Está en la página 1de 36

se.

- Hecho con mucha habilidad:


,, admodum artificiosus.Obrar con habilidad: artificiose ago

HABILIDOSAMENTE
ciose

HABA ,u,; ,u,; ,u, faba.- Haba pequea: u,u, parva faba.- Egipcia:
,,; ,u, fa
ba aegypcia.- El fruto de la haba
egipcia: ,u, fructus fabae aegyptiacae.- Apto para cocert
habas: u,, aptus ad coquendas fabas.- De haba: u,
; u,, fabaginus,fabalis
El que come habas: u,,,
qui,quae fabas devorat.- Folculos
de las habas: ,, folliculi fabarum

artifi-

HABILIDOSO ,-,u,
industriosus
HABILITAR
truo

u suo apparatu ins-

HBILMENTE , solerter,ex habitu


HABITABLE ,,; ,
habitabilis
HABITACIN u,,; ,,,; ,,
,u,; ,,; ,,; ,,,
habitatio.-Conjunto de habitaciones
vecinas: ,, commoratio.Cualquier habitacin de la casa: ,u, cella.- De poco tiempo,
transitoria:,,; ,, vicina habitatio,incolatus.-Domicilio: ,, sedes
Estrecha:
,,
angusta
habitatio.- Interior y privada de la
casa:
u,,
penetrale.Perteneciente a la: ,, ad
incolatum pertinens.- Que tiene
cuatro estancias o habitaciones: ,, quatuor mansiones vel
stationes habens.- Que tiene la
misma
habitacin:
,,
eodem rtecto utens.- Dar habitacin:
in domum introduco.-Hacerse
habitacin inaedifico

HABAR u,, fabetum


HABER de futurus sum
HABERES ,, facultates
HBIL ,,; (-u,
u,u); ,,; ,u,,; ,,
,, ,
,u,,;
u
, valde artificiosus,solers,habi
lis,consultus,intelligens,industriosus.- Que tiene hbiles manos:
, , industriosas manus
habens.- En el manejo de las cosas:
,, in rebus tractandis
solers.- En todas las artes: ,,omnium artium peritus.- En
muchas cosas: u,, in
multis versutus.- Ms hbil: `,
, habilior.- Sumamente hbil:
,, prorsus dexter

HABITADO ,, habitatus.Bien habitado: ,, bene habitatus.- Poco habitado: ,, infrequenter habitatus

HABILIDAD ,,; ,
,; ,,; ,,; u,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,
,; ,, solertia,industria,dexteritas,artificium,habilitas
Con habilidad: artificio-

HABITANTE u,,
,,,,;
,, (,,;
,, habitatrix),-

385

,u,; ,,; ,,
,; ,,; ,
,; ,u,; ,,;
,,; ,u, incola,
habitator,habitans.- Habitante cercano: ,, finitimus habitator.- La habitante: habitans.- Nuevo habitante: ,,, novus aedium o urbis
habitator.- Perteneciente a los
habitantes: ,, ad incolas
pertinens.Traslacin
de
habitantes: ,, trasla,,u,
(,),,,
,,,,,
,
(,),,
,,,, stabulor,habito,sedem habeo,incolo.- Alrededor: ,- circumhabito.- Antes: prius habito.- Cerca o en
compaa: juxta habito.Con otro: u,u,u,u una versor,commoror.En las cercanas: circum
habito.- Con gusto: libenter habito.- Junto a:
accolo,habito apud.- Deba
jo de: habito sub.- Dentro:
inhabito.- En sitio
donde se ha echado a otro:
ejectis allis habito (habitar como
colono).- En tiendas: in
tentorio habito.- Como husped:
u diversor.- Habitar en:
,,,
() inhabito.- Habitar (prefe
rentemente los animales): u stabulor.- Habitar aparte: seorsim habito.- Habitar en la
ciudad vecina: u urbem
vicinam
incolo.Hacer
habitar
juntamente: u,,
u una,juxta habitare facio
Hacer habitar cerca de:
juxta habitare facio.- Ir a
habitar a: migro habitatum
in.- Hacer habitar: habitare facio.- Ms lejos:
longius habito.- Ser habitado: -

tio incolarum.- Colonizacin: ,, traslatio incolarum.- Ser


habitante de la comarca: accola sum.- Trasladar los
habitantes,colonizar: incolas transfero.- Colocar los habitantes junto a a:
habitantes juxta colloco
HABITAR ,,u,,,-

habitor.-Habitar solo:
solus habito.- Que habita al lado:
u,, cohabitator.- Que
habita juntamente: u,
, simul commorans,habitans.- Que
habita la misma casa: ,,
eiusdem tecti habitator.- Que
habita la misma tierra desde todo
tiempo: ,, () ab
omni tempore eamdem terram incolens
Venir a habitar cerca de: ,
peregre advenio
HBITO
,,;
,,;
,,; ,,
,, habitus.- Conservar el
mismo habto o costumbre: eumdem habitum servo
HABITUALMENTE pro habitu
HABITUAR,estar habituado: u
consuefacio
HABLA `,,; ,, ser
mo,loquela.- De habla ordinaria:
,, vaste loquens.- De
habla suave: ,, blandiloquuuc.- El que habla por s,sin
otra ayuda: ,, qui sua
ipsa voce,non aliena utitur.- Sin
habla: ,, qui non habet
loquendi facultatem
HABLADOR ,,; ,
,;
,,,;
,u,; ,u,; ,
,; ,,,; ,u,,; ,
u,; ,,; ,

386

Abriendo mucho la boca: ore


diducto
et
latiori
loquor.Astenerse
de
hablar:
in
loquendo abstinere.- Hablar a la antigua: veteribus verbis
utor.- Andar hablando: confabulor.- Hablar antes: ,u ante colloquor.Hablar a medias,por lo bajo:
subloquor.- A escondidas,al odo:
u,- susurro,clam in aurem
loquor.- Atenindose a las reglas
del buen decir: ex
praeceptis artis dico.- Hablar bajo:
,, submisse loquor.- Brbaramente,sin elegan
cia: , barbare loquor.- Cansarse de hablar: sum defessus dicendo.- Hablar
cmicamente: ,
comice loquor,dico.- Con adorno y
elegancia: ,,

eleganter,ornate dico.Con afluencia,con abundancia de


palabras: eloquenter
dico.- Con nimo resuelto: -

u,u,,,
loquax,garrulus,dicax,muliloquus,con
fabultator,verbosus.- Hablador necio
u,, stultiloquus.- Que dice
vaciedades: ,, nuga effugiens
HABLADURA ,, nugacitas
HABLAR (),,` (`
,),,
(),,
(, ), ,,,,,,
,,,u,u,u
,u,,,,,,,,
loquor.- Hablar a: ,
,,u,,,u,,
,,,u, alloquor.- Hablar
con: ,,,,
,,,
,,u,u
,u
colloquor. confidenti animo loquor.- Con
aspereza: spiritu aspero
loquor.- Con brevedad u
brevis sum in dicendo.- Con calor:
fervide loquor.-Con precipitacin: praeceps sum in
loquendo.- Con gravedad y pomposamen
te spetiose et graviter
loquor.- Con gravedad,ostentacin,in
solencia: u cum gravitate,
fastu,insolentia loquor.- Con igualdad de ventajas: ,- ex
aeque loquor.- Con la boca muy
abierta:

ore
dilatato
loquor.- Con mala fe: infideliter loquor.-Andar en corrillos
, confabulor.- Con
propiedad y distincin: u
proprie
distincte
loquor.Con
propiedad: , proprie loquor.- Con rodeos:
utor verborum circuitu.- Contestar:
verba facio,responsum do
Copiasamente: u multus sum
et copiosus in dicendo.- Cosas
distintas: aliud loquor.De antemano: praefor.- De

cosas muy altas: de


rebus caelestibus et sublimioribus
garrio.- Hablar de repente: ex tempore dicere.- Dificultar
la entrada para hablar: u

difficilem
facio
aditum.Hablar el mismo idioma:
eadem lingua utor.- Hablar el prime
ro: prior verba facio.- En
alta voz: alta voce loquor.En compaa: colloquor.En contra: ,
verba facio contra,obloquor.- En
estilo trgico,exagerar: tragice dico.- En pblico: concionor.- En voz baja: submissa voce loquor.- Entre,
en medio de: loquor inter.Decir necedades,hablar sin considera
cin: effutio.- Falsamente: u disloquor.- Familiar
mente: familiariter loquor.Frecuentemente: dictito.- Fra
mente: u,- frigide loquor.- Fuera de propsito:
praeter propositum loquor.- Gracio-

387

nubes) deblatero- Sobre:


super loquor.- Suavemente:
blande appello.- Sutilmente de cosas
insignificantes: de
rebus minutis subtiliter disputo.Velozmente: linquam
celeriter versor.- Hablar sin cortapisas,libremente: u,,
u
libere
loquor.Hablando con propiedad y distincin:
u proprie loquendo.- A
quien nadie puede o se atreve a
hablar:
,,,
quem affari non licet,quem affari
nemo audeat.- Accin de hablar: ,,, ipsa actio loquendi,dictio.- Bien hablado: ,
lenis.- Breve en el hablar: u,, breviloquus.- Capaz de
hablar: ,, habens vim
edendae vocis.- Celeridad en el hablar u,, celeritas loquendi.- Coleccin de todas las frmulas
de hablar: ,, omnimodarum loquendi formularum.- Que habla de cosas muy altas: ,u, qui de sublimibus sermonem
habet.- De dulce hablar: u,
suaviloquae (musas).- De quien se
ha hablado mucho: u,u
,, multum dictus,celebratus.- De suave hablar: u,,
suaviloquus.- Difcil de hablarle
y verle: ,, diffilis accesu.- Dificultad de hablar: ,, difficultas loquendi.- El
acto de hablar a alguno: ,
,; ,, compellatio

samente: facete et
urbane dico.- Grandes cosas: magna loquor.- Hablar con
igual libertad: ,- pari libertate loquor.- Hablar libremente:u,
libere dico.-Impropiamente: u
impropie loquor.- Inarticuladamente: inarticulate loquor.Incorrectamente,con solecismos
soloecismis loquor.- Mal: u,,
maledico,obloquor,perperam loquor.Ms: insuper dico.- Moderarse
en hablar: u linguam non
contineo.- Mucho contra alguno:
u deblatero adversus aliquem .- Mucho: ,-; ,u fabulor,confabulor,multa
loquor.- Mucho,neciamente: u inepte garrio.- Muy bien: magnifice loquor.- No saber
hablar: loqui nescio.- Popularmente: populariter
loquor.- Por lo bajo: subloquor.- Por segunda vez: u iterum loquor.- Propiamente: u proprie dico.- Rectamente:
recte loquor.- Rectamente
con propiedad: u recte,proprie loquor.- Repitiendo las palabras: in dicendo vocem
revoco.- Respetuosamente: u
gravi tono refero.- Sentenciosamente
sententiose dico.- Ser
profuso en el hablar: verbosus esse.- Sin ton ni son: , (sublimia caedo,azotar el aire,perserse en las
,, veteribus verbis
utens.- El que habla bien queriendo
aparecer bueno: ,, qui
bene
loquitur
et
videri
vult
bonus,blandiloquus.- El que habla
con buena pronunciacin: ,
justa et recta dicens.- La que
habla con buena pronunciacin: ,, quae recte loquitur.- El
que habla con dificultad: ,
, difficulter loquens.- El que
habla con igual derecho: ,
, qui pari jure loquitur.- El

que habla en voz alta: ,,


alta voce loquens.- El que habla
o pasa el tiempo con otro: u
, confabulator,sodalis.- El que
habla por segunda vez: u,
, orator sequens.- Elegancia en
el hablar: ,,,
in dicendo elegantia.- Gracia en el
hablar:
,,
facetus
sermo.- Gracioso,bello,elegante en
el hablar: ,u,; ,, facetus,elegans in sermone.- Grato en el hablar: ,

388

u,, rectus loquendi modus


Se ha de hablar: , alloquendum colloquendum est
Tardo,torpe en hablar: ,
u,, tardiloquus,qui voces
non bene conformat.- Torpeza,dificul
tad para hablar: u,,
balbuties

