Está en la página 1de 100

CAYO JULIO CÉSAR: biografía y Obras

Si hay un personaje histórico que entable discusión ese es Cayo Julio César. Odiado por
algunos, amado por muchos otros, pero en lo que todos coinciden es en la importancia de su
legado, en lo que representa para la historia y en las capacidades y aptitudes personales que le
coronaron históricamente como el mejor general.
Cayo Julio César nació en el 100 a.c., hijo de Julio César y Aurelia nació bajo uno de los
apellidos más influyentes de la historia de Roma "los Julios", se creían descendentes directos
de Eneas fundador del Lacio y por lo tanto descendientes mismos de la Diosa Afrodita.
Su padre perteneció al senado y su madre Aurelia una mujer de gran belleza y de fuerte
personalidad independiente se convirtió en su mayor partidaria y consejera. El tío de Julio
César fue Mario (casado con su tía Julia, hermana de su padre) uno de los mayores generales
de la historia que luchó contra Sila en la primera guerra Civil, Cayo creció por lo tanto con las
historias de su tío viviéndolas en primera persona puesto que Mario murió cuando Cesar
contaba con 14 años. Cayo creció en el barrio del Subura, uno de los más pobres de Roma, eso
le permitió establecer cierta relación con la gente llana de la plebe, algo que le permitiría
ganarse la aceptación de éstos y conocer en primera persona las necesidades de una Roma
menos favorecida. Cayo creció con la esperanza de llegar a ser un gran general, pero fue
nombrado Flamen Dialis (equivalente a máximo sacerdote al culto de Júpiter Optimus
Maximus) por orden de su tío Mario, y eso le impedía ostentar otro cargo público para la
ascensión de su carrera militar.
Cayo se casó con la hija del cónsul Cinna, llamada Cornelia, con la que tuvo su única hija
legítima Julia, pero cuando Sila ganó a Mario y posteriormente se enfrentó a Cinna,
haciéndose dictador de Roma, avisó a Cayo que debía separarse de ésta o se vería obligado a
matarle. César, que ya empezaba a despuntar por su orgullo y su "dignitas" se negó en
redondo, Sila le despojó del cargo de Flamen Dialis, y temiendo por su vida y la de su familia
se exilió durante un tiempo. Al cabo del tiempo Sila le perdonó la vida y César ya despojado
de su cargo de Flamen Dialis volvió a Roma para iniciar lo que tanto ansiaba, su carrera
política y militar.
Los inicios de una carrera brillante
César había vuelto a Roma pero necesitaba prestigio y dinero para comenzar su carrera, lejos
de Sila le quedaba una opción, alistarse en las filas con destino a Asia Menor, allí empezó
como un simple soldado a ganarse las simpatías de las legiones, su afán de superación y su
percepción de un destino que le esperaba le hacían tener una seguridad en sí mismo que
contagiaba a sus compañeros, así pues, se le asignaron diversos trabajos en los que destacó de
una manera muy notable, con 22 años a Julio Cesar se le asigna la primera corona laureada por
su valentía y triunfo en una de las batallas. A cada trabajo más difícil, César despuntaba con
una genial idea, así su superior le obligó a que consiguiera 300 naves en un plazo limitado de
tiempo, César lo consiguió obligando al rey de Bitinia mediante argumentaciones. La amistad
con este Rey se forjaría durantes los siguientes años, algunos malintencionadamente intentaron
desprestigiar la carrera de César asegurando que las naves las entregó a cambio de un "affaire"
con el propio César. No obstante lejos de esos comentarios, César consiguió su propósito. A la
muerte de Sila, a César se le abrió el camino del senado en Roma, por lo que volvió para
hacerse un sitio en la escalada al poder.
Sabiendo de antemano que sin sumar grandes hazañas no podría llegar hasta lo más alto
decidió irse como Pretor a Hispania en el 69 a.c., su efectividad como administrador quedó
patente en el trabajo que realizó, ante todo su honradez iba implícita a su cargo por lo que lejos
de ganar dinero mediante la imposición de pagos ilegales lo que hizo fue una contabilidad
limpia y eficaz que otorgó de más recursos a las arcas romanas saneando las cuentas hispanas.
César volvió a Roma pero la muerte de su mujer obliga a César, a pesar del dolor, a pensar en
una sucesora de esta que tenga las características apropiadas para seguirle a él y que se
encargue a su vez de su hija Julia.
Mientras Pompeyo estaba en Asía en guerra contra el Rey Mitrídates, César en Roma
consiguió diferentes cargos como el de edil, pretor urbano o pontifex maximus (máximo
responsable de la religión romana), esos cargos permiten que César obtenga los favores y la

I
simpatía de la plebe y

II
los boni mediante su amistad con Craso, este último le ayudará económicamente a fraguar las
deudas que César ha contraído con diferentes proveedores. Mientras César se casa con su
segunda mujer Pompeya, más joven y lejos de cualquier sospecha o mancha familiar que
pueda perjudicar su carrera. Como Pontífice Máximo se instala en la residencia que le ofrece
su cargo, junto con su familia, ahí vivirá junto con las vestales en uno de los edificios del
mismo Foro Romano donde se encargará del cuidado de la tradición religiosa, los auspicios
etc... Durante la celebración consagrada a la diosa Bona Dea sólo para mujeres), uno de los
amigos de Pompeya, Clodio, se filtra en la casa disfrazado de mujer cuando es descubierto, las
mujeres le acusan de profanar la celebración, ante esto Clodio es llevado a juicio, César logra
que salga bien parado de la acusación de Cicerón, pero decide separarse de Pompeya ya que
hay ciertas acusaciones que le lleva a pensar que pueda estar relacionada con la profanación, y
si algo no puede estar mancillado es el honor de César, este favor hecho a Clodio le permitirá
controlar a los tribunos de la plebe dirigidos por Clodio en el senado de Roma.
En el 61 a.c César es nombrado gobernador de la Hispania Ulterior, después de hacer una
magnífica labor regresa a Roma después de un año. Por aquel entonces César tiene como a
máximos rivales a la sección de Catón el Joven y a Bíbulo entre otros que ven en él a alguien
con mucho potencial que puede hacer peligrar la república, éstos hacen intentos por derrocar
su reputación y apartarlo de la política romana, pero nada sale bien, César continúa...
César decide que su necesidad primordial es llegar a ser cónsul de las Galias, para ello sabe
que tendrá que someter a toda la Galia mediante la imposición de la fuerza con las legiones,
por lo que establece el primer triunvirato es decir, la repartición de poder entre Pompeyo,
Craso y él mismo, pero la carambola viene dada porque César entrega a su hija Julia a
Pompeyo como esposa, haciendo que los lazos de unión sean indisolubles.
A Craso se le asigna Roma y Hispania a Pompeyo Siria y a César las Galias, pero Julia
enferma por lo que Pompeyo pide a Craso que le ceda el control de Roma y la Hispania para
quedarse con ella.
La guerra de las Galias
No se puede hablar de la Galia ( mirar mapa página 5), sin hacer mención a que la Galia estaba
constituida por diferentes tribus: los eduos, los belgas, los Helvetios, etc... en un principio
César logra someter a diferentes tribus pero con otras llega a hacer tratados por los cuales se
hacen amigos y aliados de Roma. No obstante, hay un obstáculo que ralentiza más el control
de las Galias y ese tiene un nombre: Vercingetórix.
La guerra de las Galias tiene su origen en el 58 a. C hasta el 51 a.C., primero César tuvo que
frenar la invasión helvética con la ayuda de los eduos, amigos del pueblo romano, no obstante
Vercingetorix sabe que la única solución para derrotar las legiones romanas es la unión de
todos las tribus Galas haciendo de ellas una sola, ello comportará que presione a los eduos para
que abandones su alianza con Roma y firmen su adhesión a una Galia unida. Vencingetorix se
reúne con los regentes de todas las tribus incluidos los druidas y establece la unión de la Galia
invitando a que le nombren rey de la Galia conduciendo bajo su mando todas las tropas. Una
de las medidas que adopta es obligar a todos a quemar cosechas y matar el ganado para
desabastecer las tropas romanas y dejarlas sin alimento. Vercingetórix decide acampar en
Alesia una ciudad sobre un terreno inaccesible donde sabe de antemano que César no puede
atacarles, pero lo que no prevé es la astucia de un hombre que tiene comiendo de su mano a las
legiones romanas, bien organizadas, y con una aguda inteligencia.
César sabe de las complicaciones que se le presentan así que jugándoselo todo a una carta
decide construir alrededor de Alesia en 23 días una fortificación hecha de troncos en círculo
que rodea la ciudad y dentro de estos círculos otros que protegen a las legiones romanas del
exterior ALESIA
Cada uno de esos círculos escondieron trampas mortales para aquellos que desde el centro de
la ciudad fortificada deseaban salir así como para los que viniendo de fuera quisieron entrar:
fosos de agua, catapultas, torres de vigilancia con arqueros, máquinas de guerra como los
escorpiones, o lanzas clavadas en los fosos y tapadas con ramas y hojas, haciéndola
prácticamente inexpugnable. Así pues todos aquellos que quedaron atrapados en la ciudadela
vieron como sus ciudadanos morían de hambre al no poder abastecerse de víveres, y todos
aquellos de otras

III
tribus galas que quisieron ayudar a Vercingetórix no pudieron alcanzar la ciudadela ni
atravesar los fosos de César, abandonando la batalla.
La única opción era darse por vencidos y así fue como el rey de los galos y los pueblos que
estaban con él firmaron la rendición. César capturó al rey para llevarlo a Roma cuando hiciera
el desfile triunfal, mientras tanto las legiones romanas fueron apagando los focos de rebelión
que iban surgiendo por los territorios galos, ya era tal el desmembramiento de la población que
fue una tarea relativamente fácil.
Durante esta época César iba escribiendo sus notas y cartas al senado explicando los éxitos de
Roma, eso le procuró un respaldo mayoritario de la plebe que adoraba ante todo las hazañas de
su mayor general, pero eso tenía una doble cara porque si bien la plebe estaba pletórica con sus
éxitos, el senado y en concreto Pompeyo Magno, cónsul único en ese año, urdían una trampa
que consistía en lo siguiente: Para ser nombrado cónsul se debía estar en Roma para solicitar el
cargo, debido a que César estaba en las Galias no podía ser nombrado como tal, por lo que
solicitó a Pompeyo que se le renombrara cónsul "in absentia" (en ausencia), pero lejos de hacer
esto Pompeyo y demás senadores de su simpatía firmaron una ley por la cual una vez
concluyera su consulado en Marzo, debería volver a Roma despojándose de su "imperium" y
sus legiones, yendo en su lugar otros gobernadores nombrados desde Roma. Esto significaba
que una vez que César volviera a Roma le podrían acusar de traición o de cualquier otra causa,
condenándole al exilio, esa era una manera muy "legal" de eliminarlo de la política romana.
Pero César, que sabía la trampa porque mediante misivas recibía la información de sus aliados
en Roma, decidió que no había otra manera de entrar en Roma si no era por la fuerza, así que
se acercó al Río Rubicón, frontera natural que marca la entrada en Italia, y recitó su famosa
frase "alea iacta est" (la suerte está echada), cruzó el Rubicón y entró con todas sus legiones en
Roma. Esta frase famosa pudo no haber sido la que pronunció originariamente ya que otros
datos escritos apuntan que lo que dijo fue: "que los dados vuelen alto" una frase originaria de
una comedia griega y que designarían el carácter de destino y suerte que obsesionaron a César
toda su vida.
La Roma de César
César obligó a Pompeyo a huir con sus tropas y aliados a Grecia y realizó una tarea de
limpieza del senado. Aunque es una época que se enmarca como de dictador, la verdad es que
César en ese año aplicó una serie de medidas muy importantes que permitieron calmar los
ánimos de ciertos sectores del senado y de la población ya que impuso una ley por la cual
hacía de todos los ciudadanos sometidos a Roma: la Hispania, La Galia, etc.. ciudadanos
romanos, eso implicaba que poseían los mismos derechos que cualquier romano, otra de sus
medidas fue establecer un calendario que permitió establecer un orden a las cosechas. Así
mismo para no dejar la economía de Roma en bancarrota, aprobó en el senado unas medidas
económicas por las que las deudas que los ciudadanos romanos adquirían con los "boni" o las
clases altas no eran eliminadas, sino que con un sistema de intereses permitía la devolución de
las mismas a un 10%, haciendo que tanto las clases favorecidas como las que no hicieran
circular la economía a un ritmo favorable. También regaló trigo a los ciudadanos para procurar
el abastecimiento total e inició las reparaciones de templos y edificios estatales.
César se casó por tercera vez y adoptó a su sobrino Octavio, ya que César no tuvo hijos
legítimos varones, eso permitió que a la muerte de César se consolidase el periodo imperial
que se iniciaría con la llegada de Octavio más conocido como Augusto.
No obstante, antes de todo ello César acabó con las tropas de Pompeyo que ofrecían
resistencia en Farsalia, y posteriormente en Egipto. Pompeyo huyó a Egipto pero Ptolomeo
(rey de Egipto) lo asesinó sólo llegar a su país, y así obtener la simpatía de César. Lejos de
todo eso César llegó a Egipto y asesinó a Ptolomeo pues creía que Pompeyo era
exclusivamente problema de Roma, y en su lugar subió al trono a Cleopatra, exiliada entonces
por la usurpación que sus hermanos habían hecho del trono de Egipto.
Con Cleopatra mantuvo un tormentoso romance y con ella tuvo su único hijo varón llamado
Cesareo, no obstante a la muerte de César, ese niño murió asesinado seguramente por orden de
los partidarios de Octavio, procurándose la legitimidad de ocupar el cargo de César.

IV
Cayo Julio César a su vuelta de Egipto continuaba siendo uno de los hombres más odiados por
lo que en los idus de Marzo del 44 a.C (15 de Marzo),cuando era cónsul con Marco Antonio,
una fracción del senado representada por Casio y Bruto, le asesinaron a cuchilladas.
Fue tal la conmoción popular que Marco Antonio, familiar de César que se alistó con él en la
guerra de las Galias, persiguió a sus asesinos y les dio muerte en la batalla de Filipos. A la
muerte de César se firmó el segundo triunvirato que daba la región de Siria a Marco Antonio y
a Octavio y a Lépido la de la parte Occidental: hispania, galia, Roma, etc... Octavio para unir
más el triunvirato casó a su hermana con Marco Antonio pero la relación amorosa de éste con
Cleopatra que llevó finalmente a la separación de Marco Antonio con la hermana de Octavio,
inició un conflicto que concluiría con la victoria de Octavio en la batalla de Accio. Cleopatra
antes de ser hecha prisionera se suicidó por la mordedura de una serpiente aspid, Marco
Antonio roto por el dolor dejó que lo mataran. A partir de este momento se inicia la época
imperial con Octavio como protagonista, convirtiéndose en Augusto.
Julio César no fue únicamente un general y un político brillante, también utilizó su capacidad
como escritor para dejarnos un legado único de su obra y sus conquistas. Sus comentarios
recogen dos de los períodos más importantes de Roma, por un lado su participación en la
Guerra de las Galias, y por otro su decisión irrevocable de cruzar el Rubicón y entrar en Roma
como dictador, hecho que se convirtió en una consolidación de su persona y que inició una
etapa sin retorno, recogido todo ello en sus comentarios sobre la Guerra Civil.
Únicamente se tienen documentos de estas dos obras pero se tiene constancia que escribió
numerosos libros entre ellos tragedias y poemas que no se conservaron. Muchos estudiosos
han intentado establecer una fecha de creación de los escritos, y mientras algunos sostienen la
teoría que la Guerra de las Galias fue escrita mientras estaba al frente de las tropas, y por lo
tanto serían casi diarios de guerra confeccionados día a día con las novedades, otros creen que
fueron escritos a posteriori. La teoría más aceptada es que César recogía sus comentarios y los
enviaba a sus legados en Roma para que fueran de uso público, de esa manera mantenía
informada a la República sobre sus avances en el conflicto, lo que está claro es que si Julio
César hubiera escrito su obra después de la guerra, tendría una capacidad nemotécnica fuera de
lo normal, los detalles tan claros y la visualización de los lugares, fechas, horas y estados de
las batallas se defienden mejor bajo la posibilidad de que fueran obras confeccionadas a diario.
Sobre sus comentarios de la Guerra Civil algunos estudiosos los sitúan entre los años 49 o 48
a.C
COMENTARIOS SOBRE LA GUERRA DE LAS GALIAS
Se establece que fueron escritos entre los años 58 y 51 a.C. La obra comprende 8 libros
relatando en cada uno de ellos un momento histórico en particular.
Libro I : Campaña del año 58 a.C. contra los Helvecios y contra Ariovisto
Libro II: Campaña contra los Belgas
Libro III : Campaña contra Armórica del año 56 a.c.
Libro IV: Campaña contra los germanos, Cruce del Rin, y primera expedición a la Britania año
55 a.c.
Libro V: Segunda expedición a la Britania y represión de los belgas
Libro VI: Ataque a los eburones y diferentes comentarios sobre costumbres galas y germanas
Libro VII: año 52 a.c., Vercigetorix une a las tribus Galas, la toma de Avarico y el cerco de las
tropas romanas al mando de César en Alesia
Libro VIII: (Obra de Hircio) Pacificación de las Galias y campaña contra los Belovacos.
COMENTARIOS SOBRE LA GUERRA CIVIL
Libro I : Justifica el paso del Rubicón y las conversaciones mantenidas mediante misivas con
Pompeyo y el senado
Libro II: Campañas en Hispania contra Afranio y Petreyo en Lérida, y la toma de Marsella.
Libro III : Año 48 a.c. César entra en Grecia, asedio a Durazzo, Victoria de Farsalia, Muerte de
Pompeyo a manos de Ptolomeo (Egipto)
La obra acaba haciendo referencia a la guerra contra Alejandría, se cree que la obra que
prosigue no son comentarios suyos sino de añadidos posteriores con la finalidad de

V
El estilo de César fue alabado por sus contemporáneos, el mismo Cicerón ensalza su técnica
literaria y destaca principalmente por la ausencia total de ornamentos que dificulte la lectura o
el entendimiento de la obra. Sus explicaciones son ordenadas y coherentes y su léxico culto
pero accesible. Una característica de sus obras es la referencia a él mismo en tercera persona
"césar hace" "césar ordena", nunca se refiere a él en primera persona, pareciendo que la obra
está confeccionada por un tercero.
Muchos creyeron ver en su obra un intento de hacer más grande su persona, una especie de
campaña pro-césar, ensalzando virtudes como la capacidad estratégica, la justicia o la
vehemencia con los enemigos. Ciertamente, en obras hace referencia al perdón que impartió
frente a enemigos despiadados y su conciencia de justicia frente a actuaciones que muchos de
los suyos no entendieron. No obstante, sus justificaciones sirven de referencia para hacernos
una idea global de la gran personalidad y las cualidades de un hombre único en la historia de
Roma y del mundo.

VI
Antología CÉSA

CÉSAR Bellum Gallicum [ I-V-VI-VII]


LIBER I

I. División de la Galia

Gallia est omnis divisa in partes tres, quarum unam incolunt Belgae, aliam
Aquitani, tertiam qui ipsorum lingua Celtae, nostra Galli appellantur. Hi omnes
lingua, institutis, legibus inter se differunt. B.G. I, I,1‐2.

Vocabulario
Gallia, ‐ae, f. : Galia Celtus‐a‐um: céltico,delos celtas
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, noster, nostra, nostrum : nuestro, ‐a
existir Gallus, i, m. : galo
omnis, ‐e : todo
diuido, ‐is, dividere, divisi, divisum : dividir, appello, ‐as, appellare, appellavi appellatum :
repartir; distinguir llamar; nombrar
diuisus, a, um : dividido, separado hic, haec, hoc : este, esta, esto
in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; en instituo, ‐is, instituere, institui, instutum :
pars, partis, f. : parte, porción poner, preparar, organizar; formar; emprender,
tres, trium : tres empezar; establecer
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que; institutum, i, n. : disposición, costumbre; plan,
quien proyecto
unus, ‐a, ‐um : uno, ‐a; un, alguno, ‐a; único, ‐ lex, legis, f. : ley, proyecto de ley
a inter, : [prep.] entre, durante
incolo, is, ere, ui, cultum : habitar se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
Belgae‐ arumm.: los belgas [pron. personal] él, ella, ello; ellos, ellas
alius, alia, aliud : uno... otro; una ... otra (frecuente en or. sub. compl. infinitivo)
Aquitanus‐ i : aquitanos differo, differs, differre, distuli, dilatum :
tertius, ‐a, ‐um : tercero, ‐a esparcir, diseminar; aplazar, diferir; ser
ipse, ipsa, ipsum : mismo, ‐a; él mismo, ella diferente
misma, ello mismo
lingua, ae, f. : lengua; idioma, lenguaje

II. El helvecio Orgetorix prepara una conspiración

Apud Helvetios longe nobilissimus fuit et ditissimus Orgetorix. Is M.


Messala M. Pisone consulibus regni cupiditate inductus coniurationem
nobilitatis fecit et civitati persuasit ut de finibus suis cum omnibus copiis
exirent. B.G. I, II,1.
Vocabulario
apud, :[prep] junto a, entre coniuratio, coniurationis, f. : conjura,
Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio conjuración, conspiración
longe, : [adv.] con diferencia, largamente, lejos, Orgetorix, Orgetorigis, m.: Orgetórix
nobilis, e : conocido, noble is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello (Pr.
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
et, : [conj. coord. ] y
ditissimus, ‐a, ‐um: muy rico, riquísimo
(superl. de dives)

1
Antología CÉSA
nobilitas, nobilitatis, f. : nobleza;
celebridad, fama;
facio, facis, facere, feci, factum : hacer
ciuitas, ciuitatis, f. : ciudad, estado;
ciudadanía persuadeo, es, persuadere,
persuasi, persuasum : decidir; convencer,
persuadir
ut, : [conj.] como; que; de tal manera que,
tal que, tanto que; aunque; para que;

2
Antología CÉSA
anafórico)
de, : [prep. ] de, desde, a partir de; sobre, acerca
M, : [indecl.abreviatura de Marcus] Marco
de; después de; durante
Messala, ‐ae, m. : Mesala
finis, finis, f. : límite, frontera; fin, término
Piso, Pisonis, m.: Pisón
suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya
consul, consulis, m. : cónsul
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando;
regnum, ‐i, n. : reino, poder
histórico; aunque; ya que, puesto que
cupiditas, cupiditatis, f. : deseo, pasión;
omnis, ‐e : todo
codicia, ambición
copia, ‐ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas
induco, is, inducere, induxi, inductum : llevar,
exeo, exis, exire, exii, exitum : salir; abandonar,
conducir; empujar; inducir; introducir
terminar

III. Los helvecios siguen a Orgetorix

His rebus adducti et auctoritate Orgetorigis permoti constituerunt ea quae


ad proficiscendum pertinerent comparare, iumentorum et carrorum quam
maximum numerum coemere (...), cum proximis civitatibus pacem et amicitiam
confirmare. B.G. I, III,1.
Vocabulario
hic, haec, hoc : este, esta, esto comparo, as, comparare, comparaui,
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto comparatum : preparar; unir, reunir; oponer;
adduco, ‐is, adducere, adduxi, adductum : iumentum, ‐i: jumento, bestia, animal de carga
conducir, llevar; empujar; obligar; carrus, ‐i: carro
et, : [conj. coord. ] y quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto, qué;
auctoritas, auctoritatis, f. : prestigio, [adv.2º término] que, como;
autoridad Orgetorix, Orgetorigis, m.: maximus, ‐a, ‐um:[super. de magnus, ‐a, ‐um]
Orgetórix permoueo, ‐es, permouere, muy grande; grandísimo, ‐a; máximo, ‐a;
permoui, permotum : inducir, mover; excitar; numerus, ‐i, m. : número
agitar, conmover, emocionar coemo, ‐is, coemere, coemi, coemptum:
constituo, is, constituere, constitui, constitutum comprar
: decidir; colocar; fijar; construir, fundar cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando;
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello histórico; aunque; ya que, puesto que
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que; proximus, a, um : [superl. de propior] vecino, ‐
quien a; próximo, ‐a
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para ciuitas, ciuitatis, f. : ciudad, estado; ciudadanía
proficiscor, proficisceris, proficisci, profectus paco, ‐as, pacare, pacaui, pacatum: someter,
sum : partir, marcharse, salir; proceder, vencer, reducir; pacificar
empezar pax, pacis, f. : paz
pertineo, es, pertinere, pertinui : [impers.] amicitia, ‐ae, f. : amistad
conviene, es necesario; extenderse, llegar; confirmo, as, confirmare, confirmaui,
pertececer; referirse, tender; confirmatum : asegurar, alentar, confirmar;
afirmar

IV. Los helvecios destruyen sus posesiones

Ubi iam se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt, oppida sua omnia,
numero ad duodecim, vicos ad quadringentos, reliqua privata aedificia
incendunt, frumentum omne, praeterquam quod secum portaturi erant,
comburunt. B.G. I, V,1‐3.
3
Antología CÉSA

Vocabulario
ubi, : [conj. ] cuando; [adv.rel.] en donde comburo, ‐is, comburere, combussi,
iam, : [adv.] ya, en este momento combustum: quemar
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos reliquus, ‐a, ‐um : restante
[pron. personal] él, ella, ello; ellos, ellas priuatus, ‐a, ‐um : privado, particular, propio
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para priuo, as, are : librar, eximir de; privar de,
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello quitar, despojar de
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto aedificium, ii, n. : edificio
paro 1ª : ? preparar, disponerse a,adquirir incendo, ‐is, incendere, incendi, incensum:
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir excitar; incendiar
arbitror, arbitraris, arbitrari, arbitratus sum : frumentum, ‐i, n. : grano, trigo
pensar, juzgar omnis, ‐e : todo
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir praeterquam, : [adv.] excepto, a excepción de,
oppidum, ‐i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad salvo
suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
omnis, ‐e : todo quien
numerus, ‐i, m. : número quod, : [conj. ] porque; ya que; puesto que;
duodecim, : [inv.] doce secum, : [= cum se] consigo con él/ellos
uicus, i, m. : barrio; aldea, poblado; granja porto, ‐as, portare, portavi, portatum : llevar,
quadringenti‐ae‐a : cuatrocientos transportar

V. Hay dos caminos de salida

Erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent: unum per
Sequanos, angustum et difficile, inter montem Iuram et flumen Rhodanum (...);
alterum per provinciam nostram, multo facilius atque expeditius, propterea
quod inter fines Helvetiorum et Allobrogum, qui nuper pacati erant, Rhodanus
fluit, isque non nullis locis vado transitur. B.G. I, VIII,1‐2.

Vocabulario
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, multus, ‐a, ‐um : mucho, abundante
existir
omnino, : [adv.] completamente; en verdad facilis, ‐e : fácil
iter, itineris, n. : camino atque, [conj.coord.] y (= ac)
duo, ae, o : dos expeditius, : [adv.] más libremente; sin
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que; estorbos
quien propterea, : [adv. causa] por esto, por esta
iter, itineris, n. : camino causa;
domus, ‐i, m. : casa; patria propterea + quod = porque
exeo, exis, exire, exii, exitum : salir; abandonar, quod, : [conj. ] porque; ya que; puesto que;
terminar Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio
possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz Allobroges, Allobrogum, m. pl.: Alóbroges
unus, ‐a, ‐um : uno, ‐a; un, alguno, ‐a; único, ‐a [pueblo de la Galia Narbonense]
per, : [prep.] a través de, por; durante nuper, : [adv.] poco ha, recientemente
Sequanus, ‐a, ‐um: Secuano, ‐a (habitante de la paco, ‐as, pacare, pacaui, pacatum: someter,
región del Sena) vencer, reducir; pacificar
angustus, a, um : estrecho, angosto Rhodanus, ‐i, m. : Ródano (río de la Galia)
et, : [conj. coord. copul.] y fluo, is, ere, fluxi, fluxum : fluir, deslizarse;
difficilis, e : difícil manar, gotear; divulgarse, propagarse

4
Antología CÉSA
inter, : [prep.] entre, durante
isque, = is + que
mons, montis, m. : monte, montaña
non, : [adv.] no
Iura, ‐ae, m.: Jura (montaña de las Galias)
nullus, ‐a, ‐um : ninguno, ‐a
flumen, fluminis, n. : río, torrente,corriente
non + nullus = nonnullus
Rhodanus, ‐i, m. : Ródano (río de la Galia)
locus, ‐i, m. : lugar
alter, altera, alterum : uno de los dos, el otro
uado, is, ere : ir, marchar, andar, avanzar
uno ... otro; una ... otra
uadum, ‐i, n.: vado
per, : [prep.] a través de, por; durante
transo, transis, transire, transii, transitum :
prouincia, ‐ae, f. : provincia
cruzar, atravesar; pasar
noster, nostra, nostrum : nuestro, ‐a

VI. César fortifica la frontera de la provincia romana

Eo opere perfecto praesidia disponit, castella communit, quo facilius, si se


invito transire conarentur, prohibere possit. B.G. I, VIII,2.

Vocabulario
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello. facilis, ‐e : fácil
opus, operis, n. : obra, trabajo; si, : [conj.] si
perficio, is, perficere, perfeci, perfectum : se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
acabar, terminar; hacer perfectamente [pron. personal] él, ella, ello; ellos, ellas
praesidium, praesidii, n. : guarnición; (frecuente en or. sub. compl. infinitivo)
destacamento; defensa, ayuda; guardia, escolta inuitus, ‐a, ‐um: obligado, ‐a, forzado, ‐a;
dispono, is, disponere, disposui, dispositum : contra su voluntad
disponer, colocar, distribuir transeo, transis, transire, transii, transitum :
castellum, ‐i, n. : plaza fuerte, fortín, fortaleza cruzar, atravesar; pasar
communio, ‐is, communire, communiui, conor, conaris, conari : prepararse, disponerse;
communitum: fortificar; construir; reforzar emprender, intentar, esforzarse
qui, quae, quod : [Pr.] el cual, la cual, lo cual; prohibeo –ui ‐itum : alejar,apartar, impedir,
que; quien prohibir
quo, : [adv.rel.] hacia donde; [adv.interr.] possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz
¿hacia dónde?

VII. Y va a Italia en busca de refuerzos

Ob eas causas ei munitioni quam fecerat T. Labienum legatum praefecit;


ipse in Italiam magnis itineribus contendit duasque ibi legiones conscribit et
tres, quae circum Aquileiam hiemabant, ex hibernis educit. B.G. I, X,3.

Vocabulario
ob, : [prep.] por, a causa de iter, itineris, n. : camino; itineribus, magnis
eo, is, ire, iui (ii), itum : ir itineribus: a marchas forzadas
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello contendo, ‐is, contendere, contendi, contentum
causa, ‐ae, f. : causa, motivo; : dirigirse; tender; disparar, lanzar; esforzarse;
munitio, munitionis, f.: fortificación, línea duo, duae, duo : dos
fortificada ibi, : [adv.] allí
quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto, qué; legio, legionis, f. : legión; ejército
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo conscribo, is, ere, scripsi, scriptum : alistar,
cual; que; quien inscribir
facio, facis, facere, feci, factum : hacer et, : [conj. coord. copul.] y

5
Antología CÉSA
T, : [abreviación de Titus] Tito
tres, trium : tres
Labienus, Labieni, m.: Tito Labieno (oficial a
circum, : [adv.] alrededor; [prep.] alrededor de
las órdenes de César)
Aquileia, ‐ae: Aquileya
legatus, ‐i, m. : legado, embajador
hiemo, hiemas, hiemare : invernar; pasar el
praeficio, ‐is, praeficere, praefeci, praefectum:
invierno; estar en los cuarteles de invierno;
poner al frente de, dar el mando (se suele
hacer frío, estar tormentoso
construir con un AC. y un DAT.)
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
ipse, ipsa, ipsum : mismo, ‐a; él mismo, ella
hibernum, : [sólo en plural: hiberna,
misma, ello mismo
hibernorum] campamento de invierno
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
educo, ‐is, educere, eduxi, eductum : hacer
Italia, ‐ae, f. : Italia
salir, sacar
magnus, ‐a, ‐um : grande

VIII. Los helvecios invaden el territorio de los heduos

Helvetii iam per angustias et fines Sequanorum suas copias traduxerant et


in Haeduorum fines pervenerant eorumque agros populabantur. Haedui, cum
se suaque ab iis defendere non possent, legatos ad Caesarem mittunt rogatum
auxilium. B.G. I, XI,1‐2.

Vocabulario
Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio populor, popularis, populari, populatus sum:
iam, : [adv.] ya, en este momento devastar, saquear
per, : [prep.] a través de, por; durante cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando;
angustiae, angustiarum : desfiladero angostura histórico; aunque; ya que, puesto que
et, : [conj. coord. copul.] y se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
finis, finis, f. : límite, frontera; fin, término [pron. personal] él, ella, ello; ellos, ellas
Sequanus, ‐a, ‐um: Secuano, ‐a (habitante de la ab, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
región del Sena) defendo, ‐is, defendere, defendi, defensum :
suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya defender; alejar, rechazar;
copia, ‐ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, non, : [adv.] no
tropas traduco, ‐is, traducere, traduxi, possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz
traductum: pasar al otro lado; llevar al otro legatus, ‐i, m. : legado, embajador
lado de. ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en Caesar, Caesaris, m. : César; emperador
Haeduus, ‐i: eduo (pueblo de la Galia) mitto, ‐is, mittere, misi, missum : enviar
peruenio, ‐is, peruenire, perueni, peruentum : rogo, as, rogare, rogaui, rogatum : pedir, rogar;
llegar preguntar;
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello auxilium, auxilii, n. : auxilio, socorro, ayuda
ager, agri, m. : campo

IX. César ataca a los helvecios en el río Arar

Ubi per exploratores Caesar certior factus est tres iam partes copiarum
Helvetios id flumen traduxisse, quartam fere partem citra flumen Ararim
reliquam esse, de tertia vigilia cum legionibus tribus e castris profectus, ad eam
partem pervenit quae nondum flumen transierat. B.G. I, XII,2.

