Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
-KAMAISAN
2. Adda maysa a kayo a bulong nga bulong di met agsabong, Sanga nga sanga, di met
agbunga.
-KAWAYAN
-SARMING
4. Immayak dita balay yo; Tiniritir ko ti lapayag ni tatang mo; Nagaryangga ni nanang mo.
-RADYO
-LOMBOY
-KURITA
-PANAGISAANG
-BAIN-BAIN
10. Uppat iti adigina, Maysa iti baotna, Dua iti paypayna, Dua iti bonengna.
-NUANG
11. Papel a berde sinuratak ti puraw ket intedko ti sangaili, Dina insubli.
-GAWED
-MANOK
-ATIS
15. Kabakiran ti nagtaudak, Murdong ti root ti kaiyarigak, Amin nga agayat kaniak pasig
-SILI SAIRO
-TAMBAK
17. Palukmegendak sadakto ilako, Pakanendak ti binugbog ken tuyo. Ay, partiendakon
-BABOY
18. Atiddog ti ipusko, nabengbeng ti kudilko, sidaek man uray tao, kapadak
mannanakaw ti gobierno.
-BUWAYA
-DOMINGO
20. Dua ti takiagna; Maysa ti sakana; Adda ulo, awan mata na.
-KRUS
ILOCANO PROVERBS
15. Awan lalaki nga natured wenno nabaneg no ti babai ti sanguanan agsainnek.
No man is brave in the presence of a crying woman.
16. Ti ubing nga matungpal amin a kayatna, awan ti nasayaat a banag na.
A child that is given everything will rarely succeed in life.
The town of Magsingal was founded in the year 1676 under orders of Captain Juan
de Salcedo of the Spanish Army. The Spanish colonizers under the leadership of
Captain Juan de Salcedo encountered a place which was called Malungon, a place
situated southwest and about one kilometer away from the present poblacion. This
place is presently a place where rice, virginia tobacco and garlic thrive with satisfaction
in this municipality. This place was then under the rule of a woman ruler by the name
Palungo Galcia (Garcia). This woman ruler was sturdy and with an exceptional strength.
These Spanish colonizers brought with them several bells to be distributed to
municipalities to be founded by them, one of which was a big bell to be allotted to the
town of Magsingal. Upon arriving at Malungon, they offered this bell to the ruler Palungo
Galcia, but this ruler flatly denied the offer to accept the big bell, and instead, she
pointed to a place and simultaneously said, “MAYISINGAL”, or (Mayalis Sadiay),
meaning, “Let it be transferred there.” This place pointed by Palungo Galcia is the
present site of the town’s belfry which was then under the rule of her twin brothers
Palungo Andoliguis (AndorIguis) and Palungo Tholentino (Tolentino). Since then, the
Spaniards wrote and pronounced the name of this town as MAGSINGAL, a contraction
of the word “MAYISINGAL”, or “MAYALIS SADIAY”.
ILOCANO PARABLES
TI ISTORYA TI MANNALON
Maysa nga aldaw agisursuro ni Jesus kadagiti tattao iti igid ti dan-aw. Adu dagiti
tattao a napan tapno dumngeg kenkuana. Naglugan ni Jesus iti maysa a bangka iti igid
ti danum tapno maaddaan ti paggiananna. Nagtugaw isuna iti bangka ket insurona
dagiti tattao. Nagistorya ni Jesus, “Adda ti maysa a mannalon a nagmula kadagiti bukel.
Bayat ti panangimurumorna dagiti bukel, adda ti nagdisso iti dalan. Immay dagiti billit
ket kinnanda amin dagidiay a bukel.”
“Nagdisso met dagiti dadduma iti kasisiitan. nagtubo dagiti bukel ngem linapdan
dagiti siit isunga saan pulos a nagbunga.”
Mariribukan dagiti adalan iti daytoy nga istorya isunga impalawag ni Jesus ti
kaipapananna. Kinunana, “Mayarig ti sao ti Dios iti bukel. Ti tao a nakangngeg iti sao ti
Dios ket ti dalan. Saan a naawatan ti tao daytoy gapu ta tinakaw ti diablo ti sao
kenkuana."
Ti kabatbatoan ket mayarig iti tao a naragsak a nakangngeg ken namati iti sao ti
Dios, ngem saanna kayaten nga agtulnog iti Dios idi nakapadas isuna ti nalabes a
panakaparparigat.”
