Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
̱ AR
KAKAƗYARI
NIUKIEYA XAPAYARI
WIXARIKAKƗ
La Biblia
en huichol
Antes de ser revisado e incluido en la presente edición,
el Nuevo Testamento fue impreso por:
La Liga Bíblica
Segunda edición 1988 1M
Primera edición
La Biblia
en huichol
hch 19-010 2M
©2020 Wycliffe Bible Translators, Inc.
(http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/)
Xapayari
1 'Inɨari
kanihɨkɨtɨni 'ikɨ. Nuiwarite mekani'inɨarini, Ketsutsi Kɨritsitu
1
pɨwamaamatɨkai.
Paretsi, Hetsirumi pɨpaapayatɨkai.
Hetsirumi 'Arami pɨpaapayatɨkai.
4 'Arami 'Aminarawi pɨpaapayatɨkai.
1613
Mateu 1 1614
11 Kutsiyaxi
Kekuniyaxi pɨpaapayatɨkai, meta 'iwamama kepauka
waɨriyarika memehapanie Wawiruniyatsie paitɨ.
12 Mehehapanieka Wawiruniyatsie,
Kekuniyaxi Tsaratieri pɨpaapayatɨkai.
Tsaratieri Tsuruwaweri pɨpaapayatɨkai.
13 Tsuruwaweri 'Awihuri pɨpaapayatɨkai.
17 'Ikɨ
'Apɨrahami hetsie memɨyekɨ nuiwarite tamamata heimana nauka
xiɨyariyari mekaniyupaɨmekaitɨni Rawiri 'amuyeikakaitsie. Tamamata
heimana nauka xiɨyariyari mepɨyupaɨmekai Rawiri hetsie memɨyekɨ
Wawiruniya paitɨ memehapanietsie, meta tamamata heimana nauka
xiɨyariyari mepɨyupaɨmekai, Wawiruniya paitɨ memehapanietsie
Kɨritsitu putinuiwaxɨ.
Temaiwawemete kememɨte'u'axɨa
2 Merikɨtsɨ
Ketsutsi Wereni paitɨ hetinuiwaku Kureya kwieyaritsie,
1
3 Merikɨtsɨ
mɨkɨ tukaritsie Kureya kwieyaritsie Wani Ti'ɨyame
1
Kurutani hatuxameyaritsie.
7 Hikɨ yumɨireme waxeiyatɨ paritseutsixi meta tsarutseutsixi hetsɨana
Ketsutsi kemɨtiuka'ɨyarie
(Mat 3:13‑17 – Mar 1:9‑11, Ruk 3:21‑22, Wa 1:31‑34)
13 Merikɨtsɨ'ana Ketsutsi Karereya kwieyaritsie heyeyaka, Kurutani
hatuxameyaritsie kaninuani Wani mika'ɨyakɨ. 14 Peru Wani
Ketsutsi kemɨtiuta'inɨatsie
(Mat 4:1‑11 – Mar 1:12‑13, Ruk 4:1‑13)
4 Hikɨ
'Iyari Ketsutsi kanewitɨni makumawetsie paitɨ, mana Kauyumarie
1
mekaniparewiekaitɨni.
5 Merikɨtsɨ
teɨteri yumɨireme waxeiyatɨ, mana yemuritsie neutiyune, hikɨ
1
7 »Hipame
wahetsie xepɨkate'uhɨpani, xemeta xehetsie mɨkarahɨiwanikɨ.
1
2 Hipame
wahetsie kexemɨte'uhɨpa, mɨpaɨta xeme xehetsie pɨrahɨiyani,
kexemɨtewa'inɨatsirie hipame, yaxeikɨata xeme mɨpaɨ xepɨte'inɨatsiyarieni.
3 »¿Titayari kwi petixeiya xatsi 'a'iwa hɨxita meutawiwi, pekahe'eriwatɨ
Kitenie 'etsimayewa
13 »Kitenie
'etsimayewatsie xekeneutahaxɨa. Karikɨ 'ekanayeuka kitenie,
'ekanatayeuka huye hakewa memeuyexɨrɨwe meukayune, mepɨyumɨire
mana memeutahake. 14 Peru 'etsipayewa kitenie meta 'itsipatayewa huye
kememɨte'ukaxuxuawere xepɨwaretimani.
21 »Mɨkɨ mɨpaɨ memɨnetekɨhɨawe: “Ti'aitame, Ti'aitame 'aku”, yunaitɨ
8 Merikɨtsɨ
kepauka yemuritsie makane, teɨteri yumɨiretɨ
1
—Nepɨnewaɨriya. Pekaniu'itiyaniri.
Hikɨ yapauka kwiniyaya neunuani, 'itiyatɨ kanayani. 4 Hikɨ Ketsutsi mɨpaɨ
katinitahɨawe:
—Neuxei, xeimetɨma pepɨkaraxaxatɨwani, mawari wewiwame hetsɨa
pɨta kenemie kene'ahekɨata matsihexeiyakɨ, meta 'imikieri kenanutimawa
kemɨtiu'aitaxɨ Muitsexi yapemɨtiwatahekɨatɨanikɨ.
'utaitɨ:
—Ti'aitame 'aku, neti'uximayatsiriwame nekiita payeka hurietɨ kwiyɨanetɨ
kwiniyakɨ.
7 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
memikuweiyatɨwekai:
—Yurikɨ mɨpaɨ nepɨxerahɨawe, nixeime tɨma 'ixaheritsixi watsata 'ikɨ
hepaɨ 'aneme nepɨkakaxeiyawe yuri ti'eriekame. 11 Mɨpaɨ nepɨtixekɨhɨawe,
Yumɨireme kemɨtiwaranayexɨri
(Mat 8:14‑16 – Mar 1:29‑34, Ruk 4:38‑41)
14 Hikɨ kepauka Ketsutsi Pekuru kie munua, warɨkaɨya kaniuxeiya yu'utatsie
kakaime hɨiyakame. 15 Mamayatsie kanimayɨani, hikɨ hɨiya kanihayewa. Hikɨ
Kitsariyaxi kemutayɨ:
«Mɨkɨtɨtɨ kataniunawairieni takwiniya, meta takukuiniya petɨ».
katinitahɨawe:
—Ti'ɨkitame 'aku, 'ahetsie nekatiniwiyamɨkɨ, hakewa pemeyemie neta
nekaniyemieni 'a'utɨma.
20 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
—Ti'aitame, ketaneutawikweitsitɨa, tepeuyewexime.
26 Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Xekenehu.
Hikɨ mɨkɨ mekanayekɨne teɨteri wahetsie tuixuri wahetsie pɨta
mekaneutahaxɨani, hikɨ yunaitɨ tuixuri mekaniutinautsa tekɨata
mekaneukaxɨrieni harakunapa, hapa mekaniukwini.
33 Hikɨ tuixuri wahɨwemete mekaniyuta'una, hikɨ kiekaritsie me'uxɨaka
9 Merikɨtsɨ
kanuwatsie kayerɨka 'anutaɨye paitɨ kaneyani, yukiekaritsie
1
Mateu kemɨtiuta'ini
(Mat 9:9‑13 – Mar 2:14‑17, Ruk 5:27‑32)
9 Hikɨ
kepauka Ketsutsi mana mɨyetɨa, xeime tewi kaniuxeiya Mateu
titewakame mana memɨte'ayutituayatsie 'akaime. Mɨpaɨ katinitahɨawe:
«Nehetsie ketinewiyani». Mateu 'anukukeka hetsiena katiniuwiya.
10 Hikɨ Ketsutsi katinikwakaitɨni kiita, yumɨiretɨ kuwiyexinu hetsiemieme
teyɨ'ɨkitɨwametemama:
—¿Titayarikuta tewawamete meta 'axateyuruwamete wahamatɨa
tixe'ɨkitɨwame tikwa'a?
12 'Ikɨ tiu'enieka, Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
katiniwarutahɨawe:
—¿Yuri xete'erie kename neyɨwe?
Mɨkɨ mɨpaɨ metenitahɨawe:
—Huu, Ti'aitame.
29 Hikɨ kaniwaramayɨaxɨani wahɨxita, mɨpaɨ 'utaitɨ:
mɨkɨ kwieyaritsie.
32 Hikɨ mehewayekɨkakaku mɨkɨ, hetsɨana kani'atɨarieni tewi
'Itsanamete mepeuyewetse
35 Merikɨtsɨ
Ketsutsi naitsarie kiekaritetsie 'emɨyeyeutsie meta
'etsimɨyeyeutsie kanikuyeikakaitɨni tukiteta tiku'ɨkitanetɨ, niuki 'aixɨa
manuyɨne taheima mieme kuxatatɨ, 'aixɨa meteheu'eriekame warayeitɨwatɨ
naime kwiniyakɨ meta naime kememɨte'uka'eniwakai. 36 Hikɨ teɨteri
10 Merikɨtsɨ
teyɨ'ɨkitɨwamete yuhetsɨa miemete warukuxeɨrieka
1
meri Pekuru mɨtitewakai, meta 'iwaya 'Atɨrexi, Kakuwu meta 'iwaya Wani,
mɨkɨ Tsewereu memɨniwemamatɨkai, 3 Peripe meta Wariturume, Tumaxi
kemɨtiwa'aitɨakai yamepɨkateha'eriwakai.
Mateu 10 1632
11 Merikɨtsɨ
Ketsutsi kepauka mɨtiutahayewaxɨ tiwa'aitɨatɨ yuhetsɨa
1
nekɨmana mɨkakunuani.
7 Merikɨtsɨ mehekɨneku Wani hetsɨa miemete, Ketsutsi kanitsutɨani
xeikɨa pimate, meta nixewitɨ pɨka'imate 'Ukiyarieya Nu'aya xeikɨa pimate meta
mexɨka nu'aya yuwaɨriyani matsiɨkɨme meyeitɨani peitimani 'ukiyarieya.
28 »Nehetsɨa xekeneu'axɨa xeme yunaitɨ xemu'u'uxe xete'uximayatɨ meta
12 Merikɨtsɨ
'ana tukaritsie Ketsutsi tɨriku ma'etsietsie kaniuyemiekaitɨni
1
tuki 'amɨpa kamariwekaku hepaɨna. 7 Xɨka xeme xe'imaikake 'ikɨ niuki mɨpaɨ
12:7 'Uts 6:6
c
Mateu 12 1636
nekatini'aitani.
9 Hikɨ mana mɨyetɨa, tukita kaneutahani. 10 Hikɨ tewi muwa nayekateitɨni
—'Amamá keneutatsera.
Hikɨ mɨkɨ kanitatsera, 'ana 'aixɨa 'anetɨ kanayani yuxewitɨ tapa mieme
hepaɨ. 14 Peru paritseutsixi mewayekɨneka mekanitsutɨani Ketsutsi hepaɨtsita
metekuxatatɨ kememɨte'imienikɨ.
Kitsariyaxi kemutayɨ:
18 «'Ikɨ neti'uximayatsiriwame kanihɨkɨtɨni, nemenayexei,
neminaki'erie, hetsiena mieme nepɨnaki'a ne'iyaritsie,
nekanipitɨamɨkɨ Ne'iyari,
hikɨ nuiwarite katiniwataxatɨamɨkɨ tita mɨtiheitserie hepaɨtsita.
19 Mɨkɨ pɨkayumieneni niukikɨ meta pɨka'utahiwani,
nixewitɨ pɨka'i'enieni kaye 'utɨa hiwarieya.
20 Haka mutapɨnarie pɨka'anumura,
meta pɨka'itɨni kɨxeme witayari mɨkwauniyake,
'atsita yatiyuriemeke mɨrayu'iwakɨ tita mɨtiheitserie.
21 Meta mɨkɨ memɨkatateɨterima yuri mepɨteta'erieni hetsiena».
Kunatsi 'inɨariyari
(Mat 12:39‑45 – Ruk 11:24‑32)
38 Merikɨte 'ana hipatɨ 'inɨarikɨ te'ɨkitamete meta hipatɨ paritseutsixi, mɨpaɨ
mekatenitahɨawe:
—Ti'ɨkitame 'aku, tepɨmatsiheuxeiyaku 'inɨari mariweme keneuwewi.
39 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
katinitahɨawe:
—Neuxei, 'amaama meta 'a'iwama takwa mekaneti'uka mematsihɨawikutɨ.
48 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya niukame:
kaniutayɨni:
—Kamɨ 'ena nemaama meta ne'iwama. 50 Karikɨ kemɨ'ane yamɨtiyuriene
Wipi
47 »Metatsiere Kakaɨyari kemɨti'aita wipi hepaɨ kani'aneni haramaratsie
meukawiwiya hepaɨ, mɨkɨ ketsɨte yɨkɨ me'aneneme yutsata muwakuwiwiya.
48 Kepauka memutahɨnixɨ, ketsɨteweiyamete menenatihanani haramara
'ukari yunaitɨ 'ena mekatetitei tahetsɨa? ¿Kamɨtsɨ hakewa pɨretima 'ikɨ naime
kemɨtiyuriene?
57 Mepɨkayɨwawekai yuri memɨte'i'eririekakɨ. Peru Ketsutsi mɨpaɨ
katiniwarutahɨawe:
Mateu 13 1642
memɨkate'eriekaikɨ.
14 Merikɨtsɨ
kuwexinaruri Herurexi kanihɨritɨariekaitɨni Karereya
1
—Kenaye'a.
Pekuru kanuwatsie kananatiyani, hikɨ haa heima kaniumiekaitɨni Ketsutsi
hepa. 30 Peru, kepauka 'eka mɨ'eni kemɨtitɨrɨkaɨyekai, kaniutimani, 'ana
15 Merikɨtsɨ
'ana Ketsutsi hetsɨa mekaniu'axɨani paritseutsixi meta
1
20 'Ikɨ
katinihɨkɨtɨni tewi ka'itiyakame memayeitɨwa, xɨka tiukwani
kamaimatɨ mɨkɨkɨ tewi ka'itiyatɨ pɨkahayeika.
mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
—Kenanunɨ'a, pɨtatsi'uweiya xeikɨa 'utahiwatɨ.
24 Ketsutsi mɨpaɨ kaniutayɨni:
katinitawawirieni:
—Ti'aitame 'aku, keneneuparewi.
26 Mɨkɨ mɨpaɨ katinita'eiya:
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Ne 'ikɨ teɨteri nepɨwareunenimaya, haika tukari mekaniyuriekari
nehetsɨa meta 'ikwai mepɨkahexeiya. Nepɨkanewaɨriya mekatekwakame
nemɨwarutateutɨani, kapa mehetiweranaxɨame mehekaxɨrieni huyeta.
Mateu 15 1646
16 Merikɨtsɨ
paritseutsixi meta tsarutseutsixi Ketsutsi 'aurie
1
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—¿Titayari niuki xetexɨatɨa paa tepɨkahexeiya xeteyɨkɨhɨawetɨ? 'Etsiwa kari
yuri xepɨte'erie. 9 ¿'Akuxi 'atsixekatehetimaiwawe? ¿Tamɨ xekatehe'eriwa
Pekuru kemɨtiyutahekɨataxɨ
(Mat 16:13‑16 – Mar 8:27‑30, Ruk 9:18‑20)
13 Merikɨte
kepauka Ketsutsi Tsetsareya Piripu kwieyaritsie munua, yuhetsɨa
miemete teyɨ'ɨkitɨwamete mɨpaɨ katiniwaruta'iwawiya:
—¿Teɨteri keme'utiyuane nehepaɨtsita, Yuri Tewi kenemɨtihɨkɨ?
Mɨkɨ mɨpaɨ mekatenita'eiya:
14 —Hipatɨ mɨpaɨ meputiyuane kename Wani Ti'ɨyame pehɨkɨ, hipatɨta
24 Hikɨ
Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe yuhetsɨa miemete
teyɨ'ɨkitɨwamete:
—Xɨka xewitɨ yuwaɨriyani tiyu'ɨkitɨwame nehetsɨa mieme mayani,
ketihayewani kemɨtinake yuhetsiemieme tiyurienetɨ, yukuruxi
ke'utitɨni, kenetsi'uweiyani. 25 Kemɨ'ane yutukari mɨwikweitsitɨamɨkɨ,
17 Merikɨtsɨ
'ataxewi tukari 'anukayaku, Ketsutsi kaniwarewitɨni
1
—Xekenanuku'uti, xepɨkaheumamaka.
8 Kepauka memanukunenierixɨ, Ketsutsi xeikɨa mepuxei, tawari xeime
mepɨka'uxei.
9 Hikɨ yemuritsie me'akahutɨ, Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruhɨritɨani:
—Huu, pɨtiyukutuaya.
Hikɨ kiita heutahaku 'atsikatayɨwekaku 'akuxi, Ketsutsi meri mɨpaɨ
katinitahɨawe:
—¿Kepetiku'eriwa 'ekɨ Tsimuni? Te'aitamete kwiepa memɨtama, ¿kemɨ'ane
mepɨwakwetatɨa 'amemɨtewarapiniriekakɨ meta memɨteyutuakakɨ:
yuniwema nutsu hipame?
26 Pekuru mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Hipatɨ mepɨteyukutuaya.
Mateu 17 1650
18 Merikɨte
'ana Ketsutsi 'aurie 'ahurawa mekaniukɨne teyɨ'ɨkitɨwamete,
1
mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
—¿Kemɨ'ane pɨhɨkɨ matsi waɨkawa meuyewetse, Kakaɨyari mɨra'aitatsie?
2 Ketsutsi nunutsi kaniuta'inieni, hikɨ wahixɨapa kanitakeni. 3 Mɨpaɨ
kaniutayɨni:
—Yurikɨ mɨpaɨ nepɨxerahɨawe, xɨka xekate'uhayewa 'axaxeteyurietɨ,
tɨɨri wahepaɨ xe'anenetɨ xɨka xekahakɨne, xepɨkaheutahaxɨani Kakaɨyari
mɨra'aitatsie. 4 Kemɨ'ane yuhepaɨtsita 'atsika'utaitɨ mayuyeitɨani 'ikɨ nunutsi
19 Merikɨtsɨ
Ketsutsi tiutahayewaka tikuxatatɨ, Karereya kwieyaritsie
1
mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
—¿Tiyɨwe tewi yɨ'ɨya muku'eirieni tsepa titakɨ?
4 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—Xɨka mɨpaɨ 'aneni 'uki 'uka hamatɨa kemɨtiwayakɨ, 'aixɨa pɨ'ane matsi xɨka
tewi kaneɨkenike.
11 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
e 19:9 RV60 hikɨ pananɨitɨa meta kemɨ'ane mitiwitɨni 'uka muku'eiriwaxɨ, mɨkɨta kanikumaɨwamɨkɨ
xeime 'ɨyaya.
1653 Mateu 19
'utimeka kaneyani.
Temaikɨ mɨxikutɨkai
(Mat 19:16‑29 – Mar 10:17‑30, Ruk 18:18‑30)
16 Hikɨ xewitɨ tewi hetsɨana kaninuani mɨpaɨ katinita'iwawiya:
—Ti'aitame 'aku, ¿kehapaɨ 'aixɨa nepɨtiyurieni, tukari mɨkaxɨwe nehexeiyatɨ
nemayanikɨ?
17 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
—¿Kemɨ'ane 'aitsikate?
Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
—“Pepɨkati'amemiwani, xeime 'ɨyaya kɨnaya pepɨkakumaɨwani,
pepɨkatinawayani, peti'itawatɨ pepɨkatihekɨatani, 19 keniwareu'enieka meta
waɨkawa mɨrexeiyakaikɨ.
23 Hikɨ Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe yuhetsɨa miemete teyɨ'ɨkitɨwamete:
20 »'Ipaɨ
katini'aneni Kakaɨyari kemɨti'aita, tewi kiekame ximeri paitɨ
1
—¿Tita pereuyehɨwa?
Mɨkɨ 'ukaratsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Mɨpaɨ keneutayɨki, 'ikɨ neniwema yuhutatɨ 'ameke'ayaxe xewitɨ 'atserieta
xewitɨta 'a'utata kepauka peti'aitatɨ pemayani.
22 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
katiniwarutahɨawe:
—Xeme mɨpaɨ xepɨtemate, mɨkɨ nuiwarite watsata memɨte'aitamete, mɨkɨ
meteniwa'uxitɨaka yuteɨterima, meta ti'aitame hurawa parewiwametemama
mepanutikɨka mete'aitatɨ kememɨtepitɨarie. 26 Peru mɨpaɨ pɨkatiyɨni xeme xetsata.
—Ti'aitame, tepeunenierenikeyu.
34 Hikɨ Ketsutsi kaniwarutinenimayata, kaniwaramayɨaxɨani wahɨxita. 'Ana
21 Kepauka
Kerutsareme mehurakairi, meta Wetɨpake
1
Xapa mutawa
(Mat 21:18‑22 – Mar 11:12‑14, 20‑24)
18 Hikɨ ximeri paitɨ, tawari kiekaritsie yemieximetɨ, neuhakamɨkɨkaitɨni.
19 Xapa kɨyeyari 'uxeiyaka huye tetsita 'uweme, hepana kaneyani, peru tixaɨtɨ
hetsiena pɨkatiukaxei xawari xeikɨa, hikɨ mɨpaɨ xapa katiniutahɨawe:
—Tawari pepɨkatakaka.
