Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Para citar este artículo: Plaza Gómez, María Trinidad y Míldred Domínguez Santiago, “La estrategia de recursos
humanos como clave del éxito de la gestión del conocimiento en empresas que implementan nuevas tecnologías
en la ciudad de Montería”, Revista Universidad & Empresa, 2011, 20, pp. 44-83.
*
Magíster en Ingeniería Industrial (2011) de la Universidad del Norte, Barranquilla. Especialista
en Higiene y Seguridad Industrial (2011) e Ingeniera Industrial (2006) de la Universidad de Cór-
doba, Montería. Profesora catedrática del Departamento de Ingeniería Industrial de la Universi-
dad de Córdoba. Correo electrónico: <mariatrinidad18@gmail.com>.
** Ingeniera Electricista (1997) de la Universidad del Norte, Barranquilla. Doctora en Dirección de
Empresas (2007) de la Universidad de Valencia (España). Profesora de tiempo completo del De-
partamento de Ingeniería Industrial y coordinadora de la Especialización en Gestión de Producción
y Operaciones de la Universidad del Norte. Correo electrónico: <Mildred@uninorte.edu.co>.
Resumen
La gestión del conocimiento es uno de los temas que más interés ha suscitado en el
ámbito del estudio de las organizaciones durante los últimos años. El objetivo de esta
investigación consiste en analizar la adopción de prácticas de gestión del conocimiento y
su relación con las políticas de recursos humanos. El estudio se realiza en empresas que
operan en la ciudad de Montería, a partir de un análisis cuantitativo.
Palabras clave: prácticas de recursos humanos, gestión del conocimiento, nuevas tecno-
logías, innovación.
Abstract
Knowledge management has been one of the topics of greatest interest in the field of orga-
nizational studies in recent years. The objective of this research is to analyze the adoption
of knowledge management practices and their relation to human resource policies. The
study was carried out in companies operating in the city of Monteria from a quantitative
analysis.
Key words: human resource practices, knowledge management, new technologies, inno-
vation.
Resumo
A gestão do conhecimento tem sido um dos temas que mais interesse tem suscitado no
âmbito do estudo das organizações durante os últimos anos. O objetivo desta pesquisa
consiste em analisar a adoção de práticas de gestão do conhecimento e sua relação com as
políticas de recursos humanos. O estudo realiza-se em empresas que operam na cidade de
Monteria a partir de uma análise quantitativo.
1
Las empresas que usan nuevas tecnologías requieren de políticas específicas de formación, retri-
bución, reclutamiento, selección, etc., que les permitan adquirir competencias para manejarlas.
2
Participaron empresas de los siguientes sectores: público, transporte, comercial, salud, adminis-
tración de recursos humanos, automotor (venta de autopartes y vehículos), servicios (financie-
ros, juegos de azar, profesionales, funerarios, inmobiliarios), construcción, químico, educación
universitaria, industrial y de transformación, minero y energético, industria forestal, seguridad
privada, comunicación y tecnologías de la comunicación .
3
Para asegurar la validez del cuestionario conseguimos la colaboración de un director de recursos
humanos de una de las empresas participantes en el estudio, de un experto consultor en los temas
de la encuesta, conocedor del mercado, y de un experto en estadística.
