Está en la página 1de 231

AUTÓNOMA DE MÉXICO

FACULTAD DE ODONTOLOGÍA
DIVISIÓN DE ESTUDIOS DE POSGRADO
E INVESTIGACIÓN
CIRUGÍA ORAL Y MAXILOFACIAL

“Manejo del Paciente Sistémicamente


Comprometido”
R2 Lugo Martínez Luis Raúl
R3 Vizuete Bolaños Marco Xavier
ANTECEDENTES

GENERALIDADES

Contenido
HIPERTENSIÓN ARTERIAL

DIABETES

INSUFICIENCIA RENAL

INSUFICIENCIA HEPÁTICA

CONCLISIONES

BIBLIOGRAFÍA
ANTECEDENTES
ANTECEDENTES HISTÓRICOS

Karl
Ludgwig ,
1677
Otto Frank
Stephen
1628
Hales
Marcelo
1578
Malpighi
William
1511
Harvey
Miguel
Siglo XVI
Servet
Andrea
SIGLO XII
Vesalio
Ibn al
Galeno
Nanfis
SIGLO II

García B D Hipertensión arterial. Fondo de cultura económica. Barcelona 2013


Soto León L, Álvarez Pereira O. Historia de la Nefrología en Pinar del Río. 1974-2015. I Parte. Rev Ciencias Médicas Pinar del Río. 2017;21(1):111–9.
ANTECEDENTES HISTÓRICOS

1983-1987 Tratamiento a
1962 Hinman primer hipertensos de bata mediados del siglo
sistema portátil blanca XX sin sodio

Trepotride vía Braun Méndez, Page


Reserpina siglo XX
endovenosa y Helmer RAA

Miguel Ondetti
Captopril inhibidor de
la ECA

García B D Hipertensión arterial. Fondo de cultura económica. Barcelona 2013


Soto León L, Álvarez Pereira O. Historia de la Nefrología en Pinar del Río. 1974-2015. I Parte. Rev Ciencias Médicas Pinar del Río. 2017;21(1):111–9.
•HIPERTENSIÓN ARTERIAL
DEFINICIÓN

La hipertensión, es un trastorno

OMS
en el que los vasos sanguíneos Sistólica superior a 140mm/Hg y
tienen una tensión diastólica igual o superior a
persistentemente alta, lo que 90 mm /Hg
puede dañarlos

Organización mundial de la salud. available from: https://www.who.int/healthtopics/hypertension/


hipertensión arterial
sistémica es un síndrome
de etiología múltiple
Secretaria de salud a cifras <140/90mm/hg
caracterizado por la
elevación persistente de
cifras de la presión

Guía practica clínica para el diagnostico y tratamiento de la hipertension arterial en el primer nivela atención México : secretaria de salud ,2014
 En términos generales,los
criterios clínicos actuales
para definir la hipertensión se
basan enel promedio de dos o
mas “lecturas” de presión
arterialdurante dos o mas
visitas hospitalarias.

James PA, Oparil S, Carter BL, et al. Guía basada en evidencia para el manejo de la presión arterial alta en adultos de 2014 : informe de los miembros del panel nombrados para el octavo comité nacional conjunto (JNC 8) . JAMA 2014; 311 (5): 507–
520.
Longo DL, Kasper DL, Jameson JL. Harrison: principios de medicina interna (18a. ed.). México, D.F.: McGraw-Hill Interamericana; 2012.
Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan N, Poulter N, Prabhakaran D. 2020 International Society of Hypertension Global Hypertension Practice Guidelines. Jhypertens.2020; 38(6): 982-1004
DEFINICIÓN

HT Sistólica
HT
aislada

PAS PAD PAS PAD

≥140 mmHg ≥90 mmHg ≥140 mmHg ≤90 mmHg

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
TIPOS DE HIPERTENSIÓN

Hipertensión esencial o primaria

80 a 95% con este diagnóstico

interacción entre factores ambientales y genéticos

Longo DL, Kasper DL, Jameson JL. Harrison: principios de medicina interna (18a. ed.). México, D.F.: McGraw-Hill Interamericana; 2012.
HIPERTENSIÓN SECUNDARIA

hipertensión secundaria

aumento de la presión arterial sistémica por una causa


identificable

Solo el 5-10% de los pacientes hipertensos

Longo DL, Kasper DL, Jameson JL. Harrison: principios de medicina interna (18a. ed.). México, D.F.: McGraw-Hill Interamericana; 2012.
CLASIFICACIÓN JNC

James PA, Oparil S, Carter BL, et al. Guía basada en evidencia para el manejo de la presión arterial alta en adultos de 2014 : informe de los miembros del panel nombrados para el octavo comité nacional conjunto (JNC 8) .
JAMA 2014; 311 (5): 507–520. doi: 10.1001 / jama.2013.284427
CLASIFICACIÓN AHA
Etapa Presión sistólica mm/Hg Presión diastólica mm/hg Modificar estilo de
vida

Normal <120 <80 _____

Elevada 120 a 129 <80 Si

Hipertensión Etapa 130 a 139 80-89 Si


1

Hipertensión Etapa >140 >90 Si


2

Rubio A. Nuevas guías del American College of Cardiology/American Heart Association Hypertension para el tratamiento de la hipertensión. ¿Un salto en la dirección correcta?. Med Int Méx. 2018 marzo;34(2):299-303.
CLASIFICACIÓN DE LA HIPERTENSIÓN BASADA EN
LA MEDICIÓN DE LA PRESIÓN ARTERIAL EN EL
CONSULTORIO

P. Sistólica P. Diastólica
Categoría
(mm Hg) (mm Hg)
P.A. Normal <130 Y ≤ 85
P.A. Normal elevada 130-139 Y/O 85-89

Hipertensión grado 1 140-159 Y/O 90-99

Hipertensión grado 2 ≥160 Y/O ≥100

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
DIAGNÓSTICO

Habitación tranquila con temperatura confortable.

Condiciones
Antes de las mediciones: evite fumar, cafeína y ejercicio durante 30 minutos; vejiga vacía permanezca
sentado y relajado durante 3 a 5 min.

Ni el paciente ni el personal deben hablar antes, ni durante las mediciones.

Posición El paciente debe estar sentado: el brazo descansa sobre la mesa con la mitad del brazo al nivel del
corazón; respaldo apoyado en la silla; piernas sin cruzar y pies planos en el piso.

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
FISIOPATOLOGÍA
SISTEMA RENINA ANGIOTENSINA ALDOSTERONA

Endotelinas Vasocostricción

ECE

Preproendotelina proendotelina Endotelina 1,2 y 3

FACTOR DIGITÁLICO ENDÓGENO HORMONAS GASTROINTESTINALES

Inhibición bomba Na-K-Mg- Péptido intestinal vasoactivo Colecistocinina


AtPasa

Coherina Sustancia P

Sodio vía oral

Guyton AC, Hall JE. Tratado de Fisiología Médica. 13a ed. Mississippi: Elsevier; 2016.
IMPORTANCIA DE (NACL) EN EL ESQUEMA
RENAL-LÍQUIDO CORPORAL DE REGULACIÓN DE
LA PRESIÓN ARTERIAL

Aumento de sal eleva la presión arterial

No se excreta a la misma velocidad que el agua

Cuando hay un exceso de sal en el líquido extracelular


aumenta lo osmolalidad del líquido

Estimula el centro de sed en el cerebro AUMENTO DE LA


ESTIMULA AL EJE
HIPOTÁLAMO-
OSMOLALIDAD
HIPÓFISIS
Personas beben más agua aumentando el volumen del
líquido extra celular PROVOCA
REABSORCIÓN RENAL
SEGREGAR HORMONA
Y AUMENTO DEL
ANTIDIURÉTICA
LÍQUIDO
EXTRACELULAR

Guyton AC, Hall JE. Tratado de Fisiología Médica. 13a ed. Mississippi: Elsevier; 2016.
TRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

Estudios han demostrado que todos estos fármacos reducen las


complicaciones de la hipertensión

❑ Inhibidores de la enzima convertidora de la angiotensina (IECAs)

❑ Bloqueadores de los receptores de angiotensina (ARAII)

❑ Betabloquedores (BBs)

❑ Bloqueadores de los canales del calcio (BCC)

❑ Diuréticos tipo tiazidas

Emile R. Mholer III, Advanced Therapy in Hypertension and Vascular Disease, Canada, 2006

James P.A, Oparil S, Carter BL et al. Evidence based –guideline for the management of hight blood pressure in adults. Report from the members appointed to the eigth joint national committe JNC8 JAMMA, 2014
INHIBIDORES DE LA ECA II BLOQUEADORES DE LOS RECEPTORES DE
ANGIOTENSINA II

 Inhiben el
receptor de
angiotensina II

 Vasodilatación

 Reduce
resistencia
periférica

Dawson, James. Lo Esencial en Farmacología, 2da ed., Madrid 2004


ANTAGONISTA DE LOS RECEPTORES INHIBIDORES DE ECA.
DE ANGIOTENSINA II

▸ Losartan, valsartán, telmisartan. ▸ nombre + irol= inhibidos de ECA


▸ Relajan el mùsculo liso antagonizando los efectos de ▸ causan retención de K+
la angiotensina II = resulta en una vasodilatación. ▸ no se puede usar con ahorradores de K
(espirinolactona)

Brunton L, Parker K, Blumenthal D. Goodman & Gilman Manual de Farmacologia y Terapeutica. McGraw- Hill. USA. 2008.
BENZOTIADAZINAS.
HIDROCLOROTIAZIDA.
Bloquean el simportador de Na+ Abre canales del K+activados por
Cl- en el túbulo contorneado distal Ca+= hiperpolarizacion de células
= disminución del gasto cardíaco. de Músculo liso = disminución de
la entrada de Ca y produce
vasoconstricción.

 Bajan gasto  Aumentan flujo  Vasodilatación


cardíaco urinario

12.5mg (Dmax 25mg) de Clortalidona o Hidroclorotiazida diario.


Brunton L, Parker K, Blumenthal D. Goodman & Gilman Manual de Farmacologia y Terapeutica. McGraw- Hill. USA. 2008.
SIMPATOLÌTICOS
(RECEPTORES ADRENÈRGICOS ALFA Y BETA)

BETA.
• Actúan en el aparato yuxtaglomerular, reduciendo el nivel de
Renina = Angiotensina II.
• Hacen cambios en el control del SNS altera la sensibilidad de los
barorreceptores.

ALFA. • Reducen la resistencia arteriolar y aumenta la capacidad venosa

Brunton L, Parker K, Blumenthal D. Goodman & Gilman Manual de Farmacologia y Terapeutica. McGraw- Hill. USA. 2008.
METILDOPA.
Acción central, libera metil-noradrenalina
actua en receptores adrenergicos alfa 2 para
atenuar la liberación de noradrenalina.

V.O es Absorbido por un transportador de


aminoácido activo.

Se elimina en 2 a 3hrs.

• Aplicaciones terapéuticas:
Excreta por orina.
• En embarazo (250mg/dia)

Brunton L, Parker K, Blumenthal D. Goodman & Gilman Manual de Farmacologia y Terapeutica. McGraw- Hill. USA. 2008.
CLONIDINA, GUANABENZ, GUANFACINA.

Agonizas adrenérgicos. Reducen las aferencias simpáticas del SNC.

Disminuyen el gasto cardiaco y resistencia periférica.

PUEDEN producir sedación y resequedad bucal, bradicardia.