“Mayarig met ti kasisiitan iti tao a nakangngeg iti sao ti Dios ngem idi naglabas ti
panawen, napukaw ti panagayatna iti Dios gapu kadagiti pakadanagan a parikut iti biag,
tarigagay a bumaknang ken panagaramid kadagiti banbanag a makaited ti ragsak. Gapu
iti daytoy, saan a makita dagiti sursuro ti Dios kadagiti aramidna.
“Mayarig met iti nadam-eg a daga iti tao a nakangngeg iti sao ti Dios, pinatina
daytoy isunga makita dagiti sursuro ti Dios kadagiti aramidna."
Istorya ti Bibliya manipud: Mateo 13:1-8, 18-23; Marcos 4:1-8, 13-20; Lucas 8:4-15
DAGITI PROFETA
Idi ni Ahab ti ari iti pagarian iti Israel, adda ti maysa a profeta nga agnagan iti
Elias. Managdakdakes a tao ni Ahab. Isuna ti nangawis kadagiti tattao nga agrukbabda
iti didiosen a ni Baal. Kinuna ni Elias kenni Ahab, “Maawanto ti tudo wenno linnaaw iti
pagarian iti Israel inggana nga ibagak nga ummada.” Nagpungtot ni Ahab gapu iti
daytoy.
Imbaga iti Dios kenni Elias a mapan aglimmeng iti maysa a waig idiay let-ang,
tapno maisalakanna ti biagna manipud kenni Ahab a mangpapatay kenkuana. Saaan a
mabirukan ni Ahab ken dagiti soldado ni Elias. Tapno ada ti kanen ni Elias, nangipatulod
ti Dios kadagiti uwak iti tinapay ken karne kada agsapa ken rabii. Natianan diay waig
gapu iti nakaro a tikag.
Gapu iti dayta, napan ni Elias iti kabangibang a pagilian. Iti dayta a lugar, adda
maysa a balo a babai nga addaan iti anak a lalaki. Ngannganidan a maibusan iti kanen
gapu iti panagbisin. Inaywananda ni Elias ket insabet iti Dios ti kasapulanda.
Binendisionan ida iti Dios isu a saan a pulos a naibusan iti arina ti banga, saan met a
naibus ti lana iti bote . Naaddaanda ngarud iti kanen iti panawen iti panagbisin.
Nagtalinaed ni Elias idiay iti mano a tawtawen.
Kalpasan iti tallo ket kagudua a tawen, imbaga iti Dios kenni Elias nga agsubli
idiay pagarian iti Israel tapno ibagana kenni Ahab a palubosan iti Dios nga agtudo
manen. Idi nakita ni Ahab ni Elias kinunana, “Addaka gayam ditoy sika a manangriribuk!
Simmungbat ni Elias ket kinuna, “Sika ti manangriribuk! Tinallikudam ni Yahweh, ti
pudno a Dios ken nagrukbabka kenni Baal. Ibaonmo dagiti amin a tattao iti pagarian iti
Israel a mapanda idiay bantay Carmel.”
Napan amin dagiti tattao iti pagarian iti Israel idiay bantay Carmel, agraman dagiti
450 a profeta ni Baal. Kinuna ni Elias kadagiti tattao, “Mangngedeng kayon nu siasino ti
pagserbianyo,” No ni Yahweh ti Dios, agserbikayo kenkuana ngem no ni Baal ti Dios
Isuna ti pagserbianyo!”
Kalpasanna, kinuna ni Elias kadagiti profeta ni Baal, “Mangparti kayo iti bulog a
baka ket isaganayo kas daton ngem saanyo a pasgedan diay pagidatonan. Kastanto
met ti aramidek. Ti Dios a makapasged iti apuy iti daton, isu ti pudno a Dios.”
Nangisagana ngarud dagiti papadi ni Baal iti daton ngem saanda a nagpasged iti apuy.
Malemen idi insagana ni Elias ti datonna iti Dios. Imbagana kadagiti tattao nga
ibuyatda ti sangapulo ket dua a dadakkel a burnay iti danum iti rabaw iti daton inggana a
mabasa ti karne, dagiti kayo ken uray pay ti aglawlaw iti pagidatonan.