, qui favet ore et lingua.Igual libertad para hablar: ,, aequa loquendi libertas.Indigno de ser hablado: ,
, indignus allocutione.- La que
es dulce en el hablar: ,,
suaviloqua.- Mal hablado:
,, maledicus.- Modo adornado
de
hablar:
u,,
ornata
dicendi ratio.- Modo figurado de
hablar: ,, figuratam
dicendi genus.- Modo peculiar de
hablar: ,, propria dicen
di causa.- Modo propio de hablar:
,,
peculiare
dicendi
genus.- Que habla antes que otros:
,, qui ante alios loqui
tur.- Que habla con agudeza: u,, acute loquens.- Que habla
con tosquedad: ,, aspere loquens.- Que habla entre las
copas (en los banquetes): u,, qui inter pocula fabulator
Que habla lo mismo: ,,
idem loquens.- Que habla mal (pronun
cia) ,, male pronuntians.- Que habla mal: ,
indisertus.- Que habla mucho
tiempo: ,, qui diu loquitur.- Que habla mucho: u
, multiloquus.- Que habla poco:
u,,
pauciloquus.Que
habla rectamente: ,,
recte loquens.- Que habla suavemente: u,, suaviloquus.- Que
habla velozmente: u,,
celeriter loquens.- Que habla:
,, loquens.- Que no sabe
hablar: ,,; ,,
;,, stultus,infans
loqui nesciens.- Que no se deja
hablar fcilmente: uu,,
qui sui conveniendi copiam aegre
facit.- Que rompe a hablar:

,, primum sonum emittens.Que sabe hablar bien: ,,


qui bene scit conversari.- Que
tiene facultad de hablar con libertad: ,, habens vim
libere loquendi.- Quien todo lo
habla: ,, qui omnia loquitur.- Recto modo de hablar:

HACEDOR ,,; ,,
,,; ,,; ,
, effector,exstructor,fictor.Primario: u,, primarius
effector.- Del mundo: ,,
mundi opifex
HACER (,,,
, (,,),
,,,,
,,,,,,,
(,),u
,,,,,,
-,u facio,efficio,ago,con
do,perago.- Antes: prius
facio.- Bien: beneficio.Caer bien: subverto.- Con
anticipacin: ante facio.Con otro: u,u simul
facio.- Juntamente: u,u,u,u,
- una,simul perficio.- Hacer mal
lo que se cree saber bien: ea perperam facio.- Hacer mal:
malefacio.- Hacer ms:
,- insuper facio.Ser hecho dems: ,, insuper fio.- Ser
hecho:`,,,
,,,
,,,
fio.- Hacer y ser hecho:
facio,fio.- Cuanto puede hacerse:
,-
quantum
fieri
potest.- Difcll de hacer: u,u,,
difficilis
effectu.- El que con mucho preparati
vo nada hace: u,, qui
magno molimine nihil agit.- El que
hace algo con su propia mano: -

389

,,,
aliquid
sua
manu
facit.- El que puede hacer algo:
,, aptus ad agendum.Fcil de hacer: ,u,
u,, facilis effectu.- Hecho
en el mismo da: ,, idem
eodem die factus.- Hecho poco ha:
u,, nuper factus.- Hecho
por propia mano: ,u
propria manu factum.- Hecho por
seiscientos: u,, a sex
centis effectus.- Lo que puede
hacerse: ,,; ,
, quod fieri potest.- Lo que se
ha de hacer: ,, efficien
dus.- Que debe hacerse:
,,; ,,; ,,, peragendum,agendus.- Que lo hace todo: ,
, qui omnia efficit.- Recin
hecho:,,; ,
u,,;-u,, recens
factus,conditus.- Se ha de hacer:
,
faciendum
est.Tratar de hacer algo: facturio .- Violentamente: u vi
perficio.- Hacer fcilmente y sin
tra
bajo: `u facile et sine
labore aliquid facio.- Crear,producir: () facio.- Hacerse f
cil de hacerse: ,,
effectu facilis.- Que se ha hecho a
s mismo: ,,,
a se ipso factus

,, securis manubrium.- Cortar


a golpe de hacha: ,
securi incido,securi dolo et
complano.Herir
con
hacha:
,u, ascia percutio.- Hacer seal con hacha
encendida: u face sublata
signum da.- Indicar con hachones la
llegada del enemigo: u per
faces adventum hostium significo.Llevar hachas encendidas: lampades gesto.- Hacha o antorcha para avisar la aproximacin del
enemigo: u,, fax qua hostium adventus significatur.- Hacha o
tea: u,,; ,,; ,
, fax

HACHA ,,; u,,;


,,;u,u,;,u,
; u,u, ascia,securis.- A
modo de hacha: asciae
modo.- Agujero del hacha por donde
se mete el mango: ,,
foramen securis.- De dos filos:
,u,; u,,; ,u, bipennis.- El que corta
con el hacha o azuela: ,
qui securi caedit o dolat.- El que
lleva un hacha de dos filos:
u,, bipennifer.- Golpe
de hacha: ,, ictu securis.- Mango del hacha: ,
,,,; , -

HACIA , ad.- , in (ac.)


HACIENDA
,,;
,,
res,substantia.- Familiar: ,u,
res familiaris.- Perder la hacien
da: rem familiarem perdo
Prdida de la: ,, rei

390

familiaris eversio.- El que aumenta


la hacienda: ,, qui rem
domesticam juvat.- Dominio de la
hacienda: ,, dominium in
substantias.- Destructor de la: ,, domus eversor.- Apto
para la: ,, aptus ad
acquirendum.- Agotar la hacienda
domstica: rem familia
rem exhaurio.- Atender preferentemen
te a la: ad rem sum
attentior

struo
HADO ,,;,u,;
,,,;,; ,
u,,; ,,; ,u
;
,u,;
,u,
fatum,sors.- Contra lo que haba en
los hados: , contra
quod in fatis erat.- Decretado por
el hado: ,, fato decretus.- Hado desgraciado: u,
infelix fatum.- Fijado por el hado

HACINAR con dolo uu subdole


,, a fato efectus.Mal hado: ,,, cui
difficile fatum obtigit.- Prepa
rado por los hados: ,u,
destinatum fatis.- Que es oprimido
por el hado: ,, qui fato
premitur.Que
sucede
por
disposicin del hado: ,,
fatalis,fato eveniens.- Sealar
el hado o destinodecir el hado:
nendo stamen fatale destino

,, munera quibus emulcemur.- Un poco: subblandior


HALAGO ,,; ,
; ,,; ,,
,,; u,,
,,;,u,;
,,; ,,u,
delinementum,illecebra,illectamentum,lenocinium,titillatio,apella
tio adulatoria.- Halago de los
oidos: ,, actio deliniendi aures.- Halago de los sentidos y
del corazn: ,,u,
delinimentum aurium et animi.Pequeo
halago: ,u,
parvum illectamentum.- Que atrae con
halagos: ,, illecebrosus

(HALA! (Hala!
HALAGAR ,u,,,,,,,,
,,,u,
,,,,
,,,
,, mulceo,blandior,
delinio,demulceo>A alguno para conse
guir su favor: ,
lenociniis
concilio,ambio.Antes: ante adblandior.-Con
palmoteos y aplausos u pop
pysmate demulceo.- Moviendo la cola:
,-
caudam
movendo
circum blandior.- Pasando la mano:
u poppysmate demulceo.- El que
halaga los sentidos: ,,
delinitor.- Fcil de halagar: ,, qui facile mulcetur.Poderoso para halagar: ,
mulcendi potens.- Que halaga a
todos: ,,; ,, omnes demulcens.- Que halaga
el
nimo:
,,
animum
demulcens.- Regalos para halagar:

HALAGEO ,, illecebrosus.- Enteramente halageo: u,, omnino illecebrosus


HALCN ,,; ,u, fal
co,accipiter
HLITO ,,; ,,; ,,; u,, halitus
HALLADO ,, inventus.- No
hallado: ,, irrepertus
HALLAR u,u,u,,,u,
,,,u,
invenio.- Casualmente: u obiter invenio.- Hallar con:
uu una invenio.- De paso:
u obiter invenio.- Defcil de hallar: u,u-

391

,u,uu,,
difficilis inventu.- Fcil de
hallar: ,,; ,,
inventu facilis.- Hallado casualmente: ,,; ,, id in quod quis incidit,
qui non quaesitus reperitur.- Hallar
se: ,,- ver
sor in.- Que se halla siempre en un
mismo
sitio:
,,
qui
semper in eodem loco residet

,, magna fames.- Hambre


melia o suma (adv.):
melia fames.- Miseria,sarna tia
causadas por el hambre: ,ou
scabies,strigositas a fame ortum
ducens.- Muerto de hambre: ,
,,,; ,,, fame confectus,enectus
Que causa hambre: ,,
famem afferens.- Que excita el
hambre: ,, qui famem
excitat.- Que mata de hambre:
,, fame conficiens.-Que
se mata de hambre por ruindad:
,,, qui fame seipsum
recat.- Tener hambre: ,,,, esurio,fame
laboro.- Secarse de hambre: u inedia exsicco.- Darse la muerte
por hambre: mortem ipse
mihi concisco.- Enflaquecer de hambre: u inedia exsicco.- Matar
de hambre: ,,,- fame eneco,conficio

HALLAZGO `,u,; ,
,; ,, lucrum inesperatum,inventum
HAMBRE ,,,;
,; ,,; ,, fames
,esduries.- Canina,excesiva,insacia
ble: ,u,,;
,,,;
u,,
canina,inexplebilis appetitus comen
di,vehemens fames.- Con hambre:
famelice.- El que sufre
una aguda hambre: ,,
vehementem famem patiens.- Grande
hambre:
,,,;
Morirse de hambre: u,u,u,- fame enecor.Mudar de domicilio por el hambre:
fame cogente in alias sedes emigro.- Padecer hambre y sed:
siti et fame maceror.Padecer hambre: inediam
patior

, farina melle conspersa.- De


avena: ,-,, simi
la crassa.-De harina: ,,
farinaceus.- De mijo: ,,
minutissimus farinae pulvis.- De tri
go amasada con agua:,,
, farina triticea aqua subacta
Finsima: ,, farina
tenuissima.- Flor de harina: ,
,,,;
,,;
,,; ,, simila,
similago,pollen.- Hecho de flor de
harina: ; u
u, panis a simila confectus.Harina ordinaria: ,u, fari
na crassior.- Masa de harina con
agua: ,, farina aqua
subacta.Masa de harina y vino:
,, maza e vino et polline.Masa de harina: ,, farina
aqua subacta.- Medida colmada de
harina: ,, cumulata farinae
mensura.-Que se ofrece a los dioses:
,, farina diis oblata.Que tiene mucha harina: ,
cui plurimum inest farinae.-

HAMBRIENTO ,,
,,; ,,;
,; ,,; ,,
,,; ,, famelicus,jejunus.- Algo hambriento:
,, subfamelicus.-Estar
hambriento: famelicus sum
HAMBRN ,,
cupiditate insanus

ventris

HARINA ,,; , (slo


ac.nom.),,u, (de cebada y
en general de trigo) farina.- Abun
dante en harina: u,,
abundans farina.- Amasada: ,
subacta farina.- Con miel: ,

392

Rociar la harina
farina conspergo

HASTIL ,u,; ,,
hastile,hasta

HASTO u,,; ,, fas


tidium.- De la comida: ,,
ciborum fastidium.- Que siente
hasto de los alimentos: ,
, qui fastidiose vescitur.Sentir,tener hasto: , ,
(-) fastidio laboro

HARTAR ,u,-
, exsaturo.- DSe alimen
to: frugibus sagino.-Hartarse
acto de hartarse: ,,;
,, saturatio
HARTO ,,;-,,;
,,; ,,; ,, satur,refertus.- Estar
harto hasta la boca: ad
labia usque satiatus sum.- Retozar
de harto: , e satietate lascivio

HAYA (rbol) ,,, fagus


De haya: ,,; ,
faginus.- Hecho de madera de haya
u,,; ,, e fago
confectus

HARTURA ,,,; ,,,; ,u,;


