i u a p r o u i d e n l i a o t d i n a i i ! ' . . Mo\ e u i i i ivgnare cocpi!, acdus c u n i n i p e a l o t c Honorio pe|)i}',il. l'lacidiam sororciu cius, c|iiae
a (iolhis Roinae capta luei'al, ci
Id iiouorilice rediliilil. p r o u i i l l e i i s impcralori j)nip!ci - re p u b l i c a n
ciiune lYrlanu'ii i i i p l e i u l i i i i i . llai|ue
ad Spauias p ' i Couslauliuiu patric i i i n i cuocaliis.

I.AS HISTORIAS DE ISIDORO DE SFVII.I.A


i la era era i.un, en el ano
siete de Tcodosio el Menor, despus de A t a l f o fue elegido prncipe de los godos Sigerico. Este, aunque eslaba en la mejor disposicin
de hacer la pa/, con los romanos,
l e de i n m e d i a t o i n u e r l o por los
-uyos.

20. En la era cera.un. en el


ao veintids del imperio de Honorio y Arcadio, despus de A t a l fo, fue elegido prncipe de los godos Sigerico. Este, aunque estaba
en la mejor disposicin para hacer la paz con los romanos, fue de
i n m e d i n l o muerto por los suyos.

lin la era y ao arriba indicados, le sucedi Valia y rein tres


aos; fue elegido prncipe por los
godos para hacer la guerra, pero
por disposicin divina fue destinado para la paz.

2!. En la era y ao arriba


indicados, Valia, que sucedi a Sigenco. ocupo e! reino durante tres
aius. Fue elegido prncipe por los
godos para hacer la guerra, pero
por disposicin divina fue destinado para la paz. As pues, tan pronto como comenz a reinar, sell un
pacto con ei emperador Honorio,
le devolvi con todos los honores
a Placklia, su hermana, que haba
sido hecha cautiva por los godos
en Roma, a la vez que prometa
ti emperador realizar p l e n a m e n f e
'oda clase de combates en favor
de la repblica. Y as ftie llamado
a Espaa por el patricio Constancio.

Sell un pacto con el emperador


Honorio y le devolvi con lodos
los honores a Placidia, su hermana.

,\ i i
21. b : PPbQ
6 coepit: cepit Q.

-a post a t h n u l f n m . . . est intcrfcctus. OROS.. 7, -43, t.


29
Sigerico... reddidit. OKOS.. 1, 43, 10 el 7, 43, 12.

20. I : BRNHAMGOTLsLm
2 post Athaulfum: post obiuim ath.iulli A M I . ; 1 sigcricus: stcrieus N sioncus
AM; 4 clet-tus est: el. est -|- Irihus nniiis I,; 6 a: ;i 11 || cst inlcrfcclus:
Iransp. M.
21. I : BRNHAMGOTLsLm
2 u;illia: ualia U (sumper) uuallia I I A M iniallia lid tiualia N uuaila GO || tribus:
x-x L: j pacem: -e RN; 6 enim: cnim ut NI1L enim cum AMO2; 9 roiae oin. RNH || ei: el RN; 12 certamen: elcrnum M |; iriplendum: -us B;
3 conslanlium: eonstantinum M !! patricium: om. B.

204

205

r.MMIKI IMSIOKIAi:

U o i u . i n i qnoqne i i i i n i n i i , cansa
n l i , i I l i s p , m a s i acdes iiia,",nas barbans i n l n l i l : Wandalos Silingos in
Hachea . n u i l e s bello e x t i i i x i l : Alan o , qm \Vanilalis el Sueuis poI c i i l a b a n l u r , aclco cccidit. ut ex
l i u r l o l i l a c o rege psorum pauci
t M .superl u e r a n t , ohlito regni noi n i n c (underici regs Wandalorum,
qui i) (alucia rescdcranl, se pat r o c i n i o subiugarent. Isli sunl
Wandali, qui postea Sueuorun obsidione relicia ad Baetican Iransicn i n t caplaque Mispali Africam migrauerunt.
Wallia aulem confccto bello Hispa niae, dum inslructa nauali acie
Africam transir disponeret, u fretii Gaditani niaris ni lempeslalis
ntcrceptus,
Hispaniam redir coactus est.
Qui deinde per Conslantium Roma

22. R o m a n i 3 " nominis cansa


caedes magnas barharis i n U i l i t :
'.Vndalos Silingos in Baelica omnes bello e x l r i n x i t : Alanos, q u i
5 Wandalis el Suenis p o l e n t a b a n t u r ,
adeo cccidil, ul e x t i n c t o A t a c e
rege ipsorum pauci qi! superfncrajil obhlo regm nomine ( i u n d e
rici regis W a n d a l o r n m , ( n i in ( i a l !(] l i c i a rescdcranl, v.- r e g i m i n i s n l i i n
garcnt.

Confeclo igilur Wallia bello Spaniae, dnm i n s l r u c t a n a u a l i acie


A f r i c a m transir molirelnr in l're1S tu ( i a d i l a i i i maris ni grauissima
Icmpcslalis c I T i a e l n s , mcnior e l i a n
i l l i n s siib Alaricn nanl'ia.i'.ii omisso
n a u i g a l i o n i s p e r i e n l o ( a l l i a s lepe

LAS MSrORMS DI: ISIIX1RO DE SEVILU

Por la causa de Roma ocasion


e n t r e los brbaros numerosas niat a n / a s : a n i q u i l con la guerra a todos los vndalos y suevos, caus tal
m o r t a n d a d que, muerto su propio
rey l l l a x , los pocos que haban loi'.raili) sobrevivir, olvidndose de su
r e i n o . ,, e n l i e i i a r o n a la proteccin
de ( u n eiit:o, rey de los vndalos
q u e h a b a n quedado en Galicia. Estos sun los vndalos que, despus
de abandonado el asedio de los
s u e v o , , pasaron a la Htica y, tras
i l e apoderarse de I lspas, cmigraion a frica.
Valia, una ve/ Icnninada la gnei i a de l ' s p a a a , c u a n d o se dispona
a p.isai a f r i c a con u n a escuadra
p i c p a i a d a a 1 rleclo, d e t e n i d o en el
c s h c ' - h o del mar de Cdi/ por una
l u c Ir ! ' i n p e s l a d , se vio obligado a
vohei a l'spana A continuacin
es H a p u d o a las ( a l i a s poi el pa
l i icio l o m a n o ( ' o n s l a n e i o ; cslc.

22. Por la causa de Roma ocasin'.) e n t r e los brbaros grandes


matanzas; a n i q u i l con la guerra
a tocios os vndalos silingos en la
Blica, y entre los alanos, que tenan dominados a los vndalos y
a los suevos, caus lal matan/a
que, muerto su propio rey Alax,
los pocos que haban logrado sohrevi 1 . ir, olvidndose de su reino,
se entregaron a la autoridad de
Gunderico, rey de los vndalos,
que haban quedado en Galicia.

Valia, una ve/, terminada la gea de Fspaa, cuando planeaba


pasar a frica con una escuadra
preparada a! efecto, siendo destrozado en el eslrecho del mar de
Cdiz por u n a forlsima tempes
!ad, y, acordndose, adems, de
a q u e l i'aid'i agio acaecido en t i e m po, de Atanco, a b a n d o n la peli-

22. b : PPbQ
6 e r a t l i l : .m ( ) tnn.
oni. -\ homines PbQ;
5 uu;iml;tlis: -os l*b;
7 i l i a c o : atacc Mumm.; I!) a l l i e b : p;illi:i r ilil.; 14 f i c - l u : rc't<><

I vi) . rr. f i l . ('7, d K ; ()i;os., 7. -15

22. : BRNHAMGOTLsLm
J r o m a n i n o m i n i s : romani rneri is M romanis R: 2 magnas: -a R N ; 5 silingos:
Mtm'imis M silinguiles Hl siligutes H2 |l omncs: -e RN;
5 p o l c n l a h r i n t i i r : -alur H;
6 ccciilil: o.-s5t RNGO cesit AM nm. sp. rae. H trncij;uiit I. l| ut: nm. OO !| atacc:
nlhace A addace Hyatns; 7 res ipsorum: Iransp. H !| siiperfuerant: -unt BAM:
fi d h ' i i o : -! ,\M abolito Hvilcitius ]\ .sunderici: gundcrico A gundcria M; 9 rc^is: rcgi
A2 re?. M " a a i c i a : pallecia R N I . gaelia H "allitia BAb galcia Aa gallias GO gallecias M; !0 rcicderant: rcsidcranl BRNGOAM resederat H (cun Hyil.);
12 confeco i g i t n r : confccoque A confecto sed qui M;
13 nauali acie africam: om. M;
!4 m o l i r c t u r : disponeret GO (ciini brevior.) ' j f r e t u : -um BRHAGOL;
15 ui grauissinia tempcslais: ui grauissimae tempestalis MLs ui grauissima tempestae BRN
in grauissimae ternpcstatis A ui empestatis GOLm (cim brev.)',
16 effractus:
c f f c c l u s ?\1 iniTceptus GOLm (cun hrcv.}\
18 nauisilionis: nauiganis M | gatlias:

206

2U7

el I 2; l'liosi'..

I.AS HISTORIAS I1K ISIDORO DE SEVILLA

IMIKIKI IIISIORIAi;

i n i i i i p.il i i c i i i n i ad ( i a l l i . i ' i i c u o c a l u i . d . i l . i ab ni G o l l n s oh m e n t a r a
m e l o i i a , 1 ad l i a i n l a i i d i i i i secunda
A < | i i i i . u n a i i s q n c ad oceamim cum
q i i i b n s d a m ciuilatibus con'inium
noiimciarum.

tit, data ei ab imperatore ob meri20 tun uictoriae secunda A q u i l a n i a


cum quibusdam c i u i a l i b u s confin i u m prouinciarum usi|ue ad
oceanum.

concedi a los godos por el mrito


de su victoria la Aquitania segunda, para habitar en ella, hasta el
ocano, j u n t o con algunas ciudades
de las provincias limtrofes.

grosa travesa y regres a las Galias. Recibi del emperador por el


mrito de su victoria la Aquitania
segunda, junto con algunas ciudades de las provincias limtrofes
hasta el ocano.

Aera rcvci.vn, anno nono


Thcodosii minoris, T h e u d o r i d u s
pos! \Vniliani rcgnat a n n l s xxill.
Qui rcn.no A q u i t a n i c o non contentus pacis Romanae n u d u s recusat, e x e r d U i m mouet, Arcilas nobilissiiniini oppuitim Galliue obsidct. A cuius obsidione nmincnu, 1
uirtue Aetu Ronianac mililiae
d u c i s reniolus ahscedil.

23. Acra r r n ' i . v i i . a u n o impeKT"' l l o n o r el Arcail N X V .


W l l i a rege d c f u n c l o T h e u d e i i d i i s
succcdil in i c j ^ n u n a n u s \ \ x i l i .
"i Ou I\-;;IH> A ( | i i i l : i n i c i ) non conli'll
l u s pacis loinanai' f o c d i i s rccii'.al
plcraquc n u u i i c i p l a K o i n a n o i n i n
i n c i n a scdibs siii 1 , occnpal. Arel
l,is noliilissinuiiii ( i . i M u r <)|)|iii!uni
10 m n l a in ob;cssinn o|)pi;:nal. A
c u i u s ob.sidionc i n i n i n c u k 1 i i i r U i l c
Aclii lioiiiiiiiiiir i n i l i l a c d u c i s non
n p u n i l i i s aliMH-dil

En la era mvi.vn, en el ao noveno de Tcodosio el Menor, despus de V a l i a , reina 1 cuderido duranle veintitrs aos. Lisie, no contento con el reino de A q u i t a n i a ,
reclia/.a el pacto de pa/ con Roma,
movili/.a un ejrcito y sitia Arcilas, ciudad nobilsima de la dalia,
cuyo sillo I c v a n l o a n l e le i n m i n e n cia y el valor de Aecio, general del
ejrcito romano, emprendiendo la
retirada.

23. En la era CCCCLVII, en


el ao veinticinco del imperio de
Honorio y de Arcadio, muerto el
rey Valia, le sucede en el reino
Teudcrico, durante veintitrs aos.
liste, no contento con el reino de
Aquitania, rechaza el pacto de paz
con Roma y ocupa la mayor parte
de los municipios de los romanos
prximos a sus tierras; someti a
un duro asedio a Arcilas, nobilsima ciudad de la Galia, cuyo sitio
levant, no sin sufrir castigo, ante
la i n m i n e n c i a y el valor de Aecio,
general del ejrcito romano.

il. HYI>., c. 70; PROSP., a. 436 et 425.

23. b : PPbQ
c o n l c i n p i m cnilil.;

;;allia N !:illr
ix-p. id. ysp:ini
2\ ij:!;>iisd:irn :

.-iclii: .u-lliii I'.

im A ! repel! : rdirlis hsp;iniis ;M||;IS rop. A M G O I . al.


19 n i c n l u m : -lo !; 20 uk'loriac uk-tori K N nidrio' M;
^!e M.

23. I : BRNKAMGOTLsLin
( ccccliiii: cccclxuii M | anuo rnp. H. ct Ar. x.xu: ;in. imp. nono (reqiiirilm- dcimo) hcifclosi minoris AMGOL;
3 theudericus: thodcrid- thcodcrd- teiidcrid- f!
fhu?; ; -J- I-. iliudcri! ncl Iheodered- N hedcred- AGO thcudci'ed- itcl teudered- H
thcuivd- n el lii^dcred- M;
4 rcgni'm: regno I\NHGO | annis : ante M;
5 con te ni US : comernpUs H;
7 plcraquc AMGOL (cum Prospero): om. BRNH;
S a relias CM Pi-osp. : ai cillas GO aurcilas RNH A arlate T;
9 nobilissimum:
-sunumi B i:irnri O imlidum O2;
10 multa ui: multa B diu Lm || obsessum:
-o B j j a: d CO;
I I inniinenLe: inmrito M;
12 aetii; ethii RN eii BH
:uh O2 hii GO1 aetie A aecii M II ducis: dicis Ba.

208

209

ISIIHWI HISTORIA!

I v x t i i i t l n i t i i l f i n it V a l f i i l i a n i a n o
i i i i p i ' i i i t i i i r Adi, (lilil Thcudoriilir. N i i r l m i i i i c cssel infcslus, rurMIS i I .lorio duce Romanae mil i l i a c l l i i n i s auxiliantibus effugaI t i r . l.ilorius aulem dum primum
res prosperas aduersus Gothos gessissel, denuo responsis daemonum
deccplus in bello a Gothis amisso
excrcilu miserabiliter superatur et
qu antea hostium milibus caesis
feliciter uicerat, dum fallada daemonum oracula quaeril, ignobiliter
uictus interiit.

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA


32

24. Remoto igitur Valentiniani imperatoris iussu a potestate militan Aetio dum Theuderidus Narbonensi urbe diutina obsidione ac
5 fame esset infeslus, rursus a Litorio Romanae militine ducc Hunis
auxiliantibus cffugalur. l.ilorius
autcm dum primum res prosperas
aduersus (othos gessisset, dcnuo
10 daemonum signis haruspicumquc
responsis deccplus bellum cu ni Go(liis nprudentcr i n t amissoque
Romano excrcitu miscrabilitcr superalus nlcrt, l'ccil(|uc inlcllcgi,
15 q u u n l u n illa, quae cun eodem
periit, m u l l i l i i d o prodes.se polueril,
si ide potius (|uam allacihus daeinoiuoiuin oslentis u l i maluisset.

Aniquilado Aecio por el emperador Valentiniano, Teudorido, que


estaba acosando a la ciudad de
Narbona, es puesto, a su ve/, en
fuga por Lilorio, general del ejrcito romano, con la ayuda de los
hunos, l.ilono, que al principio haba reali/ado con xito conlra los
godos algunas empresas, engaado
por las respuestas de los demonios,
es vencido laslimosamenle en la
guerra por los godos, perdiendo su
r j r c i l o . Asi, el que anles haba
veii< iilo con lodo xilo a n i q u i l a n do a miles ilr enemigos, por busca las respuestas engaosas de los
ileinunios, perece, vencido ignominiosamente.

24. Habiendo sido apartado


del mando militar Aecio por orden del emperador Valentiniano,
Teuderido, que estaba acosando a
la ciudad de Narbona con un prolongado asedio y por el hambre,
es puesto, a su vez, en fuga por
I.lorio, general del ejrcito romano, con la ayuda de los hunos.
Litorio, que al principio haba
realizado con xilo contra los godos algunas empresas, engaado
por prodigios de los demonios y
por las rcspueslas de los harspices, enlabi de nuevo imprudentem e n t e cmbale conlra los godos,
y habiendo perdido el ejrcito romano, pereci l derrotado laslimosamenle. Hizo ver con ello
cunto provecho poda haber oblenido de aquella m u l t i t u d que sucumbi con l, si hubiese querido
hacer uso de la fe ms que de los
engaosos portentos de los demonios.

I!

24. b : PPbQ
3

infestus: inscrtus PPB;

33

remoto igitur... maluisset. PROSP., a- 432, 4K>, 437, 439.

a litorio: i Hiendo a lilorio emit.

24. : BRNHAMGOTLsLm
2 iussu a: iussu sua B || a potestae militan: post emilitari R a poste militan
M;
3 aetio: aetiam GO etio R | narboncnsi: narbonense B norbonensi A
narmonensi RN om. H;
4 urbe: -i BHA j diutina: diuina Aa diurna Ab;
5 nfestus: infectus H;
8 Primum: inprimis H j| prosperas: proprias RN;
9 gessisset... cum Gothis: om. M;
10 haruspicumque: aruspiciumque A aruspicumque R auruspicumque GO;
13 exercitu: -o B |l miserabiliter: mirabiliter
H |1 supralas: superiit GO;
16 periit... fide potius: om. H || prodesse: prodente
M || potuerit: poterit RN;
17 fide: -em B || fallacibus: fallatibus B;
18 ostentis: osteudis R |! uti: om. M.

210

211

I S I I x m i IMSTORIAE
I h n i d i i i idus i i u l r m s u m p l o conl i a M i m o s p i n c h o in i-ampis Catal a i n i k ' i s s u p e r a t i i s occubuit.

Ciothi autem dimicante Turismodo Theudoridi regs filio adeo exlitcre uictores, iit Attila rex Hunorum proelio uictus metu insequentis exercitus nusquam comparuisse
dicatur.

25. Pace deinde '3 Theuderidus


cum Romanis inita denuo aduersus
Hunos Galliarum prouincias sacua
depopulatione uastantes atque ur5 bes plurimas euertcntcs n campis
Catalaunicis auxilame Aclio duce
Romano aperto Marle conllixil
ibiquc procliando niclor occtibuil.
Gothi aulem dimicante Thuris10 mundo Theudcredi repis filio adco
fortitcr congrcssi sunl, ul nter pi imum procliurn et pnstremum trcenla fere inilia huniiiuim prostrarentur.

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILI.A

25. Despus, Teuderido, lucha la paz con los romanos, con


la ayuda del general romano Aedu
entr nuevamente en lucha abieitn
en los Campos Catalunicos contra los hunos, que tenan sometidas a una cruel devastacin las
provincias de la Galia y causaban
la destruccin de muchsimas ciudades, y all sucumbi victorioso
en medio del combate. Los godos,
entonces, con la intervencin cu
la lucha de Turismundo, hijo del
rey Teuderido, se lanzaron u la
pelea con tal fuerza, que entre el
primer combate y el ltimo quedaron tendidos en tierra casi tres
cientos mil hombres.

Teudorido, habiendo emprendido


la guerra contra los hunos, sucumbi, vencido, en los Campos Catalunicos.

Los godos, entonces, con la intervencin en la lucha de Turismoilo, hijo del rey Teudorido, hasta
lal punto resultaron vencedores que
Atila, rey de los hunos, vencido en
el combate, por miedo al ejrcito
perseguidor, desapareci, sin ser
visto en parte alguna, segn se
dice.

26. Mulla eo'.K-m l u m p o r c "


cacli et lerrae sij'.na proccsscnmt,
q u o r u m proiligiis l a m d d e l e bclIIMTI sij'.mlKMU'liir, i i a i n adsiduis

13 pace tlciiule... prostrarenlur. HYD., c, 150; MAX., a. 450.


34
multa eodem tcmpore... ostensio. HYD., c. 149 et 151.

25. b : PPbQ
1

sumpto contra: iraiisp. Q;

26. Durante este tiempo sr


sucedieron muchos signos prodigiosos en el cielo y en la tierra,
que eran significativos de una guc-

c;il:il:uinitis : c l u t a l a n n i c i s ().

25. I : BRNHAMGOTLsLm
I pace: -em RNB ante pace ins. extincto igitur litorio AM parauit bella cxtincto
igitur litorio Lm; 2 inita: om. KN; 5 galliarun: ante galliarun ins. oxtincto
igitur litorio theudcredus GO; 6 catalaunicis: catha- A cathalaucis M; 7 mar:e: mare BRNGO mater M | conflixit: conf.+ gcns cxupcrauit GO;
9 gothi:
genti B || thurismundo: turismund- BHAMGO turrisrnund- N (li A/e);
11 nter
primum proelium: nter priorem proelium BMOI.in nter priorc proclium G in priore
proelio RNH;
12 postremum: -o H;
13 fcre: ferme A frcrnc li || hominum:
hom. + in eo certamine AMGOL | prostrarentur: postrarentur BLm prostraretur M.

213

I ' . I I X W I HISTORIA!-:

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

terrae motibus factis a parle orientis luna fuscata est, a solis occasu
stella cometes apparuit atque ingeni magnitudine aliquandiu fulsit, ab aquilonis plaga caelum ru10 bens sicut gnis aut sanguis effectus est permixtis per igncum ruborem lincis clarioribus in specie
hastarum rutilantium deformatis.
Nec mirum ut tam ingenti caeso15 ruin stragc diuinitus tam multa
signorum demonstraretur ostensio.

rra tan cruel. En efecto, se produjeron frecuentes terremotos, la


luna se oscureci por el oriente,
un cometa apareci por el ocaso
y brill durante algn tiempo con
gran fulgor, por el norte el cielo
se puso rojo como fuego o sangre y, en medio del gneo resplandor, se destacaron unos trazos ms
claros, conformados a la manera
de lanzas resplandecientes. Y nada
de extrao hubo en que se produjesen por obra divina tantas apariciones de prodigios para significar un montn tan grande de cadveres.

27. Huni 3 5 autem usque ad intcrnicionem paene caesi cum rege


suo Attila relictis Galliis Italiam
fugiunt aliquantis ciuitatibus inruptis. Qui et ibi partim fame, part m caelestibus plagis percussi interierunt. Misso insuper a Marcia-

27. Los hunos, destrozados


casi hasta el exterminio, abandonaron las Galias con su rey Atila, huyendo a Italia, y cayendo sobre algunas ciudades a su paso.
Tambin all perecieron unos por
el hambre y otros vctima de los

I!

i*

iii

Huni autem... occubuit. HYD., c. 153, 154.


ficarctur: significatur RN; 5 terrae: om. \\ || motibus: montibus Ba; 6 occasu:
-um RMGO;
7 cometes: comitis B;
10 sanguis: sanguinis N || effectus:
-um AbH effect + Aa effusus GO;
I I csl: om. B | permixtis permittis B j
igneum: -ium H;
12 specie: -em L -es G;
13 hastarum: bastare A staurum
O taurum G astrorum H astor M || rutilantium: rutilatum M;
14 nec: et
RN || ut: u + A2 in GO om. RN || ingenti: in ingenti B ingens L caesorum
strage: stragie R strage occisorum uel multitudine cadaucrum H strage multtudinem
occisorum uel cadauerum R marg. N;
16 ostensio: ostensione L.

27. I : BRNHAMGOTLsLm
I usque: om. H;
3 attila: atila BN adila R athila A athlia M om. L |
galls: galli M || italiam: -a B italiam... inruptis om. A;
4 fugiunt: per- M j
aliquantis; aliquantibus M j| inruptis: interruptis B insumptis H;
5 qu: quae
R | et: om. H j| ibi partim: n parenti M J parim: -em B -urn M;
6 interienmt:
om. BRN;
7 misso insuper: tratisp. H amisso insuper GO ( a : om. RNGO;

214

215

I S I I X I K I u is i OR AI:

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

no impcratore exercitu for plaga


caeduntur affectique nimiurn sales
10 proprias repetunt ad quas rex
corum Attila, mox ut rerneauit,
occubuit.

castigos del cielo. Despus de esto, habiendo mandado el emperador Marciano un ejrcito contra
eiios, tras de recibir un duro golpe, fueron destrozados y con gran
quebranto volvieron a sus tierras,
en las que muri su rey Atila, nada ms regresar.

28. Statimquc 3|; nter (ilios eius


de oblincndo rcgno magna s u n l
exorta ccrUiniina. Alc|iie la I l u n i ,
qui lot cladibus antea d i n i i n n l i fue5 rant, nirsus iniiluis sese glads
coneiderunt. In q t i i b u s niinini
illud csl, ut dun oninc proeliun
dctrimcntuin hulicul populoruin,
isti uice iicrsa cadciulo piolicianl;
10 sed proinde quia in disciplina lidel i u m positi sunt, sicul populus gcnlis Persarum.

28. Al punto, entre sus hijos se originaron grandes luchas


por la obtencin del reino; y de
este modo, los hunos, que haban
sufrido grandes mermas a causa
de tantas derrotas, una vez mas,
se destrozaron levantando sus espadas unos contra otros. En los
hunos causa admiracin el hecho
de que, mientras que toda guerra
trae consigo ei agotamiento de los
pueblos, ellos, al contrario, se crecen en la cada; y por esto han sido puestos para disciplina de los
fieles, lo mismo que el pueblo
persa.
'M

statirnquc nter filios... concidermu. l'losi.. a. 453.

9 cacduniur: cedentur GO || affectique: effectiqne GO affecli M || nimium: nira.


+ ac diminuti AMGO antea diminuti Lm;
12 occubuit: occubuit+ post eius
obitum hunorum gens proprio se insuper (in M) excidio deuastauit AMGOL.

28. I : BRNHAMGOTLsLm
4 qui: quid B || tot: toth R || cladibus: laudibus B; 5 rursus: -um HA || sese:
se BH;
6 mirum illud: transp. (il. miserum A) AMGOL;
8 habeat: abeat R;
9 proficiant: profiant M proficere uidentur Lm proinde et LS;
10 quia: quod
H:
11 populus: populi L || gentis: ex gentis RN.

216

217

I N I I X W I HISTORIAE

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DH St.VIl I.A

29. Virga enim furoris dei sunt


et, quotiens indignatio cius aducrsus ldeles procedit, per eos flagellantur, ut coruin adlliclionibus
5 emendat a saeculi cupiditale el
peccalo semcl ipsos coerceant el
caeleslis regni hcreditatcm possideanl. Adco autein liaec gcns hrrida cst, ut, cun lamen) in helio
10 fueril passa, uenam langal cqui el
sic excludat hausto sanguine famem.

Aera ccccxc, anno Marciani iniperatoris primo, Turismodus filias


Theudoridi regnauit anno uno. Qui
postquam de Hunis triumphauit
dum m u l l a ageret insolentius,
Theodorico ct Frigdarico cst fratribus nterfectus.

30. Aera <xxx:x<:, anno primo


imperii Marciani Turismundus filius Theuderedi proueliitur ad rcgnun anno i. Q u i 3 7 dum n ipsis
5 rcgni sui cxordiis leralis ac noxins
hostilia inspirarct el mulla agcrcl
insolcnlius, a Thcudcrico ct Frigdarico cst fralribus nlerfecliis.

29. Son, en efecto, la vara


de la ira de Dios, y cuantas veces
se muestra su indignacin contra
los leles, stos sufren el azote de
los hunos, a fin de que, enmendados por sus golpes, se aparten de
los deseos del siglo y del pecado, y
posean la herencia del reino celeste. Hsle pueblo es hasta tal punto
terrible, que cuando pasan hambre en la guerra, abren la vena de
su caballo hasta saciar la necesidad.
l''n la na x v x r . en el ao pri
mero del emperador Marciano,
'l'niismoilo, i-l lujo de Teudorido,
rein ( l u a n l e un ao. lisie, despus de su t r i u n f o sobre los hunos, corno mnchese muchos abu
sos, fue m u e r t o por sus hermanos
I eodorico y l'ri^derieo.

30. En la era ccccxc, en el


ao primero del imperio de Marciano, Turismundo, hijo de Teuderedo, es promovido al reino dur a n t e un ao. liste, como ya desde el comienzo mismo de su reinado, por su carcter salvaje y
c r i m i n a l , inspirase sentimientos
hostiles y actuase de modo inslenle, fue muerto por sus hermanos Tcuderico y Frigdarico.

