Está en la página 1de 37

ACHI, VARIANTE DE CUBULCO

Ab' chee'. Rama.


Ab'aneel. Celoso.
Ab'anik. Celar.
Ab'aq. Hollín.
Ab'areel. Ebrio.
Ab'arik. Embriagarse.
Ab’aj. Piedra
Ab'aaj. Manos
Ab'ixib'al. Arado.
Achaqon. Persona con huellas de barros en la cara.
Achaa'. Hermano-a menor.
Ach-ilam. Caminar juntos.
Achinimanel. Acompañante.
Achiyab'. Hombres.
Aj naj. Persona de lejos.
Aj waral. De aquí, de este lugar.
Aj Xoy. Persona de Joyabaj, Quiché.
Aj yanel. Entregador de novia o novio en una pedida.
Ajawal. Señor, jefe.
Ajb'iltzij. Mensajero.
Ajb'inel. Visitante.
Ajb'ix. Cantante.
Ajchajal. Guardián, cuidador.
Ajchak. Trabajador.
Ajchi. De aquí.
Ajch'ayool. Fundidor de metales
Ajjitz'. Tejedor.
Ajke'el. Molendera.
Ajk'as. Deudor.
Ajpatan. Servidor.
Ajpilol chikop. Carnicero, destazador.
Ajpuxukut. Es de un lugar que está al lado de algo.
Ajsik'ineel. Gritón, llamador, voceador, anunciador.
Ajsujul. Ofrecedor.
Ajtikonel. Sembrador.
Ajt'oronel. Mentiroso.
Ajtzij. Jocoso-a, chistoso.
Ajtz'aaq. Constructores, albañiles.
Ajtz'ononel. Pedidor, casamentero.
Ajyakanel. Levantador.
Ajyakol ak'. Negociador de gallinas.
Ajyol wa. Almorcero.
Aj'anol xajab'. Fabricante de caites.
Aj'anol. Hacedor.
Aj'atisal tzij. Traductor.
Aj'atzil. Administrador, jefe.
Aj'uk'al utzam. Director, encargado.
Ali'al. A scondidas.
Amolo. Gusano.
Ana utziil. Por favor.
Anb'aluj. Camagua.
Anb'al. Instrumento para subir.
Anchi'el. Canchel, aldea de Cubulco.
Anik. Subir.
Anix. Anis.
Anmajik. Huir.
Anmajnaq.
Anom. Ha hecho.
Antib'al. Antiguo.
Antz'ikin. Chorcha, ave.
An'oj. Amarillento, fruta madurándose.
An. Amarillo.
Apiich'. Pájaro Carpintero.
Apooj. Señorita.
Aqanij. Pies.
Aqan. Horcóncillo.
Aqul. Cuello.
Aranxex. Naranja.
Arawen. Yerbabuena.
Arayijb'al. Tu deseo.
Are ile. Ese es.
Are iri. Este es?
Are. Cuando.
Are. Asi es.
Asyete. Higuerillo.
Ati chikop. Vaca.
Axna. Burro-a.
A'a'l. Brasas.
A'eq. Lunar.
A'een. Molendero.
A'eer. Deshierva.
A'teew. Pludismo.
Aa'. Fiebre
B'a ri. Adiós.
B'ajajik. Espasmo.
B'ajim. Apretado.
B'ajinik. Apretar.
B'akilo'. Novilla.
B'aq. Anillo.
B'arak. Berraco.
B'ari ut. Adiós pues.
B'arum. Retorcido, pita.
B'arunik. Retorcer.
B'atz'. Enrollar.
B'ayb'anik. Quitar tiempo
B'ay. Vaya.
B'a'aa'. Bala.
-B'a'iil. Pepitas.
B'a'wachiij. Mal de ojo.
B'a'wach. Ojo.
B'ejmayik. Forma de andar pasmado.
B'elejtz'aq. Nombre de un lugar.
B'elel. Derrama.
B'esawik. Sofocado en respirtación.
B'eyaa. Quebrada de riachuelo.
B'i che. Por qué.
B'ichil. Desgranable.
B'ik. Partícula direccional.
B'iloj. Limpia de la milpa con bueyes.
B'ilwachi. Estas cosas.
B'ilwach. Cosas.
B'inib'al. Instrumento encaminador.
B'ininaq. Ha caminado.
B'iqanik. Desgranar.
B'irir. Rollizo.
B'iroxik. Qué cosa es?
B'isb'al. Qué pena, qué tristeza.
B'iwil. Astuto.
B'iw. Astucia.
B'ixanb'al. Cancionero.
B'ix. Canto.
B'iyaji. Este nombre.
B'iyaj. Nombres.
B'i'anik. Tragar
-B'i'ik. Comer.
B'i'ooj. Comiendo.
B'i'oom. Comido.
B'iis. Tristeza.
B'ojimayik. Andar dificultoso.
B'oj. Olla.
B'olib'al. Calentador, asador.
B'olonik. Asar.
B'oqom. Arrancado.
B'orob'ik. Enrollado.
B'ox. Sebastián, Sebastiana
B'ujinik. Aporrear.
B'ukim. Envuelto, encerrado en algo caliente.
B'ukinik. Envolver.
B'uru. Burro.
B'usb'us. Flexible.
B'us. Tordito.
B'uyb'uy. Suave.
B'uyil. Terquedad.
B'uy. Terco.
B'uuq. Ciguamonte.
Chab'at. Cabro, cabra
Chab'isoj. De prisa, apresúrate.
Chajchoj. Grisáceo.
Chajij. Cuidar.
Chakalte'. Cedro.
Chakal. Parado.
Chakanik. Gatear.
Chalaan. Extrovertido.
Chapatal. Agarrado.
Chapawnaq. Ha agarrado.
Chapin. Violador, ladrón.
Chaqaj. Manojo, Percha.
Chaqij. Seco.
Chaqon. Cosquillas.
Charanik. Arrastrando.
Charareem. Arrastrado.
Chararik. Arrastrar.
Charar. Ruido que produce al arrastrar algo como lámina.
Charb'al. Instrumento para arrastrar.
Charem. Arrastrado.
Chatalik. Escogido.
Chayik. Escoger.
Chay. Vidrio.
Cha'ab'. De noche.
Cha'ik. Escoger.
Cha'im. Prestar.
Cha'ixel. Hermano menor.
-Cha'iil. Cocimiento.
Cha'. Maduro.
Cha'. Cocido.
Cha. Dicen.
Chaaj. Ceniza, gris.
Chaa'. Hermano menor.
Che Oxib' Krus. Tres Cruces, aldea de Cubulco.
Chemelik. Reposado.
Chem. Chema, nombre de persona.
Chetanik. Cortar.
Chetb'al. Cortador, instrumento para cortar.
Chetchik. Perfecto.
Chetom. Cortado.
Chettalik. Está cortado.
Chey. Eliseo, nombre de persona.
Che. A él o ella.
Chi Cho. Chichó, caserío de Cubulco.
Chi ja. Corredor de la casa.
Chib'alam. Chibalán, caserío de Cubulco.
Chib'aqit. Chivaquito, Caserío de Cubulco.
Chib'e. Orilla del camino.
Chib'ichik. Tupidas, juntas.
Chikach. Canasta.
Chikaaj. Arriba.
Chikopiil. Gérmenes.
Chik. Otra vez.
Chik'chik'. Despeinado.
Chimchim. Todo ralo.
Chi' chak. En orilla del trabajo.
Chi'imaj. Prestar.
Chi'imanik. Prestando.
Chi'imatalik. Está prestado.
Chi'imaxik. Prestado.
Chi'. Boca.
Chi. Aquí.
Chiij. Oveja.
Chii'. Labios, orilla.
Chwikaminaq. Cementerio
Ch'ab'eneel. Visitador.
Ch'ab'enik. Saludar.
Ch'ab'i'a'. Cometa.
Ch'akaneel. Fantasma.
Ch'akatajik. fue engañado, fue ganado.
Ch'akat. Almohada.
Ch'akb'al. Instrumento para ganar.
Ch'akooj. Ganar, obtener.
Ch'akoom. Algo que ya está ganado.
Ch'akuul. Cuerpo.
Ch'amach'. Guayaba silvestre, guayabillo.
Ch'aminik. Burlar, criticar.
Ch'amiy. Bastón, niño de apoyo a anciano.
Ch'amiim. Burlado, indirectas.
Ch'analik. Desnudo.
Ch'apalik. Trabado.
Ch'apap. Cuña, prensador.
Ch'aqaap. Mitad, pedazo.
Ch'ar. Ronco.
Ch'awel winaq. Testigo.
Ch'aweel. Abogado.
Ch'awisanik. Tocar, sonar.
Ch'ayab'al. Chicote.
Ch'ayaneel. Golpeador.
Ch'ayanik. Golpear.
Ch'ayik. Golpear, pegar.
Ch'ayoom. Pegado, golpeado.
Ch'a'ojinik. Pelear.
Ch'a'ojixik riij. Exigible.
Ch'a'ooj. Guerra, pelea.
Ch'a'teel. Hablador.
Ch'a'teem. Palabra, hablar.
Ch'a'teem. Idioma, palabra.
Ch'a'tib'enik. Criticar, chismosear.
Ch'aab'. Arco.
Ch'aam. Shuco.
Ch'aat. Cama.
Ch'ech'am. Martín pescador.
Ch'ejeb'. Pájaro carpintero.
Ch'eleem. Llevado del brazo.
Ch'emeb'anik. A mediados.
Ch'enensanik. Mojar.
Ch'eek. Rodilla.
Ch'ich'o'neel. Molestón.