6
Antología CÉSA
Vocabulario
ubi, : [conj. sub. temporal] cuando de, : [prep. + abl.] de, desde, a partir de; sobre,
per, : [prep.] a través de, por; durante acerca de; después de; durante
explorator, exploratoris, m.: explorador; espía tertius, ‐a, ‐um : tercero, ‐a
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador uigilia, ‐ae, f. : vigilia, vela; vigilancia,
certus, ‐a, ‐um : cierto, ‐a; decidido, ‐a; certior + centinela; turno de guardia durante la noche
facere = informar cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando;
facio, facis, facere, feci, factum : hacer histórico; aunque; ya que, puesto que
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir legio, legionis, f. : legión; ejército
tres, trium : tres e, : [prep.] de, desde, a partir de; por
iam, : [adv.] ya, en este momento castra, castrorum, n. pl. : campamento militar
pars, partis, f. : parte, porción proficiscor, proficisceris, proficisci, profectus
copia, ‐ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, sum :[v.deponente] partir, marcharse, salir;
tropas proceder, depender; empezar
Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello eo, is, ire, iui (ii), itum : ir
flumen, fluminis, n. : río, torrente,corriente peruenio, ‐is, peruenire, perueni, peruentum :
traduco, ‐is, traducere, traduxi, traductum: llegar
pasar al otro lado; llevar al otro lado de; qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
trasladar quien
quartus, ‐a, ‐um : cuarto, ‐a nondum, : [adv.] aún no, todavía no
fere, : [adv.] casi transeo, transis, transire, transii, transitum :
citra, :[prep. ac.] del lado de acá de; más acá cruzar, atravesar; pasar
Arar‐is,f : Saona ( río)
reliquus, ‐a, ‐um : restante

X. El ejército romano carece de trigo

Nam propter frigora, quod Gallia sub septentrionibus, ut ante dictum est,
posita est, non modo frumenta in agris matura non erant, sed ne pabuli quidem
satis magna copia suppetebat. B.G. I, XVI,2.

Vocabulario
nam, : [conj. causal] pues, en efecto non, : [adv.] no
propter, : [prep.acus.] por, por causa de; cerca sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
de; [adv.] cerca, allí cerca, al lado pono, ‐is, ponere, posui, positum : poner,
frigus, frigoris, n.: frío; invierno
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
quien
quod, : [conj.] porque; ya que; puesto que,
que.
Gallia, ‐ae, f. : Galia
sub, : [prep.] debajo de, bajo
septentrio, onis, m. : septentrión, norte
ut, : [conj.] como; que; de tal manera que, tal
que, tanto que; aunque; para que;
ante, [adv.] antes, delante; [prep+ac.] delante
de, antes de
dico, ‐is, dicere, dixi, dictum : decir

7
Antología CÉSA
modo, : [adv.] sólo, por lo menos;
[corelación] non modo ... sed etiam: no
sólo ... sino también frumentum, ‐i, n. :
grano, trigo
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
ager, agri, m. : campo
maturus, ‐a, ‐um: maduro, ‐a
sed, : [conj.adversativa] pero, mas, sin
embargo ne, : [adv.] no; que no ; [conj.]para
que no; [partícula enclít.] acaso, si; ne ...
quidem: ni siquiera
pabulum, i, n. : pasto, forraje;
alimento quidem, : [adv.] sin duda,
ciertamente; satis, : [adv.] bastante,
sificientemente magnus, ‐a, ‐um :
grande
copia, ‐ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas
suppeto, ‐is, suppetere, suppetiui, suppetitum
:

8
Antología CÉSA
colocar; fundar, erigir presentarse; tener en abundancia, ser suficiente

XI. César se dirige a Bibracte, importante ciudad de los heduos

Cum exercitui frumentum metiri oporteret, et quod a Bibracte, oppido


Haeduorum longe maximo et copiosissimo, non amplius milibus passuum
XVIII aberat, rei frumentariae prospiciendum existimavit: iter ab Helvetiis
avertit ac Bibracte ire contendit. B.G. I, XXIII,1.

Vocabulario
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; non, : [adv.] no
histórico; aunque; ya que, puesto que amplius, [adv.] más ampliamente, más
exercitus, ‐us, m. : ejército mille, indecl. n [pl. milia‐ium] adj.: mil
frumentum, ‐i, n. : grano, trigo passus, ‐us, m. : paso, huella; paso (1,479 m)
metior, metiris, metiri, mensus sum : medir; absum, abes, abesse, afui : estar lejos, distar,
valorar; distribuir estar ausente
oporteo, : [verbo impers., se utiliza en 3ª res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
persona] conviene, es necesario, debe frumentarius, ‐a, ‐um : perteneciente al trigo
et, : [conj. coord. copul.] y res frumentaria: suministro de trigo
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que; prospicio, ‐is, prospicere, prospexi,
quien prospectum : mirar, observar; procurar; prever
quod, : [conj. ] porque; ya que; puesto que; que existimo, ‐as, existimare, existimaui,
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por (c. existimatum : juzgar, considerar, pensar;
agente) estimar
Bibracte, Bibractis, n.: Bibracte (capital de los iter, itineris, n. : camino
eduos) Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio
oppidum, ‐i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad auerto, ‐is, auertere, auerti, auersum : desviar,
Haeduus, ‐i: eduo (pueblo de la Galia) alejar
longe, : [adv.] con diferencia, largamente, lejos, ac, atque : [conj.coord.copul.] y
a distancia eo, is, ire, iui (ii), itum : ir
maximus, ‐a, ‐um:[superlativo de magnus, ‐a, ‐ contendo, ‐is, contendere, contendi, contentum
um] muy grande; grandísimo, ‐a; máximo, ‐a; : dirigirse; tender; disparar, lanzar; esforzarse;
copiosus, a, um : rico, abundante luchar, rivalizar

XII. Los helvecios atacan a los romanos

Helvetii cum omnibus suis carris secuti, impedimenta in unum locum


contulerunt; ipsi confertissima acie reiecto nostro equitatu, phalange facta, sub
primam nostram aciem successerunt. B.G. I, XXIV,4‐5

Vocabulario
Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio locus, ‐i, m. : lugar
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; ipse, ipsa, ipsum : mismo, ‐a; él mismo, ella
histórico; aunque; ya que, puesto que misma, ello mismo
omnis, ‐e : todo confertus, ‐a, ‐um: apretado, ‐a
suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya acies, aciei, f. : línea de batalla, ejército en
carrus, ‐i: carro orden de batalla
sequor, sequeris, sequi, secutus sum : [dep.] reicio, ‐is, reicere, reieci, reiectum: rechazar
seguir; perseguir noster, nostra, nostrum : nuestro, ‐a

9
Antología CÉSA
impedimentum, ‐i, n. : obstáculo,
equitatus, ‐us, m. : caballería
impedimento; [en plural] bagajes
phalanx, phalangis, f.: falange
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
facio, facis, facere, feci, factum : hacer
unus, ‐a, ‐um : uno, ‐a; un, alguno, ‐a; único, ‐a
sub, : [prep.acus.] debajo de, bajo;
confero, confers, conferre, contuli, collatum :
primus, ‐a, ‐um : primero, ‐a
llevar, reunir; dirigirse a; aportar
succedo, is, ere, cessi, cessum : ir por debajo,
ponerse debajo; subir, escalar;acercarse,

XIII. El combate es incierto y feroz

Ita ancipiti proelio diu atque acriter pugnatum est. Diutius cum sustinere
nostrorum impetus non possent, alteri se, ut coeperant, in montem receperunt,
alteri ad impedimenta et carros suos se contulerunt. B.G. I, XXVI,1.

Vocabulario
ita, : [adv.] así, de este modo alter, altera, alterum : uno de los dos, el otro
anceps, ancipitis : dudoso, ambiguo (de dos); uno ... otro; una ... otra
proelium, proelii, n. : combate, batalla, lucha se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
diu, : [adv.] de día; largo tiempo [pron. personal] él, ella, ello; ellos, ellas
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) ut, : [conj.] como; que; de tal manera que, tal
acriter, [adv.] fuertemente, severamente, que, tanto que; aunque; para que
cruelmente coepio, ‐is, coepere, coepi, coeptum : (sobre
pugno, ‐as, pugnare, pugnaui, pugnatum : todo en perfecto y supino) comenzar, empezar
combatir, luchar in, : [prep.] a, hacia, para, contra;
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir mons, montis, m. : monte, montaña
diutius, : [adv.comparativo. de diu] durante recipio, ‐is, recipere, recepi, receptum : retirar;
más tiempo; hace más tiempo recobrar
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
histórico; aunque; ya que, puesto que impedimentum, ‐i, n. : obstáculo,
sustineo, ‐es, sustinere, sustinui, sustentum : impedimento; [en plural] bagajes
sostener, mantener; detener, retener; resisitir et, : [conj. coord. copul.] y
noster, nostra, nostrum : nuestro, ‐a carrus, ‐i: carro
impetus, us, m. : embestida, ataque, asalto; suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya
ímpetu confero, confers, conferre, contuli, collatum :
non, : [adv.] no llevar, reunir; dirigirse a; aportar, entregar,
possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz conferir; aplazar, retardar

XIV. Se lucha hasta muy avanzada la noche

Ad multam noctem etiam ad impedimenta pugnatum est, propterea quod


pro vallo carros obiecerant et e loco superiore in nostros venientes tela
coniciebant, et non nulli inter carros rotasque mataras ac tragulas subiciebant
nostrosque vulnerabant. B.G. I, XXVI,3.

Vocabulario
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para locus, ‐i, m. : lugar
multus, ‐a, ‐um : mucho, abundante superus, ‐a, ‐um : que está encima, alto,

1
Antología CÉSA
nox, noctis, f. : noche
elevado, superior
etiam, : [adv.] también
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
noster, nostra, nostrum : nuestro, ‐a
impedimentum, ‐i, n. : obstáculo,
venio, is ,ire veni ventum: venir
impedimento; [en plural] bagajes
telum, ‐i, n. : dardo, jabalina, flecha, venablo
pugno, ‐as, pugnare, pugnaui, pugnatum :
conicio, ‐is, conicere, conieci, coniectum:
combatir, luchar
disparar; arrojar; lanzar;
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
non, : [adv.] no
propterea, : [adv. causa] por esto, por
nullus, ‐a, ‐um : ninguno, ‐a
esta causa; propterea + quod = porque
non + nullus = nonnullus
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
inter, : [prep.acus.] entre, durante
quien
rota, ‐ae, f. : rueda; disco; órbita
quod, : [conj. ] porque; ya que; puesto que; que
matara, ‐ae, f.: lanza (utilizada por los galos)
pro, : [prep.] delante de; en favor de, en
ac, atque : [conj.coord.copul.] y
defensa de; en lugar de; por, como
tragula, ‐ae, f.: dardo (utilizado por galos e
uallum, ‐i, n. : vallado, empalizada
hispanos)
carrus, ‐i: carro
subicio, ‐is, subicere, subieci, subiectum : poner
obicio, ‐is, obicere, obieci, obiectum : colocar
debajo; acercar, aproximar; arrojar, lanzar
delante; echar; oponer;
uulnero, ‐as, vulnerare, vulneravi, vulneratum
et, : [conj. coord. Copul.] y
: herir
e, : [prep..] de, desde, a partir de; por

XV. Los helvecios se rinden

Helvetii omnium rerum inopia adducti legatos de deditione ad eum


miserunt. (...) Eo postquam Caesar pervenit, obsides, arma, servos qui ad eos
perfugissent, poposcit. Dum ea conquiruntur et conferuntur, nocte intermissa,
circiter hominum milia IV eius pagi qui Verbigenus appellatur (...) prima nocte
e castris Helvetiorum egressi ad Rhenum finesque Germanorum contenderunt.
B.G. I, XXVII,1‐4.

Vocabulario
Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio dum, : [conj.] mientras que; hasta que
omnis, ‐e : todo conquiro, ‐is, conquirere, conquisiui,
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto conquisitum : buscar
inopia, ‐ae, f. : pobreza, escasez et, : [conj. coord. Copul.] y
adduco, ‐is, adducere, adduxi, adductum : confero, confers, conferre, contuli, collatum :
conducir, inducir; obligar; llevar, reunir; dirigirse a; aportar, entregar
legatus, ‐i, m. : legado, embajador nox, noctis, f. : noche
de, : [prep.] de, desde, a partir de; sobre, acerca intermitto, ‐is, intermittere, intermisi,
de; después de; durante intermissum : entremeter; transcurrir;
deditio, deditionis, f. : rendición, capitulación interrumpir
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para circiter, : [adv.] alrededor; casi
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello homo, hominis, m. : hombre
mitto, ‐is, mittere, misi, missum : enviar milia, : [nom. y ac. Pl. n. de mille] miles; mil
postquam, : [conj.temp.] después que, desde mille, : [indecl.; en pl. milia, milium] mil
que pagus, ‐i, m.: aldea; distrito
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador Verbigenus, ‐i: Verbigeno
peruenio, ‐is, peruenire, perueni, peruentum : appello, ‐as, appellare, appellavi appellatum :
llegar llamar; nombrar
obses, obsidis, m.: rehén primus, ‐a, ‐um : primero, ‐a

1
Antología CÉSA
arma, armorum, n. pl. : armas
e, : [prep.] de, desde, a partir de; por
seruus, ‐ i, m. : esclavo
castra, castrorum, n. pl. : campamento militar
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
egredior , dep: salir;
quien
Rhenus, ‐i, m.: el Rin
perfugio, ‐is, perfugere, perfugi, perfugitum:
finis, finis, f. : límite, frontera; fin, término
desertar; huir a refugiarse;
Germanus, ‐i, m. : Germano
posco, ‐is, rep.é, poposci : pedir, reclamar,
contendo, ‐is, contendere, contendi, contentum
exigir; preguntar
: dirigirse; tender; disparar, lanzar

XVI. César ordena que regresen a sus territorios

Helvetios, Tulingos, Latobicos in fines suos, unde erant profecti, reverti


iussit et, quod omnibus fructibus amissis domi nihil erat quo famem tolerarent,
Allobrogibus imperavit ut iis frumenti copiam facerent. B.G. I, XXVIII,3.

Vocabulario
Heluetius, ‐a, ‐um: Helvecio amitto, ‐is, amittere, amisi, amissum : perder,
Tulingus, ‐a, ‐um: Tulingo renunciar
Latobicus, ‐a, ‐um: Latobico domus, ‐i, m. : casa; patria
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en nihil, neutro sing.: nada [indeclinable, también
finis, finis, f. : límite, frontera; fin, término nil]
suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya quo, : [adv.rel.] hacia donde; [adv.interr.]
unde, : [adv.rel.] de donde ¿hacia dónde?; [conj. ] para que
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir fames, famis, f. : hambre
proficiscor, proficisceris, proficisci, profectus tolero, ‐as, tolerare, toleravi, toleratum:
sum :[v.deponente] partir, marcharse, salir; soportar, tolerar
proceder, depender; empezar Allobroges, Allobrogum, m. pl.: Alóbroges
reuertor, reverteris, reverti, reuersus sum : [pueblo de la Galia Narbonense]
volver atrás, volver, retornar, regresar impero, ‐as, imperare, imperavi, imperatum :
iubeo, ‐es, iubere, iussi, iussum : ordenar, mandar, ordenar, gobernar
mandar ut, : [conj.] como; que; de tal manera que, tal
et, : [conj. coord. copul.] y que, tanto que; aunque; para que
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que; is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello
quien frumentum, ‐i, n. : grano, trigo
quod, : [conj.] porque; ya que; puesto que; copia, ‐ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas
que facio, facis, facere, feci, factum : hacer
omnis, ‐e : todo
fructus, ‐us, m. : fruto; ganancia, beneficio;
provecho

XVII. Los rumores causan un gran temor en el ejército romano

Dum paucos dies ad Vesontionem rei frumentariae commeatusque causa


moratur, ex percontatione nostrorum vocibusque Gallorum ac mercatorum
(...), tantus subito timor omnem exercitum occupavit, ut non mediocriter
omnium mentes animosque perturbaret. B.G. I, XXXIX,1.

Vocabulario
1
Antología CÉSA
dum, : [conj. ] mientras que; hasta que ac, atque : [conj.coord.copul.] y
paucus, ‐a, ‐um : poco, escaso; [plural] algunos, mercator, mercatoris, m. : mercader,
unos pocos comerciante
dies, diei : [m. y f.] día tantus, ‐a, ‐um : tan grande; tan; tanto, ‐a
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para subito, : [adv.] súbitamente, de improviso
Vesontio, Vesontionis, f.: Vesontión (capital de timor, timoris, m. : temor, miedo, pavor
los secuanos; hoy Besanzón) omnis, ‐e : todo
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto exercitus, ‐us, m. : ejército
frumentarius, ‐a, ‐um : perteneciente al trigo occupo, ‐as, occupare, occupavi, occupatum :
res frumentaria: suministro de trigo ocupar; anticiparse; apoderarse
commeatus, ‐us, m. : paso; permiso, caravana; ut, : [conj.] como; que; de tal manera que, tal
aprovisionamiento que, tanto que; aunque; para que
causa, : [prep. ] a causa de; por razón de; non, : [adv.] no
moror, moraris, morari, moratus sum : mediocriter, :[adv. modo] moderadamente;
detenerse, entretenerse, aguardar; retrasar tranquilamente
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por mens, mentis, f. : espíritu, mente, alma; razón,
percontatio, percontationis, f.: información; inteligencia
interrogatorio; pregunta animus, ‐i, m. : ánimo, espíritu
noster, nostra, nostrum : nuestro, ‐a perturbo, ‐as, perturbare, perturbavi,
uox, uocis, f. : voz; tono, acento perturbatum : perturbar, alterar, desordenar,
Gallus, i, m. : galo confundir; agitar

XVIII. Los oficiales son los primeros que se atemorizan

Hic (timor) primum ortus est a tribunis militum, praefectis reliquisque, qui
ex urbe amicitiae causa Caesarem secuti non magnum in re militari usum
habebant. (...) Hi neque vultum fingere neque interdum lacrimas tenere
poterant; abditi in tabernaculis aut suum fatum querebantur, aut cum
familiaribus suis commune periculum miserabantur. B.G. I, XXXIX,1‐4.

Vocabulario
hic, haec, hoc : este, esta, esto habeo, ‐es, habere, habui, habitum : tener
timor, timoris, m. : temor, miedo, pavor neque, : [conj. =nec] ni, y no
primum, : [adv.] por primera vez, uultus, ‐us, m. : rostro, cara; aspecto, apariencia
primeramente fingo, ‐is, fingere, finxi, fictum : formar,
orior, oriris, oriri, ortus sum : surgir, salir; modelar; transformar; fingir, inventar
levantarse; nacer; empezar interdum, [adv.] alguna vez, de vez en cuando
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir lacrima, ae, f. : lágrima, gota
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por teneo, ‐es, tenere, tenui, tentum : tener, coger,
tribunus, ‐i, m. : tribuno sujetar; ocupar
miles, militis, m. : soldado possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz
praefectus, ‐i, m. : gobernador, prefecto, abdo, ‐is, abdere, abdidi, abditum : alejar,
administrador ocultar
reliquus, ‐a, ‐um : restante tabernaculum, ‐i, n.:tienda de campaña
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que; aut, [conj.] o, o bien
quien suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por fatum, ‐i, n. : oráculo, predicción, hado;
urbs, urbis, f. : ciudad; Roma destino; muerte
amicitia, ‐ae, f. : amistad for, faris, fari : [deponente] hablar, decir
causa, : [prep.] a causa de; por razón de; queror, quereris, quereri, questus sum :
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador quejarse, deplorar

1
Antología CÉSA
sequor, sequeris, sequi, secutus sum : seguir;
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando;
perseguir
histórico; aunque; ya que, puesto que
non, : [adv.] no
familiaris, ‐e : familiar, íntimo
magnus, ‐a, ‐um : grande
communis, ‐e : común
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
periculum, ‐i, n. : riesgo, peligro; prueba,
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
ensayo;
militaris, ‐e : militar
miseror, miseraris, miserari, miseratus sum
usus, ‐us, m. : uso, empleo; ejercicio, práctica;
compadecer, deplorar, lamentar
hábito, costumbre

XIX. Ariovisto pide una entrevista a César

Cognito Caesaris adventu, Ariovistus legatos ad eum mittit. (...) Dies


conloquio dictus est ex eo die quintus. Interim saepe ultro citroque cum
legati inter eos mitterentur, Ariovistus postulavit ne quem peditem ad
conloquium Caesar adduceret. B.G. I, XLII,1‐4.

Vocabulario
cognosco, ‐is, cognoscere, cognoui, cognitum : saepe, : [adv.] a menudo
conocer, aprender, saber ultro, : [adv.]al otro lado, más allá; además, al
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador contrario
aduentus, ‐us, m. : llegada citro, : [adverbio] de este lado
Ariouistus, ‐i: Ariovisto (rey de los ultro citro = de uno y otro lado, por ambas
germanos) partes; recíprocamente
legatus, ‐i, m. : legado, embajador cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando;
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para histórico; aunque; ya que, puesto que
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello inter, : [prep.] entre, durante
mitto, ‐is, mittere, misi, missum : enviar postulo, ‐as, postulare, postulavi, postulatum :
dies, diei : [m. y f.] día
conloquium, conloquii, n.: coloquio, entrevista, pedir; acusar
conversación ne, : [adv.] no; [conj.] que no ; para que no;
dico, ‐is, dicere, dixi, dictum : decir [partícula enclít.] acaso, si; ne ... quidem: ni
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir siquiera
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
eo, :[adv. lugar] allí quien
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello pedes, peditis, m. : soldado de infantería,
quintus, ‐a, ‐um: quinto, ‐a infante
interim, : [adv.] entretanto adduco, ‐is, adducere, adduxi, adductum :
conducir, llevar; empujar; obligar;

XX. La entrevista tiene lugar en una llanura

Planities erat magna et in ea tumulus terrenus satis grandis. Hic locus aequo
fere spatio ab castris Ariovisti et Caesaris aberat. Eo, ut erat dictum, ad
conloquium venerunt. B.G. I, XLIII,1.

et, : [conj. coord. copul.] y


planities, planitiei, f.: planicie, llanura
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
magnus, ‐a, ‐um : grande

1
Antología CÉSA
Vocabulario

ab, ab : (prep.) de, desde, a


partir de; por (c. agente)
castra, castrorum, n. pl. :
campamento militar

1
Antología CÉSA
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en Ariouistus, ‐i: Ariovisto (rey de los germanos)
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello tumulus, ‐ et, : [conj. coord. copul.] y
i, m. : colina, otero; túmulo, tumba, sepulcro Caesar, Caesaris, m. : César; emperador
terrenus, ‐a, ‐um : de tierra, terrestre absum, abes, abesse, afui : estar lejos, distar,
satis, : [adv.] bastante, sificientemente estar ausente
sero, , is, ere, seui, satum : sembrar, plantar ut, : [conj.] como; que; de tal manera que, tal
grandis, ‐e : grande que, tanto que; aunque; para que
hic, haec, hoc : este, esta, esto (Pr. dico, ‐is, dicere, dixi, dictum : decir
demostrativo) ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
locus, ‐i, m. : lugar conloquium, conloquii, n.: coloquio, entrevista,
aequus, a, um : igual, llano, fácil conversación
spatium, spatii, n. : pista de carreras [circo]; [conloquium = colloquium]
espacio, distancia, tiempo venio, ‐is, venire, veni, ventum : venir

XXI. César recuerda a Ariovisto los beneficios que ha recibido

Ubi eo ventum est, Caesar initio orationis sua senatusque in eum beneficia
commemoravit, quod rex appellatus esset a senatu, quod amicus, quod
munera amplissime missa. B.G. I, XLIII,4.

Vocabulario
ubi, : [conj. sub. ] cuando; [adv.rel.] en donde beneficium, beneficii, n. : servicio, beneficio
eo, :[adv. lugar] allí qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
venio, ‐is, venire, veni, ventum : venir quien
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir quod, : [conj.] porque; ya que; puesto que;que
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador rex, regis, m. : rey
initium, initii, n. : principio, comienzo appello, ‐as, appellare, appellavi appellatum :
oratio, orationis, f. : palabra; discurso; oración llamar; nombrar
suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
senatus, ‐us, m. : senado amicus, i, m. : amigo
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en munus, muneris, n. : oficio, cargo; tarea, obra,
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello servico cumplido; regalo, favor; espectáculo
commemoro, ‐as, commemorare, público, combate de gladiadores
commemoravi, commemoratum : acordarse, amplus, ‐a, ‐um : amplio, grande, importante
recordar, evocar mitto, ‐is, mittere, misi, missum : enviar

XXII. Le pide el fin de las hostilidades

Postulavit deinde eadem quae legatis in mandatis dederat: ne aut Haeduis aut
eorum sociis bellum inferret; obsides redderet; si nullam partem
Germanorum domum remittere posset, at ne quos amplius Rhenum transire
pateretur.Ariovistus ad postulata Caesaris pauca respondit, de suis virtutibus
multa praedicavit. B.G. I, XLIII,9. XLIV,1.

Vocabulario
postulo, ‐as, postulare, postulavi, postulatum :
pedir; acusar Germanus, ‐i, m. : Germano
deinde, : [adv., = deinde] luego, en seguida, domus, us, f. : casa; patria
después remitto, ‐is, remittere, remisi, remissum :

1
Antología CÉSA
idem, eadem, idem : mismo, el mismo
reenviar, devolver; relajar, aflojar; renunciar a
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual; que;
possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz
quien
at, [conj.] pero, mas
legatus, ‐i, m. : legado, embajador
amplius, [adv.] más ampliamente, más
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
Rhenus, ‐i, m.: el Rin
mando, ‐as, mandare, mandavi, mandatum :
transeo, transis, transire, transii, transitum :
entregar; confiar; encomendar, mandar do,‐
cruzar, atravesar; pasar
are‐dedi datum: dar, entregar
pateo, ‐es, patere, patui : estar abierto, estar a la
ne, : [adv.] no; [conj.] que no ; para que no;
vista; ser evidente
[partícula enclít.] acaso, si; ne ... quidem:
patior, pateris, pati, passus sum : soportar,
ni siquiera
sufrir; permitir, tolerar
aut, [conj.] o, o bien
Ariouistus, ‐i: Ariovisto (rey de los germanos)
Haeduus, ‐i: eduo (pueblo de la Galia)
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello
postulo, ‐as, postulare, postulavi, postulatum :
socius, socii, m. : aliado, compañero, asociado
pedir; acusar
bellum, ‐i, n. : guerra
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador
infero intuli illatum irr.: echar, llevar,
paucus, ‐a, ‐um : poco, escaso; [plural] algunos,
exponer
unos pocos
obses, obsidis, m.: rehén
respondeo, ‐es, respondere, respondi,
reddo, ‐is, reddere, reddidi, redditum :
responsum : responder, contestar
devolver, restituir, pagar; traducir, contestar
de, : [prep. ] de, desde, a partir de; sobre, acerca
si, : [conj. ] si
de; después de; durante
nullus, ‐a, ‐um : ninguno, ‐a; non + nullus =
suus, ‐a, ‐um : su; suyo, suya
nonnullus
uirtus, virtutis, f. : valentía, bravura; virtud
pars, partis, f. : parte, porción
multus, ‐a, ‐um : mucho, abundante
praedico, as, are : decir públicamente,
pregonar, publicar; alardear, alabar

LIBER V

1) César se dirige hacia Italia y hacia la región de Ilírico

L. Domitio Ap. Claudio consulibus discedit ab hibernis Caesar in Italiam,


ut quotannis facere consueverat. Ipse, conventibus Galliae citerioris peractis, in
Illyricum proficiscitur, quod a Prustis finitimam partem provinciae
incursionibus vastari audiebat.. B.G. V, I, 1‐5.

Léxico
L, : [abrev.] Lucio ipse, ipsa, ipsum : mismo
Domitiu‐i, m, Domitio conventus‐us, m. asamblea, reunión,
Ap, [indecl.] : abreviación de Apio Gallia, ae, f. : Galia
Claudius, ii, m. : Claudio citerior, oris : [comp. de citer] citerior; más
consul, is, m. : cónsul cercano
discedo, is, ere, cessi, cessum : separarse, perago, is, ere, egi, actum : atravesar, acabar
alejarse; abandonar; pasar, exceptuar perforar; hostigar, realizar, ejecutar; Illyricus‐
ab, ab : prep. de, desde, a partir de; por i, m : Ilírico ( provincia romana que
hiberna, orum, campamento de invierno comprendía el territorio oriental de la costa del
hibernus, a, um : invernal, tempestuoso Adriático)
Caesar, aris, m. : César; emperador proficiscor, eris, i, fectus sum : partir,
in, : a, hacia, para, contra; en marcharse, salir; proceder, depender; empezar
Italia, ae, f. : Italia qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien

1
Antología CÉSA
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
quod, : [adv.causal y completiva] porque; el
manera que, tal que, tanto que; que; para que;
hecho de que
es decir que
Pirustae‐ arum m pl pueblo del norte de
quotannis, : [adv.] todos los años
Albania, pirustas
facio, is, ere, feci, factum : hacer
finitimus, a, um : limítrofe, vecino; semejante,
consuesco‐ suevi,‐suetum, : acostumbrar,
parecido
habituarse a
pars, partis, f. : parte, porción
ipse, ipsa, ipsum : mismo
prouincia, ae, f. : provincia
conventus‐us, m. asamblea, reunión,
incursio, ionis, f. : choque, encuentro;
Gallia, ae, f. : Galia
incursión, ataque
quotannis, : [adv.] todos los años
vasto –are‐avi atum: despoblar, devastar,
facio, is, ere, feci, factum : hacer
turbar
consuesco‐ suevi,‐suetum, : acostumbrar,
habituarse a

2) Los Pirustas le entregan rehenes

Qua re nuntiata, Pirustae legatos ad eum mittunt qui doceant nihil earum
rerum publico factum consilio, seseque paratos esse demonstrant omnibus
rationibus de iniuriis satisfacere.. Percepta oratione eorum, Caesar obsides
imperat eosque ad certam diem adduci iubet; nisi ita fecerint, sese bello
civitatem persecuturum demonstrat. Iis adductis, ut imperaverat, arbitros inter
civitates dat. B.G. V, I, 7‐9.

Léxico
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien iniuria, ae, f. : injusticia, afrenta, injuria
quis, quae, quid : [interr.] ¿quién? ¿cuál? ¿qué? satisfacio –feci‐factum,: satisfacer, ejecutar
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto percipio, is, ere, percepi, perceptum : coger,
nuntio, a, are : anunciar apoderarse de; sentir, experimentar; percibir,
Pirustae arum, los pirustas oir
legatus, i, m. : legado, embajador obses ‐idis, m y f: rehén de guerra
ad, a, hacia, junto a; para impero, as, are : mandar, ordenar, gobernar
is, ea, id : él, este certus, a, um : cierto, decidido
mitto, is, ere, misi, missum : enviar dies, ei : [m. y f.] día
doceo, es, ere, cui, ctum : enseñar, informar adduco, is, ere, duxi, ductum : conducir hacia,
nihil, : [indeclinable] nada llevar
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto iubeo, es, ere, iussi, iussum : ordenar, mandar
publicus, a, um : público; común nisi, : [conj.condicional] si no, a no ser que;
facio, is, ere, feci, factum : hacer [adv.] a no ser, excepto
consilium, ii, n. : deliberación; consejo; ita, : [adv.] así, de este modo
decisión, proyecto bellum, i, n. : guerra
sese, : [pron. reflexivo reduplicado] se, a si ciuitas, atis, f. : cudad, estado; ciudadanía
mismo, a él/ellos mismos persequor, ‐secutus sum dep. perseguir,
paro, as, are : preparar, disponerse, exponer
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
demonstro, as, are : mostrar, designar, indicar; manera que, tal que, tanto que; que; para que;
exponer, describir, manifestar es decir que
omnis, e : todo arbiter –tri m: testigo, árbitro,
ratio, onis, f. : cálculo; razón; proporción, inter, : [prep.acus.] entre, durante
medida, medio ciuitas, atis, f. : cudad, estado; ciudadanía
de, : prep. de, desde, a partir de; sobre, acerca do, das, dare, dedi, datum : dar

1
Antología CÉSA
3) César regresa a la Galia citerior

His confectis rebus conventibusque peractis, in citeriorem Galliam


revertitur atque inde ad exercitum proficiscitur. Ipse cum legionibus expeditis
IIII et equitibus DCCC in fines Treverorum proficiscitur. Hi neque ad concilia
veniebant neque imperio parebant Germanosque Transrhenanos sollicitare
dicebantur. B.G. V, II, 1‐4.

Léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto legio, onis, f. : legión; ejército
conficio, is, ere, feci, fectum : terminar, expedio, is, ire, iui ou ii, itum : desembarazar;
completar; procurar; debilitar, abatir preparar; explicar, contar; convenir
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto expedio, is, ire, iui ou ii, itum : desembarazar;
conventus‐us, m. asamblea, reunión, preparar; explicar, contar; convenir
perago, is, ere, egi, actum : atravesar, et, : [conj. coord. copul.] y
acabar; hostigar, acosar; realizar, ejecutar; eques, itis, m. : jinete, caballero
exponer in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en finis, is, f. : límite, frontera; fin, término
citerior, oris : [comp. de citer] citerior; más Treveri –orum m: tréveros (pueblo belga
cercano neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y no
Gallia, ae, f. : Galia concilium, ii, n. : reunión, asamblea; concilio
reuerto, is, ere, i, sum : volver atrás, volver, uenio, is, ire, ueni, uentum : venir
retornar, regresar neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y no
reuertor, eris, i, reuersus sum : volver atrás, imperium, ii, n. : mando, poder absoluto
volver, retornar, regresar [incluso de vida o muerte]; imperio
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) pareo, es, ere, ui, itum : aparecer, mostrarse;
inde, : [adv] de allí; por ello; desde entonces obedecer
ad, [prep.acc.] a, hacia, junto a; para Germanus, i, m. : Germano
exercitus, us, m. : ejército Transrhenani –orum m: transrenanos (
proficiscor, eris, i, fectus sum : partir, pueblo del otro lado del Rhin)
marcharse, salir; proceder, depender; sollicito, as, are : remover, agitar, sacudir;
empezar inquietar, turbar; solicitar
ipse, ipsa, ipsum : mismo dico, is, ere, dixi, dictum : decir
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; como;
aunque

4) Entre los Tréveros dos nobles luchan por el poder

Haec civitas plurimum equitatu valet magnasque habet copias peditum.


