Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Matemáticas II
2 determinantes
Página 65
Resuelve
Determinantes de orden 2
• Resuelve los siguientes sistemas y calcula el determinante de cada matriz de coeficientes:
a) * b) * c) *
2x + 3y = 29 5x – 3y = 8 4x + y = 17
3x – y = 5 –10x + 6y = –16 5x + 2y = 19
d) * e) * f) *
9x – 6y = 7 18x + 24y = 6 3x + 11y = 128
– 6x + 4y = 11 15x + 20y = 5 8x – 7y = 46
4
2x + 3y = 29 2 3
a) = –11 ≠ 0 Solución: x = 4, y = 7
3x – y = 5 3 –1
4
5x – 3y = 8 5 –3
b) =0 Solución: x = 8 + 3 λ, y = λ
–10x + 6y = –16 –10 6 5 5
4
4x + y = 17 4 1
c) =3≠0 Solución: x = 5, y = –3
5x + 2y = 19 5 2
4
9x – 6y = 7 9 –6
d) =0 Sistema incompatible
– 6x + 4y = 11 –6 4
4
18x + 24y = 6 18 24
e) =0 Solución: x = 1 – 4 λ, y = λ
15x + 20y = 5 15 20 3 3
4
3x + 11y = 128 3 11
f) = –109 ≠ 0 Solución: x = 1 402 , y = 886
8x – 7y = 46 8 –7 109 109
1
BACHILLERATO
Matemáticas II
b) Verdadero, porque en los dos sumandos del determinante aparece algún elemento de la segunda fila.
a 11 a 12
c) Verdadero, A = f p → | A | = a11a12 – a11a12 = 0
a 11 a 12
c d a b
d) Verdadero, = cb – ad = – (ad – cb) = – = – (–15) = 15
a b c d
m 30 m 3
e) Verdadero, = 70m – 30n = 10 (7m – 3n) = 10 = 10 · 43 = 430
n 70 n 7
2 Calcula el valor de los siguientes determinantes y di por qué son cero algunos de ellos:
13 6 13 6 1 0
a) b) c)
4 2 4 –2 11 0
7 –2 3 11 –140 7
d) e) f)
7 –2 21 77 60 –3
13 6
a) =2
4 2
13 6
b) = –50
4 –2
1 0
c) = 0, porque tiene una columna de ceros.
11 0
7 –2
d) = 0, porque tiene sus dos filas iguales.
7 –2
3 11
e) = 0, porque sus filas son proporcionales: (1.ª) · 7 = (2.ª)
21 77
–140 7
f) = 0, porque sus dos columnas son proporcionales: (2.ª) · (–20) = (1.ª)
60 –3
2
BACHILLERATO
Matemáticas II
3 [El uso de los datos que proporciona el enunciado permite que el alumnado trabaje la crea-
ción y creatividad (dimensión personal)].
3
BACHILLERATO
Matemáticas II
Página 69
3 Dadas estas matrices:
5 4 9 5 4 1 5 4 20
A = f8 1 9 p B = f8 1 7 p C = f8 1 8 p
3 6 9 3 6 –3 3 6 18
justifica si las siguientes afirmaciones son verdaderas o falsas:
a) A = 0 porque su tercera columna es suma de las dos primeras.
b) B = 0 porque su tercera columna es diferencia de las dos primeras.
c) C = 0 porque su tercera columna es producto de las dos primeras.
a) Verdadero por la propiedad 9 de los determinantes. Si una matriz tiene una línea que es combinación
lineal de las demás paralelas, entonces su determinante es cero.
b) Verdadero por la propiedad 9 de los determinantes. Si una matriz tiene una línea que es combinación
lineal de las demás paralelas, entonces su determinante es cero.
c) Falso, porque el producto de dos líneas no es una combinación lineal de ellas.
5 ¿Qué te hace decir eso? [La presentación de las evidencias paa justificar la respuesta permite
trabajar esta estrategia].
x y z
Sabiendo que 5 0 3 = 1, calcula sin desarrollar los siguientes determinantes:
1 1 1
3x 3y 3z 5x 5y 5z x y z
a) 5 0 3 b) 1 0 3/5 c) 2x + 5 2y 2z + 3
1 1 1 1 1 1 x +1 y +1 z +1
3x 3y 3z x y z
a) 5 0 3 =3 5 0 3 = 3 · 1 = 3
1 1 1 1 1 1
5x 5y 5z x y z
b) 1 0 3/5 = 5 · 1 5 0 3 =1·1=1
5
1 1 1 1 1 1
x y z x y z
c) 2x + 5 2y 2z + 3 = 5 0 3 = 1
x +1 y +1 z +1 1 1 1
5
BACHILLERATO
Matemáticas II
4 3 1 27
1 1 4 9
a) = 0, porque la última columna es nueve veces la segunda.
2 4 –1 36
0 6 2 54
1 0 1 0
2 4 0 3
b) = 0, porque la tercera fila es F3 = 100F4 + 10F1 + F2.
612 704 410 103
6 7 4 1
6
BACHILLERATO
Matemáticas II
4 0 0 0
0 0 8 0
c)
0 0 0 1
0 –3 0 0
En cada fila y en cada columna solo hay un elemento distinto de cero. Por tanto, de los 4! = 24 su-
mandos solo uno de ellos es distinto de cero (pues en los restantes hay algún factor 0):
4 · (–3) · 8 · 1 = –96
Vemos qué signo le corresponde. Se trata del producto a11 · a24 · a32 · a43.
Los índices de las columnas son (1, 4, 2, 3), que es una permutación de (1, 2, 3, 4). Al contar sus
inversiones, vemos que 4 está en inversión con 2 y 3.
En total hay 2 inversiones, par. Le corresponde signo +, es decir, mantiene el mismo valor.
4 0 0 0
0 0 8 0
= –96
0 0 0 1
0 –3 0 0
1 0 0 0
4 –1 0 0
d)
7 –1 1 0
3 1 4 1
El único sumando que no tiene ningún cero es: a11 · a22 · a33 · a44 = –1
Los índices de las columnas son (1, 2, 3, 4), que tiene 0 inversiones, luego:
1 0 0 0
4 –1 0 0
= –1
7 –1 1 0
3 1 4 1
6 0 0 0
0 8 0 5
e) = 0, porque la primera fila es el doble de la cuarta.
0 0 4 0
3 0 0 0
7
BACHILLERATO
Matemáticas II
f p
4 6 2 7
M= 5 –1 2 6
4 1 1 5
0 0 3 4
2 3 –1 5
f p
4 6 2 7
2 3 2 6
M= 5 –1 2 6 = 0, =4
4 6 1 5
4 1 1 5
0 0 3 4
f p
4 6 2 7 2 3 –1 –1 2 6
M= 5 –1 2 6 4 6 2 = 68, 1 1 5 = 21
4 1 1 5 5 –1 2 0 3 4
0 0 3 4
f p
0 2 4 6
2 –1 3 5
A=
1 1 2 3
4 6 5 7
2 3 5
α12 = 1 2 3 = –2; A12 = (–1)(1 + 2) · α12 = –1 · (–2) = 2
4 5 7
0 2 6
α33 = 2 –1 5 = 108; A33 = (–1)(3 + 3) · α33 = 1 · 108 = 108
4 6 7
0 2 6
α43 = 2 –1 5 = 16; A43 = (–1)(4 + 3) · α43 = –1 · 16 = –16
1 1 3
8
BACHILLERATO
Matemáticas II
3 7 –1
–5 2 6 = 3 · 2 · 4 + (–5) · 8 · (–1) + 7 · 6 · 9 – (–1) · 2 · 9 – 6 · 8 · 3 – 7 · (–5) · 4 = 456
9 8 4
3 7 –1
2 6 –5 6 –5 2
–5 2 6 = 3 –7 –1 = 3 · (– 40) – 7 · (–74) – 1 · (–58) = –120 + 518 + 58 = 456
8 4 9 4 9 8
9 8 4
3 7 –1
7 –1 3 –1 3 7
–5 2 6 = 5 +2 –6 = 5 · 36 + 2 · 21 – 6 · (–39) = 180 + 42 + 234 = 456
8 4 9 4 9 8
9 8 4
3 7 –1
7 –1 3 –1 3 7
–5 2 6 = 9 –8 +4 = 9 · 44 – 8 · 13 + 4 · 41 = 396 – 104 + 164 = 456
2 6 –5 6 –5 2
9 8 4
3 7 –1
2 6 7 –1 7 –1
–5 2 6 = 3 +5 +9 = 3 · (– 40) + 5 · 36 + 9 · 44 = –120 + 180 + 396 = 456
8 4 8 4 2 6
9 8 4
3 7 –1
–5 6 3 –1 3 –1
–5 2 6 = –7 +2 –8 = –7 · (–74) + 2 · 21 – 8 · 13 = 518 + 42 – 104 = 456
9 4 9 4 –5 6
9 8 4
3 7 –1
–5 2 3 7 3 7
–5 2 6 = –1 –6 +4 = –1 · (–58) – 6 · (–39) + 4 · 41 = 58 + 234 + 164 = 456
9 8 9 8 –5 2
9 8 4
9
BACHILLERATO
Matemáticas II
2 [La justificación de las afirmaciones que pide el apartado c) requiere que el alumnado traba-
je la expresión oral].