,, saturitas,satietas,
explementum.- Demasiada (de comer):
,, ingluvies

HAZ ,, fascis.- De espigas


,u, merges.- De manojos:
,u, manipulorum collectorum
fascis.- Hacecillo: ,,;
,u,; ,u,;
,u,; ,, fasciculus

HASTA , (prep.acus.con nombres


de pueblos,gentes,sitios a los que
cuales se va) ad,in.- Con numeral:
vg. hasta diez mil: , circiter
Hasta: adusque.- Hasta ahora:
adhuc.- Hasta: ,,
usque ad,tenus.- (Hasta cundo!:
! usquequo! quousdem!.- Hasta que
,; ,,,,,,, donec.Hasta (prep.gen.), usque
ad.- Hasta tanto:
tantisper

HAZAA,u,,
; ,, facinus praeclarum
Arriesgada: ,, facinus
temerarium et strenuum.- Gloriosa:
,, res praeclarae gestae
Hecho,dicho memorable: u
, dictum memorabile.- Varonil:
,, virile facinus
El que hace cosas grandes,hazaas:
,,, gravia faciens,fortium facinorum patrator

HASTIARSE ,,
taedio afficior
Unir,sujetar con hebillas: ,,,-,,,,u, annecto fibula,fibu
lis adstringo,infibulo.- Ajustar con
hebillas por delante: ex
anteriori parte fibulo

HEBE,hija de Juno: `,; `,,


Hebe
HEBILLA `,,; ,,
;
,u,;
,,;
,,,; ,,; ,,;
,u,;
,,;
,, fibula.- De la bota:
,u, fibula ocreae.- Unido
con hebillas: ,,
; u,, fibula connexus
Vestido sujeto con hebillas: ,, vestis fibulis astricta

HEBRICAMENTE hebraeice
HEBRICO ,, hebraicus
HEBREO ,u,; ,,
hebraeus,hebraea.- Lengua hebrea:

393

lingua hebraea.Vivir o hablar al estilo de los


hebreos: hebraeorum more
loquor,vivo

Mal,apresuradamente hecho y sin arte


,, ex tempore factus
Apresuradamente: ,,
extemporalis

HCATE `,, Hecate

HCTOR `,, Hector

HECATOMBE ,, centum boum


sacrificium

HEDER , foeteo
HEDIONDO
,,,;
u,,, foeteus,foetidus

HECES ,,; ,,; ,,; ,,;-


,;
,,
faex.Sin
heces:u,,; u,,
sine faece.- Que se alimenta de
heces: u,, faece victitans.- Lleno de heces,hez: u,
u,;
,,;
,,;
,,; u,, faecu
lentus.- Colar las heces: u
vinum faeculentum percolo.- Heces
del vino,del aceite: u,,
floces,fraces.- Escudriar las heces
uu faecem scrutor

HEDOR ,,; ,,; u


,,; u,,; ,
u,; u,,,; ,,
foetor,odor ingratus.- Mal olor
(de las lanas del esquilmo): ,
,,u,
foetor.Hedor
ptrido: ,u, foetor putridus
HEGEMNICO `,, imperatorius
HELADO u,,,;
,,; u,u,, ge
lidus,gelu astrictus.- Cristalizado:
u,u,,; u,, glacie concretus,in
crystallum frigore astringens vel
astrictus

HECHICERA ,,; ,,,


; u,, saga,venefica,incantatrix,strix.- Que purifica frotando drogas: ,, vene
fica quae purificat medicamenta
fricans> Ruedecilla que hacan girar
las hechiceras: `u,u, rotula quam versabant sagae

HELAR u,u,-, conglacio,gelo

HECHICERO ,u,,; ,
,, praestigiator,incantator

HELARSE u,u vehementi frigore rigeo

HECHIZAR incanto
HECHIZO ,,; u,
; ,,; ,, incantamen
tum,incantatio

HELECHO ,,; ,,
filix
HELENISTA ,, imitator,
amans graecorum

HECHO
,,u,,;
,,;
,,
factus
actio.- Bien hecho: ,,
benefactus.- De paso: ,
, factus per disgressionem.- Esclarecido: u,, praeclarum facinus.- Hace tres aos:
,, tertio ante praesentem anno factus.- Hechos ilustres
,, res bene gestae. heliasta.- Relativo a los heliastas: `,, ad heliastas

HELENIZARSE
desumo

HELESPONTO `,u,
pontus

graecis

Helles

HELIASTA,juez de Atenas `,

pertinens

394

hendido: ,, circumquaque fissus

HELICN,monte `,, Helicon


HELICONIO ,, heliconius

HENDIDURA ,,;,
;`,`,`,,;`,
,;`,`,; u,,;
u,,; u,,; ,,
; ,,; ,,,;
,,; ,, fissura,ri
ma.- De las manos: ,,
manuum fissura.- En la tierra: ,, fissura terrae.- Inferior:
,, ruptura inferior.Lleno de: `,, rimosus.Que tiene una gran fissura: ,, magnam scissuram habens.Que slo tiene una hendidura: ,, unicam fissuram habens

HELIOTROPO ,u, flos ad


flores convertens.- Mayor (yerba)
u,-u,u (,) herba
HELSINE (yerba) ,u, helxine
HEMBRA ,, femina,mulier.Primeriza: ,u, primipara
HEMICICLO `u,`,u,
hemicyclus
HEMINA (medida) ,,; u,u,, cotyla
HEMIPLEJA `,, dimidiata
apoplexia
HEMISFERIO `,u, hemisphaerium
HEMISTIQUIO `,u, hemistichium
HEMORRAGIA ,, sanguinis
eruptio
HENCHIR
facio

tumidum

HENDER ,,,,
() findo,diffindo,infindo.Con cua: , adacto
cuneo diffindo.- LO que se hiende
fcilmente: ,,; ,, fissilis
HENDERSE ,,-,
hisco
HENDIDO `,,; ,
,,, fissus.- Hendi
da: `,, rimosa.- En dos
partes: ,, bifurcus,bifidus.- Naturalmente en tres partes:
u,, trifidus.- No hendido:
,,; ,,,
non fissus.- Por la mitad: ,, in medio fissus.- Todo

395

des: u,, continuatio fundo


rum.- El que tiene pocas heredades:
,u, paucas glebas habens
Pequea: ,u, agellus,prae
diolum.- Que tiene poca heredad:
,,, paucos sulcos habens.- Derecho a la heredad: ,, actio haereditatem adeundi

HENDIR findo.- Por un lado:


a latere findo
HENDIRSE (),,
hisco,hio
HENO ,,; ,u,;
,u, foenum,gramen.- Cortar el
heno: foenum reseco.- Haz
de heno: ,,; u,u,
foeni fasciculus.- Que corta el
heno: ,, qui foenum
secat.- Siega del heno: ,
, foeni sectio

HEREDAR haereditatem
adeo.- Cosas heredadas del padre o
enseadas por el padre: ,
prisca a patre tradita
HEREDERO ,,,, haeres,sucessor.- Absoluto
,, haeres ex asse.- De
los bienes paternos: ,,
patris bona possidens.- Universal,de
toda la hacienda: ,, ad
quem universa haereditas pertinet.Heredera: ,, ad quam
universa haereditas pertinet.- Hacer
heredero: haeredem facio.- Heredero nico: ,u, unicus haeres.- Recu
sado: ,, repulsus

HEPTICO ,, ad hepar
pertinens.- Apto para sanar el
hgado: `,, hepaticus,ap
tus ad sanandum hepar
HERALDO ,, is cui functio est appellare
HERBARIO ,, herbarius
HERBOLARIO `,, qui radi
ces resecat,herbarius
HERBOSO ,,; ,
,,,; ,,;
,u,; ,,,
,; ,,; ,
,; ,,, herbosus
herbidus

HEREDITARIO ,,,
; u,, haereditarius
HEREJE ,,; ,
haereticus.- Herejes milenarios:
,, millenarii

HERCLEO ,`,,
herculeus

HEREJA ,, haeresis
HERENCIA ,u, haereditas.Absoluta: ,, tota ex asse
haereditas.- Admitido a parte de:
,, in partem haereditatem admissus.- Adquirir la heren
cia: haereditatem jure
obtineo.- Derecho de: ,,
,u, jus succesionis.Divisin de la: ,, haereditatis divisio.- Dejar en herencia: haereditatem instituo.- Tener herencia:
haereditatem habeo.- Entrar en la
herencia: haereditatis

HRCULES(Por
Hrcules!
`!
Hercle!; `,- Hercules
Danza de cuatro en honor de Hrcules
,u, saltatio ubi quatuor
saltant.- Falso Hrcules: u,, falsus Hercules.- Fiestas,
sacrificios y templos de: `
Herculis festa vel sacrificia
vel aedes
HEREDAD
,,;
,u,;
,u,; ,u,; ,;
,, hereditas,fundus,praedium,portio.- Continuacin de hereda

396

HERTICO ,, haereticus

jure obtineo.- Llamamiento a la


herencia: u,, haereditatis aditio.- Pedir la herencia: haereditatem peto.- Pleito
sobre la herencia: ,,
actio legis de haereditate controver
sa.- Pretender la herencia: haereditatem peto.- Que recibe
igual herencia: ,,
, qui pari sorte fruitur.- Que
tiene mucha herencia: ,,
multam haereditatem obtinens

HERIDA ,,; u,,;


u,,;,u,;`,,u,
,,; ,,; ,,; ,,;,,
,,; ,,; ,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,,; ,,;,
u,,; ,,; u,

vulneratio,ictus,vulnus,plaga.Heridas: ,; ,,
,u,, herilis

vulnera.- Aumento de herida: ,, exulceratio.- Bueno para


las heridas: u,, aptus
vulneribus.- Herida con bronce:
u,, vulneratio ab armis
aereis.- Cuyas heridas se curan
difcilmente:
u,,
cui
difficulter curantur vulnera.- De
piedra: ,, ictus lapide
impactus.- Lo que esta herido: ,, quod mutilatum est.Eficaz para cerrar una: u,
, efficax ad cicatricem abducendam (cicatrizar).- Llenar de heridas
u vulneribus conficio.Perteneciente a las heridas: u,, ad vulnera pertinens.- Que
causa herida: ,, vulnus
inferens.- Sin herida: u
,; invulneratus,sine vul
nere

HERIR ,u,`,,,,, (,),,, ,


,,,,,,,u
u,,
,,,,
,,-,u,u,, (inf.),,,,-,,
,,,
(,),u,
,u, (u), ,
ferio,tundo,vulnero,percutio,
infligo.- Herir juntamente: u simul vulnero.- Ser herido:

percerllor.- Profundamente:
illido.-Ocultamente:
occulte saucio.- Ligeramente:
( p.p.) levi motu percutio.A puadas: u,u
pugnis percutio.- Adems:
,- insuper ferio.- Con bastn:
` bacillo caedo.- Con dardos
por todas partes: jaculis undique ferio.- Con grandsima
fuerza: vehementissima vi
percutio.- Con
hacha:
securi ferio.- Con maza o bastn:
` clava,baculo caedo.- Con
lanza: hasta ferio.- En la
cabeza: caput ferio.- Hiriendo gravsimamente:
gravissime feriendo.- La que hiere:
,, vulneratrix.- El que
hiere:
,u,;
,,;
,u, percussor.- El que hiere

HERIDO u,u,,
; ,,; ,,
,,; u,,
u, ictus,perculsus,vulneratus,laesus.- Con el bronce (lanza,espada):
,, aere percussus.Con fuerza: ,, valido
ictu percussus.- Con hierro: ,, ferro percussus.- Con
la
mano:
,,
manu
percussus.- Con piedra: ,
lapidibus caesus.- Igualmente:
,, una pariter vulnera
tus.- Medio herido: `,,
semi-percussus
HERIL,perteneciente al dueo: -

397

a diversa matre

prontamente: ,, celeriter feriens.- El que hiere primero:


,, qui primus ferit.Capaz de herir: ,, qui
percutiendi vim habens.- Recin
herido: ,,,, recens vulneratus.- Se ha
de herir: dferiendum est.Accin
de
herir:
,,
pulsatio.- Acto de herir: ,
vulneratio.- Apto para herir:
u,, vulneribus aptus

