Está en la página 1de 5

DE MAGISTRO

Loquentes signis utimur (1, 1-7, 20)

DEL MAESTRO
Traducción: Manuel Martínez, OSA

CAPITULO I Loquentes aut docemus aut


commemoramus.
FINALIDAD DEL LENGUAJE

1. Agustín: —¿Qué te parece que pretendemos 1. 1. AUGUSTINUS: Quid tibi videmur


cuando hablamos? efficere velle cum loquimur?
ADEODATUS: Quantum quidem mihi nunc
occurrit, aut docere, aut discere.
Adeodato: —Por lo que ahora se me alcanza, o Aug. - Unum horum video et assentior:
enseñar o aprender. nam loquendo nos docere velle
manifestum est; discere autem quomodo?
Ag.: — Así lo veo yo: una de estas dos cosas, y Ad. - Quo tandem censes, nisi cum
estoy de acuerdo; pues es evidente que interrogamus?
pretendemos enseñar cuando hablamos; mas Aug. - Etiam tunc nihil aliud quam docere
¿cómo aprender? nos velle intellego. Nam quaero abs te,
utrum ob aliam causam interroges, nisi ut
Ad.: —¿Cómo piensas tú?; ¿no será eum quem interrogas doceas quid velis?
preguntando? Ad. - Verum dicis.
Aug. - Vides ergo iam nihil nos locutione,
nisi ut doceamus appetere.
Ag.: —Entiendo que aun entonces no queremos
otra cosa que enseñar. Porque, dime: ¿interrogas Ad. - Non plane video: nam si nihil est
por otra causa que por enseñar qué es lo que aliud loqui quam verba promere, video nos
quieres a aquel a quien te diriges? id facere cum cantamus. Quod cum soli
saepe facimus, nullo praesente qui discat,
non puto nos docere aliquid velle.
Ad.: —Es verdad. Aug. - At ego puto esse quoddam genus
docendi per commemorationem, magnum
Ag.: —Ya ves que con la locución no sane, quod in nostra hac sermocinatione
pretendemos otra cosa que enseñar. res ipsa indicabit. Sed si tu non arbitraris
nos discere cum recordamur, nec docere
Ad.: —No lo veo claramente; porque si hablar no illum qui commemorat, non resisto tibi: et
es otra cosa que emitir palabras, también lo duas iam loquendi causas constituo, aut ut
hacemos cuando cantamos. Y como lo hacemos doceamus, aut ut commemoremus vel
solos muchas veces, sin que haya nadie que alios vel nosmetipsos; quod etiam dum
aprenda, no creo que pretendamos entonces cantamus, efficimus: an tibi non videtur?
enseñar algo. Ad. - Non prorsus: nam rarum admodum
est, ut ego cantem commemorandi me
Ag.: —Yo pienso que hay cierto modo de gratia, sed tantummodo delectandi.
enseñar mediante el recuerdo, modo ciertamente Aug. - Video quid sentias. Sed nonne
importante, como lo mostrará esta nuestra attendis id quod te delectat in cantu
conversación. Pero no te contradiré si piensas modulationem quamdam esse soni; quae
que no aprendemos cuando recordamos, ni que quoniam verbis et addi et detrahi potest,
enseña el que recuerda. Quede firme, ya desde aliud est loqui, aliud est cantare? Nam et
ahora, que nuestra palabra tiene dos fines: o tibiis et cithara cantatur, et aves cantant,
enseñar o despertar el recuerdo en nosotros et nos interdum sine verbis musicum
mismos o en los demás; lo cual hacemos también aliquid sonamus, qui sonus cantus dici
cuando cantamos; ¿no te parece así? potest, locutio non potest: an quidquam
est quod contradicas?
Ad. - Nihil sane.
Ad.: — De ninguna manera; pues es muy raro
que yo cante por recordar, y no más bien por Orantes non necessario loquimur.
deleitarme.

