Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
DEPARTAMENTD DE ZUOTECNIA
PRUSTAGLANDINA FEEL
DE!-I‘
ml
-—-.:trnruu-,]u-
on: -u-
:5-r-5,-v I nun:
DEDICATORIA
E 13103 per haherme pennifido llegarhasta aquf 3' podcr Iograr est: tlilzufo.
A mis Padres pot apoyarmc siempre cu cada proycao qua he emprcndido 3; per ser :1
major ejemplo para poder cnmplir toéozs mis metas y aspiracioncs.
A Iavitzr per 51.15; huenoa cansej as de harmano mayo: 1.! compnsndexme siempre.
A Deuglas porsicmpre enstfianne cuai era :1 czmzintzs correcto 3: siempre vex‘ adelante
zurnca atras.
A Allan pm’ qua gracias a el logré ccmprandcr muchas cosas dc esta mtmdn j," pnde
Hagar hasta aquf.
A Yannzy par siemprc eater cuando Ia nesccsitaba, scgui adelantc qua tadavia um queda
Irlucho par rccozrcr.
A Eosé I‘-=‘1'.£t11’:1 3' Mafi a1101' 59.1‘ parte de la qua: soy siemprc 1435 VD}! 11 Elpfl j-"31’611 10:14: In
qua emprendan.
AGRAJJECIRBENTO
A DIOS per daume la opormnidad dc Hagar hasta aqui yr poder cumpiir con mi meta .
25.. mils Fadrcs 3* hernlanaa par Urban." en mi 3! alienflaxme 311195 mementos mas dificiics.
A mi Ascsor principal Dr. M Iviatamcros p01" has bucnos cmlscjos que me {He durante
to-do est: ficmpo, par tezierla paciencia 3* el tiempo para dcdicaflo 3 mi persona, siempre
fuc mas qua U33. asasur u::1 amigo.
A mi asesor Dr. A. Gfi mat g:u:a1::ia3 p-or toda 1a ayxldzi qua me fiiste para poder realizar
estc cstudio 3' pm‘ hrindarmc Eu a:':a:Ist:a~u:1 siempre.
A mi asesor Dr. I. Matamcrrc-5 per siempre preocuparsc par ensefiamos 31go nuevn jg
brindarrne su afruda en redo momenta.
A cl Dr. R. Saflfifl a flpofla ajruda brindada para la elabonzcirjn tie Ia presentacién dc. csta
tesis.
A la semién fie veterinafia goes presia: 3:1 ayuaia aicmpcrc para rcaljzar cam nstais.
A Eduardo G. For ser 11113 buena mujer 3* sicmpm escuchaxme mis Ixiatflrias.
A tc-dos 105 colegas de-.1 PIA que de 11113 I1 0132 forma influyeron an cat: trabaja.
RE SUMEN
TAELA DE CONTENIDD
Dgmchos de
-or
Péginas de. fix-mas ..................................
Agradccimicntos ...................................
Tabla dc contcnidu........................................................................Vii
Indian: dc c11adrns.... ............................... .... ................................ ..\'iii
indict: dc g__'rifit:m-:........................................................................ "IX
[ndi ac dc. :E1flf.'.:'{D5.............................................................-.-.--.-..---.----------I
2.1.1.
2.1.2.
2.1.3.
2.1.4.
2.2. CONTROL ENDC}CRI1*~.'D DE L03 CICLCIS
2.3. GLANDEHAS Y I-lC1RN1DN.+*aS DEL SISTEMA ENDC|CRlND..............5
2.3.1.
2.3.2. Hipéfisis .......
2.3.3.
2.-'4. INDUCCIDN DEL ESTRCI ....................................................... ..6
2.4.1. Acerca de. LUTALYZE.......................................................... ..3’
2.4.1.1. Fuzlcicmci.............................................-.......................-.-.7
L11. ;\-1ATERIA.I_.E3 Y
3.1. Localizacién del eatudic.................................................... ........ ..8
3.2.
3.3. Discfi o experimental ................................................................ ..9
3.4. \"ariab1es a me-dir.. .................................................... ..... ........ .3
IV. RESULT:-LDDS Y DISCUSICJN
E’.