Brunton L, Parker K, Blumenthal D. Goodman & Gilman Manual de Farmacologia y Terapeutica. McGraw- Hill. USA. 2008.
ABRIDORES DE CANALES DE K+ (MINOXIDILO).
Para pacientes de hipertensión grave y resistente a
medicamentos.

Se metabóliza por sulfotransferasas hepatica en la


molecule activa SULFA N-O DE MINOXIDILO (activa
canales de K) = origina hiperpolarizacion y relajación del
músculo liso arteriolar.

Se absorve en tubo digestivo

Se excreta por orina

Se elimina por metabolismo hepático.

Brunton L, Parker K, Blumenthal D. Goodman & Gilman Manual de Farmacologia y Terapeutica. McGraw- Hill. USA. 2008.
Monoterapia en HTA grado
1 de bajo riesgo pacientes
de mucha edad

A+D en pacientes
ancianos con antecedente
de choque

A+C / C+D en pacientes


afrodescendientes

A – iECA

B- Bloqueadores de los
canales de calcio

D – Diuréticos tiazídicos

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
DAÑO ORGÁNICO MEDIADO POR
HIPERTENSIÓN

Evaluación del riesgo


La alteración Órganos terminales cardiovascular
estructural o general
funcional de la
vasculatura arterial y
/ o los órganos que El cerebro, el corazón,
irriga causada por los riñones, las arterias Manejo
una PA elevada.  centrales y periféricas HMOD
y los ojos.

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
DAÑO ORGÁNICO MEDIADO POR
HIPERTENSIÓN
Cerebro:

AIT o ACV

PA elevada

Resonancia magnética

Microhemorragias

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
DAÑO ORGÁNICO MEDIADO POR
HIPERTENSIÓN

HVI
Riñones: 
Corazón 

ECG • Creatinina sérica


Limitada • TFGe
• Albuminuria
Ecocardiograma
transtorácico bidimensional Precisión
(ETT)

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
DAÑO ORGÁNICO MEDIADO POR
HIPERTENSIÓN

Arterias

Arterias de las extremidades No se recomienda su uso


Carótidas Aorta
inferiores rutinario

Velocidad de la onda de pulso Evaluación del índice tobillo-


Ecografía carotídea
(VOP) carótido-femoral brazo (ITB). 

Carga / estenosis de placa Endurecimiento de las


aterosclerótica grandes arterias

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
DAÑO ORGÁNICO MEDIADO POR
HIPERTENSIÓN
Ojos : Fundoscopia
Retinopatía hipertensiva
Experiencia
Hipertensión de grado 2 

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
MODIFICACIONES DE ESTILO DE VIDA

Primera línea de
tratamiento Reducción de sal Dieta Bebidas saludables
antihipertensivo. 

Consumo moderado
Peso Fumar Actividad física
de alcohol

Medicinas Exposición a
alternativas contaminación / frío

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan NA, Poulter NR, Prabhakaran D, et al. 2020 International Society of Hypertension global hypertension practice guidelines. Hypertension. 2020;75(6):1334–57.
Modificaciòn Recomendación Recomendación aproximada en la PAS (rango)

Reducir el peso corporal Mantener un peso corporal normal (IMC 18.5 – 5 – 20 mmHg/10kg de pèrdida de peso
24.9 kg/m2

Adoptar el plan de dieta tipo DASH Consumir un dieta rica en frutas y vegetales, 8 – 14 mmHg
productos lácteos bajos en grasa y con un
contenido reducido en grasas saturadas y grasas
totales

Reducir el consumo de sal de la dieta Reducir el consumo de sodio a no mas de 2 – 8 mmHg


100mmHg por dìa (2.4 sodio o 6g de cloruro de
sodio)

Actividad física Participar en actividad física regular 4 – 9 mmHg

Moderación en el consumo de alcohol Limitar el consumo de bebidas a no mas de 2 2 – 4 mmHg


tragos en hombres, 1 trago en mujeres y personas
de peso liviano

James P.A, Oparil S, Carter BL et al. Evidence based –guideline for the management of hight blood pressure in adults. Report from the members appointed to the eigth joint national committe JNC8 JAMMA, 2014
HIPERTENSIÓN SISTÓLICA AISLADA

HA
sistólica
aislada

PAS >=140mmHg Forma mas


PAD >=90mmHg común de HA Jóvenes
esencial

Rigidez de
arterias Ancianos

Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan N, Poulter N, Prabhakaran D. 2020 International Society of Hypertension Global Hypertension Practice Guidelines. Jhypertens.2020; 38(6): 982-1004
HIPOTENSIÓN
La Organización Mundial de la Salud (OMS)
considera  hipotensión la presión arterial inferior 90/60 mmHg y 120/80 mmHg.
a 100/60 mm Hg en mujeres e inferior a 110/70
mm Hg en hombres

El corazón, el cerebro y otras


partes no reciben suficiente
sangre (hipoperfusión tisular)

Baratollah Shaban, B., Sharifian, A., Eshghpour, M (2016) Concepts, Application, And Efficacy Of Hypotensive Anesthesia In Maxillofacial And Orthognathic. Journal of Dental and Medical Sciences Volume 15, Issue 5 Ver. VIII PP 92-96
“Desorden metabólico multifactorial que se
DIABETES caracteriza por hiperglucemia crónica con trastornos
MELLITUS en el metabolismo de los carbohidratos, grasas y
proteínas, causada por los defectos en la secreción
y/o en la acción de la insulina o de ambos”

• Hiperglucemia sostenida

• Riñones
• Ojos
Disfunción y falla
Falla sistémica • Nervios
orgánica • Corazón
• Vasos sanguíneos

Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención Primaria de Salud. Revista Finlay 2017 ; 1(3): 22 p
CLASIFICACIÓN
Diabetes tipo 1 (destrucción de células β del páncreas con déficit absoluto de insulina)

Diabetes tipo 2 (pérdida progresiva de la secreción de insulina con resistencia a la insulina)

Diabetes Mellitus Gestacional (DMG)

Diabetes específicas por otras causas

MODY

Neonatal
• Enfermedades exocrinas del páncreas

Fibromatosis

Pancreatitis
• Inducida por medicamentos o sustancias químicas

Glucocorticoides

Tratamiento del VIH/SIDA

Trasplante de órganos

Professional prectice commite: Standars of medical care in diabetes, 2019, 42


CRITERIOS DE DIAGNÓSTICO

• Glucosa en ayunas: = o < 126 mg/dl


• Glucemia casual: = o > a 200 mg/dl
• Valores normales de
• Hemoglobina G. 6.5% glucemia en ayunas
menores a 100 mg/dl
• Síntomas clásicos de DM:
• Pospandral 140 mg/dl
(después de 2 horas)
• Poliuria
• Polidipsia
• Polifagia
• Pérdida de peso

Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención Primaria de Salud. Revista Finlay 2017 Ene 5]; 1(3):22 p.
DIABETES TIPO I
PATOGENIA
DM1 Factores genéticos 

Factores Factores
inmunológicos  ambientales 

Destrucción de las
células beta del
páncreas y
deficiencia de
insulina 


 Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
FISIOPATOLOGÍA


 Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016

 Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
Professional prectice commite: Standars of medical care in diabetes, 2020
MANIFESTACIONES CLÍNICAS

Guyton  A,  Hall J. Tratado de fisiología médica. 11ª ed. Madrid: Elsevier; 2011​
ESQUEMA DE TRATAMIENTO DE LA
INSULINA

Convencional: 1 a 2 inyecciones de insulina de Terapia insulínica intensiva: 3 dosis de insulina de


acción intermedia antes del desayuno y en la acción rápida antes de desayuno, almuerzo y
noche (9-11pm) (2/3 de la dosis total antes del comida y una dosis de insulina de acción
desayuno y 1/3 en la noche). intermedia en la noche.

Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención Primaria de Salud. Revista Finlay [revista en Internet].
2011 [citado 2017 Ene 5]; 1(3):[aprox. 22 p.]. Disponible en: http://www.revfinlay.sld.cu/index.php/finlay/article/view/69
TIPOS DE INSULINA
Acción Tipo Principio Máximo Duración
Ultrarápida Lispro 10 min 1a2h 3 a 4h
Corta ( regular Cristalina 30 min 2a5h 5a8h
)
Intermedia NPH 1a3h 6 a 12 h 16 a 24 h
( NPH, lenta)
Prolongada Glargina 4a6h 8 a 20 h 24 a 28 h
( ultralenta )
Mezcla 70/30 ( Mezcla 30 min 7 a 12 h 16 a 24 h
NPH/ regular )

RAMIRO M. El Internista. Segunda Edición. Editorial Mc Graw Hill. Mexico DF. 2003.
Sociedad Ecuatoriana de Endocrinología. Diagnóstico y manejo de la diabetes mellitus tipo 2 Recomendaciones de consenso 2003
ESQUEMAS DE APLICACIONES DE INSULINA

Antes del Antes de la Antes de la cena Antes de


desayuno comida acostarse
N/R
N/R N/R
N/R N/R N
R R NoL
R R R N
LyR R R

R= regular o corta
N= intermedia (NPH)
L= prolongada o ultralenta

RAMIRO M. El Internista. Segunda Edición. Editorial Mc Graw Hill. Mexico DF. 2003.
ESQUEMAS DE APLICACIONES DE INSULINA

1 UI de insulina metaboliza 15 mg de glucosa


• 130-160= 1UI
• 160- 190= 2UI
• 190-210= 4UI
• 220-250= 6U

Tratamiento intensivo bolo-basal

Ajuste de la dosis con varias mediciones de glucemias

RAMIRO M. El Internista. Segunda Edición. Editorial Mc Graw Hill. Mexico DF. 2003.
Fenómeno Alba y Efecto Somogyi

• Consecuencia directa de
los cambios hormonales
Fenómeno que se producen en
nuestro cuerpo durante el
del Alba ciclo del sueño
• Presente entre1:00 -
3:00am(fase
hipoglucémica) y 5:00 -
8:00am (fase
hiperglucemica
• Consecuencia hipoglucemia
nocturna, liberando
Efecto somatotropina, cortisol y
catecolaminas que ayudan a
Somogyi revertir

Rivera-Cisneros AE y cols. Efectos Amanecer y Somogyi en la variación de la glucemia Rev Mex Patol Clin, Vol. 50, Núm. 4,, 2003
DIABETES TIPO II
CRITERIOS DE DIAGNÓSTICO

• Glucosa en ayunas: = o < 126 mg/dl


• Glucemia casual: = o > a 200 mg/dl
• Hemoglobina G. 6.5%
• Síntomas clásicos de DM:

• Poliuria
• Polidipsia
• Polifagia
• Pérdida de peso

Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención Primaria de Salud. Revista Finlay [revista en Internet]. 2011 [citado 2017 Ene 5]; 1(3):[aprox. 22 p.].
Disponible en: http://www.revfinlay.sld.cu/index.php/finlay/article/view/69
Es recomendado que se repita la misma prueba sin demora utilizando una nueva muestra de sangre.

