SVEUILITE U ZAGREBU GEOTEHNIKI FAKULTET

NIKOLINA GREGUROVI

MATERIJALI ZA POKROV GRAEVINA

ZAVRNI RAD

VARADIN, 2011.

SVEUILITE U ZAGREBU GEOTEHNIKI FAKULTET

ZAVRNI RAD

MATERIJALI ZA POKROV GRAEVINA

KANDIDAT: NIKOLINA GREGUROVI

MENTOR: MIRNA AMADORI, dipl. ing. gra.

VARADIN, 2011.

SADRAJ
1. UVOD ..................................................................................................................................1 2. KROVNE KONSTRUKCIJE ......................................................................................................2 2.1. DRVENE KONSTRUKCIJE ................................................................................................2 2.2. ELINE KONSTRUKCIJE ................................................................................................3 2.3. KROVNA OPREMA.........................................................................................................4 2.3.1. KOPE PROTIV NEVREMENA ....................................................................................5 2.3.2. VENTILIRANO SLJEME I GREBEN ...............................................................................5 2.3.3. VENTILACIJA NA KROVU...........................................................................................6 3. KROV I POKROV ...................................................................................................................7 3.1. OPDENITO ....................................................................................................................7 3.1.1. POKROVI STRMIH KROVOVA ....................................................................................7 3.1.2. POKROVI KROVOVA BLAGOG NAGIBA ......................................................................7 3.1.3. POKROVI KROVOVA NEZNATNOG NAGIBA (RAVNI KROVOVI) ...................................7 3.2. OTPARIVANJE OBJEKTA.................................................................................................8 3.3. KONDENZACIJA.............................................................................................................8 3.4. ZATITA KROVNIH KONSTRUKCIJA ................................................................................9 4. STARI MATERIJALI ZA POKROV GRAEVINA ......................................................................10 4.1. OPDENITO .................................................................................................................. 10 4.2. KRILJEVAC ................................................................................................................. 10 4.2.1. VRSTE POKRIVANJA ............................................................................................... 11 4.3. AZBESTCEMENTNE PLOE........................................................................................... 15 4.3.1. RAVNE AZBESTCEMENTNE PLOE .......................................................................... 16 4.3.2. VALOVITE PLOE.................................................................................................... 18 4.4. SLAMA I TRSTIKA ........................................................................................................ 19 4.4.1. SLAMA ................................................................................................................... 19 4.4.2. TRSKA .................................................................................................................... 20 I

4.5. INDRA ....................................................................................................................... 22 4.5.1. BITUMENSKA INDRA (TEGOLA)............................................................................. 22 4.5.2. DRVENA INDRA .................................................................................................... 23 4.5.3. KAMENA INDRA ................................................................................................... 24 4.5.4. INDRA OD CEMENTNIH VLAKANA ........................................................................ 25 5. NOVI MATERIJALI ZA POKROV GRAEVINA ......................................................................26 5.1. CRIJEP......................................................................................................................... 26 5.1.1. BETONSKI CRIJEP ................................................................................................... 26 5.1.2. GLINENI CRIJEP ...................................................................................................... 27 5.2. LIM ............................................................................................................................. 30 5.2.1. VALOVITE LIMENE PLOE ....................................................................................... 31 5.2.2. REBRASTE LIMENE PLOE ...................................................................................... 31 5.2.3. LIM U OBLIKU CRIJEPA ........................................................................................... 32 5.2.4. SAMOUKLAPAJUDI KROVNI LIM ............................................................................. 33 5.3. KROVNA FOLIJA .......................................................................................................... 33 5.3.1. ULOGA KROVNIH FOLIJA ........................................................................................ 33 5.3.2. ODREIVANJE KVALITETE I ODABIR KROVNIH FOLIJA ............................................. 34 5.4. ZELENI KROVOVI ......................................................................................................... 36 5.4.1. POVIJEST ZELENOG KROVA .................................................................................... 36 5.4.2. VRSTE ZELENIH KROVOVA ...................................................................................... 37 5.4.3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE.................................................................................... 39 5.5. LEXAN PLOE .............................................................................................................. 40 5.5.1. SVOJSTVA I PRIMJENA LEXAN PLOA ..................................................................... 40 5.5.2. PODJELA LEXAN PLOA .......................................................................................... 41 6. ZAKLJUAK ........................................................................................................................43 7. SAETAK ............................................................................................................................44 LITERATURA ...........................................................................................................................45 II

1. UVOD
Krov slui da bi titio graevinu od vjetra i vremenskih prilika. Naziva se jo i petom fasadom jer prema obliku, nagibu i materijalu, prema krovnoj konstrukciji i oblikovanju detalja predstavlja bitan oblikovni element objekta. Svaki krov mora biti barem toliko vrst i elastian da uz vlastitu teinu podnese teinu snijega, tlak najjaeg vladajueg vjetra i teinu ovjeka (pri slaganju i popravcima pokrova). Pokrovni materijal mora odolijevati udarcima tue. Ne smije prskati niti se ljutiti uslijed smrzavice. Osim toga ako se dobro iskoriste izgraeni krovovi i krovne terase nude dodatni prostor za stanovanje. Odluko o tome kakav je krov najbolji za kuu ovisi od vie faktora: od geografskog poloaja i klime, o planiranoj uporabi, o tlocrtu kue, o raspoloivom budetu i konano o osobnom ukusu. Krov mora ispuniti razliite funkcije i zahtjeve, za koje je osim krovne nosive konstrukcije i pokrivaa potreban itav niz pomonih elemenata: ljebovi i ljebne cijevi za odvodnju kinice, snjegobrana, opeka za odzraivanje, krovne folije, krovni prozori, uvale, grebeni, razne kope za privrivanje.

2. KROVNE KONSTRUKCIJE
Krovna konstrukcija ili krovite predstavlja nosivi dio graevine koji je najee vidljiv samo na tavanu. Osim svoje vlastite teine, krovita moraju nositi i teinu pokrova, snijega i ljudi koji rade ili se zadravaju na krovu, te podnositi tlak i udarce vjetra. Svako krovite mora biti tako konstruirano da sve terete bez deformacije prenosi na vertikalne konstrukcije zgrade (zidove, stupove, temelje) i na temeljno tlo. Prema vrsti materijala krovne konstrukcije se dijele na drvene i eline. 2.1. DRVENE KONSTRUKCIJE Drvena su krovita razmjerno vrlo laka, lako se izrauju, podiu i sastavljaju. Za pokrov drvenih konstrukcija prikladne su sve vrste tradicionalnih pokrova, a i suvremeni pokrovi od lima, te ravnih i valovitih ploa. Prema vrsti i veliini pojedine zgrade, njezinom tlocrtnom obliku i poloaju, a s obzirom na praktine potrebe i estetske zahtjeve, izrauju se razliite vrste krovita. Razlike se oituju po jednostavnijim ili sloenijim tlocrtnim konturama zgrada, koje uvjetuju broj krovnih streha i ralanjenost krovova. Postoje razliite krovne konstrukcije, od jednostrenih, dvostrenih, viestrenih krovova, sloeni, atorasti krovovi, do tornjeva , kupola, bazilikalnih i zaobljenih krovova.

Sl. 1 Jednostreni krov

2

Sl. 2 Tradicionalni tornjevi i kupole 2.2. ELINE KONSTRUKCIJE Prema vrsti i svrsi pojedine zgrade, te prema rasponu i optereenju, rade se razliite vrste krovnih konstrukcija. Za raspone od 8 do 24 m najpovoljnije su trokutne i gredne reetkaste krovne konstrukcije. Za vee raspone, ak do 100 m, izrauju se od elika specijalne halske reetkaste krovne konstrukcije. Trokutne reetkaste krovne konstrukcije prvenstveno se koriste kod dvostrenih krovova, kojima su tapovi simetrino nagnuti prema strehi pod kutom od 15 do 30. Prema rasporedu tapova reetke razlikuju se engleski, belgijski i njemaki nosioci.

Sl. 3 Sheme glavnih vrsta trokutnih reetkastih krovnih nosilaca

3

Engleski su nosioci karakteristini po vertikalama i dijagonalama, koje simetrino padaju prema sredinjici, belgijski po dijagonalama u simetrinim cikcak linijama, a njemaki po simetrinim cikcak dijagonalama s dodatkom tapova okomitih ili priblino okomitih na tapove gornjeg pojasa. Gredne reetkaste krovne konstrukcije razlikuju se od trokutnih najvie po tome to im oba gornja pojasa od sljemena do strehe padaju u blagom nagibu 5 do 10, a vanjski su im krajevi iznad leita uzdignuti vertikalnim tapovima.