Dada esta matriz:
3 7 –1
f 5 2 6p
–
9 8 4
a) Halla la suma de los productos de cada elemento de la 1.ª fila por el correspondiente adjunto de
la 3.ª fila.
b) Halla la suma de los productos de cada elemento de la 3.ª columna por el adjunto de los corres-
pondientes elementos de la 2.ª columna.
c) Justifica por qué los dos resultados anteriores son cero.
7 –1 3 –1 3 7
a) a11 · A31 + a12 · A32 + a13 · A33 = 3 · + 7 · (–1) · –1· =
2 6 –5 6 –5 2
= 3 · 44 – 7 · 13 – 1 · 41 = 132 – 91 – 41 = 0
–5 6 3 –1 3 –1
b) a13 · A12 + a23 · A22 + a33 · A32 = –1 · (–1) · +6· + 4 · (–1) · =
9 4 9 4 –5 6
= 1 · (–74) + 6 · 21 – 4 · 13 = –74 + 126 – 52 = 0
c) Por la propiedad 12.
columnas
3 –5 2 2 (1.ª) – 5 · (2.ª) 28 –5 2 32
28 2 32
4 7 8 27 (2.ª) –31 7 8 –15 (1)
b) = (3.ª)
= –31 8 –15 = 0
1 5 3 12 –24 5 3 –18
(4.ª) – 6 · (2.ª) –24 3 –18
5 1 0 6 0 1 0 0
filas
1 2 0 3 4 (1.ª) 1 2 0 3 4
1 2 3 4
0 0 1 –1 3 (2.ª) 0 0 1 –1 3
1 0 1 4
c) 1 0 –1 2 1 = (3.ª) + (2.ª) 1 0 0 1 4 =– =
(4.ª)
3 1 0 1
3 1 0 0 1 3 1 0 0 1
(5.ª) + (2.ª) –2 –3 –1 5
–2 –3 –1 0 2 –2 –3 0 –1 5
filas
(1.ª) – 3 · (2.ª) –2 2 0 –8
–2 2 – 8
(2.ª) 1 0 1 4
= – = 3 1 1 = –16
(3.ª) 3 1 0 1
(4.ª) + (2.ª) –1 –3 9
–1 –3 0 9
filas
0 0 1 2 (1.ª) 0 0 1 2
0 1 2
3 0 1 0 (2.ª) 3 0 1 0
d) = (3.ª)
=– 3 1 0 =
–2 1 0 3 –2 1 0 3
4 · (3.ª) + (4.ª) – 8 2 13
0 –4 2 1 –8 0 2 13
columnas
(1.ª) 0 1 0
3 –2
= (2.ª) – 3 1 –2 = = 27 – 16 = 11
–8 9
(–2) · (2.ª) + (3.ª) –8 2 9
11
BACHILLERATO
Matemáticas II
f p f p
1 2 3 0 –1 4 4 2 1 5 3 1 0 0 1 –1 2 1 0 –1
A=
3
4
–1
1
0
3
1
1
1
0
2
6
B=
2
6
3
5
2
3
6
12
5
8
C=f1
0
–1
0
2
0
1
0
0
1 p D=f5
7
1
2
–3
–3
–7
–8 p
7 0 3 2 1 8 12 10 6 23 16 1 1 0 0 0 1 0 2 2
1 2 3 0 –1 4
A=
3
4f –1
1
0
3
1
1
1
0
2
6 p
7 0 3 2 1 8
1 2
Tomamos el menor de orden 2: = –7 ≠ 0. Las dos primeras filas son linealmente independientes.
3 –1
La 3.ª fila es la suma de las dos primeras, y la 4.ª fila es la suma de la 2.ª y la 3.ª → ran (A ) = 2.
f p
4 2 1 5 3
2 3 2 6 5
B=
6 5 3 12 8
12 10 6 23 16
4 2
Tomamos el menor de orden 2: = 8 ≠ 0. Las dos primeras filas son linealmente independientes.
2 3
4 2 5
Tomamos menores de orden 3: 2 3 6 = 8 ≠ 0 → Las 3 primeras filas son linealmente indepen-
6 5 12 dientes.
4 2 1 5 4 2 5 3
2 3 2 6 2 3 6 5
Tomamos menores de orden 4: =0y = 0 → ran (B ) = 3.
6 5 3 12 6 5 12 8
12 10 6 23 12 10 23 16
1 0 0 1 –1
C= f
1 –1 2 1 0
0 0 0 0 1 p
1 1 0 0 0
1 –1
Tomamos el menor de orden 2: = 1 ≠ 0. Las dos primeras filas son linealmente independientes.
1 0
0 0 1 –1
0 1 –1 0 1 –1
0 1 –1 2 1 0
Como 2 1 0 = = –2 ≠ 0, y = – 2 1 0 , entonces ran (C ) = 4.
2 1 0 0 0 1
0 0 1 0 0 1
1 0 0 0
2 1 0 –1
f p
5 1 –3 –7
D=
7 2 –3 – 8
1 0 2 2
2 1
Tomamos el menor de orden 2: = –3 ≠ 0. Las dos primeras filas son linealmente independientes.
5 1
2 1 0
Como 5 1 –3 = –9 ≠ 0 y la 3.ª fila es la suma de las dos primeras, entonces ran (D ) = 3.
1 0 2
12
BACHILLERATO
Matemáticas II
αij ⎯⎯→ Adj (A ) ⎯⎯→ (Adj (A ))t ⎯⎯→ A –1 = 1 (Adj (A ))t
| A|
αij ⎯⎯→ Adj (B ) ⎯⎯→ (Adj (B ))t ⎯⎯→ B –1 = 1 (Adj (B ))t
|B|
e o 8 e o 8 e o 8 –1 e o = B –1
–2 1 –2 –1 –2 1 –2 1
–1 2 1 2 –1 2 3 –1 2
A=
0
0 f 1
2
2
3
0
1 p B=
0
0 f 1
0
1
1
0
1 p
3 –2 0 1 0 0 0 1
Calculamos la inversa de la matriz A:
| A | = –5 ≠ 0 →existe A –1
αij ⎯⎯→ Adj (A ) ⎯⎯→ (Adj (A ))t ⎯⎯→ A –1 = 1 (Adj (A ))t
| A|
–5 6 3 –3 –5 –6 3 3 –5 0 –5 0 –5 0 –5 0
f 0
–5
3
8
4
4
6
1
8p 0
–5 f 3
–8
–4
4 p
6
–1
8
–6
3 f 3
–4
–8
4
2
–1
8 p
–1 – 6 3
5 3 –4 f –8
4
2
–1p= A –1
0 2 1 –1 0 2 –1 –1 3 6 –1 –1 3 6 –1 –1
αij ⎯⎯→ Adj (B ) ⎯⎯→ (Adj (B ))t ⎯⎯→ B –1 = 1 (Adj (B ))t
|B|
1 0 0 0 1 0 0 0 1 –1 1 –1 1 –1 1 –1
f 1
1
1
1
0
1
0
0p8
–1
1 f 1
–1
0
1
0
0p8
0 1
0 0 f –1
1 p
1
–1
8 f
0 1
0 0
–1
1
1
–1 p
= B –1
1 1 1 1 –1 1 –1 1 0 0 0 1 0 0 0 1
13
BACHILLERATO
Matemáticas II
Página 80
1 1 1 1
0 a –1 0 0
= (a + 3) = (a + 3) (a – 1)3
0 0 a –1 0
0 0 0 a –1
El valor del último determinante es igual al producto de los elementos de la diagonal principal, por co-
rresponder a una matriz triangular.
a + 2x b + 2y c + 2z –b c + b 5a
a) p q r b) –q r + q 5p
2x + p 2y + q 2z + r –y z + y 5x
a + 2 x b + 2y c + 2 z (1.ª) a + 2x b + 2y c + 2z
a) p q r (2.ª) = p q r =
(3.ª) – (2.ª)
2x + p 2 y + q 2 z + r 2x 2y 2z
a + 2 x b + 2y c + 2 z (1.ª) – 2 · (3.ª) a b c
=2 p q r (2.ª) = 2 p q r = 14
(3.ª)
x y z x y z
14
BACHILLERATO
Matemáticas II
–b c + b 5a –b c + b a b c +b a b c a a b c
() ( )
b) –q r + q 5p = 5 –q r + q p = –5 q r + q p =* –5 q r p =** –5 p q r = –35
–y z + y 5x –y z + y x y z+y x y z x x y z
Página 81
2g a a – d g a a–d g a a g a d g a d
(1)
| B | = 2h b b – e = 2 h b b – e = 2 h b b – 2 h b e = 0 – 2 h b e =
2k c c – f k c c– f k c c k c f k c f
g a d a d g a b c
(2) (3)
= – 2 h b e = – 2 b e h = – 2 d e f = –2 a = –2
k c f c f k g h k
(1) Las matrices con dos filas o columnas iguales tienen determinante nulo.
