Está en la página 1de 53

SISTEMAS

ELECTORALES
PARLAMENTARIOS
PRINCIPALES FAMILIAS DE FÓRMULAS ELECTORALES

MAYORITARIAS PROPORCIONALES

(Normalmente circs. uninominales) (Siempre circs. plurinominales)

Aspiran a reforzar al partido Aspiran a que haya una


ganador y excluir al resto correspondencia entre % de votos de
un partido y % de escaños en el
Énfasis en la estabilidad Parlamento
gubernamental
Énfasis en el principio de
semejanza

Mayoría
Mayoría
ABSOLUTA ¿Quiénes ganan?
SIMPLE Se pueden aplicar varias
Gana el partido que
fórmulas matemáticas
Gana el partido obtenga el 50% + 1
para la asignación de
que más votos de los votos
escaños a los distintos
obtenga (Sistemas a 2 vueltas / partidos
Voto alternativo)
Clasificación de sistemas

www.pippanorris.com
Evolución histórica de los sistemas electorales
(1945-1995)

MAYORITARIO MIXTOS PROPORCIONALES


Mayoría Voto Doble Voto Voto Paralelos Listas Mixto Voto
Relativa Bloque Vuelta Alternativo Único proporcional Único
No Transf.
Transf.
4 1 1 22 2
1945 - - - - 30
(13%) (3%) (3%) (73%) (6%)
6 1 1 1 1 30 1 2
1950 - 43
(14%) (2%) (2%) (2%) (2%) (70%) (2%) (4%)
17 1 1 1 1 34 1 2
1960 - 58
(25%) (2%) (2%) (2%) (2%) (59%) (2%) (4%)
24 3 2 2 1 2 36 1 2
1970 73
(33%) (4%) (3%) (3%) (1%) (3%) (49%) (1%) (3%)
29 4 5 2 1 4 43 1 2
1980 91
(32%) (4%) (5%) (2%) (1%) (4%) (47%) (1%) (2%)
33 5 7 2 3 6 46 2 3
1990 107
(31%) (5%) (6%) (2%) (3%) (6%) (43%) (2%) (3%)
39 9 18 2 2 18 57 6 2
1995 153
(25%) (6%) (12%) (1%) (1%) (12%) (37%) (4%) (1%)

(Fuente: IDEA adaptado)


SISTEMAS MAYORITARIOS
(a) Mayoría relativa
Mayoría simple

Escaños a repartir en una circunscripción: 1 (uninominal)

Nº de votos por votante: 1

Partido A: 32% (será el único representado por esa circunscripción con 1 escaño)
Partido B: 29%
Partido C: 15%
Partido D: 14%
Partido E: 10%

Total: 100%

Animación en Internet:
http://www.citizensassembly.bc.ca/flash/fptp-full
Voto en Bloque de partido

Escaños a repartir en una circunscripción: 3 (plurinominal)

Nº de votos por votante: 1

Partido A: 32% (será el único representado por esa circunscripción con 3 escaños)
Partido B: 29%
Partido C: 15%
Partido E: 14%
Partido F: 10%

Total: 100%
(b) Mayoría absoluta
Voto alternativo

Escaños a repartir en una circunscripción: 1 (uninominal)

Nº de votos por votante: Lista abierta

1ª preferencia 2ª preferencia 2ª preferencia

Candidato A: 32% (no Candidato A: 34% (+2) Candidato A: 34%


tiene 50%+1) Candidato B: 37% (+8 pero Candidato B: 51%
Candidato B: 29% sigue sin tener 50%+1) (+14 se llevará el escaño)
Candidato C: 15% Candidato C: 15% Candidato C: 15%
Candidato D: 14% Candidato D: 14% Candidato D: se cuentan
Candidato E: 10% Candidato E: se cuentan las segundas preferencias
las segundas preferencias de los que votaron a este
Total: 100% de los que votaron a este partido en 1º preferencia y
candidato en 1º se distribuyen
preferencia y se
distribuyen entre el resto Total: 100%

Total: 100%

Animación en Internet:
http://www.fairvote.org/irv/?page=1
668
http://www.fairvote.org/irv/?page=6
58
Sistema a dos vueltas

Escaños a repartir en una circunscripción: 1 (uninominal)

Nº de votos por votante: 1

1ª vuelta 2ª vuelta

Partido A: 32% (no tiene 50%+1) Partido A: 53% (se llevará el escaño)
Partido B: 29% Partido B: 47%
Partido C: 15%
Partido D: 14% Total: 100%
Partido E: 10%

Total: 100%

Si un partido obtuviera el 50%+1 de los


votos no habría 2ª vuelta.