Hikɨ yapauka kaniutawani xapa.
20 Me'ixeiyaka teyɨ'ɨkitɨwamete mekanimamakaitɨni, mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
Te'ɨwiyamete 'axamemɨte'u'iyarikai
(Mat 21:33‑46 – Mar 12:1‑12, Ruk 20:9‑19)
33 »Xeimeta 'ɨxatsi xekeneu'eni 'inɨarikɨ mɨtikuxata: Merikɨtsɨ xewitɨ
kiekame kaxie haraweriyari kaniutawewieni. Kanikurarutɨiya, kaxie pɨname
kaniwati'inieni, tuxiyu kaniutawewieni ti'ɨwiyame hetsiemieme.
Hikɨ te'ɨwiyamete waruhɨritɨaka wakwetatɨatɨ, 'ateewa kaneyani. 34 Kepauka
mɨkɨ te'ɨwiyamete?»
41 Mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
Kuwiyexinu tuminieya
(Mat 22:15‑22 – Mar 12:13‑17, Ruk 20:20‑26)
15 Hikɨparitseutsixi mekanekɨne meta mepuyu'eni kememɨte'iwiyakɨ
niukieyatsie. 16 Mekaniwarenɨ'ani yuhetsɨa miemete teyɨ'ɨkitɨwamete
hetsiemieme?
37 Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
nu'aya pɨhɨkɨtɨni?»
46 Nixewitɨ pɨkayɨwekai mita'eiyakɨ, tawari nixewitɨ pɨkayuwaɨri tixaɨtɨkɨ
mɨtita'iwawiyakɨ.
23 Merikɨtsɨ
Ketsutsi tiniwakuxaxatɨwakaitɨni teɨteri meta yuhetsɨa
1
Herie xeikɨa xepika'itiwa tekɨxi meta xakɨ, peru yutaɨta xepɨhɨpɨne 'inawarikɨ
meta xeyutatuatɨ 'axaxemɨteyuriekakɨ. 26 Paritseu pemakɨpe. Taɨtana meri
h 23:13 Kɨriyekutsie 14 payemawe. RV60 mɨpaɨ paine: »Xɨa'ui xeme, 'inɨarikɨ xemɨte'ɨkita meta
wahetsie pɨrahɨiyani.
37 »Kerutsareme, Kerutsareme 'aku, 'ahetsɨa kiekatari mekaniwatakukuyani
24 Ketsutsi
tukita kaniwayeyani, hikɨ 'umiekaku, hetsɨana miemete
1
katiyɨwekaku 'akuxi.
26 »'Ayumieme, xɨka mɨpaɨ metexekɨhɨaweni: “Neuxei, makumawetsie
»“tau kaniyɨrimɨkɨ,
meta metseri tawari pɨkahekɨariwieni,
xurawetsixi mepɨkaxɨrieni muyuawitsie
meta tɨrɨkariya memexeiya muyuawitsie miemete mepɨkuyuitɨarieni”.
30 »'Ana matsiɨkɨtɨ kanayeimɨkɨ Yuri Tewi 'inɨarieya taheima, 'ana yunaitɨ
xewitɨta kaniku'eiriwamɨkɨ.
42 »'Ayumieme, xekenayeneniereni 'atsixemɨkatematekɨ kemɨ'ane tukaritsie
Tamamata 'ɨimarixi
25 »Kakaɨyari
mɨra'aitatsie 'ipaɨ katiniyɨmɨkɨ, kememɨyɨ mɨkɨ tamamata
1
nepɨkaxemate”.
13 Ketsutsi mɨpaɨ kaniutayɨni:
Ketsutsi kememɨtemienikekai
(Mat 26:2‑5 – Mar 14:1‑2, Ruk 22:1‑2)
26 Merikɨte
kepauka Ketsutsi mɨtiutahayewaxɨ mɨpaɨ tiwakuxaxatɨwatɨ,
1
mɨyɨnikekai mɨwayetuirienikɨ.
Ti'aitame 'ikwaiya
(Mat 26:17‑29 – Mar 14:12‑25, Ruk 22:7‑13, 17‑20, 1Kur 11:23‑25)
17 Hikɨ mexɨakame tukaritsie Paa mɨkakuxanariyarietɨka 'ixɨarariyaritsie,
teyɨ'ɨkitɨwamete Ketsutsi 'aurie mekaniuyukuxeɨrieni, mɨpaɨ
mekatenita'iwawiya:
—¿Hakewa matsihenake 'aixɨa temɨtehekuyurienikɨ, Patsikwa
'ikwaiyari pemekwanikɨ?
18 Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
Ketsutsi kemɨtiuwiyarie
(Mat 26:47‑56 – Mar 14:43‑50, Ruk 22:47‑53)
47 Merikɨte 'utaniukakaku 'akuxi Kura mana kaninuani, tamamata
heimana memɨyuhuta mɨwanɨkai. Yuwaɨkawame teɨteri yuhamatɨa
kaniwarawitɨkɨkaitɨni 'ixiparate meta kɨyexi mete'u'ɨkame, mawari
wewiwamete tewa'aitɨwamete meta teɨteri wa'ukiyarima mewareyenɨ'aku.
48 'Iya miyetuanikekai 'inɨari pɨwarutaxatɨakai, mɨpaɨ 'utaitɨ: «Kemɨ'ane
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Kakaɨyari mayeniere matsi'eniekaku yaketatineutahɨawi xɨka Kɨritsitu
pehɨkɨtɨni, Kakaɨyari nu'aya.
64 Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
'utaitɨ karima:
—Kakaɨyari hepaɨtsita 'axaputayɨ. Tawari tepɨkawareuyehɨwa
memunenierixɨ. Neuxei, xeme hikɨ xepi'eni, Kakaɨyari hepaɨtsita 'axaputayɨ.
66 ¿Kexeteku'eriwa 'ikɨ hepaɨtsita?
Pekuru mekateniutahɨawe:
—Yurikɨ 'ekɨ xewitɨ mɨkɨ wa'iwa pekanihɨkɨtɨni,
pepɨmatsiɨkɨ kepemɨtiuniuka.
74 Pekuru mɨpaɨ kaniutayɨni:
Kura kemɨtiumɨ
27 Merikɨtsɨ
ximeri, yunaitɨ mawari wewiwamete tewa'aitɨwamete meta
1
mekaniyetuirieni kuwexinaruri.
3 Kepauka Kura miyetua mɨtiutamari kename 'itsɨkate mete'uta'aitaxɨ
me'ixanetakaku 'atsipɨkatiuta'a.
13 Hikɨ Piratu mɨpaɨ katinitahɨawe:
ni'iyarixiekaitɨni kuwexinaruri.
15 Merikɨte, mɨkɨ 'ixɨararitsie kuwexinaruri kaniyeiyarieyatɨkaitɨni
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—¿Kemɨ'ane pɨxenake nemɨxexɨnirieni: Waxawaxi nutsu Ketsutsi, Kɨritsitu
mɨtiuterɨwarɨwa?
18 (Mɨkɨ mɨpaɨ pɨtimaikai, huriyutsixi wa'ukiyarima mepiyetuakai
mete'ikwatsirietɨ).
19 Mexi Piratu 'itsɨkame 'uwenieyatsie 'akatei, 'ɨyaya niuki kaneinɨ'airieni
'axamekatenikɨhɨawekaitɨni.
1677 Mateu 27
mɨpaɨ 'utaitɨ:
—Herí, Herí, ¿rama tsawatani? (taniukikɨ manuyɨne: “Nekakaɨyari,
nekakaɨyari, ¿titayari penetiuku'eiri?”)
47 Kepauka hipatɨ mɨkɨ mana memɨti'ukai memu'enana mɨpaɨ mekaniutiyuani:
—'Eriyaxi kaniutahɨawe.
48 Xewitɨ mɨkɨ 'unautsarɨmetɨ kaneyani, haa 'itsiweme 'utituka winu
Ketsutsi kemɨtiukateukie
(Mat 27:57‑61 – Mar 15:42‑47, Ruk 23:50‑56, Wa 19:38‑42)
57 Hikɨ 'akayunirɨmekaku, tewi mana kaninuani xikutɨtɨ 'Arimateya kiekame
Kutse titewatɨ mɨtiyɨ'ɨkitɨwametɨkai Ketsutsi hetsɨa mieme mɨhɨkɨtɨkai.
58 Piratu hetsɨa nuaka kanitawawirieni Ketsutsi kaxarieya, hikɨ Piratu mɨpaɨ
Kemɨranukuke
(Mat 28:1‑8 – Mar 16:1‑8, Ruk 24:1‑10)
28 Merikɨtsɨ
'uxipiya tukari 'utaxɨku, tumikuti ximeri yuimuana Mariya
1
mekaniu'amɨxɨani.
5 Hikɨ niuki tuayame mɨpaɨ katiniwarutahɨawe 'ukari:
Kuyaxi kememutiyua
11 Merikɨtsɨ
mexi 'ukari huyeta me'uhukai, hipatɨ kuyaxi kiekaritsie
mekanekɨne, kemɨtiuyɨ naime mekateniwarutaxatɨani mawari wewiwamete
tewa'aitɨwamete. 12 Hikɨ mɨkɨ 'ukirawetsixi wahamatɨa me'uyukuxeɨrieka
xehetsie mɨkarahɨiyanikɨ».
15 Hikɨ mɨkɨ tumini me'anu'ɨka yamekaniutiyuanekaitɨni
mɨpaɨ 'utaitɨ:
—Naimekɨ heitserie nepexeiya taheima meta kwiepa. 19 'Ayumieme,
'ipaɨ katiniutsutɨarieni.
Ketsutsi kemɨtiuka'ɨyarie
(Mar 1:9‑13 – Mat 3:13‑17, 4:1‑11, Ruk 3:21‑22, 4:1‑13)
9 Merikɨtsɨ, 'ana kaninuani Ketsutsi, Natsareti heyeyaka Karereya
kwieyaritsie, hikɨ Wani kanika'ɨya Kurutani hatuxametsie. 10 Hikɨ Ketsutsi
1680
1681 Marikuxi 1
―Nepɨnewaɨriya. Pekaniu'itiyaniri.
42 Mɨpaɨ titahɨaweku yapauka kaneunuani nawi kwiniyayari. Tewi 'itiyatɨ
tikɨhɨawetɨ:
44 ―Neuxei, xeimetɨma pepɨkaraxaxatɨwani, mawari wewiwame hetsɨa
2 Merikɨtsɨ
yapaɨmexɨa tukari 'anukayaku, hutarieka kaninuani
1
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—¿Titayari mɨya xeteyɨkɨhɨawe yu'iyaritsie? 9 ¿Tita matsi katikwaniwe,
nekatini'aitani.
3 Merikɨtsɨ
tawarita tukita kaneutahani, tewi mɨmamawakikai muwa
1
mɨka'itiya kaninɨka».
4 Merikɨtsɨ
tawarita harakuna tetsita katiniuti'ɨkita. Hetsɨana
1
―Kayuwatɨ. Ketineuhayewa.
Hikɨ 'eka kaneunuani, naitɨ kayuwatɨ kaniutamare.
40 Mɨpaɨ teyu'ɨkitɨwamete katiniwarutahɨawe:
41 Mɨkɨ
kwinimieme mekatenimamakaitɨni, mɨpaɨ
mekateniyutahɨawekaitɨni:
—¿Kemɨ'ane pɨhɨkɨ 'ikɨ, 'atsita 'eka meta harakuna memei'enie?
5 Merikɨtsɨ
harakuna 'anutaɨye mekaneta'axɨani Kataratari wakwiepa.
1
2 Kanuwatsie
Ketsutsi 'anatiyaku, yapauka tewi kakaɨyari mɨka'itiya
minɨkai nenukunake mɨkite wateukiyapa 'ayeneka. 3 Mɨkɨ tewi mɨkite
—¿Kepetitewa?
Mɨkɨ mɨpaɨ katinita'eiya:
—Kuyaxi Xeiwaxayari netinitewaka, temɨtamɨirekɨ.
10 Waɨkawa waɨriyarika Ketsutsi kaniwawiriekaitɨni mɨkawaranuyenɨ'anikɨ
mɨkɨ kwiepa.
11 Merikɨtsɨ yemuritsie mekatenikwatɨwekaitɨni tuixuri yuwaɨkawatɨ,
mɨpaɨ katiniutahɨawe:
—Pepɨkaheumaka, yuri ketine'erieka xeikɨa.
37 Hikɨ teɨteri pɨkawarupitɨa memenuweiyakɨ, Pekuru, Kakuwu
6 Merikɨtsɨ
mana kaneyani, yukiekaritsie kaninuani, teyɨ'ɨkitɨwamete
1
—¿Ketita netitawawirieni?
Mɨkɨ mɨpaɨ katinita'eiya:
—Wani Ti'ɨyame mu'uya keneutawawiri.
7 Merikɨtsɨ
'auriena mekaniyukuxeɨrieni paritseutsixi meta hipatɨta
1
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Tita tewi taɨta mɨratineika, mɨkɨ pɨta kanihɨkɨtɨni tita ka'itiyakame
meyeitɨa. 21 Karikɨ teɨteri wa'iyaritsie katinimiemetɨni, 'axa'iyaritɨarika,
ka'itiyakame kanayeitɨwani.
Marikuxi 7 1696
'axamɨ'ane 'ixɨnaku.
8 Merikɨtsɨ
'anapaitɨtɨ tawarita yumɨiretɨ teɨteri meyukuxeɨrieku, 'ikwai
1
mɨya kanaineni».
17 Ketsutsi retimaika kememɨteyɨtahɨawekai, mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—¿'Akuxi xekatehetimaiwawe?
Pekuru kemɨtiyutahekɨataxɨ
(Mar 8:27‑29 – Mat 16:13‑16, Ruk 9:18‑20)
27 Hikɨ Ketsutsi teyɨ'ɨkitɨwamete wahamatɨa yunaitɨ mekanekɨne, kiekarite
'etsimɨyeyeutsie mekaniu'uwakaitɨni Tsetsareya Piripu 'aurie. Hikɨ huyeta
me'uhutɨ, mɨpaɨ katiniwaruta'iwawiya teyɨ'ɨkitɨwamete:
—¿Teɨteri keme'utiyuane kemɨ'ane nepɨhɨkɨ ne?
28 Mɨkɨ mɨpaɨ mekatenita'eiya:
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Tewi xɨka yuwaɨriyani nehamatɨa muyeikanikɨ, ketihayewani kemɨtinake
yuhetsiemieme tiyurienetɨ, keyuwaɨriyani tsepa kuruxitsie mɨmierie,
meta nehetsie ketiwiyani. 35 Kemɨ'ane yutukari mɨwikweitsitɨamɨkɨ
11 Hikɨmɨpaɨ mekatenita'iwawiya:
—¿Mɨkɨ 'inɨarikɨ memɨte'ɨkitamete titayari mɨpaɨ mete'utiyuane kename
heuyewetse 'Eriyaxi meri munuani?
12 Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—¿Kepaɨmexɨari mɨyapɨ'ane?
Mɨkɨ mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Nunutsiyari paitɨ. 22 Heiwa taipa kaneihɨpani meta hapa 'imienike.
temaikɨ 'akaniutakeni.
28 Hikɨ kiita heutahaku, teyɨ'ɨkitɨwametemama yɨhɨkɨate mɨpaɨ
mekatenita'iwawiya:
—¿Titayari tame teteyutatexi te'eyenɨ'anike?
29 Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
mekanimamakaitɨni me'ita'iwawiyake.
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Xewitɨ xɨka mexɨakame 'ayeimɨkɨni, kaneuyeweka yunaime
waparewiwame mayuyeitɨanikɨ 'imatɨreme mayuyeitɨanikɨ.
36 Hikɨ nunutsi 'ahanaka wahixɨapa kanitakeni. Meta 'itituka
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
37 —Kemɨ'ane mitanaki'erieni xeime 'ikɨ tɨɨri nehetsɨa miemekɨ, kemɨ'ane
39 Ketsutsimɨpaɨ kaniutayɨni:
—Xepɨkaheiku'imaiyani. Tewi xɨka tɨrɨkaɨyemekɨ 'inɨari tiyurieneni,
mɨpaɨ 'utaitɨ kename nehetsɨa mieme, pɨkayɨwe nehepaɨtsita 'axamainenikɨ.
40 Kemɨ'ane mɨkatatsi'aye'unie, tahetsie katiniwiyani. 41 Kemɨ'ane xeitekɨxiyari
Titakɨ mɨtitiketamɨre
42 »Peru, kemɨ'ane yu'iwa 'axamɨyurieni 'ikɨ tɨɨri yuri memɨte'erie nehetsie,
'aixɨa kaniyɨmɨkɨ matsi matá mahete xɨka 'akatɨtɨarienike kɨipieyatsie meta
xɨka haramaratsie heukahɨiyanike. 43 Xɨka 'amamakɨ 'axapetiyurieneni,
50 »'Una 'aixɨa kani'aneni, peru xɨka 'una hamuritɨ 'ayani, ¿titakɨ ha'utsiwime
10 Merikɨtsɨ
mana kaniyeyani, Kureya kwieyaritsie kaneyani,
1
mekatenita'iwawiya:
—¿Tiyɨwe tewi yɨ'ɨya muku'eirieni?
3 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—¿Ketixe'u'aitɨa Muitsexi?
4 Mɨkɨ mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
pɨkawataxɨriexɨani.
10 Hikɨ kiita me'ayetetɨ, teyɨ'ɨkitɨwamete tawari mekanita'iwawiya 'ikɨ
hepaɨtsita kemutayɨ.
11 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
'Uki mɨxikutɨkai
(Mar 10:17‑31 – Mat 19:16‑30, Ruk 18:18‑30)
17 Merikɨtsɨ Ketsutsi kepauka mɨyemieximekairi, hikɨ tewi 'unautsarɨmetɨ
hetsɨana kaninuani, hɨxiena kaniutitunumakeni, mɨpaɨ tiku'iwawiyatɨ:
—Ti'ɨkitame 'aixɨa pemɨtiuka'iyari 'aku, ¿kenetiyurieni nehetsie mɨtinakekɨ
tukari mɨkaxɨwe?
18 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya: ¿Titayari 'aixɨa netiuka'iyarime penetixata?
mɨrexeiyakaikɨ.
23 Hikɨ Ketsutsi yu'aurie hanieretɨyaka mɨpaɨ katiniwarutahɨawe
teyɨ'ɨkitɨwamete:
—Pɨkwaniwe xikutsixi memeutahaxɨanikɨ Kakaɨyari mɨra'aitatsie.
Marikuxi 10 1704
37 Mɨpaɨ mekatenita'eiya:
—Ketaneupitɨa 'atemayaxekɨ xewitɨ 'atserieta xewitɨta 'a'utata,
kepauka 'a'uweni witsimɨ'anetsie pemayerɨni.
38 Hikɨ Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Huu, tepɨyɨwawe.
Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Xemetsɨ nehepaɨ xekatenikwinikuni, meta nemɨka'ɨyarieni hepaɨ
xekanika'ɨyariekuni, 40 peru heitserie nepɨkahexeiya nemɨxepitɨanikɨ
—Xekeneuta'ini.
Mɨkɨ mehekɨneka mekanita'inieni mɨkaheunierekaikɨ, mɨpaɨ mete'ikɨhɨawetɨ:
—Pepɨkamaka. Kenanukukexi. Ketsutsi pɨmatsiha'iniwa.
50 Mɨkɨ yɨ'ɨkari hewiwieka, 'anukukeka, Ketsutsi hetsɨa kaneyani.
Kerutsaremetsie kemɨreutaha
(Mar 11:1‑10 – Mat 21:1‑9, Ruk 19:29‑38, Wa 12:12‑15)
11 Kepauka
Kerutsareme mehurakairi, meta Wetɨpake mɨrakutewatsie
1
Xapa kemɨtiwakikai
(Mar 11:20‑24 – Mat 21:19‑22)
20 Merikɨtsɨximeri mana me'uyehutɨ, xapa mekaniuxeiya wakime
naitɨ nanayari paitɨ. 21 Pekuru, haye'erieka kemɨtiuyɨ, mɨpaɨ
katinitahɨawe Ketsutsi:
—Neuxei Ti'ɨkitame, 'iya xapa pemaxaxatakai 'axamɨ'itɨarienikɨ,
mɨkɨ kaniutawaniri.
22 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—'Atsitepɨkatemate.
Mɨkɨta mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Merikɨte, neta 'atsinepɨkatixetahɨawe kemɨ'ane heitserie mɨnetsi'upitɨa
mɨyanemɨtiyurienenikɨ 'ikɨ naime.
Te'ɨwiyamete 'axamemɨte'u'iyari
(Mar 12:1‑12 – Mat 21:33‑46, Ruk 20:9‑19)
12 Hikɨ
kanitsutɨani tiwakuxaxatɨwatɨ, 'ɨxatsi hepaɨtsita ti'ɨkitatɨ,
1
Kuwiyexinu tuminieya
(Mar 12:13‑17 – Mat 22:15‑22, Ruk 20:20‑26)
13 Hikɨhetsɨana mekaniwarutanɨ'ani paritseutsixi hipame meta Herurexi
hetsie memɨtewiyakai meyɨnɨkame, niukieyatsie memiwiyakɨ. 14 Mana
ra'ɨya pɨrayani?
