Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
N OTA E
add.
brev.
cett.
codd.
cd.
edd.
exscr.
ex text. alt.
ins.
man. rec.
marg.
Momm.
om.
(signum) + ...
sp. vac.
sup. Un.
/;'/.
transp.
...a
...b
... 1
... 2
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
addit -unt.
(uersio) breuis.
cetcri.
codex... cdices...
edidit.
editores... ediderunt.
exscripsi(t).
ex textu altero.
inserit -unt.
manu reccntiori.
margo.
Mommsen.
omittit -unt.
spatium lot litterarum.
spatium vacuum.
super lineam.
titulus.
transponit -un.
prima manus (codicis...).
secunda manus (codicis...) ipsius scriptoris.
prima manus reccntior (codicis...).
secunda manus recentior (codicis...). .
ISIDORI H I S P A I . K N S I S I'.PISCOl'I
DE O R I G I N E < i ( ) [ ' l l ( ) k l ! M
HISTORIA VVANDALORUM H I S T O R I A S l l l ' O K U M
L' iominibus scriptorum nihil est quod dicam; nois jrequentaih utor.
166:
167
ISIDORI HISTORIAE
De laude Spanlae
Alabanza de lispana
Oninium ' terrarum, quaequae sunt ab occiduo usque ad Indos, pulchcrrima es, o sacra semperque felix principum gentiumque mater 2
Spania: iure tu nunc omnium regina prouinciarum, a qua non occasus
5 l a n l u i n , sed etiam oriens lumina mutual: t u 3 decus atque ornamentum
orhis, nlustrior portio terrae, in qua gaudet multum ac largiter floret
Gelicac gemis gloriosa fecunditas. Mrito te omnium ubertate gignenl i u m indulgontior natura ditauit. Tu' bacis opima, uuis proflua, messibus lacla; segete uestiris, olis inumbraris, uite praetexeris. Tu florulcnta
10 campis, inoiilibus frondua, piscosa litoribus. Tu sub mundi plaga gralis.sima sita nec acsliuo solir, ardore torreris, nec glaciali rigorc tabcscis,
sed temprala caeli zona praecincta zephyris felicibus cnutriris. Quicquid enin ama fecundum, quicquid metalla pretiosum, quicquid animanlia pulchrum e ulile ferunt, parluris, nec illis amnibus posthabenda,
15 quos clara speciosorum gregurn fama nobilitat. Tibi cedet Alpheus equis,
Ciitumnus armentis, quamquam uolucres per spatia Pisaca quadrigas
Olympicis sacer palmis Alfcus exerceat et ingentes Ciitumnus iuuencos
Capilolinis olim immolauerit uictimis. Tu nec Etruriae saltus uberior
BRXYA
2 occiduo: hocciduo H j | pulcherrima: pulcerima Xa pulccrim Y;
3 o: os Y[|
principum principium BRXaY) genliumquc niater: principumque maier gentium U;
4 spania: ispania Xa hispania Xb
6 portio: -or B | ac: hac R X i ;
7 geticae:
gete X geti Y i gemis gloriosa: gentes glomosa B;
8 indulgentior natura: indulgcntia ornatura XI indulgenliae ornatus X2 indulgcntiam ornatura Y || ditauit:
dictauit B U bacis: pacis Xb pasis YXa;
9 laeta: lata U || segete: segetis XI
scgetibus X2 segetes Y || uite: uitis R;
10 frondua: frondes RYUX1; frondosa X2;
11 torreris: terris XiY;
12 temprala: tempera R ] zephyris felicibus: feris
le. XI uei aere fclici mar^. X I I quicquid: quicquic RX;
15 fecundum: seundum R;
14 pulchrum: pabulorum R j ferunt: ferent BYU j posthabenda: -am
Ba
15 speciosorum: -arum X species horum Y || gregum: grecum B |j nobilitat:
nobilitate XY || alpheus: alfeus BXYU || equis: -us Ba;
16 armentis: -us Ba ||
pisaea: pisea RXY phisea U 0/71. B;
7 iuuencos: -us Xa;
18 etruriae: errurie
Y esurie U !| uberior: uberiores XI;
19 pabulorum: parbulorum XI pabulorum
168
169
ISI1X)R[ HISTORIAL
'
BRXYA
X2 pLTUolorum Y paruulorum B !| lucos: -us BRXY lacus U || rnolorch: molocri
BRYUX1 nio!ochr X2;
20 cquorum: quorum B j clcis: altis B inuidebis:
inuideris U | superfusis: supcrOuis U j tu: tibi U;
21 genitor: genitum R;
22 fucata: fugata BR j conchyis: condUis BRYX1 conchius X2 coccincis U ||
lyrios: trios Ba;
25 pemlorum: poenorum X2 om. R U iubare: ubere B || uicini:
-is U;
25 dotibus: doctibiis B a dotibus R jl imperiorum: impiorum U;
26 ut:
ac U || pariendis: -di B; 27 concupiuit: concupuit X1Y || et licet: transp. U ||
romaica: romule B;
28 uictrix desponderii: uic. sponderit RX1YU uic. spoponderit X2 uiclus spondeorit B |j gens: uirtus XY irtus U;
29 orbe: urbe X1YU;
30 nfulas: nsulas B i l felictate secura: felictales et curan Y felicitate securam R.
170
171
IS1DORJ HISTORIAP
Historia Gothorum
De origine Gothorum
I. (iothorum
antiquissimum
esse gentem, q u o r u m " originen]
quitlam de Magog lafeth filio suspicuntur a similitudine ultmiae
syllabae; et magis de Hzechielc
propheta id colligentes. Retro
autem erudili eos 7 magis Cetas
quam Gog et Magog appellare
10 consueuerunt.
2. Interpretatio autem nominis
eorum in linguam nostram tectum "
quod significatur fortitudo, et re
uera: nulla enim in orbe gens fuit
5 quae Romanum Imperium adeo
fatigauerit. Isti sunt enim quos
quod: quia Q.
2. La interpretacin de su
nombre en nuestra lengua es la de
techo, que significa fortaleza; y
con loda razn, pues no hubo en
el orbe ningn pueblo que tanto
haya hostigado al pueblo romano,
listos son los que Alejandro afir-
1. I : BWRNHAMGOTVLSLm
2 Gothorum: ante goth. mi', scitote;
3 gentem: gen. 4- affrmant T gen. + certum est Mommscn.
4 quidam: om. W 1| lafeth filio: ransp. M || suspicantur:
esse creditur W adfirmant GO ducunt T susp. -f editi (edici M);
5 similitudine:
silitudine V j | ultimae: om. RN;
6 Ezechiele: ezechielo BH execielo R ececillo W; 7 id: dem H || retro: reliqui et Hier. romani B; 8 eruditi: eruditi scripsi
cun Hier. editi (-is BWRNGOT editio AM om. H || getas: gestas RN;
10 consueucrunt: consuerunt WRN consueuit AM poi cons. ins. gens fortissima etiam
iudaeorum (iudeam M) terram (trra M) uastatura (uastatum M) describitur AM.
2. i : BWRNHAMGOTVLSLm
2 linguam nostram: -a -a B; 3 quod: quo GO | significatur: -antur B -at V ||
re: te M:
4 uera: fera W;
6 fatigauerit: -cauerit R -uerint GOT fat. + ut
172
ISIDORI HISTORIAE
nilaiidos prommliauil, Pyrrhus perl i n u i i l , Cacsar cxhorruit. Per mulla quippe scenla et regno et regibus usi sunt, sed quia n chronicis
ulnotati non sunt, ideo ignorantur,
l/.x illo autem in historiis nditi
sunt, ex quo aduersum se Romani
corun uirtutem experti sunt, quorum oportct tmpora ct reges per
ordinem cursim cxponere ct aliqua
eorum gesta de histors libcnler
retexerc.
ii
Alexander... c x h o r r u i t
2. b : PPbQ
17
OKOS.
3. I : BRNHAMGOTLsLm
1 anuo ante aeram (era B er R Romam marg. N) conditam (-ta B) III: era uero
iucliii GO era uero mundi ucli T; 4 Gaius: Gaius + lulius AM;
6 Pompeio:
ponpci W R N G O cotei pompei Ba !| auxilium: axilium B || Thessalia: -am BAMG;
8 dum: pos! dum //i.. in Pompei exercitu AM j j acthiopes: eziopes WRN;
9 scyihac: scite HW:
10 reliquae: reliqui R M |j uocatac: uocante M;
U iulium:
174
175
ISIDORI HISTORIAS
4. b : PPbQ
1
ccxii: requirifur
ccxciii;
l1
4. : BRNHAMGOTLsLm
cccxcii: cclxiiii RA cclzvi H cclii M cccl GOT;
2 primo: secundo primo
H secundo (collocans primo post gotthi);
3 Alpibus: montibus Galliamm Alplbus AM montibus T j quibus: post quibus m.v. diciur mons tauru GO;
6 ex
quibus... tenuenint om. RN;
7 et: om. GMT;
8 annos: anni B;
11 Claudium Augustum: -o -o BH j| pro eo: pro BRNHGO per N;
13 remouisset:
176
177
IS1OXI HISTORIAL
i l h . i i i i e i i i n r l i p c u i n , in Capitolio
. i i i l i ' i u a i i r c a i n ei statuam conloi auei lint.
Acra CCI.XVHII anuo xxvi impeni Constanlini Cothi Sannai a ni ni regioncm adgressi copiosissimis super Romanos i n r u e r u n t
:tgmimbus. Aduersus quos dem
Constantinus aciem i n s t r u x i t in;;eiiliquc certaminc nix superaios ultra Danubium expulit. de
d i u c r s i s g e n l i b u s u i r l u t u n gloria
clarus, sed de (iothorun nicloria
i m p l i u s gloriosns. Quein R o n i a n i
sdclamante senatu publica laude
proseculi s u n t , quod tanlain ;entem u i c e r i l , quod patriam re i puhlicac rcl'ormauerit.
j. Aera
re i \ v i i n . a n u o "
xxvi imperii Conslanliiii ( i o l l i i
Sarinatarum rcginncm adgrcssi copiosissimis super K c i i n a n o s iiirue5 nuil agmiiiibiis uelienienti uirlutc
c u n e t a gladio el d e p i a e d a l i o n c naslanles. Aduersus (|iios dem Constanliniis aciem i n s t r u x i t inL'.eulique
ceiTaniine u i x supralos u l t r a I)a10 n u u i u m e x p u l i . de d i u c r s i s genlibus i i i i i u t i s ;'lona e l a i u s , sed de
( i o t l i o i u m u i e l o i i a i m p l i u s gloriosus. yncni R o m a n i N e n a t u ade l a m a i i l e pul)liea l a u d e pioscculi
I ' i s u u l , <|uoil l a i i l a m ynti'in u i i v r i t
quod p a l r i a m l e puhlii'ae r c t o i
maueril.
'.~ b : PPbQ
(C!.y.\ ; nu: ot:>''. |i a u n o x:\;n: otn. (1: 2 imperii c o n s l a n l i n i : c o n s t a n l i n i impera
ns !; s a r m - i u i r u m : .sarnuiariun Q;
\4 nccrit quotl p a l r i a m : oni. ().
I . u la era n I A V I I I I f.w'c), en el
ano v e i n t i s i s del imperio de Conslantino, los godos invadieron el
pas de los Sumalas y cayeron sobre los romanos con un numerossimo ejrcito. Contra ellos entabl
combate el propio C o n s t a n t i n o y
l i a s de una ."Mil halalla, en la que
a d u r a s penas f u e r o n vencidos, los
e x p u l s al o t r o lado del Danubio,
l ' s l e , si I n e celebre por la gloria
de sus l i i m i M i ' , sobre pueblos du-iso',, a u n t i e mas glorioso por
su v i c l o i a '.obre, los godos. Los
l m a n o s , con la aclamacin del senado, le h o n r a r o n con honores pblicos por haber vencido a un pueblo l a n g l a n d e y por haber restaul a d o el estado patrio.
5. En la era cccLXvnn, en el
ao veintisis del imperio de Constantino, los godos invadieron el
pas de los Sumalas y cayeron sobre los romanos con un numerossimo ejrcito, arrasndolo todo
con la espada y el saqueo, a fuerza
de vehemencia y de- s-alor. Contra
ellos entabl combate el propio
Constantino y, tras de, una gran
batalla, en la que a duras penas
fueron vencidos, los expuls al
otro lado del Danubio. Este, si fue
clebre por la loria de su triunfo
sobre pueblos diversos, an fue
ms glorioso por su victoria sobre
los godos. Los romanos, con la
aclamacin del senado, le honraron con honores pblicos por haber vencido a un pueblo tan grande y por haber restaurado el estado patrio.
5. I : BRNHAMGOTLsLm
1 ccdxviiii: ducentcssima septuagsima secunda BA ccclx RNM ccclxxx GOT;
2 xxui: xxuii AM; 3 sarmatarum: sarniatorum B saritanorum RN sarmarum M
Liois arnntomm anriate (-lo G) GO; 4 inruerunt: irruunt H; 6 et: om. GO;
8 in;u n\it!tic: ingcati quo !3;
U uirtutis: uirtutibus RN 1 sed... gloriosus:
'.'.'. JO:
3 adclaniante: acclamanes N;
14 prosecuti: persecuti GOM;
15 l:\ntani .. quod: o,n. B;
6 patriam: o>n. N \\ rei publicae: !rar,^fi. RNH
xTn publicant 1...
118
I S I I X I R I HISTORIIS
A n . i < c ( \ m , a u n o Valcntis v
< J D l I u n u n y c u l i s administraonem
A l h a n a i cus accepit, rcgnans anuos \ m , cuii persecu oncrn adiicrsus idcm communem uoluit
.'xercere contra eos, qui in lois
suis f.'hrisliani h a b e b a n i r ; ex q u i b'.is p l e n q u e , qma idolis i m m o l a r e
non a d q u i o e r u n i , m a r l y r i o coron a l i s u n t , r e q i i i a i i l c m coacli s u n l
do regno suo exire el in R o n i a n a m
' a i i s i r e rcgionem.
6. En la era ccccvri, en el
ao q u i n t o del i m p e r i o de V a i c n l e ,
A t a n a r i c o fue el primero en liacers-.' cargo del gobierno de! p u e b l o
godo, r e i n a n d o trece aos. Este,
h a b i e n d o promovido una c r u e l s i ma persecucin conira la le, q u i so m o s t r a r su saa contra los godos que eran tenidos por cristianos
c a t r e SMS gentes: a muchsimos de
ei'os, porque no quisieron sacrificar a ios dolos, los hizo mrtires,
V a los dems, afligidos con numerosas persecuciones, como sintie' h o r r o r de sacrificarlos ante la
h u l t i l u d , les dio licencia, o mejor,
los oblig, a salir de su reino y
c m i g r i r a la provincia de. suelo
romano.
7. Aera c i ( r v v . a u n o M U 1111
per V : l ! r t ! l ! ^ ( i o i h i I|! i n I s l r i u i u
a d u e r s i i s leniel ipsos u A l h a n a r i e o
e [ Frkli^emo d i u i s i s i i ( J ; a l l e r n i s
11
7. b : PPbQ
1
11
ML-M.IK
I i.'iin.
mi"nnv iiniiiiiieiaMi
6. I : BRNHAMGOTLsLm
'.xxcii: quadra^enes^inia sepiina B cccc GOT j | v mperii ualentis (ualenlinis
}: uc] nip. quinto GOT;
2 priirms: primorum GO || gothorum: cotuaipa Ba;
(i l'uicm: (do N;
7 golhos: cotos Ga gotos-f ees GO eos T j qui: quia AM;
1 rcliquos: releos R;
12 adflictos: afflicts Ls || prae: per MGOL:
13 horrere': lorrct FN eorrecet M !| interficere: om. AM;
14 coegi: gocgi R |l coegit
tic: f;:?mvdere M;
15 romani sol (solii): romanis solis M romanara sohim A
ronKinorum B:
16 prouinciam: -a GOT -as Ls regionen 1..