VII.
viii
IIHDICE DE CUABRUS
CUADRU
3.-Distribucifrn de yeguas segun 135 hcrras final dai tratamieazto 3’ inicio da: 105
signos Eifi
GRJLFICC}
ANEXCI
Bin 11: gar a rlurlas boy on din cl cabailo ac ha convcrticio an an animal doméatico mu}? aprcciado por
cl hombre. tanto aai qne cs fficil cncontrasnn ma’.-1 dc 1111 cquino cn cualqnicr finca, csio Sc dcbc a
am; multiplca funcioncs zootécnicaa, pudicndo ntilizarsc para trabajo do vaqncria, como animal
:1: pasco para todo tipo dc persona: 3' los finqucros Io utilizan para inspcccionar eficianiorriuntc SL135
propicdadcs: también no ca cxtrafio cncorrtrado trabajando fl tiro, La carga, o para dcporrc, csto sa
dcbc a la nobloza dc ante 3' a nu facilidad para scr arlirzsrxario.
Esto ha ilavado a aacar cata aapocia animal do nus habitats naturalcs, con cl propéaito dc
intensificar an prodnccion, obtnncr Incjorca 3' rnayorcs rcndimicntoa. Io qua ha traido conaigo
mfi ltiplcsconsccucnciaa como cl afcctar ans habitoa alirncnticioa produciéndonn a an vcz. un sin
ntimcro dc dcsbalancca nntricionalcs qnc conatituycn factorca prcdiaponcntcs a Ia prasnncia dc
anfnnnndadca qua cn an arnhicntc natural no ac present-arfan, al miamo ticmpo asto est,-a
repercuticndo an an rendimiento rcproductivo, prcacntandosc altas tasas dc infcrtilidad tanto on ias
ycguaa rcprodnctoras como an In»; scrncntalcs, por lo qua ac haca inniispcnsahle para nn criwordn:
cabalios, cualquicra qua fucsc cI fin dc cstc. tcnar un conocirnianto b:i.~rit:o do la fisiologfa do cata
aapaciu anirnal, hacicndo cspncial irrlpflrtancia an conoccr corno funcionan la:-.'. honnonaa on loa
1-cprorluclorca 3; corno cslas an van afoctadas por In nutricirin, 3' cl mancjo, conrlicioncs quc
conatituycn las principalcs cauaaa dc loc dcabalanccs hormc-naL=:s;lo qur: tI"£|.-E consign ycgu.-as qua:
pcrrnanc can vaciaa por 1211-gas tcrnporadas o acrncntalcs iinproductivoa, rcpercntion-filo dircctarnanta
cn cl aurncnto dc loa co.-stos dc produccién dcl criadcro, bajanrlo aai la la aficinncia rcprodnctiva, la
cual an pucdc .1:ncdi_r tornando como un fiptinno In prodnccion dc nn potro por ycgna pot aflo,
siluacién quc dc no prcscntarsr-. disminuya la rentahilidad dci criadcro, boy cn Elia dado quc Ios
costoa dc lo:-2 inaumoa nccasarios para la pro-dnccitfin son sumamcntc clavados hay qua lograr Ia
mayor cfi ciancia posihla para podcr toncr una cxplotacifin rcntablc 3' aai obtcrler an major prow.'acho
dc la cxpiolaci-fin dc] cqlfino.
Actualmanta an Ia induatria ccucatrc, cl podcr controlazr on forma cfici cntc cl ciclo cstral do
In ycgua para inducirla a ciclnr 3,’ prafiarsc an 1515 ripocas dcl afio mas indicadaa, conatituyc una
hcrramicnta fundanncntal cn la actividad dc. crianaa caballar, prncs-to qua pcrmitc obtcncr 105
nacimiantos cn pcriodna dc c:-Liarcncia dc major recurso alirncnticio 3,’ bajo laa rnajorcs condicionca
dc. clima. corno tamlnién lograr qne la edarl c1-onolrigica dc los prodnctoa coincida con cl mayor
dasarrollo corporal }' Ia rualizacion do cvcnroa como juagamicntos 3,.’ compctonciaa lac cnalcs
constiru1.'cn Ias majores vantanns para la contcrciaiizacifin do log equinox
En cl prascntn lrrahajo do main so prctcndc validar una técnica dc induccién do catro an
ycguas on nucstro Incriio tropical, al miamo tiempo quc analimr cl componamicnlo dc algunaa
can-inblca o conatantcs fisicas qua ac prcacatan cn cl animal a conaocuancia do has aplicaoionaa dc
una honnonn (PGZFCI) corno agcntc inductor dal cclo.