Si dos pruebas diferentes (como A1C y FPG) están por encima del umbral de diagnóstico se confirma el
diagnóstico

Por otro lado, si un paciente tiene discordante resultados de dos pruebas diferentes, entonces el resultado
de la prueba que está por encima del diagnóstico debe repetirse

Professional prectice commite: Standars of medical care in diabetes, 2019, 42


ALTERACIONES EN EL METABOLISMO DE LA
GLUCOSA

Glucosa alterada •
100 mg/dl y 125 mg/dl
en ayunas (GAA)

Intolerancia a la •
140 mg/dl y 199 mg/dl (después
prueba de glucosa
de 75g de glucosa)
(ITG)

Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención Primaria de Salud. Revista Finlay [revista en Internet]. 2011 [citado 2017 Ene 5]; 1(3):[aprox. 22 p.].
Disponible en: http://www.revfinlay.sld.cu/index.php/finlay/article/view/69
FISIOPATOLOGÍA DE DM2

Disminuye la Función de la
Insulinoresistencia
células B

DM2

Otros Defectos
Aumento de lipolisis
Liberación de Ácidos grasos no esterificados
Mayor Producción Hepática de Glucosa

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


FISIOPATOLOGÍA DE DM2

Obesidad Sedentarismo Envejecimiento genética Glucotoxicidad Ácidos grasos

Disminución función de
Insulinoresistencia
cel. Beta

Aumento Glucemia

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


INSULINORESISTENCIA

Tejidos no responden a la insulina

Dificultad de la glucosa para entrar a las células

Como compensación, inicialmente mas insulina

Hiperinsulinemia

Hiperglucemia

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


PROGRESIÓN DE INSULINORESISTENCIA

Insulinoresistencia

Producción de insulina

Glucemia

Prediabetes Dm2
No-diabetes

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


Insulina: Insulina: Enfermedad
sensibilidad secreción Macrovascular

30% 50% DM2 50%

50% 70%-100% Tolerancia disminuida a la 40%


glucosa

70% 150% Alteración en el 10%


metabolismo de la glucosa

100% 100% Metabolismo normal de la


glucosa

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


MECANISMO CELULAR

• Autofosforilación
Receptor de insulina • Fosforilación de proteínas IRS(sustrato del

Tirosinkinasa receptor de insulina)


• Fosforilzación de IRS en serina/treonina

Internalización del
Receptor

Degradación de los IRS • Vía ubiquitina proteosomal

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


Insulina

Receptor Membrana Célular Receptor

Expresa canal
glucosa

Tirosina Tirosina
cinasa cinasa

IRS Fosforilación de enzima


Síntesis de proteínas, glucosa, grasa, crecimiento

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


PAPEL DEL ADIPOCITO

Adiponectina:
• Suprime la gluconeogénesis
Il-6: inhibe la señalización de Hepatica
Aumenta la Lipólisis Bloque de l TNFa
insulina • Captación de glucosa en musculo
• Oxidación de ácidos grasos
• Inhibe lipólisis

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


FALLA DE LA CÉLULA BETA PANCREÁTICA

• Glucotoxicidad: exposición prolongada a la hiperglucemia/10 años

Edad

Efecto
incretina TCF7L2

Deposito RI
Amiloide

Glucotoxicidad Lipotoxicidad

Goyal R, Jialal I. Diabetes Mellitus Type 2. StatPearls Publishing; 2019;


OCTETO
OMINOSO 
•Se identifican ocho deficiencias importantes como las
causas principales de la fisiopatología de la resistencia a la
insulina y la DM2.

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
MECANISMOS IMPLICADOS EN LAS
HIPERGLUCEMIA 

•producción de
disminución de la
glucosa hepática aumento de la
sensibilidad a la
incluyen sensibilidad al glucagón 
insulina 
hiperglucagonemia

niveles
elevados de oxidación de
precursores de ácidos grasos
glucosa libres
circulantes

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
Disminuye la secreción de
insulina 
Amilina Amilina
Resistencia a la circundante  pancreática  Haga clic para agregar
insulina  texto

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
TRIUNVIRATO
OMINOSO

•Músculo ®

•Hígado®

•Páncreas(S)  
•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
CRECIENTE Células productoras de glucagón pancreático

NÚMERO DE Tejido adiposo 


ESTUDIOS
SUGIRIÓ LA Visceral 

IMPLICACIÓ Intestino 

N DE OTROS Riñones 

ÓRGANOS  SNC  

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
HÍGADO 
Aumento de
glucocinasa 

(-)capacidad de
la insulina para
supresión de la
suprimir la pérdida gradual
glucosa-6-
velocidad, de (FoxO), 
fosfatasa 
glucosa-6- Lipogénesis
Hiperglucemia 
fosfatasa

Gluconeogénesis 
Ácidos Grasos
libres 

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
MÚSCULO 

Tejido muscular, la resistencia a la insulina se manifiesta como defectos en la


fosforilación intracelular y el transporte de glucosa

Insulina y la señalización en la microvasculatura muscular son responsables de


estos déficits

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
Vía MAPK

-)Síntesis de
(-) insulina 
glucógeno  Hiperglucemia 
Aumenta la
endotelina 

+ niveles de No captación de Provoca


glucosa - glucolisis  glucosa  vasoconstricción 

plasmatica 
No logra entrar la
insulina 

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
TEJIDO ADIPOSO 
Resistencia a la Receptor Lipolisis en
insulina  disminuido  ayuno 

Lipogénesis en Metabolismo Estado


la alimentación  anaerobio  proinflamaorio 

(-) adiponectina
Obesidad
(sensibilizante
proinflamarotio 
de la insulina 

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
RIÑONES 

1 Liberar glucosa directamente al


plasma mediante gluconeogénesis aumento de la
gluconeogénesis

2. Tomar glucosa de la circulación


para satisfacer las
necesidades energéticas.
Hiperglucemia 
3. Reabsorber la glucosa del
filtrado glomerular, devolviendo
la glucosa a la circulación
plasmática.
 reabsorción de
glucosa

Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
TRACTO
GASTROINTESTINAL 

• Posible desarrollo de resistencia a la


incretina en pacientes con DM2,
especialmente con enfermedad de larga
duración

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
PÁNCREAS 

• sobre nutrición y obesidad, aumenta la demanda


metabólica provocan estrés y agotamiento en el
retículo endoplásmico dentro de las células b
•  las células b estresadas pueden diferenciarse a
células alfa y producir glucagón, lo que agrava aún
más la hiperglucemia y continúa con la apoptosis

•Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95. 
Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus. 2020;5:121–33. 
FÁRMACOS DE ADMINISTRACIÓN
ORAL
Tiazolidinedionas
Aumentan la captación de
Biguanida (metformina)
glucosa por el músculo
Disminuye la producción
esquelético y diminuyen la
hepática de glucosa y
lipólisis en el tejido adiposo
aumenta la captación de
glucosa

Sulfonilureas Inhibidores de la -
Aumentan la secreción de glucosidasa
insulina de las células  Retrasan la absorción intestinal
pancreáticas de carbohidratos

Glinidas Inhibidores DPP4


Aumentan la secreción de Aumentan la secreción de
insulina de las células  insulina e inhibe secreción
pancreáticas de glucagón

Cheng AY, Fantus IG. Oral antihyperglycemic therapy for type 2 diabetes mellitus CMAJ 2005; 172: 213-226.
TRATAMIENTO
• Biguanidas
• Inhibidores de a-
Antihiperglicemiantes glucosidasa
orales
• Tiazolidinediona.

• Sulfonilureas
• Meglitinidas
Hipoglucemiantes orales

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
BIGUANIDAS

• Reduce la • Mejora la • Disminuye la


producción de captación y el absorción de
glucosa hepática uso de glucosa glucosa
en presencia de por parte del intestinal.
insulina. músculo.

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
INHIBIDORES DE A-
GLUCOSIDASA

• Interfieren con • La a-glucosidasa • Retrasan la


las acciones de a- sirve para absorción de
glucosidasa en el descomponer los carbohidratos
epitelio del disacáridos y los intestinales y
intestino carbohidratos mitigan las
delgado. más complejos. excursiones de
glucosa
posprandiales.

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
TIAZOLIDINEDIONAS

Rosiglitazona y Pioglitazona
Reducen la resistencia a la insulina

Mejoran la acción periférica de la


insulina

Reducen la hiperglucemia al
aumentar la captación y el uso de
glucosa por los tejidos periféricos

Reducen la producción de glucosa


hepática.

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
Sulfonilureas y Meglitinidas

Aumentan la
liberación de insulina
por las células b

Meglitinidas • Repaglinida y Nateglinida

• Gliburida, Glipizida,
Sulfonilureas
Glibenclanida y Glimepirida

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
TRATAMIENTO PARA DIABETES TIPO 2

combinación de fármacos:

❍ metformina+ ❍ sulfonilurea +metformina


sulfonilurea
❍ sulfonilurea +acarbosa
❍ metformina+ acarbosa
❍ sulfonilurea
❍ metformina +tiazolidindiona
+tiazolidindiona
❍ sulfonilurea +inhibidor
DPP4
❍ metformina +meglitinida
❍ sulfonilurea +agonista
GLP-1
❍ metformina +insulina
❍ sulfonilurea +insulina
❍ metformina +inhibidor
DPP4
❍ acarbosa +metformina
❍ metformina +agonista
GLP-1
❍ acarbosa +sulfonilurea

Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención Primaria de Salud. Revista Finlay [revista en Internet].
2011 [citado 2017 Ene 5]; 1(3):[aprox. 22 p.]. Disponible en: http://www.revfinlay.sld.cu/index.php/finlay/article/view/69
CÁLCULO DE LA DOSIS DE INSULINA SEGÚN EL PESO

Peso en kg Dosis de insulina por hora (unidades)

60-69 6
70-79 7
80-89 8
90-99 9
100-109 10
110-119 11
120-130 12
130-139 13
140-150 14
>150 15

Joint British Diabetes SocietiesInpatient Care Group The Management of Diabetic Ketoacidosis in Adults.2013 disponible en http://www.diabetologists-abcd.org.uk/JBDS/JBDS.htm and the Diabetes UK website at
www.diabetes.org.uk
TRATAMIENTO

American diabetes asociation standards of medical care in diabetes. Diabetes Care. 2017: 40


Hipoglucemia

COMPLICACIONES
Cetoacidosis
AGUDAS DE LA diabética
DIABETES
Estado
hiperosmolar
hiperglucémico
Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
HIPOGLUCEMIA

Descenso de la glucemia por debajo de 70 g/dl. 

Barrera control eficaz diabetes

Se debe interrogar a los pacientes en cada consulta acerca de la presencia de


hipoglucemias sintomáticas o asintomáticas.

Se asocia con un aumento de riesgo de complicaciones cardiovasculares, demencia,


accidentes de tráfico y aumento de mortalidad total.

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
HIPOGLUCEMIA

Causas

• Exógenas (> 90 %):


• Sobredosificación de fármacos, causa más fre-cuente de atención urgente. 
• Falta de ingesta.
• Ejercicio físico excesivo.

• Secundarias (< 10 %).


 Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
TRIADA
DE
WHIPPLE

Sircar M, Bhatia A, Munshi M. Review of Hypoglycemia in the Older Adult: Clinical Implications and Management. Can J Diabetes. 2016;40(1):66-72
RESPUESTA FISIOLÓGICA A LA
HIPOGLICEMIA

Menos de 70 mg / ↓ Secreción de ↑ Producción de


Euglicemia 
dL  insulina  glucagón

Hígado  ↑  Glucogenólisis  ↑ Gluconeogénesis

Músculos, la grasa ↓ eliminación de


G. suprarrenales  Epinefrina
Respuesta a la y los riñones  glucosa. 
hipoglucemia

Acetilcolina  Hambre / diaforesis

+ SNA
Temblores y
Norepinefrina
palpitaciones .

Sircar M, Bhatia A, Munshi M. Review of Hypoglycemia in the Older Adult: Clinical Implications and Management. Can J Diabetes. 2016;40(1):66-72
Cerebro

Producción basal de glucosa 2mg/kg/minuto


FISIOPATOLOGÍA 50% son metabolizados por el cerebro. 