HERMANO ,,; ,u,


;.,,; ,,,; ,,; ,
, iisdem e visceribus natus,frater (soror),germanus.- Hermanito:
,u, fraterculus.- Aman
te de su hermano: ,,
amans fratris.- Carnal: ,
,, frater germanus
Considerar o reconocer como hermano:
fratrem meum facio.- De
leche:
,u,,
collactaneus.- Hermana: ,
, u,,, soror (frater vel soror, uno eodemque sanguine
genitus).- Hermanos de leche:
, una lacte nutriti.- Igual a un
hermano:
,,
aequalis
fratri.- Infeliz por culpa de su
hermano:
u,,
infelix
propter fratrem.- Hermano infiel:
u,u, falsus frater.- Que
tiene hermanos o hermano: u

HERIRSE,el que se hiere a s mismo:


,u, sui ipse percussor
HERMAFRODITA ,, ambigui sexus
HERMANA
carnal
,,
soror germana.- De padre y madre:
u,,, germana soror.- De
padre: ,, eodem patre
Del padre o madre: ,, patris
matrisve soror
HERMANASTRO ,, fatrer
, fratrem vel fratres habens.Ser el tercero de los: tertia generatione nascor.- Ut erino:
,,; ,,,
;
,,;
,,
frater uterinus

u,,; ,,; ,, (-;-,-)


formosus,speciosus,pulcher,venustus
Hermosa: `,, pulchra.Hermoso a la vista: ,,
visu pulcher.- Amopr de lo hermoso y
de lo bueno: ,, amor
pulchrarum rerum.- Aparecer hermoso:
speciosus appareo.- Compo
nerse para aparecer hermoso:
ad pulchram speciem me exorno.De aspecto: `,, pulcher aspectu.- Hewrmos,con hermosa cabelle
ra: ,,, pulcher coma.- Muy hermoso: ,,;
,,,; ,, supra modum formosus.- Por
un solo da: `,, cuius
pulchritudo unius tantum diei est.Ser hermoso: conspicuus sum.Trabajar
haciendo
una
obra
hermosa,bella: elaboro
eleganter.- Hermoso,hermosa: `u,,, pulcher,pulchra

HERMOSAMENTE , pulchre
HERMOSEAR ,,,,,,, venustum,pulchrum,for
mosum facio.- Cuanto sirve para
hermosear: u,u, id quo
aliquid exornatur.- Hermoseado con
color rojo: ,, rubeo
colore decoro
HERMOSO ,,,-,,,
,,,
,,,
;`,,;`,,; u,u,u; ,,;
,; ,, (,
u,,; uu,u,u; u

HERMOSURA ,,;,

398

,;,,; ,,
u,,; u,,; ,
,; ,,,;
,,; ,,; ,,; ,, venustas,
pulchritudo,species.- Amar la hermo
sura: amo pulchritudinem
El que ama la hermosura: ,
, amans pulchritudinem.- Envanecerse por la: superbio
ob formam.- Hacer alarde de: pulchrum me fingo.- Hermo
sura postiza: ,, fucata et ascita pulchritudo.- Premio
de la hermosura: ,u,
praemium pulchritudinis.- Exceder en
hermosura: pulchritudine
excellere.- Ventaja,excelencia en
her mosura: u,, pulchritudine praestantia.- Que aprecia
su hermosura: ,, aestima
tio pulchritudinis

HERONA `,`,,;`,
, heroina
HERPES ,,;,,
herpes
HERRAMIENTA,herramientas agudas u
,,, acuta ferramenta
HERRERA
,u,
officium
ferrari.- Arte de la herrera: u,, ars aeraria vel ferraria.- Taller de herrera: u,, ferri officina
HERRERO ,,; u,u,; u,,; ,,; ,u,; u
,, ferrarius faber,malleator,
aeris domitor.- Herrero (adj.):
,, ferrarius

HERNIA ,; , u,
, ramex,hernia.- Acuosa:
,, acuosa hernaia,hydrocele.- Compuesta: ,,
hernia composita.- El que tiene
hernia acuosa: ,, hydrocelicus.- Especie de hernia: ,, ramicis genus.- Que pade
ce hernia: ,,u, qui
ramice laborat

HERRUMBRE u,, rubigo.- Lle


narse de herrumbre u xido: u
- rubigine infesto
HERVIR ,,,
,,u,,,,
,,u, u, ,
,,,,u,
, ferveo,effervesco,
fervefacio.- Con murmullo: cum murmure bullio.- Demasiado,sa
lirse por el mucho hervor:
prae nimio fervore effundor.- Hacer
hervir con: ,u confervefacio.- Hacer hervir: ,

HROE ,,;`,, heros


Perteneciente al hroe: ,,
ad heroas pertinens
HERICO `,`,,; `
,, heroicus
fervefacio.- Hacer hervir
hasta
verterse:
supra
modum efervesco.- Mucho: , vehementer ferveo.- Sobremanera
supra modum ferveo

,u, qui falso esse Hesiodi


dicitur
HESPERIA `,, Occidens Hesperia

HERVOR ,,; ,,
; ,,; ,,;
,, fervor

HESPRIDES,las..: `, Hesperides

HESODO `,u Hesodus.- Que


dice falsamente ser Hesodo: u-

HETERODOXO
`,,
alterius est opinionis

HESPES ,, vitiligo

399

qui

; ,,; ,,
hydropicus.- Hidrpico,que tiene el
vientre hinchado como un tambor: u
,u,; u,u,; u,,
hydropicus.Muy
hidrpico: u,, intercute
aqua distentus.- Estar hidrpico:
u,, hydro-

HETEROGNEO `,, alterius diversique generis


HEXMETRO ,u, hexameter
HEZ ,,,
,; ,, faex,retrimen
tum.- Limpio de heces: u,,
; u,, sine faece.- Lle
no de heces: u,,; u,, faeculentus.- Quitar
las heces: u defaeco.- Desperdicios,mondaduras,desechos: ,u, quisquiliae

picus sum.- Parecido al hidrpico:


,, hydropico similis
HIEDRA u,u,
species

hedaerae

HIEL ,, fel.- De hiel: ,, felleus.- Lleno de hiel:


,, felleus.- Que arroja
hiel: ,, bilem educens.Que recibe la hiel: ,,
bilem seu fel recipiens.- Sin hiel:
,, felle carens.- Vegiga
de la hiel: ,, vesica bilem
continens

HIADAS,las.. (constelacin lluviosa)


`,, Hyades.- Una de las Ha
das: `,, Hyas
HIBLA,ciudad y monte de Sicilia:
`,, Hybla,urbs et mons Siciliae.- Del monte Hybla: ,,
hybleus

HIELO `,,; ,,;


,u,,; ,,; ,,; ,u,; ,,
,,; ,,; ,, glacies,gelu,algor.- Artifi
cial: ,, gelu ficticium
Reducir a hielo: u in crystallum cogo

HIDRARGIRIO, mercurio artificial


u,u, hydrargyrum,argentum
vivum
HIDROCFALO ,, hydrocephalus
HIDROFOBIA ,, aquae metus.- Tener horror al agua: aquam metuo

HIENA `,, hyaena

HIDRFOBO u,, hydrophobus.- El que treme al agua por la


rabia: ,,;
, qui aquam metuit
HIDROMANCIA
,,
per
aquam divinatio
HIDROPESA,agua entre piel y carne:
,,; `,,; ,, aqua intercus, hydrops.El que padece hidropesa: ,
,; ,, aqua intercute
laborans.- Padecer hidropesa: , aqua intercute laboro

HIERBA ,,;,, herba.Especie de hierba: u,u, her


bae species.- Hierbecilla:
u, herbula.- Verde: ,,;
,,, herba virens.- Toda
la hierba del campo: omnis herba agri.- Sin hierbas:
,, sine herbis.- Que cra
mucha hierba: ,, herbas nutriens.- Que brota hierba:
,, viriscens.- Lleno de
hierba: ,, herbosus.- De
muchas virtudes: ,u,

HIDRPICO `u,,;,
herba mille virtutibus praedita.Abundante en hierba: ,,

herbosus.- Producir yerbas verdes:


virides herbas fero.-

400

Coger hierbas: ,,
herbas lego.- Comer hierba
herbas carpo.- Abundar en
hierbas: virentibus herbis insanio.- Hierba para la comida
de las bestias: ,, herba
animalibus nutriendis
HIERRO ,,; ,,u
,;,; ,u,
,u, ferrum,chalybs.- Abundante en: ,,; u,,
ferri
ferax.Acero
templado: ,, schalybs
Arte
de
trabajar
el
hierro:
,,, ars tractancdi ferri.- de hierro: ,,; ,, (),
ferreus.- Candente: ,u, ferrum ingitum.- Devorador del hierro:
,,
vorator,voratrix
ferri.- Fabricado de hierro: u,,
ferro
fabricantus.Fabricante de hierro: ,
, ferri fabricator.- Hecho de
hierro: ,, e ferro
confectus.- Instrumento de hierro:
,u, ferramentum.- Manejo
del hierro: ,, tractatio
ferri.- Masa de hierro: ,u,
massa ferri.- Mina de hierro:
,,, terra ubi ferrum
foditur.- Pesado con el hierro,de
hierro: ,, ferro gra
vis,ferreus.- Que corroe el hierro:
,,, ferrum exedens.Que cra hierro: ,,
ferrum procreans.- Que lanza el
hierro: ,, ferrum jaculans.- Tierra,madre del hierro
(Scytia): , () ferri mater.- Todo de hierro: ,, totus ex ferro.- Manejar
hierro: ferrum tracto.Templar el hierro: ,,
- immergo ferrum in aquam

a los higos: u,, amans


ficuum.- Higo de ro: u,,
nymphaea.- Especie de higos:
ficuum species.- Higo que
parece maduro,pero que no lo est:
,, grossus,ficus quae vide
tur matura neque est.- Hecho de
higos: u,u, a ficubus confec
tus.- Higos por madurar: ,
grossi,ficus immaturae.- La que coge
higos: u,, quae ficus colligit.- Que lleva higos sin madurar
u,, grossos ferens.Lugar para secar los higos: `
u, locus siccandis ficubus.- Parecido a los granos de los higos:
,, granis ficus similis.- Granos o semillas de higo:
,, granum vel semen
ficus.- Preparado con higos: u
, ficuum usu praeparatus.- Que
coge higos: u,, qui ficus
colligit.- Que coge o cuenta higos:
u,, qui ficus colligit,
numerat.- Que gusta de higos: u,,, qui ficubus gaudet.Que vive de higos: u,,
ficubus victitans.- Secadero de

HGADO `,, hepar.- Enfermo


del hgado: `,, qui laborat hepatis morbo
HIGO ,u, ficus.- Aficionado

401

higos: ,, locus in quo


ficus siccantur.- Seco: ,,
,,; ,u, carica,
ficus arida.- Semejante al higo o
higuera: u,, ficui similis
Sin madurar: u,u, grossus.Coger o comer higos: u ficus
colligo,comedo.- Coger o contar higos:
u
ficus
colligo.Hablar de higos: u de ficubus loquor.- Comer higos: u
ficus comedo.- Guardar higos u
caprificus,ficus silvestris.- Nueva:
,u,; u,, ficus
tenerrima,novella,recens.- Real: u,, ficus regia.- Guarda
de higueras: u,uu,,
custos ficuum.- Hoja de higuera:
,,u, folium ficus.Que come hojas de higuera: ,,, ficulneis vencens foliis.- Ramo de higuera silves
tre: ,,;,u, surculus
ficulneus.- Cultivador de higueras:
,, ficuum cultor.- Conver
tirse en higuera: u in ficum
vertor.- Recoger hojas de higuera:
folia fici arboris colligo