UBJETIVOS
G EN E RA L:
ESPECIFICOS:
1 . Del-:°:n'ni nar la relacifiiu qua c:-{Esta cnlrra la iutensidad dc rcacci 611 3.1 Incdi-::a.rm:ntn::r -a] momenta dc
2. Dctcnnina: la Ielacifin exj stent: cntra Ia i1:r.duc:::'i -:51: dc] cal-:3 can prostaglandina 3,’ cl porccntaje dc
3.1.1. Es tra
coma
El pafiudu an qua la yagua sa anauautm raaaptiva ai macho. }' sa praduca
cc-nsaauanaia da 13 prasanaia da 105 astrfiganns. qua son las harmanas famaninus
astimulantas. [E-aransau, 1991). En asta pariada Ia vulva da Ea yagua 5a axpamia a hinaha,
tambian sa anauantra da un calor anaraujada , hurnada 3' auhiarta can una capa da maaa
tIa11apa:anta.{Hafaz, 1995).
E] astm tiana uua duraci-:‘E-n da 4 a 3 {Has an la yagua { Baurdau }' fuquay. 1939}. La
yagua 5:; ha aaialugadu aama la aspaaia can mayor variabifidad 3' 5:: ha infanrnada astras da
2 a 12 dfas. (Baardan 3' aaL, 1982}. La ovulacfufin asta 1-alaaionada can a1 a.'«1L'rn 3' an Ia
yagua ocurrc 1 all dfas antas dal final dal astra. (Ea:-suzlau 3' fuquay, 1989}.
2.1.2. Mataesfi o
Esta fasa as la aonfinuaaién rial aatm 3' Iiura 3 dfas [Baardan 3' cu1,19'Sl3‘.}.
Esta m musidara came un pariado da fonnaaifin dal auarpu lutau. En asta parta dal
{ Hmmanu
ciala hay aumanta an Ia saaraaifiu LI-I {I-Iarmona Lutainimnta) 3' da FSH
do aatrégan-::=:'.
Folfaulo Estimulanta} {Bath 3' cal, 1985}. Duranta asta pariada laa uivalas
clisnzinmxyau }' la pmgastarana sa anauamtra an aurnanta Iiantarnanta. {Baard an 3' Fuquay,
1939;
1. 1.3. Dieatro
Ema es la fase que se earaoieriza Como e] periodo donde el ouorpo ‘luteo es Iotalrnente
funeional. (Bearden 3: Fuquay, 1989}. En Ia yegua ea aumamenie ~.'ar:Ia‘ole dehido a lo
irregular del estro. Para las jregnas qne ovulan e] dfa. 5, Ia f3.SE clel diestro se extendera
apmximafiamente del dia 3 al dfa 19 -:3 2!]. (Eearden 3* Fuqua;-r, I939}. Este es el periodu
que se le eonoee eomo el periodo de preparaoion de fitero pasta la prefiez. La prostaglandina
pro-dueida por el Litero es la reaponsable de la regreaion niel enerp-o hiteo.
2. 1.4- Procstro
Esta faae oomienza con la deatrneeion o reg1'esi-in del euerpo lfiteo 3* eainia de los pi‘-*e1E:s de
proges Lerona 1.’ continua hasta el ini cio del estro. {Bearden ‘_~.' Fuqnay, 1939). La
earaeterisliea mas irnponante nie esxafase es el nipido ereeirniento folieular.
Es una est:-uctura quc se. encuentra ubicada en la parcién inferior dcl ocrcbro (Bath 3'
cuI..'l9S5). Esta cstruntur-a esta concctada :1 la hipéfit fis. 3? al sistama sanguinco
{Be:arden,I996). Esta es la via vascular cncargada fie] transports tie 13.3 honnonas
hip-atalfimicas a la neurohipefifi sis [T-Ia.fe':r., I996).