Rhenumque, ut supra demonstravimus, tangit. In ea civitate duo de principatu
inter se contendebant, Indutiomarus et Cingetorix. B.G. V, III, 1‐2.

habeo, es, ere, bui, bitum : tener


hic, haec, hoc : este, esta, esto
ciuitas, atis, f. : cudad, estado; ciudadanía
plurimi, ae, a : [pl. superlativo de multi]
muchísimos, los más numerosos
plurimum, : [adv.] lo más, muchísimo
equitatus, us, m. : caballería
ualeo, es, ere, ui, itum : estar o ser fuerte
magnus, a, um : grande

1
Antología CÉSA
Léxico
demonstro, as, are : mostrar,
designar, indicar; exponer, describir
tango, is, ere, tetigi,
tactum : tocar in, : [prep.]
a, hacia, para, contra; en
is, ea, id : él, este
ciuitas, atis, f. : cudad, estado;
ciudadanía
duo, ae, o : dos
de, : [prep. + abl.] de, desde, a
partir de; sobre, acerca de

2
Antología CÉSA
copia, ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas,
principatus, us, m. : pricipio, origen; primacía;
tropas pedes, itis, m. : soldado de infantería,
principado
infante Rhenum
inter, : [prep.acus.] entre, durante
‐que : enclítica, y
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
contendo, is, ere, tendi, tentum : tender;
manera que, tal que, tanto que; que; para que;
disparar, lanzar; esforzarse; luchar, rivalizar
es decir que
Indutiomarus‐i: Induciomaro ( caudillo de los
supra, : [adv.] en la parte superior, arriba,
tréveros)
anteriormente, además; [prep.acus.] sobre,
Cingetorix ‐is: Cingetórix ( rey britano)
encima de, al lado de, además de

5) Induciomaro entrega rehenes a César

Indutiomarus equitatum peditatumque cogere et bellum parare instituit.


Sed veritus ne ab omnibus desereretur, legatos ad Caesarem mittit. Caesar
Indutiomarum ad se cum ducentis obsidibus venire iussit. B.G. V, III, 4‐5.

Léxico
Indutiomarus‐i: Induciomaro ( caudillo de los ab, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
tréveros) omnis, e : todo
equitatus, us, m. : caballería desero, is, ere, ui, desertum : abandonar;
peditatus‐us m: infanteria desertar; descuidar
‐que : enclítica, y legatus, i, m. : legado, embajador
cogo, is, ere, egi, actum : empujar; reunir; Caesar, aris, m. : César; emperador
recoger; obligar mitto, is, ere, misi, missum : enviar
et, : [conj. coord. copul.] y se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
bellum, i, n. : guerra cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; como;
paro, as, are : preparar aunque
instituo, is, ere, tui, tutum : poner, preparar, duco, is, ere, duxi, ductum : conducir, llevar,
organizar; formar; emprender, empezar; guiar
establecer ducenti‐ae‐a: doscientos
sed, : [conj.adversativa] pero, mas, sin embargo obses ‐idis, m y f: rehén de guerra
uereor, eris, eri, ueritus sum : respetar; temer uenio, is, ire, ueni, uentum : venir
ne, : [adv.] no; [conj.] que no, para que no; iubeo, es, ere, iussi, iussum : ordenar, mandar
[partícula enclít.] acaso, si

6) Cingetórix se hace con el mando entre los Tréveros

His adductis, consultus Indutiomarum hortatusque est uti in oficio


maneret; principibus Treverorum ad se convocatis, hos Cingetorigi conciliavit.
Id tulit factum graviter Indutiomarus. B.G. V, IV, 2‐4.

léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto Treveri ‐orum : tréveros, pueblo celta
adduco, is, ere, duxi, ductum : conducir hacia, ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
llevar se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
consulo,‐sului, ‐sultum, : deliberar/ velar, conuoco, as, are : convocar
mirar por hic, haec, hoc : este, esta, esto
Indutiomarus ‐i : Indiciomaro, caudillo de los Cingetorix ‐igi : Cingetorix
tréveros y jefe del partido enemigo de César. concilio 1º: unir, conciliar

2
Antología CÉSA
hortor, aris, ari : animar, exhortar, incitar
is, ea, id : él, este
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar; soportar;
uti, = ut
decir
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
facio, is, ere, feci, factum : hacer
oficium ‐ii : servicio, deber, obligación
factum, i, n. : hecho, acción, empresa, obra
maneo, es, ere, mansi, mansum : permanecer,
fio, is, fieri, factus sum : [pasiva del verbo
quedarse
facio] ser hecho; suceder
princeps, ipis : [adj. y sust.] primero; príncipe,
grauiter, : [adv.] gravemente; violentamente;
principal
severamente

7) César llega al puerto de Itio


His rebus constitutis, Caesar ad portum Itium cum legionibus pervenit.
Ibi cognoscit LX naves, tempestate reiectas, cursum tenere non potuisse atque
revertisse; reliquas paratas atque instructas invenit. B.G. V, V, 1‐2.

léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto reicio –ieci –iectum: rechazar, rehusar
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto curro, is, ere, cucurri, cursum : correr
constituo, is, ere, tui, tutum : colocar; construir, cursus, us, m. : carrera, viaje, ruta; curso, d
fundar; establecer, decidir teneo, es, ere, ui, tentum : tener, coger, sujetar;
Caesar, aris, m. : César; emperador ocupar
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para non, : [adv.] no
portus, us, m. : puerto; desembocadura possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz
Itius‐i : Icio atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; reverto –verti ‐versum : volver, regresar
aunque reliquus, a, um : restante
legio, onis, f. : legión; ejército paro, as, are : preparar
peruenio, is, ire, ueni, uentum : llegar atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
ibi, : [adv.] allí instruo, is, ere, struxi, structum : colocar;
cognosco, is, ere, noui, notum : conocer, levantar, construir; disponer, equipar;
nauis, is, f. : nave inuenio, is, ire, ueni, uentum : encontrar;
tempestas, atis, f. : tiempo/ tempestad, conseguir; inventar, descubrir
tormenta, temperatura, clima;
8) Los Heduos no se atreven a rebatir las palabras de Dumnórix
In concilio Haeduorum Dumnorix dixerat sibi a Caesare regnum civitatis
deferri; quod dictum Haedui graviter ferebant, neque recusandi causa legatos
ad Caesarem mittere audebant. Id factum ex suis hospitibus Caesar cognoverat.
B.G. V, VI, 2.

léxico
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y no
concilium, ii, n. : reunión, asamblea; concilio recuso, as, ar: recusar, rechazar; oponerse a
Haedui, ‐orum : heduos causa, ae, f. : causa, motivo; [prep] para
Dumnorix‐igis : Dumnórige (noble heduo) legatus, i, m. : legado, embajador
dico, is, ere, dixi, dictum : decir ad, [prep.acc.] a, hacia, junto a; para
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos mitto, is, ere, misi, missum : enviar
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por audeo, es, ere, ausi, ausus sum : osar, atreverse
Caesar, aris, m. : César; emperador is, ea, id : él, este
regnum, i, n. : reino, poder facio, is, ere, feci, factum : hacer
ciuitas, atis, f. : cudad, estado; ciudadanía factum, i, n. : hecho, acción, empresa, obra

2
Antología CÉSA
defero, ‐tuli, ‐latum : llevar a un sitio,
fio, is, fieri, factus sum : [pasiva del verbo
dirigirse, ofrecer, anunciar
facio] ser hecho; suceder
qui, quae, quod : cual, que, quien
ex, : [prep.+abl] de, desde, a partir de; por
quod, : [adv./ conj] porque; el hecho de que
suus, a, um : su, suyo
dictum, , i : palabra; orden; promesa;
hospes, itis, m. : huesped
predicción
cognosco, is, ere, noui, notum : conocer,
grauiter, : [adv.] gravemente; violentamente;
aprender
fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar; soportar
9) Dumnórix quiere quedarse en la Galia
Ille primo precibus petere contendit ut in Gallia relinqueretur.
Posteaquam id obstinate sibi negari vidit, omni spe impetrandi adempta,
principes Galliae sollicitare, territare, hortari coepit uti in continenti
remanerent. B.G. V, VI, 3‐4.

léxico
ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello uideo, es, ere, uidi, uisum : ver
primus, a, um : [super.de prior] primero omnis, e : todo
preces, um, f. : [sólo en plural] plegarias; spes, ei, f. : esperanza
súplicas, ruegos impetro, as, are : obtener, alcanzar adimo‐eni‐
peto, is, ere, iui, itum : dirigirse a; atacar; emptum: arrancar, perder, prohibir princeps,
solicitar, pedir ipis : [adj. y sust.] primero; príncipe sollicito,
contendo, is, ere, tendi, tentum : tender; , as, are: agitar; inquietar, turbar; solicitar
lanzar; esforzarse; pretender, rivalizar
ut, : como; cuando; aunque; de tal manera que, territo, as, are : aterrar, asustar, espantar
tal que, tanto que; que; para que; hortor, aris, ari : animar, exhortar, incitar
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en coepio, is, ere, coepi, coeptum : (sobre todo en
Gallia, ae, f. : Galia perfecto y supino) comenzar, empezar
relinquo, is, ere, reliqui, relictum : dejar, uti, = ut
abandonar contineo, es, ere, tinui, tentum : contener,
posteaquam, : [conj.temp.] después que mantener
is, ea, id : él, este continens‐ntis, adj.: próximo; ( f. ablat)
obstinate : obstinadamente continente, tierra firme
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos remaneo, es, ere, mansi, mansum : detenerse;
nego, as, are : decir que no, negar permanecer, quedar

10) Dumnórix escapa del campamento de César


Idoneam nactus tempestatem, milites equitesque conscendere in naves
iubet. At Dumnorix cum equitibus Haeduorum a castris, insciente Caesare,
domum discedere coepit. B.G. V, VII, 4‐5 .

léxico
idoneus‐a‐um: idóneo, apropiado cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
nanciscor, eris, i, nactus sum : obtener, aunque, etc..
alcanzar, encontrar, hallar; etc.. Haedui‐orum : heduos
tempestas, atis, f. : tiempo, época; clima; a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
tempestad, tormenta castra, orum, n. pl. : campamento militar
miles, itis, m. : soldado insciens‐ntis : que no sabe, que ignora
eques, itis, m. : jinete, caballero Caesar, aris, m. : César; emperador
conscendo‐scendi‐scensum: subir, domus, us, f. : casa; patria
elevarse

2
Antología CÉSA
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
discedo, is, ere, cessi, cessum : alejarse;
nauis, is, f. : nave
abandonar; pasar, marchar
iubeo, es, ere, iussi, iussum : ordenar, mandar
coepio, is, ere, coepi, coeptum : (sobre todo en
at, [conj.] pero, mas
perfecto y supino) comenzar, empezar
Dumnorix‐igis : Dumnórige

11) César ordena perseguirle


Qua re nuntiata, Caesar, intermissa profectione atque omnibus rebus
postpositis, magnam partem equitatus ad eum insequendum mittit retrahique
imperat. B.G. V, VII, 6

léxico
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien; pars, partis, f. : parte, porción
quis, quae, quid [interr.] ¿quién?¿qué? equitatus, us, m. : caballería
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
nuntio, a, are : anunciar is, ea, id : él, este
Caesar, aris, m. : César; emperador insequor‐secutus sum, dep :continuar,
intermitto, is, ere, misi, missum : cesar perseguir
transcurrir; interrumpir; interrumpirse, mitto, is, ere, misi, missum : enviar
profectio‐nis f. : partida, marcha; origen retraho‐traxi‐tractum: hacer volver; alejar;
atque, [conj.] y (= ac) arrastrar
omnis, e : todo ‐que : (enclítica) y
postpono‐posui‐positum : posponer magnus, impero, as, are : mandar, ordenar, gobernar
a, um : grande

12). Dumnórix es ejecutado


Ille, revocatus, resistere ac se defendere suorumque fidem implorare
coepit, saepe clamitans liberum se esse. Illi, ut erat imperatum, circumsistunt
hominem atque interficiunt. B.G. V, VII, 8‐9 .

léxico
ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello coepio, is, ere, coepi, coeptum : (sobre todo en
reuoco, as, are : revocar, retirar; retroceder; perfecto y supino) comenzar, empeza
llamar de nuevo clamito, as, are : gritar; pedir a gritos
resisto, is, ere, stiti : detenerse; resistir; liber, era, erum : libre
oponerse a sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
ac, atque : [conj.] y ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos manera que, tanto que; que; para que;
defendo, is, ere, fendi, fensum : alejar, impero, as, are : mandar, ordenar, gobernar
rechazar; defender circumsisto, is, ere, stiti, stitum : siruarse
suus, a, um : su, suyo alrededor de; rodear, cercar
fides, ei, f. : fe, confianza, lealtad homo, minis, m. : hombre
imploro, as, are : implorar; suplicar interficio, is, ere, feci, fectum : destruir; matar,
saepe, : [adv.] a menudo asesinar

13). César zarpa hacia Britania

2
Antología CÉSA
His rebus gestis, Labieno in continenti cum tribus legionibus et equitum
milibus duobus relicto, ut portus tueretur et rem frumentariam provideret, ipse,
cum quinque legionibus, ad solis occasum naves solvit. B.G. V,VIII, 1‐2 .

léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto relinquo, is, ere, reliqui, relictum : dejar,
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto abandonar
gero, is, ere, gessi, gestum : llevar; hacer ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
engendrar, producir, manera que, tal que; que; para que;
gestio, is, ire, ii ou iui : regocijarse, saltar de tueor, eris, eri, tuitus sum : observar,
alegría; desear ardientemente contemplar; proteger, defender
Labienus‐i m. : Labieno frumentarius, a, um : en relación al trigo
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en prouideo, es, ere, uidi, visum : prever;
contineo, es, ere, tinui, tentum : contener, procurar; cuidar de, velar
continens‐ntis, adj.: próximo; ( f. ablat) ipse, ipsa, ipsum : mismo
continente, tierra firme quinque, : [indecl.] cinco
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; legio, onis, f. : legión; ejército
aunque ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
tres, ium : tres sol, solis, m. : sol
legio, onis, f. : legión; ejército solum, i, n. : suelo; base, superficie
et, : [conj. ] y occasus‐us, m.: ocaso, caída
eques, itis, m. : jinete, caballero milia‐ nauis, is, f. : nave
ium, n. :(adj.) mil; (sust.) un millar duo, soluo, is, ere, ui, itum : soltar, desatar;
ae, o : dos disolver, deshacer, disipar; romper,
portus, us, m. : puerto; desembocadura

14). A su llegada no encuentra enemigos


Accessum est ad Britanniam omnibus navibus meridiano fere tempore,
neque in eo loco hostis est visus; sed, ut postea Caesar ex captivis cognovit,
multitudine navium perterriti a litore discesserant ac se in superiora loca
abdiderant. B.G. V, VIII, 5‐6.

léxico
Accedo‐cessi‐cessum : acercarse, llegar postea, : [adv.] luego, en seguida, después
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para Caesar, aris, m. : César; emperador
Britannia‐ae, f. : Bretraña ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
omnis, e : todo captiuus, a, um : prisionero, cautivo
nauis, is, f. : nave meridianus‐i‐ cognosco, is, ere, noui, notum : conocer,
um : del mediodía, fere, : [adv.] aprender
casi multitudo, dinis, f. : multitud,
fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar; perterreo‐ui‐itum : aterrar, atemorizar
tempus, oris, n. : tiempo a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
neque, : [conj. =nec] ni, y no litus, oris, n.: litoral, playa, costa, orilla,
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en discedo, is, ere, cessi, cessum : separarse,
is, ea, id : él, este alejarse; abandonar; pasar,
locus, i, m. : lugar ac, atque : [conj.] y
hostis, is, m. : enemigo; extranjero se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
uideo, es, ere, uidi, uisum : ver superior, oris : [comp. de superus] más alto,
uideor, eris, eri, uisus sum : ser visto; parecer más elevado, superior
sed, : [conj.] pero, mas, sin embargo abdo, is, ere, didi, ditum : alejar, ocultar

2
Antología CÉSA
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
manera que, tal que; que; para que

15). César acampa y va al encuentro del enemigo


Caesar, exposito exercitu et loco castris idoneo capto, ubi ex captivis
cognovit quo in loco hostium copiae consedissent, de tertia vigilia ad hostes
contendit, eo minus veritus navibus, quod in litore molli atque aperto deligatas
ad ancoram relinquebat. B.G. V, IX, 1.

léxico
Caesar, aris, m. : César; emperador de, : [prep. ] de, desde, a partir de; sobre,
expono, is, ere, posui, positum : sacar, consido, is, ere, sedi, sessum : sentarse,
desembarcar; exponer posarse; detenerse, establecerse; calmarse
exercitus, us, m. : ejército tertius, a, um : tercero
et, : [conj..] y uigilia, ae, f. : vigilia, vela; vigilancia, centinela
locus, i, m. : lugar ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
castra, orum, n. pl. : campamento militar contendo, is, ere, tendi, tentum : tender;
idoneus‐a‐um :idóneo, apropiado dirigirse, lanzar; esforzarse; luchar,
capio, is, ere, cepi, captum : capturar coger is, ea, id : él, este
capto, as, are: tratar de coger,desear, minus, : [adv.] menos
ambicionar; uereor, eris, eri, ueritus sum : respetar; temer
ubi, : [adv.rel.] en donde, cuando qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por quod, : [adv.causal y completiva] porque; el
captiuus, a, um : prisionero, cautivo hecho de que
cognosco, is, ere, noui, notum : conocer, litus, oris, n. : litoral, playa, costa, orilla,
aprender mollis, e : flexible, suave; blando, delicado;
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien dulce, agradable
quo, : [adv.rel.] hacia donde; [adv.interr.] atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
¿hacia dónde?; [conj.final] para que aperio‐erui‐ertum : abrir,
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en deligo : atar, sujetar
hostis, is, m. : enemigo; extranjero ancora‐ae, f. : ancla
copia, ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas relinquo, is, ere, reliqui, relictum : dejar

16). El enemigo se esconde en los bosques


Ipse noctu progressus milia passuum circiter XII, hostium copias
conspicatus est. Illi, equitatu atque essedis ad flumen progressi, ex loco
superiore nostros prohibere et proelium committere coeperunt. Repulsi ab
equitatu, se in silvas abdiderunt. B.G. V, IX, 2‐4.

léxico
ipse, ipsa, ipsum : mismo superus, a, um : que está encima, alto, elevado,
noctu, : [adv.] de noche, por la noche superior
progredior, eris, i, gressus sum : marchar, noster, tra, trum : nuestro
avanzar; llegar; progresar prohibeo, es, ere, bui, bitum : alejar, rechazar;
milia‐ium, n. : mil impedir, prohibir
passus, us, m. : paso, huella; paso proelium, ii, n. : combate, batalla, lucha
circiter, : [adv.] alrededor; casi, cerca de committo, is, ere, misi, missum : unir, reunir;

2
Antología CÉSA
hostis, is, m. : enemigo; extranjero
emprender, comenzar; realizar
copia, ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas,
coepio, is, ere, coepi, coeptum : (sobre todo en
tropas
perfecto y supino) comenzar, empezar
conspicor, dep : observar, ver
repello, is, ere, reppuli, repulsum : rechazar,
ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello
alejar
equitatus, us, m. : caballería
ab, ab : (prep) de, desde, a partir de; por
atque, [conj.] y (= ac)
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
essedum, i, n.: carro de guerra celta
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
ad, [prep. a, hacia, junto a; para
silua, ae, f. :bosque
flumen, inis, n. : corriente, río, torrente
abdo, is, ere, didi, ditum : alejar, ocultar
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
locus, i, m. : lugar

17). Los legionarios atacan sus fortificaciones

At milites legionis septimae, testudine facta et aggere ad munitiones


adiecto locum ceperunt eosque ex silvis expulerunt, paucis vulneribus acceptis.
Sed eos fugientes Caesar prosequi vetuit, quod loci naturam ignorabat. B.G. V,
IX, 7‐8.

léxico
at, [conj.] pero, mas ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
miles, itis, m. : soldado silua, ae, f. :bosque
legio, onis, f. : legión; ejército expello, is, ere, puli, pulsum : expulsar,
septimus, a, um : séptimo rechazar; librarse
testudo ‐inis f.: tortuga, testudo paucus, , a, um : poco, escaso; [plural] algunos,
facio, is, ere, feci, factum : hacer unos pocos
factum, i, n. : hecho, acción, empresa, obra uulnus, eris, n. : herida
fio, is, fieri, factus sum : [pasiva del verbo accipio, is, ere, cepi, ceptum : recibir, aprender
facio] ser hecho; suceder sed, : [conj.] pero, mas, sin embargo
et, : [conj. coord. copul.] y is, ea, id : él, este
adgero, geris, gerere, gessi, gestum : llevar, fugio, is, ere, fugi : huir [de], apartarse
añadir, acumular Caesar, aris, m. : César; emperador
agger, eris, m. : terraplén, montículo prosequor, eris, i, secutus sum : seguir,
ad, [prep.acc.] a, hacia, junto a; para escoltar; perseguir, acosar; narrar, exponer
munitiones : ? ueto, as, are : vetar, impedir, prohibir, oponerse
adicio, is, ere, ieci, iectum : lanzar, añadir qui, quae, quod : cual, que, quien
locum, i, m. : lugar quod, : [conj] porque; el hecho de que
locus, i, m. : lugar natura, ae, f. : naturaleza; carácter
capio, is, ere, cepi, captum : tomar, conquistar ignoro, as, are : ignorar, desconocer
is, ea, id : él, este

18). Una tormenta destruye gran parte de la flota romana

Postridie equites a Q. Atrio ad Caesarem venerunt, qui nuntiarent


superiore nocte, maxima coorta tempestate, prope omnes naves adflictas atque
in litora eiectas esse. B.G. V, X, 1‐3.

eques, itis, m. : jinete, caballero


postridie, : [adv.] al día siguiente

2
Antología CÉSA
léxico
coorior, ‐ortus sum: nacer,
surgir, aparecer
tempestas, atis, f. : tiempo,
época; clima;

2
Antología CÉSA
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
tempestad, tormenta
Q, : [abreviación] Quinto
prope, : [adv.] cerca, casi; [prep.acus.] cerca de
Atrius‐i, m : Atrio
omnis, e : todo
ad, [prep] a, hacia, junto a; para
nauis, is, f. : nave
Caesar, aris, m. : César; emperador
adfligo, is, ere, flixi, flictum : golpear, derribar,
uenio, is, ire, ueni, uentum : venir
arrojar, arruinar; afligir
qui, quae, quod : cual, que, quien
atque, [conj.] y (= ac)
nuntio, a, are : anunciar
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; (prep.) en
superus, a, um : que está encima, alto, elevado,
litus, oris, n. : litoral, playa, costa, orilla, eicio, ‐
superior; anterior
ieci,‐iectum: arrojar, expulsar,
nox, noctis, f. : noche
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
magnus‐a‐um, : grande

19). César vuelve junto a las naves

His rebus cognitis, Caesar legiones equitatumque revocari iubet, ipse ad


naves revertitur; eadem fere quae ex nuntiis litterisque cognoverat coram
perspicit, sic ut, amissis circiter XL navibus, reliquae refici posse viderentur.
B.G. V, XI, 1‐2.

léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto littera, ae, f. : letra; [pl.] carta
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto nuntius, ii, m. : mensajero; noticia, mensaje
cognosco, is, ere, noui, notum : conocer, cognosco, is, ere, noui, notum : conocer,
aprender aprender
Caesar, aris, m. : César; emperador coram, : [adv.] personalmente, públicamente;
legio, onis, f. : legión; ejército [prep. ] en presencia de
equitatus, us, m. : caballería perspicio, is, ere, spexi, spectum : percibir;
reuoco, as, are : revocar, retirar; retroceder; examinar; estudiar a fondo, meditar
reprimir, recortar sic, : [adv.] así, de este modo
iubeo, es, ere, iussi, iussum : ordenar, mandar ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
ipse, ipsa, ipsum : mismo manera que, tanto que; que; para que.
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para amitto, is, ere, misi, missum : perder, renunciar
nauis, is, f. : nave circiter, : [adv.] alrededor; casi; [prep.] cerca de,
reuertor, eris, i, reuersus sum : volver atrás, hacia, alrededor de
volver, retornar, regresar reliquus, a, um : restante
idem, eadem, idem : mismo, el mismo reficio,‐feci‐fectum : rehacer, reparar,
fere, : [adv.] casi possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz
qui, quae, quod : cual, que, quien uideor, eris, eri, uisus sum : ser visto; parecer
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por

20). Los Britanos entregan el poder a Casivelauno

In his rebus circiter dies X consumit. Subductis navibus castrisque egregie


munitis, ipse eodem unde redierat proficiscitur. Eo cum venisset, maiores iam
undique in eum locum copiae Britannorum convenerant, summa imperii
bellique administrandi permissa Cassivellauno. B.G. V, XI, 6‐8.

Léxico

2
Antología CÉSA
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
is, ea, id : él, este
hic, haec, hoc : este, esta, esto
cum, : [prep. .] con; [ conj] cuando; como;
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
aunque
circiter, : [adv.] alrededor; casi; [prep.] cerca de, uenio, is, ire, ueni, uentum : venir
hacia, alrededor de magnus,‐a‐um : grande
dies, ei : [m. y f.] día iam, : [adv.] ya, en este momento
consumo, is, ere, sumpsi, sumptum : gastar, undique, : [adv.] de todas partes
consumir, agotar; emplear locum, i, m. : lugar
subduco, ‐duxi,‐ductum: hacer subir, tirar, copia, ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas
sacar Britanni‐orum : britanos
nauis, is, f. : nave conuenio, is, ire, ueni, uentum : acudir,
castra, orum, n. pl. : campamento militar reunirse; convenir, estar de acuerdo,
egregius, a, um : egregio, eminente, summus, a, um : [superl.] el más alto, mayor,
distinguido supremo, total
munio, is, ire, iui, itum : edificar; fortificar imperium, ii, n. : mando, poder absoluto;
ipse, ipsa, ipsum : mismo imperio
idem, eadem, idem : mismo, el mismo bellum, i, n. : guerra
unde, : [adv.rel.] de donde administro, as, are : gobernar, administrar
redeo, is, ire, ii, itum : volver, regresar; permitto, is, ere, misi, missum : dejar pasar,
volverse, convertirse lanzar; confiar; permitir, entregar
proficiscor, eris, i, fectus sum : partir, Cassivellaunus‐i : Cassivellauno
marcharse, salir; depender; empezar

21). Algunos Britanos proceden de Bélgica

Britanniae maritima pars (incolitur) ab iis qui praedae ac belli inferendi


causa ex Belgio transierunt et, bello inlato, ibi permanserunt atque agros colere
coeperunt. Hominum est infinita multitudo creberrimaque aedificia; pecorum
magnus numerus (est). B.G. V, XII, 2‐3.

Léxico.
Britannia,‐ae : Bretaña permaneo, es, ere, mansi, mansum :
maritimus, a, um : marítimo, marino permanecer, durar; persistir, perseverar
pars, partis, f. : parte, porción ager, agri, m. : campo
incolo, is, ere, ui, cultum : habitar colo, is, ere, colui, cultum : honrar, cultivar
ab, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por coepio, is, ere, coepi, coeptum : (sobre todo en
is, ea, id : él, este perfecto y supino) comenzar, empezar
qui, quae, quod : cual, que, quien homo, minis, m. : hombre
praeda, ae, f. : botín, presa sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
ac, atque : [conj.] y infinitus, a, um : infinito, ilimitado; indefinido,
bellum, i, n. : guerra general
infero, es, ferre, tuli, illatum : echar; llevar; multitudo, dinis, f. : multitud, muchedumbre
hacer, avanzar; alegar, exponer creber –bra‐brum: numeroso, abundante
causa, ae, f. : causa, motivo; [prep.] para ‐que : enclítico, y
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por aedificium, ii, n. : edificio
Belgium‐i : territorio de los belgas pecus, oris, n. : ganado; rebaño, manada
transeo, ‐ii‐itum: pasar, ir, magnus, a, um : grande
et, : [conj. ] y numerus, i, m. : número
ibi, : [adv.] allí

22). Monedas y minerales usados por los Britanos


3
Antología CÉSA
Utuntur aut aere aut nummo aureo aut taleis ferreis, ad certum pondus
examinatis, pro nummo. Nascitur ibi plumbum album in mediterraneis
regionibus; in maritimis, ferrum; sed eius exigua est copia; aere utuntur
importato. B.G. V, XII, 4‐5.

Léxico.
utor, eris, i, usus sum : servirse de nascor, eris, i, natus sum : nacer
aut, [conj.] o, o bien ibi, : [adv.] allí
aes, aeris, n. : bronce, moneda de cobre, dinero, plumbum, i, m. : plomo
soldada albus, a, um : blanco
aut, [conj.] o, o bien in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
nummus, i, m. : moneda, dinero mediterraneus, a, um : que se encuantra en el
aureus, a, um : dorado, aúreo interior de las tierras, continental
talea,‐ae f.: barra, lingote, (usado por los regio, onis, f. : región
bretones) maritimus, a, um : marítimo, marino
ferreus‐a‐um : hierro; ferrum‐i hierro sed, : [conj.] pero, mas, sin embargo
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para is, ea, id : él, este
certus, a, um : cierto, decidido exiguus, a, um : exigüo, pequeño
pondus, eris, n. : pesa; peso sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
examino, as, are : formar enjambres; examinar, copia, ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas
apreciar, ajustar importo, as, are : importar, introducir;
pro, : [prep.] delante de; en favor de, en producir, ocasionar
defensa de ; como

23). Madera, animales y clima

Materia cuiusque generis, ut in Gallia, est, praeter fagum atque abietem.


Leporem et gallinam et anserem gustare fas non putant; haec tamen alunt animi
voluptatisque causa. Loca sunt temperantiora quam in Gallia. B.G. V, XII, 5‐6.

Léxico.
materia, ae, f. : materia, tema,madera fas, n. : [indecl.] derecho divino; lícito; fas est :
quisque, quaeque, quidque : cada uno es lícito
genus, eris, n. : linaje, raza, origen; género puto, as, are : juzgar, pensar, considerar
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal hic, haec, hoc : este, esta, esto
manera que, tanto que; que; para que; tamen, : [adv.] sin embargo
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en alo, is, ere, ui, altum ou alitum : nutrir,
Gallia, ae, f. : Galia alimentar
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir animus, i, m. : ánimo, espíritu, gusto
praeter, : [adv.] excepto; [prep.] por delante de, uoluptas, atis, f. : placer, goce, deleite;
más allá de, excepto causa, ae, f. : causa, motivo; [prep.] para, a
fagus‐i f. : haya causa de
atque, y (= ac) locus, i, m. : lugar
abies, ietis, f. : abeto sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
lepus, oris, m. : liebre temperans, ‐antis : templado, moderado
gallina, ae, f. : gallina quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto, qué; [adv.2º
anser, eris, m : ganso, oca término] que, como;
gusto, as, are : gustar, probar, comer qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien

3
Antología CÉSA
24). Costumbres alimenticias

Ex his omnibus longe sunt humanissimi (ei) qui Cantium incolunt, neque
multum a Gallica differunt consuetudine. Interiores plerique frumenta non
serunt, sed lacte et carne vivunt pellibusque sunt vestiti. B.G. V, XIV, 1‐2.

Léxico.
ex, : [prep] de, desde, a partir de; por consuetudo, dinis, f. : costumbre, uso, hábito,
hic, haec, hoc : este, esta, esto trato, relaciones
omnis, e : todo interior, oris : más adentro, interior
longe, : [adv.] largamente, lejos, a distancia plerique, aeque, aque : el mayor número, la
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir mayor parte, los más; muchos
humanus, a, um : humano frumentum, i, n. : grano, trigo
is, ea, id : él, este non, : [adv.] no
qui, quae, quod : cual, que, quien sero, , is, ere, seui, satum : sembrar, plantar
Cantium : Cantio sed, : [conj.] pero, mas, sin embargo
incolo, is, ere, ui, cultum : habitar lac, lactis, n. : leche
neque, : [conj. =nec] ni, y no et, : [conj. coord. copul.] y
multus, a, um : mucho, abundante caro, carnis, f. : carne
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por uiuo, is, ere, uixi, uictum : vivir
Gallicus, a, um : Galo pellis, is, f. : piel, cuero; pergamino
differo, fers, ferre, distuli, dilatum : esparcir, vestio,‐ire‐ivi‐itum : vestir, cubrir
diseminar; diferir; ser diferent

25). Cabellos y pintura de guerra

Omnes vero se Britanni vitro inficiunt, quod caeruleum efficit colorem,


atque hoc horridiores sunt in pugna aspectu; capilloque sunt promisso atque
omni parte corporis rasa, praeter caput et labrum superius. B.G. V, XIV, 2‐3.