Ch'ich'o'nik. Molestar.
Ch'ikoom. Clavado.
Ch'ip. Último hijo.
Ch'i'x. Erizo.
Ch'iich' k'aam.
Ch'iich' tayb'al. Radio.
Ch'iich'. Metal.
Ch'ok. Sanate.
Ch'o'ojim. Discusión.
Ch'upik. Cortar .
Ch'upunik. Cortando, cortar.
Ch'upuuj. Corte.
Ch'upuum. Cortado.
Echa'iil. Frutal.
Echaa'. Fruta.
Ek'awik. Pasando.
Ek'awinaq. Ha pasado
Ek'awisaaj. Pasarlo.
Ek'awisaam. Pasado.
Ela'. Robo
Ela'ik. Robar.
Elisaneem. Saque.
Elisanik. Sacar.
Elisawik. Sacado.
Elisaxik. Sacarlo-a
Elisaam. Sacado, quitado.
Eli'anik. Robar.
Eli'oom. Ladrón
Eqab'. Negros
Eqmuj. nublado.
Equmal. Oscuridad.
Equum. Oscuro.
Erenib'al. Carretilla.
Erenik. Acarreando.
Erexik. Acarrear.
Ereem. Acarreado.
-Eslal. K'utab'iyaj Yerba.
Etab'al. Balanza.
-Etaliil. Señal
Etamam. Sabido.
Etamaneel. Conocedor.
Etamanik. Conocer.
Etamaxik. Conocer, aprender.
Etz. Finado.
Etz'ab'al. Juguete.
-Etz'ab'aliil. Juguete.
Etz'aneel. Jugador-a.
Etz'anik. Jugar.
Etz'anisaaj. Jugarlo.
Etz'eb'ej. Jugarlo.
Etz'eb'em. Jugado.
Etz'eb'exik. Jugarlo.
Etz'eneem. Juego.
Ey. Adiós (Respuesta).
Ees. Monte.
Eet. Horconcillo.
Ib'och'. Vena, arteria.
-Ib'och'iil. Venas.
Ib'ooy. Armadillo.
Ij-ij. Día a día.
Il. Susto.
Ipij. Pellizco.
Ipim. Pellizcado.
Ipinik. Pellizcar.
Ipixik. Pellizcar.
Is. Vello.
Iskatz. Tábano.
-Islaal. Vellosidad.
Ismachii'. Bigote.
Ismaal. Pelambre. Pelambre.
-Ismaaliil. Pelaje, plumaje.
Ixkab'. Cera.
-Ixkab'iil. Ceras.
Ixk'aq. Uña.
-Ixk'aqiil. Uñas, garras.
Ixmak'ux. Olvidadizo.
Ixmukur. Pájaro Tortolita.
Ixpeq. Sapo.
Ixpichek. Yagual.
-Ixpichekiil. Yaguales.
Ixpumuuy. Paloma
Ixtuk'. Hipo.
-Ixtuk'lal. Ipo.
Jaqooj. Abriendo.
Jat'ooj. Apretando. Cortando. Apretando.
Jech'isaaj. Tuércelo.
Jech'iim. Desviado, torcido.
Jek'oom. Halado, halar.
Jik. Sosegado.
Jikib'aneel. Comprometedor
Jikib'anik. Comprometer, asegurar.
Jikib'axik. Comprometió, aseguró.
Jikib'aam. Convenido.
Jikik. Convenido, asegurado.
Jikisaaj. Lo convenció, lo aseguró
Jikoj. Convencimiento. Sobar.
Jikoom. Sobado, emparejado.
Jilawik. Quejarse.
Jilikirijik. Resbalar.
Jilikirijinaq. Se ha resbalado.
Jililik. Liso.
Jililinaq. Resbalado.
Jininik. 1 Trueno, retumbo.
Jintaj. No hay.
Jisis. Puntiagudo.
Jitz'. Amarrar varillas.
Jitz'ik. Varillas amarradas.
Jitz'isaaj. Amárralos-as.
Jitz'oom. Varillas amarradas.
Jix. Váyanse.
Ji'ijatik. Sollozando.
Ji'ik. Ahogar.
Ji'ixelab'. Yernos.
-Ji'jik. 1 Jaluwach. Alto, delgado, estirado.
Ji'ojob'. Tosferina.
Ji'oneel. Galgo, comilón.
Jii'. 1 K'utab'iyaj. Yerno.
Jo. Vamos.
Jochim. Desprendido.
Jochixik. Desprender.
-Jochonik. Trepar.
Jochoy. Guitarrón.
Joch'. K'utab'iyaj Atol, chilate.
-Joch'iil. De atol.
Jokisaaj. Limpiarlo-a.
Jokonik. 1 Anooj. Limpiar.
Jokosab'al. Limpiador, purgante.
Jokooj. Limpieza.
Jokoom. Limpiado.
Jok'ib'al. Molino.
Jolajuj. Quince.
Jomet. Corteza gruesa de árbol.
Joq. Tusa.
-Joqlal. Tusas.
Jorob'ik. Maravillar.
Jorob'inaq. Enfriado.
Jorob'isaneel. Enfriador.
-Jorob'isaaj. Enfríalo.
Jorob'isaam. Enfriado.
Jorob'sab'al. Enfriador, refrigerador.
Joror. Frescura.
Josi'ij. Asear.
Josi'im. Aseado.
Josi'inik. Anooj Asear.
Jowox. K'utab'iyaj Garza.
Jo'. Vamos.
Jub'aak. Un cocimiento.
Jub'i'. Poquito.
Jub'oraaj. Manojo
Juchaqaaj. Montón / rimero.
Jucholaj. Una fila.
Juch'. Línea, raya.
Juch'aay. Una tanda.
Juch'ik. Firmado, rayado.
Juch'isaaj. Ráyalo, fírmalo.
Juch'talik. Ha sido rayado.
Juch'uneel. Rayador, firmador.
Juch'uyaaj. Un racimo.
Juch'uuj. Firmar, firmar.
Juch'uum. Firmado, rayado.
Jujunal. De uno en uno.
Jujunanil. Uno por uno.
Jukmayik. Arrastrar.
Jukuneel. Arrastrador.
Jukunik. Arrastrar.
Juk'alaaj. Un toque de campana.
Juk'ulaj. Un par.
Julaj. Una vez.
Julajuj. Once.
Julee'. Una unidad.
Juluwik. Ardiendo.
Juluwinaq. Ardido.
Juluwisaaj. Arderlo.
Junimanel. Bromista.
Junimanem. Broma.
Junimanik. Bromear.
Juntir. Rápido.
Jutaq. Algunos.
Jutux. Aceitillo (hierba).
Jut'ub'aaj. Agrupado, montón.
Jutzob'aaj. Grupo.
Jutz'. Ovalado, doblado.
Jutz'ub'aj. Una chupada.
Jutz'ujaj. Una gota.
Jutz'ujiik. Ovalado.
Juyak. Una sola vez.
Juyub'al. Terreno de, querencia.
Juuch'. Firma.
Kachut. Gorra.
Kach'uuj. Masticando.
Kalawux. Clavo.
Kalee. Doble.
Kalyexik. Duplicar, doble.
Kalyeem. Doblado, duplicado.
Kamajajik. Vahído.
Kaqsut. Remolino.
Kaxlaan ixiim. Maicillo.
Kayej. Asir con la boca.
Kayexik. Asir con la boca.
Kayeem. Asir con la boca.
Keb' oxib'. Dos que tres.
Keb' palaj. Hipócrita.
Keje. Así.
Kejewiri'. Etcétera.
Kemab'al. Telar.
Kem-am. Telaraña.
Kemoom. Está tejido.
Kenib'al. Lugar para moler.
Kenik. Moler.
Kenisaaj. Ponerlo a moler.
Kenoq. Muele.
Ketet. Circunferencia, redondo.
Kexu. Queso.
Kexuki'ik. Se arrodillan.
Keyib'al. Cernidor, colador.
Keyim. Mecido, colado.
Keyka. Mecelo.
Ke'eloq. Significado.
Keej. Venado.
Kib'. Ellos-ellas mismos-as.
Kichanik. Esparcir.
Kichib'al. Esparcidor (manguera)
Kichik. Espacir.
Kichilik. Esparcido, tendido.
Kichooj. Esparciendo, extendiendo.
Kichoom. Esparcido, tendido.
Kikoj. Semidulce.
Kikoteb'ej. Alegrarse.
Kikotemaal. Alegría.
Kikotik. Alegrar.
Kikotisaaj. Alégralo.
Kiliis. Impedido, invalido.
Kiliis kiliis. Gavilancillo.
Kina'. Frijol.
Kiranik. Soltar, algo suelto.
Kirij. Sacudir.
Kirijisaaj. Sacudirlo.
Kirik. Desatar.
Kirim. Sacudido, esparcido.
Kirir. Poco compacto.
Kiririk. Regando.
Kiririsaaj. Regarlo-a.
Kirixik. Sacudir.
Kirooj. Desatando.
Kiroom. Desatado.
Kis. Popó, heces, estiércol.
Kisiil. Popó, excremento.
Kitzib'al. Salpicador, rociador.
Kitzij. Salpicar.
Kitzik. Salpicar.
Kitzim. Salpicado-a.
Kitzooj. Salpicando.
Kiyaal. Dulzura.
Koch. Obsequio, regalo.
Kochiil. Obsequios.
Koch'. Esfuerzo, perseverancia, sacrificio.
Koch'inik. Esforzar, perseverar, sacrificar.
Koch'iil. Esfuerzo.
Kojcha. Decimos.