Esta esuuctura cs :1 canto regulador 3' pmdnctor dc I1:-rrnonas- Estc cs cl
rcsponsablc dc seacretar CrI1Rl-1 If Ht-rmona Iibcradcara dc las ganadotropinas} can :5 la que:
pmvoca la libcracifin ch: I35‘. ganadotrfipinas, LH 3* F31-E (BE-f:f.1'dE'.'-I1 3.‘ cul.19S2).
Esta csta ubicada en la hast: dcl cercbrn, st: cncuentra en una dcprtsién dcl hucso
usfcnoidcs debajr: del hipotfilamo (Bcarden 3' ml. I9‘:-_~."2]. La hipéfisis Esta ct:-Ixstimida par
dos glfindulas, cl Ir:3l:-1110 antcrinr, 3* cl lubulcr posterior 0 ncurohip-ofisis.
La hipfifisis anL::rInr produce rlus hormonas: LH Y FHS cnnocidas cums
ganadnlropinas. La FSH as 121 encrargada de la produccifin -:5: estrcfngcnns :11 1:13 rwarios 3'
produce cl crccirnicntu fnlicutar [Bcardcn 3* col,l9B2). La LH es la quc causa Ia rnaduracién
dual fo1i'cI.Llo, 1:1 cvulacifin 3" laformacifrn ti-:1 -:ur:rpo1ute:a{Beardx:n }* cc], 1982}.
2.3.3. Ovarius
L03 ovaries 5011 I35 gfinadas fcmcninas la-5 cualcs produccn cstrdgcnos. pmgastzigeuos,
1'3IB.2'iiI17:l. inhibina. Dr: 103 prcrgest.-igcuos, cl rnas Lmpurtantc as [:1 prcngesterona. Esta cs
sintetimda en 31 Maria par :1 rzzuerpo Iuteo (Bcardcn, 1939}. T:1rr1b'1:=:n cs producida an In
glandula suprarrcual ;.' la p1:1centa(Hafez, 1996}.
L03 cstrégcnus sun cstcroidcs qm: son pmducidos an 31 foficulo de Graaf en :1
m'a.1-io. E1 mas important: :11 tstc grupo :5 cl cstradicl 17'-B filicarden, 1989).el cua] es
pmducido por las cclulas grzmulosa 3' tcca interns dal fc-lfculo [Soransem 1991).
2.4. Ih'I}UC.CI-UN DEL ESTRCI
Para al mauaja afiaiania da uua yagua auala sar naaasafia a1 Pfi ticr aantrfilar al aialu astral,
cam-3 para raalizar £.an'iaiI:-5 fuara da tamparada an al aasa da Ins auitualas qua sa
aaa1parta.u aarua paliaatricaa: astacinualas a aimplamauta para rastringuir al uumara da
sawiaias an uu rapradualar 5' avitar au dasgasta an uua tauaparada dc manta.
Esta a 1_1a'+'a::Ia a xuultiplaa iuvastigaaiauas para datarmiuar a1 métodu optima para
padar CD1Eltl.'D1EL1.' asta aiala an las qua aa manaiuuau a1 aumautu da lluras 11.12:, la iufusian
marina, 1a apliaaaian da gouadatrapia aarifruiaa humaua, hurmaua faliaula aatimulauta 3'
lutaiuizauta, faataras liharadaraa, aatrrfagauaa, pragastaraua axfigana 3' prastaglaudinaa
{Rasadala fr Rial-Latu. 19T9).
El ruatada mas utflizada 3* qua majaras raaultadas a Ianido a side al usa da 1a
harmaua prastaglandina F-'?.ar., hay an dfa axiatan afidauaiaa qua 1a prastaglandiua as Ia
lutaa-lisiua utariua qua tarmiua con la vitla dal auarpu lfiiau aialiaa {Ma Craaakalza 1972}.
Tarul:-iau ac: puada utilizar para raduair la luugitud da uu diastro uun'r1:11 0 para fiualizar can
al auastrp praduaida par an auarpa lutaa paraiatauta{ Raaadala 3* Riakatta, IQTQ}. Salt: 3::
puada ut.'I_T_iz.a.1' au yaguaa qua paaaa uu auazpa lutaa da mas da 4 dias da parsistanacia.
