Está en la página 1de 65

Quemadores de la caldera

Central hidroeléctrica
Guayas Napo
CELEC-Electroguayas CELEC-Coca Codo Sinclair

Subestación
San Cayetano
Loja
E.E. Sur

Acueducto 2
Cañar
CELEC-Hidroazogues
Subestación movil
Cotopaxi
E.E. Cotopaxi
Unidad de generación térmica
Napo
Pluspetrol

Central Alazán
Cañar
CELEC-
Hidroazogues

Paneles fotovoltaicos Central térmica


Azuay Guayas
E.E. Centro Sur CELEC-Electroguayas
PRESENTACIÓN
La Revista Panorama Eléctrico, es un espacio
de comunicación que complementa las
publicaciones anuales de la Estadística y Atlas
del Sector Eléctrico Ecuatoriano. Presenta, de
forma resumida y con una menor periodicidad,
los principales indicadores del sector e integra
información relacionada con la gestión de la
Agencia de Regulación y Control de Energía y
Recursos Naturales no Renovables y del Sector
Eléctrico.

En esta edición se presentan, con corte a abril


de 2023, datos comparativos de infraestructura,
balance nacional de energía, demanda máxima
de potencia del sector eléctrico. Además, se
incluye información referente a la temática de
Parámetros de calidad en la transmisión de
energía eléctrica, Recomendaciones para la
mejora continua de la gestión de la calidad de
energía desde la perspectiva del consumidor; y
finalmente, Rendición de Cuentas ARCERNNR
2022 y entrevista a Director Ejecutivo.

Captación Río Pilatón


Pichincha
CELEC-Hidrotoapi
Tabla de contenido

1 CAPÍTULO Infraestructura del Sector Eléctrico Ecuatoriano.................................... 7


1.1 Generación ....................................................................................................................................... 8
1.2 Transmisión ...................................................................................................................................... 12
1.3 Distribución ..................................................................................................................................... 13

2 CAPÍTULO Balance nacional de energía eléctrica .................................................................... 19

3 CAPÍTULO Demanda de potencia nacional ..................................................................................... 26

3.1 Demanda diaria, abril 2023 .................................................................................................. 27


3.2 Demanda máxima año móvil (mayo 2022 – abril 2023) ............................... 29
3.3 Evolución histórica de la demanda máxima, período 2013 – 2023 ....... 30

4 CAPÍTULO Producción de energía ............................................................................................................ 32

5 CAPÍTULO Parámetros de calidad en la transmisión de energía eléctrica...... 36


5.1 Introducción..................................................................................................................................... 37
5.2 Regulación Nro. CONELEC 003/008.............................................................................. 37
5.2.1 Contenido armónico de voltaje......................................................................................... 37
5.2.2 Contenido armónico de corriente................................................................................... 38
5.2.3 Indisponibilidad de instalaciones.................................................................................... 39
5.3 Análisis del cumplimiento de la Regulación Nro. CONELEC 003/08.. 39
5.3.1 Clasificación de indisponibilidades................................................................................ 39
5.3.2 Análisis de indisponibilidades............................................................................................ 40
5.4 Normativa internacional......................................................................................................... 46
5.4.1 Estándar IEEE 519-2014............................................................................................................ 46
5.4.2 Normativa española.................................................................................................................. 46
5.4.3 Normativa de Panamá............................................................................................................ 47
5.4.4 Normativa de Guatemala..................................................................................................... 47
5.4.5 Normativa de Perú..................................................................................................................... 48
5.4.6 Normativa de Bolivia................................................................................................................ 48
5.4.7 Normativa de Chile.................................................................................................................... 48
5.5 Conclusiones y recomendaciones.................................................................................. 49
5.5.1 Conclusiones.................................................................................................................................... 49
5.5.2 Recomendaciones....................................................................................................................... 50

6 CAPÍTULO
Recomendaciones para la mejora continua de la gestión de la
calidad de energía desde la perspectiva del consumidor................. 51

7
Rendición de cuentas ARCERNNR 2022 y entrevista
CAPÍTULO
al Director Ejecutivo.............................................................................................. 55

7.1 Rendición de cuentas ARCERNNR 2022...................................................................... 56


7.2 Entrevista al Director Ejecutivo............................................................................................ 59
Contenido de tablas

Tabla Nro. 1: Potencias nominal y efectiva (MW), abril 2023....................................................... 8

Tabla Nro. 2: Longitud de líneas de transmisión por nivel de voltaje, abril 2023......... 12

Tabla Nro. 3: Principales indicadores de infraestructura para empresas de


distribución eléctrica, abril 2023......................................................................................... 13

Tabla Nro. 4: Cantidad de consumidores, abril 2023.......................................................................... 15

Tabla Nro. 5: Balance nacional de energía eléctrica.......................................................................... 20

Tabla Nro. 6: Demanda máxima por tipo de generación (MW), año móvil..................... 29

Tabla Nro. 7: Demanda máxima de potencia (MW), plurianual............................................... 30

Tabla Nro. 8: Energía Bruta (GWh)................................................................................................................... 33

Tabla Nro. 9: Límites para contenido armónico de voltaje Regulación


Nro. CONELEC 003/08 .............................................................................................................. 38

Tabla Nro. 10: Límites para contenido armónico de corriente Regulación


Nro. CONELEC 003/08 .............................................................................................................. 38

Tabla Nro. 11: Límites de indisponibilidades y número de desconexiones


semestrales, Regulación Nro. CONELEC 003/08 ................................................. 39

Tabla Nro. 12: Número de indisponibilidades en el SNT periodo 2011-2021 ...................... 41

Tabla Nro. 13: Horas de indisponibilidad en barras del SNT periodo 2011-2021 .............. 44

Tabla Nro. 14: Desconexiones en barras del SNT periodo 2011-2021 ........................................ 45

Tabla Nro. 15: Límites para contenido armónico de voltaje estándar


IEEE 519-2014 .................................................................................................................................... 46

Tabla Nro. 16: Cuadro comparativo normativa internacional ...................................................... 49

Contenido de figuras

Figura Nro. 1: Comparativo de potencia nominal (MW), abril 2023......................................... 9

Figura Nro. 2: Evolución histórica de potencia nominal por tipo de fuente (MW),
2013 – abril 2023............................................................................................................................... 10

Figura Nro. 3: Potencia nominal por provincia, abril 2023............................................................... 11

Figura Nro. 4: Crecimiento del sistema de transmisión (km), 2013 – abril 2023.............. 12
Figura Nro. 5: Número de consumidores de las empresas eléctricas de
distribución entre 2013 y abril 2023.................................................................................. 17

Figura Nro. 6: Consumidores por provincia, abril 2023....................................................................... 18

Figura Nro. 7: Potencia nominal (MW), abril 2023.................................................................................. 20

Figura Nro. 8: Potencia efectiva (MW), abril 2023.................................................................................... 20

Figura Nro. 9: Producción de energía e importaciones (GWh), a abril 2023..................... 21

Figura Nro. 10: Producción de energía e importaciones SNI (GWh), a abril 2023........... 22

Figura Nro. 11: Energía entregada para servicio público (GWh), a abril 2023..................... 23

Figura Nro. 12: Consumo de energía (GWh), a abril 2023................................................................... 25

Figura Nro. 13: Demanda máxima diaria (MW), abril 2023................................................................ 27

Figura Nro. 14: Producción energética día máxima demanda, abril 2023 (MWh).......... 27

Figura Nro. 15: Demanda máxima no coincidente (MW) por distribuidora,


abril 2023............................................................................................................................................... 28

Figura Nro. 16: Demanda máxima mensual (MW), (mayo 2022 – abril 2023)..................... 29

Figura Nro. 17: Evolución de la demanda máxima período 2013-2023.................................... 31

Figura Nro. 18: Demanda máxima de potencia (MW), plurianual............................................... 31

Figura Nro. 19: Energía renovable (GWh)........................................................................................................ 33

Figura Nro. 20: Energía no renovable (GWh)................................................................................................. 34

Figura Nro. 21: Energía bruta por tipo de fuente (GWh)..................................................................... 34

Figura Nro. 22: Energía bruta renovable y no renovable (GWh).................................................... 35

Figura Nro. 23: Comparativo energía bruta (GWh).................................................................................. 35

Figura Nro. 24: Clasificación de indisponibilidades................................................................................. 40

Figura Nro. 25: Tipos de fallas del SNT periodo 2011-2021.................................................................... 41

Figura Nro. 26: Eventos de desconexión de L/T en el periodo 2011-2021................................. 42

Figura Nro. 27: Eventos de horas indisponibles de L/T


en el periodo 2011-2021............................................................................................................... 42

Figura Nro. 28: Eventos de desconexión de transformadores


en el periodo 2011-2021............................................................................................................... 43

Figura Nro. 29: Eventos de horas indisponibles de transformadores


en el periodo 2011-2021............................................................................................................... 43

Figura Nro. 30: Desconexiones en barras del SNT periodo 2011-2021......................................... 45


CAPÍTULO

INFRAESTRUCTURA
1
DEL SECTOR
ELÉCTRICO
ECUATORIANO

Casa de máquinas
Pichincha
CELEC-Hidroagoyán
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

1 Infraestructura del Sector Eléctrico Ecuatoriano


CAPÍTULO

En esta sección se presenta un resumen de la información de infraestructura del sector eléctrico


ecuatoriano, a abril de 2023.

1.1 Generación
En la tabla Nro. 1 se aprecian las potencias nominal y efectiva clasificadas por sistema, tipo de
energía y empresa.

TABLA Nro. 1: Potencias nominal y efectiva (MW), abril 2023


R R R R
R NN R NN R NN R NN
CE CE CE CE NN
R
AR
R
AR AR AR N
R R R
NN NN NN NN ER
CE
R
R CE
R
R CE
R
CE
R
R AR
C
N
NN NNABRIL 2023 NN ER
AR AR AR R AR

R R NN C
ER R CER
NR RCE NR RCE NN
R AR
C
N N R R
NN A
N A N A ER AR
R R R NR
R R ER ER
R NN RNN R NN RN

CE ERNNR CE ERNNR CE
CE CE CE CE
AR AR Potencia
C
Potencia
C AR

RC RCERNNR
AR

AR AR AR AR
Nominal (MW)NR Efectiva (MW) NR
ARC
R A RC
R A RC
E RN
ARC
E RN
A A R A
NN NN NR NN
CE
R
CE
Por sistema
R
RN
N R
R E RN
8.886,79 ER
NN
R C C
AR AR CE R
R R A NR
NN NN A (MW) ERN A

NR
R Potencia Nominal
ER
R ER
R AR
CE R R
NN NN NN NN
C C RC
AR AR A
AR
E R E R R N R R
R
NN ARC
R Nacional
Sistema
RC
NNInterconectado NN
R E NR RCE NR RCE NN
NR
A
NR 7.491,67
C7.176,98
N A
NR
N A
NR

ER ER
AR
R R R
N N N N
ER ER ER ER

CE CE CE
C C C C
AR AR AR AR
C C
AR AR AR AR ARCERN R AR
NR NR NR NR NR NR
RN RN RN RN
CE CE CE CE
AR AR AR AR
NR NR NN
R NR NN
RN
RN
N R
RC
E RNNo Incorporado
NR
RN RC
E R1.395,12
RN
N R
1.067,68
RC
E RN
NN
R 8.244,67
RC
ER NN
R
C ER
N

AR
CE
N R A
AR
CE
N R A
AR
CE
N R A
AR
CE
R
R Efectiva
Potencia
N
A (MW)
A R CE
R
N R AR

E RN RN RN RN RN
C CEde energía NNR RCE
NR PorRtipo NR RCE NR C E N R
AR N A A N A N AR RN
NR NR NR
R R R R RN RN RN

CE ERNNR CE ERNNR CE ERNNR CE CE ERNNR


E E E
RC RC RC
NR A A A
RN
AR
CE
R
A ARC A R C A R C A R CE
RN
NR
R
A RC
R Renovable R 5.444,70
R 5.394,81
R
R R
NR
A A A A
N N N
RN RN R
RN R RN

NR
NN
RC
E
RC
E CE
R
RC
E NN RC
E
RN
NR A RN
NR A AR A ER RN
NR A
NR NR NR N
C R
CE CE CE

NN
C
AR
AR AR AR

RN RN
No Renovable 3.442,09
RN 2.849,86
R R
CE NR RC
E NR RC
E
E NR RCE NR RC
RC
R
NR
N A
NR
N A NN N A
R
N A
ER ER R ER
N
RN RN RN
R
CE ERNNR
E CE CE
RC
CE
A
AR NR AR
C C RN AR C
AR RCERN AR RCERN R AR
R
NR Por empresa NR CE NN
R CE

A R A R
AR
R
A RC A R AR
C ER
R
AR

R NN R NN R NN R NN R NN
CE NR CE NR CE NR CE NR CE NR
AR RN AR RN AR RN AR RN AR RN
A RC
E
N RGeneradora A RC
E
N R
6.706,81 RC
6.472,24
A
E
N R A RC
E
N R A RC
E
N R
RN RN RN RN RN
N NR RCE N NR RCE N NR RCE N NR RCE N NR RCE
A A A ER A A
NR NR NR NR

ER R ER ER
RN RN RN RN

EAutogeneradora CE
E E E CE
RC RC RC
C
AR
C C C C
A A A

AR
452,63 382,56
AR RCERN AR RCERN AR RCERN R
R NR NR R NR
NN NN
AR
CE
R
AR
CE
R
A R
NR NR NR R
A A A A
N N N NN
C ER NR ER NR ER NR R R
CE
R R
RN RC N RC RN NN NN NN
AR CE
R ADistribuidoraER
R A CE 1.389,87
R CE
R
CE
R
R AR CE
R
R AR
NN NN NN NN NN
AR RC A 1.727,35 AR AR AR AR

E R R R R R
R
NN ARC R N NR RCE N NR RCE N NR RCE N NR RCE NN
A A A A
R R R

R R R R R
N N N
RN RN RN

CE CE CE CE CE
CE CE CE
N AR AR R N AR
RN RN

AR AR AR AR AR
NR CE NN
R
NN
R
NN
R CE NN
R
NN
R
AR ER ER ER AR ER ER
C C C C C
AR AR AR AR AR

8
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

En las figuras Nros. 1 y 2 se aprecia la potencia nominal instalada a abril de 2023, clasificada por
sistema, tipo de empresa, tipo de central y tipo de energía.

FIGURA Nro. 1: Comparativo de potencia nominal (MW), abril 2023


R NR NR NR
R NN RN RN RN
CE C E C E C E
RN
NR
AR NR AR AR AR
NN
R R NR
RN NN NN RN CE
N
E
R ER ER
R E
R AR

NN POTENCIA NOMINAL NN ER
RC RC RC RC
N8.886,79 MW R
AA A A

R R NN R C
E E R R
(MW)
E R
NN ARC
E
N NR RC Abril
N NR RC
2023
N NR ARC R N NR A
A A
NR NR NR NR

ER NR R R
CE ERNNR R
RN RN RN RN

CE ERNNR CE ERNNR CE ERNNR CE


CE CE CE CE
AR AR AR AR

C E RN
A R C A R C A R C A R C A R C
AR R AR R AR AR AR R AR
N Sistema
NN
R N N
RN R NR RN RN
A RC
E
NR A RC
E
1.395,12ERN No Incorporado
RC
NR ER
N
N NR AR
CE
A RC
E
NN
R
AR

NR
N
R
NR NR NR NR
ER ER
CE
AR
C
AR
C A AR
C

N 7.491,67 N
Sistema Nacional A R
N N N
ER ERInterconectado R R
NR
AR
C NR
AR
C R N ER NNR AR
CE NR
AR
CE N
N N
RC N N
NR NR NR NR

ER ER ER ER ER
RN RN RN RN
CE CE CE CE

A
AR AR AR AR
C C C C C
AR AR AR AR AR
R NR NR NR NR NR
RN RN RN RN RN
AR
CE Tipo Empresa AR
CE
AR
CE
AR
CE
AR
CE
NN
R NR NN
R NR NR N
R E RN R ER R E RN R E RN R E RN
RC C RC RC RC
N N N N N
RN 6.706,81
RN Generadora RN RN RN
CE
R A R CE
R A
CE CE
NR
A AR CE
R A
NN N N N
AR AR AR AR AR

R N
452,63 N N RN
ER Distribuidora ER R CER
Autogeneradora
E R C R NR CE R
A RC N N
A R 1.727,35
N N
A R C N N
A R
R
N R
AR
R

RN
N
ER ER ER ER
NN NN NN
ER ER ER

CE ERNNR
C C C
AR AR AR
RN
NR
C C C C
AR AR AR AR AR
CE NR NR NR NR
AR E RN E RN E RN E RN
RC RC RC RC AR
C
A
N R A
Tipo de Central NR
A
N R A
NR
RN RN R
RN R RN

NR
NN
RC
E
RC
E CE
R
RC
E NN RC
E
NNR A RN
NR A AR A ER RN
NR A
NR NR NR R
ER C
N
CE 5.192,30 Hidráulica CE CE
AR NN
AR AR AR
N RN605,93 Turbovapor RN
ER NR E R
C 943,85NTurbogas
N RC E
E R NR RCE
R
NR RCE
ER
N NR

CE ERNNR
RN AR E R RC A
ER
NNR

R C ER
NN
R

CE ERNNR
R N A RC
ER
NNR

ER
N A N
A
NR C
RC ERNNMCI C
A A
RN AR
R R AR
R
2.044,94 R CE NN
R CE
A RC A AR
C
AR
A RC AR
C ER AR

NR NR NR NR NR
A A
RN 71,13RNEólica RN RN RN
E E E E E
A RC N NR
28,65
A RC
Solar
RN
NR
A RC N NR
A RC N NR
A RC NN
R

AR
C ER
N R CE
AR
N R AR
C ER
N R AR
C ER
N R AR
C ER
N R
RN RN RN RN RN
NR RCE NNde Energía
R C E NR RCE NR RCE NR RCE
N A Tipo
AR N A ER
N A N A
R R R NR

ER ER ER ER R
NN NN NN RN
ER ER ER

CE
C RC C CE

C
AR AR AR
C NNR C C
A

RC
ER
N NR

R
AR RCER3.442,09 R
AR RCERN
No Renovable
NR

R
AR AR
CER
NNR
AR RCERN
NR
R
A RC
NR
A A A A
N N N
RN RN RN ER
N
CE RN
NR CE5.445,70 N NRRenovable CE RN
NR NR
RN
NR C RN
NR

NR NR NR NR R
AR CE AR ER AR CE CE
RN
CE AR CE AR
NN
C
AR AR AR AR AR AR

R N R N R N R N R
NR CE NR CE NR CE NR CE NR RCE NN
AR N AR N AR N AR N A
NR NR NR

ER ER ER R R
N N N
ER ER ER

CE CE
C C C
R AR AR R AR
NN
C C C NN

AR AR AR AR AR
R C ER NR NR NR C ER NR NR
AR RN RN RN AR RN RN
CE CE CE CE CE
AR AR AR AR AR

Central hidroeléctrica
Napo
CELEC-Coca Codo Sinclair
9
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

FIGURA Nro. 2: Evolución histórica de potencia nominal por tipo de fuente (MW), 2013 – abril 2023

NR NR NR NR NR NN
R
NN
R
E RN E RN E RN ERN E RN ER R NR E
R
A RC RN
NR A RC RN
NR
RN
NR A RC AR
C R
NN RNN
R
A RC C
AR ERNN N NR E RNRCA
NR R R R AR N
NR
R C R ER
CE CE AR CE CE CE E
N N N R
C C C
AR
Hidráulica
R Turbovapor AR AR AR AR AR AR

R E RN R ER
R
N NN N
ER ER NRR R E RNERN R RRCE CE
NN ARC NN ARC NNRNNAR ARC ERN RN NRC RC NNRNNA AR
C
A A
NR NR NR NR NR NR
R R R RN
R RN RN RN RN RN

CE ERNNR CE ERNNR CERERC E E NR CE R CNRE ERNNR


CE CE CE CE CE CE

R R R
AR

NR R C RERC R
R RACR
AR

CE
RN
NR AR AR AR AR

A R C
R
A A R C
R
A A
A R C
NN
A R C E RN
R
A A
A R C
NN
A R C E RN
R
A A
AR C E RN
R
A R
C A AR

NN NN N NNNN NN
R
ER ER NRRN R ECR
ER ER NR
RRNCE RNNR
NRNNNR NN
C C E ACR C E
AR AR R AR
R R R
NN NN RC A A NN C N
NR
RR R
R R
NR NR R
R
AAR ER R R
CE CE
CE CE A CE CE
N N N N
AR RC AR AR AR

RN RN RNN R R ERNERN R R ERAN


A R R
R ERR
2.248,09

E E E
2.263,89

5.098,75
4.446,36

5.066,40

5.076,40
2.407,61

5.106,85
4.515,96

5.192,30
5.191,30
R R R R
RE RNNRNANRCARC RNNRNANRC

605,93

605,93
C C C

559,54

602,54

602,54

605,93

605,93

605,93
606,17

606,17

606,17
NN AR NN AR NNRNN AC C
R E N
NR NR NR NR NR NR
R R R
RN RN RN RN RN RN

E E E E E E E
CE CE CE CE CE CE

NNA NR 2023A
AR AR AR AR AR AR
C 2020C 2021 C 2013 C2014 C C 2020 C C CN
AR AR AARCRERN ARCRER2023 AR AARCRERN ARCERNR R AR AARCR AR AARCRERN A
R 2013 2014 2015 2016 R2017 2018 2019 2022 AbrR 2015 2016 R 2017 2018 2019 2021 2022 Abr
NN N N NR NR N NN
R
ER ER RN
C CE
R AR R R R
A R R
NN NN NN N N N N N
ER R ER RN RN RN RN RN R
NN
R
CE N NR C CE ERNNR ERNNR CE RCE ERNNR ERNNR CE RCE ERNNR RN
NR CE
A RC
ER
N R AR
A RC
ER
NRNNR
N R AR AR
AR
NRNNR A
A R C C
AR A
NRNNR
AR
R
A A C C A R A RC RC
E AR

E NR RN R CE NNR NR ERCENR
N RN N
ERCENRR NRNR NRCERCER NRNR
N
C N C RNR NR C
AR ARCER ERNNNR AR ARCER ERNNNR ANNR RCER CERRN RRNARR AR N R AR NNRCER
R
RN N RNN
RN
N
N
A N N RN
R R ANR
NR NR NR NR NR

CE ER
RN RN RN RN RN
AR
CE
E E CE NE AR
CE
E E AR
CE
AR
CE
AR
CE

C
R R
C E N R ARCARACRECRENNARACRECREN
R
RCARACRRERCC EC AR RC R CN ARERCN
N R R N N R R R R N
RN A A A A EA RN
CE
AR AARRCCERN MCI
R R
N
R R
NN R
R R
A
R NR
E N CE NNR NR
A
N RR A RCR
R N R
RN ARECRN R
N
C N
R
E N
NR

N R A
C
A
CE R ER
R
AR N AR RN N

NR
ARCERR
Turbogás A CE CE
E
NNN RNNNNR NR R A R A N
NNN NNR
A RN
R R R R R C

RR RR
R R
NNN RR RR
R
C
A A A R
NN RR NN N
E E E E N E R E R RN EE

NR
N R C C E
N R C C E E
CRC R
N R N R
R CC E
C C E
N N RC N N C C E
R N
R R A
N R C E
R CC
R

RN NRAR N RAR RARNCEENRRN NRAR ER ARCE ARR RAR ARCEERNRENRRNRNR


E E
R R R R R R R R R
R R R
C R R
RAN
N A N A A N
A A N A N A A
CE
N N NR A N N NR N
A NR NR NR NR

AR ER
R R RN R R RN R RN RN RN RN

N
E CE E
E N E N
RC CE CE CE CE CE CE

C R N C N
AR
C C
N N R C AR
C N
NR
C C
N N RAR
AR
C
AR AR AR AR

R R
RN
N R
R E R N R
R A RER ERCR
N R N R
A RER E N R
R N R CE
R A R N
R N
E A A E A A E E A
E E
N N N N N N AR N N
ER ER ER ER ER ER
R
C RNN NN RC RNN NN RC RC NRRNN NN RNC R R R R R
RCARCECRNN RN NR RC
RC RC RC RC RC RC RC
NNNN N NN
C C
A R A R A A R A A R A A R
NR ERN
R
A A A A A ERCERNNR ARNN
R AR
R R R NR NR
R R R CR R
NN NN NN
R
CE E R
NCE R R RE
R R
NRN RN RN

E ERN NR E ERNNR ERENRN NR AR ACE C E N


CE CE CE CE CE
C R N E C R
A
AR AR NR AR AR AR NR
E C E
R
C R
C R
C R R
C
N R N R N R A N R N
A A RC A RN A RN

AR AARRCER NRNR
C N
AR AARRCER NR NR
C N A
AAR CE
C
AR CER
N
N
N R
RAR AARCR ER ARCER R
N NR CERNNR
R N
AR
CE
N RAR AARRCCERN RNCER
A AR
CE
AR
CE

RNRN RNN NNN RNAN


R
ERN
AR R
2.007,43

1.078,99

RNN R RNN R R R RCERNN CE NR R


2.037,00
2.032,06

NR R NR NNR
2.044,94

1.086,19
1.959,04

2.018,70

1.085,19

A
2.028,99

1.118,85
1.861,95

2.041,50
1.748,15
1.571,01

943,85

943,85

943,85
921,85
921,85

921,85

921,85
R
NN ARACR ARCERN RNR
E
C ER R
N RAC R C EER
CEN
RN N
NNAR AC RAE R R
CRCERN CERNN N NNRACR RAC
R R CEER CE
R RN
ER R
CEN
RNN
R R R
NNRACR AARRCERC
E
C ER CERNR R
N E R
RCN
N N N N N N N
RN
A ARR RR AR R RR AR A ARR RR AR
NR NR NR NR NR NR
CE
R CE
R AR
RN RN E RN RN RN RN

E
CE
N AR
E N E AR CE
E N E N AR
E N E N E N CE CE CE CE

ACRERN ARCRERN ARR A AARRECRARCNREERCNNR


AR AR AR AR AR AR
C NERNN C N CN RECR N NNRNRNN
RERC RECRARCN NNRNRNN
C
ACRER ACRER R
R 2013 R
2014 2015 2016 R 2017 R 2018 2019 2020 R R 2021 2022 R Abr R 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Abr
NN N
R R R ARC E ARC R AR E R
ER 2023 2023
NN NNRC RC RNNNRN NRC RC RNN N NN NNRC RA C RA
C E E
RC
R N R AR
RN RN NR AR
R N AR A R R A A R R
ER RN NNRA RN RN
NN N N
RA RA
NN N
R A RA
EN R RANCRERNR NRA
NR NR NR NR NR NR
RN
RN R R RN
R RN NR RN RN RN RN
CE C E
CE ERANRNCRER AR CE RNCNERR AR CE
C E RC CAE
CE E CE CE CE CE CE
E E E E R E E E
ARC AR C
C AR C AR AR AR AR AR
RC C RC C
N N N N R
AR C
N N N RN RN N
R R
N AR ARCEAR R NN AR AARCRERA ARCRERANNR NNA AARCRERA ARCEAR NNR NNAR AARCR R
N
CR
N
ER
R
N
CR
N
ER
R RR N N
R CE RCNER
R
N AR
CER RN AR
A R CNER
N
R
A N
N NAR AA
AR
RN AR R N R N
ER CE
R
R R R R R R R NR
C
AR
ERE E NNR NR CEC RNE ERE E CECRNE NNRNNRNR NCR ECEC RNENR
N N N N N N
C N
N R EC RN
C N R
N RR
N R C ECRN
RNN
NR R
AARR ARR NR AARR AARRARCE ARR R A ARR RCERN RR ARRCE N
C NR NR
NR A C C
CEN N N CEN NA
N N N N N
R A R R AAR A ARR RR
RN
R R R NR R R R R NR NR NR NR
AR
CE
E R N AR
CE
E R N AR
CE
RN

E N E R N A
E AR
CE
N E R N AR
CE
AR
RN

E N E N AR
CE
AR
CE
RN
AR
CE
RN
AR
CE
RN

RNECRRCNERNN R RRNCRNRNN RNN R C EN RNERNNNR RARRCR CRN RN NN N NN NR NN N N


R R

RENRC C RENCNR NC
NN R R R R R R RNN
RN R ERR R ER ER R ER
N N N N N N N
ER ER
R R R R R R R R R
R
CE NN N CE
CA
ER ACE E ARCE ANRRCE A E CAARC E ARNCR
E EA RC ENARRC A ARC E ARC
AR R AR R
R R R R RR R RE

RC ARCERERNNRNN A C NNNNR NANRCA RCRCRERNNRCERNRNNN NA N C ARCCER RCENR N C C NNRCNER


C C C
NN A N NN
R R R R R R
A A N N R
R A R RCERNARCEN
N
ER N ERN
R
R N
R RR
N

R
R
A A
N R
R
NNR
R
R
A R
R A
A N
RR ERN
N
R
N

R
R
A R
R RRC A R
NAN A
E R A
R R AREN
NR NR NR NR

NR
RN RN RN RN RN
R C Eólica
AR CENNNRERNN
N N R
R
AR CAE
A
C RCN
ARC
CNEE R
AR CE
A
AR
C E CE A
CR E
ANRNC
E Solar N R ERCNE
R N NR RNN
A R
N A
ARNC
C NE NRRCN
RRNN
E R CE E
AR CAE
AR
CE
RRC
R
C N R N R AR
CE
AR
CE
AR
CE

RERRCERARC RRCRER RCEARRC RR ARRRCERARCRERERRCERARN RER RCRCER RRCAARRCR


RN RN RN
C R
R NN RRNN
NCNER
R AC CE
R AC REA N R N N
C R RERAE N A NR
R N N CE CE

RN
A A A
E E E
ERE
AR N N N N N N N
AR AR
R
NN ARN R N R N N
NNA AR RN R C A RN RC C N R A R C AR

RNNN AR R NNR NNR AR RNNE NRN NN A


R RC

R
R
RN N RN RNA
A A A A A A A
R R
NR
R
R E
NR
R R
NR NR NR NR

CEE E
E E E E E E
RN RN RN RN RN RN

E R E E E R E R R E E
CNR RNNRNNR RC
CE CE CE CE CE CE

C RNNR N RC ERNNR
AR
C R CNR RNNR C RENRC AR
NRC R
NR
C AR AR AR AR
N R R N NR N
A AR C
RN
N A N A R A R A N A N RR
RN N
CE
NA A R
AR AR
R R R R R
NN
R A RC R A ARC RC R AERC RC R R A ARC RCE R
NN NN NN NN NN
ER ER RN R AR RN ER ER ER

CNER NR CNRE ERNNR A E E NR CE ERNNNRNR


C E C E E E E C C C
AR RC AR NR AR AR AR NR
A A R RCA RAN
CA
C REERRNC NR
A RAN R
R NN NN CE N
ACERR RCERN R AER AR AR ACARRECCR AR
R
N NR A CE R CE
RN NCNER RCERN RR AR N N N ARERN AR
71,13

ER
A RNNN NN
C RC R RC RC C R
AR AR CEAR ARA AR CE NNR R
R R
A NN R A N
RN NR
N
NR
A R NN R A NR
R
26,48

26,48
25,54

NRER
RR
27,63

27,63

27,63

27,63
26,41

R R NNCERRR R NR
28,65

28,65

NN NN AR AAR N
53,15

R ER
CE
CE
CE N E
N RC ERN RC ERN ERN
N NN N N N
AR R ER ARCE AR ER CR
CE E A
NR RR CERARN AR NRR R C N R R A RARCNER RRNCER R R RAN
C R C
AR ARCERNNCERNN
C C C C
AN
R R NR R R R R R
R NN R R N
AR N N
AR AR ARCERNN CER
A
R AR ER
R
N N RN RN
E RN NRCEA CE ANN NN RN NRCE NR
CE CE CE
18,90

R N NN N
21,15

21,15

21,15

21,15

21,15

21,15

21,15

21,15

E E
AR R AR AR
C
3,90

NN AR R N NN AR R N NN NN AC
NR
R R NRNN N
A R A R R NR NA R CR NR NR NR NR NR NR

R C E E R R C E E R
CE
RN

E R RR R
C E EC RE E R N E RE
R NRC EC RE NR R NRC R RE EC RE CE
RN
CE
RN
CE
RN
CE
RN
CE
RN

NNA N R RC A
AR AR AR AR AR AR
N N
N ARARC CERNN RN ARARCACRERC N N CN RERNNN N C ERC R RCR RRC
N R A A ARAARCRERN E R ARARARAARCR NNN RN
ER A A A AARCE A
R R 2013 R
2014 R 2015
NR R R2016 2017 2018 2019 2020NNR2021 2022 Abr 2013 2014 2015
NR 2016 2017 2018 2019R 2020NNR2021 2022 Abr NR