7. I : BRNHAMGOTLsLm
180
181
I S ] I K ) K I HISTORIAS
/as i.le una y otra parte; pero Ataa rieo venei a Fridigerno con la
a v u i l a del emperador Valenh' y en
a.'M'aikvnnienlo por ello se con\'ir! u t con tojo su pueblo j^odo a la
hc'eja aniana.
8. b : PPbQ
suncuis: bacras Q.
dcrno M;
5 sese caeJibus: se sedit>us B sese seredibus M | populantes: depop. H
prophctantcs M j Athanaricus Fri^idernum: reqitiritur Fridigernus Athanaricum
tu cxt in fhrnici;
1 superaos: superat AMGOT | huius: hius AM;
11 regulam... ftdei o/n. B (suppl. man. /-ec.) H | poscit: poposcit GOT; 12 autcm ;i ueritae: aut. auctoritate GOT ]| catholicae fidei: otn. B;
13 deuius et:
de huius et G deuius ad O:
14 peruersiate: -em O per ueritate RaN
peruersit.'.c Rb || detenus: eelenipiis G;
15 gotbos: gotis M;
6 nef a n d a : fanda RaN nefanda Rb M s u i : sine M j| dogmati: dogma G dogmatis O;
18 u i r u s pestiferum: unos peslifcios GOT; 19 pernicioso: -e RN precioso GOT;
20 q u e m : quae M ! crcduiitas: crudeitas HAM;
21 seruauit: serbabit R.
8. : BRNHAMGOTLsLm
i eorum: eorun -|- gothorum GO;
182
183
ISliXJKI IflStORlAO
10
15
i!
?.()
25
,'
30
t r a d u j o a esta lengua las Escrituras del Nuevo y Antiguo Testamento. Los godos, tan pronto como comenzaron a tener escritura
y leyes, se construyeron iglesias de
su dogma, teniendo, de acuerdo
con e! propio Arrio, doctrinas tales sobro la Divinidad misma,
que crean q u e el Hijo era inferior
en majeslad al Padre y posterior
en e l e i n i d a d , y que el Lspritu
Sanio ni era Dios, ni proceda de
la s i i s l a n c K i del Padre, sino que fue
cieado a l i a v s del Hijo, y (pie estaba dedicado al servicio de ambos
v ' , i i | e i o a su complacencia. Asim i s m o a l i n i i a b a a que la nalurale/a
del l'adre era d i s t i n t a , lo mismo
uc su pcisona, d i s t i n t a la del Hijo
y d s l m l a , I m a l i i i e u l e , la del Ksp
i Un Sanio, de modo que ya no se
h o n r a b a , segn la tradicin de la
Sagrada I v s e i i l u i a , a un solo Dios
V Senor, sillo que se veneraba a
l i e s dioses, segn la supersticin
de la idolatra. Los godos permanecieron en la maldad de esta blasfemia en el correr de los tiempos
y el suceder.se de los reyes, durante 213 aos.
Finalmente, acordndose de su
salvacin, renunciaron a la arraigada perfidia y llegaron por la
gracia de Cristo a la unidad de
la fe catlica.
184
185
I M I K J K I msiOKIAli
9. b : PPbQ
9. En la era ccccxvi, en el
ao catorce del imperio de Valente. los godos, que primeramente
haban expulsado a los cristianos
de sus moradas, fueron expulsados,
a su vez, por los hunos, junto con
su rey Atananco. y, despus de
pasar el Danubio, al no poder soportar la violencia del emperador
Valente, se entregaron sin deponer
las armas y recibieron Tracia para habitar en ella. Pero ante la
opresin de los romanos, que iba
contra la costumbre de su propia
libertad, se vieron obligados a rebelarse; devastan Tracia a sangre
y fuego y, tras de aniquilar al
ejrcito romano, prenden fuego al
propio Valente, cuando, herido por
un dardo, hua hacia una casa de
campo. Mereci as ser quemado
en vida por un fuego temporal
aquel que haba entregado al fue
"o eterno almas tan bellas.
I irnperii u a l c n t i s : transp. O \\ x i i i i : x u i i Q;
4 hunis:
+ H +n- Q;
5 d a n u b i o : d i i i i u L i (J;
6 potcslai: -e Q.
I I I- u 1' hun-
Pb
9. ( : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxui: ccccxiii GO || impeni Val.: Iransp. GO;
2 primun (AL cun breiiinrc): in primis B in primum RN primum n HGO;
3 a sedibus suis: a trra
uel a scdibus suis GO a Ierra sua L;
4 hunis: unn- B (semper) ugn- vel ungnN ugn- RHMGOL hun- A2 + + +n- Al;
12 libertatis: liuert- R |j rebcllandum:
reucll- R;
14 ncendsque: incendisset M | deletoque: deiectoque RbNHLs deiecque Ra dictoque Aa uictoque Ab deiectaque M;
15 exercitu: -um B;
16 uaIcnlcn: -e M:
17 succendunt: succederunt M succedunt RJNH succenderunt ALs;
18 ut m c r i l o : et mrito ut BA2 et mrito RNA1MGO;
19 tam: tum M;
20 aeternis: oin. B.
186
187
isnxmi HISTORIA!;
I U ) I ] S o l l l M I pe s e i l C I a l l C !!';! ( ' l i l i 1 ;
l i i i n i c a l l l o l i c i , M'I| e l i a i n i n coneo
i l l a l o i u a u o i u n a q m b i i s d i i d n n i
c x c e p i i f u c r a n l , pe l u a i i s c n i i l .
i i
1 1 . ln la era ccccxvini. en
el ao tercero del imperio de Teodosio el Hispano, Alanarico, estableciendo un pacto de amislad
con Teodosio, al punto marcha a
Conslanlinophi, donde falleci calorce das despus de haber sido
recibido con todos los honores por
I codosio. Los godos, muerto su
propio rey, viendo la benignidad
ili;l emperador Teodosio, hicieron
con l un tratado y se sometieron
a su dominio.
10. I : BRNHAMGOTLsLm
2 cnnfessores: oni. L;
6 adquieuissent: -se B;
I) f i i e r a n l : -at M.
11. I : BRNHAMGOTLsLm
I ccccxuii: ccccxii Hi 2 Spani: span R hispan! N gothi A2; 4 amiciamc|ue: amicitiarumquc GO j Constantinopolim: constinopolim B conantinopolim H;
6 post quam: quam URN; 8 interiit: moritur B; 9 benignitatem: uenientem
O:
10 inilo: se inito A;
11 tradiderunt: posl Iradiderunt ;u. fueruntque
cum romani-; x x u i i i (xu H) annis HGOT.
188
189
I M I K W I HISTORIAS
M'
l''
13. Acra rru x x x v i l . anno imperii Honor! el Arcadi q u a r l o GoIhi '" u Alarico el Kagadaiso diuisi, d u m seinet ipsos in duabus partibus rcgni uars cacdibus laceraren!, ob cxcidium Rornanorum
concordes cffecli consilium in comm u n e c o n s t i t u u n t pariquc intcnlione ad (lepracdandas quasque regiones Italiac ab muiceni diuiduntur.
j
( m l l i i .. I.H'LT.iri-nl. Oitos. 7, 37. 3.
12. I : BRNHAMGOTLsLm
1 fcccxx: quadrintcsima uiccsirna H;
2 theodos: theod. f ualentiniani L;
4 ainstitiiunt: conslituerunl M;
5 iudicanles: indicantes H |j nimanae: romano
N || essc: se eses GO;
8 de q u o r u m : decorum GO ; j se: om h:
9 socictatc:
-L;II H M proelio: per praelium A.
13. : BSRNHAMGOTLsLm
5 in: om. GO || alarico: allarico S jj ragadaiso: redagarso Lm4 duabus partibus regni: duab. reg. part. HAMGO;
6 ob: ab M.;
9 depraedandas: praedaniias AM picdantes GO depraedandum Lm.
190
191
I S I t x m i HISTORIAR
O i i o i i i m u i i u s Radagaisus Scyla
, i l i | i i c p a i ' a i i u s c u n <<: fere milibus
l l a l i a n bclli ferilalc aggreditur,
p i o m i l l c n s sangiiincm Christianonuii ds suis litare, si uinceret.
C u i u s c x c r c i l u s a Romanis in monItiosis lois conclusus fame est pot i u s quam ferro consumptus: ipsc
postrenium rex captus est et interfectus.
3,"
l
t
14. Aera rcccxun, anno imperii Honor et Arcad X rcx Gothorun 19 Ragadaisus genere Scytha eullui idolatriac dedilus bar5 haricae inmanilalis ferilale saeuissimus c u m duccntis a r m a l o r u m
milibus Italiae partes iiclienienli
uaslalionc adgreilitur, spondcns in
contemplum Clirisli R o m a n o r u n
10 sangiiincm ds suis libare, si uince
re, e u i u s exereilus ah Slilicone
(luce Romano in nionluosis Tus
ciae lois c i i c i i i i i c l i i s u s l a m e esl,
polius q u a m Ierro eonsiimplus,
15 ipse p o s l r e n i u m rex caplns el interfcctus csl.
15. 6 : PPbQ
4
14. I : BSRNHAMGOTLSLm
1 ccccxlii: ccecui R || impcrii: o ni. A M G O ;
4 c u l i u i : i:nllu H R N H ;
6 duccntis armatorum milibus: duc anruitis ann;Uoriim mili bus ( m i l i t i b u s Ba) B duc. m i l .
arni. H;
7 partes: partibus NV;
9 contemplum: conlcniplu BhSN (contenta
lia) conleulu AMGOT;
l stiliconc: silionc GO;
13 locis: locus Ba || est:
om. BS;
14 conMimplus: consuptus S consumtus R.
15.~ I : BSRNHAMGOTLsLm
1 acra: om. M j j ccccxluii: ccccxuii RGO ccccxiii Lm;
hon. ct are. honorii A;
2 xu: dcimo RNGOT;
3
192
2 honorii et arcadii:
ragadaiso: rada- ML;
1SIIXWI
ili
f i
Sl
IIISTORIAE
urhe
PPh;
194
s u s t i t u y e n d o a su copartcipe en
el reino, que haba muerto, y inarc h a m l o a I t a l i a para vengar la sani'ie i!.' los suyos, la invade y, tras
ile u n asedio, I n n i a la ciudad. De
esie i n i i ' l o K o n i a fue destruida en
un i i n p e i i i K - , 1 1 a i a q u e seguido de
<'ian mortandad.
I - c i , r.oiln-, i i i o s l r a i o n a l l tal eleu i i ' i i i ' i a , qiu 1 h u i e i o n antes la pioIIH'S.I dr i j u e , ,i i n i m b a n en la ciudad, un Irs '.na l i e i t o usar del tleIIT|IO d e " i i ' i i . i c o n l i a niil|'iin
l o h i a m i que se bailase t u his llll'.a
i i " , '.;i",i.ido 1 , a n l e s b i e n , p r o n i e l i r
mu, a d e i i i a s , que no solo se haI n a n d e a b s l e n e i a l l del dciTamam i e n l o c r u e l de >,angrc, sino que
iambic.il b a b i a n <lc contener su
deseo de hacer cautivos. Y as, despus de Cita promesa, cuando atacaron la ciudad no aadieron a la
devastacin de la misma la ruina
de n i n g u n o de cuantos encontraron refugiados cu los lugares sagrados, en los templos o en las
baslicas, ni tampoco se ensa en
ellos a espada sangrienta, gracias
Los godos mostraron all tal clem e n c i a , que hicieron antes la promesa de que, si entraban en la
ciudad, no a a d i r a n al saqueo de
la misma la r u i n a de n i n g n romano que se halliise cu los iugai es sagrados.
Y as, despus de esta promesa,
c u a n d o a t a c a r o n la c i u d a d , con
cedieron el i n d u l t o de la m u e l l e y
del cautiverio a lodos los que se
relugieron en los lugares sagrados, y tambin perdonaron con
igual misericordia a los que se hallaban fuera de los templos martiriales y pronunciaron el nombre
de Cristo o de los sanios.
21
195
I',1IX)RI
HISTORIAR
29 q u i : om. Q.
16. I : BSRNHAMGOTLsLm
i reliquis: reliquiis H || praeda: -ae A; 2 hostium: -1 O ostium R; 3 refrnala: retecta BS; 4 aulcm: om. S;
5 gothis: goti RN | qudam: quidem GO;
& aetate: et asate S2Lm;
6 prouectam: profectam R U G O pcrfcctam BSAMLm;
8 admonerct u: aii:nonerel'+ -r + u t B;
9 illa: ule GO;
10 eonseientia: conseienti A ([ habui: abuit R;
II cumque: cum N quum R;
14 uasa: nasa quae
196
22
197
IS11X1UI
1I1S1ORIAK
SiS!
17. : BSRNHAMGOTLsLm
! rcdii: reddit HGO || reuerentissimis: rel'er. R; 2 redeunt: reddeunt GO; 3 ei
se: eis se Ba ei RN eam H || sociauerunt: -rant AMHGO; 6 exertis: exercitus
RNHAMGO et exerc. ML;
8 concurrunt... agmina christianorum: om. RNLni;
9 uoees canentium: duces cannecum M;
11 concurrunt etiam atque admixit nter
198
199
1 .S
!
eos d u m : gaganorum qu (ex Oras.) B2S oin. H l ;
12 i Inisli.inos : seruos (serui N)
chrisli R N A M G O ;
15 cssc se: ruii.v/i. AMCiOI..
18. I : BSRNHAMGOTLsLm
I placidiam: plaeidia pUvjidarn R N I 1 A I . ]ir.iciiliaiu M ;
2 thuodosi: leudos!
R | principis: pr. -f inipeatoris AMGOL priiiL-ipi R;
3 imperatorum: imperatoris RN;
4 auro: auri argentiquc thesauro RNHAMGOTL,;
5 capiunt: cam
cap. (rapiunt GO) MGO;
6 ieriia: sexta Lm (non Ls);
7 discedunt: discedit
GO;
8 consccnsis: conce.ssis GO;
9 Crelu: relo H;
10 disponcrent: -et M;
I I r.iuri: mare BSiN | perieliali: -anii N;
15 se: oin. BS |j tempestate: -em GO;
17 CL:.T:U: euicUi A;
8 alarici: aihirici Sa a!art-O [i;
9 regni anno: transp.
U2SGO regni Bi | defunclus: defunclo R;
20 italia: est il. H1M est in it. AH2L
in it. est S.
200
201
IMIXWI HISTORIAR
A r i . i i i i i \ u n , . I M I K I pi mo
Ihrodo'.ii nimoi i-,. Alaiico MIOX
po',1 r . i p l a i n i i i b e m definilo.
\ l l i a i i l l u s < i o i h i s I t a l i a rcgno prael i i i l u a n u s seplem. Iste quinto
irj'.iii a n u o do Italia succedit ad
( a l l i a s i b i q u e Plucidiam, filiam
Tlicodosii principis, Arcadii el Hon o r i i inipcralorun sororem, quae a
Golliis Romae capta fuerat, uxorem sibi adsurnpsit.