Léxico.
omnis, e : todo sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
uero, : [adv.] verdaderamente, sí; [conj.] pero, in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
sin embargo pugna, ae, f. : pugna, pelea, lucha
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos aspectus‐us : mirada, aspecto
Britannus‐i: britano capillus, i, m. : cabello
vitrum‐i : vidrio, pastel o glasto inficio,‐ promissus, a, um : largo
feci‐fectum : impregnar, recubrir, atque, [conj.] y (= ac)
embadurnar pars, partis, f. : parte, porción
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien corpus, oris, n. : cuerpo
caeruleus, a, um : cerúleo, azulado rado, is, ere, rasi, rasum : afeitar, rasurar;
efficio, is, ere, effeci, effectum : ejecutar; lograr, praeter, : [adv.] excepto; [prep.] excepto
conseguir caput, itis, n. : cabeza
color, oris, m. : color; apariencia labrum, i, n. : labio
hic, haec, hoc : este, esta, esto superus‐a‐um : alto, elevado,
horridus‐a‐um : duro, espantoso, horrible

3
Antología CÉSA
26). Las caballerías de ambos ejércitos entablan combate

Equites hostium essedariique acriter proelio cum equitatu nostro in itinere


conflixerunt, ita tamen ut nostri omnibus partibus superiores fuerint atque eos
in silvas collesque compulerint. B.G. V, XV, 1.
Léxico.
eques, itis, m. : jinete, caballero noster, tra, trum : nuestro
hostis, is, m. : enemigo; extranjero omnis, e : todo
essedariique : ? pars, partis, f. : parte, porción
acriter, [adv.] fuertemente, severamente, partus, us, m. : parto, alumbramiento; fruto del
cruelmente parto
proelium, ii, n. : combate, batalla, lucha superior, oris : [comp. de superus] más alto,
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; como; más elevado, superior
aunque sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
equitatus, us, m. : caballería atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
noster, tra, trum : nuestro is, ea, id : él, este
in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra; in, : [prep.acus] a, hacia, para, contra;
(prep.abl.) en (prep.abl.) en
iter, itineris, n. : camino silua, ae, f. :bosque
conflixerunt : ? collis, is, m. : colina
ita, : [adv.] así, de este modo compello, is, ere, puli, pulsum : empujar;
tamen, : [adv.] sin embargo rechazar; obligar
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
manera que, tal que, tanto que; que; para que

27). Los Britanos realizan un ataque sorpresa

At illi, intermisso spatio (temporis), imprudentibus nostris atque occupatis


in munitione castrorum, subito se ex silvis eiecerunt, impetuque facto acriter
pugnaverunt. Duabus missis subsidio cohortibus a Caesare, (hostes) per medios
audacissime perruperunt seque inde incolumes receperunt. B.G. V, XV, 3‐4.
Léxico.
at, [conj.] pero, mas acriter, [adv.] fuertemente, severamente,
ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello cruelmente
intermitto, is, ere, misi, missum : entremeter; acriter, [adv.] fuertemente, severamente,
transcurrir; interrumpir; interrumpirse, cesar cruelmente
spatium, ii, n. : pista de carreras [circo]; pugno, as, are : combatir, luchar
espacio, distancia, tiempo duo, ae, o : dos
tempus, oris, n. : tiempo mitto, is, ere, misi, missum : enviar
imprudens, entis : imprudente subsidium, ii, n. : tropa de reserva; apoyo,
noster, tra, trum : nuestro refuerzo, socorro, defensa
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) cohors, ortis, f. : cohorte
occupatus, a, um : ocupado, atareado a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
occupo, as, are : ocupar; anticiparse; Caesar, aris, m. : César; emperador
apoderarse hostis, is, m. : enemigo; extranjero
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en per, : [prep.] a través de, por; durante
castra, orum, n. pl. : campamento militar medius, a, um : que está en medio, central,
subito, : [adv.] súbitamente, de improviso centro de
subitus, a, um : súbito, inesperado, repentino inde, : [adv] de allí; por ello; desde entonces
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos indo, is, ere, indidi, inditum : colocar; meter,

3
Antología CÉSA
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
introducir; aplicar, poner
silua, ae, f. :bosque
incolumis, e : incólume, sano, entero; sano y
impetus, us, m. : embestida, ataque, asalto;
salvo
ímpetu
recipio, is, ere, cepi, ceptum : retirar; recobrar;
facio, is, ere, feci, factum : hacer
recibir, aceptar; obtener
factum, i, n. : hecho, acción, empresa, obra

28). Táctica de combate de la caballería Britana

(Intellectum est) equites magno cum periculo proelio dimicare, propterea


quod illi consulto cederent et, cum paulum ab legionibus nostros removissent,
ex essedis desilirent et pedibus dispari proelio contenderent. B.G. V, XVI, 2.
Léxico.
intellectus, us, m. : inteligencia et, : [conj. coord. copul.] y
intelligo, is, ere, egi, ectum : comprender cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir aunque
eques, itis, m. : jinete, caballero paulum, : [adv.] un poco
magnus, a, um : grande ab, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c.
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; como; agente)
aunque legio, onis, f. : legión; ejército
periculum, i, n. : prueba, ensayo; riesgo, noster, tra, trum : nuestro
peligro remoueo, es, ere, moui, motum : apartar, alejar;
proelium, ii, n. : combate, batalla, lucha retirar
dimico, as, are : luchar, combatir, ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
pelear propterea : ? essedum, i, n. : eseda [carro de guerra celta],
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien carro
quod, : [adv.causal y completiva] porque; el desilio, is, ere, silui, sultum : saltar abajo, bajar
hecho de que saltando
ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello et, : [conj. coord. copul.] y
consulo, is, ere, sului, sultum : deliberar; pes, pedis, m. : pie, pata
castigar; consultar dispari : ?
consulto, as, are : deliberar, consultar proelium, ii, n. : combate, batalla, lucha
consultum, i, n. : decreto contendo, is, ere, tendi, tentum : tender;
cedo, is, ere, didi, ditum : retirarse, ceder disparar, lanzar; esforzarse; luchar, rivalizar

29) Combaten diseminados y con resevas escalonadas

Accedebat huc ut numquam conferti, sed rari magnisque intervallis


proeliarentur stationesque dispositas haberent, atque alios alii deinceps
exciperent integrique et recentes defatigatis succederent. B.G. V, XVI, 4.
Léxico.
accedo, is, ere, cessi, cessum : acercarse, habeo, es, ere, bui, bitum : tener
aproximarse; marchar contra atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
huc, : [adv.] acá, aquí, hacia aquí; hasta este alius, a, ud : uno... otro
punto; además de esto alius, a, ud : uno... otro
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal deinceps, : [adv.] a continuación, sin
manera que, tal que, tanto que; que; para que interrupción; sucesivamente; finalmente
numquam, : [adv.] nunca excipio, is, ere, cepi, ceptum : recoger, recibir;
sed, : [conj.adversativa] pero, mas, sin embargo suceder, continuar
rarus, a, um : espaciado, diseminado; raro integer, gra, grum : intacto, entero, íntegro

3
Antología CÉSA
magnus, a, um : grande
et, : [conj. coord. copul.] y
interuallum, , ‐i : intervalo, espacio, distancia
defatigo, as, are : cansar, fatigar, agotar
statio, onis, f. : estación, parada; postura; sitio,
succedo, is, ere, cessi, cessum : ir por debajo,
lugar; destacamento, guardia
ponerse debajo; subir, escalar; suceder; seguir,
reemplazar

30) Ataque de los Britanos a los forrajeadores

Meridie, cum Caesar pabulandi causa tres legiones atque omnem


equitatum cum C. Trebonio legato misisset, repente ex omnibus partibus ad
pabulatores advolaverunt, sic uti (hostes) ab signis legionibusque non
absisterent. B.G. V, XVII, 2.
Léxico.
meridies, ei, m. : mediodía; sur omnis, e : todo
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; como; pars, partis, f. : parte, porción
aunque partus, us, m. : parto, alumbramiento; fruto del
Caesar, aris, m. : César; emperador parto
pabulandi : ? ad, [prep.acc.] a, hacia, junto a; para
causa, ae, f. : causa, motivo; [causa tras gén. pabulatores : ?
valor final] para aduolo, as, are : llegar volando, precipitarse
tres, ium : tres sic, : [adv.] así, de este modo
legio, onis, f. : legión; ejército uti, = ut
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) utor, eris, i, usus sum : servirse de
omnis, e : todo hostis, is, m. : enemigo; extranjero
equitatus, us, m. : caballería ab, ab : (prep.abl) de, desde, a partir de; por (c.
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; como; agente)
aunque signum, i, m : signo, señal, marca; contraseña;
C, [= Caius, ii] m. : Gayo [abreviación] estandarte
legatus, i, m. : legado, embajador legio, onis, f. : legión; ejército
lego, as, are : delegar, enviar en misión; legar non, : [adv.] no
mitto, is, ere, misi, missum : enviar absisto, is, ere, stiti, ‐ : alejarse; abandonar,
repente, : [adv.] repentinamente, de repente renunciar a
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
LIBER VI
1). Los Druidas
In omni Gallia eorum hominum, qui aliquo sunt numero atque honore, genera sunt
duo... Sed de his duobus generibus alterum est druidum, alterum equitum. Illi rebus
divinis intersunt, sacrificia publica ac privata procurant, religiones interpretantur: ad
hos magnus adulescentium numerus disciplinae causa concurrit, magnoque hi sunt
apud eos honore. Nam fere de omnibus controversiis publicis privatisque constituunt,
et, si quod est admissum facinus, si caedes facta, si de hereditate, de finibus
controversia est, idem decernunt, praemia poenasque constituunt; B.G. VI, XIII, 1‐5

Vocabulario texto 1
in, prep. : (acc. o abl.) en sobre, a disciplina, ae, f. : disciplina, enseñanza
omnis, e : todo causa, ae, f. : causa, motivo; + Gén. : por
Gallia, ae, f. : Galia concurro, is, ere, curri, cursum : acudir,
is, ea, id : este, ‐a‐o apud, prép+acc : después de
homo, minis, m. : hombre nam, conj. : de hecho, pues.
qui, quae, quod, pr. rel : que, quien, cual fere, adv. : casi

3
Antología CÉSA
aliquis, a, id : pron‐ adj. Alguno‐a, cierto,
controuersia, ae, f.: controversia, discusión;
sum, es, esse, fui : ser, estar, existir
constituo, is, ere, tui, tutum : establecer,
numerus, i, m. : número
construir, instituir, sentenciar, disponer
atque, conj. : y,
si, conj. : si
honos, oris, m. : honor
quod, 1 pron. relat. : qui, quae, quod : que,
genus, eris, n. : raza, origen, especie, clase
quin, cual; 2 falso relat, este; 3. conj. : porque,
duo, ae, o : dos
ya que, que
sed, conj. : pero
admitto, is, ere, misi, missum : admitir,
de, prép. : de, desde
permitir, cometer,
hic, haec, hoc : este, ‐a ‐o
facinus, oris, n. : acció, acto, crimen
alter, era, erum : uno de los dos, el otro
caedes, is, f. : muerte, masacre
druides, um : m. : druidas
facio, is, ere, feci, factum : hacer
eques, itis, m. :caballero, jinete
hereditas, atis, f. : lherencia, sucesión
ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello
finis, is, f. : límite, lfin ; pl., fronteras
res, rei, f. : cosa, hecho, circunstancia, etc..
controuersia, ae, f. : controversia, l
diuinus, a, um : divino
idem, eadem, idem : el (la) mismo
intersum, es, esse, fui : participar, intervenir
decerno, is, ere, creui, cretum: decretar, decidir
sacrificium, ii, n. : sacrificio
praemium, ii, n. : recompensa, premio
publicus, a, um : público
poena, ae, f. : castigo
ac, conj. : y
priuatus, a, um : privado
procuro, as, are : ocuparse, cuidar,
religio, onis, f. : religión, misterio
interpretor, aris, ari : explicar, interpretar
ad, prép. : a, hacia
magnus, a, um : grande
adulescens, entis, m. : adolescente, joven
numerus, i, m. : número

2.) Hi certo anni tempore in finibus Carnutum, quae regio totius Galliae media habetur,
considunt in loco consecrato. Huc omnes undique, qui controversias habent,
conveniunt eorumque decretis iudiciisque parent. Disciplina in Britannia reperta atque
inde in Galliam translata esse existimatur, et nunc, qui diligentius eam rem cognoscere
volunt, plerumque illo discendi causa proficiscuntur. B.G. VI, XIII, 10‐11

Vocabulario texto 2
hic, haec, hoc : este, esta, esto decidir
certus, a, um : cierto, determinado, resuelto, decretum, i, n. : decisión, decreto
decidido iudicium, ii, n. : juicio, decisión
annus, i, m. : año pareo, es, ere, ui, itum: aparecer, mostrarse,
tempus, oris, n. : tiempo, momento, occasion. obedecer, atenerse.
in, prép. : (acc. o abl.) en sobre, a, contra disciplina, ae, f. : enseñanza, disciplina
finis, is, f. : límite, fin ; pl., fronteras Britannia, ae, f. : Britania ( Bretaña)
Carnutes, um, m. : los Carnutos reperio, is, ire, repperi, repertum: encontrar,
qui, quae, quod : que, quien cual, imaginar, inventar
regio, onis, f. : región, atque, conj. : y
totus, a, um : todo entero inde, adv. : de allí
medius, a, um: centro, medio Gallia, ae, f. : Galia
habeo, es, ere, bui, bitum : tener, considerar transfero, fers, ferre, tuli, latum: trasladar,
como transportar, transferir,
consido, is, ere, sedi, sessum : juntarse, existimo, as, are : estimar, considerar, creer
cogregarse, instalarse, nunc, adv. : ahora

3
Antología CÉSA
locus, i, m. : lugar,
qui, quae, quod, pr. rel : que, quien, cual
consecro, as, are : consagrar, reconocer como
diligentius, adv. : diligentemente
divino
res, rei, f. : cosa, hecho, circunstancia
huc, adv. : aquí
cognosco, is, ere, noui, nitum: conocer,
omnis, e : todo
aprender
undique, adv. : de todas partes,
uolo, uis, uelle : querer
controuersia, ae, f. : controversia, litigio
plerumque, adv. : por lo común
conuenio, is, ire, ueni, uentum : convenir, ser
ille, illa, illud : aquel –a‐o
objeto de acuerdo, reunirse
disco, is, ere, didici : aprender, instruir,
is, ea, id : este, ‐a‐o; ese –a‐o
estudiar
decerno, is, ere, creui, cretum : decretar,
causa, ae, f.: cause, motivo; + Gén. : por

3). Situación social y educación de los druidas.

Druides a bello abesse consuerunt neque tributa una cum reliquis pendunt;
militiae vacationem omniumque rerum habent immunitatem. Tantis excitati praemiis
et sua sponte multi in disciplinam conveniunt et a parentibus propinquisque
mittuntur. B.G. VI, XIV,1‐2

Vocabulario texto 3
druides, um : m. : druidas omnis, e : todo
a, prép. : de, por res, rei, f. : cosa, hecho, circunstancia, carga
bellum, i, n. : guerra habeo, es, ere, bui, bitum : tener, considerar
absum, es, esse, afui : estar ausente, faltar Immunitas –atis, f: inmunidad, exención
consuesco, is, ere, sueui, suetum: habituarse, tantus, a, um : tanto
acostumbrar, tener por costumbre excito, as, are: hacer salir, excitar, provocar,
ne, adv. : ... quidem: no; conj. + subj. : que praemium, ii, n. : recompensa, privilegios
(verbos de temor), para que no, que no et, conj. : y adv. también
(verbos de voluntad o intención) suus, a, um : adj‐pron.: suyo, su
neque, adv. : = y no sponte, inv. : sin ayuda, a voluntad
tributum, i, n. : tributo multus, a, um : gran numero (en pl. :
unus, a, um : uno solo, uno numeroso)
cum, inv. :1. Préposition + abl. = con 2. conj. in, prép. : (acc. o abl.) en a, sobre, contra
cuando, aunque, como, ... disciplina, ae, f. : ensechanza, disciplina
reliquus, a, um : restante conuenio, is, ire, ueni, uentum : acudir,
pendo, is, ere, pependi, pensum : pagar, convenir, ser objeto de un acuerdo
apreciar parens, entis, m. : padre, pariente,
militia, ae, f. : armada, milicia propinquus, a, um : allegado
uacatio, ionis, f. : exención, permiso

4) In primis hoc volunt persuadere, non interire animas, sed ab aliis post mortem
transire ad alios, atque hoc maxime ad virtutem excitari putant metu mortis neglecto.
Multa praeterea de sideribus atque eorum motu, de mundi ac terrarum magnitudine,
de rerum natura, de deorum immortalium vi ac potestate disputant et iuventuti
tradunt. B.G. VI, XIV, 5‐6

Vocabulario texto 4
in, prep. : (acc. o abl.) en sobre, contra, a metus, us, m. : miedo, temor
primus, a, um : primero neglego, is, ere, lexi, lectum : perder,
hic, haec, hoc : este, ‐a‐o despreciar
uolo, uis, uelle : querer multus, a, um : mucho ( pl. numeroso)
3
Antología CÉSA
persuadeo, es, ere, asi, asum : persuadir
praeterea, inv. : además de
non, neg. : no
de, prép. : de, desde
intereo, is, ire, ii, itum : morir, perecer
sidus, eris, n. : estrella, astro,
anima, ae, f. : alma,
is, ea, id : este, ‐a‐o; ese, ‐a‐o
sed, conj. : pero
motus, us, m. : movimiento
ab, prép. : de, por,
mundus, i, m. : monde
alius, a, ud : otro, un otro
terra, ae, f. : tierra
post, adv. : detrás, hacia atrás; prep. detrás de
magnitudo, ‐dinis, f. : gran, magnitud
mors, mortis, f. : muerte
res, rei, f. : lcosa, hecho, circunstancia
transeo, is, ire, ii, itum : pasar, transitar
natura, ae, f. : naturaleza
ad, prép. a, hacia
deus, i, m. : dios, divinidad
atque, conj. : y
immortalis, e : immortal
maxime, inv. : sobre todo, máximo
uis, ‐is, f. : fuerza
uirtus, utis, f.: valor, virtud
potestas, atis, f. : poder,
excito, as, are : excitar, provocar, producir,
disputo, as, are : disputar, argumentar
puto, as, are :estimar, pensar, creer
iuuentus, tutis, f. : juventud

5). Divinidades de los Galos.

Deum maxime Mercurium colunt. Huius sunt plurima simulacra: hunc omnium
inventorem artium ferunt, hunc viarum atque itinerum ducem, hunc ad quaestus
pecuniae mercaturasque habere vim maximam arbitrantur. Post hunc Apollinem et
Martem et Iovem et Minervam. De his eandem fere, quam reliquae gentes, habent
opinionem: Apollinem morbos depellere, Minervam operum atque artificiorum initia
tradere, Iovem imperium caelestium tenere, Martem bella regere. Huic, cum proelio
dimicare constituerunt, ea quae bello ceperint plerumque devovent: cum superaverunt,
animalia capta immolant reliquasque res in unum locum conferunt. . B.G. VI, XVII, 1‐3

Vocabulario texto 5
deus, i, m. : le dieu reliquus, a, um : restante
maxime, inv. : máximo, muchísimo gens, gentis, f. : tribu, familia, naciones
Mercurius, ii, m. : Mercurio habeo, es, ere, bui, bitum : tener, considerar
colo, is, ere, colui, cultum : venerar, cultivar como
hic, haec, hoc : este, ‐a‐o opinio, onis, f : opinión, ilusión
sum, es, esse, fui : ser, estar, existir, hay morbus, i, m. : enfermedad
plurimus, a, um : superl. de multus: muy depello, is, ere, puli, pulsum : expulsar
numeroso opus, operis, n. : trabajo
simulacrum, i, n. : imagen, efigie artificium, ii, n. : el arte, oficio
omnis, e : todo initium, ii, n. : principio
inventor –is, m: inventor, creador trado, is, ere, didi, ditum : transmitir
ars, artis, f. : talento, arte, técnica imperium, ii, n. : poder, imperio
fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar, considerar, caelestis, e : celeste, del cielo
uia, ae, f. : via, camino teneo, es, ere, ui, tentum : tener, dirigir,
atque, conj. : y bellum, i, n. : guerra
iter, itinerario, ruta, rego, is, ere, rexi, rectum : regir, dirigir
dux, ducis, m. : jefe, guía cum, inv. :1. Prep. con 2. conj., cuando, aunque,
ad, prép. : a, hacia ante porque, como, ...
quaestus, us, m. : adquisición, proelium, ii, n. : combate
pecunia, ae, f. : dinero mercatura‐ dimico, as, are : combatir, luchar,
ae f: negocio, mercancia constituo, is, ere, tui, tutum: decidir, construir,
habeo, es, ere, bui, bitum : tener, considerar disponer...

3
Antología CÉSA
uis, ‐is, f. : fuerza
capio, is, ere, cepi, captum : coger, tomar
magnus, a, um : grande
plerumque, adv. : la mayor parte del tiempo
arbitror, aris, ari, atus sum : pensar, luzgar
deuoueo, es, ere, uoui, uotum : dedicar,
post, adv. : detrás después; prép. : + Acc.
inmolar, someter a sortilegios
después de, detrás de
supero, as, are : vencer
Apollo, inis, m. : Apolo
animal, alis, n. : ser viviente, animal
et, conj. : y
immolo, as, are : sacrificar
Mars, Martis, m. : Marte
in, prep. : en sobre, contra, a
Iuppiter, Iouis, m. : Júpiter
unus, a, um : uno solo, uno
Minerua, ae, f. : Minerva
locum, i, m. : lugar
dem, eadem, idem : el (la) mismo
fere, adv. : casi

6) Origen y otras costumbres de los galos.

Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant idque ab druidibus proditum


dicunt. Ob eam causam spatia omnis temporis non numero dierum sed noctium
finiunt; dies natales et mensum et annorum initia sic observant ut noctem dies
subsequatur. In reliquis vitae institutis hoc fere ab reliquis differunt, quod suos liberos,
nisi cum adoleverunt, ut munus militiae sustinere possint, palam ad se adire non
patiuntur filiumque puerili aetate in publico in conspectu patris adsistere turpe
ducunt. . B.G. VI, XVIII, 1‐3

Vocabulario texto 6
Gallus, i, m. : Galo in, prép. : (acc. o abl.) en, sobre, contra, a
se, pron. réfl. : se, reliquus, a, um : restante
omnis, e : todo uita, ae, f. : vida
ab, prép. : : de, desde, por, institutum, i, n. : costumbre, organización,
Dis, Ditis, m. : Dis, o Plutón institución
pater, tris, m. : padre, senador hic, haec, hoc : este, ‐a‐o
prognatus, a, um : descendiente, differo, fers, ferre, distuli, dilatum : dispersar,
praedico, as, are : decir diferir, ser diferente
públicamente, proclamar quod, 1. pron. relat. nom. o acc. n sing. : que 2.
praedico, is, ere, dixi, dictum : decir antes, falso rel. = este 3. conj.: porque, el hecho de que,
pronosticar, notificar que
is, ea, id : este, ‐a‐o; ese, ‐a‐o suus, a, um : adj‐pron.: suyo, el suyo
druides, um : m. : druidas liber, era, erum : libre
prodo, is, ere, didi, ditum: publicar, transmitir liberi, orum, m. pl. : hijos
dico, is, ere, dixi, dictum : decir, afirmar, nisi, conj. : si no; excepto, a no ser que
celebrar, arengar cum, inv. :1. Prep. + abl. = con 2. conj. = cuando,
ob, prép. + acc : a causa de aunque, porque, como, ...
causa, ae, f. : causa, motivo, + Gén. : por adolesco, is, ere, leui, adultum : crecer,
spatium, ii, n. : distancia, espacio, desarrollarse
tempus, oris, n. : momento, tiempo, ocasión, munus, eris, n.: oficio, gargo, espectáculo
situación público
non, neg. : no militia, ae, f. : armada, milicia
numerus, i, m. : número sustineo, es, ere, tinui, tentum : soportar
dies, ei, m. et f. : día possum, potes, posse, potui : poder
sed, conj. : pero, sino palam, adv. : públicamante
nox, noctis, f. : noche adeo, is, ire, ii, itum : ir, dirigirse

3
Antología CÉSA
finio, is, ire, iui, itum : delimitar, acabar
patior, eris, i, passus sum : soportar, permitir
natalis, e : natal, aniversario
filius, ii, m. : hijo
et, conj. : y. adv. también
puerilis, e : infantil
mensus, us, m. : meses
aetas, atis, f. : tiempo, edad, época
annus, i, m. : año
publicus, a, um : público
initium, ii, n. : comienzo, inicio
conspectus, us, m. : vista
sic, adv. : así ; sic... ut : de modo ...que
adsisto, is, ere, stiti : asistir, estar cerca de, estar
obseruo, as, are : observar
de pie,
ut, conj. : cuando, porque, para que, que,
turpis, e : vergonzoso
.....adv. : como
duco, is, ere, duxi, ductum : tirar, considerar,
nox, noctis, f. : noche
conducir
subsequor, eris, i, secutus sum : seguir,

LIBER VII.
1) César abandona la Galia
Quieta Gallia, Caesar, ut constituerat, in Italiam proficiscitur. Ibi cognoscit de Clodii
caede, de senatusque consulto certior factus dilectum tota provincia habere instituit.
Eae res in Galliam Transalpinam celeriter perferuntur. Bellum Gallicum, VII, I, 1‐2

Vocabulario texto 1.
quiesco, is, ere, quieui, quietum :descansar, senatus, us, m. : senado
dormir, pacificar consultum, i, n. : decreto
Gallia, ae, f. : Galia certus, a, um : cierto, manifiesto, sabedor,
Caesar, aris, m. : César, determinado, fijado
ut, conj. : cuando, porque, para que, que; adv. : facio, is, ere, feci, factum : hacer
como, así que
constituo, is, ere, tui, tutum : determinar, dilectus, us, m. : leva,
resolver,construir, colocar totus, a, um : todo entero
in, prep. : (acc. o abl.) en, sobre, contra, a, prouincia, ae, f. : provincia
hacia habeo, es, ere, bui, bitum : tener,
Italia, ae, f. : Italia instituo, is, ere, tui, tutum : organizar,
proficiscor, eris, i, fectus sum : partir, marchar establecer, decidir.
ibi, adv. : allí is, ea, id : este, ‐a‐o
cognosco, is, ere, noui, nitum : aprender, res, rei, f. : cosa, hecho, circunstancia
conocer, saber Transalpinus, a, um : transalpino
de, prép. + abl. : de celeriter, inv. : rapidamente
Clodius, i, m. : Clodio perfero, fers, ferre, tuli, latum : llevar
caedes, is, f. : muerte, masacre

2) Los jefes galos convocan una reunión urgente

Hac impulsi occasione, liberius atque audacius de bello consilia inire incipiunt.
Principes Galliae, indictis conciliis silvestribus ac remotis locis, queruntur de Acconis
morte. Bellum Gallicum, VII, I, 3‐4

Vocabulario texto 2
hic, haec, hoc : este,‐a‐o princeps, ipis, n. m. t adj. : primero, príncipe,
impello, is, ere, puli, pulsum : impulsar, mover jefe, emperador
occasio, onis, f. : occasion, momento Gallia, ae, f. : la Galia
liber, era, erum : libre indico, is, ere, dixi, dictum : declarar, convocar,
at, conj. : pues concilium, ii, n. : asamblea

4
Antología CÉSA
atque, conj. : y
silvester‐is, f: silvestre
audax, acis : audacia
ac, conj. : y
de, prép. + abl. : de
remotus, a, um : lejos de (ab y abl.); remoto (ab
bellum, i, n. : guerra
y abl.)
consilium, ii, n. :deliberación, consejo, plan
locus, i, m. : lugar,
ineo, is, ire, ii, itum : tomar, planear.
queror, eris, i, questus sum : quejarse
incipio, is, ere, cepi, ceptum : 1 – comenzar,
Acco, onis, m. : Acón
mors, mortis, f. : muerte

3). Piden un voluntario para iniciar la guerra

Miserantur communem Galliae fortunam; omnibus pollicitationibus ac praemiis


deposcunt qui belli initium faciant et sui capitis periculo Galliam in libertatem
vindicent. Bellum Gallicum, VII, I, 5

Vocabulario texto 3
miseror, aris, ari : lamentar, initium, ii, n. : comienzo, inicio
communis, e : común accessible, afable facio, is, ere, feci, factum : hacer
Gallia, ae, f. : la Galia et, conj. : y; adv. también
fortuna, ae, f. : fortuna, suerte suus, a, um : pronom ‐adj. : suyo;
omnis, e : todo caput, itis, n. : cabeza
pollicitatio‐ nis, f : promesa periculum, i, n. : peligro
ac, conj. : y in, prép. : (acc. o abl.) en sobre, contra, a
praemium, ii, n. : remcompensa, premio libertas, atis, f. : libertad
deposco, is, ere, depoposci, ‐ : reclamar, exigir uindico, as, are : revindicar, reclamar
bellum, i, n. : guerra

4) Los Carnutes se ofrecen voluntarios

His rebus agitatis, profitentur Carnutes se nullum periculum communis salutis


causa recusare et, ne res efferatur, ut iureiurando ac fide sanciatur petunt. Bellum
Gallicum, VII, II, 1‐2

Vocabulario texto 4
hic, haec, hoc : este‐a‐o et, conj. : y. adv. también
res, rei, f. : cosa, hecho, ne, adv. : ... quidem : no, ni siquiera ; conj. : que
circunstancia, (verbes temor), para que no, que no (verbos de
agito, as, are : discutir, oponerse
profiteor, eris, eri, fessus sum : declarar voluntad
asegurar, effero, fers, ferre, extuli, elatum : divulgar,
Carnutes, um, m. : Carnutes ut, conj. : cuando, después que, porque, para
se, pron. réfl. : se, que, que, adv. : como
nullus, a, um : ningún iusiurandum –i n: juramento
periculum, i, n. : peligro, fides, ei, f. : promesa,
communis, e : común, accesible a todos sancio, is‐ire sanxi, sanctum: consagrar,
salus, utis, f. : salvación prohibir, sancionar
causa, ae, f. : causa, motivo peto, is, ere, iui, itum : pedir,
recuso, as, are : rehuir, reclamar contra

4
Antología CÉSA
5). La asamblea se disuelve

4
Antología CÉSA
Tum, conlaudatis Carnutibus, dato iureiurando ab omnibus qui aderant, tempore
eius rei constituto, ab concilio disceditur. Bellum Gallicum, VII, II, 3

Vocabulario texto 5
tum, adv. : entonces tempus, oris, n. : tiempo, momento, instante
conlaudo, as, are : alabar, aplaudir is, ea, id : este, ‐a‐o
Carnutes, um, m. : Carnutes res, rei, f. : cosa, hecho, circunstancia
do, das, dare, dedi, datum : dar constituo, is, ere, tui, tutum: determinar,
iusiurandum –i n: juramento señalar. establecer.
ab, prép. : de, por concilium, ii, n.: asamblea
omnis, e : todo discedo, is, ere, cessi, cessum : marcharse,
qui, quae, quod : que ; interr. qué ? el cuál ? disolver,
adsum, es, esse, adfui : estar presente, asistir

6 ) Los Carnutes comienzan la revuelta


Ubi ea dies venit, Carnutes, Cenabum, signo dato, concurrunt civesque Romanos
qui negotiandi causa ibi constiterant interficiunt bonaque eorum diripiunt. Celeriter ad
omnes Galliae civitates fama perfertur. Bellum Gallicum, VII, III, 1‐2

Vocabulario texto 6
ubi, adv. : donde; conj. cuando ibi, adv. : allí
is, ea, id , este‐a‐o; ese‐a‐o consisto, is, ere, stiti : establecer
dies, ei, m. et f. : día interficio, is, ere, feci, fectum : matar
uenio, is, ire, ueni, uentum : venir bonus, a, um : bueno
Carnutes, um, m.: Carnutes diripio, is, ere, ripui, reptum : robar
Cenabum, i, n. : Orléans celeriter, inv. : rápidemente
signum, i, n. : señal ad, prép. : a, hacia
do, das, dare, dedi, datum : dar omnis, e : todo
concurro, is, ere, curri, cursum : correr Gallia, ae, f. : la Galia
ciuis, is, m. : ciudadano ciuitas, atis, f. : ciudad, estado
Romanus, a, um : Romano fama, ae, f. : lnoticia, rumor, reputación
qui, quae, quod, pr. rel : que, cual, quien perfero, ‐tuli –latum: llevar hasta un sitio,
negotior, aris, ari : negociar cumplir, soportar
causa, ae, f. : causa, motivo; prep. por

7) El arverno Vercingetórix secunda la rebelión.


Simili ratione ibi Vercingetorix, Celtilli filius, Arvernus, summae potentiae
adulescens, cuius pater principatum Galliae totius obtinuerat et ob eam causam, quod
regnum appetebat, ab civitate erat interfectus, convocatis suis clientibus, facile
incendit. Bellum Gallicum, VII, IV, 1 .