ERR ERCR R
NN NN RN NN NN R RN RNN R RN
2023 2023
ER R E R
ER
RE R E
CE R CE CE CE CE CE
CE
RCEARCR
AR C AR R AR AR AR AR
CRNNERNNR AR AR A
C N NR
AR AR R
CE CNN C
NN
NC C NNR C RCECRA
ARRCERANRCERN ERNRNR ARR R ACR ARRCERAA
R
NN NN NN NN NN RNN NNNN RNN
R R R R R R
E RC NN
R AR
E ER ER CENRR
C AR RC AERRRN N N R A C
N
ER R
RRCE ARCRNN RNN
E R R ER R
RRCCE ARRNCN
ER
NN
R A
A
N R A
C NR
ARRN
ER C N
ARRN
N R A A RN
EAR
CN
ARRN R
C N
E N N R A ARC CAERRC NN
N R AR A ARC NN ARN
NR N ER CER N
CN
R NNANRR E R
R
A R A E E R E R E R
R R A

NER
RC
E NR C E
NR NR C
ARRRN
C NR
NCER R R ARRN
NR
R NR
NR C NR RRNCER R A
NR R

ERARC NNR R A ER AR ER
AR R
N N N N N N N NN
AR
E RR AR CE R
R NAR R ER

N R R 10 RN NRNN NNR R RNNN RN NNR R ERNN E E


A CE CE CE RCE CE
R N N RN R NR R NRN
C
AR AR AR
C C N C C C A
C C A AR

A R A RCE ECRE ER A R A RCEER CE ER A R A RCE ECRENREN


R R N N R R N
A R CE ER A R CE ER RN
NR NR NR NR NR
RN RN RN RN RN
CE CE CE CE CE
AR AR AR AR AR
N N N N N N C N N
R R

N ARARC CERNN RN ARARC CERNN CRERN C CN NN N


RNARARARACRERN CRERN ARR ARACRERC ARARACRACR C
N NN
RN
RERNN RN NN
CE R R R R R R R R
NR ER NR NR NR NR
NN
RA NN
R
N RN NN C N RN RN RN
AR CE ER R AR RCER CE CE CE
R C AR CE A R R AR AR AR
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

FIGURA Nro. 3: Potencia nominal por provincia, abril 2023

N NR N NR N NR N NR
C ER C ER C ER SIERRA RC ER
AR N NR AR N NR AR N NR A RN
NR
A RC
ER
N R A RC
ER
N R A RC
ER
3.310,28 MW
R A RC
E
N
N N N N
ER ER ER
N
NR RC
R 37,25 %
E
NR RC NR RC NN
R AR
C
N
N A N A ER A
R R R

R R ER NR
NN NN NN
ER ER ER
E E
RC
C C Carchi C
AR AR 5,82 AR

CE
R NN
R
A RC ERNNR C A
C
R ERN C
Imbabura
A
Pichincha
108,73
CE
388,94
R NN
R
AR
C
AR R AR R AR AR
R NN R NN NR
Santo Domingo -
RN
NR
CE CE RN de los Tsáchilas R
E
NN
RC
AR AR CE
R R A
NN NN
R
R
49,39
R R R
Cotopaxi
CE
R
REGIÓN INSULAR CE
R
AR E
AR

R N N 32,55 MW
AR

R N N C Bolívar
ARTungurahua
N N 8,00
511,30
R N N
NR RCE N%R
0,37 C E
NN
R E R
Chimborazo
R CE
16,33
N
A N AR C RN AR N
NR NR R

ER ER
AR
R
N N Cañar 84,96 NN
ER ER ER

CE CE
C C RC
AR AR A2.044,61
C C
Azuay

AR AR AR AR
R NR NR R
Galápagos
RN 32,55
RN Loja
R NN
92,21 NN
E E E ER
RC RC RC AR
C
NN
R A
N NR
A
N NR
A
N NR
NNR C ER N NR C ER N NR C ER NN
R
CE
R
CE
R
R AR CE
R
R AR CE
R
R AR CE
R
R AR
NN NN NN N
AR AR AR AR

R R R R N
E R CE R E R CE NR
A RC N
RN AR
N
RN A R C N N R N
ER NR A A
R NR

ER NR
NN N
ER ER

CE CE
C C
AR AR
NNR
C C
AR AR AR RCERN AR
C ER NR NR
AR N N N
C ER C ER ER
AR AR RC
NR NR NR
A A

NR
N N R N

R
C ER C ER CE
RN
N
C ER N
N ER
AR AR AR
N R N R
RN RN AR

NR R R
N
C
CE

NN NN
C

N
AR
AR AR

E R
NR RC
E R
NR RC
E R
E R NR RC
RN A RN A C N R
N A
AR
NR NR
RN
ER
N N
ER R

CE CE
CE
AR R
C E AR
NN
AR C
AR AR AR
R
N NR N NR CE NR
ER ER AR RN
C C CE
AR R AR R R AR R
R NN R NN R NN R NN
CE NR CE NR CE NR CE NR
AR RN AR RN AR RN AR RN
A RC
E
N R A RC
E
N R ARC
E
N R A RC
E
N
RN RN R N
AMAZONIA R N
NR RCE 2.125,05 MW NR RCE NR RCE 3.418,90 MW NR RC E
COSTA
N N N N
ER NR A A A R A
R R R

R R
N NN NN
RN
E
ER ER
E E
E
C
38,47 % C C

C
AR AR AR
C E%RNN
R23,91 R
RC RCERNN R
R CERNN R
RC
RC
ER
N
R
A A R C
R
A A R
A A R A A
R NN R NN R NN Sucumbíos 603,64
CE CE CE
Esmeraldas
NR 244,92 R NR R
NN NR N
RN RN Napo RN
R R R R
1.642,69
AR E Manabí AR
225,12 E R
AR E E RN E A
NN NN NN NN
ARC ARC ARC Orellana RC
A 750,00 A RC
Los Ríos 105,17
R R R Pastaza
R
CE CE CE E
61,30
Guayas

NR NR NR NR
1.136,68
Morona
C
AR AR AR R
Santa Elena 131,80
N NR
N Santiago
NR 142,88
N A N
ER ER R R
El Oro RN RN

CE CE
281,35 CE CE Zamora
R AR AR R
NN
R C ERNNR R C ERNNR Chinchipe
218,40
RN
N

AR AR
R R R
CE NN CE NN
AR
A RC A
A RC A AR
CE
R AR
AR
C ER

11
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

1.2 Transmisión
En la tabla Nro. 2 se resumen las longitudes de líneas de transmisión, clasificándolas por nivel
de voltaje y datos de líneas de interconexión.

TABLA Nro. 2: Longitud de líneas de transmisión por nivel de voltaje, abril 2023

NNR NN
R
NN
R
NN
R
R R R R
CE NR CE CE CE NN
R
AR AR AR
R
AR
R R R
NN RN NN NN NN ER
R NR NR
R R R R C
CE SistemaCE Nacional CE CE CE AR

NN km
AR A R AR AR R AR

R
Longitud RN
Interconectado RN
N
NR RC ER
N
NR RCE NR RCE NR AR
CE
N N R A
N A N A N ER A RN
NR NR R

R R ER NR
N N NN
ER ER ER

CE ERNNR CEkV C CE ERNNR


C C C
AR AR AR
NR 500 610,00
C
AR
RN
AR
CE
R
A ARC R
A ARCE R NN
R
R
A ARCERN RC
E RN
NR
AR C
R R AR
NR
A
N NN N R
RN 230 kV ER 3.300,44 NR RN RN
E N
NR E
C E
RC NR AR
C NR ER AR RC
RN
A C A N

R
RN RN RN
NR NR NR
CE CE AR E CE
AR
N
AR
N RC N N
AR

RN
138 kV 2.538,07 A
NR ER NR ER NR NR CE
R
NR RCE
R
N AR
C NR
N AR
C NR
N CE N AR
NR
N A
AR
R R R R R
N N N N N
ER ER ER ER

CE CE CE CE CE
C C C C
AR AR AR AR

AR AR AR AR AR
R R R R R
NN NN NN NN NN
AR
C ER
AR
C ER
AR
C ER
AR
C ER
AR
C ER A
N NR N NR N NR N NR N NR
C ER NR C ER NR C ER NR CER NR C ER NR
RN N RN RN N

NR R A(km) NR NR
AR CE AR
Líneas deARCER R CE
R
AR Longitud
CE hasta AR CE

N
AR
N N N
LongitudNTotal
AR
NN
AR AR

R R R
Interconexión
la frontera (km) R R
R CE N NR RCE N NR RCE N NR RCE N NR R CE
A A Circuito) ER A A A
NR NR NR
R (Simple R ER
RN RN RN

EkV E E
CE CE CE
138 NR 7,50 AR
15,50 AR
C
AR
RN
C C C C
AR AR AR AR AR
R CE R R R R
R NN AR NN NN NN NN
CE C ER C ER C ER C ER
AR AR AR AR AR
NR R NR R A
NN
230kVER(Dobles Circuito) NN
RN RN 169,94 NR
380,70
R

NR
E E R NN ER N
RC RC RC CE RC
A RN
NR A RN
NR A AR A ER RN
NR A
NR NR NR N
C R
CE CE CE
AR NN
AR AR AR

RN RN RN R R
RC
E NR RC
E NR RC
E
E NR RCE
RC
R
A
NR
N A
NR
N A NN N A
R
N
ER ER R R
N
RN RN RN
R
CE CE
CE CE CE
CE
A
AR AR NR AR
C laERNfigura Nro. 4 se R C ERN el crecimiento N
AR
AR En AR ARpor AR
R
NR NR CE NR N
AR
C
R
A observa
AR
C
R
AR del sistema de transmisión
R
CE nivel de voltaje,
RN
R AR
CE
RN
N
de acuerdo con la longitud en N NN NN
RN RNkilómetros. ER R R
R CENR R CENNR R C N R NR NR C EN R NRR CE
NN ARRN NN R
A ER N N R N N
A ER ER CERN A RR N RRNNN AR NR
NRR NRR NR R NRR RA
ER ER ER
C CE RC R C C C C C E C EC E
NC
NR AR AR NR NR AR AR A ERNN ERNN AR ARA ERNN ERNN ER R A
AR A N AR R R R R R R
RN
N N N RN
N RN RN RC A

R CER ERRNN NR CER ERRNNRNNNR


CE CE Crecimiento del CE CE
FIGURA
AR Nro. 4: AR sistema de transmisiónA(km),
RC ARC2013 – abril 2023 (1/2)
N R N
C C
AR AR AR AR

R N R C NN RN NR C
N
N RAR CE N
RN NRAR CE RN NRANRARRCERCE
R N
NR R
RNN ANRRCE CE ERN NRANR AR
NR NR

ER N
RN RN RN
NR
C N R C E N R C E N N
AR
CE

C E
R NR RN
R R C NNR RN
AR
CE
AR
CE

A A A A A
NR NR NR NR NR
R R R N R R
A E CER E R
N

AR ECER AR ECER AR ECER E AR ECER E


ER R R R RN RN RN RN RN
CE CE CE CE CE

C AR RERCNNR ERNNR
C N N N N N N N
AR NR AR AR NR AR AR AR
RN
CAR NNRNR CAR NR CA EC
RN R
R CAR RERCNNRNRERNNR
AR RCER500 AR RCERRNNNR A AARCR
R C RN RCE 230 AR A
CE CE NR NR
AR
RN A CE R NR A CE NR NN
R
AR RN NR RN
E A RR
NN
A AAR
C
NAR
RC
NR
NRN
R
NC
AR CERAR R
C
NN
NN RCERN 3.300,44 N N
N R ARRCERN ARCER NNR 610,00
AR ERkV
C A
N R AR ERRNCANERRCRkV
EN
R
NN R
RR CAE
R NENRN
RECR
RAC N R AR ERN RCER N
C A
ER N
AR
CE
RN

R N AAR NN
R
R
N CA
R N NN N A R
R N N R
AR RCCERNR
RR RCE A NN NN NR RACE
N
R ERER
R R R ER
R ER
R R
NR RCER263,80 NR RCERNN NNR R1.882,87 CRECA RNN
A E A
N NN
R C R C R C R C R
A A

N N N A
N N A RCERCERERN R A RCER
ER NRNR ARCE CER NN R A CE CER NRNR ANR C ERER N
NR NR N
RN RN RN
R
RAER CRERNNN RNANR ARARC CRERN
CE CE CE
AR AR AR
NR
N NANR A
R
C N AR AR AERCRERN
RN
N AC C NN

AR AERCR AR AERCRERN
ER NR
A
R CE
R R R NR NR NR
R R R
N N N NN NN RN RN C N RN RN
N
AR RCER AR RCER
ER
E E E AE E
CE CE CE CE

NN A AA
AR AR AR AR
C C C EC C RERCNNR ERNNR C RERCNNR ERNNR
A A
A R R

AR AR AR AARR AR A AR A
NR NR NR R
E RN E RN RN ER
RC RC C C
AR R AR
C
AR
C
AR
C C
AR R
A
NR
A
NR R R NR R
RN RN
N N
RN ERN NR NN N NN NN
E NR E NR E R
C ERCER R R ER CER NNR
RC N RC N RC C N NN NN RNN C NN
A ER
R A ER
R A
NRNNR NRNNR
AR RCE RCER
R
AR AR ER E AR AR RCER RCER
NN NN NNR
C C RC RC
AR AR A A AA A A

R R R N R R N R R
E R 2018 2019E2020 E
NR RC RC E NRNNRRC RC NNR NNRRC RCE
E E E
A RC 2013 2014 2015
NN RC
2016 2017
A N
2021 2022
A A N
Abr 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Abr

ER ER A A ER ER A A
NR NR NR NR

ER ER
N
RN 2023 RN RN 2023 RN RN

E
CE CE CE CE CE
AR AR AR AR AR
C
R R
NN
C C CE C C NN
CNNR ERNNR C
AR AR AR AARR AR R AR A
R R
NR CE NR NR NN
R NR NN
R
RC
E RN AR
RC
E RN
RC
E RN
C
AR R
ER AR
CE
RN
C
AR R
ER A
AR
C ER
AR
C
NR NR NR R NR
A A A A
RN RN NN N NNR N
RN ERN
N
R RN R

NR
E E ER CER R E NANRCE RANRNCRER
NN
A RC NR A RC NR C
AR AR AR
CE NR A RC AR
C N R
R A
RN RN RN RN E
NR NR R R
N ARNR
C R
CE CE CE CE E

NNRNN NNRNN
C
AR AR 12 A
R AR AR

RN R N R R R N R
E
C 138 NN
R NR CE NN
R NR CE CE TOTALNR NN
R
E CNRE NN
R NRCE CE
NR6.448,51 NN
R
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Abr 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Abr
PANORAMA ELÉCTRICO
NR 2023/EDICIÓN 17 NR 2023 NR NR NR NR 2023
E RN ER
N
ER
N
ER
N
ER
N
ER
N
NR
C RC C C C C R RN C
AR
R
RN
NR NN A RN
NR
RN
NR AR AR RN
NR
RN
NR AR ARERNN RN
NR
CE AR
NR R NR NR NR
R
E E E E E E E AR
NR2013 –Nabril 2023 (2/2) NN
ARC A RC A RC ARC ARC A RC ARC A RC

R N
FIGURA Nro. 4:
R N
Crecimiento del sistema de transmisión (km),
ER
N R NR R ERN R RR
R E R E R R E RE
NN ARC NN ARC RC RN RNC ARC RNN RN AN
C
R R R NN RNAN
RN
NR R
A E RAN RN
NR
RN
NR
RN
NR
RN
NR

E E E E E E E
CE CE CE CE CE

C ERNNR RC
R AR AR R AR AR AR AR

RC RC RC C ERNNR C ERNRNRC ERNNR


N N
RN RN
E R TOTAL E R R
R R R R

138
CE E
AR
N N C N N
A AR
CE
RN
R
A AR
CE
RN
R
A AR
AR
CA RN
AR
C
AR
CA RN
AR
C
R R
A
6.448,51
AR
CA
RR
A
C

NERkV R NN E RN
N
NR R NN R
NN CER NN R R
N N
RN N
CEER NR CERN
N
N
EA RN
RC NR ARC E RN NR2.538,07 E AR ER NN NN
R
RC 3.807,97
ARRC
A
N
ERNRN AR
R
NN
C E RR

R
N RN
RC CE
R
R RC ARCE RR A R N R ER C E ARC RN R R C
CE RCAERR
AR AARN
R R
A AR NN N A
NCENR
NN
N RNNARCER C
N EN
RN
N
AR

RN NR NRR RNNR
1.925,10CER
R R A R N
NRAR C

NR RCERN
AR
NR RCE
AR
NNN RNN CAE
R RE R
RC RNENRNRN R E
R E
RNC ARCRRNN RR E
NCN
R
ER R
N A E N
ER NR AR
RN
NR
RN
NR
R
EE E R R E C E
R AN
NE E E ANRR RN
NR
RN
NR
RN
NR
RN
NR

C N RACRCECRNNRRCAERRNNRC RCERA NN C C NN NR
CE CE CE CE CE CE

N AAR
AR AR AR AR AR AR

R NRCN
C R
R RN AR
C ER N
NN N
N
R
RCARR NN C
ERR
R R
R RC RCA
ER RR CERERN
R R

A A A
N R NN
N N
A CA A
R R R R R E
N
ER ER
RC RC
E ECERNNNR NE
CE
CE

C
R RC
A R R A R A A R A A R R A RA
A R
C C
A N A
NN N N NN NN
R E
NNRC
RN
RN
N R

AR R AR ERN A
RN
N R
RC
A
E RN
C ER NR
R AR ERN RN
N R
RN
N R
RC
E
RRN ERN NR
C N
RRN
N NR
N R C ER C ERNNR
R
A R
NN
R NR
ER A CE CE AR R R CE
R
A CE CE AR RCER RECE AR ARRCER
NN N N N N N
C AR C AR AR AC R AR A AC A
AR
NNERN
AR
NN
R
R R
R N RRN R N RN R N AR AR
NR
R E RE R
NR RCECERRC
NE
N
NRNN NCRE RCENNR
R NCRE RCE A
ER
N
CE RC RC RC
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 Abr
R R
N N R
N N NR NR 2023 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 R
A RC Abr
2021 2022
A ER A A A A A A A ER
NR R R
NN A NN R
ER ER ER ERER ER
NN NN NN N

R
N 2023 RN

CR ERNNR RR
AR RRC E
ER ER R ER
R
E
C C E C C CE
E AR AR AR AR AR

RC RCA
R R

N C ERN
N RCC NN C NN C N
RC NN RC NN
R R R RERCR ERR
A R A ER

N N N
NR CE R R R R R

N
NN NN NN
RN
A
AR
A A A RCA A NN
A CA
R R R
CE ER A ER ER

R
C C C RC RC

CENR1.3 E R RCER RRCCEERRN R NR RCER RCER R NNCR RECERR NR RCERN RC


R AR R R AR
NR NR R NR NR NR
A A A A A A

NR R ER R
Distribución
NN RN
NR C
E
N N N N N N R

R
ER
N N N CERR N
N N
RC
N R R RC
N C N N
N
NR
A A A
R
A A AA A A A RNENRN A
R E RNN RNRN N
R R R
RN NN RN N RN RN A
R CE ER
R R R R CE RN CE CE

NN CE NN E A NN NE NN CE CERC
AR ARC R
A
AR AR AR AR AR A
C C NC
R
En la tablaR Nro. 3 se presenta información de infraestructura de los principales componentes
R
E AR NR CE R R RNR CE NR NCREAR CER NR
R R R R R

NR A
R C
RN RANNR R A N R CE CE
R
RN A RNANR
de los
R AR
CCEE A NN
Rsistemas
RN AR ERRNN
de distribución,
ANR AR ERN N
tales
R C E
NN
Rcomo: redes de medio y bajo
C
ARRNN
ER
NN
Rvoltaje, transformadores,
AR
C ER
NN

RARC C ER R
NR R R R R

NR ER
N NN N N
RN
luminarias, entre RN
otros; para cadaA una de las Aempresas
ER
de distribución RN
AR del país.
RN

E E E
CE CE RC CE CE
CE
A AR ARCA
AR AR NR AR NR
C E C E CE C RN RR RN

AR AR AARRC AR
NR R
NR NR CE NR
NNA
R RR CE R
RC RC
N NN N RN N NN NNN NN
AR RENR AR

RER A R A ER
RC TABLA
R R Nro. A
3:RC
R ER CE
Principales indicadores de ER
infraestructuraC ER
para empresas
ER
Cde E
distribución
C C ER

NN NN NN NN
RC C C
R R R R AR
A A R R R
A R A R AR R NR
A
R NN eléctrica, NN 2023 (1/2)
Rabril
A
RN
N
RN
N AN
RN NN RN
ER
R R R AR R RRA ARCAE R
E CE CE CNE E E
NR RC NR NR NR NR NR RC CNR NR RC
E E AR E E
N A RN A A R N N A R A R RN ARRN RN
R R R RNR NR
NNR
ER R R R

C NN RNRC N NRNN RC RNN RNNNN C


CE CE CE CE CE CE CE
RC
N AR
N AR AR AR AR
R R NR R R
CE A CRE R A NNR NRN A RNCRE RECR ARE
363.581 1.887.562 NR NR

NR
E R111.994 km
NR CR E CRE E R
CE R NNR
AR
CE
RN
E NR NC AR
CE
RN

C ER
NN
CN A R
ERR NRRCEMedia
N R
ER NA
N Cantidad
N CE
RN
NR
C R
Cantidad
N N C N
R A RRCCEREN NNRCERANNRARA CERRCNENRRCNERANNR
RA RCERN CEMTR NNRCERANANLuminarias R N R NR CE
RN
NR
CE
RN
NR
CE
RN
NR
CE
RN
NR

A
C
AR R
RN AR AR R AR AR AR AR
NN
R C R C R R ERR
NN
ER R
AR ARCAA
ER tensión N Transformadores
R R E R

A ARCE R NA
NN A
R
AR
CE
R A
ANNRARCA
E R
AR
CE
R AA ARCNA NR ARCE
R
CE
R
RR R R
A RC

NR R

R
R R R R R A
R R
NN NN RN NN
NN
N N N N
ER CE R R CE CE ER RN C E RN NR RN RN

N ER
NN
R C AR RCERNN NR CE NNR
A
R
ARARC CEERNNR A RRN
NR NN
R
CEER5.582.477
N RN
NR CE CEERNNR
R AR
A106.304
NRAN R RN AR
R CE
R
NRMVA
14.244
R
A RC
RN N R kW
309.753 E CE
R
R R
A RC E A R R
A RC
CR
N N
km
CE
RN CE
RC C

NN NN NNERN ERN
AR A A AR A AR A

RN N RN RN
AR Cantidad AR
R R
ER RNN AN
R
RC
E
ERR R
NN ARC
E NERNRNC RC NNR N
R R R E
R E
RNC ARC RNN R R E
R
RNC ACRE
CE E
Baja tensión Transformadores MT Luminarias Medidores
R C R NC A A A R
AN
C
NR NR NR NR

NANRCAR R R R
CN
RN RN RN RN

E
AAR E E R CE CE CE RRN E
ARAR
CE CE E CE
NR A
RC ERN
R AR AR R R RC AR

RC
AR
NR NN NR NN NN
R RN
N RN R
R R R R
R R R ER
NR CE R R CE R NR NR
E A EA
CE RNN NN NN NN NNRC
A A A Media C
RN AR R ER ERR AR ER ER A E RN RN AR
C C C RC
E A CE
RC Empresa AR Transformadores
AR
C NR N
C Baja tensiónAR
C
ARLuminarias
C CE
ARMedidoresARR
CE
tensión
AR AR AR
A R R ERA A
NN NN AR
C NN
C ER ER ER
AR R kmARC #
R MVA km R # kW AR
C #
N N N NR
RN RN RN ER
N
CE NR C E R
RC
E NR C NR
ARCNEL-Bolívar
RN AR
3.326,50 6.444
RN
N 98,10 A3.453,52 RN28.411 4.734,70 AR 70.308 RN
NR NR NR NR
CE CE RC
E CE
AR AR A AR

R N N
R 692,54 N
R99.587 18.285,34R 275.200ER N
R
N R C E
CNEL-El Oro
N RR
5.730,45
C E
15.679
R
3.739,41
N R C E N RC
N A N A N A N
E9.916,05 A133.383
R
R R R

R ER 3.041,96
R 4.905,43 10.541 339,71
NN NN NN
ER ER ER

CNEL-Esmeraldas E E
C C C

C
AR AR AR
C ERNNR C ERNNR C
AR
55.694
CE
R NN
R
R
A RC R
A RC CE
R NN
R
AR
R R AR AR
NR
A A
R NN CNEL-Guayaquil NN
R2.902,51 R37.152 2.535,41ERN 5.379,82NR 182.525 30.108,69 706.211
E NR E R NR
RC N C NN C N NN RN
NR R NR NR
CE
R
AR CE
R
A R ER CE
R
CE A
N
AR
N N N N AR RC A AR AR

R E R
CNEL-Guayas Los Ríos
R
8.756,49
E R35.133 1.423,69R 5.829,28
E R 108.837 19.995,08
R E R
360.200

N R C N R C NN R C NN6.589,74 C
R 144.985 RNN
A CNEL-Los RíosERN A 11.348 ER369,50 A 2.306,58 A
R R

R
NN NN
ER ER
E E
C C
3.748,19 R 36.487 AR AR R

RC RC RC C ERNNR
NN NN
AR
C ER
A RC
E RN
N R
A RC
E RN
N R
A RC
E RN
N R
AR
C ER
R
A RC
A A A A

13
A
N A
N A R A
N
EELÉCTRICO 2023/N
RPANORAMA R 17 CE RN R ARC N R C RN ER
NN
E R N
N R C EDICIÓN
N N
N
ER NR A RN AR RN R AR
R R R

E
NN NN NN
ER ER ER
E E C E
C C C
AR AR AR

R C R
R C R
R R
R C
CE
R N
R
TABLA Nro. 3:
R NN Principales indicadores
A ARCE eléctrica,R
A (2/2)ARCE
abril 2023
de R NN
infraestructura
A
para empresas
AR
de
CE
R NN
distribución
A A
NN NN
R
R R NR NN
ER
R CE NR AR
CE NR ER
N
NR AR
C
C
RN A
R
N Media CERNTransformadores
NR NR NR
ER AR Baja tensión
Empresa
CE Luminarias Medidores
N
C
AR AR
tensión
N N R
Akm
N N
ER
NR RCCNEL-Manabí NNR 8.556,91 NR
km
ER # MVA
R #
R
kW
E R
#

A R C N C E N N25.306,07
AR
C N N
ER NR A
NR NR R

ER NR
AR
R ER
RN RN NN
29.934 922,43 7.218,23 139.131 ER
C340.839

CE ERNNR
E E
RC RC AR
C C C
A A

A R RCERN A R RCERN R
A RC AR RC
ERN
NR

R CNEL-Milagro
A R 4.539,56 13.736 A 451,49R 2.292,04 A56.467 10.745,75
R 159.891 A
N N N N
NR E RN NR E RN NR E RN NR ER
N
N C N C N C N C
AR
C ER
N R
CNEL-Sta. Elena AR C ER
AR 2.385,57
N R
10.091 AR 450,70 ARC
ER
N R
1.903,14 AR
48.321 C
8.510,12
AR
ER
N R136.347 AR
N
RCNEL-Sto. Domingo R 25.004 R517,32 ER6.619,98 R 266.892 R N N N
E R E R E
RC R NN ARC
10.183,59
R NN ARC R NN ARC
89.885 15.897,63
R NN RN
NR
RN
NR
A
CE NNR
RN
NR E NR 293,14
5.412,12 C 10.716 CE NN52.743 E AR
CE

7.060,89 C 107.732 NNR


AR
CE

AR AR AR AR
E
CNEL-Sucumbíos 4.755,22 R
A RC N R R R R
CE CE CE CE
AR AR AR AR
NR NR NR
N N NR N R
R
R R N ER 150.365 N
CE
E.E. Ambato 6.185,98 CE
17.240 476,69 8.695,51 21.637,21 303.296
RN
ER C

N
AR AR AR
R R C
NN NN AR E
NRE.E. Azogues NR R
R
C
N
CE CE

N
AR
N N N1.540,49 AR AR

R
855,60 2.290 65,19 19.338 3.293,82 40.660
ER R ER
E.E.N
N R
AR
C E NR C
10.755,77 N28.241 R920,19
A RNNR C E NN
R N
N AR
R C E

AR
R R

R Centro Sur R R
NN RN
N
13.379,33 175.910 431.472
E AR
CE
E C ER
32.058,48
E AR
CE

C C ERNN AR C ERNNR
AR R R
NR R CE
CE
RN
ARE.E. Cotopaxi R
A 4.431,92R 10.571 312,15
C
AR
R
6.029,23 60.440 A ARC 152.214 R
9.189,45
NR
A
N N NN
RN RN ER
N R
CE R CE NR C NR CE R
ARE.E. Galápagos
RN
N
AR N AR RN6.460 AR 14.170CERNN
CE
AR
NR
N R A
NR
361,61
AR A
NR
1.261
RC
ER 43,65 278,21
RC
E 760,80

R E.E. NorteE
R
6.439,57 E
18.986
N
RN
R 543,63 R
7.355,01 E
N
R124.957 17.911,91 R 271.755 ER N
N N R C N N R C N N R C N N RC
A A A R A1.251.139
R R R

R R 9.300,25 44.038 3.082,50R


NN NN NN

E
ER ER ER
E E E
C C C

C
AR AR AR
R E.E. Quito
R C R
R C R 11.105,91 300.453
R 48.226,19
R
R C
E R NN
R
A ARCE R NN
R
A ARCE R R NN
A ARCE R NN
A AR
R NN E.E. Riobamba R NN
4.436,77 14.945 308,80 R NN 5.602,30 76.331 10.122,21 188.974
CE R
NN CE NN
R
CE RN
N R N R
NN
R

NR R R R
R CE
R
AR CE
R
AR AR CE CE
RN
CE
R

NN 397,03 NN75.220 9.403,36 226.809 NN


AR AR AR AR AR
E.E. Sur
R N 8.779,67
R
20.231 5.778,44
R R
NR RC E NR R CE N Rcorresponde
C E N R este C E
Nota: La cantidad deN
A en abril 2023 debido
R A
medidores
R N AR
reportada en la E.E. Cotopaxi a marzo 2023.
R N AR
(No se reportó
ER
NN
R
parámetro
R NN ER
NN
R

E a la puesta en producción delESistema de Información ComercialESAP en la E.E. Cotopaxi) E


C C
R AR AR R

RC RC RC C ERNNR
NN NN
AR
CER
A RC
E RN
N R
A RC
E RN
N R
A RC
E RN
NR
AR
C ER
R
A RC
A A A A

Central térmica
Guayas
CELEC-Electroguayas
14
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

La tabla Nro. 4 y figura Nro. 6 permiten apreciar la cantidad de usuarios por empresa
distribuidora y por provincia a abril 2023.