24 Hikɨ Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
'Aitɨarika mɨwariwe
(Mar 12:28‑34 – Mat 22:34‑40)
28 Hikɨ xewitɨ 'inɨarikɨ mɨti'ɨkitametɨkai 'ahurawa 'ayaka, waru'enieka
niuki mexɨatɨakame, katinimaikaitɨni 'aixɨa mɨtiwaru'eikɨ, mɨpaɨ
Ketsutsi katiniuta'iwawiya:
—Naitɨ 'inɨari niukiyarite, ¿kemɨ'ane 'aitɨarika matsi peuyewetse?
29 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
13 Hikɨ
Ketsutsi tukita wayeyeikakaku, teyɨ'ɨkitɨwametemama xewitɨ
1
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Neuxei, ti'ɨkitame, tetexi ketimamariwawe meta kiite.
2 Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
»“tau kaniyɨrimɨkɨ,
meta metseri tawariri pɨkahekɨariwieni,
25 xurawetsixi mepɨkaxɨrieni muyuawitsie,
meta tɨrɨkariya memexeiya muyuawitsie miemete mepɨkuyuitɨarieni”.
26 »Hikɨ 'ana Yuri Tewi kenemɨtitewa mekanenixeiyakuni haitsata
munuani kii kutsiyari, xɨka taikai, yatɨ tɨkari hixɨapa, yatɨ wakana tahiwayu,
yatɨ kahekɨareyu. 36 Xekenayeneniereni kapa xekutsume xe'utaxeiyakɨ
14 Merikɨtsɨ
huta tukari kaneuyewekaitɨni maye'anikɨ Patsikwa
1
e 14:5 RV60 mɨpaɨ paine mɨkɨ witsimu'ɨa haika tsienituyari 'inɨariyarikɨ heimana yapaɨmemekɨ.
Marikuxi 14 1714
Ti'aitame 'ikwaiya
(Mar 14:12‑26 – Mat 26:17‑30, Ruk 22:7‑23, 1Kur 11:23‑25)
12 Merikɨtsɨ mexɨakame tukaritsie Paa mɨkakuxanariyarietɨka
'ixɨarariyaritsie, kepauka memɨwakukukuyakai muxatsi tɨrixi
Patsikwa 'ixɨarariyari hetsiemieme, teyɨ'ɨkitɨwametemama mɨpaɨ
mekatenitahɨawe:
—¿Hakewa matsihenake mana temuhukɨ 'aixɨa temɨtehekuyurienikɨ,
Patsikwa 'ikwaiyari pemekwanikɨ?
13 Hikɨ yuhutame teyɨ'ɨkitɨwamete kaniwarutanɨ'ani mɨpaɨ
tiwarutahɨaweka:
—Kiekaritsie xekenehu, tewi mana pɨxe'anukunake ye'ɨ 'ahanatɨ
hekuhanɨka. Mɨkɨ xekenanuweiya, 14 hakewa menuani, mɨpaɨ
mekateniku'iwawiyakaitɨni:
—¿Ne netihɨkɨ?
20 Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
mana kanamieni».
Ketsutsi kemɨtiuwiyarie
(Mar 14:43‑50 – Mat 26:14‑56, Ruk 22:47‑50, Wa 18:3‑11)
43 Merikɨte 'utaniukakaku 'akuxi yapauka Kura mana kaninuani,
tamamata heimana memɨyuhuta mɨwanɨkai. Yuwaɨkawame teɨteri
yuhamatɨa kaniwarawitɨkɨkaitɨni 'ixiparate meta kɨyexi mete'u'ɨkame,
mawari wewiwamete tewa'aitɨwamete, 'inɨarikɨ memɨte'ɨkitametetɨkai meta
'ukirawetsixi. 44 'Iya miyetuanikekai 'inɨari pɨwarutaxatɨakai, mɨpaɨ 'utaitɨ:
kaniuwekaitɨni.
Mawari wewiwamete tiwa'aitɨwame hutarieka mɨpaɨ katinita'iwawiya:
—¿'Ekɨ petikɨritsitu? ¿'Ekɨ 'aixɨa mɨtikuxaxatsiwa petinu'aya?
62 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Tawariri tepɨkawareuyehɨwa memunenierixɨ. 64 Xeme xekani'enieni
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—'Ekɨta Ketsutsi natsaretitanaka hamatɨa pekaniuyeikakaitɨni.
68 Mɨkɨ kaniyuku'imawakaitɨni, mɨpaɨ 'utaitɨ:
15 Hikɨ
'ukatareku kwitɨwa mawari wewiwamete tewa'aitɨwamete,
1
wewiwamete tewa'aitɨwamete.
11 Mawari wewiwamete tewa'aitɨwamete mekaniwarukuyuitɨani teɨteri
—Kuruxitsie ke'ukawiyani.
14 Piratu mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
mɨpaɨ mekaniutiyuani:
Marikuxi 15 1720
Ketsutsi kemɨtiukateukie
(Mar 15:42‑47 – Mat 27:57‑61, Ruk 23:50‑56, Wa 19:38‑42)
42 Tukarimemayukuha'aritɨwakaitsie, 'uxa'arieka 'uxipiya tukari
maye'anikekaikɨ. Hikɨ 'akayunirɨmekaku 43 Kutse 'arimateyatanaka
'Umierieka kemɨranukuke
(Mar 16:1‑8 – Mat 28:1‑8, Ruk 24:1‑10)
16 Merikɨtsɨ
'uxipiya tukari 'utaxɨku, Mariya Mararatanaka meta
1
yuri mepɨkate'ita'eriri.
12 'Arike matsiɨkɨtɨ yɨkɨ'anetɨ kanayuyeitɨani, yuhutatɨ mɨkɨ yeutapai
Teukiru kemɨtiutawaɨritɨa
1 Yumɨiretɨ
mekaniuyuwaɨriya memɨteti'utɨanikɨ naime hepaɨtsita
1
mekani'ukirawetsixitɨkaitɨniri.
8 Merikɨtsɨ heiwa Tsakariyaxi mawari wewiwametɨtɨ katini'uximayakaitɨni
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Pepɨkamaka, Tsakariyaxi 'aku, 'anenewieri kaniu'enierieni.
'A'ɨya 'Eritsaweti nunutsi kanayexeiyamɨkɨ 'aniwetɨme, Wani
pekatiniterɨwamɨkɨ. 14 Pekani'atemawiekamɨkɨ waɨkawa, 'a'iyari kwini
1722
1723 Rukaxi 1
mɨtiwaɨritɨa.
30 Niuki tuayame mɨpaɨ katinitahɨawe:
35 Niuki
tuayame mɨpaɨ katinitahɨawe:
—'Iyari Mɨtiyupata 'ahetsie kaninuamɨkɨ, kemɨ'ane 'Amutewi
yutɨrɨkariyakɨ kamani'etɨriwiyamɨkɨ. 'Ayumieme nunutsi
mɨtinuiwa kanipatsiemɨkɨ Kakaɨyaritsie mieme, Kakaɨyari Nu'aya
katiniuterɨwarɨwamɨkɨ. 36 Kamɨ, 'a'iwa yatewa 'Eritsaweti 'ayehukatɨ
naimekɨ kaniyɨweni.
38 Mariya mɨpaɨ katinitahɨawe:
kaniutayɨni karima:
—Waɨkawa 'ekɨ 'aixɨa pepɨ'itɨarie, hipatɨ 'ukari temɨka'itɨarie hepaɨ,
meta 'aixɨa kani'itɨariemɨkɨ kemɨ'ane pemɨtinuiwitɨani. 43 ¿Nehetsie
Mariya kwikarieya
(Ruk 1:46‑53 – 1Tsam 2:1‑10)
46 Hikɨ Mariya mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Ne'iyari mɨpaɨ paine, Ti'aitame kanitɨrɨkaɨyeni,
47 ne'iyari kaniyutemawieka Kakaɨyari hetsie Netsiwikweitsitɨwame,
tixaɨtɨ nemɨkatihɨkɨ.
Kamɨ, 'uxa'a warie yunaitɨ nuiwarite 'aixɨa
ne'itɨariekame mekaneni'eriekakuni,
49 kemɨ'ane mɨtɨrɨkaɨye mariwemekɨ kaneniuyurieni.
Tsakariyaxi kwikarieya
67 'AnaKakaɨyari 'Iyarieya Mɨtiyupata 'iwiyakaku nunutsi 'ukiyarieya
Tsakariyaxi kaniutaniuni Kakaɨyaritsie mieme mɨpaɨ 'utaitɨ:
68 «'Aixɨa ketikɨhɨawarɨwani Ti'aitame, kemɨ'ane 'ixaheritsixi mɨtakakaɨyari.
Kanitsutɨani yuteɨterima wa'ɨwiyatɨ, 'aixɨa 'iyurienetɨ memɨxɨnarienikɨ.
69 Tatsiwikweitsitɨwame tɨrɨkaɨyeme kataneyenɨ'airieni,
Rawiri kie mieme, ti'uximayatsiriwame
70 (meripaitɨ kemutayɨkai yametekuxatakaku niukametemama memɨpatsie
hetsiena mieme),
71 mɨtatsitawikweitsitɨanikɨ mɨkɨ memɨtatsi'aye'unie memɨkatatsi'a'iwakɨ,
meta mɨkɨ memɨtatsi'uxiwe'erie memɨkatatsi'a'iwakɨ,
72 mɨpaɨ mɨtiwatinenimayatakɨ ta'ukiyarima
kemɨraye'eri tɨratu mɨpatsie kemɨtiuwewi.
73 Kemɨtiuyuhɨritɨa yatikɨhɨawetɨ ta'ukiyari 'Apɨrahami:
heitseriemekɨ yatetekahutɨ,
hɨxiena te'u'uwatɨ mexi te'ayeneniereni.
76 'Ekɨ
meta, nunutsi 'aku, kemɨ'ane 'Amutewi niukameya
pekatiniuterɨwarɨwamɨkɨ.
Karikɨ Ti'aitame pepanukuhaitɨiya huyeya 'aixɨa pemɨyurienikɨ.
77 Teɨterimama wikweitsitɨarika pekaniwatahekɨatɨamɨkɨ,
kemɨtiwareuyehɨwirieni mɨkɨ 'axamemɨte'uyuri pehaitɨ.
78 Mɨpaɨ katiniyuriemɨkɨ takakaɨyari mɨtiyukanenimayakɨ.
Mɨpaɨ kemɨ'ane taheima mɨmieme kaninuamɨkɨ.
79 Mɨwahekɨariwiyakɨ mɨkɨ yɨwipa memu'uwa,
meta mɨkɨ mekwi'iwarɨmetɨ memɨyɨriyarie niwahekɨariwiyamɨkɨ,
ta'ɨkate katanitseiriyamɨkɨ temeu'uwanikɨ hake 'aixɨa temɨtetaxeiyanikɨ
Kakaɨyari matɨa».
80 Merikɨtsɨ nunutsi kaniwerekaitɨni, 'Iyarieya tɨrɨkaɨyetɨ kanayani,
Ketsutsi kemɨtiutinuiwaxɨ
(Mat 1:18‑25)
2 Merikɨtsɨ
'ana 'aitsika neutanɨ'ariexɨani Tsetsaxi 'Akutsitu hetsɨa mieme,
1
32 Kaniwahekɨariwiyamɨkɨhipame nuiwarite
meta witsite'aneneme katanayeitɨamɨkɨ 'ateɨterima 'ixaheritsixi».
33 Hikɨ paapaya meta maamaya mekaniyu'iyaritɨakaitɨni mɨpaɨ mainekaikɨ
3 Merikɨtsɨ
'ana Tiweriyu Tsetsaxi tamamata heimana 'auxɨwi wiyari
1
—¿Kamɨtsɨ keteteyurieka?
11 Mɨpaɨ katiniwarutahɨawe Wani:
—Tameta, ¿keteteyurieka?
Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Xepɨkatenawayani, 'itarikakɨ xepɨkawatawiwiyani. Xekenenaki'aka
yu'iwarikakɨ.
15 Merikɨtsɨ 'ana teɨteri mekanita'ikwewakaitɨni yu'iyaritsie meyu'iyaritɨatɨ
Ketsutsi kemɨtiuta'inɨatsie
(Ruk 4:1‑13 – Mat 4:1‑11, Mar 1:12‑13)
4 Merikɨtsɨ,
Ketsutsi 'Iyari Mɨtiyupatakɨ hɨnetɨ mana kaneyeyani
1
3 Hikɨ
Kauyumarie mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Kamɨtsɨ, 'ekɨ xɨka Kakaɨyari penu'ayatɨni, 'ikɨ tete mɨpaɨ ketineutahɨawi,
paa payuyeitɨani.
4 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
—'Utɨarika mɨpaɨ paine: “Tewi xɨka paa xeikɨa kwaka, mɨkɨkɨ pɨka'ayeyurini”. a
5 Hikɨ Kauyumarie wapaitɨ heiwitɨka, kwiepa memɨtama wakwie naime
kanixeitsitɨani xeinieriyarikɨ.
6 Kauyumarie mɨpaɨ katinitahɨawe:
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—'Ekɨ Kakaɨyari xɨka penu'ayatɨni, 'ena keneukatsuna. 10 'Utɨarika
mɨpaɨ paine:
»“Yuhetsɨa miemete niuki tuayamete pɨtiwa'aitɨaka 'ahepaɨtsita
memɨmatsi'ɨwiyanikɨ.
Yumamakɨ mepɨmatsituikani,
11 kapa tetetsie pe'uti'ɨkamɨrekɨ”».
12 Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
hepaɨtsitana.
16 Hikɨ Natsareti kiekariyaritsie kaninuani, matawerixɨtsie, hikɨ
19 nemɨtikuxatanikɨ
kename tukari 'aye'a kepauka Ti'aitame
muyuwaɨriya 'aixɨa mɨtatixeiyakɨ».
20 Hikɨ 'itakwikwieka xapa, 'iyetuirieka tiyuparewiwame, mana kanayerɨni
mɨtaniukakaikɨ.
33 Hikɨ tukita nayekateitɨni tewi kakaɨyari mɨka'itiya 'iwiyakaku. 34 Karima
Ketsutsi kemɨtiyurienekai.
5 Merikɨtsɨ
Ketsutsi Kenetsareti harakunayari tetsita kaniuyeikakaitɨni
1
katinitahɨawe:
—Kenemie mawari wewiwame matsixeiyakɨ, pemu'itiyakɨ ketineutimawa
Muitsexi kemɨtiu'aitaxɨ pemɨtiwatahekɨatɨanikɨ.
15 Perutsɨ matsi kwini mieme katinikuxaxatsiwakaitɨni hepaɨtsitana,
6 Merikɨtsɨ
'uxipiya tukaritsie Ketsutsi tɨriku ma'iwiyatsie kaniuyeyani,
1
mɨpaɨ mekaniutiyuani:
—¿Titayarikuta xeme kemɨkareuyewetse xeteyurie 'uxipiya tukaritsie?
3 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—'Amama keneutatsera.
Mɨpaɨ tiuyurieku mamaya 'aixɨa 'anetɨ kanayani. 11 Mɨkɨ
'arikeke miyetua.
7 Hikɨ
'inɨka 'ikɨ niuki naime teɨteri me'i'enieku, Kaperunaume kaneyani.
1
2 Merikɨtsɨ
kuya mana kaniuyeikakaitɨni xeitsienituyari kuyaxi mɨwanɨ'a,
ti'uximayatame kanexeiyakaitɨni minaki'eriekai, mɨkɨ katinekuyekaitɨni
kanemɨximekaitɨni. 3 Hikɨ kuya, 'u'enaka Ketsutsi hepaɨtsita, kaniwarenɨ'ani
mɨkakunuani nekɨmana.
24 Hikɨ Wani hetsɨa miemete mehekɨneku, Ketsutsi kanitsutɨani
mɨpaɨ 'utaitɨ:
»“Kamɨ, ne neniuki tuayame nekananunɨ'amɨkɨ 'ahɨxie paitɨ,
mikuha'aritɨanikɨ 'ahuye pekanuawekaku 'akuxi”.
28 Mɨpaɨ nepɨxerahɨawe, 'akuxi pɨkatinuiwawe nixewitɨ Wani hepaɨ
mɨpaɨ memɨte'uyuhiwiwa:
»“Tepɨxekɨrautawiyakai,
xemeta xepɨkate'ukanei.
Hiwerika kwikariyari teputakwikaxɨ,
xemeta xepɨka'utitsua”.
33 Wani Ti'ɨyame kaninuani, paa kakwa'atɨ kaxie winuyari kaye'etɨ,
—'Axakepemɨtiuyuri pepɨreuyehɨwiyarieri.
49 Hikɨ hipatɨ 'auriena mematekai mɨpaɨ yu'iyaritsie
Ti'iwiwame niukiyari
(Ruk 8:4‑15 – Mat 13:2‑23, Mar 4:1‑20)
8 Merikɨtsɨ
'ariketa, Ketsutsi kanikuyeikakaitɨni kiekari 'emɨyeyeutsie
1
xeitsienituyari payeixɨa».
Mɨpaɨ 'utayɨka karima mɨpaɨ kaniutayɨni: «Xewitɨ netɨ mu'enaxɨ, ke'u'ena».
9 Hikɨ hetsɨana miemete teyɨ'ɨkitɨwamete mekaniku'iwawiyakaitɨni keri
Kɨxeme
16 »Kɨxeme 'utaiyame pɨka'iti'awieta, xarita pɨkaheikayeni, 'utatɨa
pɨkaheitayeni, matsi wapaitɨ kaneitiyemɨkɨ, mɨkɨ memɨwatahaxɨaxime
hekɨariyaya memɨxeiyakɨ. 17 Karikɨ naitɨ tita mɨti'awietsie katinahekɨarimɨkɨ,
tiuhiwatɨ:
—¿Kepeneti'uximatɨa Ketsutsi, Kakaɨyari taheima makawe pemɨnu'aya?
Nepɨmatsiwawirie kwerietɨ, penɨkahɨrixɨa netsi'uximatɨaka.
29 Mɨpaɨ kaniutayɨni mɨkɨ, Ketsutsi mɨtita'aitɨakɨ kakaɨyari mɨka'itiya,
—¿Kepetitewa 'ekɨ?
Rukaxi 8 1746
kemɨmatsi'uyuri.
Kaneyani naitsarie kiekaritsie tikuxatatɨ kemɨtitawikweitsitɨa Ketsutsi.
—¿Kepaikɨ pɨnetsi'umayɨa?
Yunaitɨ meyuku'imawakaku, mɨpaɨ kaniutayɨni Pekuru:
—Ti'ɨkitame, yunaitɨ teɨteri 'a'aurie mepɨyukuxeɨri mepɨmatsitsaipɨna,
¿kepai pɨnetsi'umayɨa peraine?
46 Ketsutsi mɨpaɨ kaniutayɨni:
9 Merikɨtsɨ
warukuxeɨrieka tamamata heimana yuhutame,
1
mɨpaɨ katiniuhiwa:
—Ti'ɨkitame 'aku, kwerietɨ xɨa neniwe 'uki keneuxeiya, mɨkɨ xeikɨa
kanihɨkɨtɨni. 39 Kakaɨyari 'axamɨ'ane pikuwiwiya, meta yapauka 'utahiwatɨ
mɨtitɨrɨkaɨyekaikɨ.
Hikɨ yunaitɨ mehɨxiyakaku naime kemɨtiyurienekaikɨ, mɨpaɨ
katiniwarutahɨawe yuhetsɨa miemete teyɨ'ɨkitɨwamete:
44 —Xeme 'ikɨ niuki yemekɨ xekeneu'eni: Yuri Tewi kenemɨtihɨkɨ
Kemɨ'ane mɨwe'eme
(Ruk 9:46‑50 – Mat 18:1‑5, Mar 9:33‑40)
46 Merikɨtsɨ teyu'ɨkitɨwamete niuki mekaniutixɨatɨatɨkɨne, kemɨ'ane
mɨkɨ matsi waɨkawa meuyewetse mayanikekai. 47 Ketsutsi timaitɨ
pɨta mekanekɨne.
—Nehetsie ketinewiyani.
Mɨkɨta mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Keneneupitɨa meri nemɨyemiekɨ, ne'ukiyari nemɨkateukukɨ hemɨyuke.
60 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya:
10 Merikɨtsɨ
'arike Ti'aitame hipameta waruhɨritɨaka haika tewiyari
1
xemɨtewiya? Yuri Tewi netitewatɨ, kenemɨtinua, teɨteri wa'iyari neheuyexɨrienike nepɨkanua, matsi
newatawikweitsitɨanike pɨta nekaninuani.
Rukaxi 10 1752
Ketsutsi katiniutahɨawe:
—¿Merikɨte, kepɨpaikɨ nehepaɨ tewi?
30 Hikɨ 'ita'eiyaka, Ketsutsi mɨpaɨ kaniutayɨni:
mɨti'ane, pɨkanawaiyarieni.