En algunos países pasan a la 2ª vuelta


sólo los 2 primeros. En otros, todos los
que tengan más de un x% de los votos.
SISTEMAS PROPORCIONALES
Voto único transferible

Escaños a repartir en una circunscripción: varios (plurinominal; ejemplo: 4)

Nº de votos por votante: Lista abierta

Cálculo de la cuota:
(nº votos / escaños +1) + 1 = cuota
(100 votos / 4 + 1) + 1= 21 votos

1ª preferencia 2ª preferencia

Candidato A: 32% (1 escaño; 11 sobran) Candidato A: 2as preferencias x 0,34


Candidato B: 29% (1 escaño; 8 sobran) Candidato C: 30% (x 0,34)= 10,2
Candidato C: 15% Candidato D: 1% (x 0,34)= 0,34
Candidato D: 14% Candidato E: 1% (x 0,34)= 0,34
Candidato E: 10%
Candidato B: 2as preferencias x 0,28
Total: 100% (100 votos) Candidato C: 10% (x 0,28)= 2,8
Candidato D: 10% (x 0,28)= 2,8
Se cuentan las 2as preferencias de los Candidato E: 10% (x 0,28)= 2,8
que ya han obtenido escaño y se reparten
de forma ponderada (ver abajo).

Candidato C: 15 + 10,2 + 2,8=28 (1


escaño)
Candidato D: 14 +0,34+2,8=17,14
Candidato E: 10 + 0,34+2,8= 13,14

Como ni D ni E cumplen con la cuota,


para asignar el 4º escaño se contarían las
2as preferencias de C y se repartirían
igual que en el caso anterior.

Tasa ponderada de transferencia= Votos sobrantes Candidato x / Total de votos Candidato x

Tasa ponderada de transferencia Candidato A = 11 / 32 = 0,34


Tasa ponderada de transferencia Candidato A = 8 / 29 = 0,28

Animación en Internet:
http://www.citizensassembly.bc.ca/flash/bc-stv
-full
http://www.seo.sa.gov.au/canada/flash500.htm
Representación proporcional por listas

Escaños a repartir en una circunscripción: varios (plurinominal). (Ejemplo: 100 escaños;


circunscripción única de tamaño nacional)

Nº de votos por votante: 1

% Votos % Escaños aprox.

Partido A: 32% Partido A: 32% (32)


Partido B: 29% Partido B: 29% (29)
Partido C: 15% Partido C: 15% (15)
Partido D: 14% Partido D: 14% (14)
Partido E: 10% Partido E: 10% (10)

Total: 100% Total: 100%

El ajuste entre el % de votos y de escaños de cada partido


dependerá de la fórmula (D’Hont, Hare…) que se aplique.
SISTEMAS MIXTOS
Sistemas mixtos: vinculación
entre tiers
Representación proporcional personalizada / Sistemas mixtos proporcionales

(Comparar con los sistemas mixtos paralelos)

Escaños a repartir: 1 (nivel de distrito; uninominal) y varios (nivel estatal; plurinominal)


(Ejemplo: 100 escaños se reparten por el sistema mayoritario según voto a candidatos en
distritos uninominales y 100 por el sistema proporcional según voto a listas de partidos)

Nº de votos por votante: 2 (uno por distrito y uno de partido)

Nº Votos (distrito) % Votos (partido) % Escaños finales (ejemplo: 100


escaños)
Candidato A: 50 Partido A: 32%
Candidato B: 30 Partido B: 29% Partido A: 50+14=64 escaños (32%)
Candidato C: 10 Partido C: 15% Partido B: 30+28=58 escaños (29%)
Candidato D: 6 Partido D: 14% Partido C: 10+20=30 escaños (15%)
Candidato E: 4 Partido E: 10% Partido D: 6+22=28 escaños (14%)
Partido E: 4+16=20 escaños (10%)
Total: 100 votos Total: 100% (100
votos)
100% escaños=200
El ajuste entre el % 32%=64
de votos y de 29%=58
escaños de cada 15%=30
partido dependerá 14%=28
de la fórmula que se 10%=20
aplique.
Paralelos

No compensan la desproporcionalidad (Comparar con los sistemas mixtos


proporcionales)

Escaños a repartir: 1 (nivel de distrito; uninominal) y varios (nivel estatal; plurinominal)