30. b : PPbQ
6

frigdarico: frigdairco Q || est fr. interfcclus: IV. csl inlerf. Q.

29. I : BRNHAMGOTLsLm '

hoMiliii... i... lialrihus iuiiiilali. KYD., c. 15f>.

I dei: om. H; 2 eius: om. RNGO;


3 procedil: procede! K N A M O O || per
eos: om. RN || flagellantur: -enlur R N ;
5 et: et de U; 7 hcrcdimtcm: -e
BRNGO;
8 hrrida: orrida R;
9 farnem: -e O;
10 fucrit: fiunt GO;
II sic: si Ba | excludat: excludet B excludat GO exclaudit M || hausto: austo
R II famem: -e B.

30. L : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxc: cccclx RHAGO;
3 prouehitur: probeitur R;
4 anno i: annis tribus L || in ipsis: ipsis B; 5 regni sui: regnis uix B || noxius: noxiis GO noxii L;
6 et multa: mulaque B;
7 theuderico: theoderic- teoderic- teuderic- B teudericR teoderic- N theoderic- teoderic H theuderic- AGO j frigdarico: fricdarico B
frigdario H om. RN;
8 est fratribus (fratre RN) interfectus: est fr. occisas M
est a fr. occ. GO fr. occ. est A fr. est occ. HL.

218

219

r.ludid I I I S I O R I A E

LAS HISTORIAS DI ISIDORO DE SEVILLA

Aea < ( < < \ < | , anno V Maivia31. Aera crrcxci, anuo 3" u imni i i n p c r a l o i i',, I h e i l d o i i c u s post
pcrii Marciani Thcudericus post
t i a l e n a i n nccem in rcgimm succcfraternam necem in rcgnum succedens imperauit annis xm. Qui pro
ilons iiii|)iT:iuit annis xm. Qui pro
eo (|ii()il iinpcralnri Auito sumen- 5 eo quod imperatori A u i t o sumenili imperialis fastigii cum Gallis
di imperialis fasligii cum Gallis
a i i x i m i i prachuisset, Hspanlas
a u x i l i u m praebuisset, ab A q u i t a n i a
cun ingcnti exercitu et cum licenin Spanias cum ngenti m u l l i l u d i n e
ti;i ciusdcm Auiti imperatoris inexercitus et cum licentia ciusdcm
greditur. Cui cum magna copia rcx 10 Auili imperatoris ngreilitur. Cui
Sucuorum Rectiarius occurrens
cum magna copia rex Sucuorun
Recciarius occurrens duodcimo
duodcimo Asturioensis urbis miliario apud fiuuium, qu Urbicus
Asluricensis urbis miliario apnd
appellatur, inito mox certamine
l l u u i u m , qui Urbicus appellatur,
superatus est caesis suorum agmi- 15 inito mox cerlaminc superalus cst
nibus, aliquantis capis plurimiscaesis suorum agminibus, aliquantis captis plurimisque fugatis. Ipse 3
que fugatis. Ipse postremum rex
postremum rex telo sauciatus futelo sauciatus fugiit.
giit praesidioque suorum carcns
Theudorico aulem cum excrcitu ad ciuilatem Bragarenscm pi-r- 20 ad locum Portucale capitur regique
Theuderico uiuus offertur.
tendente, die dominico etsi in-

31. b : PPbQ
1 u codd.: i Moinm.;
5 auito: habito Q niarg. auito abito PPb;
aquitanias Q;
11 sueuorum: suorum P2 Pb.

En la era ccccxn. en el ao
q u i n t o del emperador Marciano,
l'eudona>, despus del asesinato de
su h e r m a n o , le sucede en el reino
y gobierna d u r a n t e trece aos, lisie, por ha!>cr preslado ayuda, cr,
u n i n de los galos, al emperador
Avilo para obtener la dignidad in:
penal, cu Ira en [ r ,spana con un
j'.ran ejrcito y con el censen!:
m e n l o del p i o p i o emperador Avilo. I,e sali al paso con un gran
i'jOivilu el rey de los suevos. Reciario, a doce millas de la ciiid;u'
de Asluii'.a, j u n i o al ro llamado
Orbigo, y, nada ms e n l a b i a d o el
cmbale, .sle le vencido y su
e j e i e i l o fue deslio/ado, siendo
mucrlos unos cuanlos y puestos en
l'uj'. los dems. 1,1 propio Reciar i o logio h u i i l i u a l i i i c n l r , berido
poi nn d.ndo. [eiuloiii'o maiclia
eon su c j r u ' i l o i m i l l a la r i i u l a d
de Hiaj'.a, y en un da de doiiimi;o

hispanias:

iiiin l l i m p m i . .

31. : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxci: qtiadragentesima xci B cccclxi RAGOL;
3 succedcns: succed+ + -H
Al succdit et A2; 4 imperauit: imperat BRN;
5 auito: abito N hauito II
habita AM habita O;
8 spanias: spaniis RNGO yspaniis H ispaniis M; 9 excrcttus: -u GO;
10 auiti: habiti AM habita O; || imperatoris: imp. + anno rcgni
quinto H |j ingreditur: ing. + anno regni quinto L;
11 copia: om RN;
12 recciarius: rectiarius B rec- rece- GO rech- recch- A || occurrens: occuncs H;
13 asturicensis: asturigensis B austuricensis HAM asturiensis R ab austuriensis N astoriensis
GO;
16 suorum: sueuorum HAMGO;
17 captis: om. B;
18 telo -a M ||
suaciatus: saucius B j| fugiit: fugit HOG post fugiit ns (ex brcv. opinar) Theuderico
autem cum exercitu se ad ciuitatem Bracarensem pretendentem (tendente L) etsi
incruenta fit tamen satis lamentabilis eiusdem deceptio (om. H) ciuitatis et Romanorum
captiuitas magna Rectiarius uero HGOLm (non Ls);
19 praesidio: aux. -f praesidioque HL || suorum: sueuorum HAM;
20 portucale: portugale NML portalem B.

220

31. En la era rrrrxci, en


el ao segundo del imperio de
Marciano, Teuderico, despus del
asesnalo de su hermano, le sucede en el reino y gobierno durante
trece aos. Este, por haber preslado ayuda, en unin de los galos,
al emperador Arito para obtener
la dignidad imperial, partiendo de
Aquitania enlra en Espaa con un
gran ejrcito y con el consentimiento del propio emperador Avilo. Le sali al paso a doce millas
de Aslorga, junto al rio llamado
< >rhigo, Reciario, con un gran
ejrcito de suevos, y nada ms
entablarse el combate, ste fue
vencido y su ejrcito destrozado,
siendo muertos unos cuantos y
pucslos en fuga los dems. El propio Reciario logr huir finalmenie, herido por un dardo, y abandonado de la proleccin de los
suyos es cogido prisionero en
Oporto y entregado vivo a Teuerico

1'iiBil. l l v t ) . e. 17.1 ct 156.

t h r i u l o i K - i i a i i l c i n . . . o l f c r t i i r . l l Y I X , c. 174 (Brev., 175).

221

I M I N I U I IIISIORIAI-:
Ai* 111 i i M xn, ;in un V Mal i ia
MI

i m p e a l O I I',,

I llnillolk'IIS

post

l i a l e i n a i n neceiii in icgiuim succcik'iis i m p e i a u i t innis xiii. Qui pro


co quod impcratori Auito sumen- 5
di imperiahs fastigii cum Gallis
a u x i l i u m prachuissel, Hipanias
cun ingcnti excrcitu et cum licenti;i ciusdem Auiti imperatoris ingreditur. Cu cum magna copia rcx 10
Sueuorum Rectiarius occurrens
duodcimo Asturioensis urbis miliario apud fluuium, qu Urbicus
appellatur. inito mox certamine
supcratus est caesis suorum agmi- 15
nibus, aliquantis capis plurimisque fugatis. Ipse postremum rex
telo sauciatus fugiit.
Theudorico autem cum excrcitu ad ciuitatem Bragarenscm pc-r- 20
tendente, die dominico etsi n-

LAS HISTORIAS DI- ISIDORO DE SEVILLA

31. Aera crrcxoi, anuo 3" 11 impcrii Marciani Theudericus post


fratcrnam nccem in regnum succedens imperauit annis xm. Qui pro
eo quod imperatori Auito sumcndi imperialis fastigii cum Gallis
auxilium praebuisset, ab Aquitania
in Spanias cum ingenti mullitudine
exercitus et cum licenlia eiusdem
Auili imperatoris ingreditur. Cui
cum magna copia rex Sueuorum
Recejarais occurrens duodcimo
Asturicensis urbis miliario apud
f l u u i u m , qui Urbicus appellatur,
mito mox certamine superatus est
caesis suorum agminibus, aliquantis captis plurimisque fugatis. Ipsc 3S
postremum rex telo sauciatus fugt praesidioque suorum carcns
ad locum Portucale capitur regique
Theuderico uiuus offertur.

31. b : PPbQ
1 u coda.: ti Manim.;
5 aiiito: habito Q marg. auito abito PPb;
aquitanias Q;
11 sueuorum: suorum P2 Pb.

En la era (x.rcxci, en el ao
quinto del emperador Marciano,
reudorco, despus del asesinato de
su hermano, le sucede en el reino
y gobierna d u r a n t e trece aos. Este, por lia!>er prestado ayuda, en
unin de los galos, al emperador
Avilo para obtener la dignidad un
perial, entra en Espaa con un
gran ejrcito y con el censen!;
m i e n t o del (impo emperador Avilo. I,e sali al paso con un gran
e j r c i t o el rey de los suevos. Reciario, a doce millas de la ciiuliu'
de A s t o i g a , j u n i o al rio llamado
Orbigo, y, nada ms e n l a b i a d o el
combate, .sle f u e vencido y su
ejrcilo fue desho/ado, siendo
muertos unos cuantos y puestos en
fuga los dems. 111 propio Reciario logro h u i r f i n a l m e n t e , herido
por un daido. Teudorico marcha
eon su ejercito contra la ciudad
de Miaga, y en un da de domingo

31. En la era rrcvxci, en


el ao segundo del imperio de
Marciano, Teuderico, despus del
asesnalo de su hermano, le sucede en el reino y gobierno durante
trece aos. Este, por haber prestado ayuda, en unin de los galos,
al emperador Avito para obtener
la dignidad imperial, partiendo de
Aquitania entra en Espaa con un
gran ejrcito y con el consentimiento del propio emperador Avito. Le sali al paso a doce millas
de Astorga, junto al ro llamado
< )i higo. Reciario, con un gran
ejercito de suevos, y nada ms
enlabiarse el combate, ste fue
vencido y su ejrcito destrozado,
siendo muertos unos cuantos y
puestos en fuga los dems. El propio Reciario logr huir fmalmenie, herido por un dardo, y abandonado de la proteccin de los
suyos es cogido prisionero en
Oporto y entregado vivo a Teuerico

hispnnias:

anno n impera... fugit. HYD., c. 173 ct 156.

31. : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxci: quadragentesima xci B cccclxi RAGOL;
3 succedens: succed + +-(
Al sucedit ct A2;
4 impcrauit: impera! BRN;
5 auito: abito N hauito H
habitu AM habita O;
8 spanias: spaniis RNGO yspaniis H ispaniis M; 9 cxcrctus: -u GO;
10 auiti: habiti AM habita O; j| imperatoris: imp. + anno rcgni
quinto H || ingreditur: ing. + anno regni quinto L;
II copia: om RN;
12 rec~
ciarius: rectiarius B rec- rece- GO rech- recch- A [| occurrens: occurres H;
13 asturicensis: asturigensis B austuricensis HAM asturiensis R ab austuriensis N astoriensis
GO;
16 suorum: sueuorum HAMGO;
17 captis: om. B;
18 telo -a M ||
suaciatus: saucius B || fugiit: fugit HOG post fugiit tns (ex brev. opinar) Theuderico
autem cum exercitu se ad ciuitatem Bracarensem pretendcntem (tendente L) etsi
incruenta fit tamen satis lamentabilis eiusdem deceptio (om. H) ciuitatis et Romanorum
captiuitas magna Rectiarius ucro HGOLm (non Ls);
19 praesidio: aux. -f praesidioque HL || suorum: sueuorum HAM;
20 portucale: portujale NML portalem B.

220

thcudorico aulem... offertur. HYD., c. 174 (Brev., 175).

221

IMIKXtl

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

IIISIOKIAi;

i M e n l a , Linii'il J l i , I . n i K ' n l , i l u l i x
i'iir.dmi d n r p l i o i i m l . i l i s el RomaM o i i i i i i n i ; i " i i . i i . i p i i u i a s fui!. Rccl i a r i u s u n o ad locun l'orlucale 25
piocrlii.s rcgi ! heudonco captus
.i.Miii'ilMI .
QMO peremplo ceteris qui de
pnon c e r l a m i n c siipcrfiicrant sese t r a d e n b u s aliquanlis nihilominus nlcrfcctis rcgnum Sueuorum
vene destructum est e! linilum.
R c l i q u i Sueui qui remanseranl in
extrema parle Galliciae Massilae
l i u m nomine Masdram sihi rel'i'm constituunl regnumquc reparatur Sueuorum. Thcudoricus aute de (alucia ad Lusitaniam uici ; > r succedens, dum Emeritensem
u r h e m depraedare moliretur, bealissimae Eulaliae martyris lerretur
oslentis. Mox aduersis sibi nuntiis
lerritus Je Emrita eggressus Gallias repetit et partem exercitus
cum suis ducibus terum ad campos
Galliciae dirigil, qui caesa Asturicen.si regione rur.sum reuertuntur
ad Gallias.
22

lamcnlanilis: -es P;

Clis

//Ve/.

someti la ciudad a un terrible saqueo, aunque sin derramamiento


de sangre, e hizo cautivos a un
gran n m e r o de romanos. Reciario,
por su parte, habindose dirigido a
Oporto, fue hecho prisionero y
conducido anlf el rey Tcuclorico.

32. Quo perempto "' nuillis qui


de priore certamine superriieranl
sesc Iraclentibus, aliquanlis nihilominus trucidalis regntini pacne dcs5 truclun esl h'nilumque Sueuorum.
Rcliqui aiilcni Sueui qui rcmanscranl in e x t r e m a parte Galliciae
Massilae l i u m nomine Masdram
sibi regem conslituunt regnumquc
10 reparatur .Sueuorum. Occisso Rccciario Thcudcricus de (alucia
ad ! vUsitanian uictor succedcns
dum Enierilensein urbein depraedare m o l i r e t u r sanclae marlyri.s
15 lilaliae oslenlis perlcrritus, cum
omni protiiuis exercilu disceilit ct
Gallias rcpctil.

25 portucale: portuculc codil.;

2*)

procctus: profli-

Muerto Reciario, los supervivientes que quedaban del combate


inlcrior se entregan, siendo, a pesar de ello, matados unos pocos;
ello signific la casi lotal destruccin y lin del reino suevo. Los suevos que haban quedado en la comarca extrema de Galicia eligen
rey a un hijo de Masila, llamado
Masilla, y se restaura el reino de
los suevos. Tcmlorico marcha victorioso de Galicia a Lusilauia y,
cuando pensaba depredar la ciudad de Mrida, retrocede aterrado a n l e los milagros de la bealisima m a n i r Eulalia. Seguidamente,
asustado por noticias adversas, sale
de Mrida y se dirige a las Galias,
enviando de nuevo a las regiones
gallegas parle de su ejrcito, con
sus generales, quienes, tras de saquear la regin de Astorga, regresan otra ve a las Galias.

52. Muerto Reciario, muchos supervivientes del combate


anterior se entregan, siendo, a pesar de ello, matados unos pocos;
ello signific la casi total destruccin y fin del reino suevo. Los
suevos, que haban quedado en la
comarca extrema de Galicia, eligen rey a un hijo de Masilia, llamado Masdra, y se restaura el reino de los suevos. Una vez muerto
Reciario, Teuderico marcha victorioso a Lusitania y, cuando pensaba depredar Mrida, aterrado ante
los milagros de la mrtir santa
Eulalia, parte apresuradamente y
se vuelve a las Galias.

32. b : PPbQ
1 ceteri 1 ;: -i PPh;
2 priori: -e Moinm.;
1 parte: om. codd.;
8 masdram :
un P: 9 icgmimqiie: regnum PPh;
17 partem exercitus: partem galliciae PIQ.

10

Quo peremplo... Gallias repclit. HYD., c. 181, 182, 187, 186 (Brcv., 193).

32. : BRNHAMGOTLsLm
1 q u i : que GO;
2 priore: -ri BHM;
4 trucidatis: -us N;
5 sueuorum:
sueu+regnum AMGO-f-belum N-l-dominium Lm; 6 reliqui... reparatur sueuorum: om. B: 8 massilae: masile GOM !| nomine: mi M [| masdram: maldram
A n/.'i Hydatio;
l de: om. B jj ad: a H;
15 perterritus: perteritus B;
16 et: om. B.

222

223

ISIIKIKI IIISIOKIAP
LAS HISTORIAS DI: ISIDORO DE SEVILLA

Nec m u a G n l l i i r u s ivtcrcilus i l i u i ' ( r i i u l . i .1 ' I h c u d o n co :id H s p a n l a s inissus succedi


;ul Mari ic: ni. l'nsl qucni sequenli
.111110 Suncrieus cun alia parte
c x e r c i l u s d i r i g i t u r el Ceurilas reuoc a l m id Gallias. Pars autem Golliici exercitus a Sunierico ei Nepotiano ducibus ad Galciam drccla Sueuos apud Lucaniam depraedatur.

33. Mox deinde " partem unan


exercitus duce Ceurila ad Baelicam
prouinciam mittit.
Partem aliam Sumcnco et Nepo5 tiano ducibus ad Galliciam dirigit,
qui Sueuos apud Lucum sacua dcpraedationc uastauerunt.

[n Gallias autem Agrippinus comes et ciuis Aogidio coiniti Rumano a c m u l i i s ui Golhorum mererclur auxilia, Narbonam Iraiiiilil
Theudorico. Posl aliquol Icgati a
Remismundo Masdrac filio rege
Sueuorum missi ad Tlieudoricum
uenenmt pacem amicilianique poscentes. Similiter 'l'hcudoricus ad
Remismundun r c m i l l i t cum armorun adiectione muera direc-

In Gallias auleni A g r i p p i n u s comes el ciuis Ari'idio coniili Ro10 ruano acnuiliis, ul Gollim u n mcreretur u i x i l i a , N a r h o n a m Iradidil
'l'heuderico. l'osl ali<|uol li'gati a
R e m i s m u i u l i i Masdrae f i l i o rege
Sueuorum missi ad I lu'iidci cun
15 ucnerunl paccn ameilnin<|Ui' poscenios. S i m i l i l e r T l i c i i d c r i c u s id
R e m i s m i i n d i i m i c n i i t l i l eiim a n n o r u m adieclione ncl i m i n c n i m , di

Sin demora, Tcudorico envi un


ejrcito godo a las rdenes de Ceurila a Espaa, el cual lleg hasta
la Blica. Despus de Ceurila, al
ao siguienle, es enviado con otra
parle del ejrcito Sunierico, y Ceurila es llamado a las Galias. La
parte del fjrcilo godo enviada i
Galicia al mando de Sunierico y
Nepoeiano somele al saqueo a los
suevos de I.U|',o. l n las (alias, el
Halo Aj'.ripim, conde y c i u d a d a n o ,
enemigo del conde romano l'.gitlio, cun';'/) N a l h o n a a Tcudoi'ico
para liiirnsr nieiecciloi de la ayuda de los godos. Despus de algn
liempo vinieron a Teudoiico legados enviados por Keinismundo,
hijo de Masdra, rey de los suevos,
para pedir la pa/ y la amistad. De
igual modo, Tendorico manda, a
su ve/, legados a R e m i s m u n d o y
una donacin de armas, y, asimismo, le enva a la que habra de ser

33. Inmediatamente despus


(Teuderico) enva
una parte
de su ejrcito al mando de Ceurila a la provincia Blica y enva a
Galicia oir parle del ejrcito al
manilo de Sumerjo y Nepoeiano,
que sometieron a los suevos de
l.ugo a una cruel devastacin.

l'.n las < alias, el galo Agriplo,


conde v ciudadano, rival de lgi
dio, conde romano, entreg N a r bona a Tcudcrico para hacerse
merecedor de la ayuda de los godos. Despus de algn tiempo,
vinieron a Teudcrico legados enviados por Remismundo, hijo de
Masdra, rey de los suevos, para
pedir la pa/ y la amistad. De igual
modo, Teuderico mand, a su vez,
legados a R e m i s m u n d o con una
donacin superior de armas y de
regalos, y, asimismo, le enva a la

33. b : PPbQ
3 succedit : id succedens Q;
5 parte ex cre I us : pox t'i'ciins IM'lv,
9 cinis
coduis PP\i;
IQ mereretur : mcrclur P;
13 remisnuiiiJo: risinnikt n-i.',c f t n l d .
16 ad remismundum : ad arismodum fodd. ,'8 iiiiincrii : ncl iniin.-run MDHIH.

mox deinde... repperit inlerfectum. HYD., c. 192 (Brn:, 193), 201, 217, 226, 237.

33.~ I : BRNHAMGOTLsLm
1 mox deinde... mifi: om. B; 2 exercitus: -u N |j ceurila: ceumila A ccuta M
cotila Lrn;
3 prouQcam miltit: transp. H;
4 partem: patrem B j | a l i a m :
alteram H \\ sumcrico: subnereco M sunt genirico GO cum sigerico Lm;
6 qui:
quae O | lucim: lum B isicurn GO | saeua (sena M) depraedatione: seu ad predationem B; 7 uastauerunt: uastauastauerunt B uastarunt A; 8 agrippinus: agripinus BN-;
9 ciuis: ciues BRNAGO ciuies M | aegidio: egidi A exidio R excidio
N;
10 ul: a B ; j mereretur: meretur M;
12 post aliquot... ad theuderedum:
om, B || aliquo: aq. + tempus HL aliquod RN;
13 remismundo: -um RN [| rege:
om. R;
17 remittit: rnittt RN;
18 adiectione: electione L;
19 et: om.

224

225

IMIXW1

HISTORIAR

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

lii r l i a m rl (oniuj'.e quam haberct.


recta etiam et coniugc quan haS.dlaiifm qiioque Icjalum dcnuo 20 beret. Sallanem quuquc legalum
T h r u d o i i c u s i n i l t i t ad Remismundenuo Theudcricus mittit ad Kemismundum, qui reucrsus ad Gald i i n i , (|iii rcucrsus ad Gallias Theulias Theudericum ab Hunco fralrc
doricum ah lirico fratre suo repsuo repperit interfeclum.
pcril iiHerfcclum.
34. Aera D I I I I , anno i m p e r a "
Acra DIIII, anno impeni LeoLconis V I H , lurk'us pan sivk'rr,
ni.s vni, Euricus pari scelere, quo
frater, succedit in regnun annis
quo fralcr, succedit n regnun
annis xvn. In quo honore prouccxviii. In quo honore prouectus
et crimine statim bello dcsaeuil 5 tus ct crimine statim legatos ad
Lconem imperatorem dirigit nec
partesque Lusitaniae dcpraedatur.
mora parles Lusitaniae magno mQui post captam Pampilonam
petu depraedattir. lude PampiloCaesarauguslam inuadit totamquc
nam el Caesarauguslam n.sso cxcrHispaniam superiorem oblinuit. Terraconensis etiam nobililatern, 10 cilu capil siiperioremque Spaniam
n poteslalcm suam m i l l i l . Turracoquae ei repugnauerat, excrcitus inncnsis etiam prouinciae nobililaruptione peremit. In Gallias autcm, quac ei rcpugnaueral, cxcrcilus iiiruptione euerlil. fn (allias

34. b : PPbQ
I d i i : dccciiii codd.;
2 euricus: curidicc Fb curidicus Q;
7
pamplilonam: posl capia piinphilona ctxlj.;
12 pcrciuit: ciicrlit Q.

R N A M || coniugc: -em BGO; 20 Icgatum: leg.iti B;


-arn M;
23 eurico: uerico B j fratre suo: om. H.

posl caplain

que habra de ser su esposa. De


nuevo Teuderico enva a Remi.smundo como legado a Salla, quien,
de regreso a las Galias, se encontr
con que Teuderico haba sido asesinado por su hermano Eurico.

ln la era D I I I I , en el ao octavo
del imperio de Len, Lurico, mediante un crimen igual al de su
hermano, le sucede en el reino duranle dieciocho anos. Kurico, que
haba sido elevado a este honor
l a m b i c n por el crimen, al punto se
lan/ furioso a la guerra. Despus
de apoderarse de Pamplona, invade
/,anigo/a y se aduea de (oda la
lsparia superior. A i v q u i l tambin
en un alaque de su ejreilo a la noblc/a de la provincia tarraconense,
que le haba oliecido resistencia.

34. En la era DII, en el


ao octavo del imperio de Len,
Eurico, mediante un crimen igual
al de su hermano, le sucede en el
reino durante diecisiete aos.
turico, que haba sido elevado
a este honor tambin por el crimen, al punto enva legados al
emperador Len, y sin demora devasta con gran violencia algunas
regiones de Lusitania. Despus,
enviando su ejrcito, se apodera
de Pamplona y Zaragoza y somete
a su dominacin la Espaa superior. Aniquila tambin en un ataque de su ejrcito a la nobleza de
la provincia tarraconense, que le
haba ofrecido resistencia. De re-

22 q u i : i|iia n || gallias:

34. I : BRNHAMGOTLsLm
I dii: quiquagesima quarta B du RN;
2 pari: pai B [| scelere: sccllare M;
3 quo: quod BGO || fraer: frare N;
4 provectus: profcctus (perfectas M
prefectus L) codd.;
6 dirigi: diligit M;
7 partes: parte B;
8 depraedatur:
(-ntur M) depr.-f-exercitum inde alium m i t t i t qui captam AM similiterque L seqnsnia
pesmmdans \\ pampilonam: papilonam B papiloniam A pampoloniam MH pampeloniam R;
9 caesaraugustam: cesaraugustam BRNGO l| exercitu: -o Ba;
10 supcrioremque: sup. aque B sup. quoque M;
I I potestatem suam: -e -a B ||
tarraconenses: terracon- R terragon- N tarragon- M taragon- B;
12 etiam: et M j|
nobilitatem: ciuitatis L;
13 repugnauerat: ei repugnauerant AL expugnauerat M |l

226

su esposa. De nuevo Teudorico enva lambicn a Remi.smundo como


legado a Salla, quien, de regreso a
las (alias, se encuentra con que
1 Vudoi leo haba sklo asesinado por
MI hermano l'.unco.

anno impcrii... iiptinuit. HYD., c. 238, 241; MAX., a. 473.

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SliVII.LA


ISinORI HISTORIAR

Inn irf.rcsNis A r r l a t n n i ct Massil i n i i i u r b e s capil suoque regno


i i i i . i N i q u c subiecit.

15 autem regressus Arelalum urbes et


Massiliam bollando optinuit suoquc
regno utramque adiecil.

Istc quodam die congregatis in


conloquio Gothis tela, quae habebant omnes in manibus, a parte
ferri alia uiridi, alia roseo, alia croceo colore mutatam naturalem ferri speciem aliquandiu non habuisse
comperiit. Sub hoc rege Gothi legum institua scriptis habere coeperunt, nam antea tantum moribus
et consuetudine tenebantur. Obiit
Arlalo Euricus morte propria defunctus.

35. Istc " quodam die congregatis in conloquio Gothis tola, quae
omnes habebant n manibus, a
parte ferri uel acie alia u i r i d i , alia
5 roseo, alia croceo, alia nigro colore naturalem ferri speciem aliquundiu non habuisse m u t a t a m
comperiit. Sub hoc rege Gollii Icgum institua scriptis habere coepc10 runt, nam antea tanluin moribus et
consuetudine tenebantur. Obiil
Arlalo Euricus morte propria ilefunclus.

De regreso a las Galias, se apodera


de Arles y Marsella y las anexiona
ambas a su reino.

greso a las Galias, se apoder por


la guerra de las ciudades de Arles y Marsella, anexionndolas ambas a su reino.

Eurico, estando cierto da reunidos en asamblea los godos, observ


que las lanzas, que todos llevaban
en las manos, cambiaron durante
algn tiempo, en su parte metlica, la forma propia del hierro,
lomando unas el color verde, otras
el rosceo y otras el azafranado. En
su reinado los godos empezaron a
tener leyes escritas, pues anteriormente se regan slo segn sus
usos y costumbres. Eurico muri
cu Arles de muerte natural.