1. 2. Aug. - Videtur ergo tibi, nisi aut


Ag.: —Veo lo que piensas. Mas no te das cuenta docendi, aut commemorandi causa non
de que lo que te deleita en el canto no es sino
esse institutam locutionem?
cierta modulación del sonido; y porque esta
Ad. - Videretur, nisi me moveret quod
modulación puede juntarse con las palabras o
dum oramus, utique loquimur; nec tamen
separarse de ellas, por eso el hablar y el cantar
Deum aut doceri aliquid a nobis, aut
son dos cosas distintas. Porque también se canta
commemorari fas est credere.
con las flautas y la cítara, y cantan también las
Aug. - Nescire te arbitror non ob aliud
aves, y aun nosotros a veces, sin palabras,
nobis praeceptum esse ut in clausis
emitimos ciertos sonidos musicales que merece
cubiculis oremus 1, quo nomine
el nombre de canto, mas no el de locución;
¿tienes algo que oponer a esto? significantur mentis penetralia, nisi quod
Deus, ut nobis quod cupimus praestet,
commemorari aut doceri nostra locutione
Ad.: —Absolutamente nada. non quaerit. Qui enim loquitur, suae
voluntatis signum foras dat per
2. Ag.: —¿Te parece, pues, que el lenguaje no articulatum sonum: Deus autem in ipsis
tiene otro fin que el de enseñar o recordar? rationalis animae secretis, qui homo
interior vocatur, et quaerendus et
Ad.: —Lo creería, de no moverme a lo contrario deprecandus est; haec enim sua templa
el pensar que, al orar, hablamos, y que, no esse voluit. An apud Apostolum non
obstante, no se puede creer que enseñemos o legisti: Nescitis quia templum Dei estis, et
recordemos algo a Dios. spiritus Dei habitat in vobis 2; et: In
interiore homine habitare Christum? 3. Nec
Ag.: —A mi parecer, ignoras que se nos ha in propheta animadvertisti: Dicite in
mandado orar con los recintos cerrados1, con cordibus vestris, et in cubilibus vestris
cuyo nombre se significa lo interior del corazón, compungimini: sacrificate sacrificium
porque Dios no busca que se le recuerde o iustitiae, et sperate in Domino? 4. Ubi
enseñe con nuestra locución que nos conceda lo putas sacrificium iustitiae sacrificari, nisi in
que nosotros deseamos. En efecto, el que habla templo mentis, et in cubilibus cordis? Ubi
muestra exteriormente el signo de su voluntad autem sacrificandum est, ibi et orandum.
por la articulación del sonido; y a Dios se le ha Quare non opus est locutione cum
de buscar y suplicar en lo íntimo del alma oramus, id est sonantibus verbis, nisi
racional, que es lo que se llama «hombre forte, sicut sacerdotes faciunt,
interior», pues ha querido que éste fuese su significandae mentis suae causa, non ut
templo. ¿No has leído en el Apóstol: «Ignoráis Deus, sed ut homines audiant, et
que sois templo de Dios, y que el espíritu de consensione quadam per
Dios habita en vosotros»2, y «que Cristo habita commemorationem suspendantur in
en el hombre interior»?3 Deum: an tu aliud existimas?
Ad. - Omnino assentior.
¿Y no has advertido en el Profeta: «Hablad en Aug. - Non te ergo movet quod summus
vuestro interior, y en vuestros lechos Magister cum orare doceret discipulos,
compungíos. Ofreced sacrificios de justicia, y verba quaedam docuit 5; in quo nihil aliud
confiad en el Señor»?4 ¿Dónde crees que se videtur fecisse, quam docuisse quomodo
ofrece el sacrificio de justicia, sino en el templo in orando loqui oporteret?
de la mente y en lo interior del corazón? Y en el Ad. - Nihil me omnino istud movet: non
lugar del sacrificio, allí se ha de orar. Por lo cual enim verba, sed res ipsas eos verbis
no se necesita lenguaje, esto es, palabras docuit, quibus et seipsi commonefacerent,
sonantes, cuando oramos; a no ser tal vez, como a quo, et quid esset orandum, cum in
hacen los sacerdotes, para manifestar sus penetralibus, ut dictum est, mentis
pensamientos, no para que las oiga Dios, sino los orarent.
hombres, y que asintiendo, en cierto modo se Aug. - Recte intellegis: simul enim te
elevan hacia Dios por el recuerdo. ¿Piensas tú de credo animadvertere, etiamsi quisquam
otra manera? contendat, quamvis nullum edamus
sonum, tamen quia ipsa verba cogitamus,
Ad.: —Asiento completamente a ello. nos intus apud animum loqui, sic quoque
locutione nihil aliud agere quam
commonere, cum memoria cui verba
inhaerent, ea revolvendo facit venire in
mentem res ipsas quarum signa sunt
Ag.: —¿Acaso no te preocupa el que el soberano verba.
Maestro, enseñando a orar a sus discípulos, se Ad. - Intellego ac sequor.
sirvió de ciertas palabras, con lo cual no parece
hizo otra cosa que enseñarnos cómo se debía
hablar en la oración?5

