Está en la página 1de 2

Palabras y frases de uso común

Palabras y frases positivas y


negativas

Ojo: tomar en cuenta que, para la conjugación verbal de los verbos, el las formas singulares
se elide las 3 ultimas consonantes (aña, iña, uña), mientras que en las formas plurales
solamente se elidirá las 2 ultimas consonantes (ña).

Presente simple afirmativo

Pronombre personal(singular)+verbo+marcador de persona gramatical+wa:

Ejemplo: Nayax manq´t.wa

Pronombre personal(plural)+verbo+sufijo pluralizador+marcador de persona


gramatical+wa:

Ejemplo: Nayanakax manq´apxtwa

Singular Plurales
Nayax Anat.t.wa Nayanakax(nanakax) Thuqu.px.t.wa
Jumax Anat.ta .wa Jumanakax Thuqu.px.ta.wa
Jupax anat/i.wa Jupanakax Thuqu.px.i.wa
Jiwasax Anat.tan.wa jiwasanakax Thuqu.px.tan.wa
Pronombre personal singular+vb+marcador de persona+sufijo
interrogativo “ti”

Forma interrogativa

Pronombre personal plural +vb+sufijo pluralizador+marcador


de persona+sufijo interrogativo “ti”
Singular plurales
Nayax jayll.t.ti (yo he Nayanakax(nanakax) jaylla . px.t.ti
cantado)
Jumax jayll. ta.ti Jumanakax jaylla. px.ta.ti
Jupax jayll. i.ti Jupanakax jaylla. px.i.ti
jiwasax Jayll. tan.ti jiwasanakax jaylla. px.tan.ti

Pronombre personal(singular)+janiw+verbo+k+marcador de persona


gramatical+ti:

jiwasax janiw manq.´k.tan. ti (nosotros no hemos comido)


Forma negativa:

Pronombre personal(plural)+janiw+verbo+sufijo pluralizador+k+marcador


de persona gramatical+ti:

jiwasanakax janiw manq´apx k tan ti (nosotros no hemos comido)

Nota: para convertir una oración afirmativa en negativa los sufijos que cambiaran el
sentido de la oración será:
Janiw “significa NO”
K=sufijo de negación
Ti=sufijo interrogativo
Singular plurales
Nayax Janiw pich.k.t.ti Nayanakax(nanakax) Janiw picha.px.k.t.ti
Jumax Janiw pich. k.ta.ti Jumanakax Janiw . picha.px.k.ta.ti
Jupax Janiw pich. k.i.ti Jupanakax Janiw .picha.px.k.i.ti
jiwasax Janiw pich.k.tan.ti jiwasanakax Janiw . picha.px.k.tan.ti

También podría gustarte