35. Eurico, estando cierto


da reunidos los godos en asamblea, observ que las lanzas, que
todos llevaban en sus manos, cambiaron durante algn tiempo, por
la parte metlica, es decir, por la
punta, la forma propia del hierro,
tomando unas el color verde, otras
el rosceo, unas el azafranado,
oirs el negro. En su reinado, los
godos empezaron a tener leyes escritas, pues anteriormenle se regan slo segn sus usos y coslurnbres. Eurico muri en Arles de
muerle nalural.

l.stu quodam lie... nmtutam comperit. HYD.. c. 234.

35. b : PPbQ
7 comperiit: comperit Momm.;
functus coda.

nam,.. t e n e b a n t u r : om, IM'b;

11

definidas:

exercitus... euertit: om. RN;


15 regressus: rcucrsus II un. M || arclalun:
arelatorum GO | urbes: -em H;
16 massiliam: rrmxiliam H marsiliam I I I . ||
suoque: sicque M;
17 utramque: utraquc G ulrasque II utiumquc It n l t r a m q u c
N || adiecit: ad in eo M.

35. 1: BRNHAMGOTLsLm
1 iste: is H;
3 omnes habebant: transp. RN;
4 ferri: fcssi M || uiridia:
uiridiam B; 5 roseo: roseu B rosseo R | croceo: croccu Ba groceo b || colore:
corere B colore iussit cita A (corruptas hoc loco};
6 naturalem: natura M ||
ferri: ferr B fem M || speciem: specie M specie Herlur A specie+uisac sunt H ||
aliquandiu+ aliquandium R;
7 non: om. AML;
8 comperiit: om. cocld. (adscripsi ex texu altero) \\ rege: rege+acceperunt legem catholicam gothi et NR marg.;
10 nam: om. B antea: ante ea RN;
12 euricus: eur. -j-rex AMGOL.

228

229

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SUVII.LA


ISinORI HISTORIAR

Inn rcf.i'csMis A r r l a l n n i el Massil i n n i in bes capil suoque regno


i i h a i i i q u c suhiccit.

15 autem regressus Arelatum urbes et


Massiliam bellando optinuit suoque
regno ulramque adiecil.

ste quodam die congregatis in


conloquio Gothis tela, quae habehant omnes in manibus, a parte
ferri alia uiridi, alia roseo, alia croceo colore mutatam naturalem ferri speciem aliquandiu non habuisse
comperiit. Sub hoc rege Gothi legum institua scriptis habere coeperunt, nam antea tantum moribus
et consuetudine tenebantur. Obiit
Arlalo Euricus morte propria defunctus.

35. Iste " quodam die congregatis in conloquio Golhis lela, quae
omnes habebant m manibus, a
parte ferri uel acie alia uiridi, alia
roseo, alia croceo, alia nigro colore naturalem ferri speciem aliquandiu non habuisse mutatam
comperiit. Sub hoc rege Gothi Icgum institua scriptis habere cocpc10 runl, nam antea tanlum moribus et
consucludinc lenebanlur. Obiil
Arlalo Euricus morlc propria defunclus.

De regreso a las Galias, se apodera


de Arles y Marsella y las anexiona
ambas a su reino.

greso a las Galias, se apoder por


la guerra de las ciudades de Arles y Marsella, anexionndolas ambas a su reino.

Eurico, eslando cierlo da reunidos en asamblea los godos, observ


que las lanzas, que todos llevaban
en las manos, cambiaron duranle
algn tiempo, en su parte metlica, la forma propia del hierro,
lomando unas el color verde, otras
el rosceo y otras el a/afranado. En
su reinado los godos empezaron a
lener leyes escritas, pues anteriormenle se regan slo segn sus
usos y costumbres. Eurico muri
en Arles de muerte nalural.

35. Eurico, eslando


cierlo
da reunidos los godos en asamblea, observ que las lanzas, que
todos llevaban en sus manos, cambiaron durante algn liempo, por
la parle metlica, es decir, por la
punta, la forma propia del hierro,
lomando unas el color verde, otras
el rosceo, unas el azafranado,
oirs el negro. En su reinado, los
godos empezaron a tener leyes escritas, pues anteriormenle se regan slo segn sus usos y coslurnbres. Eurico muri en Arles de
muerle nalural.

Isto quodam die... mutatam comperit. HYD.. c. 234.

35. b : PPbQ
7 compert: comperit Momm.;
functus codd.

nam... tcncbanuir:

IM'b;

II

ilcfnnclus:

exercitus... euertit: om. RN;


15 rcgressus: rcuersus II m. M |[ arelatum:
arelatorum GO || urbes: -em H;
16 massitiam: maxiliam 11 marsiliam III,
suoque: sicque M;
17 utramque: utraque GO utrasque H utrumquc I ultramquc
N || adiecit: ad in eo M.

35. I : BRNHAMGOTLsLm
1 iste: is H;
3 omnes habebant: transp. RN;
4 ferri: fcssi M || uiridia:
uiridiam B;
5 roseo: rosen B rosseo R [| croceo: croceu la grocco Bb || colore:
corere B colore iussit cita A (corruptus hoc loco};
6 naturalem: naturali M ||
ferri: ferr B fem M |[ speciem: specie M specie+fertur A specie+uisac sunt II ||
aliquandiu+ aliquandium R;
7 non: om. AML;
8 comperiit: om. cocltl. (athcrpsi ex texiu altero) \\ rege: rege+acceperunt legera calholicam golhi ct NR marg.;
10 nam: om. B |) antea: ante ea RN;
12 euricus: eur.-f-rex AMGOL.

228

229

IIillKMI

Ai'l.l

IIXXII.

Illlllll

XI

/,1'IIOIIS

H i i p r i . i l o i i s H i n c o m i n i n o Alaririi 1 . l i l i l ' , f i l i s a p u d Tolosenscni


i i i l u ' i n p i i i i i ' r p s ( i o l l i o r i i i n cITicitur
t'<r.i|iir n'xil amiis x.xin. Qui cura
,i p u r i i l i a u i l a i n in olio et conuin i . i peii":isscl, tndem prouocatus
a Fumis in regione l'ictauensis
u r h i s proelio nito cxtioguilur coque i n t e r f e c t o regnum Tolosanum
oceiipantibus Francis destruitur.

MISmiUAl

36. Aera D X X I , anuo x mpcrii


Zenonis Eurico 11 morillo Alaricus
filius eius apud Tolosensem u i b c m
princeps Gothorum c o n s l i t u i t u r
regnans ann. xxm. Aduersus qucm
Fluduiciis Francorum princeps
Galliae regnum affcclans H u r p u n dionibus sibi auxiliaiilibus belhim
niouit fusisquc G o t h o r u m copiis
10 ipsum postremo regen] apud l'ictauis superalum nterfecil.
Thcudcricus autcm Ilaliae rex
dun interitum generi conperissct
conl'esliiii ab Italia proliciscitur,
Francos proteril, parleni regni
quan muiuis hosliiim oceupauerat
recepil Gollionunqiic i n r i resliluit.

I.AS HISTORIAS DE 1SIIX)RO DE SEVILLA

36. En la era iwxi. en el


ao dcimo del imperio de Xenn,
muerto Eurico, su hijo Alarico es
constituido prncipe de los godos
en la ciudad de Tolosa, reinando
veintitrs aos. Contra l lleva la
guerra, con la ayuda de los btirgundiones, Fluduico, prncipe de
los francos, que ambicionaba el
poder. Las tropas de los godos fueron puestas en fuga, y Fluduico,
finalmente, dio muerte al propio
Alarico, vencido en Poitou.

Ln la era D X X I I . en el ano once


de! emperador Zenn, muerto Eurico, su hijo Alarico es hecho prncipe ile los godos en la ciudad de
Tolosa y los gobern durante veint i t r s aos. Este, que haba pasado
su vida desde la niez en el ocio y
los banquetes, al fin, llevado por
las provocaciones de los francos,
e n t a b l combale contra ellos en la
l e g i n del l'nitou y l e all aniquilado. Con la m u e r t e de Eurico, el
reino de Tolosa queda destruido,
siendo ocupado por los francos.

Entonces Teuderico, rey de Italia, al enterarse de la muerte de


su yerno, parte al punto de Italia
y aplasta a los francos, recibe la
parle del reino que haban ocupado las tropas de los enemigos y la
restituye a la jurisdiccin de los
godos.
urieo... :inn. XXIMI. MAX., a. 485.

36. b : PPbQ
i /enonis: cononis Q;
Ql;
6 olio: om. Q;

3 tolosensem: Ihnloscnsem Q;
5 cum:
9 e x l i n g u i t u r : c x t i n c t i n g u i t u r P.

36. : BRNHAMGOTLsLm
1 aera: om. A |j x: ont. RN octauo L;
2 zenonis: cenunis H | alaricus: -o M;
5 filias eius: transp. GO j| tolosenscm: -e B tholosensem AGO tolonensem H tolosanam L; 4 princeps (-ebs R): om. A; 6 fluduicus: RN fiudiuius A fludiuus
GO f r u d u n u s M;
7 burgundionibus: burgundiomnibus B;
8 sibi: sibi+ et
quihusdarn gos L;
9 niouit: -te NAMGOL || fusisque: fulsisque M ccsisque L;
10 postremo: -um BL | pictauis: pietauis B pitauis H;
12 rex: rex+qui et
ipse gotus erat L;
13 generi: -is BML; 15 proterit: prosternit HL;
16 manus: magnus GO;
17 recepit: recipit RAM || iuri restituit: iure restituit BGO
iussis rcst. H iuris constitu! A uiris constituit M.

230

231

I S I I X M I II1STORIAE

A i ' i n x i v . a n u o x v n Anaslasii
nii|)iT.ilon', (CM'k'cns superioris
u'i;is ex i ( i i i c i i h i i i i liliiis Narbonae
priiurp', c'ITn'ilur ct rcgnauit annis
< | i i : i l l i M > r . sita genere uilissimus,
iia i n t ' r l i c i l a l c et gnauia summus.
M e n i q u e d u i n eadem ciuitas a Gundebaldo Burgundionum rege dircpla fuisset, istc cum multo sui dedecore ct cum magna suorum clade apud Barcinonam se contulit.
Ihi moratus quousque regni fascihus a Theudorico fugae ignominia
priuaretur.

37. Aera DXLIIII, anuo xvn imperii Anastasii Gisaleicus 4 D supcrioris regs filius ex concubina
creatus Narbona princeps eflicitur
5 regnans annis quattuor, sicut genere uilissimus, ita infelicitate et
ignauia summus. Denique dum
eadem ciuitas a Gundebado Burgundionum rege direpta fuisset,
10 iste cum multo sui dedecore ct
cum magna suorum clade apud
Barcinonam se contulit. Ibi moratus quousque ctiam regni fascibus
a Theuderico fugae ignominia pri15 uarctur.

LAS HISTORIAS DF. ISIDORO DE SIA'II.I.A

37. En la era DXI mi. en


el ao diecisiete del imperio de
Anastasio, Gisaleico, hijo de la
concubina del rey anterior, es hecho prncipe, siendo elegido en
Narbona, y reina cuatro aos. Del
mismo modo que era muy vil por
su origen, fue tambin muy notable por su desacierto e incapacidad. As, cuando la mencionada
ciudad fue sometida al saqueo por
Gundebado, rey de los burgundiones, ste, con gran oprobio para
l y gran matanza de sus hombres,
se traslad a Barcelona. All permaneci hasta que fue desposedo
por Teuderico, a causa de su ignominiosa huida, incluso de las insignias de la autoridad real.

V.n la era I>XLV, en el ao diecisiete del emperador Anastasio, Geseleco, hijo de la concubina del rey
a n t e r i o r , es elegido prncipe en
Narbona y rein por espacio de
cuatro aos. Del mismo modo que
fue muy vulgar por su origen, fue
tambin muy notable por su desacierto e incapacidad. As, cuando
la mencionada ciudad fue sometida
al saqueo por Gundebado, rey de
los burgundiones, ste, con gran
oprobio de s mismo y gran matanya ile sus hombres, se traslad a
Barcelona. All permaneci hasta
que fue desposedo por Teudorico
<le los atributos de la autoridad
leal, a causa de su ignominiosa
huida.

Gisaleicus... ignominia priuaretur. MAX., a. 508, 510.

!l

37. 6 : PPbQ
2 geselecus: gesilicus Q;

7 gundebalclo: gundebado Momm.

37. t : BRNHAMGOTLsLm
1 dxliiii: dxii GOL dl RM om. B || xuii: tertio dcimo L; 2 gisaleicus:
gesalec- N gesaleic- guisaleic- GO gesaleyc- gesleic H || superioris: -i B; 5 regnans: regnauit H || quattuor: iiii R n A; 6 ita infelicitate: et nf. H infelicitatem
GO; 7 dum: otn. RN; 8 gundeuado: gundebado AL gundefado B gundibaldo
M | burgundionum: burgundionis H; 9 direpta: direcpta R directa GO;
10 iste: et se RN || multo sui: mullos sui B; 12 barcinonam: barchinonam N
oarcilona B || ibi: ibique HAM || moratus: moratur RNGO est moraturus H;
13 etiam: et A || regni: om. H || fascibus: fastibus B faxibus RN fastigio L;
14 ignominia: -o GO.

232

233

I \s H I S T O R I A S 1)1: ISIIX)RO ni; SI.VI1.I.A

I S I I X I R I HISTORIAE

l i u l i ' p i n l r c l u s ni Al'iicam Wani l . i l m u n siil li;i| r ,iiiin poscit, quo in


ii'C.niim inissi'l r e s t i t u . Qui dum
mu Mipclrassel auxilium, mox de
frica rcdiens ob meLum Theudol i c i regis Aquilaniam pctiit ibique anuo uno delitiscens Hispanian reuersus ab Ebbane Theudorici regs duce duodcimo a Barcinona urbe miliario commisso
proelio superatus in fugam uertitur
captusque trans fluuium Druentium Galliarum occiditur.

38. nde 6 profectus ad Africam Wandalorum sufragium poscit, quo in regnum posset restitu.
Qui dum non impctrasset auxilium,
5 mox de frica rcdiens ob rnetum
Thcuderici Aquitaniam petiit ibique anno uno delitiscens Spanam
reuertitur atque ab F.bbane Thcuderici regs duce duodcimo a
10 Barcinona urbe miliario commisso
proelo in fugam uertitur caplusquc trans Humen Umcnlium Galliarum interiil, sicque prius honorem, postea uitam amisit.

De all m a r c h a a f r i c a y solicita
la ayuda ilc l i v , \ ;ind;i!os con la
que poder ser r e p u e s t o en el trono.
Pero, como no alcan/. tal ayuda,
regresa s e ; ; i i i d a i i i e n l i - Je frica y
se dirige, por mic ID a Trudorico.
a A ( | i i i l a n i a . Dcspiu-, de p e r m a n e cer a l l ( l u i a n ' r un :IIM, v u e l v e de
nuevo a !\pun:: v, i i i '.m cmbale
que se cnablo .1 iMcc m i l l a s ile la
c i i i i l n d de H a i c c l i i i u , es puesto en
u',a [)or ! ' l > ! t a s , i>':iera! ii'l rey
Tcudoiico, y. c a | > M i i a d i i al o l i o lailo del I )i i i c n i ' i a , i n ) de las (ialias,
es miieilo.

imlc ptolVcr

38. De all marcha a f r i ca y solicita la ayuda de los


vndalos eon la que poder ser repuesto en el trono. Pero, como no
alcanz tal ayuda, regresa seguidamente de frica y se dirige, por
miedo a Teudertco, a Acjuitania.
Despus de permanecer ;i oculto
d u r a n k - un ao, regresa de nuevo
a Kspaa, y en un combate que se
enlabi a doce millas de la ciudad
de Barcelona, es puesto en fuga
or F.bbas, general del rey Teuderco, y, capturado al otro lado
del Druencia, ro de las Calas,
perece. De esle modo perdi primero el honor y despus la vida.

MAX., a. 51.1.

38. b : PPbQ
6

regis: reg. + duce suo Pa;

ab ebbanc: ab odone Pb.

38. I : BRNHAMGOTLsLm
I profectus: prouec- AM; 2 suffragium: -a B; I quo: quod BGO || posset:
possit BH posse GO;
4 non: om. GOL;
5 metum: meritum M;
6 petiit:
R;
7 snaniam: in yspaniam H;
8 ab ebbane: a bibane H om. RNGOM a
(om. re.} A;
9 duce: filio H;
10 urbe miliario: urbem mil. BGO;
11 proelio: pr.-(-supralas AMGOL (c/;i breviore};
12 numen: fluuium HAML |j
druentium: durientium H drucentium GO;
13 interiit: interit R interii M.

234

235

I M I x m i MIMOKI.M-:

ACH loci.v, mino xxvi Anasla


39. Aera DXLVIUI, anno uicesMI impi'i aloris Thi'odiTii'iis uiiiio!
simo primo imperii Anaslas
ilinii i,un piidcm, i Tlnacia et PanTheudericus iunior, cum iam duniiniit ucmcns, fgalo Arnulfo rege
dum cnsul et rex a Zenonc imI loslioKolhorum, regnasset in Ita- 5 peratore Romae creatus fuisset pelia mus x ct ocio, rursus expulremptoque Odoacar rege Ostrogoso rege Gothorum Geselico regnathorum atque deuicto fratrc eius
uil iu Ilispania annis xv. Sicque
Honoulfo, et Irans confiniun Daprius Italia regno potilus postea
nub effugalo xviu annis Italia
Hispaniam rexit, quam superstes 10 uictor regnasset, rursus extinclo
eiusdem Amalarico nepoti reGisaleico rege Gothorum Spaniae
liquit. Inde Italiam repetens aliregnun xv annis obtinuit, quod
quamdiu omni cum prosperitate
superstes Amalarico ncpoli suo reregnauit; per huno dignitas urbis
liquit. nde Italiam repetens aliRomae non parua est restitua: I "> quamiliu omni cun prospcrilate
muros enim eius iste redintegrarcgnauil, per qucm eliam urbis
uit, ob quam causam a senatu inauRomae dignitas non parua est resratam statuam meruit.
titua: muros namque eius istc reclinlegrauit, cuius rei gralia a se20 natu inauratam slatuam meruil.

LAS HISTORIAS DE ISHX)RO DE SEVILLA

39. En la era DXLVIUI, en


el ao veintiuno del imperio
de Anastasio, Teuderico el Joven,
que ya haca tiempo haba sido
hecho en Roma cnsul y rey por
el emperador Zenn, y que, una
vez muerto Odoacro y vencido y
puesto en fuga su hermano Honulfo hacia la demarcacin del
lado de all del Danubio, haba
reinado victorioso dieciocho aos
en Italia, ocup, a su vez, al morir Gisaleico, el reino de los godos
en Espaa durante quince aos,
dejando este reino, todava en vida, a su nieto Amalarico. De Espaa volvi a Italia, y all rein
durante algn tiempo con toda
prosperidad. Por su medio la ciudad de Roma recobr tambin no
poco de su dignidad; l, en efecto, restaur las murallas, por cuya
accin se hizo merecedor por parle del senado de una estatua de
oro.

En la era DXLV, en el ao veintisis del emperador Anastasio, Teoderico el Joven, quien, si anteriormente, al venir de Tracia y de
l'annonia y despus de poner en
fuga a Arnulfo, rey de los ostrogodos, haba reinado en Italia durante, dieciocho aos, rein tambin
cu Espaa por espacio de quince aos, cuando fue expulsado el
rey de los godos Gesclico. De este
modo obluvo primero el reino de
llaa y despus gobern a Espaa,
la cual dej, todava en vida, a su
nieto Amalarico. l)c l ; ,spaa volvi
a Italia, y all rein d u r a n t e algn
tiempo con loda prosperidad. Por
obra suya la ciudad de Roma recobr no poco de su dignidad; l, en
efecto, restaur las murallas, por
cuya accin se hi/.o merecedor por
parte del senado de una estatua
de oro.

39. b : PPbQ
1 era dxlu: ante era dxlu hubet seii delca c. 45.46: era t l x l u i i anastasii imperatoris
extincto teudisclo ad arripuit P;
5 hoslrogothorum: ostrognthnrum Momm.

39. i : BRNHAMGOTLsLm
1 dxluiiii: dxluiii H dxliiii N d.xuiui GO dxii R uicesimo primo: xx NHAMGO
dcimo sptimo L;
2 anastasii: honorii + anastasii H;
3 iunior: minor M;
4 cnsul: consuli H j et rex: om. B; 5 peremptoque: peremtoque R peremtaque
M2;
6 odoacar: odoagar GO hodoacar M odoagro H |j ostrogothorum: hostrogothorum AM; 8 honoulfo: onoulfo BGO |! confinium: -am B || danubii: danuuii
B;
13 superstes: superestis B suprestis RN superstici H superati A suprate GO
superstiti ML;
15 omni: omnium GO | cum: om. RN;
16 urbis: urbs A;
17 romae: regna B || parua: parba R porua H;
18 muros: murus B murosque
M || eius: om. RN || iste redintegrauit: transp. H iste sed ntegrauit B;
19 gratiam: -a R || senatu: -um M;
20 inauratam: -a RNGO i | statuam: om. R.

236
237

ISIIXWI

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

HISTORIAR

Ai",i i > ( V H I I .nio l i r . l n n . i n i i n i | i . i l m !., ( I r l m i r l o I lieoilerico,


.\in.i!.u i r n s iirpos chis v milis regn . i i i i l Om r u i n ab Hildeberlo
I i . i n r o i u n rege Narhonae proelio
j i p r i a l u s l'ms.scl, Barcinonan fu'.icns u e n i l o m n i u r n q u e contra se
o.:io rnchalo apud Narbonam in
foro ab cxcrclu iugulatus interiit.

40. Acra ni.xmi, anuo imperii


l u s i i n i a n i i, regresso Italiam Thcuderico, Amalaricus " nepos oius
anus v rcgnauit. Qui cum ab Hildebero Fraiicorun rege apud
Narbonam proolio supralas fuissct Barcinonam Ircpidus fugiil
e l e c l u s q u e o n i n i u m contempiibilis
ab exerciiu iiuulatus inloriil.

En la era DXLIIII, en el ano del


emperador Jusliniano, muerlo Teoderico, su nielo Amalarico rein
d u r a n t e cinco aos. Esle, habiendo
sido vencido en combale por el rey
de los francos Hildeberto, huye aterrado y llega a Barcelona, y habindose ganado el odio de todos
conlra s, muri en Narbona, en
el foro, degollado por su ejrcito.

40. En la era ni.xmi, en el


ao primero del imperio de Justimano. una vez que regres a Italia Touderico, su nieto Amalarico
rein d u r a n t e cinco aos. Este, habiendo sido vencido en combate
en Narbona por el rey de los francos Hildeberto, buyo aterrado a
Barcelona y, convertido en el desprecio de todos, muri degollado
por su ejrcito,

Aera DLXVIIII impcratoris lusl i n i a n i , pus! Amalaricum Theudis


ai lispania crcatur in regnum per
u n o s xvi mensos v, qui dun esset
l . j c r c i i c u s , paccm lamen conccs-

41. Aera i i i x v m i , anuo iinpcrii I i i s l i n i i i i vi posl Amalariciim


Theudis in Spania crealur in regiiiiin annis X V M . <|iii iluin cssct
5 haerolicus, puvni l a m e n conccssil

Kn la era ni.xvim del emperador J u s t i m a n o , despus de Amalarico, Teudis es creado rey de Espaa por espacio de diecisis aos
y cinco meses, lisio, a u n q u e era

41. En la era DLXVIIII, en el


ao sexto del imperio de Justiniano. despus de Amalarico, Teudis
es creado rey en Espaa durante
diecisiete aos. Este, aunque era

Amnl.-HU'us

40. b : PPbQ
4

hiklclvrlo: imlcbcid) O;

Miu-ml

M A X . , a, <,*L<t, 5 3 1 , 541.

nlcriit: nc.viillur iii-l inlonil !'(,>.

41. b : PPbQ
I

d l x u i i i i : d l x u i i i + leniporc inti>'. O;

coni.x'*st: suc-.-cssil (^1 COIKCSSI Q?.

40. I : BRNHAMGOTLsLm
1 dlxiiii: quinquadragcntcsima sexagsima sexta H;
2 iusliniani: usliam BGO
insini AM ! regresso: esresMo R I 1 taliam: -a tidd \\ theuderico: tlieud.-f-et bidem
dcuncto \MGOL;
3 amahiricus: malaricus B alaricus GO;
4 annis u: transp.
H A M !' rcnauit: rfgn. + in Hispania T hildeberto: ildeberto BRL ildeuerlo NHA
ndericu M;
5 rege: -cm BA;
6 narbonam: narbone NGO apud narbone R
nari;.;
7 barcinonam: barcinona (barchinona N) RN de barcinona H ad barcinon:tm AGOI- barctnorum B barcinonam... fugiit om. M j| fugiit: fugit GO fuit RN;
8 dYcctiisqiic: ct effectiis H M contemptibilis: contentibilis R;
9 ugulatus:
iug.-+-narbona (-ae L) in foro A M L (cum. brcv.).

41. i : BRNHAMGOTLsLm
1 tllxuii: tiixuiii R M qinquagentesirna quanquagesiraa nona B; 2 iustiniani:
u M i n i M mimo A;
3
theudis: teudis R teudix B teudus N L | in: om. O ||
spania: -.-.ni M || creatur: creatus (creatus esl A) BHA |[ regnum: regn.+snccedit H;
4 a n n i s x n i i : an. xuH nicnsibus u AML (cum hrev.);
5 lamen: om. RN;

238

239

I S I I X M I HISTORIAR

LAS HISTORIAS DI- ISIDORO DE SEVILLA

Mi (( ( K'Mile (Id III licellliam C1Iholici'. cpisropis daret ii u n u m


,i|)ikl Tolelanam urbem conuenire
rl (|uae(:uniquc ad ccclcsiac discip l i n a n * iH'ccssaria cxisterent, libere
liccnlcrquc disponere.

ecclesiae, adeo ut licentiam catholicis episcopis daret n u n u m apud


Toletanam urbem conuenire el
quaecumque ad ecclesiae discipli10 nam necessaria exislerent, libere
licenterque disponere.

Isle Francorum reges quinqu


Caesaraugustam obsidentes omnemquc fere Tarraconensem prouinciam bello depopulantes misso
Theudisclo forter debellauit atquc regno suo non prece, sed armis exire coegit.

Eo regnante '*, dum Francorum


reges cum infinitis copiis in Spanias conuenissent el Tarraconcn15 sem prouinciam bello depopularent, Golhi duce Theudisclo obicibus Spaniae ntcrclusis Francorum
excrcitum multa cum admiratione
uictoriae proslrauerunl. Dux dem
20 prece alque ingenti pecunia sibi
oblata uiam fugae bostibus residuis
unius diei noctisque spatio praebuit; celera infclicium turba, cui
transitus conlati temporis non
25 occurrit, Gothorum percmpta gladio concidit.

16 ortiter debellauit:
pace coiid.

forliter

rebellauil P fort. rebllanles PbQ;

hereje, concedi, sin embargo, la


pa/ a la iglesia de Dios, hasta el
punto de que permiti a los obispos catlicos celebrar un concilio
en la ciudad de Toledo y dar libre
y Icgalmcntc toda clase de disposiciones que fueran necesarias para
la disciplina de la Iglesia. Teudis,
enviando a Teudisclo, infligi una
i'.ian derrota a cinco reyes francos,
que leu a n sitiada /nrago/a, y sometida a la guerra y al saqueo a
casi lo,la la provincia tarraconense, obligndolos a salir de su reino,
no por medio de negociaciones,
sino por la accin de las armas.

hereje, concedi, sin embargo, la


paz a la Iglesia, hasta el punto de
que permiti a los obispos catlicos celebrar un concilio en la ciudad de Toledo y dar libre y legalmente toda clase de disposiciones
que fueron necesarias para la disciplina de la Iglesia. Durante su
/
reinado, habindose reunido en (s
Espaa los reyes francos con un
numerossimo ejrcito, que tena
sometida a la guerra y al saqueo
a la provincia tarraconense, los
godos, a las rdenes de Teudisclo,
aniquilaron con una sorprendente
victoria al ejrcito franco, despus
de cerrarle la salida de Espaa por
el obstculo de los Pirineos. Movido por los ruegos de los enemigos
y por la gran cantidad de dinero
que le fue ofrecida, Teudisclo concedi a los que quedaron el plazo
de un da y de una noche para la
huida; pero el resto de la turba de
infelices, que en el plazo de tiempo convenido no logr salir, cay
vctima de la espada de los godos.

17
co r c g n a n t c . . . p r o s t r a u c i u n t MAX., a. 54!

