Cmo comunicar maIas noIicias a nuesIros pacienIes y no morir en eI inIenIo? AL8LRTO L. ALVLS 0L LlMA* ! RE5UMEN Comunicar maIas noticias os, probabIomonto, una do Ias taroas ms diIciIos quo dobon on- Irontar Ios proIosionaIos do Ia saIud. AquoIIos proIosionaIos quo trabajan on unidad coronaria, torapia intonsiva, saIa do omorgoncias y oncoIoga puodon vorso onIrontados con oI hocho do tonor quo comunicar maIas noticias con mucha Irocuoncia y osto puodo sor un motivo do gran ansiodad. Los rocoptoros do Ias maIas noticias diIciImonto oIvidan dndo, cundo y cmo Ios Iuo comunicada una maIa noticia. studios roaIizados aI rospocto han domostrado quo una comunicacin no oIoctiva puodo tonor un impacto advorso do Iarga duracin y sor un Iactor do gran importancia on Ia provocacin do conIIictos IogaIos. Podomos doIinir maIa noticia a aquo- IIa quo drstica y nogativamonto aItora Ia porspoctiva doI pacionto on roIacin con su Iuturo. Con oI Iin do IaciIitar osta taroa prosontaromos un protocoIo do sois pasos doscripto por Buckman y coIaboradoros quo puodo sor do utiIidad para cumpIir osta taroa: 1) proparacin, 2) doscu- briondo qu sabo oI pacionto, 3) roconociondo qu quioro sabor, 4) compartiondo Ia inIorma- cin, 5) rospondiondo a Ias roaccionos doI pacionto y 6) pIanoando on Iuturo. So trata do un modoIo prctico y dinmico dosarroIIado para apIicar on oI da a da. RV ARCN1 CARIOL 2003; ?1: 21?-220 ducacin mdica - MaIas noticias - HabiIidados do comunicacin PaIabras cIave * Miombro 1ituIar SAC 1 JoIo do !nidad Coronaria y iroctor do Capacitacin doI Instituto CardiovascuIar do Buonos Airos Kcci6iJc: 4/2003 AccptaJc: 5/2003 Dirccci6n para scparatas: r. AIborto . AIvos do Lima - BIanco ncaIada 1543 (1428) Buonos Airos, Argontina -maiI: aoaIvosdoIima_icba- cardiovascuIar.com.ar lN1RODUCClON Comunicar maIas noticias os, probabIomonto, una do Ias taroas ms diIciIos quo dobon onIrontar Ios proIo- sionaIos do Ia saIud. Los proIosionaIos quo trabajan on unidad coronaria, torapia intonsiva, saIa do omor- goncias y oncoIoga puodon vorso onIrontados con oI hocho do tonor comunicar maIas noticias con mucha Irocuoncia y osto puodo sor un motivo do gran ansio- dad. (1) Los rocoptoros do Ias maIas noticias diIciI- monto oIvidan dndo, cundo y cmo Ios Iuo comuni- cada una maIa noticia. (2, 3) s as quo rosuIta im- proscindibIo quo Ios proIosionaIos invoIucrados on os- tos procosos rociban oducacin y ontronamionto para adquirir habiIidados para dosarroIIar una comunica- cin oIicionto do maIas noticias. (4) U E5 UNA MALA NO1lClA7 Podomos doIinir maIa noticia a aquoIIa quo drstica y nogativamonto aItora Ia porspoctiva doI pacionto on roIacin con su Iuturo. o osto so dosprondo quo Io maIo do Ia noticia dopondo do cuI os Ia porspoctiva doI pacionto on roIacin con su Iuturo, porspoctiva nica o individuaI. (5) Las maIas noticias suoIon vin- cuIarso a situacionos torminaIos, poro incIuyon otras, como inIormarIo a una ombarazada oI haIIazgo do una maIIormacin on su hijo o a una adoIosconto con poIi- dipsia, poIiuria y prdida do poso quo padoco diabo- tos. (6) Adoms, un momonto inadocuado podra sor otro ojompIo do maIa noticia, como Ia nocosidad do una angiopIastia duranto Ia somana doI casamionto do una hija, o una incompatibiIidad IaboraI, como oI diagnstico do tombIor osonciaI on un cirujano cardiovascuIar. POR U E5 DlFlClL COMUNlCAR