Vocabulario texto 7
similis, e : igual, similar is, ea, id : este‐a‐o; ese –a‐o
ratio, onis, f. : razón, razonamiento causa, ae, f. : causa, motivo; + Gén. : por
ibi, adv. : allí regnum, i, n. : reino, trono,
Vercingetorix, igis, m. : quod: conj porque, el hecho de que; pron.
Vercingétorix relativo: que cual quien
Celtillus –i Celtilo appeto, is, ere, i(u)i, itum : apetecer,
filius, ii, m. : hijo atacar,ansiar, desear.
Aruernus, i, m. : arverno

4
Antología CÉSA
summus, a, um : muy grande
ab, prép. : de, por
potentia, ae, f. : fuerza, poder.
ciuitas, atis, f. : ciudad, estado
adulescens, entis, m. : joven, adolescente
sum, es, esse, fui : ser, estar, existir
qui quae quod, pron. relatif , que, cual, quien
interficio, is, ere, feci, fectum : morir
pater, tris, m. : padre
conuoco, as, are : convocar
principatus, us, m. : primacía, primer lugar
suus, a, um : pron‐adj. : suyo –a‐o
Gallia, ae, f. : Galia
cliens, entis, m. : cliente
totus, a, um : todo entero
facile, adv. : fácilmente
obtineo, es, ere, tinui, tentum : obtener,
facilis, e : fácil
conservar
incendo, is, ere, cendi, censum : encender,
et, conj. : y. adv. también
excitar, enardecer
ob, prép. : a causa de

8) Los jefes de su pueblo le expulsan de la ciudad


Cognito eius consilio, ad arma concurritur. Prohibetur ab Gobannitione, patruo
suo, reliquisque principibus. Expellitur ex oppido Gergovia; non desistit tamen, atque
in agris habet dilectum egentium ac perditorum. Bellum Gallicum, VII, IV, 2‐3

Vocabulario texto 8
cognosco, is, ere, noui, nitum : conocer, saber, expello, is, ere, puli, pulsum : buscar, expulsar.
instruir ex, prép. : de, desde
is, ea, id : este –a‐o; ese –a‐o oppidum, i, n. : fortaleza, ciudad fortificada
consilium, ii, n. : asamblea, deliberación, Gergovia –ae,f: Gergovia
consejo, plan non, neg. : no
ad, prép. : a, hacia. desisto, is, ere, destiti, destitum : renunciar,
arma, orum, n. : armas desistir, + inf : cesar de.
concurro, is, ere, curri, cursum: acudir, correr tamen, adv. : sin embargo
prohibeo, es, ere, bui, bitum: prohibir, atque, conj. : y
impedir ab, prép. : de, por, in, prép. : (acc. o abl.) en, sobre, a, contra
Gobannitio –nis, f: Gobanición. ager, agri, m. : campo, tierra,
patruus, i, m. : tío habeo, es, ere, bui, bitum : tener,
suus, a, um : pron‐adj. Suyo, su dilectus, us, m. : leva .
reliquus, a, um : restante egeo, es, ere, egui : carecer de
princeps, ipis, n. m. y adj. : primero, principal, egens –ntis: falto, necesitado,
jefe, perdo, is, ere, didi, ditum : destruir,perder

9) Pero Vercingétorix es nombrado rey


Hortatur ut communis libertatis causa arma capiant, magnisque coactis copiis,
adversarios suos, a quibus paulo ante erat eiectus, expellit ex civitate. Rex ab suis
appellatur. Bellum Gallicum, VII, IV, 4‐5

Vocabulario texto 9
hortor, aris, ari : animar, exhortar, arengar suus, a, um : pron‐adj. : suyo, su
ut, conj. : cuando, después que, porque, para a, prép. : de, por, a
que, que; adv. : como qui, quae, quod : que; interr. qué ? l
communis, e : común, accesible a todo, paulo, adv. : poco
libertas, atis, f. : libertad ante, prép. delante de, ; adv. adelante
causa, ae, f. : causa, motivo; prep.. por sum, es, esse, fui : ser, estar existir
arma, orum, n. : armas eicio, is, ere, eieci, eiectum : expulsar, echar
capio, is, ere, cepi, captum : tomar expello, is, ere, puli, pulsum : expulsar

4
Antología CÉSA
magnus, a, um : grande
ex, prép. : de, desde
cogo, is, ere, egi, actum : reunir, concentrar,
ciuitas, atis, f. : ciudad
forzar
rex, regis, m. : rey, jefe
copia, ae, f. : abundancia, (pl. riquezas, tropas). appello, as, are : llamar, proclamar.
aduersarius, ii, m. : adversario

10) Vercingétorix encabeza la rebelión de toda la Galia


Celeriter sibi Senones, Parisios, Pictones, Cadurcos, Turonos, Aulercos,
Lemovices, Andes reliquosque omnes qui Oceanum attingunt, adiungit; omnium
consensu ad eum defertur imperium. Qua oblata potestate, omnibus his civitatibus
obsides imperat, certum numerum militum ad se celeriter adduci iubet. Bellum
Gallicum, VII, IV, 6‐7

Vocabulario texto 10
celeriter, inv. : rápidamente consensus, us, m. : acuerdo, consenso
se, pron. réfl. : se, ad, prép. hacia, ante
Senones, um, m. : Sénones is, ea, id : este‐a‐o; ese‐a‐o
Parisius‐i : parisios defero detuli delatum: confiar
Pictones : pictones imperium, ii, n. : poder absoluto, imperio
Cadurcus‐i : cadurcos offero, fers, ferre, obtuli, oblatum: ofrecer, dar.
Turonus‐i : turonos potestas, atis, f. : poder, potestad
Aulercus‐i : aulercos hic, haec, hoc : este, ‐a‐o
Lemovices : lemovices ciuitas, atis, f. : ciudad
Andes, ium, m. : Andes obses, idis, m. : rehén
reliquus, a, um : restante impero, as, are : ordenar, exigir.
omnis, e : todo certus, a, um : cierto, determinado.
qui, quae, quod, pr. rel : quien, numerus, i, m. : lnúmero
que. miles, itis, m. : soldado
Oceanus, i, m. : Océano
attingo, is ere, tigi, tactum : atender, tocar, adduco, is, ere, duxi, ductum : llevar,
colindar iubeo, es, ere, iussi, iussum : mandar,
adiungo, is, ere, iunxi, iunctum : atraer,

11) Vercingétorix establece una rígida disciplina


Summae diligentiae summam imperii severitatem addit; magnitudine supplicii
dubitantes cogit. Nam, maiore commisso delicto, igne atque omnibus tormentis necat;
leviore de causa, auribus desectis aut singulis effossis oculis, domum remittit, ut sint
reliquis documento et magnitudine poenae perterreant alios. Bellum Gallicum, VII, IV, 9‐
10

Vocabulario texto 11
summus, a, um : muy grande causa, ae, f. : causa, motivo, + Gén. : por
diligentia, ae, f. : diligencia auris, is, f. : oreja
imperium, ii, n. : imperio, poder (absoluto) nam, conj. : pues,
seueritas, atis, f. : lseveridad, austeridad
addo, is, ere, didi, ditum : añadir, agregar
magnitudo, dinis, f. : grande, magnitud
supplicium, i, n. : suplicio
dubito, as, are : dudar
cogo, is, ere, egi, actum : obligar, reunir,

4
Antología CÉSA
deseco –secui ‐sectum: cortar,
aut, conj. : o
singuli, ae, a : pl. uno a uno, sendo,
cada uno effodio, is, ere, fodi, fossum:
sacar, extraer oculus, i, m. : ojo
domus, us, f. : lcasa
remitto, is, ere, misi, missum:
enviar, renunciar, abandonar

4
Antología CÉSA
maior, oris : mayor
ut, conj. , cuando, que, porque, para que, a
committo, is, ere, misi, missum : enfrentar,
finde que.; adv. : como
tolerar, confiar, cometer
sum, es, esse, fui : ser, estar, existir
delictum, i, n. : delito
reliquus, a, um : restante
ignis, is, m. : fuego
documentum, i, n. : ejemplo, modelo,
atque, conj. : y
et, conj. : y. adv. también
omnis, e : todo
magnitudo, dinis, f. : grande
tormentum, i, n. : tormento,
poena, ae, f. : castigo,
neco, as, are : matar
perterreo, ‐ui‐itum: aterrar, atemorizar
leuis, e : leve
alius, a, ud : otro.
de, prép.: de, desde

12) Vercingétorix divide su ejército en dos

His suppliciis celeriter coacto exercitu, Lucterium Cadurcum, hominem summae


audaciae, cum parte copiarum in Rutenos mittit; ipse in Bituriges proficiscitur. Eius
adventu Bituriges ad Haeduos legatos mittunt. Bellum Gallicum, VII, V, 1‐2.

Vocabulario texto 12
hic, haec, hoc : este, esta, esto in, : prep. a, hacia, para, contra; en
supplicium, supplicii, n. : súplica, ruego; Rutenus, ‐i, m.: Ruteno
sacrificio; castigo, suplicio mitto, ‐is, mittere, misi, missum : enviar
celeriter, [adv.] rápidamente ipse, ipsa, ipsum : mismo, ‐a; él mismo, ella
cogo, ‐is, cogere, coegi, coactum : empujar; misma, ello mismo
reunir; recoger; obligar Bituriges, Biturigum, m. pl.: Bitúriges
exercitus, ‐us, m. : ejército proficiscor, proficisceris, proficisci, profectus
Lucterius, Lucterii, m.: Lucterio sum :[v.deponente] partir, marcharse, salir;
Cadurcus, ‐i, m.: Cadurco proceder, depender.
homo, hominis, m. : hombre is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello (Pr.
summus, ‐a, ‐um : [superl.] el más alto, la anafórico)
parte más importante o más elevada aduentus, ‐us, m. : llegada
audacia, ‐ae, f. : audacia Bituriges, Biturigum, m. pl.: Bitúriges
cum, : prep. con; conj. : cuando, como, aunque, ad, : prp. a, hacia, junto a; para
ya que, puesto que Haeduus, ‐i: eduo (pueblo de la Galia)
pars, partis, f. : parte, porción legatus, ‐i, m. : legado, embajador
copia, ‐ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, lego, ‐is, legere, legi, lectum : reunir, coger,
tropas recoger; escoger; llevarse, robar; leer

4
Antología CÉSA

CÉSAR BELLUM CIVILE

LIBER I

1. El Senado, tras algunas discusiones, decide que César debe licenciar sus
tropas.

[6] Sic vocibus consulis, terrore praesentis exercitus, minis amicorum Pompei
plerique compulsi, inviti et coacti Scipionis sententiam sequuntur: uti ante certam
diem Caesar exercitum dimittat; si non faciat, eum adversus rem publicam
facturum videri. Bellum civile, 1, 2, VI-VII.

Léxico
sic, : [adv.] así, de este modo sequor, eris, i, secutus sum : seguir;
uox, uocis, f. : voz; tono, acento uti, = ut
consul, is, m. : cónsul ante, [adv.] antes, delante; [prep.] delante
terror, oris, m. : terror, temblor de, antes de
praesens, entis : presente, certus, a, um : cierto, decidido
actual,cercano exercitus, us, m. : ejército dies, ei : [m. y f.] día
mina, : [sobre todo en plural, minae, Caesar, aris, m. : César; emperador
arum] amenazas dimitto, is, ere, misi, missum : dispersar;
amicus, i, m. : amigo despedir; dejar escapar; abandonar; perdonar
Pompeius-i : Pompeyo si, : [conj.condicional] si
plerique, aeque, aque : el mayor número; non, : [adv.] no
muchos facio, is, ere, feci, factum : hacer
compello, is, ere, puli, pulsum : empujar; is, ea, id : él, este
rechazar; obligar aduersus, a, um : contrario; [ prep.] contra
invitus-a-um : de mala gana, obligado res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
et, : [conj. coord. copul.] y publicus, a, um : público; común
cogo, is, ere, egi, actum : reunir; recoger; obligar uideo, es, ere, uidi, uisum : ver; concebir, juzgar
Scipio, onis, m. : Escipión
sententia, ae, f.: opinión; sentencia proposición

2. Mientras César espera en Rávena respuesta, el Senado vuelve a reunirse.

Profugiunt statim ex urbe tribuni plebis seseque ad Caesarem conferunt. Is eo


tempore erat Ravennae exspectabatque suis lenissimis postulatis responsa, si qua
hominum aequitate res ad otium deduci posset. Bellum civile, 1, 5. V

Léxico
profugio, is, ere, profugi, profugitum : Rauenna, ae, f. : Ravena [ciudad de la Galia
huir, escaparse; abandonar Cisalpina]
statim, : [adv.] a pie firme; al punto exspecto, as, are, aui, atum : esperar, aguardar,

I
Antología CÉSA

ex, : [prep.] de, desde, a partir desear


de urbs, urbis, f. : ciudad; Roma suus, a, um : su, suyo
tribunus, i, m. : tribuno lenis -e : dulce, moderado, apacible
plebs, plebis, f. : plebe postulo, as, are : pedir; acusar
sese, : [pron. reflexivo] a si mismo, a él/ellos responsum, i, n. : respuesta
mismos si [conj.]: si
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para qui, quae, quod : cual, que, quien
Caesar, aris, m. : César; emperador homo, minis, m. : hombre
confero, fers, ferre, tuli, latum : llevarr; dirigirse aequitas, atis, f. : equidad
a; aportar, entregar is, ea, id : él, este res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
tempus, oris, n. : tiempo res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber otium, ii, n. : ocio, descanso; inactividad

3. César exhorta a sus tropas y parte hacia Rímini.

[7] Hortatur, cuius imperatoris ductu VIIII annis rem publicam felicissime
gesserint plurimaque proelia secunda fecerint, omnem Galliam Germaniamque
pacaverint, ut eius existimationem dignitatemque ab inimicis defendant.
Conclamant legionis XIII, quae aderat, milites (hanc enim initio tumultus
evocaverat, reliquae nondum convenerant): sese paratos esse imperatoris sui
tribunorumque plebis iniurias defendere. Bellum civile, 1, 7, VII-VIII

[8] Cognita militum voluntate Ariminum cum ea legione proficiscitur, ibique


tribunos plebis, qui ad eum confugerant, convenit. Reliquas legiones ex hibernis
evocat et subsequi iubet. . Bellum civile, 1, 8, I

Léxico
hortor, aris, ari : animar, exhortar, incitar tumultus, us, m. : tumulto, desorden, alboroto;
qui, quae, quod : [relat.] cual, que sublevación
imperator, oris, m. : general; emperador reliquus, a, um : restante
ductus, us, m. : gobierno, mando; trazado nondum, : [adv.] aún no, todavía no
annus, i, m. : año conuenio, is, ire, ueni, uentum : acudir, reunirse;
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto convenir
publicus, a, um : público; común sese, : [pron. reflexivo reduplicado] se, a si
felix-cis : feliz mismo, a él/ellos mismos
gero, is, ere, gessi, gestum : llevar; paro, as, are : preparar
producir, hacer; servir sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
plurimi, ae, a : [pl. superlativo de suus, a, um : su, suyo
multi] muchísimos, los más numerosos tribunus, i, m. : tribuno
proelium, ii, n. : combate, batalla plebs, plebis, f. : plebe
secundus, a, um : siguiente, segundo; favorable, iniuria, ae, f. : injusticia, injuria
propicio defendo, is, ere, fendi, fensum : alejar, rechazar;
facio, is, ere, feci, factum : hacer defender
omnis, e : todo cognosco, is, ere, noui, notum : conocer, aprender
Gallia, ae, f. : Galia miles, itis, m. : soldado

I
Antología CÉSA

Germania, ae, f. : Germania uoluntas, atis, f. : voluntad, intención, deseo


paco 1ª: pacificar Ariminus-i : Rímini
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
manera que, tal que, tanto que; que; para que aunque proficiscor, eris, i, fectus sum : partir,
is, ea, id : él, este marcharse, salir; proceder
existimatio-nis f. : estimación ibi, : [adv.] allí
dignitas, atis, f. : dignidad, virtud ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
ab, ab : (prep.) de, desde; por confugio, is, ere : refugiarse; recurrir
inimicus, a, um : enemigo conuenio, is, ire, ueni, uentum : acudir, reunirse;
defendo, is, ere, fendi, fensum : alejar, rechazar; encontrar
defender ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
conclamo, as, are : gritar; llamar, invocar hibernum, : [sólo en plural: hiberna, orum]
legio, onis, f. : legión; ejército campamento de invierno
adsum, es, esse, adfui : estar presente, asistir et, : [conj. coord. copul.] y
miles, itis, m. : soldado subsequor, eris, i, secutus sum : seguir de cerca;
hic, haec, hoc : este, esta, esto acompañar;
enim, : [conj. ] en efecto, pues iubeo, es, ere, iussi, iussum : ordenar, mandar
initium, ii, n. : principio, comienzo
evoco 1ª: llamar, invocar

4. César continúa las negociaciones con Pompeyo.

Acceptis mandatis Roscius cum Caesare Capuam pervenit ibique consules


Pompeiumque invenit; postulata Caesaris renuntiat. [2] Illi re deliberata
respondent scriptaque ad eum mandata per eosdem remittunt, quorum haec erat
summa: [3] Caesar in Galliam reverteretur, Arimino excederet, exercitus dimitteret;
quae si fecisset, Pompeium in Hispanias iturum. [4] Interea quoad fides esset data
Caesarem facturum, quae polliceretur, non intermissuros consules Pompeiumque
dilectus. Bellum civile, 1, 10. I-IV

Léxico
accipio, is, ere, cepi, ceptum : recibir, aprender sum, es, esse, fui : ser, estar
mandatum-i, n: encargo, mandato, summus, a, um : [superl.] el más alto,
instrucción Roscius-i, m : Roscio [legado de summa-ae, f: parte esencial, conjunto; contenido
César]
cum, : [prep.] con; [ conj.] cuando; como; in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
aunque Gallia, ae, f. : Galia
Caesar, aris, m. : César; emperador reuertor, eris, i, reuersus sum : volver, regresar
Capua, ae, f. : Capua Ariminus-i, m : Rímini
peruenio, is, ire, ueni, uentum : llegar excedo, is, ere, cessi, cessum : salir de, retirarse
ibi, : [adv.] allí de; abandonar
consul, is, m. : cónsul exercitus, us, m. : ejército
Pompeius, i, m. : Pompeyo dimitto, is, ere, misi, missum : dispersar;
inuenio, is, ire, ueni, uentum : despedir; licenciar;
encontrar; descubrir si, : [conj.condicional] si
postulatum-i (=postulatio-nis) n : súplica,

I
Antología CÉSA

petición, reclamación facio, is, ere, feci, factum :


renuntio 1ª : informar, comunicar, hacer Pompeius, i, m. :
ille, illa, illud : aquel, aquella, Pompeyo Hispania-ae f :
aquello res, rei, f. : cosa, hecho, Hispania
asunto delibero, as, are : deliberar; eo, is, ire, iui, itum : ir
decidir interea, : [adv.] entretanto, mientras
respondeo, es, ere, di, sum : responder, quoad : [conj] hasta donde, hasta que, mientras
contestar fides, ei, f. : fe, confianza, lealtad
scribo, is, ere, scripsi, scriptum : escribir do, das, dare, dedi, datum : dar
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para polliceor, eris, eri, pollicitus sum :
is, ea, id : él, este proponer, ofrecer; prometer
per, : [prep.] a través de, por non, : [adv.] no
idem eadem idem : mismo, el mismo intermitto –misi-missum : transcurrir;
remitto, is, ere, misi, missum : reenviar; interrumpir, separar
abandonar; remitir, Pompeius, i, m. : Pompeyo
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien diligo, is, ere, legi, lectum : amar, apreciar
hic, haec, hoc : este, esta, esto dilectus-us ( delectus-us) m: elección; leva
o reclutamiento

5. Condiciones arbitrarias de Pompeyo, desesperanza de paz


Erat iniqua conditio postulare, ut Caesar Arimino excederet atque in
provinciam reverteretur, ipsum et provincias et legiones alienas tenere; exercitum
Caesaris velle dimitti, dilectus habere; [2] polliceri se in pro- vinciam iturum
neque, ante quem diem iturus sit, definire, ut, si peracto consulatu Caesaris non
profectus esset, nulla tamen mendaci religione obstrictus videretur. [3]Tempus
vero colloquio non dare neque accessurum polliceri magnam pacis desperationem
adferebat. Bellum civile, 1, 11. I-III

Léxico
sum, es, esse, fui: ser, estar existir dies, ei : [m. y f.] día
iniquus, a, um : desigual; injusto definio, is, ire, iui, itum : limitar; determinar,
conditio,onis, f.: condición; acuerdo, definir
postulo, as, are : pedir; acusar si, : [conj.] si
ut:[conj]como; cuando; aunque;de tal perago, is, ere, egi, actum: acabar; exponer
manera que, tal que; que;para que consulatus, us, m. : consulado
Caesar, aris, m. : César; emperador non, : [adv.] no
Ariminum-i : Rímini proficiscor, eris, i, fectus sum : partir, marcharse,
excedo, is, ere, cessi, cessum : salir de, retirarse salir.
de; abandonar nullus, a, um : ninguno
atque, [conj.] y (= ac) tamen, : [adv.] sin embargo
in: [prep.]a, hacia, para, contra;en mendax, acis : mentiroso; falso, engañoso
prouincia, ae, f. : provincia religio, onis, f.: atención religiosa, escrúpulo
reuertor, eris, i, reuersus sum : volver, religioso;
retornar, regresar uideo, es, ere, uidi, uisum : ver; parecer
ipse, ipsa, ipsum : mismo obstringo-strinxi-srictum : sujetar, atar; obligarse

4
Antología CÉSA

et, : [conj. coord. copul.] y a


legio, onis, f. : legión; ejército reor, reris, reri, ratus sum : contar, calcular;
alienus, a, um : ajeno estimar, juzgar; creer
teneo, es, ere, ui, tentum : tener, tempus, oris, n. : tiempo
exercitus, us, m. : ejército uero, : [adv.] verdaderamente, sí; [conj.advers.]
uolo, uis, uelle : querer pero, sin embargo
dimitto, is, ere, misi, missum : despedir; colloquium-ii n: coloquio, entrevista
licenciar; abandonar do, das, dare, dedi, datum : dar
dilectus-us m: leva, reclutamiento neque: [conj.=nec] ni, y no
habeo, es, ere, bui, bitum : tener accedo –cessi-cessum: acercarse a, atacar
polliceor, eris, eri, pollicitus sum : proponer, magnus, a, um : grande
ofrecer; prometer pax, pacis, f. : paz
se, : [pron. reflexivo] se, él/ellos desperatio-nis, f : desesperanza.
eo, is, ire, iui, itum : ir
neque, : [conj. =nec] ni, y no
qui, quae, quod : cual, que, quien ante,
[adv.] antes, delante; [prep.] delante de,
antes de

6. Curión toma Iguium.

[1]Interea, Iguvium Thermum praetorem cohortibus V tenere, oppidum munire,


omniumque esse Iguinorum optimam erga se voluntatem scivit Curionem cum
tribus cohortibus, quas Pisauri et Arimini habebat, mittit. [2] Cuius adventu
cognito diffisus municipii voluntati Thermus cohortes ex urbe reducit et profugit.
Milites in itinere ab eo discedunt ac domum revertuntur. [3] Curio summa
omnium voluntate Iguium recipit. Quibus rebus cognitis confisus municipiorum
voluntatibus Caesar cohortes legionis XIII ex praesidiis deducit Auximumque
proficiscitur. Bellum civile, 1, 12, I-III

Léxico
interea, : [adv.] entretanto, mientras diffido,fisus sum, dep. : desconfiar,
scio,-ire, -ivi –itum: saber, tener conocimiento municipium, i, n. : municipio, ciudad municipal
Iguvius-i : Gubbio (ciudad de Umbría) urbs, urbis, f. : ciudad; Roma
Thermus-i : Termo reduco, is, ere, duxi, ductum : retirar,
praetor, oris, m. : pretor devolver, replegar;
cohors, ortis, f. : cohorte profugio, is, ere, profugi, profugitum :
teneo, es, ere, ui, tentum : tener, coger; ocupar huir, escaparse; abandonar
oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad miles, itis, m. : soldado
munio, is, ire, iui, itum : edificar; fortificar, in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
proteger iter, itineris, n. : camino
omnis, e : todo ab, ab : (prep.) de, desde; por
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber is, ea, id : él, este
Iguvinus,-i,m : iguvio discedo, is, ere, cessi, cessum : separarse, alejarse;
optimus, a, um : óptimo ac, atque : [conj.coord.copul.] y
erga, : [prep.+ ac.] en dirección a, frente a, domus, us, f. : casa; patria

5
Antología CÉSA

respecto a; contra reuertor, reuersus sum, dep. : volver atrás,


se, : [pron. reflexivo] se, a él/ellos volver, regresar
uoluntas, atis, f. : voluntad, intención, deseo; summus, a, um : [superl.] el más alto, la parte
adhesión más importante
Curio,-onis,m : Curio (tribuno de la plebe) omnis, e : todo
cum, : [prep.] con; [ conj.] cuando; como; recipio, is, ere, cepi, ceptum : retirar; recobrar;
aunque recibir, aceptar; obtener
tres, ium : tres res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
Pisaurum,-i : Pésaro (ciudad de Umbría, en la confido-fisus sum, : confiar, tener confianza
costa del Adriático) Caesar, aris, m. : César; emperador
et, : [conj.] y legio, onis, f. : legión; ejército
Ariminum-i : Rímini (ciudad de Umbría, en la praesidium, ii, n. : defensa, ayuda;
costa del Adriático) guardia, escolta
habeo, es, ere, bui, bitum : tener deduco, is, ere, duxi, ductum : hacer bajar;
mitto, is, ere, misi, missum : enviar conducir; llevar, sacar
qui, quae, quod : [relat.] cual, que Auximum-i : Ósimo, ciudad de Piceno.
aduentus, us, m. : llegada
cognosco, is, ere, noui, notum : conocer, aprender -que : enclítico, y
proficiscor, eris, i, fectus sum : partir, marcharse,
salir; proceder

7. Terror en Roma ante los rumores de la llegada de César.

[1] Quibus rebus Romam nuntiatis, tantus repente terror invasit ut, cum Lentulus
consul ad aperiendum aerarium venisset ad pecuniamque Pompeio ex senatus
consulto proferendam, protinus aperto sanctiore aerario ex urbe profugeret. Caesar
enim adventare iam et adesse eius equites falso nuntiabantur. Bellum civile, 1, 14.

Léxico
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien ex, : [prep.] de, desde; por
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto senatus, us, m. : senado
Roma, ae, f. : Roma consulto, as, are : deliberar, consultar
nuntio, a, are : anunciar profero, fers, ferre, tuli, latum : presentar,
tantus, a, um : tan grande, tan, entregar
repente, : [adv.] de repente protinus, : [adv.] sin interrupción
terror, oris, m. : terror, temblor aperio,-erui-ertum : abrir,
inuado, is, ere, uasi, uasum : invadir, sanctus-a-um : sagrado; reservado
lanzarse contra; atacar urbs, urbis, f. : ciudad; Roma
ut: [conj.] como; cuando; aunque; de tal profugio, is, ere, profugi, profugitum :
manera que, tal que; que; para que huir, escaparse; abandonar
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; Caesar, aris, m. : César; emperador
aunque enim, : [conj. ] en efecto, pues
Lentulus-i : Lentulo aduento, as, are : acercarse
consul, is, m. : cónsul iam, : [adv.] ya, en este momento
ad, [prep..] a, hacia, junto a; para et, : [conj. coord. copul.] y
aperio, is, ire, ui, apertum : abrir adsum, es, esse, adfui : estar presente, asistir
aerarium, ii, n.: erario, tesoro público

6
Antología CÉSA

uenio, is, ire, ueni, uentum : venir is, ea, id : él, este
pecunia, ae, f. : dinero, riqueza eques, itis, m. : jinete, caballero
Pompeius, i, m. : Pompeyo falso, : [adv.] sin razón, falsamente
nuntio, a, are : anunciar

8. César recorre el Campo Piceno.

[1] Auximo Caesar progressus omnem agrum Picenum percurrit. Cunctae earum
regionum praefecturae libentissimis animis eum recipiunt exercitumque eius
omnibus rebus iuvant. [2] Etiam Cingulo, quod oppidum Labienus constituerat
suaque pecunia exaedificaverat, ad eum legati veniunt, quaeque imperaverit, se
cupidissime facturos pollicentur.

Léxico[1-2]
Auximus-i : Ósimo, ciudad de Piceno. etiam, : [adv.] también
Caesar, aris, m. : César; emperador iuuo, as, are, iuvi, iutum : ayudar, asistir
progredior, eris, i, gressus sum : Cingulus-i : Cingoli [ciudad del norte de Piceno]
marchar, avanzar; partir qui, quae, quod : cual, que, quien
omnis, e : todo quod, : porque; el hecho de que
ager, agri, m. : campo oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza,
Picenum, i, n. : Piceno [región de Italia] Labienus -i : Labieno
percurro, is, ere, (cu)curri, cursum : constituo, is, ere, tui, tutum : colocar;
correr; recorrer construir, fundar; establecer, decidir
cuncti, ae, a : todo junto o entero; [pl.] todos en suus, a, um : su, suyo
masa pecunia, ae, f. : dinero, riqueza
is, ea, id : él, este exaedifico, 1ª : edificar, acabar
regio, onis, f. : región ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
praefectura, ae, f. : administración, legatus, i, m. : legado, embajador
gobierno; prefectura uenio, is, ire, ueni, uentum :
libents-ntis : favorable, de buen grado venir
animus, i, m. : ánimo, espíritu impero, as, are : mandar, ordenar, gobernar
recipio, is, ere, cepi, ceptum : recobrar; se, : [pron. ] se, a si, a él/ellos
recibir, aceptar; obtener cupidus, a, um : deseoso, ansioso, ávido
exercitus, us, m. : ejército facio, is, ere, feci, factum : hacer
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto polliceor, eris, eri, pollicitus sum :
proponer, ofrecer; prometer

7
Antología CÉSA

[3] Milites imperat; mittunt. Interea legio XII Caesarem consequitur.Cum his
duabus Asculum Picenum proficiscitur. Id oppidum Lentulus Spinther X
cohortibus tenebat; qui, Caesaris adventu cognito, profugit ex oppido cohortesque
secum abducere conatus magna parte militum deseritur. Bellum civile 1, 15.

Léxico[3]
miles, itis, m. : soldado Spinther : Espinter
impero, as, are : mandar, ordenar, cohors, ortis, f. : cohorte
gobernar teneo, es, ere, ui, tentum : tener, ocupar
mitto, is, ere, misi, missum : enviar qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
interea, : [adv.] entretanto, mientras aduentus, us, m. : llegada
legio, onis, f. : legión; ejército cognosco, is, ere, noui, notum : conocer
Caesar, aris, m. : César; emperador
consequor, eris, i, cutus sum : seguir; profugio, is, ere, profugi, profugitum : huir
conseguir, alcanzar ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
cum, : [prep.] con; [ conj.] cuando; como; aunque secum, : [= cum se] consigo con él/ellos
hic, haec, hoc : este, esta, esto abduco, is, ere, duxi, ductum : retirar, llevarse,
duo, ae, o : dos robar
Asculus-i : Ascoli [ciudad de Piceno] conor, aris, ari : prepararse, disponerse;
Picenum, i, n. : Piceno [región de Italia] emprender, intentar, esforzarse
proficiscor, eris, i, fectus sum : partir, marcharse, magnus, a, um : grande
salir; pars, partis, f. : parte, porción
is, ea, id : él, este desero, is, ere, ui, desertum : abandonar; desertar
oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza,
Lentulus -i: Lentulo

8
Antología CÉSA

9. Acontecimientos en Corfinio y Sulmona.

[1] Recepto Firmo expulsoque Lentulo, Caesar conquiri milites, qui ab eo


discesserant, delectumque institui iubet. Ipse unum diem ibi rei frumentariae
causa moratus Corfinium contendit. [2] Eo cum venisset, cohortes V praemissae
a Domitio ex oppido pontem fluminis interrumpebant, qui erat ab oppido milia
passuum circiter III. Bellum civile 1, 16, I-II.

Léxico
recipio, is, ere, cepi, ceptum : retirar; moror, aris, ari : detenerse, aguardar;
recobrar; ocupar; obtener retrasar, detener
Firmus, -i : Firmo, [ciudad de Piceno ] Corfinius-i : Corfinio [pueblo de Italia central]
expello,-puli-pulsum: expulsar, rechazar contendo, is, ere, tendi, tentum : tender;
-que : enclítica dirigirse;
Lentulus-i : Lentulo cum, : [prep.] con; [ conj.] cuando; como;
Caesar, aris, m. : César; emperador aunque
conquiro, is, ere, quisiui, quisitum : buscar uenio, is, ire, ueni, uentum : venir
miles, itis, m. : soldado cohors, ortis, f. : cohorte
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien praemitto, is, ere, misi, missum : enviar
ab, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por delante; anunciar de antemano
is, ea, id : él, este Domitius-i : Domicio [prefecto de caballería]
discedo, is, ere, cessi, cessum : ex, : [prep..] de, desde, a partir de; por
separarse, alejarse; desertar, abandonar oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad
delectus-us m : elección; leva pons-ntis, m : puente
instituo, is, ere, tui, tutum : poner, flumen, inis, n. : corriente, río, torrente
preparar, organizar; formar interrumpo, is, ere, rupi, ruptum : romper,
iubeo, es, ere, iussi, iussum : ordenar destruir; interrumpir
ipse, ipsa, ipsum : mismo qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
unus, a, um : uno; un, alguno; único sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
dies, ei : [m. y f.] día oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad
ibi, : [adv.] allí mille : indecl. n [pl. milia] mil
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto passus, us, m. : paso, huella; paso (1,479 m)
frumentarius, a, um : perteneciente al trigo circiter, : [adv.] alrededor; casi
causa, ae, f. : causa, motivo; [causa tras
gén. valor final] para

10. Enfrentamiento con las cohortes de Domicio.

[3] Ibi cum antecursoribus Caesaris proelio commisso celeriter Domitiani a


ponte repulsi se in oopidum receperunt. Caesar legionibus transductis ad
oppidum constitit iuxtaque murum castra posuit. Bellum civile 1, 16, III.

Léxico

9
Antología CÉSA

ibi, : [adv.] allí in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en


cum, : [prep.] con; [ conj.] cuando; como; oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza
aunque recipio, is, ere, cepi, ceptum: retirar;recobrar
antecursor-oris, m : avanzadilla, explorador legio, onis, f. : legión; ejército
Caesar, aris, m. : César; emperador transduco-duxi-ductum: hacer atravesar, hacer
proelium, ii, n. : combate, batalla, lucha pasar,
committo, is, ere, misi, missum : reunir; ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
emprender, comenzar consisto-is-ere-stiti: colocarse; cesar; resistir
celeriter, [adv.] rápidamente iuxta, : [adv.] junto, cerca; [prep.] junto a, cerca
Domitianus, ii, m. : Domicio (cónsul ) de, juntamente con
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por murus, i, m. : muralla, muro; pared, dique
pontus, i, m. : mar, alta mar castra, orum, n. pl. : campamento militar
repello, is, ere, reppuli, repulsum : rechazar possum –posse posui: poder
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos

11. Defensas en Corfinio

Interim suos cohortatus tormenta in muris disponit certasque cuique partes ad


custodiam urbis attribuit; militibus in contione agros ex suis possessionibus
pollicetur quaeterna in cíngulos higuera et pro rata parte centurionibus
evocatisque. Bellum civile 1, 17, III-IV.

Léxico
interim, : [adv.] entretanto ager, agri, m. : campo
suus, a, um : su, suyo ex, : [prep] de, desde, a partir de; por
cohortor dep. 1ª : exhortar possessio, onis, f. : posesión, propiedad
tormentum, i, n. : máquina de guerra, polliceor, eris, eri, pollicitus sum : proponer,
ballesta, catapulta ofrecer; prometer
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en quaterni-ae-a, distrib : cuatro cada vez, a cada
murus, i, m. : muralla, muro; pared, dique uno
dispono –is- ere- posui-positum: iugerum-i, n : yugada ( medida agraria)
disponer, colocar siguli-ae-a distr. : a cada uno, uno por
certus, a, um : cierto, decidido uno et, : [conj. coord. copul.] y
quisque, quaeque, quidque : cada pro, : [prep.abl.] delante de; en favor de, en
uno pars, partis, f. : parte, porción defensa de; en lugar de
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para ratus, a, um : calculado; proporcionado
custodia, ae, f. : custodia, guarda; prisión pars, partis, f. : parte, porción
urbs, urbis, f. : ciudad; Roma centurio-onis m : centurión
attribuo-ui-tributum : asignar, atribuir evoco 1ª: convocar, llamar; reenganchar
miles, itis, m. : soldado
contio, onis, f. : asamblea; arenga, discurso

12. M. Antonio libera Sulmo.

[1] Interim Caesari nuntiatur Sulmonenses, quod oppidum a Corfinio VII


milium intervallo abest, cupere ea facere quae vellet, sed a Q. Lucretio senatore
et Attio Paeligno prohiberi, qui id oppidum VII cohortium praesidio tenebat. [2]

1
Antología CÉSA

Mittit eo M. Antonium cum legionis XIII cohortibus V. Sulmonenses simul


atque signa nostra viderunt, portas aperuerunt universique, et oppidani et
milites, obviam gratulantes Antonio exierunt. Bellum civile I, 18, I-II.