'
19. Aera ccrc\! v m . a n n n i m ped Honorii et Arcndii x v i , Alarico post caplam u r b e i n definilo L:1 , Alhaulfu.s G o l h i s I t a l i a rcgno
5 praeficitur anus vi. Is'.e ( u i n t o
rogni anno de Italia recedens (aflus udiil. Placidiam Tlicodosii mperaions t i l i a n , i j u a i n Komao
(olfii ceperanl coniugem sihi ad10 sumpsit.
In ''' quo prophetia I X u i i l i c l i s a
q u i b i i s d a m c r e d i t u r csse c u n p l e l a ,
qiii a i l l i l i a m regs a i i s l r i coniungcmlain ivgi a i j i i o n i s , millo laI "> mcn de ormino eius silble subsislenle. S i c u t el dem in consei|iu'iilibiis propliela s u b i c i l ilieens:
nee slabil semen cius N i i l l u s enim
d e ulero i l l i n s e x l i l i l <:eniliis,
2(1 q n i palris in iei;mnn suceedorel.
A l h a i i l l ' n s ' - ' a i i k ' i n i l u m reliclis
( i a l l i i s Spanias p e i e r e l , a i|iioil:im
suorum ipiul l i a i c i n o i i e n i i n l e r l'amiliaros fbulas iiiul:ilnr.
19. b : PPbQ
;
M "
III'
19. : BSRNHAMGOTLsLm
1 ccccxluiii: cccc.vluii AM ccccxuiiii GO cccxui R || ;inni> iinp. llon. el Ar. xvi:
an. imp. H. el Are. xvii ct sexlo theojosi minoris AM :in. iiip. 11. el Ar. primo
e xxiii Ihcod. mn. GO;
2 alarico -cus S;
3 defunelo: -us S;
4 Kolhis:
-us A a golhis L;
4 ilalia: -am B ytaliam H n italia A in i l a l i c Lm || I C R I I O :
in regno I2S;
5
praeficitur: prof- B perf- GO;
6 rcgni anno: rcgno A ||
recedens: secadens S;
7 a d t : rediit AM j placidian: placidam R N L m placidamque H;
9 e c p c i a n l : eaeperent Ba;
II quo: qua AML;
12 conplcta:
-am RN;
13 cjui a i t : quia ait GO quibus ait AM ut ait Hydalius;
14 reg: -is
RN !! millo: <: H A M L ;
15 germine: genere B | silble: oin. GMLm;
16 in: mu. A ;| consequentibus: sequen- R N H A M subsequcn- GO;
17 subicit:
subiecil [iS. Lm subiungit LS;
18 slabit: stuit R statllit N;
20 regnum: -o
AMGO;
22 spanias: -iis GO spaniamiam S;
23 barcinonem: -nam NMGO.
202
25
26
27
203
ISIIIIIKI IIIMOKIAI;
A i ' i . i M i < i u n . ,1111111 v i l Tlicodo
s u i i i i t t o i r , pu',i A i l i . M i H i n n ( o l l u s
Sij'.ciii'ir, p i i i u c p s clcclus csl. Qui
d i l u ad p a c < ' u i cun k o i u a n i s csset
p i i i i i i | ) l r , s i i i i i i s , uiox a sais est inIci f c c l i i s .
,\ i i
21. b : PPbQ
6 coepit: cepit Q.
20. I : BRNHAMGOTLsLm
2 post Athaulfum: post obiuim ath.iulli A M I . ; 1 sigcricus: stcrieus N sioncus
AM; 4 clet-tus est: el. est -|- Irihus nniiis I,; 6 a: ;i 11 || cst inlcrfcclus:
Iransp. M.
21. I : BRNHAMGOTLsLm
2 u;illia: ualia U (sumper) uuallia I I A M iniallia lid tiualia N uuaila GO || tribus:
x-x L: j pacem: -e RN; 6 enim: cnim ut NI1L enim cum AMO2; 9 roiae oin. RNH || ei: el RN; 12 certamen: elcrnum M |; iriplendum: -us B;
3 conslanlium: eonstantinum M !! patricium: om. B.
204
205
r.MMIKI IMSIOKIAi:
U o i u . i n i qnoqne i i i i n i n i i , cansa
n l i , i I l i s p , m a s i acdes iiia,",nas barbans i n l n l i l : Wandalos Silingos in
Hachea . n u i l e s bello e x t i i i x i l : Alan o , qm \Vanilalis el Sueuis poI c i i l a b a n l u r , aclco cccidit. ut ex
l i u r l o l i l a c o rege psorum pauci
t M .superl u e r a n t , ohlito regni noi n i n c (underici regs Wandalorum,
qui i) (alucia rescdcranl, se pat r o c i n i o subiugarent. Isli sunl
Wandali, qui postea Sueuorun obsidione relicia ad Baetican Iransicn i n t caplaque Mispali Africam migrauerunt.
Wallia aulem confccto bello Hispa niae, dum inslructa nauali acie
Africam transir disponeret, u fretii Gaditani niaris ni lempeslalis
ntcrceptus,
Hispaniam redir coactus est.
Qui deinde per Conslantium Roma
22. b : PPbQ
6 e r a t l i l : .m ( ) tnn.
oni. -\ homines PbQ;
5 uu;iml;tlis: -os l*b;
7 i l i a c o : atacc Mumm.; I!) a l l i e b : p;illi:i r ilil.; 14 f i c - l u : rc't<><
22. : BRNHAMGOTLsLm
J r o m a n i n o m i n i s : romani rneri is M romanis R: 2 magnas: -a R N ; 5 silingos:
Mtm'imis M silinguiles Hl siligutes H2 |l omncs: -e RN;
5 p o l c n l a h r i n t i i r : -alur H;
6 ccciilil: o.-s5t RNGO cesit AM nm. sp. rae. H trncij;uiit I. l| ut: nm. OO !| atacc:
nlhace A addace Hyatns; 7 res ipsorum: Iransp. H !| siiperfuerant: -unt BAM:
fi d h ' i i o : -! ,\M abolito Hvilcitius ]\ .sunderici: gundcrico A gundcria M; 9 rc^is: rcgi
A2 re?. M " a a i c i a : pallecia R N I . gaelia H "allitia BAb galcia Aa gallias GO gallecias M; !0 rcicderant: rcsidcranl BRNGOAM resederat H (cun Hyil.);
12 confeco i g i t n r : confccoque A confecto sed qui M;
13 nauali acie africam: om. M;
!4 m o l i r c t u r : disponeret GO (ciini brevior.) ' j f r e t u : -um BRHAGOL;
15 ui grauissinia tempcslais: ui grauissimae tempestalis MLs ui grauissima tempestae BRN
in grauissimae ternpcstatis A ui empestatis GOLm (cim brev.)',
16 effractus:
c f f c c l u s ?\1 iniTceptus GOLm (cun hrcv.}\
18 nauisilionis: nauiganis M | gatlias:
206
2U7
el I 2; l'liosi'..
IMIKIKI IIISIORIAi;
i n i i i i p.il i i c i i i n i ad ( i a l l i . i ' i i c u o c a l u i . d . i l . i ab ni G o l l n s oh m e n t a r a
m e l o i i a , 1 ad l i a i n l a i i d i i i i secunda
A < | i i i i . u n a i i s q n c ad oceamim cum
q i i i b n s d a m ciuilatibus con'inium
noiimciarum.
En la era mvi.vn, en el ao noveno de Tcodosio el Menor, despus de V a l i a , reina 1 cuderido duranle veintitrs aos. Lisie, no contento con el reino de A q u i t a n i a ,
reclia/.a el pacto de pa/ con Roma,
movili/.a un ejrcito y sitia Arcilas, ciudad nobilsima de la dalia,
cuyo sillo I c v a n l o a n l e le i n m i n e n cia y el valor de Aecio, general del
ejrcito romano, emprendiendo la
retirada.
23. b : PPbQ
c o n l c i n p i m cnilil.;
;;allia N !:illr
ix-p. id. ysp:ini
2\ ij:!;>iisd:irn :
23. I : BRNKAMGOTLsLin
( ccccliiii: cccclxuii M | anuo rnp. H. ct Ar. x.xu: ;in. imp. nono (reqiiirilm- dcimo) hcifclosi minoris AMGOL;
3 theudericus: thodcrid- thcodcrd- teiidcrid- f!
fhu?; ; -J- I-. iliudcri! ncl Iheodered- N hedcred- AGO thcudci'ed- itcl teudered- H
thcuivd- n el lii^dcred- M;
4 rcgni'm: regno I\NHGO | annis : ante M;
5 con te ni US : comernpUs H;
7 plcraquc AMGOL (cum Prospero): om. BRNH;
S a relias CM Pi-osp. : ai cillas GO aurcilas RNH A arlate T;
9 nobilissimum:
-sunumi B i:irnri O imlidum O2;
10 multa ui: multa B diu Lm || obsessum:
-o B j j a: d CO;
I I inniinenLe: inmrito M;
12 aetii; ethii RN eii BH
:uh O2 hii GO1 aetie A aecii M II ducis: dicis Ba.
208
209
ISIIHWI HISTORIA!
I v x t i i i t l n i t i i l f i n it V a l f i i l i a n i a n o
i i i i p i ' i i i t i i i r Adi, (lilil Thcudoriilir. N i i r l m i i i i c cssel infcslus, rurMIS i I .lorio duce Romanae mil i l i a c l l i i n i s auxiliantibus effugaI t i r . l.ilorius aulem dum primum
res prosperas aduersus Gothos gessissel, denuo responsis daemonum
deccplus in bello a Gothis amisso
excrcilu miserabiliter superatur et
qu antea hostium milibus caesis
feliciter uicerat, dum fallada daemonum oracula quaeril, ignobiliter
uictus interiit.
24. Remoto igitur Valentiniani imperatoris iussu a potestate militan Aetio dum Theuderidus Narbonensi urbe diutina obsidione ac
5 fame esset infeslus, rursus a Litorio Romanae militine ducc Hunis
auxiliantibus cffugalur. l.ilorius
autcm dum primum res prosperas
aduersus (othos gessisset, dcnuo
10 daemonum signis haruspicumquc
responsis deccplus bellum cu ni Go(liis nprudentcr i n t amissoque
Romano excrcitu miscrabilitcr superalus nlcrt, l'ccil(|uc inlcllcgi,
15 q u u n l u n illa, quae cun eodem
periit, m u l l i l i i d o prodes.se polueril,
si ide potius (|uam allacihus daeinoiuoiuin oslentis u l i maluisset.
I!
24. b : PPbQ
3
33
24. : BRNHAMGOTLsLm
2 iussu a: iussu sua B || a potestae militan: post emilitari R a poste militan
M;
3 aetio: aetiam GO etio R | narboncnsi: narbonense B norbonensi A
narmonensi RN om. H;
4 urbe: -i BHA j diutina: diuina Aa diurna Ab;
5 nfestus: infectus H;
8 Primum: inprimis H j| prosperas: proprias RN;
9 gessisset... cum Gothis: om. M;
10 haruspicumque: aruspiciumque A aruspicumque R auruspicumque GO;
13 exercitu: -o B |l miserabiliter: mirabiliter
H |1 supralas: superiit GO;
16 periit... fide potius: om. H || prodesse: prodente
M || potuerit: poterit RN;
17 fide: -em B || fallacibus: fallatibus B;
18 ostentis: osteudis R |! uti: om. M.
210
211
I S I I x m i IMSTORIAE
I h n i d i i i idus i i u l r m s u m p l o conl i a M i m o s p i n c h o in i-ampis Catal a i n i k ' i s s u p e r a t i i s occubuit.
Ciothi autem dimicante Turismodo Theudoridi regs filio adeo exlitcre uictores, iit Attila rex Hunorum proelio uictus metu insequentis exercitus nusquam comparuisse
dicatur.
Los godos, entonces, con la intervencin en la lucha de Turismoilo, hijo del rey Teudorido, hasta
lal punto resultaron vencedores que
Atila, rey de los hunos, vencido en
el combate, por miedo al ejrcito
perseguidor, desapareci, sin ser
visto en parte alguna, segn se
dice.
25. b : PPbQ
1
c;il:il:uinitis : c l u t a l a n n i c i s ().
25. I : BRNHAMGOTLsLm
I pace: -em RNB ante pace ins. extincto igitur litorio AM parauit bella cxtincto
igitur litorio Lm; 2 inita: om. KN; 5 galliarun: ante galliarun ins. oxtincto
igitur litorio theudcredus GO; 6 catalaunicis: catha- A cathalaucis M; 7 mar:e: mare BRNGO mater M | conflixit: conf.+ gcns cxupcrauit GO;
9 gothi:
genti B || thurismundo: turismund- BHAMGO turrisrnund- N (li A/e);
11 nter
primum proelium: nter priorem proelium BMOI.in nter priorc proclium G in priore
proelio RNH;
12 postremum: -o H;
13 fcre: ferme A frcrnc li || hominum:
hom. + in eo certamine AMGOL | prostrarentur: postrarentur BLm prostraretur M.
213
I ' . I I X W I HISTORIA!-:
terrae motibus factis a parle orientis luna fuscata est, a solis occasu
stella cometes apparuit atque ingeni magnitudine aliquandiu fulsit, ab aquilonis plaga caelum ru10 bens sicut gnis aut sanguis effectus est permixtis per igncum ruborem lincis clarioribus in specie
hastarum rutilantium deformatis.
Nec mirum ut tam ingenti caeso15 ruin stragc diuinitus tam multa
signorum demonstraretur ostensio.
I!
i*
iii
27. I : BRNHAMGOTLsLm
I usque: om. H;
3 attila: atila BN adila R athila A athlia M om. L |
galls: galli M || italiam: -a B italiam... inruptis om. A;
4 fugiunt: per- M j
aliquantis; aliquantibus M j| inruptis: interruptis B insumptis H;
5 qu: quae
R | et: om. H j| ibi partim: n parenti M J parim: -em B -urn M;
6 interienmt:
om. BRN;
7 misso insuper: tratisp. H amisso insuper GO ( a : om. RNGO;
214
215
I S I I X I K I u is i OR AI:
castigos del cielo. Despus de esto, habiendo mandado el emperador Marciano un ejrcito contra
eiios, tras de recibir un duro golpe, fueron destrozados y con gran
quebranto volvieron a sus tierras,
en las que muri su rey Atila, nada ms regresar.
28. I : BRNHAMGOTLsLm
4 qui: quid B || tot: toth R || cladibus: laudibus B; 5 rursus: -um HA || sese:
se BH;
6 mirum illud: transp. (il. miserum A) AMGOL;
8 habeat: abeat R;
9 proficiant: profiant M proficere uidentur Lm proinde et LS;
10 quia: quod
H:
11 populus: populi L || gentis: ex gentis RN.
216
217
I N I I X W I HISTORIAE
30. b : PPbQ
6
30. L : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxc: cccclx RHAGO;
3 prouehitur: probeitur R;
4 anno i: annis tribus L || in ipsis: ipsis B; 5 regni sui: regnis uix B || noxius: noxiis GO noxii L;
6 et multa: mulaque B;
7 theuderico: theoderic- teoderic- teuderic- B teudericR teoderic- N theoderic- teoderic H theuderic- AGO j frigdarico: fricdarico B
frigdario H om. RN;
8 est fratribus (fratre RN) interfectus: est fr. occisas M
est a fr. occ. GO fr. occ. est A fr. est occ. HL.