(Ejemplo: 100 escaños se reparten por el sistema mayoritario según voto a candidatos en
distritos uninominales y 100 por el sistema proporcional según voto a listas de partidos)

Nº de votos por votante: 2 (uno por distrito y uno de partido)

Nº Votos (distrito) % Votos (partido) % Escaños (ejemplo: 200 escaños

Candidato A: 50 Partido A: 32% Partido A: 50+32=82 escaños (41%)


Candidato B: 30 Partido B: 29% Partido B: 30+29=59 escaños (29,5%)
Candidato C: 10 Partido C: 15% Partido C: 10+15=25 escaños (12,5%)
Candidato D: 6 Partido D: 14% Partido D: 6+14=20 escaños (10%)
Candidato E: 4 Partido E: 10% Partido E: 4+10=14 escaños (7%)

Total: 100 votos Total: 100% (100


votos)

El ajuste entre el %
de votos y de
escaños de cada
partido dependerá
de la fórmula que se
aplique.
Voto único NO transferible

Escaños a repartir en una circunscripción: varios (plurinominal; ejemplo:3)

Nº de votos por votante: 1

Candidato A: 32% (1 escaño)


Candidato B: 29% (1 escaño)
Candidato C: 15% (1 escaño)
Candidato D: 14%
Candidato E: 10%

Total: 100%
FÓRMULAS ELECTORALES
(proporcionales)
* Hare (MR) Q=V/M
Cuotas * Droop Q=V/M+1
o * Imperiali Q=V/M+2
“restos * Imperiali Modificada Q=V/M+3
mayores”

Fórmulas Electorales
más utilizadas
• Danesa 1,4,7,10
Divisores,
• Saint-Lagüe 1,3,5,7
o
• Saint-Lagüe Modificado 1.4,3.5,7
“medias
• D’Hondt 1,2,3,4
mayores”
LOS EFECTOS DE LAS DISTINTAS FÓRMULAS
PROPORCIONALES
• En principio, todas las fórmulas basadas en cuotas o “restos
mayores” suelen ser más proporcionales que las basadas en
cocientes o la “media mayor”:
HARE: es de las más proporcional, DROOP es intermedia y la
cuota IMPERIALI es la que es más desproporcional
• Las fórmulas basadas en cocientes o “media mayor” suelen
favorecer a los partidos más votados y perjudicar a los menos
votados:
D’HONDT: favorece a los más votados y perjudica a los menos
SAINT-LAGUË (‘pura’): intenta corregir el efecto anterior y es
más proporcional. La Saint-Lague modificada es intermedia entre
D’hondt y la pura
LAS DISTINTAS FÓRMULAS PROPORCIONALES

• PROPORCIONALES: Favorecen a partidos pequeños


• Saint-Lague pura y danesa
• INTERMEDIAS
• Saint-Lague modificada y cuotas Hare y Droop
• DESPROPORCIONALES: Favorecen a partidos grandes
• D’hondt e Imperiali
Thomas Hare, 1806-1891
Fórmula de HARE
• Cuota = La suma del total de los votos válidos en una circunscripción, dividida por
el número de escaños a repartir en esa circunscripción.

Número de votos válidos:


100 Cuota = (100/5) = 20
Número de escaños : 5
• Se reparten los escaños según la cuota, si sobrasen escaños se reparte entre los
partidos con los restos mayores.

Ejemplo:
Cuotas enteras

Cuota = 20

1 2

Restos

3 4 5

dt
Victor d´Hondt, 1841-1901
Fórmula de D’HONDT

• Se divide el número de votos obtenido por cada partido entre los números de la
serie aritmética: 1 , 2, 3 , 4, 5 , 6, 7 , 8, 9 , 10 , . . . .
• Se escogen los 5 valores mayores de la división resultante (por ser 5 los
escaños a repartir) y se van asignando primero los que tienen los valores más
altos.
Ejemplo

Número de escaños : 5
Serie d’Hondt
Número de escaños : 5 Serie d’Hondt

1 3
2 4
5

Resumen:
André Sainte-Laguë, 1882-1950
Fórmula de SAINT-LAGUË

• Se divide el número de votos obtenido por cada partido entre los números de la serie
aritmética: 1 , 3 , 5 , 7 , 9 , 11 , . . . .
• Se escogen los 5 valores mayores de la división resultante (por ser 5 los escaños a
repartir) y se van asignando primero los que tienen los valores más altos.