Llevar higos sin madurar: u grossos fero.- Producir higos:


u ficus fero
HIGUERA u,u.,; ,u,
ficus.- Higuera egipcia (sicomoro):
u,u, sycomorus.- Atica:

ficus
atticae.Enana:
,, pumila ficus.- Silves
tre: ,,; ,,,

de sus padres: ,, procul a parentibus nutritus.- Crianza,


educacin de los hijos: ,
, liberorum educatio.- Hijo de
familia:
,,
filiusfamilias.- Hijo de la que al casarse
era reputada virgen: ,u,
filius ex ea natus quae,cum duceretur,virgo putabatur.- Del hijo,por
medio del hijo: a filio,per
filium.- Devoracin de hijos: ,, liberorum voratio.- El
que mata a los hijos: ,
,,;
,u,;,,;
,,
liberorum interfector,interfectrix.El que odia a los hijos: ,
,-,, qui odit liberos, vel odio est liberis.- El
tercero de los hijos: ,,
tertio generatus.- Felicidad de
tener buenos hijos: ,,, felicitas quam boni liberi
efferunt.- Feliz en los hijos o en
hijos: ,,, felix multa
prole o bonos habens liberos.- Feliz
por los hijos: ,,; ,, prole felix,ob liberos felicior.- Hijos de diversos
padres: , diversis parentibus ortis.- Prole: ,u, soboles.- Infelicidad por causa de los
hijos: u,, infelicitas ob
liberos.- Infeliz por causa de los
hijos: ,, infelix propter liberos.- Matanza de los hijos:
,,, liberorum caedes.- Muerto por los hijos:
,, a liberis occisus.Multitud de hijos: u,,
multitudo liberorum.- Muy amables

HIGUERAL u,, ficetum


HIJAR,los hijares ,, ilia
HIJASTRO,hijastra ,u,;
,, privignus,privigna
HIJO ,u,; ,, (
);
,u,;

(nom.,ac.) ,u,; ,,;


,,; ,,; ,
,; ,,; u,
; u,,,,; ,,
,,,; liberi,,u,
filius,filia,nati,soboles.- El menor de los hijos: u,u,,
natu minimus.- Hija: u,,
filia.- Hijito,hijita: ,u,;
u,u,
filiolus,filiola.Amante de sus hijos:,
,; ,, amans liberorum.- Con todos los hijos:
cum omnibus liberis.- Criado lejos

402

es alimentado por los hijos: ,, qui a liberis alitur.Que produce buenos hijos: ,, qui,quae optimus parit.Que produce vigorosos y valientes
hijos: ,, quae strenuos pariunt filios.- Que se opone a
su padre: ,, qui patrem
adversatur.- Que tiene cincuenta
hijos: ,, quinquaginta filios habens.Que tiene muchos hijos: ,
,,; ,, multos liberos habens.- Que tiene poca descen
denci,pocos hijos: ,,
, cui pauci sunt liberi.- Que
tiene tres hijos: ,-,
cui tres suint liberi.- Que tiene
un solo hijo o hija: ,,
unicam prolem habens.- Que tiene
un solo hijo: ,-,,
unum filium habens.- Que tiene hijue

hijos: , per quam


amabiles liberi.- Notable por los
hijos:
u,,,
filiis
inclytus.- Odio hacia los hijos:
,,
odium
liberorum.Hijo pequeo: ,u, filiolus
Pernicioso a los hijos: ,
, liberis perniciosus.- Por
donde pasan los pequeos al nacer:
,, liberis o pueris
transitum praebens.- Privacin o
falta de hijos: ,, orbitas
liberorum.- Procreacin de hermosos
hijos: ,, pulchrorum
liberorum susceptio.- Que tiene
hermosos hijos: ,,,
cui pulchri sunt liberi.- Que tiene
pocos hijos: ,, paucos habens liberos.- Que carece de
hijos: ,,, liberis carens.- Que cra,alimenta hijos:
,,
qui,quae
liberos
alit.- Que devora los hijos: ,, liberorum vorator.- Que
los: ,, habens pullos.Devorar a los hijos:
liberos voro.- Educar a los hijos:
liberos tollo.- Matar los
hijos: liberos occido.Parir
hijos:

liberos
pario.- Privar a alguien de los
hijos: , orbo,liberos privo

Enlazar hilando: u una nendo


connecto.- Mujer que gana el susten
to hilando: ,, mulier
victum quaerens nendo manibus.Perito en: ,, nendi peritus.- Recin hilado: ,,
nuper fuso ductus.- Rodear o torcer hilando: nendo cirumago o torqueo.- Sacado hilando:
,, nendo deductus

HILADO,con lino ,, ex
lino netus.- Tres veces hilado: ,, ter fuso versato ductus

HILARIDAD ,, laetitia
HILAS ,,; ,u,
penicillus.- Poner hilas en las
heridas: turundam vulneribus
indo

HILANDERA,buena hilandera
u, colus perita
HILANDERO ,, qui,quae fila
deducit

HILERA ,u, linea,series,ordo


En hilera: in versum

HILAR ,,,,,,,, filum e colu


devolvo,neo.deduca lanam.- Accin de
hilar: ,,; ,,;
,, nendi actio.- Apto para
hilar el lino: ,u,, ad
linum nendum aptus.- Fcil de: u,, facilis ad nendum.- Hilar
la lana: deduco lanam

HILO ,, (fila), ,
,,,;
,,;
,u,; ,u,; ,
, filum.- En ovillos: u,
u,u,, filum glomeratum.- Sacado de la rueca: ,
, stamen o filum e colu deductum.- Tejido de siete hilos: -

403

,, septenis filis contextus.Trama del hilo: ,,;


,, staminis connexio.Sacar el estambre o hilo:
stamen o filum educo.- Torcer el
hilo: ` torqueo filum.Tramar el hilo o estambre:
stamen connecto

hymnos scribit.- Que se ocupa de


himnos:
,,u,,
qui,quae circa hymnos versatur
HINCAR ,,,
,,- figo.- A la vez
o fuertemente: u simul
infingo vel firmiter.- Fuertemente:
u firmiter adigo

HIMEN ,, hymen
HINCHADO ,,,,,;
,,; ,,; u,u,,; ,,
,,; ,,; ,,; ,, praetumi
dus,turgidus,tumidus,turgens,inflatu
s.- Algo hinchado,vanidoso: `,u,, subtumidus,gloriosus.- Hinchado,lleno de aire:
,; ,,
; ,, tumidus.- Estar
hinchado: , inflatus sum.- Poner hinchado: tumi
dum reddo

HIMENEO ,u, hymaeneus,nuptiarum praeses genius.- Cancin nupcial: ,u, nuptiale carmen
Cantar el himeneo: carmen
nuptiale cano
HIMNO `,u, hymnus.- Abundante
en himnos: ,, abundans
hymnis.- Cantar himnos: u,
,,,
hymnis celebro,peana cano.- Cantar
un himno: ;
hymnum dico,cano.- Cntico de himnos
,,; ,, hymnorum decantatio.- Cantor de himnos:
,,, hymnorum cantator.Celebrado con himnos graves: u,, gravibus hymnis celebratus
Compositor de himnos: ,,
hymnorum effector.- Entonar himnos:
u hymnum cano.- Escritor de
himnos:
,u,
hymnorum
scriptor.- Introduccin de un himno:
,u,
hymni
proemium.Ocuparse de himnos: , circa hymnos versor.- Que
escribe himnos: ,u, qui
,- bullarum instar turgeo.- A modo de vejiga: u
in vesicae modum inturgesco.- Con la
fuerza del fuego: u vi flamma glisco.- Empezar a hincharse:
u,, subtumesco
intumesco.- Que se hincha:
, insuper intumescens.- Hincharse juntamente: u simul intumesco.- Un poco: subtumesco

HINCHAR ,,,
,,,
tumefacio,tumidum facio,intumesco.Estar hinchado: u tumeo.Hinchar mucho: admodum
inflo.- Hincharse: ,u
,,,,,,,,,,,u
intumesco,tumefacio,tumeo,
turgeo.- A manera de burbujas: -

inflatio,tumor,tumefactio,tuber.Con hinchazn: tumide


HINOJO ,u,; ,,
,, marathrum,herbae nomen
HIPLAGE ,, hypallage,sub
mutatio
HIPERBATON
baton

HINCHAZN
,,,;
`,u,; ,,;
,,; ,,;
,;
,,;
,,

,,

hyper-

HIPRBOLE ,, hyperbole
HERPERBLICAMENTE supra
fidem

404

HIPERBLICO ,, hyper
bolicus

HIPTESIS ,, suppositio
HIPOTTICAMENTE conditionaliter

HIPERION `,, Hyperion


HPICO ,, equestris
HIPNOSIS,somnolencia
somnolentia

HIPOTTICO ,, conditionalis

,,
HIPOTPOSIS ,, hypotyposis

HIPNTICO,somnoliento ,,
,, somnulentus,soporiferus

HIRSUTO ,, hirsutus
HIRVIENTE u,,; u,
; ,, exaestuans,aestuosus,fervens

HIPOCENTAURO u, hippo
centauri
HIPOCONDRACO ,, hypocondriacus

HISOPO(planta) `,u,; `u
,u, hyssopus.- Hecho de hisopo:
,u, ex hyssopo confectus

HIPOCRESA ,,;
, hypocrisis

HISPOTTICAMENTE perhypostasim

HIPCRITA u,,; ,
u,; ,, anima duplex,
hypocrita,simulator

HIPOTECAR pignero

HISTORIA ,,; ,
;
,,;
,,,
u,, historia.- En el senti
do de deseo de conocer: ,,
cognoscendi studium.- Arte de escribir historia: ,, ars
scribendi historiam.- Conocedor de
historias: ,, historiarum
cognitor.- Descripcin histrica por
pocas: ,, rerum gestarum per horas et tempora descriptio
Escribir historias: historiam scribo.- Escritor de historia
,u,; ,u, historiae scriptor.- Escritura de historia:
,,
historiae
scriptio.- Historias de antigedades
,, de rebus antiquis
sermo.- Obra histrica: ,
, opus historicum.- Ser aficio
nado a la historia: , studeo historiae

HIPOTENUSA u subtendens linea recto angulo


HISTORIADOR u,u,
, historicus

tas.- En el sentido de investigar:


sciscitor

HISTORIAR scribo res ges-

HISTRICO ,, historicus

HIPDROMO ,u, hippodromus,circus equestris.- La meta del


hipdromo: ,, meta hyppo
dromi
HIPOGASTRIO
venter

,u,

imus

HIPOPTAMO ,u, hippopotamus


HIPOTECA ,,; ;
,u,;
,,
pignus,hypotheca,in creditum sub-jectum
HIPOTECADO,no hipotecado ,
, nulli creditori obnoxius

405

,, qui viridi coma est.- De


hojas agudas: u,, acuta
folia habens.- De hojas anchas:
u,, lata folia habens
De hojas blandas,suaves: u,
, mollia habens folia.- De hojas
carnosas: u,, carnosa
folia habens.- De hojas espesas: u
u,, densus foliis.- De
hojas finas: u,,
, tenuia folia habens.- De hojas
negras: ,u,,
qui nigra folia habet.- De papel
(y papiro) ,u, scheda.- de
pocas hojas: u,, brevia folia habens.- De tres hojas:
,, trifolius.- De una
sola hoja: u,, unicum
floium habens.- Estrechez de hojas:
u,, angustia foliorum
Hecho de hoja: ,u,,
quasi foliaris.- Hojas cadas de
las guirnaldas o coronas: -

HISTRIN ,-,
,u,; ,u,; ,
mimus,histrio
HOCICO `, (u), rostrum
De cerdo u,,; ,u
rostrum suis.- Que tiene hocico
abultado: u,, crassum
rostrum habens
HOGAO ,,,; ,,; ,, hornus
HOGAR ,,,; ,,;
,, focus,domus.- El que
preside el hogar: ,, qui
foco praeest.- Hogar,fogn: ,
,; ,,u, focus
Perteneciente al hogar: ,,
ad focum pertinens.- Que habita
en el mismo hogar: ,,
eumdem larem habitans.- Que no tiene
casa,hogar: ,, domo carens.- Que vive en el mismo hogar:
,, ,, eumdem larem habitans
HOGUERA ,,; u,,;
u,,; u,, rogus
HOJA ,u,; ,,
u,; ,u,; ,,
frons.- Que tiene tres hojas: u,, trifolius.- Sembrado de
hojas: u,; u
, foliis constratus.- Semejante
a la hoja de rbol o metal:
, folio,laminae similis.- Hoja
verde: ,, frons viridis.Abundante en hojas: u,,;
u,, foliis abundans,abun
dantior.- Arbol de hoja perenne: u,, cuius folia sunt
firma et stabilia.- Cada de las
hojas:
u,,
folliorum
amissio.- Cubierto con hojas o
lminas: ,, foliis vel
laminis obtectus.- De cien hojas:
u,,
centum
folia
habens.De
hermosas
hojas:
u,,
pulchris
foliis
praeditus.- De hoja verde: -