Kojik. Poner
Kojo. Creyó .
Kojob'al. Credo, lugar de ...
Kojol aa'. Intercesor espiritual.
Kojoneel. Obediente.
Kojonik. Creer, poner.
Kojoy. Cogollo.
Kojool. Ponedor (instrumento).
Kojoom. Puesto (poner).
Kokech. Coquecha.
Kokik. Poner huevos (gallina).
Koko. Cacao.
Kokox. Codorniz.
Kok'. Fino, bien molido.
Kok'ilal. Lentamente.
Kok'iil. Despacio.
Kolkol. Ligoso, embarrado.
Komoon. Aldea, comunidades.
Konojel. Todos.
Kopij. Flojar.
Kopim. Flojo.
Kopinik. Aflojar.
Kopirisaaj. Aflojarlo.
Kopkik. Tallo grueso.
Koq. Apúrate, luego, a prisa.
Koralab'aj. Cerco de piedra.
Korkor. Flojo.
Kosik. Cansar, fatigar.
Kosinaaq. Cansado.
Kotkot. Curvado.
Koton. Camisa.
Kototeem. Curveado, Pandeado.
Kotz'i'ik. Acostar.
Kotz'ob'axik. Acostarlo.
Kotz'olb'eem. Acostado(a)
Kotz'oleem. Acostado.
Kotz'olik. Acostado.
Koxoxik. Dolor abdominal.
Koykik. Robusto.
Koyoy. Robusto.
Ko'ij. Desvío.
Ko'ikik. Desviado, garabato
Ko'im. desviado.
Kook. Coco.
Koo'. Colgador con gancho.
Kub'an. Canastita.
Kub'isaaj. Conformarlo.
Kub'ukaq. Abultamiento.
Kub'ulaq. Abultamientos.
Kuchiliil. Calzontes.
Kuk'ulumaaj. Cuidarse de peligro.
Kulb'em. Forma de sentar
Kuleem. Sentando.
Kulik. Sentado.
Kulo'b'ej. Comprar.
Kunab'al. Medicina.
Kunab'em. Medicamento.
Kunaj. Curar.
Kunam. Curado.
Kunanb'al. Hospital.
Kunaneel. Médico, curandero.
Kunanik. Sanar, curar.
Kunaxik. Curado.
Kunb'ej. Curarse.
Kunb'em. Curado
Kunes. Ciempies.
Kuntajik. Curado.
Kup. Colilla de
Kupiil. Trocitos.
Kupkaq. Colillas.
Kutukaq. Cortos.
Kutukik. Cortitos.
Kutzkatik. Husmear.
Kuwaxik. Esconder
Kuxtab'al. Herencia, recuerdo.
Kuxtaj. Recordar.
Kuxtaneel. Recordador.
Kuxtanik. Recordar.
Kuxtaxik. Recordarlo.
Kuxtaam. Recordado.
Kuytalik. Perdonado (a).
Kuyuneel. Perdonador.
Kuyunik. Aguantar, soportar.
Kuyuuj. Perdonando.
Kuyuum. Perdonado.
Kuuch. Calsontes.
Kuu'. Con (ellos).
K'a. Hasta.
K'achelaaj. Montaña, selva, bosque.
K'ajtziij. Partícula.
K'ak'alij. Vigilar.
K'ak'iil. Nuevo.
K'alalej. Desnudando, descubriendo.
K'alaleem. Descubierto.
K'alalik. Ruido de granos.
K'alaneel. Descubidor, o desnudador.
K'alanik. Desnudo, descubierto.
K'ama. Regadío.
K'amajaa'. Todavía no.
K'amaneel. Pedidor.
K'amaneem. Minuendo.
K'amatalik. Traído.
K'amb'aneem.
K'amib'ik. Llevar.
K'amik. Recibir.
-K'amikiil. Manera de traer.
K'amol. Llevador.
K'amol b'ee. Guiador.
K'amoom. Recibido, traido.
K'an. Bravo, delicado.
-K'aniil. Enojo, bravura.
K'aqb'al. Lugar de depósito, basurero.
K'aqoom. Tirado.
K'aqtalik. Tirado.
K'asaneel. Deudor.
K'asanib'al. Lugar de préstamo.
K'asanik. Endeudar, préstamo.
K'asaq. Todavía está claro (tiempo), atardeciendo.
K'asilib'al. Alma.
K'ask'aneel. Desvelador.
K'ask'atem. Desvelo.
K'ask'atib'al. Instrumento de desvelar.
K'ask'atik. Desvelar.
K'ask'atinaq. Desvelado.
K'ask'axik. Desvelar.
k'aslemaal. Vida.
K'asooj. Préstamo.
K'asoom. Prestado.
K'astajik. Despertarse, resucitar
K'astajiil. Despertar.
K'astalik. Prestado.
K'astam. Despertado.
K'astaaj. Despiértalo-a.
K'atanal. Temperatura, sudor.
K'atanaq. Quemado
K'ataneel. Quemador.
K'atanik. Quemar.
K'ate uri'. Hasta entonces.
K'aterii. Después
K'atisaxik. Quemado.
K'atixik. Quemado.
K'atoom. Quemado.
K'ax. Dolor, amargura.
-K'axelal. Sustituto.
K'axelaab'. Sustitutos.
K'axelaaj. Sustituto
K'axeel. Sustituto, suplente.
K'axk'ool. Dolor, padecimiento,
K'axliil. Dolor.
K'ayayem. Desganar.
K'ayayik. Desganado.
K'ayinik. Vender.
K'ayiil. Pereza, haraganería.
K'ayoom. Desganado.
-K'a'iil. Amargura.
K'aa. Vesícula biliar.
K'aak’. Nuevo.
K'aas. Deuda.
K'aat. Red.
K'eb'al. Mercado.
K'eb'lal. Mercadear.
K'eb'lanik. Mercadeando.
K'etanik. Pellizcar.
K'etetik. Retorcer, retortijón de estómago.
K'etexik. Pellizcado, picado por el gallo.
-K'etik. Picar.
K'etisaaj. Picarlo, pellizcarlo.
K'etom. Pellizcado, picado por el gallo.
-K'exwachiil. Foto, imagen.
K'exwanik. Dibujar.
K'exwaach. Fotografía.
K'i kiwach. Diversos.
K'ilik. Tostar, dorar.
K'ilisaaj. Tostarlo.
K'ilixik. Tostar.
K'iliij. Tostar, dorar.
K'iliim. Tostado.
K'isik. Termina
K'isik'. Olor a orín.
K'isik'ilal. Mal olor.
K'isoom. Terminado, acabado.
K'itzkik. Abultamiento, resaltamiento corporal.
K'ixichaaj. Espinaca.
K'iyarik. Abundar.
K'iyaal. Abundancia, muchedumbre.
K'iyib'al. Crecimiento.
K'iyik. Crecer.
K'iyileem iik'.
K'iyirisaaj. Crecelo.
K'ojib'aliil. Lugar de
K'ojij. Remiéndalo.
K'ojilab'al. Posición.
K'ojob'al. Remiendo, parche.
-K'ojob'aliil. Remiendos.
K'ojolal. Hijo del papá.
K'ojolib'al. Hijastro (dicho por el hombre).
K'ojoneel. Remendador-a.
K'ojonik. Remendar.
K'ojoxik. Remedar.
K'ojool. Hijo (dicho por el hombre).
K'ojoom. Remendado-a.
K'olib'al. Local, lugar.
K'olib'al chuluuj. Vejiga urinaria.
K'olonib'al. Lugar donde guardar.
K'olonik. Guardar.
K'olontziij. Espía.
K'olowik. Proteger.
K'oloxik. Guardarlo.
K'oloom. Guardado, reservado.
K'oltalik. Conservado.
K'oqb'al. Pecado, maldición.
-K'osiil. Enanismo.
K'otb'al uleew. Piocha, cubo.
K'otchi'inik. Investigar.
K'otij. Hacer hoyo, escavar.
K'otok'ik. Ahondado.
K'otoneel. Excavador.
K'otonik. Escarbar.
K'otoxik. Escavar.
K'otoom. Excavado.
K'ox. Guacal.
K'oxiil. Guacal de
K'oxk'ox. Aurora
K'oxob'. Achiote.
K'o'jaal. Costra,
K'oos. Enano.
K'ulaj. Par.
K'ulaneem.
K'ulineel. Unir, recibidor.
K'ulubexik. Responder.
K'ulub'am. Respodido.
K'ulub'ej. Reponde.
K'ulub'em. Respondido.
K'ulub'enik. Responder.
K'ulumajik. Sucederle algo inesperado.
K'uneem. Venida, llegar.
K'unib'al. Venida.
K'unib'ej. Venir.
K'unik. Venir.
K'upijisaaj. Cortalo.
K'upik. Cortar.
K'upinik. Cortando.
K'upixik. Despuntar, recortar.
K'upiij. Cortado.
K'upiim. Despuntado.
K'ux. Corazón, centro.
K'uxaj. Pecho.
K'uxajaninaaq. Corazonada.
K'uxaneel. Abundador.
K'uxaneem. Hacer abundante.
K'uxanik. Abundar.
K'uxanik. Abundar.
K'uxaninaq. Abundado.
K'uxunik. Mascar.
K'uux. Amate.
K''upupeem. Despuntado.
Kyawik. Da.
Kyolk'atik. Tambalea.
Lamet. botella de vidrio.
Lapaninaq. Criticado.
Latz'. Reducido, estrecho.
Latz' uwach. Persona ocupada.
Latz'ab'naq. Está cupado.
Latz'isaaj. Colarlo.