Dagus a bimmaba ti apuy manipud iti tangatang. Napuuran ti karne, dagiti kayo,
bato ken tapuk, uray pay ti danum nga adda iti aglawlaw iti pagidatonan. Idi nakita dagiti
tattao daytoy, nagrukbabda iti daga ket kinunada, “Ni Yahweh ti Dios! Ni Yahweh ti Dios!”
Kinuna ni Elias kenni ari Ahab, “Agsublika a dagus idiay siudad ta agtudon.” Saan
a nagbayag, simmipnget ti tangatang ket nagtudo iti napigsa. Ditoy ti nagpatinggaan iti
panawen iti tikag, ken pinaneknekanna nga isuna ti pudno a Dios.
Kalpasan iti panawen ni Elias, pinili iti Dios ti maysa a tao nga agnagan iti Eliseo
tapno agbalin a profetana. Nangaramid ti Dios iti adu a milagro babaen kenni Eliseo.
Maysa kadagitoy a milagro ket napasamak kenni Naaman a panguloen dagiti kabusorda.
Adda ti nakaro a sakitna iti kudil. Naamoanna dagiti naaramidan ni Eliseo isu a napan
isuna kenni Eliseo ket kiniddawna nga agasanna daytoy. Binilin ni Eliseo ni Naaman nga
irarebna iti maminpito a daras ti bagina idiay karayan iti Jordan.
Idi umuna, nakaunget ni Naaman ken saanna kayat nga aramiden daytoy ta kasla
maysa a minamaag ngem namati metlaeng isuna kadagiti inbaga ni Eliseo. Inrarebna iti
namin pito a daras ti bagina idiay karayan iti Jordan. Iti maudi a daras, naagasan ti
kudilna. Inagasan iti Dios ni Naaman.
Nangibaon ti Dios iti adu pay a profeta. Imbagada kadagiti tattao nga isardengda
ti panagdaydayawda kadagiti didiosen. Imbagada pay nga ipakitada ti asi ken rumbeng
a pannakikadua kadagiti dadduma. Binallaagan dagiti profeta dagiti tattao. No saanda
nga isardeng ti dakes nga aramidda ken no saanda a rugian nga agtulnog iti Dios,
ukomento ida iti Dios agsipud ta nagbasolda ket dusaennanto ida.
Nagtultuloy a nagsao dagiti profeta maipaay iti Dios uray no kagurgura ida dagiti
tattao. Binallaaganda dagiti tattao a dusaen ida ti Dios no saanda nga agbabawi
kadagiti basbasolda. Impalagipda metkadagiti tattao ti kari nga umayto ti Messias iti
Dios.
Maysa nga aldaw, napan ti maysa a nalaing iti linteg iti Judio kenni Jesus.
Kayatna a padasen ni Jesus babaen iti maysa a saludsod. Kinunana, "Manursuro, ania ti
rumbeng nga aramidek tapno magun-od ko ti biag nga agnanayon?" Simmungbat ni
Jesus, "Ania aya ti nakasurat iti linteg iti Dios?"
Simmungbat ti nalaing iti linteg, kinunana, "Nakasurat iti linteg iti Dios, ayatem ti
Apo a Diosmo iti amin a pusom, kararua, pigsa ken panunotmo. Imbagana pay nga
ayatem ti karrubam a kas panagayat mo iti bagim."Simmungbat ni Jesus, "Agpayso
dayta! Aramidem ngarud dagita ket agbiagka."
Kayat iti nalaing iti linteg a paneknekan a nalinteg isuna. Gapu iti dayta, dinamag
na manen kenni Jesus, "Siasino kadi ti karrubak?"
Sinungbatan ni Jesus ti nalaing iti linteg iti maysa nga istorya. Kinunana, "Maysa
a lalaki a Judio ti agdaldaliasat iti dalan nga aggapu iti Jerusalem a mapan idiay Jerico."
"Kalpasanna, maysa a Judio a padi ti agdaldaliasat iti dayta a dalan. Nakita iti
panguloen iti relihion ti natakawan ken nadangran a lalaki. Uray no kasta, linabsanna
daytoy ken napan iti bangir iti dalan. Saanna a tinulungan ti lalaki ket intuloyna ti
panagdaliasatna."