(2) Intercambiamos la primera columna por la primera y luego, la segunda por la tercera, por tanto, el
signo del determinante no cambia.
(3) El determinante de una matriz es igual al de su traspuesta.
15
BACHILLERATO
Matemáticas II
16
BACHILLERATO
Matemáticas II
Página 82
Ae o=e o
2 6 – 4 –12
–1 – 3 1 3
A= e o
a b
b c
e oe o=e o
a b 2 6 – 4 –12
b c –1 –3 1 3
f p=e
2a – b 6a – 3b
o
– 4 –12
2b – c 6b – 3c 1 3
3 8 a = l – 7 , b = l +1 , c = l
2a – b = – 4
2b – c = 1 4 2
2
| A | = l – 7 l – c l + 1 m = –7 8 l = 3 8 A = e o
–1 2
4 2 2 3
f p
1 –k 3 –2
a) M = f–3 6 –9 6 p
0 1 1 k
b) N =
1 0 –2 3
k –4 6 –4
2 0 –3 k
a) El menor formado por las tres primeras columnas es:
1 –k 3
–3 6 –9 = 9k 2 – 36k + 36
k –4 6
9k 2 – 36k + 36 = 0 → k = 2
• Si k ≠ 2 → ran (M ) = 3
• Si k = 2 → ran (M ) < 3, porque la 3.ª y la 4.ª columnas son proporcionales.
1 –2 3 –2
Para k = 2: M = f –3 6 –9 6 p
2 –4 6 –4
Todas las columnas son porporcionales, luego ran (M ) = 1
1 –1 0
b) 0 1 1 = –3 ≠ 0 → ran (M ) ≥ 3
1 0 –2
1 –1 0 5
0 1 1 k
= 20 – 2k
1 0 –2 3
2 0 –3 k
17
BACHILLERATO
Matemáticas II
20 – 2k = 0 → k = 10
• Si k ≠ 10 → ran (M ) = 4
• Si k = 10 → ran (M ) = 3
Página 83
4 1 –1 2 3 2 2 –3 2 – 8 –1 2
18
BACHILLERATO
Matemáticas II
Página 84
19
BACHILLERATO
Matemáticas II
A=e o B=e o
2 1 2 a–3
0 1 b+2 c
determinar los valores de a, b y c de modo que | B | = 8 y AB = BA.
2 a–3
| B | = = 3b – 2a + 2c – ab + 6 = 8
b+2 c
2 a–3 2 a–3 2 1
e oe o=e oe o
2 1
0 1 b+2 c b+2 c 0 1
e o=e o
b + 6 2a + c – 6 4 a –1
b+2 c 2b + 4 b + c + 2
b+6=4
2a + c – 6 = a – 1 4 8 b = –2
c =b +c +2
4
b = –2 b = –2 b = –2
2a + c – 6 = a – 1 8 a + c = 5 4 a + c = 5 4 8 a = 1 , b = –2 , c = 4
8
3b – 2a + 2c – ab + 6 = 8 – 6 – 2a + 2c + 2a + 6 = 8 2c = 8
20
BACHILLERATO
Matemáticas II
21
BACHILLERATO
Matemáticas II
Página 85
Para practicar
Determinantes. Propiedades
1 Resuelve las siguientes ecuaciones:
3 4 –5 a – 1 1 –1 2 1 1 a +1 1 1
a) 1 –1 1 = 0 b) 0 a + 6 3 = 0 c) 0 2 2 = 0 d) 1 2 a = 0
1 –1 a a –1 2 0 2 3 a2 1 a 2
3 4 –5
a) 1 –1 1 = 7 – 7a = 0 → a = 1
1 –1 a
a – 1 1 –1
b) 0 a + 6 3 = a 2 + 2a – 3 = 0 → a = 1, a = –3
a –1 2 0
2 1 1
c) 0 2 2 = 4a 2 – 12 = 0 → a = 3 , a = – 3
2 3 a2
a +1 1 1
d) 1 2 a = –a 3 – a 2 + 6a = 0 → a = –3, a = 0, a = 2
1 a 2
1 0 2 0 2 1 –3 1
0 3 0 0 3 1 1 0
a) b)
4 0 0 5 4 0 3 1
0 6 0 1 5 2 –2 1
1 0 2 0
0 3 0
0 3 0 0 (1)
a) = 2 4 0 5 = 2 · (–12) = –24
4 0 0 5
0 6 1
0 6 0 1
22
BACHILLERATO
Matemáticas II
1 0 –1 2 1 –1 2 0
2 3 2 –2 2 1 3 1
a) = –72 b) = –18
2 4 2 1 3 1 4 3
3 1 5 –3 2 1 7 0
1 2 3 4 –1 3 2 –1
2 1 2 1 2 –2 1 3
c) =0 d) = 938
1 2 4 5 0 –5 10 4
3 4 1 2 7 –8 9 –2
m n
4 Si = –5, ¿cuál es el valor de cada uno de los siguientes determinantes? Justifica las respuestas:
p q
m + 3n p + 3q p m 3n –m
a) b) c)
n q q n 3q –p
p 2m 1 n/m m 5m
d) e) f)
q 2n mp mq p 5p
m + 3n p + 3q (1) m p (2) m n
a) = = = –5
n q n q p q
p m (2) p q (3) m n
b) = = – = –(–5) = 5
q n m n p q
3n –m (4) n m (3) m n
c) = –3 = 3 = 3 · (–5) = –15
3q –p q p p q
1 n/m (4) 1 m n m n
e) = ·m = = –5
mp mq m p q p q
m 5m
f) = 0, pues las dos columnas son proporcionales.
p 5p
(1) Si a una fila le sumamos otra multiplicada por un número, el determinante no varía.
(2) El determinante de una matriz coincide con el de su traspuesta.
(3) Si cambiamos de orden dos filas o dos columnas, el determinante cambia de signo.
(4) Si multiplicamos una fila o una columna por un número, el determinante queda multiplicado por
ese número.
23
BACHILLERATO
Matemáticas II
5 Sustituye los puntos suspensivos por los números adecuados para que se verifiquen las siguientes
igualdades:
3 7 2 7 … 7 – 4 3 6 –1 … …
a) = + b) = +
5 –3 3 –3 … –3 2 0 2 0 2 0
3 7 2 7 1 7 – 4 3 6 –1 –10 4
a) = + b) = +
5 –3 3 –3 2 –3 2 0 2 0 2 0
1 1 1
6 Sabiendo que a b c = 5, calcula el valor de los siguientes determinantes:
x y z
1 1 1 0 0 1 1– x 1– y 1– z
a) a + 7 b + 7 c + 7 b) c – a b – c c c) a + 2x b + 2y c + 2z
x/2 y/2 z/2 z–x y–z z 2x 2y 2z
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
(1) (2)
a) a + 7 b + 7 c + 7 = a b c + 7 7 7 = 1 a b c + 0 = 1 · 5 = 5
2 2 2
x/2 y/2 z/2 x/2 y/2 z/2 x/2 y/2 z/2 x y z
(1) Descomponemos el determinante en suma de dos.
(2) Sacamos 1 factor común de la 3.ª fila. El 2.° determinante es 0, pues las dos primeras filas son
2
proporcionales.
columnas
0 0 1 –1 1 1
(1.ª) – (3.ª) 1 1 1
(1)
b) c – a b – c c = (2.ª) + (3.ª) –a b c = – a b c = –5
z–x y–z z (3.ª) –x y z x y z
(1) Sacamos –1 factor común de la 1.ª columna.
filas
1– x 1– y 1– z (1.ª) 1– x 1– y 1– z 1– x 1– y 1– z
(1)
c) a + 2x b + 2y c + 2z = (2.ª) – (3.ª) a b c = 2 a b c =
2x 2y 2z (3.ª) 2x 2y 2z x y z
filas
(1.ª) + (3.ª) 1 1 1
= (2.ª) 2 a b c = 2 · 5 = 10
(3.ª) x y z
(1) Sacamos factor común el 2 de la 3.ª fila.
24
BACHILLERATO
Matemáticas II
–a 0 –a
b) Obtén el valor del determinante de la matriz 2A2 para a = 3.
a 0 2a (1.ª) a 0 2a
a) 0 a – 1 0 (2.ª) = 0 a – 1 0 = a 2(a – 1) = 0 → a = 0, a = 1
–a 0 –a (3.ª) + (1.ª) 0 0 a
3 0 6
b) Si a = 3: A = f 0 2 0 p
–3 0 –3
–18 0 0
Por tanto: 2A2 = f 0 8 0 p → | 2A2 | = (–18) · 8 · (–18) = 2 592
0 0 –18
3 5 1 2 –1 0 0
f p f p
1 2 3 1 –1 1 2 0 3
b) B = f 4 5 6 2 1 p d) D = f 0 1 –1 –2 p
6 10 –2 0 0 2 –1
a) A = c) C =
1 0 1 0 2 –1 0
1 0 0 3 4 2 7 –3 0
4 5 0 2 0 –1 0
3 5 1
a) A = f
6
1
10
0
–2
1 p
4 5 0
0 1
Tomamos un menor de orden 2 distinto de cero: = –5 ≠ 0 → ran (A ) ≥ 2
5 0
Las dos últimas filas son linealmente independientes.