Latz'ub'al. Colador.
Latz'ulik. Colado.
Latz'uneel. Colador (persona).
Latz'uum. Colado.
La'ab'al. Instrumento de contestar.
La'aneel. Contestador.
La'anik. Responder.
La'axik. Contestar.
La'oom. Contestado.
Lejanik. Torteando.
Lejeb'al. Torteadora (molde).
Lejik. Tortear.
Lejila. Torteala-a.
Lejoom. Torteado.
Lejoon. Por tortear.
Lemaaj. Fila.
Lewlik. Labios caídos.
Leya'. Allí está.
Lik. Muy.
Lik'. Extender.
Lik'anik. Extender, tender.
Lik'axik. Extendido.
Lik'ik. Tender.
Lik'isaaj. Extenderlo.
Lik'ooj. Tender.
Lik'oom. Tendido.
Lob'al. Cuerpo desgastado, llagas.
Lob'alxo'ol. Mazamorra.
Lob'lob'. Bolsa flexible, aguado.
Lob'oliil. Flexibilidad, flacidez.
Lojib'al. Instrumento para pintar (brocha, pincel).
Lojij. Embarrarlo.
Lojijb'ej. Embarrar.
Lojijisaaj. Embarrarlo.
Lojik. Untar, pintar.
Lojineel. Embarrador.
Lojinik. Embarrando.
Lojixik. Embarrado.
Lojloj. Embarrado (a).
Lojoom. Embarrado.
Loklok. Flexible (objeto).
Lokokik. Aguado, flexible.
Lokoxik. Flexibilizar.
Lolin. Tortilla medio cocida.
Lopaj. Ajilanb'al.
Lopij. Tomar líquido en la mano.
Lopijisaaj. Sacar agua con la mano.
Lopim. Líquido sacado con la palma de la mano.
Lopinik. Tomar agua con la palma de la mano.
Lopixik. Agua tomada en la palma de la mano.
Lot'ej. Prensar, arrinconar.
Lot'em. Atrapado (a); arrinconado (a).
Lot'ib'al. Lugar de prensar, arrincona.
Lot'ijisaaj. Prensarlo, arrinconarlo.
Lot'ineel. Prensador, arrinconador.
Lot'inik. Prensar, arrinconar.
Lot'ixik. Prensar, arrinconar, abrazar.
Lot'ob'ej. De Prensar, arrinconar.
Lot'ob'em. Prensado, arrinconado.
Lot'olik. Rinconada.
Lotziil. Recocimiento.
Lotzotz. Bien cocido.
Lotzotzik. Bien cocido.
Loxanik. Hablar mucho.
Loxlox. Hablador (a).
Loxoneel. Hablador.
Loxowik. Hablar con fluidez.
Loy. Niño, hijo (determinado).
Lo'k'anij. Individuo, prójimo.
Lo'ox aaq. Mal agradecido.
Lo'xik. Castigo con látigo.
Lu. Pedro.
Lub'lik. Flexible, aguado.
Lub'lub'. Muy aguado.
Lub'ub'. Blando.
Lub'ub'al. Instrumento para aguadar.
Lub'ub'em. Aguadado.
Lub'ub'ik. Aguadarse.
Lub'ub'iil. Blando.
Lub'umb'al. Lugar de aguadar.
Lub'uum. Aguadando.
Luch'. Reumatismo.
Luch'iil. Reumatismos.
Lukb'a. Agachar, doblar.
Lukb'anik. Doblar hacia abajo (árbol; milpa).
Lukij. Doblar.
Lukluk. Planta flexible, manejable.
Lukub'al. Instrum. de doblar.
Lukub'am. Doblado.
Lukub'axik. Agacharon.
Ukub'em. Doblar.
Lukuneel. Doblador, agachador.
Lukuxik. Doblando.
Lukuuj. Doblar.
Lukuum. Doblado.
Luk'b'am. Amontonado (leña, piedras).
Luk'ik. Desbaratar.
Luk'ixik. Desbaratar.
Luk'iij.
Luk'iim. Desbaratado, tirado.
Luk'lanik. Hacer ruido.
Luk'lik. Bien amontonado (piedra, troncos).
Luk'ub'al. Para desbaratar.
Luk'ub'em. Desbarato, amontonado.
Luk'uneel. Desbaratador, tirador de objetos.
Luk'unib'al. Lugar de cosas desbaratadas, huesera.
Luk'uuj. El doblar.
Lumb'anik. Empapar.
Lumb'exik. Empapado.
Lumiil. Empapados.
Lumlik. Empapado, remojado.
Lumub'al. Instrumento para aguadar.
Lumub'em. Empapado, remojado.
Lumumik. Empapándose.
Lumuum. Aguadito, bien remojado.
Lup. Guadalupe.
Lus. Lucía.
Lut'em. Juntados.
Lut'ib'am. Juntado.
Lut'ib'ej. Reducir.
Lut'ilik. Espacio estrecho.
Lut'ixik. Juntado, estrechado, reducido.
Lut'uneel. Persona que reduce.
Lut'uuj. Reducir.
Lut'uum. Reducido, estrechado.
Lux. Chapuda(o).
Luxiil. Mejías rosadas
Mab'ik. Llévatelo.
Machor. Esterilidad en animales.
Mak'ach. Hombre enojado.
Maqar. Hierva comestible.
Matelik. No salgas.
Max. K'utab'iyaj Tomás, Tomasa.
Maxan. Hojas de sal.
Mayalik. Demorado,
Maya'iib'. Mayas.
Mayij. Suspender.
Mayim. Suspendido, demorado.
Mayineem. Tardanza.
Mayinik. Suspensión.
Mayitalik. Demorado, tardado.
Mayixik. Suspender.
Mayuy. Neblina, bruma.
Mejb'am. Arrodillado (a).
Mejeb'al. Lugar para arrodillarse.
Mejeb'ej. Arrodillarse.
Mejeleem. Arrodillarse.
Mejelik. Arrodillado, inclinado con reverencia.
Mejenik. Arrodillar, inclinar.
Mejexik. Arrodillar, inclinarse con reverencia.
Mejisaaj. Arrodillarlo.
Mek'ek'. Pestaña curveada.
Mek'ex. Persona de pestañas volteadas.
Mek'exik. Doblar pestañas.
Mek'im. Pestañas volteadas.
Mek'mik. Pestañas volteadas.
Mek'oj. Doblando pestañas.
Mek'ol. Doblar de pestañas.
Melaw. Miel de caña cocida.
Memal. Mudez.
Mer-ij. Media jornada.
Meryax. Calcetines.
Mex. Ojos claros.
Mexa. Mesa.
Mexiil. Ojos claros.
Meem. Mudo.
Meer. Dinero.
Mee'. Ternerito, chivo.
Mich'anel. Arrancador.
Mich'anik. Arrancar.
Mich'b'al. Instrumento de arrancar.
Mich'ik. Arrancar.
Mich'om. Arrancado
Mich'onik. Arrancar.
Mich'ooj. Arrancar.
Miel. Miguel.
Mijun. Ninguno (a).
Minab'al. Instrumento de empujar o atropellar.
Minaneel. Atropellador, empujador.
Minanik. Empujar.
Minatalik. Empujado.
Minik. Empujar, atropellar.
Minoom. Empujado, atropellado.
Miskel. Axilas.
Mix. Gato.
Mixaaj. Manojito.
Mi'al. Hija.
Mi'ib'al. Lugar donde se calienta algo.
Mi'ik. Calentar.
Mi'in. Caliente.
Mi'inal. Calentura.
Mi'isab'al. Calentador (instrumento).
Mi'isam. Calentado.
Mi'isaxik. Calentar.
Mi'isaaj. Caliéntalo.
Mi'na. Agua caliente.
Mi'naq. Calentado.
Miit. Algodón.
Moqxa. Tal vez, quizá.
Morb'al. Inútil.
Morb'aliil. Inutilidad.
Moxab. Norte.
Moymatik. Anocheciendo.
Mo'. Puño.
Mo'aj. Puñado.
Mukun. Güicoy.
Muk'ij. Tostar.
Muk'ub'al. Triturador (instrumento)
Muk'uk'. Retostado.
Muk'unik. Comiendo algo tostado
Muk'uxik. Triturar, comer tostadas.
Muk'uuj. Triturando.
Muk'uum. Triturado.
Mulaneel. Preparador de semillero.
Mulanik. 1 Anooj. Hacer semillero.
Mulib'al. Nido de insectos, semillero.
Mulixik. Amontonar tierra.
Muliim. Montoncito de tierra.
Mumuj. Olor desagradable.
Mumujiil. Olores desagradables.
Muq xikin. Descendiente.
Muqb'al. Tumba.
Muqej. Retener agua en la boca.
Muqenik. Sorbo de agua en la boca.
Muqexik. Agua retenida en la boca.
Muqeem. Sorbo de agua sostenido en la boca.
Muqik. Enterrar.
Muqim. Enterrado.
Muqinik. Enterrando.
Muqixik. Enterraron.
Muqiil. Entierros.
Muqub'am. Entierro.
Muquu. Entiérralo.
Musmuul. Llovizna.
-Mutij. Pedacealo.
Mutik. Pedacear.
Mutixik. Pedacear.
Mutmut. Retacitos, pedacitos.
Muttalik. Despedazado, cortado en pedacitos.
Mutub'al. Cortador (instrumento).
Mutub'ej. Hacerlos pedazos.
Mutub'eem. Cortado en pedazos.
Mutuneel. Cortador de
Mutunik. Cortando.
-Mutuu. Cortarlo.
Mutuuj. Cortar en pedazos.