Tabla 1. Identificación de variables macro que son claves en los ejes temáticos
Identificación de variables
Continúa
Identificación de variables
Continúa
Identificación de variables
Identificación de variables
ESTRATEGIAS PARA LA
IMPLEMENTACIÓN DEL
MODELO DE RRHH, GC, INN
Cultura
Liderazgo Recursos humanos Recursos tecnológicos Recursos de conocimiento
organizacional
Empresa
ID
COR 1
COR 2
COR 3
COR 4
LID 5
LID 6
LID 7
LID 8
LID 9
LID 10
RRHH 11
RRHH 12
RRHH 13
RRHH 14
RRHH 15
RRHH 16
RRHH 17
RRHH 18
RRHH19
RTE 20
RTE 21
RTE 22
RTE 23
RTE 24
RTE 25
RTE 26
RCO 27
RCO 28
RCO 29
RCO 30
RCO 31
RCO 32
RCO 33
RCO 34
RCO 35
RCO 36
RCO 37
1 5 5 4 5 5 5 4 5 5 5 5 3 5 4 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5
2 5 5 4 4 5 3 3 4 3 4 3 3 4 4 3 4 4 4 4 5 5 5 4 3 3 4 4 3 4 5 4 4 4 4 4 3 5
3 5 4 4 4 4 4 4 4 3 4 4 4 4 4 4 4 5 4 5 5 5 5 3 3 4 3 4 3 4 5 5 4 4 4 3 1 1
4 4 4 3 3 3 3 2 4 1 3 3 2 2 2 4 4 4 4 3 2 2 2 1 4 2 2 2 1 3 3 4 4 3 3 2 2 3
5 3 2 4 3 2 3 3 4 2 4 2 4 3 4 3 3 3 2 3 4 4 4 2 NA 4 2 2 2 4 4 4 3 4 4 2 2 2
6 2 3 2 3 2 2 2 4 2 4 3 4 2 2 3 3 2 3 1 4 4 1 1 1 2 3 2 2 3 3 3 4 3 3 1 2 1
7 5 5 3 4 2 4 4 4 NA 4 5 1 2 4 2 4 4 4 5 5 5 5 5 5 4 4 4 4 5 5 5 5 4 4 5 4 3
8 NA 4 4 3 4 5 3 4 3 4 4 3 4 3 4 4 3 4 4 5 NA NA NA 4 NA 5 NA NA 3 3 4 4 4 4 NA 4 1
9 5 5 4 4 4 4 4 4 4 4 5 4 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 4
10 4 4 5 4 3 4 NA 5 4 4 4 NA 4 5 5 5 5 5 3 5 5 5 NA NA 5 5 5 3 5 5 4 5 4 5 NA 4 3
11 1 4 5 2 4 2 1 5 NA 2 3 5 3 NA 3 3 4 3 NA 5 5 NA NA NA NA NA 3 NA 4 3 5 4 3 2 NA 4 NA
12 4 3 3 3 3 3 4 5 3 3 3 1 3 3 3 3 3 3 1 5 5 5 3 1 4 4 1 1 2 2 3 3 3 3 3 3 3
13 4 4 5 4 4 4 3 4 2 4 4 2 2 4 4 4 3 3 3 4 2 2 2 2 2 4 2 2 4 2 4 4 2 4 2 4 2
14 5 5 5 4 4 4 3 4 3 5 5 NA 3 4 4 4 5 5 5 5 5 5 NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
15 4 5 5 5 5 4 3 5 1 5 5 NA 3 4 4 5 5 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4 5 4 5 5 5 1
Continúa
61
62
22 5 5 5 5 4 3 3 4 4 4 5 4 4 4 4 5 4 4 4 4 5 4 3 4 4 5 4 4 5 5 4 5 4 5 4 3 2
23 3 2 3 2 3 2 3 3 2 3 3 3 3 4 3 2 3 2 2 4 4 1 3 4 5 4 4 3 3 3 3 3 2 2 4 3 2
24 5 4 5 4 4 3 3 4 4 4 4 4 3 4 4 4 4 4 5 5 5 5 4 1 5 5 4 4 5 5 3 4 5 4 4 5 2
25 4 4 5 4 5 4 4 4 4 5 4 4 4 3 4 4 5 4 4 NR NR 4 NA NA 4 NA 4 4 5 5 4 5 4 4 4 5 3
26 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 1
27 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA NA NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4
28 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
29 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 3 5 4 5 5 5 5 5 5 5 NA NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
30 4 5 5 5 4 4 5 5 3 4 4 NA 4 3 4 4 5 4 5 5 5 5 4 5 4 5 5 4 3 4 4 5 5 5 4 3 3
31 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 NA NA NA NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA
32 5 4 5 4 4 3 3 3 3 3 4 1 1 4 4 4 5 5 5 5 1 5 1 1 5 5 4 3 5 5 5 4 4 4 3 4 2
33 5 2 3 2 3 2 2 3 2 3 2 3 3 2 3 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 2 2 5 5 5 5 2 4 4 3 4
34 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA 5 5 NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 3
35 5 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 NA 4 4 4 4 4 4 5 5 5 4 3 3 3 4 3 3 5 4 4 4 4 4 3 3 4
36 5 5 5 5 5 5 5 5 3 5 5 3 2 5 3 5 3 3 5 5 5 NA NA NA 3 5 3 3 5 5 5 5 5 5 3 1 1
37 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
38 5 5 5 5 5 5 4 5 4 5 4 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 NR 4 5 NR 5 5 5 5 5 5 5
39 5 5 5 4 4 4 4 5 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 4 4 3 5 4 5 5 5 4 4 4 4 4 4
40 5 5 4 4 5 4 NR 5 5 4 4 5 4 4 4 4 4 4 5 5 NA NA 3 4 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4 4 4 4
41 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 NA 5 3 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 4 5 3 5 5 5 5 5 5 4 4 NA
42 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 4 3 3 3 4 3 4 3 3 1 1 1 1 1 4 5 3 3 2 2 1 3 2 2 2 2 3
43 3 3 3 4 3 2 2 4 3 4 2 2 2 2 1 2 3 3 1 5 5 5 5 1 4 5 1 1 3 4 4 3 1 3 4 4 2
44 5 5 5 5 5 5 4 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 2 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4
45 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 3 3 3 5 5 5 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 3 5 3
46 4 4 5 4 4 5 4 5 5 5 4 5 4 4 4 4 4 4 4 5 4 4 4 3 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3
47 1 3 5 3 3 5 4 4 1 4 1 5 2 4 3 5 3 3 5 3 5 NA NA 3 5 5 2 1 5 5 5 5 5 5 1 5 1
48 5 5 4 4 4 3 4 3 3 4 3 3 4 4 4 4 3 4 4 5 5 5 3 NA 4 4 4 NA 4 4 4 4 4 4 NA 3 NA
49 2 3 2 3 3 4 4 3 2 4 1 2 3 3 3 4 2 3 4 4 3 3 2 3 4 2 2 2 1 2 4 3 3 2 1 2 1
50 5 3 4 3 4 4 2 5 2 4 2 2 2 4 4 4 2 4 5 5 5 5 3 3 5 5 3 2 4 4 4 3 2 4 3 4 3
La estrategia de recursos humanos como clave del éxito de la gestión del conocimiento
Empresa
ID
MOT 38
MOT 39
MOT 40
MOT 41
MOT 42
MOT 43
MOT 44
INN 45
INN 46
INN 47
INN 48
INN 49
INN 50
INN 51
INN 52
INN 53
INN 54
COM 55
COM 56
COM 57
COM 58
COM 59
COM 60
COM 61
COM 62
TEQ 63
TEQ 64
TEQ 65
TEQ 66
TEQ 67
TEQ 68
1 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA NA 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5
2 4 4 3 3 4 4 4 2 4 5 4 2 2 NA NA NA 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4
3 5 5 4 4 4 4 4 2 3 3 3 1 1 2 3 NR 3 3 3 4 3 3 4 3 3 5 5 4 5 5 5
4 3 4 3 3 3 3 2 2 2 2 2 NA 1 1 1 2 2 4 3 2 2 2 1 3 4 4 4 4 5 3 4
5 2 2 2 2 3 3 3 3 3 3 4 3 4 3 4 4 3 4 4 4 4 4 4 4 4 3 3 3 4 2 4
6 2 3 3 3 4 4 4 NA 1 4 2 2 2 3 3 3 3 2 2 1 3 3 3 2 2 2 2 2 2 1 2
7 4 4 3 3 3 3 4 5 5 5 4 4 4 4 5 5 4 4 4 4 4 5 4 4 4 4 4 4 5 5 5