Sl. 4 Sheme grednih reetkastih nosilaca 2.3. KROVNA OPREMA Krovna oprema je dio krovita koji je najee nevidljiv, ali bez tih dijelova krov gubi svoju funkcionalnost. Sve ono to je ispod glavnog pokrova, a iznad termoizolacije koja se ugrauje na konstruktivni dio krovita, spada u kategoriju krovne opreme: krovne folije (paropropusne i vodonepropusne), kope protiv nevremena, ventilirano sljeme i greben, te ventilacija na krovu.

2.3.1. KOPE PROTIV NEVREMENA ine malen detalj koji ima veliku vanost. Posebno veliku primjenu imaju u podrujima gdje pue jaki vjetar. Na primjeru crijepa se vidi da ne samo da se svaki crijep mora avlati, nego se tek s montaom kopi protiv nevremena crijep nee odletjeti kuda vjetar pue.
Ukoliko se uvrste crjepovi, u prvom redu strehe, u zadnjem redu ispod sljemena i rubni crjepovi na zabatima, krov je gotovo 90 % siguran da ga vjetar nee dignuti. Vrlo rijetko se deava da se po sredini krovne plohe podigne crijep. Uglavnom postoji nekoliko tipova kopi, ali zavisno od tipa crijepa mora se ugraditi kopa koja je proizvedena ba za taj crijep. Na primjer, Tondach Venera ili Nexe Mediteran.

2.3.2. VENTILIRANO SLJEME I GREBEN Da bi krov normalno funkcionirao treba postojati pravilan protok zraka. Zbog toga se ugrauje letva koja konstrukciju s crijepom podie za nekoliko centimetara. Nekoliko centimetara dovoljno je da se stvori zrani sloj u kojem zrak struji od strehe prema sljemenu. U ljetnom periodu, za vrijeme nesnosnih vruina, zrani sloj pomae termoizolaciji tako to je pothlauje i za tih nekoliko stupnjeva olakava ivot u potkrovlju. Zimi, kada je postotak vlage puno vei, a temp erature su uglavnom ispod nule, zrani sloj prosuuje krovite. Odzranici se ugrauju pod sljeme i uz dovoljan dotok zraka sa strehe imaju bitnu funkciju da krov odravaju funkcionalnim bez straha od velike kie ili vruine. Tu proizvoai crijepa koriste svoju inovativnost i na razne naine kamufliraju odzranike koji mogu i estetski pristojno izgledati na krovu.

Sl. 5 Prikaz odzranika na sljemenu

2.3.3. VENTILACIJA NA KROVU Ventilacija na krovu je ponekad neugledan detalj krova. Ventilaciju koja dolazi iz sanitarnih vorova ili kuhinje najee je izvodio limar koja je na krovu graevine izgledala poput nezavrenog pravog dimnjaka. Proizvoai crijep a prodavali su plastine, a sve ee i glinene ventilacije. Plastika bi ve nakon nekoliko godina promijenila boju i sve vie zabrinjavala vlasnika hoe li nestati. Glina daje daleko vie sigurnosti, ali u prvom redu cijena, a ponekad i izgled, odbijale su potencijalne korisnike. Neki proizvoai nisu nikada ni pokuavali proizvesti ventilaciju ve su tu muku prepustili limarima da na licu mjesta skroje od lima ventilacione cijevi koje bi nakon nekoliko godina korodirale i kvarile izgled neko prelijepom k rovu.

3. KROV I POKROV
3.1. OPENITO Krov predstavlja konstruktivni dio graevine koji joj daje neki oblik, dok je pokrov vidljivi dio graevine koji daje sliku ili reljef u nekoj boji. Zbog toga se krov i pokrov moraju estetski uskladiti ne samo s ostalim dijelovima graevine, nego i s okolinom u kojoj je zgrada. O vrsti pokrova odluuje se ve u prvoj fazi projektiranja graevine, kada se odluuje i o vrsti krovne konstrukcije. Uz osnovne principe projektiranja treba za odluku o vrsti krova i pokrova posebno uzimati u obzir mjesne klimatske prilike, te vrstu i svrhu graevine. Prema nagibu krova postoje tri vrste krovova: strmi krov, krov blagog nagiba, te krov neznatnog nagiba, odnosno ravni krov. 3.1.1. POKROVI STRMIH KROVOVA Pokrovi strmih krovova imaju nagib od 25 i najee se pokrivaju ploastim glinenim crijepom. Uz crijep se dosta upotrebljavaju ravne i valovite azbestcementne ploe, ploe od metalnih limova, staklene ploe, a za lake pokrove i valovite ploe od plastinih masa. Starinski su pokrovi od dasaka, indre, slame i trske lako zapaljivi, pa se rade samo u iznimnim sluajevima u svrhu seoskog turizma ili zbog svoje egzotike. 3.1.2. POKROVI KROVOVA BLAGOG NAGIBA Pokrovi krovova blagog nagiba imaju nagib od 5 do 25. Ti krovovi pokr ivaju se tlaenim crijepom i ljebnjacima, prirodnim kriljevcem, salonit ploama, valovitim limom i valovitim ploama od plastike, krovnom ljepenkom pod odreenim nagibima. 3.1.3. POKROVI KROVOVA NEZNATNOG NAGIBA (RAVNI KROVOVI) Najmanji nagib krovnih ploha ne smije biti ispod 0,5. Takav se krov pokriva vieslojnim hidroizolacijama.

3.2. OTPARIVANJE OBJEKTA Ovisno od vrste objekata i namjene prostora moemo rei da e u gotovo svakom objektu doi do stvaranja odreenih koliina vodene pare. Izvori vodene pare mogu biti razliiti: ljudi i ivotinje, biljke, kuhanje, kupanje, suenje rublja, razni procesi i sl. Vlaga moe doi i izvana za vrijeme vlanih i vruih ljetnih dana. Istraivanja su pokazala da se oko 85% izmjene vodene pare odvija kroz vrata, prozore i postavljene ventilacijske otvore dok oko 15% prolazi difuzijom kroz zidove i krov (ovo ovisi o nainu gradnje objekta i kvaliteti izvedbe ugraenih proizvoda, ali i objanjava problem izmjene vlage u dananjim izvedbama graevinskih konstrukcija koje savreno zabrtve sve mogue otvore i izmjena vlage se svodi na difuziju). Dinamika difuzije vlage kroz krovnu konstrukciju moe se regulirati upotrebom folija koje se postavljaju u krovnu konstrukciju, a ovisi i o ostalim materijalima (beton, drvo, vrste izolacija) koji su ugraeni u samu konstrukciju i koji na dinamiku mogu bitno utjecati. Konani e rezultat na kraju ovisiti o preciznosti izvedbe i pridravanju pravila ugradnje od strane izvoaa. 3.3. KONDENZACIJA Do kondenzacije dolazi kada temperatura zraka koji sadri odreenu koliinu vo dene pare (za neki pritisak zraka) padne ispod toke zasienja (kondenzacije). Temperatura zasienja ovisna je o apsolutnoj koliini vodene pare u zraku i to tako da veoj koliini pare odgovara via temperatura zasienja, pa zbog toga zrak vie temperature moe u sebe primiti veu koliinu vlage. Ovo je razlog da se folije poznate kao parne brane postavljaju na unutarnjoj, toplijoj strani krova (prostorije) jer e grijane prostorije moi primiti veu koliinu vlage bez straha da e se kondenzacija pojaviti u prostoriji. Istovremeno parna brana ima zadatak sprijeiti izlazak zraka iz prostorije u unutranjost krovne konstrukcije ime se sprjeavaju toplinski gubici, ali i nagli prolaz vodene pare u hladniji prostor iju kondenzaciju ne bi mogli sprijeiti ventiliranjem termoizolacije zbog premale brzine strujanja zraka niti proputanjem kroz vanjsku paropropusnu krovnu foliju koja ne moe propustiti velike koliine vodene pare u kratkom vremenu. Vrlo je vana izvedba kvalitetne parne brane naroito kod raznih spojeva i proboja za instalacije, privrenja unutranje oplate i slino, jer kod nepravilne izvedbe dolazi do direktnog prodora vlage iz prostorije u unutranjost konstrukcije.
8