Ad.: — No me preocupa nada eso ya que no les


enseñó las palabras, sino su significado, con el
que quedaron persuadidos ellos mismos a quién
y qué habían de pedir cuando orasen— como
dicho queda— en lo más secreto del alma.

Ag.: —Lo has entendido perfectamente; creo


también que has advertido al mismo tiempo,
aunque alguno defienda lo contrario, que
nosotros, por el hecho de meditar las palabras,
bien que no emitamos sonido alguno, hablamos
en nuestro interior, y que por medio de la
locución lo que hacemos es recordar, cuando la
memoria, en la que las palabras están grabadas,
trae, dándoles vueltas, al espíritu las cosas
mismas de las cuales son signos las palabras.

Ad.: —Lo entiendo y acepto.

CAPITULO II
Verba signa sunt...
EL HOMBRE, MEDIANTE PALABRAS, EXPRESA SU
SIGNIFICADO 2. 3. Aug. - Constat ergo inter nos verba
signa esse.
3. Ag.: —Estamos, pues, ambos conformes en Ad. - Constat.
que las palabras son signos. Aug. - Quid? signum, nisi aliquid significet,
potest esse signum?
Ad. - Non potest.
Ad.: —Lo estamos.
Aug. - Quot verba sunt in hoc versu,
Si nihil ex tanta Superis placet urbe
Ag.: —Y bien: ¿puede el signo ser signo sin relinqui 6?
representar algo? Ad. - Octo.
Aug. - Octo ergo signa sunt.
Ad.: —No lo puede. Ad. - Ita est.
Aug. - Credo te hunc versum intellegere.
Ag.: —¿Cuántas palabras hay en este verso: Si Ad. - Satis arbitror.
nihil ex tanta superis placet urbe relinqui (Si es del Aug. - Dic mihi quid singula verba
agrado de los dioses no dejar nada de tan gran significent.
ciudad)? Ad. - Video quidem quid significet, si; sed
nullum aliud verbum, quo id exponi possit,
invenio.
Ad.: —Ocho.
Aug. - Saltem illud invenis, quidquid
significatur hoc verbo, ubinam sit?
Ag.: —Luego son ocho signos. Ad. - Videtur mihi quod, si, dubitationem
significet: iam dubitatio, ubi nisi in animo
Ad.: —Así es. est?
Aug. - Accipio interim; persequere
Ag.: —Creo que comprendas este verso. caetera.
Ad. - Nihil, quid aliud significat, nisi id
quod non est?
Ad.: —Me parece que sí.
Aug. - Verum fortasse dicis: sed revocat
me ab assentiendo quod superius
Ag.: —Dime qué significa cada palabra. concessisti, non esse signum nisi aliquid
significet; quod autem non est, nullo
modo esse aliquid potest. Quare
secundum verbum in hoc versu non est
Ad.: —Sé lo que significa si (si), mas no hallo otra signum, quia non significat aliquid; et
palabra con que se pueda expresar su falso inter nos constitit, quod omnia verba
significado. signa sint, aut omne signum aliquid
significet.
Ag.: —Al menos, ¿sabes dónde reside lo que esta Ad. - Nimis quidem urges; sed quando
palabra significa? non habemus quid significemus, omnino
stulte verbum aliquod promimus: tu
autem nunc mecum loquendo, credo quod
Ad.: —Paréceme que si indica duda; mas si es
nullum sonum frustra emittis, sed
duda, ¿en dónde se hallará si no es en el alma?
omnibus quae ore tuo erumpunt, signum
mihi das ut intellegam aliquid; quapropter
Ag.: —Conformes por ahora; mas sigue con lo non te oportet istas duas syllabas
restante. enuntiare dum loqueris, si per eas non
significas quidquam. Si autem vides
Ad.: —Nihil (nada), ¿qué otra cosa significa, sino necessariam per eas enuntiationem fieri,
lo que no existe? nosque doceri vel commoneri cum auribus
insonant, vides etiam profecto quid velim
Ag.: —Tal vez dices verdad; pero me impide dicere, sed explicare non possum.
asentir a ello lo que anteriormente has afirmado: Aug. - Quid igitur facimus? An affectionem
que no hay signo sin cosa significada; ahora animi quamdam, cum rem non videt, et
bien, lo que no existe, de ningún modo puede tamen non esse invenit, aut invenisse se
ser cosa alguna. Por tanto, la segunda palabra de putat, hoc verbo significari dicimus potius,
este verso no es un signo, pues nada significa; y quam rem ipsam quae nulla est?
falsamente hemos asentado que toda palabra es
signo o significa algo. Ad. - Istud ipsum est fortasse quod
explicare moliebar.