Léxico
interim, : [adv.] entretanto cohors -tis : cohortes
Caesar, aris, m. : César; emperador praesidium, ii, n. : defensa; guardia, escolta
nuntio, a, are : anunciar teneo-es-ere- ui-tentum: tener, coger;
Sulmonenses-ium,m : sulmonense ocupar mitto, is, ere, misi, missum : enviar
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, eo, adverbio: alli
quien quod, nexo : porque; el hecho de is, ea, id : él, este
que oppidum, i, n. : plaza fuerte, M, : [indecl.abreviatura de Marcus] Marco
fortaleza Antonius, ii, m. : Antonio
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por cum, : [prep.] con; [conj.] cuando; como;
Corfinium-ii,n : Corfinio aunque
milium, ii, n. : milla legio, onis, f. : legión; ejército
interuallum,-i : intervalo, espacio, distancia simul, adv. conj.: al mismo tiempo; en cuanto,
absum, es, esse, afui : estar lejos, distar, estar tan pronto como
ausente noster, tra, trum : nuestro
cupio-is-ere-ivi-itum : desear uideo, es, ere, uidi, uisum : ver
is, ea, id : él, este porta, ae, f. : puerta; garganta, desfiladero
facio, is, ere, feci, factum : hacer aperio, is, ire, ui, apertum : abrir
uolo, uis, uelle : querer uniuersus, a, um : todo entero
sed, : [conj.] pero, mas, sin oppidanus, a, um : provincial, de una ciudad
embargo Q, : [abreviación] Quinto miles, itis, m. : soldado
Lucretius, ii, m. : Lucrecio obuiam, : [adv.] al encuentro
senator, oris, m. : senador gratulor, aris, ari : felicitar, cumplimentar
et, : [conj. coord. copul.] y exeo-ii-itum : salir
Attius-i : Attio
Paelignus-i : Paeligno
prohibeo, es, ere, bui, bitum : rechazar;
impedir, prohibir

13. M. Antonio regresa y César fortifica el campamento.

[3] Lucretius et Attius de muro se deiecerunt. Attius ad Antonium deductus


petit ut ad Caesarem mitteretur. Antonius cum chortibus et Attio eodem die
quo profectus erat revertitur. [4] Caesar eas cohortes cum exercitu suo coniunxit
Attiumquen incolumem dimisit. Caesar primis diebus castra magnis operibus
munire et ex finitimis municipiis frumentum comportare reliquasque copias
exspectare instituit. Bellum civile I, 18, III-IV.

1
Antología CÉSA

Léxico
Lucretius, ii, m. : Lucrecio reuertor, eris, i, reuersus sum : volver
et, : [conj. coord. copul.] y atrás, volver, retornar,
Attius-i, m : Atio ( general pompeyano) is, ea, id : él, este
de, : [prep.] de, desde, a partir de; sobre, cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
acerca de aunque
murus, i, m. : muralla, muro; pared exercitus, us, m. : ejército
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos suus, a, um : su, suyo
deicio,-ieci-iectum: echar, arrojar precipitar coniungo, is, ere, iunxi, iunctum : juntar,
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para reunir; unir
Antonius, -ii, m. : Antonio incolumis, e : incólume, sano; sano y
deduco, is, ere, duxi, ductum : hacer salvo dimitto, is, ere, misi, missum :
bajar; conducir; llevar dispersar; despedir; perdonar
peto, is, ere, iui, itum : dirigirse a; atacar; primus, a, um : [superlativo de prior] primero
solicitar, pedir dies, ei : [m. y f.] día
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal castra, orum, n. pl. : campamento militar
manera que, tal que, tanto que; que; para que; magnus, a, um : grande
es decir que opus, eris, n. : obra, trabajo; opus est: es
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para necesario
Caesar, aris, m. : César; emperador munio, is, ire, iui, itum : edificar; fortificar,
mitto, is, ere, misi, missum : enviar proteger
Antonius, ii, m. : Antonio et, : [conj. coord. copul.] y
cum, : [prep.] con; [ conj.] cuando; como; ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
aunque, porque, ya que finitimus, a, um : limítrofe, vecino; semejante,
cohors-otis, f: cohorte, tropa auxiliar parecido
idem, eadem, idem : mismo, el mismo municipium, i, n. : municipio, ciudad
dies, ei : [m. y f.] día municipal
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien. frumentum, i, n. : grano, trigo
quo, : [adv.rel.] hacia donde; [adv.interr.] comportare : ?
¿hacia dónde?; [conj] para que reliquus, a, um : restante
proficiscor, eris, i, fectus sum : partir, copia, ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas
marcharse, salir; proceder, depender; empezar exspecto, as, are, aui, atum : esperar,
aguardar, desear
instituo, is, ere, tui, tutum : poner,
preparar, organizar; decidir;

14. Poblemas para Domicio en Corfinio al negarle Pompeyo su auxilio.

[1]Litteris perlectis Domitius dissimulans in consilio pronuntiat Pompeium


celeriter subsidio venturum hortaturque eos ne animo deficiant, quaeque usui
ad defendendum oppidum sint parent. [2] Ipse arcano cum paucis familiaribus
suis conloquitur consiliumque fugae capere constituit. Bellum civile I, 19, I-II.

Léxico
littera, ae, f. : letra; [pl.] carta usus, us, m. : uso, empleo; ejercicio, práctica
perlego, is, ere, legi, lectum : mirar, recorrer ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
con la vista; leer enteramente defendo, is, ere, fendi, fensum : defender,

1
Antología CÉSA

Domitius-i m : Domicio ( cónsul pro rechazar


pompeyano) oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad
dissimulo, as, are : ocultar, sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
disimular pareo, es, ere, ui, itum : aparecer; obedecer
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
consilium, ii, n. : deliberación; consejo; decisión paro, as, are : preparar
pronuntio, as, are : publicar, declarar, ipse, ipsa, ipsum : mismo
pronunciar arcanum, i, n. : secreto, misterio
Pompeius, i, m. : Pompeyo cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
celeriter, [adv.] rápidamente aunque
subsidium, ii, n. : tropa de reserva; paucus, , a, um : poco, escaso; [plural] algunos,
apoyo, defensa unos pocos
uenio, is, ire, ueni, uentum : venir familiaris, e : familiar, íntimo
hortor, aris, ari : animar, exhortar, suus, a, um : su, suyo
incitar is, ea, id : él, este conloquor, eris, i, locutus sum :
ne, : [adv.] no; [conj.] que no, para que conversar; hablar, decir
no; [partícula enclít.] acaso, si consilium, ii, n. : deliberación; consejo;
animus, i, m. : ánimo, espíritu determinación
deficio, is, ere, feci, fectum : separarse, fuga, ae, f. : fuga, huida
apartarse; decaer; abandonar, cesar capio, is, ere, cepi, captum : tomar, capturar
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien constituo, is, ere, tui, tutum : colocar; construir,
decidir

15. Pompeyo reclama la presencia de Domicio.

Pompeius enim rescripserat sese rem in summum periculum deducturum non


esse, neque suo consilio aut voluntate Domitium se in oppidum Corfinium
contulisse: proinde, siqua fuisset facultas, ad se cum omnibus copiis veniret. Id
ne fieri posset obsidione atque oppidi circummunitione fiebat. Bellum civile I,
19,IV-V.

Léxico
Pompeius, i, m. : Pompeyo oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad
enim, : [conj. coord. causal] en efecto, pues Corfinius-i : Corfinio ( capital de los paeligni
rescribo, is, ere, scripsi, scriptum : en Italia central)
contestar por escrito; refutar, escribir como proinde, : [adv.] pues, así pues; por tanto
réplica; anotar facultas, atis, f. : facultad, facilidad, posibilidad
sese, : [pron. reflexivo reduplicado] se, a si ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
mismo, a él/ellos mismos se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; (prep.) en aunque
summus, a, um : [superl.] el más alto, la parte omnis, e : todo
más importante o más elevada copia, ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas
periculum, i, n. : prueba, ensayo; riesgo, uenio, is, ire, ueni, uentum : venir
peligro is, ea, id : él, este
deduco, is, ere, duxi, ductum : conducir; ne, : [adv.] no; [conj.] que no, para que no;
llevar [partícula enclít.] acaso, si
non, : [adv.] no facio, is, ere, feci, factum : hacer
neque, : [conj. =nec] ni, y no possum, potes, posse, potui : poder, ser capaz
suus, a, um : su, suyo

1
Antología CÉSA

consilium, ii, n. : deliberación; consejo; decisión obsidio, onis, f. : asedio, sitio, bloqueo
aut, [conj.] o, o bien atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
uoluntas, atis, f. : voluntad, intención, oppidum, i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad
deseo Domitius-i m : Domicio ( cónsul pro circummunitio-nis, f : circunvalación
pompeyano)
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos

16. En Corfinio los soldados se amotinan

[1] Divulgato Domiti consilio milites, qui erant Corfinii, primo vesperi
secessionem faciunt atque ita inter se per tribunos militum centurionesque
atque honestissimos sui generis conloquuntur, [2] obsideri se a Caesare, opera
munitionesque prope esse perfectas, ducem suum Domitium, cuius spe atque
fiducia permanserint, proiectis omnibus fugae consilium capere. (...) Bellum
civile I, 20, I-II.

Léxico
Divulgo, 1ª : divulgar obsideo, es, ere : estar sentado; asediar,
Domitius-i m : Domicio sitiar; ocupar, cercar
consilium, ii, n. : deliberación; consejo; a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
decisión, Caesar, aris, m. : César; emperador
miles, itis, m. : soldado opera, ae, f. : trabajo, actividad; servicio
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien opus, eris, n. : obra, trabajo; opus est: es
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, necesario
existir
Corfinius-i : Corfinio ( capital de los paeligni munitio –nis, f : trabajo de excavación,
en Italia central) fortificación, trinchera
primus, a, um : [superlativo de prior] prope, : [adv.] cerca, casi; [prep.acus.] cerca de
primero uesper, eri, m. : tarde, crepúsculo, perficio feci fectum [per+ facio] : llevar a
ocaso; secessio-nis, f : ?sedición, retirada, término, acabar
secesión facio, is, ere, feci, factum : hacer dux, ducis, m. : jefe, guía, general
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
ita, : [adv.] así, de este modo spes, ei, f. : esperanza
inter, : [prep.acus.] entre, durante atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos fiducia, ae, f. : confianza; osadía
per, : [prep.] a través de, por; durante permaneo, es, ere, mansi, mansum :
tribunus, i, m. : tribuno permanecer, persistir, perseverar
miles, itis, m. : soldado proicio –ieci –iectum: : ?arrojar, deponer,
centurio-nis, m : centurión desterrar, despreciar
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) omnis, e : todo
honestus, a, um : honesto, honorable; fuga, ae, f. : fuga, huida
noble suus, a, um : su, suyo consilium, ii, n. : deliberación; determinación;
genus, eris, n. : linaje, estirpe, origen; decisión,
género conloquor, eris, i, locutus sum : capio, is, ere, cepi, captum : tomar, capturar
conversar; hablar, decir.

1
Antología CÉSA

17. Capturan a Domicio para entregarlo a César.

[5] Itaque omnes uno consilio Domitium productum in publicum circumsistunt


et custodiunt, legatosque ex suo numero ad Caesarem mittunt: sese paratos esse
portas aperire, quaeque imperaverit facere, et L. Domitium vivum in eius
potestatem tradere Bellum civile I, 20, V.

Léxico
itaque, : [conj. ilativo-conclusiva] así pues, ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
por consiguiente Caesar, aris, m. : César; emperador
omnis, e : todo mitto, is, ere, misi, missum : enviar
unus, a, um : uno; un, alguno; único sese, : [pron. reflexivo reduplicado] se, a si
consilium, ii, n. : deliberación; determinación; mismo, a él/ellos mismos
decisión, paro, as, are : preparar
produco -duxi –ductum: llevar, prolongar, porta, ae, f. : puerta; garganta, desfiladero
hacer salir aperio, is, ire, ui, apertum : abrir
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
publicus, a, um : público; común impero, as, are : mandar, ordenar, gobernar
circumsisto, is, ere, stiti, stitum : facio, is, ere, feci, factum : hacer
siruarse alrededor de; rodear, cercar L, : [abrev.] Lucio
et, : [conj. coord. copul.] y Domitius-i m : Domicio
custodio, is, ire, iui ou ii, itum : proteger, vivus-a-um : vivo
custodiar, guardar is, ea, id : él, este
legatus, i, m. : legado, embajador potestas, atis, f. : poder, potestad, autoridad
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por trado, is, ere, didi, ditum : transmitir; entregar,
suus, a, um : su, suyo confiar; contar
numerus, i, m. : número

18. Corfinio cae en poder de César.

Facta potestate ex oppido mittitur, neque ab eo prius Domitiani milites


discedunt quam in conspectum Caesaris deducatur. Cum eo de salute sua agit,
orat atque obsecrat ut sibi parcat, veteremque amicitiam commemorat
Caesarisque in se beneficia exponit, quae erant maxima; (..) Bellum civile I, 22, 2-3

Léxico
facio, facis, facere, feci, factum : hacer de, : [prep. ] de, desde, a partir de; sobre
potestas, potestatis, f. : poder, potestad, salus, salutis, f. : salud; salvación;
autoridad saludo suus, -a, -um : su; suyo, suya
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por ago, -is, agere, egi, actum : conducir, hacer,
oppidum, -i, n. : plaza fuerte, fortaleza, actuar; dar, tratar
ciudad mitto, -is, mittere, misi, missum : oro, -as, orare, oravi, oratum : suplicar, rogar
enviar neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
no obsecro, -as, obsecrare, obsecravi, obsecratum :
ab, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por pedir vivamente, conjurar
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello

1
Antología CÉSA

prius, : [adv.] antes; ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal


antiguamente Domitianus, ii, m. : manera que, tal que, tanto que; que; para que.
Domiciano miles, militis, m. : se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; [pron.
soldado personal] él, ella, ello; ellos, ellas
discedo, -is, discedere, discessi, discessum : parco, is, ere, peperci, parsum : perdonar;
separarse, alejarse; abandonar; retirarse respetar; abstenerse de, cesar
quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto, qué; uetus, veteris : viejo, anciano; antiguo
[adv.2º término] que, como; [+ superlativo] lo amicitia, -ae, f. : amistad
más...posible commemoro1ª: acordarse, recordar, evocar
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo Caesar, Caesaris, m. : César; emperador
cual; que; quien beneficium, beneficii, n. : servicio, beneficio
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en expono, -is, exponere, exposui, expositum :
conspectus, us, m. : vista, mirada; presencia desembarcar; exponer, explicar; sacar.
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador qui, quae, quod : [Pr.] el cual, la cual, lo cual;
deduco, is, ere, duxi, ductum : conducir; que; quien
llevar cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
como; aunque maximus-a-um: [ super. magnus]
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello grande, abundante
(Pr. anafórico)

LIBER II
César, después de vencer a Afranio y a Petreyo, lugartenientes de Pompeyo en la
Hispania Citerior, marcha a la Hispania Ulterior, donde Varrón había hecho grandes
preparativos para hacerle frente. Sin embargo, César consigue que le entregue, sin
combate, las legiones y la provincia.

1. Varrón conoce la acontecimientos de Italia y habla de César.

M. Varro in ulteriore Hispania initio cognitis iis rebus quae sunt in Italia gestae,
diffidens Pompeianis rebus amicissime de Caesare loquebatur: praeoccupatum
sese legatione ab Cn. Pompeio, teneri obstrictum fide; necessitudinem quidem
sibi nihilo minorem cum Caesare intercedere, neque se ignorare, quod esset
officium legati, qui fiduciariam operam optineret, quae vires suae, quae
voluntas erga Caesarem totius provinciae. BC, II, XVII. 1-2.

Léxico
M, : [indecl.abreviatura de Marcus] fides, fidei, f. : fe, confianza, lealtad
Marco necessitudo-ineis f : ? vínculo (de amistad); pl.
Varro, onis, m. : Varrón los parientes
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en quidem, : [adv.] sin duda, ciertamente;
ulterior-ius : ulterior, que está más nihilum-i n : nada; de nihilo sin razón
allá Hispania, -ae, f.: Hispania minor, minoris : [comp. de parvus] más
initium, initii, n. : principio, comienzo
1
Antología CÉSA

cognosco, -is, cognoscere, cognoui, cognitum pequeño, menor.


: conocer, aprender, saber cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello aunque
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto intercedo, is, ere, cessi, cessum: interponerse,
qui, quae, quod : cual, la cual, lo cual; mediar; oponerse; interceder
que; quien neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y no
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir ignoro, as, are : ignorar, desconocer
Italia, -ae, f. : Italia qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo
gero, -is, gerere, gessi, gestum : hacer; cual; que; quien
llevar; engendrar, producir, suceder quod, : [conj. sub.causal] porque; ya que;
diffido-fisus sum semidep.: desconfiar, puesto que; [conj. sub. completiva] el hecho de
desesperar. que, que
Pompeianus-a-um : ( partidario) de Pompeyo sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
amicus, a, um : amigo officium, ii, n. : servicio, cargo, deber,
de, : [prep. ] de, desde, a partir de; sobre, obligación; obediencia; cortesía, servicio
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador legatus, -i, m. : legado, embajador
loquor, loqueris, loqui, locutus sum : hablar fiduciarius-a-um : ?fiduciario, de confianza,
praeoccupo, 1ª : ocupar antes que otro, provisional
apoderarse, tomar la iniciativa, comprometerse opera, ae, f. : trabajo, actividad; servicio
sese, : [pron. reflexivo reduplicado] se, a si obtineo, -es, obtinere, obtinui, obtentum :
mismo, a él/ellos mismos obtener, lograr; poseer; ocupar
legatio, onis, f. : legación, embajada uires, ium, f. : [plural de vis,vim, vi] fuerzas
Cn, [indec., abreviatura de Cnaeus] Neo suus, -a, -um : su; suyo, suya
Pompeius, i, m. : Pompeyo uoluntas, atis, f. : voluntad, intención, deseo
teneo, -es, tenere, tenui, tentum : tener, coger, erga, : [prep.+ ac.] en dirección a, para, respecto
sujetar; encontrarse a; contra
obstringo-strinxi-strictum: sujetar, atar, ligar, totus, -a, -um : todo, entero
obligar

2. Varrón conoce los movimientos de César

Haec omnibus ferebat sermonibus neque se in ullam partem movebat. Postea


vero, cum Caesarem ad Massiliam detineri cognovit, copias Petreii cum exercitu
Afranii esse coniunctas, magna auxilia convenisse, magna esse in spe atque
expectari, et consentire omnem citeriorem provinciam, quaeque postea
acciderant, de angustiis ad Ilerdam rei frumentariae accepit, atque haec ad eum
elatius atque inflatius Afranius perscribebat, se quoque ad motus fortunae
movere coepit. BC, II, XVII. 3-4

Léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto expecto 1ª : esperar, aguardar, confiar
omnis, -e : todo et, : [conj. coord. copul.] y
fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar; consentio-sensi-sensum : estar de acuerdo,
soportar; decir consentir, conspirar
sermo, onis, m. : discurso, sermón, omnis, -e : todo
conversación citerior, oris : [comp. de citer] citerior; más
neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y cercano
no se, : [pron. reflexivo] se, a si, a prouincia, -ae, f. : provincia
él/ellos [pron. personal] él, ella, ello; qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo
ellos, ellas

1
Antología CÉSA

in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en cual; que; quien


ullus, a, um : alguno, algún, uno accido, -is, accidere, accidi : suceder; caer sobre,
pars, partis, f. : parte, porción llegar;
moueo, -es, movere, moui, motum : mover; de, : [prep. ] de, desde, a partir de; sobre,
conmover, inclinarse acerca angustiae, angustiarum : desfiladero,
postea, : [adv.] luego, en seguida, después angostura
uero, : [adv.] verdaderamente, sí; [conj.advers.] ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
pero, sin embargo Ilerda-ae f : Lérida
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
aunque frumentarius, -a, -um : perteneciente al trigo
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador res frumentaria: suministro de trigo
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para accipio, -is, accipere, accepi, acceptum : recibir,
Massilia, ae, f. : Masilia [=Marsella] aprender; ( en perf.) haber oído decir, saber por
detineo, es, ere, tinui, tentum : retener, tradición
impedir; ocupar, entretener atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
cognosco, -is, cognoscere, cognoui, cognitum hic, haec, hoc : este, esta, esto
: conocer, aprender, saber (Pr. demostrativo)
copia, -ae, f. : abundancia; (pl.] riquezas, tropas ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
Petreius-ii m : Petreyo ( legado de Pompeyo is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello
en Hispania) latus-a-um : ancho, ampuloso,
exercitus, -us, m. : ejército amplio atque, [conj.coord.copul.] y (=
Afranius-ii : Afranio ( legado de Pompeyo en ac)
Hispania) inflatus-a-um : hinchado, inflamado, excitado
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, perscribo, is, ere, scripsi, scriptum : escribir
existir coniungo, is, ere, iunxi, iunctum : detalladamente; levantar acta; anotar
juntar, reunir; unir se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; [pron.
magnus, -a, -um : grande personal] él, ella, ello; ellos, ellas
auxilium, auxilii, n. : auxilio, socorro, ayuda; quoque, : [adv.] también
(nom. y ac. n. pl.) tropas auxiliares motus, us, m. : movimiento
conuenio, -is, convenire, conveni, conventum : fortuna, -ae, f. : fortuna, suerte
acudir, reunirse; convenir, estar de acuerdo moueo, -es, movere, moui, motum : mover;
spes, spei, f. : esperanza conmover

3. Preparativos para enfrentarse a César.


Dilectum habuit tota provincia, legionibus conpletis duabus cohortes circiter
xxx alarias addidit. Frumenti magnum numerum coegit, quod Massiliensibus,
item quod Afranio Petreioque mitteret. Naves longas x Gaditanis ut facerent
imperavit, conplures praeterea [in] Hispali faciendas curavit. BC, II,XVIII, 1.

Léxico
dilectus, -us, m.: véase quod, : [conj. sub.causal] porque; ya que;
delectus;
[dilectum habere = realizar un reclutamiento puesto que; [conj. sub. completiva] el hecho de
de soldados] que, que
habeo, -es, habere, habui, habitum : tener Massilienses-is m : marselles, de Marsella
totus, -a, -um : todo, entero item, : [adv.] del mismo modo
prouincia, -ae, f. : provincia Afranius-i : Afranio
legio, legionis, f. : legión; Petreius-i : Petreyo
ejército mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar
conpletus-a-um : ?completo, acabado nauis, -is, f. : nave
duo, duae, duo : dos longus, a, um : largo
cohors, ortis, f. : cohorte
1
Antología CÉSA

circiter, : [adv.] alrededor; casi Gaditanus-i m : gaditano


alarius-a-um : que forma parte de las alas de ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
un ejército; -es-ium tropas auxiliares manera que, tal que, tanto que; que; para
addo, -is, addere, addidi, additum : que. facio, facis, facere, feci, factum : hacer
añadir, agregar impero, -as, imperare, imperavi, imperatum :
frumentum, -i, n. : grano, trigo mandar, ordenar, gobernar
magnus, -a, -um : grande conplures, cf. complures
numerus, -i, m. : número, cantidad praeterea, : [adv.] además; después
cogo, -is, cogere, coegi, coactum : in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
empujar; reunir; recoger; obligar Hispalis-is m : Hispalis ( Sevilla)
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, curo, as, are : cuidar, preocuparse, procurar
lo cual; que; quien

4. En Cadiz reúne los tesoros del templo de Hércules y envía seis cohortes

Pecuniam omnem omniaque ornamenta ex fano Herculis in oppidum Gadis


contulit; eo sex cohortes praesidii causa ex provincia misit Gaiumque
Gallonium equitem Romanum familiarem Domitii, qui eo procurandae
hereditatis causa venerat missus a Domitio, oppido Gadibus praefecit; arma
omnia privata ac publica in domum Galloni contulit. BC, II, XVIII, 2

Léxico
pecunia, ae, f. : dinero, riqueza Gallonius-i m : Galonio ( caballero romano
omnis, -e : todo amigo de Domicio)
ornamentum, i, n. : equipo; adorno, Domitius-i m : Domicio
ornamento; insignia eques, equititis, m. : jinete,
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por caballero Romanus, -a, -um :
fanum, i, n. : templo, santuario romano familiaris, -e : familiar,
Hercules, is, m. : Hércules íntimo
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo
cual; que; quien
oppidum, -i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad procuro, as, are : cuidar, ocuparse de;
Gades, ium : Gades(=Cádiz) gobernar, administrar;
confero, confers, conferre, contuli, collatum hereditas-atis, f : heredad
: llevar, reunir venio, -is, venire, veni, ventum : venir
eo, :[adv. lugar] allí mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
sex, : [indecl.] seis oppidum, -i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad
cohors, ortis, f. : cohorte Gades, ium : Gades(=Cádiz)
praesidium, praesidii, n. : guarnición; praeficio, -is, praeficere, praefeci, praefectum:
destacamento; defensa, ayuda; guardia, poner al frente de, dar el mando (se suele
escolta causa, : [prep. genitivo] a causa de; por construir con un AC. y un DAT.)
razón de; [causa tras genitivo = valor final] arma, armorum, n. pl. : armas
para; causa, -ae, f. : causa, motivo; omnis, -e : todo
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por priuatus, -a, -um : privado, particular, propio
prouincia, -ae, f. : provincia ac, atque : [conj.coord.copul.] y
mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar publicus, a, um : público; común
Gaius, i, m. : Gayo, Cayo domus, -i, m. /-us-u.s, f : casa; patria

1
Antología CÉSA

5. Arengas graves contra César.

Ipse habuit graves in Caesarem contiones. saepe ex tribunali praedicavit


adversa Caesarem proelia fecisse, magnum numerum ab eo militum ad
Afranium perfugisse; haec se certis nuntiis, certis auctoribus comperisse. [4]
Quibus rebus perterritos civis Romanos eius provinciae sibi ad rem publicam
administrandam HS ccxxx et argenti pondo xx milia, tritici modios cxx milia
polliceri coegit. BC, II, XVIII, 3-4

Léxico
ipse, ipsa, ipsum : mismo, -a; él mismo, hic, haec, hoc : este, esta, esto
ella misma, ello mismo certus, -a, -um : cierto, -a; seguro
habeo, -es, habere, habui, habitum : tener nuntius, nuntii, m. : mensajero;
grauis, e : pesado, oneroso; duro, riguroso noticia, mensaje
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en auctor, oris, m. : autor, persona
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador comperio, is, ire, peri, pertum :
contio, onis, f. : asamblea; arenga, descubrir, comprender
discurso saepe, : [adv.] a menudo qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo
ex, : [prep] de, desde, a partir de; por cual; que; quien
tribunal, alis, n. : tribunal; tribuna res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
praedico, as, are : decir públicamente, perterreo, -es, perterrere, perterrui,
pregonar, publicar; celebrar, alabar perterritum: aterrar, llenar de espanto
aduersus, a, um : contrario ciuis, -is, m. : ciudadano
proelium, proelii, n. : combate, batalla, Romanus, -a, -um : romano
lucha facio, facis, facere, feci, factum : hacer prouincia, -ae, f. : provincia
magnus, -a, -um : grande publicus, a, um : público; común
numerus, -i, m. : número administro, as, are : gobernar, administrar
ab, ab : (prep) de, desde, a partir de; por et, : [conj. coord. copul.] y
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello argentum, i, n. : plata; dinero
miles, militis, m. : soldado pondo, : [indecl.] de peso, libra
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para milia, : [nom. y ac. pl. n. de mille] miles; mil
Afranius-i m : Afranio triticum, i, n : trigo
perfugio, -is, perfugere, perfugi, modius-i : modio ( medida de capacidad
perfugitum: desertar; huir a refugiarse; sobre todo para el trigo= 9 litros)
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; [pron. polliceor, eris, eri, pollicitus sum : proponer,
personal] él, ella, ello; ellos, ellas ofrecer; prometer

6. El plan de Guerra: retirarse de Cadiz llevándose todo el trigo.

Cognitis iis rebus quae sunt gestae in citeriore Hispania, bellum parabat. Ratio
autem haec erat belli, ut se cum ii legionibus Gadis conferret, naves
frumentumque omne ibi contineret; provinciam enim omnem Caesaris rebus
favere cognoverat. In insula frumento navibusque comparatis bellum duci non
difficile existimabat. BC, II, XVIII, 6

2
Antología CÉSA

Léxico
cognosco, -is, cognoscere, cognoui, cognitum legio, legionis, f. : legión; ejército
: conocer, aprender, saber Gades, ium : Gades(=Cádiz)
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello confero, confers, conferre, contuli, collatum
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto : llevar, reunir; dirigirse a; retirar
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo nauis, -is, f. : nave
cual; que; quien frumentum, -i, n. : grano, trigo
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir omnis, -e : todo
gero, -is, gerere, gessi, gestum : hacer; ibi, : [adv.] allí
llevar in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en contineo, es, ere, tinui, tentum :
citerior, oris : [comp. de citer] citerior; más contener, mantener
cercano prouincia, -ae, f. : provincia
Hispania, -ae, f.: Hispania enim, : [conj. coord. causal] en efecto, pues
bellum, -i, n. : guerra faueo, es, ere, faui, fautum : favorecer;
paro, as, parare, paraui, paratum : callar; ayudar
preparar ratio, rationis, f. : modo, manera; insula, ae, f. : isla; casa de vecinos
cálculo; razón; plan frumentum, -i, n. : grano, trigo
autem, [conj.] pero, en cambio nauis, -is, f. : nave
hic, haec, hoc : este, esta, esto comparo, as, comparare, comparaui,
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir comparatum : preparar; unir, reunir; oponer
bellum, -i, n. : guerra bellum, -i, n. : guerra
bellus, -a, -um : bello, hermoso duco, is, ere, duxi, ductum : conducir,
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal llevar, guiar; prolongar
manera que, tal que, tanto que; que; para dux, ducis, m. : jefe, guía, general
que. se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; non, : [adv.] no
[pron. personal] él, ella, ello; ellos, ellas difficilis, e : difícil
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
aunque
7. César no marcha a Italia por la importancia de pacificar Hispania.

Caesar etsi multis necessariisque rebus in Italiam revocabatur, tamen


constituerat nullam partem belli in Hispaniis relinquere, quod magna esse
Pompei beneficia et magnas clientelas in citeriore provincia sciebat. BC, II, XVIII, 7
Léxico
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador relinquo, -is, relinquere, reliqui, relictum
etsi, : [conj. subord. concesiva] aunque : dejar, abandonar
multus, -a, -um : mucho, abundante qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo
necessarius, a, um : inevitable, necesario; cual; que; quien
indispensable; íntimo quod, : [conj. ] porque; ya que; puesto que;
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto el hecho de que, que
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en magnus, -a, -um : grande
Italia, -ae, f. : Italia sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
reuoco, as, are : revocar, retirar; retroceder; pompei, : genitivo singular (Pompeyo).
reprimir, recortar beneficium, beneficii, n. : servicio, beneficio
tamen, : [adv.] sin embargo et, : [conj. coord. copul.] y

2
Antología CÉSA

constituo, is, constituere, constitui, constitutum magnus, -a, -um : grande


: decidir; colocar; fijar clientela-ae f : clien; pl. vasallos
nullus, -a, -um : ninguno, -a citerior, oris : [comp. de citer] citerior; más
pars, partis, f. : parte, porción cercano
bellum, -i, n. : guerra prouincia, -ae, f. : provincia
Hispania, -ae, f.: Hispania
8. César se adelanta y envía un edicto para reunirse todos en Córdoba.

Itaque duabus legionibus missis in ulteriorem Hispaniam cum Q. Cassio,


tribuno plebis, ipse cum DC equitibus magnis itineribus praegreditur
edictumque praemittit, ad quam diem magistratus principesque omnium
civitatum sibi esse praesto Cordubae vellet. [2] Quo edicto tota provincia
pervulgato nulla fuit civitas, quin ad id tempus partem senatus Cordubam
mitteret, non civis Romanus paulo notior, quin ad diem conveniret. BC, II, XIX, 1-2

Léxico
itaque, : [conj. ] así pues, por consiguiente dies, diei : [m. y f.] día
duo, duae, duo : dos magistratus, us, m. : magistrado
legio, legionis, f. : legión; ejército princeps, principis : primero; príncipe
mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar omnis, -e : todo
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en ciuitas, ciuitatis, f. : ciudad, estado; ciudadanía
ulterior-ius : ulterior, que está más allá se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; [pron.
Hispania, -ae, f.: Hispania personal] él, ella, ello; ellos, ellas
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; praesto, : [adv.] a disposición, en presencia
aunque, porque, ya que Corduba-ae, f : Córdoba
Q, : [abreviación] uolo, uis, uelle : querer
Quinto Cassius-i, m : totus, -a, -um : todo, entero
Casio tribunus, -i, m. : prouincia, -ae, f. :
tribuno plebs, plebis, f. : provincia
plebe pervulgo 1ª : divulgar, diseminar
ipse, ipsa, ipsum : mismo, -a; él mismo, nullus, -a, -um : ninguno, -a
ella misma, ello mismo quin, : [conj.compl.,final y cons.] que, que no;
eques, equititis, m. : jinete, caballero para que no; de tal manera que no
magnus, -a, -um : grande is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello
iter, itineris, n. : camino; magnis itineribus, a tempus, temporis, n. : tiempo
marchas forzadas pars, partis, f. : parte, porción
praegredior-gressus sum dep : preceder; ir senatus, -us, m. : senado
delante, dejar atrás mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar
edictum, i, n. : edicto, orden ciuis, -is, m. : ciudadano
praemitto, -is, pramittere, praemisi, Romanus, -a, -um : romano
praemissum : enviar delante paulo, : [adv.] poco, un poco
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para notus, a, um : conocido, famoso
quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto, qué; dies, diei : [m. y f.] día
[adv.2º término] que, como; [+ superlativo] lo conuenio, -is, convenire, conveni, conventum :
más...posible acudir, reunirse; convenir
qui, quae, quod : el cual, la cual, lo cual;
que; quien

2
Antología CÉSA

9. El consejo de Córdoba cierra las puertas a Varrón al igual que los


camonenses.