Ukoliko je parna brana ispravno postavljena vodena para e difuzijom prola ziti kroz parnu branu (niti jedna parna brana ne zaustavlja prolaz vodene pare 100% nego proputa odreene manje koliine vodene pare ija je dinamika prolaza kroz krovnu konstrukciju takva da je suvremene paropropusne krovne folije postavljene na vanjskoj strani krovne konstrukcije bez problema proputaju, a ventilirajui sloj ispod samog pokrova odnosi izvan objekta prije nego doe do stvaranja kondenzacije). Na taj se nain odvija izmjena vodene pare izmeu unutranjosti objekta i okoline bez tetnih posljedica za krovnu konstrukciju, termoizolaciju i kvalitetu boravka. 3.4. ZATITA KROVNIH KONSTRUKCIJA Ravne krovne konstrukcije se moraju zatiti od oborina s gornje strane, dok je s donje strane neophodna zatita od difuzije pare iz unutarnjih prostorija, ka ko bi se izbjeglo vlaenje krovne konstrukcije. Obloga krova se kod ravnih krovova sastoji od vieslojnih brtvenih materijala od zavarenih bitumenskih, katranskih ili plastinih brtvenih traka. Ti brtveni materijali moraju se zatiti od djelovanja UV-zraenja slojem ljunka. Konstrukcija s donje strane mora imati blokadu pare ili difuzijski otvorenu blokadu prolaza pare, u ovisnosti o tome radi li se o konstrukcijski hladnom ili toplom krovu. Kod ventiliranog, takozvanog hladnog krova je termoizolirana, nosiva konstrukcija razdvojena od omotaa krova zranim slojem. Kod nagnutih, ali i ravnih krovova zrak moe ventilirati kroz taj sloj te transportirati vlagu, ali i toplinu iz krova u ljetnom razdoblju. Rizik od graevinskih oteenja je kod ventiliranih konstrukcija znaajno manji nego kod neventiliranih toplih krovova. Vlaga nastala uslijed toplinskih mostova ili konstrukcijskih greaka ostaje u graevinskom elementu i trajno vodi ka stvaranju plijesni. Alternativno rjeenje za ravni krov je da se kod rever zibilnog krova uz nosivu konstrukciju nanose direktno dva sloja polimer-bitumenske ljepenke. Na to se zatim postavlja vodootporna termoizolacija postojana na mraz, ije su ploe povezane meusobno po principu pera i utora. Na te ploe jo se moe staviti ljunani zasip, ploe za hodanje ili zeleni krov.

4. STARI MATERIJALI ZA POKROV GRAEVINA

4.1. OPENITO Tijekom povijesti gradnje razvili su se razliiti tipovi, oblici i izvedbe krovova iz odreenih klimatskih uvjeta i raspoloivih materijala za pokrivanje kr ovova. U najranijoj povijesti ljudi su osigurali svoje nastambe jednostavnim pokrovom od slame ili drveta. Kako se je tehnologija razvijala, ljudi su dolazili do novijih i kvalitetnijih materijala za pokrov graevina koji je ovisio o klimatskom podruju i sirovinama koje su se na tom podruju nalazile. Europsko graditeljstvo, a time i izgled naselja i krajobraza, jo uvijek obiljeavaju krovovi razvijeni do sredine dvadesetoga stoljea. Oblikuju ih ravne krovne plohe ili krovovi u nagibu. Materijal koji je koriten za pokrov tih graevina je kriljevac, azbestcementne ploe, slama i trstika te indra. 4.2. KRILJEVAC kriljevac je nastajao milijunima godina iz najfinijeg glinenog blata metamorfozom gline i kriljca u uvjetima visoke temperature, tlaka i deformacije. Pri tome se formirala i tipina struktura kriljevca uz prisutnost slojeva tinjca, to omoguuje dobru postojanost na vremenske utjecaje, te je izuzetno otporan na kiseline i toplinu. Kao graevinski materijal kriljevac se uz najmanju obradu i dodat ni rad moe direktno stavljati na krov, te se koristi ve preko 2000 godina . Postoje primjerice mnogobrojni dokazi da su upravo stari Rimljani koristili kriljevac. U srednjem vijeku ovim plemenitim materijalom pokrivali su se dvorci, zamci, crkve. kriljevac se dugo vrijeme nije koristio za pokrov graevina, ali je u posljednjih 30 godina doivio snani zamah. Posebnost kriljevca je u tome to savreno pae u tradicionalni d izajn s neformalnim izgledom antiknog. U dananje vrijeme kod nas se koristi vie kao ukras koji se polae na betonsku plou nego kao funkcionalni pokrov.

10

Sl. 6 kriljevac 4.2.1. VRSTE POKRIVANJA Postoji vie razliitih naina kako se moe pokrivati krov kriljevcem. Najee se ploe kalaju u debljinama po 5 do 8 mm, a rubovi se posebno o blikuju specijalnim alatom u pravilne etverokutne i viekutne komade, ili u nepravilnije komade s uglatim i zaobljenim rubovima. Konano oblikovane ploe koje nastaju nazivaju se ablone. Prema nagibu krovnih ploha od 20 do 50 postoje tri vrste pokro va: prosti, gusti i kosi pokrov te izdvojeni staronjemaki pokrov. Kod prostog pokrova karakteristina je daana podloga koja mora biti prekrivena ljepenkom. Na podlogu od ljepenke slau se ploe jedna do druge, s time da se s bone strane gdje se dvije ploe dodiruju podmee traka krovne ljepenke.

11

Sl. 7 Prosti pokrov Gusti pokrov naziva se jo i engleski pokrov. Gusti se pokrov radi od pravokutnih ploa veliine 40 x 60 cm, a slau se na nain gustog pokrivanja. Svaka se ploa sa dva avla pribije na srednju letvu, to titi ploe od podizanja uslijed udaraca vjetra. Zavreci pri sljemenu izrauju se od posebno formiranih ploa, koje za 5 do 6 cm nadvisuju liniju sljemena prema onoj strani koja je protivna smjeru vjetra.

Sl. 8 Gusti ili engleski pokrov

12

Kosi se pokrov radi na podlozi od letava pod kutom od 45. Poetni se red slae od komada s peterokutnim licem tako da je pravokutni vrh peterokuta na gornjoj strani reda. Daljnji se redovi pravilno slau od ploa kvadratinog lica tako da slaganje poinje na onoj strani strehe koja je protivna smjeru vjetra. Jedan se gornji rub ploe izravnava sa gornjim bridom pripadajue letve, na koju se ploa pribija sa dva pocinana avla kroz unaprijed probijene prostrane rupice. Uz sljeme i zabate slae se po jedan niz ploa horizontalno i vertikalno, a ne dijagonalno usmjerenim rubovima.

Sl. 9 Kosi pokrov

13

Za staronjemaki pokrov upotrebljavaju se vee ploe, ablone, obraene tako da im je samo donja noga i prednja strana prsa donekle u pravcu. Te dv ije strane zatvaraju kut vei od 45, a manji od 90. Gornja glava i stranja strana lea obraene su u liniji nepravilnog luka.

Sl.10 Grafiki prikaz pokosa ploe kod kriljevca Njemaki propisi odreuju za tu vrstu pokrova najmanji nagib krovnih ploha 30. Podloga pokrova mora biti od dasaka. Ploe se slau po zacrtanim linijama od strane protivne vjetru tako, da su im prednji bridovi prsa okrenuti prema vjetru, jer te bridove pokrivaju zaobljeni dijelovi lea slijedeih ploa. Zavretak pri sljemenu radi se poslije slaganja zadnjih slojeva glavne krovne plohe.

Sl. 11 Dijelovi pokrivene krovne plohe i njezinih rubova

14

4.3. AZBESTCEMENTNE PLOE Azbestcementne ploe kao pokrov koriste se od druge polovice 19. stoljea koje su zbog praktinosti, male teine i visoke otpornosti na mraz i kiu neko vrijeme dominirale krovovima u Europi. Kod nas je takve ploe prva proizvodila tvornica cementa u Solinu. Tvornica je po imenu toga grada svoje nove proizvode nazvala salonit-ploe. Ploe se proizvode od laboratorijski ispitanih smjesa cementa i azbestnih vlakanaca tlaenjem pod visokim tlakom u kalupima. Azbest je mineralno vlakno koje je u ranijim geolokim slojevima Zemlje nastalo pod visokim pritiskom i kristalizacijom iz silikatnog kamenja. Glavne prednosti ovih ploa su to su vrste, lake, otporne prema nepovoljnim vanjskim utjecajima, a lako se transportiraju i u pokrovu jednostavno slau. Najvie se upotrebljavaju ploe u svijetlosivoj boji, ali ih jo ima u tamnosivoj, smeoj, te crvenoj boji poput crijepa.