11 Merikɨtsɨ
heiwa 'aniukateitɨni yunenewietɨ. Yunenewieri 'unɨku,
1
5 »Mɨpaɨta
katiniwarutahɨawe: Xɨka xewitɨ xeme yuhamiku hexeiyani, mɨkɨ
xɨka hetsɨana nuani tɨkari hixɨapa mɨpaɨ xɨka titahɨawe: “Nehamiku 'aku,
haika payari keneneuniɨtɨa, 6 neuxei xewitɨ nehamiku nehetsɨa kanenuani
e 11:11 RV60 meta hipatɨ mepenanɨitɨa paa ha'iwawakaku tete pituitɨawe pɨta? Yatɨni.
Rukaxi 11 1756
Kemɨti'inɨari Kunatsi
(Ruk 11:29‑32 – Mat 12:39‑42)
29 Hikɨ teɨteri meyukuxeɨrieximekaku mɨpaɨ katiniutixatatɨyani: «Hikɨ
miemete teɨteri 'axateyuruwamete mekanihɨkɨtɨni. Mekanikuwautɨweni
'inɨari, peru 'inɨari mepɨkapitɨarieni, Kunatsi 'inɨarieya xeikɨa
mekanipitɨariekuni. 30 Kunatsi 'inɨari kemɨratɨa Niniwetari wahetsiemieme,
Tawaiyari kɨxemeya
(Ruk 11:34‑35 – Mat 6:22‑23)
33 »Kɨxeme 'utaiyame pɨka'iti'awieta, kakunikɨ pɨka'enukanani, matsi
wapai pɨta pekayeni, teɨteri me'atahaxɨaximetɨ memixeiyakɨ hekɨariyaya.
34 Merikɨte, hɨxite tawaiyari kɨxemeya kanihɨkɨtɨni. Xɨka 'ahɨxi
memu'uwa 'atsimekatemaitɨ».
45 Merikɨte xewitɨ 'inɨarikɨ mɨti'ɨkitametɨkai mɨpaɨ katinitahɨawe:
memiwiniyakɨ niukieyakɨ.
12 Merikɨtsɨ
'ana teɨteri waɨkawa miriyari meyupaɨmetɨ meyukuxeɨrieku
1
pɨtixeta'ɨkitɨani kexemutiyuaneni».
Kemɨkareuyewetse mɨyu'iyaritɨakakɨ
(Ruk 12:22‑31 – Mat 6:25‑33)
22 Hikɨ mɨpaɨ katiniwarutahɨawe yuhetsɨa miemete teyɨ'ɨkitɨwamete:
—'Ayumieme mɨpaɨ nepɨtixekɨhɨawe: Xepɨkayu'iyaritɨaka yutukari hepaɨtsita,
kexemɨtekwani, yuwaiyari hepaɨtsita, kexemɨteyutikemaritɨani. 23 Tukari
Kemɨtita'ikwewani
(Ruk 12:35‑36, 39‑40, 42‑46 – Mat 24:43‑51, 25:1‑13, Mar 13:33‑37)
35 »Xekeneyuha'aritɨaka xe'ayɨhɨatɨkaitɨ xekɨxeme takaku. 36 Xemeta teɨteri
13 Merikɨtsɨ
hipatɨ 'ana me'u'axɨaka mekatenitaxatɨani karereyatari
1
tepewiteni kepemaine”».
15 Hikɨ
Ti'aitame mɨpaɨ katinita'eiya:
—Xemɨte'itawamete. ¿Yuxexuitɨ xeme 'uxipiya tukariyaritsie xekatewaxɨna
yutuurutsixi kwietsanamete yupuxurima hakewa memakuwɨ,
xekatewarehapana xekatewaharitɨwa? 16 'Ikɨ 'uka 'Apɨrahami kaninu'ayatɨni,
Kitenie 'etsimayewa
22 Hikɨkiekarite 'emɨyeyeutsie 'etsimɨyeyeutsie kaniye'axekaitɨni ti'ɨkitatɨ,
Kerutsareme tamietɨ.
23 Merikɨtsɨ xewitɨ mɨpaɨ katinita'iwawiya:
14 Merikɨtsɨ
Ketsutsi xeime hetsɨa kaninuani 'uxipiya tukaritsie
1
7 Hikɨ waruxeiyaka kememɨtehenuyexeiyakai hakewa
15 Merikɨtsɨ
yuwaɨkawatɨ kuwiyexinu hetsiemieme tewawamete
1
16 Mɨpaɨta
katiniwarutahɨawe teyɨ'ɨkitɨwamete: «Tewi mɨxikutɨkai
1
Hipatɨta 'ɨkitɨarika
16 »'Inɨariniukiyari meta texaxatamete waniuki mekani'eniekaitɨni
teɨteri 'atsita Wani munuatsie. 'Ana mɨtiyehane niuki 'aixɨa manuyɨne pɨta
kanikuxaxatsiwani Kakaɨyari kemɨti'aitatsie mieme, hikɨ yunaitɨ kwini
mieme mekaniyuwaɨriyani hetsiena memɨtewiyanikɨ. 17 Matsi pɨkakwaniwe
17 Mɨpaɨta
katiniwarutahɨawe yuhetsɨa miemete teyɨ'ɨkitɨwamete:
1
xewitɨta pɨku'eiriwa».
37 Mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
18 Merikɨtsɨ
'ikɨ 'ɨxatsi hepaɨtsita tikuxatatɨ mɨpaɨ katiniwaruta'ɨkitɨani
1
'Uki mɨxikutɨkai
(Ruk 18:18‑30 – Mat 19:16‑29, Mar 10:17‑30)
18 Merikɨtsɨ xewitɨ teɨteri watsata mexɨakametɨtɨ mɨpaɨ katinita'iwawiya:
—Ti'ɨkitame 'aixɨa pemɨtiuka'iyari, ¿tita reuyewetse kenetiyurieni, nehetsie
mɨtinakekɨ tukari mɨkaxɨwe?
19 Ketsutsi mɨpaɨ katinita'eiya: ¿Titayari 'aixɨa netiuka'iyarime penetixata?
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Kanikwaniweni xikutsixi memeutahaxɨanikɨ Kakaɨyari mɨra'aitatsie.
25 Yurikɨ matsi, pɨkakwaniwe kameyu 'iwipame hɨxieyatsie manuyehanikɨ
Mɨkɨ rehɨawe:
—Ti'aitame, nepeunierenikeyu.
42 Hikɨ Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
19 Hikɨ
heutahaka Kerikutsie hixɨata kaniuyemiekaitɨni. 2 Merikɨtsɨ
1
Tumini niukiyari
11 Merikɨtsɨ 'ikɨ me'eniekaku tawari 'ɨxatsi hepaɨtsita tikuxatatɨ
katiniwaruta'ɨkitɨani, Kerutsareme mehurakaikɨ, meta teɨteri mɨpaɨ
memɨteku'eriwakaikɨ kename kwitɨ 'itsutɨanikekai ti'aitatɨ Kakaɨyari
matsiɨkɨtɨ 'ayame. 12 Mɨpaɨ kaniutayɨni: «Tewi we'eme mɨnu'ayatɨkai tewa
mekateniwarutahɨawe:
—¿Titayari xete'ekɨxɨna puxu temaikɨ?
34 Mɨkɨ mɨpaɨ mekateniwarutahɨawe:
—Ti'aitame peiyehɨwa.
35 Hikɨ Ketsutsi hetsɨa mekaneihana. Hikɨta yɨ'ɨkarite me'anuti'itaka puxu
Ketsutsi tukita
(Ruk 19:45‑46 – Mat 21:12‑16, Mar 11:15‑18, Wa 2:13‑16)
41 Merikɨtsɨ 'ahurawa 'umietɨ 'ixeiyaka kiekari, kaniutatsuani he'eriwatɨ,
42 mɨpaɨ'utaitɨ:
—'Ekɨtɨtɨ tsikere 'ikɨ tukaritsie xɨka tɨma peheitimanike tita mɨreuyewetse
para 'aixɨa pemɨtixeiyariekakɨ. Matsi kaniuti'awietsieni hikɨ 'ahɨxikɨ
pemɨka'ixeiyakɨ. 43 Tukari kanaye'amɨkɨ, 'ana mɨkɨ memɨmatsi'aye'unie
20 Merikɨtsɨ
heiwa teɨteri tiwa'ɨkitɨakaku tuki 'amɨpa kuraruyarita,
1
meta mekaneyeweiya.
13 »Hikɨ kaxie haraweriyari kutsiyari mɨpaɨ kaniutayɨni: “¿Keri netiyurieni?
Kuwiyexinu tuminieya
(Ruk 20:20‑26 – Mat 22:15‑22, Mar 12:13‑17)
20 Hikɨme'itihupienike mekaniwarutanɨ'ani 'awie nenieremete teɨteri
heitseriemekɨ yamemɨtekahu wahepaɨ meteyumaikame. Me'iwiyame
niukieyakɨ mekaniyetuanikekaitɨni, kuwexinaruri mita'iwawiyakɨ 'itsɨkame.
21 Hikɨ mɨkɨ mekaniku'iwawiyakaitɨni mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
ra'ɨya pɨrayani?
34 Hikɨ Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
nu'aya pɨhɨkɨtɨni?»
45 Merikɨtsɨ yunaitɨ teɨteri me'i'eniekaku mɨpaɨ katiniwarutahɨawe
teyɨ'ɨkitɨwamete:
46 —Xekeneyukweriwayurieka mɨkɨ 'inɨarikɨ memɨte'ɨkitamete wahepaɨtsita.
21 Merikɨtsɨ
heutaniereka kaniwaruxeiya xikutsixi tumini mawariyari
1
neniuki pɨkakumawere.
34 »Xekeneyɨ'ɨwiyani kapa xe'iyari 'u'itutuperekɨ xeku'ixɨaratɨwekaku
me'i'enienike tukipa.
1781 Rukaxi 22
22 Merikɨtsɨ
Paa mɨkakuxanariyarietɨka 'ixɨarariyari kanahurakaitɨni,
1
Ti'aitame 'ikwaiya
(Ruk 22:7‑34 – Mat 26:17‑35, Mar 14:12‑31, 14:18‑21,
1Kur 11:23‑25, Wa 13:21‑30, 37‑38)
7 Merikɨtsɨ kepauka Paa mɨkakuxanariyarietɨka 'ixɨarariyari maye'a, kepauka
muxa nunutsi mutimemieriwa Patsikwa 'ikwaiyari hetsiemieme. 8 Hikɨ
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Kwinimieme nepihiwe'eriekai xehamatɨa 'ikɨ 'ixɨarari 'ikwaiyari
nemɨkwanikɨ nekatikwiniwetɨ 'akuxi. 16 Yanepɨtixekɨhɨawe, tawari
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—'Ikɨ tekɨxita mieme tɨratu mɨhekwa kanihɨkɨtɨni nexuriyakɨ 'aixɨa
mɨ'itɨarieni, xehetsiemieme kemɨtitayeuriyani. 21 Perutsɨ kemɨ'ane
katiniwarutahɨawe:
—¿Titayari xetekutsu? Xekenanuku'uti xekeneyunenewieka kapa
'axaxete'uyurienikɨ xemɨta'inɨatsienitsie.
Ketsutsi kemɨtiuwiyarie
(Ruk 22:47‑53 – Mat 26:47‑56, Mar 14:43‑50, Wa 18:3‑11)
47 Merikɨte 'utaniukakaku 'akuxi yumɨiretɨ teɨteri mekaniu'axɨani, xewitɨ
kaniwarawitɨkɨkaitɨni tamamata heimana memɨyuhuta mɨwanɨkai Kura
titewatɨ. Ketsutsi 'aurie kaniutakeni 'i'itsenike. 48 Peru Ketsutsi mɨpaɨ
katinitahɨawe:
—Kura, ¿penetsi'itseme penetiyetuani Yuri Tewi kenemɨtitewa?
49 Teɨterimama metemarietɨ kemɨtiyɨanekai mɨpaɨ mekaniutiyuani:
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—'Ari xeketeneuhayewa.
Hikɨ 'imayɨaka nakaya 'aixɨa kaniuyurieni. 52 Hikɨ Ketsutsi mɨpaɨ
Pekuru kemɨtiyuku'imawakai
(Ruk 22:55‑62 – Mat 26:69‑75, Mar 14:66‑72, Wa 18:16‑18, 25‑27)
54 Merikɨte me'iwiyaka mekaneihana mawari wewiwamete tiwa'aitɨwame
kiita mekani'atɨani. Pekuru kaniweiyakaitɨni yatewa. 55 Hikɨ takwa hixɨapa
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Yurikɨ 'ikɨ hamatɨana kaniuyeikakaitɨni, neuxei Karereya
kiekame kanihɨkɨtɨni.
60 Pekuru mɨpaɨ kaniutayɨni:
mekatenitahɨawe:
—Ketatineutaxatɨa, xɨka 'ekɨ Kɨritsitu pehɨkɨtɨni.
1785 Rukaxi 22
Mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—Xɨka yanetixe'utahɨawe, yuri xepɨkaneteta'eririeni. 68 Xɨka
tserieta nepakani.
70 Yunaitɨ mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
mɨpaɨ 'utaitɨ:
—¿'Ekɨ pekatihɨkɨ Kɨritsitu? Merikɨte, kene'atawikweitsitɨa, meta tame
ketaneutawikweitsitɨa.
40 Xewitɨ pɨta tapa mutiwiekai nitatieni mɨpaɨ 'utaitɨ:
Ketsutsi kemɨtiuteukie
(Ruk 23:50‑56 – Mat 27:57‑61, Mar 15:42‑47, Wa 19:38‑42)
50-51 Merikɨtsɨtewi 'akaniuyeikakaitɨni Kutse titewatɨ, 'itsɨkate muwanɨ'ɨ
kanihɨkɨtɨtɨkaitɨni, 'aixɨa pɨtiuka'iyarikai heitseriemekɨ yapɨtikamiekai,
Rukaxi 23 1788
pɨtsutɨarieximekai.
55 Mekaneiweiya 'ukari Karereyatsie memeyekɨ 'utɨmana, mekanixeiya
Kemɨranutanierixɨ 'umierieka
(Ruk 24:1‑10 – Mat 28:1‑8, Mar 16:1‑8, Wa 20:1‑8)
24 Tsemana
mexɨakame tukaritsie ximeri kwitɨwa, teukiyapa
1
—¿Kereyɨkuta?
Mɨkɨ mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
—Ketsutsi Natsaretitanaka, kemɨranayetɨa pekatimate. Mɨkɨ tewi
Kakaɨyari hetsiemieme katinixaxatametɨkaitɨni, kemɨtiyurienekai
kemɨtikuxatakai, kanitɨrɨkaɨyekaitɨni Kakaɨyari hɨxie yunaime teɨteri
wahɨxie. 20 Mawari wewiwamete tewa'aitɨwamete ta'itsɨkate meta
witsi'anetɨ karayanikekai?
27 'Ana Muitsexi xapaya xatatɨ meri yunaime texaxatamete waxapa xatatɨ,
mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
—Tahamatɨa kene'ahayewa, 'etsiwatɨkaku putaikai pakayunirɨme.
Hikɨ muwa kaneutahani wahamatɨa mɨyuhayewakɨ. 30 Hikɨ wahamatɨa
'ayerɨka mexa 'aurie, 'enu'ɨka paa, 'aixɨa kaniutayɨni Kakaɨyari hepaɨtsita paa
hepaɨtsita, 'ititaraka kaniwarumini. 31 'Ana wahɨxie katineukuyepiere hikɨ
46 Mɨpaɨta katiniwarutahɨawe:
Kemɨranutitɨa
50 Hikɨ
kaniwarayewitɨni Wetaniya 'aurie, yumamá teikɨ hetseratɨ
kaniutaniuni 'aixɨa memɨ'itɨarienikɨ. 51 Mexi 'utaniukakai wahetsɨa
1 Tsutɨapai
Niuki kaniyɨanekaitɨni,
1
1791
Wani 1 1792
—Xekenakɨni xepɨneniere.
Hikɨ mana mekaniu'axɨani, mekaniuneniere hakewa mekatei.
Mɨkɨ tukaritsie hamatɨana mekaniuyuhayewa, memenuweiyakɨ tau
kɨa heuwiekaku.
40 Merikɨtsɨ yuhutatɨ memu'enana Wani kemainekai, Ketsutsi memewei,
2 Merikɨtsɨ
hairieka tukari 'aye'aku mekaneitineɨkitɨani xeime,
1
3 Merikɨtsɨ
tewi 'aniuyeikakaitɨni paritseu mɨhɨkɨtɨkai Nikuremu titewatɨ,
1
pɨka'anutahɨiyawekai 'akuxi).
25 'Ayumieme Wani hetsɨa miemete teyɨ'ɨkitɨwamete hipatɨ huriyutsixi
4 Merikɨtsɨ
Ti'aitame katiniutamarieni paritseutsixi memu'enanakɨ
1
—'Etsiwa keneneuharitɨa.
9 Huriyutsixi tsamariyatari wahamatɨa 'aixɨa memɨkateyuxeiyakaikɨ.
—Nepɨkarekakɨna.
Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Herite, 'aixɨa pekanaineni nepɨkarekakɨna pemaine. 18 Yu'auxɨwime
¿Katikɨritsitu 'ikɨ?
30 Teɨteri kiekaritsie mekanayekɨne, hepana mekanahukaitɨni. 31 Merikɨtsɨ
kati'atɨiri katiukwairi».
34 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
Karereya nuaka.
5 Merikɨtsɨ
'arike mɨyatiuyɨku huriyutsixi wa'ixɨarari kanaye'ani, Ketsutsi
1
kuyeikatɨ kanayani.
1801 Wani 5
katiniwakɨhɨawekaitɨni:
—Ne'ukiyari hikɨ mɨyakatini'uximayaka, neta 'ayumieme
yanekatini'uximayaka.
18 'Ayumieme matsi kwinimieme mekanikuwautɨwekaitɨni huriyutsixi
Kememɨte'ihekɨata Kɨritsitu
31 »Ne xɨka nehepaɨtsita netihekɨatanike, yurikɨ nepɨkatihekɨatanikeyu.
32 Xewitɨ 'akaniuyeikani mɨtihekɨata nehepaɨtsita, nekatinimaika mɨkɨ
yuri mɨtihekɨatakɨ nehepaɨtsita kemɨtihekɨata.
33 »Xeme Wani hetsɨa xekaniwarenɨ'ani memita'iwawiyakɨ, mɨkɨ tita
tukari xemexeiyanikɨ.
41 »Tita teɨteri memɨtexata witsimenetexeiyatɨ, mɨkɨ nepɨkanaki'erie. 42 Matsi
6 Merikɨtsɨ
yapaɨmexɨa 'anukayaku Ketsutsi kaneyani, Karereya
1
kemɨtiyurienikekai.
7 Hikɨ Peripe mɨpaɨ katinita'eiya:
mɨpaɨ katinitahɨawe:
9 —'Ena puyeika xewitɨ temaikɨ tsewara payari 'auxɨwime hexeiyatɨ meta
—Xekeniwaranukayatsa teɨteri.
Mana waɨkawa kanaku'ɨxayakaitɨni. Hikɨ 'ukitsi mekananukayaxe
'auxɨwime miriyari meyupaɨmetɨ 'etsiwatɨkaku. 11 Hikɨ Ketsutsi kanenu'ɨni
7 Merikɨtsɨ
'arikeke Ketsutsi Karereya kaniuyeikakaitɨni. Pɨkayuwaɨriyakai
1
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Ne netukari pɨka'aye'awe 'akuxi, xeme xehetsiemieme tsepa
ke'aneme tukaritsie 'aixɨa pɨ'ane. 7 Kwiepa memɨtama mepɨkayɨwawe
1807 Wani 7
niuki xekenewewieka.
xewitɨ pɨka'iwi.
1809 Wani 7
paritseutsixi mɨkɨ hetsie xewitɨ yuri tiuta'eri? 49 Hawaikɨ. Peru 'ikɨ teɨteri
8 Hikɨ
Ketsutsi yemuritsie kaneyani Huriwa Mati'u mɨrakutewatsie. 2 Ximerita
1
mɨpaɨ katiniuta'iwawiya:
—Neuxei, 'ukaratsi, ¿hakewari mɨkɨ metsixanetamete? ¿Xewitɨ 'ahetsie
karahɨa?
11 Mɨkɨ mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Ti'aitame, hawaikɨ.
Ketsutsi mɨpaɨta katinitahɨawe:
—Neta 'ahetsie nepɨkatiuhɨani. Kenemie, tawari 'axapepɨkareyurieneni.
Wani 8 1810
—¿Hakewari 'a'ukiyari?
Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—Xeme xepɨkanetsimate, ne'ukiyari meta xepɨkamate. Xɨka
xenetsimatenike, ne'ukiyarita xepɨmatenikeyu.
20 'Ikɨ niukikɨ katinikuxatakaitɨni Ketsutsi tumini makamanarɨwatsie tuki
'Apɨrahami xiɨyarimama
31 Ketsutsi 'ayumieme mɨpaɨ katiniwarutahɨawe mɨkɨ yuri
memɨte'ita'eriri huriyutsixi:
—Xeme neniukitsie xetewiyatɨ xɨka xeyuhayewa, yurikɨ nehetsɨa miemete
teyɨ'ɨkitɨwamete xekanakɨnikuni. 32 Tita yuri mɨraine xekanetimaikuni.
9 Hikɨ
mana 'uyemietɨ tewi kaniuxeiya kaheunieretɨ mutinuiwaxɨ.