1 2 3 1 –1
b) B = f 4 5 6 2 1 p
1 0 0 3 4
4 5
Tomamos un menor de orden 2 distinto de cero: = –5 ≠ 0
1 0
Las dos primeras columnas son linealmente independientes. Luego, ran (B ) ≥ 2.
25
BACHILLERATO
Matemáticas II
c) C = f
0
0
0
2
2
–1
–1
0 p
2 0 –1 0
Calculamos | C |:
filas
2 –1 0 0 (1.ª) 2 –1 0 0
0 2 –1
0 0 2 –1 (2.ª) 0 0 2 –1 (1)
|C | = = (3.ª)
= 2 2 –1 0 =
0 2 –1 0 0 2 –1 0
(4.ª) – (1.ª) 1 –1 0
2 0 –1 0 0 1 –1 0
1 2 0 3
d) D = f 0 1 –1 –2 p
2 7 –3 0
1 2
Tomamos un menor de orden 2 distinto de cero: ≠0
0 1
Las dos primeras filas son linealmente independientes.
26
BACHILLERATO
Matemáticas II
10 Estudia el rango de las siguientes matrices según el valor del parámetro que aparece en ellas:
2 1 0 a 1 0 2 –1 a 1 1 1
a) A = f 1 1 –2 p b) B = f –1 2a –2 p c) C = f a 3 4 p d) D = f 1 –a 1 p
3 1 a 1 –1 2 3 –1 2 1 1 a
2 1 0
a) | A | = 1 1 –2 = 2a – 6 + 4 – a = a – 2 = 0 → a = 2
3 1 a
2 1
• Si a = 2 → Como | A | = 0 y = 1 ≠ 0 → ran (A ) = 2
1 1
a 1 0 a=0
b) | B | = –1 2a –2 = 4a 2 – 2 – 2a + 2 = 4a 2 – 2a = 0 → 2a(2a – 1) = 0
a= 1
1 –1 2 2
1 0
Observamos que = 2 ≠ 0 → ran (B ) ≥ 2
–1 2
2 –1 a
c) | C | = a 3 4 = 12 – a 2 – 12 – 9a + 8 + 2a = –a 2 – 7a + 8 = 0 →
3 –1 2
a = –8
→ a = 7 ± 49 + 32 = 7 ± 81 = 7 ± 9
–2 –2 –2 a =1
3 4
Observamos que = 10 ≠ 0 → ran (C ) ≥ 2
–1 2
Por tanto:
• Si a = 1 → | C | = 0 → ran (C ) = 2
• Si a = – 8 → | C | = 0 → ran (C ) = 2
• Si a ≠ 1 y a ≠ – 8 → | C | ≠ 0 → ran (C ) = 3
1 1 1 a =1
d) | D | = 1 –a 1 = –a 2 + 1 + 1 + a – 1 – a = –a 2 + 1 = 0
a = –1
1 1 a
1 1 1
• Si a = 1 → D = f 1 –1 1 p 8
1 1
≠ 0 → ran (D ) = 2
1 –1
1 1 1
1 1 1
• Si a = –1 → D = f 1 1 1 p 8
1 1
≠ 0 → ran (D ) = 2
1 –1
1 1 –1
• Si a ≠ 1 y a ≠ –1 → | D | ≠ 0 → ran (D ) = 3
27
BACHILLERATO
Matemáticas II
11 Halla los valores del parámetro m para los que el rango de A = f m m 2 m 2 p es menor que 3.
1 1 1
m m m2
1 1 1 1 0 0 1 0 0
2 2 2 2 2 2
m m m = m m – m m – m = (m – m) m m – m 1 =
m m m2 m 0 m2 – m m 0 1
1 0 0 1 0 0
= (m 2 – m) 2 m 1 1 = (m 2 – m) 2 m 1 0 = ( m 2 – m) 2
m 0 1 m 0 1
(m 2 – m)2 = 0 → m = 1, m = 0
Si m = 0 o m = 1, entonces ran (A ) < 3
Página 86
f p
1 2 3 a
b) B = f 2 4 6 8 p c) C = e o d) D = e o
1 2 –3 8 a –1 1 a – 2 1 – 2a –1
a) A =
a –1 –1 1 1 –a 2a – 1 a a 2a
3 6 9 12
1 –1 1 –2
a) Si | A | = 0 → a = 2
• Si a = 2 → ran (A ) = 3
• Si a ≠ 2 → ran (A ) = 4
1 2 3 a
b) B = f 2 4 6 8 p
3 6 9 12
• Si a = 4 → las cuatro filas son proporcionales → ran (B ) = 1
3 a
• Si a ≠ 4 → ≠ 0 → ran (B ) = 2
6 8
a =1
c) C = e o 8
a –1 1 a –1
= –a 2 + 1 = 0
1 –a 2a – 1 1 –a a = –1
• Si a = 1, queda:
C= e o → ran (C ) = 1
1 –1 1
1 –1 1
• Si a = –1, queda:
C= e o 8
–1 –1 1 –1 1
= 2 ≠ 0 → ran (C ) = 2
1 1 –3 1 –3
• Si a ≠ 1 y a ≠ –1 → ran (C ) = 2
a=0
d) D = e o 8
a – 2 1 – 2a –1 a – 2 1 – 2a
= a 2 – 2a – a + 2a 2 = 3a 2 – 3a = 0
a a 2a a a a =1
• Si a = 0 → D = e o → ran (D ) = 1
–2 1 –1
0 0 0
29
BACHILLERATO
Matemáticas II
t 1 3 0
d) M = f 1 t 2 1 p
2 2t 5 t
t 1 3
1 t 2 = –t 2 – 1 = 0 8 t = ± 1
2 2t 5
t 1 0
1 t 1 = t 3 – 2t 2 – t + 2 = 0 8 t = ± 1, t = 2
2 2t t
1 3 0
t 2 1 = –3t 2 + 8t – 5 = 0 8 t = 1, t = 5
3
2t 5 t
• Si t ≠ 1 8 ran(M) = 3
1 3
• Si t = 1 8 ran(M) = 2 porque, por ejemplo, 1 2 = –1.
14 Estudia el rango de las siguientes matrices según los valores del parámetro a :
1 2 a 0
a) A = f a 3a – 1 1 + a 2 2 p
1 2 a2 – a a – 2
a +1 1 1 –1
b) B = f –a – 1 0 –2 2 p
0 2
1 a – a – 1 –a + 2
1 a a–2 1
c) C = f 1 2a a–4 3 p
2 2
a a 2a – 2a – 4 2a + 2
1 2 a
a) a 3a – 1 1 + a 2 = a 3 – 2a 2 + 2a = 0 8 a = 0
1 2 a2 – a
1 2 0
a 3a – 1 2 = a 2 – 3a + 2 = 0 → a = 1, a = 2
1 2 a–2
Por tanto, ran(M) = 3 porque no hay ningún valor de a que anule los dos determinantes.
a +1 1 1 –1
b) B = f –a – 1 0 –2 2 p
0 1 a 2 – a – 1 –a + 2
1 1
Tomamos un menor de orden 2: = –2 ≠ 0, luego ran (B ) ≥ 2.
0 –2
a +1 1 1
–a – 1 0 –2 = a 3 – a = 0 → a = 1, a = 0, a = –1
0 1 a2 – a – 1
1 1 –1
0 –2 2 = –2a 2 + 4a – 2 = 0 → a = 1
1 a 2 – a – 1 –a + 2
• Si a ≠ 1 → ran (B ) = 3
• Si a = 1 → ran (B ) = 2
30
BACHILLERATO
Matemáticas II
1 a a–2 1
c) C = f 1 2a a–4 3 p
2 2
a a 2a – 2a – 4 2a + 2
1 1
Tomamos un menor de orden 2: = 2 ≠ 0, luego ran (C ) ≥ 2.
1 3
1 a 1
1 2a 2 = a 2 + 2a = 0 → a = –2, a = 0
a a 2 2a + 2
1 a–2 1
1 a–4 3 = –2a 2 – 2a + 4 = 0 → a = 1, a = –2
a 2a 2 – 2a – 4 2a + 2
• Si a ≠ –2 → ran (C ) = 3
• Si a = 1 → ran (C ) = 2
Matriz inversa. Ecuaciones matriciales
15 Halla la matriz inversa de las siguientes matrices:
1 2 0 1 1 0
a) M = e o b) N = e o c) P = f 1 1 1 p d) Q = f 0 0 1 p
2 –2 3 0
5 –4 –5 2
–1 0 –1 1 0 1
a) | M | = 2 ≠ 0 → la matriz M tiene inversa. La calculamos:
αij ⎯⎯→ Adj (M ) ⎯⎯→ (Adj (M ))t ⎯⎯→ Q –1 = 1 (Adj (M ))t
|Q |
–4 5 – 4 –5
e o ⎯→ e o ⎯→ e o ⎯→ 1 e o = M –1
–4 2 –4 2
–2 2 2 2 –5 2 2 –5 2
αij ⎯⎯→ Adj (N ) ⎯⎯→ (Adj (N ))t ⎯⎯→ N –1 = 1 (Adj (N ))t
|N |
2 –5 2 5
e o ⎯→ e o ⎯→ e o ⎯→ 1 e o = N –1
2 0 2 0
0 3 0 3 5 3 6 5 3
1/3 0
N –1 = e o es la matriz inversa.