Sl. 12 Valovite ploe u razliitim bojama

15

4.3.1. RAVNE AZBESTCEMENTNE PLOE Za pokrove od ravnih azbestcementnih ploa propisan je nagib krovnih ploha od 18 do 45. Proizvode se tri glavne vrste ovih ploa: ploe ablone, kvadratine ploe i pravokutne ploe. Sljeme i greben kod ravnih pokrova od salonit ploa pokrivaju se ljebnjacima. Ploe ablone upotrebljavaju se kod dijagonalnih pokrova. Dimenzije ploa najee su 400 x 400 mm. Za podlogu se upotrebljavaju daske debljine najmanje 18 mm, a iroke 10 do 20 cm, ili letve presjeka 48 x 48 mm, na razmacima ovisnim o tome za koliko donji rubovi gornjih ploa prihvaaju gornje rubove donjih ploa. Cjelokupni pokrov sastoji se od vie vrsta ploa. Krov se poinje prekrivati ploama podlonicama. Povrh podlonica slau se ploe poetnice, a nakon toga slijedi pravilan niz ablona . Na kraju, pri sljemenu se pokrov zavrava ablonama kojima se odree gor nji trokutni dio, te se uz dobiveni rub takva ploa pribija pri sljemenu sa dva avla.

Sl. 13 Vrste ravnih azbestcementnih ploa

16

Dimenzije kvadratinih ploa su kao i kod ablona 400 x 400 mm. Podloga moe biti od dasaka ili letava istih dimenzija kao kod ablona. Kvadratine se ploe slau na nain da se gusto pokrivaju, tj. da se na svaku letvu privruje po jedan niz ploa, ali su tada izmeu susjednih letava po dva, a nad samim letvama po tri reda ploa izmeu susjednih letava po dva, a nad samim letvama po tri reda ploa.

Sl. 14 Pokrov od azbestcementnih kvadratinih ploa

17

Dimenzije pravokutnih ploa su 200 x 400 mm. Ploe se slau u nizovima s time da svaku kvadratinu plou zamjenjuju dvije pravokutne.

Sl. 15 Pokrov od azbestcementnih pravokutnih ploa 4.3.2. VALOVITE PLOE Proizvode se tlaenjem azbest -cementne mase u specijalno oblikovane kalupe pri emu se dobivaju valovite ploe manjeg formata od ravnih ploa, koje s obzirom na odvodnju kinice i meusobne prihvate svih etiriju rubova mnogo bolje zadovoljavaju nego ravne ploe. Proizvodna je povrina salonit ploa 655 x 410, od koje je pokrovna povrina 610 x 365 mm. Debljina ploe iznosi oko 6 mm. Lijevi rub ploe ima skraen poetni val, na sredini je puni val, a na desnom je rubu samo poetak treeg vala. Podloga za salonit ploe moe biti od letava presjeka 76 x 48 mm ili podloga od dasaka debljine 24 mm. Slaganje ploa poinje s lijevog kraja strehe i zavrava na desnom kraju, s time da to vrijedi za sve nizove i za obje strane dvostrenih dijelova krovova. Za pokrove grebena proizvode se grebenjaci, dok za pokrivanje sljemena sljemenjaci. Prema broju valova na ploi postoje vie tipova ploa: valoviti salonit profila 5, 6, 6a i 8. Ove ploe uglavnom se razlikuju po broju valova. Zajedniko kod ploa je to se
18

svaki profil proizvodi u pet standardnih duina ( od 500 do 2500 mm), ali ploe profila 5, koje su najue, proizvode se i u estoj, najveoj duini valovitog salonita (3500 mm). Zajedniki su im visina, meusobni razmak valova i debljina ljuske, dvije stalne duine uzdunih prijeklopa ploa i dva stalna razmaka podlonih gredica, ali su visina i meusobni razmak valova profila 8 manji nego kod ostalih profila. 4.4. SLAMA I TRSTIKA Slama i trstika su ekoloki prihvatljivi materijali koji spadaju u zapaljive pa ih graevinski propisi zabranjuju, a samo u pojedinanim sluajevima toleriraju. Spadaju u skupinu pokrova koja zadovoljavaju sve uvjete za strme krovove. Za pokrove od slame i trske nai propisi odreuju nagib krovnih ploha o d 45 do 80. Zbog toga su sve do prolog stoljea te vrste pokrova upotrebljavane, ve inom izvan gradova, ne samo za skromnije i gospodarske, nego i za znaajnije zgrade. 4.4.1. SLAMA U prolosti je slama bila materijal iz okolia koji je nakon etve bio dostupan. Tim pokrovom su se jeftino prekrivale kue za stanovanje i tale. Ovi pokrovi imaju dobru toplinsku zatitu i ljeti i zimi, te zatitu od atmosferskih prilika, meutim vrlo su osjetljivi na vatru i moraju se kemijskim putem osposobiti za vatrootpornost. Danas su pokrovi od slame dosta rijetki, te ih samo ima u nekim selima, npr. u Meimurju, uglavnom na gospodarskim zgradama. Meutim, ti pokrovi od slame se upotrebljavaju kao egzotini, te na nekim vilama.

Sl. 16 Slama kao pokrov

19

Osim slama od penice, koristi se i slama od rai koja se cijeni kao najbolja. U poljima se odabiru plodnije povrine na kojima se sije i uzgaja ra specijalno za pokrove. Zrela se ra anje srpom da bi bilo to manje lomova slame. Kada se odstrane klasi sa snopova, snopovi se spremaju pod krov i postepeno se odnose na upotrebu. Podloga za pokrov tradicionalno se radi od oguljenih motki promjera 4 do 5 cm, a novija je upotreba gredica presjeka 48 x 48 mm. Meusobni je razmak motki ili gredica 25 do 35 cm.

Sl. 17 Prikaz podloge kod pokrivanja slamom 4.4.2. TRSKA Tradicionalni pokrovi od trstike izvode se od prvoklasne posebno birane trske za tu namjenu. Proces odabira trske za pokrivanje krovova provodi se tijekom berbe trske jer je za ovu namjenu potrebno koristiti trsku koja je pogodna za izradu krovova - sitniju trsku manjeg promjera. Danas je trstika uglavnom uvozni artikl, iz delte Dunava, koju jo vrlo mali broj ljudi zna obraivati.

20

Sl. 18 Trska iz Dunava

Sam krov od trske izvodi se na standardnoj krovnoj konstrukciji koja treba biti tzv. "poletvana" na razmak od cca. 50 cm s debljinom slame od 25 do 35 cm, s nekoliko naina zavretaka, odnosno tzv. sljemena, ovisno o samoj konfiguraciji krova te elji naruitelja. Najpoeljniji nagib krovita za izradu krova od trske je 45 jer se time osigurava dobro otjecanje svih padalina i viestruko se produljuje vijek trajanja krova, odnosno potreba za njegovom obnovom. Prosjeni vijek trajanja krova od trske, uz redovito odravanje odnosno obnovu svakih 20-ak godina, je preko 200 godina. Redovito odravanje krova od trske ukljuuje obnovu i servis gornjeg sloja pokrova od trske ime krov dobiva novu svjeinu i izgled. Ne treba zanemariti injenicu kako ispod krova od trske nije potrebno stavljati nikakvu toplinsko-zvunu izolaciju jer je on sam po sebi izvanredan izolator, to dodatno umanjuje trokove izrade krova.

Sl. 19 Pokrivanje trskom

21

S gledita zdravog ivljenja krov od trske definitivno je najbolji izbor jer, osim to prua izvanrednu toplinsko -zvunu izolaciju, ima prirodni fenomen da u trsku ne zalaze nikakvi nametnici niti insekti, te ine ivot u potkrovlju najpoeljnijim dijelom kue. Trska ima prirodno svojstvo zatite od tetnih zraenja, a i sama posjeduje pozitivno zraenje u prostor oko sebe. 4.5. INDRA indra je vrsta pokrova s tisuljetnom tradicijom. Predstavlja najstariji oblik pokrivaa za krov. Ljudi su u pradavnim vremenima postavljali i slagali ravne kamene ploe jedne do drugih ili djelomice jedne preko drugih po krovovima kako bi se po njima slijevala voda i kako na taj nain ne bi dospjela u unutranjost objekta. Od prirodnog se kamena kriljevca zbog njegovih dobrih o sobina i dugotrajnosti i danas izrauje indra. Umjesto kamenih ploa ponekad se je koristila i kora stabala. Ovakav oblik krovnog pokrivaa koristila su indijska plemena u Sjevernoj Americi koja su preko ovakvih pokrovnih elemenata postavljali kamene ploe koje bi cijelu konstrukciju dodatno uvrivale. Daljnji korak u razvoju indre je peena glinena indra, koju su stari Rimljani nazivali ''scandula''. Glinene se ploe, odnosno glinena indra proizvodi i danas i mi je poznajemo pod imenom biber crijep. Openito, indra se koristi na svim onim mjestima na kojima se iz nekih razloga ne moe koristiti krovni crijep ili krovni kameni pokrov. To su veinom izrazito strmi krovovi, krovovi crkava i slino. Postoji vie tipova indre: bitumenska indra, indra od drva, kamena, te cementnih vlakana. 4.5.1. BITUMENSKA INDRA (TEGOLA) Bitumenska indra sastoji se od staklenih vlakana na koje se s obje strane nanosi bitumenski materijal. Gornji pokrovni sloj indre je prekriven mineralnim granulatom koji se moe pronai u razliitim bojama.