Saguu Rassdala la praataglandiua sa puacla ufilizar an las. 51'gui autaa Caspar
-Cuanda uua yagua fua “pardi-zia" 3- avulfi sin S-ar sarvida, 3a 1a puada haaar autrar an cam
10 alias antes da la facha ai guiauta.
-Para fiualizar at a11t:.~_'-lm a u diastro prulangada par patsiatauaia da ua auarpa lfitaar.
-Para haaar auirar an salt: a Lma yagua qua ya ha pasada al aala da patrilla para a la qua up
as It: ha dado sarviaia par auarivaa da manaja a via salad.
-Para induair al aala 1‘uara da tamparada rapraduativa aau fiuaa da diagjlaatiaa a da
tarapaufiaa.
-Sa puadau iuduair aalaa suaaaivaa a intarvalaa aartaa au yaguas qua prasautan
audumauitis
iufaaaiaaa a iuvafuaifin utarlua rataniada puarparal, para pa-dar fa'mr::aa1'sa auu las afaatas
iarapéutiaas dal astrcr.
-Eu aasas da prafiaz “par rpha" a da aaita aaguida da uvulaaiunas dablas. Sa puada
induair al aharta aiuaa dfas daspués da la filtima avulaciéu.
-«Ea par aata qua eata harnuaua aausfltuya uua harramiauta pa-daruaa an al araaual da un
vatariuaria a dc uu arladar qua tauga las aanaaiuuamas uaaaaarias para pa-dar utilizar
afiaiantamauta asta tacniaa.
1.4.1. Acerca de LUTALYZE
2.4.1. 1 Fnnciunes
Salamente dehen tratarm: anitnalca quc tangan no menus de. 35 {Has despucs drzl
parts. L03 rcsulmdns st: cspcran dc 2 3. 5 dias tcnrfinado cl ttatamicntc.
Ill. MATERIALES Y METODUS
3 .1 . LDCALIZACION
El csta dio ac llcvci a cabo on cuatro diforcrazos cria dcroa do cahalioa quc a contiauaciori so Iiatan:
Escucla Agfi cola Paaamcricana qua: csta abicada an c1 vallc dci rio Ycguara, Dpto. Francisco
Morazan a uaa aitura dc EDCI rnsrun dondc so utilixaron 2 }*cg'L1as.
Rancho “El Paao“ craidaro dc cal:-alioa Peruanos dc Paao CIJ'.}'Cr propiatario as cl Lic. Michael
Hasbun ubicada ca vallc dcl rio Ycguarc a HI] msnm, doudc sc utilizarcin 2 animalcs.
Raacho “Loa Piaos" criadorcs dc caba.l1osE5pafio1cs puroa cuyo propictario as real Lic. AJ_Iar1 Sierra,
ubioada an Taianga DpLo. dc Francisco Mora:::.a.u a 1350 msnJ:r1, doadc so uT.ili'z.aro11 ID ycguaa.
Cornarciaiizadora Ag-ropocuaria Corralcs criad orcs do cabalioa Pcroanos do Paso }_::~T.It1‘_‘rS cuyo,
propictario cs. 1:1 Lag. Arturo Conalcs. ubicada ca Ccrro dc Hula, Dpto. dc Francisco Morazaia,
doada so utilizarori 5 ycguas.
3.2. A.i\'I}rIA_LES
E11 total ac utilizfs L111 grupo dc ED ycguaa laa cualos fucrfia palpadaa rcctalmcntc para detarrninar an
ostado rcprocluctivo 3* so calculi’: an fccha dc parto, a1 miamo ticmpo ac izlctcrmiaao cl aiirnaro do
aoimalca qua no ac cncontraban gcstamio las cualcs ac palparéa para dctcrmiaar si cxistfa 1111
cur.-rpc Ifltco prosecute para podcr proccdcra rcalizar cl tratarni-auto a cada animal.
Ea cl grupo dc aairnajcs ac utilizaréa cuatro razaa do aquiaoa como: Espafi ol {6}}, Pcruauo
do Paao (1 1], Cuarto do Mi_lia (1) 1.’ oncastados (LL).