Mecanismos contrareguladores
• Disminución de la secreción de la insulina a la par con la
reducción de la glucemia. 
• Incremento en la secreción de glucagón. 
• Existe un aumento en la secreción de epinefrina. 

Sircar M, Bhatia A, Munshi M. Review of Hypoglycemia in the Older Adult: Clinical Implications and Management. Can J Diabetes. 2016;40(1):66-72
Cetoacidosis diabética

Síntomas Sucesos desencadenantes Signos

• Náusea y vómito • Administración • Respiración de Kussmaul


• Sed y poliuria inadecuada de • Aliento afrutado
• Dolor abdominal insulina
• Disnea • Infección
• Infarto
• Drogas
• Embarazo

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
CETOACIDOSIS DIABÉTICA

Déficit insulina + Exceso de glucagón

Incrementa gluconeogénesis, glucogenólisis y


cuerpos cetónicos

Ácidos grasos libres y aminoácidos

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
CETOACIDOSIS DIABÉTICA - FISIOPATOLOGÍA

• Ácidos grasos libres


Cetosis
• Adipocitos
Beta-
Acetoacetato
hidroxibutarato
Cuerpos • Cetoácidos
cetónicos • + Bicarbonato

Acetona
Acidosis
metabólica

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
ESTADO HIPERGLUCÉMICO
HIPEROSMOLAR

Anciano + DM2

Varias semanas con poliuria y pérdida de peso

Confusión mental, letargo y coma 

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
ESTADO HIPEROSMOLAR HIPERGLUCÉMICO

Exploración física Desencadenante

Deshidratación
IAM
profunda

Ausencia de
síntomas de la ACV
cetoacidosis

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
Déficit de insulina + déficit de líquidos

Aumenta producción hepática de glucosa

HHS - Diuresis osmótica


FISIOPATOLOGÍA
Disminución de volumen vascular

Ausencia de cetosis

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
CETOACIDOSIS EHH
Leve Moderada Grave
Glucosa >250 >250 >250 >600
plasmática
(mg/100 ml)
Nivel sensorial Alerta Alerta/ Estupor/coma Estupor/coma
somnoliento
Anion gap* >10 >12 >12 <12
pH arterial 7.25 a 7.30 7.0-<7.24 <7.0 >7.30
Bicarbonato ≥15-18 10-<14.9 <10 >15
sérico(mEq/L)
Osmolaridad Variable Variable Variable >320 mOsm/kg
sérica
efectiva**
Cetonas Positivas Positivas Positivas Levemente
urinarias*** Positivas

Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial McGrawHill 2011
CLÍNICA

Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención Primaria de Salud. Revista Finlay [revista en Internet]. 2011
COMPLICACIONES RELACIONADAS CON LA DIABETES

Retinopatía

microvasculares Neuropatía

Nefropatía
Complicaciones
Cardiopatía
coronaria

Arteriopatía
Macrovasculares periférica

Enfermedad
vascular cerebral

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
MECANISMOS DE LAS COMPLICACIONES

El exceso de glucosa intracelular induce


la formación de productos finales de glucosilación avanzada

La hiperglucemia incrementa el metabolismo de


la glucosa a través de la vía del sorbitol relacionada a la enzima reductasa
de aldosas.

La hiperglucemia aumenta la formación de diacilglicerol y en consecuencia


promueve la activación de proteincinasa C, la cual altera la transcripción de los genes

La hiperglucemia incrementa el flujo a través de la vía de las hexosaminas, la formación de


proteoglucanos, alterando su función

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES OFTALMOLÓGICAS DE LA DIABETES
MELLITUS

Proliferativa

Retinopatía

No
proliferativa

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES OFTALMOLÓGICAS DE LA DIABETES MELLITUS

Retinopatía Retinopatía

NO proliferativa • Proliferativa
Micro-aneurismas
retinianos
Perdida de Calibre de las
pericitos (retina)
Hemorragias venas

(mancha)
Exudados
algodonosos
Aumento de
Isquemia de retina
permeabilidad
Anomalías
Hemorragias
vasculares
Patofisiología

Microvasculatura Alteraciones de Micro-


anormal flujo sanguíneo aneurismas

• Aparece al final de la 1 década o al inicio de la 2 década de


la enfermedad
Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES OFTALMOLÓGICAS DE LA DIABETES
MELLITUS

Neovascularización Hipoxia Nervio Óptico y Mácula

Desprendimiento de
Fibrosis retina

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES OFTALMOLÓGICAS DE LA DIABETES
MELLITUS

TRATAMIENTO
Edema Macular

La angiografía
Control de la glucemia
con
fluorescencia La tomografía de
coherencia

25% Fotocoagulación laser


Control de la presión
arterial

Perdida
moderada de
visión

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES RENALES DE LA DIABETES MELLITUS

Nefropatía Diabética

Normalmente requiere trasplante renal


Nefropatía

Retinopatía

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES RENALES DE LA DIABETES MELLITUS

No se han
• La patogénesis de la identificado
Efectos de los factores
nefropatía solubles factores
ambientales o
diabética. genéticos.
Excretar pequeñas
cantidades de
albumina en orina.
Membrana 5-10 años
basal glomerular se
engrosa.
5 años

Hiperperfusión
glomerular y la
Alteraciones hipertrofia renal
Cambios estructurales
hemodinámicas ocurren en
en los glomérulos
(microcirculación renal)
1-5 años
• Evolución natural de la nefropatía
diabética

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES RENALES DE LA DIABETES MELLITUS

• Microalbuminuria
• Macroalbuminuria
Definida como:
Definida como:

Concentración de:

Concentración de:

30 a 299 mg/dia en orina (24 hrs) >300 mg/24 h) serán remplazados “albuminuria persistente (30-299
mg/24 h)

30 a 299 μg/mg de creatinina (1


micción) “albuminuria persistente (≥300 mg/24 h)”

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES RENALES DE LA DIABETES MELLITUS

Diferencias entre Nefropatías entre DM tipo 1 y 2

Puede presentarse microalbuminuria o macroalbuminuria


(periodo asintomático largo)

Se acompañan con mayor frecuencia de H.T en


la DM tipo 2

La microalbuminuria puede ser menos predictiva de nefropatía


diabética

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES RENALES DE LA DIABETES MELLITUS

TRATAMIENTO
Es la prevención, mediante el control de la glucemia

Puede presentarse microalbuminuria o


macroalbuminuria (periodo asintomático
largo) Mejoría del control de la glucemia

Se acompañan con mayor frecuencia de H.T en


la DM tipo 2 Manejo estricto de la presión
arterial

La microalbuminuria puede ser menos predictiva


de nefropatía diabética Administrar inhibidores de la ECA

Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J, Harrison Principios de medicina interna. 19ed. México. Mc GrawHill, 2016.
COMPLICACIONES MICROVASCULARES

• Neuropatía diabética
Polineuropatía
Mononeuropatía
Autónoma
• tipos de neuropatía diabética
• 1. Polineuropatía simétrica distal
• 2. Polirradiculopatías
• 3. Mononeuropatías
• 4. Mononeuropatía múltiple
• 5. Neuropatía autonómica Se pierden
• 6. Neuropatía inducida por tratamiento las fibras nerviosas tanto
mielinizadas como no
mielinizadas.

.
Pérez-Pevida, et al, Complicaciones microvasculares de la diabetes, Medicine. 2016;12(17):958-70.
COMPLICACIONES MICROVASCULARES
• Neuropatía diabética
• tipos de neuropatía diabética
• 1. Polineuropatía simétrica distal
• afectación simétrica distal con componente sensorial y motor.
• Es la forma más frecuente.
• «guantes y calcetín»
Adormecimien
• Pie diabético. to

Sensación
Hormigueo
quemante
• Pèrdida sensorial distal y dolor

• 50% de los pacientes sin síntomas.

Hipersensibili
dad

Pérez-Pevida, et al, Complicaciones microvasculares de la diabetes, Medicine. 2016;12(17):958-70.


• tipos de neuropatía
diabética
Neuropatía • 2. Polirradiculopatías
diabética
• Afectación asimétrica
proximal.

Polirradiculopatía diabética

Síndrome caracterizado por dolor grave e incapacitante en la distribución de una o mas raíces nerviosas, acompañado en
ocasiones de debilidad motora.

Remiten solas (6-12 meses)

.
Pérez-Pevida, et al, Complicaciones microvasculares de la diabetes, Medicine. 2016;12(17):958-70.
NEUROPATÍA DIABÉTICA

• Neuropatía diabética
• tipos de neuropatía diabética
• 3. Mononeuropatías
• Nervios craneales (III, IV y VI)
• Nervios periféricos (nervio mediano a nivel de la muñeca).
• 4. Mononeuropatía múltiple

Pérez-Pevida, et al, Complicaciones microvasculares de la diabetes, Medicine. 2016;12(17):958-70.


NEUROPATÍA DIABÉTICA

• La mononeuropatía • Autónoma

Ptosis
Colinérgico Cardiovascular

Oftalmoplejía Gastrointestinal

Genitourinario
Parálisis de Peptidérgico Adrenérgico
bell
Metabólico
• Se presenta con dolor y
debilidad motora en la
distribución de un solo
nervio.

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
NEUROPATÍA DIABÉTICA

Neuropatía
diabética

6. Neuropatía
5. Neuropatía
inducida por
autonómica
tratamiento

implica a varios
órganos

neuropatía
autonómica cardiaca

(taquicardia en
reposo e hipotensión
ortóstatica)

Pérez-Pevida, et al, Complicaciones microvasculares de la diabetes, Medicine. 2016;12(17):958-70.


NEUROPATÍA DIABÉTICA

• TRATAMIENTO

Las bases principales de la terapia consisten en:

• Evitar las neurotoxinas (alcohol)

• El tabaquismo

• Toma de suplementos alimenticios

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
ATEROESCLERÓSIS

Definida como enfermedad coronaria, cerebrovascular y


arterial periférica, es la principal causa de morbimortalidad en
personas con DM

Engrosamiento mayor Las LDL oxidadas • Sobrecarga de colesterol esterificado


Placas de ateroma en del 50% de la pared o interiorizadas por macrófagos
vasos. un GIM mayor de 1,5 no son degradadas y se intracelular
mm que protruye la luz acumulan en el citoplasma. • Formación de células espumosas

Pérdida de peso
Descenso de la ingesta calórica (a) Internalización del LDL circulante
Incremento de la actividad física
(b) Internalización de monocitos circulantes
Tratamiento con estatinas, (IECA) o (ARA-II), si tiene HAS, y (AAS)

Costo-Muriel, Martín-Carmona, Pérez-Belmonte, Complicaciones macrovasculares de la diabetes, Medicine. 2020;13(16):891-9.


PIE DE CHARCOT

La neuroartropatía de Charcot complicación de larga evolución

Tras un trauma muchas veces inaparente, existe:

Fase inicial • Aumento de calor


• Eritema del pie
inflamatoria • Dolor(ocasional)
aguda, • producen deformidades del pie (se consolidan en
la fases subsiguientes de enfriamiento
caracterizada • Aumentan el riesgo posterior de úlceras y
por amputaciones.

Vázquez FS, Puente DM, Viade JJ, Neuropatía diabética y pie diabético, Medicine. 2016;12(17):971-81.
Noriega, F., Villanueva, P., & Hansen, S. T. (2007). Pie de Charcot: reconstrucción funcional y procedimientos de rescate. Revista de Ortopedia y Traumatología, 51(3), 164–172. doi:10.1016/s0482-5985(07)75544-x 
INSUFICIENCIA RENAL
ENFERMEDAD RENAL AGUDA

Alteración muy, es la causa de 1 a 5% de las admisiones


hospitalarias, y afecta hasta 50% de los pacientes que se
encuentran en unidades de cuidados intensivos.