22

Sl. 20 Bitumenska indra Pogodna je za sve vrste krovova. Koristi se za krovove od samo nekoliko stupnjeva nagiba pa do izuzetno strmih nagiba. Bitumenskom indrom je mogue prekrivati povrine cijelih krovova, no najee se koristi za prekrivanje vrtnih kuica, manjih krovova i sl. Na tritu postoje pokrovni elementi od indre koji se na ljetnim vruinama na krovu sami meusobno lijepe i tako se uvruju. Uobiajeno nain uvrivanja elemenata indre je avlima i ljepilom. 4.5.2. DRVENA INDRA Drvena indra ima dugu tradiciju kao pokrovni materijal, ali i kao fasadna obloga za vanjske zidove u zemljama Srednje i Sjeverne Europe, te u alpskim zemljama . Izrauje se u razliitim irinama i duinama od hrasta, bukve, aria, smreke i cedra. Uobiajeni formati su 8 x 10 cm, odnosno 10 x 25 cm. S obzirom na veliinu krova na cijelu konstrukciju krova nekad se moe posloiti 4000, 6000 ili ak 12000 komada indri.

Sl. 21 Drvena indra

23

indra se dobiva na nain da se drveni komadi cijepaju, jer se tijekom cijepanja drvena masa razdvaja du unutarnjih vlakana. Kad se drvo cijepa, ostaje trajnije i izdrljivije na vanjske utjecaje, te vlakna ostaju sauvana. Kvaliteta drva pospjeuje se njegovim suenjem, a elastinost drva omoguuje da kroz njega struji zrak i da je u stanju okolini predati vlagu. Proizvodi se i rezana indra, koja se danas koristi za ureenje fasada dok se cijepana indra od hrasta i aria postavlja na krov jer se do sada pokazala kao izvrstan krovni pokrov. to se tie oblika, postoji velik izbor: od okrugle, ravne, jajolike, segmentne, otre pa sve do srcolikog oblika. Drvena indra je izrazito ekoloki prihvatljiva no istovremeno i vrlo skupo rjeenje kad je rije o proizvodnji i ugradnji.

4.5.3. KAMENA INDRA

Sl. 22 Kamena indra

Standardne dimenzije kamene indre su formata od 20 x 20. Postavlja se na drvenu podlogu koja je debljine oko 24 mm, a prije toga se na podlogu postavljaju bitumenske trake. Na dobro pripremljenu podlogu uvruju se elementi kamene indre.

24

4.5.4. INDRA OD CEMENTNIH VLAKANA Cementna vlakna predstavljaju materijal sastavljen od vlaknastog materijala, cementa izvrsne kakvoe, vode i dodataka. Glavno obiljeje im je da su otporne na vatru, tj. nisu zapaljiv materijal. Vane karakteristike materijala su i postojanost na velike vruine, nije podloan truljenju i/ili drugom prirodnom raspadanju, otporan na koroziju, vrlo je elastian i posjeduje vrlo dobru vlanu vrstou.

Sl. 23 indra od cementnih vlakana indra od cementnih vlakana proizvodi se u obliku krovnih ploa razliitih oblika, boja i povrina. Spektar boja see od klasinih boja kao to su tamno smea i crvena pa s ve do kristalno bijele, svijetlo sive i tamno plave. Sama povrina elementa indre moe biti ravna, strukturirana ili naborana.

25

5. NOVI MATERIJALI ZA POKROV GRAEVINA

5.1. CRIJEP Crijep je materijal koji se koristi za pokrov graevina jo od vremena starih Rimljana koji su donijeli crijep u srednju Europu. Za izradu crijepa koristili su mjeavinu gline i ilovae. Poto crijep ima dugaku tradiciju proizvodnje s vremenom su razvijene mnogobrojne vrste crijepa za krov. Osim to se noviji crijep razlikuje po obliku, velikih razlika ima i u nainu proizvodnje, formiranju lijeba, u boji. Crijep bez ljebova predstavlja klasinu varijantu proizvodnje. Crijep moe biti sa ili bez lijeba. Boja se stvara prilikom peenja. U proizvodnom procesu moe nastati crijep u prirodnoj boji, obojeni crijep ili crijep s glazurom. Crijep je izdrao sve promjene tijekom vremena i opstao kao osnovni pokrov za veinu kua. Osim prirodne ljepote, nove tehnologije su omoguile da se materijali poput gline prilagode novim zahtjevima korisnika, ne samo kao funkcionalna zatita od vremena, ve i kao estetski ukras pete fasade objekta. Prema vrsti materijala iz kojeg je izgraen crijep se dijeli na betonski i glineni crijep.

5.1.1. BETONSKI CRIJEP Betonski crijep prisutan je na krovovima ve due od 150 godina, koji je uz glineni najvie koritena vrsta krovnog pokrova u ovom podneblju. Sastoji se od cementa, kvarcnog pijeska, vode i pigmenta u obliku boje. Te se komponente mijeaju u odreenom omjeru, po odreenoj recepturi koju svaki proizvoa ima, s malim vodocementnim omjerom, tako da se dobije polusuha mjeavina. Polusuha mjeavina se oblikuje na kalupima koji su raznih oblika. Takav svjei crijep se stavlja u suaru, gdje se provodi ubrzano dozrijevanje pod povienom temperaturom i veliko m relativnom vlanosti zraka. Ovrsnuli crijep odvaja se u kalupe, te se pakira i odvozi na skladite. Mogue su razne zavrne obrade povrine crijepa, npr. moe se nanijeti akrilna boja u odreenim eljenim tonovima crvena, smea, zelena, crna, siva, plava. Pored standardne crvene boje tu je i opcija sa zagasitim i sjajnim povrinama.
26

Sl. 24 Betonski crijep

Svojstva betonskog crijepa mijenjaju se ovisno o vanjskim utjecajima, npr. u sluaju obilnih kia javlja se odreena zasienost crijepa vodom, ali i pri potpunoj zasienosti vodom, on ne bi smio proputati vodu u unutranjost objekta. to se tie otpornosti na mraz, dakle smrzavanja, betonski crijep zbog svoje strukture upija odreenu koliinu vode koja se u zimskom razdoblju moe smrznuti te izazvati oteenja na c rijepu u vidu ljutenja i pucanja. To se moe izbjei isuivanjem crijepa. Sa svoje gornje strane on se isuuje prirodnim putem djelovanjem sunca i vjetra, a s donje strane pravilnom izvedbom ventilacije (odzraivanja) koja podrazumijeva mogunost ulaza zraka na okapnici kod lijeba, njegovo prirodno uzlazno nesmetano kretanje, te izlaz pri vrhu krovne plohe. Ako je potkrovni prostor namijenjen boravku ljudi, ventiliranje se mora predvidjeti u prostoru izmeu pokrova i hidroizolacije. 5.1.2. GLINENI CRIJEP Glineni crijep koristi se stoljeima i proizvodi se od kvalitetne prirodne gline koja kroz vlastite kapilarne pore prihvaa i relativno brzo isputa vlagu. Crijep predstavlja prirodni materijal, koji stvara optimalnu klimu za stanovanje, ima dug ivotni vijek i otporan je na utjecaje iz okolia, pogodan je za razliite sanacije i popravke, te je ekonomian. Brzo se i jednostavno postavlja, lako se ree i ne puca i ima veliku vrstou.
27

Sl. 25 Glineni crijep

5.1.2.1. BIBER CRIJEP Predstavlja ravni model crijepa koji se savreno uklapa u gradskim i seoskim okolinama. Prikladan je za pokrivanje zaobljenih krovnih oblika i stilskih detalja te najzahtjevnijih krovova.

Sl. 26 Biber crijep za tornjeve i crkveni biber crijep Klasini oblik biber crijepa je krunog oblika. Ostali poznati oblici su biber ravnog oblika, ovalnog oblika, plemenite povrine s prstenastim utorom ravnog oblika, plemenite povrine s prstenastim utorom ovalnog oblika, biber esterokutnog oblika i gotik biber. Propisana mu je proizvodna duina 380 mm, a irina 180 mm, s
28

tolerancijom od 9 u duini i 4 mm u irini. Debl jina mora biti oko 14 mm. Povrina crijepa moe biti glatka ili uzduno brazdana, dok struktura i boja crijepa moraju biti jednoline. U crijepu ne smije biti zrna ivog vapna, jer bi moglo doi do ljuskanja, a ni topljivih soli koje bi izazivale poveano cvjetanje povrina.