3.3. TRATAMIENT US
Sa preeathe a haear uzua rawifiiéu *.'ata:iua1-Ea da iea aaiuaaiaa para datartniuat cualas astahau aptea
para autrar at: al aatudie, an astea sa raviae au eeudiaiéu eerparal y qua sa a1:»eeaII:=LIau aiu uiuguua
aufarmafiafi an al memento da la raviaitiu .
Luage sa precadié a raalizar uua palpaaiéu raetai a tedea iea auiuaaiaa para detaraliuar ai aa
aueeatrabau gastaude, ea auaentraraa an an asta aatade sa datamfinfv 51: facha pesibla ea parto 3' 5a
aatuve ravisautle par} eétiaaxuauta aatea auiuaalas, Iuage a1 patte sa lea die al siguiauta ttatatttiaate,
aa aaparé qua la yagua antrata an al eale da petre qua sa prasautfi dal dfa T a 9 past parte Iuage sa
miaia la duxaaifia da aata Gale; aa aspate al dfa Tr’ pest aatre 3' 3a 1a apiiee Ia prestaglandina PGEFCL
asta sa raafize aeu al prepeaite da qua axisfia-ta uu auazpe hitae prasanta 3' qua Ia preataglandina
pufliara ttabajar, an Ies cases at: qua Laa *_-gaguas no praaautaren aale {Ia petre aa lea apliee la
preataglaudiua a1 tlfa 16 pes1’:—pa:'te.
Eu a1 case da qua la yagua euamie fua palpatia aa aaaeatruf: vaeia aeu ia prasaaeia da u.u
euarpe Ititae aa‘ preaaeié a apfiaar Ia hermeua, la apliaaaieu eeaaiatie an peuar 5 aa.
iutramuaeularaa ea prestaglaudiua PGZPCL Iuage aa taidifi Ia taulperatuta cetpetal , ftaeuau-:.:ia
aardiaaa 3? fraauauaia raapirateria autaa da aplieada la herruena }’ cada 5 minutes daspuaa da la
aplieaaien haata llagar a I05 35 minutes pest apliaaai-in tamhién aa ehaarwfi si hahfa alguua
auertaalidad an 135 ceustaatas fisielegieas aeme tfllllhiéll a1 aparaciraiante da etrea sipas eliniees
came suzieraeifiu 3! ataxia qua fuarea iadiaaiivea ea raaeieaaa atlvarsas, an lea eases da qua ue aa
praaante a1 aale an Ia prfmara aplieaeiufru aa velvfe a Iaafizar uua saguuiia apliaacifiu a 105 die: diaa
daapuaa da Ia prituara aplieaeiéa , Iuage da am a aspen’: qua Iaa jF£:gil.'El$ :1a‘:.iara.u au Cale al
ceafimar Ia prasaueia sic} astre sa preaadie a raalizar un tiaae eeu uu garafiau qua aeusisfie an a}
primer dia de. eale aele sa la aaeme al napreufluatea‘ 3’ aa la parruifie qua asta la aatimulara per ruadie
{Ea eazieias aste aa rapitie :11 aaguude iifa, al tarear dia aa hize uua taeuta aaturai, al euarte EH3 aa
vehrie a tizaat, a1 quinte dia sa hise da nuave etra Iueuta natural 3 al aaxte dia sa vflvie a tizaar da-
parsistir al eale al sapritue dia -3a velvie a raaiizar uua meuta natural aate aaie aa prasaute an 2 da
lea eases luage sa daiaréa pasazr 45 a I50 Elias para qua asta grape til: yaguas fuamu palpadas.
Lea dates fueteu aelaatades antas da qua al auituai sa Ia aplieara Ia henueua prestagiaudiua
PGEF-O‘. 3' ea Ia eufi] aa midi aren laa eenstantas trielegieaa aeme fraauauaia raapiratefia, fraauauaia
eardiaea 3' tatapatatura, iuage sa siguie temande asters raisnraes fiates eada aiuce minutes hasta
Hagar a lea 35 minutes past apfieaaieu tie ia herraeua, talubiéu aa mafi asi tiaspués da aplicat Ia
heruaeua sa vie alguua aitaraaiéu came aar audenaaiéu, ataxia }' a tea euaatea minutes aa aertaalize
aI auirual. Uua vat: apfiaaria la henneua sa ufidie at % da praaauaia da Cale 3' al 93 da prafiaz aI
gape ea anirealaa.