6 adeo: ad hec RN ideo GO i licentiam: -a B licenam ante daret H;


7 unum:
annum B; 8 conucnire: ct conuenerit et B; 9 quaecumque: quicumque RN;
10 existercnt: -ct GO extitisscnt B om. M;
11 licentcrque: licentique GO decenterquc H || disptinere: -et N componere M uel discomponerct A;
13 spanias:
spanias B yspaniam H;
l-l conuenissent et: om. H;
15 bello: uel B;
16 obcibus: obici RN opibus H;
17 Spaniae... francorum: om. RN || interclusis: -us
HGO;
18 multa cum: transp. N;
19 uictoriae: uictoria H;
20 pecunia:
-am B;
21 uiam fug. host. res.: host. res. uiam fugae H;
22 spatio: om. A;
23 i n f e l i c i u m : infidelium H [| cui: qui GO;
25 gladio: -s H.
240

241

I S I I X J R I HISTORIAR

42. Post tam felicis successum


uictoriae trans frctum inconsulto
Gothi gesscrunt. Dcnique dum
aduersus milites, qui Septem oppi5 dum pulsis Gothis inuaclcrant,
oceani freta transissent eundcnique
castrum magna u ccrlaminis expugnaren!, adueniente die dominico deposuerunt arma, ne ilicm
10 sacrum proelio funestarcnt. Hac
igitur occasione reperla milites repentino incursu adgrcssnm exercitum mari undiquc terraquc conclusum adeo prostrauerunt, ut ne
15 unus quidem supcresset, qui tantae cladis excidium praeteriiei.

42. Z : BRNHAMGOTLsLm
1 felicis: felici RNOL filiti B felicem H || successum: -u RNGO acccssum A M ;
2 fretum: -u N fectum B;
3 gesserunt: se gess. H j dum: dum + enim H;
4 aduersus: -um B | septem oppidum: septem oppida HL;
5 inuaderant: -un
B inuasserant H inuocant M;
6 eundemque castrum: cum denique castrum GO
eademque castra H;
8 die: om. RNM die dominico transp. H;
10 proelio:
prelium Bl || hac: ac R;
12 adgressum: -u M abgressum GO aggressi HL;
13 mari: -e RM | conclusum: concl.-{-ignauum atque inermem (inerrem M) exercitum (-tu M om. L) AML;
14 prostrauerunt: ++strauerunt Bl ne: nec H;
15 tantae: tanti B.

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

42. Despus del xito de


tan feliz victoria, los godos tuvieron una actuacin falta de previsin al otro lado del Estrecho. En
efecto, habindolo atravesado para ir contra los soldados (bizantinos), que, despus de rechazar a
los godos, haban invadido la ciudad de Septe (Ceuta), cuando estaban al asalto de dicha fortaleza
y en lo nas fuerte del combate,
depusieron las armas, al llegar el
domingo, para no profanar el da
sagrado con "la guerra. Aprovechando, por tanto, los soldados (bizantinos) esta ocasin, se lanzaron
en un repentino ataque contra el
ejrcito asaltante, y, cercndolo
por todas partes, causaron en el
tal destrozo, que ni uno siquiera
sobrevivi que escapara al desasir de tal derrota.

LAS HISTORIAS DU ISIIX3RO DE SEVILLA


IS1DOKI IllSTORIAfi

V u l n c ' i . i l i i i a n t e m a (|iioil;ini in
p a b i l o , i [ i n L I I I I din d c m e n t i s sper i c n , n i iri'.cm clecipcret, simulaucrat.
F i n x i t cnim arte insaniam et
(|uasi furorc repletus perfodit principen!, quo uulnere prostralus occ u b u i l ct ui glad indignantcm animara cxhalauit. Fcrtur autem nter
effusionem sanguinis coniurasse
homines suos, ne quis interficeret
percussorem suum, dicens reccpisse se dignam uicissitudinem,
quod ct ipse priuatim duccm suum
sollicilatun occiderat.

43. Nec mora pracucnit mors


debita principen!, u u l n c r n l u r c n i m
a quodam in palatio, qui iam dndum dementis spccieni, til re5 gem dccipcrct, sinuilancral.
Finxit enim arte insaniam pcrfoditque principen!, quo uulnere
ille prostratus occubuit iiulignantemquc n n i m a m e x h a l a t i i l . Fcrlur
10 autcm inlcr e f f u s i o n e m sanguinis
coniurasse, nc quis inlerliccrct percussorem, dicens congruam mcriti recepisse uicissitudinem, quod
ct ipse priuatus ducem s u u m solh15 c i l a l u m occidcrit.

44. Aera DI.XXXVI. anno imperii lustiniani xxm interempto 1 0


Theudi Theudisclus Gothis praeficitur, rcgnans anuo i. Qui, dum

Aera IJLXXXVI, anno mperii lustiniani x interempto Theudi


Theudisclus Gothis praelicitur, regnauit anno i mensibus VIL Hic pa43. b : PPbQ

13 .siuini: (un. PPb recepissc se: Iransp. O;


16 occiderat: occiderit Momm.

15

p r i u a t i m : priuatus Momm.,

Teius ue muerto en su palacio


por alguien que, ya haca tiempo,
se haba Miiuilado loco para matar
al rey.

43. No tard el prncipe en


pagar -jon la muerte su merecido;
fue, en efecto, asesinado en su
palacio por alguien que, ya haca
tiempo, se haba venido fingiendo
loco para matar al rey.
Fingi, pues, una falsa locura
y atraves con su espada al rey,
quien cay herido en tierra, exhalando su alma odiosa. Se dice que,
mientras flua su sangre, hizo jurar que nadie matara a su asesino, diciendo que haba recibido
la suerte que corresponda a su
merecido, ya que tambin l, siendo un particular, haba asesinado
a su jefe mediante engao.

l'ingi, en efecto, una locura falsa y. como posedo por el furor,


atraves con su espada al prncipe,
q u i e n cay herido en tierra por la
fuer/a del arma y exhal su alma
odiosa. Se dice que, mientras
Hua su sangre, hi/o j u r a r a sus
I l u m i n e s que n i n g u n o matara a su
asesino, diciendo que haba recibido la s u e i l e que mereca, ya que
t a m b i n l haba asesinado a su
jefe, como simple particular, medanle engao.
I;.n la era DI.XXXVI, en el ao
doce del imperio de J u s t i n i a n o , asesinado Teudis, es puesto al frente
de los godos Tcmlisclo, que rein
un ao y siete meses. Kiste fue

44. En la era DLXXXVI, en


el ao veintitrs del imperio de
Jusliniano, asesinado Teudis, es
puesto al frente de los godos Teudisclo, que rein un ao. Este, que

iiteiciiiplo Tltuedi... anuo i. MAX., a. 544.

43. : BRNHAMGOTLsLm
1 praeuenit: peruenit GO;
2 principem: prin-4-scilicet theudem H || uulneratur:
uulneratus AM;
3 a: otn. GO || dudutn: ductum A;
4 spcciem: -e M;
6 inxit... prostratus: om. H || arte: -em B j| portoditqe: profuditque B;
8 indignantemque: indigentemque RN et ui (in GO) glad indignantem GOA (ex exu
altero) et iuguiadii indignationeque M et (om. re.) L;
12 congruam: -a NM j|
meriti: -is H;
13 recepisse: cepisse RN suscepisse H || quod et: eo quod H que
et M;
14 priuatus: priuatim L (ex lext. alt.) praefactus GO || ducem: duces
R |j sollicitatum: -us AM salutatum L;
15 occiderit: -et GOA occident M.

44. I : BRNHAMGOTLsLm
2 iustiniani: pose iust. repetlt anno B U xxiii: xxi AM undcimo L;
3 theudi: leuda RN leude H || theudisclus: teudisculus B teodisclus N theud. + superioris
principis dux HAMGO ]| praeficitur: perfic- O; 4 regnans: regnauit H || anno i:

244

245

I S I I x m i IIISIORIAI:

i c o n i i i i a l o i u n M i a n i i m i e l cpulas
t'iiai' ('Jadi CDiifossii-s c x l i n g u i t u r .

5 plurimorum polcntuin conubia


prostitutione publica maculare! ct
ob hoc instrueret animum ad necem multorum, praeuentus coniuratorum manu Hispali nter epulas
10 iugulatur confossusque exlinguitur.

Aera DLXXXVIIII, anno xvi lustiniani imperatoris, extincto Thcudisclo Agila rex creatur regnans
annis v.

45. Acra DI.XXXVII, anno imperii lustiniani x x n u extincto Theudisclo Agila rcx constitnitur regnans annis v. Iste aducrsus Cor5 dubensem urbcn proolio niouens,
ilum in contemptu calholicac rcligions ccclosiae bealissimi niarlyris Aciscli niiiriam nlerre hosliiinu|uc ac i u m e n l o r u n liorrnre
10 sacrun sepulchri eius locuin ni
profanalor polluurct, inito aducr
sus Cordubenses cines ccrlamine
pocnas dignas sanctis inferentibus
ineruit. Nuin belli pracsentis ul15 tione percussus et liliun ibi cun

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

muerto, acribillado u pualadas,


por un grupo similar de conjurados
d u r a n t e el festn de una cena.

haba deshonrado las esposas de


muchos nobles en pblica prostitucin, disponiendo con ello los nimos de muchos para su asesinato,
asediado por un grupo de conjurados durante un banque en Sevilla, muere degollado y cubierto de
heridas.

I.n la era DI.XXXVII, en el ao diecisis del imperio de Justiniano,


m u e r t o Tendisclo, Agila es hecho
rey, y reina cinco aos.

45. En la era DLXXXVII, en


el ao veinticuatro del imperio de
Justiniano, muerto Teudisclo, Agila es elegido rey, y reina cinco
aos.
Este, como llevase la guerra
contra la ciudad de Crdoba y por
desprecio a la religin catlica
profanase la iglesia del beatsimo
mrtir Acisclo y manchase como sacrilego el lugar sagrado de
su sepulcro con el horror de sus
tropas enemigas y de sus caballos,
en el combate que se entabl contra los ciudadanos de Crdoba,
pag el castigo merecido con que
le castigaron los santos; pues, vctima de la venganza de aquella
guerra, no slo perdi a su hijo,
muerto all con gran cantidad de

44. b : PPbQ
6 cenae: cneae P.
an. i + mens. iii HGOL dum: cum H;
5 conubia: -o B; 6 proslitutione:
posttitutione B prcsttitione R | ct ob hoc instrucret: om. A;
7 animum: animam
H; 8 praeuentus: preuentur B; 9 hispali: spali BR;
10 iugulatur: rogulatur H
confossusque: confessusque Ha confossusque + gladio HbL.

45. i : BRNHAMGOTLsLm
1 dlxxxuii: dxc H;
3 constuitur: constauitur B; 4 iste: sic GO | cordubensem: cordob- HA cordubenses! B; 5 proelio: praelio B; 6 contemptu:
-um H contena RG;
7 ecclesiae: om. BNAMGO j| beaissimi martyris: beatissimo
martyri A;
8 aciscli: acircli NMGO | inferret: inferre B infer RN;
9 horrore: orrore RLm orrire GO errore A;
10 ut profanator pollueret: ut profanatur
poli. R ut profanatus poli. M ut profanaretur poli H ut probaretur poli. GO profanatur
ct polluit N;
14 belli: -a RN || praesentis: presentibus B;
15 percussus: per-

246

247

I.AS nisroRi\s

IMIIOKI IIISIORIAi:

copia excrcitus i n t c r f e c l u m aniisit


et thesaurum omnem cum insignibus opihus perdidit.

!ropas, sino tambin lodo el tesoro real, junto con importantes riquezas.

Gothi autem Agilanem apud


Emeritam fide sacramenti ohlita interimunt et Athanagildo se tradunt.

46. Ipse uictus ac miserahili


metu fugatus Emeritam se recepit.
Adversus qucm ntericclo aliquanto temporis spalio Athanagildus
5 tyranniclcm regnandi cupiditate
arripiens, dum cxercitum eius contra se Hispalim missum u i r t u t e
m i l i t a r i prostrassct, uidentcs Gotlii proprio se eucrti excidio ct
10 magis metucntes, ne Spaniam rnililes auxili occasione inuaderent,
Agilanem Emrita intcrficiunt et
Athanagildi se regimini tradidcrunt.

I.os godos asesinan en Mrida a


Ajjila, olviihindose del cumplimiento del i i i i i i i n e n l o , y se entregan a
Alanai'jldo.

46. El propio Agila, vencido


y entregado a la fuga, preso de
lamentable miedo, se refugi en
M r i d a . Pasado algn tiempo. Atanagildo, (ue ambicionaba el reino,
le usurp el poder, y con su valor
m i l i t a r aniquil al ejrcito que
.V;ilu envi contra l a Sevilla.
Viendo los godos que se destruan
en m u t u a devastacin, y ms temerosos ya de que los soldados
( b i z a n t i n o , ) invadieran Espaa con
oc:Hn de una ayuda militar, asesinan a Agila en Mrida y se entregan al gobierno de Atanagildo.

Aera DXCIII, anno xxxvil lustiniani imperatoris, Agila perempto

47. Aera DXCII, anno imperii


Iiistiniani xxvini occiso Agilanc

ln la era D X C I I I . en el ao treinta y siele del emperador Juslinia-

47. En la era DXCU, en el


ao veintinueve del imperio de

C'uius (ertio anno =0 Athanagildus


lyrannilcm regnandi cupiditate arripuit.

l'.n su tercer ano ce reinado,


Alaiiigildo. (|ue ambicionaba el reino, le usurp el poder.

Alh:m:i!i

cusus A perclusus M j| fiium; finiuit (finibit R) RN || i b i : am. M;


-e AM l| insignibus: insignis BRNMGL ignibus O.

46._ I

17 omnein:

BRNHAMGOTLsLm

1 miserabili: -is H;
2 emeritam: in emeritam A;
3 aliquanlo: aliquanli
AMGOL aliquando R;
4 athanagildus: atanagild- BRNGO (semper);
5 tyranmdem: tyrannide B tirannide RN | regnandi: regn.-fagilancm regno prinare conaretur militum sibi auxiliante A || cupiditate: -is B -em GO;
7 hispalim: spali B
ispali R hispal AMGO yspali H;
10 milites: milites+romani H;
I I occasionc:
occansionem B;
12 emrita: -am RN et merita M;
13 se: sese AML || regimini:
regnurn M.
47. I : BRNHAMGOTLsLm
1

dxcii: dlxii RAGO dcii H;

iustiniani: iustini BI || xxuii; xxxuiiii RN j occiso

248

249

tradiderunt. MAX., a. 552; ISID.,

I M I X W I IIISTOHHI:

I.AS H I S T O R I A S DI ISIDORO DF S I A I H . A

A!h.in.ij'.ildus icp'.Miun quod imiadci . i l I r i i u i l milis xvi. Islc cun un


d u d i i i i i s n i n p t a t y r a n n i d e Agilaneni rcgno priuarc quacrerel, tnil i l i i n i sibi auxilia ah imperatore
l u s l i n i a n o poposcerat, quos postea
siibmouerc a linibus regni molitus
non potuit. Aduersus quos huc usiuc confligitur: nam frequentibus
antea proeliis caesi, nunc uero mulls casibus fracti ac diminuti sunt.
Decessit autem Athanagildus Toleto propria morte uacante regno
mensibus v.

Athanagildus regnum quod iiuiadoral tenuil annis xilit.


5
Hic " cum iam d u d u m sumpta
lyrannkle Agilanem regno priuarc
conaretur, m i l i t u m sibi a u x i l i a ab
imperatore lusliniano poposcerat,
quos postea submouere a l i n i b u s
10 regni molitus non potuit. Aduersus quos huc usquo c o n l l i c l u i n est:
frequentibus amca proelis caesi,
nunc uero n i u l l i s casibus fracli
atque (initi. Decessit a u l c n Alha15 nagildus Tolelo propria morte uacante regno mensibus v.

Aera DCVIII, anno u impera lustini minoris post Athanagildum


Liuua Narbonae regno praeficitur
regnauitque annis tribus. Qui secundo anno postquam adeptus est

48. Aera ix:v, anno n impcrii


l u s l i n i minoris posl A t h a n a g i l d u m
L i u u a 5 2 Narbonae (olliis pracl'itur regnans a n n i s t r i b u s . Qiii sc5 cundo anno poslqiiam adeptus est

47. b : PPbQ
4 annis xui: annis annis (.y/e) xui codd.;
nagildus: athagildus codd.

priuarc: priuarc priuarc I';

14

.lustiniaiM, asesinado Agiia. Alanagildo ocup el rer,", que haba


invadido, d u r a n t e catorce aos.
Liste, que deseaba desde haca
tiempo privar a Agila del reino,
que ya haba usurpado, haba pedido al emperador J u s t i n i a n o tropas en su ayuda, que despus no
piulo ech;r de sns fronteras, a pesar de sus menlos. Contra estos
soldados se han venido enlabiando choques hasta a h o r a : s u f r i e r o n
a n t e s destrozos en los frecuentes
combates y ahora, tras de s u f r i r
numerosos fracasos, han sido aniquilados, t e r m i n a n d o su dominio.
A t a n a g i l d o m u r i en Toledo de
h i u e r l e n a t u r a l , dejando e! reino
vacanle d u r a n t e cinco meses.

I''.n la ca Ix v i i i , en el ario segundo del imperio de J u s t i n o el


Menor, despus de Atanagildo es

48. ln la era ix:v, en el


ano secundo de J u s t i n o el Menor,
despus de Atanagildo es puesto

alhahif cum lilil.

48. b : PPbQ
2

no, asesinado A g u a , Alanagi'do


ocup d u r a n t e diecisiete aos el
reino que haba invadido. Este,
que deseaba desde haca tiempo
privar a Agila del reino, que haba
ya usurpado, haba pedido al emperador .lusliniano tropas en su
a y u d a , que despus no pudo echar
de sus I r o n l c n i s , a pesar de sus inl e n l o s . C o t i l l a estas tropas se v i e ne l u c h a n d o hasla a h o r a : sid'ricron a n t e s deslio/os en los r c c n c i i les combates, pero ahora, por sus
muchas denotas, se ven ( j u e b r a n lados y n i e i n i a d o s . A l a n a g i l d o r n u
l i en Toledo de m u e l l e n a t u r a l ,
dejando el rnno vacante d u r a n l e
cinco meses.

L 011:11 clin . M A X . ,

l i u u a , . . [iiaL-fucil

l t l ( i .. i. W).

atnanagildum: athagildum cotll.

agilane: occisa agilo A;


3 inuaderat: inuaserat H;
5 sumpta: -o A;
6 tylannide: -em GO tirrannidem Ba | regno: regum B; S iusliniano: orn. N
(nuil R) j| poposcerat: poposcit HAM:
9 quos: quo H;
10 regni: reg.+su
GOt, | molitus: -ur milites AM;
11 quos: om. GO || conllictum: -u B;
13 nunc: et nunc H |[ multis... toleto: om. B || fracti: facti RNGO;
14 finiti
(fin. sunt H): post finiti iiu. fidem catholicam occulte tcnuit Athanagildus et christianis
uualda beneuuldus fuit L decessit: discessit GO ]| autcm: atque M || athanagildus:
et ath. RN;
15 uacante regno: baccante regno M uagantes regnum U;
16 men.sibus u: mens. quoque A annis xuii mens. U GO annis septem mensibus quinqu
quod non conucniebat goti in electione rcgis L.

48. I : BRNHAMGOTLsLm
1 i: secundo NHMGO u A primo L om. B; 2 iustini: iustiniani B1RNHG
ustiani O minoris: mimoris B2 moris Bl iunioris O om. L;
3 liuua: liuba
RNHGO luuiua M | praeficitur: perf- GO prof- R;
5 adeptus: addictus B;

250

251

IMIKJUI

III',101(1 \l

LAS HISTORIAS DK ISIDORO BE SEVILLA

pi mi i p . i l H U . I - r m n j ' . i l i l i i m I r a l i i ' i u
S I I I M I I M K ' i u m n'i'.ni r o n s h l i i i l l l i s paniacquc a d n i i i i i s l r a l i o i u pnu'feril, ipse aulein Galliac rcgno conlenlus csl. Sicque regnun dos
ccpil, iluni nulla potcstas patiens
cnnsorlis sil. Huic auleni unus tant u i i i annus in ordine tcraporum
repmatur, reliqui Leuuigildo adnunierantur.

principalum, Lcuuigildum l'ratrem


non soluru successorenl, sed c
parlicipcm regni sihi consliluil
Spaniaeque adniinistrationi praefe10 cil, pse Galliae rcgno conlenUis.
Sicque regnum dos capui, i l u n
nulla polesias palicns consortis sil.
Huic autem unus lanlum annus in
oniine lempororun repulalur, re15 liqui Leuuigililo l'ralri adnumeranlur.

Aera ix-vn, anno secundo lustini minoris Leuuigildus adepto Hispaniae et Galliae regno otiun periculosum ratus regnum bello ampliare statuerat.

49. Aera ucvi, anno in impeni lustini minoris Leuuigildus S 3


adeplo Spaniae et Galliae principad! ampliare regnum bello et
augerc opes statuit. Studio quippe
exercilus concordante fauore uictoriarum mulla praeclare sorlitus

7 regni: om. Pa;


8 adminislrnoni:
dclciiii petitus Q | contentus: contempla
lirmp.: n od. temp. un. tant. ann. PPb

<-{ilif.;
cnj/l.;

9
12

regno: regno ( pelitus Pa


imns l:inl. a n n u s in on!.

puesto al frente del reino, en Narbona, Liva, que rein tres aos,
tiste, en el segundo ao despus
que alcan/. el principado, asoci a
su hermano Leovigildo al reino y lo
puso al frenle del gobierno de Espaa, contentndose el con el reino
de la Galia; as, el trono tuvo dos
gobernantes, a pesar de que ningn poder a d m i t e otro compartido.
A Liva, pues, slo se le cuenta un
ao nicamente en la cronologa
real, los dems se le c u e n t a n a
Leovigildo.

al mando de los godos, en Narbona, Liva, que reina tres aos. Este
en el segundo ao despus que alcanz el principado, nombr a
su hermano Leovigildo, no slo
sucesor, sino tambin partcipe del
reino, y lo puso al frente del gobierno ile Espaa, contentndose
l con el reino de la Galia; as, el
reino tuvo dos gobernantes, a pesar de que n i n g n poder admite
otro compartido. A Liva slo se
le cuenta un ao n i c a m e n t e en
la cronologa real, los dems se le
c u e n t a n a su hermano Leovigildo.

En la era DCVHI, en el ao segundo de Justino el Menor, Leovigildo, una vez que alcanz el
reino de Espaa y de la Galia, est i m a n d o peligroso el ocio, decidi
ampliar este reino con la guerra.

49. En la era i x v i . en el
ao tercero del imperio de Justino el Menor, Leovigildo, habiendo obtenido el principado de Espaa y de la Galia, decidi ampliar su reino con la guerra y aumentar sus bienes. En efecto, leniendo de su parte la entrega de
su ejrcito y el favor que le granjeaban sus victorias, acometi
felizmente brillantes empresas: se
apoder de los cntabros, tom

49. b : PPbQ

6 Lcuuigildum: leuvigil- B leuuig- RN leuuegil- GOA leouegil- uel leuueg- M


leuuigildum fratrem leuuigildi in fratrem li;
8 regni: reg M rcgni sui L;
9 amimsiratiom: -e BRNHM;
10 contentus: contemptus RH contemtus B;
11 capuit: capit AML;
12 sit: set RN;
13 huic (huit B)... reputatur: om.
H;
14 repuiatur: reputandus R reputatur+liubani regs AGO liubano regi et L ||
reliqui (reliquid R om. GO)... adnumeranlur: om. M.

I.cuuigiklus... slatuil. HICL.. a. 573.

49. I : BRNHAMGOTLsLm
. aera: om. A; 2 i u s l i n i : iusliniani RN;
3 adepto sp. ct gall. principatu
(-um RMGO): adeplo sp. principatum B adeptus hisp. et gall. principatum H
regnum obtinuil L; 4 regnum: om. H;
5 opes: ope B et opes GO || statuit:
st.+qui anno regni sui iiii cordobn! nocte cepit H;
6 exercitus: -u BHM -iu R ||
concordante: -em B !: fauore: fauere H factore M;
7 praeclare: preciare B ||

252
253

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DP. SEVILLA

ISIIXIKI IIISIOKIAIl
u l j t ' l ' , i i A i i'i'cii'.i'*,, i ' r p t i Saba
cst. Cantabrum M nanique iste obtii M U . ( > t n .pula ib c> dmela cst.
n u i l . Aregiam Lste cepit. Sabana
( < . ' . r i i i n l i ' l t a i n el a n u s illius om- 10 ab eo omnis deuicla est. Cesserunt
ni", u ' b r l l r - l l i s p a n i a e urbes. Fudit
eiiam armis i l l i u s p l t i r i m a e rc(|iiiK|iif diucrso proelio militem et
bellcs Hispaniae urbes. l-'udit "
( | t i a c d a m castra ab cis occupata diquoque diucrso proelio m i l i t e n ! el
i r i i c a i u l i ) reccpit. Hcrnicncgildun
quaedam caslra ab eis oecnpala
d o i n d e i i n p c r s suis t y r a n n i z a n t e m 15 dimicando rcccpit. l l e r m c n e g i l d u m
"lisrssiim exsuperauil. Postremo
ileinde liliun imperiis suis lyranrii
belkmi Sueuis i n l u t regnumque
/antem obsessun c x s u p c r a u i t . Pos
eorum n ure gentis suae mira cel i e m u m b e l l u m Sueuis n l u l i t rcgleritate t r a n s m i s i l , Hispania paene
n u n i q u e eorum in iure ;cntis suae
lola potitus, nam anlea pcns ( i o - -O m i r a celerilale I r a n s m i s i l , Spania
t h o r u m an^usis i i n i h u s artabalur.
mamila ex parle polilus, nam antea
Sed offuscauit n eo error iinpiclagens C i o l l i o r u n anguslis finibus ar' i s gloriam tantae uirtulis.
labalur. Sed olTiiseauil in eo error
mipictalis '.loiiaiii l a n l a c u i r l u l i s .

Ir

h c r m e n e g i l d u m : ernimit'ldnm

son. L-SI: sort. est + a n n o rcgni siii vi, sicut b c a l n s Hmiliamis p r c d i x c . a l . .|Mi scquciili
:inni) hu H;
8 caiHabrum: -n 1! -os K l l -osqiu: (,;
) ai..-i',:nn : ai|>.:ini RN
:nv;;in;i M Mm:p,nin H (c\ Hiclur.) M h : i r i ; i : sal). I ilur A M sal. | (|iio(|iic <() sahli
rica H sabauclia T;
O ah co: ha'ico (i j| fcsseninl: i-cs-aninl K N i - l a n s f r i i n l II.
II arniis: anus H i!l, B;
13 m i l i l c m : -es NAM mil. I suliccl cix-rdtum roiiMn u m I! n i i l . - f romanum I;
14 ab eis: ab no II;
H rci-epil: rccipil RN
ice. (-He ia.ni securus tegnans anuo imperii Tybacrii iii ct siii rcpni xt lilio silo
Ilcrniunc'n'ldo Go.sund;mi Sisibcrti reis 4 Francorum filiarn iti nialrini(in;i> Iradil ct
prouintk: paricm ad rcpnandum. eodc.m aiucni anno Hcrnicncgildus factionc uxoris
l y i a n n i d e m con Ira nalrem sumpsit ct Yspaii rcbcllauit. aducrsus qucm l.couigildus
rcx partos citis ct Miro Suctiorun re\ cosigregato magno cxcrcilu H i s p a l i m u c n e r u n t
ct cadcm (.v/c) obsederunt. edem anno ibi moriturus est Miro rcx. Lcouigildus lamen
t u r o r c m Hclis conciustone grauitcr conturbauit. et xvi regni sui anno antcqiiam ciuitatcm V t a l i c a i i contra YspaHm resaurauil. Hermenegildo autetn indc cgrcsso Lcouigildus c i u i t a i c s ct castclla. quas filius occupauerat, restaurautt. tndem enm n Corduba
C ' i n i p i c ' v j n d i t ct potins quod in fule catholica partim uxoris moneritis (Ve), partim
I . L - a n i I r i cpiscopi prcdicatione pcrsistebat et nec prece nec minis patris in Arrianam
hcrcsim dcllccli potcral, palcr illum regno priuatum et Ualentiam in exiliurn missum
tndem n Tanaconen^em nrbem a Sisbcrto et alus suis apparatoribus interfici mandaml ( , ' v nielar, polissimum) H;
16 imperiis suis: -ii -i B [| tyrannizantem:
relslcntem |.;
17 exupcrauil: -m H;
18 bellum: -o B;
21 potitus: -ur N
p o t i u s iia potius + a m p l i a u i t A potius + expiauit M i! anlea: ante H;
22 anguslis: -iis BN.
254

Aregia, someti a toda Sabaria.


