Allin kawsaypaq

Aymuray killa 2012 wata

Qhichwata
yachaqarikunapaq

Juk

RURI
Riqsichiynin

Qhichwa sanampakuna

a uyaywawan ruwanachik

i uyaywawan ruwanachik

u uyaywawan ruwanachik

Yachaqasqanchikta
chaninchanachik

Imatataq kunan
yachaqarisunchik?
Kay kutipiqa qhichwa simip
apaykachakuyninmanta
phutukunata qhawarispa qhichwa
simikunata qillqarispa, parlarispa
ima yacharisunchik.
WARMI
Warmip llamkayninqa
mana tukukuyniyuq
sapa punchaw llamkayninqa
wasiruwananqa mana tukukuyniyuq.
Chayrayku warmi qamta
tukuy sunqu yupaychayku
kunan, ripuq, jamuq pachapi
sunquykupi kawsakunki.

Qillqaq: Nora Gonzales

WiayPacha

Bolivia Suyu Yachay Kamachina Wasip sapa iskay

qanchischaw qhichwa simi yachachiynin.
Yachay Kamachina.
awra Kawsaypura Rimaykuna Kamachina Taqa.
Av. Arce N 2147
Karu rima: 2442144 2442074
e-mail: winaypacha@minedu.gob.bo
Yachay Kamachiq:
Roberto Aguilar Gmez
UPIIP Umalliq:
Walter Gutirrez Mena
Purichiq:
Aurora Quinteros
Samuel Yanaje Yarvi
Qillqaq:
Juan Revollo Valencia
Phutukuna: J.R.V. (2009, 2010, 2011)
Panqap uyan:
Sacaca japiymanta

yachakuqkuna
Siqichaq:
ORURO Artes Grficas s.r.l.
itiq:
La Paz - Bolivia 2012

2 ISKAY

WiayPacha
panqakunaqa,
Quchapampa
llaqtapi 22, 23 punchaw kachkaptin tarpuykilla
ukhupi chaninchakuspa karqa. Tantakuyman
jamuqkunaqa allinkunata mana allinkunata
qhawarispa allinchakunanpaq yuyaycharirqanku,
chaymanjina allinchasqa kachkan.
Kay chaninchaymanqa Uru Uru, Quchapampa,
Putuqsi llaqtamanta Federacin Departamental
de Mujeres Indigena Originaria Campesinas
Bartolina Sisa, Federacin Departamental
de
Campesinos
Chuquisaca,
Consejos
Educativos Comunitarios Chuqichakamanta
Quchapampamanta ima, jamurqanku. CNCCEPOs, CENAQ, ajinallatataq Escuelas Superiores
de Formacin de Maestros (ESFM), UMSA
chantapis UMRPSFXCH Jatun Yachaywasikuna
yanaparirqanku. Ajinallatataq, EGPP,
Qhichwata
yachachiqkuna,
qhichwa
yachaykamayuqkuna ima kay panqakuna allin
kananpaq yuyaycharirqanku.

Riqsichiynin
Bolivia Suyup Mama Kamachiyninmanjina, ajinallataq Avelino Siani Elizardo Prez
Yachaymanta Kamachiymanjina imaymana simi, kawsay imaqa, riqsikapusqaa
kanku; chaytaq, qhichwa siminchikta kallpachanapaq tukuy ima llamkaykunapi
ruwaykunapi apaykachasqa kananpaq yachachiymantapacha qallarinata
iwanchik. Ajinallatataq qhichwa simipis kastilla simijina yachaywasikunapi
rimarispalla manaqa yachaykunata puquchispa awpaqman rinanpaq
kamachiykuna kana, chay kamachiykunapi qimikuspa qhichwa siminchik
kawsayninchik awpaqman rinanpaq tukuy chiqanmanta llamkaysinanchik tiyan.
Yachay Kamachina Wasimantapacha, llaqtakunap yachayninku, kawsayninku,
siminku, chantapis Sistema Educativo Plurinacional kallpachasqa kananta
munaspa, kay yanapaq panqakunata chayachimuyku. Jinamanta juchuy
yachaywasikunapi, Mama Yachaywasikunapi, Jatun Yachaywasikunapi, maypichus
yachachiy, yachaqay thatkirichkan chaykunapi yanaparinanpaq kachkan.
Ajinallataq qhichwata yachaqkuna kallpachakunankupaq, mana qhichwa simita
parlayta yachaqkunataq yachaqayta qallarinankupaq, sullkakunapis kuraqkunapis
awiriyta qillqayta yachaqayninkupi qhichwa kawsaymantapacha sunquchakuspa
qhapaqyachinankupaq yuyaywan qillasqa kachkan.
Kay panqakunaqa qhichwa simip anchariyninmanjina qhichwa suyumanta runa
awirispa juk riqllata qillqanankupaq yuyaychachkan, parlaypitaq sapa juk llaqtapi
imaynatachus rimarinku chayta kallpachayta munan.
Juk kaq panqamantapacha sanampakunap ruwakuyninmanjina simikunata
yachaqarikusunchik, mayka sanampakunataq qhichwa simipi kasqanku
chaywan qillqariyta, parlariyta, awiriyta ima yachaqarikusunchik. Yachaypiqa
phutukunawan yanaparichikusunchik, chaymanjinataq wak simikunata
ruwanapaq, imakunatachus yachaqarikusqata kallpachanapaqtaq ruwaykunawan
tukuchasunchik.