1
2 Teyɨ'ɨkitɨwametemama
mɨpaɨ mekatenita'iwawiya:
—Ti'ɨkitame, ¿kepaikɨ 'axapɨtiuyuri, 'ikɨ 'axatiuyuri, paapamama nutsu
'axamepɨte'uyuri, kaheunieretɨ mutinuiwaxɨkɨ?
3 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—¿Kehepaɨ petiunieritɨarie?
11 Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—¿Hakewari mɨkɨ?
Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—'Atsinepɨkatimate.
mekateniwaruta'iwawiya:
—¿'Ikɨ tixeniwe, xeme hepaɨtsitana mɨpaɨ xemutiyuane kename
kaheunieretɨ 'utinuiwaxɨ? ¿Keyɨanetɨ hikɨ peuniere?
20 Paapamama mɨpaɨ mekateniwaruta'eiya:
mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
—'Aixɨa keneutayɨki Kakaɨyari hepaɨtsita. Tame tepɨtemate mɨkɨ tewi
'axakatiniyuruwametɨni.
25 Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—¿Kemetsi'uyuri, kemetiunieritɨa?
27 Mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
34 Mɨkɨmete'ita'ei:
—'Ekɨ 'axapetiyurienetɨ pemutinuiwaxɨ yemekɨ. ¿'Ekɨta tame petatita'ɨkitɨani?
Hikɨ takwa mekanenuyehɨani.
'Iyarikɨ memɨkaheuneniere
35 Merikɨtsɨkaniu'ena Ketsutsi kename takwa mehenuyehɨakai. 'Itaxeiyaka
mɨpaɨ katinita'iwawiya:
—'Ekɨ yuri peti'erie kemɨ'ane Yuri Tewi mɨhɨkɨtsie.
36 Mɨkɨ mɨpaɨ katinita'eiya:
Mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
—¿Tamerita tekateheuneniere?
41 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
10 1 »Yurikɨ
mɨpaɨ nekanaineni, kemɨ'ane kitenie mɨkaheutahani
muxatsi wakuraruta, huteikɨ pɨta meutimake, mɨkɨ tinawayame
kanihɨkɨtɨni katininawamɨkɨ. 2 Kemɨ'ane kitenie meutahani, muxatsi
pɨkayu'iyaritɨa, puyuta'una.
14 »Ne muxatsi wahɨweme 'aixɨa nemɨtiuka'iyari nekanihɨkɨtɨni,
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
1817 Wani 10
meka'iwiyawekaku.
40 Merikɨtsɨ Ketsutsi kaneyani tawari Kurutani 'anutaɨye hakewa Wani
Ratsaru kemɨtiumɨ
11 Merikɨtsɨ
tewi katinekuyekaitɨni Ratsaru titewatɨ, Wetaniya
1
katiniwarutahɨawe heitseriemekɨ:
—Ratsaru kanemɨkini, 15 mana nemɨkaheyeikakaikɨ ne'iyari 'aixɨa puyɨ
hipame teyɨ'ɨkitɨwamete:
—Hikɨmɨtɨka tepuhu tameta, hamatɨana temekwinikɨ.
—'A'iwa kananukukemɨkɨ.
24 Marita mɨpaɨ katinita'eiya:
—¿Hakewa xepeikateukixɨ?
Mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
—Ti'aitame kenaye'a keneuxeiya.
35 Ketsutsi kaniutatsuani.
—Neuxei ketinaki'eriekai.
37 Hipatɨ mɨkɨ mɨpaɨ mekaniutiyuanekaitɨni:
Ratsaru kemɨranukuketɨarie
38 HikɨKetsutsi tawarita yumuinatɨ yu'iyaritsie teukiyapa kaninuani,
mɨkɨ terɨ kanihɨkɨtɨkaitɨni, tetekɨ katineunakaitɨni kitenie.
39 Ketsutsi mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Xekeneuhɨwa tete.
Mɨki 'iwaya Marita mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Ti'aitame, xɨari pukuri'ɨari, nauka tukari panukamie.
40 Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Ratsaru, kenewayeye'a.
44 Hikɨ mɨmɨkikai kaniwayeyani 'ixurikitekɨ 'eimetɨ ketateyatsie
Ketsutsi kememɨtemienikekai
45 Hikɨ huriyutsixi yumɨiretɨ Mariya hetsɨa memu'axɨa memunenierixɨ
kemɨtiuyuri, yuri mekateniuta'erieni hetsiena. 46 Matsi hipatɨ mɨkɨ
12 Hikɨ
'ataxewi tukari heuyewekaku Patsikwa maye'anikɨ, Ketsutsi
1
mɨpaɨ kaniutayɨni:
5 —¿Titayariri katiutuiya 'ikɨ witsimu'ɨa haika tsienituyari 'inɨariyarikɨ,
Kemɨreutaha Kerutsaremetsie
(Wa 12:12‑15 – Mat 21:4‑9, Mar 11:7‑10, Ruk 19:35‑38)
12 Merikɨtsɨ
'uxa'arieka yumɨiretɨ teɨteri 'ixɨaramete mekaniu'enanani
kename Ketsutsi 'uhamiekai Kerutsareme. 13 Parapa mamateya me'uhapatɨ
mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—Tukari kanaye'aniri Yuri Tewi nehɨkɨtɨtɨ witsine'anetɨ nemayanikɨ.
24 Yurikɨ mɨpaɨ nekanaineni, xɨka tɨriku 'imɨariyari ka'anukateukieni kwiepa
mɨpaɨ mutayɨkɨ:
«Ti'aitame, ¿kemɨ'ane taniukitsie yuri pɨtiuta'eri,
kemɨ'ane Ti'aitame tɨrɨkariyaya puxeiyatsitɨarie?»
39 'Ayumieme mepɨkayɨwawekai yuri memɨteta'erienikɨ, tawarita mɨpaɨ
mutayɨkɨ Kitsariyaxi:
40 «Kaniwarakɨpiriya wahɨxita,
meta wa'iyari kaniutse'iriya,
kapa yuhɨxikɨ me'unenierekɨ,
meta yu'iyarikɨ meheitimaixɨanikɨ,
kapa mete'uhayewayu 'aixɨa meteheu'eriekame newarayeitɨanikɨ».
41 Mɨpaɨ kaniutayɨni Kitsariyaxi kepauka mixei witsikemɨ'anekai,
13 Merikɨtsɨ
Patsikwa 'ixɨarariyari pɨkatsutɨariewekai 'akuxi. Ketsutsi
1
10 Ketsutsimɨpaɨ katinitahɨawe:
—Kemɨ'ane meku'ɨwaxɨ pɨkaheiyehɨwa hauxinarika, yuketatsie xeikɨa.
Matsi naitɨ kaneu'itiyaka. Xemerita xekani'itiyatɨkani, peru yunaitɨ pɨkatixaɨ.
11 Mɨkɨri kanimaikaitɨni kepaikɨ miyetuanikekai, 'ayumieme yunaitɨ
xemɨka'itiyatɨka kaniutayɨni.
12 Waketatetsie waruhauxika, yu'ixuriki herie mieme 'anakatɨka, mana
mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Yurikɨ mɨpaɨ mekanaineni, xewitɨ xeme kaneniyetuamɨkɨ.
22 Teyɨ'ɨkitɨwamete mekaniuyuxexeiyakaitɨni me'iyarixietɨ 'atsimekatemaitɨ
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Kepai pepɨraxata ketineutahɨawi.
25 Mɨkɨ Ketsutsi 'aurie 'ukaitɨ ta'aurie 'aweka mɨpaɨ katinitahɨawe:
kaneyani. Kaniɨyɨwikaitɨniri.
Hekwamekɨ kemɨtiu'aita
31 Merikɨtsɨ kepauka metɨa, Ketsutsi mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Hikɨrixɨa Yuri Tewi witsi'anetɨ kanayeitɨarieni, Kakaɨyarita witsi'anetɨ
kanayeitɨarieni hetsiena tiwiyatɨ. 32 Xɨka Kakaɨyari witsi'anetɨ 'ayeitɨarieni
14 »Yu'iyaritsie
xepɨkayumuinani. Kakaɨyari hetsie yuri xeketene'erieka,
1
xekaneitimani xekanixeiya.
Wani 14 1826
15 »Ne
nana nekanihɨkɨtɨni, tita yurikɨ mɨtinanayari, ne'ukiyari
1
16
'anukayayu xekanenixeiyakuni».
mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—¿'Ikɨkɨ niuki xetexɨatɨa, mɨya nemutayɨkɨ: “Yapaɨmexɨa 'anukayayu
xepɨkanetsixeiya”, tawarita “yapaɨmexɨa 'anukayayu xepɨnetsixeiya”
nemainekaikɨ? 20 Yurikɨ mɨpaɨ nekanaineni, xekaniutitsuanakuni
17 Merikɨtsɨ
mɨpaɨ katinikuxatakaitɨni Ketsutsi, yuheima heutiniereka
1
mɨpaɨ kaniutayɨni:
«Ne'ukiyari, tukariri kanaye'ani. Witsi'aneme kenayeitɨa 'aniwe, mɨkɨta
'aniwe witsipe'aneme mɨmatsi'ayeitɨanikɨ, 2 heitserie pemipitɨa hepaɨ
Ketsutsi kememɨte'uwi
(Wa 18:3‑11 – Mat 26:47‑56, Mar 14:43‑50, Ruk 22:47‑53)
18 Mɨpaɨ
'utayɨka kaneyani Ketsutsi teyɨ'ɨkitɨwamete wahamatɨa,
1
Mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—¿Kepaikɨ xepɨtehakuwautɨwe?
5 Mɨkɨ mɨpaɨ mekatenita'eiya:
—Ketsutsi natsaretitanaka.
Mɨkɨ mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Netsɨ nepɨhɨkɨ.
Kura miyetuanikekai mana kaniuwekaitɨni wahamatɨa. 6 Hikɨ «ne
—¿Kepaikɨ xepɨtehakuwautɨwe?
Mɨkɨ tawarita mɨpaɨ mekaniutiyuani:
—Ketsutsi natsaretitanaka.
8 Ketsutsi mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
nepɨkaheuyehɨa».
10 Hikɨ Tsimuni Pekuru 'ixipara watihanaka, mawari wewiwamete
tiwa'aitɨwame hetsɨa.
kemɨtimɨnikekai tikuxatatɨ.
33 Hikɨ tawarita Piratu 'itsɨkame kiita kaneutahani, hikɨ Ketsutsi
40 Hikɨ
yunaitɨ mekaniutihiwa mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
—Mɨkɨ pɨkatixaɨ, Waxawaxi pɨta.
'Iya Waxawaxi katininawayametɨkaitɨni.
Ketsutsi kemɨtiutaxanetsie
(Wa 19:1‑16 – Mat 27:27‑31, Mar 15:16‑20)
19 Hikɨ
Piratu Ketsutsi kanewitɨni, katiniuta'aita mɨkuweiyaxɨanikɨ.
1
2 Kuyaxi
xuya kurunayari me'utatsaka mu'uyatsie mekanenutimanirieni,
meta herie mieme 'ixuriki mɨtaɨraɨyekɨ mekanenakuwirieni.
3 Hɨxiena mekani'axekaitɨni mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
mekanehana.
Piratu mekateniutahɨawe:
—“Huriyutsixi tiwa'aitɨwame” pepɨkatiku'utɨwani, matsi pɨta ketineu'utɨa
“Huriyutsixi tiwa'aitɨwame muyuxatakai”.
22 Piratu mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—Kenemɨtiu'utɨa nekatiniuta'utɨaniri.
23 Hikɨ kuyaxi Ketsutsi kuruxitsie me'utiwieka, 'ixurikiteya
—Kanaye'aniri.
Yumu'utsie 'anakatutsireka yu'iyari kaniyetuani.
31 Merikɨtsɨ 'iya tukaritsie 'ixɨarari mekaniha'aritɨakaitɨni. 'Ayumieme huriyutsixi
pitsikakɨ 'akitana kaneititseni, hikɨ yapauka kananeni xuriya meta haa. 35 Kemɨ'ane
meripaitɨ hetsɨana munua yɨwikɨta. Mɨkɨ mixaxi meta 'aruhe witsimu'ɨa yunɨkame
kani'atɨani merieneka hepaɨ paɨmeme. 40 Hikɨ Ketsutsi kaxarieya mekanekweni,
20 Merikɨtsɨ
mexɨakame tukariyaritsie tsemanayaritsie Mariya
1
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—¿Neuxei, 'ukaratsi, titayari petiutatsuaka? ¿Kepaikɨ pepɨrakuwaune?
Mɨkɨ harawerikame 'erietɨ mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Neuxei, 'uki, xɨka 'ekɨ peheikweni, kenetineutaxatɨa hakewa pepeihɨa.
Neri nekanenukweimɨkɨ.
16 Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Mariya 'aku.
Mɨkɨ hepana 'aniereka mɨpaɨ katinitahɨawe 'arameu niukiyarikɨ:
—Xawuni (taniukikɨ Ti'ɨkitame manuyɨne).
17 Ketsutsi mɨpaɨ katinitahɨawe:
mekatenikuxaxatɨwakaitɨni:
—Ti'aitame tekaniuxeiya.
Tumaxi mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
—Xɨka mamayatsie neka'ixeiyani kɨrapuxi 'uxayari, xɨka ne'itɨwamekɨ
neka'imayɨani kɨrapuxi 'uxayari, meta 'akieya xɨka nemamakɨ neka'umayɨani,
yuri nepɨkatita'erieniri.
26 Merikɨtsɨ 'atahairieka tukari 'anukayaku tawarita teyɨ'ɨkitɨwametemama
21 Merikɨtsɨ
'arike tawarita Ketsutsi matsiɨkɨtɨ kanayuyeitɨani
1
—Ne nepɨketsɨweiyamie.
Hipatɨta mɨpaɨ mekatenitahɨawe:
—Tameta 'ahamatɨa tepuhu teyunaitɨ.
Mana mekanekɨne, kanuwatsie mekanikayaxe, mɨkɨ tɨkaritsie tixaɨtɨ
mepɨkate'u'axixɨ.
4 Merikɨtsɨ 'etsiwa 'uhekɨakaku mana kaniutakeni Ketsutsi harakuna tetsita,
—Ti'aitame pɨyɨane.
Hikɨ Tsimuni Pekuru 'u'enaka kename Ti'aitame hɨkɨtɨkai, yu'ixuriki herie
mieme 'ewakuwieka muyutikemaripiekaikɨ, hapa kaneukatsuna. 8 Hipatɨ
—Xekenakɨni xeketeneukwakari.
Teyɨ'ɨkitɨwamete nixewitɨ pɨkayuwaɨriyakai «¿'ekɨ kepaikɨ pepɨyɨane?»
mɨtitahɨawe, memɨtemaikaikɨ Ti'aitame mɨhɨkɨtɨkai. 13 Hikɨ Ketsutsi mana
1 Neuxei
Teukiru, matɨari paitɨ xapa neputawewi naitɨ kemɨtiuyɨ
1
1842
1843 Nɨ'ariekate 1
2 Hikɨ
'atahutarieka Tsemana 'ixɨarariyari 'aye'aku, yunaitɨ mepɨyuxeɨriekai
1
paine hepaɨtsitana:
»“Ti'aitame yuheyemekɨ nehɨxie nepɨxeiyakai,
mɨkɨ netserieta mutiwekɨ
ne nepɨkahatiweni.
26 'Ayumieme ne'iyari puyutemawie, nenetemawietɨ neputakwika,
yaxeikɨata newaiyari 'apuyeikani ta'ikwewatɨ.
27 'Ekɨ pepɨkanetsiku'eirieni mɨkite wateukiyapa muyuhayewakɨ,
3 Hikɨ
Pekuru meta Wani tuki manuwe mekanekɨne tau kɨa kawiekaku,
1
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Ketaneuxeiya.
5 Mɨkɨ kaniwaruxeiya tixaɨ mete'iminike 'erietɨ.
4 Mexi'akuxi
Pekuru meta Wani teɨteri metewakuxaxatɨwakai,
1
meta naime wahetsie mɨtixuawe, 25 'ekɨ 'Iyari Mɨtiyupata hekɨ, Rawiri tatutsi
5 Xewitɨta
tewi 'Ananiyaxi titewatɨ yɨ'ɨitatɨ Tsapira hamatɨa yukwie
1
5 'Ikɨ
niuki 'u'enieka, 'Ananiyaxi 'atiweka pumɨ. Mepɨmamakai yemekɨ
yunaitɨ me'u'enanaka. 6 Hikɨ temari me'anuku'uka hipatɨ me'iku'eimaka
mekaneikweni me'ikateukuke.
7 Hikɨ haika hurayari 'aye'aku 'ɨyaya kaninuani 'atsikatimaitɨ kemɨtiuyɨkai.
katiniwarutatieni:
—Tame tamɨ tepɨtexe'uta'imaiyakai xemɨkate'ɨkitanikɨ mɨkɨ kemɨtitewa
hetsiemieme. Matsi pɨta, xeme Kerutsareme yɨ'ɨkitɨarikakɨ xepɨte'utihɨniyaxɨ,
xeme tahetsie xepɨte'ahɨpa mɨkɨ tewi xuriyayakɨ.
29 Pekuru meta nɨ'ariekate mɨpaɨ mekateniwaruta'eiya:
6 Hikɨ
'ana mepɨtetamɨiriyarɨmekai teyɨ'ɨkitɨwamete. Mɨkɨ kɨriyekutsixi
1
tepɨ'ayumiemetetɨni».
5 Hikɨ 'ikɨ niuki pɨwarunakixɨ yunaitɨ memɨyuxeɨriekai. Mepɨwaranuyexei
'Etsitewani kemɨtiuwiyarie
8 Hikɨ 'Etsitewani 'aixɨa tiuka'iyaritɨ tɨrɨkaɨyemekɨ tiyurienetɨ waɨkawa
katiniyurienekaitɨni teɨteri watsata, 'inɨari mamariwaweme tiyurienetɨ.
9 Hikɨ tuki 'epuwekai Xɨnariekate titewatɨ, mɨkɨ tsirenetari, 'arekanitɨriya
7 Hikɨ
mawari wewiwamete tiwa'aitɨwame mɨpaɨ katinita'iwawiya:
1
Kemaine tixaxatame:
49 »“Muyuawi kanine'uwenitɨni,
kwie meta hetsiena nemɨnewetɨka kanihɨkɨtɨni.
¿Keri 'anekame kii xepɨnetsitawewirieni?
―Ti'aitame kanaineni―.
¿Hakewa nemeka'uxipienikɨ?
50 ¿Kamɨtsɨ, ne nemamakɨ 'ikɨ naime nemɨtiutiwewi katihɨkɨ?”
51 »Xeme xekɨipi pɨtsetse'i, yu'iyaritsie yunakata xepɨka'inɨaritɨariewawe
metexe'aitɨakaku, yaxepɨkatekahu».
'Etsitewani kemɨtiumierie
54 Hikɨ me'i'enieka 'ikɨ, yu'iyaritsie mepuyeha'a. Mepɨyutakewekai me'ihekatɨ.
55 Peru 'Etsitewani hɨnetɨ 'Iyari Mɨtiyupatakɨ, yuheima heutinieretɨ, Kakaɨyari
kaniuxeiya witsi'anekame, meta Ketsutsi tiuxei Kakaɨyari tserieta 'utiweme.
56 Mɨpaɨ kaniutayɨni:
Tsimuni tiyukewaiyame
9 Hikɨ xewitɨ tewi Tsimuni mɨtitewakai mana puyeikakai mɨkɨ kiekaritsie
meripaitɨ wakewaiyatɨ tsamariyatari tiwa'irɨwiyatɨ mɨpaɨ putainekai
kename tɨrɨkaɨyekai. 10 Yunaitɨ 'ukirawetsixi tɨɨri meta mepi'eniekai mɨpaɨ
mɨkatiheitseriekɨ penɨkame.
24 Hikɨ Tsimuni mɨpaɨ katinita'eiya:
Tsauru kemɨtiuhayewaxɨ
(Nɨ'a 9:1‑19 – Nɨ'a 23:3‑16, 26:9‑18)
9 Hikɨ
Tsauru 'uxiwa'atɨ 'akuxi mɨpaɨ 'utaitɨ mɨwakwinikekai Ti'aitame
1
mɨpaɨ haineme:
—Tsauru 'aku, Tsauru, ¿titayari penetikuweiyane 'ekɨ?
5 Mɨkɨ rehɨawe:
—'Ananiyaxi.
Mɨkɨ mɨpaɨ kaniutayɨni:
—Ti'aitame, ne nekanihɨkɨtɨni.
11 Ti'aitame mɨpaɨ rehɨawe:
10 Hikɨ
tewi Tsetsareyatsie pukatei Kuxineriyu titewatɨ xeitsienituyari
1
netsɨ nepɨwareyenɨ'a».
21 Pekuru 'anakayaka hake memeti'ukai teɨteri mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
yuwaɨkawa meyuxeɨriekame.
28 Mɨpaɨ katiniwarutahɨawe:
11 Hikɨ
nɨ'ariekate meta 'iwamarixi Kureyatsie memu'uwakai
1
me'utiyuatɨ:
—¿Titayari 'ekɨ teɨteri xitekiya 'inɨariyari memɨkahexeiya wahetsɨa petinua
meta wahamatɨa perekwakai?