218
219
r.ludid I I I S I O R I A E
Aea < ( < < \ < | , anno V Maivia31. Aera crrcxci, anuo 3" u imni i i n p c r a l o i i',, I h e i l d o i i c u s post
pcrii Marciani Thcudericus post
t i a l e n a i n nccem in rcgimm succcfraternam necem in rcgnum succedens imperauit annis xm. Qui pro
ilons iiii|)iT:iuit annis xm. Qui pro
eo (|ii()il iinpcralnri Auito sumen- 5 eo quod imperatori A u i t o sumenili imperialis fastigii cum Gallis
di imperialis fasligii cum Gallis
a i i x i m i i prachuisset, Hspanlas
a u x i l i u m praebuisset, ab A q u i t a n i a
cun ingcnti exercitu et cum licenin Spanias cum ngenti m u l l i l u d i n e
ti;i ciusdcm Auiti imperatoris inexercitus et cum licentia ciusdcm
greditur. Cui cum magna copia rcx 10 Auili imperatoris ngreilitur. Cui
Sucuorum Rectiarius occurrens
cum magna copia rex Sucuorun
Recciarius occurrens duodcimo
duodcimo Asturioensis urbis miliario apud fiuuium, qu Urbicus
Asluricensis urbis miliario apnd
appellatur, inito mox certamine
l l u u i u m , qui Urbicus appellatur,
superatus est caesis suorum agmi- 15 inito mox cerlaminc superalus cst
nibus, aliquantis capis plurimiscaesis suorum agminibus, aliquantis captis plurimisque fugatis. Ipse 3
que fugatis. Ipse postremum rex
postremum rex telo sauciatus futelo sauciatus fugiit.
giit praesidioque suorum carcns
Theudorico aulem cum excrcitu ad ciuilatem Bragarenscm pi-r- 20 ad locum Portucale capitur regique
Theuderico uiuus offertur.
tendente, die dominico etsi in-
31. b : PPbQ
1 u codd.: i Moinm.;
5 auito: habito Q niarg. auito abito PPb;
aquitanias Q;
11 sueuorum: suorum P2 Pb.
En la era ccccxn. en el ao
q u i n t o del emperador Marciano,
l'eudona>, despus del asesinato de
su h e r m a n o , le sucede en el reino
y gobierna d u r a n t e trece aos, lisie, por ha!>cr preslado ayuda, cr,
u n i n de los galos, al emperador
Avilo para obtener la dignidad in:
penal, cu Ira en [ r ,spana con un
j'.ran ejrcito y con el censen!:
m e n l o del p i o p i o emperador Avilo. I,e sali al paso con un gran
i'jOivilu el rey de los suevos. Reciario, a doce millas de la ciiid;u'
de Asluii'.a, j u n i o al ro llamado
Orbigo, y, nada ms e n l a b i a d o el
cmbale, .sle le vencido y su
e j e i e i l o fue deslio/ado, siendo
mucrlos unos cuanlos y puestos en
l'uj'. los dems. 1,1 propio Reciar i o logio h u i i l i u a l i i i c n l r , berido
poi nn d.ndo. [eiuloiii'o maiclia
eon su c j r u ' i l o i m i l l a la r i i u l a d
de Hiaj'.a, y en un da de doiiimi;o
hispanias:
iiiin l l i m p m i . .
31. : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxci: qtiadragentesima xci B cccclxi RAGOL;
3 succedcns: succed+ + -H
Al succdit et A2; 4 imperauit: imperat BRN;
5 auito: abito N hauito II
habita AM habita O;
8 spanias: spaniis RNGO yspaniis H ispaniis M; 9 excrcttus: -u GO;
10 auiti: habiti AM habita O; || imperatoris: imp. + anno rcgni
quinto H |j ingreditur: ing. + anno regni quinto L;
11 copia: om RN;
12 recciarius: rectiarius B rec- rece- GO rech- recch- A || occurrens: occuncs H;
13 asturicensis: asturigensis B austuricensis HAM asturiensis R ab austuriensis N astoriensis
GO;
16 suorum: sueuorum HAMGO;
17 captis: om. B;
18 telo -a M ||
suaciatus: saucius B j| fugiit: fugit HOG post fugiit ns (ex brcv. opinar) Theuderico
autem cum exercitu se ad ciuitatem Bracarensem pretendentem (tendente L) etsi
incruenta fit tamen satis lamentabilis eiusdem deceptio (om. H) ciuitatis et Romanorum
captiuitas magna Rectiarius uero HGOLm (non Ls);
19 praesidio: aux. -f praesidioque HL || suorum: sueuorum HAM;
20 portucale: portugale NML portalem B.
220
221
I M I N I U I IIISIORIAI-:
Ai* 111 i i M xn, ;in un V Mal i ia
MI
i m p e a l O I I',,
I llnillolk'IIS
post
31. b : PPbQ
1 u coda.: ti Manim.;
5 aiiito: habito Q marg. auito abito PPb;
aquitanias Q;
11 sueuorum: suorum P2 Pb.
En la era (x.rcxci, en el ao
quinto del emperador Marciano,
reudorco, despus del asesinato de
su hermano, le sucede en el reino
y gobierna d u r a n t e trece aos. Este, por lia!>er prestado ayuda, en
unin de los galos, al emperador
Avilo para obtener la dignidad un
perial, entra en Espaa con un
gran ejrcito y con el censen!;
m i e n t o del (impo emperador Avilo. I,e sali al paso con un gran
e j r c i t o el rey de los suevos. Reciario, a doce millas de la ciiuliu'
de A s t o i g a , j u n i o al rio llamado
Orbigo, y, nada ms e n l a b i a d o el
combate, .sle f u e vencido y su
ejrcilo fue desho/ado, siendo
muertos unos cuantos y puestos en
fuga los dems. 111 propio Reciario logro h u i r f i n a l m e n t e , herido
por un daido. Teudorico marcha
eon su ejercito contra la ciudad
de Miaga, y en un da de domingo
hispnnias:
31. : BRNHAMGOTLsLm
1 ccccxci: quadragentesima xci B cccclxi RAGOL;
3 succedens: succed + +-(
Al sucedit ct A2;
4 impcrauit: impera! BRN;
5 auito: abito N hauito H
habitu AM habita O;
8 spanias: spaniis RNGO yspaniis H ispaniis M; 9 cxcrctus: -u GO;
10 auiti: habiti AM habita O; j| imperatoris: imp. + anno rcgni
quinto H || ingreditur: ing. + anno regni quinto L;
II copia: om RN;
12 rec~
ciarius: rectiarius B rec- rece- GO rech- recch- A [| occurrens: occurres H;
13 asturicensis: asturigensis B austuricensis HAM asturiensis R ab austuriensis N astoriensis
GO;
16 suorum: sueuorum HAMGO;
17 captis: om. B;
18 telo -a M ||
suaciatus: saucius B || fugiit: fugit HOG post fugiit tns (ex brev. opinar) Theuderico
autem cum exercitu se ad ciuitatem Bracarensem pretendcntem (tendente L) etsi
incruenta fit tamen satis lamentabilis eiusdem deceptio (om. H) ciuitatis et Romanorum
captiuitas magna Rectiarius ucro HGOLm (non Ls);
19 praesidio: aux. -f praesidioque HL || suorum: sueuorum HAM;
20 portucale: portujale NML portalem B.
220
221
IMIKXtl
IIISIOKIAi;
i M e n l a , Linii'il J l i , I . n i K ' n l , i l u l i x
i'iir.dmi d n r p l i o i i m l . i l i s el RomaM o i i i i i i n i ; i " i i . i i . i p i i u i a s fui!. Rccl i a r i u s u n o ad locun l'orlucale 25
piocrlii.s rcgi ! heudonco captus
.i.Miii'ilMI .
QMO peremplo ceteris qui de
pnon c e r l a m i n c siipcrfiicrant sese t r a d e n b u s aliquanlis nihilominus nlcrfcctis rcgnum Sueuorum
vene destructum est e! linilum.
R c l i q u i Sueui qui remanseranl in
extrema parle Galliciae Massilae
l i u m nomine Masdram sihi rel'i'm constituunl regnumquc reparatur Sueuorum. Thcudoricus aute de (alucia ad Lusitaniam uici ; > r succedens, dum Emeritensem
u r h e m depraedare moliretur, bealissimae Eulaliae martyris lerretur
oslentis. Mox aduersis sibi nuntiis
lerritus Je Emrita eggressus Gallias repetit et partem exercitus
cum suis ducibus terum ad campos
Galliciae dirigil, qui caesa Asturicen.si regione rur.sum reuertuntur
ad Gallias.
22
lamcnlanilis: -es P;
Clis
//Ve/.
2*)
procctus: profli-
32. b : PPbQ
1 ceteri 1 ;: -i PPh;
2 priori: -e Moinm.;
1 parte: om. codd.;
8 masdram :
un P: 9 icgmimqiie: regnum PPh;
17 partem exercitus: partem galliciae PIQ.
10
Quo peremplo... Gallias repclit. HYD., c. 181, 182, 187, 186 (Brcv., 193).
32. : BRNHAMGOTLsLm
1 q u i : que GO;
2 priore: -ri BHM;
4 trucidatis: -us N;
5 sueuorum:
sueu+regnum AMGO-f-belum N-l-dominium Lm; 6 reliqui... reparatur sueuorum: om. B: 8 massilae: masile GOM !| nomine: mi M [| masdram: maldram
A n/.'i Hydatio;
l de: om. B jj ad: a H;
15 perterritus: perteritus B;
16 et: om. B.
222
223
ISIIKIKI IIISIOKIAP
LAS HISTORIAS DI: ISIDORO DE SEVILLA
[n Gallias autem Agrippinus comes et ciuis Aogidio coiniti Rumano a c m u l i i s ui Golhorum mererclur auxilia, Narbonam Iraiiiilil
Theudorico. Posl aliquol Icgati a
Remismundo Masdrac filio rege
Sueuorum missi ad Tlieudoricum
uenenmt pacem amicilianique poscentes. Similiter 'l'hcudoricus ad
Remismundun r c m i l l i t cum armorun adiectione muera direc-
In Gallias auleni A g r i p p i n u s comes el ciuis Ari'idio coniili Ro10 ruano acnuiliis, ul Gollim u n mcreretur u i x i l i a , N a r h o n a m Iradidil
'l'heuderico. l'osl ali<|uol li'gati a
R e m i s m u i u l i i Masdrae f i l i o rege
Sueuorum missi ad I lu'iidci cun
15 ucnerunl paccn ameilnin<|Ui' poscenios. S i m i l i l e r T l i c i i d c r i c u s id
R e m i s m i i n d i i m i c n i i t l i l eiim a n n o r u m adieclione ncl i m i n c n i m , di
33. b : PPbQ
3 succedit : id succedens Q;
5 parte ex cre I us : pox t'i'ciins IM'lv,
9 cinis
coduis PP\i;
IQ mereretur : mcrclur P;
13 remisnuiiiJo: risinnikt n-i.',c f t n l d .
16 ad remismundum : ad arismodum fodd. ,'8 iiiiincrii : ncl iniin.-run MDHIH.
mox deinde... repperit inlerfectum. HYD., c. 192 (Brn:, 193), 201, 217, 226, 237.
33.~ I : BRNHAMGOTLsLm
1 mox deinde... mifi: om. B; 2 exercitus: -u N |j ceurila: ceumila A ccuta M
cotila Lrn;
3 prouQcam miltit: transp. H;
4 partem: patrem B j | a l i a m :
alteram H \\ sumcrico: subnereco M sunt genirico GO cum sigerico Lm;
6 qui:
quae O | lucim: lum B isicurn GO | saeua (sena M) depraedatione: seu ad predationem B; 7 uastauerunt: uastauastauerunt B uastarunt A; 8 agrippinus: agripinus BN-;
9 ciuis: ciues BRNAGO ciuies M | aegidio: egidi A exidio R excidio
N;
10 ul: a B ; j mereretur: meretur M;
12 post aliquot... ad theuderedum:
om, B || aliquo: aq. + tempus HL aliquod RN;
13 remismundo: -um RN [| rege:
om. R;
17 remittit: rnittt RN;
18 adiectione: electione L;
19 et: om.
224
225
IMIXW1
HISTORIAR
34. b : PPbQ
I d i i : dccciiii codd.;
2 euricus: curidicc Fb curidicus Q;
7
pamplilonam: posl capia piinphilona ctxlj.;
12 pcrciuit: ciicrlit Q.
posl caplain
ln la era D I I I I , en el ao octavo
del imperio de Len, Lurico, mediante un crimen igual al de su
hermano, le sucede en el reino duranle dieciocho anos. Kurico, que
haba sido elevado a este honor
l a m b i c n por el crimen, al punto se
lan/ furioso a la guerra. Despus
de apoderarse de Pamplona, invade
/,anigo/a y se aduea de (oda la
lsparia superior. A i v q u i l tambin
en un alaque de su ejreilo a la noblc/a de la provincia tarraconense,
que le haba oliecido resistencia.
22 q u i : i|iia n || gallias:
34. I : BRNHAMGOTLsLm
I dii: quiquagesima quarta B du RN;
2 pari: pai B [| scelere: sccllare M;
3 quo: quod BGO || fraer: frare N;
4 provectus: profcctus (perfectas M
prefectus L) codd.;
6 dirigi: diligit M;
7 partes: parte B;
8 depraedatur:
(-ntur M) depr.-f-exercitum inde alium m i t t i t qui captam AM similiterque L seqnsnia
pesmmdans \\ pampilonam: papilonam B papiloniam A pampoloniam MH pampeloniam R;
9 caesaraugustam: cesaraugustam BRNGO l| exercitu: -o Ba;
10 supcrioremque: sup. aque B sup. quoque M;
I I potestatem suam: -e -a B ||
tarraconenses: terracon- R terragon- N tarragon- M taragon- B;
12 etiam: et M j|
nobilitatem: ciuitatis L;
13 repugnauerat: ei repugnauerant AL expugnauerat M |l
226
35. Istc " quodam die congregatis in conloquio Gothis tola, quae
omnes habebant n manibus, a
parte ferri uel acie alia u i r i d i , alia
5 roseo, alia croceo, alia nigro colore naturalem ferri speciem aliquundiu non habuisse m u t a t a m
comperiit. Sub hoc rege Gollii Icgum institua scriptis habere coepc10 runt, nam antea tanluin moribus et
consuetudine tenebantur. Obiil
Arlalo Euricus morte propria ilefunclus.
35. b : PPbQ
7 comperiit: comperit Momm.;
functus coda.
11
definidas:
35. 1: BRNHAMGOTLsLm
1 iste: is H;
3 omnes habebant: transp. RN;
4 ferri: fcssi M || uiridia:
uiridiam B; 5 roseo: roseu B rosseo R | croceo: croccu Ba groceo b || colore:
corere B colore iussit cita A (corruptas hoc loco};
6 naturalem: natura M ||
ferri: ferr B fem M || speciem: specie M specie Herlur A specie+uisac sunt H ||
aliquandiu+ aliquandium R;
7 non: om. AML;
8 comperiit: om. cocld. (adscripsi ex texu altero) \\ rege: rege+acceperunt legem catholicam gothi et NR marg.;
10 nam: om. B antea: ante ea RN;
12 euricus: eur. -j-rex AMGOL.
228
229
35. Iste " quodam die congregatis in conloquio Golhis lela, quae
omnes habebant m manibus, a
parte ferri uel acie alia uiridi, alia
roseo, alia croceo, alia nigro colore naturalem ferri speciem aliquandiu non habuisse mutatam
comperiit. Sub hoc rege Gothi Icgum institua scriptis habere cocpc10 runl, nam antea tanlum moribus et
consucludinc lenebanlur. Obiil
Arlalo Euricus morlc propria defunclus.