TABLA Nro. 4: Cantidad de consumidores, abril 2023 (1/2)


N R R R R
RN R NN R NN R NN
CE CE CE CE
AR AR AR AR
R R R R
NN NN NN NN
CE
R
R CE
R
R CE
R
CE
R
R
NN NN N
AR AR AR R AR

R Clientes Regulados
R ER
NN
R TotalCE R N
CE CE N No
NR Empresa
NR NR R C
Regulados
N
N AR N ARComercial Industrial
RN
A
ER AR
R R Regulados NR

ER R
ResidencialRNN RNN Otros RN

E E E
CE CE CE

RC
AR AR AR

CER
N NR
A RC RCERNNR A RC RCERNNR A706.232 C ER
N NR
AR
C
RCNEL-Guayaquil A 624.164
R 74.739 A2.152 5.177 AR 46 706.278 A
NN NN
R
NR NN
ER ER R
RC NN
CNEL-Guayas
R
AR
C
NN
R
C ER
N
N NR AR
CE
A
ER
NR NR
AR R 360.603
R NR
R
333.976 CE 19.765 801 6.061 E 14 360.617
N
C
AR Los Ríos AR C
E RN RN AR
R N R N
NR RCCNEL-Manabí R CE 18.568 NN512R
NR 316.481 E NR 8 RC 340.855 NN
E
C
5.286 340.847
A N A
R R
N A
R

AR3.837ARC275.306
R ER NR R R
RNN R NN NN
ER
E E NR E NR
CE CE C
AR AR AR
C C C
AROroRCERN R RCERN 1.602 R
N R
CNEL-El 248.919 A20.948 AR
CE
R N
R
2 A
275.308
RC
ER
N

NR NR R
A A A
N NN R NN RN
R
NN CNEL-Sto. ER R
CE
R R
CE R E
RC NN NN RC
N
RN
NR R R R
CE
R
A ER
236.508 AR
26.751 290 RCER 3.353 AR
266.902 4CE 266.906 A
N N N
C
AR Domingo AR A AR

E RN E RN RN RN
C N R C145.969 12.095NR 179CE 1.660 N R C1E 159.904NR
R R N AR
CNEL-Milagro
R N AR R N AR
159.903
R NER
NN
R
ER
NN
R
A
N NR E
C ERNNR E
C 8.236 E
C ER133.816 EAR
C

C 133.819RNNR
AR
C

AR
CE
R
R
A RC
CNEL-Esmeraldas R
A RC
122.772 E RN
NR
329 R
A RC
2.479 NN
R
A
3 R RC
E
NR NR NR
A A A A

NR
N N R N

R
ER ER RN
N
ER
C C C 144.994
RN
E

N
AR Ríos AR7.925 1.824AR
R NR C
NN CNEL-Los RN 134.900 AR 345 2 144.996
R R R CE
N
CE CE

NN NN NN AR
AR AR

ER
ER
E R124.777 E R E
NR NR R
CNEL-Sta. Elena 9.499 205 2.219 136.700 4 136.704
C C C
RC
N
RN AR RN AR NR
RN A R
R R
NN NN
ER N
E E ER
CE
C CE

A
AR R AR
C
C CNEL-Sucumbíos C NN
AR
AR AR RCERN AR
NR 92.820 NR12.093 CER 460 2.503 107.876 1 107.877
NR
E RN AR E RN
RC RC
A
N R A
N R N R A R
RN RN RN R NN
CE
CNEL-Bolívar
NR 65.036 CE 3.688NR 122 CE
1.461 70.307
NR - E
C 70.307 NR
AR RN AR RN AR RN AR RN
A RC
E
N R N R A A RC
E
N R A
N R RC
E
RC
E

CNEL EP
E RN 2.446.322 214.307
E
N
R 6.997 R35.860 E R N
2.703.486 85
R
2.703.571 R
E
N
NR C N R C N C N C
RN AR N R R
RN 17.716
ER 1.079.386A 142.592 E12.199
N R
A 1.251.893 ER 156 A1.252.049
NR NR NR
RN RN RN

E
CE CE CE

C
AR AR AR
E.E. Quito
C C C
AR AR AR AR
R NR NR NR
NN RN RN RN
ER E E E
RC RC RC AR
R A
NR
A
NR
A
NN E.E. Centro Sur N N
ER NR ER386.193 R36.866 4.914
ER 6.951 R 434.924 8R 434.932
R
RC C NN C
N N N NN NN

NR NR NR NR
C ER AR C ER AR C ER C ER C ER AR
AR AR AR AR AR

R
E.E. Ambato N 261.572 R N
30.077 6.169 R
5.544 N303.362 6 R 303.368 N
NR R C E NR R CE NR R NR R CE N CE
A N A
NR
N A N A N NR

ER R R R
RN RN
28.210E E NR 6 CERN271.991 CE ERNNR
E CE
RC AR
E.E. NRNorte 237.549 2.703 3.523 271.985 R
C C C
A N
RN

AR R R R
CE NR NR
AR
A RC
E RN
A ARC E R N
A ARC E R N A R
A ARC
15
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

R R NR R
R NN TABLA Nro. 4:
RNN de consumidores, abril 2023 N
Cantidad (2/2)
R R NN
CE CE CE CE
AR AR AR AR
R R R R
NN NN NN NN
CE
R
R CE
R
R CE
R
CE
R
R
NN NN N
AR AR AR R AR

R Clientes Regulados
R ER
NN
R Total R N
CE CE N CE
No
NR Empresa
NR NR R C
Regulados
N
N AR N ARComercial Industrial
RN
A
ER R
Regulados
A
R R NR

ER R
R NN Residencial RNN Otros RN

E E E
CE CE CE
AR
C NNR RC RCERNNR
AR
C AR
C
AR ARCER200.008 AR AR
R R
NN NN
CE
R
RE.E. Sur R
A
18.780 A1.294 6.874 226.956 AR CE
R
2 226.958 A
N N R N
RN RN NR ER
N
RC
E
NN
R
AR
CE
NN
R
C ER
N
N NR AR
C
A
ER Riobamba
NR NR
AR R 189.058
R NR
R
CE.E. 165.600 CE 19.469 686 3.303 E 2 189.060
AR

RN
AR

RN AR
C
N N R N
E Cotopaxi NR 134.794CE 11.916
NR RCE.E. R N R E R NR 4 RC E N
C
3.433 2.263 152.406 152.410
A N A
R
N R
N A
R
N
AR
R ER NR ER ER
R NN R NN NN
ER
E
CE CE C
AR AR AR
C
R RCERN C C40.712ERNNR C ERNNR
AR R R
N R
E.E. A A RC A RC
N
Azogues 36.927 2.736 CER 435 614 1 40.713
R
NR
A
N NR
A
N NR
A
N NR A
R ER R ER R ER R E RN
RC RC RC RC
N N N N
RN RN RN RN
NR NR NR R
CE A
E.E. Galápagos C11.093
E A
2.353 185 RCE 551 A
14.182 - CE 14.182 A
NN
AR AR A AR

R N RN R N R
R CE N NR R
Empresas E
C2.513.122 N
R
N R
292.999 C
32.018
E 47.339 N RR
2.885.478
N C E
185 NR
2.885.663
N
A A A A
R R
Eléctricas
ER ER ER ER
NN NN
CER CER
AR AR
C
R
NN
C C 507.306 RC RCE5.588.964
AR AR AR 5.589.234
R
CE NR NR NR NR
AR
AR
C ER
N
Total 4.959.444 ER
AR
N
C 39.015 A83.199 RN 270
AR
C E RN
NR NR R
A
NN
NR
N N NR

R
C ER C ER ER
N
CE
R
N
N ER
AR AR AR
R NR C
NN RN 4 no se contabiliza AR
R En la tabla ENro.
R como consumidores regulados a los suministros asociados
R C
N
CE
N N N
C
AR por
A R AR
N N N
R
con la prestación del Servicio de Alumbrado Público General (SAPG) que fueron reportados
ER R R
E E
E E
las distribuidoras; esto considerando lo estipulado en la Regulación denominada “Prestación
NR C NR C R C
N AR
del Servicio Nde
N AR
NR Alumbrado Público General” que establece que los usuarios
NN
Rdel servicio de
C N
RN A R
AR
R

R R
NN R
R
CE CE CE
CE CE
alumbradoAR público general son todas lasNpersonas
N R que utilizan el SAPG.
C E AR
AR
AR AR AR
NR NR CER NR
E RN E RN AR E RN
RC RC RC
A
N R A
N R N R A R
RN RN RN R NN
CE NR CE NR CE NR CE NR
AR RN AR RN AR RN AR RN
A RC
E
N R A RC
E
N R ARC
E
N R A RC
E
N R
R CE RN E RN R CE RN RN
N N R C N NR RCE
RN AR RN A R RN AR ER
N A
N NR N NR NR
ER ER RN

CE ERNNR CE ERNNR CE
C C CE

C
AR AR AR

R R AR R
R R
NN NN
ER
R
A RC A R
A RC A R AR
CE
R
A R A
N N N
E RN RN RN
RC RN
NR CE RN
NR CE RN
NR NR
RN
NR

NR NR NR NR
RC
E AR RC
E AR RC
E
RC
ERN
RC
E AR
A A A A A

R N R N R N R N
NR R CE N NR R CE N NR R CE N NR R CE N N
A A A A
NR NR

ER ER ER ER
ERN E RN
RC RC
NR NR
RC RC RC C
A A
N N

AR
C ER NR N R NR C ER NR
AR
A A RC
E RN
A ARC
E RN
A A RC
E RN AR
A RC
ERN

Celda robotizada
Tungurahua
CELEC-Hidroagoyán
16
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

En la figura Nro. 5, se aprecia el incremento de usuarios durante el periodo 2013 a abril 2023,
por empresa eléctrica y Unidad de Negocio CNEL EP.
R NR NR NR
R NN N
Número de consumidores N
de las empresas eléctricas de distribución N
C E FIGURA Nro. 5:
C ER C ER C ER
entre 2013 y abril 2023
NR AR NR R R AR
R R
RN A NN NN A NN

NR NR
E E R E R ER
RC RC RC AR
C
NR
A A A

E RN E RN ER
N
N R CER
NR RC
2013
NR RC NR AR
C
N
N A N A N R AR
NR NR

C ER
CE
RN
AR CNEL-Sta. Elena
C ER AR
CE
RN

CE
R
C E AR
CE
RN

AR RCERN
NR
AR RCERN
117.036
NR
E.E. QuitoAR CE
R NN
R
A R RC
E RN
NR
A
A R A R AR A
NN NN
964.882
N R
ER R NR R RN
C CE E RN N
CNEL-Sto. Domingo
AR
CE
AR R
R NR
NN A Sur RC RN
R
N 169.668
ER
R E.E. Centro ER
R A E
NN NN N N
C C
AR 334.954
AR C
R R AR
N
E.E. Galápagos
R N
R
CNEL-Esmeraldas

E E R CE
131.553 9.725

NR RC NR RC NN
R E N
RN AR
E.E. Sur

C
CNEL-Bolívar

RN RN
178.922

A A
NR R 57.330 R

ER NR
AR
N NN
RN RN ER
E E CE ERNNR E
C E E.E. Ambato C E C
AR AR AR

RC ERNNR C C
238.663 CNEL-Manabí

CE
RN
N R
A C A R ERN C
314.476
R
A RC A R
AR AR
R R NR
A
NR A
E.E. Azogues
NN NN33.912 N N
ER NR
CNEL-Los Ríos
ER NR ER NR
CNEL-Milagro
C ER NR
RC C C
N N CNEL-Guayaquil
113.118
RN 146.226
RN
NR NR NR R
ER AR ER AR E.E.E
Norte
AR CE A
NN
C RC 655.335 C
AR A AR221.836 AR
N N N
CNEL-Guayas
Los Ríos

ER R R R
307.288

NR CE NR CE R CE NR
E.E. Riobamba

A RC N AR N AR
161.446 R
N N R N
ER NR A
R

ER N
CNEL-Sucumbíos

ER ER
81.644 R NN RN
N
CE CE
AR AR
C
R CNEL-El Oro
NN
C C C
AR RCERN AR RCERN AR RCERN AR
R 221.200
CE NR NR E.E. Cotopaxi N
AR 115.147 ER
RC
NR NR R R
A A A A
N R N NR NN NR NR NN NR

R AR
RN ER R N R
CE R RCER
N R N
CE
R
TOTAL CER
N
CE C CE CE RNN
N
NR AR NR AR AR CLIENTES
AR AR CE ERN
NR RN R RN N A R NR AR
R NNR ARC
R R NNR
NN N A N REGULADOS

RN N
E R E ER ER
NN
RC CE RC
N N
A A C C
AR AR AR
NR
C E R R R N ER
E2023
R NAbril C R NN R R N ER
E RC R A E
ER N R NCRER 2013 4.574.361

A R N
R ER
NCE
A RNCRN
A
NR
R N N
R ER A R C A R N N ER
NN
R
CE
RN
NR
ER
NN
R

R CR C
E R N R
E
NR A
Abril 2023
A CE
R NN
R
5.588.964
RN

CE A CE A CE E
A
AR AR CE
C ERNNR C ERNNR NR
C RC
C C
AR AR AR
AR
AR C
RN
NR
R
AR
R
R
A ARCE ARC
R N NR
R
A ARC
CNEL-Sta. Elena

R
E R
152.406
NR
R C R
A ARC E RN
NR
A
CER
N NR
AR
CE
R NN
A
NR R R
A AR
NR N R N RN
RN RN NN RN E.E. Quito
RERN NN
ENR
R E CE R ER E
RC NR RNNR
1.251.893 N NC
NR
NR CCE R
AR
C AR R NN R C A ERAR N ARR RN
N

RNNR RNNR R
NN CER A C N ER A

R
N CE E
AR
N AR
R ER C RC
226.956E
AR E AR R
N N N NR
C RC A CNEL-Sto. Domingo

N R
AR
N
A
R R C
R N N
ERN R NR ERCE
E.E. Centro Sur
A
RNNRCERRCE RNNRCERRCE
434.924

RNNR RC
ACE RNENRNARCAR
E.E. Galápagos

N N N
CNEL-Esmeraldas

RNER AR A RNER AR A
R R 14.182

RNER
144.994 NN NN RN
N
NR ER R R NR

ERCNR ERNNR R
RN ARC NN CE RN CE

ERCNR ERNNR
E.E. Sur R AR AR
ERCNR ERNNR ERCNR ERNNR CAE
CE RC
E CNEL-Bolívar
RC
E

A
AR 266.902 70.307
C C C
A A

ACERN ARC AR ARCERN ARC


E.E. Ambato
303.362
AR A R N
CE AR
C
A A
R RCERN ARC CNEL-Manabí
A R
NR NR R
R NN
R
R
360.603
NRERN NRERN
A A A A
N NR N NR
N R
RNRCE R NN R R
R C
CE AR NR RN
R RC
CE A40.712
E.E. Azogues
NR RN E R NN ER RNN R NN
R RN CE
RNN R E CE AR AR
RNNARR
RNN
AR R A RC RN CE
RNNA
C A R NN CER
CE AR AR
CE R NN CER
CE AR
N N N N
C CNEL-Los Ríos CNEL-Milagro
AR A R R
136.700
A AR 159.903

NER NER NER NER


CNEL-Guayaquil
E.E. Norte

R R R R
706.232 275.306
R E R E R E R E
CNEL-Guayas

N N CR C N RNN C R C N RNN C R C N RNN C R C R


Los Ríos

N
340.847

R A R A R A R A
R NR

ER A NER A NER A NER A RN C


NN RN
NR ER NR
RC RC RC
N C N CE
ER AR ER R
E
E.E. Riobamba
NR NR
E E E
C C A
NR ERN AR AR RN
C RERNN RCER C RERNN RCER C RERNN RCER C ARRNN
CNEL-Sucumbíos
R R N R R E

AR
N N C N N 107.876
RC
AR A AR A AR A
N R R N C ER AR R N R N 189.058
A
CE AR E A
C A C A C A RC
AR AR AR
CNEL-El Oro E.E. Cotopaxi
NR R R R A
N 271.985 N 133.816 N
RN RN R
RN

NR
NN
CE CE CE
RN
R
CE
AR AR AR
R R
NN NN AR E
R
R R
R R RC
RN
CE CE
AR
N AR
N N A
RN RN 17
RN
R C E
RN
N R NR RCE RN
N R NR RCE E NR NR
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

N NR FIGURA Nro. 6: NN
Consumidores
R
por provincia, abril 2023NN
R
N NR
C ER C ER C ER C ER
AR AR AR
R R R R
NN NN NN NN
AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R AR
CE
R
R AR
CE
R

R N Consumidores Regulados
R N NN R N
NR R CE N RAmazonía 4,85 %
CE
0,25 % Región Insular

N R AR
CE
R
N NR CE
A RN AR N R AR
NR NR NR

ER NR E
N N RN
ER ER
E
E

RC
RC RC RC

RC ERNNR C
A A A

A C A R ERN C A C ER
N NR
AR
R AR R AR AR
NN NN R SIERRA N NR
E R NN R ER
NR RC 41,62 % NR
53,27 %
CE
R
N N A RC
A R2.977,453 Consumidores
R
N Costa ERN
ER
R RSierra
AR E R
NN N N N
C C
AR AR C 53,27 %

E R R E RN R
AR
R N R CE RN
R C NR N
RN A R C NR
NN C E Carchi
N
RN AR
61.947
NR

ER NR
AR ER
N N Imbabura 170.521 RN
ER ER
E NR E
C C CE
AR AR AR
C C C C
Pichincha 1.291.934

A R ERN C A R ERN C A R
Santo Domingo
de los Tsáchilas ERN
C
NR
175.014
A R E C
AR R AR R AR
Cotopaxi 154.084 R AR
R NNREGIÓN INSULAR R NN Bolívar
R69.262 NN
NN
R
RC
E NN
R
14.182 RConsumidores RC
E
RN
N R
CE RN
NR C
NR NR NR NR
A C E A CE
Tungurahua
A R 232.781
E AR
AR 0,25 % AR Chimborazo 193.211 A RC

RN RN RN R N
Cañar 100.334

E N R CE N R CE N R
Azuay 344.188

CE N R
RN AR RN AR RN AR
Galápagos 14.182 Loja

RN
184.177
N NR NNR
ER ER
NR
CE
AR
C

CE
AR
C

CE ERNNR C E
AR C ER
N NR
AR C ER
N NR
R
A RC A R CE
R NN
R

AR R AR R A R AR
NN NN NN
NR
NR
R
C ER C ER ER
N
C ER N
N ER
AR AR AR
N R C
RN AR

NR NR NR N
C
CE
AR
N N AR
NR RC E R
NR RC E R
E R NR R
N A N A C N R
N A
AR
R

R R ER
N
RN
RN
CE E NR
CE
AR NR CE
NR C
R ERN RC
E RN AR
R C ERNNR
AR
CE
R N
R
A AR
C
A
A RC
NR NR NR
A
NN N N N
CER R C ER R C ER R CER R
AR NN AR NN AR NN AR NN
CE
R
R CE
R
R CE
R
R CE
R

NN NN NN
AR AR AR AR
N
NR RC ER NR RC ER NR RC ER N R C E R
A NNR
N A
R COSTA
N NR
R N A AMAZONIA
R N A R NN
R

E NR
ER ER ER
E NR Consumidores CE NR
C C C
270.933 C
AR AR AR
C R
Consumidores
AR ARCERN 41,62 R RCERN A 4,85 AR
2.326.396
% A R C%
ER
N

NR R R
A A
R NN R NN
NN
R
CE NN
R
CE NR
RN Sucumbíos
NR 62.602RN
NR
ARC
E R
N R AR
Esmeraldas 141.037CE
AR414.510
R
N R AR
A RC
E
N RNapo ARC
E RN
ARC
E
N R
N N N N
39.287
Manabí

R R R R
Orellana 46.038

CE E E E
Los Ríos 241.106

NR C NR C NR C
Pastaza 32.577
Guayas 1.173.745

R N Santa Elena
A R
103.768 NR
N A R NR
Morona
N A R 52.906

ER ER ER R
RN RN Santiago

E
E CE
El Oro RC
252.230
AR
NR Zamora R
C C C C
A
N 37.523 NN

AR AR AR AR
R Chinchipe R
CE N NR N NR NNR CE
AR ER ER ER AR
C C C CE
AR AR AR AR
18
CAPÍTULO

BALANCE
NACIONAL DE
2
ENERGÍA
ELÉCTRICA

Central Manduriacu
Imbabura
CELEC-Coca Codo Sinclair
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

2 Balance nacional de energía eléctrica


CAPÍTULO

En esta sección se presenta información relevante del sector eléctrico ecuatoriano en los
ámbitos de generación, transmisión, transacciones internacionales de electricidad, distribución y
comercialización.

R TABLA Nro. 5: BalanceRnacional de energía eléctrica (1/6)


NR NR
NN N N N N
C ER C ER C ER
AR AR AR
R R R R
NN NN NN NN
AR
CE
R
N R Potencia
en Generación
C
Abr
ER
2023
AR(MW)
N R
Dic 2022 Variación
Potencia ER
AR
C
en Generación
NR
Abr 2023 Dic 2022 CE
Variación
AR
R
N
N N N
(MW) 2023-2022 (MW) (MW) 2023-2022
de Energía Eléctrica de Energía Eléctrica

E R Nominal
E R E RN
Efectiva
N R CE R
C NR C NR C
N
8.886,79 8.864,37 0,25 8.244,67 8.219,55 0,31

R R AR
A RN A RN R AR
NR NR NR
RN RN
E 5.394,81 5.372,40 0,42 ERN
Renovable 5.444,70 5.425,72 0,35 Renovable

E E E
E CE

RC
RC AR
C
AR

RC ERNNR RC ERNNR C
A

R
5.192,30 5.191,30 0,02 5.152,31 5.151,31 0,02
Hidráulica Hidráulica
NR
A AR
C Eólica
R
71,13 A 53,15 RC33,83
A
A
Eólica
AR
C ER
N
71,13 49,72 43,07 A A
NN NR N NR
ER Fotovoltaica 28,65 28,65 -
RN R
Fotovoltaica 27,76 ER
27,76 -
R
AR
C R E N AR
C
RN
N N
RC A
R
RN RN
NR NR NR
Biomasa 144,30 144,30 - Biomasa 136,40 136,40 -

CE
E CE A

RN
Biogás
AR

RN
8,32 8,32 -
AR Biogás

N N 7,20 7,20

RN
-

CE R C E R ER R CE 2.849,86 2.847,16 0,09


N NN N N
No Renovable 3.442,09 3.438,65 0,10 No Renovable

R RN AR
RN A RC N
R R R

ER NR R
RNN NN 1.627,81 1.625,11 NN 0,17
MCI ER 2.036,62 2.033,18 0,17 MCI R

E NR E NR E NR
CE C CE

A
AR AR
C
R ERN Turbogás C
R ERN
943,85 943,85 - C
R ERN
Turbogás 790,55 790,55 C
R ERN
-

A AR
C
R Turbovapor A 461,63ARC 461,63
R - A AR
C
Turbovapor 431,50
R
431,50 A -
AR
C
NN NN R NN RN
ER R ER R E R E
RC Interconexión NN C650,00 RC RC
N N
RN RN
NR NR NR NR
A ER C A
650,00 R - CE Interconexión A 635,00 CE 635,00 - A
AR AR AR
N N N N
ER ER ER
Colombia 540,00 540,00 - Colombia 525,00 525,00 -

N R C N R C N R C N R
RN AR R RN AR
Perú 110,00 110,00 - Perú 110,00 110,00 -

N A RN A
NR NR
R
N N
ER ER

CE
AR
C

CE
AR
C

CE E
R N R CE
N AR
RN
NR FIGURA Nro. 7:
Potencia
N
NR (MW),
RCEnominal
N 2023
RN
AR N R FIGURA
N R CNro.
ER
NN8:
R
Potencia
N R efectiva (MW),
N R CERNN
AR
R
A RC
RERN RN AR RCERN N AR N
abril R abril 2023
N R C ERR A NC C E N C ER C ER
NR
AERRNNTérmica CE RANNR R R RNN R NANNR Térmica
R
AR
R
NNAR
R
R
R
ENRN N
NN
NN A ECR NN

NR R NR NR
ER
C ER ER ER C ER ER ER

N
ARR
C NRR C Turbovapor RR
AA
C
R
NCE NN
AR
C
AR
C
ARAR AR
C
AR
C
NR
Turbovapor
A RN A
R N R N RN N
N
CE 461,63 431,50
CE

ER NNNR CERNR RCNEN NR RA ERNR


N R
R ARCE NR NCNER
R AR
A Térmica
R
5,19% Térmica 5,23 %

ER
C R C
Turbogás Turbogás

RNR CERN ARNRRN CAERRN N EARR NR ARNR


943,85 790,55

AN
NR 10,62%
RN C NR NR 9,59 % NR NR

RC AR
R E
E

NE
RN
R E E R N E RCE
E RN E RN ERN ERN

NRC
RC RC RC RC RC

A C NR RC A RC A
R R
C C
A A A A A

R
NN NN
ER N
ER NR
AR ER NRRCERN ARCERNRNCRERN AR ER NRRCERNAR
R
NR NR C
CE NR C

A
AR AR
CA C
CA
Térmica MCI
AERRN N RN
ER AR ARCE
R R ERN A R ERN AR
1.627,81
NR AR
C R C
AERNNARC A
N Térmica MCI
ARR A
NR
19,74 %A A
ER 2.036,62 N Hidráulica
N 5.152,31
Hidráulica

R RCE RN N
N BiogásNRCER R
5.192,30
NR C
ARCERN 62,49% NR
NR
22,92%
N
NN C N R N R
58,43%
NR AR N
N R
R R E N
R AR N NR A R
RN CE
RENR RRN A
N
RN RC A
R
E E R RN CE
R R RR R AR RN R
AR NR
7,20
C C C
AR CE CERNN AR
E NR E R E A R E
C N N RRN A A NN
N N CE N
AARR
N Biogás R C
RN
N
AR
C 0,09 % C

RA N
R
N R ER
RAN
R
N
8,32

N RRN A N
R
R
N
A RR CE Fotovoltaica

R
0,09%

CE ERN NNR RRCENNRERR NCE R NCE R CE R RN 27,76

N E
N R R
EAR NN ANRR NN
Fotovoltaica
E NN
Biomasa
0,34 %
Biomasa

C NR
A
N C A N N R
ARNR CER NR RN CERA
C
N C 28,65
C NR 144,30 NR NR
136,40 R

CE NR RN CEARNR CE RNR
Eólica

AR CER NR RN CER RR R R R
N RN N RN NN
CER 0,32% CE
Eólica 1,62%
CER 71,13 CE1,65 % C ER

RNRARCERNAR RCRERCN E ANRNR ACE


R AR R AR AR AR R
NN 71,13 NN 0,86 % NN
ER ER ER
NE
AR RNR ARR ARCRERCN ERA ARR
C C C
AR NR 0,80% AR AR
C
R EA
ER ER
N
ER
N
ER
N

NR A AR RRANR
C C C C
AAR RRN
NRN
C
AR
RN
N A N
N
NCER 20
R
A
N
A ER R
RCNN
R
AR
NN
AR

C ERA RR
NRNNN RCE R
R
R A R
CNEN R R R A
N NN CE CE RER E
RN C RRC
N N N
RN RN N
R NN R
R AR
A
R
CERC
E A NN R RA RAC
RER ER
C R
A
C ER AR
NN
R
R RA RC
E AR RA
R
NC
NR
R EAR
NN
R
R RA AE
RC
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

TABLA Nro. 5: Balance nacional de energía eléctrica (2/6)


N R NR NR NR
RN ER
N
ER
N
ER
N
CE C C C
AR AR AR AR
R R R
NN NN NN RN
NR NR
R R R
CE Producción CE Año móvil a abril 2023 CE Variación CE
AR AR AR
2022
R AR

RN RN
2023 - 2022
de Energía e Importaciones (may 2022 - abr 2023)
N
RN
GWh

E E
GWh
E N R CE
%

NR R C NR C
Total
R NR AR
C
N
RN RN N R AR
33.976,79 33.474,13 1,50
A A
NR NR
AR
CE
RN

E
Nacional
C ERNNR
AR
CE
RN

CE
R33.010,49 33.008,30
C E 0,01 AR
CE
R

ARRenovable AR AR
NR NN
R
NN
R
RN ER
24.735,12 25.123,93 ER
RC C C(1,55)
R A R AR AR
N NN NR
RN Hidráulica
R 24.217,51 NR 24.635,16
R (1,70) RN
CE E RN
E
R RC R E N RC
RN
NN NN A
A RC
R
Eólica
CE
R
R CE
R
R A93,49
E
60,60 54,28
AR

R N N AR
Fotovoltaica
R N N 39,10
AR
C 38,50
N N 1,55
R N N
R
A R C E NR
N BiogásA R N RBiomasa E
C R
N N R 341,35

C E ER
348,08
N R CE
RN AR
(1,94)
NR
R R R
N NN RN
ER ER

CE ENoRNNRenovable E
E
RC RC RC

A RC
43,68 41,59 5,03
C C
A A A

R
A ARC
R
AR C
NN
R
ER 8.275,37 A
7.884,37
C ER
NNR 4,96
AR
R R AR R AR R
N N MCI N N5.710,90 5.366,38 N N6,42
NNR C ER NR C ER NR C ER NN
R
RN N
AR
CE
R
N R AR Turbogás
AR
C E
N R AR 1.237,90
CE
AR
R
N R 1.021,54 AR 21,18CER
AR
N R
R N R
Turbovapor N 1.326,57
R N 1.496,46
R
(11,35) N
C E NR C E NR C E NR C E N R
RN AR RN AR RN AR N
R R
Importación R NN
966,30 R NN
465,83 107,44
E R
CE CE CE
CE CE
AR AR
N NR
R C
AR AR AR
ER N R N R 465,30NNR
A
C Colombia 965,52 107,50
E RN E RN ER ER
N
C C C C
AR AR AR AR
N R
N NR Perú N R
N NR 0,78 N R 0,53
N NR 48,03
NN
R
RN RN R
RN
R
CE ER CE ER NN
CE ER CE
R
RN
C R C ER C

RN
AR ERNN AR AR
R NR
AR E N AR N NRARC AR RN
NR AR N
R R NR R NR RC
ER ER ER

NN
E
N N RC
N RC RC RC C
AR
A A
A A A

RN R N RN N RN
C R
N
FIGURA Nro. 9:
R R R CRE
Producción de energía e importaciones (GWh), a abril 2023

C RE CE NR N CRE CE NR ARE E R
N N
ER RC
N N R
N N R N R
N R N R R
N N NR
A A A A A
R NR R

R E R ER CE R E R
NN NN
ER RN ER N R
ER
CE
CE CE

C
C C

A A
AR AR AR NR AR
C
R C NR
R C R NR
R C R R
Hidraúlica
NR NR CE
RN
NR AR NN
R
NN
R
ARN
AR
R
A C A
ER
N
AR
A AR
C ER
N
R AR
CER
N
R
AR
AR
C ER
N
R AR
CE
R
AR
CE
R
R
NN NN NN NN R RNN NR N
RNRN
ER ER ER ER N
N E RR C E
E
C C R R
ARERNN CERNN 24.217,51
AR
C
A AR
C R
NN ERN
NR
C ERARC N N NN ARRC N
R
N NN R R
N NN RA
NRR CE
R
CE
R C R C E R
EARR
N N
RC AR AR AR
RC
R
A
N
A
N N N
R R ERN R NRCE CE
R
R R A R
R NRCERCE R N RC E C E R N R
REC MCI

NAR A NENRNAR AR NENRN AC NENRNAR AR


R NR
NR NN R R

R
RN RN
R R R
N E R NN E NN
R R ER CE
E E E C
CE RC CE RC C AR

ER A
C RERCNNR CERNN TurbogásC R
AR A Turbovapor
AR A AR

NN
R R
R
R R
R C R NN Biomasa
R CARERNNR CERNN R C
A ARC AR 5.710,90 A N

R NNR A R NR
A AR A R NR
C E RNImportación
R C A AR A Fotovoltaica
Eólica C Biogás
R
R
A
ER NR R NN ERN R N
RN CER
N
R NN
NR NR NR R
CE ARC ERNN 1.326,57 E CE
R R NR RNN
N RN C NN ERN NN
R NR R 966,30 R
N R R N
R 1.237,90 R
R RN R AR
A R
ER CE A E A R CE ER CE
AR
C

N N N
AR AR A
N N N N AR A
N
341,35 N
C
N N
RC
93,49
AR
39,10NN N
C CE RC AR AR

RCERCER N71,28% R R R
43,68
R E R E R E R E R E R E
R R N 16,81%
N R C R C3,90% 3,64%
N R N
N R C
2,84% R C 0,28%NR0,13%
1,00%
N NR C R C NNR
0,12%
A N A N A N A ER
R R

ER ER A ER ER A ER ER A
NR NN NR NN
E RN C ER E RN CER
R RC AR RC AR R
C RERCNNR CERNNR C RERCNNR CERNNR C C CN
R NN N
C
A A
NN RN
CE
R
ARRC
A A
ER
C
R
A A C
R
A A R
C E R N N R
C E R N NR
A R
A R CE
A R
C E R
AR AR AR AR AR AR AR
R R21 R
R NN R NN N NR R NN
CE CE CE
RN
ER
AR AR AR
R R C
NN AR
N R R R NR
RN
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17 RNN RN
N N
C E C E C E C ER
AR NR AR NR AR AR
R
RN RN NN
E E
R R CE
R

NN NN
C C C
AR AR AR AR
TABLA Nro. 5: Balance nacional de energía eléctrica (3/6) NR
E R E R CE
R N
N R C
NR R C NR R C NN
R AR N
N A N A R AR
NR NR

E R CE
RN

CE
Producción
R CE
RN

CE
R E
RC
Variación
AR AR Año móvil a abril 2023 2022 A
de Energía (may 2022 - abr 2023) 2023 - 2022

AR R RCER
R NR R R
NN NN
A NN
e Importaciones GWh GWh %

RC
ER
AR
C ER
N
SNI A29.899,25 RC
ER
NR NR
A 29.328,83 1,94 A
NR
R N R N NR R 0,24 RN
CE CE RN
E
AR
R NacionalR R 28.932,96
E 28.863,00
N RC
RN
NN NN A
A C
R R AR
R
R R
CE
CE CE
N N N
Renovable 24.716,10 25.105,23 (1,55)
AR AR

R N R N A R
N R N
CE CE R CE
Hidráulica 24.206,62 24.624,39 (1,70)