Mutuum. Cortado en pedazos.
Mutz' mutz'. Añicos.
Mutz'ib'al. Tostador, cerrador.
Mutz'ij. Tostar, romper, acolochar.
Mutz'ik. Romper obetos frágiles.
Mutz'im. Vidrio quebrado.
Mutz'ixik. Parpadeo, acolochar, tostado.
Mutz'uneel. Guiñador.
Mutz'uu. Cerrar ojos, quebrar objetos frágiles.
Mutz'uutz'. Objetos tupidos.
Muxb'al. Poza, piscina.
Muxij. Nadar.
Muxik. Nadar.
Muxim. Nadado.
Muxub'ej. Nadar.
Muxux. Ombligo.
Muy. Oloroso.
Muyaal. Oloroso.
Muul. Hormiguero, sompopero.
Muux. Nadar.
Muuy. Chico (fruta).
Myertaan. Hace un rato.
Nab'al. Instrumento de sentir.
Naj ti uwach. Corto plazo.
Nak'. Punto
Nak'ij. Puntear.
Nak'ik. Pegar.
Nak'ixik. Pegar.
Naneel. Adivinador.
Nanik. Adivinar
Nanixik. Adivinar.
Natril. Ladrillo
Natzij. Mordisco.
Natzik. Mordisco
Natzim. Mordisqueado
Natzineel. Mordisqueador
Natzinik. Mordisquear.
Natzisaaj. Mordisquealo.
Natzitalik. Mordisqueado.
Natzixik. Mordiquear
Nawib'al. Escuela.
Nawik. Aprendido, instruido.
Nawisab'al.
Nawisaneel. Instructor.
Nawisaxik. Instruyendo.
Nawisaaj. Aprenda
Nawixel. Aprendiz.
Nawnaq. Ha prendido.
Nawsam. Instruido, adiestrado.
Nawsanik. Instruir, adiestrar.
Na'ab'. Buenas noches.
Na'al. Bien hecho.
Na'ij. Buenas tardes.
Na'ixik. Sentir.
Na'oj. Idea, pensamiento, astucia
Na'om. Sentido, probado.
Na'tab'al. Sentido.
Ne. Partícula de advertir.
Nechari'. Con razón.
Nech'. Comer lento.
Nech'iil. Lentitud de comer.
Neri. Pues, ya que.
Nee'. Bebé.
Ni. Partícula indicador de futuro en verbos.
Nich'. Chatío (persona, animal).
Nich'ij. Mostrar dentadura con cara chata.
Nich'ineel. Mostrador de cara chata.
Nich'inik. muy chato.
Nich'ixik. Mostrado cara chata.
Nich'iim. Dentura mostrada
Nik'ajal. En medio, entre.
Nimaq. Grandes.
Nimaq kaab'. Abeja extranjera.
Nimaq kinaq'. Piloyes, frijoles grandes.
Nimaqiil. Grandes.
Nimawa'iim. Almuerzo.
Nimuwi'ab'aj. Dedo Pulgar.
Ninal. Olor a huevo.
Ninox. Sombra de persona.
Ninoxiil. Sombras.
Nixtiy. Nopal.
Niin. Mal olor.
Nos. Chompipe, pavo.
Nooch'. Reciénnacido.
Nta. No hay. No tiene.
Nukij. Doblar, agachar.
Nukim. Doblado.
Nukixik. Doblar.
Nuknik. Jorobado.
Nuk'b'al a'. Polletón
Nuk'b'al tziij. Mentiras,
Nuk'ij. Doblar, quebrar.
Nuk'im. Doblado. agachado.
Nuk'nik. Encorvado(a)
Nuk'unik. Juntar, doblar.
Nuk'uum. Anooj Juntado, unidos
Numeel. K'utab'iyaj Hambriento
Nup. Ceiba
Nus. Vagina, pubis
Ob'ij. Disminuir, rebajar.
Ob'ik. Disminuir
Ob'im. Disminuido.
Ob'isab'al. Instrumento de dsiminuir.
Ob'isam. Disminuido, rebajado
Ob'isanel. Disminuidor
Ob'isanik. Disminuir
Ob'isaaj. Disminuirlo
Ob'ixik. Disminuido, rebajado.
Ojo. Estamos
Ol. Trementina
Ol wach. Legañas (cheles)
Olil xikin. Cerumen
Oliil. trementina, cerumen.
Onkil. De esa manera
Onon. Grueso y tierno
Oqib'al. Instrumento de quebrar, fracturar.
Oqij. Tronchar, desgonzar
-Oqijisaaj. Quiébralo
Oqik. Quebrar, fracturar, tronchar, desgarrar.
Oqim. Tronchado, desgonzado
Oqinel. Tronchador (a), desgonzador (a)
Oqinik. Tronchar, desgonzar
Oqixik. Quebrar, fractura.
Or. Masa
Osb'al. Palo aporreador
Osik. Golpear.
Osim. Está aporreado
Osinel. Aporreador
Osinik. Aporrear.
Ositalik. Golpeado.
Oxle'. Tres pisos, niveles.
Oxwinaq. Sesenta.
Oy-enel. Persona que espera
Oy-enik. Esperar
Oyewaj. Odiado.
Oyewam. Odiado.
Oyewarik. Enojado.
Oyewaxik. Odiaron, enajoron.
Oye'ej. Esperar.
Oyeej. Sufrimiento.
Oywal. Enojo, cólera
O'. Chilacayote
O'ej. Llanto.
O'enik. Llorar
O'exik. Llorar.
O'eem. LLorado
O'ib'al. Lugar de lamento.
O'ik. Llorar.
O'inaq. Llorado
O'ineel. Lloradora, plañidera.
O'ineem. Llanto.
O'on. Iguana
O'otaj. Soltar, desatar.
O'otajik. Soltó
O'otajixik. Soltando.
O'otam. Suelto.
'otaneel. Desatador.
O'otaneem. Liberar.
O'otisaaj. Suéltalo.
O'tab'al. Soltadero
Pach'bal. Tapiscador
Pach'ib'aliil. Tapiscadores.
Pach'ij. Salpicar.
Pach'ijisaaj. Salpícalo.
Pach'ik. Salpicar
Pach'ineel. Salpicador.
Pach'ineem. Salpicar.
Pach'inik. Salpicando, pegando.
Pach'ixik. Salpicar.
Pach'iim. Salpicado.
Pach'pach'. Salpicado(a)
Pajil. Tomado en cuenta
Pakab'al. Instrumento de despejar, destapar.
Pakab'ej. Despejar, quitar, destapar.
Pakanik. Destapar,
katajik. Despejado, destapado.
akik. Descubir, destapar.
Pakoom. Despejado,
Pakuxik. Despejar, destapar.
Pakuum. Descubierto, limpiado.
Pak'. Cucharón de morro, jícara
Pak'iil. Forma de cucharon.
Pak'pik. Acanalado
Pala. Palá (nombre de un caserío)
Palij. Deshilachado, raído.
Palik. Raído, deshilachado.
Palim. Rasguñado
Palixik. Raer, deshilachar.
Palpal. Rasguñado, arañado.
Panab'ej. Guareciendo.
Panb'al. Paraguas
Paneem. Guarecerse.
Panij. Guarecerlo.
Panik. Guarecer.
Panixik. Guarecer.
Panoom. Guarecer.
Paqanb'al. Huellas
Patal. Cacaste
Patix. Kutete, orejón (reptil)
Patzkay. Caminar tambaleando
Patz'ab'ej. Quebrar.
Patz'aneel. Quebrador.
Patz'ij. Quiebrarlo.
Patz'ik. Quebrar
Patz'im. Quebrado.
Patz'inik. Quebrando.
Patz'italik. Quebrado.
Patz'ixik. Quebrar.
Patz'tajik. Se quebró.
Patz'tajnaq. Quebrado.
Paxik. Rompió.
Paxinaq. Quebrado.
Paxiim. Quebrado, roto.
Paypay. No macizo, liviano (a)
Pa'ab'al. K'utab'iyaj
Pa'ab'ej. Picar, sobar
Pa'ij. De día
Pen. Tardado
Penelik. Piel inflado.
Penepik. Roncha grande.
Peniil. Hinchazón.
Peraj. Pedazo de algo.
Peraj kab. Panela,
Perajiil. Pedazos, trocitos.
Petem. De venida.
Petik. Venir
Petnaq. Venido, proviene
Pexu. Balanza
Pi. En.
Pichaneel. Escarbador.
Pichanik. Escarbando.
Pichib'al. Instrumento de escarbar.
Pichich. Tieso (a).
Pichichiil. Tiesura.
Pichixik. Escarbar y extraer algo.
Pichpik. Tieso
Pichtalik. Escarbado
Pich'. Pequeño
Pijuy. Pijuy (ave)
Pilanel. Destazador
Pilanib'al. Destazadero, morque.
Pilanik. Pelar, destazar.
Pilay. Chuy (frijol)
Pilik. Pelar.
Pilil. Resbaldizo
Pilin. Resbaloso
Pilob'ej. Pelar.
Pilol. Pelador.
Piloom. Pelado.
Pipi. Pito,
-Pira. Partilo, abrilo.
Pirab'al. Instrumento de partir.
Piraneel. Partidor.
Piranib'al. Lugar para pelar.
Piranik. Partiendo
Pirib'ej. Partiendo.
Pirik. Partir.
Pirixik. Partido.
Piroom. Partido.
Pirtalik. Partido
Pisanik. Envolver
Piskileej. Volteando.
Piskileem. Volteando.
Piskilij. Voltear.
Piskilijb'al. Instrumento de voltear.