“Saan a nagbayag, limmabas met ti maysa a Levita. (Maysa a tribu iti Judio dagiti
Levita a tumultulong kadagiti padi idiay Templo). Bimmallasiw met laeng ti Levita iti
bangir iti dalan. Binaybay-anna laeng ti lalaki a natakawan ken nadangran.”
"Impalugan iti Samaritano ti lalaki iti asnona. Inpanna daytoy iti maysa a
pagdagdagusan iti asideg. Intuloyna nga inaywanan ti lalaki."
Kalpasan nga imbaga ni Jesus dayta nga istorya, dinamagna ti nalaing iti linteg,
"Ania ti panagkunam? Siasino kadagiti tallo a lallaki ti pudno a karruba iti lalaki a
natakawan ken nadangran?" Simmungbat ti nalaing iti linteg, "Ti lalaki a naasi kenkuana
ti pudno a karrubana." Imbaga ni Jesus, "Tatta ngarud aramidem met dayta."
Iti maysa a purok, naragsak ken nabaknang ti panagbiag dagiti tattao. Bendisionan
ida ti nakaparsuaan. Ti kangrunaan a pagtaudan ti matgedanda ket ti panagkalap.
Nabaknang iti taaw iti ado a ikan. Adda diosa a mangbanbantay ken mangay aywan
kadagiti lames ket ammo dagitoy dagiti bumarangay. Ngem adda dagiti naagum a
tattao, kayat da iti agkalap iti adu nga ikan tapno makaurnongda iti adu a kuarta.
Dinamita ti inusar da isu a nakaro ti pannakadadael dagiti ikan, uray dagiti babassit ket
natay.
Moral Lesson: Sursuruen ti mapnek kadagiti banag nga adda kadatayo ket liklikan met ti
kinaagum ta awan iti mayted na nga nasayaat.
TI KUTON KEN TI KALAPATI
Maysa nga aldaw ti kalapati ket nakangngeg iti ikkis a dumawdawat iti tulong.
Timmayab nga immasideg ket nakitana ni Kuton nga malmalmes. Naasian ti kalapati
ket nangala iti bulong sana impalladaw iti asideg ni kuton, sa nagpukkaw, “Gayyem,
lumugan ka kadayta bulong.”
Nangngeg ni kuton ket sinurotna ti inbaga ti kalapati. Naiyanod iti bulong iti igid
ket nagdissaag ni kuton. Idi nakainana ni kuton ket kinunana iti kalapati, “ Agyamanak
unay iti panangtulongmo kaniak ket dikanto malipatan.”
“Awan anyamanna dayta, agannad kantonno maminsan,” insungbat ti kalapati sa
timmayab.
Napalabas ti sumamamano nga aldaw, ti kuton ket nakangngeg iti uni ti ubbing.
Nakitana nga sirsirpatenda nga palsiitan ti kalapati. Kinagat ti kuton ti saka ti maysa nga
ubing , ket naibbatan na ti palsiit. Nakigtot ti kalapati ket timmayab sa nagsao,
“Sumublatak met gayyem nga agyaman kenka. Uray ngayam no bassitka, ket adda met
la maitulongmo.”
Moral Lesson: Nu ammom ti tumulong kadagiti agkasapulan, ammo dakanto met nga
tulungan.
TI ASO
Kinagat na a dagus sa timmaray. Nalabsanna ti ado nga aso ket kayat da nga
agawen kenkuana ti tulang. Liniklikanna ida ta madanagan no awan ti mabagina.
Dimmanon iti aso iti rangtay. “ Bumallasiwak man tapno saanak a makita dagiti
aso nga sabali,” kinunana.
Idin ta adda iti tengnga iti rangtay nakitana ti ladawanna iti danum. Impagarupna
no sabali nga aso nga adda met kinagatna a tulang.
“ Agawek man ti tulang daytoy nga aso tapno dua ti bagik ket mabsogak,” kinuna ti
aso nga siaagum.
Linagto ti aso nga naagum ti impagarupna nga sabali nga aso. Natinnag iti danum
ket naibbatanna pay ti tulang. Kalpasanna ket naamirisna nga ladawanna gayam ti
nakitana.
BUKANEGAN
iti
Panaglinnawag
BUKANEGAN
ubbing
ubbing idi
idi ken
Panaglinnawag
BUKANEGAN
iti keniti
itiiti
itinagdumaan
ubbing
ubbi ita
nagdumaan
ubbing i