35. b : PPbQ
7 compert: comperit Momm.;
functus codd.
nam... tcncbanuir:
IM'b;
II
ilcfnnclus:
35. I : BRNHAMGOTLsLm
1 iste: is H;
3 omnes habebant: transp. RN;
4 ferri: fcssi M || uiridia:
uiridiam B;
5 roseo: rosen B rosseo R [| croceo: croceu la grocco Bb || colore:
corere B colore iussit cita A (corruptus hoc loco};
6 naturalem: naturali M ||
ferri: ferr B fem M |[ speciem: specie M specie+fertur A specie+uisac sunt II ||
aliquandiu+ aliquandium R;
7 non: om. AML;
8 comperiit: om. cocltl. (athcrpsi ex texiu altero) \\ rege: rege+acceperunt legera calholicam golhi ct NR marg.;
10 nam: om. B |) antea: ante ea RN;
12 euricus: eur.-f-rex AMGOL.
228
229
IIillKMI
Ai'l.l
IIXXII.
Illlllll
XI
/,1'IIOIIS
MISmiUAl
36. b : PPbQ
i /enonis: cononis Q;
Ql;
6 olio: om. Q;
3 tolosensem: Ihnloscnsem Q;
5 cum:
9 e x l i n g u i t u r : c x t i n c t i n g u i t u r P.
36. : BRNHAMGOTLsLm
1 aera: om. A |j x: ont. RN octauo L;
2 zenonis: cenunis H | alaricus: -o M;
5 filias eius: transp. GO j| tolosenscm: -e B tholosensem AGO tolonensem H tolosanam L; 4 princeps (-ebs R): om. A; 6 fluduicus: RN fiudiuius A fludiuus
GO f r u d u n u s M;
7 burgundionibus: burgundiomnibus B;
8 sibi: sibi+ et
quihusdarn gos L;
9 niouit: -te NAMGOL || fusisque: fulsisque M ccsisque L;
10 postremo: -um BL | pictauis: pietauis B pitauis H;
12 rex: rex+qui et
ipse gotus erat L;
13 generi: -is BML; 15 proterit: prosternit HL;
16 manus: magnus GO;
17 recepit: recipit RAM || iuri restituit: iure restituit BGO
iussis rcst. H iuris constitu! A uiris constituit M.
230
231
I S I I X M I II1STORIAE
A i ' i n x i v . a n u o x v n Anaslasii
nii|)iT.ilon', (CM'k'cns superioris
u'i;is ex i ( i i i c i i h i i i i liliiis Narbonae
priiurp', c'ITn'ilur ct rcgnauit annis
< | i i : i l l i M > r . sita genere uilissimus,
iia i n t ' r l i c i l a l c et gnauia summus.
M e n i q u e d u i n eadem ciuitas a Gundebaldo Burgundionum rege dircpla fuisset, istc cum multo sui dedecore ct cum magna suorum clade apud Barcinonam se contulit.
Ihi moratus quousque regni fascihus a Theudorico fugae ignominia
priuaretur.
37. Aera DXLIIII, anuo xvn imperii Anastasii Gisaleicus 4 D supcrioris regs filius ex concubina
creatus Narbona princeps eflicitur
5 regnans annis quattuor, sicut genere uilissimus, ita infelicitate et
ignauia summus. Denique dum
eadem ciuitas a Gundebado Burgundionum rege direpta fuisset,
10 iste cum multo sui dedecore ct
cum magna suorum clade apud
Barcinonam se contulit. Ibi moratus quousque ctiam regni fascibus
a Theuderico fugae ignominia pri15 uarctur.
V.n la era I>XLV, en el ao diecisiete del emperador Anastasio, Geseleco, hijo de la concubina del rey
a n t e r i o r , es elegido prncipe en
Narbona y rein por espacio de
cuatro aos. Del mismo modo que
fue muy vulgar por su origen, fue
tambin muy notable por su desacierto e incapacidad. As, cuando
la mencionada ciudad fue sometida
al saqueo por Gundebado, rey de
los burgundiones, ste, con gran
oprobio de s mismo y gran matanya ile sus hombres, se traslad a
Barcelona. All permaneci hasta
que fue desposedo por Teudorico
<le los atributos de la autoridad
leal, a causa de su ignominiosa
huida.
!l
37. 6 : PPbQ
2 geselecus: gesilicus Q;
37. t : BRNHAMGOTLsLm
1 dxliiii: dxii GOL dl RM om. B || xuii: tertio dcimo L; 2 gisaleicus:
gesalec- N gesaleic- guisaleic- GO gesaleyc- gesleic H || superioris: -i B; 5 regnans: regnauit H || quattuor: iiii R n A; 6 ita infelicitate: et nf. H infelicitatem
GO; 7 dum: otn. RN; 8 gundeuado: gundebado AL gundefado B gundibaldo
M | burgundionum: burgundionis H; 9 direpta: direcpta R directa GO;
10 iste: et se RN || multo sui: mullos sui B; 12 barcinonam: barchinonam N
oarcilona B || ibi: ibique HAM || moratus: moratur RNGO est moraturus H;
13 etiam: et A || regni: om. H || fascibus: fastibus B faxibus RN fastigio L;
14 ignominia: -o GO.
232
233
I S I I X I R I HISTORIAE
38. nde 6 profectus ad Africam Wandalorum sufragium poscit, quo in regnum posset restitu.
Qui dum non impctrasset auxilium,
5 mox de frica rcdiens ob rnetum
Thcuderici Aquitaniam petiit ibique anno uno delitiscens Spanam
reuertitur atque ab F.bbane Thcuderici regs duce duodcimo a
10 Barcinona urbe miliario commisso
proelo in fugam uertitur caplusquc trans Humen Umcnlium Galliarum interiil, sicque prius honorem, postea uitam amisit.
De all m a r c h a a f r i c a y solicita
la ayuda ilc l i v , \ ;ind;i!os con la
que poder ser r e p u e s t o en el trono.
Pero, como no alcan/. tal ayuda,
regresa s e ; ; i i i d a i i i e n l i - Je frica y
se dirige, por mic ID a Trudorico.
a A ( | i i i l a n i a . Dcspiu-, de p e r m a n e cer a l l ( l u i a n ' r un :IIM, v u e l v e de
nuevo a !\pun:: v, i i i '.m cmbale
que se cnablo .1 iMcc m i l l a s ile la
c i i i i l n d de H a i c c l i i i u , es puesto en
u',a [)or ! ' l > ! t a s , i>':iera! ii'l rey
Tcudoiico, y. c a | > M i i a d i i al o l i o lailo del I )i i i c n i ' i a , i n ) de las (ialias,
es miieilo.
imlc ptolVcr
MAX., a. 51.1.
38. b : PPbQ
6
38. I : BRNHAMGOTLsLm
I profectus: prouec- AM; 2 suffragium: -a B; I quo: quod BGO || posset:
possit BH posse GO;
4 non: om. GOL;
5 metum: meritum M;
6 petiit:
R;
7 snaniam: in yspaniam H;
8 ab ebbane: a bibane H om. RNGOM a
(om. re.} A;
9 duce: filio H;
10 urbe miliario: urbem mil. BGO;
11 proelio: pr.-(-supralas AMGOL (c/;i breviore};
12 numen: fluuium HAML |j
druentium: durientium H drucentium GO;
13 interiit: interit R interii M.
234
235
I M I x m i MIMOKI.M-:
En la era DXLV, en el ao veintisis del emperador Anastasio, Teoderico el Joven, quien, si anteriormente, al venir de Tracia y de
l'annonia y despus de poner en
fuga a Arnulfo, rey de los ostrogodos, haba reinado en Italia durante, dieciocho aos, rein tambin
cu Espaa por espacio de quince aos, cuando fue expulsado el
rey de los godos Gesclico. De este
modo obluvo primero el reino de
llaa y despus gobern a Espaa,
la cual dej, todava en vida, a su
nieto Amalarico. l)c l ; ,spaa volvi
a Italia, y all rein d u r a n t e algn
tiempo con loda prosperidad. Por
obra suya la ciudad de Roma recobr no poco de su dignidad; l, en
efecto, restaur las murallas, por
cuya accin se hi/.o merecedor por
parte del senado de una estatua
de oro.
39. b : PPbQ
1 era dxlu: ante era dxlu hubet seii delca c. 45.46: era t l x l u i i anastasii imperatoris
extincto teudisclo ad arripuit P;
5 hoslrogothorum: ostrognthnrum Momm.
39. i : BRNHAMGOTLsLm
1 dxluiiii: dxluiii H dxliiii N d.xuiui GO dxii R uicesimo primo: xx NHAMGO
dcimo sptimo L;
2 anastasii: honorii + anastasii H;
3 iunior: minor M;
4 cnsul: consuli H j et rex: om. B; 5 peremptoque: peremtoque R peremtaque
M2;
6 odoacar: odoagar GO hodoacar M odoagro H |j ostrogothorum: hostrogothorum AM; 8 honoulfo: onoulfo BGO |! confinium: -am B || danubii: danuuii
B;
13 superstes: superestis B suprestis RN superstici H superati A suprate GO
superstiti ML;
15 omni: omnium GO | cum: om. RN;
16 urbis: urbs A;
17 romae: regna B || parua: parba R porua H;
18 muros: murus B murosque
M || eius: om. RN || iste redintegrauit: transp. H iste sed ntegrauit B;
19 gratiam: -a R || senatu: -um M;
20 inauratam: -a RNGO i | statuam: om. R.
236
237
ISIIXWI
HISTORIAR
Kn la era ni.xvim del emperador J u s t i m a n o , despus de Amalarico, Teudis es creado rey de Espaa por espacio de diecisis aos
y cinco meses, lisio, a u n q u e era
Amnl.-HU'us
40. b : PPbQ
4
hiklclvrlo: imlcbcid) O;
Miu-ml
M A X . , a, <,*L<t, 5 3 1 , 541.
41. b : PPbQ
I
d l x u i i i i : d l x u i i i + leniporc inti>'. O;
40. I : BRNHAMGOTLsLm
1 dlxiiii: quinquadragcntcsima sexagsima sexta H;
2 iusliniani: usliam BGO
insini AM ! regresso: esresMo R I 1 taliam: -a tidd \\ theuderico: tlieud.-f-et bidem
dcuncto \MGOL;
3 amahiricus: malaricus B alaricus GO;
4 annis u: transp.
H A M !' rcnauit: rfgn. + in Hispania T hildeberto: ildeberto BRL ildeuerlo NHA
ndericu M;
5 rege: -cm BA;
6 narbonam: narbone NGO apud narbone R
nari;.;
7 barcinonam: barcinona (barchinona N) RN de barcinona H ad barcinon:tm AGOI- barctnorum B barcinonam... fugiit om. M j| fugiit: fugit GO fuit RN;
8 dYcctiisqiic: ct effectiis H M contemptibilis: contentibilis R;
9 ugulatus:
iug.-+-narbona (-ae L) in foro A M L (cum. brcv.).
41. i : BRNHAMGOTLsLm
1 tllxuii: tiixuiii R M qinquagentesirna quanquagesiraa nona B; 2 iustiniani:
u M i n i M mimo A;
3
theudis: teudis R teudix B teudus N L | in: om. O ||
spania: -.-.ni M || creatur: creatus (creatus esl A) BHA |[ regnum: regn.+snccedit H;
4 a n n i s x n i i : an. xuH nicnsibus u AML (cum hrev.);
5 lamen: om. RN;
238
239
I S I I X M I HISTORIAR
16 ortiter debellauit:
pace coiid.
forliter
17
co r c g n a n t c . . . p r o s t r a u c i u n t MAX., a. 54!
241
I S I I X J R I HISTORIAR
42. Z : BRNHAMGOTLsLm
1 felicis: felici RNOL filiti B felicem H || successum: -u RNGO acccssum A M ;
2 fretum: -u N fectum B;
3 gesserunt: se gess. H j dum: dum + enim H;
4 aduersus: -um B | septem oppidum: septem oppida HL;
5 inuaderant: -un
B inuasserant H inuocant M;
6 eundemque castrum: cum denique castrum GO
eademque castra H;
8 die: om. RNM die dominico transp. H;
10 proelio:
prelium Bl || hac: ac R;
12 adgressum: -u M abgressum GO aggressi HL;
13 mari: -e RM | conclusum: concl.-{-ignauum atque inermem (inerrem M) exercitum (-tu M om. L) AML;
14 prostrauerunt: ++strauerunt Bl ne: nec H;
15 tantae: tanti B.
V u l n c ' i . i l i i i a n t e m a (|iioil;ini in
p a b i l o , i [ i n L I I I I din d c m e n t i s sper i c n , n i iri'.cm clecipcret, simulaucrat.
F i n x i t cnim arte insaniam et
(|uasi furorc repletus perfodit principen!, quo uulnere prostralus occ u b u i l ct ui glad indignantcm animara cxhalauit. Fcrtur autem nter
effusionem sanguinis coniurasse
homines suos, ne quis interficeret
percussorem suum, dicens reccpisse se dignam uicissitudinem,
quod ct ipse priuatim duccm suum
sollicilatun occiderat.
15
p r i u a t i m : priuatus Momm.,
43. : BRNHAMGOTLsLm
1 praeuenit: peruenit GO;
2 principem: prin-4-scilicet theudem H || uulneratur:
uulneratus AM;
3 a: otn. GO || dudutn: ductum A;
4 spcciem: -e M;
6 inxit... prostratus: om. H || arte: -em B j| portoditqe: profuditque B;
8 indignantemque: indigentemque RN et ui (in GO) glad indignantem GOA (ex exu
altero) et iuguiadii indignationeque M et (om. re.) L;
12 congruam: -a NM j|
meriti: -is H;
13 recepisse: cepisse RN suscepisse H || quod et: eo quod H que
et M;
14 priuatus: priuatim L (ex lext. alt.) praefactus GO || ducem: duces
R |j sollicitatum: -us AM salutatum L;
15 occiderit: -et GOA occident M.
44. I : BRNHAMGOTLsLm
2 iustiniani: pose iust. repetlt anno B U xxiii: xxi AM undcimo L;
3 theudi: leuda RN leude H || theudisclus: teudisculus B teodisclus N theud. + superioris
principis dux HAMGO ]| praeficitur: perfic- O; 4 regnans: regnauit H || anno i:
244
245
I S I I x m i IIISIORIAI:
i c o n i i i i a l o i u n M i a n i i m i e l cpulas
t'iiai' ('Jadi CDiifossii-s c x l i n g u i t u r .
Aera DLXXXVIIII, anno xvi lustiniani imperatoris, extincto Thcudisclo Agila rex creatur regnans
annis v.
45. Acra DI.XXXVII, anno imperii lustiniani x x n u extincto Theudisclo Agila rcx constitnitur regnans annis v. Iste aducrsus Cor5 dubensem urbcn proolio niouens,
ilum in contemptu calholicac rcligions ccclosiae bealissimi niarlyris Aciscli niiiriam nlerre hosliiinu|uc ac i u m e n l o r u n liorrnre
10 sacrun sepulchri eius locuin ni
profanalor polluurct, inito aducr
sus Cordubenses cines ccrlamine
pocnas dignas sanctis inferentibus
ineruit. Nuin belli pracsentis ul15 tione percussus et liliun ibi cun
44. b : PPbQ
6 cenae: cneae P.
an. i + mens. iii HGOL dum: cum H;
5 conubia: -o B; 6 proslitutione:
posttitutione B prcsttitione R | ct ob hoc instrucret: om. A;
7 animum: animam
H; 8 praeuentus: preuentur B; 9 hispali: spali BR;
10 iugulatur: rogulatur H
confossusque: confessusque Ha confossusque + gladio HbL.