Piskilijik. Volteado.
Piskilijisaaj. Voltearla.
Piskilineel. Volteador.
Piskilinik. Voltear
Piskilixik. Voltear
Piskiliim. Volteado.
Pitzaj. Poco de hierba cocida.
Pitz'. Destripado,
Pitz'itz'. Remaduro (a), recocido (a), aguado.
Pitz'pik. Apretado
Pitz'tajik. Destripó, desjugó.
Pixb'al. Consejo
Pixb'anel. Consejero.
Pixb'anik. Aconsejar
Poch'ik. Despepitar,
Poch'ob'al. Instrumento para despepitar, descacarar.
Poch'ob'ej. Despepitar, descacarar.
Poch'och'. 1 K'utab'iyaj Erosión
Poch'ojib'al.
Poch'olik. Descascarado, despepitado.
Poch'onik. Desenvainar, descascarar.
Poch'oxik. Desenvainar, descascarar.
Poch'ooj. Despepitando, descascarando semillas.
Poch'oom. Desenvainar, descascarar cereales,
Pok'ojib'al. Lugar de corte de leña.
Pok'oneel. Leñador, provocador de ruido .
Pok'onib'al. Instrumento provocador del ruido de cortar.
Pok'onik. Eco de hacha
Pok'opaxik. Aplaudirlo.
Pok'opaam. Apaludido
Pok'oxik. Golpear sacar algo que ya no tiene utilidad.
Pok'ooj. Eco de hacha.
Pok'oom. Golpeado y sacado.
Pok'panik. Aplaudir
Pok'pik. Espacioso y vacío
Pol. Recocido (cereales).
Polib'al. Objeto caliente.
Polij. Zambullirlo
Polim. Metido
Polinik. Zambullir enn agua caliente.
Polixik. Zambullir momentáneamente algo en agua hirviendo.
Polowik. Sofocado
Polowiil. Sofocamiento.
Pom. Incienso del palo de pom
Ponib'al. Llegada.
Ponik. Anooj
Ponolik. Descansando
Ponopik. Gordito
Porojib'al. Horno.
Porojisaaj. Quemalo.
Porom. Quemado
Poropor. Medio quemado
Porotalik. Quemado
Poroxik. Quemar.
Porooj. Quemando.
Poroom. Quemado.
Porpoj. Sin brillo
Pospon. Pulmón
Posponiil. Pulmonar
Pospos. Objeto blando
Poypik. Esponjado
Po'. Ampollas, revienta.
Po'ij. Estallar, reventar.
Po'ik. Nacer, explotar.
Po'im. Explotado.
Po'inik. Explotado.
Po'isaaj. Estallarlo-a
Po'ixik. Explotar, nacer.
Po'ow. Hervir.
Po'owik. Hirviendo
Po'owisaaj. Hiervalo-a.
Po'owiil. Hirviente.
Po'owsaxik. Hirvió.
Po'saxik. Reventaron.
Puch'. Llorón
Puch'ib'al. Machacador
Puch'isaaj. Destriparlo.
Puch'puch'. Bien destripado
Puch'ub'ej. Para destripar.
Puch'ulik. Destripado.
Puch'unel. Machacador
Puch'uxik. Machacando.
Puch'uuj. Anooj Destripar.
Puch'uul. Destripador.
Puch'uum. Destripado.
Pujipik. Gordote.
Pukab'ej. Chapear
Pukaj. Chapear, podar.
Pukam. Chapeado, podado.
Pukaneel. Podador, chapeador (persona)
Pukanik. Chapear, podar.
Pukatalik. Ha sido chapeado, podado.
Pukaxik. Podar, chapear.
Pukik. Podar, chapear.
Pukuuj. Chapear, podar.
Puk'. Polvo.
Puk'ij. Sacudir polvillo.
Puk'ijisaaj. Levantar polvo.
Puk'im. Sacudido.
Puk'inik. Sacudiendo, levantando polvo.
Puk'isb'al. Ajilanb'al. Último.
Puk'ixik. Sacudir, empolvar.
Puk'iil. Polvillo.
Puk'ub'ej. Sacudirlo.
Puk'ul. Sacudidor (instrumento).
Puk'upik. Robusto
Puk'uuj. Sacudiendo, levantaando polvo
Pulab'al. Lugar de echarse.
Pulab'ej. Para echarse.
Pulanaq. Está echado.
Puleem. Echado.
Pulij. Llenar recipientes.
Pulijb'al. Lugar donde se llenan recipientes.
Pulijisaaj. Llenarlo.
Pulik. Echado-a.
Pulinik. Llenando recipientes.
Pulixik. Llenarlos (recipientes).
Puliik. Comida típica, pulique.
Puliim. Llenado.
Puloq. Echarse.
Pulputik. Rebalsando.
Puluw. Espuma.
Puluwal. Espuma.
Puluwik. Burbujear.
uluwisaaj. Burbujearla.
Puluwub'ej. Para burbujear.
Pumiskelche'. Pamiscalché,
Punik. Sacudir.
Punik'ajal. En medio.
Puqij. Botar, cortar.
Puqik. Caer.
Puqinaq. fruta caído.
Puqisaaj. Bajarlos.
Puqub'al. Instrumento de bajar.
Puqub'ej. Para bajar, botar.
Puquj. Bajar, botar.
Puquneel. Cortador-a.
Puquxik. Cortar. botar frutas.
Puquul. Instrumento de cortar o bajar frutas.
Pur putzam. Mocoso.
Pur. Caserío de Cubulco.
Pusersaj. Oxidarse.
Pusij. Espacir aire, rociar.
Pusil. Milímetro.
Pusineel. Rociador.
Pusinik. Rociando.
Pusixik. Rociado.
Pusiim. Rociado.
Puspanik. Rociar con Spray.
Puspus. Rociador, spray.
Putzpik. Abultado esponjado.
Putzub'al. Donde se guardan cosas suaves.
Putzub'ej. Amonando ropa, telas.
Putzuleem. Amontonar ropa.
Putzulik. Tela amontonada.
Putzuneel. Apilador de tela o ropa.
Putzunik. Amontonar, apilar ropa.
Putzutalik. Está amontonado, apilado.
Putzutz. Bulto esponjoso.
Putzuxik. Tirar cosas esponjosas y sedosas.
Putzuu. Amontonarlo.
Putzuuj. Apilamiento de ropa.
Putzuum. Amontonado
Puwi. Está encima, sobre.
Puxanik. Mudar (plumas, piel de animales).
Puxik. Mudar (plumas, piel de animales).
Puxiil. Cambiar de apariencia.
Puxpik. Señora chaparra y gorda (modismo).
Puy. Pelusa
Puyi'ik. Echar.
Puypatik. Corre aire suave
Puyub'ej. Para echarse.
Puyuleem. Echarse (cuadrúpedos)
Puyulik. Echado (cuadrúpedo).
Pu'ik. Deshacer masa en agua.
Pu'pik. Gordote, panzón
b'ej. Deshacer.
Pu'ub'em. Deshizo.
Pu'uj. Deshacer masa.
Pu'ul. Que deshace.
Pu'uneel. Persona que deshace
Pu'unik. Disolviendo con la mano
Pu'uxik. Deshecho.
Pu'uu. Desacerlo.
Pu'uum. Está disuelto con la mano
Puuq. Fruta tirada.
Puus. Moho, óxido.
Pwaqib'ej. Para pagar, sobornar.
waqim. Está sobornado (a), pagado-a.
Pwaqinb'em. Pagado, sobornado.
Pwaqineel. Pagador-a, sobornador-a.
Pwaqinik. Sobornar, pagar.
Pwaqixik. Pagado-a, sobornado-a.
Pwaqtalik. Sobornado (a), pagadao-a.
Qa. Nuestro (a).
Qach. Nuestro miembro.
Qajaw. Padre.
Qajawb'em. Heredado-a del papá.
Qajawim. Padre de generaciones.
Qajawxel. Padre.
Qajawxelab'. Padres, mayordomos.
Qajib'al ij. Oeste, occidente, poniente.
Qajib'ej.
Qajib'em. Bajar.
Qajilem. Decreciendo, bajando.
Qajinaq. Ha bajado.
Qajisaxik. Bajar, descender.
Qajnaq sutz'. Nevando.
Qajsab'al. Instrumento para bajar algo.
Qajwal. Nuestro supremo padre.
Qapapik. Sabor irritante.
Qapaa. Aspirarlo, tragarlo.
Qapib'ej. Para aspirar, tragar.
Qapij. Abrir la boca.
Qapineel. Mordedor.
Qapinik. Morder, tragar.
Qapixik. Mordido, tragado.
Qapiim. Mordido, tragado.
Qapol tew. Camaleón (insecto).
Qapooj. Aspirar, tragar, morder.
Qapool. Aspirador, tragador (instrumento o persona).
Qapoom. Aspirado, tragado, mor.
Qas. Eructo con mal olor (agrura)
Qas are. De veras.
Qasan. Contribución
Qasaneel. Bajador-a, descolgador-a.
Qasanib'ej. Para contribuir (moneda)
Qasanik. Colaboración.
Qasaxik. Bajar, descolgar.
Qasaaj. Bajarlo.
Qasaam. Bajado, descolgado.
Qasib'ej. Para bajar.
Qasiil. Eructar.
Qej. Bajareque
Qejiil. Cercado de bajareque.
Qelqel. Hablar sin sentido.
Qe'e'. Tendido pero tupido.
Qe'e'ej. Extendido y tupido.
Qe'e'exik. Tupir, restregar.
Qe'e'eem. Tupido.