IV. RESULTADDS Y DISCUSICLN
Pam rmtdir ia regpuestra a la hormnna SE‘. zriidicrfin 1:13 cnnstantazzs hiofififims tampcratura
an gzadtrs centigrados, rcspiracioncs par nfinntn, pnlsacimles per Ininutcr, suduracién 3?
ataxia; Tfl das cstas vaxiables 3: midiernn antes sic ap1i+::a.r la hflflflflflfl 3’ carfla cinco
minutes durante 35 minutes donsie se obmvo la nonxzalizacién (ls: todos lcrs auhnales {
Cuadrcr I}.
Podsmcs vezr que en ia variable pulaacioncs par mimitr} nan existid Uflfi difarencia
significafiva 'E'-I1tl'~'«'L'- las raz.-as tcpdas 95: cemportarun EB pmmedio mu}? normal, 3:’ hubo 11113
diferencia
CD11 eato posiem-:33 decir que para la tamperanua Se enccniré qua duraaate 103 35
minutes Si hubo una haja en la tcmpcratura mm 3113 diferencia significativa { P =
0.0001] an rcspuesta a Ea prrostaglandina, si =.=:.x1'stic:'r 11:13 diferencia sigiflcativa { P =
'|J.EIrDE}1} para la raza siendo la qua: tuvn um: haja en la t¢mp¢r:aIr.1ra mfi sfuerte Ia raza
Cuarto dc Mifl a,aeguida cit: Ea espafiola, lucgo uh-.13 pemana 1-,’ per ultimo 13 cncastada
came so: puma obstrvar en el Cuadrfl 2.
11
Para la variahke sudoracién 3e: prasenté Ima reaccic’:-I1 may fI1£l't¢ durantc cl
ticmpo con un alto grade (LE. signiflcancia {P = 0.0001} donde a 103 15 minutes fué el
tiempo dc mayor reaccién en la raza st observé qua la 1'32.-a Chane dc Milia fm:
nnevalnente La qua peaccianfi mfi sfuerte 31 medicamento {P = 0.0001} seguidca :13 la raza
espafiola y por filtimo 13 11:13 peruana , an Ias yeguas encastadas no hnbo nus diferencia
significaiiva.
I-‘am la ataxia GGDJD podcmos ver can 61 ancxo '2. Si hubc 11113 djfcrcncia
significativa (P :0.03l2) para las rams siendc. la mas fueqtemente: afectada Ia raza
Cuarto dc Milka, sug1.-Licia de la espafiola, iuego la peruana 3; fiaaimente Ia encastada;
Dtxrdzltc el tiempo 35 via qua 31 minute 15 fut: la reaccién mfi sfuerte {P : {}.{}C01}.
Es sumamcnte important: counter cuél Va 3 sex‘ taste intervalo para pcsder cmmcer 3'
platmificar los servicing del grafiou :3 fimpiemcntc ei pt:-dcr mm-'iIiz.a.t1a reproductom :1
arm criadem para SE41‘ servida.
Sc cnconrré en la literatflra gun: 10 nomztlal qua paflimoufi csparar {:11 horas 3
presentacién dc cc}-::r era dc ‘TE,’ horas, lo que rcsulté en este estudio fue en. pmmedic 72
horas post arpiicacicf-3:: ck: la prcrstaglandina { cuzdxo 3}.
cia aalcr
En cl case dc las yeguas qua 114:1 prescntaron celo pc-demos decir que. se. pudo
debcr a que esters animales no 3»: cncontraban en una cculdicifin corpnral fiptima per lo
Lu: pudcr a:E'ex:ta.t a que no hayan reacciunadu igual qua: Ear. otras ycguas, también ntrn
actor Lu: pudo afeciar quu la rna_'«_.=:::r1'a dc £51.35 1.'cg,ua5 E]lJ.IE': no prcscntaron cclo tcnian
en su h1stmia1 1'.:LfifiCfl nlguna cumplicacitin reproducth-:1, cnmu iufucciuucs Iicl aparatu
raproductor, complicaciones al momenta d::I pa:-1:0, aunque al momenta dc la revisitin
wtcxinaria st encuntraban sin ningxh pro}:-lctnn rnproductivo 3. la ~.'i::tu dc] vetefinasio.