5.1.2.2. VUENI UTORENI CRIJEP

Tipina osobnost ovoga crijepa temelji se na njegovim dvostrukim simetrinim utorima blagih zaobljenih oblika. Ti dvostruki utori jame posebno dobro odvoenje vode. Velik eoni pomak omoguava jednostavno i brzo polaganje, te nudi ak i pri sanacijama veliku fleksibilnost bez rezanja, a time i bolji estetski dojam. Vueni utoreni crijep je ravni crijep s jednostavnim bonim utorom. Proizvodi se na nain da se glinena masa protiskuje kroz elini kalup kroz kojeg se masa vue uz automatsko rezanje komada odreenih dimenzija. Ova vrsta crijepa moe se dobiti na tritu u razliitim oblicima. Crijep je irok 200 mm, visok 400 mm i tei oko 2,7 kg.

Sl. 27 Utoreni biber crijep Tradicionalni, bono utoreni vueni crijep s dva simetrina uzduna lijeba na povrini predstavlja utoreni biber crijep krunog oblika. Na donjoj strani se nalaze ljebovi za bolje provjetravanje kao i uplje komore na duini pokrivanja.

29

5.1.2.3. TLAENI UTORENI CRIJEP Crijep posjeduje dvostruko bono lijebljenje koje osigurava vie sigurnosti, a koristi se za sanaciju starih krovova, ali izvanredno odgovara i betonskim novogradnjama.

Sl. 28 Tlaeni utoreni crijep Proizvodi se na nain da se glinena masa tlai u elinim kalupima iz kojih se dobivaju formirani cr jepovi. Nakon suenja od 5 10 dana peku se na temperaturi od 900 C. Crijep je vodonepropustan, otporan na smrzavanje i udovo ljava svim zahtjevima iz standarda. Prirodno je crvene boje, no dodavanjem glinene smjese za bojenje moe biti i u nekoj drugoj boji. 5.2. LIM Pokrov od lima donedavno se smatrao optimalnim za prekrivanje objekta sekundarne namjene, hale, skladita, te zgrade koje se ne koriste za stanovanje ljudi i njihovo boravljenje. U dananje vrijeme pokrov od lima postaje sve traeniji zbog sve veeg izbora u vrsti lima kojim se pokriva. Lim se najee koristi u podrujima koja su karakteristina po dugim i snjenim zima ma, prvenstveno u hladnim predjelima bez uma u kojima nema mogunosti upotrebe drvenog materijala. Koristi se i u krajevima gdje je jaki i esti vjetar. Proizvoai lima nude velik izbor boja, od svjetlijih do tamnijih nijansi, u zemljanim ili klasinim tonovima. Najvie se upotrebljava pocinani elini lim, rjee cinani lim, jo rjee bakreni i olovni lim, dok elini lim bez prevlake
30

ili zatite protiv korozije ne dolazi u obzir. Metalna industrija od ravnih limenih ploa proizvodi posebno oblikovane komade s kojima se pokrivaju krovovi kao to su valovite limene ploe, rebraste limene ploe, lim u obliku crijepa, samouklapaju i krovni lim. 5.2.1. VALOVITE LIMENE PLOE Najvie se koriste ploe od pocinanog elinog lima koji moe biti od samog elinog (crnog) lima i od cinanog lima. Zbog svojih valova koje imaju ploe, podloga mora biti napravljena od drvenih ili profiliranih eli nih gredica paralelno sa strehom. Za pokrove od valovitih ploa propisan je nagib krovnih ploha od 12 do 35.

Sl. 29 Valovita limena ploa 5.2.2. REBRASTE LIMENE PLOE Rebraste limene ploe dobivaju se na nain da se kod ravnih ploa pocinanog elinog lima tvorniki izrauju rebraste limene ploe, na kojima su uglato formirane izboine ili rebra. Pravilno rasporeena rebra ili izboine meu ravnim dijelovima ploe, u prvom redu ukruuju plou to ju ini izuzetno izdrljivom pri velikim optereenjima, a zatim joj daju i bolji estetski izgled.

Sl. 30 Rebraste limene ploe

31

Ploe se najvie proizvode od pocinanog elinog i aluminijskog lima u etiri razliita tipa koja se razlikuju po visini i meusobnom razmaku rebra. Najvea proizvodna duina ploa je 15 m. Debljina lima u kojima se proizvode ploe su 0.6, 0.7, 0.8 i 1 mm. Ploe se izrauju neobojene, obojene i plastificirane, tj. s tankim zatitnim slojem od plastine mase. Izvrstan su izbor za pokrivanje objekata, a posebno su pogodni za pokrivanje industrijskih hala, gdje i nalaze najeu primjenu. 5.2.3. LIM U OBLIKU CRIJEPA Smatra se odlinim za pokrivanje svih vrsta graevinskih objekata, od malih montanih kua, spremita, vikendica, obiteljskih kua, pa do velikih stambenih i poslovnih objekata.

Sl. 31 Lim u obliku crijepa Prilagodljivost krovnog lima kod pokrivanja omoguuje njegovu uporabu na svim oblicima krovova. Dobrom pripremom krovne konstrukcije i ugradnjom izolacije, postie se i odlina zvuna izolacija. Lim ove vrste moe se nabaviti u razliitim bojama od crvene, srednje plave, tamno zelene, cigla crvene, smee, sivo bijele, crne pa sve do srebrne boje.

32

5.2.4. SAMOUKLAPAJUI KROVNI LIM Samouklapajui krovni lim je proizvod izvrsnih karakteristika, unive rzalne

primjenjivosti i izvrsnog izgleda. Osim to je relativno jeftin u odnosu na druge pokrove, te se brzo i lagano postavlja, ima mogunost primjene kod velikog broja razliitih krovnih konstrukcija. Montaa samouklapajueg krovnog lima moe se izvesti jednoslojno, dvoslojno ili u kombinaciji s rebrastim limenim ploama. Najnovij i je proizvod koji je svoju odlinu reputaciju stekao irom Europe. Zbog svojih izvrsnih karakteristika i univerzalnosti u primjeni, ali prije svega zbog svog izvrsnog izgleda, vrlo brzo e postati standard u naoj zemlji. Samouklapajui krovni lim izuzeta n je proizvod koji kombinira jednostavnu arhitekturu klasinih krovova sa modernim dizajnom, jednostavnom primjenom, i superiornom tehnologijom. 5.3. KROVNA FOLIJA Krovne folije tite objekt u sluaju oteenja primarnog pokrova, ali preuzimaju i odreene vane funkcije u svakodnevnoj i redovitoj eksploataciji objekta. Danas je ovisno o nainu gradnje i vrsti pokrova graevinu mogue i dodatno zatititi od prodora vode pomou tzv. sekundarnog krova koji se postavlja neposredno ispod glavnog pokrova. Tada govorimo najee o krovnim folijama. Danas u Europi gotovo 3 od 4 krova imaju sekundarni krov u obliku neke od krovnih folija. Dio tih rjeenja i dalje se odnosi na klasine bitumenske proizvode (krovne ljepenke) koje su sve vie supstituirane od strane novih paropropusnih, ali i paronepropusnih materijala. 5.3.1. ULOGA KROVNIH FOLIJA Osnovna uloga krovne folije je svakako dodatna zatita objekta od prodora vode putem kie ili sitnog snijega. Zatitna uloga krovne folije oituje se i u zatiti od ulaska pijeska, praine i ostalih disperzija koje se mogu nai u zraku, a u stanju su proi kroz sitne otvore na spojevima elemenata pokrova, ali i kroz velike otvore kakvi mogu nastati uslijed vremenskih neprilika i oteenja primarnog pokrova. Posebnu zatitnu ulogu krovna folija ima kod malih nagiba (ispod 20) kada u nekim sluajevima moe doi i do povratnih strujanja vode.