NR R N R N R E N R
RN AR N C RN AR
Eólica 90,92 57,89 57,07
A
NR NR NR

ER33,53
AR
N N RN
ER ER
E E 0,78NR
E
RC RC RC
Fotovoltaica A

RC ERNNRBiomasa C C
A 33,28 A

A C A R ER341,35
NN
R
C 348,08
A R E(1,94)
RN
C AR
AR AR AR
NN
R
N N R
Biogás NN
43,68
R
41,59 5,03 N NR
N NR C ER N NR C ER NR C ER NN
R
RN
AR
CE
R
N R R Renovable CER
ANo
AR
N R AR 4.216,85
AR
CE 3.757,77
N R R
A12,22
AR
CE
R
N R
R N R703,56 MCI
R R N 1.908,50 N
1.557,76 22,52 N
C E R
N RC E NR R
N RC EC E
AR RNNR R
981,94 Turbogás
39,57
N A N A N
R (11,36)A RN
R R

R R
NN NN
ER ER
E Turbovapor
E 1.326,41 1.496,45
E E
AR
C
AR
C

AR
CE C
AR ARCERN Importación
NR
A RC RCERNNR A RC RCERNNR A RC RC
966,30 465,83 107,44
R A R N
A R A
N N
RN RN NR RN

NR
N
CE Colombia CE 965,52
ER 465,30
CE 107,50
AR AR R
N R R N C
RN NR RN NR AR NR 0,53A NR E
NR NR NR N
C
N CEPerú N 0,78 N 48,03 N
ER AR ER ER ER AR
RN RN RN R
C C C C
AR AR AR AR
R R R
NN NN NN RN
N
E R NR E Producción R Ne R E SNI (GWh),
E
R R R
CE CE CE E
C AR AR
C AR RC

C
N N A
N R
NR A N
FIGURARNro. 10:
NR A
de N
energía Rimportaciones
N N
a abril 2023
R N R
N R
R
R NR
R R R
NN RN
R N
ER

R E E R E E RC
R
E
E CNE R
E E
C C C
A
R
C
C ERNN CR ERNN N ARA CR ERNN
A

NN NNARA NN A
N
R R
ARAAR
RN
R A
R R
NR C E R NR
R R RCE
N
RN AR RN RN

E E
E E CE
RC RC R C RC C AR
AR
C C
A A
R A R
RNR
N N N N
RN R RN R
R R R R
RN
CA
NN N N N

R AR
C E AERNN ARC
R E RN
R AR
C E AERNN ARC
R E RN
AR
E R
NNAR
C E RN
ARR
C E A
RN
N
AR
C
ER
80,96% R
24.206,62
N N N ER
AR
C
N R RNNR AR
C
N R RN
N
AR
C

N N CE NR N
E
C RC
R R AR R
R R
NN N
N A

R NCRE RE CE CE R
RN R
CE
R
AR R
E
C A R
R R NCR
N N N
C
AR
N RAN NR N
N RA NR NR
N A N
A R N NR
R A
NR NR
R
E C E R
RE RNNCR E4,44%
6,38% RC
E
R
RE RNNR ER
RN
E
1.908,50

R RNC
C E R 1.326,41 RC
E RN
AR
C C
A A

R N
R R N
R N
R R
1,14%C
R NR
A NN
RAN ARACE R

RAN 3,23% N AA
RA
R 981,94 R

AERR
R NN NN 966,30 NN
E ER 3,28% CE E ER 341,35 ER
RC
E NR RC
E NR E E
C C C
AR
R AR AR
R R 90,92 AR
C C C C
43,68 33,53
N N NN 0,30% 0,15%R
CE
RN R N ERN
ARCERN ARC R
RC
E RN
ACERN R N ERN
R
C A R R
NN CER
NN
0,11 %
NR R N
ARCERNA
NRRN R NRRNNR
AR A AR
C
AR E R
AR CE
RN
NR NR
N
A
N NAR N
AR
NR N A RC AR A

R R CE R R CE CE
R R R R
NN NN NN NN
R

NR NRNC
CE
RE AR
A R
R

NR NRNC
CE
RE AR
A
R

NR NRNC
R CE
RE A R
R CE
R

N NRNC RE A

RA R ERN A N
R ER A N
R ERA ER
NN
R
ER
NN
R

C E N R
C E
NC
RN
NR
N R
C E C N R
C E
NC N R AR
C
AR
C
RN
NR

RA R
N AA R
E R
ARCNR
E

RA R
N ARACERR NN
R

R
HIDRAÚLICA
A R
N AA R
E R
NR
MCI RN
NR
R N A R
TURBOVAPOR TURBOGÁS IMPORTACIÓN NN
R
ER BIOMASA EÓLICA BIOGÁS FOTOVOLTAICA A RC
E

NN
R
E RC
C ERNNR E E RC AR
CE
EC ERNNR
AR
C

C ERNNR C
R
R
A RC R
A RC R
A RC A R C ER
NN
R R AR
NR
A A A
N N
RN RN R N

NR
CE CE CE
R NN
C ER N N
AR N NR AR AR 22 AR ER
NR NR NR
CER C
AR
AR
R
N ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17 NN N R R NR
E RN
PANORAMA
E R E RN ER
N
C C C C
AR NR AR NR AR AR
R
RN RN NN
E E
R R CE
R

NN NN
C C
AR AR AR AR
TABLA Nro. 5: Balance nacional de energía eléctrica (4/6) NR
E R E R CE
R N
N R C
NR R C NR R C NN
R AR N
N A N A R AR
NR NR

E R AR
CE
RN

CE
R CE
RN
AR Año móvil a abril 2023
CE
R 2022
C
Variación
E
AR
Energía Entregada (may 2022 - abr 2023) 2023 - 2022

AR AR
NR NN
R GWh NR GWh % NR
E RN ER E RN E RN
RC C
RServicio Público RC RC
NR NR
A A A
27.987,48 27.366,29 2,27 A
N N R NR
RN
ER ER NN R0,45 E
AR
C R Nacional
AR
C R 27.021,19
ER26.900,46 N RC
RN
NN NN A
C
R R AR
R
R R
CE CE E
N N N
Renovable
AR AR 22.992,78
C
23.342,83 (1,50)

R N R N AR
N R N
R
Hidráulica

CE CE CE
22.674,34 23.058,85 (1,67)

NR R N R N R E N R
RN AR C RN AR
Eólica
N
92,11 59,55 54,66
A
NR NR NR

ER NR
AR
N N RN
ER ER
E E
E
RC Fotovoltaica A RC 37,88 37,41 1,25 RC

RC ERNNR C RC ERNNR
A A
R
A C
Biomasa
A R ERN C
144,95 145,54
A C
(0,40)
AR
AR AR AR
NN
R
N NR
Biogás
NN
43,50 R 41,48 4,88 N NR
NR ER NR ER NR ER R
N RCRenovable N C RN3.557,62 RC NN
AR
CE
R
N R A No
AR
CE
R
N R AR4.028,40
AR
CE
N R A13,23
AR
CE
R
N R
R N MCI
R N 1.832,64
R N
1.489,79 23,01
R N
C E NR C
Turbogás E NR
963,01
C E 685,29
NR
40,52
C E
AR RN AR RN AR N AR N
R R
ER
Turbovapor
NN
1.232,76 ER
NN
1.382,55
R (10,83)
R
CE CE CE CE
R RCA AR
C
N
RN

AR AR AR AR
CE NR NR NR
AR E RN E RN E RN
RC Importación RC 966,30 465,83
RC 107,44
R R AR
NR
A A A
N N
RN RN 965,52NNR RN 107,50
R
Colombia 465,30
C E C E ER CE

N
AR AR AR
R R RC
NN NN
E A 0,78
R R R
R R Perú 0,53 48,03
R RC
N
CE

N N N R AR
N NN N R
N NNN R N
N A
R
N
ER ER ER ER
EARR AR AR
E
C C C C
ER R
NN
R
C E R
R 11: Energía entregada ER R
NN
R
C E R NN
R

R público (GWh),AaRabril 2023


AR NN

NNFIGURA AR N para servicio N


C
ER ER
AR
C
ANR
Nro. C
N ANR C
R NN
R AR
C
N
AR
NR NR
R N R N N R
N N
ER ER
R
E E RR
E E RR RN R E E
C
AR E R
C C RC C NN
R C N R C N R C E A N
N A AAR R C NR CE
R

NN A AAR N
A AAR N A R
N N RN AR
R
R R
RC
E
R R N RN
N R
RC
E
R R N R
E
RC
RN
NE R
RN

E E
CE CE CE

R RN
N
CE
AR

R C RN
N
R RN
N
CE
AR

R
RN
CR ERNNR CE R C NR CE
AR

A
NN R
81,02% N R
AR A R
CE
R NN
CE
RN
RNNR AR A RC
NN
CE
R
R AR CE
R NN
R
RC
E RN AR
N N N
C
N R AR A AR A AR A AR
N ER N N N R
RN NR RN
E
E R RC E R ER
N
N RR
E AR
CE
R C
CE R CER RER C
R NR
N
C A
C C N N
R
RN N
RN R R N R R AR N R RN
R
N ANN N ANN NAR A N
C
N R A
RNR NR
R A
R ARN
R E
RN
N
E NR R E NR R E NR N
E E
RC RC

C C CR RNNR ER
R
A A A

N
C E R R
ANN ARC R R6,55% N
C E 3,45%A N
R R C 0,52% E
RN A R CE C
N AR0,14%
RC R R
4,40%
NC
E R E R E
A ERNN
NR
A N 3,44%
AR NR
0,33% N
0,16%
A
NR

ERR
R RC
ERN

NRE
R N
NR E
R RC
E R
RN

NRE
R RC
ERN

CA
N N
RNC RN C RNC C
A A A
R
CE
R R R R
R
C NR NR NR NN NN
C R C R C R
R R R
AA ARA AA A
A E R N A E R N A E RN ER CE
R
AR N AR N AR N
R C E C E R C E C
AR AR
N
R RCER N N R
N
R RCER N N R
N
R RCER RRNNR ER
N N R A

NC R RN
NR
CR AE R NN
R
CR A E R RN
NR E
CR A CR A
R ARN R N R AN R
E E R E E
R
ANN N C
A N N AR
C
A N
R
N RC
A N
R

ER 1.832,64 R ER NR37,88RN
NN NN

R
Hidráulica
C NR
MCI
R N
Turbovapor Importación Turbogás
966,30 E 963,01R
C R N 92,11 C43,50
Biomasa AR
C ER
Eólica Biogás Fotovoltaica AR
CER
NR

CE RN CE
ANRNRARCERRN CE RN CE
RN
22.674,34 1.232,76 144,95 RN

ANRNRARCER ANRNRARCER NAR


R E N R N E
A RC A RC

R A R AR NN
R

R A R N R NN
R

NR
CE
AR
CE

CE
AR
CE
E C E
RC ERNNR
N
ER
AR C E RN
N R
AR C E RN
N R
A C A R C ER
NN
AR R AR R AR R AR
NN NN NR NN

R
R R N R
CE CE 23ER CE N
AR NR AR RC AR R
RN
CE
A
R ARC
E
R R
N NR
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN N NR N NR N NR
R R 17
ER ER
CE RC
E C C
AR AR AR
R R R
NN A NN NN NN
E R
AR
C
N R AR
CE
R
N R AR
CE
R
R AR
C ER

RN RN N
TABLA Nro. 5: Balance nacional de energía eléctrica (5/6)
RN R CE
N R CE N R C E R C E
N N
N AR R

RN A R R
NN AR
ER AR
ER
RNN R NN RN

EEnergíaNREntregada
CE CE Variación CE

C
Año móvil a abril 2023
AR AR 2022 AR
C C ERNNR
2023 - 2022

R
(may 2022 - abr 2023)

NN
R
A R ERN C
R
A RC
Total
GWh

A
GWh

C ER
N
%NR

R AR R A 29.730,31 29.123,37 AR 2,08


N N NR
RN RN NR RN
E E N
NR
Servicio Público 27.986,70 27.365,76 2,27 E
C R RC
AR CE1.743,60
R R
NN NN N A
R R R R
R
R R
CE CE
Demanda No Regulada A E 1.757,61 (0,80)
N
AR AR

RN PérdidasRde Energía E
enR N N AR
C
N N R N N
R C E C
N Disponible
R
Transmisión

NR
1.405,46

E R 1.294,08

N R CE
8,61

A N A N C RN AR
R R R

ER ER
AR
N N NN
Energía RN RN 28.324,84 27.829,29 1,78 ER

CE ERNNR
C E C E C
AR AR AR

R C ERNNR Exportación
R C ERNNR 126,48
R 190,79 (33,71)
R C
A RC Colombia A RC A RC A
R R NR
A A 98,83 159,15
A (37,90) A
NN RN
N N
NN
R
CE
R NR
Perú
CE NR
27,65 31,64
CER (12,61) NR
RN N N

NR NR NR NR
RCE
R
AR RC
E AR CE
R
AR CE
R
A
SistemasA de Distribución AR 28.198,37 AR 2,03

R N R N R N 27.638,49

R N
C E NR RC E
Consumo Total Energía Eléctrica (1)
NR RC E
24.369,98
NR RC
23.975,90
E1,64
N R
R N A
R
NN en Distribución
Pérdidas de Energía
ER
R N A NN
3.828,39
ER
R

R N A
3.662,60 4,53
R N
N NR
CE
AR
C

CE
AR
C

CE C E
AR AR AR
1.769,90

AR
ER Técnicas 1.720,55 2,87
NR NR NN
R N
E RN E RN ER E RN
RC No Técnicas RC 2.058,49 R C 1.942,05 6,00 RC
NR NR NR
A A A A
N N R N

NR
ER ER RN
N
ER
C C C
RN
% %
CE Puntos porcentuales
AR AR AR
N R
RN AR E
R R R RC
RN
E Porcentuales en Distribución
N RC
N N
Pérdidas 13,58 13,25 0,32

N
A
N N A
R
Técnicas
R 6,28 6,23 0,05

CE
NR C E NR C E NR
R R
No Técnicas 7,30 7,03
R0,27
RN RN
A(1) Valor obtenido deElos balances deAenergía reportados por las empresas distribuidoras. N A
N

AR
NR
RN
ER
R N

E
CE
AR E R
RC
RC ERNNR RC C ERNNR
NN
R
R A
NR CE

AR
C
R
A AR
CE
R N
R
AR
R
A RC
NR
A
NN RN
N
RN
N N
C ER R CE R CE R C ER
AR NN AR NN AR NN AR RN
N
AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R A RC
E

R N R N R N R
NR C E NR C E NR C E N R CE
N A R RN
NR
R N A R RN
NR
R N A R RN AR RN
N
AR
CE
E AR
CE
E C E AR
CE

NN
R
A RC RC
E RN
N R
A RC RC
E RN
N R
AR RC
E RN
NR
A
R A R A R A
NN NN NN
ER N NR C ER N NR C ER NN
R
NN
R
NN
R
ER
R AR ER
R AR CE
R
R CE
R
CE
R

NN NN NN N
C C
AR AR AR AR AR
N
C ER NR RC ER NR RC ER NR RC E R
AR N A N A N A RNNR
R R

ER ER R
R NN RNN

E
CE CE
NR AR AR
N
C C C C
AR AR AR ARCERN AR A
C ER NR NR N R CE
AR ERN ER
N AR
A RC AR
C

Freepik

24
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

TABLA Nro. 5: Balance nacional de energía eléctrica (6/6)


R NR NR R
NN RN RN NN
C ER C E C E CE
R NR
NR AR NN
R
AR NN
R
AR NN
R
AR NN
R RN
CE
R Facturada
NEnergía
CE
NR
R ER ER CE
R
R
N2023
AR

ER
C RC
AñoAmóvil a abril 2023
AR
AR R Variación
R A
N N N
(may 2022 - abr 2023) 2022
N C
R CER ER R
RN
NR
- 2022
por Servicio Eléctrico
CE R
GWh GWh
R E
NR NR A
%
N R N R C AR
C
N
N A N A N
Total R AR N
NR NR NR NR
R R R
CE R
RN RN 24.285,43 23.879,65 RN 1,70 RN

CE ERNNR CE CE ERNNR CE ERN1,90


CE CE CE CE
AR AR AR AR

AR AR AR AR R AR
R NR NR
NN
A RC
R
Demanda
RC
ER
Regulada
A R AR
C
22.540,43
AR
CE
RN 22.120,69
A ARC R
NN NN N
R
NR 7.989,63 NN RN
E R R
Residencial
CE N R C7.832,94
ER E 2,00
A RC NR AR NR C ER NN AR
A RC NR

R
N N RN
R
NR NR NR NR
ER ER AR
CE 0,63 ARCE
N
AR
C Industrial ARC 6.164,16 6.125,80
N N N N AR
N
R C R
Comercial ER R R 4.119,11 E R
R C3.999,92 R 2,98 CE R ER
N N R N
RNOtrosA R C
RN
N
C E N R
RN A 2.640,63 ERN A
N R
ER NR A
NR NR NR NR

R ER
RN RN RN RN
2.726,04 3,23
E E E
CE CE CE CE

A
AR AR AR AR

R C R
NNSAPG R C NN
R
R C NN
R
R C NN
R
R C
RC
E R N
R
A ARCE R
R
A ARCE RR
A AR1.541,49
CE
R
R
A ARCE
1.521,40 R
R
1,32 A ARC
RN
N
R No Regulada NN R (1) NN R NN NN
E R Demanda
CE R y Otras Ventas
CE R 1.745,00
CE R 1.758,95 ER (0,79) R
RC C C
N NN N NN NN
RN RN
NR NR NR NR NR
A CE AR CE
R
AR CE AR CE
R
AR C ER AR
AR AR AR AR AR

R N R N R N RNMUSD R R N
CE CE CE E CE
Valores Facturados y Recaudados MUSD %
NR NR NR C N N
AR RN RN AR
AR Servicio Eléctrico AR
N2.087,14 N AR N
NR NR NR

ER ER ER
Facturación RN RN 2.046,34 1,99
RN

E E
CE CE CE
AR AR AR
C 2.023,16RNNR
R
NN
C RC Eléctrico C C
AR ARCERNRecaudación AR AR AR
R R
CE NR NN
R NR NR
AR
A
Servicio
RC
ER
(2)
AR
CE
RN 2.033,74
AR
CE
0,52
AR
CE
RN
NR R R R
A
N N NN NN
RN RN NR R
R
CE CE RN ER N ER
CE C
RN C

N
NR A R IndicadoresN R
de Calidad
A Rdel Servicio
R Técnico AR Valor Valor R
NN % AR
RN RN
CE
A
R NRde Interupción (FMIK) NR
R
R
N
CE CE CE

NN AR N
AR AR AR
N N RN
R
Frecuencia Media 6,09 5,28 15,36
ER R ER
AR
C N
N A
RTiempo
R C ETotal N R (TTIK)
de Interrupción
N A R C
C E 6,13 N R
N NR RCE
5,93
A
3,50
N NR R
A
AR
NR NR NR

ER ER RN R ER
RN RN RN

CE
E E CE
RC RC
NR CE AR
C C C
A A
RN AR
AR RCERN AR ARno AR de R RCERN
NR NR CE NR NR
CEenergía de losA
(1) La demanda RN regulada AR corresponde a los consumos RN grandes
CE
R R R AR R
RNNEn Otras Ventas se NNR
A A
NRRNN consumidores EyNRNN RN los consumos propios
de NNRN de autogeneradores. NR
R NE R R N
E R R NE ERR
R ERC
CA R
NNNR CREC R
NNNR
EC
CR R
NNNR C ERC R
N R RC NN NR
NR R incluye la energía
RA entregada a usuarios
RA ubicados en las R fronteras
A Nde países vecinos,
A RN
A E R
C ERN
R A E R
C ERN
RR A E R
C ERN
R A E R
C ERN
N
R E R
CE

NNNR medianteAredes NdeNNdistribución. NNNR NNNR


R R R R R C R
A
NR
A RC A RC A RC A RC A
A servidos A A

RR C E RR RR C EERR N EER
RRsubsidios.RN R CCEERR RR AC ECR N N E
N R C E N R C N R C C N
N R N R R
ERRNNR A
NN AR (2) Valores monetarios
NN AR recaudados más
NN AA R N NN A
AR
NR NR NR NR

EERRN EERRN EERRN EERRN


RN R RN R RN R RN R

C A C A CE NN
AR CER
C E
C C
CE NN
AR CER
CE NN
AR CER
CE NN
AR CER

AARRCARRCCEERRNNNR R
N R
AARRCARRCCEERRNNNR R
N R
AR

AARRCARRCCEERRNNNRR
N R
R
A C RCEERRNNNR
R A RRCRCEERRNNNNRR
AR

AARR
AR AR

A NN R FIGURA Nro.
A NN R Consumo de energía
12: A N
N(GWh),
A A RC
a abril 2023 A
A A RC
A NN R
R
R N R N R R NR NR
N R N
CE RN NN
R
CE RN NN
R
CE NR RN NR CE RN NN
R
ARRCE R ARRCE RN RCERN NR CE RN
ARRCE
NR R R NR
ER NR ER NR AR E ERN
AR RCE ER NR
NR E NN NR RN
C C RC C
A AR ERN A AR ERN C A AR ERN
R R RNNR
A A
AR
A
N N N N
N N N N
C C C

E RN ARAR
E RN RER
C
E RN AR
E
R ARC ERNRNN
R CER R
NR RC ER R A R CER R
NR RC ER
R NNN R ARC R N%N A C R NN
N
NR RC
A R NN A C NR NR NR

ER
RN RN RN

ERNNR AR E 32,90
N R E NR C ERNNR AR ERNNR AR
CE CE CE

RCERRNNR A
NRNR AR R AR NRNR AR R

%RCERRNN R C C C ER
N N
RN RN RN RN
CEN CEN
E RN R E R E R
RR CE RR CE

A
CAE AR CAE AR
AR
A C RCE NR R N R N
A CARCEERNNR A C RCE NR AR
A C RCE NR ARCARC
AR AARCERN AR AR AARCERN AR AARCERN
E
RC RNNR
25,38 A ARC
R %
E
RC AR
C
NR NR NN 16,96 R NR NR
RN RN R % ERN RN
CE RN
NR CE RN
NR CE N
RN C RN
NR CE NN
R
C
NR NR NR NR R
AR E AR E AR E AR
11,22 E % AR % CE
R
AR
NN
A RC ARC ARC ARC AR

E RN E RN E RN E RN 6,35
R
7,19
E R
RC N NR RC N NR RC N NR RC NN RC NN
A A A A A
R R R

R R R R R
N N N
RN RN RN

CE CE CE CE CE
CE CE CE
N R AR AR AR
RN

AR AR AR AR AR
R CE R R R R R
AR NN NN NN NN NN
C ER C ER C ER C ER C ER
AR AR AR AR AR
NR NN
R
NN
R
NN
R
NN
NR R
R
R R N R N ER
CE CE CE
RN
ER C

N
AR AR AR AR
R R RC R
NN NN NN
CE
A

NR NR R R
R R R

N
CE CE CE

NN AR N
AR AR AR

RN R CER RN R RN
A RC
E
N N
A R C E
R 7.989,63
N N
6.164,16
A R 4.119,11
C E 2.726,04
N R
RN
NR
1.541,49 E
C1.745,00 NR
A Demanda ERN AR
R
AR
R R NR
R R
NN NN
R
Residencial Industrial Comercial R
Otros E RN SAPG RN

CE ERNNR CE ERNNR E
CE CE CE
AR NR AR AR
C
R R
RN AR C No Regulada C
AR AR
CE NR R
NN
A RC A RC AR
AR
CE
RN
y Otras Ventas RCER
NR NR NR NR NR
A A A
E RN E RN E RN E RN E RN
R
A RC NN
R
A RC NN
R
A RC NN
R
A RC NN
R
A RC NN
R

NR NR NR NR
C ER C ER C ER C ER C ER
AR AR AR AR AR

R N R N 25
R N R N R N
N NR R CE RN
NR
N NR R CE RN
NR
N NR R CE N NR R CE RN
NR
N NR R CE RN
NR
CE CE CE CE
CAPÍTULO

DEMANDA
3
DE POTENCIA
NACIONAL

Línea de transmisión Coca Codo Sinclair - San Rafael a 500 kV


Napo
CELEC-Transelectric
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

3 Demanda de potencia nacional


CAPÍTULO

3.1 Demanda diaria, abril 2023


R R R R
NN N
RN 13 se presenta la demandaEdiaria
En la figura Nro. N NN El valor
RN máxima obtenida en abrilER2023.
C E C una demandaNde
RN
NR máximo R mensual se registró
ANR el 13 de abril,Rcon
RN
RC
R 4.531,87 MW.
A NR
RN A N
A RC
E
N R Nro. 13: A R CE
A R CE
NR R AR
C ER
N R
RN N NN N
FIGURA Demanda máxima diaria (MW), abril 2023

E E R ER N R CER
RC NR RC NR AR
C
N
A RN A RN R AR
NR NR NR
E RN

CE
E RN

CE E E RN

CE
RC
RC MW RC RC
A A A

AR AR R
4.500
NR NR NR
4.000
AR
C ER
N
R AR
C ER
N
A AR
C ER
N
A R A
NN NR N NR
3.500
ER RN R ER
R
AR
C NR E N AR
C
AR
RN
N
RC
R
RN N
R R R
3.000 ER
CE
A
N N N N
C
AR

RN RN AR
N RN
2.500

E R C E R E R R CE

4.444,06

4.380,44
2.000
4.068,24

4.050,06

4.045,28
4.509,87
4.503,06

3.893,48
4.349,72
3.874,54

3.962,94
4.307,95

3.885,70
4.362,65

3.879,63
4.400,15
4.393,75

3.952,68

4.451,94
4.104,93

4.424,61

N 4.261,24
NN N N
4.453,61
4.531,87

4.431,52

4.521,70
4.513,72
3.851,35

4.451,12

4.177,71
RN AR C RN AR N
R R R

ER NR
AR
R
NN 1.500 RN
N NN
ER ER
E NR E NR E NR
C E C
AR AR
C
R ERN
1.000
C
R ERN C
R ERN C
R ERN
A AR
C 500
R
A AR
C
R
A AR
C
R
A AR
C
NN NN NN NN

Días
R0 R R R
CE NN
R
CE NN
R
CE NN
R
CE
1/4/23
2/4/23
3/4/23
4/4/23
5/4/23
6/4/23
7/4/23
8/4/23
9/4/23
10/4/23
11/4/23
12/4/23
13/4/23
14/4/23
15/4/23
16/4/23
17/4/23
18/4/23
19/4/23
20/4/23
21/4/23
22/4/23
23/4/23
24/4/23
25/4/23
26/4/23
27/4/23
28/4/23
29/4/23
30/4/23
NR NR NR NR
AR CE
R
AR CE
R
AR CE
R
AR
AR AR AR
N R N R N R N
N R La figura
C Nro. 14 detalla laN R C E N R C demanda del N
R E E
R
RN Ade abril, en dondeEelR89,01 R
N % (82.161,79
producción
RN fueA
energética para el día
A MWh) de la demanda
RN
NR
R
de máxima
R N mes
RN
NR
AR
E AR
CE
E E
abastecida con generación
C
AR
CE

NC hidráulica, 10,41C N MWh) con generaciónC Nel 0,47 % (434,54R


R R R R
N
RC
E RN
N R
y el restante
RR N%N(9.616,92
AE0,11 % R(89.23
C E RN
R
R
AE RC
R
MWh) con importación.
NNtérmica,
E RN
R
A E
MWh) N
R N con ERNC
RC
E RN
NR

NR R C NR R C NR C
AR AR AR
A A A R A R
RN NN RNNN NN NN
RNNR ERR NR NR
R N
R R

R
E R C R
E NN CR
E CE
N CN
C E
AR C ARCE ACRE R AR N
NFIGURA N CE RNARCER
N
AR A R R A R N (MWh) R
R ER Nro. 14:
RProducción
R A
energética
R
día máxima demanda, N2023
abril
R R
E NR CE NR ARC N A CE
N
RC E R
C A
N N N
AR R CE E RC
N
RN AR R
ER
NN
R

C EE
R
R N N
C E R A R
R C E
E
C ER
NN
R

E R C ER
NN
R

N N N
CA
AR AR AR

RN AR R ERNN RN AR
C C R ERENRNN RN AR C
R
R E6.568,59 N
R
AR
R R R R
RN
NOtros
N
A AR
CE
AR
C
RN
CNRE A RANR
NCR
RCAR
C
CE A AR
CE
AR
AER AR
N R N R C E 10,89% A NN
R
RN RN CE
RN AR
N NR R C ER
NRNN
C AR R AR
NN NR AR NN NR CE NR AR
R R
N
R R R ER N
RR
AR ER ER
N N
R
ER RC ER ER
N RN
NN
R

RR A
A C
R
N NRN
NR
RR A RCRC
A RN
N
NR
N R A RC
N RN
NN
R
ER RARC R
Fuel Oil 3.176,86 - 3,44%

R
E E E E
N E N N E N
C C C
AR AR AR
N C N E N R C N
Diesel 2.724,13 - 2,95%

E
R
NN ARR
R RHidráulica E R RNN C E R N N R
A R E R N N R Residuo 2.098,62 - 2,27% NR

C CE NR NNRR RC CE NR NN RC CE NR R R
NN NN RN
C CE 82.161,79
ER CE
R
CE
N
R A AR RCERN ER A A AR RCERN ER
R
AR Gas Natural 1.617,31 - 1,75% AR

A AR RCERN89,01% N R
A AR RCERN E
R R

ER
R NN NN NN
N
CE
R
CE
R Eólica 313,13 - 0,34% C ER

C NRNNRNR
AR AR AR

R C NNERRNNR R CNNRERNNR R C
ARRCERANRNC
A A Biogás 112,94 - 0,12%
A A
A ER RC A ER RC Solar 8,47 - 0,01%A RCE
C A
ERNR
N NR Importaciones C A RR
N NR
CAER N NR

N R N R
AR
N R RC N
AER AR
CE
R
N R A AR
89,23
E RN
AR
CEN AR
NE NR
NER NCER NCER
R R NR NR
RN C N N 0,10% N N N C
R AR
N NR CE RAR
C
R
N NR CE
AR RAR R
N NR CE R AR
NRR AR
A RC
E RN

N N N NN
ERERN ANRR CERERN ANRR 27 CERERN ANRR CEERRN CE
RN
NR
ANR CE
RN
NR

R C NNR N R C NNR N RC
AR AR
C NNR N R NN
R N RC
ER
NN
R
RC
ER
NN
R
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

En la figura Nro. 15 se presentan las demandas máximas no coincidentes del mes de abril
2023, segmentadas por empresas distribuidoras. El valor máximo mensual de esta demanda
se presentó el 27 de abril, llegando a un valor de 4.538,6 MW. Las distribuidoras con mayor
consumo del día de máxima demanda del mes fueron
1. CNEL EP Guayaquil con 1019,4 MW
R R R R
NN NN Quito con 719,5 MW
2. Empresa Eléctrica
R R NN R NN
R Guayas – Los Ríos CE CE CE
NR AR AR
3. CNELA
EP R NR NR
RN NN con 529,9 MW RN RN
NR NR R
E E R E E
A RC
N N
A A
N R RC A
N N RC RC

E R FIGURA Nro. 15: R E R


Demanda máxima
E RN
no coincidente (MW) por distribuidora,
R
abril 2023R
N E R
R C N R C N AR C
N R C
A ER
NN
R

E R N A E R N E R ER
A
NN
R

E
ER
NN
R

C
C C C
AR AR AR

R C ERNNR R C ERNNR R C
AR
R
A RC A
N R
A RC A
A EMPRESA CER
AR
DISTRIBUIDORA
NNDEMANDA MÁXIMA
MENSUAL
COINCIDENTE (MW)
N R A
E RN N NR R CE
RN
NN
C R AR
AR CE
R R
NN NN A
NR NR
AR R
R NR
R R
CECNEL-Guayaquil
CE

RN
AR

RN AR
N N 1.019,37

R N
R
E.E. Quito 719,52
E NR R CE R R E
R
N A
R

RN
N
C E
CNEL-Guayas Los Ríos
N N529,85
R 395,36AR
C R
N N
ER
AR ER
NN NN NN
ER R ER
E NR E
CE CNEL-Manabí C
AR CNEL
AR

RC C C C ERNNR
Esmeraldas

A RC
E RN
N R
A R ERN E.E. Norte

RC A R ER
CNEL-El Oro NR254,94
N
C Sur
E.E. Centro 218,87
R
A RC
A R A R AR R A
N N NN
CNEL

RN RN RN
Sto. Domingo

E R
E.E. Quito

E
CNEL
R
CNEL-Milagro
E R201,02 R E
RC RN
N
RC
Sucumbíos

RN
N C RN
N
RC
R A E
R A CE
R AR
CNEL-Sta. Elena 164,63 CE
R A
NN NN NN NN
C E.E. Cotopaxi
ARManabí
CNEL AR AR
E.E. Sur 164,58