Sucumbieron ante sus armas muchas ciudades rebeldes de Espaa.
Dispers tambin en diversos combates a los soldados (bizantinos) y
recuper, mediante la guerra, algunas pa/as fuertes ocupadas por
ellos. Venci, adems, despus de
someterle a un asedio, a su hijo
Hermenegildo, que trataba de
usurparle el mando. Finalmente,
llev la guerra a los suevos y red u j o su reino con admirable rapidez al dominio de su nacin. Se
apoder de gran parte de Espaa,
pues antes la nacin de los godos
se reduca a unos lmites estrechos. Pero el error de la impiedad
ensombreci en l la gloria de tan
Brandes virtudes.

Someti a los Arcgenscs, tomo


Sabaria, someti a Orspeda. Sucumbieron ante sus armas todas
las ciudades rebeldes de Espaa.
Dispers tambin en diversos combates a los soldados (bizantinos) y
recuper, mediante la guerra, algunas pa/as fuertes ocupadas por
ellos. Venci, adems, despus de
someterle a un asedio, a su hijo
Hermenegildo, que trataba de usurparle el reino. Finalmenle, llev la
guerra a los suevos y redujo su reino con admirable rapidez al dominio de su nacin. Se apoder de
casi toda I'.spaa, pues antes la nacin de los godos se reduca a unos
lmites cslrechos. Pero el error de
la impiedad ensombreci en l la
C.loria de l a u Arailes v i r t u d e s .

'' C i i i i l i i l i r i i l i i . . . l l i s p a m a c t u l l e s l i l < I .. a. 574, 575, 573 (Brev.. Da... 577); Isin..


i / , 1(11, Un l . ''77
''

l>'uilil qiinqili-

IransiMivil

Hu., a

579.

255

584, 5K5.

I M I X K I HISTORIAr

D c n i q i e A i n ; i n ; u ' pe ' l i d i a c l u h ' i e l e p l c l u s in calholicos perser i i i i d i i c e o u i m o l a p l u r i m o s episcop o i u m i ' x i l i o relegauit, ccclcsiarunl


i . - d i l n s el priuilegia tulit. Mullos
q n o q u e Icrroribus suis in haercsim
et peslilentiam inpulit, plerosque
sinc pcrseculione inlectos auro
rebusque deccpit. Ausus quineliam
n t e r celera haeresis suae conlagia
rebapti/aie calholicos et non solum
ex plebe, sed etiam ex sacerdolalis
ordinis dignitate, sicut Vinccntiun
Caesaraugustanum de episcopo
apostatan! l'actum et l a n q u a m a
relo in i n f e r n o proicclum.

50. Denique Arrianac perfidiae


furore repletus in calholicos persecutione commoia plurimos cpiscoponmi exilio relegauit, ecclesia5 r u m reditus el priuilegia t u l i t . M u l los 6 quoque lerroribus in Arrianam pcslilcntiam inpulit, plerosque
sine persecutione inlectos auro re
busque decepit. A u s u s qtioquc n
10 ter eelcra haeresis suae conlagia
ctiam rebapti/are calmbeos el non
solum ex plebe, sed e l i a m ex saccrdolalis orclinis dignitate, sicut Vinc e n l u i m Oicsaraugiislanun de
15 episcopo apostatan! factum el lanquam a celo in mfernun
proieelum.

I .AS H I S T O R I A S I)F, ISIDORO MI SI - v i l I

Kn efecto, lleno del furor de la


perfidia arruina, promovi una
persecucin contra los catlicos,
releg al destierro a muchsimos
obispos y suprimi las rentas y
privilegios de las iglesias. Empuj
tambin a muchos a la hereja y
pestilencia arriana con sus amena/is. y a la mayor parle los sedujo
sin persecucin, atrayndolos con
oro y con bienes. Y an ms, se
alrevi, en I re oros contagios de
su hereja, a rcbauli/ar a los catlicos, no slo del pueblo, sino lambin de la dignidad del orden sacerdotal, como a Vicente de '/arago/a, al que convirti de obispo en
apstala y fue como si lo h u b i e r a
a t r o j a d o del ciclo a! i n f i e r n o .

50. Ln efecto, lleno del f u r o r


de la perfidia arriana, promovi
una persecucin contra los caMicos, relc al destierro a muchsimos obispos y s u p r i m i las rentas y privilegios: ce las iglesias.
Empuj tambin a muchos a la
pestilencia arriana con amenazas,
y a la mayor pari los sedujo sin
persecucin, atrayndolos con oro
y con riquezas.
Entre oros contagios de su hereja, se alrevi tambin a rebautizar a los callicos, no slo del
pueblo, sino tambin de la dignidad del orden sacerdotal, como a
Vicente de /ara goza, al que
c o n v i r t i de obispo en apostata, y
fue como si lo hubiera arrojado
del cielo al milenio.

Un i

50. 6 : PPbQ

50. /. : BRNHAMGOTLsLm
1 arrianac: om. BNH;
2 pcrsfciltionc: -is B; 3 episcoporum: -os GOL;
4 ecclesiarum: el ecc!. H:
5 rcdilus: redditor B || priuilegia: pribilcgia R;
6 arrianam: arriam B; 8 sine: signe M || inlectos: in leto Rl in toleto R2N ||
auro: aurois H;
I I eliam: el A;
12 sacerdotalis: -i AMO;
14 caesaraucus-: sesaraugust- RN |j de episcopo: quod de episcopum GO de ipso H;
15 aposlatam: -a RNH || faclun et: fado ct B facerct A;
16 a: ad Ba e GO jj in:
nm. H i: infcrnum proiedum: -o -o B.

256

257

I S I I X t l HISTORIA!-:

l ' x h l i l i i l f i i i el q u i b u s d a i l l suoM l l l l |lrl M l r l o M l ' . . 11,1111 I I I Cllpiclitatis


el I m o i r . quosque potentes ut ud i l , ; i n i capile daninauil aut opibus ablalis proscripsit. Aerarium
quoque ac iscum primus iste auxit,
p r i m u s q u e nter suos regali ueste
opertus solio resedit, nam ante eum
et habitus et consessus communis
ut genti, ita et regibus erat. Condidit autem ciuitatem in Celtiberia,
quam ex nomine fil Recopolini
n o m i n a u i t . In legibus quoque ea
quae ab Eurico incondite constitua uidebantur correxit, plurinias Icges praetermissas adiciens, pleras(ue superfluas auferens. Obiit propria morle Tolelo anno regni
sui xviii.

51. Extitii autem ct quibusdam


suorum perniciosus, nam quoscumquc nobilissimos ac potenlissimos
uidit aut capite t r u n c a u i t aut pros5 criptos n exilium egit. Fiscum
quoque primus istc locuplelauit
primusque acrarium de rapiuis ciu i u m hostiumquc manubiis a u x i t .
Condidil 3 ? etiam ciuitalcm in Cel10 (iberia, quam ex nomine lilii sui
Recopolim nominauil. In legibus
quoque ea quae ab Uurico incondite constitua uidebantur correxit,
plurimas Icgcs praelcrmissas adi15 ciens plerasquc supcruas auferens.
K c g n a u i l a u t e m aiinis xvm def u n c l u s propria mortc foleto.

51. b : PPbQ
4 d a m n a u h : danipnauit
-u Pa.

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DL: SF.VILLA

l'uc t a m b i n pernicioso para algunos ile los suyos, pues por la


violencia de su avaricia y envidia,
a todos los que vio que eran poderosos, o les cort la cabeza, o los
proscribi, privndoles de sus bienes. Fue el primero que hizo aumentar el erario y el fisco, y tambin fue el primero que se present a los suyos en solio, cubierto de la vestidura real; pues, antes
de l, hbito y asiento eran comunes para el pueblo y para los reyes.
Fund, asimismo una ciudad en
Celtiberia, que llam Recpolis por
el nombre de su hijo. Adems, en
materia legislativa corrigi todo
aquello que pareca haber quedado
confusamente establecido por llurico, agregando muchas leyes establecidas y q u i t a n d o bastantes sup e r f i n a s . M u r i de m u e r t e natural
en Toledo en el ao dieciocho de
su reinado.

51. Fue tambin pernicioso p a ra algunos de los suyos, pues a


todos los que vio que eran muy
nobles y poderosos, o bien les cort la cabeza, o bien los cii al
destierro proscritos. Esle e n r i q u e ci tambin el fisco y a u m e n t el
erario con la expoliacin de ios
ciudadanos y los despojos de los
enemigos.
Fund, asimismo, una ciudad en
Celtiberia, que llam Recpolis,
por el nombre de su hijo. Adems,
en materia legislativa corrigi todo aquello que pareca haber quedado confusamente establecido por
Eurico, agregando muchas leyes
omitidas y quitando bastantes superfluas. Rein dieciocho aos,
muriendo de muerte natural en
Toledo.

regibiis: gcillihus Ql regibns .)2',


n o m i i i a u i t . Hu... a. 57S.

51. I : BRNHAMGOTLsLm
4 aut proscriptos (proscriptos RH) in exilium (exilio 1!) cgil (misil I I ) : aut opibus
(operibus MO) ablatis proscripsit (conscripsit M) et proscriptos in exilium egil (misil
MGOL) AMGOL (ex brev.); 6 primus: -os B; 7 cillium (cium R N ) : un. I!;
8 manubiis: manibus GO spoliis L | auxit: ausit B huasit GO rcplcuit L auxit }
primus (primus-|-etiam AGO primus et M) nter suos regali ueste opcrtus solio (in
.solio GOL) resedit, nam ante eum et habius et consessus (gressus A, cgrcssus M
consensus GOLs) communis ut populo, ita et regibus erat AMGOL (e.t brev.);
9 celtiberia: cellibiriam RNA celtiuirianl O celthibiriam M;
I I recopolim:
recoppolim B;
12 inconite: inconsulte L conslitue M;
13 uidebantur: uideantur R;
14 plurimas: plurimasuque H )[ leges: legis B;
15 superfluas: -ans R [|
auferens: auferentes GO;
16 autem: oni. N | annis xviii: transp. AM | dcfunclus: -os B diem functus AM defunctus est H;
17 toleto: colecto B toleto +
thiberus imperator annis vii M.

258

259

IMIKWI

A i ' i i i I H s v \ v , l . c i i u i g i l d o dcl i m i ' l o l i l i u s c i u s Kcc'aicdus rcgno


i",l c o i o n a l i i s , c u l l u praeditu.s relil ' i u i i i s el niorihiis palernis longe
i l i ' . s i n i i l i s : M u l l i q u e ille inreligiosus el bollo promptissimus, hc
lide pius et pace praeclarus, ille
a r m o r u m artihus gentis imperium
dilalans, hic gloriosas eandem
gentem ficlei trophaeo sublimaos.
In ipsis regni sui exordiis catholicam (dem adepus tolius Gothicae
gentis popules inoliti erroris labe
delersa ad cultum rectae fide reuocauit.

HISTORIA!;

52. Aera i x x x i m , a n u o 111 iniperii Maurici, [.euigildo d e f u n c t o


filius eius Recaredus regno cst coronatus, cultu praedius religionis
5 et paternis moribus longc dissimilis: namquc ille inreligiosus el
bello promptissimus, hic fidc pius
et pace praeclarus, ille armonmi
artibus gens iniperiuTii dilalans,
10 hic gloriosius eandem gentem fdei
trophaeo sublimans. In ipsis""
enini regni sui exordiis catholicam
lidcn adepus totius (joihicac gen
tis populos inolili erroris labe de15 tersa ad culi un rectae lidci rcuocat.

I . \ S H I S I O R U S DI: ISIDORO DE SEVILLA

Kn la era ix \ \ x v , m u e r t o Leovigildo, fue coronado rey su hijo


Rccaredo. Estaba dotado de un
gran respeto a la religin y era
muy d i s t i n t o de su padre en costumbres, pues el padre era irreligioso y muy inclinado a la guerra,
l era piadoso por la fe y preclaro
p.ir la pa/.; aquel dilataba su imperio con el empleo de las armas,
sle iba a engrandecerlo gloriosamenle con el trofeo de la fe.
Desdi: el comicn/o mismo de su
reinado, Uecaredo se convirti, en
elVclo. a la fe catlica y llev al
cullo de la verdadera fe a toda la
nacin goda, boi raudo as la manc h a ilc un error enrai/ado.

52. En la era ix:x\iin, en el


ao tercero del imperio de Mauricio, muerto Leovigildo, fue coronado rey su hijo Recaredo. Estaba dotado de un gran respeto a la
religin y era muy distinto de su
padre en costumbres, pues el padre era irreligioso y muy inclinado a la guerra, l era piadoso por
la fe y preclaro por la paz; aqul
dilataba el imperio de su nacin
con el empleo de las armas, ste
iba a engrandecerlo ms gloriosamente con el trofeo de la fe. Desde el comienzo mismo de su reinado Recaredo se convirti, en
efecto, a la fe catlica y llev al
culto de la verdadera fe a toda la
nacin gtica, borrando as la
mancha de un error enraizado.

; [

52. b : PPbQ
5

inreligiosus: rcligiosus l'a:

yiorioMis rodil.: gloriosius

52- : BRNHAMGOTLsLm
3 recaredus: rece- R rech- AM \ rc^no: oni. H [; coronaus: coras l N,
4 cultu: -un M i ! pracditus: proditus B pracdictus (-u M) MGO:
5 el: c\
GO ' moribus: mor bus B; 6 n a m q u c i l l c : namque R paler N j | inreligiosus:
rcligiosus A MGO;
7 pius: prius Ba; 8 praeclarus: clarus RN;
9 artibus:
arcibus B [j gentis: gentes B gen t bus A . \ imperium: -o B;
IO gloriosius:
gforiosus HAMGO;
I I sublimans: subl. + huius lempore Gregorms Romane eccicsic preest ann. xv tt Leander Yspalensis episcopus ad conuersationeni (,v/c) gentis
Gotorum doctrina fide et sccniarum claras in spaniis habctur H;
14 i n o l i t i
erroris: inolitc heresis II ',[ labe: lapi B ' detcrsa: tersfi M,
260

261

IMIXIKI

[.AS HISTORIAS DI- ISIDORO Di; SKV1II.A

IIISKIKIAI

i l u n i I I . I I M .id t i indi 1 nina I lo


.mar h ; i i ' i f s i ' i i o n i ' r c g a u t .
ialio iilcn '.loriosissimus
s nU'i init stiaque e un prae stibscriplione lirmauit.

53. Synodum '" dcindc episcoporum ad condemnationcm Arrianae haeresis de diuersis Spaniae ct
Galliae prouincis congregal, cui
5 concilio dem religiosissimus princeps interfuit gestaque eius praesentia sua ct subscriptione firmauit, abdicans cum mnibus suis
pcrlidiam quam hucusque Golho1(1 r u m populus Arrio docente didiccral, et praedicans trium personarum unitatem in deum, filium a
paire consubslantialiter genitum
cssc, spiritum sanctum nseparabi15 litcr a patre lilioque proceder el
csse amborum unum spiritum, unde et unum sunt.

XcunicS l a m h i n un snodo para


condenar la hereja amana. A csic
concilio asisti el propio gloriossimo prncipe y con su presencia y
su suscripcin l<) sancion.

53. Seguidamente, reuni un


snodo de obispos de las diferentes
provincias de Espaa y de la Galia para condenar la hereja arriana. A este concilio asisti el propio religiossimo prncipe, y con su
presencia y su suscripcin confirm sus actas. Con todos los suyos
abdic de la perfidia que, hasta entonces, haba aprendido el pueblo
de los godos de las enseanzas de
Arrio, profesando que en Dios hay
unidad de tres personas, que el
Hijo ha sido engendrado consustancialmente por el Padre, que el
lspritu Santo procede conjuntamente del Padre y del Hijo, que
ambos no tienen ms que un espritu y, por consiguiente, no son
nas que uno.

In belli quoque gloria satis clarus ac praecipuus extitit. Francis


enim sexaginta fere milibus armatorum copiis Gallias irruentibus misso Claudio duce aduersus
eos glorioso triumphauit euentu.

54. t'.git ctiam glorise bellum


aduersus infestas gentes lidei suscepto auxilio. Francis enim 60 sexaginta fere milium armatorum
Gallias inrucntibus misso Claudio
duce aduersus eos glorioso trium-

Tambin fue bstanle ilustre y


notable en la gloria de la guerra.
Logr, en ceclo, un glorioso triunfo sobre casi sesenta mil soldados
francos, que invadan las (alias,
enviando conlra ellos al duque

54. Realiz tambin gloriosamente la guerra contra los pueblos enemigos, apoyado en el auxilio de la fe. Logr, en efecto,
un glorioso triunfo sobre casi sesenta mil soldados francos., que

51 b : PPbQ
3

sexaginla

Tere

milibus:

cum .sex.

ere

mil.

PbQ;

53. I : BRNHAMGOTLsLm
5 de diuersis: om. BGO;
4 prouinciis: -as O ' congregat: congrgate N congregat-!- s u b era delxii uiii id. Ma Eufimio arcliiepisctipo presidente huno temporis
rtiuneris episcopus Cala" regebat ecclesia et Libiolus Pampilonensem H || eui: cuius
BHGOL huius RN;
5 concilio: consilio U;
10 populus: -un B j| didieeral:
tiidisceret A;
11 trium: tri B;
12 unitatem: om. AM;
16 unde: unum A.

54. i : BRNHAMGOTLsLm
1 belkim: uellum R;
2 suscepto: -ae B sue acceplo A sue suscepto M sumpto
l;
5 francis: -os R N M -orum HA;
4 milium (codd.): milibus Monim. (ex

SviHulmn... lirmanit. IlK't.. a. 590.


l'rancis e n i m . . . euentu. ItICL., a. 589.

IMIXIKI

LAS HISTORIAS D!:. ISIDORO Dli SKVII.I.A

HIS'lOKIAi;

i i o t l i i n i i I I . I I M ,ul o Huir i t i n a 110


A r i i . i n a r h ; i i ' t fsi 1 , roMi'.regauit.
r n i i r i l i i ) iilrm '.luriosissimus
rps n i U ' H u i t siKK|iic eum prae;i rl s u b s c i i p l i o n e llrmauit.

53. Synodum l!> dcindc cpiscoporum ad condemnationem Arrianae haeresis de diucrsis Spaniae ct
Galliae prouinciis congrega!, cui
5 concilio dem religiosissimus princeps interfuit gestaque eius praesentia sua et subscriptione firmaui(, abdicans cum mnibus suis
pertidiam quam hucusque Golho10 r u m populus Arrio docente didicerat, et praedicans trium personarum unitatcm in deum, lilium a
patre consubstantialiter genitum
essc, spiritum sanctum inseparabi15 liler a patre lilioque proceder et
csse amborum unum spiritum, unde et unum sunt.

R e u n i l a m b i n un snodo para
condenar la hereja arriara. A este
concilio asisti el propio gloriossimo prncipe y con su presencia y
su suscripcin lo sancion.

53. Seguidamente, reuni un


snodo de obispos de las diferentes
provincias de Espaa y de la Galia para condenar la hereja arriara. A este concilio asisti el propio religiossimo prncipe, y con su
presencia y su suscripcin confirm sus actas. Con todos los suyos
abdic de la perfidia que, hasta entonces, haba aprendido el pueblo
de los godos de las enseanzas de
Arrio, profesando que en Dios hay
unidad de tres personas, que el
Hijo ha sido engendrado consustancialmente por el Padre, que el
Espritu Santo procede conjuntamente del Padre y del Hijo, que
ambos no tienen ms que un espritu y, por consiguiente, no son
ms que uno.

In belli quoque gloria satis clai us ac praecipuus extitit. Francis


enim sexaginta fere milibus armatorum copiis Gallias irruentibus misso Claudio duce aduersus
eos glorioso triumphauit euentu.

54. Kgit etiam glorise bellum


aduersus infestas gentes iidei susceplo auxilio. Francis enim 60 sexaginta fere milium armatorum
Gallias inruentibus misso Claudio
duce aduersus eos glorioso trium-

Tambin fue bastante lustre y


notable en la gloria de la guerra.
Logr, en el'eelo, un glorioso triunfo sobre casi sesenta mil soldados
francos, que invadan las (ialias,
enviando contra ellos al duque

54. Realiz tambin gloriosamente la guerra contra los pueblos enemigos, apoyado en el auxilio de la fe. Logr, en efecto,
un glorioso triunfo sobre casi sesenta mil soldados francos., que

51 b : PPbQ
3

sexaginla

ferc

milibus:

cum

sex.

fere

mil.

PbQ;

Synuduni... lirmauit. licr., u. 590.


I-rancis e n i m . . . euentu. HlCL.. a. 589.

53. I : BRNHAMGOTLsLm
5 de diuersis: om. BGO;
4 prouinciis: -as O j congregat: congrgate N congregat+ s u b era dclxii uiii id. Maii Eufimio archiepiscopo presdeme luine temporil
muneris episcopus Calag regebat ecclesia e Libiolus Pampilonensem H || cui: cuius
BHGOL huius RN;
5 concilio: consilio B;
10 populus: -un B || didiceraC:
tiidisceret A;
11 tritim: tri B;
12 unitatem: om. AM;
16 nele: unum A.

54. i : BRNHAMGOTLsLm
1 b c l l u m : uellum R;
2 suscepto: -ae B sue acceplo A sue suscepto M sumpto
H;
5 f r u n c s : -os R N M -orum HA;
4 milium (cotia.}: milibus Monim. (c.v

26'2

263

i s n x w i IIISIORIAI-

I \S

phauit euenlu. Ntilta u m q u a m in


Spuniis Gothorum uicloria uel
l i . i x l i l i l l ' i o s ' . i a l i s u i l enirn e l
maior uel similis extitil. Frostrali
c a p l m u l l a i n d i a ; residua pars 1U sunt enim et capti mulla milia
r x c i c i i u s in lugam versa Gothis
hosium; residua exercitus pars
, . . ! lo.niiiii insequentibus usque
praeter spem in fugam uersa Gorrgni sui inibus caesa est. Saepe
l h i s s l post tergum insequcnlibus
c i i a m el lacertos contra Romanas
usque in regni sui finibus caesa esl.
insoiciitias el inruptiones Wasco- 15 Saepe eliain et lacertos contra Roi m m mouil, uhi non magis bella
manas insolenlias et inrupliones
: . aclasse quan potius gentem quasi
Vasconum niouil, ubi non magis
n palaestrae ludu pro usu utilibella iractasse quan potius gentem
talis u i d e u r exercuisse.
quasi in palaeslrae luda pro usu
20 ulililatis u i d e t u r exercuisse.
. >

t ' . 1 l l l l l | l l . t III

I 1(11

M U t u l 1.1

I I I I l l s p a i l l l > ( mi l i o

lid

lliaiOI

lid

Sltlll-

Prouincias autem, quas pater


proelio conquisiuit, iste pace conseruauit, aequitate disposuit, moderainine rexit. Multi quoque 62 aduersus eum tyrannidem adsumere
cupientes clelecti sunt suaeque machinationis consilium inplere non
8

uicloria:

niarg.

Q,

55. Prouincias autem, quas pater proelio conquisiuit, iste pace


conseruauit, aequitale disposuil,
moderamine rexit.

14 la-vn-,: laccrrato-. oilil.;

18 l i u l u : l u J i i

nulj.

I I I S r O K M S ni

I S I I O K O DI

C'laudio. N u n c a se dio en Lispaa


una victoria de los ,sodos ni nayov
ni semejante; pues quedaron lendi
'os en t i e r r a o fueron cogidos p r i sioneros muchos miles de e n e m i i'.o-;, y la parte del ejrcito que qued, habiendo logrado h u i r inesper a d a m e n t e , perseguida a retaguardia por Ur; ^odos hasta las fronteras de su reino, fue destrozada.
Lan/ sus fuer/as tambin contra
los abusos romanos y contra las
irrupciones de los vascones; en estas operaciones parece que se Iralaba, ms que de hacer una guerra,
ile e j e r c i t a r a su g e n t e de un modo
t i l , como en el juego de palestra.

i n v a d a ; ) js dalias, c n \ a n d o con
ira ellf-, al d u q u e Claudio. N u n c a
se dio en Kspaa IKI victoria lie
io^ gi'iios !i mavor. iu s e m e j a n t e ;
pues quedaron tendidos en tierra
o fueron cogidos prisioneros mucho-, m i l e s de enemigos, y la parte
de! ejrcito que qued, habiendo
logrado h u i r inesperadamente, perseguida a retaguardia por ios godos hasia los lmites de su reino,
u e destrozada. Dirigi sus fuerzas
t a m b i n muchas veces contra los
abusos de los romanos y contra
las irrupciones de los vascones; en
e^tas operaciones parece que se
Halaba ms que de hacer una guerra, de ejercitar a su gente de un
modo l i t , como en el juego de
palestra.

l,;r. p r o v i n c i a s que su padre con( j i n s l o con la i ' u c i r a , el las conservo ron la pa/, las a d m i n i s t r con
equidad y las rigi con moderacin.
Muchos l a m b i n que ambicionaban
lisio pal el poder l e n l e a rl, fuel o n descubicrlos y no pudieron rcal i / a r el plan de su maquinacin.

55. Las provincias, que su padre conquist con la guerra, l las


conserv con la paz, las a d m i n i s l i con equidad y las rigi con
moderacin.

55. b : PPbQ
I'PhQi

l:ahi't

f)2;

isfe p:u-e consenianit : om

QI tndri>. Q2;

:olhis... inscqucniibus
l i l l l l i qnoqtlc . poIllo

brt'uior) ' ! a r m a t o r u n : (arrn. -|-arrn:i[os G ' ) ) arni:\t.-|-^(ipis A M C i O {ex hrcior.);


6 L'Kirioro: -c BH1GO;
7 cucnu: tbenlc B II m i l l a -am I!; 9 maior uel
similis: miliar in helio ud s i m i i AM Ivja s i n i i s uel niainr ufl s i i n i l i s GO;
i'l rciidua: res. + ucro .\V1GO;
12 l'ugam: -a BRGO | gothis: lolis GC) Liutis 1.;
15 c l i a i n : am. M romanas: -os R M ;
16 ot nruptiones uasconiim n i o u i l :
cisdcn iirupj'oncs uascorumi m o r u . M;
19 l u d u : pro uso HGO prorsu M.

55. : BRNHAMGOTLsLm
1

rata: proptcr H;

pace,

in patc A;

264

rexit:

SI V i l I

erexit RNGO rc\ M;

205

i \s msroiMs

I M I K I K I IIISIORIAIi

> ' i l i n q u . i n i in I I r . p . i l l l l > ( i u l lio


I lili

lili 1 ( 1 1 l.l

lid

111,1101

lid

SUM

l i . i u n i l l ' i o - . l i a l i s u i l cnim el
t a p l m u l l a i n d i a ; esidua pars
r x e i i i i u s ni lugam versa Gothis
, . . ! i c i i ' i i i n insequentibus usque
irgiii siii linibus caesa est. Saepe
c i i a m el lacertos contra Romanas
insoicntias el inruptiones Wascou i p i n mouit, ubi non magis bella
:. aclassc quam potius gentem quasi
in palaestrae ludu pro usu milita! s u i d e u r exercuisse.

phauit euentu. Nulla umquam in


Spaniis Gothorum uicloria uel
maior uel similis extitit. Prostrati
1U sunt enim et capti multa milia
hosium; residua exercitus pars
praeter spem in fugam uersa Gothis 6 1 post tergum insequentibiis
usque in regni sui finibus caesa est.
15 Saepe etiam et lacertos contra Romanas insolenlias et nrupliones
Vasconum mouit, ubi non magis
bella tractasse quam potius gentem
quasi in palaestrae luclu pro usu
20 utilitatis uidetur exercuisse.

Prouincias autem. quas pater


proelio conquisiuit, iste pace conscruauit, aequitate disposuit, moderamine rexit. Multi quoque 62 aduersus eum tyramiidem adsumere
cupientes delecti sunt suaeque machinationis consilium inplere non
inai-g.

(J;

!4

55. Prouincias autem, quas pater proelio conquisiuit, iste pace


conseruauit, aequitate disposuil,
moderamine rexit.