5/6 1/2
c) αij ⎯⎯→ Adj (P ) ⎯⎯→ (Adj (P ))t ⎯⎯→ P –1 = 1 (Adj (P ))t
|P |
–1 0 1 –1 0 1 –1 2 2 –1 2 2
f –2 –1 2 p 8 f 2 –1 –2 p 8 f 0 –1 –1 p 8 –1 f 0 –1 –1 p = P –1
1
2 1 –1 2 –1 –1 1 –2 –1 1 –2 –1
d) αij ⎯⎯→ Adj (Q ) ⎯⎯→ (Adj (Q ))t ⎯⎯→ M –1 = 1 (Adj (Q ))t
|M |
0 –1 0 0 1 0 0 –1 1 0 –1 1
f 1 1 –1 p 8 f –1 1 1 p 8 f 1 1 –1 p 8 f 1 1 –1 p = Q –1
1
1
1 1 0 1 –1 0 0 1 0 0 1 0
31
BACHILLERATO
Matemáticas II
αij ⎯⎯→ Adj (A ) ⎯⎯→ (Adj (A ))t ⎯⎯→ A –1 = 1 (Adj (A ))t
| A|
3 0 –2 3 0 –2 3 – 6 –1 3 – 6 –1
f 6 1 – 4 p ⎯→ f – 6 1 4 p ⎯→ f 0 1 0 p ⎯→ f 0 1 0 p = A –1
–1 0 1 –1 0 1 –2 4 1 –2 4 1
2 1 0
| B | = 0 1 3 = 2 ≠ 0 → Existe B –1
2 1 1
αij ⎯⎯→ Adj (B ) ⎯⎯→ (Adj (B ))t ⎯⎯→ B –1 = 1 (Adj (B ))t
|B|
–2 –1 3 –1 –1/2 3/2
f p f f 3 1 –3 p = B –1
–2 6 –2
p
–2 – 6 –2
1 2 0 ⎯→ – 1 2 0 ⎯→ f 6 2 – 6 p ⎯→
3 6 2 3 –6 2 –2 0 2 –1 0 1
32
BACHILLERATO
Matemáticas II
2 –1
Si l = 1, ran(M) = 2 porque, por ejemplo, = 2.
0 1
0 –1
Si l = –1, ran(M) = 2 porque, por ejemplo, = 1.
1 –2
b) M tiene inversa si l ≠ 0, l ≠ ±1.
c) Si l = –2:
–4 0 –2 –4 0 –2 –4 0 2 –4 0 2
f 0 –3 –3 p 8 f 0 –3 3 p 8 f 0 –3 0 p 8
–6 f
1
0 –3 0 p = M –1
2 0 –2 2 0 –2 –2 3 –2 –2 3 –2
18 Halla los valores del parámetro t para los cuales las matrices A y B no son regulares y calcula:
a) A –1 si t = 1. b) B –1 si t = 2.
1 0 4 1 0 t
A = f 0 t 4 p
B = f1 1 0p
–1 3 t t 0 1
t =2
a) | A | = t 2 + 4t – 12 = 0 → t = – 4 ± 16 + 48 = – 4 ± 64 = – 4 ± 8
2 2 2 t = –6
A no es invertible para t = 2 ni para t = – 6.
f 0 1 4 p → | A | = –7
1 0 4
A=
–1 3 1
αij ⎯⎯→ Adj (A ) ⎯⎯→ (Adj (A ))t ⎯⎯→ A –1 = 1 (Adj (A ))t
| A|
–11 4 1 –11 – 4 1 –11 12 – 4 –11 12 – 4
f – 12 5 3 p f
8 12 5 – 3 p f
8 – 4 5 – 4 p 8
7 f
–1
– 4 5 – 4 p = A –1
–4 4 1 –4 –4 1 1 –3 1 1 –3 1
t =1
b) | B | = 1 – t 2 = 0
t = –1
B no es invertible para t = 1 ni para t = –1.
Calculamos B –1 para t = 2:
1 0 2
B = f 1 1 0 p → | B | = –3
2 0 1
αij ⎯⎯→ Adj (B ) ⎯⎯→ (Adj (B ))t ⎯⎯→ B –1 = 1 (Adj (B ))t
|B|
1 1 –2 1 –1 –2 1 0 –2 –1 0 2
f 0 –3 0 p 8 f 0 –3 0 p 8 f –1 –3 2 p 8 3 f 1 3 –2 p = B –1
1
–2 –2 1 –2 2 1 –2 0 1 2 0 –1
33
BACHILLERATO
Matemáticas II
AXA = e o 8 X = A –1 e oA
1 1 1 1 –1
2 3 2 3
Calculamos A –1:
2 3
=1
1 2
2 3 2 –3
e o 8 e o 8 e o 8 e o = A –1
2 1 2 –1
1 2 3 2 –3 2 –1 2
2 –3 1 1 2 – 3
X= e oe oe o=e o
–1 –2
–1 2 2 3 – 1 2 1 1
αij ⎯⎯→ Adj (A ) ⎯⎯→ (Adj (A ))t ⎯⎯→ A –1 = 1 (Adj (A ))t
| A|
f p 8 f p 8 e
3 4 3 –4 3 –2 3 –2
o 8 e o = A –1
2 3 –2 3 –4 3 –4 3
αij ⎯⎯→ Adj (B ) ⎯⎯→ (Adj (B ))t ⎯⎯→ B –1 = 1 (Adj (B ))t
|B|
2 –3 2 –3
e o 8 e o 8 e o 8 e o = B –1
2 1 2 –1
3 2 –3 2 –1 2 –1 2
Por tanto:
3 –2 2 –3 2 –3
X = A –1 · C · B –1 = e o·e o·e o=e o·e o=e o
1 1 1 1 1 –1
–4 3 1 1 –1 2 –1 –1 –1 2 –1 1
34
BACHILLERATO
Matemáticas II
4 1 –x
a) Los valores de x para los que la matriz A posee inversa.
b) La inversa de A para x = 2.
c) El valor de b ∈ Á para que la matriz bA tenga determinante 1.
1 0 –1
a) 0 x 3 = –x 2 + 4x – 3 = 0 → x = 3, x = 1
4 1 –x
A posee inversa si x ≠ 3 y x ≠ 1.
1 0 –1
b) 0 2 3 = 1
4 1 –2
–7 –12 – 8 –7 12 – 8 – 7 –1 2 –7 –1 2
f 0 2 3 p 8 f 1 2 1 p 8 f –1 2 –1 p 8 f 12 2 –3 p 8 A = f 12 2 –3 p
1 0 –1
–1
4 1 –2 2 3 2 2 –3 2 – 8 –1 2 – 8 –1 2
c) Suponemos x ≠ 3 y x ≠ 1:
| bA | = b 3 | A | = 1 → b 3 = 1
| A|
b= 3 1 =3 1
| A| 2
–x + 4x – 3
22 Dada la matriz A = f 2 3 2 p:
2 1 1
–3 –3 –2
a) Calcula A (2I – A ).
b) Justifica si existen las matrices inversas de A y 2I – A.
c) ¿Para qué valor de k se verifica A –1 = kI – A ?
a) A (2I – A ) = f 2 3 2 pf 2 f 0 1 0 p – f 2 3 2 pp = f 2 3 2 pf –2 –1 –2 p = f 0 1 0 p
2 1 1 1 0 0 2 1 1 2 1 1 0 –1 –1 1 0 0
–3 –3 –2 0 0 1 – 3 – 3 –2 –3 –3 –2 3 3 4 0 0 1
35
BACHILLERATO
Matemáticas II
αij ⎯⎯→ Adj (E ) ⎯⎯→ (Adj (E ))t ⎯⎯→ E –1 = 1 (Adj (E ))t
|E |
e o 8 e o 8 e o 8 1e o = E –1
–1 1 –1 –1 –1 0 –1 0
0 –6 0 –6 –1 – 6 6 –1 – 6
• Por tanto:
oe o= 1 e o=f p
4/3
X = (AB t + C )–1D = E –1D = 1 e
–1 0 – 8 8
6 –1 – 6 –2 6 20 10/3
A = f0 1 1p B = f1 0 1p
1 0 2 1 0 2
1 0 1 1 1 1
3AX = B → X = 1 A –1 · B
3
αij ⎯⎯→ Adj (A ) ⎯⎯→ (Adj (A ))t ⎯⎯→ A –1 = 1 (Adj (A ))t
| A|
1 –1 –1 1 1 –1 1 0 –2 –1 0 2
f 0 –1 0 p 8 f 0 –1 0 p 8 f 1 –1 –1 p 8 f –1 1 1 p = A –1
–2 1 1 –2 –1 1 –1 0 1 1 0 –1
Por tanto:
1/3 2/3 0
X = f –1 1 1 p · f 1 0 1 p = f 1 1 0 p = f 1/3 1/3 0 p
–1 0 2 1 0 2 1 2 0
1 1
3 3
1 0 –1 1 1 1 0 –1 1 0 –1/3 1/3
36
BACHILLERATO
Matemáticas II
Página 87
Para resolver
x 1 0 0
x 1 0 1 0 0
0 x 1 0 (1) (2) x =1
a) = x 0 x 1 – x 1 0 = x · x 3 – 1 = x 4 – 1 = 0 8 x = ± 4 1
0 0 x 1 x = –1
0 0 x 0 x 1
1 0 0 x
(1) Desarrollamos por la 1.ª columna.