Ejemplo

Número de escaños : 5
Serie Saint Laguë
Número de escaños : 5 Serie Saint Lagüe

1 4
2
3
5

Resumen:
CIFRA REPARTIDORA
d e l m é to d o d -H o n d t
• Variante
e l to ta l d e v o to s lo g r ad os
• Es necesario dividir n te y o b te ner
o r a o c o n s ta
entre una cifra repartid d o p r op o rc io n al
d e u n m o
la cantidad de escaños
a lo s v oto s o bte n id o s.
ltim a c ifr a o c o c ie n te a
• La cifra repartidora es la ú a ñ o e n e l
re c ib ir u n e s c
la que le corresponde ñ o s s e g ú n la
n d e e s c a
proceso de adjudicació
fórmula d-Hondt
• Perú, desde 1963
Cifra repartidora (Perú)
• Cuatro partidos /A,B,C,D/
• 5 escaños
Simulador D’Hondt

Portal Electoral

www.portalelectoral.es/mapas/prueba1.htm
TIPO, ESTRUCTURA O FORMA

DE VOTO
Tipos de votos - I

Circunscripiones
UNINOMINALES
CANDIDATO
Voto en bloque
Voto personalizado Circunscripciones
PLURINOMINALES Voto limitado

¿A quién se Voto único transferible


dirige
(Según la relación entre
el voto?
votos a emitir / escaños a
elegir)

PARTIDO

Voto de lista
Tipos de votos – II

A un CANDIDATO

En exclusiva

Voto CATEGÓRICO A un PARTIDO (Lista cerrada y bloqueada)

¿Se dirige a
alguien
en exclusiva
o Entre CANDIDATOS DE DISTINTOS PARTIDOS
en términos de (Panachage o lista abierta)
preferencias?
Preferencias
¿Sólo de un
partido
Voto o de varios?
PREFERENCIAL
(“no bloqueado”)
Entre CANDIDATOS DE UN MISMO PARTIDO
(lista cerrada no bloqueada)
Tipos de votos – III

Voto ALTERNATIVO
Sí Voto ÚNICO TRANSFERIBLE

Voto TRANSFERIBLE (Si no hay ganador por mayoría absoluta


o ninguno alcanza la cuota requerida se
eliminan los candidatos con el menor
número de votos y se reparten las
¿Son segundas (y terceras) preferencias de
transferibles los votantes que les habían elegido en
las primer lugar)
preferencias?

No
Listas CERRADAS NO BLOQUEADAS
Voto NO TRANSFERIBLE
Voto ÚNICO NO TRANSFERIBLE
Voto en Bloque

Escaños a repartir en una circunscripción: varios (plurinominal; ejemplo:3)

Nº de votos por votante: 3

Candidato A: 32% (1 escaño)


Candidato B: 29% (1 escaño)
Candidato C: 15% (1 escaño)
Candidato D: 14%
Candidato E: 10%

Total: 100%

Similar al “Voto limitado” (un voto menos que escaños a repartir)


Modalidad del voto
• Listas cerradas y bloqueadas (España, Portugal); los electores no pueden
alterar las listas confeccionadas por los partidos políticos.

• Listas con expresión voluntaria de una preferencia por un candidato


(Bélgica, Austria, Holanda, Noruega, Suecia); aunque es teóricamente
posible, las preferencias voluntarias no suelen alterar el orden
preestablecido.

• Listas con expresión obligatoria de una preferencia (Finlandia); en este


caso las preferencias determinan el orden.

• Panachage (Luxemburgo, Suiza); los electores disponen de tantos votos


como escaños, pudiendo atribuirlos a una lista (una preferencia para cada
candidato), acumularlos en algunos candidatos (de dos en dos), o bien
distribuirlos entre candidatos de las distintas listas.

• Voto único transferible (Irlanda); el elector expresa su orden de


preferencias con respecto a todos los candidatos sin tener en cuenta a los
partidos.
Voto preferencial
• Ventajas:
– Evita los abusos de las cúpulas de los partidos
políticos
– Facilita cierta gobernabilidad mediante el
transfuguismo hacia el partido presidencial
• Problemas:
– Genera luchas internas en los partidos y promueve la
contienda intrapartidista
– Encarece las campañas elecgtorales, pues los
candidatos deben gastar altas sumas para ganar el
voto de los electores
Distribución de las 3 familias de sistemas electorales en el mundo - 1997