8 3 NA 3 3 3 4 4 NA 3 NA NA 3 1 NA 4 3 NA 4 3 5 3 NA 3 3 4 3 4 2 3 2 1
9 4 5 5 5 5 4 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 4 4 5 5 5 5 5 5 5 4 4 4 5 5 4
10 4 4 5 4 5 4 4 4 5 5 5 4 4 NA 4 4 5 4 4 5 3 5 5 5 4 4 4 4 4 NA 4
11 3 NA 3 2 4 NA NA NA NA 5 3 5 5 4 3 2 4 5 3 4 NA NA 3 4 5 4 3 3 3 2 4
12 3 4 3 3 4 4 4 NA NA NA NA NA NA NA NA NA NA 4 4 1 1 4 4 4 3 5 5 5 3 3 4
13 4 4 4 4 4 4 4 2 4 2 4 2 3 2 2 2 4 4 4 2 3 3 2 4 4 4 4 4 2 2 4
14 4 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5
Continúa
63
64
22 5 NR 1 3 4 4 4 3 3 5 4 4 4 5 4 4 3 4 4 2 4 3 3 4 4 4 4 4 4 3 4
23 3 3 3 3 3 1 2 3 3 4 2 5 5 5 5 3 5 5 5 5 5 4 2 3 3 3 3 3 3 2 2
24 4 4 4 3 3 3 4 2 4 3 4 3 4 4 3 3 4 4 4 3 4 4 4 4 4 3 3 3 4 3 3
25 4 5 5 5 5 4 4 NA 3 4 4 4 4 4 4 4 4 5 5 4 4 4 4 4 4 4 5 4 5 5 5
26 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
27 5 5 5 5 5 5 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 NA 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
28 5 3 5 5 5 5 5 NA NA 5 5 NA 5 5 5 5 5 5 5 3 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
29 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
30 3 NA 4 3 3 3 4 NA NA NA NA 5 5 5 4 3 3 2 4 NA NA 5 4 3 3 5 5 4 3 3 2
31 5 5 5 5 5 4 5 NA 5 5 5 NA 5 5 5 4 5 5 5 3 4 5 5 5 5 5 5 4 5 NA 4
32 4 5 4 4 3 2 4 1 2 3 2 3 NA 4 3 2 3 5 5 5 4 5 4 4 4 4 3 3 4 1 1
33 2 2 4 3 5 3 3 2 3 3 3 2 4 4 3 3 2 4 4 3 4 3 3 4 5 5 4 4 3 3 3
34 5 5 4 5 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
35 4 5 4 3 4 4 4 NA 4 4 4 4 4 4 3 4 4 4 4 4 5 4 4 4 4 5 5 4 4 4 4
36 5 4 3 5 3 3 5 NA 5 4 5 NA 5 NA NA 3 4 5 4 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 4 5
37 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5
38 5 5 5 5 5 5 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
39 4 5 4 4 4 5 4 4 5 4 4 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5
40 4 5 5 4 5 4 5 NA 4 4 4 5 5 4 5 5 4 4 3 NA NA 3 3 4 5 5 5 5 4 4 4
41 5 3 5 4 5 5 5 5 5 5 3 NA 5 5 5 5 4 4 4 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 NA 5
42 4 5 4 3 5 4 5 1 4 4 4 4 4 4 2 4 5 4 4 2 1 4 2 5 3 5 2 2 3 1 4
43 3 2 3 2 2 3 2 5 5 3 2 5 5 5 5 5 2 1 2 5 5 5 2 4 2 2 2 2 5 1 1
44 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 4 3 5 4 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
45 5 5 5 5 5 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4 5 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 3 4
46 5 5 5 5 4 3 4 NA 4 4 3 5 4 4 4 3 3 4 4 3 3 3 3 3 4 5 4 4 3 4 4
47 4 5 5 1 1 3 3 NA 3 3 5 3 5 NA 1 NA 3 5 5 5 5 NA 5 3 5 3 1 5 NA 1 5
48 4 4 4 3 4 4 4 NA 3 3 3 NA NA NA NA NA NA 4 4 3 3 NA 4 4 4 4 4 3 3 3 3
49 4 5 3 4 3 NA 3 1 2 2 3 2 2 2 NA NA NA 3 2 3 3 2 NA 1 3 2 3 2 NA 2 2
La estrategia de recursos humanos como clave del éxito de la gestión del conocimiento
