Está en la página 1de 6

UNIDAD 10

LATN 1 BACH

EL VERBO SUM Y SUS COMPUESTOS


El verbo sum, esse, fui es irregular y defectivo. Es copulativo y significa ser, estar. Como uso no
copulativo toma el significado de haber, existir. Se puede construir con Genitivo, en cuyo caso se traduce como
ser propio de, y con Dativo Posesivo traducindose como tener. Nunca lleva O.D.
INDICAT SUBJUN IMPERAT

TEMA DE PRESENTE

Presente

eram
eras
Pretrito
erat
imperfecto eramus
eratis
erant

sim
sis
sit
simus
sitis
sint

perfecto

Pretrito
Plusc.

Futuro
perfecto

es

esse

este

essem
esses
esset
essemus
essetis
essent

ero
eris
Futuro
erit
imperfecto erimus
eritis
erunt

Pretrito

TEMA DE PERFECTO

sum
es
est
sumus
estis
sunt

INFINITIVO PARTICIPIO

esto
esto
estote
sunto

fui
fuisti
fuit
fuimus
fuistis
fuerunt

fuerim
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint

fueram
fueras
fuerat
fueramus
fueratis
fuerant

fuissem
fuisses
fuisset
fuissemus
fuissetis
fuissent

Futurum,a,um Futurus,a,um
esse
Futuros,as,a
esse

fuisse

fuero
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint

En latn los verbos se utilizan muy frecuentemente en composicin (en castellano tambin sucede esto,
pero en menor medida). El prefijo que se usa para hacer un compuesto es una preposicin, que matiza y precisa el
significado del verbo original. La composicin la podemos encontrar en cualquier verbo.

LATN 1 BACH

UNIDAD 10
El verbo sum tambin admite la composicin, si bien hay que hacer varias observaciones:

a. Ningn compuesto de sum es copulativo


b. Todos los compuestos de sum son intransitivos (se construyen con Dativo o Ablativo), salvo
possum que es transitivo y se construye con infinitivo OD.
c. En cuanto a la conjugacin, los compuestos de sum no presentan alteraciones respecto al
verbo simple: llevan un preverbio que no altera la forma de sum, salvo en dos ocasiones:
i. Possum, posse, potui (poder)
Prefijo pos + consonante (pos-sum...)
Prefijo pot + vocal (pot-era...)
ii. Prosum, prodesse, profui (ser til, aprovechar)
Prefijo pro + consonante (pro-sum; pro-sumus; pro-fui; pro-fueram...)
Prefijo prod + vocal (prod-es, prod-est; prod-eram; prodero; prod-essem...)
COMPUESTOS DE SUM
ab-sum, abesse, afui (estar ausente, distar) Tiene participio de presente (absens,ntis)
ad-sum, adesse, adfui (o affui) (estar presente, ayudar)
de-sum (dees), deesse, defui (faltar)
in-sum, inesse (infui) (estar en)
inter-sum, interesse, interfu
i (intervenir)
ob-sum, obesse, obfui (u offui) (daar)
possu, posse, potui (poder)
prae-sum, praeesse, praefui (mandar, estar al frente) Tiene partiipio de presente (praesens, ntis)
pro-sum, prodesse, profui (ser til, aprovechar)
sub-sum, subesse (sin tema de perfecto) (estar debajo)
super-sum, superesse, superfui (quedar, sobrar)

possim
possis
possit
...

poteram
poteras
poterat...

possem
posses

potero
poteris
poterit...

posset...

participio

posse

potens,ntis

indicat
potui
potuisti
potuit
potuimus
potuistis
potuerunt

subjunt
potuerim
potueris
potuerit
...

infinitivo
potuisse

potueram
Plusc.

possum
potes
potest
possumus
potestis
possunt

infinit

Fut. per

subjunt

TENA DE PERFECTO

Presente
Pto. Imp.
Futuro

TEMA DE PRESENTE

indicat

Pretrito perf.

Verbo Possum, posse, potui (poder)

potueras
...
potuero
potueris
...

LATN 1 BACH

UNIDAD 10

OTROS VERBOS IRREGULARES (se incluyen aqu por su frecuencia de uso, especialmente volo y fero;
este ltimo se usa mucho en composicin)
** todos los verbos latinos son regulares en el tema de perfecto
VOLO, VELLE, VOLUI: querer
NOL , NOLLE, NOLUI: no querer
MALO, MALLE, MALUI: preferir, querer ms

Fut impf.

Pto. Impf.