NR C ER CNEL
Los Ríos
CNEL
Bolívar

NR
E.E. Ambato

C ER CNEL-Sto. Domingo
NR C E
136,07 R
N R
AR AR AR
CNEL

N N N N
Guayas-Los Ríos

A
NR NR
R R R R
E.E. Riobamba
RN ER
N E.E. Ambato 124,50
E
CNEL

CE
CNEL

CE CE
Sta. ElenaCE Milagro C
AR AR
C
CNEL
E.E. Norte 116,60
R AR AR AR
Guayaquil E.E. Azogues*

N NR N NR N NR N NR
C ER C ER ER
CNEL-Sucumbíos
C 110,52 C ER
AR AR AR AR
NR NR NR
E.E. Centro Sur

E.E. Cotopaxi 106,18


N N R N R

NR
ER ER N
ER N
CNEL
RN
RN
El Oro
C C E C
CNEL-Esmeraldas 103,23
AR AR AR
R C
NN AR E
NR NR
R
C

RN
CE CE
AR
CNEL-Los Ríos 90,27
AR AR
E.E. Sur

N N
ER ER
E.E. Riobamba 64,50

CE
NR RC NR RC
CNEL-Bolívar 18,63
N R C E
RN AR
R
N A N A N-N

AR
R

R R
N
RN E.E. Azogues*
ER
CE ERNNR CE ERNNR
CE CE
AR R AR
RN
N
R C4.538,64
ER
N NR
R AR
CE
R
A RC * La demanda de la E.E. Azogues se encuentra inmersaAen la E.E.
RC Centro Sur.
A
Total

NR NR NR NR
A A
N N N N
C ER R C ER R C ER R C ER R
NN AR NN AR NN AR NN
AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R
R N R N R N R N
C E NR C E NR C E NR C E
AR RN AR RN AR ER
N AR
R R R
NN NN NN
ER ER ER
E NR E NR E
C C C

C
AR AR AR
C C C
R ERN R ERN AR R
N R
A AR
C
R
A AR
C
R AR
CE
RN
A AR
NN NN
N NR C ER N NR C ER NR NN
R NR
RN RN
NR NR NR NR
ER AR RC
ER AR RC
E CE
R
RC
E AR
A A AR A

R N R N R N R N
E R E R
28
E R E
NN RC ER
NN
R
NN RC ER
NN
R
NN RC NN
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

3.2 Demanda máxima año móvil (mayo 2022 - abril 2023)


La tabla Nro. 6 muestra el valor máximo de la demanda de potencia en el año móvil (mayo
NR NN
R
2022– abril 2023), segmentada por el tipo de generación
NN
R R
utilizada para su suministro.
NN
E RN Cabe mencionarCque R
E el abastecimiento E R
de la demanda E R
a través de energía renovable no
RC R
NN convencionalA R
contempla el uso
NR
Nde centrales A RC fotovoltaicasRNyNde
eólicas,
R
biomasa.A RC RN
NR
AR
C E R
N R C E R
C E
AR
C E
N R AR
NR
AR

R por tipo de generación


R TABLA Nro. 6: R DemandaEmáxima N (MW),Raño móvil R R N N N
R
N RC E N RC R C E N C E
A N A N
R N AR R N A R R NR

ER ER E
NN NN RN
ER ER
Demanda Máxima por tecnología de generación (MW) ARCE
C
C C
AR AR
C C
AR
Demanda Máxima

AR RCERN AR AR
NR
Año Mes NR NN
R
Mensual (MW)
E RNHidráulica Renovable no
ER Térmica
RC Convencional R C
NR NR
A A A
N R NR
RN NN R RN
CE Mayo 4.238,00
ER
3.988,84
N
24,54 CE
436,04
R
AR
R R
RN
NN NN A
C
R R
NR R
CE
R Junio CE
R 4.077,14 AR 3.845,58
E 53,41 418,96
AR
N N AR
N N RC N N
CE
R R AgostoCE
R Julio 4.114,26 A
3.930,98

R N R 80,35 713,87
E R
R NN Septiembre
R NR E NN R C
C ER
2022 4.075,82 3.942,47 84,15 615,66

A RN A
NR NR NR
R R ER
RN RN RN

E E
E E E
RC RC RC

A RC
4.146,78 3.842,93 80,87 788,41

RC C C
A A A

A C ER
N NR Octubre R4.113,94ERNN
A RC
R
3.834,03
A C E RN
80,34 NR 889,75
A R E C
AR R A R AR R AR
NN Noviembre 4.216,00 NN 3.780,87 82,63 NN 857,84
NR ER NR ER R ER R
RN C RN C NN RC NN C
NR NR 4.575,86 R R
AR Diciembre
E AR
4.261,62 ER 3.196,90 A72,94 ER966,27 AR
N 1.018,32N
C C C
AR AR AR
N N Enero
N
3.266,78 65,51
RN
ER N R C E R 4.463,67R
C E R R C E NR
NN AR N
Febrero 3.502,61 72,89 1.007,84

R N AR Marzo R
2023
RN
N R
RN
N R

R 72,13AR
N RN
NR
C E NR C E 4.531,87
4.517,64 AR
CE
AR
CE 4.067,90
C E NR 74,73 C E674,30

R R AR ARCERN R AR623,59 RCERN


Abril NR 4.170,11 NR
A AR C E R N
R
A AR C E RN
R A
R N NR N NRmáximas N NR
N RNEn la figura Nro. 16 seRN RNlas demandas RN del año móvil. Dentro NR
presentan R de potencia de
RN
R
E E NN R N E R N
E C Reste período E C R C
E se registróEel valor más E N
ERRNNR
N
RC A R N R de análisis
C en
A Renero de R2023
C C A R alto de la C
demanda máxima,
N
AR NRA AR NR AR
NR R NNR AR R NNR ARCE NR
N ER
RN RN C E RN

N
el cual
AR alcanzó un total de 4.575,86
C MW.
N AR
CE
N
CE
AR ARC

NRRN
R
NCE RC
R
NFIGURA
E R
R NNCE RC
R R N mensual
E R (MW), (mayo 2022E
R ARC –R
N
NN
R R
E R
R
N
E R
C
Demanda máxima abril 2023)

R
Nro. 16:
N R N N R
N
R C
N
A N ER A N CR
A
AR
NR

A A N
R
A
R N R NR
R R E
NN ER NN
E
R C
ER E
R RN

E E
CE AR
MW CE CE

C
R
C R CAR
R
C A4.500
R A R C R
AR
CR
CE
NN
R RN
AR

AR
C ER
N N
R
A 4.000 ARC E RN
NR
AR
C ER
N N
A R
AR
CE
R NN
R
A CAER
N
R
AR
C ER
NN
AR
R N NR NR N NR AR
NN
R AR RN
NN
R
NN ER N ER R R R
N
C R 3.500 ER C NR NRNCE R R CC
E
ER NR
AR NNR CERNN AR NNN ARR
C N R
E A N
RN
R R RC AR R NR R R A

NR
RN E CE CE
R
NRRNN NRRNN RN
ER AR RC
CE AR A E
3.000 R

N N
C A A
AR
N
A R
N A RC RNN N R
R E R E 2.500
E R R E
NRRNN AR ER NNRRN RCAR
R E C R E C R C E C
4.238,00

4.463,67

N
4.075,82

4.575,86
4.216,00
4.146,78
4.077,14

4.517,64

NRRNNRCAR
4.531,87
4.261,62

NCR
4.114,26

4.113,94

RA
2.000

ERCE NR RC
NR NR NR
N RN
N RN RN

ERCE A ERCE A
R R R

ER
N E N E N E
RN RC RN RC RN RC
CE A CE A CE A

AR
1.500
CARERNNRRCERN
AR AR AR
NR
R CARE1.000 NR
R CARERNNRRCERN R C RE
AR A
NR RN
NR A RC A RN RCE
NR A RC A R NN
A RC A R AR
C
NRERN
A A A
NR N500
NR NNCER NR R NN NR NR
NR RN ERARC NR ERN
R
E AR NR ERN E RN NR ERN
RN RCE R R C N
R RRC C N RC CE N

NRRNN NRRNN NRRNN NRRNN


A C A A A R 0 C A ER RC A A R ER RC AR ER ARCMeses
R R RC
may-22

jun-22

jul-22

ago-22

sep-22

oct-22

nov-22

dic-22

ene-23

feb-23

mar-23

abr-23

A A A
N N N N
ERRCE N RN N RCERCE
R N RN N RCERCE
R N RN N RCERCE
R N R
R A R A R A
R R

N R N R 29 N R N R
NN NN

ERCE A ERCE A ERCE A


NR ER NR ER

ER CE
N C N C
NR CER AR CER AR NR
NR ERN AR AR RN
AR
C
C R NNR
NR NR
ER
N NR
C R NNR ER
N C R NNR ER
N A RCCE
R NNR
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

3.3 Evolución histórica de la demanda máxima,


período 2013 – 2023
En un período de 10 años (mayo 2013 – abril 2023), la demanda de potencia máxima pasó de
3.332,49 MW en el 2013 a 4.575,86 MW en el 2023, registrando un incremento del 37,31%. La
N NR tabla Nro. 7 resume N R
elNdetalle de las demandas máximas R
NN del período de análisis y R NR
laNfigura
C ER R Nro. 17 muestra
E R E R E
NN A RCel despliegueRde
NN
Rla demanda plurianual.
A RC NN
R
A RC NN
R

AR
C E R
N R E
AR
C E R
N
ARRC ER
NR
AR
C

R N TABLA Nro. 7:
N
Demanda máxima de potencia (MW), plurianual
R N R N
NR R C E NR R C E NR AR
CE
R
N NR C E
A N A 2015 N R AR
R R R

ER2013 2014 R 2018 E


RNN R NN NN
ER
2016 E2017
CE CE

RC
Año C
AR AR AR

RC C
Mes
2019 2020 2021 2022 2023

A RN
EneroRCE 3.190,31
N R
3.324,28 3.504,00
R
A AR C E RN
3.593,10
NR
3.689,18 3.815,28 3.903,44 A 4.083,08 RC
E
4.018,40
RN
N R
4.161,71 4.575,86 AR
NR NR
A A
R NR
RN N RN
CE RN NR
Febrero 3.151,74 3.324,14 3.523,27 3.638,11 3.645,86 3.748,54 3.906,90 4.089,12 4.061,84 4.152,33
C E4.463,67
R
AR CE
R R
NN NN N A

NR
R R AR ER 4.032,18 R
R ER 3.540,40
CE
N N N
Marzo 3.214,05 C
3.369,52 3.654,22 3.692,24 3.905,45 3.886,47 4.101,68 4.252,73 4.517,64
AR AR C
N N AR 3.941,81 3.458,73 N
ER CE
R RN E R
Abril 3.234,29 3.402,35 3.606,74 3.583,04 3.683,19 3.902,63 4.076,13 4.388,06 4.531,87

NR NR NR
RC NR
RN
Mayo
AR
3.185,68 3.396,90NR 3.601,99

RN
3.586,75 3.687,69 3.816,81
CE 3.949,94

RN
3.626,89 4.051,04
A R
4.238,00C -NR

AR
RN RN RN
R
CE CE CE E
E CE E
RC AR RC

C
A A
Junio 3.107,99 3.399,01 3.559,68 3.624,79 3.561,15 3.673,05 3.778,59 3.633,50 3.892,24 4.077,14 -

AR AR AR AR
R NR NR
NN RN N
C ER CE ER CE
R Julio 3.039,13 3.352,43 3.525,24
AR3.450,27 3.435,24 3.617,14 3.701,49 RC
A3.650,21 3.949,03 4.114,26 - AR
A
NR NR NR
R ER
N
3.080,53 NR3.292,97 E RN NR E RN NR
NN CAgosto N 3.471,17
RC
3.490,36 3.577,25 3.585,30
N 3.668,14 3.712,96
C 3.960,89 4.075,82
RN
- C
NR NR NR NR
A R ER A ER A R E AR
RC RC RC
Septiembre A 3.218,77 A 4.062,62A

RN RN RN RN
3.307,95 3.544,75 3.490,36 3.577,25 3.799,52 3.697,72 3.820,26 4.146,78 -

N R CE Octubre 3.187,60 3.373,11


N R C
3.591,02E 3.457,48 3.674,02 3.657,19
N R CE3.790,12
NR 3.935,11 4.065,48 4.113,94 -

RN AR RN AR N
ER NR A
R N
R NR

ER NR
N
RN R N

E E
Noviembre CE
3.277,04 3.423,45 3.653,34 3.572,86 CE 3.773,64
3.586,63 3.953,33 3.921,50 4.079,58 4.216,00 -
AR AR
C
R

A RC ERNNR C Diciembre 3.332,49


A RC ERNNR
3.502,64
C
3.669,58 3.624,67 3.745,77
C
AR RCERN
3.856,97
AR
3.951,68
RC
ER
N3.942,30 4.207,83 4.261,62 -
AR R AR R A R A
NPotencia NN NN
N R R

NR
ER 3.332,49 3.502,64
ER 3.654,22RNN3.745,77
3.669,58 3.905,45 3.953,33
ER 4.089,12 4.207,83 4.388,06 4.575,86
N
RN
Máxima
C C E C
AR AR AR
R RC
NN A E
NR NR NR
ER C
N
C
AR
N N AR
NR C E R
NR C E R
E R R
RC
R R N
RN AR
R
R N A ER
N NR
R N A ER
NN
E E CE ERNNR
C

A
AR R
C
C C NN
AR
AR R
R
NR NR CE

AR
CER
N
R AR
C ER
N
R
AR
R
A RC
NR
A
NN NN RN
N N
C ER R C ER R CE NR C ER NR
AR NN AR NN AR RN AR RN
AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R ARC
E
N R A RC
E

R N R N R N R N
R CE N R CE N R CE NR R CE
AR RN AR RN AR ER
N A
N NR N NR NR
ER ER RN

CE CE
E
RC RC RC

RC
A A A

AR AR AR
NR NR NR
AR
CE
RN
AR
CE
RN A AR
CE
RN
NR N NR N NR
N NR C ER N NR C ER NN
R
NN
R
NN
R

AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR
CE
R
AR
CE
R
N R
R N Paneles fotovoltáicos
R N R N R N
C E Pichincha
Electrisol
NR C E NR
30
C E NR C E
R RN AR AR
C ER
NN
R

RN AR AR
C ER
NN
R

RN AR R
NR NR
NR NR NR NR
RN ER
N
ER
N
ER
N
PANORAMA C EDICIÓN 17 NR
ELÉCTRICOR2023/ C C
NR AR AR
R R
RN A RN NN NN
AR
C E
N R AR
CE
N R AR R AR
N
CE
R
CE
R

R N FIGURA Nro. 17: R Nla demanda máxima períodoE2013-2023


Evolución de
R N N
R CE R N
R C E R C E R C N
AR ER
NN
R

E
N
RN AR RN
N A R
RN ER
AR NN
R

E E ER
NN
R

C
C C C
AR AR AR

A RC ERNNR
MW
RC A RC ERNNR RC A R RC
E RN
NR
A R C
R A
N R A A R
RN NR R NN
R
4.800
CE ERN N AR
CE
NR AR NR C
RN
NR
N N
R R AR R
4.200
ER ER
E
N N N
C C
AR C
R N 3.600

R N AR
N R R N
CE
3.000

NR RC
E NR R
E NN RC
E
N A N
RC A N
NR NR NR

ER ER ER R
2.400
RN RN RN

E
CE CE CE

A
AR AR AR

R C ERNNR 1.800

R C ERNNR R C ERNNR C
AR
N
A RC A
1.200

R
A RC A R
A RC A R ARC
E RN
N N N
RN RN RN
600
R
C E NN
R
C E NN
R
C E NN
R
C ER
N R AR 0

AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR
N N N N
O

R R R
ER

RO

O
EN

E E E
RE

RZ

IL

NR NR NR R
R

YO
FEB

MA

C C C
AB

IO

N
MA

IO
JUN

R R R
TO
N
JUL

RN RN RN
RE
A A OS
A A
NR NR
R

RE
MB
N N

E
AG
R R

B
E

BR
E E E
CE CE

E
TU
TIE

BR
AR AR
C

M
RC ERNNR RC ERNNR RC ERNNR
OC
SEP

IEM
VIE
R NR

NO

DIC
AR
C
R
A AR
C A AR
C A AR
C ER
N

NN La figura Nro. 18 presenta los NR NR


RN valores NR RN de la demanda de potencia NR
R
R Nmáximos anuales (móviles)
CE E E
RN
R
RC La demanda CE RC
N
A R en el NR
Nperíodo 2013 -A2023. AR tiene un comportamiento
A incremental, cuyo límite
E
R R R R
R R R
C de R
N
N E N N N
NN NN
C
RN R
Ainferior RN MW en el 2013 y el superiorER
es de 3.332,49 seNregistra en enero de 2023 con R NR
un valor AR
A
R
C E C C E
RR 4.575,86 MW.
AR R R
AR
R
AR
R
E E
E
NN NN NN NN
ER
C RNR R C R ER ER ER
R C
N N R N
C N
A N
C C C C
AR
N A R
N N A N
AR AR
N R N R AR
N R
N
AR A
R

R R R
FIGURANN Nro. 18:
E CER E CER RE CER
Demanda máxima de potencia (MW), plurianual
CE
R
R N ER
N
E N
AR NR
R CR R C
C
A
C R
NR AR
N

R A
ER R
NN
R
ANRN ER R N N NN
R
R RC
E R
R A NN
R
RA
ER AR A NR
R A R R
ER E
NN NN NN
C ER
C MW ER CE ER

C AR
C C C
NR AR AR R R AR

ER
N
R R
C ERNNR CERN R C NR RN
N
R NR R NN
R R
C
E
A CE
4.500

RN A RNA A
N N
RC N C ARR N R
C E R
AR
C
RN
N R
RC
ER
AR RN
N

NR R NR
R CE AR CE AR CE A RCE

N
AR
E N
4.000
N N
R NRN
N
ER
NANR
N N AR NR AR

ERR A NRARCERN CERR NR


N R
C R R C
NR R E NR
RE E
A
CE
RN
C AR
C
N R
3.500

C
E R N R C R
R
A RN N
E R N
CE
R
A RN
RN N
NR

E R N 3.000 R
AA R
C
N N E R N A RNR N CE
RN
NR
CE
RN
NR

E E R C RRNN CE
AR AR AR

C R C NERRNN C
R
R C NERRNN R
E R N R
R C
A RNARC ARR A RNARC C A N R A RNA
2.500

R AR A
R R R
E
E NR ERNN R NR CE NR R
R NN C NN NN
ER ER
E NR ERNN E N
CE
3.402,35

4.388,06

R
4.575,86
3.905,45
3.606,74

3.669,58

3.692,24

4.101,68

C C

R RCERNARC A CERNAR RCERN CERNN


4.089,12
3.941,81

AR AR AR
R C
R ERN RC
2.000
C R R C
R ERN
ER A
NN
R
C A ER A
AR
NN
AR CE A
RNN
R
C
RC
N N ER N ER N
AR 1.500 C AR
NR AR R AR AR R AR
R
R N E R
R N RN R
R N R N RCER NN NN
NR
CENR A NNR ER A RARCE CENR A NRARCE CENR A
R C N N
R C 1.000 N N
R C N
C
R R R
CE

N
AR
RN N N
N AR N N AR N N
A
R R

R R R R
500 NN NN

CENERRNNR CE
NN
R R CENERRNNR CE R CENERRNNR CE R AR
C ER

CRE ERNN
AR
C ER
NN
R
ER
R R R RN
R
CE
A RNARC AR A RNARC AR A RNARC AR
0 Años
NR
AN ARC A
R
NR AR
2013-2014

2014-2015

2015-2016

2016-2017

2017-2018

2018-2019

2019-2020

2020-2021

2021-2022

2022-2023

RN RN

E E E E
E E
RC RC

RC RC C ERNNR C
A A

R AR
R R R
NN NN NN
AR
CE
R
R
A AR
CE
R
R
A RC A R AR
CE
R

NN RN
N R
RN
N
R

NR
ER E NN E N
RN
C C ER C
AR AR AR
R C
NN AR E
R R
NR NR C
N
CE 31
AR
N N AR AR
CAPÍTULO
4
PRODUCCIÓN
DE ENERGÍA

Turbinas y generadores
Morona Santiago
Hidroabanico
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

4 Producción de energía
CAPÍTULO

N NR En la tabla Nro. 8, se presenta N R


laNproducción de energía eléctrica
R
NNen el Ecuador, considerando RNN
R
C ER C E R
C E R E
GWh.RC
AR N NR
la información con corte
A R NRproducción A
a abril de 2023;Nla deR NR
energía alcanzóN33.010,49
A
N R AR
ER
AR
C
C
N R ER ER
AR
C
NR
AR
C

R N 8: Energía Bruta (GWh) RN


TABLA Nro.
R N
R C
R C E R C E NR CE N
N N
A R N N
A R N NR NR AR R N AR
ER ER ER
CE
RN
CE
RN
E
RC
AR AR Mayo 2022 Composición

RC RC
A
Tipo de Central Abril 2023 Abril
R 2023 (%)
NR NR NR
RC
ER
N

N R
A A RC
E RN
Energía Renovable
NR
A AR
C ER
NN
A AR
C ER
N
R
RN RN NR R NN
CE
Hidráulica
CE
2.401,24
E
24.217,51
RN N R73,36
AR
CE
AR NR AREólica NR C
RN
R
N N
ER
R ER
R 11,10
AR 341,35
E
1,03

NN NN N
C RC
AR A C
Fotovoltaica 3,53
AR
93,49
N
0,28
N
NR RC ER R ER R R R C E R
E
Biogás

N R C 3,01
N
43,68
N
0,13

A N A N C RN AR
NR NR NR

AR
R ER
N Biomasa N - 39,10 0,12 RN
ER ER

CE ETotal CE ERNNR
C C CE
AR AR AR

R R C ERNNR R AR
NR renovable 2.418,88 24.735,12 74,93

A RC RN
Energía No Renovable A RC A RC
NN
R A R
NNTérmica MCIR
A
N NR
A
N NR
N NR C E R N N C ER
370,73
NN
R
5.710,90 17,30
C ER NN
R

AR
CE
R
N R AR
AR
CE
Turbogás
R
N R AR77,01
AR
ER
C 1.326,57
N R AR
4,02 AR
CE
R
N R
R N R N R N R N
CE E CE E
Turbovapor 71,05 1.237,90 3,75
R C
N Total no renovable NR NR C
AR N A R N AR N A R N
NR 518,79 8.275,37
R 25,07
R RN
R ER
NN
R R
E E E CE
CE C
NR AR AR
RN
C ERNNR C ERNNR 2.937,66 33.010,49
C ERNNR 100,00

AR
Total general
AR
CE
R
A RC R
A RC R
A RC C
A R A R A R AR
NN NN NR NN

R
ER ER ER
N ER
RARC RRC RRC
N
N R
N NR N RC N R
RN N A A A a abril de 2023; siendo la RNN E
R N En la figura Nro. ER19, se presenta
R
N la composición de energía renovableN
CloE ARC R
N
R R R
NN NN NN
C
CE energía AR
NRproveniente de CE
centrales hidroeléctricas CE
la másRpredominante conNR24.217,51 GWh

EER
AR A R NR A A R
ER R RR
N N N

R
que
N R
ERrepresentó el 97,91 % de la producción
E AR
C
AR
C
R NE
ER de energía renovable. ER
AR
C
NR
AR
C
C
NNro. 19: Energía renovable NC
ER
NN

N
R

R
E
N
R C
NFIGURA
E R
A R
N RE R CN N (GWh)
EARR
N R
CER
NN
R

R CARC R N
ER
NRC AR
N NR
R N
N ER C
N
A
AR NR
C R C R R
C
AN AN N RN AR
ER R RCA N N R
ER R RCA N N R
ER
N NR

ER
ER
N NR
RC
E
E A NN
R

RC
ER ER
RC RC A
CE
R
C C
A A A
Eólica AR
NR R 1,38 R
R R
A A
NR NR NR NR
RC
ER
N

NARR
CE
R N
N N
AR AR
C ER
N

NARR
R
CE 0,18
NN Biogás
N
A
N
43,68
R AR
C E RN
R
A R
CE
R NN
341,35
A RN
NR AR
C ER
N

AR
CE
R
NR
NN

NR R R NR
R R
RN E
RN E
NN
E RN RC
AR
CE
N AR
CE AR
N
RC
N N A
N N N A
AR
N
RC
ER
RC
RC
E A

E RR ER
N
E R N
E RR A R C
CECER
R
R NNR RCN
N N N
C C
N R
AR
C
N N RAR
C
N N R R
N
ENRR NR RCAE
R
R RRN CAER R RN
NR
RRN A
A R
R NCERR CAER RN
NR

E E E
CE CE
AR AR AR
C N RNNR R C N RNNR N RNNR R
E RNA R N
AER ARC
CE
R
E A
NN
R
R N
AER ARC E
RR
C A R N
ER ARCE A
CE
RNN
R
CE
R NN
R

C ERNNR RNA
AR AR AR
RC
R R
R C Biomasa R R C ERNNR
N0,16
ANNR
N N NN
R N N
C ER A
N NR R C E 39,10 ER
R
C N ANR 0,38
R C C E A RC
N NR NR
ANRNR
N RE AR
CE
R
AR
N RE A
ARNR
RN N
97,91 R ERN CE
AR
R A
ARNR
RN
Hidráulica
ARRC
ER A
AR
RN
CENR CE
R

R
R N ARR C
N NR
R N NR
R
R N AR93,49 R
C
Fotovoltaica
R
R N AR C R N NR
RRN 24.217,51
RN
N
CE
NR RRCNN
AR E CE
NR RRCNN
AR E E
NR RRCNN
A
CE
NR RRCNN
AR E CE

AE N
RR CAE 33R
N AE N
RR CAE RN
NR
RN
NR

E E R E
E E

C C N
R
C N C C N
ARC ARC R

AR RNAR RNAR RNAR


NN NN
R N R N R N RANR
R
R R R
CE NR R R
CE
R R R
N N NN NN
A C
AR
RE A C E A C EAR
CE
R
AR
CE
R AR
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

N NR N la composición de energía
En la figura Nro. 20, se presenta
R
Nno renovable con corte a abrilNN R R
ER E RN E RN ER
C de N 2023; siendo la R C
energía provenienteR de centrales C a MCI la más Npredominante Ccon
AR R R
R N R
N A N A N A
NR NR
ER
C5.710,90 ER
GWh lo que representó elC69,01 % de la producción de energía R
CE no renovable. CE
R
AR AR AR R AR

R N Nro. 20: Energía no renovable


R N RN
N
R CE
R
N RC E
FIGURA
R
N RC E (GWh)

NR C E N
AR N AR
N A N A N ER
R R

R ER ER
R NN RNN
CE CE

C
C
AR AR AR
C C R
AR AR
NR NR NR NR
ER
N

NR
A RC
E RN
NR
Térmica MCI
A RC
E RN
69,01%
A5.710,90
AR
C ER
N

NR
N N N R RN
ER ER RN R E
RC R
AR
C NR E N RC
RN
NN A
C
R
RN
CE
R
R E
R AR E
N N N
C Térmica Turbogás
AR AR C
16,03 % 1.326,57

R N R N AR
N R N
R CE NR R CE N R E R NR R CE
AR N A RN C N A
R R NR

ER
AR ER
R NN R NN RN

E
CE CE RC
E
AR AR

RC RC RC C
A
Térmica Turbovapor 14,96 % 1.237,90

A CE
R NNR
A C E RN
NR
A CE
R N NR
A R
R AR R AR R AR R
NN NN R NN
N NR C ER C NR NR ER NR CE
RN RN RN
AR
CE
R
N R A R
En la figura Nro.
AR
E A R
C21, se presenta la producción mensual
AR
C E
N
A R
R
de electricidad por tipo deRC
A
E
fuente,
N R N R
RN RN RN RN
R a abril de 2023, registrándoseR en marzo de 2023 la mayor R producción con 3.006,19 GWh. R
NN NN NN NN
CE
C E R
R
N R CE
RC
E R
R RC
E R
R
N R CE RC
E R
N R C E R
N
R E R NN
RN R AR
A R
E R NN A R
E R NN
N A
A R RN R AR
ER
NN
RC RN
ENRNRNR
N N

N N
N N
RC RC R RC R

NN
R A
C E NFIGURA Nro. 21:
A
C E por
Energía bruta
N AR
CE
tipo de fuente (GWh)
A
C C
A
E N AR
CE

R C
R
ER
A R E RCERR N N R
R A R ERCER R N N R
R A RCE RCER
R N
N R A R E R
N R C N R C NR A R
NNRN R C RC
ER

RN RN RN RN
A R A R A R A
A A A
R R R
N N
RE
NN NN NN

R
ER ER ER
GWh
E E NN
RC
C C C
E
AR E R E
AR AR
C
C ERNCNERRNN AR C AR NNR
C E
AR
C
ER
N
AR 3.000
R R C
N
R A R R A R R A RN
NR
C A R
N
R
N AR A
C R
N C E
N C E
A R
RN N NR RN RN NR
AR AR

R
R R
N
R NR

R ARCCE ERNNR NR C ER
E
N RN
NR
2.500 E N C E
R
N N
C
AR
CE N
RN
RN R2.000 A R RN R A NNR RCE R R R
R N R
N R
AR
NR NR
E A
N N N A RCRNERNNR
N
R N
C C N
ER
AR
E AR
E
C
ER E
CRN CRN
AR

R
AC ARC E RN
NR
1.500 R
R
AC ARCE RN
NR
AR
R
CE
R A
R N R
R C
ACEARC
R
E
NR
NN N
R N
A R
E

NN N
R N
C E NR
NN N
R N
A R NN
R NR
R R R R R
RN RN RN
R R R R
CE E NNRR CE E CE E CE E
E E E
RC RC RC

AR C CER1.000 AR C CERNNNNR A AR C CERNNNNR AR C CER


A A A
R R

AR AARRCER500 RNR AR AARRCER RNR AR AARRCER NRR AR ARARCE


N N

RRN
NN RRNN N R NRN
N
N N R
N R C EC E
RN
N R
N R C CEE
RN
N R
N R C E C E
RN NR
NR
C RE C
N
R NN A R R A R
0 AR C E
N
R NN A
RN
NR
R R A R
AR
C E
N
R NN A R R A R
AR
C E
N
R NN A RN RNR
R A
E E E
E E CE
RC RC
C ER
AR
R C EER C EER
A A

R
May 2022

Jun 2022

Jul 2022

Ago 2022

Sep 2022

Oct 2022

Nov 2022

Dic 2022

Ene 2023

Feb 2023

Mar 2023

Abr 2023

RN
NR
N R R
A RCARC RN
NR
N R R
A RCARC RN
NR
N R A C RN
NR
N R
R
E
R
N R N A NN
R N
RNNR A ER
NN
R
N R N
RNNR A
AR
C
R N ER
NN
R

CE CE ERNNNRR
R RN
ER
Fotovoltaica
C E AR
C
3,12 E RN
2,76
C E 2,91
C
3,13ER 3,28 R AR
C
3,27 3,35 3,38 3,54 3,16 3,66 3,53

R AARR
C C N

AR ARRCCER AR ARRCCER AR ARRCCER


R R NN N R
N
R N
A R EólicaE R N N 6,65
R A R 5,14 E R N N 7,36

N
C E R
7,62
A RC
ER
E R
N N
6,22 4,11 4,05 7,45

RN
9,54 11,97 12,28 11,10

RRNNN RN RN NR
Biogás 4,05 3,17 3,62 3,72 RC 3,90 4,21 3,68 3,59 3,82 3,38 3,53 3,01
A R A
NR
A A
RN RN
N
R
RE R ACRE RE EN
Biomasa - 14,65 63,44 63,49 61,72 R 60,21 57,77 20,08 - - - -

NR
NN N
R C CE Térmica

N
558,59 466,60
CE
490,31 552,37 ER626,91
N R AC 774,11 770,38
CE
985,25 1.054,78
NR RCCER
890,78 586,56 518,79

R AR RN RAR
R RC
NN2.319,74
RN R N
A
NRA AAR RNNR
Hidráulica R 2.087,62 A
2.179,48NNR 2.192,46 2.046,25 1.892,27 1.775,62 1.691,56 R 1.624,45 1.606,65 2.400,16 2.401,24

R
NN

N
CE
N N
R R

E NN E NN E
CE CE
NR AR
Total general 2.892,14 2.579,93 A2.747,12
R 2.822,79 2.748,29 2.738,18 2.614,85 AR2.711,30 2.696,14 2.515,90 3.006,19 2.937,66

C C C C
R
RN
E
R ERR R
R ER R
AR ARCERN R
NR CE
R
E RA CARE E
RC
RA C A
N N AR
R
R
A

N
C
C
N
C
N R AR
N R N ARN
A A N
R
NR

E R RN

E R ER
N
R
CE ERNNR
E
RC

A
34R
C
C C
A
NN
AR
AR R
R
NR NR CE
CE
RN
CE
RN AR
A C
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