Simul ipse Cordubae conventus per se portas Varroni clausit, custodias


vigiliasque in turribus muroque disposuit, cohortis duas, quae colonicae
appellabantur, cum eo casu venissent, tuendi oppidi causa apud se retinuit.
Isdem diebus Carmonenses, quae est longe firmissima totius provinciae civitas,
deductis tribus in arcem oppidi cohortibus a Varrone praesidio, per se cohortes
eiecit portasque praeclusit. BC, II, XIX, 3-4

Léxico
simul, : [adv.] al mismo tiempo, a la venio, -is, venire, veni, ventum : venir
vez, simultáneamente tueor tuitus sum dep. : mirar por, proteger
ipse, ipsa, ipsum : mismo, -a; él mismo, defender
ella misma, ello mismo oppidum, -i, n. : plaza fuerte, fortaleza, ciudad
Corduba-ae, f : Córdoba causa, : [prep. gen.] a causa de; por razón de
conventum,-i, n: convenio, pacto, apud, :[prep.+ac.] junto a, entre
per, : [prep.] a través de, por; retineo, es, ere, ui, tentum : retener, detener;
durante
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; [pron. sostener, conservar; contener
personal] él, ella, ello; ellos, ellas idem, eadem, idem : mismo, el mismo
porta, -ae, f. : puerta; garganta, desfiladero dies, diei : [m. y f.] día
Varro, onis, m. : Varrón Carmonenses-ium m : carmonenses (
claudo, (cludo) -is, claudere, clausi, clausum : habitantes de Carmona)
cerrar; encerrar sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
custodia, ae, f. : custodia, guarda; prisión longe, : [adv.] con diferencia, largamente, lejos,
uigilia, -ae, f. : vigilia, vela; vigilancia, a distancia
centinela; turno de guardia durante la noche firmus, , a, um : firme, sólido, estable,
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en resistente
turris, is, f. : torre totus, -a, -um : todo, entero
murus, -i, m. : muralla, muro; pared, dique prouincia, -ae, f. : provincia
dispono, is, disponere, disposui, dispositum : ciuitas, ciuitatis, f. : ciudad, estado; ciudadanía
disponer, colocar, distribuir deduco, is, ere, duxi, ductum : conducir; llevar,
cohors, ortis, f. : cohorte introducir
duo, duae, duo : dos tres, trium : tres
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo arx, arcis, f. : ciudadela, parte alta de
cual; que; quien una ciudad
colonicus-a-um : ? perteneciente a la colonia a, ab : (prep. de, desde, a partir de; por.
appello, -as, appellare, appellavi appellatum : praesidium, praesidii, n. : guarnición;
llamar; nombrar destacamento; defensa, ayuda; guardia, escolta
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; eicio, -is, eicere, eieci, eiectum : expulsar;
aunque, porque, ya que precipitarse; rechazar
eo, :[adv. lugar] allí porta, -ae, f. : puerta; garganta, desfiladero
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello praecludo, -is, praecludere, praeclusi,
casu, [adv.] casualmente, por azar praeclusum : cerrar, taponar, obstruir; impedir

10. Varrón regresa precipitadamente a Cadiz


Hoc vero magis properare Varro, ut cum legionibus quam primum Gadis
contenderet, ne itinere aut traiectu intercluderetur; tanta ac tam secunda in

2
Antología CÉSA

Caesarem voluntas provinciae reperiebatur. [2] Progresso ei paulo longius


litterae Gadibus redduntur, simulatque sit cognitum de edicto Caesaris,
consensisse Gaditanos principes cum tribunis cohortium quae essent ibi in
praesidio, ut Gallonium ex oppido expellerent, urbem insulamque Caesari
servarent. BC, II, XX, 1-2

Léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto prouincia, -ae, f. : provincia
uero, : [adv.] verdaderamente, sí; [conj.advers.] uoluntas, atis, f. : voluntad, intención, deseo
pero, sin embargo reperio, is, ire, repperi, repertum : encontrar;
magis, : [adv.] más descubrir, adquirir, obtener; idear, inventar
propero, as, are : apresurar, acelerar progredior, progredieris, progredi, progressus
Varro, onis, m. : Varrón sum : marchar, avanzar; llegar; progresar
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello
manera que, tal que, tanto que; que; para paulo, : [adv.] poco, un poco
que. cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; longus-a-um : largo
como; aunque, porque, ya que littera, ae, f. : letra; [pl.] carta
legio, legionis, f. : legión; ejército reddo, -is, reddere, reddidi, redditum : devolver,
quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto, qué; [adv.2º restituir, pagar; traducir, contestar
término] que, como; [+ superlativo] simul : al mismo tiempo; [conj] en cuanto;
lo más...posible [prep. abl.] al mismo tiempo que
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
lo cual; que; quien cognosco, -is, cognoscere, cognoui, cognitum :
primum, : [adv.] por primera vez, conocer, aprender, saber
primeramente, de, : [prep.] de, desde, a partir de; sobre, acerca
Gades, ium : Gades(=Cádiz) de; después de; durante
contendo, -is, contendere, contendi, contentum edictum, i, n. : edicto, orden
: dirigirse; tender; disparar, lanzar; esforzarse Caesar, Caesaris, m. : César; emperador
ne, : [adv.] no; [conj. sub. ] que no ; para que consentio –sensi- sensum : ?ser de la misma
no; [partícula enclít.] acaso, si; ne ... quidem: ni opinión; conspirar
siquiera Gaditanus-i m : gaditano
iter, itineris, n. : camino princeps, principis : [adj. y sust.] primero;
aut, [conj.] o, o bien príncipe
traiectus-us m : travesía tribunus, -i, m. : tribuno
intercludo, -is, intercludere, interclusi, qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo
interclusum: cortar, interceptar; privar cual; que; quien
tantus, -a, -um : tan grande; tan; tanto, -a ibi, : [adv.] allí
ac, atque : [conj.coord.copul.] y praesidium, praesidii, n. : guarnición;
tam, : [adv.] tanto, tan, de tal modo, hasta tal destacamento; defensa, ayuda; guardia, escolta
punto ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
secundus, a, um : siguiente, segundo; expello, -is, expellere, expuli, expulsum :
favorable, propicio expulsar, rechazar; librarse
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en urbs, urbis, f. : ciudad; Roma
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador insula, ae, f. : isla; casa de vecinos

11. Galonio abandona Cadiz.


Hoc inito consilio denuntiavisse Gallonio, ut sua sponte, dum sine periculo
liceret, excederet Gadibus; si id non fecisset, sibi consilium capturos. Hoc timore
adductum Gallonium Gadibus excessisse. His cognitis rebus altera ex duabus

2
Antología CÉSA

legionibus, quae vernacula appellabatur, ex castris Varronis adstante et


inspectante ipso signa sustulit seseque Hispalim recepit atque in foro et
porticibus sine maleficio consedit. Quod factum adeo eius conventus cives
Romani comprobaverunt, ut domum ad se quisque hospitio cupidissime
reciperet. BC, II, XX, 3-5
Léxico
hic, haec, hoc : este, esta, esto legio, legionis, f. : legión; ejército
(Pr. demostrativo) appello, -as, appellare, appellavi appellatum :
ineo-ii-itum, irr.: tomar, empezar, emprender llamar; nombrar
consilium, consilii, n. : deliberación; consejo; castra, castrorum, n. pl. : campamento militar
decisión Varro, onis, m. : Varrón
denuntio, as, are : anunciar, declarar adsto, as, are, stiti, stitum : detenerse, estar
Gallonio : Galonio ( caballero romano amigo presente; ayudar, asistir
de Domicio) et, : [conj. coord. copul.] y
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal inspecto 1ª: ver, observar,
manera que, tal que, tanto que; que; para ipse, ipsa, ipsum : mismo, -a; él mismo, ella
que suus, -a, -um : su; suyo, suya misma, ello mismo
spons-is : voluntad signum, -i, n : signo, señal, marca;
dum, : [conj. ] mientras que; hasta que contraseña; estandarte
sine, : [prep.abl.] sin tollo, is, tollere, sustuli, sublatum :
periculum, -i, n. : riesgo, peligro; levantar, elevar; embarcar; animar, aliviar;
prueba licet licuit, impers. : está quitar, retirar; suprimir, matar
permitido, es posible sese, : [pron. reflexivo reduplicado] se, a si
excedo, is, ere, cessi, cessum : salir mismo, a él/ellos mismos
de, retirarse de; abandonar Hispalis-is : Sevilla
Gades, ium : Gades(=Cádiz) recipio, -is, recipere, recepi, receptum :
si, : [conj. ] si retirar; recobrar; recibir, aceptar; obtener
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
non, : [adv.] no in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en
facio, facis, facere, feci, factum : hacer forum, i, n. : foro, plaza, mercado
se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; [pron. porticus, us, f. : pórtico, atrio
personal] él, ella, ello; ellos, ellas maleficio : ? daño
capio, -is, capere, cepi, captum : tomar, consido, -is, considere, consedi, consessum :
capturar sentarse, posarse; detenerse, establecerse
hic, haec, hoc : este, esta, esto qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual,
timor, timoris, m. : temor, miedo, pavor lo cual; que; quien
adduco, -is, adducere, adduxi, adductum : factum, -i, n. : hecho, acción, empresa, obra
conducir, llevar; empujar; obligar; adeo, [adv.] hasta tal punto (ut + subj : hasta
cognosco, -is, cognoscere, cognoui, cognitum : tal punto ... que]
conocer, aprender, saber ciuis, -is, m. : ciudadano
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto Romanus, -a, -um : romano
alter, altera, alterum : uno de los dos, el comprobó 1ª : aprobar
otro (de dos); uno ... otro; una ... otra domus, -i, m/ -us, us, f. : casa; patria.
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por ad, :[prep] a, hacia, junto a; para
duo, duae, duo : dos quisque, quaeque, quidque : cada
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, uno
lo cual; que; quien hospitium, i, n. : hospitalidad; alojamiento,
uernaculus, a, um : relativo a los esclavos acto de recibir como huésped
nacidos en casa; doméstico, nacional cupidissime, : [adv.] muy ávidamente, muy
apasionadamente

2
Antología CÉSA

12. Varrón sin salida está dispuesto a entregarse.


Quibus rebus perterritus Varro, cum itinere converso sese Italicam venturum
praemisisset, certior ab suis factus est praeclusas esse portas. Tum vero omni
interclusus itinere ad Caesarem mittit paratum se esse legionem, cui iusserit,
tradere. BC, II, XX, 6-7

Léxico
qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
cual; que; quien praecludo, -is, praecludere, praeclusi,
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto praeclusum : cerrar, taponar, obstruir; impedir
perterreo, -es, perterrere, perterrui, porta, -ae, f. : puerta; garganta, desfiladero
perterritum: aterrar, llenar de tum, : [adv.] entonces
espanto Varro, onis, m. : Varrón uero, : [adv.] verdaderamente, sí; [conj.advers.]
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; pero, sin embargo
aunque, porque, ya que omnis, -e : todo
iter, itineris, n. : camino intercludo, -is, intercludere,
conuerto, -is, convertere, converti, conversum : interclusi, interclusum: cortar,
volver; convertir; dirigir; cambiar interceptar; privar iter, itineris, n. :
sese, : [pron. reflexivo reduplicado] se, a si camino
mismo, a él/ellos mismos ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
Italica-ae f : Italica Caesar, Caesaris, m. : César; emperador
venio, -is, venire, veni, ventum : venir mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar
praemitto, -is, pramittere, praemisi, paro, as, parare, paraui, paratum : preparar
praemissum : enviar; anunciar de antemano se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos; [pron.
certior, : [comparativo de certus] informado, personal] él, ella, ello; ellos, ellas
conocedor, sabedor; certior + facere = informar legio, legionis, f. : legión; ejército
ab, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por iubeo, -es, iubere, iussi, iussum :
suus, -a, -um : su; suyo, suya ordenar, mandar
facio, facis, facere, feci, factum : hacer trado, -is, tradere, tradidi, traditum : transmitir;
entregar, confiar; contar, referir, decir

13. Varrón entra a Córdoba junto a César.


Ille ad eum Sex. Caesarem mittit atque huic tradi iubet. tradita legione Varro
Cordubam ad Caesarem venit; relatis ad eum publicis cum fide rationibus,
quod penes eum est pecuniae, tradit, et, quid ubique habeat frumenti ac
navium, ostendit. BC, II, XX, 8.

Léxico
ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para
ad, :[prep.ac.] a, hacia, junto a; para is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello
is, ea, id : este, esta, esto; él, ella, ello publicus, a, um : público; común
(Pr. anafórico) cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como;
sex, : [indecl.] seis aunque, porque, ya que
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador fides, fidei, f. : fe, confianza, lealtad
mitto, -is, mittere, misi, missum : enviar ratio, rationis, f. : modo, manera; cálculo; razón
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) qui, quae, quod : [Pr. relat.] el cual, la cual, lo
hic, : [adv.] aquí cual; que; quien
hic, haec, hoc : este, esta, esto (Pr. quod, : [conj. ] porque; ya que; puesto que; el

2
Antología CÉSA

demostrativo) hecho de que, que


trado, -is, tradere, tradidi, traditum : transmitir; penes, : [prep.acus.] en poder de, en posesión
entregar, confiar; contar, referir, decir de, en manos de
iubeo, -es, iubere, iussi, iussum : pecunia, ae, f. : dinero, riqueza
ordenar, mandar trado, -is, tradere, tradidi, traditum : transmitir;
trado, -is, tradere, tradidi, traditum : transmitir; entregar, confiar; contar, referir, decir
entregar, confiar; contar, referir, decir et, : [conj. coord. copul.] y
legio, legionis, f. : legión; ejército quis, quae, quid : [interr.] ¿quién? ¿cuál? ¿qué?
Varro, onis, m. : Varrón ubique, : [adv.] en todas partes
Corduba-ae f : ? Córdoba habeo, -es, habere, habui, habitum : tener
ad, :[prep.] a, hacia, junto a; para frumentum, -i, n. : grano, trigo
Caesar, Caesaris, m. : César; emperador ac, atque : [conj.coord.copul.]
venio, -is, venire, veni, ventum : venir y nauis, -is, f. : nave
refero, -fers, -ferre, -tuli, -latum : llevar consigo; ostendo, is, ere, tendi, tentum : tender hacia
llevar ; hacer; referir, relatar; asignar como delante; mostrar, presentar; prometer; declarar

LIBER III
César describe su victoria sobre Pompeyo en la definitiva batalla de Farsalia.

1. Arenga de Crástino al ejército...


Erat Crastinus evocatus in exercitu Caesaris, qui superiore anno apud eum
primum pilum in legione x duxerat, vir singulari virtute. [2] Hic signo dato:
“sequimini me” inquit “manipulares mei ui fuistis, et vestro imperatori, quam
constituistis, operam date. Unum hoc proelium superest; quo confecto et ille
suam dignitatem et nos nostram libertatem recuperabimus”. BC, III, XCI, 1-2

Léxico

sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir inquit, : [v.defectivo] dice
Crastinus : Crastino manipuláris –is, m.: soldado raso. manipulo.
evoco 1ª : ?llamar, convocar, llamar a las meus, mea, meum : mi, mío
armas uis, , vim, vi, f. : fuerza
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en et, : [conj. coord. copul.] y
exercitus, us, m. : ejército uester, tra, trum : vuestro
Caesar, aris, m. : César; emperador imperator, oris, m. : general; emperador
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
superus, a, um : que está encima, alto, elevado, constituo, is, ere, tui, tutum : colocar;
superior, anterior construir, fundar; establecer, decidir
annus, i, m. : año opera, ae, f. : trabajo, actividad; servicio
apud, [prep.+acc.] junto a, entre unus, a, um : uno; un, alguno; único
is, ea, id : él, este
primus, a, um : [sup. prior] primero , primopilo hic, haec, hoc : este, esta, esto
legio, onis, f. : legión; ejército proelium, ii, n. : combate, batalla, lucha
duco, is, ere, duxi, ductum : conducir, supersum, es, esse, fui : subsisitir,
llevar, guiar quedar; sobrevivir
uir, uiri, m. : hombre, varón qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien

2
Antología CÉSA

singularis, e : singular, único, conficio, is, ere, feci, fectum : terminar,


aislado, particular completar; procurar
uirtus, utis, f. : valentía, bravura; virtud ille, illa, illud : aquel, aquella, aquello
hic, haec, hoc : este, esta, esto suus, a, um : su, suyo
signum, i, m : signo, señal, marca; dignitas, atis, f. : dignidad, virtud
contraseña; estandarte noster, tra, trum : nuestro
do, das, dare, dedi, datum : dar libertas, atis, f. : libertad
sequor, eris, i, secutus sum : seguir; perseguir recupero, as, are : recuperar
ego, mei : yo

2. Las tropas siguen a Crástino.


Simul respiciens Caesarem: “faciam” inquit “hodie, imperator, ut aut vivo mihi
aut mortuo gratias agas.” [4] Haec cum dixisset, primus ex dextro cornu
procucurrit atque eum electi milites circiter cxx voluntarii eiusdem centuriae]
sunt prosecuti. BC, XCI, 3-4

Léxico
simul, : [adv.] al mismo tiempo, a la dico, is, ere, dixi, dictum : decir
vez, simultáneamente primus, a, um : [superlativo de prior] primero
respicio, is, ere, spexi, spectum : volverse ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
a mirar, mirar; considerar, proteger dexter, tra, trum : derecho
Caesar, aris, m. : César; emperador cornu, us, n. : cuerno, ala [del ejército]
facio, is, ere, feci, factum : hacer procurro –[cu]curri -cursum: ir corriendo,
inquit, : [v.defectivo] dice avanzar corriendo, correr
hodie, : [adv.] hoy atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
imperator, oris, m. : general; emperador is, ea, id : él, este
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal electo 1ª (frec. de eligo) : escoger.
manera que, tal que, tanto que; que; para que electo 1ª: sonsacar.
aut, [conj.] o, o bien miles, itis, m. : soldado
vivus -a -um: vivo circiter, : [adv.] alrededor; casi
ego, mei : yo uoluntarius, a, um : voluntario, espontáneo,
aut, [conj.] o, o bien libre
mortuus, a, um : muerto idem, eadem, idem : mismo, el mismo
gratia, ae, f. : gracia, encanto; favor; [prep. centuria, ae, f. : centuria
posp. de gen.] por, para sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
ago, is, ere, egi, actum : conducir, hacer, prosequor -secutus sum dep. : seguir.
actuar acompañar formando comitiva; escoltar
hic, haec, hoc : este, esta, esto
cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] cuando; como;
aunque, porque, ya que

2. Pompeyo da instrucciones a su ejército.


Inter duas acies tantum erat relictum spatii, ut satis esset ad concursum
utriusque exercitus. [2] Sed Pompeius suis praedixerat, ut Caesaris impetum
exciperent neve se loco moverent aciemque eius distrahi paterentur; idque
admonitu C. Triarii fecisse dicebatur, ut primus excursus visque militum
infringeretur aciesque distenderetur, atque in suis ordinibus dispositi dispersos
adorirentur; BC,III, XCII, 1-2

2
Antología CÉSA

Léxico
inter, : [prep.acus.] entre, ne, : [adv.] no; [conj.] que no, para que no;
durante [part.enclít.] acaso, si
duo, ae, o : dos
acies, ei, f. : línea de batalla, ejército en se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
orden de batalla locus, i, m. : lugar, puesto
tantum, : [adv.] tanto, tan; moueo, es, ere, moui, motum : mover;
[tantum...quantum] tanto...cuanto; tan solo conmover
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, is, ea, id : él, este
existir relinquo, is, ere, reliqui, relictum : distraho -traxi -tractum : arrastrar, solicitar en
dejar, abandonar; quedar diversas direcciones; ( pas.) estar incierto,
spatium, ii, n. : pista de carreras [circo]; dudar, dividir, disolver, disolver; separar
espacio, distancia, tiempo pateo, es, ere, patui : estar abierto, estar a la
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal vista; estar a disposición de, permitir
manera que, tal que, tanto que; que; para is, ea, id : él, este
que; es decir que admonitus-us, m : recuerdo, advertencia,
satis, : [adv.] bastante, sificientemente consejo
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir C, [= Caius, ii] m. : Gayo [abreviación]
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para Triarius-i m. : Triario
concursus, us, m. : concurso; reunión, facio, is, ere, feci, factum : hacer
encuentro primus, a, um : [superlativo de prior] primero
uterque, utraque, utrumque : cada uno de los excursus -us m.: carrera, excursión; correría
dos, ambos, uno y otro [mil.], incursión, irrupción
exercitus, us, m. : ejército uis, , vim, vi, f. : fuerza
sed, : [conj.adv.] pero, mas, sin embargo infringo, is, ere, fregi, fractum : romper; chocar;
Pompeius, i, m. : Pompeyo quebrantar, abatir
suus, a, um : su, suyo dístendo –tendi-tendum: extender, estirar;
praedico, is, ere, dixi, dictum : decir antes; poner en tensión; [mil.distraer. dividir. divertir.
profetizar, pronosticar; determinar de atque, [conj.coord.copul.] y (= ac)
antemano; advertir in, : [prep.] a, hacia, para, contra; (prep.) en
Caesar, aris, m. : César; emperador ordo, inis, m. : fila, hilera; fila; orden
impes, (= impetus) : impetis, m. : embestida, dispono-posui-positum : disponer, colocar,
ataque, asalto; ímpetu distribuir ordenar.
impetus, us, m. : embestida, ataque, asalto; dispergo, is, ere, spersi, spersum : esparcir,
ímpetu, acometida dispersar
excipio, is, ere, cepi, ceptum : recoger, adorior –ortus sum dep. : acometer, atacar,
recibir; suceder, continuar, resistir
4. Estratagema de Pompeyo.
Leviusque casura pila sperabat in loco retentis militibus, quam si ipsi immissis
telis occurrissent, simul fore ut duplicato cursu Caesaris milites exanimarentur
et lassitudine conficerentur. BC, III, XCII, 2

Léxico
leuis, e : ligero, leve, veloz; futil; telum, i, n. : dardo, jabalina, flecha, venablo
inconstante, frívolo occurro –cucurri-cursum : ?ir al encuentro
cado cecidi casum : caer, caerse, ir a parar de,encontrarse con, correr al encuentro
pila, ae, f. : pilar, pilastra; pelota; dardo simul, : [adv.] al mismo tiempo, a la vez,
spero, as, are : esperar; confiar, creer simultáneamente
retineo, es, ere, ui, tentum : retener, fore, : [infinitivo futuro de sum] haber de ser;
detener; sostener, conservar; contener suceder

2
Antología CÉSA

miles, itis, m. : soldado duplico 1ª: doblar, duplicar


quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto, qué; cursus, us, m. : carrera, viaje, ruta;
[adv.2º término] que, como; [+superl.] curso, duración
lo más...posible exanimo, as, are : matar; inquietar, asustar
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien lassitudo, dinis, f. : cansancio, fatiga,
si, : [conj.condicional] si desfallecimiento
ipse, ipsa, ipsum : mismo conficio –feci –fectum: terminar, agotar,
immitto, is, ere, misi, missum : enviar, arrojar debilitar

5. Exhortación de las tropas


Quod nobis quidem nulla ratione factum a Pompeio videtur, propterea quod
est quaedam animi incitatio atque alacritas naturaliter innata omnibus, quae
studio ugnae incenditur. Hanc non reprimere, sed augere imperatores debent;
neque frustra antiquitus institutum est, ut signa undique concinerent
clamoremque universi tollerent; quibus rebus et hostes terreri et suos incitari
existimaverunt. BC, III, XCII, 3-4
Léxico
quod, : [conj.] porque; el hecho de que sed, : [conj.adv.] pero, mas, sin embargo
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, augeo, es, ere, auxi, auctum : aumentar
quien nos, nostrum : nosotros imperator, oris, m. : general; emperador
quidem, : [adv.] sin duda, ciertamente debeo, es, ere, ui, itum : deber; estar
nullus, a, um : ninguno obligado neque, : [conj. copulativa, =nec] ni,
ratio, onis, f. : cálculo; razón; proporción y no frustra, : [adv.] en vano
facio, is, ere, feci, factum : hacer antiquitus : [adv.] antiguamente
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por instituo-ui -utum : poner, preparar, disponer
Pompeius, i, m. : Pompeyo sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
uideo, es, ere, uidi, uisum : ver ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
uideor, eris, eri, uisus sum : ser visto; parecer manera que, tal que, tanto que; que; para que;
propterea : por esto, a causa de esto es decir que
quidam, quaedam, quoddam/quiddam : un signum, i, m : signo, señal, marca;
tal, un cierto, alguno contraseña; estandarte
animus, i, m. : ánimo, espíritu undique, : [adv.] de todas partes
incitatio-onis f. : acción de poner en concino-cinui-centum : sonar, cantar, estar de
movimiento, excitación, provocación acuerdo, acordarse,
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) clamor, oris, m. : clamor, grito,. ruido
alacritas-atis, f : fuego, vivacidad,ardor, uniuersus, a, um : todo entero
naturaliter : naturalmente tollo, is, tollere, sustuli, sublatum : levantar
innatus, a, um : natural, innato res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
omnis, e : todo hostis, is, m. : enemigo; extranjero
studium, ii, n. : afán; estudio; deseo terreo, es, ere, ui, itum : hacer temblar,
pugna-ae f : lucha, pugna, combate asustar, atemorizar
incendo –endi-censum : encender, iluminar, suus, a, um : su, suyo
acrecentar incito, as, are : incitar, estimular
hic, haec, hoc : este, esta, esto existimo, as, are : juzgar, considerar, pensar;
reprimo-pressi-pressum : rechazar, retener, estimar, creer
reprimir

6. Las tropas de César no caen en el ardid de Pompeyo.

3
Antología CÉSA

Sed nostri milites dato signo cum infestis pilis procucurrissent atque animum
advertissent non concurri a Pompeianis, usu periti ac superioribus pugnis
exercitati sua sponte cursum represserunt et ad medium fere spatium
constiterunt, ne consumptis viribus adpropinquarent, parvoque intermisso
temporis spatio ac rursus renovato cursu pila miserunt, celeriterque, ut erat
praeceptum a Caesare, gladios strinxerunt. BC, III, XCIII, 1

Léxico
sed, : [conj.adv.] pero, mas, sin medius, a, um : que está en medio,
embargo central, centro de
noster, tra, trum : nuestro fere, : [adv.] casi
miles, itis, m. : soldado spatium, ii, n. : pista de carreras [circo];
do, das, dare, dedi, datum : dar
signum, i, m : signo, señal, marca; espacio, distancia, tiempo
contraseña; cum, : [prep. abl.] con; [ conj.] consisto, is, ere, stiti : ponerse, colocarse; cesar,
cuando; como; aunque terminar; detenerse; resistir
infestus, a, um : enemigo, hostil; preparado ne, : [adv.] no; [conj.] que no, para que no;
pilum-i, n. : venablo,; lanza [partícula enclít.] acaso, si
procurro -[cu]curri -cursum: ir corriendo, consumo, is, ere, sumpsi, sumptum : gastar,
avanzar corriendo, correr consumir, agotar; destruir
atque, [conj.coord.copul.] y (= ac) uires, ium, f. : [plural de vis,vim, vi] fuerzas
animadverto -rti -rsum : prestar adpropinquo, 1ª : aproximarse, acercarse
atencion, cuidar de; advertir parvus, a, um : pequeño
non, : [adv.] no intermitto, is, ere, misi, missum : entremeter;
concurro, is, ere, curri, cursum : correr, transcurrir; interrumpir; interrumpirse, cesar
concurrir, reunirse; luchar, atacar tempus, oris, n. : tiempo
a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por rursus, : [adv.] hacia atrás; de nuevo
Pompeianus-a-um : [partidario] de Pompeyo renouo, as, are : renovar, reparar; reanudar
usus, us, m. : uso, ejercicio, práctica; hábito cursus, us, m. : carrera, viaje, ruta
peritus, a, um : conocedor, diestro, experto mitto, is, ere, misi, missum : enviar
ac, atque : [conj.coord.copul.] y celeriter, [adv.] rápidamente
superior, oris : [comp. de superus] más alto, ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
más elevado, superior manera que, tal que, tanto que; que; para que;
pugna, ae, f. : pugna, pelea, lucha es decir que
exercito, 1ª : ejercitar con frecuencia sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, existir
suus, a, um : su, suyo praecipio, is, ere, cepi, ceptum :
sponte : espontáneamente preocupar, anticipar, prevenir; aconsejar,
cursus, us, m. : carrera, viaje, ruta; curso ordenar; Caesar, aris, m. : César;
emperador
reprimo -pressi -pressum (re-premo) : rechazar, gladius, i, m. : espada
contener, detener stringo, is, ere, strinxi, strinctum :
et, : [conj. coord. copul.] y apretar, estrechar;, coger; desenvainar,
ad, [prep.] a, hacia, junto a; para empuñar.

7. Los pompeyanos resisten el envite enemigo y despliegan la caballería.


Neque vero Pompeiani huic rei defuerunt. nam et tela missa exceperunt et
impetum legionum tulerunt et ordines conservaverunt pilisque missis ad
gladios redierunt. Eodem tempore equites ab sinistro Pompeii cornu, ut erat
imperatum, universi procucurrerunt, omnisque multitudo sagittariorum se

3
Antología CÉSA
profudit. BC, III, XCIII, 2-3

3
Antología CÉSA

Léxico
neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
no
uero, : [adv.] verdaderamente, sí; [conj.advers.] gladius, i, m. : espada
pero, sin embargo redeo -ii -itum irr. : volver, regresar
uerus, a, um : verdadero idem, eadem, idem : mismo, el mismo
Pompeianus-a-um : de Pompeyo tempus, oris, n. : tiempo
hic, haec, hoc : este, esta, esto eques, itis, m. : jinete, caballero
res, rei, f. : cosa, hecho, asunto ab, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
desum, es, esse, defui : faltar, descuidar, sinister, tra, trum : izquierdo; torpe,
no ayudar perverso Pompeius-i, m : Pompeyo
nam, : [conj. coord.causal] pues, en efecto cornu, us, n. : cuerno, ala [del ejército]
telum, i, n. : dardo, jabalina, flecha, venablo ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal
mitto, is, ere, misi, missum : enviar, arrojar manera que, tal que, tanto que; que; para que;
excipio, is, ere, cepi, ceptum : recoger, impero, as, are : mandar, ordenar, gobernar
recibir; suceder, continuar; recibir sobre sí uniuersus, a, um : todo entero
impetus, us, m. : embestida, ataque, asalto; procurro -[cu]curri -cursum: ir corriendo,
ímpetu avanzar corriendo, correr.
legio, onis, f. : legión; ejército omnis, e : todo
fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar; multitudo, dinis, f. : multitud, muchedumbre
soportar; decir sagittarius -ii m.: arquero,
ordo, inis, m. : fila, hilera; fila; orden se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos
conseruo, as, are : guardar, conservar. profundo, is, ere, fudi, fusum : verter,
derramar, extenderse; exhalar, emitir;
disipar.

8. Los pompeyanos rodean a las tropas enemigas, gracias a la caballería.


Quorum impetum noster equitatus non tulit, sed paulum loco motus cessit,
equitesque Pompeii hoc acrius instare et se turmatim explicare aciemque
nostram a latere aperto circumire coeperunt. [5] Quod ubi Caesar animum
advertit, quartae aciei, quam instituerat sex cohortium numero, dedit signum.
BC, III, XCIII, 4-5.
Léxico
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
impetus, us, m. : embestida, ataque, asalto latus, eris, n. : costado, flanco; lado, flanco, ala
noster, tra, trum : nuestro [del ejército]
equitatus, us, m. : caballería aperio-erui-ertum : abrir, descubrir
non, : [adv.] no circumeo, is, ire, ii, itum : ir alredeor, rodear
fero, fers, ferre, tuli, latum : llevar; coepio, is, ere, coepi, coeptum : (sobre todo en
soportar
sed, : [conj.adversativa] pero, mas, sin embargo perfecto y supino) comenzar, empezar
paulum, : [adv.] un poco apremiar, instar; amenazar, estrechar
locus, i, m. : lugar
moueo, es, ere, moui, motum : mover
cedo, is, ere, didi, ditum : retirarse,
ceder eques, itis, m. : jinete, caballero
Pompeius-i m : Pompeyo
hic, haec, hoc : este, esta, esto
acrius, [adv.] más fuertemente
insto, as, are, stiti, staturus : estar;

3
Antología CÉSA
ubi, : [adv.rel.] en donde,
cuando Caesar, aris, m. :
César; emperador
animus, i, m. : ánimo,
espíritu
aduerto, (aduorto) is, ere, uerti,
uersum : volver hacia; advertir
quartus, a, um : cuarto
quam, : [adv. interr.] cuán, cuánto,
qué; [adv.2º término] que, como;
[+superl.] lo más...posible qui, quae,
quod : [relat.] cual, que, quien
instituo, is, ere, tui, tutum : poner,
preparar,

3
Antología CÉSA

et, : [conj. coord. copul.] y organizar; formar; establecer


se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos sex, : [indecl.] seis
turmatim : por escuadrones, por cohors-rtis, f : cohorte `décima parte de
bandas explico, as, are : desarrollar; una legión]
extender, desplegar; desplegarse numerus, i, m. : número
acies, ei, f. : línea de batalla, ejército en do, das, dare, dedi, datum : dar
orden de batalla signum, i, m : signo, señal, marca; contraseña

9. Las cohortes de César reaccionan y ponen en fuga a la caballería


desprotegiendo a los arqueros que perecen.
Illi celeriter procucurrerunt infestisque signis tanta vi in Pompei equites
impetum fecerunt, ut eorum nemo consisteret, omnesque conversi non solum
loco excederent, sed protinus incitati fuga montes altissimos peterent.[7] Quibus
submotis omnes sagittarii funditoresque destituti inermes sine praesidio
interfecti sunt. [8] Eodem impetu cohortes sinistrum cornu pugnantibus
etiamtum ac resistentibus in acie Pompeianis circumierunt eosque a tergo sunt
adorti. BC, III, XCIII, 6-7

Léxico
Ille illa illud: aquel, aquella, aquel peto, is, ere, iui, itum : dirigirse a; atacar; pedir
celeriter, [adv.] rápidamente qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
procurro -[cu]curri -cursum: ir submoueo, es, ere, moui, motum : apartar,
corriendo, avanzar corriendo, correr. desviar, rechazar; disuadir; distinguir
infestus, a, um : enemigo, hostil; omnis, e : todo
amenazado
signum, i, m : signo, señal, marca; contraseña sagittarius -ii m.: arquero,
tantus, a, um : tan grande, tan, tanto funditor-oris, m : hondero
uis, , vim, vi, f. : fuerza destituo, is, ere, destitui, destitutum :
in, : [prep.] a, hacia, para, contra; en abandonar; engañar, burlar; privar de
eques, itis, m. : jinete, caballero inermis-e : inerme, indefenso,
impetus, us, m. : embestida, ataque, asalto; inofensivo sine, : [prep.abl.] sin
ímpetu praesidium, ii, n. : defensa, ayuda;
facio, is, ere, feci, factum : hacer guardia, interficio-feci-fectum : matar,
ut, : [conj.] como; cuando; aunque; de tal destruir, sum, es, esse, fui : ser, estar;
manera que, tal que, tanto que; que; para haber, existir idem, eadem, idem : mismo,
que is, ea, id : él, este el mismo impetus, us, m. : embestida,
nemo, neminis : nadie ataque, asalto; ímpetu
consisto, is, ere, stiti : ponerse, colocarse; cohors, ortis, f. : cohorte
cesar, terminar; detenerse; resistir sinister, tra, trum : izquierdo; torpe,
omnis, e : todo perverso cornu, us, n. : cuerno, ala [del
conuerto, is, ere, uerti, uersum : ejército] pugno, as, are : combatir, luchar
volver; convertir; dirigir; volverse etiam: aún
non, : [adv.] no tunc : entonces
solus, a, um : solo, único resisto, is, ere, stiti : detenerse;
locus, i, m. : lugar resistir; oponerse a
excedo, is, ere, cessi, cessum : salir de, retirarse acies, ei, f. : línea de batalla, ejército en orden
de; abandonar de batalla
sed, : [conj.adversativa] pero, mas, sin embargo Pompeianus-a-um : de Pompeyo

3
Antología CÉSA

protinus, : [adv.]hacia delante; sin circumeo, is, ire, ii, itum : ir alredeor, rodear
interrupción is, ea, id : él, este
incito, as, are : incitar, estimular a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
fuga, ae, f. : fuga, huida tergum, i, n. : espalda
mons, montis, m. : monte, montaña adorior-ortus sum dep. : acometer, atacar
altus, a, um : alto, profundo, grande.