4 Pekuru katiniwarutixatɨatɨyani xexuime kemɨreyɨkai hepaɨtsita:
'Anutiyukiyatsie memuyutixexeɨriwa
19 Hikɨ mɨkɨ memeutaweiyariexɨakai 'umierieku 'Etsitewani, Penitsiyatsie,
Tsipɨretsie meta 'Anutiyukiyatsie mekaneta'axɨani, hipame niuki
mepɨkawakuxaxatɨwakai, huriyutsixi xeikɨa. 20 Hipatɨ mɨkɨ Tsipɨre meta
12 Hikɨ
'ana Herurexi mɨti'aitametɨkai mɨkɨ kwiepa, kanitsutɨani
1
—Yakɨ pekaniutaineni.
Matsi mɨkɨ pehɨkɨ, mɨkɨ katiniwakɨhɨawekaitɨni. Mɨkɨta mɨpaɨ
mekaniutiyuanekaitɨni:
—Niuki tuayameya kaneyɨaneni.
16 Matsi Pekuru pɨkatihayewakai 'itupari heuyuitɨwatɨ. Kepaukake
Herurexi kemɨtiumɨ
20 Hikɨ Herurexi Tiru kiekatari meta Tsiruni kiekatari wahetsiemieme
pɨha'akai, mɨkɨ matsi mete'utaxataka hetsɨana mekaniu'axɨani, Puratsitu
me'itihamikutaka kemɨ'ane kwiepa ti'aitame kiita mɨhɨritɨariekai,
'aixɨa memɨteyuxeiyanikɨ mekanitawawirieni, wakwieyari mɨra'aitatsie
mɨrawiyakaikɨ yu'ikwaite memɨtehexeiyanikɨ.
21 Tukari ma'inɨaritakaitsie Herurexi ti'aitame 'aixɨa tiyukemaritɨaka,
13 Hikɨ
'Anutiyukiyatsie memɨyutixexeɨriwakai hipatɨ Kakaɨyari
1
mekaniwarutateutɨani.
14 Hikɨ
'Ikuniyutsie Papuru meta Werunawe mekaneutahaxɨani
1
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Kenanukukexi, 'a'ɨkate keneutixutsera.
Nɨ'ariekate 14 1870
'Atahariyatsie mekaneukayune.
26 Mana kanuwa 'amɨpatsie mekanekɨne 'Anutiyukiyatsie
mana mekaneyuhayewa.
Kerutsaremetsie kememɨte'uyu'eni
15 Hikɨ
hipatɨ Kureya meheyekɨneka mekateniwa'ɨkitɨakaitɨni ta'iwama
1
mɨpaɨ me'utiyuatɨ:
—Peuyewetse memɨkahuriyutsixi temɨwata'aitɨanikɨ memɨ'inɨaritɨarienikɨ
xitekiyakɨ, 'inɨari niukiyari Muitsexi 'aitsikayatsie yamemɨtekahunikɨ.
6 Hikɨ nɨ'ariekate meta 'ukirawetsixi mekaniyukuxeɨrieni 'aixɨa
mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
—Ne'iwamarixi xekeneneu'eni. 14 Tsimuni katiniutahekɨata Kakaɨyari
16 »“'Arike
mana nepɨnuani,
Rawiri kiiya nepɨtawewieni mu'unikai.
Kɨyexiyari mana meutihe naime nepanuku'uitɨani,
nepitseiriya,
17 teɨteri memɨyuhayewa Ti'aitame memukuwaunikɨ,
yunaitɨ nuiwarite nemɨwaranayexei nehetsɨa memɨmiemetetɨnikɨ.
18 Ti'aitame mɨpaɨ paine”
matsiɨkɨme meyeitɨa 'ikɨ matɨari paitɨ.
19 »'Ayumieme ne mɨpaɨ nepɨtiku'eriwa, tepɨkawa'uximatɨaka mɨkɨ
30 Hikɨ
mɨkɨ memeyenɨ'arie 'Anutiyukiyatsie mekaniu'axɨani. Yunaime
mewarukuxeɨrieka xapa mekaniyetuani. 31 'Iwamarixi me'itaterɨwaka
16 Hikɨ
Papuru Rerɨwe kaniye'ani meta Ritsitɨratsie, mana tiyɨ'ɨkitɨwame
1
mekanitamɨirirɨmekaitɨni.
muyuhayewakɨ.
Nɨ'ariekate 16 1874
Kememɨte'anutaxɨriya Piriputsie
11 Hikɨ Tɨruhatsi tehekɨneka heitseriemekɨ tekaneta'axɨani Tsamutɨratsiyatsie,
'uxa'arieka Kiekari mɨhekwatsie paitɨ tekaneta'axɨani, 12 manaketa Piriputsie
yatɨni yatemɨteyuriekakɨ.
22 Yunaitɨ mekaniyukuxeɨrieni wahepaɨtsita. 'Itsɨkate mekateniuta'aita
mɨpaɨ katiniutaxatɨani:
—'Itsɨkate mɨpaɨ mekateneta'aita xemɨtixɨnarienikɨ. Hikɨtsɨari xekenehu,
xeka'uximatɨarietɨ.
37 Papuru tehɨwemete mɨpaɨ katiniwaruta'eiya:
Tetsarunikatari kememɨteyuxamuriekai
17 Hikɨ
'Amipipuritsie meta 'Apuruniyatsie me'uyekɨneka Papuru meta
1
'atsimemɨkatiyuanikɨ, mekaniutixɨnarieni.
ketɨtɨ manɨyune.
21 'Atenaxitari yunaitɨ, meta ku'uwamete mana memɨ'iwatatɨwe
Mɨkɨ yunaime tukari pɨwapitɨa, wa'iya meta naitɨ mɨtixuawe. 26 Xeime tewi
19 Hikɨ
'Apuruxi Kurinitutsie 'akuxi 'uyeikakaku, Papuru hɨri 'utɨa 'uyeyaka
1
huta mepɨyupaɨmekai.
Nɨ'ariekate 19 1880
'Epetsutari kememɨteyuxamuriekai
23 Hikɨ
'ana waɨkawamekɨ mepɨyumuinakai teɨteri mɨkɨ huye hepaɨtsita.
24 Xewitɨ
Remetɨriyu mɨtitewakai pɨrata wewiwame mɨhɨkɨtɨkai, pɨrata
kakaɨyarixiyari pɨwawewiekai Riyana hepaɨ tiyuxexeiyame. Mɨkɨ mɨpaɨ
tiyurienetɨ waɨkawa 'iwarika kaniwapitɨakaitɨni tewewiwamete. 25 Hikɨ
katiniwarutahɨawe memuyuxeɨriekai:
—Neuxei 'epetsutari, ¿hakewatsɨ tewi 'atsimɨkatimate kename 'Epetsu
kiekatari Riyana mɨtɨrɨkaɨye tukita temɨte'aita, Kupiteritsɨa makane tete
kakaɨyariyari hɨwemetemama? 36 Hikɨ, xɨka mɨpaɨ 'aneni, xɨka kayuxamurieka
20 Hikɨ
xamurika kayuwatɨ 'utamareku, Papuru teyɨ'ɨkitɨwamete
1
21 Hikɨ
tewarutateutɨaka tekanekɨne, heitserie te'erietɨ kanuwa
1
mɨpaɨ tete'ikɨhɨawetɨ:
—Kamɨtsɨ yaketiuyɨni Ti'aitame kemɨtinake.
15 Hikɨ yapaɨmexɨa tukari 'utixɨku tetakuha'aritɨaka Kerutsaremetsie
Papuru kemɨtiuwiyarie
27 Kepaukari 'atahuta tukari 'aye'aximekaku, huriyutsixi 'Atsiya kiekatari
Papuru tukita mekaniuxeiya. Mekaniwaruxamurieni yunaime mana
memu'uwakai meta mekaniwiya, 28 mɨpaɨ mete'uhiwatɨ: «'Ixaheritsixi
«Ke'umierieni».
kayuwatɨ mepumakai.
Mɨpaɨ kaniutayɨni: 3 «Ne nekanihuriyutɨni, Tarutsutsie Tsiritsiya kwieyaritsie
wakiita manuhanienikɨ.
—Tepita'inɨata 'ariwatsini 'ikuwaxɨayu, yanemɨretimanikɨ titayari mɨya
memɨte'uhiwakai hepaɨtsitana.
25 Kepauka me'ikuhɨayakaku karena kaunariyarikɨ, Papuru xeitsienituyari
Papuru kememɨtemienikekai
12 Hikɨ tau 'anatineku, huriyutsixi hipatɨ mekaniyu'enieni.
Mekaniyuhɨritɨani mɨpaɨ me'utiyuatɨ: «Tepɨkatekwani meta tepɨka'anuhareni
kepaukake Papuru temɨmieni». 13 Huta tewiyari meyupaɨmetɨ mɨpaɨ
26 Ne Kɨrauriyu Ritsiyaxi,
Nepɨmatsiwaɨritɨa.
Nɨ'ariekate 23 1890
27 'Ikɨ
tewi huriyutsixi mekaniwiya, 'ari mekanimienikekaitɨni,
ne nekuyaxima wahamatɨa hetsiena nekaniutanuani, mɨpaɨ
nemɨretimaikaikɨ Xumatsie mɨkiekamekɨ. 28 Ne nepɨtimaimɨkɨkai
24 Hikɨ
'auxɨwi tukari 'anukamiekaku, mawari wewiwamete
1
25 Hikɨ
Petsitu nuaka hakewa mehɨritɨariekai, hairieka tukari
1
mɨpaɨ katinitahɨawe:
—Papuru pepɨka'uka'iyariri. Waɨkawa 'ɨkitɨarikakɨ pɨmatsiheuyehɨa.
25 Papuru mɨpaɨ katinita'eiya:
27 Merikɨtsɨ
kepauka Petsitu yamɨtiuyuma temɨyehukɨ kanuwa
1
28 Merikɨtsɨ
te'utawikweka, 'anake tekatenetimani kwie hapa
1
1 Ne,
Papuru, nekanixewaɨritɨaka Kɨritsitu Ketsutsi hetsiemieme
1
7 Nekatinixe'uta'utɨirieni
yunaime Xumatsie xemɨtama Kakaɨyari
mɨxenaki'erie, xemuta'inierie hetsiena mieme xemɨpatsienikɨ.
1900
1901 Xumatari 1
2 'Ayumieme,
'ekɨ tsepa kepemɨpaikɨ pemɨniukixie, 'ahetsiemieme
1
3 Merikɨte,
¿tita rexeiya huriyu hipatɨ memɨkaheixeiya? ¿Ketiparewie
1
'Apɨrahami kemɨtiuyuri
4 Merikɨte,
¿kete'utiyuaneniri tita 'Apɨrahami mɨtiukaxei hepaɨtsita?
1
5 Merikɨte
heitserie temupitɨariekɨ yuri tete'erietɨ, 'ayumieme 'aixɨa
1
Ketemɨte'ukwi 'axatemɨkateyuriekakɨ,
ketemɨte'ayeneniere Kɨritsitutsie tetewiyatɨ
6 ¿Merikɨte
kete'utiyuaneniri? ¿Mɨpaɨ 'axateteyurietɨ tetetahayewani,
1
'axamɨkatiyurienenikɨ.
8 Tame Kɨritsitu hamatɨa temukwikɨ, 'ayumieme yuri tekateni'erieka
xete'uximayatɨ xekanakɨne.
19 Tewi hepaɨ nepɨtikuxata xemɨweraranikɨ teɨteri wahepaɨ xete'u'iyaritɨ.
7 Ne'iwamarixi,
xeme xemɨtemate kemɨtitita 'inɨari niukiyari,
1
8 'Ayumieme
hikɨrixɨa mɨkɨ Kɨritsitu Ketsutsi hetsie memɨtewiya
1
'Ixaheritsixi kememɨte'anayexeiyarie
9 Yuri
nepaine Kɨritsitu hetsie netiwiyatɨ. Nepɨkati'itawa, ne'iyari
1
«Ti'aitame Naimekɨmɨtɨrɨkaɨye
hipame taxiɨyarima kawaruhayewake,
hikɨ xɨari Tsuruma hepaɨ pɨraku'anenike,
meta xɨari Kumuxa hepaɨ tepeuyewenike».
20 'Arike
Kitsariyaxi kamatɨ 'ipaɨ paine:
«Mɨkɨ memɨkanetsikuwautɨwekai mepɨnetsi'utaxei,
mɨkɨ nehepaɨtsita memɨkaku'iwawakai wahɨxie
nematsiɨkɨtɨ nekanayuyeitɨani».
21 Matsi mɨpaɨta paine 'ixaheritsixi wahepaɨtsita:
Memɨkahuriyutsixi kememɨtetawikweitsitɨarieni
11 Merikɨtsɨ
mɨpaɨ nepaine, ¿Kamɨtsɨ mehetiketamɨrixɨaka mehekaxɨrieka
yuheyemekɨ mekate'anuku'uiwawe? Pɨkatixaɨtsietɨ. Matsi mɨkɨ
'axamemɨte'uyurikɨ, mɨkɨ memɨkahuriyutsixi mepɨtawikweitsitɨarieni,
1917 Xumatari 11
mekanitawikweitsitɨariekuni, kemɨre'uxa:
«Tiyuwikweitsitɨwame Tsiyunitsie kaniyeyeimɨkɨ,
Kakuwu 'axamɨtiyurienekɨ kanipatamɨkɨ.
27 'Ipaɨ nekatiniwawewiriemɨkɨ tɨratu
kepauka nemɨwanawairieni tita 'axamemɨte'uyuri».
Xumatari 11 1918
28 Niuki
'aixɨa manuyɨne kemɨtikuxaxatsiwa, mɨkɨ mekaniu'uxiwa'ani, xeme
'aixɨa xemɨ'itɨarienikɨ. Peru kememɨte'anayexeiyarie, Kakaɨyari pɨwanaki'erie
wapaapama mɨwanaki'eriekaikɨ. 29 Kakaɨyari pɨkayupata kemɨtiwamikwa
Kakaɨyari pumariwe
33 Ketimariwe,
Kakaɨyari waɨkawa kemɨrexeiya,
kemɨtimaiwe, waɨkawa kemɨtimate.
Ketiyutexie tewi 'i'inɨatatɨ kemɨtiyɨkɨhɨawe yamɨtiyurienikɨ Kakaɨyari,
yatɨni huyeteya metimani pɨkayɨwe.
34 «¿Kepaikɨ pɨtimate Ti'aitame kemɨtiyumate,
yatɨni kepaikɨ 'i'ɨxatsitɨwameya payeiwe?»
35 «¿Kepaikɨ Kakaɨyari pɨtimikwa meri,
Kakaɨyari mɨrekapitɨanikɨta?»
36 Naitɨ hetsɨana katinayeneikani,
'akatiniuweni mɨkɨ tikuyuitɨwakaku, meta hetsiena katinimiemetɨni.
Mɨkɨ 'aixɨa ketikuxaxatsiwani yuheyemekɨ. Mɨpaɨ xeikɨa kani'aneni.
12 'Ayumieme,
ne'iwama, Kakaɨyari mɨtiyukanenimayakɨ,
1
14 Xekeneutanaki'erie
kemɨ'ane mɨwerani yuri kemɨti'erie, peru
1
Kemɨtiwawaɨritɨakai
16 Nekanixehekɨatɨaka
ta'iwa 'uka Pewe mɨtitewa, mɨkɨ tiparewiwame
1
metewiyatɨ memɨte'uximaya.
Xekenewaɨritɨaka Perɨtsira mɨnaki'eriwa, waɨkawa mɨti'uximayakai
Ti'aitame hetsie tiwiyatɨ.
13 Xekeniwawaɨritɨaka Xupu, manayexeiyarie Ti'aitame hetsie tiwiyatɨ,
17 Ne'iwama,
mɨpaɨ nekatinixewawirieka, xekeniwaxeiyani mɨkɨ hixɨata
memɨxetsana memɨxeti'ɨkamɨra, mɨkɨ keyaxemɨkate'uta'ɨkitɨarie meteyurietɨ.
Xekeneyupata mɨkɨ wahepaɨtsita. 18 Tati'aitɨwame Kɨritsitu hetsiemieme
hetsie netiwiyatɨ.
23 Kayu kanixewaɨritɨaka, kemɨ'ane hetsɨa ne nemɨ'axe meta yunaitɨ
memɨyutixexeɨriwa hetsɨana.
'Eratsitu meta kanixewaɨritɨaka, kiekatari watumini hɨweme,
ta'iwa Kwarutumatɨ kanixewaɨritɨaka.
24 Yunaime xehetsiemieme Tati'aitɨwame Ketsutsi Kɨritsitu
'aixɨa ketiuka'iyarini.
25 Mɨkɨ kaniyɨweni mɨxetuikanikɨ, kemaine niuki 'aixɨa manuyɨne
1 Ne
Papuru, ta'iwa Tsutsitenexi hamatɨa, tekanixewaɨritɨaka
1
2 Kurinitutari
xemeyutixexeɨriwa Kakaɨyaritsɨa xemiemetetɨtɨ,
tekanixewaɨritɨaka. Kɨritsitu Ketsutsitsie xetewiyatɨ, xekaniupatsieni Kakaɨyaritsie
mieme. Xekaniuta'inierieni yaxemɨtepatsienikɨ, kememɨte'uta'inierie yunaitɨ
naitsarie memehɨawe kemɨ'ane Tati'aitɨwame Ketsutsi Kɨritsitu mɨhɨkɨ, kemɨ'ane
mɨkɨ tiwa'aitɨwame mɨhɨkɨ tameta tati'aitɨwame mɨhɨkɨ.
Kɨritsitu ketitsaniwe
10 Perutsɨ
ne'iwama, waɨriyarika tsiepɨre nekanixepitɨanikeyu, Tati'aitɨwame
Ketsutsi Kɨritsitutsɨa temiemetetɨtɨ 'ipaɨ ne'utaitɨ, xeniuki yuxewikaku
1926
1927 1 Kurinitutari 1
Kɨritsipu xeikɨa, meta Kayu, 15 kapa 'uxa'atɨni warie xewitɨ mɨpaɨ hainenikɨ,
2 Yaxeikɨa
neta ne'iwama, kepauka xehetsɨa nemunua, waɨkawa
1
3 Neri
ne'iwama, 'ana nepɨkayɨwekai nemɨtixekuxaxatɨwanikɨ
1
Nɨ'ariekate kememɨtehɨritɨariekai
4 'Ipaɨta
tekete'eriwani tame, Kɨritsitu te'uximayatsiriwamete
1
nexenaki'erietɨ neka'ayu'eriyatɨ?
5 Mɨpaɨ
katinikuniuwani, kename xeniu, xewitɨ xeme 'ikumaɨwa kemɨ'ane
1
6 Xewitɨ
xeme xɨka 'ixanetamɨkɨni yu'iwatɨme, ¿kari pɨka'ukama
1
Xekaniyunawatɨweni yu'iwamatɨ.
9 Mɨpaɨ xekatemate, mɨkɨ 'axamemɨteyurie wahetsie pɨkatinakeni
7 Nepɨtixetaxatɨanikeyu
yuxapatsie kexemɨnete'uta'iwawiyaxɨ:
1
pe'itawikweitsitɨani 'a'ɨya?
17 Mɨkɨ xeikɨari, Ti'aitame kemɨtiwarupitɨa yuxexuime, keme'anenetɨ
mɨkatiwikienikɨ.
1 Kurinitutari 8 1936
8 Tita
kakaɨyarixi memɨtemawiyarie hepaɨtsita nekatinixetaxatɨanikeyu.
1
9 ¿Kamɨtsɨ
nekatixɨni? ¿Nekatinɨ'ariekame? ¿Ketsutsi nekatiuxei
1
temɨtehayewakɨ tete'iwatɨ?
7 Kamɨtsɨ, ¿kepaikɨ kuya payani yuxaɨtame tiyupitɨatɨ? ¿Kepaikɨ haraweri
10 Yaxeikɨa
ne'iwama, kaneuyeweka mɨpaɨ xemɨtemaikakɨ,
1
mɨtixuawe katinipiinieyatɨnita».
27 Peru xewitɨ yuri kati'erietɨ xɨka xe'uta'inieni xemɨtekwanikɨ kiena,
'Ukari kememɨte'umukuretsi
2 'Aixɨa
nepaine xehepaɨtsita naimekɨ xemɨnetsiha'eriwakɨ, yaxemɨtekahukɨ
yeiyaritsie kenemɨtixeyetuiri. 3 Peru kaneuyeweka mɨpaɨ xemɨtemaikakɨ,
Ti'aitame 'ikwaiya
(1Kur 11:23‑25 – Mat 26:26‑28, Mar 14:22‑24, Ruk 22:17‑20)
17 'Ipaɨ
kenemɨtixe'aitɨa, nepɨkayɨwe 'aixɨa nemutainenikɨ xehepaɨtsita,
kexemɨteyutixexeɨriwa. 'Aixɨa xepɨka'itɨarie yaxeteyutiyexexeɨriwatɨ,
'axaxekani'itɨarieka pɨta. 18 Mɨkɨ meri, kemɨraniuwa, 'axeikɨa kepauka
xete'uka'enienikɨ xeyukuxeɨrieme.