.-nu-.: lacralo-, nxlil-

18 l u d u : l u d i i

coJJ.

ni si-vn i -\

t'laudio. Nunca se dio en Lispa.i


una victoria de los godos ni mayor
ni semejante; pues quedaron lendi
dos en tierra o fueron cogidos prisioneros muchos miles ce e n e m i gos, y la parte del ejrcito que qued, habiendo logrado huir inesperadamente, perseguida a retaguardia por los sodos hasta las fronteras de su reino, fue destrozada.
Lan/ sus fuerzas tambin contra
los abusos romanos y contra las
irrupciones de los vascones; en estas operaciones parece que se Iralaba, ms que de hacer una guerra,
de ejercitar a su gente de un modo
l i l , como en el juego de palestra.

nr.adKi las dalias, e n v i a n d o con


ira el'r*-. al d u q u e Claudio. N u n c a
se dio en Espaa i;n:i victoria de
!(;> g;\:os ni mayor, in semejante;
pLies quejaron tendidos en tierra
o fueron cogidos prisioneros mucho-, miles de enemigos, y la parle
de! ejrcito que qued, habiendo
logrado h u i r inesperadamente, perseguida a retaguardia por ios godo; liasa ios lmites de su reino,
fue destrozada. Dirigi sus fuerzas
t a m b i n muchas veces conra los
abusos de los romanos y contra
las irrupciones de los vascones; en
e.^tas operaciones parece que se
databa ms que de hacer una guerra, de ejercitar a su gente de un
modo l i l , como en el juego de
palestra.

l,;r. p r o v i n c i a s que :;u padre conq i i i s l o con la i M i e i r a , l las conservo con la pa/, las administr con
equidad y las rigi con moderacin.
Muchos t a m b i n que ambicionaban
i i s u i p a i el poder l e n l e a el, fueron descubiertos y no pudieron rcal i / a r el plan de su maquinacin.

55. Las provincias, que svi padre conquist con a guerra, el las
conserv con la paz, las adtninisl i con equidad y la-, rigi con
moderacin.

55. b : PPbQ
o l h i v . . inscqtiL-iuibtls... caesa e.st. HlCl... a. 5o1).
m i l i quoqtie . poltieritnt (#/vr.). IICI.A., a. 58S, 590.
6 glorio: c i : -a BH1GO:
7 c u c n l u : ebcntc B I I m i l l a -am B;
9 maior uel
similis: maior in helio ud s i m i l i s AM Ivja s i n i i s uel niaior uel -.milis GO;
i l i c i i d u a : res. + uero AV1GO:
12 l'ugam: -a B!(GO : gothis: tolis GC) nolis L;
5 e l i a r n : <>:n. M romanas: -os KM;
16 et inruptiones uuseonum i n o u i t :
eisdeni urupones uasconun m o r u i i M;
19 l u d u : pro uso HGO prorsu M.

55. I : BRNHAMGOTLsLm
1

nater: propter H;

pace,

in pace A;

264

rexit:

erexit RNGO re\

M;

265

ISIIXWI

HISTORIA!!

p o l i i i ' i mil I mi a i i l r i i i placidus. 5


Fuit autem placidas, milis, egrem i l i . , i-j'irj'i.u- honitalis lilil,inicjic
giae bonitatis tanlamque in u u l t u
u i i i i l i n j M . i l i i u n habuil el tantam
gratiam habuit et tantam in animo
ni . i i i n n n h i ' u i j i n i t a l c m gessit, ut in
benignitatem gessit, ut in omniun
o i m i i u i i i incnlibus influens etiam
mentibus influens etiam malos ad
mulos ad alTeclum amoris sui ad- 10 affectum amoris sui adtrahcrct;
l i a l i c r e l ; ideo libcralis ut opes priadeo liberalis, ut opes priualorum
naloriim el ecclesiarum praedia,
et ecclesiarum praedia, quae pa(lirepa a patre et fisco adsociata,
terna labes fisco adsociauerat, iuri
inri proprio restituerct; adeo quoproprio restaurare!; adeo clemens,
que clemens fuit, ut populi tributa 15 ut populi tributa saepe indulgensacpe indulgentiae largitione donatiae largilione laxare!.
rct.

Mullos etiara ditauit rebus, piu56. Mullos etiam ditauit rebus,


rinuis sublimauil honoribus, opes
plurimos sublimauit honoribus,
suas in miseris, thesauros suos in
opes suas in miseris, thesauros suos
egenis recondens, sciens ad hoc illi
n egenis recondens, sciens ad hoc
fuisse conlatum regnum, ut eo sa5 illi fuisse conlatum regnum, ut eo
lubriter uteretur, bonis initiis bosalubriter fruerelur, bonis nitiis
nun finem adeptus; fidcm enim
bonum finem adeptus; lidem enim
reclae gloriae, quam primum perrcctae gloriae, quam inito regni
cepil, nouissime publica confessiopercepit, nouissime publica conne paenitentiae cumulauit. Quinto 10 fessione paenitentiae cumulauit.
dcimo anuo Toleto morte proToleto fine pacifico transiit. Qui
pria decessit.
regnauit annos xv.
7
u u l t u : uulgu codtL;
10 sui: sue Pa om. PQ;
11 opes priual. el eccl.
pnict-lin: op. pruatarum ecclesiarum praedia (praeda Pa) codd.
56. b : PPbQ

LAS HISTORIAS I)P ISIIXRO DI: SEVILLA

Fue apacible, delicado, de notable


bondad, y reflej en su rostro taa benevolencia y t u v o en su alma
tanta benignidad, que influa en el
espritu de todos e, incluso, se ganaba el afecto y el cario de los
malos; fue tan liberal, que restituyo a sus legtimos dueos los bienes de los particulares y las propiedades de las iglesias, que su
padre haba saqueado y asociado
al fisco. Fue tambin tan clemente,
(pie unidlas veces exoner al pueblo de los tributos con indulgente
liberalidad.

Fue apacible, delicado, de notable bondad, y reflej en su rostro


tan gran benevolencia y uvo en
su alma tan gran benignidad, que
influa en los nimos de todos e,
incluso, se atraa el afecto y el
cario de los malos: fue tan liberal, que restituy a sus legtimos
dueos los bienes de los particulares y las propiedades de las iglesias, que el error de su padre haba asociado al fisco. Fue tan clemente, que muchas veces exoner
al pueblo de los tributos con indulgente liberalidad.

Enriqueci a muchos con bienes y elev a muchos con honores,


guardando sus rique/as en los mseros y sus tesoros en los necesitados, sabedor de que el reino le
haba sido encomendado para usar
de l con miras a la salvacin, alcanzando con buenos principios un
buen f i n ; y as, la fe de la verdadera gloria, que recibi al principio
de su reinado, la acrecent, hace
muy poco tiempo, con la profesin
pblica de arrepentimiento. Muri
en Toledo de muerte natural en el
dcimo quinto ao de su reinado.

56. Enriqueci a muchos con


bienes y elev a muchos con honores, guardando sus riquezas en
los mseros y sus tesoros en los
necesitados, sabedor de que el reino le haba sido encomendado
para disfrutar de l con miras a
la salvacin, alean/ando con buenos principios un buen fin; y as,
la fe de la verdadera gloria, que
recibi a! principio de su reino, la
acrecent, hace muy poco tiempo,
con la profesin pblica de arrepentimiento. Pas a mejor vida, en
paz, en Toledo. Rein Recaredo
durante quince aos.

6 lanlamque: lana RN I in uultu gratiam: om. RN;


7 tantam: -a RNM ||
in: i>ni. H;
9 eliam: et M;
10 amoris: amoribus B;
11 opes (-is B):
pro uo GO ! priuatorum: priuator B;
15 iuri: -e BRNAM;
14 propno: populo M;
16 largitione: -em B.

56. : BRNHAMGOTLsLm
3 miseris: -iis R mis.-f-pauperum N
5 conlatum: c u m u l a t u m GO;
7
9 publica confessione: iransp. H;
q i i i : un. A:
12 regnauit an. xu:

misis M {| suos: om. RN; 4 egenis: genis R;


fidem: finem A;
8 initio: in initio NGO;
11 toleto: coleto A leto B j fine; -em RGO ||
om. B.

26G

267

IMIKWI IIISIOKIAI
\ o | . i I \ l , . l i l i l ) MI |)DM Kcca

U j

II-"-'

i . ' , 1 : 1 1 1 1 j i i u n r j i ' i n l i l i l 1 , ciu.s Liuua


ici'.ni '.u oc|>il sceplia a n n i s duobus,
i v n . i l n h ' i t i . ' i m a i a l r e progenitus,
..'i! i i i i i i i i i i i i i ndole insignitus.
O i i c n i in p r i m o lloro adulesceatiae
V V i l l o n c i i s sumpta tyrannide innoou u ni rogno deiecit praecisaque
cius dexlra occidit anuo aclalis XX,
icgui ucro secundo.

5 7 . Acia I X X X X V M I I . auno iniperii Maurici xvn. po-.l Recarcciinii regcm rcgnal [Juna l i l i u s eius
annis duobus, jgiiobi qmdeni ma5 ir progenilus, sed n i r l u l u m ndole
nsignilus. Qucm in primo llore
adulescentiao Willericus sumpla
[yrannide i n n o c u u m regno deccil
praecisaque dexlra occidh auno
i!) aolalis x\, iv!; u i secundo.

Aera I K : X I . I I extinclo Liuuane


\Vilh'rici!.; regnum quod nuaserat,
sil uindical annis vil, uir quideni
slrenuus in a r m o r u m arle, sed lamen expers uicloriae. Nanujue. adu e i s u s Koinanun militcm bella
:::cpe molilui n i h i l sals loriae
L-C'S: praeler quod milites quosdan
-Sagonlia per duces optinuit. Hic
l: u i l a plurima inlicita fecit, in
nioite autem, quia gladio operatus
u e a t . gladio periit. Mors quippe

58. Aera ix'xi.i, a u n o iniperii


Maurici xx exlinclo I,imane Willericus rcgmiin, (|iiod lmenle illo
inuascral, uindical a n n i s v i l , n i r
5 q u i d e m slrenuus n a m i o r u i n a r l e ,
sed lamen expcrs uicloriae. Nam
que adnersus n i i l i l e i n R o u i a m m i
proclio snepc m o l i l n s n i l i i l sals:
glorac gessil praeler i|iiod m i l i l e s
10 quo.sdain Sagonlia per ilmvs olilii n u l I lie in i n l . i plm ima nlicila
leel, in niorle . i i i l c i u , i|uia i.'l.ulin

57. b : PPbQ
1

x : oin. l'Ph;

10

nero: un. O

57, I : BRNHAMGOTLsLiu

' \S H I S T O R I A S I I I I S l i X I K O O Si V i l I \

ln la era i x : \ i . en el ano doce


i i l i r Mauricio'.'), despuc-i de Recaredo ionio el cetro del reino su hijo
l . i \ a d u r a n l c dos aos, hijo de
m a d i e innoble, ero ciertamente
notable por la c u a l i d a d de sus virlndes. A la\'a, en plena ilor de su
i v i ' n l u i l , siendo i n o c e n t e , lo e x p u l so t V I I roo W i i e r i c o . despus de
I I M I I p a r l o el poder, v, habindole
r o r i a d o la m a n o de!echa, lo asesino a los v e m l e aos ile edad y dos
di 1 reinado.

^ / . Ln 'J era ix \ \ \ \ u n . en
.'I ::"'o diecisiete del i m n e r i o de
Mauricio, despus de! rey Reca
rei!;> , v 'ma ,->! hij) [ J i\- i a d u r a n l e
dos aos, h i j o ile madre innoble,
pero ciertamenie notable por ia
cualidad de sus virtudes. A I,va,
en plena lor de su j u v e n t u d , siendo mcenle, ie expulso del I r o n o
'-.Vilerico, despus de usurparle el
po'jer, v, habindole coriado ia
diestra, lo asesin a los v e i n ' c aos
de eila.J y dos de reinado.

I u la i'ia I H xi l i , asesinado Liva,


W i l . ' i i r o r e i v i n d i c a para s d u r a n t e
sitio aos el reino que haba uva
dido l ' i i e h o m b r e , en verdad, va
!n u l e en el ai le de las arma';, pero
no conoci la v i c l o r i a . l'ji eleclo.
. H i n q u e l e a l i / o .li'.uno:, m e n l o s
eon l;i i M i e r i a l o n t i a los soldados
i m p e l a l e 1 , , no consigui luu/'.n
e s i i l l a d o lo b a s l a n l t gloi ioso. si se
cxi opina el que \e apodero de al
'.unos soldados en Sa;',onlia por
m e , l i o ile sn . generales. I li/.o en
\ ida m u c l i a s acciones i l e i l a s , en
1.1 m u e l l e , porque haba i n a l a d o
con la espada, m u r i con la es-

58. F.M la era i x x i i . en el


ao v e i n t e del imperio de Mauricio, asesinado Uva, Witerico reiv i n d i c para si durante siete aos
el reino, que haba invadido en
vida de aquel. Fue hombre val i e n l e en el arle de las armas, pero
desconoci la victoria; pues, a u n que reah/o al'.unos i n l c n h ' S con
a g u e r r a conlra los soldados imp e l a l o , , no consigui n i n g n res u l t a d o lo baslane glorioso, si se
CXCCIM!.:I o haberse apoderado de
algunos soldados en Sagoniia por
medio tic sus generales. Hi/o en
.ida m u c h a s acciones ilcitas, v en

2 n m u r i f i : -K II I . M U : x u i i i 1!;
' , rogn.il: -.mil K N I I ;
.;. , | ' u , l c n i : qni;ilc]]i
li i niade: -ejn K -i A;
5 u i r l u t m n : -c I A M ;
i m s i ^ n i l i i s : m a n n i s (O
;tii!iis ). i f l o r e : K! flore- I I :
7 w i l i - n a i s : uiler- N u i l h
\ UL'|I.T- H C i O j|
s u n i p l a : -o G() sumi B;
8 i m j e i i i i i i i icjno: f/wi.v/j. II:
*) pr.iccisa<|iic < l c x ( r a :
ii:iLV,:i L!L:.U\I Y ni\v;sL!Uiic J.'-.'ei:i U < i i i ; ' m N;
I(J . u ' ! : i l i s - :u:l i MI;IU j ( ) '
l e - g n i : 111,1. li.

58. 1: BRNHAMGOTLsI.iM
2
5

\ \ : L l i c e s i m o 1 K N 1 H . \ \ u i i i ( i ( ) u i c c s i i i u ) p r i m o ,-\ ' r x l i n c t o l i u i u m e : <>in. RN;


a r l e : -cm l i l l . A \ ; c ( ) ;
b i ; n n O ! i : ,./. V;
7 a d u c i s i i s : -un A M ;
8 nihil:
9 ;;lori:ic: pjunns.. AM : ; ju'ssil: c;;il H;
10 sagnntia: scgoutia

268

269

I S I I K W 1 HISTORIA!;

LAS HISTORIAS DE 1SIX>RO DE SEVILLA

I I I I H I I i ' n l r - m u l l a ni Mo n o n u i t .
i n l c i'pnl.is f i i i i n p i a n d i i conjural iiilcrl'cclus. Corpus i r c i o cius u i l i t e r csl exporlalum
a l q n c scpultum.

operatus fueral, gladio pcrt. Mors


quippc innocenlis inulta in illo non
15 fuit, nter epulas enim prandii coniurationc quorundam c.st inlcrfectus. Corpus cius uilitcr est cxportatum atque scpultum.

pada. No qued sin venganza en


l la muerte de un inocente, pues
f u e asesinado en un banquete, vct i m a de una conjuracin de los
suyos. Su cadver fue vilmente
arrastrado y enterrado.

la muerte, porque haba matado


con la espada, muri con la espada. No qued sin venganza en l
la muerte de un inocente, pues
fue asesinado en un banquete, vctima de una conjuracin de algunos. Su cadver fue vilmente
arrastrado y sepultado.

Aera nrxi.vm Gundemarus post


V V i t t e n c u m princeps efficitur ann i s u. lie Wascones una expedilione uastauit, alia militem Roman u m obsedit, Toleto propria mortc
dcccvO

59. Aera ix X I . V M I , a n u o imperii Focalis sexto. G u n d e m a r u s po.sl


Vittcricun regnal anus 11. llic
Wascones una expcdilione uaslauit,
5 alia militem Komanum obscdil,
morte propria Tolete decessil.

lu la era ix'Xi.vm, despus de


Wilerico, (nmlcmaro es hecho
p r n c i p e d u r a n t e dos aos. Este
asol en una expedicin a los vascones y en o t r a siti a los soldados
imperiales. M u r i en Toledo de
muerle Malura!.

59. En la era DCXLVIIII, en


ao sexto del imperio de Focas,
despus de Witerico reina Gimdemaro durante dos aos. Este asol en una expedicin a los Vascones y en otra siti a los soldados
imperiales. Muri de muerte natural en Toledo.

Aera ix.i Sisehutus post Gundemarum regali fastigio euocalur,


regnans annis vm mensibus vi.
Qtii n intio regni su ludaeos ad
(dem Christianam permouens ae-

60. Aera ix [., anno imper llcracl u. Sisebutus posl Gundcmanini regali fastigio euocatur, regnans annis vm mensibus vi. Qui
initio regni ludaeos ad lideni Chris-

lu la era t)< I I , despus de G u n demaro, Sisehuto es llamado a la


dignidad i i ' a l , r e i n a n d o durante
ocho a i i n s v seis meses.

60. En la era ixx, en el ao


segundo del imperio de Heraclio,
despus de Gundemaro, Sisebuto
es llamado a la dignidad real, reinando durante ocho aos y seis
meses. Sisebuto, al comienzo de
su reinado llev por la fuer/a a
los judos a la fe catlica, mos-

58. b : PPbQ
14

Sisebulci. al eomien/.o de su reinado llevo por la l'uer/.a a los judos a la le callica, mostrando

c o n i u r a t i o n e : om. Q.

K N G O I . V sangancia M sangonciam li || o b t i n u i : o b t i m u t t M;
13 pcrt: pcril K;
14 qmppc: tnn. RN ''\ inulta n lio non f u i t : mil. non fui! in I. KN in il. mil.
IH> f u r t H:
15 c o n i u r a t i o n e : -cm R;
17 uilitcr: u a l i l c KN i i i r i l i l c HGO ||
csl: nm. 1RNGO.

59. i : BRNHAMGOTLSLm
I d c x l u i i i : dcMiii RGO:
2
5 u i t t e r i c u m : u h i t t e r i c u m R:
ccssit GO.

sexto: uii RN I gundemarus: gundcnlauirs R;


5 alia: -am GO;
6 foleto B | deccssil: dis-

(0. : BRNHAMGOTLSLm
1 heraclii: craclii R craclei H crad A: 2 i: secundo R ]' srsebutus: siseb.-f
diristianrssimus (ainissimus M) HAM ! gundemarum: -o B; 3 regali fastigio;
.id rejale fasligium AM | euocatur: euocatus N;
5 initio: in initio AMGOL;
270

271

IMlKHII

IIISIOKIAI

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

i ' i i ' . i l h ' i u ' i i q u i d i - m iln l i . i l i m . sed


nuil ' . i v n n i l i i n i .< K ' i i l i a m : poleslale
r n i i i i o > ; i p n l i l . quos piouocarc l'ii l i ' i l a h o n e u p o i l u i l . sed, sicul
. u i p l H i n csl, sitie per iiccasionem
, i i i i ' per nei'ilalein Chrislus atlnunl i c l t i r . Fui! aulcm lingua nitidus,
i . n l i a l i l l e r a r u m sludiis ex parle
inliuus.

u a n a m pemiouens a c m u l a l i o n e m
quidem hahuit, sed non sccundum
scienliam: putestate enim conpul i t , quos prouocarc fidei ralione
lo oportuit, sed, sicul scriptum esl,
SLIJ per occasioneni siue per ticrilaloin donec ChrisUis a d n u n l i e t u r .
F u i l auteni eloquio nitidus, sen e n i i a doctux scicniia l i l t e r a n m i
I ^ ex parte inbiilus.

gran celo en ello, pero no segn


la sabidura; pues oblig por el
poder a los que debi atraer por
la razn de la fe y como est
escrito: que Cristo sea anunciado ya por la ocasin, ya por la
verdad. Fue brillante en su palabra, bastante instruido en conocimientos literarios.

trando en ello gran celo, pero no


segn la sabidura; pues oblig por
el poder a los que debi atraer
por la razn de la fe y como esta
escrito: ya por la ocasin, ya por
la verdad, con tal de que Cristo
sea anunciado. Fue brillante en
su palabra, docto en sus pensamientos y bastante instruido en conocimientos literarios.

In hellicis queque causis fauocin h y h u i t p r o e l i o r u m . Astures


e n i n i rcbellantes misso cxericitu
per duccm s u u n Riclianeni n diconem suan reduxil. Rocconcs
a r d i i i s inonlibiis undique circumsaeplos simililer per duees dcuicir.
De R o m a n i s quoque praesens feliCi'.er triumphauit et quasdam urbes
pugnando subegil. Adeo clemens
pos! uictoriam, ut paene omnes ab

fa!. In bellicis quoque docunienlis ac uicoriis claras. Astures


e i i i m rebellames inisso exercku in
dicionem suan reduxil. Riiccones
.i inontibus arduis u n d i q u e consacptos per duces euicil. De Romanis
qiiot|ue praesens bis l'eciter Iriumphaui! el quasdam eorum urbes
piignando sib subiecil. Adeo post
10 uicorian clemens, ut inultos ab
exercilu suo hostili praeda n ser-

Tuvo tambin en las causas blicas el favor de la victoria. Redujo, en el'eclo, a su a u t o r i d a d a


los asltires, que se haban rebelado, e n v i a n d o contra ellos un
ejrcito a las rdenes de Recbila.
l;',ualnifiile domin por medio de
sus generales a los rocones, rodeados por (odas partes de abruptos montes, l'or dos veces, dirigiendo l la campaa, t r i u n f
reli/.inenle sobre los romanos y someli con la guerra algunas de sus
ciudades, fue tan clemente despus de su victoria, que pag un

61. Fue notable por sus conocimientos blicos y clebre por


sus victorias. Redujo, en efecto, a
su autoridad a los astures, que se
haban rebelado, enviando contra
ellos un ejrcito. Igualmente domin por medio de sus generales a
los rucones, rodeados por todas
jarles de abruptos montes. Por
dos veces, dirigiendo l la campaa, t r i u n f felizmente sobre los
romanos (bizantinos) y someti con
la guerra algunas de sus ciudades.
Se mostr tan clemente despus de
su victoria, que pag un precio

61. b : PPbQ
I

in h i - l l i c i s : nhcllicis P:iQ.

i-j pcnnoucns: pronioiiens IHI; 7 M\| el I!; 8 potcslale: -cm 11HMU !| conpul i i : coiimpdlit M;
O sed: nm. N ! | sicut: om. A;
12 doee: om. H.AM ||
.idmmlietr: a d n u r i h a i u r HA;
13 autem: enim AM ' eloquio: un li;
15 ex
parle: magna ev parte M. ' i n b u l u s : inbutus+ in iudieiis itislitia et pietate slrenuus
ae praeslanlissimus menle benigntis, splundore rcgni praccipuiis HAML.

61. I BRNHAMGOTLsLm
! in beilieis: inbeclis H in beidis li 1 quocjue: om. A;
3 rnisso: niissu R;
4 diaonem suarn: - -a N ; ruccones: rocconis B ruchones A:
5 consacptos:
consceptos R;
6 d u c e s e u i c i t : duceri: uicit B:
7 r i u m p h a u i : -a.hi! R;
9 pugnando: expugnando HA j| subiecit (stibegit R N ) : sub. + residuas i n t r a n s (nter AM)
Iretum omnes exinaniuit, quas gentes (gens AM) gothorum pos! n diconem (-e M)
Miam ( a M) facile redcgcninl (redegit AM) H.AM;
I! hostili: ostile R I! seruitu273

ISIIXIKI IIISIOR1AI:

r x r i r i l u MO lio'.lili piacda iri seri i i l n l r n reduelo 1 , p i d i dalo absoliiiri'l eiusqm' llics,mus icdcmptiG
cnpliioi u n cxi.steret. l l u n c alii
morbo, a l i i ueneno asscrunt interrcctuin.

uitutem redados prctio dato absolueret eiusque Ihesaurus rcdemptio existerct capuorum. Mue al
15 proprio morbo, al inmodcrato
medicamenti haustu asserunt interfectum, relelo Rccaredo filio
paruulo, qui post patris obilun
princeps paucorum dierum morlc
20 inleruenicnle habctur.

Hii sunt anni Gothorum regum


ab exordio Athanarici regis usque
ad islum Sisebulum anni CC.LI aera RCLXVI.

LAS HISTORIAS DR ISIDORO DV. SEVILLA

precio para dejar en libertad a casi


lodos los que haban sido hechos
prisioneros de guerra por su ejrci[o y reducidos a la esclavitud, llenando, incluso, su tesoro a servir
de rescate de los cautivos. Sisebuto muri de enfermedad, segn
aseguran unos, y envenenado, segn oros.

l'.slos son los anos de los reyes


godos, que hacen desdi' el coinicn/o del rey Alanarico hasta el mencionado Sisebulo 251 aos en la
era DTI.XVI.
62. Aera DCLVIIII, anno imperii Heraclii x gloriosissimus Suinthila gratia diuina regni susccpil
sceptra. Iste sub rege Sisebuto du5 cis nanctus officio Romana castra

24

para dejar en libertad a


que haban sido hechos prisneros por su ejrcito y reducido; a
la esclaxilud como boln de gerra, llegando incluso su tesorc a
servir de resrale de los cautivs.
Sisebuto muri de muerte nalurl,
segn aseguran unos, y, segtj
otros, a consecuencia de haber iv
gcrido una dosis excesiva de u
medicamento. Dej a su hijo Re
caredo, an nio, quien despus
de la muerte de su padre es tenido por prncipe durante unos das,
hasla que le sorprendi la muerte.

tlclxui cothl.: requiritur dduii (Sisebitli

62. L^n la era DCT.vmi, en el


ao die/. del imperio de Heraclio,
el gloriossimo Suinlila, por gracia
de Dios, tom el cetro del poder.
Ust, en el reinado de Siscbutc,
haba alcanzado el cargo de general, haba sometido totalmente la;
plazas fuertes de los romanos y
haba vencido a los rucones. Pero
despus que subi a la dignidad

extrema}.

62. b : PPbQ
tcra: -o A seruit tem GO;
12 pretio: et pretio AV;
13 thesaurus: tesaurum
URNAMGO;
14 hunc: huic O || al: qudam V;
15 alii inm. med. haustu:
alii inm. med. haustu alii ucneno HAMLs;
16 nterfectum: interfecto.+cuus exitus
non modo religionis sed etiam optimis laicis inmodice (om. H) extitit (erant M) luctuosus HAM;
18 obitum: optimum M;
19 paucorum dierum: septem mensium
L;
20 habetur: abitur B.

62. I : BRNHAMGOTLsLm
1 aera dcluii: era dcluiii A om. H aer. doluiiii+ reccaredus regnauit menscs iii et
mortuus est, sinthila regnauit annos x et mortuus est. sisenandus regnauit annos iii
ct mortuus est GO;
2 x: om. GO x + anno H |j gloriosissimus: -i B || suinthila:
suintila AM sinthila GO uintila RN mutila V;
5 nanctus: nactus NGO natus M II

274

275

I M I X W I HISTORIAR

l.AS HISTORIAS DI7. ISIDORO DE SKMI.I.A

perdomuit, Rucenos superauit.


Postquam uero apiccm fasligii regalis conscendit, urbes rcsidims,
quas in Spans Romana munus
10 agebat, proelio conscrto ohtinuit
auclamque triumphi gloriam prae
ceteris regibus felicilalc mirabili
reportauit, totius Spaniae i n t r a
oceani fretum monarchiam regni
15 primus dem polilus, quoil milli
rclro principum cst c o n l a l u n i . Auxit eo proelio u i r l u t i s eius l i l i i H i m
duorum patriciorum oblcntus, quorum altcrum prudenlia suum fccit,
20 alterum uirtute sibi subiecit.

del poder eal, ->cup, en un combate que se erabl, las ciudades


restantes, qu administraba el
ejrcito nmaio en Espaa, alcanz por a i'e^iz xito la gloria de
un triuno superior a la de los dems rejss, ya que fue el primero
que obvo e' poder monrquico
sobre tida le Espaa peninsular,
hecho /}ue ro se dio en ningn
pnncip anerior. Aument en
aquclli btala la gloria de su valor pir hab;rse apoderado de dos
patriaos, gaindose a uno con su
pniincia / subyugando al otro
con su val)r.