45. i : BRNHAMGOTLsLm
1 dlxxxuii: dxc H;
3 constuitur: constauitur B; 4 iste: sic GO | cordubensem: cordob- HA cordubenses! B; 5 proelio: praelio B; 6 contemptu:
-um H contena RG;
7 ecclesiae: om. BNAMGO j| beaissimi martyris: beatissimo
martyri A;
8 aciscli: acircli NMGO | inferret: inferre B infer RN;
9 horrore: orrore RLm orrire GO errore A;
10 ut profanator pollueret: ut profanatur
poli. R ut profanatus poli. M ut profanaretur poli H ut probaretur poli. GO profanatur
ct polluit N;
14 belli: -a RN || praesentis: presentibus B;
15 percussus: per-
246
247
I.AS nisroRi\s
IMIIOKI IIISIORIAi:
!ropas, sino tambin lodo el tesoro real, junto con importantes riquezas.
Alh:m:i!i
46._ I
17 omnein:
BRNHAMGOTLsLm
1 miserabili: -is H;
2 emeritam: in emeritam A;
3 aliquanlo: aliquanli
AMGOL aliquando R;
4 athanagildus: atanagild- BRNGO (semper);
5 tyranmdem: tyrannide B tirannide RN | regnandi: regn.-fagilancm regno prinare conaretur militum sibi auxiliante A || cupiditate: -is B -em GO;
7 hispalim: spali B
ispali R hispal AMGO yspali H;
10 milites: milites+romani H;
I I occasionc:
occansionem B;
12 emrita: -am RN et merita M;
13 se: sese AML || regimini:
regnurn M.
47. I : BRNHAMGOTLsLm
1
248
249
I M I X W I IIISTOHHI:
I.AS H I S T O R I A S DI ISIDORO DF S I A I H . A
47. b : PPbQ
4 annis xui: annis annis (.y/e) xui codd.;
nagildus: athagildus codd.
14
48. b : PPbQ
2
L 011:11 clin . M A X . ,
l i u u a , . . [iiaL-fucil
l t l ( i .. i. W).
48. I : BRNHAMGOTLsLm
1 i: secundo NHMGO u A primo L om. B; 2 iustini: iustiniani B1RNHG
ustiani O minoris: mimoris B2 moris Bl iunioris O om. L;
3 liuua: liuba
RNHGO luuiua M | praeficitur: perf- GO prof- R;
5 adeptus: addictus B;
250
251
IMIKJUI
III',101(1 \l
pi mi i p . i l H U . I - r m n j ' . i l i l i i m I r a l i i ' i u
S I I I M I I M K ' i u m n'i'.ni r o n s h l i i i l l l i s paniacquc a d n i i i i i s l r a l i o i u pnu'feril, ipse aulein Galliac rcgno conlenlus csl. Sicque regnun dos
ccpil, iluni nulla potcstas patiens
cnnsorlis sil. Huic auleni unus tant u i i i annus in ordine tcraporum
repmatur, reliqui Leuuigildo adnunierantur.
Aera ix-vn, anno secundo lustini minoris Leuuigildus adepto Hispaniae et Galliae regno otiun periculosum ratus regnum bello ampliare statuerat.
<-{ilif.;
cnj/l.;
9
12
puesto al frente del reino, en Narbona, Liva, que rein tres aos,
tiste, en el segundo ao despus
que alcan/. el principado, asoci a
su hermano Leovigildo al reino y lo
puso al frenle del gobierno de Espaa, contentndose el con el reino
de la Galia; as, el trono tuvo dos
gobernantes, a pesar de que ningn poder a d m i t e otro compartido.
A Liva, pues, slo se le cuenta un
ao nicamente en la cronologa
real, los dems se le c u e n t a n a
Leovigildo.
al mando de los godos, en Narbona, Liva, que reina tres aos. Este
en el segundo ao despus que alcanz el principado, nombr a
su hermano Leovigildo, no slo
sucesor, sino tambin partcipe del
reino, y lo puso al frente del gobierno ile Espaa, contentndose
l con el reino de la Galia; as, el
reino tuvo dos gobernantes, a pesar de que n i n g n poder admite
otro compartido. A Liva slo se
le cuenta un ao n i c a m e n t e en
la cronologa real, los dems se le
c u e n t a n a su hermano Leovigildo.
En la era DCVHI, en el ao segundo de Justino el Menor, Leovigildo, una vez que alcanz el
reino de Espaa y de la Galia, est i m a n d o peligroso el ocio, decidi
ampliar este reino con la guerra.
49. En la era i x v i . en el
ao tercero del imperio de Justino el Menor, Leovigildo, habiendo obtenido el principado de Espaa y de la Galia, decidi ampliar su reino con la guerra y aumentar sus bienes. En efecto, leniendo de su parte la entrega de
su ejrcito y el favor que le granjeaban sus victorias, acometi
felizmente brillantes empresas: se
apoder de los cntabros, tom
49. b : PPbQ
49. I : BRNHAMGOTLsLm
. aera: om. A; 2 i u s l i n i : iusliniani RN;
3 adepto sp. ct gall. principatu
(-um RMGO): adeplo sp. principatum B adeptus hisp. et gall. principatum H
regnum obtinuil L; 4 regnum: om. H;
5 opes: ope B et opes GO || statuit:
st.+qui anno regni sui iiii cordobn! nocte cepit H;
6 exercitus: -u BHM -iu R ||
concordante: -em B !: fauore: fauere H factore M;
7 praeclare: preciare B ||
252
253
ISIIXIKI IIISIOKIAIl
u l j t ' l ' , i i A i i'i'cii'.i'*,, i ' r p t i Saba
cst. Cantabrum M nanique iste obtii M U . ( > t n .pula ib c> dmela cst.
n u i l . Aregiam Lste cepit. Sabana
( < . ' . r i i i n l i ' l t a i n el a n u s illius om- 10 ab eo omnis deuicla est. Cesserunt
ni", u ' b r l l r - l l i s p a n i a e urbes. Fudit
eiiam armis i l l i u s p l t i r i m a e rc(|iiiK|iif diucrso proelio militem et
bellcs Hispaniae urbes. l-'udit "
( | t i a c d a m castra ab cis occupata diquoque diucrso proelio m i l i t e n ! el
i r i i c a i u l i ) reccpit. Hcrnicncgildun
quaedam caslra ab eis oecnpala
d o i n d e i i n p c r s suis t y r a n n i z a n t e m 15 dimicando rcccpit. l l e r m c n e g i l d u m
"lisrssiim exsuperauil. Postremo
ileinde liliun imperiis suis lyranrii
belkmi Sueuis i n l u t regnumque
/antem obsessun c x s u p c r a u i t . Pos
eorum n ure gentis suae mira cel i e m u m b e l l u m Sueuis n l u l i t rcgleritate t r a n s m i s i l , Hispania paene
n u n i q u e eorum in iure ;cntis suae
lola potitus, nam anlea pcns ( i o - -O m i r a celerilale I r a n s m i s i l , Spania
t h o r u m an^usis i i n i h u s artabalur.
mamila ex parle polilus, nam antea
Sed offuscauit n eo error iinpiclagens C i o l l i o r u n anguslis finibus ar' i s gloriam tantae uirtulis.
labalur. Sed olTiiseauil in eo error
mipictalis '.loiiaiii l a n l a c u i r l u l i s .
Ir
h c r m e n e g i l d u m : ernimit'ldnm
son. L-SI: sort. est + a n n o rcgni siii vi, sicut b c a l n s Hmiliamis p r c d i x c . a l . .|Mi scquciili
:inni) hu H;
8 caiHabrum: -n 1! -os K l l -osqiu: (,;
) ai..-i',:nn : ai|>.:ini RN
:nv;;in;i M Mm:p,nin H (c\ Hiclur.) M h : i r i ; i : sal). I ilur A M sal. | (|iio(|iic <() sahli
rica H sabauclia T;
O ah co: ha'ico (i j| fcsseninl: i-cs-aninl K N i - l a n s f r i i n l II.
II arniis: anus H i!l, B;
13 m i l i l c m : -es NAM mil. I suliccl cix-rdtum roiiMn u m I! n i i l . - f romanum I;
14 ab eis: ab no II;
H rci-epil: rccipil RN
ice. (-He ia.ni securus tegnans anuo imperii Tybacrii iii ct siii rcpni xt lilio silo
Ilcrniunc'n'ldo Go.sund;mi Sisibcrti reis 4 Francorum filiarn iti nialrini(in;i> Iradil ct
prouintk: paricm ad rcpnandum. eodc.m aiucni anno Hcrnicncgildus factionc uxoris
l y i a n n i d e m con Ira nalrem sumpsit ct Yspaii rcbcllauit. aducrsus qucm l.couigildus
rcx partos citis ct Miro Suctiorun re\ cosigregato magno cxcrcilu H i s p a l i m u c n e r u n t
ct cadcm (.v/c) obsederunt. edem anno ibi moriturus est Miro rcx. Lcouigildus lamen
t u r o r c m Hclis conciustone grauitcr conturbauit. et xvi regni sui anno antcqiiam ciuitatcm V t a l i c a i i contra YspaHm resaurauil. Hermenegildo autetn indc cgrcsso Lcouigildus c i u i t a i c s ct castclla. quas filius occupauerat, restaurautt. tndem enm n Corduba
C ' i n i p i c ' v j n d i t ct potins quod in fule catholica partim uxoris moneritis (Ve), partim
I . L - a n i I r i cpiscopi prcdicatione pcrsistebat et nec prece nec minis patris in Arrianam
hcrcsim dcllccli potcral, palcr illum regno priuatum et Ualentiam in exiliurn missum
tndem n Tanaconen^em nrbem a Sisbcrto et alus suis apparatoribus interfici mandaml ( , ' v nielar, polissimum) H;
16 imperiis suis: -ii -i B [| tyrannizantem:
relslcntem |.;
17 exupcrauil: -m H;
18 bellum: -o B;
21 potitus: -ur N
p o t i u s iia potius + a m p l i a u i t A potius + expiauit M i! anlea: ante H;
22 anguslis: -iis BN.
254
l>'uilil qiinqili-
IransiMivil
Hu., a
579.
255
584, 5K5.
I M I X K I HISTORIAr
Un i
50. 6 : PPbQ
50. /. : BRNHAMGOTLsLm
1 arrianac: om. BNH;
2 pcrsfciltionc: -is B; 3 episcoporum: -os GOL;
4 ecclesiarum: el ecc!. H:
5 rcdilus: redditor B || priuilegia: pribilcgia R;
6 arrianam: arriam B; 8 sine: signe M || inlectos: in leto Rl in toleto R2N ||
auro: aurois H;
I I eliam: el A;
12 sacerdotalis: -i AMO;
14 caesaraucus-: sesaraugust- RN |j de episcopo: quod de episcopum GO de ipso H;
15 aposlatam: -a RNH || faclun et: fado ct B facerct A;
16 a: ad Ba e GO jj in:
nm. H i: infcrnum proiedum: -o -o B.
256
257
I S I I X t l HISTORIA!-:
51. b : PPbQ
4 d a m n a u h : danipnauit
-u Pa.
51. I : BRNHAMGOTLsLm
4 aut proscriptos (proscriptos RH) in exilium (exilio 1!) cgil (misil I I ) : aut opibus
(operibus MO) ablatis proscripsit (conscripsit M) et proscriptos in exilium egil (misil
MGOL) AMGOL (ex brev.); 6 primus: -os B; 7 cillium (cium R N ) : un. I!;
8 manubiis: manibus GO spoliis L | auxit: ausit B huasit GO rcplcuit L auxit }
primus (primus-|-etiam AGO primus et M) nter suos regali ueste opcrtus solio (in
.solio GOL) resedit, nam ante eum et habius et consessus (gressus A, cgrcssus M
consensus GOLs) communis ut populo, ita et regibus erat AMGOL (e.t brev.);
9 celtiberia: cellibiriam RNA celtiuirianl O celthibiriam M;
I I recopolim:
recoppolim B;
12 inconite: inconsulte L conslitue M;
13 uidebantur: uideantur R;
14 plurimas: plurimasuque H )[ leges: legis B;
15 superfluas: -ans R [|
auferens: auferentes GO;
16 autem: oni. N | annis xviii: transp. AM | dcfunclus: -os B diem functus AM defunctus est H;
17 toleto: colecto B toleto +
thiberus imperator annis vii M.
258
259
IMIKWI
HISTORIA!;
; [
52. b : PPbQ
5
52- : BRNHAMGOTLsLm
3 recaredus: rece- R rech- AM \ rc^no: oni. H [; coronaus: coras l N,
4 cultu: -un M i ! pracditus: proditus B pracdictus (-u M) MGO:
5 el: c\
GO ' moribus: mor bus B; 6 n a m q u c i l l c : namque R paler N j | inreligiosus:
rcligiosus A MGO;
7 pius: prius Ba; 8 praeclarus: clarus RN;
9 artibus:
arcibus B [j gentis: gentes B gen t bus A . \ imperium: -o B;
IO gloriosius:
gforiosus HAMGO;
I I sublimans: subl. + huius lempore Gregorms Romane eccicsic preest ann. xv tt Leander Yspalensis episcopus ad conuersationeni (,v/c) gentis
Gotorum doctrina fide et sccniarum claras in spaniis habctur H;
14 i n o l i t i
erroris: inolitc heresis II ',[ labe: lapi B ' detcrsa: tersfi M,
260
261
IMIXIKI
IIISKIKIAI
53. Synodum '" dcindc episcoporum ad condemnationcm Arrianae haeresis de diuersis Spaniae ct
Galliae prouincis congregal, cui
5 concilio dem religiosissimus princeps interfuit gestaque eius praesentia sua ct subscriptione firmauit, abdicans cum mnibus suis
pcrlidiam quam hucusque Golho1(1 r u m populus Arrio docente didiccral, et praedicans trium personarum unitatem in deum, filium a
paire consubslantialiter genitum
cssc, spiritum sanctum nseparabi15 litcr a patre lilioque proceder el
csse amborum unum spiritum, unde et unum sunt.
54. Realiz tambin gloriosamente la guerra contra los pueblos enemigos, apoyado en el auxilio de la fe. Logr, en efecto,
un glorioso triunfo sobre casi sesenta mil soldados francos., que
51 b : PPbQ
3
sexaginla
Tere
milibus:
cum .sex.
ere
mil.
PbQ;
53. I : BRNHAMGOTLsLm
5 de diuersis: om. BGO;
4 prouinciis: -as O ' congregat: congrgate N congregat-!- s u b era delxii uiii id. Ma Eufimio arcliiepisctipo presidente huno temporis
rtiuneris episcopus Cala" regebat ecclesia et Libiolus Pampilonensem H || eui: cuius
BHGOL huius RN;
5 concilio: consilio U;
10 populus: -un B j| didieeral:
tiidisceret A;
11 trium: tri B;
12 unitatem: om. AM;
16 unde: unum A.
54. i : BRNHAMGOTLsLm
1 belkim: uellum R;
2 suscepto: -ae B sue acceplo A sue suscepto M sumpto
l;
5 francis: -os R N M -orum HA;
4 milium (codd.): milibus Monim. (ex
IMIXIKI
HIS'lOKIAi;
53. Synodum l!> dcindc cpiscoporum ad condemnationem Arrianae haeresis de diucrsis Spaniae ct
Galliae prouinciis congrega!, cui
5 concilio dem religiosissimus princeps interfuit gestaque eius praesentia sua et subscriptione firmaui(, abdicans cum mnibus suis
pertidiam quam hucusque Golho10 r u m populus Arrio docente didicerat, et praedicans trium personarum unitatcm in deum, lilium a
patre consubstantialiter genitum
essc, spiritum sanctum inseparabi15 liler a patre lilioque proceder et
csse amborum unum spiritum, unde et unum sunt.