MALA5 NO1lClA57 So trata do una taroa no pIacontora. Los mdicos no dosoan quitarIo Ia osporanza aI pacionto. Por otro Iado, muchos tomon Ia roaccin doI pacionto o Ia do Ios Ia- miIiaros o Ia diIicuItad para rosoIvor una rospuosta omocionaI dotorminada. (?) xiston varios Iactoros para tonor on cuonta: factores sociaIes n osto momonto, Ia mayora do Ias cuIturas occi- dontaIos tionon como principios bsicos Ia juvontud, Ia saIud y Ia riquoza. No so busca aqu abrir juicios do vaIor sobro ostos concoptos, sino sIo sonaIar Ia visin gonoraI on Ia mayora do Ias nacionos dosarro- IIadas. AquoIIos quo no ronon ostos principios son marginaIos: viojos, onIormos y pobros. Cuando Io do- 218 RVIS1A ARCN1INA CARIOLOCA / VOL 7! N J / MAYO-JUNlO 200J cimos a un pacionto quo ost onIormo do aIgo Io osta- mos diciondo quo su vaIor sociaI ost disminuyon- do. sta sonsacin os an ms doIorosa cuando Ia maIa noticia impIica oI riosgo do morir. factores deI paciente s muy diIciI ostimar oI impacto do una onIormodad on un pacionto dosdo nuostro propio conocimionto do osa onIormodad. Muchos paciontos asumon con totaI naturaIidad onIormodados quo para nosotros soran tro- mondas. I impacto do una onIormodad sobro un pa- cionto puodo ovaIuarso soIamonto on oI contoxto do Ia propia vida doI pacionto. xiston tcnicas (quo so dota- IIan ms adoIanto) quo nos pormitirn ontondor mojor oI impacto do una onIormodad sobro oI pacionto. factores deI mdico xiston varios Iactoros propios doI mdico quo in- torIioron on oI momonto do comunicar maIas noticias: MicJc Jc causar Jc/cr: Ias maIas noticias cau- san doIor. uimos oducados para aIiviar doIoros y cuando Ios provocamos duranto un procodimionto (su- tura o una ciruga) ostamos habituados a apIicar anostsicos o anaIgsicos para aIiviarIo. LamontabIo- monto, no oxiston anostsicos para aIiviar oI doIor quo provocan Ias maIas noticias. Dc/cr cnpaticc: on nuostra prctica proIosionaI soIomos sontirnos incmodos Ironto aI momonto do comunicar una maIa noticia y no advortimos quo nuos- tra incomodidad os dobido aI ostrs doI pacionto. s- tamos oxporimontando Ia contraparto ompata do Ia oxporioncia doI pacionto. MicJc Jc scr cu/paJc (cu/par a/ ncnsajcrc): on gonoraI, Ias porsonas oncuontran diIciI aIrontar Ias maIas noticias cuando IIogan y tiondon a porso- naIizarIas sobro otras porsonas (usuaImonto oI mon- sajoro) y doscargar su ira y onojo con osa porsona. MicJc a /a ja//a tcrapcutica: on Ios Itimos anos Ios avancos on Ia tcnicas do diagnstico y tratamion- to han croado Ia iIusin do quo oxisto una pastiIIa para todos Ios maIos y as do aIgn modo so nioga Ia posibi- Iidad do Ia muorto. Por oIIo Ia IaIIa toraputica so vivo como un Iracaso. MicJc /cga/ (juJicia/ieaci6n Jc/ prc6/cna): oI au- monto do Ias domandas on Ios Itimos anos os inobjotabIo. La judiciaIizacin doI probIoma contri- buyo a gonorar on Ia sociodad oI sontimionto do quo todo sor humano tiono dorocho a sor curado y quo cuaI- quior IaIIa so dobo a aIgn orror (ya soa humana o doI sistoma) quo dobo tonor castigo ponaI y civiI. MicJc a /c JcsccncciJc: homos sido instruidos para soguir procodimiontos convoncionaIos. xiston guas do tratamionto doI coma o Ia diabotos. Poro on gonoraI casi ningn proIosionaI do Ia saIud ha rocibi- do instruccin IormaI sobro cmo abordar oI probIo- ma do comunicar maIas noticias. MicJc Jc Jccir "nc sc: no