63. Habuit quoque et initio


regni expeditionem contra incursus Vasconum Terraconcnsem prouinciam infcstamium, ubi adeo
5 montiuagi populi terrore aduentus eius pcrculsi sunt, ut confcstim quasi debita iura nosccntes
remissis telis et expeditis ad prccem manibus suppliccs e colla sub10 mitterent, obsides darent, Ologicus ciuitatem Gothorum slipendiis

(3. MO tambin al comienzo de su reinado una expedicin


coitra lo vascones, que con sus
coTcras infestaban la provincia
larracoivnse; en aquella ocasin esl'S pueblos, acostumbrados
a COITCI por las montaas, fueron
vctima de tal terror ante la lle;;ula d' Suinlila, que al punto, como si econocieran ser justos deudores, irrojando sus armas y dejando xpcditas sus manos para la
splicf doblegaron ante l sus
cuello, suplicantes; le dieron rehenes fundaron la ciudad goda de
Olog;o con sus prestaciones y
trabfo, y prometieron obediencia

officio: -um Momm. offiUa H;


6 ruccones: uccones V;
8 conscendit: conccdit GO concendit A;
9 in: om. GO;
11 auclamque: actanique GO aucl;im
H;
12 felictate mirabili: -em -e B fel. miserabili A;
13 intra: infra U;
14 monarchiam: monarciam R monarchia H;
15 potitus: potius H I G O plus N
p++
tus R potito A l| quod: que N |[ nulli: -um RN;
16 principum: -iiun
B1R;
18 palriciorum: prefectorum B || obtentus: -os B;
19 prudcntia stium
tccit: sua pmdentia uixit V;
20 uirtute: sua uirtute V uirtuti B.

63. : BRNHAMGOTVLsLm
1 initio: in initio H initium GO;
2 regni: reg R;
4 adeo: ad eum B;
5 montiuagi: montiuagio B muniti uagi GO;
6 eius: est A || pcrculsi:
percussi AVL perclusi M;
8 telis: teli B;
10 obsides: obsidens M || ologkus:

276

I M I X W I IIISTORIAE

LAS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

suis et laboribus condercnt, pollicentes eius regno dicionique parcrc


et quicquid imperarelur efficere.

a su reino y a su autoridad y cumplir cuantas rdenes les fuesen impuestas.

64. Pracler has mililaris gloriae laudes plurimae in eo rcgiac


maiestatis uirtules: lides, prudenlia, industria, in iudiciis exa5 minatio slrcnua, n regendo cura
praecipua, circa omnes munificcntia, largus erga indigentes et inopes misericordia satis promptus,
ita ut non solum princeps popu10 lorum, sed etiam pater paupermn
uocari sit dignus.

64. Adems de estos motivos


de alabanza a la gloria militar
de Suintila, tena este rey muellsimas virtudes propias de la majestad real: fidelidad, prudencia, habilidad, examen extremado en los
juicios, atencin primordial al gobierno del reino, munificencia para
con todos, generosidad para con
los pobres y necesitados, pronta
disposicin para el perdn; tanto,
que mereci ser llamado no slo
prncipe de los pueblos, sino tambin el padre de los pobres.

65. Huius ilius Rcccimcrus in


consortio rcgni adsumplus pari
cum patri solio conlaelatur, n
cuius infantia ita sacrae indolis
5 splendor cnica!, ut in co et meritis et uultu paternarum uirtutum
effigies praenotctur. Pro quo exo-

65. El hijo de Suintila, Recimero, asociado por l al trono,


comparte la alegra de este mismo
trono, lin su infancia resalta de
tal manera el brillo de su ndole sagrada, que se prefigura en
l, en sus cualidades y en su rostro, el retrato de las virtudes paternas. Por l se ha de interceder

ologics NVGO ologiliis RIAM;


12 condenen!: credercnt GO j| pollicentcs:
pollicientem V;
13 eius: eM || parere: parare GO;
14 el: ac II || quicquid:
quid GO || imperarelur: imprarcl V iraperatur A || efficere: oficcril praeter U
efliceretur M efficitur A.

64. I : BRNHAMGOTVbLm
3 maiestatis: -es B || uirtutes: ; GO;
5 regendo: om V;
6 circa: et circu II;
9 ita: om. RNGO;
11 digns: dig. + regum posteriortim laterculum mica Tulipa
(ed. Momm. M. G. H., c/iroii. nin., u. p. 263).

65. : BRNHAMVLsLm
i reccimerus: riccimiros B reccirsrus RN reccimirus HA recurairus M creccomirus
V;
2 pari: patris V;
3 soli: solido B; 5 emicat: om. M || ct meritis:
cmcritis M;
6 uultu: -um B uilti M;
7 effigies: effugies A || praenotetur:

278

279

IXIIII

HISTORIA!'

LAS HISTORIAS DE 1SIIX)RO DE SEVILLA

ante el que rige el cielo y al gnero humano para que, del mismo
modo que ahora est asociado en
el trono patrio, as tambin despus de un largo mandato de su
padre sea dignsimo de la sucesin
al reino.
Contados, pues, los aos de los
reyes godos desde el comienzo del
rey Atanarico hasta el quinto ao
del gloriossimo prncipe Suintila,
se deduce que el reino de los godos ha. durado, con el favor de
Dios, 256 aos.

randus est caeli alque humani generis rector, ut sicut exlat con10 sensu patrio socius, ita post longaeuum parenlis imperium sit ct
regni successione dignissimus.
Computatis igitur Golhorum rcgum temporum ab exordio Atha15 narici regs usque ad quintum glorosissimi Suinthilani principis annum, regnum Gothorum per anuos
CCLVI deo fauente reperilur csse
porrectum.

pcrnoiatur M; 8 caeli: dei M || humani: -o M; 9 ut: ubi A || consensu:


oom-csso AM concessu H;
10 socius: -os B;
11 parentis: carentis A [| sit: sic
M;
13 rcgum: regnum u N regnum a R; 15 regs: om. N || quintum: om.
M;
16 suinthilani: sunthlani B quintilani V | principis: per terapus V | aanum:
un. UN;
18 fauente: fouente M.

280

281

isiixmi HISTORIAD

I.AS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

Recapitulado
Recapitulacin

66. Gothi de Magog lapheth filio orti cum Scythis una probantur
origine sati, unde nec longe a uocabulo discrepan!. Demtata enim ac
detracta littera Getae quasi Scythae sunt nuncupati. Hi igitur occidcn5 lis glacialia iuga inhabitantes quaequae sunt ardua montium cum ceteris
gentibus possidebant. Quibus sedibus inpetu gentis Hunorum
pulsi Danubium transeunt, Romanis se dedunt; sed dum iniuras corum
non sustinerent, indignati arma sumunt, Thraciam inruunt, Italiam
uastant, obsessam urbem capiunt, Gallias adgrediuntur patefaclisque
l Pyrenaeis monlibu.s Spanias usque perueniunt ibique sedem uitae atque
imperium locauerunt.

66. Los godos, descendientes de Magog, hijo de Jafet, segn se puede


probar, k'nen un origen comn con los escitas, y de ah que no se d i f e r e n cien mucho en el nombre. En efecto, se cambia una letra y se quila otra,
gelas y scitas son nombres semejantes. Estos, pues, que habitaban
las cimas glaciales del Occidente, ocupaban con los dems pueblos todo
tipo de alturas montaosas. Arrojados de estas moradas por el empuje
de los hunos, pasan el Danubio y se entregan a los romanos; pero, como no
podan soportar sus abusos, loman las armas llenos de indignacin: invaden Tracia, devastan [talia, se apoderan de Roma tras de un asedio,
avan/an contra las Galias, y, abrindose paso a travs de los montes Pirineos, llegan hasta Espaa, donde establecieron su morada propia y su
imperio.

66. I : BWXYZ Lib.gloss.RNHAMLsLm


1 recapitulado: te ex eodcm libcllo recapitulatio W recapitutulatio (stc) R recapilulatio cuius supra de origine gothorum M capitulatio B de gothorunl laude H laus
gothorum marg. X orn. ifuf. NAYZLib.gloss.;
2 gothi de magog iapheth (iafet R
iafci Z om. W l ) filio (fil. iaf. W2) orti (nali Y) cum scythis (scitis R iscis Y silis Ba)
una probantur (probatur YaXa) origine: gothorum antiqusima origo f u i t unde (unuin
A inum M) et scytharimi genus'extitit (om. H) nam (narrH-et Lib.gloss.) iidcm gothi
scythica probantur origine HAMLib.gloss.;
3 enim: ei M;
4 getae: ietc W
bete V | quasi: qua M scythae: scite R iscite Y || nuncupati: -a H concupati
Lib.gloss. I hi: hii RWXYZ | occidentis (-es Z): septentr'onis HAMLib.gloss. setentriones hac occidentis W;
5 inhabitantes: inhab.+circa scythica regna HAM
Lib.gloss. | quaequae: quaeque RAa;
6 gentibus: gentes ZY jj inpetu: om. V |
hunorum: unnorum Ba hunnorum Bb ugnorum RWHAZLib.gloss. ungnorum N
-unorum Xa hunorum Xb;
7 pulsi: depulsi M || danubium (danudbium \V) transcunt (transentes B): transgresoque (-que om. H) danubio HAMLib.gloss. [| se dedtmt (dederunt BAMX): sedebum Lib.gloss. || iniurias: incurias Wl j eorum: om.
H;
8 indignati: -is Lib.gloss., indignitati Ba | arma sumunt: regem sibi ex turba
legunt (elegerunt H) HAMLib.gloss. | thraciam: tracia A;
9 obsessam: obessam Z
obsensam A | patefactisque: patefactique Ba;
10 pyrenaeis: pirinei \VR pi-f--{--f+
tl principes Z || spanias usquc: yspanias hucusque H in spanias usque X in spaniasque M in in spanias A;
11 locauerunt: locaberunt W.

282

283

I'.IIKJKI

IIISIOKI.-M:

I AS HISTORIAS DE ISIDORO DE SEVILLA

07. l'upiili n a i n i a pernice,. ingenio lacres, conscientiae uiribus


l ' i c l i , i i i l i n i t ; coipons u a l u l i , slalurae procedate ardui, gestu habituque
t onspuaii, i i i n i i u pronipii, duri uulneribus, iuxta quod ait poeta de ipsis:
morlcm r o n l c n m u n t laudato uulnere Getae. Quibus tanta extitit magS n i i i u l i i bellorum et tain exlollens gloriosae uictoriae uirtus ut Roma
ipsa iiictrix omnium populorum subacta captiuitatis iugo Gothicis triumphis adcederct et domina cunclaruin gentiura illis ut fmula deseruirct.

67. Pueblos veloces por naturaleza, vivos de ingenio, confiados en la


seguridad de sus fucr/a-, poderosos por la fortaleza de su cuerpo, orgullosos del tamao de. su estatura, distinguidos en su porte y vestido, prontos
para la accin, sufridos en las heridas, por lo que un poeta dice de ellos:
Los aetas desprecian la m u e r t e a la vez que alaban sus heridas. Fue tanta
la grande/a de sus combates y tan excelso el valor de su gloriosa victoria,
que la propia R o m a , la vencedora de lodos los pueblos, sucumbi ante sus
triunfos, sometida al yuo tic la esclavitud, Roma, la seora de todas las
naciones, pas a ser esclava a su servicio.

68. Hos Europae omnes trcmuere gentes, Alpium his caesere bices, Wandalica ipsa crebro opinata barbaries non tantum pracsentia
eorum cxterrita quam opinione fgala esl. Golhorum uigore Alani extincti sunt, Sueui quoque hacienus intra inaccessos Spaniarum ngulos
5 coartati etiam nunc corum anus pcricukim fins experti sunt ct regnum,
quod desidioso torpore lenuerunl, turpiori nunc dispendio caruerunt,
quamquam tenuisse huc usque ualdc sit mirum, quod sine experimento
defensionis carcre potuerunt.

b8. Todos los pueblos de Europa temblaron ante ellos, ante ellos
cedi la mole de los Alpes; hasta la propia barbarie vndala, tan famosa, h u y a l e a d a , no lano por la presencia de los godos como
por el lemor de la misma. Por la fuerza de los godos fueron aniquilados los alanos e, incluso, los suevos, encerrados hasta ahora en las
regiones exhema:, tic Espaa, todava no invadidas, han corrido el
riesgo de su lin y acaban de perder el reino, que ocuparon con vergonzosa
desidia, con un dao ms vcrgon/oso an; aunque ya es muy de admirar
que lo hayan mantenido hasta ahora, porque pudieron haberlo perdido por
su (alia (le experiencia en la detensa.

69. Sed quis poterit tantam Geticae gentis edicere uirium magnitudinem, quandoquidem multis gentibus uix procura causa et mune-

t>9. Pero, quien podra pregonar en lan alio grado la magnitud


de las f u e r / a s del pueblo j'.odo, si. mientras que a los dems pueblos

67. : BXYZRNHAMLSLm
2 gestu: gesti RN;
3 manu: magnu M | duri: dir XY || de psis: ipsis 7;
4 laudato: -e B | tanta extitit: iransp. Y;
5 ct tara: etiam XY + + +am Xa
ct etiara Xh || extollens codd.: excellens Monim. \\ u i r l u s : virius V.\ 6 iugo gothicis
triumphis: um. XZ || gothicis: geticis BZHAM;
7 adccdcret: oni. XY adcedcril
B || cunctarum Bl || illis: illic H | deseruiret: deseruit A desctui Z.

68. : BXYZRNHAMLSLm
1 europae: europe Z | tremuere: triuere B || alpium: alphcum A || his: hiis A
om. BH || caesere: cescere A + + + re Xa || bices: abietes M; 2 ipsa: -o Z ||
barbaries (-iis B): barb. + et A | tantum: tara A lamen M;
4 actcnus: actcnus R
catcnis X || intra: om. Z || inaccessos: -us BNZ inhacesos R incesso M || ngulos:
-is B;
5 regnum: -o HA;
6 torpore: turpore Xa corpors Z;
7 quamquam:
quaquam B ]| huc: hunc Y.

69. I : BXYZRNHAMLSLm
1 tantam:: -a RNM || geticac: gentice RN getici Bl gcti B2Y getae Xb (nc. Xa)
gathicae A | gentis: gentes ZXa genus N |] edicere: edire Xa;
2 quandoquidem

284

285

I'.IIKIKI

IIIMOKIAI;

I.AH HISTORIAS DE ISIIXWO Ul SKVII.LA

nuil ii-j'.nar lu i i i - n l , IH.S lamen libertas magis de congressione quam de


pelila r o n l i g i l pacv a l q u c ubi scse necessitas bellandi opposuit, uires eos
polius adhibuisse q u a i n preces. Porro in armorum artibus satis expeclabilcs, el non solum hastis, sed et iaculis equilando confligunt, nec
cqueslri t a n l u m proeiio, sed et pedestr incedunt, ucrumlanicn magis
c q u i l u m pracpeli cursu conidunt, unde et poeta: Getcs, inquil, quo
pcrgil equo.

apenas los fue permitido reinar, sino a base de splicas y de donaciones, stos, en cambio, tuvieron la libertad ms de entrar en combate que> de pedir la pa/.; y, cuando se les present la necesidad de
luchar, ellos hicieron uso ms de sus fuerzas que de las splicas? Son,
adems, bastante notables en el arte de la guerra, y entran en combate
ecuestre no slo con las lan/.as, sino tambin con los dardos: y no slo
atacan en combate ecuestre, sino tambin en combate de a pie; pero
confan, sobre todo, en la carrera veloz de sus caballos, por lo que tambin
dijo un poeta: El yeta adonde va, con su caballo va.

70. Exercere enini sese telis ac procliis praelndcre mxime diligunl.


Ludorum cerlamina usu cotidiano gcrunl. I l a c sola l a n t u n iirmoruin
experientia hucusque carebant, quod classica bella in niari gcrcrc non
studebant; sed poslquan Sisebuttis princeps rt-giii sumpsil sceplra, ad
tanlum fclicitatis u i r t n t e m proecli s u n l , ui non soluiii trras, sed el
ipsa maria suis armis adeanl subactusque seruil illi.s Romamis miles,
quibus seruire tot genles ct ipsam Spaniam uidel.

70. Se dedican con gran esmero al entrenamiento del manejo de las


armas y al ensayo de sus combates. Realizan diariamente competiciones
deportivas Hasta ahora slo carecan de una nica experiencia en las
guerras, la de los combates navales en el mar, a cuya realizacin no se
haban cnhcgado; peio, despus que el prncipe Sisebulo tom el cetro del
ii-iiio, alcan/aron t a n a l i o grado de esplendor que llegan con la presencia
de sus armas no slo a las tierras, sino al propio mar, y el soldado romano,
sometido, les sirve y ve que les sirven lanos pueblos y la propia Espaa.

(scripsi): quandoquedum A M X Y / . qtiandoqucdam R N I I M causa: am M ;


5 leg
nare l i c u e r i t : regna t e l i q i e n t 'L rdiquenint R N | j hi.s: lus A , l i l a i l a s : l i b c i a l a s M ;
4 scsc necessitas bcllandi: ncc. bd. (bclla'ndis Y) .scse (csse X) XY/.;
5 ailhibuisse
(adibuitse /.): 0/71. RN i oxpcclabies: cxpcclales /a cxpeclabitcs / b cxpctlahilis Xa;
6 ct non: ut non RN ! ! baslis: astis RYa ' ci i a c u l i s : safuli'i 7a iat-lis A;
7 incudunl: incendunt B'iN:
8 praepcti: picpcti l |j f;clcs: gotlics A j| quo
pcrgit equo: quod perg. eq. ii quo perg. quo Y pcrg. qnacco Xa equn pcig. co \b.

70. : BXYZRNHAMLsLm
2 ludorum: ludeorum M | cotidiano: -a Za coidiano K j| hac: haee X I Y Z ac R;
3 classica: clusica Za:
4 sisebutus: scsebtus Xa {[ princeps: princ-j-caelesti gratia
HAM !| sumpsit: sumsit RXa |! sceptra: scptra R sceptra + eius studiis H A M ;
tantun: -a B; 5 felicitas u i r t u t e m (-te B om. RN): elicitatcm V | profecti (pcrfecli
H frofecti R): prouecti scrip. Momin.;
6 ipsa maria: ipsam niaris t j subactusque:
subactisque B subactisque Z;
7 tot: toth R ipsam spaniam: ipsa spania B
ipsam spania R || uidet: uidit BA uidet M.

286

287

ISIIX)KI

IIISTOR1AE

Illslorlii, Wandnlorum

Historia Wandalorum

10

15

20

LAS HISTORIAS D IS!IX)R DK SEVILLA

Historia de los Vndalo:;

Historia de los Vndalos

71. En la era COTCXI.MU. dos


aos snes de la invasin Je la
ciudad de Ronia, los pueblos alanos, suevos y vndalos, incitados
por Estilicn, se lanzan sobre las
Galias despus de haber cruxado
el Rin, aplastan a los francos, y
dirigen su avance llegando hasta
los Pirineos: rechazados de Espaa durane tres aos por aquel obstculo y por los hermanos Ddimo
y Veriniano, romanos muy nobles
y poderosos, vagaban por las provincias vecinas de la Galia. Per.
despus que dichos hermanos, que
defemlan los desfiladeros de los Pirineos con fuer/as propias, fueron
muertos por el Csar Constancio
por sospechas de tirana, aunque
inocentes y sin culpa alguna, 'os
pueblos mencionados irrumpen en
his provincias de las Espaas.

71. Aera ccccxr.nn ante"


biennium inruptionis Romanac
urbis excitatae per Sliliconcm gcntes Alanorum, Sueuorun el Wandalorum transiccto Rheno ("iallias
inruunt, Francos prolcrunt direcloque mpetu ad Pyrenacum usquc
perueniunt, cuius bice per Dklym u m et Vcrinianum Romanos nobilissimos ac potenlissimos fratrcs
ab Spania tribus annis repulsi per
circunyacentes Galliae prouincias
uagabantur. Sed postquarn dem
fratres, qui priuato praesidio Pyrenaei claustra tuebanlur ob suspicionem tyrannidis insontcs et
nulla culpa obnoxii a Constanlio
Caesare interfecti sunt, nicmoratac
gentes Spaniarun prouincias nrumpunt.

an(c biennium... inrumpunt. OROS., 7, 40, 3; 7, 40, 5-8.

71. I : BRNHAMGOTLsLm
2 ccccxlii: quadragentesima quarta B cccxxi GO;
3 inniptionis: mmmptionis R
nterruptionis GO || romanae: rome RN;
4 excitatae: excitati B || stiliconem:
stilliconem B stiligonem H stil. + ducem romanum L | gentes: -is Ba gens H;
5 sueuoruin: sueborum R || uuaadalorum: uandalorum RH;
6 rheno: rethno M rehtno
A regno RN;
7 inruunt: inruerunt AM || proterunt: prosternunt H;
10 uerinianum: uerimiamnum B;
11 ac potentissimos: om. RN |j fratres: fr. + occupat
(occupati M) AM;
14 uagabantur: uacabantur GO || dem: dem BAM;
18 nulla culpa: in nul. culpa GO nulla (om. culpa) Hl nullo (om. culpa) H2 [|
constantio: Constantino RNO2;
19 sunt: sunt+aera ccccxlui M aera cccclui A;
20 gentes: gentibus Aa || prouincias: -am GO || inrumpunt: inruuunt B.

288

289

LAS HISTORIAS \). ISIDORO f. SI-A'H LA

IMIMilM HISIOKIAi:

72. Acra ccci M.VI *' Wandali,


Alani ct SUCLI Spanias occupante.s
ncces uaslationcsque c r u e n l i s discur.sibus faciunl, urb.'s ncendunl,
5 subsiantiam dircptam cxliauriiin!,
ia ut humanac carnes u l'amis dcuorarentur a popus.
Edcbant filies snos matrcs. bcstiac quoquc morienlium gladio,
10 fame ac pesie cadancribus adsuetac cliam in u i u o r u m efferobantur
interilum alque ita quattuor plagis
per omncni Spaniam saetticnlibus
diuinae iracundiae per prophctas
15 scripta olini praenuiilialio adinplelur.

Hi pace iuter se iiiita sorte ad


nhabitandum sibi prouinciarum
diuidunt regiones.

75. Aera 65 ccrcxLvini post


plagarum diram perniciem, quibus
Spania caesa o:,t, landem barbar!
pacem ineundain (leo miserantc
5 conucrsi sorle in posscssionem sibi

Los vndalos, j u n t o con los alanos y los -.nevos, invaden a la ve?


las r.spaas.

i'.',, tn la era r<'<:r.xi.vi, los


.-. !vv<;, alano-; y suevos que ocu;aban L : sp;if;a causan la niuerte y
ia devastacin en sus sangrientas
correras, incendian las ciudades y
saquean sus bienes hasta agolarlos,
de tal mocio que, a causa del hambre, fueron devoradas por el pueblo carnes humanas; las madres
coman a sus hijos, y tambin los
animales, acostumbrados a los cadveres de los que moran por
obra de la espada, del hambre o
de la peste, se lanzaban a matar
incluso a los vivos; y de este modo, vctima Espaa entera de las
famosas cuatro plagas, se cumpli
ia prediccin escrita antiguamente
por ios profetas sobre la ira divina.

lisios, establecida e n t r e s la paz,


se dividen por suertes para habitarlas las regiones de las provincias.

73, [in la era fcrcxi.vim, despus del terrible exterminio de


aquellas plagas con iuc Espaa fue
destrozada, los brbaros, dirigiendo su mira, al fin, gracias a la
misericordia divina, a la instauracin de la paz, se dividen por
suertes las provincias para su po-

72. b : PPbQ
2

spinias: yspanias Q.

73. b : PPbQ
1

h i : h i i Q;

p r o i i i n c i a r u m : prou.+sorlc rcpcliinl f t u l i l .
fl

72. i : BRNHAMGOTLsLm

'''

aera ccccxlui... adinplctur. U vi)., c. 42; OROS., 7, 40, 10; 7, 41. 7; HYD., c. 48.
aera... interiil. HYD., 49, 71. 74, 6 (Hrcv.. c. 74). 80.

1 ccccxlui: ccclui AM cccxl GO;


2 a l a n i : om. RN;
3 uastationesque: uasitiones R discursibus: discursonibus AMGO;
5 exhauriunt: exauriunt R;
6 u: LIC B i deuorarentur: deiiorentur B;
11 ctiam: et N j in: om. GOH;
12 iiieiilum: -u H;
13 sacuientibus: scuilicntibus M;
14 diuinae: -a H diuira
li j| i r a c u n c l i a c : -a B;
15 scripta: inscripta B ' prai-nuntiatio: p r o n u n t i a t i o H.

73. : BRNHAMGOTLsLm
1 aera: tan. V |j ccccxlu: ccdx GO cccclix A.M ccccl H om. V;
2 plagarum:
pracliorum V ! diram perniciem: dir pernicic B; 4 paccia incundam: pacis ineundc
RV pacis ineunte N \\ dco miser. conuer-: conucr. deo miscr. V; 5 sortc: -em R N M V \\

290

291

I'.IIKIKI IIISIOKIAI:

LAS HISTORIAS DI; ISHXO DE S H V I I L A


< i . t l l l i i ; i n i W . i n d a h r' Sucui oceius prouincias d i u i d u n t . Galliciam
i i i p a n l A l a n I .ir.ilaniam el Carenim Wandali et Sueui occupanl,
I h a i ' . i i K ' i i s c m prouincias, Wandali
Alani Lusitaniam el Carthaginena u U ' i u i o " , n o m i n e Silingi Bacticam
scm prouincias. V-.'anda autem
,oi l i n u l i i r . S|)ani autem per ciui- 10 cognomine Silingi Baeticam sorl a l c s o caslella residua barbaris
tiuntur. Spani autem per ciuilaics
domiuantibus se subiungunt. In
ct castella residua plagis ulflicti
Spa n a s Gundericus primus rex
barbarorum d o m i n a n l i u m sesc scrVv'andalorum successit, regnans in
uituti subiciunt. Prinius autem in
Galciac partibus annis xvi. Qu 15 Spanias Gundericus rex Wandaloduin ruplo foedere pacis Sueos in
rum successit, regnans Galliciae
partibus annis \ V I I F . Oui d u m
Erbasis montibus obsidcret, relicta tndem Gallicia, cum mnibus
rupto focdcre pacis Sucuorum gcntcm in Erbasis montibus obsideWandalis ad Bacticam transiuit
caplaque Spali cum inrcucrcntcs in 20 ret, relicta obskHone Sucuorum,
ecclesas psus ciuitalis manus exBalericas Tcrraconcnsis prouinciae nsulas depraedatur. Deinde
tendisset, mox dei iudicio daemone
correptus interit.
Carthaginc Sparlaria cnersa cun
mnibus Wandalis ad Baeticam
25 transiit, Spalim d i r u i l acli(|iic cacdc in direplioncm m i l l i t . Qui cum
aucloritalc rcgiac polcslatis inrcuercntes manus in basilicam Vincentu martyris c h n l n t i s ipsius cxtcn30 dissel, mox dei indicio in foribus
templi daemoniu correptus inlcriit.
12 s u b i u n g u n t : subiugant Q;

17 erba.ss: neruosis. coJtl.;

Los vndalos y los suevos ocupan tialca. Los alanos obtienen


i-n suerte las provincias Lusitana y
(.'arlaginense y los vndalos llamados silingos la Blica. Por su parte, los hispanos, diseminados por
las ciudades y las fortalezas reslanI. -i, se someten a los brbaros dom i n a d o i e s . Fue Gunderico el prn i r i i i'y v;'ndalo ( j u e subi al poder .'u !-\paa. r e i n a n d o en la re'.itHi i'.allep.a t i m a n t e dieciseis aos.
l-'sli 1 , < | n e lena s i t i a d o al pueblo
M I C V O en los m o t i l e s lrbasos, roo
el paci de pa/, a b a n d o n , f i n a l i n e n l i ' . < i a l i i : i a eon lodos los v a n Ja'os y paso a la B e i i e a ; y despus
de o c u p a r Sevilla, al poner i r r e v e l e n t e i i K i i U sus m a n u s en las i;^esias dr la mencionada c i u d a d , si M a m e n l e m i n i o por el j u i c i o de
l ) i o s arrebatado por el d e m o n i o .

sesin. Los vndalos y los suevo:;,


en efecto, ocupan Galicia, los alanos la provincia Lusitana y la Cartaginense, y, a su vez, los vndalos
llamados silingos obtienen en suerte la Blica. Por su parte, los hispanos, azotados por las plagas en
las ciudades y en las fortalezas resIantes se someten a la servidumbre de los brbaros dominadores.
Pue Gunderico el primer rey vndalo que subi al poder en Espaa, reinando en la regin gallega
d u r a n t e dieciocho aos, liste, que
lena sitiado al pueblo suevo en
los montos Erbasos, roto el pacto
de pa/, abandonando el asedio,
saquea las islas Baleares de la prov i n c i a Tarraconense.
Despus,
arrasada Trtago Espartara, pas
con lodos los vndalos a la Htica,
deslruy Sevilla, y, tras de reali/ar
una m a t a n / a , la someti al saqueo.
Gunderico, al poner irreverentemente su mano, con la autoridad
de la potestad regia, en la baslica
del m r t i r Vicente de la misma
c i u d a d , muri de repente por el
uicio de Dios, arrebatado por el
demonio delante del templo.