Presente

INDICATIVO

SUBJUNTIVO

IMPERAT

volo

nolo

malo

velim

nolim

malim

vis

non vis

mavis

velis

nolis

malis

vult

non vult

mavult

velit

nolit

malit

volumus

nolumus

malumus

velimus

nolimus

malimus

vultis

non vultis

mavultis

velitis

nolitis

malitis

volunt

nolunt

malunt

velint

nolint

malint

volebam

nolebam

malebam

vellem

nollem

mallem

volebas

nolebas

malebas

velles

nolles

malles

volebat ...

nolebat ...

malebat ...

vellet ...

nollet ...

mallet ...

volam

nolam

malam

voles

nolles

males

volet

nolet

malet

noli

nolite

nolito
nolitote
nolunto

FERO, FERRE, TULI, LATUM: llevar, producir, decir *


ACTIVA

Presente

INDIC.

SUBJUN.

fero

feram

fers
fert

feras
etc.

PASIVA
IMPERAT

fer

ferimus

INDIC.

SUBJUN.

feror

ferar

ferris,-re
fertur

feraris,-re
etc.

ferimur

fertis

ferte

ferunt

ferimini
feruntur

ferebam

ferrem

ferebar

ferrer

ferebas ...

ferres

ferebaris, -re

ferreris, -re

Pto. Imp.

Fut. Imperf

feram

ferto (2 sg)

ferar

feres

fertote (2 pl)

fereris, -re

etc.

ferunto (3 pl)

etc.
3

UNIDAD 10

LATN 1 BACH

EJERCICIOS
Frases 279-292
-malo divitibus imperare
-secures1 signa erant quae ante consules ferebantur (se llevaban)
-facilius est laudare quam ferre paupertatem
-quid (qu) est sapientia? Semper idem (lo mismo) velle atque idem nolle
-Socrates e carcera aufugere (escapar) noluit, nam legibus suae patriae parere malebat
-si vis pacem, para bellum
-mavis servire quam pugnare, servus es

VALORES DE UT, NE2


Se trata de nexos subordinantes muy frecuentes en latn. Aunque ut se puede usar con indicativo, lo normal es que
se emplee en subjuntivo.
UT

NE

Adverbio: como

Adverbio: no

Nexo:
+ Indicativo
temporal (cuando)
comparativo (como)

Nexo:

+ Subjuntivo*
completivo (que)
final (para que)
consecutivo** (que)
concesivo (aunque)

+Subjuntivo
completivo (que no)
final (para que no)

* El orden de estos valores est hecho por frecuencia de uso. El uso en subjuntivo es el ms habitual
**En la oracin principal aparece obligatoriamente sic, ita (adv), talis, e; tantus,a,um

El uso en oracin subordina sustantiva de ut/ne lo encontramos generalmente con los siguientes verbos:
-los que significan procurar, tratar de, esforzarse... cura ut vales (procura cuidarte = que te cuides)
-los que significan pedir, suplicar, querer... oro ne demittas animum (pido que no te desalientes = que no
pierdas el nimo)
-los que significan exhortar, persuadir, aconsejar...

1
2

Securis,is (f): hacha ritual, secur


Tanto ut como ne pueden funcionar como adverbios, pero este uso es mucho menos frecuente que el de nexo.

UNIDAD 10

LATN 1 BACH

Cuando el verbo principal es de temor (timeo, metuo, vereor...), los significadosde los nexos se invierten: ut =
que no; ne = que: vereor ne molestus sim vobis (temo que os sea molesto = sea molesto para vosostros); timebam
ne evenirent ea (tema que estas cosas sucedieran).

-Rogo te ut, domi amicos nostros visites et illis maximas gratias agas.
-Omnibus rebus cura ut, omnibus amicis prosis et publicam perderent.
-Romani instabant orabantque, ne Horatius fugeret.
-Da operam, ut homines meam commendationem homines intellegant.
-Themistocles, providi animi vir, Atheniensibus persusasit, ne classem centum navium compararent.
-In bello Troiano Graeci ita improbi fuerant, ut dei illos crudeliter punierint.
-Caesar ad Ariovistum legatos misit et ab illo postulavit, ut colloquio locum eligeret
-Milites Romani Hannibali duci persuadent, ne contra rem publicam bellum gerat
-In illa pugna miltitudo hostium tanta erat, ut Romani illos numerare non possent
-Romani ad Hannibalem in Hispaniam legatos miserunt ,ut Saguntinis pacem obtineant

Duelo entre Horacios y Curiacios (tres hermanos Horacios luchan contra tres hermanos Curiacios)
Cum Tullus Hostilius regnaret, narratur (se cuenta) trigeminos fratres cum trigeminis fratribus

pugnavisse. Fratres Horatii ex origine Romana, fratres vero Curiatii ex Albana erat. Priusquam dimicarent,

Romani et Albani duces statruerunt, ut, unde victoria esset, ibi imperium bona cum pace esset. Itaque trigemini

arma capiunt et in medium inter duas acies procedunt. Duo exercitus consederant utrimque. Duces ab suis, ut

vincant, et dant signum.