R e u n i l a m b i n un snodo para
condenar la hereja arriara. A este
concilio asisti el propio gloriossimo prncipe y con su presencia y
su suscripcin lo sancion.
54. Realiz tambin gloriosamente la guerra contra los pueblos enemigos, apoyado en el auxilio de la fe. Logr, en efecto,
un glorioso triunfo sobre casi sesenta mil soldados francos., que
51 b : PPbQ
3
sexaginla
ferc
milibus:
cum
sex.
fere
mil.
PbQ;
53. I : BRNHAMGOTLsLm
5 de diuersis: om. BGO;
4 prouinciis: -as O j congregat: congrgate N congregat+ s u b era dclxii uiii id. Maii Eufimio archiepiscopo presdeme luine temporil
muneris episcopus Calag regebat ecclesia e Libiolus Pampilonensem H || cui: cuius
BHGOL huius RN;
5 concilio: consilio B;
10 populus: -un B || didiceraC:
tiidisceret A;
11 tritim: tri B;
12 unitatem: om. AM;
16 nele: unum A.
54. i : BRNHAMGOTLsLm
1 b c l l u m : uellum R;
2 suscepto: -ae B sue acceplo A sue suscepto M sumpto
H;
5 f r u n c s : -os R N M -orum HA;
4 milium (cotia.}: milibus Monim. (c.v
26'2
263
i s n x w i IIISIORIAI-
I \S
t ' . 1 l l l l l | l l . t III
I 1(11
M U t u l 1.1
I I I I l l s p a i l l l > ( mi l i o
lid
lliaiOI
lid
Sltlll-
uicloria:
niarg.
Q,
18 l i u l u : l u J i i
nulj.
I I I S r O K M S ni
I S I I O K O DI
i n v a d a ; ) js dalias, c n \ a n d o con
ira ellf-, al d u q u e Claudio. N u n c a
se dio en Kspaa IKI victoria lie
io^ gi'iios !i mavor. iu s e m e j a n t e ;
pues quedaron tendidos en tierra
o fueron cogidos prisioneros mucho-, m i l e s de enemigos, y la parte
de! ejrcito que qued, habiendo
logrado h u i r inesperadamente, perseguida a retaguardia por ios godos hasia los lmites de su reino,
u e destrozada. Dirigi sus fuerzas
t a m b i n muchas veces contra los
abusos de los romanos y contra
las irrupciones de los vascones; en
e^tas operaciones parece que se
Halaba ms que de hacer una guerra, de ejercitar a su gente de un
modo l i t , como en el juego de
palestra.
l,;r. p r o v i n c i a s que su padre con( j i n s l o con la i ' u c i r a , el las conservo ron la pa/, las a d m i n i s t r con
equidad y las rigi con moderacin.
Muchos l a m b i n que ambicionaban
lisio pal el poder l e n l e a rl, fuel o n descubicrlos y no pudieron rcal i / a r el plan de su maquinacin.
55. b : PPbQ
I'PhQi
l:ahi't
f)2;
QI tndri>. Q2;
:olhis... inscqucniibus
l i l l l l i qnoqtlc . poIllo
55. : BRNHAMGOTLsLm
1
rata: proptcr H;
pace,
in patc A;
264
rexit:
SI V i l I
205
i \s msroiMs
I M I K I K I IIISIORIAIi
lili 1 ( 1 1 l.l
lid
111,1101
lid
SUM
l i . i u n i l l ' i o - . l i a l i s u i l cnim el
t a p l m u l l a i n d i a ; esidua pars
r x e i i i i u s ni lugam versa Gothis
, . . ! i c i i ' i i i n insequentibus usque
irgiii siii linibus caesa est. Saepe
c i i a m el lacertos contra Romanas
insoicntias el inruptiones Wascou i p i n mouit, ubi non magis bella
:. aclassc quam potius gentem quasi
in palaestrae ludu pro usu milita! s u i d e u r exercuisse.
(J;
!4
18 l u d u : l u d i i
coJJ.
ni si-vn i -\
l,;r. p r o v i n c i a s que :;u padre conq i i i s l o con la i M i e i r a , l las conservo con la pa/, las administr con
equidad y las rigi con moderacin.
Muchos t a m b i n que ambicionaban
i i s u i p a i el poder l e n l e a el, fueron descubiertos y no pudieron rcal i / a r el plan de su maquinacin.
55. Las provincias, que svi padre conquist con a guerra, el las
conserv con la paz, las adtninisl i con equidad y la-, rigi con
moderacin.
55. b : PPbQ
o l h i v . . inscqtiL-iuibtls... caesa e.st. HlCl... a. 5o1).
m i l i quoqtie . poltieritnt (#/vr.). IICI.A., a. 58S, 590.
6 glorio: c i : -a BH1GO:
7 c u c n l u : ebcntc B I I m i l l a -am B;
9 maior uel
similis: maior in helio ud s i m i l i s AM Ivja s i n i i s uel niaior uel -.milis GO;
i l i c i i d u a : res. + uero AV1GO:
12 l'ugam: -a B!(GO : gothis: tolis GC) nolis L;
5 e l i a r n : <>:n. M romanas: -os KM;
16 et inruptiones uuseonum i n o u i t :
eisdeni urupones uasconun m o r u i i M;
19 l u d u : pro uso HGO prorsu M.
55. I : BRNHAMGOTLsLm
1
nater: propter H;
pace,
in pace A;
264
rexit:
M;
265
ISIIXWI
HISTORIA!!
56. : BRNHAMGOTLsLm
3 miseris: -iis R mis.-f-pauperum N
5 conlatum: c u m u l a t u m GO;
7
9 publica confessione: iransp. H;
q i i i : un. A:
12 regnauit an. xu:
26G
267
IMIKWI IIISIOKIAI
\ o | . i I \ l , . l i l i l ) MI |)DM Kcca
U j
II-"-'
5 7 . Acia I X X X X V M I I . auno iniperii Maurici xvn. po-.l Recarcciinii regcm rcgnal [Juna l i l i u s eius
annis duobus, jgiiobi qmdeni ma5 ir progenilus, sed n i r l u l u m ndole
nsignilus. Qucm in primo llore
adulescentiao Willericus sumpla
[yrannide i n n o c u u m regno deccil
praecisaque dexlra occidh auno
i!) aolalis x\, iv!; u i secundo.
57. b : PPbQ
1
x : oin. l'Ph;
10
nero: un. O
57, I : BRNHAMGOTLsLiu
' \S H I S T O R I A S I I I I S l i X I K O O Si V i l I \
^ / . Ln 'J era ix \ \ \ \ u n . en
.'I ::"'o diecisiete del i m n e r i o de
Mauricio, despus de! rey Reca
rei!;> , v 'ma ,->! hij) [ J i\- i a d u r a n l e
dos aos, h i j o ile madre innoble,
pero ciertamenie notable por ia
cualidad de sus virtudes. A I,va,
en plena lor de su j u v e n t u d , siendo mcenle, ie expulso del I r o n o
'-.Vilerico, despus de usurparle el
po'jer, v, habindole coriado ia
diestra, lo asesin a los v e i n ' c aos
de eila.J y dos de reinado.
2 n m u r i f i : -K II I . M U : x u i i i 1!;
' , rogn.il: -.mil K N I I ;
.;. , | ' u , l c n i : qni;ilc]]i
li i niade: -ejn K -i A;
5 u i r l u t m n : -c I A M ;
i m s i ^ n i l i i s : m a n n i s (O
;tii!iis ). i f l o r e : K! flore- I I :
7 w i l i - n a i s : uiler- N u i l h
\ UL'|I.T- H C i O j|
s u n i p l a : -o G() sumi B;
8 i m j e i i i i i i i icjno: f/wi.v/j. II:
*) pr.iccisa<|iic < l c x ( r a :
ii:iLV,:i L!L:.U\I Y ni\v;sL!Uiic J.'-.'ei:i U < i i i ; ' m N;
I(J . u ' ! : i l i s - :u:l i MI;IU j ( ) '
l e - g n i : 111,1. li.
58. 1: BRNHAMGOTLsI.iM
2
5
268
269
I S I I K W 1 HISTORIA!;
I I I I H I I i ' n l r - m u l l a ni Mo n o n u i t .
i n l c i'pnl.is f i i i i n p i a n d i i conjural iiilcrl'cclus. Corpus i r c i o cius u i l i t e r csl exporlalum
a l q n c scpultum.
60. Aera ix [., anno imper llcracl u. Sisebutus posl Gundcmanini regali fastigio euocatur, regnans annis vm mensibus vi. Qui
initio regni ludaeos ad lideni Chris-
58. b : PPbQ
14
Sisebulci. al eomien/.o de su reinado llevo por la l'uer/.a a los judos a la le callica, mostrando
c o n i u r a t i o n e : om. Q.
K N G O I . V sangancia M sangonciam li || o b t i n u i : o b t i m u t t M;
13 pcrt: pcril K;
14 qmppc: tnn. RN ''\ inulta n lio non f u i t : mil. non fui! in I. KN in il. mil.
IH> f u r t H:
15 c o n i u r a t i o n e : -cm R;
17 uilitcr: u a l i l c KN i i i r i l i l c HGO ||
csl: nm. 1RNGO.
59. i : BRNHAMGOTLSLm
I d c x l u i i i : dcMiii RGO:
2
5 u i t t e r i c u m : u h i t t e r i c u m R:
ccssit GO.
(0. : BRNHAMGOTLSLm
1 heraclii: craclii R craclei H crad A: 2 i: secundo R ]' srsebutus: siseb.-f
diristianrssimus (ainissimus M) HAM ! gundemarum: -o B; 3 regali fastigio;
.id rejale fasligium AM | euocatur: euocatus N;
5 initio: in initio AMGOL;
270
271
IMlKHII
IIISIOKIAI
u a n a m pemiouens a c m u l a l i o n e m
quidem hahuit, sed non sccundum
scienliam: putestate enim conpul i t , quos prouocarc fidei ralione
lo oportuit, sed, sicul scriptum esl,
SLIJ per occasioneni siue per ticrilaloin donec ChrisUis a d n u n l i e t u r .
F u i l auteni eloquio nitidus, sen e n i i a doctux scicniia l i l t e r a n m i
I ^ ex parte inbiilus.
61. b : PPbQ
I
in h i - l l i c i s : nhcllicis P:iQ.
i-j pcnnoucns: pronioiiens IHI; 7 M\| el I!; 8 potcslale: -cm 11HMU !| conpul i i : coiimpdlit M;
O sed: nm. N ! | sicut: om. A;
12 doee: om. H.AM ||
.idmmlietr: a d n u r i h a i u r HA;
13 autem: enim AM ' eloquio: un li;
15 ex
parle: magna ev parte M. ' i n b u l u s : inbutus+ in iudieiis itislitia et pietate slrenuus
ae praeslanlissimus menle benigntis, splundore rcgni praccipuiis HAML.
61. I BRNHAMGOTLsLm
! in beilieis: inbeclis H in beidis li 1 quocjue: om. A;
3 rnisso: niissu R;
4 diaonem suarn: - -a N ; ruccones: rocconis B ruchones A:
5 consacptos:
consceptos R;
6 d u c e s e u i c i t : duceri: uicit B:
7 r i u m p h a u i : -a.hi! R;
9 pugnando: expugnando HA j| subiecit (stibegit R N ) : sub. + residuas i n t r a n s (nter AM)
Iretum omnes exinaniuit, quas gentes (gens AM) gothorum pos! n diconem (-e M)
Miam ( a M) facile redcgcninl (redegit AM) H.AM;
I! hostili: ostile R I! seruitu273
ISIIXIKI IIISIOR1AI:
r x r i r i l u MO lio'.lili piacda iri seri i i l n l r n reduelo 1 , p i d i dalo absoliiiri'l eiusqm' llics,mus icdcmptiG
cnpliioi u n cxi.steret. l l u n c alii
morbo, a l i i ueneno asscrunt interrcctuin.
uitutem redados prctio dato absolueret eiusque Ihesaurus rcdemptio existerct capuorum. Mue al
15 proprio morbo, al inmodcrato
medicamenti haustu asserunt interfectum, relelo Rccaredo filio
paruulo, qui post patris obilun
princeps paucorum dierum morlc
20 inleruenicnle habctur.
24
extrema}.
62. b : PPbQ
tcra: -o A seruit tem GO;
12 pretio: et pretio AV;
13 thesaurus: tesaurum
URNAMGO;
14 hunc: huic O || al: qudam V;
15 alii inm. med. haustu:
alii inm. med. haustu alii ucneno HAMLs;
16 nterfectum: interfecto.+cuus exitus
non modo religionis sed etiam optimis laicis inmodice (om. H) extitit (erant M) luctuosus HAM;
18 obitum: optimum M;
19 paucorum dierum: septem mensium
L;
20 habetur: abitur B.
62. I : BRNHAMGOTLsLm
1 aera dcluii: era dcluiii A om. H aer. doluiiii+ reccaredus regnauit menscs iii et
mortuus est, sinthila regnauit annos x et mortuus est. sisenandus regnauit annos iii
ct mortuus est GO;
2 x: om. GO x + anno H |j gloriosissimus: -i B || suinthila:
suintila AM sinthila GO uintila RN mutila V;
5 nanctus: nactus NGO natus M II
274
275
I M I X W I HISTORIAR
63. : BRNHAMGOTVLsLm
1 initio: in initio H initium GO;
2 regni: reg R;
4 adeo: ad eum B;
5 montiuagi: montiuagio B muniti uagi GO;
6 eius: est A || pcrculsi:
percussi AVL perclusi M;
8 telis: teli B;
10 obsides: obsidens M || ologkus:
276
I M I X W I IIISTORIAE
64. I : BRNHAMGOTVbLm
3 maiestatis: -es B || uirtutes: ; GO;
5 regendo: om V;
6 circa: et circu II;
9 ita: om. RNGO;
11 digns: dig. + regum posteriortim laterculum mica Tulipa
(ed. Momm. M. G. H., c/iroii. nin., u. p. 263).
65. : BRNHAMVLsLm
i reccimerus: riccimiros B reccirsrus RN reccimirus HA recurairus M creccomirus
V;
2 pari: patris V;
3 soli: solido B; 5 emicat: om. M || ct meritis:
cmcritis M;
6 uultu: -um B uilti M;
7 effigies: effugies A || praenotetur:
278
279
IXIIII
HISTORIA!'
ante el que rige el cielo y al gnero humano para que, del mismo
modo que ahora est asociado en
el trono patrio, as tambin despus de un largo mandato de su
padre sea dignsimo de la sucesin
al reino.
Contados, pues, los aos de los
reyes godos desde el comienzo del
rey Atanarico hasta el quinto ao
del gloriossimo prncipe Suintila,
se deduce que el reino de los godos ha. durado, con el favor de
Dios, 256 aos.
randus est caeli alque humani generis rector, ut sicut exlat con10 sensu patrio socius, ita post longaeuum parenlis imperium sit ct
regni successione dignissimus.
Computatis igitur Golhorum rcgum temporum ab exordio Atha15 narici regs usque ad quintum glorosissimi Suinthilani principis annum, regnum Gothorum per anuos
CCLVI deo fauente reperilur csse
porrectum.
280
281
isiixmi HISTORIAD
Recapitulado
Recapitulacin
66. Gothi de Magog lapheth filio orti cum Scythis una probantur
origine sati, unde nec longe a uocabulo discrepan!. Demtata enim ac
detracta littera Getae quasi Scythae sunt nuncupati. Hi igitur occidcn5 lis glacialia iuga inhabitantes quaequae sunt ardua montium cum ceteris
gentibus possidebant. Quibus sedibus inpetu gentis Hunorum
pulsi Danubium transeunt, Romanis se dedunt; sed dum iniuras corum
non sustinerent, indignati arma sumunt, Thraciam inruunt, Italiam
uastant, obsessam urbem capiunt, Gallias adgrediuntur patefaclisque
l Pyrenaeis monlibu.s Spanias usque perueniunt ibique sedem uitae atque
imperium locauerunt.