Qe'e'ik. Tupiéndose, como mancha.
Qobisaj. Sorberla.
Qob'. Sorbo (de agua).
Qob'ib'ej. Para sorber.
Qob'ib'em. Sorbido.
Qob'ik. Sorber agua.
Qob'inik. Sorbiendo.
Qob'ixik. Sorbiendo agua.
Qob'iij. Sorber.
Qob'iil. Sorbos.
Qob'iim. Sorbido
Qochob'al. Cortador.
Qochooj. Corte de cosas blandas.
Qoch'olik. Está arrugado.
Qoch'onik. Arrugando.
Qoch'oqik. Arrugado-a
Qoch'oqooj. Arrugado.
Qoch'oxik. Arrugar.
Qoch'oo. Arrugado-a
Qooch. Cortar algo blando, destazar.
Qoochik. Cortar cosas blandas, destazar.
Qoochiij. Cortar.
Qoochiim. Cortado, destazado.
Qoochob'ej. Para cortar.
Qoochol. Cortador cosas blandas.
Qoochonib'al. Lugar donde se cortan cosas blandas.
Qoochonik. Cortar cosas blandas, destazar.
Qul ab'aj. Muñeca (mano).
Qulaj. Cuello
Quliil. Voz, sonido.
Qumej. Reteniendo líquido.
Qumeem. Liquido retenido en la boca.
Qumik. Bebiendo
Qumim. Bebido.
Qumixik. Beber y retener en la boca.
Qumiij. Retener agua en la boca.
Qus. Sabroso, gustar
Qusiil. Sasón, exquisito.
Qu'. Con nosotros
Rab' rab'. Fibroso (a)
Rab'axik. Alargando.
-Rab'aaj. Sus manos.
Rab'ixib'al. Su arado.
Rachalal. Parientes
Rachul. Mal de orina
Rachuliil. Mal de orin.
-Rajawal. Su jefe, su patrón.
-Rajawiil. Su dueño.
Rakab'al. Arañador (instrumento).
Rakab'ej. Rasguñado.
Rakaneel. Arañador.
Rakij. Arañar, rascar.
Rakijisaaj. Arañarlo.
Rakim. Arañado.
Rakinik. Aruñar
Rakixik. Arañar.
Rakooj. Arañando.
-Rak'al. Su hijo (a)
-Raliil. Su peso.
Ramib'ej. Cortarlo.
Ramib'em. Para cortar.
Ramij. Cortar con dientes o manos.
Ramik. Cortar hierba con la mano, dientes.
Raminem. Cortado (hierba)
Ramineel. Cortador-a de hierba.
Raminik. Cortar zacate, hierba con los dientes (animales herbívoros)
Ramitajik. Hacer falta.
Ramoom. Cortado (por los animales herbívoros)
Rap rap. Entremetido (capas)
Rapirik. Capas delgadas
-Raqan. Su pié, sus patas
Raqaa. Romperlo, rasgarlo, reventarlo.
Raqib'al. Rompedor, rasgador (intrumento).
Raqib'ej. Romper, rasgar reventar.
Raqij. Cortar, romper, reventar (t. pasado).
Raqik. Romper, abrir, reventar.
Raqineel. Que rasga, que rompe.
Raqinik. Rompiendo, rasgando, reventando.
Raqixik. Romper, rasgar, reventar.
Raqiim. Roto, rasgado, reventado.
Raqooj. Romper, rasgar.
-Raranxex. Su naranja.
-Ratz. Su hermano mayor.
Rawos. Reboso.
Raxaj. Caña de carrizal.
Raxij. Morder.
Raxim. Mordido.
Raxineel. Mordedor, mordelón.
Raxinib'al. Mordedor (instrumento).
Raxinib'ej. Mordera.
Raxinik. Morder.
Raxixik. Morder.
Raxwinaq. Embarazada.
-Ra'een. Su molendero.
-Ra'eer. Su deshierba.
Raa'. Raíz.
Rechaam. Cuñado de la mujer
-Rechaa'liil. Su fruto.
Rejun. En cuenta, intrometido
Rek'awik. Su paso
Ren. Lorenzo-a, Florencio-a
Rep. Brillo, fulgor.
Repinik. Brillar, resplandecer.
Repiratik. Brillando, fulgor, resplandiendo.
Repiriil. Brillantez, fulgor,resplandor.
Repixinik. Brillando, fulgorando, resplandeciendo.
-Retal. Señal
-Retaliil. Obedecer, hacer caso
Ret'. Correr como las yeguas (Onomatopeya)..
Ret'etik. Correr (caballo).
Ret'ij. Corrido (caballo).
Ret'inik. Correr
Ret'iim. Corrido.
-Retz'ab'aliil. Su juguete.
Reyex. Apellido
-Rib'och'iil. Sus venas.
Richaj ya'. Berro
Rij uqul. Nuca
Rij uwi. Tras la cabeza
Rij wachiij. Párpados.
Rijal. Vejez
-Rijayil. Semilla de
-Rikaj. Su hacha
Rika'. sobrino (a)
Rikram. Carga en la cabeza
Rik'il. Menstruación
Ril. Intencional
-Rilik. Su cuidado
-Riloom. Lo ha visto.
Ripaj ab'aj. Cuarta (medida)
Ripanik. Extender (tela, lona)
Ripeem. Extendido.
Ripib'al. Instrumento para extender cosas
Ripib'ej. Extender.
Ripib'em. Extendiendo.
Ripij. Extenderlo.
Ripik. Extender.
Ripileem. Extender.
Ripineel. Extendedor.
Ripineem. Extenderse.
Ripirik. Extendido
Ripirix. Mariposa.
Ripixik. Extener.
Ripiim. Extendido.
Ripol. Extendedor (instrumento).
Ripooj. Extendiendo.
Riqa. Hallalo.
Riqb'al. Engaño o prueba como castigo o venganza
Riqib'al ib'. Lugar de encuentro.
Riqib'ej. Hallarlo.
Riqik. Hallar.
Riqitajinaq. Fue encontrado él / ella.
Riqitalik. Fue encontrado (a).
Riqixik. Hallarlo.
Riqoneel. Hallarlo.
Riqool. Hallador-a.
-Rismachi'. Su barba.
-Rismal. Su plumaje, su pelo.
-Rismaliil. Su pelambre.
Rit'ib'ej. Llenar.
Rit'ib'em. Llenado.
Rit'ij. Llenarlo.
Rit'ik. Llenar forzado.
Rit'ineel. Llenador-a.
Rit'inik. Llenando.
Rit'irik. Gordo (a)
Rit'isaaj. LLenarselo
Rit'it'ik. Anooj
Rit'ixik. Llenar con fuerza.
Rit'iim. Llenado con fuerza.
Rit'ooj. Llenado.
-Rixkab'iil. Su cera.
-Rixkol. Su intestino.
-Rixk'aqiil. Uñas, garras.
-Rixnam. Cuñada de él
-Rixoqiil. Su esposa.
-Rixpeqiil. Su sapo.
-Rixpichek. Su yagual.
-Rixtuk'. Su hipo.
-Rixtuxil. Calcañar
Riya. Aquí está
Riya'. Aquí está (respuesta)
Ri'a. Lamerlo.
Ri'ib'ej. Lamer.
Ri'ib'em. Lamido.
Ri'ijisaaj. Lamerlo.
Ri'ik. Lamer.
Ri'ineel.
Ri'inik. Lamer.
Ri'ixik. Lamer (pasado).
Ri'ol. Lamedor
Ri'om. Lamido.
Ri'ooj. Lamiendo.
-Rii'. Lamer.
-Rokib'al. Su entrada
-Rokik. Entra (el, ella)
Rokrik. Aguacalado (a)
Ronojel. Todo
Roqtalam rib'. Uno tras otro
-Roy-em. Lo ha esperado, lo está esperando.
-Roy-exik. Esperanza
Roywal. Su enojo
Ro'ej. Lo lloró.
Ro'taxik. Abandonar
Ruchoyiil. Su profundidad
Ruk'am. Lo lleva
Ruk'axik. Forma de llevar
Ruk'a'. Su cuerno, su cacho
Rulaa'. Su viisitante
Rulew. Su tierra
Rumal. Por
Rumali. Por eso
Rupik. Sacudir telas
Ruplan ch'iich'. Avión
Ruponik. Su llegada
Rupulajik. Volar.
Rupupik. Volar
Rutzil. Calidad
Rutzil k'uxij. Bondad, misericordia,
Rutzil uwach. Salvación, saludos
Rutzinik. Su terminación,
Ruxlab'. Su aliento de vida
Ru'. Con (él, con ella)
Sak'ilijik. Saltar.
Sak'ilinaq. Saltado.
Sak'ilineel. Saltador.
Sak'ilineem. Salto.
Sak'ilinik. Saltar.
Sak'ilixik. Saltar.
Sal. Caspa, jiote.
Salch'ip. Empeine.
Saliil. Jiotez.
Saluy. Sompopos pequeños con alas.
Saq iwab'. Maíz medio podrido.
Saq kab'. Abeja criolla.
Saq ka'. Guayabillo.
Saq laj tzij. Verdad.
Saq mi'in. Tibio,
Saq waram. Medio dormido (a)
Saqch'alib'. Acacia.
Saqij. Aclarar.
Saqijib'ej. Aclarar.
Saqijib'em. Declarado.
Saqijisaaj. Decláralo
Saqilej. Astuto, listo
Saqim. Declarado, explicado.
Saqinel. Declarador.
Saqinik. Aclarar, explicar.
Saqixik. Aclarado.