Mortalidad intrahospitalaria 50% y puede ser mayor de 75% en


el contexto de sepsis

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
La clasificación RIFLE se creo con el fin de homogeneizar criterios en cuanto a
diferentes grados de disfunción renal.

Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial McGrawHill 2011
Se prefiere el termino lesión renal aguda (LRA) para describir el síndrome de
IRA o “falla renal aguda”, en el que “falla” es una categoría restringida para
pacientes que tienen LRA con una gravedad definida y requieren terapia de
sustitución renal.

Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial McGrawHill 2011
Se ha propuesto un sistema de clasificación de gravedad de la LRA en tres estadios.

Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial McGrawHill 2011
GENERALIDADES

Oliguria y anuria :
• Cuando se orina menos de 400ml/dia se considera Oliguria.
• Cuando se orina menos de 100ml/dia se considera Anuria.

Pruebas de filtración glomerular


• Medir la capacidad de filtración de los glomérulos ( prueba de
clearance): creatinina, inulina, microgobulina, cistatina C.

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
Depuración de la Creatinina:
• Cretinina: producto de desecho del metabolismo muscular,
concentración constante en sangre.
• Algo de creatinina se secreta en los túbulos y esta aumenta a
medida que aumenta concentración sanguínea.
• Gentamicina, cefalosporinas inhiben secreción tubular de
creatinina.
• Bacterias descomponen la creatinina urinaria

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
ORINA

Los riñones forman orina de manera continua como un ultrafiltrado de plasma.

Sustancia biopeligrosa

Evaluar en 2 horas/ refrigerar o agregar conservante.

95% agua

5% solutos

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
Orgánico Inorganicos:

• Urea : 25 a 35 g derivado del • NaCl: 15g


metabolismo de aminoácidos en • K: 3,3 g
amoniaco. • SO4: 2,5g
• Creatinina: 1.5g derivado de la creatina, • NH4: 0,7 g metabolismo de la glutamina
sustancia nitrogenada en el tejido • Mg: 0,1g
muscular.
• Ca: 0,3g
• ácido urico: 0,4 a 1 g derivado del
catabolismo de los acidos nucleicos
• Ácido Hipurico 0,7g acido benzoico
• Otras: 2,9 g HC, pigmentos, ácidos
grasos, hormonas.

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
FISIOPATOLOGÍA IRA intrarrenal (10
a 50% de los casos)
IRA prerrenal (40
Lesión del parénquima Renal
al 70% de los
casos) Glomerulefritis Aguda
Necrosis Tubular
Fármacos nefrotóxicos
Disminución de la perfusión
Renal
 Hipovolemia IRA posrenal
 Hemorragias
 Deshidratación (10%)
 Quemaduras Obstrucción de la vía urinaria
 Insuficiencia Cardiaca
 Fármacos ( aines y iecas) Litiasis Renal
Hiperplasia Prostática
Tumores en V. urinarias

Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial McGrawHill 2011
CRITERIOS
Prerrenal Renal Postrenal
NA orina (meq/L) Menor a 20 Mayor a 40 Mayor a 40
FENa Menor a 1 Mayor a 2 Mayor a 2
IFR Menor a 1 Mayor a 2 Mayor a 2
Osmolaridad Mayor a 500 Menor a 300 Menor a 400
Urinaria
Cr Orina/ Cr Mayor a 40 Menor a 20 Menor a 20
Plasma
Urea / Cr Plasma Mayor a 20 Menor a 10-20 Menor 10 -20
Densidad Urinaria Mayor 1.015 Menor 1.015 Menor 1.015

Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial McGrawHill 2011
Signos y síntomas

Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial McGrawHill 2011
TRATAMIENTO

Identificar y corregir factores pre y postrenales.


Optimizar el gasto cardiaco y flujo renal
Suspender agentes nefrotóxicos, ajustar dosis, vigilar concertaciones
Identificar y tratar complicaciones agudas.
Balance de líquidos y peso diario.
Optimizar el apoyo nutricional.
Identificar y tratar de manera energética las infecciones


 Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
TRATAMIENTO

Tratamiento Prerrenal Tratamiento Intrarrenal


 Tratamiento Posrrenal
 Sueroterapia/ionotrópicos Sueroterapia/ionotrópicos
 Descompresión urinaria
 Furosemida  Furosemida/manitol 20%
 Sondaje Vesical
 Corregir electrolitos  Corregir electrolitos
 Tratamiento etiológico
 Tratamiento etiológico  Tratamiento Etiológico

• Oliguria. Diuresis • Poliuria ineficaz y • Oliguria/anuria


concentrada diluida • Osm orina menor a 400
• Osm orina mayor a 400 • Osm orina menor a 300 • FeNa mayor a 1%
• FeNa menor a 1% • FeNa mayor a 1% • Na orina mayor a 20mEq
• Na orina menor a 20mEq • Na orina mayor a 20mEq
• Cilindros Hialinos • Cilindros Granulosos

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
ENFERMEDAD RENAL
CRÓNICA
ETIOLOGÍA Y EPIDEMIOLOGIA

1998 y 2014

Glomerulopatia diabetica

Glomerulonefritis

IRC relacionada con hipertension (incluye enfermedad renal


vascular e isquemica y enfermedad glomerular primaria con
hipertension relacionada)

Enfermedad de riñón poliquístico autosómica dominante (54.1 vs 45.9%) 20.3 a 40.3 por
48% DM2
IRM cada 100,000

Otras nefropatias quisticas y tubulointersticiales


98.4 millones de habitantes en 1998 a 119.7 millones en
2014, en el mismo periodo se registró aumento de 142%
en la mortalidad por enfermedad renal crónica

 Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
ENFERMEDAD RENAL CRÓNICA

Enfermedades con Diferentes procesos fisiopatológicos

Anomalías de la función
Renal

Deterioro progresivo de la
tasa de filtración glomerular

Albuminuria

Riesgo de Progresión


 Kasper D. Harrison, Principios de Medicina Interna 19° edición, México, McGraw Hill Interamericana; 2016
MANIFESTACIONES BUCALES
ENCONTRADAS EN PACIENTES CON IRC.
Xerostomía

Palidez de mucosas:

Petequias y equimosis

Estomatitis urémica

Enfermedad periodontal

​Vizuete BMX, Dona VMA, Gordon NDP, et al. Estado de salud bucal en pacientes con insuficiencia renal crónica bajo tratamiento con hemodiálisis. Rev Odont
Mex. 2018;22(4):206-213.
FISIOPATOLOGÍA

Mecanismos progresivos que


incluyen hiperfiltración e
Mecanismos desencadenantes que
hipertrofia de las nefronas viables
son específicos de la causa principal
restantes,, independientemente de
la causa fundamental.

Adaptación Anómala

Diminución de la masa ( nefronas)

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
Fisiopatología
Disminución de
Nefronas

Hormonas vasoactivas,
Renina
citoquinas y factores de
Tiempo
crecimiento

Flujo y presión alta

Nefronas Viables Hipertrofia e Esclerosis y


hiperplasia deterioro
Adaptación anómala

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
ETAPAS DE LA IRC E
IDENTIFICACIÓN DE
POBLACIONES EN RIESGO
IDENTIFICACIÓN DE POBLACIONES EN
RIESGO

Identificar factores de
riesgo

Anomalías
Diabetes Ascendientes Antecedentes
Hipertensión Senectud Proteinuria estructurale
mellitus africanos familiares
s

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
ETAPAS DE LA IRC

Calcular la TFG 120 mL/min/1.73 m2 1 mL/min/1,73m2/año

1 Ecuación de la Modification On Diet in Renal Disease Study


GFR= 1.86 x (SCr)-1.154 x (edad)-0.203 (x 1.018 mujeres) (x 1.159 afrodescendientes)

CDK-EPI
2 GFR= 141 x min(SCr/K, 1)a x max(SCr/K, 1)-1.209 x 0.993edad

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
FUNCIÓN RENAL

3 Ecuación de Cockcroft - Gault

(140 – Edad) x Kg
Cl Cr = (x 0,85)♀
72 x Creatina (mg/dL)

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
Función Renal

Ecuación de Cockroft – Gault: Correlación Disfunción Renal


FG
Estado Descripción
(ml/min/1,73m3)

>90 I Normal

Tortora, D. Principios de Anatomía y Fisiología. 13th ed. México: Médica Panamericana; 2013
Función Renal

Ecuación de Cockroft – Gault: Correlación Disfunción Renal


FG
Estado Descripción
(ml/min/1,73m3)

60 - 89 II Leve

Tortora, D. Principios de Anatomía y Fisiología. 13th ed. México: Médica Panamericana; 2013
Función Renal

Ecuación de Cockroft – Gault: Correlación Disfunción Renal


FG
Estado Descripción
(ml/min/1,73m3)

30 - 59 III Moderado
3a 3b

Tortora, D. Principios de Anatomía y Fisiología. 13th ed. México: Médica Panamericana; 2013
Función Renal

Ecuación de Cockroft – Gault: Correlación Disfunción Renal


FG
Estado Descripción
(ml/min/1,73m3)

15 - 29 IV Grave

Tortora, D. Principios de Anatomía y Fisiología. 13th ed. México: Médica Panamericana; 2013
Función Renal

Ecuación de Cockroft – Gault: Correlación Disfunción Renal


FG
Estado Descripción
(ml/min/1,73m3)

<15 V Insuficiencia

Tortora, D. Principios de Anatomía y Fisiología. 13th ed. México: Médica Panamericana; 2013
Pronóstico de CKD
por categorías de
TFG y albuminuria:
KDIGO 2012

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
FISIOPATOLOGÍA Y
BIOQUÍMICA DE LA
UREMIA
Capacidad
Urea y Síndrome
excretora
creatinina urémico
renal

1) Acumulación de toxinas

2) Desaparición de otras funciones renales

3) Inflamación sistémica progresiva

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
TRASTORNOS DE
LÍQUIDOS, ELECTROLITOS
Y ÁCIDOS BÁSICOS
TRASTORNOS DE LÍQUIDOS,
ELECTROLITOS Y ÁCIDOS-BÁSICOS

Resistencia a
Pacientes con IRC Na y H20 fármacos
Diálisis
GFR Normal Equilibrio entre
ingesta y excreción
GFR Alterada Na retenido rebaza al
excretado

IRC etapa 3 o 5 Diuréticos Diuréticos Contribuye a la


tiazídicos de ASA hipertensión
Furosemida
Bumetamida
Metazolona torsemida Lesión a la Nefrona

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
Complejos R
oral de HCO3

IRC NH2 C COOH

H
Menos
Acidifican amoniaco
La orina Actúa Como Base Débil al
unirse a un H forma NH3
Excreción renal
de 30 a 40mmol
aniones de ácidos

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
CALCIFILAXIA
Mayor ingesta
de calcio

Warfarina -GLA
IRC Avanzado

Antecedentes:
Livedo reticular
Paracalcitriol Calcificación
Vascular
Necrosis Isquémicas
Suprime la acción de
PTH menos
hipercalcemia

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
HOMEOSTASIS DEL POTASIO

TFG

• Disminución K+

Hiperpotasemia

Hipopotasemia

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
TRASTORNOS
CARDIOVASCULARES
TRASTORNOS HEMATOLÓGICOS
• Deficiencia relativa de
eritropoyetina
Anemia Normocítica Normocrómica
• Acortamiento de la vida de
los eritrocitos
IRC etapa 3 y 4 • Diátesis hemorrágica
• Ferropenia
• Hiperparatiroidismo/fibrosis
de medula ósea
Angina • Inflamación crónica
• Deficiencia de acido fólico o
Menos utilización de O
de vitamina B12
Insuficiencia
Aumenta el Gasto Cardiaca
• Hemoglobinopatía
Cardiaco • Enfermedades coexistentes:
hipotiroidismo/hipertiroidis
Dilatación e Hipertrofia Disminución de
mo, embarazo, enfermedad
agudeza psíquica y
Ventricular funcional cognitiva • por VIH, enfermedad
autoinmunitaria y fármacos
Retaso del inmunodepresores
crecimiento

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
TRATAMIENTO
National Kidney Foundation
(NKF) y de la Kidney Disease Outcome Quality Initiative (K/DOQI)

• Disminuir el ritmo de progresión de la nefropatía.