N NR NRpresenta la producción mensual


En la figura Nro. 22,Nse R
NN de electricidad por tipo de R NN
R a
energía,
ER E R
abril de 2023, registrándose a nivel
R
CE que 24.735,12NRGWh 74,93 %Rcorresponden
de todo el sistema CE
NN
R
A RC N NR A R N A RN
NR
AR
CE
R
N R
a energía renovable y 8.275,37
C E R GWh 25,07 % a energía no renovable.
C E
AR
R
C E
N R AR R AR
N
R N R N ER
NN
R CE R N
R C E FIGURA Nro. 22:

NR C E
Energía bruta renovable y no renovable (GWh)

NR C N
R R AR R N AR
A RN A RN
NR NR NR
E RN GWh
E
E RN

E E E RN

RC
RC RC RC

RC ERNNR RC ERNNR C
A A A
3.000
A 2.500ARC A C A CE
R N NR
A R
R R AR AR
NN
R
R NR R NN
NR R CE NR E RN N R AR
CE
A C
RN
R
N N
ER
R 2.000 ER
R AR E R
NN 1.500 NN N N
RC C
AR C
R R AR
N R N
CE NR RC
E
NN
R E R N R CE
RN A C RN AR N
NR NR R

AR
R R
NN
ER
N
1.000 ER
N
ER

CE CE CE CE
C C C
AR AR AR

AR AR AR AR
R R R
R NN
500 R NN R NN RN
CE CE CE CE
AR AR AR AR
N
0 NR N NR N NR
NR C ER NR C ER NR C ER NN
R
CE
May 2022

Jun 2022

Jul 2022

Ago 2022

Sep 2022

Oct 2022

Nov 2022

Dic 2022

Ene 2023

Feb 2023

Mar 2023

Abr 2023
N N

N R AR
AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR

R N N N N
ER ER ER
No Renovable 558,59 466,60 490,31 552,37 626,91 774,11 770,38 985,25 1.054,78 890,74 586,56 518,79

R C R C NR R C
Renovable 2.333,56 2.113,33 2.256,80 2.270,42 2.121,38 1.964,07 1.844,47 1.726,06 1.641,36 1.625,16 2.419,63 2.418,88

N N N
RN AR N R N RN AR
Total general

A
2.892,14 NR 2.579,93 2.747,12 2.822,79 2.748,29 2.738,18
NR 2.614,85 2.711,30 2.696,14 2.515,90 3.006,19 2.937,66
NR NR R NR NR NR
N N
ER ER

CE RN E E ERE
N AR
C
N AR
C
ER C E23, C C ER C ARR
CC
AR AR R AR R
NNRR En la figura Nro. se presenta R
NN un
R comparativo de la producción R
NNNmensual
R de energía eléctrica NR
R
CCEERRNN
entre el 2020A
R R
a 2023;ARse E RENRN
R R
C Cobserva una marcada Adisminución
E RN
E R A
C C de la producción de energía RC
E
E R
R NN
N

N N N
C
AARR AR ARAR AR
R R A

R N NN2020 que
NN durante el primer semestreRdel NR coincide con la etapaNNN
deNconfinamiento dispuesta R
R
R CE N R N
R
R R N
E E E
E
N E R N
N
C C R C
R
E
E
NR R
por los temas derivados de la pandemia por Covid-19.
ER
N
C AR AR AR
R
C
C
NN AR
RC N AARRC
RAR N NRAR NN R A
ER
R
N N
NR RC R R

R R E
AN NN A NN

N N
ER ER ER
E R NR ER NR C ERNNR R
C C C
AR AR AR
CFIGURA Nro. 23: Comparativo
C
energía bruta (GWh)
R C
R NN
R GWh
A
R
ARCAR E C E R N

N
R
N ARCAR
A
R E C E RN
A AR NNR
C
N
R
N ARC
A
R
C E
AR
NR
R
ER NNRR 3.100 RCER CER NNRR RR
N
N ER
R R
N R
E N
C
AR
NN CE N NR
R CE
R
NN A
R R
R CA ERNN
R CE R
RC
E RN
CEERR
NN 2.900
R
A
A C
N
EERRN
R NR
A R R
ENR R A C
A
R
RN2.700
N NRN
C C
ARR
NNN
AARR
NN
N C
R RN
AR
NN
NN
A
RCER RNN2.500 RCER RNNR RCER RNNR
R R R
CR
E E E E
R
R R RC NR
R
AC
AR
CE
NR
2.300NR
N RC ARCE
A
A
N N
R A
C E
AR
E R
NR
N N RC ARCE
R A
A
N NR
R
N R
N R NR R
N
RN RN RN

E E E E
CE CE CE

R ACRECR1.900 CR ERNNR A CR ERNNR CR ERN


AR AR AR
2.100 NR
R C R E R R
C E R C R E
R ARC NNRR NN ARA ARC NNR N RA ARC NR N ARA ARC
RN
R N
E
A A R
NR NR NR
RN RN RN

EE
N
RE RE
CE CE CE
AR
C
AR
RN R NR AR
NR 1.700E
RRC C R NNR
RR C EC R NNR
R C CE
RR C
A
N N N N
R A RNCER
R A RN CER
R R RN CER
R A
Meses

A A A A
R N NR NN NR NN N
1.500 ARC AR E C E R C E R
A A
N
R ERNN
AR AR
N
CE ER ERNN CE ER ERNN R ERNNR R
N N
ENERO

FEBRERO

MARZO

ABRIL

MAYO

JUNIO

JULIO

AGOSTO

SEPTIEMBRE

OCTUBRE

NOVIEMBRE

DICIEMBRE

R
R
N A RC ARC
R R
R
N A RC ARC
R R
R
N RC ARC NNNR E NR
AR
C
N R A
R
N R A
R
NR
N R A RN
NR RC
E RN

R R R
A
EN N N
RN RN

C R C R
AR
E
CE

CRE C E R RNNR AR
CE

CR
A ARC E RN
N R
2020 R
N RA ARC CR E
2.895,90 RN
N R
2.700,31 R
N RA ARC
2.631,47
CR E RN
N R
R A
N R ARCE R C
2.300,15 E 2.520,32 2.620,48 2.708,90 2.650,33 2.536,78 2.661,87 2.353,51 2.667,98

N N N N
E E E
A NNR NNR A A
R NR
R NNR ERR
NN
R 2021 2.663,54
R
2.490,28 2.942,39
ER R 2.873,83 2.701,04 2.589,37 2.669,96 RN2.681,92 2.487,66 2.660,52 2.681,25 2.772,47
NN
ERE ERE ER E
C C E
R R AR NR
C ERNNR RNNR CC C C
R CNN ERN
2022 2.538,69 A 2.964,99
NN 2.761,40 2.888,62 2.892,14 2.579,93 2.747,12 2.822,79 2.748,29 2.738,18 2.614,85 2.711,30
RN
R RR RR
AERR
R R
CE RC 2023 CENR NR E

N
C -

R A ARC ARCE R A ARC R A ARC


2.696,14 2.515,90 3.006,19 2.937,66 - - - - - - -
A A RN
AER A E RN AR
C
N
C

N N 35N
N AR
AR A

ER
R R
NR CE NR CE NN
R
NR NR C
CAPÍTULO

PARÁMETROS
5
DE CALIDAD EN
LA TRANSMISIÓN
DE ENERGÍA
ELÉCTRICA

Estación de Bombeo
Sucumbíos
OCP Ecuador
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

5 Parámetros de calidad en la transmisión


CAPÍTULO

de energía eléctrica
5.1 Introducción
La calidad en la transmisión de energía eléctrica es un aspecto fundamental para garantizar el
funcionamiento eficiente y confiable de los sistemas eléctricos; en ese sentido, la Regulación
Nro. CONELEC 003/08 “Calidad de transporte de electricidad y del servicio de transmisión y
conexión en el Sistema Nacional Interconectado” establece los parámetros de calidad que
deben cumplir los sistemas de transmisión.
Desde su aprobación a la fecha no se cuenta con actualización a la referida Regulación y
que considere los avances tecnológicos y los cambios en la topología del sistema eléctrico;
especialmente considerando la implementación del sistema de transmisión de 500 kV,
aspecto que representa un cambio significativo en la infraestructura de transmisión eléctrica
del Sistema Nacional Interconectado.
El documento presenta una revisión integral de los parámetros de calidad establecidos en
la Regulación Nro. CONELEC 003/08, con el propósito de evaluar su cumplimiento durante
el periodo comprendido entre 2011 y 2021. Mediante análisis estadístico, se busca contar
con una visión actual de la aplicación de la Regulación, considerando principalmente las
transformaciones experimentadas en la topología del sistema de transmisión.
Como aporte complementario se revisa normativa internacional referente a los parámetros de
calidad en sistemas de transmisión de energía eléctrica. El resultado de este análisis normativo
permitirá identificar y plantear posibles actualizaciones en los indicadores existentes, y que
permita incluir los cambios tecnológicos y a las nuevas exigencias del sistema de transmisión,
especialmente en relación a los sistemas de transmisión de 500 kV.
El análisis realizado se basa en la información proporcionada por la Dirección de Control de la
Transmisión del Sector Eléctrico con corte a diciembre de 2021.

5.2 Regulación Nro. CONELEC 003/008


La regulación tiene un alcance de aplicación al Transmisor, los Agentes que prestan el servicio
de transporte de electricidad, a las Empresas Distribuidoras y a los Grandes Consumidores
conectados al Sistema Nacional de Transmisión; contempla principalmente líneas de
transmisión e interconexiones que operan con voltajes superiores a 90 kV, incluyendo las
instalaciones de transformación y regulación de voltaje, y los puntos de conexión de Empresas
Distribuidoras y Grandes Consumidores.
Considerando que la calidad de la transmisión de energía eléctrica permite garantizar un
suministro confiable y eficiente de electricidad la Regulación Nro. CONELEC 003/008
establece niveles y procedimientos de evaluación de la calidad de la potencia, para el servicio
de transmisión y para la conexión en los sistemas de transmisión del Sistema Nacional
Interconectado (SNI), según los siguientes aspectos:

5.2.1 Contenido armónico de voltaje


Evalúa el contenido armónico de voltaje tomando como referencia los valores límites
establecidos en las guías IEEE 519 Harmonic Control; estos límites varían según el voltaje
de barras y se consideran principalmente las armónicas comprendidas entre la 2° y la
40°. En la Tabla Nro. 9: Límites para contenido armónico de voltaje Regulación Nro.
CONELEC 003/08 se muestran los límites establecidos en la Regulación Nro. CONELEC
003/08 para el contenido armónico de voltaje.

37
AR AR AR AR
R NR NR
NN RN RN N
AR
C ER
N R ARC
E
N R ARC
E
R AR
C ER
PANORAMA
N
ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17
R R CE R N RN
N
N R CE N R C E N R ARCE N N
R contenido armónico
N AR TABLA Nro.R9: N LímitesApara ER
NN
R

R Nde voltaje Regulación Nro.E R


CONELEC 003/08
A R ER
NN
R
RN

CE ERNNR CE ERNNR
CE

C ERNNR
C C
AR AR AR

NN
R
R
A RC R
A RC A R RC
N R A R A A
NNbarras [kV] Contenido armónico R
RN Voltaje
R de NR VTHD máximo [%] R NN
E CE RN Vi1 [%]
individual máximo
E N R AR
CE
NR AR NR
RC RN
R
N RN
ER
R CE
R A E
N N N N
C
AR AR C
N Vn ≤ 69
N 3,00
AR
N 5,00
N
ER NR69 <RV C≤ 161 ER R1,50 R NR RC ER
AR
C R
N A
R

RN
N
C E N2,50
A
R

ER
AR
R
RNN n R NN NN
ER
E NR E NR
CE CE C
AR AR AR

A RC RC
E RN
N R
Vn > 161
A
C
R ERN RC
1,00
A
C
R ERN 1,50
RC A R C
A
N R A
N R A
N NR A
RN RN ER
RN
NR CE
5.2.2 Contenido NN
R E
RC corriente
armónicoAde NN
R
C RN
NR
RC
E
N R AR R C ER
A R C ER
N R A
N R AR
ARC
E
N R
R N N
Se calcula considerando el porcentaje de contenido armónico individual en la onda de
R R N R N
CE R CE R E R CE R
corriente y el valor del TDD (Total Demand Distortion) de la carga conectada por los
N N C N N
RN AR RN A R RN A R RN
Agentes en Nlos NR puntos de conexión. Se consideran NR armónicos comprendidos entre el
ER RN

NN
R
C E NR 2° y 30°. ALos
C E
RC límites de contenido armónico A R CE corriente y TDD se rigen por la guía IEEE
de
C E C E
R NR ERN R AR AR
ER 519 Harmonic Control. En la Tabla Nro. 10 se presentan los
RERN N R
R Elímites
NR establecidos para el R N
A
CE
RN ARC contenido armónico N N
de
R R C ACE
corriente. N
R R
N C
RN
N
R R
N CERN
E E
NR NRR NRR
A A A
C C
AR NR
RRNN AR RRNNN R AR RNRNN AR
R
NN
R
NERN RC
E
CE CRECE CE R
R
N CAERCE ER
RC N
ER
N
AAR R R
R
NR
N A R A
R N R
A A
N R
A
C
R Nro. 10:NLímites R armónicoN
N
N
N N R CETABLA A RC
N R para contenido
E deN
R RAR
ER Nro. CONELECN003/08 E
R
corriente Regulación
R NN AR R R N R C R N R C
N R C
E=IR/NI A R 11≤C E17 RN17≤ h < 23 23 ≤ h < 35ER TDD
A
A NR E
R R

R C
NN NN

N N
C
ER ER
E E
CE
R R C
C C

N N NR R
R ER NN RN A
AR AR AR

A C NN R A C NN
AR
SCR h <11 h < 2NR 3

E
R
R R
AR
R RN SC

E
C N
AARRCERNAVNRRC≤E69R kV A CE ERNNRNR
CE
NN AR
C
RCNRERNNR RCNR ERNNR
ER CE
R
CE
R
AR
ACERNARC
AR
A N
n
R
AR
R
A RC ERN
R NN
C
NRN
N
R
AR
CE
< 20 AR4,00 RR
RN
NN
N 2,00
C E R1,50
N N NR
NR 0,60 5,00 A RC
A NN
R

R
RRN R R R 1,00 R
R CEE R 3,50 20-50 C EE
7,00 A R 2,50 E
RC CE RNNR
8,00
RC
E
N R50-100 N 4,50R N N
RC
R NR RC R
A ARA 10,00 CERNN NN
AR N N N
A N A4,00 R CE 1,50 A
ER
A R
NN R CER R
ER

R CER RNN100-1000 R N5,50


12,00
N R 5,00
C C

R
AR AR AR

N RR C E R R N
N R6,00 EE 2,50 NN 20,00R
2,00 12,00 15,00

A R
R C E N A R 15,00 E
C
NR
N CC A
N C E NR NR

AR
N R > 1000
N
RN

N AR CE NNRRN AR CE 69NNkVRR< N R7,00


N R RN RN

AR CE NNRRN AR C
E E E
A RC R ARC R A RC
NN NN RN
N

AR AR AR AR R RCECR E NR AR
ER ER

ER E ER E
AR
C V ≤ 161 kV AR
C CE

A
AR
RC C < 20NNR RC C
n

AR
R NR 0,75
NN
R
A EARRN20-50
ERR
CN
2,00
A
1,00
RANR CNE
RRN
A
0,30
R
RN 2,50
CENN
R
R
A
NR NR E R 1,25 E
R R 3,50 1,75 R 0,50 A 4,00 NR
NN C NN C N N N C RN
RCNER NRR
RCNER RNCER
NN R NN R R
AR AR AR E
EAR
N ER
ER N
2,25 E AR
ERN N RC
50-100 R
5,00 2,00 R 1,25 6,00 NR
RC A RC N
RNA
N A RC
E
100-1000
RN
R C N
R NNR R > 1000 EAR 7,50 NNR R
6,00 A
2,75 2,50
R N
R NN1,25
C
R
1,00 N
R NN AR
C E
7,50 AR C E RN

E E E
A A

C ER NN RC ER NN RC ER NN RC ERNN 3,50 3,00 R 10,00

C ER NA R C R NA VR> 161 kV C R NA R C ER
R R
NN NN

R N R E N R E N AR
C
RC
ER
AR
C ER

A RC ERNENRR < 50 A R2,00


NR
C ERNENRR1,00 A 0,75RC ERN0,30 A
R R

NRR
NN n
NN
RN
CE
A RC C
R
E R A NAR
C ER

A
AR
C ER

A R

RC RC CC
NN 2,50 ER NN
AR R
ER R RC R C R CE
R
C NN ≥ 50 NN AR RRNN AR
AR
A EARRCNENRR
A
3,50A
NC N
E RR
1,75
NR
1,25 0,50
RAN
N
RC
E A 4,00AR
A
NR
EARR RN E
RC C C
RN
E
R
A
R
NN armónico individualA R C R
AR con respecto al voltaje nominal deAoperación E
R ER
R R
Vi:
RC
1
Contenido máximo en porcentaje, Vn de la barra.

RN
N N N
2 C
SCR:R Corriente de cortocircuito trifásico mínima calculada Isc, dividido para la corriente Ic promedio de las demandas máximas en el mes.

N
3 A Orden del armónico.
h:
N N A
R R R
CE
NR C E NR C E N R
N A R N A R N R
N
AR
R NR
R R RN
ER NR
R N

CE CE
CE
AR R
CE
NN
AR C
AR AR R ERN
R
NR NR CE

AR
C ER
N
R AR
C ER
N
R
38
AR
R
A AR
C
R
NN NN NN NN
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

Los límites de contenido armónico de corriente Ih, están expresados en porcentaje de


la corriente Ic promedio de las demandas máximas en el mes.
Los límites de componentes armónicos individuales de corrientes Ih indicados en la
tabla, se aplican sólo para componentes impares.
Para los componentes de armónicos pares, los límites son el 25% de los valores indicados
en la tabla.

5.2.3 Indisponibilidad de instalaciones


La Regulación también contempla la evaluación de la indisponibilidad de las
instalaciones, estos indicadores son determinados semestralmente (para efecto
del análisis cada semestre se identifica con A y B, respectivamente) y consideran el
número de horas de indisponibilidad (LHI) y el número de desconexiones (NDP). Los
N NR límites establecidos paraR R
NN instalaciones se muestran
NN la indisponibilidad de las distintas NN
R
C ER CE
R en la tabla Nro. 11.
R
CE
R
CE
R
AR AR AR AR
N R R
RN NN NN
A RC
E
N RNro. 11: AR
C ER
NR AR
C ER
R AR
CE
R

RN RN N
TABLA Límites de indisponibilidades y número de desconexiones semestrales,

E E RN R CE
NR R C NR
Regulación Nro. CONELEC 003/08

R C NR AR
C E
N N
RN A N A N R AR
NR NR
AR
CE
RN

C ER AR
CE
RN

C E RHORAS DE
C E
NÚMERO DE AR
C

ER
NN
R
AR RCERN
N
TIPO DERINSTALACIÓN

AR CE
NR
INDISPONIBILIDAD
R N (LHI)
A R NR
DESCONEXIONES (NDP)
C ER
N
R AR AR
NR
A
N R NN
R
ERN Campo
ER
N de conexión 2,00
NN R
1,00
CE
R
RC NR AR
C NR E R N AR
RC RN
R
N RN
ER
R E
Circuito de Transmisión
R A E
NN NN N
C C
AR AR 4,00 C 2,00
230 kV
AR
N N
R ER NR RC ER R 4,00 R 2,00 R E R
C E N RC
Circuito de Transmisión
N
AR N N C N
138 kV NNR
A A
R R

ER
AR
R ER
RNN R NN
ER
E NR
CE CE C
AR AR AR

A RC CE
RN
N R Capacitor y Reactor
A
C
R ERN RC
2,00
R C ERN1,00
A RC
NR
AR
C
R AR R
NR Transformador NR 4,00
A A
N N 1,00RNN
NR C ER NR C ER NR CE NR
RN RN RN RN
A RC
E
N R AR
N R ARC
E
A
N R AR
A
N R RC
E AR RC
E

R N R N
Estos límites establecidos
R N la calidad del transporte
permiten evaluar y controlar
R N
C E Nde
C E
R electricidad y el servicio de R
N C E
transmisión y conexión en el R
N E
Celéctrica. NN
Sistema Nacional
R N A R N A R NR
N A R NR

ER ER ER ER
Interconectado, garantizando así un suministro
ERN confiable y seguro de energía ERN
RC RC

C
R
C ERN C ERN C ERNNR
A A
NN
RCE
R
R
A 5.3 R
A ARC
NR
R
A ARC
NR
A R R
AR Análisis
R del cumplimientoRde la regulación
C CE
R AR
N N NN
RN CONELEC 003/08 ERN
Nro. R

NR
NN R
CE C CE
R CE
NR AR NN
R
AR AR AR R
CE
NR R R
R

N
CE

NNse presenta un detalle deRlasNindisponibilidades


N
5.3.1 Clasificación de indisponibilidades AR
A R
RN R R
E E
E
A continuación, según la Regulación
R Nro.CCONELEC R C R
NR

ER
N N R 003/08, yN
N
A la Regulación deECalidad
R del A R
conforme
ER
NN
R

ER
N NR
lo establecido en el Procedimiento “Aplicación
transporte de electricidad y servicio”, elaborado
C
a
por elR
E
N N
R C
A
AR R
RC
RC RC C ERNNR
NN

A CE
R NN
R CENACE (Operador Nacional
A NN
R
RC
ER
de Electricidad)
CE
R
A
y aprobado por la ARCERNNR.
A R
A RC
AR R AR
NR NR NR
A
NN N N N
C ER R C ER R CER R C ER
AR NN AR NN AR NN AR
NR NR NR
R R R R
CE CE CE CE
AR AR AR AR

R N R N R N
NR RC E NR RC E NR RC E NR RCE
N A N A
39
N A N A
ER
NR NR
R R R
N N
ER ER
E E
C C CE
AR AR AR
N NR NN
R
NN
R
N NR
ER CE
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓNR 17
CE
R ER
RC N NR A R N NR A R RN
NR AR
C
RN
NR
AR
CE
R
N R AR
CE
R
N R ARC
E
R A RC
E

R N R N NN R N
NR
FIGURA Nro. 24: Clasificación de indisponibilidades
R
NR RCE N N R
R C E
N NR AR R N CE
R C E
A A A
NR NR R

R Equipos / R E
N RN NN
ER ER

CE deERNlaNinstalación
CE ERNNR accidental (no ■ RPropias
E

C E R
A RC Falla humana RC
Material / Diseño
A Externo al sistema AR
C

R
A intencional)
■ Interferencia
RC por personal A RC
R
A R
■ Animales. RNN
RC AR
R A R A
» Aplicación incorrecta A
■ Incendio.
NN NNo contratista
R
de la empresa R NN
R NN
de equipamientos R
NR A
E
de la misma.
RC NR CE
(instalación R
o
N N■ RVegetación. AR
CE

R
N RN
ER
R ■ Errores de operaciónE
R AR
construcción
E R ■ Terceros (daño o R
N N N N
C C
AR AR C
R N (maniobra indebida).

R N inadecuada).
AR
N
interferencia accidental por
R N
ER
trabajos de otras empresas,

C E ■ Defectos, fallas o

NR C E » Diseño o proyecto

NR NR
choque de vehículos o
C E
R AR R
mantenimiento inadecuados (error de
CER
NN
R

E R N inadecuado de líneas
CE
NR
RNo
R N
E » Protección, R C
diseño).
R No interferencia
Edeliberada A ER
aeronaves). NN
CE
R
R

A(operaciónAR RC(atentados).
AR R
equipamiento (errores ■ Daño AR
C C C C
A
medición y
R
A R RN
de
N Rcableado / conexión y
CE errores de ajuste). AR ARCERNsupervisión
N R
errónea, falla de
ER
N N R o intencional
AR ARCE
A R R A R
N
■ Problemas
RN viva.
en trabajos con NN
equipamiento,
Rsistemas
fallas en
R NN
RN
NR C E línea
RN
NR C E R
de servicios
NN CE NR
RN y C
N R AR ■ CircuitoRincorrectamente
A
C E
N R AR
AR
CE
auxiliares). R
N R AR
Fenómenos
ambientales A
RC
NR
naturales
E AR

R N identificado.
R N » Equipamientos,
R N R N
E N R CE N R C E materiales y
N R
» DescargaC
E
■ Condiciones climáticas
N R
R R R
accesorios (deterioros

RN Sistema
A interconectado ERN A
R NR
N A atmosférica.
N
ER » Lluvia. ER
NN del equipamiento,
RN
ER
E
C CE
AR R

C
NR explosiones, roturas,
C ERNNR ■ Sistema de potencia.
C ERNNR C ERNNR» Nieve o granizo.
A

R R R AR
caídas, etc). R
NN
A RC A
A RC ■ Fabricación  A RC
■R
Fallas en otros sistemasA de R A » RViento fuerte. AR
CE
R
N NN » Falla NN
RN generación o transmisión. R el diseño del R

NR
E E R N Nen
E R N
RN
C ER » Neblina.
AR ■ Desconexión
NN
R por A RC AR
Cfabricante.
A RC
E
NR NR NR
R
C
N
E
seguridad del sistema y/o » Calor solar.
RC
AR
Ainstalaciones. » Falla de equipos y
N N
R
materiales. ■ Medio ambiente
R R
RN
NR
AR
CE
RN
NR
AR
CE
» Falla de montaje de
fábrica.
C E » Contaminación.
R
Nchoque N NR R
A
R
R

ER
N
» Vibración o
RN
RN
CE E
CE
E

A
AR R mecánico.
C
RC ERNNR C
NN
AR
R
R
NR CE N R

ARC
ER
N
R
Otros
A A RC
R
AR
R
A
» Inundación. A R
RN
» Deslizamiento de tierra.
CE
R
N ■ No determinadas. NN NN NN
RN R R R
CE CE
R ■ Incidentes por causa de fugaz (desconexiones
NR CE »R Terremoto. CE R
AR NN AR RN AR que
fugaces NN AR NN
AR
CE
R
N R
causan interrupciones C E
ARsuperiores a tres minutos).
N R AR
CE
R
N R
» Materiales llevados
AR
CE
R

R N R N R N por el viento.
R N
NR R C E N R C E N R C E NR C E
A NN
R

R N
5.3.2 Análisis A
de R
indisponibilidades R N A R
NN
R
R N AR NN
R

E
R ER ER

CESegún E Npor
CE C C

R el CENACE, en el C
AR AR AR

R R C R AR
R NR - 2021, se
NN la información proporcionada período N2011
A Rregistraron 5.862 casos Ade indisponibilidad
C E R
R C E RN A C
en el Sistema Nacional
R
E R
de Transmisión
NR NR NR
A A A
(SNT)RNy que corresponden a la CELEC RN EP Unidad de Negocio Transelectric. Estas
N R
C E NR C E NR R
del sistemaERyNNse clasifican NR
RN indisponibilidades N involucraron Rdiferentes elementos N RN
AR
CE
N R AR C ER
N
A
AR categorías según su causa. En
en diferentes R C ER
N
ARla Tabla Nro. 12 se muestraAR
C
R AR
C E
la cantidad N R
R N R N R N
de indisponibilidades en el SNT en el período de análisis, estas han sido agrupadas
R N
E R CE R E R CE
RC N N C N
según el tipo de falla identificada; en la figura se evidencia que las fallas más

RN AR RN A R RN AR
NR NR

NR E R CE
RN
comunes corresponden a “Equipo/Material/Diseño”
E R CE
RN y “Otros”, con el 31% y 22% de las
E R
E R
C C C C
A A
RN indisponibilidades, respectivamente. En la categoría “Equipo/Material/Diseño” NN
incluye
A RC
E
A R R CE
N R
A R
RN principalmente las fallas relacionadas
R CE
RN
N R
con la operación del
R CEA N N
RR
Requipo, los A R C ER
materiales
A R C
A utilizados o el diseño de A los componentes del sistema; A por otra parte, la categoría AR
“Otros” engloba causas no determinadas o incidentes temporales que causaron
interrupciones superiores a tres minutos.

40
R R NR NR
R NN R NN N N
CE PANORAMANRELÉCTRICO 2023/R CE 17
EDICIÓN C ER C ER
AR N A N NR AR N NR AR RN
NR
E R
A RC
N R N R A RC
ER
A R A RC
ER
RC
E

N
RTABLA Nro. 12: R N RN
N
R R
R CE E E
Número de indisponibilidades en el SNT periodo 2011-2021

N R
N R C N ARR C E
N N C
N AR ER
NN
R

R N A R N ER
NN
R

E R A R ER
NN

E E
RC
C C C
AR AR # EVENTOS AR

RC RC
# EVENTOS QUE
TIPOS DE FALLAS DEL SNT # EVENTOS CON CARGA
NR R R R
CAUSARON ENS
NN NN
A
DESCONECTADA N

R
A AR
CE
R
Fenómenos naturales R
A RC
A784
E R
126
CE
RN
AR 121
A
NN NN
R
R R NR R NN
CEal sistema
Externo 836 N 54 R 54 CE
NR AR NR C ER NN AR

NR
RN RN R
NR NR R
CE CE AR E
N
Falla humana 195 20 22
AR
N N
AR
RC N
RN
R R
Equipo/Material/Diseño
1785 A 152 148
R
E E
C Eléctrico NN972R
NRdel Mercado NR E
AR
C R
NActores
A R R
CE 57
RN
53
AR
C R

ER Otros ER R1290
AR
NN NN NN
ER ER ER
E NR CE
C C C
AR AR AR

RC RC C
153 151

A
R
RN
N
CE Total A CE
N
RN 5.862 R
A562 RCERN 549 R
A R
AR AR
NN
R
NN
R A
N NR A

NR
N NR ER
C En la Figura R
NN Nro. N NRse muestra
25 C los diferentesNR R
NN de fallas
tipos ER
C que causaron NR las NR
N ER
RN RN RN
CE
R
ER AR ER R A R
E en el SNT durante R E E R A R E ER R R A
NN NN NN NN CER
C C C
C R
indisponibilidadesC el R
período Canalizado. R C
AR AR AR AR
R A R A R A
NN NN NN

E R N R ER
AR
C ER
AR
C
N R ER ER
AR
C
R E R
ER
AR
R
C N RRN Nro.C25: Tipos de fallas delN RRN C N RN RC
N N
R ERCNE A
FIGURA R R ERCNE A
SNT R
periodo NN
2011-2021
ER
R

R EAR CNE A R
N R RN CE ER
NN
R

N N N N E R NR
C C
NR
R R
AR
R C
AR
N
RN
R AR RCER C
A NR
E
N
R AR RCERER C
A NN
R
NR
E
N
R AR RCER C NR
E R A R ER
ARCERN
NN
R
CE
R

C
N AR
C N N AR
C
AR

NRRC ERNN R C
NNAR NNR CERN RR
R A R A R A R A
A
N N NN
NA NN
E 13CER%
RN ER

R
R R R
NN
E C Fenómenos naturales E C
AR R AR AR
NR ARC NR ARC RC
N
N NN N AR RA RE R
NR
CE R CE R RR
N
R R NN
R
R CEC

N
CE

NN ARCERN N CERN RCN


AR N RR
R R
NExterno
R E
RN A
AN
A

R
N A N
R R R
14CE% R E R
N E N RC N N
E
ARal sistema
RN C RN RN
N N
ER AR NR ER N N
ER AR NR
A
R NCERNR RCNER A
N R N
C
ARR
R

R ER
NN

C C
CE ARR NN RACRE RNNR
R
CE

CR RNNR CRFallaRNhumana
AR R

RN RA 3RN%
NN
RA
R R NR
N NN R
RN NR R CE RN

E A E E A
CE CE E
AR RC

A ERN A
AR AR

RC ERNNR RC ERNNR RC ERNNR C


A
CE CE CE
AR AR AR
ER
N ANR
RC RER
N NR
A C
NR
RC ER
N A R
NR
R C NR A R C NRA R C NAR R C R
AR R AR AR
NN
R
AR
N
C
R
ER
N
C E
N A
N31NR
RN Equipo/Material/Diseño
R
AR
C E R N
C E
NR
R%NN
AR
C
N R
CE NR R
RN A
ER
N
RN
N
CE
R NN

AR
CE
R
N R RN AR
AR
N R RN
CE
RN
AR
CAR
E RN
N R RN A R
AR
C E
N RR
N RR C N E N N
RR EléctricoC E N RR C N E N R R N C E
NCE AR N R RNCE AR
Actores
ER
NN delRMercado
17N R %RNCE AR ER
NN
N RERNCE AR N
R
ER
NN
R

RNRC A E
AR
C
RNNR R N C ARNNRE NN
R AR

R
C
NRC ARNNR R N NN
R AR
C

R
ER ER
NR NR E A R ARCE E ANR ARCE R RC A
AR
C
E C E AR
C

AN
R RC ERNN R RC
RN R R R
CE
N N A C N N A Otros ERN
C 22 % N N A C E R NN
R
AR
CE
A R C ER
R RAR R CER R AR R CER RAR R ARR R
NN N N NN N N NN N N NN NN
R
R R R
CER RCER
R R R
R R
R
R
R A R A NN R
CE E CE ER CE CE
AR
N N CE R A
RC
N N AR
AN
CN AR
N N RN
AR