60

54

50

40

35
PORCENTAJES

30

20

10
10

Mayoritarios Proporcionales Mixtos


Distribución de los sistemas electorales en el mundo - 1997

35

32
31
30

25

20
PORCENTAJES

15
15

10 9

6
5
3
1 1 1
0
Mayoría relativa - Mayoría relativa - Mayoría absoluta Mayoría absoluta Listas Mixtos Voto único Paralelos Voto único no
UNIN. PLURIN. (Bloque) - Voto alternativo - Dos vueltas proporcionales transferible transferible

Sistemas mayoritarios Sistemas proporcionales Sistemas mixtos


Fragmentación y NEP
• Cálculo de Fragmentación y NEP
• Tabla 4.7. Elecciones generales 2000. Circunscripción de Barcelona

Candidaturas v v2

Partit dels Socialistes de Catalunya 0,355 0,126

Convergència i Unió 0,263 0,069

Partido Popular 0,235 0,055

Esquerra Republicana de Catalunya 0,051 0,003

Iniciativa per Catalunya-Verds 0,041 0,002

Esquerra Unida i Alternativa 0,025 0,001

Els Verds-Grup Verd 0,006 0,000

Otros 0,003 0,000

suma v2 0,256

F=1-suma v2 = 0,74 NEP=1/ suma v2= 3,9


Desproporcionalidad
Tabla 4.5. Elecciones 2001 (Reino Unido, House of Commons)
Proporcionalidad según el índice Loosemore-Hanby
P= (22+6,5 +10,4 +1,0 +1,5 +0,1 +0,1+0,1+0,1+0,1+1,6)/2=21,8

Partido % Votos % Escaños N Escaños Diferencia


% e- % v

Laboristas 40,7 62,7 413 22,0


Conservadores 31,7 25,2 166 -6,5
Lib-Dem 18,3 7,9 52 -10,4
SNP (Nacionalistas Escoceses) 1,8 0,8 5 -1,0
UKIP (Anti UE) 1,5 0,0 0 -1,5
UUP (Unionista Irlanda N.) 0,8 0,9 6 0,1
PC (Regionalistas galeses) 0,7 0,6 4 -0,1
DUP (Unionista radical Irlanda N.) 0,7 0,8 5 0,1
SF (Separatista Irlanda N.) 0,7 0,6 4 -0,1
SDLP (Socialdemócrata Irlanda N.) 0,6 0,5 3 -0,1
Otros 1,8 0,2 1 -1,6
99,3 100,0 659
Desproporcionalidad 2
Tabla 4.6. Elecciones 1999 (Suiza, Nationalrat)
Proporcionalidad según el índice Loosemore-Hanby
P=(0,5+3+1,6+1,7+0,5+0,8+1,3+0,3+0,7+0,1+0,9+0,2+0+0,1)/2=2,5
Partido % Votos % Escaños N Escaños Diferencia
% e- % v

SVP Conservadores 22,5 22,0 44 -0,5


SPS Socialdemócratas 22,5 25,5 51 3,0
FDP Liberales 19,9 21,5 43 1,6
CVP Cristianodemócratas 15,8 17,5 35 1,7
GPS Verdes 5 4,5 9 -0,5
LPS Liberales 2,2 3,0 6 0,8
SD Extrema derecha 1,8 0,5 1 -1,3
EVP Cristianodemócratas conservadores 1,8 1,5 3 -0,3
protestantes

EDU Conservadores 1,2 0,5 1 -0,7


PdA Comunistas 1 1,0 2 0,0
LdT Regionalistas Ticino 0,9 1,0 2 0,1
FPS Conservadores 0,9 0,0 0 -0,9
LdU Independientes 0,7 0,5 1 -0,2
Sol Socialistas 0,5 0,5 1 0,0
CSP Cristianodemócratas progresistas 0,4 0,5 1 0,1
Varios índices de desproporc.
PARTIDO % VOTOS ESCAÑOS DESVIACIÓN
N %
A 35% 50 42% 7
B 30% 41 34% 4
C 25% 24 20% 5
D 10% 5 4% 6
TOTAL 100 120 100 -------

COMPARACIÓN DE MEDIDAS DE DESPROPORCIONALIDAD


 
 
DESPROPORCIONALIDAD:
Desviación Promedio de Rae

(7+4+5+6)/4 = 5.5
 
D de Loosemore y Hanby
(7+4+5+6)/2 = 11

Menores Cuadrados de Gallagher

(7 + 4 + 5 + 6 ) / 2 = 8
2 2 2 2

 
Desviación Mayor =7
 
Volatilidad

También podría gustarte