• Tratar las complicaciones propias como hipertensión


arterial, anemia, alteraciones del metabolismo

• Prevenir las complicaciones cardiovasculares.

• Evitar los efectos secundarios de los fármacos mediante normas de farmacoterapia.


 Manuel Ramiro H El Internista. Medicina Interna para Internistas Cuarta edición, 2013
DISMINUIR EL RITMO DE PROGRESIÓN DE LA
NEFROPATÍA
Control de hipertensión Control de la proteinuria Dislipidemia

Concentraciones
T/A < 130/85mmHg en Dieta hipoproteica
de (LDL) menores a 100
pacientes con nefropatía
mg/dL
> 125/75 mm Hg para restricción de proteínas (0.6-
concentraciones
pX que tienen más de 1gr de 0.8 g/kg/día)
de colesterol no-HDL < 130
proteínuria en24 hrs.
mg/dL.

Anemia Otros

Con hb >11 g/dL


txr eritropoyetina 50-100 • Reducir tabaquismo y la
UI/kg cada obesidad
semana


 Manuel Ramiro H El Internista. Medicina Interna para Internistas Cuarta edición, 2013
TRATAR LAS COMPLICACIONES PROPIAS
Alteraciones del metabolismo calcio-fósforo Tratamiento de la hiperpotasemia

Fg >60 mL/min/1.73 m2
FG >15 mL/min/1.73 m2).
1 g C a c/alimentos Disminuir ingesta de potasio,
Complementos de vitamina D
limitar la ingesta de fruta a dos
Administrar la vitamina D dos
Mantener concentraciones piezas al día y prohibir los
horas después de la cena
ca: 9 y 10.5 mg/dL, frutos secos y los jugos
fósforo 2.7 y 4.6 mg/dL naturales de frutas

Control de la acidosis metabólica Normas de farmacoterapia

FG>30 mL/min/1.73 m2
bicarbonato sódico >20
mEq/L Guías para la prescripción de
fármacos en pacientes con
Dosis inicial: 0.5 mEq/kg/día insuficiencia renal.


 Manuel Ramiro H El Internista. Medicina Interna para Internistas Cuarta edición, 2013
DIALISIS

O Es el procedimiento mediante el cual ponemos en contacto la sangre


cargada de solutos urémicos, a través de una membrana semipermeable con
una solución denominada “Solución de Diálisis”.

Natural (peritoneo)

Sintética (dializador)

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
MECANISMOS PARA EL TRANSPORTE DE
SOLUTOS

• Movimiento molecular de los solutos o


moléculas en una solución, Y colisionará
DIFUSIÒN: los solutos con los poros de la membrana
semipermeable.

Este transporte pasivo de solutos a través de la membrana


semipermeable y la cantidad de soluto que pueda atravesar la
membrana semipermeable depende de tres factores:
• Peso molecular del soluto.
• Gradiente de concentración.
• Permeabilidad de la membrana.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
• Es el transporte de solutos y agua a
través de la membrana, bajo el efecto de
ULTRAFILTRACIÓ
N – CONVECCION:
un gradiente de presión hidrostática u
Osmótica, se denomina también
“Transporte Convectivo”.

• Variables de permeabilidad, modificados por


El la edad y por la enfermedad de
• Requieren una Prueba de Difusión
Peritoneo Peritoneal inicial para prescribir la dosis de
Diálisis Peritoneal.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
La DIFUSIÓN puede imaginarse como el intercambio de solutos
(toxinas) entre dos soluciones separadas una de ellas la sangre y
la otra la solución de diálisis, por una membrana
semipermeable: la membrana peritoneal.

La ULTRAFILTRACIÓN se refiere al movimiento de agua a


través de una membrana regido por un gradiente osmótico, en
este caso la Glucosa de la solución de diálisis.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years
Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
A través de los principios de Difusión y Ultrafiltración se logra
depurar el plasma urémico, reemplazando algunas de las funciones
renales:
• Excreción de solutos
• Eliminación de líquido retenido
• Regulación del equilibrio ácido – base
• Regulación del equilibrio electrolítico
• Remoción de tóxicos o mediadores inflamatorios
• Posibilidad de aporte nutricional
• No cumple las funciones endocrinas y metabólicas del riñón.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
LÍQUIDO DE DIÁLISIS
Solución con la que se va a contactar la sangre y con la cual se van a intercambiar solutos
en ambos sentidos a través de los poros de la membrana semipermeable:
Composición de las soluciones de diálisis Peritoneal:
Hiperosmolar
Isoosmolar Hiperosmolar (cuando se requiere
arrastrar
mucho
agua)
S. Glucosado 1,5% 2,5% 4,25%

Na (mEq/l) 140 140 140

Cl (mEq/l) 101 101 101

Lactato (mEq) 40 40 40

Mg mg/l 1,5 1,5 1,5

Ca mg/l 4,25 4,25 4,25

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
Del paciente urémico difundirán De la solución de diálisis
hacia el solución de diálisis: difundirán hacia el paciente:

 Ácidos orgánicos  Bicarbonato de sodio en la


 Potasio hemodiálisis,
 Fósforo  Lactato en la solución de
 Urea diálisis peritoneal que luego
 Creatinina de su paso hepático se
 Moléculas medias transforma en bicarbonato
 Agua para corregir la acidosis
 Electrolitos metabolica.
 Glucosa.
 Calcio iónico
 Agua
 Electrolitos.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
DIALISIS PERITONEAL

La diálisis peritoneal es una técnica por la cual se lleva acabo la


eliminación de desechos y exceso de liquido mediante el revestimiento
abdominal, llamada membrana peritoneal como filtro.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
MODALIDADES DE DIÁLISIS PERITONEAL

DIÁLISIS PERITONEAL DE AGUDO:


• Prescrito de urgencia, su duración es variable,
mientras dure la fase de IRA, se desarrolla, hasta
que se restablezca el filtrado glomerular. Requiere
de la colocación de un catéter rígido en la
cavidad peritoneal, ciclos son cortos, con entre 30
a 120 minutos.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years
Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
DIALISIS PERITONEAL

La concentración de glucosa depende del estado de volemia.

En el Edema Agudo de Pulmón se emplearan concentraciones de


glucosa elevadas: 4.25%, 7% para lograr mayor ultrafiltración de
agua y salir del cuadro de hipervolemia.

El estado de uremia requerirá permanencias mayores a 4 horas y


emplear volúmenes mayores a 2.000 ml y concentraciónisotónica:
1.5%.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years
Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
Diálisis Peritoneal Continua Ambulatoria (DPCA)

El paciente dializa en forma permanente, se efectúan 4


a 5 cambios durante las 24 Horas del día, entre 4 a 8
horas,

Se trata de una diálisis confortable, efectuada por el


propio paciente en su domicilio, o por algún miembro de
la familia

Previa colocación programada del catéter definitivo en


la cavidad abdominal.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
Diálisis Peritoneal Continua con Cicladora (DPA):

El Paciente se conecta a la máquina cicladora en el


momento que se va a dormir y el recambio lo efectúa en
forma automática,efectuando entre 8 a 10 ciclos.

Se desconecta a la mañana siguiente, dejando en el


peritoneo con una nueva solución para todo el día
(Peritoneo húmedo) y se drenará en la siguiente noche
para iniciar un nuevo ciclo.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years
Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
COMPLICACIONES DEL PROCEDIMIENTO

Distención abdominal.

Hipotensión arterial.

Hiperglucemia.

Hipernatremia.

Hipoalbuminemia.

PERITONITIS.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years
Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
HEMODIALISIS

La hemodiálisis es el proceso de depuración sanguínea empleando


“Dializadores”

Los dializadores están adaptadas a un equipo de circulación extracorpórea, a


través de la cual se hace circular la sangre atravesando filtros capilares
especiales con permeabilidad variable.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
 MODALIDADES DE HEMODIALISIS

HEMODIALISIS CONVENCIONAL
 Ultrafiltración necesaria para eliminar la sobrecarga
hídrica.
 No precisa liquido de reposición

HEMOFILTRACION
 Se basa en convección pura.
 Extracción de volumen de liquido >20L./sesión, que es
remplazado por liquido libre de toxinas urémicas.
 No usa liquido de diálisis (no hay DIFUSION).

HEMODIAFILTRACION

 Difusión + convección con dializado y liquido de reposición


J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
HEMODIALISIS

Un flujo sanguíneo mínimo de 250 mililitros


ACCESO VASCULAR: por minuto (ml/min)

 Catéter de doble lumen en vasos venosos del


TRANSITORIO cuello o venas femorales.
 La colocación debe efectuarse en quirófano.

 A travez de un procedimiento quirurgico


DEFINITIVO
generando una fistula arteriovenosa (FAV).
 Despues de 3-4 semanas de la cirugia se
considera “MADURA”.
 Ingerto venoso (vena safena) o protesis
de
material bompatible (teflon, PTFE, etc)

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
COMPLICACIONES
DURANTE LA HEMODIALISIS
LAS MAS LAS MENOS DERIVADAS DE
FRECUENTES Y FRECUENTES Y ACCIDENTES, DE < A >
MENOS GRAVES MAS GRAVES GRAVEDAD

 Hipotensión  Reacciones  Coagulación total o parcial del


arterial. anafilácticas. circuito extracorpóreo.
 Nauseas y  Embolismo  Desconexión o rotura de
vómitos. gaseoso. algún componente del
 Contracturas  Síndrome de circuito.
musculares. desequilibrio  Hemolisis o mal
 Dolor en el “posdialitico”. funcionamiento del
pecho. calentador del liquido del
 Cefaleas. dializador.
 Pirogenemia.  Ruptura del filtro.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
DESPUÈS DE LA HEMODIALISIS

Hipotensión arterial.

Síndrome de desequilibrio, se siente mal, con dolor de cabeza, aumento


de la presión arterial, vómitos y convulsiones.

Calambres.

Cefalea.

Insomnio o inversión del ritmo del sueño.

J. M. Rufino, Current peritoneal dialysis compared with haemodialysis: medium–term survival analysis of incident dialysis patients in the Canary Islands in recent years Nefrología (Madr.) vol.31 no.2 Cantabria 2011
INSUFICIENCIA HEPÁTICA
DEFINICIÓN

El término IHA se introdujo en 1970 para describir una


entidad muy específica caracterizada por el deterioro
agudo de la función hepática en un hígado previamente
normal que evolucionaba a la encefalopatía en un lapso
de ocho semanas.