(2) Son determinantes de matrices triangulares.
filas
a b c (1.ª) a b c
x =b
b) a x c = (2.ª) – (1.ª) 0 x – b 0 = a(x – b )(x – c ) = 0
x =c
a b x (3.ª) – (1.ª) 0 0 x –c
(Suponemos que a ≠0).
–x 1 0 1 2–x 1 0 1 1 1 0 1
1 –x 1 0 (1) 2 – x –x 1 0 (2) 1 –x 1 0
c) = = ( 2 – x) =
0 1 –x 1 2–x 1 –x 1 1 1 –x 1
1 0 1 –x 2–x 0 1 –x 1 0 1 –x
filas
(1.ª) 1 1 0 1
–x – 1 1 –1
(2.ª) – (1.ª) 0 –x – 1 1 –1 (3) (4) – x – 1 –1
= (3.ª) – (1.ª)
= 0 –x 0 = –x =
0 0 –x 0 –1 – x – 1
(4.ª) – (1.ª) –1 1 –x – 1
0 –1 1 –x – 1
x =0
= –x 2(x + 2) = 0
x = –2
(1) Sumamos a la 1.ª columna las demás.
(2) Sacamos (2 – x) factor común de la 1.ª columna.
(3) Desarrollamos por la 1.ª columna.
(4) Desarrollamos por la 2.ª fila.
x –1 –1 0 x –1 –1 –1 0
x –1 1
–x x –1 1 (1) 0 x –1 1 (2)
d) = = (x – 1) –1 x 1 =
1 –1 x 1 0 –1 x 1
–1 0 x
1 –1 0 x 0 –1 0 x
x =1
= (x – 1)(x 3 + 1 + x – x) = (x – 1)(x 3 + 1) = 0
x 3 + 1 = 0 8 x = –1
(1) Sumamos a la 1.ª columna la 2.ª.
(2) Desarrollamos por la 1.ª columna.
37
BACHILLERATO
Matemáticas II
26 Estudia el rango de las siguientes matrices según los valores del parámetro que contienen:
k k –1 2
f p
1 3 3 1
b) B = f k k 3 –1 p
3 –k 0 0
a) A =
5 k 0 0
–1 3 3 0
1 0 2 1
k 1 –2 0 1 0 –k –1
c) C = f –1 –1 k 1 p d) D = f 1 k + 3 4 – k 0 p
1 1 1 k 1 k + 3 k2 + 2 k + 2
filas
k k –1 –2 (1.ª) – 2 · (4.ª) k–2 k –5 0
k – 2 k –5
3 –k 0 0 (2.ª) 3 –k 0 0 (1) (2)
a) | A | = = (3.ª)
= 3 –k 0 =
5 k 0 0 5 k 0 0
(4.ª) 5 k 0
1 0 2 1 1 0 2 1
3 –k
= – 5 = – 40k = 0 → k = 0
5 k
(1) Desarrollamos por la 4.ª columna.
(2) Desarrollamos por la 3.ª columna.
0 0 –1 2
f p
0 –1 2
3 0 0 0
• Si k = 0 → A = 8 5 0 0 ≠ 0 → ran (A ) = 3
5 0 0 0
1 2 1
1 0 2 1
• Si k ≠ 0 → | A | ≠ 0 → ran (A ) = 4
1 3 3 1 1 3 3
b) f k k 3 – 1 p → Hacemos k k 3 = 0 → 6k – 18 = 0 → k = 3
–1 3 3 0 –1 3 3
1 3 3 1 1 3 1
• Si k = 3 → B = f 3 3 3 –1 p 8 3 3 –1 ≠ 0 → ran (B ) = 3
–1 3 3 0 –1 3 0
• Si k ≠ 3 → ran (B ) = 3
Por tanto, ran (B ) = 3 para cualquier valor de k.
k 1 –2 0 k 1 –2
c) f –1 –1 k 1 p 8 Hacemos
k =1
–1 –1 k = 0 → –k 2 + 1 = 0
k = –1
1 1 1 k 1 1 1
1 1 –2 0 1 –2 0
• Si k = 1 → C = f –1 –1 1 1 p 8 –1 1 1 ≠ 0 → ran (C ) = 3
1 1 1 1 1 1 1
1 1 –2 0 1 1 0
• Si k = –1 → C = f –1 –1 –1 1 p 8 –1 –1 1 = 0 y
–2 0
≠ 0 → ran (C ) = 2
–1 1
1 1 1 –1 1 1 –1
• Si k ≠ –1 → ran (C ) = 3
38
BACHILLERATO
Matemáticas II
1 0 –k –1 1 0 –k
d) D = f 1 k + 3 4 – k p
(1)
0 8 1 k +3 4 – k =
2
1 k +3 k +2 k +2 1 k + 3 k2 + 2
1 0 –k k =1
= (k + 3) 1 1 4 – k = (k + 3)(k 2 + k – 2) = 0 k = –2
1 1 k2 + 2 k = –3
(1) Sacamos (k + 3) factor común de la 2.ª columna.
1 0 –1 –1 0 –1 –1
• Si k = 1 → D = f 1 4 3 0 p 8 4 3 0 ≠ 0 → ran (D ) = 3
1 4 3 3 4 3 3
1 0 2 –1 1 0 –1
• Si k = –2 → D = f 1 1 6 0 p 8 1 1 0 = 0 y
1 0
≠ 0 → ran (D ) = 2
1 1
1 1 6 0 1 1 0
1 0 3 –1 1 3 –1
• Si k = –3 → D = f 1 0 7 0 p 8 1 7 0 ≠ 0 → ran (D ) = 3
1 0 11 –1 1 11 –1
• Si k ≠ –2 → ran (D ) = 3
f p f p
t 1 1 2 t t 0
a) A = f 2 t t 2 1 p b) B = f 2 t + 1 t – 1 p
–2 0 –1 –t 1 2 3
c) C = d) D =
1 3 2+t –t –t 0 –1
2 1 1 2 2t + 1 0 –t – 3
t +2 0 t –t –t –t –1
t 1 1 2 t 1 1 t =0
a) A = f 2 t t 1 p 8 2 t t = –t 3 + 3t 2 – 2t = 0
2 2
t =1
2 1 1 2 2 1 1 t =2
0 1 1 2 0 1 2
• Si t = 0 → A = f 2 0 0 1 p 8 2 0 1 ≠ 0 → ran (A ) = 3
2 1 1 2 2 1 2
1 1 1 2 1 1 2
• Si t = 1 → A = f 2 1 1 1 p 8 2 1 1 ≠ 0 → ran (A ) = 3
2 1 1 2 2 1 2
2 1 1 2 2 1 2
• Si t = 2 → A = f 2 2 4 1 p 8 2 2 1 = 0 y
2 1
≠ 0 → ran (A ) = 2
2 2
2 1 1 2 2 1 2
• Si t ≠ 2 → ran (A ) = 3
t t 0 t t 0 t =0
b) B = f 2 t + 1 t – 1 p 8 |B| = 2 t + 1 t – 1 = t (t 2 – 3t + 2) = 0 t =1
2t + 1 0 –t – 3 2t + 1 0 – t – 3 t =2
0 0 0
• Si t = 0 → B = f 2 1 –1 p 8
2 1
≠ 0 → ran (B ) = 2
1 0
1 0 –3
39
BACHILLERATO
Matemáticas II
1 1 0
• Si t = 1 → B = f 2 2 0 p 8
2 2
≠ 0 → ran (B ) = 2
3 0
3 0 –4
2 2 0
• Si t = 2 → B = f 2 3 1 p 8
2 2
≠ 0 → ran (B ) = 2
2 3
5 0 –5
• Si t ≠ 0, t ≠ 1 y t ≠ 2 → ran (B ) = 3
3–t 3 2t
f p
3 – t 3 2t
–2 0 –1
c) C = 8 –2 0 –1 = –3(3t – 6) = 0 → t = 2
1 3 2+t
1 3 2+t
t +2 0 t
1 3 4
f p
1 3 4
–2 0 –1 1 3
• Si t = 2 → C = 8 –2 0 –1 = 0 y ≠ 0 → ran (C ) = 2
1 3 4 –2 0
4 0 2
4 0 2
• Si t ≠ 2 → ran (C ) = 3
–t 4 5 6 –t 4 5 6
3 3 3
–t 1 2 3 (1) 0 3 3 3 (2)
d) | D | = = = –t · 4 + t 5 7 =
–t –t 0 –1 0 4+t 5 7
4+t 5+t 7
–t –t –t –1 0 4+t 5+t 7
3 3 3
3 3
= –t · 4 + t 5 7 = –t · t · = –t 2 · (21 – 3 (4 + t)) = –21t 2 + 12t 2 –t 3 = –9t 2 + 3t 3 8 t = 0, t = 3
4+t 7
0 –t 0
(1) Restamos todas las ecuaciones a la primera ecuación.