N
R
A R N A R R
R RN
R
A
R R E
R AR el análisis R R C
N
E

N NC E En
C

NRRN N E
C del Sistema Nacional
de las indisponibilidades
NRC N
NRRInterconectado
en E
las líneas de
NR Ralgunos
transmisión
C
(L/T)E Ay R
RA R N E A
transformadores
RER resultados
C
R
relevantes. EnR E
N E A
R CNro. 26 se presenta datos
ER
NN
R
(SNI), seNobservan
E A
Rsobre los eventos RE ER
NN
R

E R
C
C C
N NR
C R
N CERNdesconexión de lasRL/T NC la
R
Figura
N en elCperíodo
AR
C R de
N C
AR NR

RNR AR
RN RN

ERAR ARA E AR ARA


N
AR con
AR
R R
E N R NN N R N R N E
RC RC
30%A
R
2011-2021; en la misma se observa
N RN Eque
R respecto
en el E
CE
A AR ER CE NR
A
C ERNNR del número de desconexiones, C ERNNR
en promedio no se cumplió RC
AR la Regulación N
C ERNNR
R
A RC de los eventos. R
A RC AR
C ER A
R
A RC
A
N R A
N R N R A
NR
RN RN RN ER
N
CE R CE R CE R C
AR NN AR NN AR NN AR RN
NR R NR
R R R
CE CE CE CE
AR
N
AR
N AR AR

RN N
41

ER E ER R E
ER ER R CER
R N
R
R C ELÉCTRICO N
R
R C NR AR
CE
N N
N RN R AR
PANORAMA 2023/
A A
NR EDICIÓN 17 NR NR

ER
AR
CE
RN

C ERNNR CE ERNNR
AR
CE
RN

C E AR
CE
RN

R
A FIGURA
RC Nro. 26:
R
Eventos de desconexión
R
A RCde L/T en el periodoA2011-2021 CE
R NN
R
AR
AR
NR NR
A A R
N R NN
ER NN R CE
R
NR 70 RC NR E R N AR
A RC RN
R
N N
ER
R ER
R A E R

12
N N N N
C C
AR AR C
Número de eventos de desconexiones

R N 60
R N AR
N R N

16
E E
ER E

13

17
C NR C NR NR C

14
50

15
R AR AR

11
RN40 RN RC RN
R R R

14
ER
NN NN NN

14
ER ER ER
E NR E NR E NR
C C C

A
AR AR AR

10
C C C C

8
4
R ERN30 R ERN R ERN R ER
6

6
A A A A
7

C C C C
AR AR AR AR

51
R R R

8
20NN NN NN
4

33
39

39
R ER ER

35

34
35
NR C E NR C NR C NR CE

32

29
N 3 N RN
R AR 10 R AR R AR R AR

28
27
ER ER

26
27

27
E
24

N RC
N RC
N RC
N
2

19

17
17
A A A
N N N N
12

R R R R
8

CE CE CE
0
NR NR NR
PERIODO

N R
AR AR AR
2011-B

2012-A

2012-B

2013-A

2013-B

2014-A

2014-B

2015-A

2016-A

2016-B

2017-A

2017-B

2018-A

2018-B

2019-A

2019-B

2020-A

2020-B

2021-A

2021-B
R N ER
N NR
R N ER
N NR
R N R N
R
CE
AR
C

CE
AR
C

CE C E
AR AR AR AR
NNR N NR CUMPLE NO CUMPLE N NR NN
R
R R R R
CE CE CE CE
AR
NRRNNR AR
NRRNNR AR
NRRNNR AR

NCRER
N N R N

R
ER E ER E N
ER E
RC RCdeRlas RC
PorR otra R parte, respecto N que exceden
RL/T la C
indisponibilidad de N las
R 4 horas, la
CA NN CA CE NN
R
N
N
A
R R R
ER AR
N
R RNR RR
A N
N CE R A A la mayoría R A R

NNRN R
E E de este límite;
ERFigura Nro. 27 muestra que RC de los eventos estuvieron debajo
N C RC

N
R
N A
N R A C A

NR N NR N AR
NA A
es decir cumplieron con lo establecido en la Regulación.
R
R
N
R E R E N R E
NN
R E
RN CRC N
NR ARAFIGURA Nro. 27: Eventos N
R
RN CAR
R
NR de horas
A
E C
E R N R
A ERN
C NR NNRNR
NR AR
NR RN
NR

C E NN
R

RR
ER
R
EC E EC R E C ECR
CE AR
E
RN CE
AR
C

AA
AR NR
C
CR ERNNCRERNNR NR
indisponibles de L/T en el periodo
NR
2011-2021
R NR
RACR ERNNCRERN RC
E RN
ER
N A
RACR ERNNCRERN
A
R
RC A
RNNR
A ARC AR R R
A
AR
C
R NRA AR
C AR
RNNR
NR NN N N NR
N
ER CE NR 70 R R NN R RN ER N
ER CE NR
RCAR
E R
CE NR N E R C
RCAR
RN
N C C A R

R AR AR
RN N
RA N
R R A AR ERN RN N
Número de eventos de indisponibilidad

R R
R
E CE 60
R ER CE

3
N50 NN N N NN
CE E
AR RC C
RN AR RC RC AR
N
N
A A A
N AN N N
2

R
E CE R R R R E R R
5

R NR R R E E R R E C R NR E C 5
8

C C C C
4

R N N N N N
2

AR A
RN N ERN R C N ERN R A R N RN R AR NR NR
7

A RE A R A
R R R
6

40 RN RN
R R
NN NN NN

E E
R E R E ER
RC RC C
E AARCARC
CE CE
4

AR
5

C
4

C30 ERRNCNR CERNNR C RRNCNR ERNNR


AR A AR A AR
C
4

R
60

R R
R AR
3

NN NR N
A A RN
A ACE RC
54

ER N
46

ER CE
3
2

47

44

RC AR RC R
5

R NNR NR
A R AR A
NR
44

41

A
20 R A R N
NN ERN R N RN N
35

R RN ER
35

R
32

CE RNNR CE NR
31

31

33

NR NR NR NR
1

CE ARC ERNN E
29

NR C R
N N C N NN ERN
R NR AR R NR R NR AR ERN AR
28

R R R

NRN
AR AR
10 N
CE CE CE ER R
18

22

CE CE ARC
23

N N N
AR AR C AR C
14

C
AR AR AR AR
N N N N N N N
10

R E RCER 0
R E R E R R E R E R R E R E R
NR NN C RC NR NN C RC RN C RC
PERIODO

RCAR
2011-B

2012-A

2012-B

2013-A

2013-B

2014-A

2014-B

2015-A

2016-A

2016-B

2017-A

2017-B

2018-A

2018-B

2019-A

2019-B

2020-A

2020-B

2021-A

2021-B

N N R N R N N
N R A
A A
R R R

E R E R A AR
C ER

E R
NN

E R A E R
E R A ER RC
E RN
NR
AR
C ER
NN
RC
E RN
NR
AR
C ER
NN

RN
NR
C R CNR ERNNR A
C ERRNCNR CERNNR
A
C
R C NNR RNNR RCERNN C R R
RC
E
R A
A ARC ARC
E RN R
A AARC AR
CUMPLE NO CUMPLE

ARA ARCER ARCE A AR AA


RC
ER
NR NN
R N R
NR RN NR
R
PorE R
otra parte, Nen lo referente a los E
Transformadores del SNI, la Figura Nro. 28 muestra
C CE
R C N
N
NN
R R
A la cantidad
A R A R
de eventos de desconexión registrados en el período R NN
E de análisis.ERLos
R
R
R R C R
N
CE
N N N
C
AR
N
AR
resultados muestran que en el primer semestre del 2014 y del 2020 (A) se registraron
N AR N
ER
E R R
altos niveles de incumplimiento de la Regulación; es decir cerca del 50% de los eventos
E E R
C NR C NR C
RC
estuvieron relacionados a desconexiones fuera de los límites.
R RN
NR
RN A R RN
N R
RN A R RN
NR
R
CE CE E
E E
RC RC
CE
A
R
C
A A
NN
AR
AR AR AR
R
N NR CE NR
ER AR RN
C CE CE
AR AR AR
NR R
N42 NR
E RN E RN E RN
A RC R NN
R
A RC R NN
R
A RC RN
NR
AR
C
R E R R CE
R N
N R CER R
N R C N AR N N
RN A RN R AR N
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/ NR EDICIÓN 17 NR

E ER NR
N N
ER ER
E E
RC
C C
AR AR

R C NNR C NNR C
AR R ERN
NR
AR
C ER
R
FIGURA Nro. 28: Eventos
A R
R
CE de desconexión de transformadores
A R
RN
CE en el periodo 2011-2021 A A AR
C
NR
NN N R RN
NR N
ER N E R ER
AR
C 40 R ER AR
C
N AR
C
NN C
RN
R R
NR R
R

0
R
CE A E CE

NN RC NN
AR 35 AR

0
ER
A
N R R

0
NR NR R E NR RC
Número de eventos de desconexiones

RN AR
C 30
NR
RN C ER E NN AR
C NR
N A
R ER
RN RN

CE

11
E E
RC 25 RC C

A RC
AR
C ERNNR
A A

0
AR R
R R R

9
NN NN NN
ER 20 R
A R
A RC

0
CE CE
AR AR

34
R R NR A
NR

37

0
NN NN
2
N N

32
15

5
ER ER ER ER
3

0
C NR C 1 NR C NR C NN
R

3
N N N
10 R AR R AR R AR

1
R R R R

22
CE CE CE CE

19
N N N

3
AR AR AR AR

19
N N N N

16
2

14
R R R R
13

12
13

12
CE CE CE CE
11
0

NR R
5
R R R

10
9
9
N N N
RN AR RN AR AR
6

6
6
RN
5

A
NR NR NR
ER
N 0 ER
N RN

CER CRE E
E
RC RC PERIODO
RC

RC NR
A A A
2011-B

2012-A

2012-B

2013-A

2013-B

2014-A

2014-B

2015-A

2016-A

2016-B

2017-A

2017-B

2018-A

2018-B

2019-A

2019-B

2020-A

2020-B

2021-A

2021-B
ACERRNNARCERN R AR
NR NR NR
A
C E
N
RN ARCE
RN
A CERN AR
CE
RN
NR AR NNRR
AR NNNN
RR
AR NN
R R
NN R R CE
RRNNR R R NNER R
CUMPLE NO CUMPLE
R NN R
NN
R R R
EE EC E CE AR

NAN N RCC E R CR
R AR

N
AR AARNR C A
R En N
relación con las horasR
R N
RN de los transformadores,
R RC E
E
R
RN
R
AR

N
E
RC
N N N
de indisponibilidad la Figura C
ARNro. 29
N R
N RC E N R E N A
C N R
ER
C
E R N A establecidos. ERN
indica que en su gran
N AR
mayoría los eventos
R N
estuvieron bajo los
A
límites
R
de cumplimiento
E R N N R R

ER NR NR RC ER NR E NNNRR NNR RC R
NN NN

C ER ER

C E
C
C C

R C N C
R RCERN ERFIGURA Nro.AA29:R Eventos R A C
AR AR

R
R R

R R ER
NN R NN

A
ER ER
C N ECRERN E A NN C

A
AR ER de horas indisponibles de transformadores en el periodo 2011-2021 ER R AR
C
RNCNR C ERNNNNRR CR
C R R C NN
R R
A R R
R ERA A A A
NN C
AR CE
R AR
NR A RCER A R NN CE
CE RN NR NR CE
AR ARC AR
AR NR
40NR E NR AR
RN RN
A
RNN RC N
R RC
AR
RN
N NR
R
R
A R C E ER
CE
NR
N R R C
ERN
RCN
NRR
CE
ARRC
A CE ER
0

NNN R CER NN R C
A N N A N A
R 35
R R R
Número de eventos de horas de indisponibilidad

R ER
A
NN NR RCE30R RNN NR
CE RC
R
2

A A A

E
4

E RN C E R NN ARR E R NN ARR
RN ANR R R
NR NR
25 C
R C E R NN RC ER R NN
R RN RN

E N
E E

R RC RC C

N A 20AR CERNNER A A ARC CERNNER


N
AR
C A ARC CERNNER
A A

A
NR NR
NN R
N N
R R ER ER
ER E
4

C C
3

C
AR AR
1

RCRNRNCERRNNR R C NRERNNR R R C NERRNNR


1
0

AR AR R AR
A RNRC A NNR
N
A RNRC
35

ER
CN
4

15 ERR
32
1

28

CE NR E R R E R
0

R NRRNN NNR
1

A A A A
0

ENRN
N C C NN C RN
NR NR RNR AR AR AR
0

R N
RRC E CE
R
R EN
0

N N N
C C
1

N10
R AE
R
CEA R AR CAE
R NR
19
20

C
ARN 5 ARN AN AR N
0
19
18

RN RN
R AR R R
R R R
18

RN
1

R
R A
R CE
R A
R
E E CE E
N R CE N R CE NR
14

C RC
14

RC
14

14

E E
12
13

A
N N N
0

10

R
11
12

N R C R N R N R N C
9

ANR RCE 0ERN ANRR RCE ERN ANRR RCEERN ANRR RC


7
5

R R R
NN NN NN
C ER C ER CER

RN A ARC CERNNER RN A ARC CERNNER RN A ARC CERNNER RN A AR


AR AR AR
PERIODO
2011-B

2012-A

2012-B

2013-A

2013-B

2014-A

2014-B

2015-A

2016-A

2016-B

2017-A

2017-B

2018-A

2018-B

2019-A

2019-B

2020-A

2020-B

2021-A

2021-B

NR NR
E RN E RN
RC RC AR
C
NR
C NERRNNR R C NRERNNR C ERNNR
A A
N
NR
CE
RN
NR
R AR
A RNRC NN R
AR
A RNRC AR
C ER
R
AR
A RCR
R
CUMPLE NO CUMPLE
CE A
CE
R CE A
N A N
N ER
AR AR
N R R
RN AR NN
R R C R
R
N
CE CE
AR
N N Por otra parte, en lo que respecta al análisis de las desconexiones presentes AR a nivel
N N AR N N
ER
E R de Barras del SNT, estas registraron horas de indisponibilidad en diferentes períodos;
E R E R
C NR C NR C
RC
como se muestra en la Tabla Nro. 13 se ha relacionado el tiempo en horas con el número
R RN
NR
R de desconexiones en el período 2011-2021. De lo R NNN
R
presentado A R
RN
se destaca que la Rmayor
NR
R N A R R
E E E
CE CE
CE de desconexiones se registran
A
AR NR indisponibles y el mayor número
C C C
A
cantidad deEhoras
RN R en
AR AR AR
R
NN el segundoRC A N N R
CE
R A semestre del 2019. CE
R
CE
AR AR AR
NR NR NR
E RN E RN E RN
A RC NN
R
A RC 43
NN
R
A RC NN
R
AR
C
R AR
CE
R
R AR
CE
R
R AR
CE
R
R
R E R R CE
R N
N R CER R
N R C N AR N N
RN A RN R AR N
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/ NR EDICIÓN 17 NR

E ER NR
N N
ER ER
E E
RC
C C
AR AR

R C NNR C NNR C
ARHoras R ERN
NR
CEde indisponibilidadA A
ER R RN
C TABLA Nro. 13: CE periodo 2011-2021
en barras del RSNT C
AR R R AR
NR
A A
NN
R
R NN N
ER NN R CE
R
ER
NN
ER TIEMPO (HORAS)
C AR DESCONEXIONES C
AR NR AÑO
C NÚMERO
AR

NR
N
R ER
R AR ER R CE

NN2011-B NN
RC
A
RC AR

N R
1,517 2
A
NR ER NR R E3R
NR RC
C E NN C
2012-A 0,683

RN AR RN C ER AR N A
NR NR

R ER
RN 2012-B 0,333 RN
1
E
E E
RC RC C

A RC
AR
C2013-A C ERNNR
A A

AR R
R R 1,417 R 3
NN NN NN
ER
AR
CE
R
A AR
CE
R
A RC
NN
R 2013-B
NN
R 1,4667
N NR 3 A
N NR
C ER NNR C
2014-A ER N NR 1,750 C ER N NR 4 C ER NN
R

AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R
N R AR
AR
CE
R

R N 2014-B
R N 0,567
R N 2
R N
NR R CE R CE R CE R CE
2015-A 0,267 1
N N N
A RN AR RN AR RN AR
NR NR NR
ER
N 2016-A ER
N 0,900 4 RN

CE CE E
E
RC RC RC

RC 2
A A A

AR AR2,650ARCERN AR
2016-B
NR 0,267 NR NR
AR
E RN
C 2017-A A 5 ARC
ER
N

NR R N NR
RN NR
R N

NR
C E2017-B ERN
N
3,900 C ER 9
N
AR AR ER
N R C R
RN AR NN
R R C R
R
N
CE 2018-A 2,500 9 CE

NN NN 0,817 AR5 N
AR AR

R R 2018-B
R RN
R C E
N
R2019-A C
N R
A
E
C
0,900
E NN
R N
5

R13N A
R
R C E
R
NR R

ER ER
N NN
ER ER
C
ER E NR
C

A
AR 2019-B NR 10,7 AR
C
RC AR C C
RN

A CE
RNN
R
AR
2020-A
CE
2,65
A R ER8N C A R E C
AR AR AR
NR NN
R
NN
R
RN
2020-B 0,75 2
E R ER
RC R CE NR RC 2 NR C
A NN
2021-A AR 1,533 RN A RN AR
R ER
R E
R E
R
NN N N N
A RC ARC A RC

R N
2021-B 4,183
R N 5
R N
N R C E N R CE la carga fuera de N
R E
provocado energía NR
servicio haC
R
RN A no suministrada R(ENS) R
N enAel sistema; en esteEsentido,
Relacionado a las desconexiones,
ER N
R la Tabla
NN
R
R R N A
A Nro. 14 y FiguraENro. ER
NN
R

E E
C C

Cel período
AR AR

RC RCERNNR R
30 muestraClos Evalores
A se observa
relevante RC
RN R
NR registrados durante R
A delRC2020 registró los mayores
que el primer semestre E R R C ERNNR
NN analizado; como información
A valores
RC de
A
N R N
A R A A
NR
RN RNy por tanto se generó una cantidad significativa de ENS.
carga desconectada
ER
N
CE RN
NR CE RN
NR NR N NR C
R AR
ARC
E
NR
AR
A RC
E
NR A RC
E RN
AR
C ER
NR
AR
AR
CE

R N R N R N
N R CE N R CE N R CE N R C
RN AR RN AR RN AR RN AR
N NR NNR
ER ER

CE CE CE
C C C
AR AR NR AR
N

AR AR AR
R R R ER R
R NN RNN R NN AR
C
RNN
CE CE CE CE
AR AR AR

44
R E R R CE
R N
N R CER R
N R C N AR N N
RN A RN R AR N
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/ NR EDICIÓN 17 NR

E ER NR
N N
ER ER
E E
RC
C C
AR AR

R C NNR C NNR C
AR Desconexiones R ERN
NR
en barrasA A
ER R RN
C TABLA Nro. 14: CE del SNT periodo CE2011-2021 C
AR R R R AR
NR
A A
NN
R
R NN N
ER NN R CE
R
ER
AR
C NR ER DESCONECTADA (MW) N AR
AR
C
RN
AÑO CARGA ENS EN EL SISTEMA (MWh)
C

NR
N
ER
R AR E R CE

NN2011-B NN
RC
A
RC AR

N R
390,3 328,1
A
NR ER NR R E R R E
C E NN C C
2012-A 139,8 55,1
N
RN AR N C ER AR RN A R
NR NR

ER R
N 2012-B 23,7 RN
ER E43,1

CE
C C C

A RC
AR AR AR
C2013-A
AR AR
R R 183,7 R 123,2 R
NN NN NN NN
ER
R AR
CE
R
R
A AR
CE
R
R AR
CE
R

NN
2013-B
NN
104,5
N 113,6
NR
ER NR ER NR E RN NR ER
N R
C N C
2014-A N 841,99 C N 695,5 C NN
NR RR RR
CE
R
AR CE
R
AR CE
R
AR CE
R
AR
N N R AR
N N N AR
N N N AR

RRCN
N 2014-B N 155,4 N 55,4
ER ER ER
ARR R CR
NRNR C E C
NN
R
R R
2015-A
N C E C
AR 30,9
N R RN
N R
C E AR 9,8
CN
RNRN R
E
C A E
R

R ER
N NR RR
RN NRAR
CE E
C
N N
NA R RN A A
NR AR NR R R NR
ER
N 2016-A ER
N 63,15 A
R
21,0A
N
RN

E CE RCE CER
E
RC RC
N RC

C E2016-B
A A A

RR RC RR112,91 CER NR 147 ENNRR N R 24,5 NR


RR
N A NA RNA NA
RN R N
R
RN A E2017-B
CE 2017-A
N A RC
NN E
NR
R A AR
C ER NR
N
NR R
101,6
NR R R
A A N N
ER ER
E NN E E
C ERNNR
C C
R AR AR
R

NR
RCCERRCNENRRNNR CER ERNNR 718,78 C R NR
R R
RC R NN
N E
AR
C R
A RC
AR
C
293,95 A
A
209,1
R ARARCAERRCNENRN
RR RR NRR
CE
N
2018-A RC 172,0
AR A
N N N
A
N N A
AR N NN NR
RN
R
N R RN
RR R R RR
CE 2018-B N 377,2
CE
E221,4
AE E N E
E
C
R ER AR

RC NRN2019-A C AR N 167,2 R C
NN C A
R 504,36R
R N R
C
R
AR
CE
N A R C E
N NR N NA R AR
CE

R
R R

R RN 2019-B R510,0 R
NN NN
CER
E AR677,31
N CE
R N
E R N E
CER

A
AR NR AR

1.844,32 R
R C
R C ERN 2020-A NR A R
R C
R C ERN R R C C E RN

E
N R N R E
RC
N A R N A R N A R
C
1.393,8 A

RN A A RNNR 2020-B N N A A 50,2NNR RN A A


CE CE R CE R

R
R R R
ER R
NN NN
NR
R ER
E E
CE C C

AAR
AR N
120,4 AR AR
CE
R
CNNR ERN
R
CE CRNNRERN CE RERC
AARRCER2021-A AAR
NR NR NR R NR C
N AR - AR -
A NN RN AR
ER
RR C
RR E RC
R CE
RR
NCENRNN N NERNN NRNN
AR R C R C R
A R A A
R N
2021-B
RRC E RN
N
R
213,1
N
R RC R
515,9
N
RRC E R

NR FIGURA
R E NN
C Nro. 30: Desconexiones
E A R E R E
AR NR en barras
RC del SNT periodoN
A RN
E R
R
R
C E A
AR NR
E RN
N NN NN

NR
RC
NR N
R
C C C
A
N
R RN A N
R RN A
A2011-2021
R RN A R N NNN
A
R
NN
R

E R
ER ER
E E E
C C

E E C E E
AR AR

NRRCARCRERC NRRC ERC NRR CRERC N R RC ERC


R R R R
NN
A NNR 2000 A
N A RNR
NN
A
N A
NN
N A A R NN
NR NR

ER ER ER
RN C C
1600 RN RN
RC
E AR R AR AR R RC
E
RC
E
NN NN
CN C R C
A A A

NN R
ER R R 1800
R NRR R 1400CER
R ER NR NR
CE A
NN ERNN
RNR A R C
A E RN CERN
C 1600
R A R C
A R R E R
C ARC
R AR A CE E RN CERN

1400NN N N
R R C AR
A A R R A R A R A R AR
N N
1200
NN NR NN R
R RRCE R RNN 1000RNRNR
R
R R
Energía no suministrada (MWh)

E N
E R
E E E
Carga Desconectada (MW)

RC CE
R R R
N
NR
CN
N
C A
1200 AR
N C A
N C E CN C
RNR 1000 ERN N RR N AR ARNR R R
R
C
RAN A AN800
N
E E
AN A N
R NR R NR

N R RN
R N
RN

E NR E N600
R
E E
RC RC C

R R R R R R
AR
800 C C C
A A

NN E NN E RN E
E
N
E C A RR
N ARCRC R
A ARC RC
ER
RR
AN ARCRC400
C
R R R N A
R N600
A
E E
NN
R
N A
E

AR
R R

R 400 R ER
N NN
RN ER
R
E E
CE C
AR R
CE AR
C NN R C C
AR ARCERN2000 R AR R RCERN AR ARCE
R E R A R
N C N 200

R
A A R 0
R NN R NN R NN
2011-B

2012-A

2012-B

2013-A

2013-B

2014-A

2014-B

2015-A

2016-A

2016-B

2017-A

2017-B

2018-A

2018-B

2019-A

2019-B

2020-A

2020-B

2021-A

2021-B

CE R CE R CE R C
AR NN AR NN AR NN AR
R CE
R
R CE
R
R CE
R
R
NN NN NN N
AR A R A R

RN
CARGA DESCONECTADA (MW) ENERGÍA NO SUMINISTRADA (MWh)

E R E R
NR C NR C NR RCE NR
RN AR RN AR ER
N A N A
NR R

ER
N NN
ER 45 R

CE CE
C CE

RC
AR AR

R RN
NR
R RN
NR
RN
NR
RC RN
NR
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

Estos resultados brindan información importante relacionadas a las indisponibilidades


y sus impactos en el suministro eléctrico del SNT; por tanto, es fundamental continuar
trabajando en la mejora de la calidad y confiabilidad del transporte de electricidad
para garantizar un servicio eficiente a todos los usuarios.

5.4 Normativa Internacional


5.4.1 Estándar IEEE 519-2014
El estándar establece los límites de contenido armónico de voltaje y corriente; al respecto
se ha introducido un nuevo rango de voltaje para el punto común de acoplamiento, así
N R NR NR
RN como los límites específicos RNconsiderando cada nivel de voltaje.
RN
CE CE CE
AR AR de distorsión Ede AR
N R N R N R R
Respecto
RN de los límites RNcorriente, la versión del estándarRN al 2022 limita CE
R CE
R CE
R AR

NN N N
R R C R
Alos armónicos pares iguales o inferiores
A R
al sexto armónico y estánA limitados al 50%

RN NN
R CE
en relación con sus contrapartes impares. Este cambio es representativo ya que, en
R RN
NR CE NR RC
E
N N
ediciones anteriores, todos los armónicos de corriente par estaban limitados al 25% de
N R
RN AR RN
A
ER AR N
R NR
R
sus NN
Rcontrapartes impares. RN

CE CE E
CE CE

RC
AR AR

R C
AR R
NR R NR NR
AR
C E RN
N R
TABLA Nro. 15: Límites
AR
C E
NN
Rpara contenido armónico de voltaje
AR
C E RN
estándar IEEEA N
519-2014
R AR
C E RN
NR
A
R N N R R N R N
CE RN
E(kV) AR
CE
N R CE
AR NR C Contenido armónico
RN A R

NR
N
R R
VTHD máximo (%)
AR
R Voltaje de barras
CE individual máximo Vi (%)
E CE
AR
N N AR
C AR
N
N8,00
R RN R
Vn ≤ 1.0 5,00

NR CE NR NR E R E
RN AR N< V ≤ 161 CE N R C N
RN AR
C
1 < Vn ≤ 69 3,00 5,00
A
NR R

AR
R R
N
RN RN

E E CE
CE CE C
AR AR AR
C ERNNVR> 161 C 1,00ERNNR
69 1,50 2,50
R R R
n
R NR
NN
ER
R
A RC n
R
A RC R
A RC
1,50 E RN
NR
A A A
NN N N
ER RN RN ER
N
C N NR
RC
E N NR CE N NR C NN
R

N R AR
CE
R
A
N RA ER
5.4.2 Normativa española
RC AR
N R AR
AR CE
R
AR CE
R

R N La calidad de transmisiónR R N por el Real Decreto RN


Nde energía eléctrica está regulada
R CE N RmismaCque
1955/2000, E se encuentra actualizada
N R El ámbitoCE
R alC19Ede octubre deN2022.
AR de N A yR Ren la red deRtransporte
Ndel servicio
A N de A R
R R R

R aplicación R
NN NN NN
ER contenido de calidad energía
ER ER
EeléctricaAR
C

C E
se centra en lo siguiente: E AR
C

C C
AR
C

AR AR AR AR
NR NR NR
RN RN RN
AR ▶ Los agentes
E conectados a laAred E E
C R son productores, autoproductores,
C
AR
C distribuidores y
NR NR N R
N
consumidores R directamente N
conectados a la red. R

NR
R RN
N R N
CE CE
NN
R R
A ▶ La calidad
A R CE R
del transporte seAregula mediante la continuidad del suministro, calidad
RN
NR
E RN
NR NR R
R
C
N
CE E
N
C
AR
N
AR
del producto, indisponibilidad de las instalaciones, el nivel de tensión y frecuencia
N AR N
CE
R R C E Ren los puntos frontera.

E R R C E R
RC
NN yA NN AR
1.
R NR
R R
Respecto de las indisponibilidades programadas de
NR
las instalaciones
R
de transporte NR
RN
ER
RN RN

E producción se establece:
E
E E
RC E RC

A
R
RC
RC RC C
A A
NN
R E
R A la red de transporte
• ElARoperador del sistema y gestor de
NR CE NR es responsable de
A AR
C E RN
R coordinar y modificar los planes
R de mantenimiento C E RN
A
AR de lasRinstalaciones de
A AR
C
N N N
E RN transporte y producción.
E RN E RN
C R
RC R
RC R C
AR NN
R• A NN A NN AR
N R C E
AR
Las
N R
modificaciones por razones
C E Rde seguridad del sistema
R
deben
C E
N R
Rser
a los agentes afectados y aAla Administración competente.
A
comunicadas
R
N R
N R N R N R N
NR C E NR C E N R CE NR
RN A R NR
RN AR RN AR
R
N A
ER
N NN

E
R R

E E
CE CE

RC
AR AR

RC ERNNR C A RC ERNNR C 46 A CE
RN NR
R C ERNNR
A RC
AR R AR R AR
NR
A
NN NN N
ER NR ER NR R NR ER
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

2. En lo referente a la Calidad Global se dispone:


• Los indicadores de medida de la calidad global de la red de transporte son la
energía no suministrada (ENS), tiempo de interrupción medio (TIM) e índice de
disponibilidad (ID).
• os valores de referencia para ENS, TIM e ID son específicos y deben ser
L
cumplidos.
• El operador del sistema y gestor de la red de transporte tiene la responsabilidad
de impartir instrucciones a los agentes y garantizar la calidad global del sistema.
3. Con respecto a las consecuencias del incumplimiento de la calidad de servicio:
• Se exige que el transportista cumpla con el índice de disponibilidad (ID) de sus
instalaciones.
• El operador del sistema es responsable de los incumplimientos de los niveles de
calidad de suministro.
• En caso de incumplimiento, se aplican descuentos en la facturación y se pueden
establecer seguros de riesgo aprobados por el ministerio de economía.

5.4.3 Normativa de Panamá


La Autoridad Nacional de Servicios Públicos (ASEP) cuenta con el Reglamento de
Transmisión para regular la calidad de servicio en el sistema de transmisión; entre los
aspectos más relevantes, se destacan los siguientes:
1. Confiabilidad del Sistema Principal de Transmisión.
• La confiabilidad se evalúa a través de la frecuencia de interrupciones, potencia
interrumpida y tiempo total de indisponibilidad de las instalaciones afectadas.
• Se establecen índices como Frecuencia Media de Interrupción (FMIK) y Tiempo
Total de Interrupción (TTIK) para medir las desconexiones que afectan a las
empresas distribuidoras y grandes clientes.
2. Niveles de calidad de tensión.
• Se establecen niveles de calidad de tensión para garantizar un suministro
adecuado a los usuarios finales.
• La normativa establece valores límite de tensión y margen de variación admisible.
3. Procedimientos de notificación y compensación por interrupciones.
• Las empresas distribuidoras deben notificar las interrupciones programadas y
no programadas, y mantener registros actualizados.
• En caso de incumplimiento, se establecen mecanismos de compensación a los
usuarios afectados.

5.4.4 Normativa de Guatemala


La calidad en el sistema de transmisión de energía eléctrica está regulada por la
Comisión Nacional de Energía Eléctrica (CNEE). A continuación, se mencionan algunos
aspectos relevantes de la normativa:
1. Calidad de tensión y continuidad del suministro.
• Se establecen niveles de calidad de tensión y frecuencia en las redes de
transmisión y distribución.