2 LID Liderazgo 6
6 MOT Motivación 7
7 INN Innovación 10
8 COM Comunicación 8
Total: 68 preguntas
Empresas COR LID RRHH RTE RCO MOT INN COM TEQ
15 0,565 0,3 0,15 0,77 0,58 0,65 0,58 0,53 0,39
16 −0,512 −1,18 −0,99 −0,25 −0,24 −0,55 −0,82 −1,09 −0,72
17 0,094 −0,86 −0,33 −0,28 −0,47 −0,71 −0,1 −0,36 −0,47
18 0,709 0,33 0,95 0,64 0,73 0,8 0 0,84 0,62
19 0,709 1,39 0,23 0,26 0,17 0,63 −0,21 1,06 1,05
20 0,709 1,39 1,42 0,78 1,04 1,22 1,19 1,24 1
21 0,565 0,43 1,2 0,8 0,92 0,69 0,55 0,77 1,05
22 0,709 −0,84 0,04 −0,35 0,1 −0,17 −0,01 −1,19 −0,52
23 −1,623 −1,51 −1,64 −0,76 −1,38 −1,61 0,23 0,07 −1,82
24 0,382 −0,84 −0,28 0,49 0 −0,75 −0,9 −0,67 −1,41
25 0,238 0,17 −0,18 −0,27 0,2 0,63 −0,24 −0,06 0,59
26 0,709 1,39 1,21 0,71 1,03 1,22 1,22 1,24 1,05
27 0,565 1,39 1,42 0,71 1,13 1,22 1,09 1,26 1,05
28 0,709 1,39 1,42 0,72 1,21 1,05 1,2 0,71 1,05
29 0,709 1,39 1,04 0,76 1,21 1,22 1,03 1,05 1,05
30 0,565 0,02 −0,01 0,53 0,04 −1,27 0,16 −0,89 −0,36
31 0,576 1,39 1,23 0,61 1,19 1,03 1,04 0,86 0,51
32 0,382 −1,19 0,21 −0,14 −0,15 −0,05 −1,63 0,31 −1,4
33 −0,980 −1,63 −0,48 0,75 −0,21 −1,17 −1,33 −0,72 −0,54
34 0,565 1,39 1,26 0,79 1,03 0,61 1,19 1,05 1,05
35 0,238 −0,53 −0,18 0,16 −0,41 −0,17 −0,39 −0,47 0,29
36 0,709 1,01 −0,23 0,67 0,35 −0,2 0,42 0,67 1
37 0,709 1,39 1,29 0,6 1,21 1,22 1,11 1,05 1,05
38 0,709 0,79 1,07 0,64 1,26 0,99 1,19 1,24 1,05
39 0,576 −0,2 1,14 0,01 0,26 0,24 0,77 0,84 1,05
40 0,432 0,48 −0,03 0,31 0,54 0,71 0,31 −0,97 0,49
41 0,709 1,11 0,85 0,41 0,67 0,90 0,78 0,31 1,03
42 0,371 1,39 −0,82 −0,97 −1,82 0,27 −0,46 −0,95 −0,95
43 −1,437 −1,22 −2,43 0,37 −1,48 −2,58 0,4 −0,46 −1,41
44 0,709 0,79 1,42 −0,03 1,13 1,03 0,57 1,24 1,05
45 0,709 1,39 0,47 0,76 0,86 1,03 1,07 0,75 0,5
Continúa
Empresas COR LID RRHH RTE RCO MOT INN COM TEQ
46 0,238 0,75 −0,2 −0,25 −0,54 0,36 −0,5 −1,17 −0,09
47 −1,351 −0,43 −0,59 0,55 0,15 −0,64 −0,65 0,9 −0,18
48 0,432 −0,91 −0,69 0,28 −0,69 −0,4 −1,23 −0,85 −1,1
49 −3,488 −0,99 −1,38 −2,35 −2,05 −0,6 −2,7 −2,01 −2,11
50 −1,045 −0,69 −0,99 0,49 −1,06 −1,09 −0,29 −0,82 −1,5
Fuente: Elaboración propia.
4
Se escogió este método porque era el que menor suma de cuadrados dentro del grupo presentaba.
Capacidad de
trabajar eficazmente Realización de tareas asigna- N.° de tareas asignadas en
Trabajo en
en equipo para la das dentro del grupo en los los grupos de trabajo/Tiem-
equipo
consecución de plazos requeridos po de realización
objetivos
N.° de herramientas de
N.° de herramientas de comunicación utilizadas/N.°
comunicación utilizadas total de herramientas de
comunicación
Young. M. & J. E. Post (1993), “Ma- Zuboff, S. (1988), In the Age of the
naging to Communicate, Com- Smart Machine. New York: Ba-
municating to Manage: How sic Books.
Leading Companies Communi-