Ad.: —Me estrechas demasiado; pero advierte Aug. - Transeamus ergo hinc, quoquo
que, cuando no tenemos que expresar algo, es modo se habet, ne res absurdissima nobis
una tontería completa proferir cualquier palabra; accidat.
y yo creo que tú, al hablar ahora conmigo, no Ad. - Quae tandem?
dices ninguna palabra en vano, sino que todas Aug. - Si nihil nos teneat, et moras
las que salen de tu boca me las ofreces como un patiamur.
signo, a fin de que entienda algo. Por lo cual tú Ad. - Ridiculum hoc quidem est, et tamen
no debieras proferir hablando estas dos sílabas, nescio quomodo video posse contingere;
si con ellas no significabas nada. Mas si, por el imo plane video contigisse.
contrario, crees ser necesaria su enunciación, y
que con ellas aprendemos o recordamos algo ...quibus aut alia signa.
cuando suenan en nuestros oídos, ciertamente
verás también lo que quiero decir, y que no sé
cómo explicar. 2. 4. Aug. - Suo loco genus hoc
repugnantiae, si Deus siverit, planius
Ag.: —¿Qué haremos, pues? Diremos que con intellegemus: nunc ad illum versum te
esta palabra, más bien que una realidad, que no refer, et conare, ut potes, caetera eius
existe, se significa un cierto estado de ánimo verba quid significent pandere.
producido cuando no ve la realidad, y, sin Ad. - Tertia praepositio est, ex, pro
embargo, descubre, o le parece descubrir, su no qua, de, possumus, ut arbitror, dicere.
existencia. Aug. - Non id quaero, ut pro una voce
notissima aliam vocem aeque notissimam,
quae idem significet dicas; si tamen idem
Ad.: —Quizá es esto lo que yo trataba de
significat: sed interim concedamus ita
explicar.
esse. Certe si poeta iste non, ex tanta
urbe, sed, de tanta, dixisset,
Ag.: —Sea ello lo que sea, dejémoslo, no sea que quaereremque abs te
demos en algún absurdo peor. quid, de, significaret; diceres, ex, cum
haec duo verba essent, id est signa, unum
Ad.: —¿En cuál? aliquid, ut tu putas, significantia: ego
autem idipsum, nescio quid unum, quod
Ag.: —En que nos detengamos, sin que nada nos his duobus signis significatur, inquiro.
detenga. Ad. - Mihi videtur secretionem quamdam
significare ab ea re in qua fuerat aliquid,
quod ex illa esse dicitur, sive illa non
maneat, ut in hoc versu, non manente
urbe, poterant aliqui ex illa esse Troiani:
Ad.: —Ciertamente es una cosa ridícula, y, sin sive maneat, sicut ex urbe Roma dicimus
embargo, no sé cómo veo que puede suceder; esse negotiatores in Africa.
mejor dicho, veo claramente que ha sucedido. Aug. - Ut concedam tibi haec ita esse, nec
enumerem quam multa fortasse praeter
4. Ag.: —En su momento comprenderemos más hanc tuam regulam reperiantur; illud certe
perfectamente, si Dios lo permitiere, este género tibi attendere facile est, exposuisse te
de contradicción. Ahora vuelve a aquel verso e verbis verba, id est signis signa,
intenta, según tus fuerzas, mostrar el significado eisdemque notissimis notissima: ego
de las demás palabras. autem illa ipsa quorum haec signa sunt,
mihi, si posses, vellem ut ostenderes.
Ad.: —La tercera es la preposición ex (de), en
cuyo lugar podemos poner, a mi entender, de Ad. - Istud ipsum est fortasse quod
(desde). explicare moliebar.
Aug. - Transeamus ergo hinc, quoquo
Ag.: —No intento que digas por una palabra modo se habet, ne res absurdissima nobis
conocidísima otra igualmente conocidísima, que accidat.
signifique lo mismo, si es que significa lo mismo; Ad. - Quae tandem?
mientras tanto, concedamos que es así. Si este Aug. - Si nihil nos teneat, et moras
poeta, en vez de ex tanta urbe (de tamaña patiamur.
ciudad), hubiera dicho de tanta, y yo te Ad. - Ridiculum hoc quidem est, et tamen
preguntase el significado de de, sin duda alguna nescio quomodo video posse contingere;
dirías que ex, como quiera que estas dos imo plane video contigisse.
palabras, esto es, signos, significan una misma
cosa, según tú crees; pero yo busco si es una
identidad lo que estos dos signos significan.