47
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

• Se establece el porcentaje de tiempo en el cual los niveles de tensión y frecuencia


deben estar dentro de los márgenes permitidos.
2. Interrupciones y fluctuaciones de voltaje.
• Se establecen límites para las interrupciones y fluctuaciones de voltaje,
considerando diferentes niveles de tensión.
• Se exige el registro de interrupciones y fluctuaciones de voltaje, así como su
notificación a los usuarios.
3. Compensaciones por interrupciones prolongadas.
• En caso de interrupciones prolongadas, se establecen mecanismos de
compensación a los usuarios afectados.
• Se definen los criterios y procedimientos para solicitar y recibir la compensación
correspondiente.

5.4.5 Normativa de Perú


La Norma Técnica de Calidad de Servicios Eléctricos de Perú establece parámetros de
calidad para el sistema de transmisión. Se evalúa el número de fallas por cada 100 km-
año en líneas de transmisión mayores o iguales a 100 km, y el número de fallas por año
en líneas de transmisión menores a 100 km. A nivel de transformadores también se
evalúa considerando este mismo criterio del número de fallas por año.
Adicionalmente, se supervisa el número de indisponibilidades a nivel de subestaciones
y líneas de transmisión y finalmente, se establece un criterio para determinar la
sobrecarga en transformadores y la congestión en líneas de transmisión.

5.4.6 Normativa de Bolivia


El reglamento de calidad de transmisión establece índices de calidad para evaluar
el comportamiento del sistema de transmisión. Se registran y contabilizan las
desconexiones atribuibles al transmisor y a usuarios del sistema de transmisión o
terceros. Se contabilizan las aperturas y reconexiones de fallas, se excluyen aquellas
desconexiones causadas por requerimientos operativos del Sistema Interconectado
Nacional.

5.4.7 Normativa de Chile


La Norma Técnica de Seguridad y Calidad de Servicio establece índices de
indisponibilidad para las instalaciones de generación y transmisión. Se evalúan los
índices de Indisponibilidad Programada y Forzada en instalaciones de transmisión,
como líneas de hasta 300 km de longitud, transformadores y equipos de compensación.
Se establecen límites de horas de desconexión promedio anual y frecuencia de
desconexiones promedio anual.

48
NN NN N R
A A A

R R R CE R N NN
R C E R C E N R
N N R
PANORAMA

A
ELÉCTRICO 2023/
N N A R R
R NEDICIÓN 17

A R N N R

R R E R
N NN
RN ER
E E E
E

C
C C
AR AR
C NNR TABLA Nro. 16: C C
R AR AR AR
N R N R R
R Cuadro comparativo
N normativa internacional
N R NN R R
CE CE CE CE
AR AR AR AR
N NR R N NR N NR
ER NN ER ER
ER PARÁMETROSNDENR
C C C
AR
AR AR
N R
RC CALIDAD EVALUADOS
NR
RN R
NR NR
NORMATIVA INDICADORES MEDIDOS
CE A E CE
AR
N RC N
AR

RN
R A R
CE CE E
Duración y frecuencia de

N R España
N R E
Continuidad y calidad de
N R N R C
RN AR RN AR RN AR
interrupciones, calidad de
R NN
R

ER
N suministro

R C tensión ER
NN
R

CE CdeE ERNNR
CE C C

A
AR AR AR

R C ERNNR
AR R
R R
NN NN
ER A Panamá
RC AR
ER
Confiabilidad del sistemaCde
interrupciones, A
Duración y frecuencia
R AR
C
compensación
NR R transmisión R
A
N N N N interrupciones
Npor NN
ER R R R
C NN
R
CE RN
N R
CE RN
N R
CE RN
NR
AR
CE
R
N R A R
RC
E
ACalidad
N R
A R
AR
C E
Duración
A
y frecuencia de
R
N R AR
C E

R N Guatemala
de tensión,
R N R
interrupciones, compensación N R N
R C E NR R NR R C E
continuidad del suministro

NR
por interrupciones
C E C E
AR N N
A Fallas en líneasEdeRtransmisiónA Número deEfallas,N AR
R R R

AR
CE
R NN

E R AR
CER
NN
R horas de AR
C ER
NN

R C R C R C
AR
Perú
N R y transformadores, N R NR
A AR C E RN
A AR
indisponibilidad C E RN
A
indisponibilidad
AR
C E RN
NR R
NN
R
NN
NR
NR
R
R N R
CE ER C E
Desconexiones atribuibles N
N
NN
R
AR AR
C
AR R
Número de desconexiones,
E RN
NR

NR R R
R Bolivia al transmisor y a usuarios,
C
N
CE E
N N
C
AR
AR duración de desconexiones AR
N N N
ER
excepciones

E R E RIndisponibilidad programada E R
RC NR C NR RC
RC
RN
NR
R N A R
Chile y forzada en instalaciones de R
Horas
N NR
de desconexión
promedio
R N
anual, frecuencia de CERN
NR
A R
E E E
CE
E

A
AR R R

C RC desconexiones NR C C
A
NN transmisión

AR AR AR
NR C ER A
RN AR RN
CE CE CE
AR AR AR
N NR NNR NR
5.5 ER
Conclusiones ER
y recomendaciones E RN
RC
A NR RC
N NR
A N A NN
R
RC AR
C

N R N R Del A C ER
análisis
R
N R C ER
N R C
realizado respecto de laARcalidad de transmisión en Ael
ER
R Sistema Nacional
N R
Interconectado
R N de fallas,
N(SNI) en el periodo 2011-2021,RseNevidencia un total de 5.862 eventos
N E
R suministro
C
de los cuales
R C E
562 provocaron la desconexión
N N R C
de carga y 549 eventos E
resultaron en la falta de
N R
N A R RN A R N R N A
ER en A
de energía al sistema. Además, se NR
identificaron 428 eventos de desconexión de NR

ER ER
RN RN

Eregistraron
E E
RC RC

RC
transformadores y se 1.520 eventos de desconexión las líneas de transmisión.
RC RCERN C C
A A

AR AR
NR NR NR R
R
Considerando la Regulación
AR
CE
N
ER
Nro. CONELEC 003/08 y laCnormativa
R
A ER
internacional, se presentan
RC
N NN

NR las siguientes conclusionesNyRrecomendaciones para mejorar la calidad de transmisión en NR


A A A
N RN RN
C ER R
el SNI.
NN CE NN
R
NN
R
NN
R
CE
NR NR NR
AR CE
R
AR CE
R
CE
R
CE
R
AR CE
R
AR AR AR AR AR

R N R N5.5.1 Conclusiones R N
N E N C E
R Nro. CONELEC
R C 1. La Regulación N C E
R actualizada aR
para adaptarseN C E
RN AR R y a las condiciones
N modernos R del Sistema Nacional
N específicas N deAR
003/08 debe ser los
A A
R R

R R R
NN NN
ER ER
E
estándares
E E
C C C
AR AR R AR

NN
R
R C Transmisión,
N R específicamente en lo que seNR
refiere
R C
al nivel
C
NN
ERde voltaje de 500kV.
NR
R C
ER A R CE
RN
CE
RN
A R AR
2. LaA sección de contenido armónicoA de voltaje y corriente en la Regulación
A
CE
debe
RN
A R
actualizarse para guardar armonía según lo recomienda la norma IEEE-519-2014 o
su versión más reciente, ya que la Regulación incorpora parámetros referentes a la
edición IEEE-519-1992.

49
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

3. Se recomienda incluir límites de indisponibilidad y número de desconexiones para


el circuito de transmisión de 500 kV, ya que actualmente la Regulación contempla
únicamente los circuitos de 230 kV y 138 kV.
4. Es necesario considerar la inclusión de parámetros como la energía no suministrada,
el tiempo de interrupción medio y la disponibilidad de la red, así como analizar la
viabilidad de establecer estos parámetros en un periodo anual o semestral.

5.5.2 Recomendaciones
1. Actualizarla Regulación Nro. CONELEC 003/08 para adaptarla a estándares
modernos y condiciones propias del SNI.
2. Establecer límites de indisponibilidad y número de desconexiones para el circuito
de transmisión de 500 kV.
3. Revisar y actualizar la sección de contenido armónico de voltaje y corriente basada
en normas actualizadas, como la IEEE-519-2014 o su versión más reciente.
4. Establecer límites para las variaciones del nivel de voltaje, siguiendo las
recomendaciones de la Regulación No. ARCERNNR-002/20.
5. Incluir parámetros como la energía no suministrada, el tiempo de interrupción
medio y la disponibilidad de la red en una próxima actualización de la Regulación
Nro. CONELEC 003/08.

Líneas de Subtransmisión
Sta. Elena
CNEL-Sta. Elena 50
CAPÍTULO
6
RECOMENDACIONES
PARA LA MEJORA
CONTINUA DE LA
GESTIÓN DE LA CALIDAD
DE ENERGÍA DESDE
LA PERSPECTIVA DEL
CONSUMIDOR

Estación Cuyabeno
Sucumbíos
Petroecuador
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

6 Recomendaciones para la mejora continua de la


CAPÍTULO

gestión de la calidad de energía desde la perspectiva


del consumidor.

Conocer la calidad de energía es bueno, pero entenderla es mejor.

Las actuales condiciones de evolución de los sistemas eléctricos, desde su producción de energía,
transporte y consumo, dan lugar a que los nuevos equipos y elementos que se están incorporando
a la red eléctrica, especialmente las denominadas cargas no lineales como son: iluminación LED,
computadores, cargadores de vehículos eléctricos, sistemas de aire acondicionado tipo inverter,
arranques de motores, variadores de frecuencia, inversores para el control y gestión de los sistemas
de generación tipo eólicos, solares y las nuevas soluciones energéticas.
Estas cargas que son responsabilidad del consumidor, mismas que se encuentran reguladas como
un único punto, en el numeral 5.2 Aspectos de Calidad del Consumidor del Capítulo 5 ATRIBUTOS
DE CALIDAD, de la Regulación No. ARCERNNR 002/20 Calidad del Servicio de Distribución y
Comercialización de la Energía Eléctrica, que en su concepto principal señala que: “el aspecto de
calidad evaluado al consumidor se efectuara conforme al siguiente índice: a) distorsión armónica
de corriente”.
Por tanto, el planteamiento del problema radica en identificar y entender a los “famosos armónicos
de corriente” y establecer mecanismos para su evaluación y control, en base a un guía de
recomendaciones para la mejora continua de la gestión de la calidad de la energía por parte del
consumidor.
En consecuencia, la primera pregunta que realizan los consumidores y tomadores de decisiones de
los Sectores Residencial, Comercial, Industrial y Transporte, principalmente, es:

¿Qué son los Armónicos?

De acuerdo al vocabulario técnico y normativo enunciando en el numeral 4 de las Definiciones de la


Regulación antes mencionada e identificamos que,

“Armónicos: Son las ondas sinusoidales de frecuencia igual a un


múltiplo entero de la frecuencia fundamental de 60 Hz, originadas
principalmente por las características no lineales de los equipos o
cargas de un sistema eléctrico.”

Adicional para completar la definición es necesario establecer cuáles son los indicadores que debemos
controlar, los que se encuentran señalados en la Tabla 10. Niveles Máximos de Distorsión Armónica
en el numeral 29.2 de la Regulación No. ARCERNNR 002/20 “Calidad del Servicio de Distribución y
Comercialización de la Energía Eléctrica” y la normativa referencial de la IEEE Std 519TM - 2014 “Practicas
Recomendadas y Requerimientos para el Control de Armónicos en Sistemas Eléctricos de Potencia.

52
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

Sin embargo dentro del proceso de identificación a los consumidores, podemos objetivamente
señalar que los armónicos, desde un análisis comparado con eventos mecánicos es una vibración de
la onda de corriente, que igual que en un vehículo que se encuentra desbalanceado y desalineado
sus neumáticos, produce unas condiciones operativas inestables, estos cambios en la forma de
onda de la corriente, produciendo una distorsión armónica, genera valores de corriente superiores
a los nominales registrados por tiempos del orden de los microsegundos, que van deteriorando las
condiciones de aislamiento de los equipos y elementos de la red, especialmente los transformadores,
así como los equipos electrónicos de control y protecciones.
Las principales recomendaciones para implementar un mejoramiento continuo de los procesos de
gestión de la calidad de la energía se resumen a continuación:

1 Levantamiento y mantenimiento de la información de los equipos y elementos


del sistema eléctrico, topología de la red e identificación de cargas no lineales y
elementos de control y protecciones.

2 Reporte de parámetros de calidad de energía del sistema eléctrico de la empresa,


mediante la medición y registro con equipos especiales para PQM (Power Quality
Management), en puntos de acople común, tableros principales, transformadores,
equipos del proceso y sistemas de iluminación.

3 Diagnóstico de las condiciones técnicas y operativas de la calidad de energía del


sistema eléctrico de la empresa, en base a la normativa vigente del sector eléctrico
o sus reformas y las buenas prácticas de la industria.

4 Estudio eléctrico para el establecimiento de escenarios de solución integral en


función de los niveles de contenidos de armónicos, gestión del coseno phi, factor
de potencia de desplazamiento y factor de potencia de distorsión.

5 Implementación en planta de los resultados del estudio eléctrico en coordinación


con las áreas directiva, técnica y financiera de la organización; y, gestión normativa
con la Empresa Distribuidora de Energía Eléctrica.

6 Capacitación permanente del personal y la evolución a la implementación de


certificaciones de Gestión de Activos Físicos, así como de Eficiencia Energética.

7 Vincular los procesos de mejora continua, con la normativa del Sector Eléctrico,
especialmente con la Ley Orgánica de Eficiencia Energética y su Reglamento.

Los beneficios de entender la calidad de la energía eléctrica es fundamental para gestionarla de


manera efectiva y garantizar un suministro confiable y seguro. La calidad de la energía se refiere
a la condición en la que se encuentra la energía eléctrica suministrada, y puede verse afectada
por diversos factores, como fluctuaciones de voltaje, armónicos, interrupciones del suministro,
desequilibrios de carga, entre otros.

53
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

Al comprender la calidad de la energía, se pueden tomar medidas adecuadas para mitigar los
efectos adversos y minimizar los riesgos asociados. Algunos beneficios de comprender la calidad de
la energía incluyen:

Mayor confiabilidad del suministro:

Entender la calidad de la energía permite identificar y abordar problemas


potenciales que podrían afectar la continuidad del suministro eléctrico. Esto ayuda
a prevenir interrupciones innecesarias y a mantener un suministro confiable para
los equipos y sistemas que dependen de la electricidad.

Eficiencia energética:

Entender la calidad de la energía puede ayudar a identificar y corregir problemas


de bajo factor de potencia, desequilibrios de carga o pérdidas de energía debido a
armónicos no deseados. Esto permite optimizar la eficiencia energética y reducir
los costos asociados.

Protección de equipos y sistemas:

Al entender los posibles problemas de calidad de energía, se pueden implementar


medidas de protección adecuadas para prevenir daños a equipos sensibles, como
dispositivos electrónicos, motores, transformadores, etc. Esto ayuda a prolongar la
vida útil de los equipos y reducir los costos de mantenimiento y reemplazo.

Cumplimiento normativo:

Entender la calidad de la energía es esencial para cumplir con los estándares y


regulaciones establecidos por las autoridades regulatorias. Esto incluye límites
de voltaje, armónicos, flicker, entre otros parámetros, que deben cumplirse para
garantizar un suministro eléctrico seguro y adecuado.

Cooperación y colaboración entre sectores:

Fomentar la colaboración entre los sectores público y privado, así como la


participación de las partes interesadas relevantes, como empresas eléctricas,
fabricantes de equipos, instituciones académicas y organizaciones de la sociedad
civil. Esto puede facilitar el intercambio de conocimientos, la implementación de
proyectos conjuntos y la creación de redes de cooperación para abordar los desafíos
de la calidad de energía de manera integral.

En resumen, la comprensión de la calidad de la energía permite tomar medidas


proactivas para mejorar la confiabilidad, eficiencia y seguridad del suministro eléctrico.
Esto contribuye a un funcionamiento óptimo de los equipos y sistemas, así como a la
satisfacción de los usuarios finales.

54
CAPÍTULO

RENDICIÓN
DE CUENTAS
7
ARCERNNR 2022
Y ENTREVISTA
AL DIRECTOR
EJECUTIVO

Unidades de generación
Morona Santiago
Hidrosanbartolo
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

7 Rendición de cuentas ARCERNNR 2022 y entrevista al


CAPÍTULO

Director Ejecutivo
7.1 Rendición de cuentas ARCERNNR 2022
La Ley Orgánica de Participación
Ciudadana vigente establece como
garantía la “democratización de las
relaciones entre la ciudadanía y el
Estado en sus diferentes niveles de
gobierno; la igualdad de oportunidades
de participación de las ciudadanas
y los ciudadanos (…); el acceso de la
ciudadanía a la información necesaria
para encaminar procesos dirigidos a la
exigibilidad de los derechos y deberes, el
control social y la rendición de cuentas
en la gestión de lo público y lo privado
cuando se manejen fondos públicos”.

En este marco, el pasado 30 de mayo


de 2023, la Agencia de Regulación y
Control de Energía y Recursos Naturales
No Renovables (ARCERNNR) realizó su Subestación
evento de rendición de cuentas 2022 en Los Ríos
CNEL Los Ríos
el Auditorio de su edificio matriz en la
ciudad de Quito.

Con la presencia de representantes y delegados de instituciones públicas y privadas, autoridades


y representantes de organismos multilaterales, medios de comunicación y ciudadanía en
general, se llevó a cabo este acto en el que se dio a conocer los hitos más importantes del
2022 en la gestión en los sectores estratégicos: eléctrico, minero e hidrocarburífero.

El Director Ejecutivo de la Agencia, Mgtr. Patricio Bonilla recalcó que, “se está trabajando para
que la Agencia de Regulación y Control de Energía y Recursos Naturales No Renovables se
convierta en un organismo altamente especializado en regulación y control de los sectores,
eléctrico, hidrocarburífero y minero”, además reconoció la labor de los servidores de la
Agencia, así como los hitos alcanzados y desafíos sorteados.

Se recalcó el compromiso que tiene la Agencia con el combate a la minería ilícita, ante lo que
el Director Ejecutivo señaló que:

“El Gobierno Nacional liderado por el Señor Presidente de la República, Guillermo


Lasso Mendoza, declaró a la minería ilegal como amenaza a la seguridad del
Estado, bajo esta premisa y con el apoyo del Ministerio de Energía y Minas, Fuerzas
Armadas y Policía Nacional, combatiremos esta actividad que atenta contra los
recursos naturales”.

56
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

Como parte de los principales hitos alcanzados, la Agencia ejecutó:

En el sector minero:

• Se revisaron, depuraron, actualizaron y validaron 1.279 trámites en el Sistema de


Gestión Minera.
• Se efectuaron 1.018 inspecciones de control y seguimiento a los titulares de derechos
mineros a nivel nacional, de las cuales el 62% corresponde a inspecciones realizadas a
la provincia de El Oro, específicamente en Zaruma y Santa Rosa.
• Se realizaron 348 operativos para controlar la minería ilícita en coordinación con los
diferentes organismos de control.
• Se emitieron 1.788 certificados de exportación de minerales, siendo el concentrado de
cobre, el mineral con mayor exportación, representando el 45%.

En el sector hidrocarburífero:

• Se efectuó la aprobación de dos regulaciones relacionadas con el “Índice de emisión


de normativa hidrocarburífera”.
• Se fiscalizó la calidad y cantidad de 167.739.244,1 millones de barriles de petróleo
respecto al transporte, almacenamiento y movimiento de hidrocarburos.
• Se realizaron 20.017 inspecciones de cumplimiento a los sujetos de control, a
nivel nacional (Centros de Distribución de Combustibles Líquidos Derivados de
Hidrocarburos - CLDH y Gas Licuado de Petróleo-GLP).
• Atención de 12.382 trámites para la autorización de cuantías domésticas.
• Fiscalización de 273 embarques de los productos importados/exportados de derivados
de hidrocarburos

En el sector eléctrico:

• La aprobación de 13 Proyectos Regulatorios a través de Directorio Institucional con


relación a la calidad en la prestación del servicio de energía eléctrica; transacciones
comerciales; generación eléctrica a partir de residuos o desechos sólidos no peligrosos
municipales, entre otros.
• Se supervisó a 20 empresas distribuidoras del sector eléctrico, que atiende a 5,5
millones de usuarios.
• Presentación y difusión de la Estadística del Sector Eléctrico Ecuatoriano 2022 y sus
productos:
▶ Estadística Anual y Multianual del Sector Eléctrico 2022
▶ Atlas del Sector Eléctrico Ecuatoriano 2022
▶ Revista Bimensual Panorama Eléctrico
▶ SISDAT-APP
▶ SISDAT-BI
▶ GeoSISDAT.
• La ARCERNNR aprobó los costos, tarifas y proyección de subsidios para el 2023 para el
Servicio de Alumbrado Público General – SAPG, Servicio Público de Energía Eléctrica -
SPEE, y carga de vehículos eléctricos.

57
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

Además, se presentaron los principales desafíos y propuestas de mejora que tiene la Agencia
para este 2023:

• Combatir la minería ilegal en el lapso de 4 meses


• Depuración Catastro Minero Nacional – Registro Minero.
• Implementar sistemas y plataformas inteligentes para el cobro diferenciado de los
precios de los combustibles bajo principios de transparencia.

• Consolidar y complementar el marco regulatorio y ejecutar acciones de control y


seguimiento, de forma que se cuente con todo el parque generador disponible y que
se coadyuve a incorporar nueva generación al sistema eléctrico ecuatoriano.

Para finalizar el Director Ejecutivo agradeció a todos los funcionarios que conforman esta
institución, quienes desde su ámbito de trabajo controlan, fiscalizan y auditan las actividades
de los sectores eléctrico, hidrocarburífero y minero y sobre todo, aportan en la construcción
de un mejor futuro para todos los ecuatorianos.

La nueva administración liderada por el Director Ejecutivo, Mgrt. Luis Patricio Bonilla, trabaja
de forma comprometida en acciones encaminadas a la mejora continua de la gestión de la
ARCERNNR.

Mgrt. Patricio Bonilla


Director Ejecutivo
de la ARCERNNR

Ing. Geovanny Pardo


Coordinador Técnico de
Regulación y Control Eléctrico

58
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

De izquierda a derecha ARCERNNR:


Geovanny Pardo
Coordinador Técnico de Regulación y
Control Eléctrico
Lenin Salas
Coordinador Técnico de Regulación y
Control Hidrocarburífero
Rodrigo Aguayo
Ex Coordinador Técnico de Regulación
y Control Minero
Mgrt. Patricio Bonilla
Director Ejecutivo

7.2 Entrevista al Director Ejecutivo

que se sientan orgullosos de la Agencia, de


Mgrt. Patricio Bonilla su trabajo, de la constancia y su entrega, para
Director Ejecutivo
que esta entidad sea reconocida, sabiendo
ARCERNNR
de su servicio a la ciudadanía ecuatoriana
y su trabajo en lo que respecta al control y
regulación de los 3 sectores estratégicos del
Estado citados.

– Cuéntenos inicialmente su experiencia


en el sector público como un servidor sentido de pertenencia hacia
perteneciente a las Fuerzas Armadas. ¿Qué
la Institución, de tal forma que
lecciones significativas de ese proceso
considera oportunas emplearlas hoy,
haga que se sientan orgullosos
a cargo de la Dirección Ejecutiva de la de la Agencia, de su trabajo, de
Agencia? la constancia y su entrega.

En las Fuerzas Armadas existe un sentido de


orgullo y pertenencia a la institución, que – A modo de símil con el trabajo conjunto
se da por cuanto durante muchos años ha que tiene la Fuerza Naval, la Fuerza Terrestre
sido una de las instituciones más creíble del y la Fuerza Aérea en las Fuerzas Armadas;
Estado y al estar categorizada de esa manera, esta Agencia contiene a 3 competencias
compromete a todos quienes son parte de técnicas: la hidrocarburífera, la minera y
ella, a seguir manteniendo la credibilidad y la eléctrica. Explíquenos, bajo su criterio,
confianza de la ciudadanía. un reto prioritario que usted identifique en
cada sector.
Lo importante de aquello es que en la
Agencia se debe trabajar para que todos Es importante, que se coordine el trabajo
quienes formen parte de ella, en las que cumple cada una de las competencias
diferentes coordinaciones técnicas de de la Agencia en un solo objetivo, en este
minería, hidrocarburos y electricidad, sean caso el de controlar y regular los 3 sectores
conscientes del sentido de pertenencia estratégicos; es así que, la decisión de
hacia la Institución, de tal forma que haga fusionarlos que tomaron en su momento

59
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

es trascendente puesto que hidrocarburos, – A partir del 01 de julio del 2020, la


minería y electricidad, tienen relación entre ARCERNNR tiene presencia territorial en las
ellas y aunque existan diferentes ejes, se 4 regiones del Ecuador ¿Qué oportunidad
tienen temas transversales, que se deben de trabajo complementario a nivel nacional
coordinar en el trabajo. La alineación es entre minería, hidrocarburos y electricidad,
más fácil cuando se perciben los mismos apoyaría o implementaría desde su servicio
objetivos. como director Ejecutivo, y que lleve a
una mayor cohesión técnica y mayor
compañerismo en la entidad?
hidrocarburos, minería y
electricidad, tienen relación Tenemos elaborado un plan con la
entre ellas y aunque existan Coordinación General de Planificación
diferentes ejes, se tienen temas y Gestión Estratégica y también con la
transversales, que se deben Dirección de Comunicación Social con el
coordinar en el trabajo. propósito de cohesionar, de sabernos como
integrantes de la Agencia de Regulación y
Control de Energía y Recursos Naturales no
– La Agencia responde al Ministerio de Renovables, que en nuestro pensar haya
Energía y Minas (MEM), y por ende a la una sola Agencia y que es la ARCERNNR.
Presidencia de la República ¿Qué tiene En ese sentido, creo que es indispensable
contemplado llevar a cabo para fortalecer trabajar en esto, y en las próximas semanas
la relación y el complemento que puede ejecutaremos los planes correspondientes
haber por parte de estas entidades hacia que buscan este propósito.
nuestra Institución?
El Ministerio es el ente rector de las políticas sabernos como integrantes
en los 3 sectores estratégicos que maneja la de la Agencia de Regulación y
Agencia; y, en ese sentido, nosotros tenemos Control de Energía y Recursos
que hacer cumplir las políticas emitidas Naturales no Renovables, que
desde el MEM, con base en las actividades en nuestro pensar haya una
que ejecutamos.
sola Agencia.
Ha existido una muy buena relación entre
el MEM y la ARCERNNR, por ende, debemos
fortalecer el trabajo y la coordinación que – Si bien es cierto el combate al delito de
ya existe, además de robustecer las buenas la fuga de combustibles está a cargo de la
relaciones con instituciones de otras Policía Nacional, pero desde su perspectiva
funciones del Estado, así como empresas ¿Tiene planeado complementar este
privadas y públicas que desarrollan labores combate desde la competencia de la
en el campo de la electricidad, la minería y Agencia, sea normativo o de control?
los hidrocarburos. El control de la fuga de combustible es un
trabajo complementario de la Policía, a nivel
debemos fortalecer el trabajo nacional; y, en las fronteras y en el mar, está
y la coordinación que ya a cargo de las Fuerzas Armadas junto a la
Policía Nacional, por ello coordinaremos
existe, además de robustecer
con las citadas instituciones, no solo en la
las buenas relaciones
problemática de la fuga de combustible,
con instituciones de otras sino también del GLP, para que la Agencia
funciones del Estado, así como sea visibilizada en el ámbito de su control a
empresas privadas y públicas. la comercialización de hidrocarburos y sus
derivados.

60
PANORAMA ELÉCTRICO 2023/EDICIÓN 17

El Estado y la Agencia desarrollarán las


coordinaremos con las acciones para enfrentar la minería ilegal en
citadas instituciones (Fuerzas coordinación con las entidades junto a las
que la combatimos.
Armadas y Policía Nacional),
no solo en el ámbito de la fuga
Al neutralizar la minería ilegal,
de combustible, sino también
se ejerce un mejor control; y,
del GLP.
adicionalmente, el objetivo
también es hacer presencia
– Por otra parte, una de las misiones del Estado en estas zonas en
encomendadas desde el Directorio de la donde la minería ilegal está
ARCERNNR, a partir de su posesión, es
causando muchos aspectos
fortalecer las acciones contra la minería
ilícita. Como autoridad de esta institución
negativos que afectan a la
¿De qué manera plantea facilitar el seguridad del país.
trabajo técnico de quienes conforman la
Agencia, para cumplir con este objetivo en
– ¿Cuál es su mensaje para la comunidad
condiciones de seguridad óptimas para su
nacional que conforma la ARCERNNR?
adecuado desempeño?
Los funcionarios en estas pocas semanas
A partir del 24 de enero de este año se declaró
se han dado cuenta que lo que se busca
a la minería ilegal como una amenaza a la
es trabajar honestamente, de forma
seguridad del Estado. Con base en esto, en
transparente, evitando que la corrupción
coordinación con Policía Nacional y Fuerzas
ingrese a la ARCERNNR.
Armadas, se están desarrollando operativos a
gran escala y estamos también por ejecutar He tomado algunas medidas con algunos
en los próximos meses más acciones contra funcionarios de zonales y distritales y el
la minería ilegal, con los que evitaremos que mensaje es este: cero corrupción.
progrese. La intención es neutralizar esta La intención es que la Agencia sea vista y
actividad, especialmente en los sitios en respetada por su trabajo desinteresado,
donde hay mayor influencia. por ese sentirse orgullosos de trabajar en la
Sobre la base de la normativa vigente en institución, sabiendo que tienen una gran
el artículo 57 de la Ley de Minería, al ser responsabilidad, sin ser influenciados por
una Agencia reguladora de control minero, ningún tipo de corrupción.
se puede ejecutar un decomiso especial, Ese es el mensaje que les quiero dar a todos
incautación, inmovilización, inutilización o los funcionarios, vamos a trabajar de manera
neutralización de todos aquellos equipos honesta y desinteresada, cumpliendo con
que estén inmersos en la minería ilegal. el país y con la ciudadanía ecuatoriana que
Al neutralizar la minería irregular, se ejerce tiene los ojos sobre nuestro desempeño y el
un mejor control; y, adicionalmente, el vigor con el que lo llevemos a cabo.
objetivo también es hacer presencia del
Estado en estas zonas en donde esta lo que se busca es trabajar
actividad causa muchos aspectos negativos
honestamente, de forma
que afectan a la seguridad del país: daños al
transparente, evitando que
medio ambiente, atentados a la integridad
física de los integrantes de las comunidades la corrupción ingrese a la
cercanas, lavado de activos, trata de blancas, ARCERNNR.
entre otros.

61
Créditos de elaboración y edición

AGENCIA DE REGULACIÓN Y CONTROL DE ENERGÍA Y RECURSOS


NATURALES NO RENOVABLES. DIRECCIÓN DE ESTUDIOS E
INFORMACIÓN DEL SECTOR ELÉCTRICO

Marisol Díaz Christian Junia


Ingeniera de sistemas Ingeniero eléctrico

Andrea Torres Andrés Chiles


Ingeniera eléctrica Ingeniero eléctrico

Rodrigo Briones Andrés Mera


Ingeniero eléctrico Ingeniero eléctrico

Verónica Salvador Alejandro Guerrero


Magister en Dirección de Licenciado en
Comunicación Empresarial Comunicación con
e Institucional mención en Periodismo

Jair Andrade
Ingeniero eléctrico
Consultor Energía
Créditos de elaboración y edición

COORDINACIÓN GENERAL
Geovanny Pardo Salazar
Coordinador Técnico de Regulación y Control Eléctrico - ARCERNNR

DIRECCIÓN GENERAL
Iván Sánchez Loor
Director de Estudios e Información del Sector Eléctrico - ARCERNNR

DISEÑO Y DIAGRAMACIÓN
Esmeralda Bolaños / Augusto Cabrera

FOTOGRAFÍAS
CNEL-Milagro E.E. Centro Sur
CNEL-EL Oro E.E. Sur
CNEL-Santa Elena E.E. Cotopaxi
CELEC-Electroguayas E.E. Galápagos
CELEC-Coca Codo Sinclair E.E. Quito
CELEC-Hidroazogues Hidrobanico
CELEC-Hidroagoyán Petroecuador
CELEC-Hidrotoapi Electrisol
CELEC-Transelectric

AUSPICIO
Banco Interamericano de Desarrollo –BID

CITAR ESTE DOCUMENTO COMO


Panorama Eléctrico, Edición 17.
Quito – Ecuador, Julio 2023.
Todos los derechos reservados.
Central termoeléctrica Subestación Milagro
Guayas Guayas
CELEC-Electroguayas CNEL-Milagro

Seccionador
Pichincha
E.E. Quito

Rodete Pelton
Tungurahua
CELEC-Hidroagoyán

Túnel de central hidroeléctrica


Napo
CELEC-Coca Codo Sinclair

Represa Chandul
Azuay Central Nayón
Elecaustro Pichincha
E.E. Quito

Subestación
El Oro Paneles fotovoltaicos
CNEL-El Oro Pichincha
Electrisol

También podría gustarte