406

,, quod decidit e coronnis


aut sertis.- Lozano con nueva hoja:
,, recenti fronde virens.- Hojas verdes y olorosas: ,,u,,
herbae
virides et odoriferae.- Menuda: u,, minutum folium.- Montn
de hojas: u,, foliorum
acervus.- Parecido a las hojas:
,u,; ,, folium referens.- Pequea: u,
,u, foliolum,bracteola.Que agita las hojas: u,
u,, folia quatiens.Que come hojas: u,,
folia comedens.- Que consta de cinco
hojas:
,,
quinque
foliis constans.- Que crece en los
nudos o protuberancias de la tierra:
`uu,u, tuberibus terrae
supercrescens folium.- Que extiende
sus hojas por el suelo: u,
, humi serpentia folia habens.Que lleva hojas: u,,
folia ferens.- Que pierde las hojas:
u,, folia abjiciens.Que tiene bellas hojas: ,
pulchra habens folia.- Que tine
cinco hojas: u,, quin
que folia habens.- Que tiene diez
mil o muchas hojas: uu,,
decies millena folia.- Que tiene
dos hojas: u,, duo folia
habens.- Que tiene grandes hojas:
u,, magna folia habens.- Que tiene hermosas hojas: u,, ,
pulchra folia habens.- Que tiene
hojas cncavas: u,
concava folia habens.- Que tiene
hojas espinosas: u,,
cui folia sunt spinosa.- Que tiene
hojas estrechas: u,,
angusta folia habens.- Que tiene
hojas
velludas:
u,,
capillata folia habens.- Que tiene
largas hojas: u,, lon
folia habens.- Que tiene las hojas a
manera de palma:u,,
spathae similia folia habens.- Que
tiene las hojas rizadas: u,
, crispa habens folia.- Que tie

ne muchas hojas: u,u,,u,,


lata,ampla folia habens.- Que tiene
pequeas
hojas:
u,,
parva habens folia.- Que tiene pocas
hojas: u,u,,
cui rara folia sunt.- Que tiene
ralas las hojas: u,,
rara folia habens.- Transformarse en
hoja: in folium muto.Perder las hojas: u,u foliis defluo.- Dejar caer las
hojas: u folia effundo.Echar hojas: u, frondesco,folia emitto.- Echar muchas
hojas: u nimia foliorum
copia luxurior.- Llevar hojas: u
folia fero
HOJALDRE ,, pemma
HOLA ` !, !, ,!,!,
! Heus,tu!,Vah!,Heus!,Eheu!,Papae
Phy!.- (Oh,amigo!:

!
O,amice
(Hola,buen hombre!: ! (Oh,bone
vir!.- (Hola,t!: (Heus,tu!
HOLGAZN ,u,u,,; , deses,ignavus,iners.- Voluntario: ,
, consulto ignavus
HOLGAZANERA ,, oscitanta
bunda ignavia
HOLLADO
,,,
,, calcatus
HOLLAR ,,,
, conculco,tero,calco.Que huella el camino,caminante:
,; u,, qui viam
calcat,viator.- Marcar las huellas:
impressis vestigiis signo
Muy hollado,muy pisado,recorrido:
,, valde calcatus
HOLLN ,,,; ,,
,u,; ,,;
u,; ,,; ,,; ,u, fuligo.- Llena de holln:
fuliginosum facio.- Lleno
de holln ,,;

407

,; ,, fuliginosus
Manchar con holln: ,
fuligine inficio.- Sacudir el holln
fuliginem excutio

homo,homines.- Aborrecido de
los hombres: u,, hominibus invisus.- Abundante en hombres
hermosos: ,, pulchris
abundans viris.- Abundante en hombre
,,
abundans
viris.Amante de los hombres: ,
, amans hominum.- Amor de los
hombres,filantropa: ,
amor in homines.- Concurrencia de
hombres: u,, frequentia hominum.- Despreciador,pisotea-

HOLOCAUSTO
u,,
,; ,,; u
u,; ,,;-,
, holocaustum.- Ofrecer en holocausto: in holocaustum
offero
HOMBRE ,u,; ,
,,; ,,; ,dor de lod hombres: ,
,, calcator hominum.- Devorador de hombres: ,,
vorator hominum.- Domador de hombres
,u,; ,,
domitor mortalium,hominum.- El hombre verdaderamente hombre, el hombre
en s,viviente,de carne y hueso: ,u, homo ipse.- Escasez
de hombres: ,, virorum
vacuitas.- Falto de hombres: ,, viris vacuus.- Hombre
formado: ,,u,
vir factus.- Grueso: ,u,
homo crassus.- Hombres de un solo
da,que no piensan en el maana:
unius diei homines
Intil,que slo sirve para comer:
u,u, frumentum abradens
Juntamente con los hombres:
cum ipsis hominibus.- Matador de
hombres: ,, interfector hominum.- Medio hombre: `,
`,u,;
`,
,
semivir.No
hecho
por
hombres: ,u
, non manu factus.-Perteneciente
a los hombres: ,, ad
homines pertinens.- Perteneciente a
todos los hombres: ,,
ad omnes homines pertinens.- Poblado
de hombres: u,,; u
,
frequens
hominibus.Hombre privado,m,ujer privada (por
oposicn a hombre pblico: rey,magis
trado..): ,u,; ,
homo,mulier privatus.- Que aborre
ce a los hombres: u,,
qui homines odit.- Que alimenta hom-

bres: ,, alens viros.Que gusta de hombres: ,,


virorum appetens.- Que hace
desaparecer al hombre,que quita el
carcter de hombre: ,,
ex hominum numero sublato,inhumanus
Que pierde a los hombres: ,
,, perdens viros.- Que produce
hombres esforzados: ,
, optimos viros generans.- Seme
jante a los hombres: ,,
homini similis.- Escasez de hombres: ,,,
hominum infrequentia.- Con escasez
de hombres: ,, paucos homines habens.- Todo el hombre:
., totus homo.- Voz de
hombre,voz humana: u,u,u
humana voce,hominis vox.- Tener
escasez de hombres: hominum paucitate vel penuria laboro.Tener muchos y buenos hombres:
multos et fortes viros
habeo.- Hacerse hombre: ,
(), homo
fieri; caro,homo fio.- Huir de los
hombres
por
miedo:

terreor.Llenar
de
hombres:
viris impleo.- Mostrarse
varonilmente,como hombre de valor:

virum
me
praebeo.Abundar en hombres: u,u abundo viris.- Dejar de ser
hombre: homo esse desino.- Estar entre los hombres:
versor inter homines
HOMBRO ,,:,u,; ,

408

, humerus.- Al hombro: humeris.- Alto de hombros:


,,; ,u,; ,
,
qui
est
altis
humeris.Cargado de hombros: ,,
humeris gravis.- El que es de
hombros levantados: ,u,
qui est humeris tumidis.- El que
lleva en hombros: ,, qui
humeris gestat.- Eminencia de los
hombros:
,,
eminentia
humerorum.- Encaje o acetbulo del
hombro: ,, humeri aceta
bulum.- Encogimiento de hombros: u,, contractio scapularum
LO que est bajo el hombro: ,, qui est sub humero.- Parte
de debajo de los hombros: ,,
subhumeralis pars.- Parte superior
del hombro: ,, summa humeri pars.-Pendiente de los hombros
,, ex humeris dependens
Pequeo: ,u, humerulus.- Por
sobre el hombro: ,
torve,torvis oculis.- Puesto sobre
los hombros: ,, supra
humerum positus.- Que es anchos
homeridae

hombros: ,u, qui est amplis


humeris.- Que esrt alrededor de los
hombros: ,, qui est circa
humeros.- Que lleva al hombro:
,, humeris ferens.- Que
oprime los hombros con su peso:
,, humeros pondere suo
opprimens.- Relativo al hombro: ,, humeralis.- Robusto de
hombros: ,, humeris
robustus.- Sobre el hombro o sobre
los hombros: ,,
, supra humeros.Desnudar hasta los hombros:
humeis tenus denudo.- Gloriarse de
tener anchos hombros: u
humeris latis glorior.- Levantar en
hombros: humeris tollo.Llevar la carga sobre los hombros:
humeris impositum fero
HOMRICO `,,;`,
homericus
HOMRIDA.que canta a Homero: -

HOMICIDIO ,,; ,u
; ,,; ,
, homicidium.- Perpetrado por
propia mano: ,, homicidium quod qui sua manu perpetravit.Recompensa del homicido atltico:
,u, merces athletici
homicidii

HOMERO `,u, Homerus.- amante


de Homero: ,, Homeri
studiosus.- Canciones compuestas de
varios versos de Homero:
,; , carmina e
variis homeri versibus consuta.Imitar a Homero:
Homerum
imitor

HOMILA ,, colloquium
HOMLOGO ,, consentiens

HOMICIDA ,u,; ,u,; ,,


,,,,;
,,; ,; u,,; ,, inter
fector,homicida.- Homicida,que se
mancha con muertes: ,,
qui caede se polluit.- Multa impues
ta al homicida: ,, solvendae pecuniae ab interfectore.Por naturaleza,por carcter propio:
u,,; ,,;
,u, ipse sui interfector

HOMONIMIA u,, vocum aequalitas


HOMNIMO u,, aequalis nomine
HONDA `,,; ,u,;
,,; ,, funda.Lanzar con honda: ,-
,-,- ejaculor funda,funda emitto.- Tirar con
honda:
,, funda disjicio.- Que tiene

409

,,;,,,,;
;,u,;,,
; ,,; ,,; ,
, honos.- El primer honor:
,u, primus honos.- Honor
adquirido en los certmenes:
honos e certaminibus comparatus
Grandes honras,honores: ,
, magni honores.- Igualdad de
honor: ,, aequalitas hono
rum.Pretensin
de
honores:
,,, petitio honorum.- Promocin a los honores:
,,, promotio ad
honores.- Que goza de igual honor:
,,
qui
est
in
pari
honore.Sentimiento
de
honor:
,u, studium generosae
vritutis.- Sin honor: ,,
inhonoratus.- Capaz de pretender
honores o cargos pblicos: ,
, cui licet ad honores aut
magistratus accedere.- Con especial
honor: u praecipuo honore
Con grande deseo de honor:
magno studio honoris.- Cosa hecha
por deseo deseo de honor:
, id quod studio honoris
effectum est.- Dado a otro,levantn
dose y hacindole paso: ,
,
honor
habitus
alteri,cui
assurgitur et deceditur.- Deseo de
honor: ,,; ,u,
studium honoris.- Digno de honor:
,,;,,; ,,; ,, honorandus.Digno de ms honor: ,,

forma de honda: ,,
funfae figuram habens.- Arrojar,disoarar con honda: `u,
,, funda excu
tio vel torqueo.- A modo de honda:
in modum fundae
HONDERO ,;
,u, funditor

,-

HONDO ,, profundus.- (Un


pozo): u,, altus.- Al
parecer honod: ,, cavus
aspectu.- Cosa honda a la vista:
,, cava aspectu.- Sitio honod: ,, locus
depressus
HONDONADA ,, saltus
HONDURA ,, fundus
HONESTAMENTE
honestissime.
Portarse honestamente con: uu
una honeste me gero
HONESTO ,,; ,,
(,) decorus,honestus
Muy honesto,muy honrado: ,
,; ,, admodum hones
tus.- Amar juntamente lo honesto:
u una cum aliis studeo
honestis rebus
HONGO ,u,; ,u, fungus.- De la naturaleza del hongo:
u,, fungeus.- Enfermedad
de los rboles: ,, fungus
HONOR ,,; ,,; honorabilior.- Aumentar el honor:
honorem augeo.- Pretender
honores: ambio honores

