Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
PUSIRI_PANKA-_UNIDAD_4- RESPONDIDO
PUSIRI_PANKA-_UNIDAD_4- RESPONDIDO
42
WILA MASISATA JISKT’ASIÑÄNI
EJERCICIO 1
❖ Conjugue los verbos (cantar y ganar) en tiempo presente.
LURAYIRI: LURAYIRI:
Nayaxa ………………………………………………..
jayllintuwa Nayaxa ………………………………………………..
atiptuwa
Jumaxa ………………………………………………..
jayllintawa Jumaxa ………………………………………………..
atiptawa
jayllintiwa
Jupaxa ……………………………………………….. Jupaxa ………………………………………………..
atipiwa
Jiwasaxa …………………………………………………
jayllintanwa Jiwasaxa …………………………………………………
atiptanwa
EJERCICIO 2
ARUSKIPAWI
CLAUDIA: Kamisaki ………………..
jilata
CLAUDIA: …………..…………………
mamaxa kunasa irnaqi jilata
Kamisaki
HECTOR: Mamamaxa ………..….…..
aljirita irnaqi?
CLAUDIA: ……………..
kawkha Ketal qhathuna ……………
irnaqi
HECTOR:………………………………
jikisiñkama kullaka
43
EJERCICIO 3
❖ Complete las oraciones en tiempo presente con los marcadores de persona que
corresponde - tha, -ta, -i/u, -tana.
44
JISKHISA UÑT’AÑÄNI
EJERCICIO 1
…………………………………………………………………………………………
nayaja chukiwayu markana jakasitana
……………………………………………………………………………………………
alaytwa panqanaqa
……………………………………………………………………………………………
anataphatanwa mamaxana markapana
…………………………………………………………………………………………….
nayaja thuquyatwa llamerada
……………………………………………………………………………………………...
tatajaxa khaysa omasuyu uksa tuqina irnaqi
……………………………………………………………………………………………….
yatiqaskanwa k'añasku walichaña
EJERCICIO 2
❖ Realice la traducción al castellano:
Kullakajasti? _____________________
mi hermana
Tatamasti? _____________________
mi papá
Chachapasti? _____________________
su marido
Awichasasti? _____________________
nuestra abuela
45
EJERCICIO 3
❖ Complete las oraciones conjugando el verbo correspondiente en las cuatro personas
en tiempo pasado.
46
TANTACHASIÑÄNI
EJERCICIO 1
mantana
Jiwasaxa ……………………………………………….. Nayaxa ………………………………………………..
manq'tha
Jumaxa manta
……………………………………………….. Jumaxa ………………………………………………..
manq'ta
Jupaxa
manti
……………………………………………….. Jupaxa ………………………………………………..
manq'i
Nayaxa mantha
………………………………………………… Jiwasaxa …………………………………………………
manq'tana
EJERCICIO 2.
1. Muxsa uma qhathuru umä. 2) Muxsa uma qhathuna umä. 3) Muxsa uma qhathuna umayätha.
2.Nayaxa chachampi isi t’axstha. 2) Chachajampi isi t’axsü. 3) Chachajampi isi t’axsuni.
1) Jupaxa jisk’a awtu aljani. 2) Jupaxa mä machaqa awtu aljäna. 3) Jupaxa mä thantha awtu aljani.
1) Maribel kullakaxa irnaqaña utaparuwa sarani. 2) Maribel kullkaxa irnaqaña utaparuwa sari.
47
EJERCICIO 3.
❖ Observe las acciones que realiza el niño y escriba oraciones completas (con
sujeto, complemento y verbo) en primera persona en el tiempo futuro.
JARISIÑA
ISISIÑA
SARTASIÑA
SARAÑA
YATIQAÑA
MANQAÑA
48
PACHA MAYJACHIRINAKA
EJERCICIO 1
1. Jichhüru 3
…………Mañana pasado.
2. Walüru …………Mañana.
6
3. Jurpüru 5
…………Ayer.
4. Uru …………Día.
4
5. Wasüru ………….Anteayer.
2
6. Qharüru ………….Cada
7 día
7. Sapüru …………..Hoy
1
EJERCICIO 2
……………………………………………………………………………….