Hipatɨ mɨraneniere 'aixɨa nekatineyuriemɨkɨ kepauka nemumietsie.
12 Ne'iwama,
kaneuyeweka 'ipaɨ xemɨtemaikakɨ tita 'Iyaritsie
1
rawaiyari kaniyuxewini.
21 Rahɨxi pɨkayɨwe mɨpaɨ mɨtitahɨawe ramama: «Nepɨkamatsiheuyehɨwa»,
13 Xɨka
hipame niukiyarikɨ ne'utaniukanike teɨteri
1
mɨtimieme katinitaparimɨkɨ.
11 Kepauka nemɨnunutsitɨkaitsie, nunutsi hepaɨ nekatinikuxatakaitɨni,
14 Xekeneyumexɨitɨaka
xemɨteyukanaki'eriekakɨ. Mɨkɨ meta,
1
39 'Ayumieme
ne'iwama, xekeneyumexɨitɨaka xemɨtehekɨatanikɨ, peru
xepɨkawakunamirieka hipame niukiyaritekɨ memutiniuka. 40 Naitɨ
15 Ne'iwama,
nekanixetahekɨatsitɨiyamɨkɨ niuki 'aixɨa manuyɨne,
1
maine hepaɨ, 5 kename Tsepaxi 'ixei, 'arike tamamata heimana yuhutatɨ me'ixei.
Mɨkite kememɨte'anuku'uni
12 Kɨritsitu
xɨka kuxaxatsiwani mɨkite watsata manukuketɨarie,
keme'utiyuane xeme hipatɨ, kename waniu, mɨkite meka'anuku'uni. 13 Mɨkite
meta yeutari wawaiyari yɨkɨ pɨ'anene, ketsɨte wawaiyari yɨkɨ pɨ'anene, meta
wikixi wawaiyari yɨkɨ pɨ'anene. 40 Taheima miemete, kwiepa miemete,
16 Tumini
hepaɨtsita nepɨtixetaxatɨani, kexemɨte'ikuxexeɨriwani
1
Papuru kemɨtiwahɨritɨakai
5 Manata
Matseruniya neyeyame, xehetsɨa nekaneta'amɨkɨ,
nemɨxe'iwatamiekɨ. 6 'Aixɨa pɨyɨni yapaɨmexɨa xehetsɨa nemɨnehayewakɨ,
1 Ne,
Papuru, nekanixewaɨritɨaka. Kɨritsitu Ketsutsi nɨ'ariekame
1
Papuru kemɨti'uximatɨariekai
3 Kemɨ'ane Tati'aitɨwame Ketsutsi Kɨritsitu mɨkakaɨyarieya mu'ukiyarieya,
mɨkɨ hepaɨtsita 'aixɨa ketikuxaxatsiwani. Mɨkɨ ta'ukiyari
katiniyukanenimayaka, meta naimekɨ katiniyunɨtɨwametɨni. 4 Mɨkɨ
1950
1951 2 Kurinitutari 1
3 Mɨpaɨ
te'utiyuatɨ tawarita tepɨka'itsutɨa para temɨtatahekɨatakɨ
1
4 'Ayumieme
mɨpaɨ tetehɨritɨarietɨ tepɨkawaɨripie, matsi
1
xe'ayenenieretɨ xepɨyɨa.
13 Kemɨre'uxa: «Yuri nepɨtiuta'eri, 'ayumieme neputaniu». Tameta yaxeikɨa
5 Mɨpaɨ
tekatenimaika, xɨka 'uka'unarieni 'ikɨ xamaru hakewa temayetei
1
xehepaɨtsita naimekɨ.
8 Hikɨ
ta'iwama tepɨtexetaxatɨanikeyu, Kakaɨyari 'aixɨa tiuka'iyaritɨ
1
Titu
16 Pamɨpariyutsi Kakaɨyari nekanipitɨaka Titu mupitɨakɨ nehepaɨ
mɨtiku'eriwanikɨ ne xehetsiemieme kenemɨtiku'eriwa. 17 Kataniu'enieni
9 Merikɨtsɨ,
mɨpaɨ kexemɨte'ikuxeɨri Kakaɨyari teɨterimama
1
ketemɨkateyɨwawe yatemɨtehekɨatanikɨ.
10 Hikɨ
ne Papuru nekanixewawirieka, kemɨtiyukanaki'erie
1
11 Xɨka
xete'unewienike tewi 'atsimɨkatimate hepaɨ nemɨtikuxata.
1
12 Merikɨte,
xɨari peuyewetse mariweme nemɨnexatanikɨ, 'aixɨa kapɨyɨni
1
Teutɨarika
13 Hairiekari
nekaniyemieximeni xehetsɨa hikɨ. «Yuhutatɨ yatɨni
1
Waɨritsika
1 Ne,
Papuru, nɨ'ariekame nekanixewaɨritɨaka. Kenemɨtiuhɨritɨarie,
1
1967
1968 Karatsiyatari 1
Papuru kemɨti'uximayakai
11 Ne'iwama, mɨpaɨ nepɨtixetahekɨatɨanikeyu 'ikɨ niuki 'aixɨa manuyɨne
nemɨkuxata hepaɨtsita. Mɨkɨ niuki tewi pɨkawewiyaya. 12 Neri kepauka
2 'Arike
tamamata heimana nauka wiyari 'utixɨku, tawarita
1
3 Karatsiyatari
kari 'atsixepɨkatemate. ¿Kemɨ'ane pɨxe'ukewaiyaxɨ xeme?
1
Kakaɨyari niwemama
26 Yuri xekateni'erieka, 'ayumieme Kakaɨyari niwemama xekanihɨkɨtɨni,
Kɨritsitu Ketsutsi hetsie xekateniwiyani. 27 Keyupaɨmetɨ xemuka'ɨyarie
kenemɨtiune'uxitɨa xehetsɨa.
12 Ne'iwama, 'ipaɨ nepɨtixetawawirienikeyu. Nehepaɨ xeteyurietɨ
Kɨritsitu kemɨtatiuxɨnaxɨ
5 Kɨritsitu
kataniuxɨna, texɨxɨnitɨ temu'uwanikɨ. 'Ayumieme xekeneti'uka,
1
Xekeneyuparewieka
6 Peru
ne'iwama, xɨka xewitɨ 'axatiuyurieme 'utaxeiyarieni, xeme
1
Waɨritsika
1 Ne
Papuru, Kakaɨyari kemɨtinakekɨ nekananayexeiyarieni,
1
1977
'Epetsutari 1 1978
2 Xemeta
hepaɨna kanixe'anutanieritɨani tsepa xemɨmɨkitetɨkai
1
3 'Ayumieme
nenewieri Kakaɨyari nekaniupitɨani. Ne Papuru
1
4 'Ayumieme
neri Ti'aitame hetsie netiwiyatɨ nekananutahɨiyaka,
1
«Wapaitɨ 'anutiyaka,
me'anutaxɨriyakame kaniwarehapani yumɨireme,
meta teɨteri 'imikieri kaniwarumini».
9 (¿Merikɨte ketita tixata «wapaitɨ 'anutiyaka» maine, mɨpaɨ xɨari paine,
5 'Ayumieme
Kakaɨyari xe'ɨketɨ xekenakɨni. Kemɨ'ane mɨxenaki'erie
1
Xeyuxewitɨ yaxeketenekahuni
21 Xeyuxewitɨ yaxeketenekahuni Kɨritsitu xe'ayemakatɨ. 22 'Ukari
6 Tɨɨri
xekeniwa'enieka yupaapama Ti'aitame hetsie xetewiyatɨ,
1
Waɨritsika kemɨtiwareutanɨ'airiexɨa
21 Yaxemɨtemaikakɨ xemeta kenemɨranayemie kenemɨtiyuriene,
naime yakatinixetaxatɨamɨkɨ Tikiku. Mɨkɨ kanita'iwatɨni teminaki'erie.
Tiparewiwame yamɨtikamie kanihɨkɨtɨni Ti'aitametsie mɨtiwiya.
22 'Ayumieme xehetsɨa nepenunɨ'ani yaxemɨtemaikakɨ ketemɨte'anayekɨ,
xe'iyari mɨtuikariekakɨ.
23 Kakaɨyari mɨta'ukiyari meta Ti'aitame Ketsutsi Kɨritsitu
Waɨritsika
hetsiemieme,
1986
1987 Piriputari 1
2 'Ayumieme,
xɨka 'aixɨa xeteyumaika yuhetsie Kɨritsitu hetsie xetewiyatɨ,
1
Teɨteri ketemɨtewahekɨatɨa
12 Xemeta
nenaki'erima, mɨpaɨ nepɨtixetahɨawe, yuheyemekɨ
yaxekatenikahukaitɨni xehetsɨa neheyeikakaku. Hikɨ 'ateewa paitɨ
neheyeikakaku matsi waɨkawa peuyewetse yaxemɨtekahunikɨ Kɨritsitu
1989 Piriputari 2
'axeikɨa temɨtatemamawiekakɨ.
nemɨyemiekɨ.
25 Mɨpaɨta nekatiniku'eriwani, peuyewetse ta'iwa nemanunɨ'anikɨ xehetsɨa
3 Mɨkɨ
meta, ne'iwama, xekeneyutemamawieka Ti'aitame hetsie
1
Kemɨtiunanautsakai, he'iwake
12 'Akuximɨpaɨ nepɨka'ane, 'akuxi nepɨka'aye'awe. Kɨritsitu Ketsutsi
pɨnetsi'u'axixɨ, neta nemi'axenikɨ tita mɨnetimini. 'Ayumieme nepɨnemexɨitɨa,
yanemɨraye'anikɨ. 13 Ne'iwama, ne'aye'ame nepɨkane'erie 'akuxi. Peru
mɨpaɨ yateketekahuni.
17 Ne'iwama, yaxeikɨa xekenene'ɨkeni ne kenemɨtiyuriene, tame 'inɨari
Piriputari kememɨte'iparewiekai
10 Ti'aitame hetsie netiwiyatɨ waɨkawa nepɨnetemawie, tawarita
xemitsutɨakɨ xenetsiha'eriwatɨ. Tsɨrikɨ xepɨnetsiha'eriwakai, matsi
pumawekai xewitɨ xeme mɨyɨwekai tixaɨtɨ mɨtiyurienikɨ. 11 Ne nereuyehɨatɨ
xeikɨa kani'aneni.
Kurutsetari
Kemɨtiwarunɨ'airi Papuru
Waɨritsika
1 Ne
Papuru, ta'iwa Timuteu matɨa, tekanixewaɨritɨaka, nɨ'ariekame
1
2 tekanixewaɨritɨaka
ta'iwama yuri xemɨte'erie kurutsetari, Kakaɨyari
teɨterimama xemɨhɨkɨ Kɨritsitu hetsie xetewiyatɨ, 'ipaɨ teputiyuane:
1993
Kurutsetari 1 1994
kemɨtareuyehɨwiri 'axatemɨte'uyurikɨ.
tɨrɨkaɨyemekɨ kemɨnetikuyuitɨwa.
3 1 Xɨka
Kɨritsitu matɨa xe'anuku'uitɨarieni, taheima timiemekɨ
xekeneyuwaɨriyani, hakewa meka Kɨritsitu, Kakaɨyari tserieta 'akaitɨ.
2 Taheima timiemekɨ xekeneyu'iyaritɨaka, kwiepa timiemekɨ pɨkatixaɨ.
xemuyuxewiriyanikɨ mɨ'ayumieme.
15 Kɨritsitu kemɨtixepitɨa yu'iyaritsie xemɨka'uximatɨariekakɨ, ketixe'aitɨaka
4 Xemeta
xemɨwakutsiyarima, kemɨtiheitserie xeketeniwapitɨaka
1
Waɨritsika kemɨtiwarunɨ'airiexɨa
7 Naime kenemɨtiuyuri katinixetaxatɨamɨkɨ Tikiku, mɨkɨ kanita'iwatɨni
teminaki'erie, tiparewiwame yamɨtikamie kanihɨkɨtɨni, tahepaɨ
katini'uximayaka Ti'aitame hetsiemieme. 8 Xemɨtemaikakɨ tahepaɨtsita,
1999
1 Tetsarunikatari 1 2000
2 Neuxei
'iwamarixi, xeme mɨpaɨ xepɨtemate xɨanakɨa tepɨka'anukɨ
1
4 'Imatɨrieka
ta'iwama tepɨxewawirie, Tati'aitɨwame Ketsutsi hetsɨa
1
Ti'aitame kemɨtinuani
13 'Iwamarixi, pɨkatatsinake 'atsixemɨkatemaika mɨkɨ memɨkutsu
wahepaɨtsita, pɨkatatsinake xemɨyuheiwerieka hipatɨ yuri memɨkate'erie
memɨkata'ikwewa wahepaɨ. 14 Tame yuri tekateni'erieka Ketsutsi mumɨ peru
5
xeikɨa kani'aneni.
Xapa hutarieka mieme Papuru
kemɨtiwarunɨ'airi
Tetsarunikatari
Waɨritsika
2 Kakaɨyari
mɨta'ukiyari, Ketsutsi Kɨritsitu mɨti'aitame, 'aixɨa mekete'u'iyarini
xehetsiemieme, mekexepitɨaka yu'iyaritsie xemɨka'uximatɨariekakɨ.
2004
2005 2 Tetsarunikatari 1
2 Hikɨ
'iwamarixi, Tati'aitɨwame Ketsutsi Kɨritsitu kemɨtinuani hepaɨtsita
1
Kememɨte'anayexeiyarie memɨtawikweitsitɨarienikɨ
13 Meta
tame, kaneuyeweka taheyemekɨ pamɨpariyutsi temipitɨakakɨ
Kakaɨyari xehepaɨtsita, 'iwamarixi Ti'aitame mɨxenaki'erie, tsutɨapai
Kakaɨyari kanixe'anayexeiya xemɨtawikweitsitɨarienikɨ, hetsiena
mieme xepatsietɨ 'Iyari kemɨtixepata meta yuri xete'erietɨ tita yuri
2 Tetsarunikatari 2 2006
3 Merikɨte
'iwamarixi, xekeneyunenewieka tahetsiemieme, Ti'aitame
1
Kemɨreuyewetse mɨti'uximayakakɨ
6 'Iwamarixi, Tati'aitɨwame Ketsutsi Kɨritsitu hetsɨa temɨmiemetekɨ
'ipaɨ tetenixe'aitɨaka, xemɨwahayewakɨ yunaime ta'iwama 'amemu'uwa
meyɨ'ɨraxietɨ yamekatekahutɨ ketemɨtexe'ɨkitɨa. 7 Xeme yɨkɨmana
'Aixɨa memɨ'itɨarienikɨ
16 Matsi kemɨ'ane yu'iyaritsie mɨka'uximatɨarie Ti'aitametɨtɨ, yuheyemekɨ
kexepitɨaka yu'iyaritsie xemɨka'uximatɨariekakɨ tsepa naimekɨ. Ti'aitame
yunaime xehamatɨa ke'uyeikani.
17 Ne Papuru nekanixewaɨritɨaka nemamakɨ neti'utɨatɨ. 'Ikɨ kanine'inɨaritɨni
1 Ne
Papuru Kɨritsitu Ketsutsi nɨ'arieya nekanihɨkɨtɨni mɨpaɨ mɨtiu'aitaxɨkɨ
1
2008
2009 1 Timuteu 1
Papuru kemɨtiuhɨritɨarie
12 Pamɨpariyutsi nekanipitɨaka kemɨ'ane mɨnetsitɨrɨkariya Ketsutsi
Kɨritsitu mɨtati'aitɨwame, mɨkɨ yanetikamieme mɨnetsi'eriekɨ,
mɨnetsi'anayexeikɨ mɨpaɨ nemɨti'uximayakakɨ, 13 tsepa ne meripaitɨ
3 'Ikɨ
niuki yurikɨ paine, kemɨ'ane ti'ɨwiyame mayeimɨkɨ, mɨkɨ
1
Timuteu kemɨtiuta'ɨkitɨarie
4 Yakatinihekɨaka
'Iyari kemaine, 'imatɨrieka 'aye'aximekaku,
1
5 'Ukiratsi
pepɨkatatieni, matsi pepinɨtɨani 'apaapa hepaɨ. Temari 'a'iwama
1
1 Ne
Papuru Kɨritsitu Ketsutsi nɨ'arieya nekanihɨkɨtɨni mɨpaɨ mɨtinakekɨ
1
2015
2 Timuteu 1 2016
hamatɨanata tepɨte'aitametetɨni.
Xɨka tetaku'imawani kename teka'imate te'utiyuatɨ,
mɨkɨrita pɨyuku'imawani kename katatsimate 'utaitɨ.
13 Xɨka tetehayewani yatetekahutɨ,
mɨkɨ yatikamietɨ 'apuwe kayupatatɨ,
pɨkayɨwe yamɨtiyurienenikɨ kemɨkatiuka'iyari.
pɨyemie pɨniya hepaɨ. Mɨpaɨ mepɨ'anene Himeneu meta Piretu, 18 mɨkɨ mɨpaɨ
3 'Ipaɨ
ketinemaika, tukari taparirɨmekaku 'ana kwaniwemekɨ
1
Niuki kenekuxatani
4 Kakaɨyari
hɨxie, Kɨritsitu Ketsutsi hɨxie kemɨ'ane 'itsɨkametɨtɨ
1
Kemɨti'aitɨa
9 Kene'amexɨitɨaka
kwitɨ nehetsɨa pemɨnuanikɨ. 10 Remaxi pɨnetsi'uku'eiri
2020
2021 Titu 1
'Ɨkitsika meuyewetse
2 'Ekɨ
matsi pɨta mɨpaɨ ketinekuxatani kemɨreuyewetse, 'ɨkitsika 'aixɨa
1
3 Keniwaraye'eritɨwani
yamemɨtekahunikɨ te'aitamete heitserie
1
Kemɨtiwaruta'aitɨa
12 'Ahetsɨakepauka menuani 'Arɨtema yatɨni Tikiku nehenunɨ'ayu,
kene'amexɨitɨa nehetsɨa pemɨmiekɨ Nikupuri paitɨ, mɨpaɨ nepɨtiku'eriwa,
mana nepekani muhaɨtɨnitsie. 13 Tsenaxi 'inɨarikɨ mɨti'ɨkitame meta
3 Kakaɨyari
mɨta'ukiyari meta Tati'aitɨwame Ketsutsi Kɨritsitu, mɨkɨ 'aixɨa
'anemekɨ mekexepitɨaka yu'iyaritsie xemɨka'uximatɨariekakɨ.
2024
2025 Kirimuni
nehamatɨa te'uximayatamete.
25 Ti'aitame Ketsutsi Kɨritsitu 'aixɨa ketiuka'iyarini yuxexuime xe'iyaritsie.
1 Kakaɨyari,
meripaitɨ katiniwakuxaxatɨwakaitɨni tapaapama, Kakaɨyari
1
«'Ekɨ pepɨneniwe,
hikɨri nekamaniutinuiwitɨani»,
'utaitɨ, nutsu keri 'utayɨ:
«Ne 'ukiyarieya nepayani,
mɨkɨ neniwe payani»?
6 Matsi tukari hepaɨtsita tikuxatatɨ kepauka kwiepa mi'atɨani yumatɨari mɨpaɨ
pɨta kanaineni:
«Yunaitɨ Kakaɨyari hetsɨa miemete niuki tuayamete meke'eyexeiyani».
7 Niuki tuayamete wahepaɨtsita mɨpaɨ paine:
2026
2027 Hepɨrayutsixi 1
9 Pepinaki'erie
tita mɨtiheitserie, pepi'uxiwe'erie tita 'aitsika mɨtititsana,
Kakaɨyari 'aku kemɨ'ane mɨ'akakaɨyari pɨmatsi'anayexei,
temawierika metsipitɨatɨ,
'inɨaritɨme 'ahamikuma kawaranayexeiyaka».
10 Mɨpaɨ paineta:
«Netserieta kenayexi,
ne nekaniwaka'unamɨkɨ memɨmetsi'aye'unie,
'ahɨxie nekaniwa'atɨamɨkɨ»?
14 ¿Kamɨtsɨ niuki tuayamete yunaitɨ 'iyarite mekatehɨkɨ, Kakaɨyari
2 Mɨpaɨ
mɨ'anekɨ, 'ayumieme kaneuyeweka matsi waɨkawa
1
8 naime
pepɨtiyetuiri mɨtiwata'aitɨanikɨ, xɨka Kakaɨyari naime
hetɨana titipini».
Merikɨtsɨ, tixaɨtɨ pɨkaranuyuhayewa hetsiena mɨkati'aitanikɨ. Peru hikɨ
'akuxi ketemɨtewaxeiya teɨteri, naitɨ 'akuxi pɨkaha'iwariewe mɨkɨ
mɨti'aitanikɨ. 9 Ketsutsi xeikɨa ketemɨte'ixeiya, mɨkɨ yapaɨmexɨa
3 Merikɨte,
ne'iwama xemupatsie Kakaɨyaritsie mieme, 'axeikɨa
1
hikɨ tukari xuawe, kapa xewitɨ xeme yu'iyari 'utse'iriyakɨ, tita 'axamɨti'ane
xekwamanakaku. 14 'Axeikɨa tepɨtaxewi Kɨritsitu hamatɨa xɨka yuri tete'erietɨ
memɨkate'eriekaikɨ mɨkɨ.