ostamos oducados para docir no s. Croomos quo nos dosvaIorizamos si do- bomos aIirmar osto. La honostidad mostrada por Ios proIosionaIos duranto una ontrovista aumonta Ia cro- dibiIidad y os un Iactor IortaIocodor do Ia roIacin. MicJc Jc cxprcsar cnccicncs: Ios proIosionaIos do Ia saIud (particuIarmonto Ios mdicos) tionon diIi- cuItad para oxprosar sontimiontos. xiston aIgunas razonos: son ontronados para pormanocor on caIma para podor ponsar on Iorma cIara y Igica. As, cuaI- quior roaccin (onojo, doprosin o angustia) so consi- dora un acto no proIosionaI capaz do dobiIitar nuostra imagon Ironto aI pacionto o aI IamiIiar. MicJc Jc /a prcpia nucrtc: os diIciI ostimar cuI os oI grado do miodo quo un individuo tiono Ironto a su propia muorto. o todas manoras, Ia mayora do Ios proIosionaIos do Ia saIud tionon aIgn grado do to- mor Ironto a Ia onIormodad y a Ia muorto y osto po- dra agravarso si oI pacionto so porcibo como un simi- Iar aI proIosionaI mismo. COMO COMUNlCAR MALA5 NO1lClA57 UN MODELO DE 6 PA5O5 I protocoIo do 6 pasos doscripto por Buckman y coIa- boradoros (5) quo so doscribo a continuacin so trata do un modoIo prctico y dinmico quo so ha dosarro- IIado para apIicar on oI da a da. Su apIicacin no insumo mucho tiompo. A modida quo oI proIosionaI va tomando oxporioncia aprondor cuIos son Ios pa- sos quo no dobor ovitar y cuIos podr omitir. Etapa 1. Preparndonos para empezar n Ia prctica cInica os muy Irocuonto quo antos do iniciar Ia consuIta ostomos ponsando on oI pacionto antorior, on Ia Iarga Iista do actividados quo nos ospo- ra, on aIgn IIamado toIoInico u otros probIomas do ndoIo porsonaI. La aItornativa os propararnos a noso- tros mismos para podor prostar Ia mayor atoncin po- sibIo duranto oI oncuontro. Asogroso do no sor into- rrumpido (toIoIona coIuIar, boopor, otc.). (8, 9) Dnde? Si os posibIo IIovo aI pacionto y/o IamiIiaros a un Iugar privado. Si no tiono un ambionto privado para Ia ontro- vista y so oncuontra, por ojompIo, on un roa do cuida- dos intonsivos, ciorro Ias cortinas o Ias puortas. sto dar una sonsacin do privacidad. vito dar inIorma- cin do pio y monos an on Ios pasiIIos. n ostas cir- cunstancias os posibIo quo convorsacionos cruciaIos soan intorrumpidas por oI carro do Ia comida o Ia Iimpioza o cuaIquior individuo quo casuaImonto pasa por aII. (4) Quin debe participar? Si on oI ambionto hay una o ms porsonas con oI pa- cionto progunto gontiImonto quin o quinos son y cuI os oI parontosco o roIacin. !na Iorma sonciIIa os pro- guntar: ccmo ost compuosto oI grupo IamiIiar! Si Ia o Ias porsonas quo ostn aII no muostran intoncionos do rotirarso ospontnoamonto, progntoIo aI pacionto si quioro quo siga Ia ontrovista con todos Ios proson- tos. (8) COMO COMUNlCAR MALAS NOTlClAS / A|berlo L. A|ves de L|ma 219 Entrando en accin Soa corts y amabIo. omuostro intors y rospoto. La conducta doI mdico, su comportamionto proIosionaI, os vitaI para pormitirIo aI pacionto sontirso bionvonido, vaIorado y rospotado. SaIudo adocuadamonto (9, 10) Etapa 2. Descubriendo qu sabe eI paciente sto paso ost oriontado a obtonor una improsin do cunto sabo oI pacionto do su probIoma, IundamontaI- monto ostabIocor cun gravo considora quo ost y do qu modo vo aIoctado su Iuturo. Prosto mucha atoncin a tros aspoctos contraIos do su situacin: 1. AI grado do compronsin do su situacin mdi- ca: cQu distancia oxisto ontro Ia roaIidad mdica y oI conocimionto doI pacionto! n muchas oportunidados Ios paciontos roIioron no habor ontondido nada o no sabor nada a posar do quo ostamos soguros do quo aI- guion habI con oIIos sobro oI toma con antorioridad. Acopto osta conducta como un mocanismo do noga- cin o incIuso como un mocanismo do roasoguro doI pacionto para comparar inIormacin quo rocibi do otras Iuontos. 