Carrillo-Esper R., León-Valdivieso J. (2012). Insuficiencia hepática aguda. Conceptos actuales .Rev Invest Med Sur Mex; 19 (2): 76-87.
Insuficiencia Hepática Aguda Grave
CLASIFICACIÓN

Trei Bernuau Gimson 1986 O’Grady 1993


1970 1986
Fulminante Fulminante Fulminante Hiperaguda
0 - 14 días 0 - 14 días 0 - 14 días 0 - 7 días

Subfulminante Subfulminante Subfulminante Aguda


15-60 dies 15-90 días 15 - 60 días 8 - 28 días

Inicio tardío Subaguda


61 - 180 días 29 - 72 días

Larsen et al,Acute liver failure. Curr Opin Crit Care. 2011 Apr;17(2):160-4
INSUFICIENCIA HEPÁTICA
AGUDA

Disfunción
progresiva del
hígado

Síndrome clínico
resultado de necrosis
hepática masiva

Vilar E., Grá O., Llanio R., Arús E. (2004). Bases fisiopatológicas de la insuficiencia hepática aguda. Rev cubana med; 43: n4
INSUFICIENCIA HEPÁTICA
AGUDA Hipótesis de
la masa
crítica

Hipótesis de Hipótesis de
las sustancias HIPÓTESIS las
vasoactivas endotoxinas

Hipótesis de
las
citoquininas

Vilar E., Grá O., Llanio R., Arús E. (2004). Bases fisiopatológicas de la insuficiencia hepática aguda. Rev cubana med; 43: n4
CARDIOVASCULAR

Las alteraciones Insuficiencia suprarrenal,


hemodinámicas que se lesión endotelial, incremento
presentan en la IHA se en la síntesis de óxido nítrico
asocian a niveles elevados de y disfunción
interleucinas 6 y 8, microcirculatoria,

Lo que lleva al enfermo a


hipotensión arterial con un
estado Disminución de las
resistencias vasculares
Hiperdinamica por sistémicas.
incremento del gasto
cardiaco,

Carrillo-Esper R., León-Valdivieso J. (2012). Insuficiencia hepática aguda. Conceptos actuales .Rev Invest Med Sur Mex; 19 (2): 76-87.
DIAGNOSTICO INSUFICIENCIA HEPÁTICA
AGUDA

Deterioro rápido de la
función Hepática.

Coagulopatía (INR >1.5 o


factor V 50%).

Encefalopatía

Gulias Herrero A., Instituto Nacional de Ciencias Medicas y Nutrición, Manual de terapéutica medica y procedimientos de urgencias, 6ta ed. Editorial Mc Graw Hill, Ciudad de México 2011.
FISIOPATOLOGÍA

Coagulación.
Renal.
La coagulación se
encuentra
profundamente alterada
Es secundaria a hipovolemia en los enfermos con
relativa, vasodilatación, IHA
hipotensión, sepsis,
La e insuficiencia renal se
alteraciones
presenta de 30 a 70% de los
microcirculatorias,
enfermos con IHA.
nefrotóxicos, necrosis
tubular aguda y síndrome
hepatorrenal. Disminución en la
síntesis hepática de los
factores II, V, VII y X,

Disminución en los
niveles de proteína C, S
y antitrombina III,
hipofibrinogenemia y
consumo plaquetario

Carrillo-Esper R., León-Valdivieso J. (2012). Insuficiencia hepática aguda. Conceptos actuales .Rev Invest Med Sur Mex; 19 (2): 76-87.
MANIFESTACIONES CLÍNICAS

Disminución de la
Dependen del Acopio de líquido en la
concentración proteica
cavidad peritoneal
volumen celular sanguínea
remanente y de la
persistencia o
inhabilidad de
control de los
diversos factores trasudado de los vasos al
Disparidad con el espacio tejido conectivo y a
etiológicos extravascular espacios
intraabdominales

Suárez J, Guzmán L, Gómez E, (2015) Medicina en Odontología Manejo dental de pacientes con enfermedades sistémicas, México: El Manual Moderno S.A. de C.V.
Síndrome Hepatorrenal

Vasoconstricción renal intensa que


conduce a insuficiencia renal
Tipo 1 y Tipo 2

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
Hipertensión Portal

Resistencia al flujo sanguíneo de la vena porta


por perdida de hepatocitos y fibrosis, lo cual
contribuye al edema y ascitis

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
Encefalopatía Hepática

Neurotoxicidad relacionado con el paso desde


la circulación portal de sustancias no depuradas
a la circulación general.

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
Varices esofágicas y
hemorragia digestiva

Hipertensión portal promueve la


formación de ramos venosos colaterales
sin tejido de soporte.

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
Ictericia

Acumulo de bilirrubina provoca un


tinte amarillento en piel y
mucosas.

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
Obstrucción Biliar

Secundaria a procesos compresivos, provocada por


obstrucción de la secreción biliar lo que genera una
alteración de la reabsorción de la vitamina D y K

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
Alteraciones Hemostáticas

Esplenismo acompañado de
trombocitopenia, disminución de la
trombopoyetina <50,000/mL.

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
Alteraciones del sistema
inmunitario innato

Disminución de la producción de proteínas del


sistema de complemento. Disminución de
células de Kupffer.

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
ESCALA DE CHILD-PUGH (IHC)
Criterio 1 punto 2 puntos 3 puntos

Bilirrubina sérica <2 2-3 >3


(mg/dL)

Albúmina sérica >3.5 2.8-3.5 <2..8


(g/dL)

T protrombina <1.70 1.71-2.20 >2.20


(Relación)

Ascitis No Ascitis Ascitis no


controlada controlada

Encefalopatía No Encefalopatía Enfefalopatía no


encefalopatía controlada controlada

Mínimo 5, máximo 15

Larsen et al,Acute liver failure. Curr Opin Crit Care. 2011 Apr;17(2):160-4
57
ESCALA DE CHILD-PUGH

Grado Puntos Sobrevida Mortalidad


(años) perioperatorio

A 5–6 15 – 20 10 %

B 7–9 Candidato a 30 %
trasplante

C 10 – 15 1- 3 82 %

Larsen et al,Acute liver failure. Curr Opin Crit Care. 2011 Apr;17(2):160-4
58
DIAGNÓSTICO: ESCALA WEST-HAVEN
• No se detectan síntomas clínicos
0

• Confusión leve, apatía, agitación, ansiedad, euforia, inquietud, alteraciones del


sueño. Temblor fino, coordinación más lenta, asterixis.
I

• Somnolencia, letargo, desorientación, conducta inadecuada. Asterixis, disartria,


reflejos primitivos, paratonía atáxica
II

• Somnolencia, confusión mental, conducta inadecuada


• Hiperrreflexia, Babinski +, incontinencia, mioclonía e hiperventilación
III

• Coma
IV
46
Infante Velazquez, Op cit / Jimenez Gómez, Polo Miquel, Donat Aliaga FALLO HEPÁTICO AGUDO . Protocolos diagnóstico-terapéuticos de Gastroenterología, Hepatología y Nutrición Pediátrica SEGHNP-AEP
Asociación española de pediatría // GPC insuficiencia hepática crónica
MANEJO MÉDICO

Controlar
al agente
causal.

Trasplante
Orgánico (cirrosis
terminal).

Castellanos Suarez J.L., Diaz Guzman L.M., Lee Gomez E.A., Medicina en odontología, 3ra ed. Editorial Manual Moderno, México 2015
FACTORES INTERDISCIPLINARIOS A CONSIDERAR EN
EL MANEJO DEL PACIENTE CON CIRROSIS
-Falta de aportación de la bilis
Deficiencia de
factores de la
desde la vesícula
coagulación -Obstrucción compresiva

Actividad antiplasminogénica (puede


conducir a sangrados de tipo tardío)

Alteraciones
hemostáticas

Hiperesplenismo =
Impacto
antifibrinolítico en Trombocitopenia disminución de conteo
saliva
plaquetario

Castellanos J. Dı́az L. Lee E. Medicina en odontologı́a: manejo dental de pacientes con enfermedades sistémicas. 3a edición. Manual Moderno. México. 2015
DIAGNÒSTICO DE INSUFICIENCIA HEPÁTICA
FULMINANTE POR PARACETAMOL

pH <7.3 o
Cr Sérica
TP >100
>3.4mg/dl
s/INR >6.5,

Gulias Herrero A., Instituto Nacional de Ciencias Medicas y Nutrición, Manual de terapéutica medica y procedimientos de urgencias, 6ta ed. Editorial Mc Graw Hill, Ciudad de México 2011.
DIAGNÒSTICO DE INSUFICIENCIA HEPÁTICA
FULMINANTE SIN PARACETAMOL

Edad <10 o >40


TP >100s s/INR >6.5 o 3 de

Etiología: Hepatitis no A, no B,
Hepatitis por halotano, reacción
los siguientes:

idiosincrásica a drogas.

Duración de ictericia
preencefalopatía >7dias.

TP >50s s/INR >3.5

Bilirrubina sérica >17.6mg/dl

Gulias Herrero A., Instituto Nacional de Ciencias Medicas y Nutrición, Manual de terapéutica medica y procedimientos de urgencias, 6ta ed. Editorial Mc Graw Hill, Ciudad de México 2011.
INSUFICIENCIA CARDÍACA
CONCEPTO
Incapacidad del corazón para bombear la sangre necesaria,
para proporcionar los requerimientos metabólicos de los tejidos
periféricos.

Sobrecarga de volumen Sobrecarga de presión Disminución de la


• Regurgitación vascular • Estenosis aórtica contractilidad
• Aumento de la volemia • HAS • Miocardiopatía dilatada
• Miocarditis

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
FACTORES DESENCADENANTES DE
LA ICC

Arritmias.

Infecciones.

Hipertensión arterial.

Tromboembolia pulmonar.

Endocarditis bacteriana.

Anemia.

Estados circulatorios hipercinéticos.

Miocarditis y fiebre reumática.

Infarto de miocardio.

Sobrecarga circulatoría.

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
FISIOPATOLOGÍA

La falla cardiaca inicia a partir de una agresión


Mantenimiento de la función hemodinámica que condiciona una
ventricular disminución en la capacidad de bomba del
• Aumento de la precarga corazón.
• Ley de Frank-Starling
• Hipertrofia ventricular
• Activación Neurohumoral

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
SIGNOS Y SÍNTOMAS

Fatiga fácil

Náuseas o anorexia
1. Disnea Pérdida de peso inexplicada
2. Disnea de esfuerzo
Trastornos de la concentración o la memoria
3. Ortopnea
4. Disnea paroxística nocturna Alteraciones del sueño
5. Ritmo de galope Desnutrición
6. Crépitos pulmonares o
Tolerancia disminuida al ejercicio
sibilancias
7. Edema Pérdida de masa muscular o debilidad

Oliguria durante el día con nicturia

ACC/AHA 2005 guideline update for the diagnosis and management of chronic heart failure in the adult
Congestiva

Derecha Izquierda
retrógrada Anterógrada

Insuficiencia
cardiaca
Sistólica Diastólica

Bajo gasto Alto gasto

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
DISFUNCIÓN
SISTÓLICA Disfunción Diastólica

• Fracción de
• Bajo GC expulsión <50%
Incapacidad • Debilidad • >en mujeres
Incapacidad
ventricular de
• Fatiga ventricular de
• Resistencia al
aumentar el
mantener un llenado
GC al no • Disminución llenado
poder
adecuado • Disminución de
aumentar el de la
VE la relajación
tolerancia al
• Fibrosis o
ejercicio
infiltación

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
ALTO GC
Bajo GC

• Cardiopatía isquémica
Incapacidad • HAS
• Miocardiopatía dilatada
en el VE • Valvulopatía

Disminución • Hipertiroidismo • Enfermedad pericárdica

de la • Anemia
resistencia
vascular • Embarazo No aumenta el
sistémica • VE con el
Fístulas
ejercicio

GC Normal = 2.2-3.5ml/min/m2

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
AGUDA Crónica

• Ruptura Surge y
evoluciona
Disminución repentina de lentamente,
• Miocardiopatía
Congestión
repentina del
Gc con
una valva por vascular dilatada
hipotensión traumatismo frecuente y la
PA se conserva • HAS
sistémica sin
edema • Endocarditis en límites
satisfactorios.
periférico
infecciosa
• Infarto masivo

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
RETRÓGRADA Anterógrada

Vaciamiento inadecuado
Vaciamiento/llenado del arbol arterial
ventricular inadecuado

Aumento de la presión
Retención de Na y H20
venosa
secundario a
disminución de
Retención de NA/H20 perfusión renal

Trasudado intersticial o
sistémico
Activación eje R-A-A

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
CLASIFICACIÓN FUNCIONAL
NEW YORK HEART ASSOCIATION

Clase I. La actividad física acostumbrada no provoca


síntomas (fatiga, palpitaciones, disnea, angor).