,, magno honore dignus.- El que honra a la ciudad:


,-, qui honestat civi
tatem.- Grandes honras,honores: ,, magni labores.- Insig
ne honra: ,, eximium
decus

HONORABLE ,, dignus honore


HONORFICO ,,; ,,
honorificus,clarus

HONRADEZ ,, probitatis
honestitas.- Amante de la honradez:
,,; ,, stu
diosus generosae virtutis.- El que
odia la honradez: ,,

HONRA ,,,;
,,; ,,; ,
, decus.- Digno de grande honra

410

que consta el da y la noche: u,u, spatium 24 horarum ex die


et nocte constans.- Espacio de 24
horas: `,u, vigin
ti quatuor horarum spatium.- Hora
del da sealada por la sombra:
, stylus horas indicans
Instrumento que marca las horas:
,u, instrumentum horas commonstrans.- Media hora: `,u, semi-hora.- Observacin de
las horas: ,, horarum observastio.- Que equivale a una
hora: ,, unius horae spatium aequans.- Que observa las horas
del nacimiento de alguien: ,, qui horas natales observat.- Sealar las horas: ,
horas indico vel rego

osor honesti.- Maestro de honradez:


,u, honestitatis magister
HONRADO ,,,
,; ,,; u,,
; ,,; u,,
,, (,,), ,,; ,,,
(honorem sive pretium habens)
probus.honratus,honestus.- Divinamen
te: ,, divinitus honoratus.- Muy honrado: ,,,; ,, late
valde honoratus.- Honrado o digno de
ser honrado por muchos: ,
, a multis honoratus vel horandus.- Por sus rentas: ,
, censu potens.- Que debe ser
honrado: ,, qui coli debet

HORADAR u,u perforo

HONRAR u,u,u,,,,,,,,,,
honoro,honesto,colo.- Honrar a
muchos: u multos honoro.- A su vez: vicissim
honoro.- Honrar con honores: u donis honoro.- Mucho:
,,, admodum colo.- Honrar religiosamente: religiose colo.Ser honrado antes que otro: ante honoror.- Ser honrado entre
decorus sum inter.- Ser
honrado por muchos: u a
multis honoror.- Institudo para
honrar: ,, in honorem
institutum.- Propenso a honrar:
,, propensum ad honorem
tribuendum.- No honrar:
non honoro

HORCA ,,; ,,
pendium

sus-

HORFANDAD de los hijos ,,


orbitas liberorum
HORIZONTE ,, horizon.Extremidad del horizonte hacia orien
te: ,, extremitas horizontis orientem versus
HORMIGA ,,,;
,; ,u, formica.- Ejrcito de: u,, formicarum
agmen.- Lleno de: u,,
formicis plenus.- Semejante a la:
u,, formicae similis
HORMIGUEO,sentir un hormigueo general por todo el cuerpo: u
ita afficior ut si formicae per
totum corpus perreptent

HOPLITA,soldado pesadamente armado:


,u, hoplita

HORMIGUERO u,, antrum sive


agmen formicarum

HORA ,,; ,, hora.Desprecio de la hora prefijada (para


una cita): ,, tempo
ris praefiniti negligentia.- En la
misma hora: , eadem
ipsa hora.- Espacio de 24 horas de
HORNILLA
,,;
,u,

HORNERO u,,;
, qui circa caminum operatur;
operatrix

caminus

411

HORNILLO u,u, hypocaustum


HORNO ,,; ,u,;
,u,; ,u,; ,,
,,;-,-,u,
, ,u,; ,
; u,,; ,-,
,; ,, caminus,fornax,clibanus.- Para fundir oro: u,u, fornax in qua aurum coquitur.- Perteneciente al
horno: ,,; ,u,
fornaceus.- De carbn: ,,
fornax carbonaria.- De fundicin:
,,,u,u,
fornax fusoria,conflatoria.- El can del horno: ,u, tabulus fumarii.- Inmundicias del horno:
,, purgamenta furni.- Que
hace hornos: ,, qui
furnos fabricatur.- Trabajo que se
hace en el horno: ,, opera
quae navatur circa caminum.Quemar,cocer en el horno:
; ,, horribilis.- Ms
muy horrible: `,`,,
magis,maxime horribilis.- A la
vista: u,u,,
horribilis aspectu

Quemar en el horno: aduro.Arrojar en el horno: in furnum conjicio


HORSCOPO ,u,; ,
, horoscopium.- Horoscoplogo:
,, qui horoscopum alicuius observat

HORRIBLEMENTE ,,u horrendum,horribiliter

HORQUILLA ,, furcula.Para sostener los lazos y trampas:


,, furculae>Para el
peinado: ,, acicula ad
comam nectendam

HORRISONANTE ,u
, horrisonus

HORRENDO `,,; ,
; ,,; ,-,
u,; u,,; ,,
horribilis,terribilis,aspectu tru
culentus,execrandus.- Muy horrendo:
`,, maxime horrendus

HORROR ,,; u,,


horror.- Sentir horror:
u,u,u, horreo,ab
horresco.- Temblar de horror:
- horresco.- Tener algn horror:
aliquantum horreo.- El que
tiene horror: ,, qui
horrore efficitur

HORRSONO u,,; ,u
,, horrisonus

HORRIBLE ,,; `,`,`,`,,,;


u,,; ,,
; ,,; ,,
,,; ,u

HORRORIZADO ,, horrore per


cussus.- Estar horrorizado: `

412

horreo

, horridus,terrificus,valde stupendus

HORRORIZAR horrifico

HORTALIZA ,u, olus.- Silvestre ,,;,


olus silvestris.- Coger hortalizas:
olera lego.- Producir hortalizas: olera produco.Recoleccin de: ,,; -

HORRORIZARSE ,, abhorreo,extorreo,perhorres
co.- De miedo: horreo
HORROROSO `,,; ,,;
,,; u,-
,,; ,u, olerum
collectio.- Semejante a las hortalizas: ,, olerum naturae
similis

HOSPICIO ,u, hospitium


HOSPITAL ,u, locus ubi
aegroti curantur

HORTELANO u,,u,,; ,u,; u,, hortulanus,plantas curans


Perteneciente a los: u,,
ad hortulanos pertinens

HOSPITALARIO,ser.. hospita
lis sum.- Que es hospitalario:
,, hospitibus opem ferens
HOSPITALIDAD ,,; ,, hospitalitas.- Derecho a la
hospitalidad: ,,; ,
, hospitti jus et necessitudo.Estar unido con el vnculo de la:
hospitii necessitudine jungor.- Que no da hospitalidad,hospeda
je ,,, inhospitalis,sine hospite.- Que aborrece los
deberes de la: ,, inhos
pitalis.- Que da hospitalidad: ,,, hospitalis.- Rela
ciones de hospitalidad: ,,
hospitii necessitudo

HORTENSE ,,; ,
,,; u,, hortensis
HORTICULTURA ,, horti cultu
ra
HOSPEDAJE,alojamiento ,
; ,, diversorium,hospitium.- El que hospeda: ,
susceptor.-Contrasea de hospedaje
,u, tessera hospitalis.Dueo de la casa u hospedaje: ,, cauponae dominus.- Pago
de posada u hospedaje: ,
u, quod pro hospiti solvitur.Dar hospedaje ,,,u hospitio excipio

HOSTELERO ,u, caupo.- Profe


sin de: ,, cauponatio.Ser hostelero: cauponariam
exerceo.- Que es propio de hostelero: ,, ad caupones pertinens

HOSPEDAR hospitem accipio.Ser hospedado: hopsitio


excipior.- El que hospedad por volun
tad: ,, voluntarius
hospes.- Hospedar en nombre de la
ciudad: excipio nomine civi
tatis.- La que hospeda a muchos:
u,, quae multorum hospes
est.- Hospedarse: ()
diversor

HOSTERA ,,,u, popina,taberna


HOSTIA ,u, hostia
HOSTIL
,,,;
,,; ,,; ,
,; ,,, hostilis,infensus

HOSPEDERA ,,; ,
, hospitium

HOSTILMENTE ,,u

413

,u,,,
hostiliter,infenso animo,be
llicose.- Entrar hostilmente: hostiliter ingredior
HOY ,, hodie.- De
hoy: ,, hodiernus.- Hoy
por la maana: , hodie
mane
HOYA u,u,,; u,u,; ,,; ,,
; ,u,; ,u,; ,,; ,u,; ,,
fossa.- Vecina al mar: ,
fovea mari vicina

,u,; ,u,; ,u,; ,,; u,


; ,u, (falx messoria)
falx.- Pequea: ,, falcula.- Armado de hoz: ,
, falcifer.- Cortado con hoz:
,, falcatus.-Para cortar
el heno: ,, id quo
foenum seccatur.- Muy aguda: u
,u, falx praeacuta.- Para
cortar puerros: u,u,
falx porris caedendis.- Hecho a
manera de hoz: ,,
falcatus.- Cortar con hoz:
falce abripio
HUECO ,,,
,;
u,,;
,,;
,,; ,,; ,
; u,, concavus,cavus
Sin huecos: absque foramine

HOYO ,u,u, fovea,scobs


Pequeo: ,u, parva scrobs
Hacer hoyos: cuniculos ago
HOZ ,,,,,;
Hueco en su mitad: ,, in
media parte cavus

pascit.Lugar
para
educar
y
alimentar a los: ,u,
locus orphanis alendis et educandis.- Perteneciente al hurfano: ,, pupillaris.- Que alimen
ta a los: ,, pupillo
rum nutritor.- Ser hurfano: orphanus sum

HUELLA ,u,; ,,
,,;,,
,u, vestigium.- El que deja
las
huellas:
,u,
qui
vestigia lustrat.- Accin de seguir
la pista,las huellas: ,,
actio vestigandi.- Examinar las huellas: ,- vestigia
perlustro.- Seguir las huellas o la
pista: , vestigo,ves
tigia inspicio

HUERTA,cuadro de huerta para verduras: ,, areola in hortu


HUERTO ,,u,; u
,; ,u,; ,u,; ,u,; u,; ,
,, hortus.- Amigo de huertos: ,, amans hortorum
Huerto contiguo: ,u, hortulus.- Guarda del: u,,
horti custos.- Pequeo: ,,
; ,, hortulus.- Cultivar
el huerto: ,u hortum
colo.- Sembrar el huerto: in
horto sero

HURFANO
,,
orphanus.Privado de: ,,, (ac.-)
orbus.- Alimentar a los hurfanos:
orphanos alo.- Cuidar a
los: orphanoc curo.- Dejar
hurfano: ,
orphanum facio,reddo.- Quedarse
hurfano,sin padres: parentibus orbari.- Cuidado de los:
,,
orphanorum
cura.Cuidador,protector de los: ,, pupillorum curator.- De
madre: ,, qui caret matre
Desamparo de los: u,,
orbitas pupillorum.- El que alimenta
a los: ,u, qui orphanos

HUESO ,,; ,,
ossa,os.- Arrancar los huesos:
exosso.- Cavidad donde
entra la cabeza del hueso: ,
u, sinus alteriores excipiendis

414

tilaginis.- Unin natural de los


huesos: u,, ossium naturalis unio.- Huesos: ossa

capitibus ossis.- Consolidarse los


huesos: u de ossibus consolidor.- Curacin del hueso disloca
do:
,,
ossis
laxati
restitutio.- De naturaleza de hueso:
u,, osseus natura.- El que
recoge los huesos de los cadveres
quemados: ,,
qui crematorum ossa colligit.- Guar
necido de huecesillos: ,
, ossiculis instructus.- Juego de
huesos: ,,; ,
u, ossiculorum ludus.- Mostrar
los huesos: ossa ostendo
Hueso pequeo: ,u, ossiculum.- Que consta de dos huesos:
,, duplici osse constans
Que consta de un solo hueso: ,, ex uno osse constans.- Que
padece de lcera de los huesos:
,u, qui carie laborat.Que rompe los huesos: ,,, ossa frangens.- Que
tiene muchos huesos: u,,
multis ossibus constans.- Que
tiene un solo hueso: ,,
ex uno osse constans.- Recoger los
huesos de los cadveres quemados:
ossa lego.- Reduccin a su
lugar de un hueso dislocado:
,; u,, luxati ossis
reductio.- Hueso sacro: ,u,
sacri ossis extremum.- Todo de hueso
,, totus osseus.- Unin
de los huesos por los cartlagos:
u,, intercretio car hospitum ductor.- Inhumano con los
u,, inhumanus erga hospites.- Insolencia del husped: u,, hospitis insolentia.Llevar los huspedes a ver las cosas
notables: duco hospites ad
ea quae visenda sunt.- Matanza de:
,,, hospitum
occisio.- Que mata a los huspedes:
,, hospites occidens.Recibir un husped: hospitem
accipio.- Muerto por los:
, ab hospitibus interfectus.Obsequio hecho al: ,u, xenium,munus hospiti datum.- Husped
privado:
,,
privatus
hospes.- Husped pblico de la