18 gallicia: gaaccia PPb.

sibi: mu. GO; el: <tm. l; 8 a l a n i : aliam M || carthaginensem: cartaginenscm R N B b


rrtcninensnn Ba -icnscm GO -ginenses (-ginienses A) HAM; 9 prouincias: -am OO;
i l per: pro I!; 13 domiiianlium: am. V;
14 subiciunt: subiciuntur RN;
15 spanbs: iv,p:iuia AMOO;
17 partibus: in partibus GO;
18 pacis: om.
liO | oiitcni in Erb. moni, obsid. relie, obs. Sueuorum: om. B;
19 erbasis: eruasis R N H A M herbasis J{; 21 lerraconensis: tarac- B tecrrag- N;
22 nsulas:
insolas R; 2 spailaria: spartari BM spartaric Ra spartar R partim V;
25 transiit: R N G O i spalini: i.spalim R |j diruit: desfmit B j uctaque: actamque BRN
acrique I.;
27 nreuerentes niaous in bas. uinc. mart. ciuitatis: oni. B;
28 basilicaai: lias. I ubi san uiccntii martris erat tumulatus GO;
31 correplus: arreptus
GO j| i n t c i t : nter. |- mira opera tua deus in generatione (-em V) et generatione
(-cni N V ) RNV.
292

293

HISTOUUS IK SI1X5RO DE SCVir.l A

I M I H I i t l IIISTORIAE

74. Aera rcccLXVii Gcscricus M


frater Gunderici succcdit in regno
annis xi-, qui ex catholieo cffeetus apostata in Arrianam crtur
(,)ni de Baclicae prouinciae ]i5 transisse perfidiam. Mic de liaetilori- ;ul Maurilam'am uenit et Africae prouinciae lilore cun Wanda<:am relela Spania transfrelauit.
lis mnibus eorumque familiis ad
Cu i Valeniinianus Occidentis imMauritaniatn el Africam rcliclis
peralor non ualcns obsisterc paSfianiis IransIVelauit. Cui Valcnticcm m i t l i t et partem Africac, JO nianus i u n i o r Oeeidentis imperalor
q u a m Wandali possedcranl, laiunon ualcns obsislere paccm niitlil
quan Iradklil condicionihus ab eo
ei parlen) Africae, quam Wandali
sacrainenti aeceptis, ne quid ampossedcranl, tanquam pacifico deplius inuadcrct.
dit condicionibus ab co sacrarnenti
15 acceptis, ne quid ultra inuaderel.

A c-.c le sucedi en el reino su


h e r m a n o Ge!'-enco d u r a n t e sesenta
.ros, li.i.bindoie convertido ue
catlico en ap.una. liste Ileso a
M a u n i a n i ; ; tK^.le el l i t o r a l de la
p r o v i n c i a l!euc,i y, ahaiv.lonando
A f n e a , \'oU'io a Kspaa. V a l e n l i n i a n o , emperador de Occidente, no
p i u l i e n d o haci'rle e s i s t i ' i i c i a , l e e n vi proposiciones de >a/ y le e;iIri'v.. por creerlo en pa/. la parle de f r i c a q u e h a b a n po,eJ >
lo--, v n d a l o s , d e . p n ^ d:1 ser acepl . i - l a JIM ai|iie! la eon t lei')n, ilada
bajo iK'amclo, (!. t|iu L no !ii\'adii a nada mns alhi.

74. En la era rrcciAYH, (ieserico, hermano de Gundereo, le


sucedi en el reino durante cuar e n t a aos: segn se dice, converl.Io en apstata, de catlico se
jas a la perfidia arriara. Este,
abandonando Espaa, cru/ desde
la cosa de la provincia Blica
a M a u r i t a n i a y frica con todos
los vndalos y sus familias. Valenliniano el joven, emperador de
Occidente, no pudiendo hacerle resistencia, le envi proposiciones de
paz y le dio, por creer aceptada
sia, la parle de frica que
haban posedo los vndalos, despus de ser aceptada por aqul la
condicin, dada bajo juramento,
de que no invadira nada mas all.

75. lile 6 7 autem, de cuius amicitia iam nihil ambigebatur uiolata sacramenti religione Carthaginem dolo paeis inuadit omnesque
5 opes eius exci ucialis diuersos tor-

Pero (ieiserco, \'iolando el resprlo sagrado al i i r a n i e n l o , i n v a d e


Cartazo, sa<ika S i c i l i a , .-atia P a l e r mo, introduce la peslilencia arriana por toda el f r i c a , expulsa a

75. Sin embargo, Genserico,


de cuya amistad ya nada se dudaba, violando el respeto sagrado al j u r a m e n t o , invade Cartago
con el engao de la paz y, despus

( m ( pe ,ci i r i i - , [Valer snus ex


c a l l i o l i c o a p o ' J a l a f a c t u s succedt
in re<',uo a n n o n i i n sexaginla.

Ule autem sacramenti religione


nioiata Carlhaginera peruadit, Siciliam depraedatur, Panormum obsidet, Arrianam pestenliam per
toam Africam intro mittit, sacer74. b : PPbQ
I

Gcsciicuv.. dedil, l l v n . e. '). 'MI; Isiiv, Hir., 377; HYB., c. 90; PROSP.. a. 435.

suus: omni. l J Pb.

lile aul.-Mi..

nissil. l'Kosi-., :i 41'l; llYI).. c. 120 el 118; PROSi'., a. 439.

74. : BRNHAMGOTLsLm
cccclxuir. ccccliiii RN cccclxi li ccccluii A cccxuii GO gesericus: gisir- RN
yiser- ACiO cnsertcus M;
2 succedk: succcs^iil ,\ i! regno: regnum MGO;
5 ccclus: efeclus est CO o/n. K;
6 prouinciae: om. V;
9 spaniis... occidcnLis: om. B;
H ;jaloiis ubsislcie: ualcns subsisicrc B;
15 posscderant: possid/iGO possidcrent RN pacifico: -c RNAMGO;
15 lie: nec B |i inuadcrct:
-cnt A M .

75.-- / : BRNHAMGOTLsLm
2 i a m : ntn. A M C j O ;
2 niil: nicil R;
5 sacramcni: -a M;
4 omnesque:
oinncs AM:
*i n,ncs: opus Ii;
6 ciuibus: cibibus R l ciuibusH-sieilian H;

294

295

'.IDOK1

LAS HISTORIAS DI: ISIlxmo DI SI '

II1SIOR1AE

lesiac r x p c l l i t , m a r t y i e s
i-licit.

mentorum genere ciuibus in ius


proprium uertit. Delude Siciliam
depraedalur, Panormum obsidet,
Arrianam pestilentiam per totan
10 Africam intromitlit, sacerdotes
ccclesiis pe'lit, martyres plurimos
efficit et iuxta prophetiam Danielis
demutalis mysteriis sanctorum ecclesias Chrisli lioslibus tradidit nec
15 iam diuini cullus loca sed suorum
essc habitacula ussit.

los sacerdotes de las iglesias y hace gran nmero de mrtires.

de a t o r m e n t a r a los | i i l i i l n n l e > , nm
diversos gneros de l o i m e i i l o , < mi
vierte en pnncelio de su piopi.i
autoridad sus recursos. Despus sa
quea Sicilia, sitia l'alermo, inlroJuce la pestilencia amana por loda frica, expulsa a los scenlo
tes de las iglesias, hace gran n m e ro de mrtires, y, conforme a la
profeca de Daniel, habiendo pervertido los misterios de los santos,
entrega las iglesias de Cristo a los
enemigos y ordena que no fueran
ya ms lugares de culto divino, sino residencia de los suyos.

Aduersus quem Theodosius minor Orientis imperator bellum


praeparauit, quod ad effectum
non uenit. Hunis enim Thraciam
Illyricumque uastantibus exercitus
VVandalorum a Sicilia reuocatur et
ad defendendos Thraces et Illyrianos transmittitur.

76. Aduersus 86 qucm Theodosius minor Orientis nipcrator bcllum parauit, quod ad effectum
non uenit. Hunis enim Tmidas
lllyricumquc uastantibus excrcitus
ad Wandalos missus ad defendendos Thraces lllyrianosque a Sicilia
reuocalur.
Maiorianus autcm imperator de
10 Italia Spanias ucnicns cum in Carthaginensem prouinciam aliquantas
aues sibi ad transitum aduersus

Contra ste prepar la guerra


Teodosio el Menor, emperador de
Oriente, la cual no se llev a cabo, lu efecto, como los hunos eslaban devastando la Tracja y ia
l l i i i a , el ejrcito de los vndalos
es llamado de Sicilia y enviado pa
ia defender a los inicios e Mirios.

76. Contra ste prepar la guerra Teodosio el Menor, emperador de Oriente, la cual no se
llev a cabo. En efecto, como los
hunos estaban devastando ia Tracia y la lliria, el ejrcito que habia enviado contra los vndalos,
le llamado para defender a los
llacios e ilirios. Por otra parte, el
emperador Mayoriano se dirige de
Italia a Espaa, y cuando tena
preparadas algunas naves en la
provincia cartaginense para cruzar

76. b : PPbQ
7

thraces: otn. Q.
60

Aduersus quern... occiditur. PROSIV. a. 441. 442; HYD.. c. 2(X), 210.

7 uerlit: ulitur GO;


8 panormiini: -am RN panonum B panosimutn A palermum
GO penormum M || obsidet: -it A obscdit BRN; 10 intromitlit: mittit AM; 11 ecdesiis: -ae BH;
12 efficit: fccit AM | iuxta prophetiam: usta prophetam B;
13 demutatis: mut- N; 4 nec: sed nec Ra sed Rb; 15 cultas: -os Ha cultis B ||
sed: oni. RNB | suorum esse: ransp. RN;
16 habitacula: -o GO abit- R.

76. I : BRNHAMGOTLsLm
1 theodosius: leudos- R; 2 beUum: uellum R; 3 ad effectuin: adfectum M
affectum B; 4 thracias: trac- B -am GO;
5 Illyricumque: llisicumque B;
6 defendendos thraces (traeos B): om. M;
7 illyrianosque: illiricosque H || a
Sicilia: ad siciliam B; 9 maiorianus: maioranus RH;
10 carthaginensem pro296

297

i s i i x w i HISTORIA)-:

i .AS HISTORIAS DI; isuxmo ni: si:vn I.A


contra los vndalos, stos, a d v e r t i dos por medio de delatores, las
arrebatan de la cosa cartaginesa:
y as, frustrado Mayoriano en sus
planes, vuelve a Italia y es muerto,
cayendo en la trampa que le t e n di Recimiro.

Wandalos pracparassel, cas de


litore Carihaginensi conmonili
15 Wandali per proditores a m p i u n t .
sicque Maiorianus a sua dispositione frustratus llaliam r c u e r l i l u r
atque a Reccimero f r a u d e c i r c u i i i
uentus occiditur.
Goisericus auteni non conlenlus
77. Quo comperlo (iesericus <w
Africae uastationibus nauibus adnon contenlus solis Africae uastuueclus Romam ingreditur direptistionibus nauibus aducctus Romam
que opibus Romanorum per qualingreditur dircptisque per quattuordecim dies relicto Valentinia5 tuordecim dies opibus Romanono filias eius et multa milia
ruin relictam Valentiniani el lillas
captiuorum secum lulit, moxque
eius cun mulla milia captiuorujn
Carlhaginem rcdiit el per legatos
secum tulit. Mox ('arthagineni rcpostnlata pace a Valentiniano
diit ct per leatos ab impcratoie
filias eius e Constantinopolim 10 postlala pace V a l e n l i n i a n i relien i i t t i t , sicque post multarum prota Coiistuiilinopolim r e m i l l i l ,
u i n c i a r u m clades christianorumque
quarum u n a n ex liliabus suis lilio
spolia atque neces moritur regsuo Unerico me n i a l r i m o n eoni sui anuo sexagsimo.
pulauit, sicciue posl n i u l t a i u m
15 prouinciarurn clades ('liiisliano77. b : PPbQ

77. Al saber eslo. Geserico.


no contento con slo las devastaciones de frica, entra e;i Roma a bordo de sus naves, y,
despus de haber saqueado las riquezas de los romanos por espacio
de catorce das, torn consigo a la
viuda de Valentiniano y a sus bijas con muchos miles de cautivos.
Un seguida volvi a Cartago, y,
despus de pedir la paz por medio
de legados al emperador, envi a
Conslanlinopla a la viuda de Val e n t i n i a n o , una de cuyas hijas uni
L'ga'mente en matrimonio con su
h i j o Huerico; y as. Iras la devastacin de muchas provincias y las
expoliaciones y matanzas de mu-

(ieiserico, no conteni con slo


las devastaciones de frica, a bordo de sus naves, entra en Roma, y,
despus de haber saqueado las riquc/as de los romanos por espacio
de catorce das, dej a Valentiniano y llev consigo a sus hijas y a
muchos miles de cautivos, y seguidamente volvi a Carlago; y
como Valentiniano le pidi la pa/
por medio de legados, le envi a
Conslanlinopla a sus bijas.
As, tras la devastacin de muchas provincias y las expoliaciones
V m a t a n / a s de liv, ci si anos, muere
el cuadi;ti?,cMmo ao de su reinado.

5 relelo ualeniiniano rotlil.: ualentiniano (om. relicto) Momm.;


b ct m u l l a :
+ multa Pa rnultaquc l'h Hnullaque Q;
14 sexagsimo cotld. : qinulragcsimo
Monirn.
umciiim (-a U ) : -i -a Momm.;
14 curthagincnsi: carlagicnsc B \{ conmoniti: commoult GOL; 15 proditores: -cm H || a r r i p i u n l : -erunt GOL diripiunt H;
16 sicque maiorianus: siquem aiorianus R || dispositonc: dispensione U;
17 frusIratus: fruir M;
18 rcccimero: rcccimiro GO richimiro A rcccimeroH- patricio
RHM.

Gesericus... anno quadragesimo. Vicr, a. 455; HYD.. c. 209, 216; Vtci., a. 464.

77. : BRNHAMGOTLsLm
2 contenus: conlcmtus R solis... aducctus: om. RN | uastationibus: uastationes
B;
3 n a u i b u s : om. RL | aduectus: aduentus H; 4 per: om. RNAM || quatmordecim: xi R;
5 dies: -ebus RN;
6 relictam: -a B relicta-)- urbe L ||
up.lenliniani: ualeutinkuii + uxorem A uxorem-f ualenliniani L || filias: falas B;
7 cum m u l t a m i l i a : cun multis milibus H; 8 mox: moxque H | rediit: redil R;
10 relictam: uxorem re- A re. uxorem L;
H remitlit: mittit A;
12 quarum:
qu.irc A;
U uncrico: hunerico H | matrimon: -o R;
14 sicque: sic RN;
15 prouinciarum: om. RN.
298

299

I AS HISTORIAS Dr; ISIDORO DE SEVILLA


I M I K I K 1 HISTORIA*'

chos cristianos, muere en el cuadragsimo ao de su reinado.

rumque spolia alque ecos, m o r i t u r


regni sui anno quadragcsinio.
I liinci'iciis a u l c m ilius cius reg78. Acra DVI post Gosericuin
n a u i l innos vi! menses v habens
Hunericus Geserici lilius regnal '"
in coniugio Vakntmiani filiam,
annos vil menses v habens in conquain pater eius ex Roma captiiugio Valentiniani filiam (|uam
uun cum matrc adduxerat. Qui 5 pater eius ex Roma cum niutre
et pse Amano susctalo furore
captiuam adduxerat. Qui et pse
oatholicas per totam Africam
Arriano suscitatus furores catholialrocior paire persequitur ecclecos per totam Africam atrocior
sias. Tollit sacerdotes et cuncti orpaire persequilur, ecclesias tollit,
dinis clericos in exilium mittit, 10 sacerdotes et cuncti ordinis clerimonachos quoque atque laicos
cos exilio mittit, monachos quoque
quattuor circiter milia cxils duatque laicos quatluor circiter milia
rioribus relegauit, martyres facit,
exils durioribus relegauit, martyconfessoribus linguas abscidit, qui
res fecit, confessoribus linguas abslinguis abscisis perfecte usque ad 15 cidit, qui linguis abscisis perfecte
rinem locuti sunt. Tune Laetus
usque ad finem locuti sunt. Tune
Neptensis ciuitatis episcopus gloLaetus " Neptensis ciuitatis episcorioso marlyrio coronatur.
pus glorise martyrio coronatur.

79. Qui dum Arriani contagii


labe uariis poenis maculan non
potuit, uictor repente celos obtinuit.

78. En la era rjvi, despus de


Cieserico, reina su hijo Unerico
durante siete aos y cinco meses, unido en matrimonio con la
hija de Valenliniano, a la que Gesrico haba llevado cautiva con
su madre de Roma. Unerico, enardecido tambin l por el furor
amano, persigue con tns crueldad
que su padre a los catlicos por
toda el frica, destruye las iglesias, enva a! destierro a sacerdotes
y clrigos de ledas las jerarquas,
releg tambin al ms duro destierro alrededor de cuatro mil monjes y laicos, hizo mrtires; c,>;':
las lenguas de los confesores, q u i e nes, con las lenguas cortadas, siguieron hablando p e r f e c t a m e n t e
hasla el lin. Por entonces recibe la
corona de un glorioso m a r t i r i o
Lelo, obispo de Noeple.

Unerico, su hijo, rein siete aos


y cinco meses, unido en matrimonio a la hija ilc Valcnteniano, a la
que Geiscrico, su padre, haba llevado c a u t i v a con su madre de Roma. Ksle, enardecido tambin por
el f u r o r aniano, persigue con ms
crueldad que su padre a las iglesias
catlicas por toda el frica, elimina a los sacerdotes y enva al destierro a los clrigos de todas las
jerarquas, releg tambin al ms
duro destierro alrededor de cualro
mil monjes y laicos, hi/o mrtires,
cort las lenguas de los confeso
res, quienes, con las lenguas cortadas, siguieron hablando perfectamente liasla el fin. Por entonces
recibe la corona de un glorioso
m a r t i r i o Lelo, obispo de la ciudad
de Noepte.

79. liste, como no pudo -.er


manchado con la infamia del contagio amano, a pesar de los diversos castigos, victorioso, obtuvo de
improviso el cielo.

78. b : PPbQ
1
4

regnauit: reg.-f- autem Fa;


3 ualentiniani: ualcntis el ualentiniani
c a p t i u a m : oni. PaQ;
7 catholicas: -os Momm. qui (un. ecclesias.

codd.;

78. i : BRNHAMGOTLSLm
! d u i : quinquakenrcsima prima li dui L duiii AM ccclx GO | gcsericum: om. RN;
2 geserici MH;
5 roma: -am 1M;
6 captiuam: -a RN || adduxerat: duxerat
GOL;
7 suscilalus: suscitans I) excilatus R N H ;
9 tollit: tulit GO;
10 sacerdotes: -ibus N et sacerdotes H | et cuncti: sacri B;
11 exilio: in exilio NGO;
16 locuti: loquuti R locutus M lictus B;
17 neptensis: nemptis GO j ciuitatis:
om. K M ;
18 glorise... dum arriani: om. B.

7(1

regnal... locuti sunl. Vicr., a. 464, 466, 479.

71

Tune I.aetus... coronatur. Vid., a. 479.

79. i : BRNHAMGOTLSLm
2

poenis: penis R pene M pernis B jj maculari: -re

celos: telos li;

301
300

r.HKMI II1MOKIM

I.AS HISTORIAS DE ISIDORO OH SEVILLA

.iiili'iii nuc inmune


sii.iium
impielatum
i i . i " i ' . qii.r. ui c a l l i o l i n i s C.UTCUCi . i l . " i l a n o lej'.ni MI armo ut Armis p.iici c i u s inlerioribus cunctis
el l'nsp; m i s r r a b i l i l e r u i t a m amisit.

Uunericus '" autem incr i n n u mcrabiles suarum inipictatum slrages quas in catholicos exercuerat,
octauo regni auno ut Arrius pater
cius interioribus cunctis effusis mi10 serabliter uitam H n i u i t .

En cuanto a Unerico. termin


miserablemente su vida en medio
ce los estragos que su impiedad
haba provocado contra los catlicos, desparramadas totalmente
sus entraas, como Arrio, su padre, en c! octavo ao de su reinado.

L'n cuanto a Unerico, K I min miserablemente su vida e;i


medio de los estragos que su impiedad haba provocado contra lo-,
catlicos, desparramadas totalmente sus eniraas, como Arrio, su
padre, en el octavo ao de su reinado.

Cu i succcdcns untabundus regnauit annis xu. Qui statim pacem ecclesiae donauil et calholicos prolinus ab exilio rcuocaui.

80. Acra uxim Hunerico "


succcdit G u n t a m u n d u s , regnans
annis xu. Qui stalim ecclesiae pacem reformans calholicos ab exilio
reuocauit.

A ste le sucede Guntamundo,


que rein por espacio de doce aos.
F.ste otoif. la pa/ a la Iglesia y
llam de inmediato a los catlicos
del exilio.

80. En la era D X I I I , sucedi


a Unerico Guntamundo, q u i e n
rein por espacio de doce anos.
Este restaur al instante la pa/ de
la iglesia y llam del exilio a los
catlicos.

Quo de fu neto Trasemundus regnauit annis xxvn mens. mi. Iste


Arriana insania plenus catholicos
insectatur, ecclesias claudit, in Sardinia exilio ex omni Africana ec-

81. Aera DXXVI Guntamundo "'


mortuo Trasemundus regnat annis
xxvu mens. un. Iste Arriana insania plenus catholicos insectatur,
5 ecclesias claudit, Sardiniam exilio

M u e r t o Csc, rein Trasemundo


d u r a n t e veintisiete aos y e n a l t o
meses. Este, posedo totalmente,
por la locura amana, persigue a
los catlicos, cierra las iglesias, env a .1 i l e - . i i c M o ,1 ( V r d e a a cenlo

81. En la era DXXVI. m u e r t o


C i u n t a m u n d o , rema Fraseniinuo
d u r a n t e veintisiete aos y cuatro meses. Este, posedo totalmente por la locura arriana. persigue a los catlicos, cierra l.is igl.--

80. 6 : PPbQ
1

rcinauit: regnit 'aOl:

\ i i : xi |>.

U m - n c u s , . . l i n i u i . Vi< r.. a. 47').

81. b : PPbQ

U n c i i c o .. u - u o c a u i l . VKT., a. 479.

(iiinlaniiimlu

x x u : xxtribus Q.

8 i r r i i i s : anius M i palcr: seductor I . :


l i l c r H;
10 f i n i u i l : linibit K.

c l a i u i l . VKT.. a. 497. 52?, 497.

misembililer: miscrauililcr K iiiinhi-

80. I : BRNHAMGOTLsLm
1 d x i i : dxiii K N dxu AM | himeneo: post hunericum I I ;
2 sutxedit g u n t a mundu.s: mortuo g u n t a m u n d u s N mortuo guntamundus catholicilb rcx sucrc.ssit in reg110 GO | rcgnans: regnauilquc GO;
3 anus x i i : a. xi + rcx isle... ubi incipit GO
(cf. Mmmn. append. l l , 305) q u i : un. .\ \\ ecclcsiae: -s N:
i reuocauit:
laiocMt + penicloquc concilio unusquisque a b i i l in propria GO

81. I : BRNHAMGOTLsLm
2 m o r t u o : definido GO 1 ; (rascmundus: transem- BAH ; ; regnat: regnauit GO
regnans H:
3 x x u : x x u i d GO;
4 insectatur: insectatur H;
5 sardinam:
303

IMIMIKI IIISIORIAi;

i li",i,i {'\\ rpiscopos i i n l l i t . Apiul


( ' a i Ihai'.inetii m o l i l u .

I.AS HISTORIAS DI. IbIDORO DI. SliVIl.LA

ex orani Africana ecclesia cxx


cpiscopos raittit. Cartilgine moritur. Cuius tcmpore Fulgentki.s
Ruspensis episcopus in noslro
10 dogmate claruit.

veinte obispos de toda la iglesia


a f r i c a n a . Muere en Cartaqo.

sias, enva al destierro a Ccrdena


a cieno ve ; n!e obispos de loda la
iylesia a f r i c a n a . Mucre en Canago. En su poca brill en nuestro
dogma Fulgencio, obispo de Ruspe.

l'ost quem regnauit Hildiris ex


82. Aera DIJII post Trasemunlilla Valentiniani imperatoris genidum 7i Ildiris Unerici filius ex Vatus a Geiserico captiuata, quae
lentiniani imperatoris filia gcnitus
Himeneo filio suo fuerat iuncta,
rcgnat anuos va mensos ni. Iste
regnauitque Hildiris annis vn et ni
5 sacramento a dccessorc suo Trasemcnsihus. Iste sacramenlo a praemundo obstrictus ne catholicis in
decessore suo Trasemundo fuerat
regno suo aut ecclesias aperiret aut
obsrictus, ne catholicis in regno
priuilegia restitucret, prius quam
suo ecclesias aperiret aut priuilcgia
regnaret, ne religionem sacramenti
reslituerct, priusquam regnarct, nc 10 uiolaret, praecepit sacerdotes casacramenti religioncm uiolarcl,
tholicos ab exilio reduci et ecclepraecepit sacerdotes catholicos ah
sias aperiri. Quem Gilimer adexilio reduci et ecclesias aperiri.
sumpta tyrannide regno priuat ct
Quem Gilimer adsumpta tyrannidc
cum filiis carceris custodia inanregno priuauit et cum filiis carceris 15 cipat.
custodia mancipauit.

Despus de ste, fue rey Hildiris, nacido de la hija del emperador Valenliniano, hecha prisionera
por (iciserico, que haba sido unida en m a t r i m o n i o a su hijo Himeneo, y rein H i l d i n s siete aos y
I res meses.
Rslc haba sido obligado por su
predecesor Trasemundo bajo jt>r a m e n l o a no a b r i r las iglesias a
los catlicos en su reino, n i a rest i t u i r l e s su-, p r i v i l e g i o s , y para r.o
violar el res|)_'lo . i :ap,rado al ni'an i e u l o , a u l e s de r e i n a r mando que
l l a m a r a n del e x i l i o a los sjieer.lo 1 : 1 -,
catlicos y (|ur a b i i i ' i a n sus !' ! esias ( i i h i i i f i o , u s u r p a n d o rl p.).k'i,
lo priv del reino y lo lu/o (.u-,'0
d i a i en la eaiccl j u n i o con sus
lujos

82. !.'.:i. !a era D I . I H I , despus


de Trasemundo, reina Ildiris. hijo
de Unerico, nacido de la hija del
emperador Valentiniano, liuranle
siete aos v tres meses.

posl T i n s i ' i n i i m l i n n

lisie, obligado por su predecesor


Trasemundo mediante juramento a
no abrir a los catlicos sus iglesias
en su reino ni a restituirles sus privik-gios, para no violar el respeto
sagrado a! j u r a m e n t o , antes de rein a r mand que llamaran del exilio
,i los sacerdotes catlicos y que se
a i i r i . T a n s i ] ; iglesias. Gilimero,
asm pa:i;lo el poder, lo priva de su
reino y lo hace cu-odiar en la crcel, j u n t o con sus hijos.

i n a n c i p a l . VlC'I'., a. 523,

-;i RNOMGO;
7 cartilgine: carthaginem spartariam G<) cartilgine... i uspcnsis
cartraginensis (re. o/n.) B.

82. I : BRNHAMGOTLsLm
I trasemundum: g u n t h a m u n d u m B;
2 ildirs: ildericus AML hildcricus II ildris
GO:
3 imperatoris: mperatori B | genitus: nalus AM;
4 regnat: regnauit
GO;
5 suo: o/n. B;
6 obstrictus: obstictus B constrictus H abstrictus M;
8 priuilegia... apcriri: om. B | restitueret: restaurare! A restaura! M;
10 praecep i t : praecepit et HAM;
12 gilimer: gelimir- gilimir- gilimer. codd.;
13 tyrannidc: -em H;
14 carceris: -re Hl M custodia: -am RNB -ae H2GO custode HI.
304

305

5}1.

También podría gustarte