THUQUNIWA QHARÜRU
………………………………………………………………………………………………
……….
Ramiro, mamamaxa kuna urusa Tarijaru sari?
JICHHURUWA SARANI
………………………………………………………………………………………
….
……………………………………………………………………………………………….
SAPURU JAYLLINI
49
EJERCICIO 3
❖ Traduzca las siguientes oraciones:
50
JAKAWISATA JISKT’ASIPXAÑÄNI
preguntemonos a cer de nuestra vida
EJERCICIO 1
1
…………………………..
6
…………………………..
2
…………………………..
5
…………………………… 3
…………………………… ……………………………
4
…………………………… …………………………… ……………………………
EJERCICIO 2
1. ………………………...
MAYMARAXA kawkhansa …………….……………?
JAKASIYATHA
Maymaraxa El Alto markana jakasiyätha.
jumaxa
2. ……………….………kawkhansa chawlla …………………………?
alta
Jichhaxa Uyustus ukana altha. ALAÑA COMPRAR
3. ……………….……..
MARANJA kawkhansa mamamaru ………………….?
URUYATA
Maranxa utajana mamajaru uruyä. URUYÑA-FESTEJAR
4. …………………………..kunsa
MARANXA …………………………………?
THUQUTA
❖ Lea las siguientes oraciones y escriba la letra del adverbio que corresponda.
IRE A LA CIUDAD DE VIACHA
1. ……………… Viacha markaruwa sarä.
JURPURUXA
a. JURPÜRUXA
PARA SU ENAMORAD@ FLORES COMPRARA PASADO MAÑANA
2. JURPURUXA
……………… munatapataki panqaranaka aläna. b. MAYMARAXA
EL AÑO PASADO
A SU HIJO
3. JICHHAXA
……………….. wawaparuwa sutiyani. c. JICHHAXA
AHORA
4. MAYMARAXA
…………….. kullakaparuwa uruyi .
5. ……………...
JICHHAXA
walja millk’i umayätha.
TRABAJO
6. ……………... irnaqawina masijampiwa parlä.
JURPURUXA
7. ………………..
JURPURUXA
piscinana tuytha.
52
YÄNAKA APTHAPIÑÄNI
EJERCICIO 1
1 2 3
TAYPI PHATXA
KUPI
4 5 6
ANQA QUEPAXA AYNAXHA
PHATXARU uchä.
2. Uka q’illu pili kajuna ………………………….….. …………………….
KUPIRUWA uchä.
3. Uka q’illu pili kajuna ………………………………… …………….……
NAYRAQATA uchä.
4. Uka q’illu pili kajuna …………………………………. ………………….
QHIPAXARUWA uchä.
5. Uka q’illu pili kajuna …………………………………… …………………
ANQARUWA uchä.
6. Uka q’illu pili kajuna …………………………………… ………………….
53
EJERCICIO 2
EJERCICIO 3
CANASTA
JUPAXA UKA ANU WALLAYA MANQHARUWA UCHANI
……………………………………………………………………...
IRPATAÑA- METER
JUPAXAYAQHA
UKA PANKAMARKARU SARAÑÄNI
TIWANA TAYPIRUWA UCHANI
……………………………………………………………………...
54
EJERCICIO 1
SAMARAÑA-DESCANSAR
EJERCICIO 2.
❖ Añada el sufijo locativo –na, sufijo direccional -ru, el sufijo benefactivo –taki o el
2. Kullakaja______
MPI ch’iyara tanka alä.
55
EJERCICIO 3.
❖ Traduzca las siguientes oraciones.
NO TE OLVIDARE
2. Janiwa armaskämati. …………………………………………………………………..
TE QUIERO
4. Munsmawa. …………………………………………………………………..
7. No te vayas. …………………………………………………………………….
JANIKIYA SARAMTIXA
ME VAS A RECORDAR
8. Amtasitätapï. …………………………………………………………………….
JANIWA LLAKISITATI
9. No te vas a preocupar. …………………………………………………………………….
56