33

Krovne folije nude i zatitu od vjetropropusnosti jer spreavaju ulazak zraka u prostor termoizolacije ime se znaajno smanjuju svojstva termoizolacije. Zatitu od vjetropropusnosti mogue je poveati i lijepljenjem folija na mjestima preklopa to je mogue izvesti samoljepljivim spojnim trakama, ali i folijama koje na sebi imaju ugraen samoljepljivi preklopni sloj. Time se smanjuje i pogonska sila za prodor vanjskog medija u podruje izmeu i ispod crjepova ime se ostvaruje dodatna sigurnost. 5.3.2. ODREIVANJE KVALITETE I ODABIR KROVNIH FOLIJA Prema mogunosti primjene krovne folije moemo podijeliti na: a) Paropropusne folije za polaganje na daanu op latu b) Paropropusne folije za polaganje na termoizolaciju c) Paronepropusne folije d) Bitumenske za postavljanje na daanu oplatu e) Polietilenske folije

Sl. 32 Paropropusna folija Kvaliteta krovne folije izraava se Sd-om i to znai ako je Sd = 0,02 krovna folija predstavlja isti otpor difuziji vodene pare kao i zrani sloj debljine 2 cm. WDD vrijednost pokazuje koliko grama vodene pare proe kroz foliju u 24 sata. Ove vrijednosti dostiu danas vrijednosti do 1700 (g/mx24h). Statika vodonepropusnost pokazuje koliko je krovna folija nepropusna za vodu izraenu kroz statiki pritisak koji folija moe izdrati bez pojavljivanja tri vodene kapi

34

s druge strane folije. Za najbolje paropropusne krovne folije ova vrijednost dostie 3000 - 4000 mm. Uzduna i poprena vrstoa oznaavaju vrstou krovne folije na vlak u uzdunom i poprenom smjeru. Folija mora izdrati sve sile koje nastaju prilikom postavljanja, loih vremenskih prilika prije pokrivanja i razlike pritisaka u eksploataciji (pogotovo ukoliko uslijed jakog vjetra doe do oteenja primarnog pokrova). Najvee vrijednosti koje postiu dananje vrhunske folije dostiu vrijednosti do 500 N/cm, dok se vrijednosti od 250 N/cm smatraju dobrima. Vrijednost sile paranja avlom (N) daje nam silu na foliju koju je potrebno uloiti da na mjestu probijanja avlom doe do paranja folije. Vrijednosti su vane zbog optereenja koju folija preuzima prije pokrivanja primarnim pokrovom. Sve krovne folije izloene su sunevom zraenju prije polaganja primarnog pokrova. Zbog tetnog djelovanja UV zraenja potrebno je krov pokriti prije nego doe do trajnog oteenja krovne folije. Ovaj kriterij daje duljinu trajanja (u mjesecima ili tjednima) izloenosti folije direktnom sunevom zraenju prije nego se pojave trajna oteenja materijala. Vrijednosti se kreu najee od 1 do 4 mjeseca. Krovne folije danas odgovaraju zahtjevu za primjenu u temperaturnom podruju od 40 do + 85 C.

35

5.4. ZELENI KROVOVI 5.4.1. POVIJEST ZELENOG KROVA Zeleni pokrovi poznati su od davnina i danas opet doivljavaju svoj novi procvat. Prvi zeleni pokrov spominje se u doba starih civilizacija Rimskog Carstva, pa i dalje. Najpoznatiji od tih pokrova su Semiramidini visei vrtovi u Babilonu koji se svrstavaju u sedam svjetskih uda.

Sl. 33 Semiramidini visei vrtovi U srednjem vijeku nisu se gradili takvi pokrovi, dok se u renesansi pojavljuju na vilama plemstva. U vedskoj i Norvekoj mogu se nai takvi pokrovi na pastirskim kolibama, koji su nastali zbog klimatskih prilika hladnog i vlanog sjevera Europe i odgovarajueg biljnog materijala. Danas zeleni krov predstavlja najmoderniji element u graevinarstvu, te je znaajan u smislu gospodarenja prostorom, odrivog razvoja i dobrog osjeanja stanara. Najvie se upotrebljava kod ravnih krovova, a Njemaka prikazuje dobar primjer jer je 10% svih ravnih krovova zeleno.

36

5.4.2. VRSTE ZELENIH KROVOVA Uobiajena podjela takvih pokrova je u odnosu na zahtjevnost slojeva, projektiranost biljnog sloja i prema zahtjevnosti odravanja. Prema zahtjevnosti d ijele se na ekstenzivne (nisko zahtjevne) i intenzivne (zahtjevne) zelene krovove. Ekstenzivni su krovovi manjih debljina, ogranienog izbora za biljni sloj, ali i zahtjevi za odravanjem su minimalni. Koritenje takvih krovova je ogranieno, ali osim toga zadravaju sve tehnike prednosti koje vrijede za zeleni krov.

Sl. 34 Primjer intenzivnog zelenog krova Takvi krovovi najpopularniji su u Njemakoj, Aust riji i Sloveniji. Biljke koje se preporuaju za zelene krovove u Sloveniji, a i za Hrvatsku su sedumi. Sedumi su vrlo otporni na Sunce, vjetar, suu i ostale vremenske neprilike. To su biljke trajnice s ljepotom cvijea i otpornou krova. Trebaju samo 8 cm biljnog supstrata, to je statiki i financijski vrlo povoljno. Odrasle biljke ne trebaju se z alijevati, ali se za vrijeme sue preporua zbog estetskih razloga.

37

Sl. 35 Razliite vrste seduma Intenzivni krovovi kao pravi krovni vrtovi pruaju iroku mogunost koritenja, ali postavljaju vee zahtjeve, kako kod ugradnje, tako i kod odravanja. S matraju se oni krovovi koji izgledaju kao parkovi i sadre drvee, grmlje i travu. Zaht ijevaju odravanje kao i parkovi posaeni na zemlji: drvee i grmlje treba obrezivati, kositi travu, dodavati gnojivo i navodnjavati za vrijeme sue. Ovaj oblik krova vr lo je popularan u sjevernoj Italiji.

to se tie projektiranja mogunosti su neograniene. Moe se izgraditi najjednostavnija zelena povrina ili krovni vrt u punom smislu rijei. Potrebna je kosina od 0,5. Openito, nagib zelenih krovova ne bi smio biti vei od 40 zbog erozije i ouvanja kompaktnosti zelene mase. Postoje tehnologije gradnje i na veim kosinama, ali su one zahtjevnije i ekonomski skuplje. Ovisno o statici objekta, treba paziti i na teinu zelenog krova. Postoje krovovi u ijoj izvedbi sloj zemlje dosee debljinu od ak pola metra do onih s vrlo tankim slojem zemlje. Postoji mogunost stavljanja ljunka ili bala od slame iz kojih s vremenom krene vegetacija. Prvo se razmnoavaju gljive, a zatim itarice iz zaostalih sjemenki u balama. Slama s vremenom istrune pa organski materijal koji ostane slui kao izolator.

38

5.4.3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE

Zeleni krov karakterizira dobra zatita hidroizolacije od UV zraenja, velikih temperaturnih razlika i mehanikih oteenja. Ispod ozelenjenog krova, hidr oizolacija se nalazi u podruju ujednaene temperature, te smanjenog prodiranja UV zraka to doprinosi sporijem unitavanju hidroizolacije, tj. mogunosti da hidroizolacija procuri. Zeleni pokrov titi od nepovoljnih mehanikih utjecaja, vjetra, vandalizma i posljedica nekontroliranog vatrometa. Za graevine koje se nalaze u podruju jakih izvora buke kao to su zrane luke, tvornice, diskoteke preporuuje se da imaju zeleni krov. On na tim graevinama slui kao izolator buke tako da smanjuje refleksiju zranog zvuka od krovne povrine, te smanjuje prijenos zvuka u prostor neposredno ispod krova. Naknadno ozelenjivanje titi postojeu toplinsku izolaciju i istodobno pridonosi da se sauvaju projektirane, zakonom propisane toplinske vrijednosti. Krovni vrtovi s uinkom toplinske izolacije aktivni su imbenici u procesu smanjenja nepovoljnih utjecaja na globalne klimatske promjene i utede energije. Ljeti zeleni krov odrava niu ugodnu temperaturu i smanjuje potronju zimi, odnosno zimi sprjeava gubitak topline, a ljeti osvjeuje stambeni prostor. Na krovnim povrinama mogue je ostvariti raznolikost korisnih sadraja. Ako statika i financijska konstrukcija omoguuju, na krovu je mogue formirati prostore za sport i rekreaciju, umjetna jezera ili bazene za plivanje. U gradovima krovovi upijaju ugljini dioksid i smanjuju stakleniki efekt. Upijaju kiu s krovova i smanjuju pritisak s odvodnih sustava te pridonose odravanju bioraznolikosti omoguujui pticama i kukcima lake preivljavanje u okoliu koji je ovjek radikalno izmijenio.