HUESOSO ,, osseus
HUSPED ,,; ,
u,; ,,;
,;
,,,
hospes.Aborrecedor de los huspedes: ,, osor hospitum.- Acogida
de un husped: ,, hospitum exceptio.- Que acoge huspedes
,, hospitum receptor.Amante de los huspedes o extranjeros: ,u,, amans
hospitum.- Perteneciente a los:
u,, ad hospites pertinens.- Que honra a los: ,
hospites colens.- Alimentar a los
hospites alo.- Que da de
comer a los: ,, hospitum et peregrinorum nutritor.- Dar
muerte a los: hospites
occido.- Casa de huspedes: u
, contubernium.- Castigar a los
plagis hospites caedo.- Dar
muerte a los: hospites occido.- Engao de los huspedes
,, hospitum deceptio.Frecuentado por huspedes: ,
, hospitibus frequens.- Genero
so con los: ,, hospitalis.Gua de los huspedes: ,u
ciudad: ,-,u, hospes
privatus.- Que da muerte a los:
,, hospitum occisor.Que devora a sus huspedes: ,u, hospites devorans.- Que
engaa a los huspedes con fingimien
tos: ,, per simulationes hospitem fallens.- Que mata a
los
huspedes:
,,
hospites occidens.- Que no admite
huspedes o los deberes de la
hospitalidad: ,, inhospitalis.- Que se porta mal con los
huspedes: ,, qui male
age cum hospitibus.- Que tiene
muchos
huspedes:
u,u,
multos hospites habens.- Que viene

415

como husped: ,, peregrinans.- Que engaa a sus huspedes


,,u,
hospitum
deceptor.- Recepcin de un husped:
,,; ,, hospitum susceptio.- REcibir con gusto a
los: libenter hospites recipio.- Regalo que se da al husped:
,,u, munus quod datur
hospiti.- Ser husped pblico:
hospes sum
HUEVO ,,,u, ovum.Calentar
los
huevos
las
aves
concalefacio.- De forma de
huevo: ,, oviformis.- El
acto de estrellar los huevos: ,, excisio,exclusio ovorum
El acto de romperse los huevos:
,,
ovorum
fractio.Generacin dek huevo: ,,
ovi generatio.- Guardar los huevos:
u ova custodio.- Medio
salido del huevo: `,,
semi-exclusus ovo.- Poner huevos:
ovum pario.- Que lleva huevos: , ovum ferens.- Que
pone huevos: ,, ovipara
Semejante al huevo: ,, ovo
similis.- Vendedora de huevos: ,, ovorum venditrix
HUDA u,u,u,
u,,u,,u
u,u,,;u,u,u,,; ,,
; ,; ,
, effugium,fuga> Monumento que se
pone a la huda del enemigo:
,,, tropaeum ob
hostes versos in fugam
HUIR ,u,,
,,,
,,,,,u,,,,,,,,,u,,-,,-u,,, (u),u
,u,,,
,,,,
,-,,-
fugio.aufugio,terga verto,vito.-Huir

a: fugio ad.- A escondidas:


clam profugio.- A ua de
caballo: ,,, equo me prorripio.- Antes:
,
ante
confugio.Con: u una fugio.- Corriendo:
cursu me subduco.- De la

416

compaa de los hombres:


hominum consortium fugio.- De los
hombres por miedo: terreor
De miedo: ,,
,,, formido,pro metu aufugio.- Huir el
cuerpo,evitar: clam declino.- Escondidamente: , furtim effugio,suffugio.Hacer huir: ,, in
fugam conjicio,verto.- Huir de prisa
aufugio.- Juntamente: u
,u una fugio.Huir lejos: , longe
discedo.-Por mar:
me navibus subduco.- Precipitadamente: prorripio me raptim.Secretamente: ,
clam me subduco.- Silenciosamente:
, subterfugio.Volando: ,,-
avolo,pervolo.- De lo que se debe
huir: u,, fugiendus.De quien se ha de huir: u,
; ,, quo fugiendum
est.- El que puede huir: u,,
habens
vim
fugiendi.Facilidad de huir: u,, faci
litas fugae.- Que hace huir a los
hombres: u, fugam immitens
viris.- Que huye del campo a la
ciudad: ,, qui ex agro in
urbem fugit.- Se ha de huir: u
fugiendum est.- Sin esperanza de
huir: u sine fugae spe.Huyendo: fugiendo

HUMANO
,,,;
,,;-,,; ,,;
,,;
,
, humanus.- Gnero humano: ,
u, humanum genus.- Hacer humano,
dar carcter humano:
humanum facere.- Mostrarse humano:
memor sum humanitatis.- Humansimo: ,,
humanissimus.- Sacrificio de vctimas humanas: u,, hominum immolatio
HUMANOIDE ,,
specie praeditus

HUMEANTE ,,; u,
, fumidus,fumans
HUMEAR fumo
HUMEDAD ,,,;,
; ,,,; ,,
,,; .,;
,,; ,, humiditas,mador,humor.- Corromperse por la
humedad: u,u madeo.- Fl
cido por la: ,, flacci
dus ex humiditate.- Podredumbre por
humedad: ,, putredo e
nimio humore.- Que se alimenta en la
humedad:
,,
qui
in
humido alitur.- Soltar la humedad:
resudo.- Tener mucha humedad:
humore abundo

HUMANAMENTE humnaniter
HUMANIDAD ,,,
humanitas.- Que habla con humanidad:
,, humana lingua
loquens.- Rasgo de humanidad: u,, studiosum humanitatis factum.- Usar de humanidad: humano animo utor
HUMANIDADES,instruir en las letras
humanas: u ad humaniores litteras instituo
HUMANIZAR
facere

humana

humanum

417

HMEDAMENTE humide

`,,;-,, semimadidus.- Sitio hmedo: ,,


locus uliginosus.- Ser muy hmedo:
, humore nimio abundo.Andar por sitios hmedos:
per humida gradior.- Estar hmedo:
u, humesco,humidus sum.Gustar de lugares hmedos: u
aquosis locis gaudeo

HUMEDECER ,u,,,,,,,,,,u,
u,,u,u
,,,,
,,,, madefacio,humecto,intingo.- Antes
,,
ante
madefacio.- Ligeramente:
leviter humecto.- Humedecido ligeramente: u,, leviter madidus.- El acto de: ,,,; `,, madefactio
Humedecerlo todo: perhumesco

HUMILDAD ,,; ,,; ,,; ,,; ,,; ,, humilitas.- Servilismo: u,, humilitas
quae decet servos.- Con humildad:
humiliter

HUMEDECIDO ,,;
,; ,,; ,,;
,,,,;
,,; ,,;
,,;,,; u,
,u,u,`,
,; ,,; ,,;
,,; ,,; u,,; ,,; ,
; ,,,; u,
,; ,,; u,,
,,,; ,,;
,,; u,,; u,,; ,,; ,
,; ,,; u,
, ; ,,; ,,;
,, humidus,madidus,udus
roscidus,aquosus.- Lo humedecido:
,, dilutum.- Algo hmedo: `u,, aliquantum humidus.- Bien hmedo: ,,
pulchre roscidus.- Lugar hmedo y
fangoso: ,,,; ,,; ,,,; ,u, locus humidus.- Por la
lluvia: ,, pluvia madefactus.- Que anda por sitios hmedos
,u,; ,, per
humida ambulans.- Que tiene la
propiedad de andar por los sitios
hmedos: ,, habens vim
per humida ambulandi.- Que vive en
sitios hmedos: ,, qui in
humidis
vivit.Semi-hmedo:

HUMILDE ,,;
,; ,,; ,,;
,,;
,,;
u,,; ,,;
,,, humilis
Humilde,que se levanta poco del
suelo: ,,
humilis,non
multum assurgens a solo.- De humilde
condicin: ,, humilis
HUMILDEMENTE ,,u,- suppliciter,humiliter.- Pensar humildamente:
humiliter sentio
HUMILLACIN
,,
ramus
oleaginus lana obvolutus (signo de
humillacin que se llevaba,como
corona,en la cabeza en las fiestas
pianepsias emn honor de Apolo, en
Atenas).- ,,; ,, humiliatio
HUMILLAR , humilem
reddo.- A uno con palabras: dictis adjicere
HUMILLARSE,fcil en.. ,,
facile se submittens
HUMO ,,; ,,; ,,; ,,; ,u,;
,u,; ,u, fumus.- Abun

418

dante
en
humo:
,,
abundans fumo.- Agujero por donde
sale el humo (en el techo de las
casas): ,u, foramen per
quod fumus exit.- Ennegrecer con
humo: , fumo denigro.Levantar humo: fumum excito.Llenar de humo: ,
fumo impleo.- Lleno de humo: ,,; u,, a fumo vexatus,fumi plenus.- Reducir a humo:
u, in fumum redigo.Tener muchos humos: animosos spiritus gero

HUMOR,lquido de una cosa,jugo,supuracin u,, humor.- Exceso de


malos humores: u,, redundantia vitiosorum humorum.- Lleno de
malos humores: u,, vitio
sis humoribus plenus.- Lleno de
humores: ,, qui humoribus et succis abundat.- De mal humor
u,u,,; ,,; ,,; ,, tetricus,querelus,morosus

difficilis.- De semblante ttrico y


de mal humor: u,, vultum
praeferens iratum et tetricum.- El
que es de buen humor: u,,
qui bono est animo.- Estar de buen
humor: u bono animo sum.Estar de mal humor: u morosus sum.- Mal humor: u,,
morositas.- Ponerse o estar de mal
humor: u irascor

HURTAR ,,,,,,,
, furor,suffuror
furtim emoveo. A escondidas:
surripio.- Con astucia:
astute furor.- Ocultamente:
, suffuror.- Para
comer: surripio quod comedam.- Secretamente: furto
subduco.- Hurtar juntamente: u simul furto aufero.- Que hura
al anochecer: ,, qui sub
nocte furatur.- Accin de hurtar:
,,; ,, ipsa furandi
actio

HUMOS ,, fastus
HUMOSO ,, fumosus
HUNDIMIENTO ,, depressio
HUNDIR , immergo.- Que no
puede
hundirse:
,,
immersabilis

HURTO ,,; ,,
,,; ,,;,,
; ,,; ,,;
,,; ,,; ,
; ,u, (parvum furtum)
sublatio,abactio,furtum.- Hurto manifiesto: ,u, ipsum furtum,fragrans furtum.- Que es cogido
en
el
hurto:
,,
qui
deprehensus est in furto.- Coger en
el hurto: , deprehen
do in ipso furto

HURACN ,,; ,,
; ,, rapidus turbo,
impetus ventorum.- Con relmpagos y
rayos: ,, rapidus turbo
fulguribus fulminibusque comitatus.HURGN,instrumento de hierro para
atizar y remover el fuego:
,u,u, sarculum
HURTADILLAS,a hurtadillas:
,, furtim,furti
ve,clam.- Hacer a hurtadillas: clam facio

HUSO ,u,;,,;
,u,; u,u,; ,u,; ,,; ,
u, fusus,venticillus.- Semejante
al huso: ,, fusus
similis

HURTADO ,, furto ablatus.Lo hurtado: ,u, quod furto


ablatum est

419

HYDRA,serpiente de agua: `,,


hydra

420

También podría gustarte