Saqkej. Sacaquej (caserío de cubulco)
Saqlejiil. Astucia, viveza
Saqmol. Huevo.
Saqmoliil. Huevos.
Saqt'ur. Pálido.
Saraw. Pantalón de manta blanca.
Sarb'iyet. Servilleta.
Sayalik. Mecido.
Sayanik. Hamaquear, mecer.
Sayib'al. Hamaca, cernidor.
Sayib'ej. Para mecer.
Sayib'em. Mecido, hamaqueado.
Sayij. Mecelo.
Sayik. Mecer.
Sayineel. Mecedor-a.
Sayisam. Mecido bruscamente.
Sayixik. Meciendo.
Sayooj. Meciendo.
Sayool. Mecedor.
Sayoom. Hamaqueado, mecido.
Sa'ik. Tenderlo al sol (asolear).
Sa'im. Asoleado.
Sa'ineel. Asoleador.
Sa'inik. Asolear
Sa'italik. Soleado.
Sa'ixik. Asolear.
Sa'iij. Despejado (a)
Sa'ooj. Asoleado.
Sa'oom. Asoleado
Sa'ul. Banano, guineo.
Saab'al. Tendedero de ropa.
Ses. Bledo.
Setaj. Pedazo, retazo.
Setet. Redondo (a) (tortilla)
Sib'al. Incensario
Sib'ib'ik. Ahumándose.
Sik. Lagartija
Sik'aj. Apazote
Sik'ajiil. Chispa, dinamismo.
Silab' taj. Inanimado
Silab'ib'al. Instrumento para mover algo
Silab'ib'ej. Para mover.
Silab'ib'em. Movido.
Silab'ik. Mover.
Silab'isanik. Moviendo.
Silab'isaxik. Movieron.
Silab'isaaj. Muéveselo.
Silab'isaam. Movido.
Sinaj. Limpieza de nariz (sonar).
Sinajib'ej. Para sonarse.
Sinanik. Sonarse la nariz.
Sinaaj. Alacrán.
Sinaam. Nariz sonada.
Sipel. Alergia
Sipol. Hinchado
Sipoliil. Hinchazón.
Sipon. Regalo
Siqib'ej. Para oler.
Siqib'em. Olfateado.
Siqisanik. Oler varias veces
Siqisatik. Sollozar,
Siqisaxik. Olfatear.
Siqisaaj. Alfatéalo.
Siqisaam. Olfateado
Siqitalik. Ha sido olido
Siqool. Olfateador.
Siqoom. Olfateado.
Sirir. Objeto esférico
Sirisik. Bola
Sis. Apellido
Sison. Piojillo
Sit'it'. Bien inflado
Sit'sik. Bien lleno
Sokij. Herir
Sokik. Herir con arma blanca.
Sokob'ej. Cortarlo.
Sokob'em. Cortar.
Sokonik. Cortar.
Sokotajinaq. Herido (a) con arma blanca
Sokoom. Cortado.
Solij. Revisar.
Solik. Revisar.
Solim. Revisado.
Solinel. Visitante.
Solineel. Revisador, visitante.
Solinik. Visitar, revisar
Solixik. Revisar, visitar.
Solob'al. Pelador (instrumento).
Solob'ej. Pelar.
Soloneel. Pelador.
Solonik. Pelar
Solonik. Pelando.
Solot. Partículas de maíz
Soloxik. Pelar.
Soloo. Pélalo.
Solooj. Pelar.
Soloom. Pelado.
Sotij. Enrrollar.
Sotik. Enrrollar.
Sotim. Enrollado.
Sotosik. Rueda.
Sotooj. Enrrollando
Sotoom. Enrollado.
Sotz' kuk. Ardilla voladora
So'os. Sauce
So'o'ik. Objeto delgado y flexible
Sook. Nido
Sub'al. Limpiador (instrum.).
Sub'al xoot. Escobilla limpiadora de comal
Sub'ej. Para limpiar.
Sub'iin. Ixcanal
Sub'joq. Chuchito
Sujub'al. Lugar de ofrecimientos, altar
Sujul. Ofrecedor
Sujuneel. Ofrecedor-a.
Sujunik. Ofrecer, prometer
Sujutalik. Está ofrecido
Sujuxik. Ofrecer.
Sujuum. 0frecido
Suk'ub'a. Enderézalo-a
Suk'ub'axik. Enderezar.
Suk'ub'ej. Enderezar.
Suk'ulem. Rectitud
Suk'ulik. Recto (a).
Suk'usik. Recto.
Suk'utalik. Enderzado.
Suk'uuj. Enderezar.
Suk'uum. Enderezado
Suqb'al. Orilla del corte típico, falda de mujer indígena.
Sut. Pañuelo.
Sutalik. Limpio
Sutim. Circulado.
Sutuum. Rodeado.
Su'. De una vez.
Suum. Limpiado.
Suu'. Flauta, Chirimía.
Ta. Papá, señor.
Tal. Natalio-a.
Tani'naq. Topado, llegado, detenido.
Ta'aj. Llano, plano, planicie.
Tek. Diego - a.
Tey. Mateo- a.
Tib'al. Platos.
Tij. Mucho, fuerte
Tijanik. Come
Tijawik. Comer
Tijik. Comer
Tijin. Haciendo
Tijob'al iib'. Ejercicios
Tijom. Comido
Tijonb'al. Aprendizaje
Tijonelab'. Maestros
Tijoneem iib'. Capacitación
Tijoxelab'. Alumnos
Tikab'al. Instrumento para sembrar
Tikaneel. Agricultor
Tikanik. Sembrar
Tikilem. Poder hacer algo
Tikoj. Siembra
Tikom. Sembrado
Tikonib'al. Agricultura
Tik'il q'iij. Medio día
Tin. Martín-a
Tit. Anciana
Titab'anik. Odio
Titatik. Resentimiento
Tix. Elefante, danta
Tiyox. Imagen de un santo
Tiyoxib'al. Agradecimiento
Tiyoxinik. Agradecer
Ti'. Carne
Ti'b'al. Comida
Ti'ijiil. Músculos, carne
Ti'iij. Carne
Tol. Bartolo-a
Ton. Antonio- a
Toqow. Arder.
Toqowik. Ardiendo en llamas.
Toqowisaaj. Arder objetos.
Toqowoq. Que arda en llamas.
Tow. Cristóbal
Toy. Victoria
To'. Sólo
To'b'enik. Ayudarse con algo
Tunkaj. Comunidad de Cubulco
Tu'b'al. Instrumento de tomar agua
Tuun. Nalgas
T'isoj. Coser.
T'ison. Costura.
T'izom. Cosido.
T'ukilajik. Saltando acuclillado.
T'ukilanem. Sapillos (ejercicios).
T'ukixinik. Saltando acuclillado.
T'urij. Enfriar agua agitándola con dos recipientes.
T'urisaaj. Enfriarlo.
T'urisaam. Enfriado.
T'urixik. Enfriar.
Tzamiij. Fosas nasales
Tzaqik. Caer
Tzob'ajil. Grupo
Tzutzanik. Husmea.
-Ub'atz'ik. Su enrollado.
-Ub'a'. Su pepita, su núcleo.
-Ub'a'iil. Sus pepitas.
-Ub'eyaa. Su quebrada.
-Ub'iyaj. Su nombre.
-Ub'oj. Su olla.
-Ub'ojiil. Su olla.
-Ub'uyil. Su terquedad.
-Uchab'at. Su cabra-o.
-Uchajal. Su guardián, su cuidador.
-Uchaqijiil. Su secura, delgadez.
-Ucha'iil. Su cocimiento.
-Uchaaj. Su ceniza.
-Uchaa'. Su hermano menor.
Uchuch ulew. Madre tierra
-Uch'awb'aal. Su idioma,
-Uch'upaq. Su raíz de planta para lavar
-Ujach'. Su tapisca.
-Ujach'ab'aal. Su tapiscador.
-Ujii'. Su yerno.
-Ujoch'iil. Su atol.
-Ujoqiil. Su tusa.
-Ukislal. Su excremento.
-Ukochiil. Su regalo.
-Ukomoon. Su comunidad.
-Ukoton. Su camisa.
-Ukupiil. Sus trocitos, colillas.
-Ukuuchiil. Su calsonte.
-Uk'ak'iil. Su nuevo.
Uk'am. Capturado (a), arrestado (a), llevado.
-Uk'amikiil. Su manera de traer.
-Uk'aniil. Su enojo.
-Uk'aqiil. Su tiro.
-Uk'asiil. Su deuda.
-Uk'astajiil. Su despertar.
-Uk'ataniil. Su calentura.
-Uk'atiil. Su red.
-Uk'axelal. Su sustituto.
-Uk'axliil. Su dolor.
-Uk'a'iil. Su amargura.
-Uk'exwachiil. Su imagen, su foto.
-Uk'isik'ilal. Su olor a orina.
-Uk'ojilab'al. Su lugar.
-Uk'ojob'aliil. Sus remiendos.
-Uk'ojol. Su hijo (del papá).
-Uk'olib'aliil. Su lugar de
-Uk'osiil. Su enaniismo.
Uminom riib'. Comprometido
Uqajawim. Su padre de generaciones.
Usuuk'. Derecho
-Uwach. Su rostro. Su vista.
-U'aa'. Su fuego.
-U'esliil. Su monte.
-U'islal. Su vellosidad.
Wachinik. Producir fruta.
Walch'inik. Brillar.
Winaqirinaq. Aparecer
Wuqub'ix. Dentro de ocho días.
Wuqub'ixir. Hace ocho días.
Xotolik. Ladeado

También podría gustarte