Hepɨrayutsixi 4 2030
4 Merikɨtsɨ
niukieya puxuawe 'akuxi kemutayɨ kename tewi yɨwe
1
hakewa nemɨwareka'uxipitɨanitsie».
6 Merikɨtsɨ 'uxipiya 'akuxi puxuawe hipatɨ yamemɨte'aye'axɨanikɨ, peru
6 Merikɨtsɨ
peuyewetse temɨtehayewanikɨ hikɨ tetekuxatatɨ tsutɨa
1
7 Mɨkɨ
Merikitsereki, tsaremetari pɨtiwa'aitɨwametɨkai, Kakaɨyari
1
8 Merikɨtsɨ
matsi 'akuxi kaneuyeweka yamɨtayɨnikɨ, mɨpaɨta mɨ'ane
1
12 Ne
nepɨtiwareuyehɨwirieni 'axakememɨte'uyurikɨ,
tawari nepɨkaheye'erieni ke'axamemɨte'uyurikɨ».
13 Merikɨte «tɨratu yɨkɨ mɨ'ane» xatatɨ, meripaitɨ mieme putayeitɨa, tita
9 Mɨkɨ
tɨratu meripaitɨ miemetsie metewiyatɨ, mepeixeiyakai 'inɨari
1
maye'anikɨ hakewa Waɨkawa Muyepatsieta mexi 'a'uwe mɨkɨ tuki. 9 Mɨkɨ tuki
'inɨari patɨa, tita hikɨ mɨtimieme, mɨkɨ pɨtihekɨata, mɨkɨ tuki kemɨ'ane, 'imikieri
mawariyari yapɨtiuxatɨariwa, tsepa mɨkayɨwe kemɨ'ane mɨtiutimawa 'aixɨa
muyurienikɨ, 'iyarieya mɨka'itate'anikɨ. 10 Kememɨte'ayexeiya, yamepɨtekahu
Kɨritsitu xuriyaya
11 Peru
Kɨritsitu kaninuani, mawari wewiwamete tiwa'aitɨwame hɨkɨtɨtɨ,
kani'atɨani tita 'umɨramiekai 'aixɨa mɨti'ane, tukita peutaha, peru
tukieya 'aixɨa pɨ'ane matsi, paye'axe, mamakɨ pɨkawewiya ('ena kwiepa
pɨkamieme), 12 mɨkɨ tukita kepauka meutaha, tsipuri tsikerutsixi waxuriya
10 Mɨkɨ
'inɨari niukiyaritsie kanimatsiɨkɨni tita 'aixɨa ti'anetɨ 'umɨramie,
1
'Ahurawa teke'akɨkani
19 'Ayumieme nepaine ne'iwama, Ketsutsi xuriyaya mutaxɨriyakɨ, heitserie
tepexeiya tekamamatɨ temeutahakenikɨ Waɨkawa Muyepatsieta. 20 Huye
2039 Hepɨrayutsixi 10
yuri mɨti'eriekɨ.
Xɨka waɨripieka,
ne'iyaritsie nepɨkanaki'aka kenemɨtixeiya».
Hepɨrayutsixi 10 2040
11 Kemɨ'ane
yuri mɨti'erie mɨpaɨ pɨtimate, peixeiyani tita mɨtikwewie,
1
kanikwewiekaitɨni mɨkɨ kii hetɨa mieme tenari mɨtse'i mexeiya, Kakaɨyari kii
'inɨnɨatame meta 'iwewiwame mɨhɨkɨ.
11 'Apɨrahami yuri mɨti'eriekaikɨta, Tsara hamatɨa tɨrɨkariya mepupitɨarie
'auriena me'akɨneku.
31 Yuri mɨti'eriekaikɨ Xahawi pɨka'utatɨmaiyarie teɨteri yuri memɨkate'eriekai
12 'Ayumieme,
tameta hikɨ ta'aurie meyuxeɨriekaku tehekɨatamete
1
13 Xepɨkatehayewani
xewanaki'erietɨ 'iwamarixi.
1
2 Xepɨkatehatɨtɨmaiyani
xemɨwatanaki'erienikɨ 'ateewa kiekatari, mɨpaɨ
meteyurietɨ hipatɨ mepɨwarutanaki'eri niuki tuayamete 'atsimekatemaitɨ.
3 Xekeniwara'eriwani kemɨ'ane memanutaxɨriya, wahamatɨa
Waɨritsika
Kɨritsitu hetsiemieme.
Nekanixewaɨritɨaka.
karexeiyame keyu'erieka mɨpaɨ timaitɨ. Mɨkɨ xiku tuturi 'ɨtsita mieme hepaɨ
kanitayɨnarimɨkɨ. 11 Tau, kepauka manatineika xɨkatɨ, 'iteɨri pɨtiwatsiɨxa.
2046
2047 Tsatiyaku 1
2 Ne'iwama
nemɨxenaki'erie, Ketsutsi Kɨritsitu Tati'aitɨwame
1
neta yanekatiniyurieneni».
Kamɨtsɨ kene'ahekɨata yuri kepemɨti'erie tixaɨtɨ 'atsipekatiyurienetɨ, neta
nekamenixeitsitɨamɨkɨ keyuri nemɨti'erie 'aixɨa netiyurienetɨ. 19 ¿'Ekɨ yuri
Taneni tepɨmaxiutani
3 Ne'iwama
nemɨxenaki'erie, te'ɨkitamete xepɨka'akɨne yunaitɨ, hipatɨ
1
mɨmɨyakɨ kanihɨneni.
9 Tanenikɨ 'aixɨa teputiyuane Ti'aitame mɨta'ukiyari hepaɨtsita, meta tanenikɨ
4 ¿Hakewa
kuyaxa peyukutsutsutɨwa meta 'imieri mɨkɨ hakewa pemieme?
1
mɨkɨ 'axakatiniyurieneni.
5 Hikɨtsɨ
xekeneu'enana, xeme xikutsixi: xekeneutitsuanani
1
Xepɨkawaɨripieka xete'uka'eniwatɨ
7 'Ayumieme ne'iwama, xete'uka'eniwatɨ xepɨkawaɨripietɨkani, mexi
Ti'aitame xetakwewieka. Kamɨ kwiepa muka'etsa xekeneuxeiya, mɨkɨ
'ikwaxi takwewietɨ pɨkawaɨripie kepaukake mɨtikaxuawere, kawaɨripietɨ
pɨta'ikwewa kepauka mukawiwiyetsie. 8 Xemeta yaxeikɨa xekeneti'uka
Waɨritsika
2053
1 Pekuru 1 2054
'Itsɨkate ketemɨtewareu'enieka
13 Ti'aitame
hetsɨa xemɨmiemetekɨ, yaxeketenekahuni kememutiyuane
'itsɨkate heitserie memexeiya teɨteri watsata, yaxeketenekahuni kwiepa
1 Pekuru 2 2056
3 'Ukari
yaxeikɨa, yaxeketenekahuni kememutiyuane xekɨnama, mɨpaɨ
1
4 'Ayumieme,
Kɨritsitu yuwaiyaritsie kemɨtiukwinixɨ tahetsiemieme,
1
5 'Ayumieme
'ipaɨ 'ukirawetsixi nepɨtiwatuika, neta wahepaɨ
1
mɨkɨta mɨxe'ɨwiyakɨ.
8 Xekeneyuta'eriwani meta xekenayeneniereni. Xeneɨkixiwi kauyumarie
Teutɨarika
12 Tsiriwanuta'iwa yamɨtikamie kenemɨtiku'eriwa netsiparewiekaku,
yapaɨmemekɨ 'ipaɨ netinixe'uta'utɨirieni nexetuikatɨ netixehekɨatɨatɨ
kename yurikɨ 'ipaɨ 'aixɨa tiuka'iyari Kakaɨyari. Mɨkɨ 'aixɨa tiuka'iyarikaku
xehetsiemieme xekeneti'uka.
13 Mɨkɨ Wawiruniya memɨyutixexeɨriwa xehepaɨ memanayexeiyarie
Waɨritsika
1 Ne
Tsimuni Pekuru, Ketsutsi Kɨritsitu hetsiemieme
1
2061
2 Pekuru 1 2062
xemɨteha'eriwanikɨ neyemieyu.
2 Hipatɨ
texaxatamete memɨte'uyuterɨwakai peru memɨkahɨkɨtɨkai
1
3 Hikɨri
nenaki'erima 'ikɨ pɨhɨkɨ hutarieka mieme xapa nemutawewi
1
1 Tita
matɨari paitɨ mɨtimieme, tita temɨte'u'eni, tita temɨte'uxei
1
2 Neniwema
'ikɨ nepɨxe'utɨirie 'axaxemɨkateyuriekakɨ. Mexɨka
1
2066
2067 1 Wani 2
Xekeneyunaki'erieka yunaitɨ
11 Mɨpaɨ kanaineni niuki tsutɨa paitɨ xemi'eni: Tanaitɨ tepɨtanaki'erieka
maine. 12 Kahini hepaɨ tepɨkayɨaka, mɨkɨ 'axamɨtiyuriene hetsɨa
4 Nenaki'erima
yunaime 'iyarite yuri xepɨkatewa'eririeka, matsi
1
Kakaɨyari katiniyukanaki'erieka
7 Kamɨtsɨ nenaki'erima, tepɨtanaki'erieka tanaitɨ, naki'eriya Kakaɨyari
hetsɨa kanimiemetɨni, yunaitɨ memɨteyukanaki'erie Kakaɨyari hetsie
mekaniyenuiwa, Kakaɨyari mekanimateni. 8 Kemɨ'ane mɨkatiyukanaki'erie
5 Yunaitɨ
yuri memɨte'erie Ketsutsi kename Kɨritsitu hɨkɨ heitserie
1
Waɨritsika
1 Ne nemɨxe'ukiyari,
mɨtatsiteɨtakɨ yuheyemekɨ:
13 'A'iwa
'uka manayexeiyarie niwemama mepɨmatsiwaɨritɨa. Mɨpaɨ
xeikɨa kani'aneni.
2073
Wani
Meitanɨ'axɨa hairieka mieme xapayari
Waɨritsika
1 Ne nemɨ'a'ukiyari,
te'utinenieretɨ tepɨtetaxata.
15 'A'iyaritsie
pepɨka'uximatɨarieka. 'Ahamikuma 'ena mepɨmetsiwaɨritɨa.
'Ekɨta muwa paitɨ keniwarewaɨritɨaka yuxexuime mɨkɨ temɨwanaki'erie.
2074
Kura
Meitanɨ'axɨa
Waɨritsika
1 NeKura, Ketsutsi Kɨritsitu hetsiemieme nekatini'uximayatametɨni
meta Kakuwu 'iwaya nekanihɨkɨtɨni.
Mete'itawatɨ kememɨte'ɨkitani
3 Nenaki'erima, kwini mieme nekaninemexɨitɨakaitɨni nemɨtixeti'utɨirienikɨ
tanaitɨ 'axeikɨa ketemɨtetawikweitsitɨariexime hepaɨtsita, peru kaneuyeweka
yanemɨtixeti'utɨirienikɨ hikɨ waɨriyarika nexepitɨatɨ xemɨyukwitɨwenikɨ
tita yuri temɨte'erie hetsiemieme, tita Kakaɨyari teɨterimama xeimieme
temɨteyetuiriyarie hetsiemieme. 4 Hipatɨ teɨteri tatsata mekanatahaxɨani
2075
Kura 2076
Kemɨtiwa'imaiyakai kemɨtiwatuikakai
17 Xemetsɨ nenaki'erima, niuki xekena'eriwani meripaitɨ kememutiyua
Tati'aitɨwame Ketsutsi Kɨritsitu nɨ'arimama yakatiyɨwekaku 'akuxi. 18 Mɨpaɨ
1 Ketsutsi
Kɨritsitu matsiɨkɨme kanayeitɨani, Kakaɨyari mɨpaɨ katinipitɨani
1
7 Kamɨ,
haitsata pakaneni.
Yunaitɨ yuhɨxikɨ mekanixeiyakuni,
meta yunaitɨ memeititseixɨa mekanixeiyakuni,
2078
2079 Matsiɨkɨtɨ kemɨratɨa 1
mekaniyutiheiweriekuni me'ixeiyatɨ
yunaitɨ nuiwarite kwiepa memɨtama.
Mɨpaɨ katiniyɨmɨkɨ. Mɨpaɨ xeikɨa kani'aneni.
8 Ti'aitame Kakaɨyari mɨpaɨ kanaineni: «Ne Mexɨakame meta 'Imatɨreme
pututuxakai muxa huxarieya hepaɨ, 'ɨwi hepaɨ meta hɨxiteya tai mɨtatɨkani hepaɨ
pɨtuyuxexeiyakai. 15 Ketateya tepɨa mɨxawatɨ hepaɨ pɨtiyuxexeiyakai huxunuta
2 »Mɨpaɨ
ketineu'utɨiri niuki tuayame 'Epetsutsie memɨyutixexeɨriwa
1
wahetsiemieme:
Matsiɨkɨtɨ kemɨratɨa 2 2080
3 »Mɨpaɨ
ketineu'utɨiri niuki tuayame Tsarɨtixitsie memɨyutixexeɨriwa
1
wahetsiemieme:
mɨtiwatahɨawe memɨyutixexeɨriwa».
Xapa tseyuyari
6 Merikɨtsɨ
nekaneutaniere kepauka Muxa Nunutsi mexɨnaxɨ xeime
1
Keyupaɨmetɨ memutseyumarie
7 Merikɨtsɨ
'ana niuki tuayamete yunaukame nekaniwaruxeiya,
1
Meyumɨiretɨ memanakatuxakai
9 Merikɨtsɨ 'ana nekaneutaniere, teɨteri yumɨireme nekaniwaruxeiya
naitsarie kiekatari, nuiwarite, kiekari mukumanetsie meta
kememɨte'uniukakai, tewi pɨkayɨwekai mɨwaruti'inɨatakɨ. Mana 'uweni hɨxie
meta Muxa hɨxie mekaniti'ukaitɨni me'anakatuxatɨ, takɨ me'upitɨ. 10 Karima
mɨpaɨ mekateniuhiwakaitɨni:
«Wikweitsitɨarika takakaɨyari hetsɨa kanayeneikani,
'uwenitsie maka,
meta Muxa».
11 Yunaitɨ niuki tuayamete mana mekaniti'ukaitɨni 'uweni 'aurie, 'ukirawetsixi
«Mɨpaɨ ketiuyɨni.
Witsiketikɨhɨawarɨwani, 'aixɨa ketikuxaxatsiwani,
timaiwetɨ kemariwani, pamɨpariyutsi kepitɨarieka,
mariwetɨ kexatsiwani, tɨrɨkaɨyetɨ yɨwetɨ kexatsiwani,
takakaɨyari tsepanetɨ xeitsienituyari wiyari manuyekɨka.
Mɨpaɨ ketiuyɨni».
13 Merikɨtsɨ xewitɨ 'ukiratsi mɨpaɨ kanetiniuta'iwawiya:
8 Merikɨtsɨ
kepauka Muxa 'atahutarieka mieme tseyu maxɨnaxɨ,
1
Kuxinetate
6 Hikɨ
niuki tuayamete 'atahutatɨ, kuxineta memɨ'ɨkai
mekaniuyukuha'aritɨani memitihɨtsienikɨ.
2089 Matsiɨkɨtɨ kemɨratɨa 8
xɨa'ui kaneuyeweka.
13 Hikɨ 'ataxewirieka mieme niuki tuayame yukuxineta kaniutahɨtsieni,
10 Hikɨ
xeime niuki tuayame nekaniuxeiya tɨrɨkaɨyeme taheima
1
Tehekɨatamete yuhutatɨ
12 Merikɨtsɨ
'inɨari matsiɨkɨtɨ kanayani muyuawitsie mariwetɨ: 'Ukaratsi
1
haramaratsie 'anatiyeiximeme.
Yeutari yuhutatɨ
Tamamata 'awayari kanexeiyakaitɨni, meta 'atahuta mu'ute, xexuime
'awatetsie kuruna kananamanakaitɨni. Xexuime mu'utetsie pɨra'utɨkatei
Kakaɨyari kemɨtitsewixima. 2 Mɨkɨ yeutanaka nemuxei tɨwe hepaɨ
14 Merikɨtsɨ
manata nekaneutaniere, Muxa nekaniuxeiya, Tsiyuni
1
pɨkarahɨiwakai.
Kwiepa kemɨtiutixuawerixɨ
14 Hikɨ nekaneutaniere, 'ana haiwitɨri tuxame nekaniuxeiya, mɨkɨ hetsie
xewitɨ kanakateitɨni «Yuri Tewi hepaɨ tiyuxexeiyatɨ». Yumu'utsie huru
kurunayari 'anamatɨ, meta yumamatsie kutsira makatutsi 'atamɨariekame
'akwetɨ. 15 Hikɨ xewitɨta niuki tuayame tukita 'ayeneka, haiwitɨri hetsie
6 Mɨkɨ
'ateɨterima meta 'aniukamete waxuriya memutayeuri,
'ekɨta xuriya pepɨwaranu'itɨa, mɨyamemɨte'uyurikɨ mɨkɨkɨ
pepɨtiwarakapitɨa».
7 Xeimeta nekaniu'enieni mawari taiyame mɨpaɨ 'utaineme:
17 Merikɨtsɨ
mɨkɨ xewitɨ niuki tuayamete 'atahuta memɨhɨkɨ tekɨxi
1
WAWIRUNIYA MƗMARIWE,
TUMINIKƗ MEMUYUMAYƗINƗA WAMAAMA,
META 'AXAMƗTI'ANE MƗTIXANI'ERIWA KWIEPA.
Wawiruniya kemɨtiuka'unarie
18 Merikɨtsɨ
xeimeta niuki tuayame nekaniuxeiya muyuawitsie
1
witsimu'ɨa, mixaxi, meta witsimu'ɨa, winu meta hatseiti, harina 'aixɨa mɨ'ane
meta tɨriku, wakaitsixi meta muxatsi, kawayutsixi meta kaxetate metatsiere
teɨteri, waɨriyarika te'uximayatamete.
14 Meta mɨpaɨ mepɨte'ikuhɨaweni: «Tita pemɨtiheiwe'eriekai naimekɨ
7 Tepɨtatemamawieka
meta temawierika tepexeiyani,
meta witsitikuxaxatsiwame tepayeitɨaka.
'Ari tukari kanaye'ani Muxa mɨtineɨkekɨ.
'Ɨyaya mayani puyukuha'aritɨa,
8 rinu 'ixurikiyari 'aixɨa mɨ'ane kaniyetuiriyarieni menakatɨkɨnikɨ,
mɨ'itiya meta mutimerɨka».
(Rinu 'ixurikiyari kani'inɨariyaritɨni, heitseriemekɨ me'u'uwatɨ
memɨte'uximaya mepatsietɨ).
9 Hikɨ
niuki tuayame mɨpaɨ pɨnetiutahɨawixɨ: «'Aixɨa mekani'itɨarieka
kemɨ'ane memuta'inierie, Muxa mɨtineɨketsie memɨtekwanikɨ». Mɨpaɨta
kanetiniutahɨawe: «'Ikɨ Kakaɨyari niukieya kaniyuritɨni».
10 Hikɨ hetɨana nekaniutihɨximakeni nenewieri ne'ipitɨanike.
Xeimiriyari wiyari
20 Merikɨtsɨ
manata niuki tuayame nekaniuxeiya muyuawitsie
1
Mɨkite memata'iwawiyarienitsie
11 Hikɨ
'uweni mɨtuxa mɨmariwe nekaniuxeiya, xewitɨ mɨkɨtsie makatei.
Hɨxiena kwie meta muyuawi naitɨ kaniyupataxɨani mana memɨkatitenikɨ,
huyeri pukumawerixɨa. 12 Hikɨta mɨkite nekaniwaruxeiya 'ukirawetsixi
21 Hikɨta
muyuawi mɨhekwa meta kwie mɨhekwa nekaniuxeiya,
1
22 Merikɨtsɨ
manata niuki tuayame hatuxame pɨnetsi'uxeitsitɨa kɨmana
1
16 »Ne,
Ketsutsi, neniuki tuayame nekanenɨ'ani mɨpaɨ mɨtixehekɨatɨanikɨ
hakewa xemeyutixexeɨriwa. Ne nana nekanihɨkɨtɨni Rawiri hetsie
nemɨyenuiwaxɨ, xurawe mɨxawatɨ ximeri paitɨ manatineika».
17 'Iyari
meta wikiwame mɨpaɨ mekaniutiyuaneni: «Kenaye'a». Kemɨ'ane
mɨ'ena mɨpaɨ ke'utayɨni: «Kenaye'a». Kemɨ'ane meuharimɨkɨ, mɨkɨ ke'ayani,
meta kemɨ'ane mɨyuwaɨriya, katuiriyarietɨ ke'anuhareni kɨmana tukari
mexeiyanikɨ.
Mɨpaɨ ketiɨyɨni.