39

5.5. LEXAN PLOE Leksan ploa je trgovaki naziv za polikarbonatne ploe koje su proizvedene od polikarbonata. Lexan polikarbonat je plastomer poznat po vrlo velikoj otpornosti na udarce, izvrsnoj optikoj prozirnosti i izuzetnim protupoarnim svojstvima. Ta jedinstvena svojstva, uz pojaanu UV zatitu i izolacijsku vieslojnu izvedbu, ine Lexan ploe idealnim za prekrivanje razliitih povrina u domainstvima, sportskim, rekreacijskim i industrijskim objektima. Ploe se distribuiraju u dimenziji 2100 x 6000 mm. Standardne debljine ploa su 4.5 mm, 6 mm, 8 mm, 10 mm, 16 mm i 20 mm, te kao fasadni i krovni paneli i do 40 mm. Boje u kojima ih moemo nai su bezbojna, kristal, opal i bronza. 5.5.1. SVOJSTVA I PRIMJENA LEXAN PLOA Zajedniko svojstvo svih Lexan ploa je to su vrlo otporne na udarce, imaju izvrsnu optiku prozirnost i izuzetna protupoarna svojstva. Osim tih glavnih karakteristika ploe imaju i neke druge dobre strane. To su poseban premaz sa unutarnje strane koji djeluje protiv stvaranja kapljica vode bez smanjivanja propusnosti svijetla, nanesene bijele pruge s jedne unutarnje strane koje imaju dekorativnu ulogu i u znatnoj mjeri smanjuju intenzitet sunanih zraka, obostrani premaz za zatitu od UV -zraka, poseban reflektirajui sloj s jedne unutarnje strane koji smanjuje nakupljanje topline, a velika propusnost svijetla ostaje nepromijenjena, brojne komore mirnog zraka izvrsnih termoizolacijsih svojstava, velike vrstoe i odline otpornosti na atmosfer ilije. Lexan ploe su vieslojne ploe koje slue za ostakljivanje i natkrivanje krovova i prozora industrijskih graevina, komercijalnih rasadnika i staklenika, staklenih verandi, krovova bazena, zimskih vrtova, nadstrenica, krovova potroakih centara i benzinskih stanica, eljeznikih i autobusnih kolodvora, stajalita u javnom prijevozu, te natkrivanje sportskih dvorana.

40

Sl. 36 Nadstrenica i autobusna stanica prekrivene lexan ploama

5.5.2. PODJELA LEXAN PLOA

Prema izgledu, boji i primjeni lexan ploe se d ijele na valovite, saaste i pune ploe. Valovite ploe primjenjuju se za izradu plastenika, za pokrivanje krovnih povrina i fasada u obliku potpune prekrivenosti ili u kombinaciji sa azbestno-cementnim ili aluminijskim ploama u vidu svjetlosnih traka. Boje u kojima se proizvode su: prozirno bezbojna, prozirno-uta, prozirno-plava, prozirno-zelena i smea. Koriste se za pokrivanje staklenika, sekundarno pokrivanje, za pokrivanje zimskih vrtova, pjeakih staza, bazena.

Sl. 37 Valovita lexan ploa

41

Saaste ploe idealne su za iroki spektar primjene kao to su krovovi, nastrenice, pregradni zidovi, terase, bazeni, reklame, muzeji, sportski stadioni. Prednost ovih ploa je to su samoperive, imaju infracrveni blokator, obostranu UV zatitu, malu teinu i vrstoa, termiku izolaciju i mogunost savijanja na hladno.

Sl. 38 Saaste ploe Pune ploe idealne su za sigurnosna ostakljivanja u arhitekturi, za ostakljivanje voznog parka, terasa, nadstrenica, aerodroma, eljeznikih stanica. Prednost im je to imaju visoku propustljivost svijetlosti, malu teinu, visoku otpornost na udar, otpornost na habanje, starenje, utjecaj kemikalija, visoku protupoarnu zatitu, moguno st savijanja na hladno, zatitu od infracrvenog zraenja.

Sl. 39 Puna lexan ploa

42

6. ZAKLJUAK
Cilj ovog rada je bio dati pregled materijala koji se koristi u graevinarstvu za pokrov graevina. Da bi mogli pokrovni materijal ugraditi trebamo imati krovnu konstrukciju koja ovisi o vrsti pokrova koja moe biti drvena ili elina. to je krovna konstrukcija bolje zatiena od oborina s gornje strane i difuzije pare iz unutarnjih prostorija funkcija krova e biti dugotrajnija. Pokrov predstavlja vidljivi dio graevine to daje konani arhitektonski izgled. Materijali koji se koriste za pokrov ovise o klimatskim prilikama, te vrsti i namjeni graevine. Tijekom povijesti gradnje razvijeni su razliiti materijali za pokrov. U stare materijale se ubraja kriljevac, azbestcementne ploe, slama, trstika i indra. Ubrzani razvoj krajem 20. st. rezultirao je velikim promjenama u nainu gradnje zahvaljujui tehnologijama koje su ponudile nove materijale. Novi su materijali crijep, lim, krovna folija, razliite biljke koje se koriste za zelene krovove i lexan ploe. Novi materijali za pokrov graevina otvorili su put novim konstruktivnim mogunostima.

43

7. SAETAK
Autor: Naslov: Nikolina Gregurovi Materijali za pokrov graevina

Krovna konstrukcija predstavlja nosivi dio graevine koja mora nositi vlastiti teinu, teinu materijala s kojim je krov prekriven, snijeg i ljude koji rade ili se zadravaju na krovu i vremenske nepogode kao to su udari vjetra. Pokrov je vidljivi dio graevine i u prvoj fazi projektiranja odluuje se s kojim e materijalom krovna konstrukcija biti pokrivena. Prema starosti materijal za pokrov graevina dijeli se na stari i novi materijal. U stare materijale ubrajamo: kriljevac, azbestcementne ploe, slamu, trstiku i indru. U nove materijale ubrajamo: crijep, krovnu foliju, lexan ploe i zelene krovove. Krovna oprema je dio krovita koji najee predstavlja nevidljivi dio pokrova, ali bez te opreme krov gubi svoju funkcionalnost.

44

LITERATURA
1. Peuli, . (1986): Konstruktivni elementi zgrada, Drugi dio, Tehnika knjiga, Zagreb 2. asopis: Graenje & opremanje, Struni asopis, broj 22, studeni 2009., Godina 3 3. asopis: Graenje & opremanje, Struni asopis, broj 23, travanj 2010., Godina 4 INTERNET: 1. http://www.gradimo.hr http://www.gradimo.hr/Krovne-folije-/hr-HR/11823.aspx http://www.gradimo.hr/Tehnike-ucvrscivanja-krova/hr-HR/7312.aspx http://www.gradimo.hr/Izolacija-krova---Izolacija-kosihkrovova/hrHR/7313.aspx http://www.gradimo.hr/Sindra/hr-HR/2151.aspx http://www.gradimo.hr/Krovista/hr-HR/11318.aspx http://www.gradimo.hr/Ostale-vrste-pokrova/hr-HR/8981.aspx http://www.gradimo.hr/MATERIJALI/hr-HR/g1396.aspx http://www.gradimo.hr/Slama-kao-gradevni-materijal/hr-HR/22222.aspx http://www.gradimo.hr/Sto-cini-jedan-krov/hr-HR/20901.aspx DATUM SKIDANJA SADRAJA: 20. 5. 2011 2. http://www.savic.nadlanu.com http://www.savic.nadlanu.com/internal/3076/3469/krovni-pokrivaci.html DATUM SKIDANJA SADRAJA: 22. 5. 2011

45

3. http://www.gradri.hr http://www.gradri.hr/adminmax/files/class/KROVNI%20POKROVI.pdf DATUM SKIDANJA SADRAJA: 27. 5. 2011 4. http://www.exco.hr http://www.exco.hr/eaadmin/catpics/J28_1_E_1.pdf DATUM SKIDANJA SADRAJA: 28. 5. 2011 5. http://www.uredidom.com http://www.uredidom.com/PODRU%C4%8CJA/GRADNJAdetalji/tabid/86/Iteta ils/Default.aspx DATUM SKIDANJA SADRAJA: 3. 6. 2011 6. http://translate.google.hr http://translate.google.hr/translate?hl=hr&langpair=en|hr&u=http://www.osha.gov/Osh Doc/data_AsbestosFacts/asbestos-factsheet.pdf DATUM SKIDANJA SADRAJA: 4. 6. 2011 7. http://www.svijet-trske.hr http://www.svijet-trske.hr/krov_od_trske.htm http://www.svijet-trske.hr/izrada_krova_od_trske.htm DATUM SKIDANJA SADRAJA: 5. 6. 2011

46

8. http://www2.hgk.hr http://www2.hgk.hr/znakovi/kvaliteta/glineni_crijep.asp DATUM SKIDANJA SADRAJA: 10. 6. 2011 9. http://www.creaton.de/hr/ http://www.creaton.de/ hr/proizvodi/krov/biber/klassik-333-komm2/okrugli-oblik/ DATUM SKIDANJA SADRAJA: 10. 6. 2011 10. http://www.termag.hr/ http://www.termag.hr/ProductDetails/414/pg/65/ct/GotoviLimarskiProizvodi/lan g/HR/Samouklapajuci-krovni-i-fasadni-lim.wshtml#empty DATUM SKIDANJA SADRAJA: 11. 6. 2011

47