2. A Ias caractorsticas cuIturaIos doI pacionto: on osta otapa prosto atoncin aI vocabuIario quo utiIiza. Qu tipo do paIabras ompIoa. 3. A Ios contonidos omocionaIos do sus paIabras. Aqu dobomos distinguir dos Iuontos: a) VorbaI: trato do ovaIuar Ia impIicacin omocio- naI do sus paIabras y trato do idontiIicar do qu tipo do cosas oI pacionto no quioro habIar. b) No vorbaI: os un procoso continuo quo puodo roaIirmar o contradocir Ia comunicacin vorbaI. So ontiondo por oIIa a Ias posturas, Ias distancias, oI con- tacto Isico, Ios movimiontos doI cuorpo, Ia oxprosin IaciaI, oI comportamionto visuaI, Ia voz, oI uso doI tiom- po, Ia prosoncia Isica. (9, 10) s nocosario idontiIicar contradiccionos ontro oI idioma vorbaI y no vorbaI. ocodiIicar sonaIos os una habiIidad osonciaI para Ios mdicos quo dosoan ontondor Ios sontimiontos do sus paciontos y un instrumonto diagnstico do gran vaIor. Etapa 3. econociendo qu y cunto quiere saber So trata do doIinir a qu nivoI quioro sabor qu os Io quo ost pasando. Podromos idontiIicar con cIaridad qu os prioritario para Ia ptica doI pacionto. xisto discordancia ontro Io quo oI mdico quioro docir y Io quo oI pacionto quioro sabor. n una oportunidad, on oI momonto on quo transcurra una oxpIicacin dota- IIada do mi parto sobro Ios pormonoros do Ia cinoco- ronariograIa a Ia quo mi pacionto iba a sor somotido, aI porcibir su poca atoncin a mis paIabras, Io pro- gunt: ca ustod qu Io intorosa sabor doI procodimion- to aI quo va a sor somotido! Si voy a tonor Iro, mo rospondi. ProguntarIo aI pacionto qu quioro sabor os absoIutamonto inocuo y Io da Ia oportunidad do ojorcor su proIoroncia. Si oI pacionto oxprosa oI dosoo do no discutir Ia inIormacin, dobomos dojar Ia puor- ta abiorta para ms tardo. Etapa 4. Compartiendo Ia in!ormacin (aIienando y educando) Si oI pacionto nos indic quo su proIoroncia os sabor toda Ia vordad do su onIormodad, adoIanto, ostaromos procodiondo do acuordo con su voIuntad. Si nos indic quo su proIoroncia os no sabor Ios dotaIIos do su on- Iormodad, procodoromos ontoncos a discutir Ia ostra- togia toraputica y Ios pIanos quo so han do soguir. (5) s importanto utiIizar oI vocabuIario doI pacionto. obon tonorso on cuonta dos rogIas bsicas: oI pa- cionto tiono dorocho a acoptar o rochazar cuaIquior propuosta do tratamionto oIrocida y tiono dorocho a roaccionar y oxprosarso aIoctivamonto do Ia manora quo considoro mojor, siompro dontro doI marco do con- ductas sociaImonto acoptadas. (5) inIormacin on porcionos poquonas. La in- Iormacin mdica os diIciI do ontondor y digorir, on particuIar si so trata do maIas noticias. HabIo on cas- toIIano. RoIuorco y cIariIiquo Ia inIormacin imparti- da. Choquoo Irocuontomonto oI grado do compronsin. Progunto: cmo ontondi! Si Io quodan dudas soIicto- Io aI pacionto quo Io oxpIiquo con sus propias paIabras qu ontondi. !tiIico matoriaI grIico o vidoo si Io tio- no a su disposicin. Pormita sor intorrumpido. Los