Cum arma increpuerunt gladiique fulserunt, multitudo anxia fuit. In primo certamine Curiatii duos

Horatios occidunt, sed tres Curiatii sunt vulnerati. Solus unus ex Horatiis manebat incolumis. Tum Horatius fugit;
5

UNIDAD 10

LATN 1 BACH

intelligit enim se contra tres Curiatios pugnare non posse. Iuventus Albana magno cum gaudio exultat, Romana

vero tacet. Romani instabant orabantque ne Horatius fugeret. Horatius autem inter duas acies currit; at Horatius

fugam simulat; vult per campum tres Curiatios vulneratos spargere.

Tum Horatius videt unum ex Curiatiis non procul ab se abesse. In illum magno impetu reddit. Exercitus

Albanus inclamat ac petit ut fratri auxilium portent. Sed duo Curiatii difficulter et separatim currunt. Sic Horatius

unum, deinde secundum Curiatium occidit. Iam singuli supererant: alter corpus intactum et animum ferocem

habebat; alter corpus vulnere fessum, fessum cursu trahebat. Tum Romanus Albanum conficit. Romani ovantes

Horatium superbum victoria excipiunt et domum deducunt. Sola Camila in tanto gaudio tristis erat, nam unum ex

Curiatiis valde amabat. Camila, Horatii soror, fratrem increpat. Horatius autem victoria ferox suam sororem

occidit.

Acies,ei: ejcrcito, lnea de combate


Albanus,a,um: albano, de Alba
Alter... alter: uno... otro (son nominativos)
Anxius,a,um: ansioso, inquieto
Arma,orum: armas
At: nx: pero
Autem: nx: sin embargo
Camila,ae: Camila (nombre propio)
Capio,ere,cepi,captum: tomar, coger
Certamen,inis (n): combate, enfrentamiento
Conficio,ere,feci,fectum: matar
Consido,ere,sedi,sessum: acampar
Curiatii,orum: los Curiacios
Curro,ere,cucurri,cursum: correr
Cursus,us: carrera
Deduco,ere,deduxi,deductum: llevar
Deinde:adv: luego, despus
Dimico,are,avi,atum: luchar, combatir
Duas: dos
Enim: pues
Excipio,ere,cepi,ceptum: tomar, recibir
Trigemini,orum: tres triple
Tullus Hostilius (rey romano)
Tum: adv: entones
Unde: adv: de dnde

Exulto,are,avi,atum: saltar
Fessus,a,um: fatigado, cansado
Fugio: huir
Fulgeo,ere,fulsi,fulsum: brillar
Gaudium,i: alegra
Horatii.orum: los Horacios
Ibi: adv: ah
Imperium,i: poder, gobierno
Impetus,us: fuerza
In illum: contra l
Inclamo,are,avi,atum: gritar
Increpo,are,avi,atum: reprochar, censurar
Increpo,ere,pui,pitum: resonar
Insto,are,titi,-: exigir
Itaque: nx: as pues
Iuventus,utis: juventud
Medius,a,um: medio, mitad
Multitudo,inis: multitud
Occido,ere,cido,cissum: matar
Origo,inis (f): origen, estirpe
Oro,are,avi,atum: pedir, rogar
Utrimque:adv: de uno y otro lado
Valde: adv: en vano
Vero: nx: pero
Vinco,ere,vici,victum: vencer, ganar

Ovans,ntis: alegre
Porto,are,avi,atum: llevar
Priusquam: nx: antes de que, antes que
Procul: adv: lejos
Pugno,are,avi,atum: luchar, combatir
Reddo,ere,didi,ditum: volver
Regno,ara,avi,atum: reinar, gobernar
Romanus,a,um: romano, de Roma
Se: acus o abl: l
Separatim: adv: separadamente
Sic: adv: as, de este modo
Signum,i: seal
Singuli,ae,a: uno a uno
Solus,a,um: solo (nico)
Soror,oris: hermana
Spargo,ere,arsi,arsum: dispersar
Statuo,ere,tui,tutum: decidir
Superbus,a,um: sobrebio
Suus,a,um: suyo, su
Taceo,ere,tacui,tacitum: callar
Traho,ere,traxi,tractum: arrastrar
Vulneratus,a,um: herido
Vulnus,eris (n): herida

También podría gustarte