Tukuyninchik kay yachaykunata

yachaqarinapaq minkarisqa kachkanchik!

KIMSA 3

Qhichwa sanampakuna
20227 Apu Kamachiyta 1984 watapi, suyuta Kamachiqkuna qhichwa simita chantapis aymara simita
qillqaypi apaykachananpaq churamurqanku. Chay kamachiypitaq 28 sanampawan qhichwa simi
qillqakunanta kamachikuchkan.

Alfredo Quiroz Villarroel, Gramtica Quechua, 2000.

Qhichwa simip qhapaq kayninta anchariyninmanjina kallpachanapaqqa kay sanampakunawanpuni

qillqananchik kachkan. Parlaspataq sapa jukninchik llaqtanchikmanjina imaynatachari parlakunchik,
kikillanta parlakunanchik kachkan.

4 TAWA

A uyaywawan ruwanachik
1

Kay uywakunap sutinta yachaqanapaq kay Imataq kay? tapuyman kayqa simita
apaykachaspa kutichinachik. Ajinata.

Imataq kay?

kayqa achupalla

22

kayqa anka

kayqa allay

kayqa waka

Kay uywakunap sutinkuta qillqarinachik. Imataq Kay? tapuyman kayqa simimanta sapa
phutuman tinkuchispataq sutinta qillqaspa awirinachik.

Imataq kay?

kayqa

achupalla

Kunanqa, kay simikunamanataq kunan yachaqasqanchik uyaywawan juntachinachik.

aj__ra

__nka

w__llpa wak__

l__wa

all__y

PHICHQA 5

i uyaywawan ruwanachik
1

Kay phutukunata qhawarispa, Imataq kay? tapuyman kayqa simita rimarispa kutichinachik.

Imataq kay?

kayqa isanka

kayqa killa

kayqa ninri

kayqa qillqay

Kay phutukunap sutinkuta qillqarinachik. Imataq Kay? tapuyman kayqa simimanta sapa
phutuman tinkuchispataq sutinta qillqaspa awirinachik.

Imataq kay?

kayqa

ninri

Kunanqa, kay simikunamanataq juntachinachik.

ninr__ __sanka
6 SUQTA

q__llqay

int__

__skay

U uyaywawan ruwanachik
1

Imataq kay? ispa tapuyman kutichiyta awirinachik.

Imataq kay?

kayqa uwija

kayqa urpi

kayqa llama ua

kayqa uchu

Kay phutukunap sutinkuta qillqarinachik. Imataq Kay? tapuyman kayqa simiwan sapa juk
phutuman tinkuchispataq sutinta qillqaspa awirinachik.

Imataq kay?

kayqa

wuru ua

Kunanqa, kay simikunaman kunan yachaqasqanchik uyaywawan juntachinachik.

__wija

kh__chi

__chu __rpi

__a

__ma
QANCHIS 7

Yachaqasqanchikta chaninchanachik
1

Kay phutukunap sutinta tariytawan juk siqiwan tinkuchinachik.

Imataq kay?

Imataq kay?

Kayqa....

Kayqa....

inti
isanka
urpi
anka
allay
allqu ua
qillqay
uchu
killa
uma
waka
achupalla
Imataq kay?

Imataq kay?

Kayqa phuyu

Kayqa....

Mana qillqasqaman sanampakunawan juntachinachik.

um__

k__nk__ m__k__ ch__k__ __y__

__nti

__ll__