probIomas o sonsacionos proIundas no omorgon con IaciIidad. Etapa 5. espondiendo a Ias reacciones deI paciente I xito do nuostro trabajo dopondo on Itima instan- cia doI modo on quo oI pacionto roacciona y cmo no- sotros rospondomos a osas roaccionos. (5) Las roaccio- nos puodon sor muy divorsas. obomos tonor on cuonta tros puntos bsicos: 1. cLa roaccin doI pacionto o IamiIiar os sociaI- monto acoptabIo! La sociodad os do aIgn modo un grupo do Ioyos y normas a travs do Ias cuaIos un gru- po do porsonas so idontiIica, so roconoco y contiono a sus miombros. Por ojompIo: IIorar os una roaccin so- ciaImonto acoptada, poro corror doscontroIadamonto por oI hospitaI no Io os. ronto a una roaccin no acop- tabIo (rompor cosas, amonazar aI porsonaI) os impros- cindibIo mantonorso on caIma y docirIo aI pacionto o aI IamiIiar Io ms Iirmomonto posibIo quo osa actitud os inacoptabIo. n gonoraI, si uno Iogra mantonorso on caIma, Ia roaccin piordo oI impacto iniciaI y suoIo autoIimitarso. Si osto IaIIa, sor nocosario podir apo- yo a coIogas o incIuso aI porsonaI do soguridad. 2. cLa roaccin os do adaptacin para oI pacionto! La roaccin ost ayudando a aIiviar o a sobroIIovar oI probIoma (os parto do Ia soIucin) o no ost ayudando a sobroIIovar Ia situacin (os un nuovo probIoma). 3. cs modiIicabIo! Si Ia roaccin ost aumontado Ia ansiodad doI pacionto, coxisto aIguna intorvoncin quo puodo ayudar! ronto a osto panorama oxiston tros puntos quo tionon quo quodar bion cIaros: a) I pacionto sabo quo su roaccin ost ompoorando oI probIoma. 220 RVIS1A ARCN1INA CARIOLOCA / VOL 7! N J / MAYO-JUNlO 200J b) I pacionto tiono intors on cambiar sus actitud (motivacin). c) xiston instancias do nogociacin con oI pacionto para Iograr oI cambio. Si Ia rospuosta os para Ios tros puntos, Ia soIu- cin os sonciIIa: Ia roaccin no os modiIicabIo. Nada podr hacor. n osto caso simpIomonto apoyo y acom- pano aI pacionto. Etapa 6. PIanes a !uturo, seguimiento n osto punto do Ia ontrovista, sogn oI tipo do maIa noticia, oI pacionto puodo sontirso abatido y conIun- dido. I pacionto ost Ironto a ustod para podor acIa- rar Ia conIusin y roorganizar sus cosas a Iuturo. La habiIidad do aIrontar y dar una soIucin a osto pro- bIoma os Io quo distinguo a un proIosionaI do un ami- go bion intoncionado. Ahora ustod dobo oIrocor una porspoctiva positiva y una gua, domostrando quo so oncuontra do su Iado. (9, 10) Para oIIo dobon tonorso on cuonta Ios siguiontos puntos: Acopto Ias opinionos y Ios puntos do vista doI pacionto y sus IamiIiaros. SonsibiIidad, para discutir tomas conIIictivos o vorgonzantos con maduroz dontro do un marco do mxima rosorva. Roduccin do incortidumbro: os uno do Ios ma- yoros dosaIos. osarroIIo oxpIicacionos compronsibIos quo oI pacionto puoda rocordar. osarroIIo un pIan conjunto. - CIariIicar Ios pasos quo so han do soguir. stabIocor pIanos do contingoncia: oxpIicar qu hacor cuando Ias cosas no so producon como ostaban provistas os un Iactor bsico do soguridad on Ia prc- tica mdica, as como un oIomonto quo coIabora on Ia consoIidacin do Ia roIacin mdico-pacionto. Hacor un rosumon IinaI: rosuma brovomonto Io ocurrido duranto Ia sosin y cIariIiquo Ias dudas doI pIan quo so ha do soguir. CONCLU5lON Ms aII doI onormo dosaIo quo signiIica comunicar maIas noticias, Ios proIosionaIos do Ia saIud invoIu- crados on ostos monostoros podrn