(2) Restos la tercera ecuación a la segunda.
0 4 5 6
4 5 6
0 1 2 3
• Si t = 0: 8 1 2 3 = –3 ≠ 0 → ran (D ) = 3
0 0 0 –1
0 0 –1
0 0 0 –1
–3 4 5 6
–3 4 5
–3 1 2 3
• Si t = 3: 8 –3 1 2 = 18 ≠ 0 → ran (D ) = 3
–3 –3 0 –1
–3 –3 0
–3 –3 –3 –1
• Si t ≠ 0, t ≠ 3: ran (D) = 4
40
BACHILLERATO
Matemáticas II
Existe A –1 si m ≠ 0.
b) XA + B = C → XA = C – B → X = (C – B )A –1
1 4 4 –1 1 –2 4
f 0 2 4 p = f 0 1/2 –2 p
0 0 1 0 0 1
1 –2 4
o f 0 1/2 –2 p = e
–1 3 –9
=e o
–1 2 –1
X = (C – B )A –1
0 2 –2 0 1 –6
0 0 1
o y B = f 1 1 p.
0 k
29 Sean las matrices A = e
1 k 2
0 –1 1
3 2
a) Determina para qué valores de k la matriz AB tiene inversa.
b) Resuelve la ecuación ABX = 3I para k = 0, donde I es la matriz unidad de orden 2.
o f1 1p = e
0 k
a) AB = e o
1 k 2 k + 6 2k + 4
0 –1 1 2 1
3 2
k + 6 2k + 4
= –3k – 2 = 0 8 k = – 2
2 1 3
b) ABX = 3I → X = 3(AB )–1
k=0
AB = e o
6 4
2 1
6 4 –1
e o = e o
–1/2 2
2 1 1 –3
–3/2 6
X = 3e o=e o
–1/2 2
1 –3 3 –9
41
BACHILLERATO
Matemáticas II
a 2 ab b 2 a 2 – 2ab + b 2 ab b 2 a 2 – 2ab + b 2 ab b 2
a) 2a a + b 2b = 2a – 2 (a + b) + 2b a + b 2b = 0 a + b 2b =
1 1 1 1 – 2 +1 1 1 0 1 1
a 2 – 2ab + b 2 ab b 2 – ab (a – b) 2 ab – b 2 b 2
= 0 a + b 2 b – ( a + b) = 0 a + b – 2b 2b =
0 1 1–1 0 1–1 1
(a – b) 2 ab – b 2 b 2
= 0 a – b 2b = (a – b )2(a – b ) = (a – b )3
0 0 1
42
BACHILLERATO
Matemáticas II
1 a2 – 1 a 1 1 a 1 1 a
b) 1 2a – 2 2a – 1 = (a 2 – 1) 1 2 2a – 1 = (a 2 – 1) 0 1 a – 1 =
2
1 0 a2 1 0 a2 1 0 a2
1 1 a –1 1 1 1
= (a 2 – 1) 0 1 a – 1 = (a 2 – 1) (a – 1) 0 1 1 =
1 0 a2 – 1 1 0 a +1
1 0 0 1 0 0
= (a 2 – 1) (a – 1) 0 1 1 = (a 2 – 1) (a – 1) 0 1 0 =
1 0 a +1 1 0 a +1
32 [El cálculo de los determinantes propuestos por el enunciado es una buena ocasión para
que el alumnado trabaje esta técnica].
Dada esta matriz de orden n :
1 1 1 … 1 1
f p
–1 9 1 … 1 1
An = –1 –1 9 … 1 1
… … … … … …
–1 –1 –1 … –1 9
calcula el determinante de A2, A3 y A5.
1 1 1 1
| A2 | = = = 10
–1 9 0 10
1 1 1 1 1 1
| A3 | = –1 9 1 = 0 10 2 = 102 = 100
–1 –1 9 0 0 10
| A5 | = 104 = 10 000
33 Dada la matriz A = f 1 1 0 p:
1 0 0
0 0 1
a) Encuentra la expresión general de A n donde n es un número natural cualquiera.
b) Razona que A n tiene inversa para cualquier n ≥ 1 y calcula dicha matriz inversa.
1 0 0 2 1 0 0 1 0 0 1 0 0
a) A 2 = f 1 1 0 p = f 1 1 0 p · f 1 1 0 p = f 2 1 0 p
0 0 1 0 0 1 0 0 1 0 0 1
1 0 0 1 0 0 1 0 0
A 3 = · A = f2 1 0p · f1 1 0p = f3 1 0p
A 2
0 0 1 0 0 1 0 0 1
1 0 0
A = f n 1 0 p
n
0 0 1
1 0 0
b) n 1 0 = 1 ≠ 0 → A n tiene inversa.
0 0 1
1 0 0 –1 1 0 0
f n 1 0 p = f –n 1 0 p
0 0 1 0 0 1
43
BACHILLERATO
Matemáticas II
f 1/2 –1 1/2 p
–1/2 1/2 1/2
A–1 =
1/2 1/2 –3/2
–1/2 1/2 1/2 5 4 3
f 1/2 –1 1/2 p f 4 2 2 p = f 0 1 0 p
1 0 0
A–1 At =
1/2 1/2 –3/2 3 2 1 0 0 1
2 0 0 4 0 0
Por tanto: A–1 At + I = f 0 2 0 p 8 (A –1 A t + I) 2 = f 0 4 0 p
0 0 2 0 0 4
f
–1/2 1/2 1/2 4 0 0
pf
–2 2 2
Finalmente: X = 1 / 2 – 1 1 / 2 0 4 0 p f 2 –4 2 p
=
1/2 1/2 –3/2 0 0 4 2 2 –6
3a 0 4c
a) Determina el número de columnas de A que son linealmente independientes.
b) Calcula el rango de A.
a b c 1 1 1
| A | = 2a –b 3c = abc 2 –1 3 = abc · 0 = 0
3a 0 4c 3 0 4
a b
Pero = –ab + 2ab = ab ≠ 0, pues a y b son no nulos.
2a –b
Por tanto:
a) Hay dos columnas en la matriz A que son linealmente independientes.
b) ran (A ) = 2.
44
BACHILLERATO
Matemáticas II
Página 88
M=f a c p
5 5 5
b
b +c a +c a +b
5 5 5 5 5 5 5 5 5
(1) (2) (3)
| M | = a b c = a + b + c a + b + c a + b + c = (a + b + c) 1 1 1 = 0
b +c a +c a +b b+c a +c a +b b +c a +c a +b
(1) Sumamos a la 2.ª fila la 3.ª
(2) Sacamos (a + b + c ) factor común de la 2.ª fila.
(3) Las dos primeras filas son proporcionales.
Luego, ran (M ) ≤ 2. Tenemos que:
5 5
= 5b – 5a = 0 → b = a
a b
5 5
= 5c – 5b = 0 → c = b
b c
5 5
= 5c – 5a → a = c
a c
Por tanto:
• Si a = b = c → ran (M ) = 1
• En otro caso → ran (M ) = 2
Cuestiones teóricas
45
BACHILLERATO
Matemáticas II
40 ¿Sabrías decir cuál de estos dos productos puede formar parte del desarrollo de un determinante
de orden 4?:
a) a12 · a23 · a31 · a42 b) a14 · a41 · a23 · a32
Solo podría ser b), puesto que en cada producto ha de aparecer un factor de cada fila y uno de cada
columna.
41 Si A es una matriz cuadrada de orden 4, ¿puedes saber el valor de a21 A11 + a22 A12 + a23 A13 +
+ a24 A14 sin conocer los elementos de la matriz?
El resultado es 0, pues tenemos un producto de los elementos de una fila (la 2.ª) por los adjuntos de
otra (la 1.ª).
46
BACHILLERATO
Matemáticas II
43 Dadas las matrices A y B de orden 4 con | A | = 3 y | B | = 2, calcula |A –1|, | B t A | y |(AB –1) t |.
| A –1 | = 1 = 1 (1)
| A| 3
(2) (3)
| B t · A | = |B t | · | A| = |B | · | A| = 2 · 3 = 6
(3) (2) | A| 3
|(AB –1)t | = | AB –1| = | A| · |B –1| = | A| · 1 = =
|B| |B| 2
(1) El determinante de la inversa de una matriz es el inverso del determinante de la matriz.
(2) Tenemos en cuenta que | A · B | = | A | · | B |.