Esta m:-5 indica que el tmtamientn can PGFZDL ademfis d+.=: mantcner 1:1 prefiez fut:
superior dc lo csperrado Io que nos :13 la confianza para podcr utilizar uste tratamicntt}
{ Grafi ca131).
TE}.
.53.
55-
9594"
2/
Grfifi -::a 2.- Efectn -:11: la PGF31 snhre 121 ‘In de P1-efi ez total
14
En el :::-330 dc: Ins animales que no quedaron prefiadns 5: puede an-ibuir est:
cfectc: a que esters animales, en SLIma_1_.’c:r1'a., no prcscntaron 3:10 a In primers apljcacicin
rcalizando una scgunda aplicacicfnn 11 dias dcspucs de: La primera, cstu reprment-5 -:1 213
‘#5: dc] total dtanimalcfi ::n :1 csttxdio adctmis 5610 c1 50 ‘E: de: em‘: 20% no prusenté cclo
}' cl utm .‘?-0%: si pr:-scntarun para no lograrfin qucdar prefiadas. In qut: nus indica qua
cstm animajes no 5: encontnabau nonnalcs, Io quc habfa qm: rcalizarlcs un tratamientn
vcterinm-In:-. para determinar primero cual fue cl f:lC[DT qua afccté para quc cstas ycguas
no respondjemn a la. hormone, 3' Segundo, qué lipo dc tratamicnto sea cstc dc tipo
honncnal c: $11 :1 case dc que se encontrar:-1 un pmblema infeccicrsa proseguir a su
t:ata.1'r1h=.-nto.
Se puede decir que an :3] cast} dz‘: qut: I05: animalcs st. cncucntrcn an un buen
csuadu mum nutricional coma reproductive, cl uso de esla hurtnona nos ascgm-.1 1:11 alto
porceutaje dz prcficz lo qua: 5: vueivc una hcrmmicnta fundamental para cualquicr
criador dc caball-as qua quiera tratzr qua su cxplotacién sea 10 mfi seficicntc pcnfihle 3;
sacar cl mxiximo de bcuclicios.
V. CON CLUSIDNES
Es um métndo confiabie para maneja: :31 estro en yeguas ya que no afecta negaxivamcntc
Ia fcrtilidad de 1213 reproductoras 3? nos ayuda a reducir 30$ castes «dc opcracién dei
cxiadcro.
VI. RECDEEENDACIGNES
Can Ius rezaultadas abtanidus sarfa caavaaicatc hater aatudicra qua cantamplea mas las
difcrcucia cutrc las razas ya quc ac pudu c-bacrvar uua difarauma an Iaa reapuaataa al
Iraiaruiautu mu la hartuuua PGFECI para cstaa
Ur: factor detarulinauta para Iuqjurar 1-as astudios qua st: raaiiuau paste.-riurrueuta as $1
aumantar al ufiruara da auimalaa an general 1; a la vaz al afiruara dc auirnalaa par raza,
astu can a1 fm da abtanar raaultadaa mas rapraaanlativaa.
Sr: dcharfa raalizar catudius dead: at pruebe a1 ufectu dal praductu sabre la raza Cuarta
Lia Milla ya qua fua 1a qua mas raacaiané a la hurmuua an Ludaa laa '+'arial:r1aa madidazs
para 5:: auibuya aata raacciéu mas aun compurtamiaaru indiviriual cla aata animal an al
catudiu, qua a uu cumpartaruicutu racial par la qua para quc usta variable fuara
signiflcarivase uecesitarfa ua ufimero ruayur dc aafirualas
VII. BLBLIDGRAFIA
FRANDSDN, RJ3. 1938 Anatcnfi a 3* fieiclcgia tie ice animalee tlcrrneeticne. Tratl.
Hernantiez, EKG. 4EtL Mexico, DE. Interamericana. pp. 52?.
SAS. 1991 SAS Institute user's guide: statistic. Version 5 SAS lnstitutc Inc., Cary,
NC., U.S.
‘WILSON, LA. 1989. Funclaxncnttrs do: fisfolngia animal. PI'i.[I1£'.l'3. edieitfin. Méxi-an
D.F., Lumsa. pp .934.
VITL ANEXOS