oncontrar una onormo gratiIicacin on oIrocor una prosoncia tora- putica oIicaz on oI momonto do mxima nocosidad doI pacionto. No dobomos pordor Ia subjotividad poro tampoco Ia objotividad. La ausoncia do una do ostas dos caractorsticas nos har pordor Ia porsonaIidad. I monsajo dobo sor Iirmo, poro a Ia voz con un doIica- do oquiIibrio ontro prudoncia y osporanza. xisto mucha ovidoncia do quo Ia actitud proIosionaI y Ias habiIidados do comunicacin dosomponan un papoI IundamontaI y docisivo on oI modo on quo oI pacionto aborda su probIoma. Los Imitos do Ia modicina ha- con quo Ios paciontos no siompro puodan sor cura- dos. stos son Ios momontos on quo Ia proIosionaIidad puodo proporcionar aIivio aI doIor y osporanza sobro oI Iuturo doI pacionto. Agradecimientos A Ia Socrotaria doI Comit do oconcia o Invostigacin, Sra. Nuria OIza, y a Ios doctoros Jorgo AIbortaI, Jorgo BoIardi, CarIos BortoIasi y rancisco MagIio por su invaIorabIo apo- yo on Ia rovisin do osto oscrito. 5UMMARY How to break bad news to our patients without dying in the atempt7 Broaking bad nows is ono oI physician`s most diIIicuIt du- tios, novorthoIoss modicaI oducation typicaIIy oIIors IittIo IormaI proparation Ior this daunting task. Without propor training, tho discomIort and uncortainty associatod with broaking bad nows may Ioad physicians to omotionaIIy dis- ongago Irom pationts. Numorous study rosuIts show that pationts gonoraIIy dosiro Irank and ompathotic discIosuro oI a torminaI diagnosis or othor bad nows. ocus training in communication skiIIs and tochniquos to IaciIitato broaking bad nows has boon domonstratod to improvo pationt satis- Iaction and physician comIort. Physicians can IoIIow a simpIo six-stop protocoI dovoIopod by Buckman ot aI: 1) gotting startod, 2) Iinding out how much tho pationt knows, 3) Iind- ing out how much tho pationt wants to know, 4) sharing tho inIormation, 5) rosponding to tho pationt`s IooIings and 6) pIanning and IoIIow through. Key vords. modicaI oducation thruth discIosuro com- munication BlBLlOGRAFlA 1. Morton J, BIok CA, Roid C, van aIon J, MorIoy M. 1ho uropoan onor HospitaI ducation Programm (HP): onhancing communication skiIIs with boroavod roIativos. Anaosth Intonsivo Caro 2000;28:184-90 2. WooIIoy H, Stoin A, orrost CC, Baum J. Imparting tho diagno- sis oI IiIo throatoning iIInoss in chiIdron. BMJ 1989;298:1623-6. 3. inIay I, aIIimoro . Your chiId is doad. BMJ 1991;302:1524-5. 4. aIIowIioId L. Civing sad and bad nows. Lancot 1993;341:4?6-8. 5. Buckman R, Kanson Y. Broaking bad nows: a six-stop protocoI. n: Buckman R, oditor. How to broak bad nows: a guido Ior hoath caro proIossionaIs. BaItimoro: 1ho Johns Hopkins !nivorsity Pross; 1992. p. 65-9?. 6. VandokioIt CK. Broaking bad nows. Am am Physician 2001;64:19?5-8. 7. MuIIor P. 1ho SPIKS approach can mako this diIIicuIt task oasior. Postgraduato Modicino 2002;112:1-6 8. 1hurstan B, Sparshott M. Who wiII soo tho roIativos. n: 1rurstan B, Sparshott M, oditors. RoIating tho roIativos. OxIord: RadcIiIIo ModicaI Pross Ltd; 1996. p.1-14. 9. AIvos do Lima A. HabiIidados do comunicacin. n: Programa NacionaI do ActuaIizacin Podiatra (PRONAP). MduIo 1. Buonos Airos: Sociodad Argontina do Podiatra oditor; 2002. p. 311-2?. 10. SiIvorman J, Kurtz Suzanno, rapor J. SkiIIs Ior communicating with pationts. !K: RadcIiIIo ModicaI Pross Ltd; 1998.