10. Asalto final al campamento enemigo a pesar del cansancio y el calor, el


reconocimiento de la valentía de sus defensores, especialmente de los
mercenarios.
Caesar, Pompeianis ex fuga intra vallum compulsis, nullum spatium
perterritis dari oportere existimans, milites cohortatus est ut beneficio For-
tunae uterentur castraque oppugnarent. Qui, etsi magno aestu fatigati (nam
ad meridiem res erat perducta), tamen, ad omnem laborem animo parati
imperio paruerunt. BC, III, XCV, 1-2
Léxico
Caesar, aris, m. : César; emperador oppugno, as, are : atacar, sitiar, asaltar
Pompeianus-a-um : de Pompeyo qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien
ex, : [prep.] de, desde, a partir de; etsi : [conj.] aunque
por magnus, a, um : grande
fuga, ae, f. : fuga, huida
intra, : [prep.acus.] dentro de, en el interior aestus, us, m. : ardor, calor
de fatigo, as, are : fatigar, extenuar, agotar;
uallum, i, n. : vallado, empalizada atormentar, perseguir; molestar
compello-puli-pulsum : juntar; nam, : [conj. coord.causal] pues, en efecto
rechazar nullus, a, um : ninguno ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
spatium, ii, n. : pista de carreras [circo]; meridies, ei, m. : mediodía; sur
espacio, distancia, tiempo res, rei, f. : cosa, hecho, asunto
perterreo -ui -itum : aterrar, llenar de sum, es, esse, fui : ser, estar; haber,
espanto aterrorizar existir perduco, is, ere, duxi, ductum :
do, das, dare, dedi, datum : dar conducir; continuar, proseguir
oportet -uit - impers. : conviene, es necesario tamen, : [adv.] sin embargo
existimo, as, are : juzgar, considerar, pensar omnis, e : todo
miles, itis, m. : soldado labor, oris, m. : fatiga, esfuerzo; trabajo
cohortor cohortatum sum dep : exhortar, animus, i, m. : ánimo, espíritu
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, paro 1ª : ? disponer, preparar
existir ut, : [conj.] como; cuando; aunque; imperium, ii, n. : mando, poder absoluto;
de tal imperio
manera que, tal que, tanto que; que; para pareo -ui -itum : aparecer,mostrarse, dejarse
que beneficium, ii, n. : servicio, beneficio ver, obedecer, someterse a +dat.; impers. paret,
Fortuna-ae, f: la Fortuna [diosa] es manifiesto, es evidente.
utor, eris, i, usus sum : servirse de
castra, orum, n. pl. : campamento militar.

3
Antología CÉSA

11. Defensa del campamento.


Castra a cohortibus quae ibi praesidio erant relictae industrie
defendebantur; multo etiam acrius a Thracibus barbarisque auxiliis.[...] BC,
III, XCV, 3
Léxico
castra, orum, n. pl. : campamento defendo, is, ere, fendi, fensum : alejar,
militar a, ab : (prep.) de, desde, a partir rechazar; defender
de; por cohors, ortis, f. : cohorte multo, : [adv.] mucho, muy, con mucho
qui, quae, quod : [relat.] cual, que, quien [generalmente con comparativo]
ibi, : [adv.] allí multus, a, um : mucho, abundante
praesidium, ii, n. : defensa, ayuda; etiam, : [adv.] también
guardia, escolta acrius, [adv.] más fuertemente
sum, es, esse, fui : ser, estar; haber, a, ab : (prep.) de, desde, a partir de; por
existir relinquo, is, ere, reliqui, relictum : Thracibus : ? tracio
dejar, abandonar barbarus, a, um : bárbaro, extranjero [sin
industrie : hábilmente. cultura grecolatina]
augeo, es, ere, auxi, auctum : aumenta

12. Huida vergonzosa de Pompeyo, sin parar hasta verse a salvo sobre una
nave de carga que le recogió en la costa, con sólo treinta de los suyos.
Pompeius, iam cum intra va11um nostri versarentur, equum nactusb,
detractis insignibus imperatorüs, decumana portal se ex castris eiecit
protinusque equo citato Larissam contendit. Neque ibi constitit, sed eadem
celeritate, paucos suos ex fuga nactus, nocturno itinere non intermisso"
comitatu equitum XXX ad mare pervenit navemque frumentariam
conscendit. BC, III, XCVI, 3-4
Léxico
Pompeius, i, m. : Pompeyo neque, : [conj. copulativa, =nec] ni, y no
iam, : [adv.] ya, en este momento ibi, : [adv.] allí
cum, : [prep. ] con; [ conj.] cuando; como; consisto, is, ere, stiti : ponerse, colocarse;
aunque, porque ya que cesar, terminar; detenerse; resistir
intra, : [prep.] dentro de, en el interior de sed, : [conj.adversativa] pero, mas, sin embargo
intro, as, are : entrar is, ea, id : él, este
vallum –i, n.: empalizada, vallado, do, das, dare, dedi, datum : dar
noster, tra, trum : nuestro celeritas, atis, f. : celeridad, rapidez
uersor, aris, ari, atus sum : girar; vivir, estar paucus, , a, um : poco, escaso; [plural]
habitar; suceder, ocurrir; ofrecerse, algunos, unos pocos
aparecer; equus, i, m. : caballo suus, a, um : su, suyo
nanciscor na(n)ctus sum dep. : obtener obtener ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por
(por sorpresa), alcanzar. encontrar, fuga, ae, f. : fuga, huida
detraho -traxi -tractum : sacar; arrancar echar nanciscor, eris, i, nactus sum : obtener,
abajo, arrojar alcanzar, encontrar, hallar
insigne, is, n. : insignia, señal nocturnus, a, um : nocturno
imperator, oris, m. : general; emperador iter, itineris, n. : camino
decumanus-aum : referente a la décima legión non, : [adv.] no
puerta decumana ( puerta principal) intermitto -misi -missum: entremeter,
porta-ae, f : puerta dejar en medio de; interrumpir, suspender

3
Antología CÉSA

se, : [pron. reflexivo] se, a si, a él/ellos espaciar. separar


ex, : [prep.] de, desde, a partir de; por comitatus-us m.: acompañamiento.cortejo,
castra, orum, n. pl. : campamento séquito; grupo de viajeros;escolta,
militar eques, itis, m. : jinete, caballero
eicio -ieci –iectum : (ex, iaclo) echar fuera. ad, [prep.] a, hacia, junto a; para
expulsar, salir mare, is, n. : mar
protinus, : [adv.]hacia delante; sin peruenio, is, ire, ueni, uentum : llegar
interrupción cito, as, are : sacudir, agitar; nauis, is, f. : nave
llamar, espolear Larissa-ae, f : ? Larisa frumentarius, a, um : perteneciente al trigo
contendo, is, ere, tendi, tentum : tender; conscendo : subir
disparar, lanzar; dirigirse luchar, rivalizar

3
EL EJÉRCITO ROMANO
Roma conquistó y supo conservar largo tiempo un dilatado imperio debido a la eficacia, la
disciplina y la organización de su ejército, que además fue un poderoso medio para la
romanización de las provincias. Las legiones romanas, integradas por soldados bien entrenados,
tenían que conquistar nuevas tierras, vigilar las provincias y dominar rebeliones.

LA LEGIÓN

1. Organización

La estructura y organización del ejército romano fue cambiando a lo largo del tiempo,
adaptándose siempre a las nuevas circunstancias. Así, del primitivo ejército no profesional y de
reclutamiento forzoso se llegó con Mario (107 a.C.) a un ejército permanente formado por
soldados voluntarios, profesionales, bien entrenados y mercenarios. La legión, cuya unidad
táctica es la cohorte, idónea para rechazar ataques masivos, se estructura de forma definitiva
así:

La composición de la legión romana:

a) La infantería estaba dividida


en 60 centurias:

- 100 hombres del mismo rango


componían una centuria, al frente
de la cual se hallaba centurión;

-2 centurias formaban un manípulo;

- 3 manípulos (uno de hastati, los soldados más jóvenes que combatían en primera línea; otro de
principes, soldados mayores que los hastati y que combatían detrás de éstos; y otro de triarii,

1
soldados muy experimentados y veteranos que
combatían detrás de los príncipes) formaban
una cohorte; 10 cohortes, una legión.

b) La caballería estaba dividida en decurias


(grupos de 10 jinetes) al frente de las cuales
se hallaba un decurión; 3 decurias formaban
un escuadrón (turma); 10 escuadrones, un ala
de caballería que flanqueaba a la infantería.

c) Tropas auxiliares (auxilia) en las distintas


provincias del imperio, que se integraban en la
legión como cuerpos especiales (así los honderos baleares, los arqueros sirios o la caballería
númida). Estos soldados al cabo de veinticinco años de servicio militar adquirían la ciudadanía
romana.

Cada legión tenía un número, un nombre y sus enseñas militares, sus águilas. Perder estas
últimas era la peor catástrofe para una legión. En la época imperial, las legiones se acantonan en
las fronteras y se crean las cohortes pretorianas como guardia personal del emperador.

El ejército se desplazaba en columna (agmen).


En la vanguardia (primum agmen) iban los
exploradores, los espías y un destacamento
de infantería y caballería, seguía el grueso de
las tropas rodeando los bagajes (impedimenta)
y cerraba la marcha la retaguardia
(novissimum agmen), formada por efectivos de
caballería e infantería.

2. El legionario.
2. 1. Jefes y grados

En general, el jefe del ejército (dux, imperator) era por lo común un


magistrado (consul, pretor, procónsul). A veces, ni siquiera había
servido antes en la milicia.
Los jefes (tribuni militum) eran elegidos por el cónsul o por el pueblo
de entre los jóvenes de buena familia; generalmente antes habían
servido como soldados o como oficiales subalternos en la caballería.
En cada legión había seis tribuni militum.
Los centuriones, que eran los oficiales permanentes y los más
experimentados en el arte de la guerra, mandaban una centuria. Había
distintos grados entre ellos, según la categoría del manípulo en que
militaban.
La caballería era mandada por un tribunus celerum. Cada ala de
caballería estaba bajo las órdenes de un praefectus alae, y cada uno de
los escuadrones (turmae) obedecían al primero de los tres decuriones. El decurión iba al frente
de la decuria.

2
2.2. El soldado y su equipo militar.

El soldado romano servía 20 años en la legión, y


los auxiliares 25. Recibía un pequeño sueldo y
una pequeña parte del botín conquistado. Estaba
siempre sometido a una férrea disciplina y podía
sufrir duros castigos de los mandos militares,
especialmente de los centuriones.

Cuando no peleaban, los legionarios:

Realizaban duros ejercicios físicos de


entrenamiento.
Buscaban víveres y preparaban una
comida frugal.
Levantaban y mantenían el
campamento.
Construían carreteras y fortificaciones
en las fronteras.
A veces trabajaban en la construcción de
obras públicas, como acueductos y
anfiteatros.
Cuando el ejército se desplazaba, los legionarios
caminaban unos treinta kilómetros diarios
cargados con una mochila de unos cuarenta kilos
de peso con las armas, herramientas y víveres, y
después de esta marcha levantaban el
campamento cada noche.

3. El campamento.

El ejército romano siempre acampaba por la noche. Al atardecer, un tribuno y varios


centuriones se adelantaban a la columna para elegir el lugar adecuado para pasar la noche y
para marcar los límites del campamento (castra).
3.1 La construcción.
Cuando llegaban los soldados al lugar elegido, lo primero que hacían era cavar un foso (fossa)
de unos 4 m de profundidad y otros 4 m de anchura. Con la tierra excavada se levantaba un
terraplén o muro (agger) y sobre él se clavaba una empalizada (vallum) de estacas.
Entre la empalizada y las tiendas había un espacio de unos 60 m de ancho (intervallum), el cual
preservaba a las tiendas del fuego, de los dardos y de otros elementos arrojadizos del enemigo.
3.2. Distribución.
La distribución del campamento era siempre idéntica con objeto de permitir la organización
rápida del mismo cada día. En él se encuentra siempre el pretorio (praetorium), el foro, el
tribunal de las arengas, el ara, la enfermería, la cárcel y la intendencia (quaestorium) con los
aprovisionamientos.
El campamento era rectangular (unos 550 m x 800 m, si se trataba de dos legiones) y tenía
cuatro puertas que daban acceso a dos vías principales cortadas en cruz: la via principalis, que
iba de Norte a Sur, y la via praetoria o decumana, que iba de Oeste a Este.

3
Las partes más importantes en que se distribuía un campamento romano: 1. Pretorio, donde se alojaba el
jefe. 2. Tiendas o barracones de los legionarios. 3. Enfermería. 4. Cárcel. 5. Intendencia o quaestorium.

Además de los campamentos que se construían para pernoctar una o varias noches, había
campamentos que se organizaban para pasar el invierno (hiberna) y otros que se convertían en
estables (castra stativa), los cuales dieron origen a ciudades, como la ciudad de León, que
proviene de un asentamiento de la Legio Gemina VII.

4. El asedio.
El asedio tenía como finalidad la rendición de los habitantes de la ciudad sitiada por hambre,
sed u otras necesidades vitales.
Para asediar una ciudad se levantaba un muro (agger) alrededor de ella para impedir la salida
(eruptio) de los sitiados, y otro detrás de los sitiadores para evitar el ataque por la espalda y
todo socorro exterior.
Sobre el primer muro se colocaban torres
más altas que las murallas de los sitiados,
desde las que se lanzaban proyectiles. Una
serie de máquinas de artillería (ballista,
catapulta, scorpio) se encargaba de
proteger con sus disparos el acceso a la
muralla de los arietes (especie de viga con
cabeza metálica) a fin de abrir brechas en
ella golpeando insistentemente.

4
Para efectuar el asalto, los
soldados formaban la
tortuga (testudo), es
decir, colocaban los
escudos en forma de
tejado sobre sus cabezas,
muy unidos todos;
después se subían encima
otros y otros en la misma
posición, hasta que alcanzaban la muralla y luchaban cuerpo a cuerpo con los sitiados. Los
defensores se defendían lanzando todo tipo de objetos, aceite hirviendo y pez ardiendo.

5
GLOSARIO un foso o trinchera (fossa) con cuya tierra
formaban un parapeto (agger) y sobre él
Acies. - Línea de soldados, línea o frente de clavaban estacas (sudes, valti) formando así la
batalla, el ejército en orden de batalla, la propia estacada (valtum). El campamento tenia cuatro
batalla. La formación más corriente es la triplex puertas: praetorla, que daba frente al enemigo;
ocies. decumana, al lado contrario; principalis dextra y
Aes alienum. - Deudas contraídas mediante un principalis sinistra. Estas dos últimas estaban
préstamo, que quedaban vinculadas a los unidas por la via principalis que separaba las
herederos; generalmente quedaban reducidas o tiendas de los oficiales de las de los soldados; las
extinguidas por la publicación de tabulae novae. primeras se comunicaban por la via decumana.
Agger. - En sentido general, reunión de Delante del praetorium, tienda del general, había
materiales de todo género. Además: 1º un espacio libre, desde donde se arengaba a las
Terraplén que los sitiadores levantaban al tropas y. se administraba justicia. Las tiendas de
aproximarse a la plaza sitiada, al que solían dar los soldados se llamaban tentoria, pelles o
la misma altura del muro para batir al enemigo contubernia; las de los oficiales superiores
con mayor facilidad. 2º. Parapeto que se tabernacula.Si el campamento era para algún
levantaba delante del campamento, formado tiempo se llamaba castra stativa; si para el
principalmente a base de los materiales invierno, hiberna.
extraídos de la trinchera. Censor. - Uno de los magistrati maiores; no estaba
Agmen.-El ejército en marcha. Cuando no investido del imperium, Se elegían dos entre los
amenazaba peligro, caminaban en columna, que hubieran sido cónsules. Sus funciones eran
yendo. detrás de cada legión sus varias: formación del ceno so de los ciudadanos
correspondientes bagajes; pero si el enemigo romanos, fijación de los impuestos, designación
estaba próximo, el orden era el siguiente: de los senadores, etcétera.
primero, varias legiones juntas dispuestas para Centurio.-Jefe de una centuria; había dos por
la lucha, legiones expeditae; luego, los equipajes de manípulo: prior y posterior. Se ascendía pasando
todas y, cerrando la marcha, el resto de las de la décima cohorte a la novena, y así
legiones. sucesivamente hasta la primera, corriendo los
Antesignani. - Soldados escogidos que grados de posterior y prior en cada uno los
precedían a las insignias, con los que a veces se manípulos de hastati, principes y triarii o pitio El
formaba un cuerpo de tropa para una acción de más alta categoría era el primipilus, o sea el
difícil o un ataque por sorpresa. centurio prior del manipulo de los triarii de la
Auxilia. – Tropas auxiliares, formadas por primera cohorte. Los centuriones de elevada
hombres de diferentes provincias del imperio. categoría (centuriones primorum ordinum) asistían
Bucinator. - El equivalente al cometa de a los consejos de guerra.
nuestros regimientos. Por .medío de la bucina, Classis. - La escuadra constituida por naves de
instrumento de metal de forma semejante a un guerra. Ver naves.
cuerno de caza, y cerca de la tienda del general, Cohors. - Unidad táctica romana a partir de
transmitía las órdenes y daba la señal de Mario, que la creó al reunir tres manípulos, uno
cambios de guardia. de hastati, otro de príncipes y el tercero de triarii.
Caetratae. - Cohortes armadas con un escudo de Las cohortes legionarias estaban mandadas por
cuero pequeño y redondo llamado caetra, usado tribuni (militum, legionum), y las auxiliares por
por los hispanos. praeiecti cohortium. Estas últimas solían estar
Calones. - Criados del ejército, esclavos de los formadas por individuos de la misma nación, no
oficiales y soldados, que en gran número sólo por la comunidad de idioma, sino también
marchaban con las tropas. No formaban parte porque conservaban el mismo armamento. De
del ejército, pero servían para conducir los aquí que recibieran nombres que indicaban su
equipajes y cuidar las bestias. Su nombre se procedencia , (vernacula). Las tropas auxiliares.
deriva de cata, trozo de madera, por los bastones que luchaban en los flancos (alae) recibían el
que usaban como armas. nombre de alariae. Cada legión tenía diez
Castra. - El campamento. Los romanos no cohortes.
dejaban de fortificarse para pasar la noche ni Commeatus - El abastecimiento en general.
aun después de las marchas más penosas. Algunas veces se refiere a una formación que
Escogido el terreno más conveniente (locum transporta el abaste" cimiento.
castris deligere), los metatores calculaban las Consilium.-Consejo de guerra. Lo convocaba el
distancias y tomaban las medidas necesarias jefe de la legión o el general en jefe, cuando
(castra metirñ; luego, se comenzaba' a construir había varias.-Acudían a él por derecho propio

1
los seis tribunos militares y los seis centuriones Exploratores. – Destacamentos más o menos
de la primera cohorte. numerosos, generalmente de caballería, que con
Constratae. - Ver naves. sus jefes iban a hacer un reconocimiento; en
Consul. - Supremo magistrado romano en las cambio los speculatores eran individuos aislados
épocas normales durante la república. Eran enviados como espías.
elegidos anualmente en número de dos en los Fasces. - Los haces de varas atados con un
comicios .centuríados. Gozaban de todos los hacha en medio, que llevaban delante los lictores
derechos inherentes ál imperium. Entraban en como insignia de los pretores urbanos,
posesión de su cargo en primero de Enero. Hasta procónsules, pretores provinciales, cónsules y
serles concedido el imperium se les llamaba dictadores. Eran el signo del imperium, es decir,
consules designatío Para confirmar el imperium del poder y del derecho de vida y de muerte de
debían celebrar las feriae latinae. Cuando un los magistrados supremos.
cónsul moría o abdicaba, su colega convocaba Fossa. - Trinchera excavada delante del agger,
comicios para elegir otro cónsul que cesaba con Sus dimensiones máximas- eran de 6 metros de
–él a fin de año.. Tenían como ínsígnas la toga anchura por 2,65 de profundidad. Ver castra.
praetexta con franja de púrpura, las fasces y doce Hiberna. - Ver castra
tictores. Idus. - El mes entre los romanos se dividía en
Contio. - Asamblea de soldados o reunión del kalendae, el día 1.0, nonae, el día 5 ó 7, e idus el día
ejército convocada por el general para escuchar 13 ó 15 según los meses. El nombre del mes se
una arenga antes del combate, o bien' un escribe como adjetivo; ejemplo: kalendas no
discurso de elogio o censura por su vembres; el punto de referencia no son los idus,
comportamiento. kalendas o nonas anteriores, sino los posteriores,
Conventus. - Corporación integrada por, a partir de los cuales se cuenta hacia atrás,
ciudadanos romanos residentes en la ciudad y incluyéndolos en el cómputo; ejemplo: Uf ante
entre los cuales el gobernador elegía los idus septembres: el día 3.0 , antes del 13 de
miembros de su consejo. septiembre, o sea el 11 de septiembre. Los
Custodiae.-Puestos de guardia en general, a clásicos en lugar de decir: Die XII ante kalendas
cargo de la infantería o la caballería. novembres, escriben: Ante diem XII kalendas
Dictator. - El dictador debía su nombre al poder novembres. La fecha que precede inmediatamente
absoluto de que estaba investido. Se le a las nonas, idus o kalendas se escríbe: Pridie
nombraba .cuando amenazaban grandes nonas, etc.
peligros exteriores, en las revueltas civiles, en Impedimenta. – Equipaje transportado por la
ciertas circunstancias en, que era necesario acémilas y carros. Sarcinae, equipaje individual
cumplir una ceremonia importante o para llevado por cada soldado.. Impeditus dícese del
presidir los comicios en ausencia de los cónsules. soldado cargado con su equipaje.
Sus insignias eran la silla curul, la toga pretexta Imperator. - Antes de Augusto, general en jefe.
y 24 líctores. Era nombrado por un senatus Era un título que las legiones solían conceder
consultas, a petición de uno de los cónsules o de por aclamación al general victorioso.
un tribuno militar. Imperium. - El mando de las fuerzas militares
Dilectus. - Leva de tropas verificada por los con derecho de vida o muerte sobre los
cónsules entre los hombres de 17 a 46 años. soldados. También la jurisdicción civil con el
Equitatus, Equites. – 1º. Jinetes, caballería. La derecho de imponer multas o condenar a
caballería estaba dividida en alae de trescientos prisión. Confiere el derecho de reclutar, tropas,
hombres, subdivididas en diez turmae de treinta nombrar oficiales, firmar alianzas y tratados,
hombres, que a su vez comprendían tres administrar las provincias e imponer
decurias. Al frente de las alae estaba el praeiectus contribuciones. Tenían el imperium el dictador,
equitum. 2º. Caballeros, orden ecuestre; entre los los cónsules, pretores, procónsules y
romanos el orden ecuestre era intermedio entre propretores.
la plebe y el senado. Estaba integrado por Legatus. – 1º Embajador, emisario. 2.° Legado,
ciudadanos cuya fortuna ascendía a lugar teniente del general en jefe. Estos últimos
cuatrocientos mil sestercios. eran elegidos entre los cuestores y pretores, y
Evocatus. - Soldado o centurión que, una vez recibían el nombramiento del senado, quedando
cumplido el tiempo regular en la milicia, se a las órdenes del general.
reenganchaba. Tenía el mismo estipendio y Legío, - Elemento esencial del ejército romano;
premios que los centuriones. tropa de infantería reclutada exclusivamente
Exercitus. - Ver acies, agmen, cohors, legio, manus. entre ciudadanos romanos. La legión estaba
Expeditus. - Ver sarcinae. dividida en diez cohortes, treinta manípulos y

2
sesenta centurias. Sus efectivos normales eran de llevaba fijo· un hierro. La longitud total del arma
4.200 a 6.000 hombres. era de unos 2,20 metros.
Lictores, - Servidores de los magistrados Pluteus. - Como la vinea y la testudo, tenía por
superiores a quienes acompañaban llevando las objeto poner a cubierto de los golpes de los
fasces. Los lictores marchaban en fila uno tras asediados a los atacantes mientras trabajaban.
otro, abriendo paso ante los magistrados. El Era una especie de parapeto móvil, hecho con
dictador tenía 24 lictores; los cónsules, 12. juncos entrelazados y recubiertos con pieles,
Manipulus. - Unidad táctica de la legión. Cada movido por tres ruedas, una central y dos
cohorte tenía tres manípulos: el de los pili, el de laterales.
los principes y el de los hastati. Cada manípulo Praefectus. - No es un cargo establecido, sino
tenía dos centurias. que designa la persona puesta al frente de una
Milites. - Soldados de infantería en general. misión, como el mando de la caballería, de las
Cuando se quiere distinguir a los soldados naves, de una posición, etc. Praefeotus [abrum:
encuadrados en una legión de los demás se dice jefe de las tropas de ingenieros.
milites legionarii, o solamente legionarii. Los Praesidium. – Destacamento militar equivalente
soldados no encuadrados en la legión llevaban, unas veces a escolta y otras a guarnición.
para mayor rapidez, armas Iígeras: milites levis También aparece significando el lugar
armaturae, entre los que se incluyen defendido por una guarnición.
frecuentemente a los arqueros: sagittarii, y a los Praetor. - Primeramente se aplicó este nombre a
honderos: funditores. los cónsules cónsules y al dictador. A partir de
Navis. - Cualquier clase de embarcación, aun las 377, esta magistratura fue accesible a la plebe. Al
fluviales. Entre los navíos de alta mar se principio hubo un solo pretor; luego se eligió
distinguen: 1º Naves longae; naves de guerra, así otro para que resolviera los litigios entre
llamadas porque eran aproximadamente dos ciudadanos y extranjeros; éste recibió el nombre
veces más largas que las de la carga. La de praetor peregrinus y el otro el de praetor
proporción entre eslora y manga era de siete u urbanus. Este último no debía permanecer
ocho a uno. Movídas a remo, la mayor parte ausente de Roma más de diez días y suplía al
tenían t r e s filas (triremes), pero las había de otro pretor si estaba encargado del mando de un
cuatro (quadriremes) , de cinco tquinqueremes),de ejército. En ausencia de los cónsules .cumplía
dos (biremest, Naves de guerra eran también las sus funciones, convocando el senado, reclutando
naves constratae, que Ilevaban cubiertas para la tropas y celebrando los comicios. Posteriormente
protección de los remeros; las naves actuariae, fueron designados para el mando de las
naves ligeras de tipo mixto que también servían provincias durante un año. Sus insignias eran la
para el comercio. 2º. Naves onerariae, naves de toga pretexta, la silla curul y seis lictores.
carga; eran cortas, anchas y bajas, movidas a Praetorium. – tienda del pretor o consejo de
vela; la proporción entre eslora y manga era de guerra.
cuatro a uno. Provincia. - Territorio conquistado y puesto bajo
Oppidum. - Designa una ciudad considerada la autorídad de un magistrado. El senado
desde el punto de vista militar, lo mismo que designaba todos los años las provincias que
civitas lo es desde el punto de vista político, y debían corresponder a cada magistrado:
urbs del civil. Estaba situada, generalmente, en provincias nominare, decernere; si éstos no estaban
un lugar defendido por la naturaleza y allí se de acuerdo se sorteaban: provincias sortiri.
refugiaban los habitantes de la región en caso de Quaestor. - Encargado de las finanzas.· Unos
peligro. residían en Roma (q. urbani) y otros
Ordo. - Línea o fila de soldados y, por extensión, acompañaban al ejército. Para este cargo se
cualquier formación militar. Se aplica a la precisaba haber servido en el ejército como
categoría de los centuriones: centuriones tribuno. Su cargo era anual, pero podía Ser
superiorum ordinum; centuriones de la primera prorrogado; a veces recibían mando militar.
cohorte. Ser centurión se dice: ducere ordinem. Se Quaestorium.- tienda del cuestor.
usa también para designar la categoría o clase Sacramentum. – Juramento militar que se hacía
social: ordo senatorius, ordo equester, ordo plebeius, al terminar la recluta; juraban primero los
etc. legados y tribunos, después un soldado de cada
Pilum. - Arma arrojadiza, utilizada alguna vez legión pronunciaba la fórmula, prometiendo
también, a modo de pica, como arma de mano. obediencia a los jefes, no apartarse de la ley ni
Era una vara de madera de sección redonda o abandonar las enseñas. Los demás soldados
cuadrangular que en uno de sus extremos contestaban «idem in me». Cuando cambiaba el

3
general, o en caso de . revuelta, se exigía un Tribuni militum. - Jefes de la legión, a las
nuevo sacramentum. órdenes inmediatas del general; eran seis, dos de
Sagittarii. - Ver milites. los cuales se turnaban cada dos meses en el
Sarcinae. - Carga o equipaje que los soldados mando. Eran nombrados por el pueblo y por los
llevaban en las marchas: armas, trigo para dos cónsules entre los jóvenes del orden senatorial,
semanas, estacas para la empalizada, sierra, seleccionados entre los que servían en la
hacha, azadón y utensilios de cocina, con un caballería o en, el séquito del general. Su insignia
peso aproximado de 20 kilogramos. Con todo era el anillo de oro de los caballeros. Tomaban
ello hacían un paquete que llevaban a la espalda parte en los consejos de guerra.
colgado de un palo. Expeditus es el soldado libre Tribunl plebis. – Fueron creados a raíz de las
de tal carga. Antes del combate todo ello se luchas de la aristocracia con los plebeyos. Al
depositaba en un lugar determinado (sarcinas principio fueron cinco; después diez. Su función
conferre), a cuyo cuidado quedaba un praesidium.. era anual, eran inviolables. Su poder consistía en
Impedimenta era el equipaje transportado por el derecho de oponerse a una medida tomada
acémilas y carros. por un magistrado y defender a un ciudadano
Senatus. - Reunión de los ancianos, senes, oprimido o vejado. Para ello necesitaban estar
primitivamente 300 patricios llamados patres todos de acuerdo. Tenían facultad de proponer
conscripti. Posteriormente, cuando los plebeyos leyes en las asambleas por tribus.
obtuvieron acceso a todas las magistraturas, Turma. – escuadrón de caballería ( 30 hombres).
pudieron ser también senadores. Formaban el Turris. - Máquina de guerra montada sobre
senado por derecho propio los magistrados, los ruedas, utílizada para asaltar las fortalezas. Solía
que habían desempeñado anteriormente tener tres pisos; en el inferior estaban los que
magistraturas y, en caso de no completarse el manejaban el ariete; en el .central había un
número de senadores, los ciudadanos que puente que se dejaba caer sobre las murallas de
designaba el censor. El senado dirigía la política la ciudad para el asalto; y en el superior iban los
exterior (declaración de guerra, tratados de paz); soldados que, con flechas, dardos y piedras,
nombraba procónsules y propretores, distribuía trataban de desalojar a los defensores de la
el mando de los ejércitos y el gobierno de las muralla. También se construían torres sobre las
provincias, intervenía en diversos actos del naves para combatir desde posición más
culto, tenía autoridad sobre la legislación, pero elevada.
las leyes debían ser votadas por los comicios, Urbs. - Casi siempre con esta palabra se designa
promulgándose, una vez aprobadas por el la ciudad de Roma, pero algunas veces se refiere
senado, como decisiones conjuntas de ambos. también a otras ciudades, como por ejemplo a
Signa. - Insignias militares, banderas; cada Marsella
legión tenía su insignia, que después de Mario Vallum. - Nombre colectivo que designaba la
consistió en un águila de plata. Las insignias empalizada o conjunto de estacas (valli) que se
eran llevadas en el primer manípulo de la clavaban en el amontonamiento de tierra (agger)
primera cohorte. Levantar el campo se dice: formado con la tierra excavada del foso (fossa)
signa convellere,tollere, eiierre; avanzar en oro den que rodeaba el campamento. También la línea
de batalla: signa proferre, promovere; . atacar: signa de trincheras tendida en torno a una ciudad
inferre; combatir: signa conierre; hacer alto: signa sitiada o los trabajos de fortificación para
statuere; retirarse: signa convertere, referre. defenderla.
Speculatores. - Ver exploratores. Via.- Camino, calle .
Statio. - Puesto de infantería o caballería. En el
campamento la guardia de cada puerta estaba
encomendada a una cohorte (cohors in statione).
Stipendium. -e-. Sueldo que se pagaba del.
tesoro público a los soldados; el centurión tenía
el doble, y el soldado de caballería el triple.
Testudo.- tortuga (formación de asalto, en la que
los soldados se cubrían la cabeza con sus
propios escudos a modo de caparazón o
maquina de guerra formada opor un ariete
montado sobre ruedas y cubierto a modo de
galería.)
Tormentum. - Máquina de guerra utilizada para
lanzar a gran distancia armas. arrojadizas.

También podría gustarte