Clase II. La actividad física acostumbrada provoca


síntomas.

Clase III. La actividad física menor queXla acostumbrada


provoca síntomas.

Clase IV. Síntomas en reposo.

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
CRITERIOS DE FRAMINGHAM

• Disnea paroxística • Edema bilateral en


nocturna miembros inferiores
• Distención venosa • Tos nocturna
yugular
• Disnea de esfuerzo
• Estertores crepitantes
• Hepatomegalia
Mayores • Cardiomegalia (Rx) Menores • Derrame pleural
• Edema agudo de
pulmón • Capacidad vital
• Galope por S3 disminuida en 1/3
• Reflujo hepatoyugular • Taquicardia (FC
+ >120lpm)

Para establecer Dx se necesitan 2 criterios mayores o 1 mayor y 2 menores


McKee PA, Castelli WP, McNamara PM, Kannel WB. The natural history of congestive heart failure: theFramingham study. N Engl J Med. 1971 Dec 23;285(26):1441-6.  
CRITERIOS DE BOSTON PARA IC

• Menos de 4 puntos :
Insuficiencia cardiaca
improbable

• 5 a 7 puntos: Insuficiencia
cardiaca posible

• 8 a 12 puntos: Diagnóstico
de certeza de Insuficiencia
cardiaca

(Máximo: 4 puntos en cada categoría, o sea 12 en total)


McKee PA, Castelli WP, McNamara PM, Kannel WB. The natural history of congestive heart failure: theFramingham study. N Engl J Med. 1971 Dec 23;285(26):1441-6.  
Estadíos en el desarrollo de la insuficiencia cardiaca

Estadío Descripción Ejemplos

A Alto riesgo de insuficiencia cardiaca debido a la •Hipertensión, Obesidad

INSUFICIENCIA CARDIACA
presencia de condiciones fuertemente asociadas con •Enfermedad aterosclerótica
el desarrollo de IC, sin cardiopatía estructural o •Diabetes, Síndrome Metabólico
síntomas de insuficiencia cardiaca
•HF de cardiomiopatía, uso de
cardiotoxinas
EN RIESGO DE

B Pacientes con enfermedad cardiaca estructural sin


síntomas o signos de insuficiencia cardiaca
•IM previo
•Remodelado VI: HVI y FE ↓
•Valvulopatía asintomática

C Enfermedad cardiaca estructural con síntomas •Disnea y fatiga


INSUFICIENCI

previos o actuales de insuficiencia cardiaca


A CARDIACA

•Tolerancia reducida al ejercicio

D IC refractaria que requiere intervenciones


especializadas
•Síntomas marcados en reposo a pesar de
tratamiento intensivo
•Hospitalizaciones frecuentes

ACC/AHA 2005 guideline update for the diagnosis and management of chronic heart failure in the adult
EVOLUCIÓN DE LOS ESTADIOS
CLÍNICOS

NORMAL
No síntomas
Ejercicio normal
Disfunción
asintomática
No síntomas
Ejercicio normal
ICC
compensada
No síntomas ICC
ejercicio
descompensada
Síntomas
ejercicio
ICC
refractaria
Síntomas no controlados
con tratamiento
ACC/AHA 2005 guideline update for the diagnosis and management of chronic heart failure in the adult
EXAMEN FÍSICO

Inspección venosa Inspección arterial

Ingurgitación yugular (especialmente > 15 cm


de H2O) Pulsos carotídeos (estenosis aórtica,
Signo de Kussmaul (ausencia de colapso cardiomiopatía hipertrófica), soplos
inspiratorio) (aterosclerosis)
Ondas v gigantes en el pulso yugular Disminución de pulsos periféricos
(insuficiencia tricuspídea severa)
(aterosclerosis)
Reflujo abdominoyugular (sobrecarga de
volumen) Pulso alternante: implica un bajo gasto
Hepatomegalia cardiaco y disfunción sistólica severa del VI

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
COMPLICACIONES.
Ritmos cardíacos irregulares que pueden ser mortales

Insuficiencia cardíaca total (colapso circulatorio)

Los posibles efectos secundarios de los medicamentos son:

Tos

Trastornos gastrointestinales como nauseas, acidez o diarrea

Presión arterial baja

Calambres musculares

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
OBJETIVOS DEL TRATAMIENTO

DIURÈTICOS
Supervivencia

Morbilidad INOTRÒPICOS

Capacidad de Esfuerzo
VASODILATADORES
Calidad de Vida

ANTAGONISTAS
Cambios Neurohormonal NEUROHORMONAL

Progresión de ICC OTROS (Anticoagulantes,


antiarrítmicos, etc)
Síntomas

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
• Inhiben el intercambio activo de Cl- Ahorradoresde • Inhiben reabsorción de Na+ en el asa distal
Tiazidas Na en el segmento diluyente cortical
del asa ascendente de Henle
K+ y tubulos colectores

Furosemida 20/250 mgr /día


Clortalidona 30/100 mgr /día
Torasemida 5/100mgr /día

Diuréticos • Inhiben intercambio de Cl-Na-K en el


segmento delgado de la porción ascendente
de Asa del asa de Henle

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
INHIBIDORES DE LA ENZIMA CONVERTIDORA DE
ANGIOTENSINA II (IECAS)

Su indicación debe extenderse a todas las


etapas de la IC Efectos secundarios:
Hipotensión
Los IECAs han reducido rotundamente la Síncope
mortalidad de la IC avanzada Insuficiencia renal
Hiperpotasermia
Angioedema
Previenen la dilatación ventricular, evitan numerosas recaídas, reducen
los reinfartos y la angina inestable tos seca (motivo de retirada del
fármaco hasta en un 15-20%)

Los datos más recientes sugieren que incluso dosis bajas resultan
eficaces en la reducción de la mortalidad y aumento de la supervivencia

Enalapril 1,5/20 mgr /día


Captopril 2,5 25 mgr – 25/50 mg / 8hrs

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
ANTAGONISTAS DE LOS RECEPTORES DE
ANGIOTENSINA II (ARA-II)

Son agentes que bloquean los receptores de membrana AT-1 de la angiotensina-II, que
surgen en la misma línea que los IECAs, tratando de obviar los efectos indeseables de
éstos, especialmente la tos

Valsartan 80/320 mgr /día


Candesartan 4/32mgr /día

GLUCÓSICOS CARDIACOS (DIGITAL):

El tratamiento con digoxina debe añadirse a diuréticos e IECAs (tratamiento triple),


siempre que no exista contraindicación, para reforzar su eficacia cuando la respuesta
terapéutica en la IC sistólica es subóptima y persisten los síntomas

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
BETABLOQUEANTES

Disminuyen la frecuencia cardiaca, prolongan la duración de la diástole, incrementa la fracción de eyección,


mejoran la sintomatología y la calidad de vida, enlentecen la progresión de la enfermedad y reducen la
morbilidad en un 32-65%22

AGENTES INOTROPOS POSITIVOS DE


ADMINISTRACIÓN INTRAVENOSA

Indicados enIC refractaria, pueden emplearse la dopamina, dobutamina,


adrenalina e incluso milrinona, logran mejoría hemodinámica a corto plazo

Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
Kasper D. Hauser S. Jameson J. Fauci A. Longo D. Loscalzo J. Harrison Principios de Medicina Interna, 19° edición, volumen 2. Elsevier, 2016
BIBLIOGRAFÍA

1. Guyton, A.C. Hall, J.E. Tratado de fisiología médica. 11ª ed. Madrid: Elsevier; 2016.

2. Tortora, G. y Derrickson, B. (2013). Principios de anatomía y fisiología, 13a. edición . Buenos Aires: Editorial Médica Panamericana.

3. Carrillo-Esper R., León-Valdivieso J. (2012). Insuficiencia hepática aguda. Conceptos actuales .Rev Invest Med Sur Mex; 19 (2): 76-87.

4. Vilar E., Grá O., Llanio R., Arús E. (2004). Bases fisiopatológicas de la insuficiencia hepática aguda. Rev cubana med; 43: n4

5. Longo DL, Kasper DL, Jameson JL. Harrison: principios de medicina interna. 18a. ed.. México: McGraw-Hill; 2012

6. Diagnóstico y tratamiento de la insuficiencia hepática crónica, (2008). Guía de Práctica Clínica

7. Gulias Herrero A., Instituto Nacional de Ciencias Medicas y Nutrición, Manual de terapéutica medica y procedimientos de urgencias, 6ta ed. Editorial Mc
Graw Hill, Ciudad de México 2011

8. Sircar M, Bhatia A, Munshi M. Review of Hypoglycemia in the Older Adult: Clinical Implications and Management. Can J Diabetes. 2016;40(1):66-72


BIBLIOGRAFÍA

9. Rivas-Alpizar E, Zerquera-Trujillo G, Hernández-Gutiérrez C, Vicente-Sánchez B. Manejo práctico del paciente con diabetes mellitus en la Atención
Primaria de Salud. Revista Finlay 2017 Ene 5]; 1(3):22 p.

10. Defronzo RA. From the triumvirate to the ominous octet: A new paradigm for the treatment of type 2 diabetes mellitus. Diabetes. 2009;58(4):773–95.

11. Kelly SD, Neary SL. O m i n o u s O c t e t an d O t h e r S cary D iab et es St o r i es The Overview of Pathophysiology of Type 2 Diabetes Mellitus.
2020;5:121–33

12. Unger T, Borghi C, Charchar F, Khan N, Poulter N, Prabhakaran D. 2020 International Society of Hypertension Global Hypertension Practice Guidelines.
Jhypertens.2020; 38(6): 982-1004
13. Manuel Ramiro H El Internista. Medicina Interna para Internistas Cuarta edición, 2013

14. Salvador Zubirán , MANUAL DE TERAPÉUTICA MÉDICA y procedimientos de urgencia. Instituto de ciencias Médicas y Nutrición 5ta edicion editorial
McGrawHill 2011

15. Rivera-Cisneros AE y cols. Efectos Amanecer y Somogyi en la variación de la glucemia Rev Mex Patol Clin, Vol. 50, Núm. 4,, 2003

16. Vizuete BMX, Dona VMA, Gordon NDP, et al. Estado de salud bucal en pacientes con insuficiencia renal crónica bajo tratamiento con hemodiálisis. Rev
Odont Mex. 2018;22(4):206-213.

También podría gustarte