282
283
I'.IIKJKI
IIISIOKI.-M:
68. Hos Europae omnes trcmuere gentes, Alpium his caesere bices, Wandalica ipsa crebro opinata barbaries non tantum pracsentia
eorum cxterrita quam opinione fgala esl. Golhorum uigore Alani extincti sunt, Sueui quoque hacienus intra inaccessos Spaniarum ngulos
5 coartati etiam nunc corum anus pcricukim fins experti sunt ct regnum,
quod desidioso torpore lenuerunl, turpiori nunc dispendio caruerunt,
quamquam tenuisse huc usque ualdc sit mirum, quod sine experimento
defensionis carcre potuerunt.
b8. Todos los pueblos de Europa temblaron ante ellos, ante ellos
cedi la mole de los Alpes; hasta la propia barbarie vndala, tan famosa, h u y a l e a d a , no lano por la presencia de los godos como
por el lemor de la misma. Por la fuerza de los godos fueron aniquilados los alanos e, incluso, los suevos, encerrados hasta ahora en las
regiones exhema:, tic Espaa, todava no invadidas, han corrido el
riesgo de su lin y acaban de perder el reino, que ocuparon con vergonzosa
desidia, con un dao ms vcrgon/oso an; aunque ya es muy de admirar
que lo hayan mantenido hasta ahora, porque pudieron haberlo perdido por
su (alia (le experiencia en la detensa.
69. Sed quis poterit tantam Geticae gentis edicere uirium magnitudinem, quandoquidem multis gentibus uix procura causa et mune-
67. : BXYZRNHAMLSLm
2 gestu: gesti RN;
3 manu: magnu M | duri: dir XY || de psis: ipsis 7;
4 laudato: -e B | tanta extitit: iransp. Y;
5 ct tara: etiam XY + + +am Xa
ct etiara Xh || extollens codd.: excellens Monim. \\ u i r l u s : virius V.\ 6 iugo gothicis
triumphis: um. XZ || gothicis: geticis BZHAM;
7 adccdcret: oni. XY adcedcril
B || cunctarum Bl || illis: illic H | deseruiret: deseruit A desctui Z.
68. : BXYZRNHAMLSLm
1 europae: europe Z | tremuere: triuere B || alpium: alphcum A || his: hiis A
om. BH || caesere: cescere A + + + re Xa || bices: abietes M; 2 ipsa: -o Z ||
barbaries (-iis B): barb. + et A | tantum: tara A lamen M;
4 actcnus: actcnus R
catcnis X || intra: om. Z || inaccessos: -us BNZ inhacesos R incesso M || ngulos:
-is B;
5 regnum: -o HA;
6 torpore: turpore Xa corpors Z;
7 quamquam:
quaquam B ]| huc: hunc Y.
69. I : BXYZRNHAMLSLm
1 tantam:: -a RNM || geticac: gentice RN getici Bl gcti B2Y getae Xb (nc. Xa)
gathicae A | gentis: gentes ZXa genus N |] edicere: edire Xa;
2 quandoquidem
284
285
I'.IIKIKI
IIIMOKIAI;
apenas los fue permitido reinar, sino a base de splicas y de donaciones, stos, en cambio, tuvieron la libertad ms de entrar en combate que> de pedir la pa/.; y, cuando se les present la necesidad de
luchar, ellos hicieron uso ms de sus fuerzas que de las splicas? Son,
adems, bastante notables en el arte de la guerra, y entran en combate
ecuestre no slo con las lan/.as, sino tambin con los dardos: y no slo
atacan en combate ecuestre, sino tambin en combate de a pie; pero
confan, sobre todo, en la carrera veloz de sus caballos, por lo que tambin
dijo un poeta: El yeta adonde va, con su caballo va.
70. : BXYZRNHAMLsLm
2 ludorum: ludeorum M | cotidiano: -a Za coidiano K j| hac: haee X I Y Z ac R;
3 classica: clusica Za:
4 sisebutus: scsebtus Xa {[ princeps: princ-j-caelesti gratia
HAM !| sumpsit: sumsit RXa |! sceptra: scptra R sceptra + eius studiis H A M ;
tantun: -a B; 5 felicitas u i r t u t e m (-te B om. RN): elicitatcm V | profecti (pcrfecli
H frofecti R): prouecti scrip. Momin.;
6 ipsa maria: ipsam niaris t j subactusque:
subactisque B subactisque Z;
7 tot: toth R ipsam spaniam: ipsa spania B
ipsam spania R || uidet: uidit BA uidet M.
286
287
ISIIX)KI
IIISTOR1AE
Illslorlii, Wandnlorum
Historia Wandalorum
10
15
20
71. I : BRNHAMGOTLsLm
2 ccccxlii: quadragentesima quarta B cccxxi GO;
3 inniptionis: mmmptionis R
nterruptionis GO || romanae: rome RN;
4 excitatae: excitati B || stiliconem:
stilliconem B stiligonem H stil. + ducem romanum L | gentes: -is Ba gens H;
5 sueuoruin: sueborum R || uuaadalorum: uandalorum RH;
6 rheno: rethno M rehtno
A regno RN;
7 inruunt: inruerunt AM || proterunt: prosternunt H;
10 uerinianum: uerimiamnum B;
11 ac potentissimos: om. RN |j fratres: fr. + occupat
(occupati M) AM;
14 uagabantur: uacabantur GO || dem: dem BAM;
18 nulla culpa: in nul. culpa GO nulla (om. culpa) Hl nullo (om. culpa) H2 [|
constantio: Constantino RNO2;
19 sunt: sunt+aera ccccxlui M aera cccclui A;
20 gentes: gentibus Aa || prouincias: -am GO || inrumpunt: inruuunt B.
288
289
IMIMilM HISIOKIAi:
72. b : PPbQ
2
spinias: yspanias Q.
73. b : PPbQ
1
h i : h i i Q;
p r o i i i n c i a r u m : prou.+sorlc rcpcliinl f t u l i l .
fl
72. i : BRNHAMGOTLsLm
'''
aera ccccxlui... adinplctur. U vi)., c. 42; OROS., 7, 40, 10; 7, 41. 7; HYD., c. 48.
aera... interiil. HYD., 49, 71. 74, 6 (Hrcv.. c. 74). 80.
73. : BRNHAMGOTLsLm
1 aera: tan. V |j ccccxlu: ccdx GO cccclix A.M ccccl H om. V;
2 plagarum:
pracliorum V ! diram perniciem: dir pernicic B; 4 paccia incundam: pacis ineundc
RV pacis ineunte N \\ dco miser. conuer-: conucr. deo miscr. V; 5 sortc: -em R N M V \\
290
291
I'.IIKIKI IIISIOKIAI:
293
I M I H I i t l IIISTORIAE
75. lile 6 7 autem, de cuius amicitia iam nihil ambigebatur uiolata sacramenti religione Carthaginem dolo paeis inuadit omnesque
5 opes eius exci ucialis diuersos tor-
Gcsciicuv.. dedil, l l v n . e. '). 'MI; Isiiv, Hir., 377; HYB., c. 90; PROSP.. a. 435.
lile aul.-Mi..
74. : BRNHAMGOTLsLm
cccclxuir. ccccliiii RN cccclxi li ccccluii A cccxuii GO gesericus: gisir- RN
yiser- ACiO cnsertcus M;
2 succedk: succcs^iil ,\ i! regno: regnum MGO;
5 ccclus: efeclus est CO o/n. K;
6 prouinciae: om. V;
9 spaniis... occidcnLis: om. B;
H ;jaloiis ubsislcie: ualcns subsisicrc B;
15 posscderant: possid/iGO possidcrent RN pacifico: -c RNAMGO;
15 lie: nec B |i inuadcrct:
-cnt A M .
75.-- / : BRNHAMGOTLsLm
2 i a m : ntn. A M C j O ;
2 niil: nicil R;
5 sacramcni: -a M;
4 omnesque:
oinncs AM:
*i n,ncs: opus Ii;
6 ciuibus: cibibus R l ciuibusH-sieilian H;
294
295
'.IDOK1
II1SIOR1AE
lesiac r x p c l l i t , m a r t y i e s
i-licit.
de a t o r m e n t a r a los | i i l i i l n n l e > , nm
diversos gneros de l o i m e i i l o , < mi
vierte en pnncelio de su piopi.i
autoridad sus recursos. Despus sa
quea Sicilia, sitia l'alermo, inlroJuce la pestilencia amana por loda frica, expulsa a los scenlo
tes de las iglesias, hace gran n m e ro de mrtires, y, conforme a la
profeca de Daniel, habiendo pervertido los misterios de los santos,
entrega las iglesias de Cristo a los
enemigos y ordena que no fueran
ya ms lugares de culto divino, sino residencia de los suyos.
76. Aduersus 86 qucm Theodosius minor Orientis nipcrator bcllum parauit, quod ad effectum
non uenit. Hunis enim Tmidas
lllyricumquc uastantibus excrcitus
ad Wandalos missus ad defendendos Thraces lllyrianosque a Sicilia
reuocalur.
Maiorianus autcm imperator de
10 Italia Spanias ucnicns cum in Carthaginensem prouinciam aliquantas
aues sibi ad transitum aduersus
76. Contra ste prepar la guerra Teodosio el Menor, emperador de Oriente, la cual no se
llev a cabo. En efecto, como los
hunos estaban devastando ia Tracia y la lliria, el ejrcito que habia enviado contra los vndalos,
le llamado para defender a los
llacios e ilirios. Por otra parte, el
emperador Mayoriano se dirige de
Italia a Espaa, y cuando tena
preparadas algunas naves en la
provincia cartaginense para cruzar
76. b : PPbQ
7
thraces: otn. Q.
60
76. I : BRNHAMGOTLsLm
1 theodosius: leudos- R; 2 beUum: uellum R; 3 ad effectuin: adfectum M
affectum B; 4 thracias: trac- B -am GO;
5 Illyricumque: llisicumque B;
6 defendendos thraces (traeos B): om. M;
7 illyrianosque: illiricosque H || a
Sicilia: ad siciliam B; 9 maiorianus: maioranus RH;
10 carthaginensem pro296
297
i s i i x w i HISTORIA)-:
Gesericus... anno quadragesimo. Vicr, a. 455; HYD.. c. 209, 216; Vtci., a. 464.
77. : BRNHAMGOTLsLm
2 contenus: conlcmtus R solis... aducctus: om. RN | uastationibus: uastationes
B;
3 n a u i b u s : om. RL | aduectus: aduentus H; 4 per: om. RNAM || quatmordecim: xi R;
5 dies: -ebus RN;
6 relictam: -a B relicta-)- urbe L ||
up.lenliniani: ualeutinkuii + uxorem A uxorem-f ualenliniani L || filias: falas B;
7 cum m u l t a m i l i a : cun multis milibus H; 8 mox: moxque H | rediit: redil R;
10 relictam: uxorem re- A re. uxorem L;
H remitlit: mittit A;
12 quarum:
qu.irc A;
U uncrico: hunerico H | matrimon: -o R;
14 sicque: sic RN;
15 prouinciarum: om. RN.
298
299
78. b : PPbQ
1
4
codd.;
78. i : BRNHAMGOTLSLm
! d u i : quinquakenrcsima prima li dui L duiii AM ccclx GO | gcsericum: om. RN;
2 geserici MH;
5 roma: -am 1M;
6 captiuam: -a RN || adduxerat: duxerat
GOL;
7 suscilalus: suscitans I) excilatus R N H ;
9 tollit: tulit GO;
10 sacerdotes: -ibus N et sacerdotes H | et cuncti: sacri B;
11 exilio: in exilio NGO;
16 locuti: loquuti R locutus M lictus B;
17 neptensis: nemptis GO j ciuitatis:
om. K M ;
18 glorise... dum arriani: om. B.
7(1
71
79. i : BRNHAMGOTLSLm
2
301
300
r.HKMI II1MOKIM
Uunericus '" autem incr i n n u mcrabiles suarum inipictatum slrages quas in catholicos exercuerat,
octauo regni auno ut Arrius pater
cius interioribus cunctis effusis mi10 serabliter uitam H n i u i t .
Cu i succcdcns untabundus regnauit annis xu. Qui statim pacem ecclesiae donauil et calholicos prolinus ab exilio rcuocaui.
80. 6 : PPbQ
1
\ i i : xi |>.
81. b : PPbQ
U n c i i c o .. u - u o c a u i l . VKT., a. 479.
(iiinlaniiimlu
x x u : xxtribus Q.
80. I : BRNHAMGOTLsLm
1 d x i i : dxiii K N dxu AM | himeneo: post hunericum I I ;
2 sutxedit g u n t a mundu.s: mortuo g u n t a m u n d u s N mortuo guntamundus catholicilb rcx sucrc.ssit in reg110 GO | rcgnans: regnauilquc GO;
3 anus x i i : a. xi + rcx isle... ubi incipit GO
(cf. Mmmn. append. l l , 305) q u i : un. .\ \\ ecclcsiae: -s N:
i reuocauit:
laiocMt + penicloquc concilio unusquisque a b i i l in propria GO
81. I : BRNHAMGOTLsLm
2 m o r t u o : definido GO 1 ; (rascmundus: transem- BAH ; ; regnat: regnauit GO
regnans H:
3 x x u : x x u i d GO;
4 insectatur: insectatur H;
5 sardinam:
303
IMIMIKI IIISIORIAi;
Despus de ste, fue rey Hildiris, nacido de la hija del emperador Valenliniano, hecha prisionera
por (iciserico, que haba sido unida en m a t r i m o n i o a su hijo Himeneo, y rein H i l d i n s siete aos y
I res meses.
Rslc haba sido obligado por su
predecesor Trasemundo bajo jt>r a m e n l o a no a b r i r las iglesias a
los catlicos en su reino, n i a rest i t u i r l e s su-, p r i v i l e g i o s , y para r.o
violar el res|)_'lo . i :ap,rado al ni'an i e u l o , a u l e s de r e i n a r mando que
l l a m a r a n del e x i l i o a los sjieer.lo 1 : 1 -,
catlicos y (|ur a b i i i ' i a n sus !' ! esias ( i i h i i i f i o , u s u r p a n d o rl p.).k'i,
lo priv del reino y lo lu/o (.u-,'0
d i a i en la eaiccl j u n i o con sus
lujos
posl T i n s i ' i n i i m l i n n
i n a n c i p a l . VlC'I'., a. 523,
-;i RNOMGO;
7 cartilgine: carthaginem spartariam G<) cartilgine... i uspcnsis
cartraginensis (re. o/n.) B.
82. I : BRNHAMGOTLsLm
I trasemundum: g u n t h a m u n d u m B;
2 ildirs: ildericus AML hildcricus II ildris
GO:
3 imperatoris: mperatori B | genitus: nalus AM;
4 regnat: regnauit
GO;
5 suo: o/n. B;
6 obstrictus: obstictus B constrictus H abstrictus M;
8 priuilegia... apcriri: om. B | restitueret: restaurare! A restaura! M;
10 praecep i t : praecepit et HAM;
12 gilimer: gelimir- gilimir- gilimer. codd.;
13 tyrannidc: -em H;
14 carceris: -re Hl M custodia: -am RNB -ae H2GO custode HI.
304
305
5}1.