(3) El determinante de una matriz coincide con el de su traspuesta.
A= e o B= e o → A+B= e o
1 2 1 2 2 4
2 3 –2 –3 0 0
47
BACHILLERATO
Matemáticas II
| A | = 7; | B | = –11; | A + B | = 0 ≠ | A | + | B | = – 4
b) Por ejemplo:
2 3 3 4
A=e o; B = e o; A + B = e o
1 1
4 6 2 2 6 8
46 Sea M una matriz cuadrada de orden 2. ¿Qué condición deben cumplir sus elementos para que
se verifique que |M + I | = |M| + |I|?
Llamamos: M = e o
a b
c d
a+1 b a b 1 0
| M + I | = | M | + |I | → = + → (a + 1) (d + 1) – bc = ad – bc + 1 →
c d+1 c d 0 1
→ ad + a + d + 1 = ad + 1 → a + d = 0
Por tanto, la igualdad se cumple en las matrices M en las que a = –d.
48
BACHILLERATO
Matemáticas II
Para profundizar
1 1 1
49 Prueba que a b c = (b – a)(c – a)(c – b ).
a2 b2 c2
* Este determinante se llama de Vandermonde.
1 1 1 1 0 0 1 0 0
a b c = a b–a c–a = a (b – a) (c – a) =
2 2 2 2 2 2 2 2 2
a b c a b –a c –a a (b + a) (b – a) (c + a) (c – a)
1 0 0
= (b – a)(c – a) 1 1 1 = (b – a)(c – a)(c + a – b – a) = (b – a)(c – a)(c – b)
2
a b+a c+a
1 a 2 a 3 bc a a 2
50 Demuestra, sin desarrollar, que 1 b 2 b 3 = ac b b 2 .
1 c2 c3 ab c c 2
En el segundo miembro, multiplica y divide la 1.ª fila por a ; la 2.ª, por b, y la 3.ª, por c.
bc a a 2 bca a 2 a 3 1 a2 a3 1 a2 a3
ac b b 2 = 1 acb b 2 b 3 = abc 1 b 2 b 3 = 1 b 2 b 3
abc abc
ab c c 2 abc c 2 c 3 1 c2 c3 1 c2 c3
Página 89
51 Escribe una matriz con 3 filas y 3 columnas, que tenga 3 elementos nulos y tal que ninguno de
sus menores de orden 2 sea nulo.
0 1 1
Por ejemplo: f 1 0 1 p
1 1 0
0 1 0 1 1 1 1 1
Ya que: ≠ 0, ≠ 0, ≠0 y ≠ 0.
1 0 1 1 0 1 1 0
52 Determina las matrices cuadradas de orden 2 cuyos elementos sean números enteros, con deter-
minante igual a –1, y tales que su inversa coincida con su traspuesta.
* Haz A · A t = I y |A | = –1. Hay 4 soluciones.
A· A t =I → e oc
a b a c
c d b d
m=f
a 2 + b 2 ac + bd
2
ac + bd c + d 2
p=e
1 0
0 1
o 8 * ac + bd = 0
ac + bd = 0
c2 + d 2 =1
49
BACHILLERATO
Matemáticas II
1 0 0
b) Para a = 1 y b = –1, M = f 1 –2 0 p
1 0 –2
1 1 1 4 0 0
M t = f 0 –2 0 p Adj (M t ) = f 2 –2 0 p | M | = 4
0 0 –2 2 0 –2
1 0 0
Así, M –1 = f 1/2 –1/2 0 p
1/2 0 –1/2
c) MX + 2X = M → (M + 2I ) X = M → X = (M + 2I )–1 M
Si a = 1, b = –1:
1 0 0 2 0 0 3 0 0
M + 2I = f 1 –2 0 p + f 0 2 0 p = f1 0 0p
1 0 –2 0 0 2 1 0 0
Por tanto, M + 2I no tiene inversa y la ecuación no tiene solución.
50
BACHILLERATO
Matemáticas II
f p
a –1 –1 0
N=e o
–a a –1 1 1 –1 0 1
M=
1 –1 a 1 0 0 1 –1
1 –1 0 a
a) Halla los valores de a para los que M es invertible.
b) Calcula la inversa de M para a = 0.
c) Resuelve la ecuación XM = N para a = 0.
a) Desarollamos el determinante por la cuarta columna:
a –1 –1 a –1 –1 a –1 –1
|M| = 1 ∙ 1 –1 a – 1 · –a a –1 + a · –a a –1 = a4 – a3 + a – 1 =
1 –1 0 1 –1 0 1 –1 a
= (a – 1) (a + 1) (a2 – a + 1)
Por tanto, M tiene inversa si a ≠ 1 y a ≠ –1.
f p8M f p
0 –1 –1 0 –1 1 –1 2
0 0 –1 1 –1 = –1 1 –1 1
b) En este caso, M =
1 –1 0 1 0 –1 1 –1
1 –1 0 0 0 0 1 –1
f p
–1 1 –1 2
1 –1 0 1 –1
8 X=f p =e o
1 –1 1 0 0 1 0
c) XM = N 8 X = NM –1
0 0 1 –1 0 –1 1 –1 0 –1 0 0
0 0 1 –1
55 Considera la matriz A = f 3 0 4 p.
2 –1 0
2 1 1
a) Halla la matriz (Aij ).
0 0 |A |
–1 0 2 0 2 –1
A 31 = =–4 A 32 = – = –8 A 33 = =3
0 4 3 4 3 0
–4 5 3
(Aij ) = f 1 2 – 4p
– 4 –8 3
51
BACHILLERATO
Matemáticas II
2 1 1 – 4 –8 3 2 1 1 3 –4 3
f p
–13 0 0 | A| 0 0
= f 0 –13 0 p = 0 | A| 0
0 0 –13 0 0 | A|
56 Sea A una matriz cuadrada de orden 3 con |A | ≠ 0. Busca la relación que existe entre |A | y
|(Aij )|. Para ello, ten en cuenta el apartado b) del problema anterior y que |A · B | = |A | · |B |.
• Sabemos que el determinante de una matriz coincide con el de su traspuesta:
| Aij | = | Aji |
• Por otra parte, tenemos que (suponemos que existe A –1):
3
A –1 = 1 (A ji ) 8 | A –1| = e 1 o · | A ji| = 1 3 · | A ji| = | A –1|
| A| | A| | A|
• También sabemos que:
A · A –1 = I 8 | A| · | A –1| = |I | = 1 8 | A –1| = 1
| A|
• Uniendo las dos igualdades obtenidas, tenemos que:
1 = 1 · | A | 8 | A | = | A|2 (A de orden 3 × 3)
ij ij
| A| | A|3
4 8 | Aij| = | A| n – 1
| A –1| = 1 n | A ij|
| A|
|A | = 1
–1
| A|
52
BACHILLERATO
Matemáticas II
AUTOEVALUACIÓN
Página 89
1 –1 0 2
A=
1
0 f 0
1
–1
1
2
2 p
–1 2 –1 a
1 –1 0 2
1 0 –1 2
= 2a + 4 = 0 8 a = –2
0 1 1 2
–1 2 –1 a
A no es regular para a = –2.
M –1 = e o
0 1
1/5 –4/5
N =e o·e o =e o
4 1 0 1 1/5 16/5
5 0 1/5 –4/5 0 5
53
BACHILLERATO
Matemáticas II
c) Si X = e o:
a b
c d
4 Si c1, c2, c3 son los vectores columna de una matriz tal que |c1 c2 c3| = 5, calcula:
b) |c1 c2 2c3|
c) |c1 c1 – c2 c3|
a) c 1 – 3c 2 c 2 c 3 = c 1 c 2 c 3 = 5
b) c 1 c 2 2c 3 = 2 c 1 c 2 c 3 = 10
c) c 1 c 1 – c 2 c 3 = –5
54
BACHILLERATO
Matemáticas II
–1 0 1 0 0 1
a) Determina para qué valores de t la matriz A es regular.
t –1 4 t –1 4 + t
–1 4 + t
a) 3 t 0 = 3 t 3 =– = –(–3 – 4t – t 2) = t 2 + 4t + 3 = 0 → t = –1, t = –3
t 3
–1 0 1 –1 0 0
A tiene inversa si t ≠ –1 y t ≠ –3.
b) AXA –1 = B → X = A –1BA
1 1 –4
A –1 = 1 f –3 5 12 p
8
1 1 4
9 –1 4 9/8 –1/8 1/2
X = 1 f –3 5 12 p f 1 1 0 p f 3 1 0 p = 1 f 5 3 20 p = f 5/8 3/8 5/2 p
1 1 – 4 1 0 0 1 –1 4
8 8
1 1 4 0 0 1 –1 0 1 1 –1 12 1/8 –1/8 3/2
9/8 –1/8 1/2
X = f 5/8 3/8 5/2 p
1/8 –1/8 3/2
det (N – I) = det e o = 7a 2 – 5a
7 5
a a2
det (M) + det (N – I) = – 7a 2 + 5a + 3 + 7a 2 – 5a = 3
Es distinto de cero para cualquier valor de a.
55