Ad.: —Yo creo que denotan como sacar de una


cosa en que había habido algo que se dice
formaba parte de ella, ora no exista esa cosa,
como en este verso sucede, que, no existiendo la
ciudad, podían vivir algunos troyanos
procedentes de la misma, ora exista, del mismo
modo que nosotros decimos haber en África
mercaderes procedentes de Roma.

Ag.: —Para concederte que esto es así y no


enumerarte las muchas excepciones que, tal vez,
se oponen a tu regla, fácil te es advertir que has
explicado unas palabras con otras palabras, a
saber,unos signos con otros signos y unas cosas
comunísimas con otras comunísimas; mas yo
quisiera que, si puedes, me muestres las cosas
que estos signos representan.

CAPITULO III

¿HABRÁ COSAS QUE SE PUEDAN MOSTRAR SIN


SIGNO ALGUNO?

5. Ad.: —Me admito de que no comprendas, o


mejor, de que simules no darte cuenta de que me
es absolutamente imposible dar una respuesta
como tú la deseas; pues hete aquí que estamos
en conversación, en la cual no podemos menos
de responder con palabras. Pero tú preguntas
cosas que, cualesquiera que ellas sean, no son
palabras. Y sobre las cuales, no obstante, me
preguntas con palabras. Por tanto, interrógame
tú primeramente sin palabras, para después
responderte yo del mismo modo.

También podría gustarte