Está en la página 1de 66

“Confidencial”

República de Cuba

La Habana Diciembre 17 de 2011


Año 53 de la Revolución

Libro Para La
Preparación
De Un Plante Abakuá
Camaroro efo
Canco
Morumbe

1
Sarbelio Guerra Ramirez
Illamba

2
Dedictoria
Este Del Abakuá Y En Especial De Mis Libro Es Para Uso Exclusivo De Mi Potencia. Es Para El
Engrandecimiento Ekobios. Para Que Nadie Tenga Que Venir A Dirigir Y Supervisar Nuestras
Actividades Religiosas. Que Abasí Los Mire Siempre Bien.

Erendió Abasí Bomé.

3
Introducción
La Sociedad Secreta Abakuá Fue Creada Por Los Antiguos Esclavos Pertenecientes A Los
Cabildos Carabalíes. A La Misma Se Le Dio Por Nombre:

Sociedad Secreta De Socorros Y Ayuda Mutua

Ekorie Enllene Abakuá.

Esta Sociedad Siempre Tuvo Como Objetivos Fundamentales Prestar Ayuda Económica A Sus
Integrantes En Momentos De Necesidad, Mediante Cuotas Mensuales Que Pertenecían A Un
Fondo Común Que Tenía El Partido, Juego O Potencia. Y Proteger Los Secretos Mediante Una
Alianza O Juramento Con Poderes Espiritules, Contra Maleficios Y Daños Causados Por Brujos.

Los Ekobios Deben Amarse Y Servirse Como Hermanos Y Guardar La Más Absoluta Discreción
Sobre El Culto De Ekue Y Los Ritos De La Sociedad.

Cada Potencia O Juego Se Compone De Alrededor De 25 Plazas, Dignidades Con El Grado De


Abasekiñongos Que Desempeñan Los Cargos En Su Gobierno Las Mismas Son Vitalicias (Hasta
La Muerte) Y Una Cantidad Ilimitada De Iniciados (Obonekues) O Abasekesongos. La
Importancia De Una Potencia Depende De La Cantidad De Personas Iniciadas Y De Las Nuevas
Potencias Que Ella Haya Engendrado.

La Sociedad Es Exclusiva Para Hombres. No Se Admiten Mujeres En Su Seno.

4
Derechos Que Una Potencia
Debe Tener Para La Realización
De Un Plante. Aumentan Si Se
Hacen Plazas
Gallos, Plátano Verde, Ñame, Maní, Ajonjolí, Ajengibre,Jutía Ahumada Y Viva, Pescado
Ahumado y Vivo,Coco Seco, Aguardiente De Caña, Vino Seco,Güin, Agua Bendita,
Pimienta De Guinea, Cogollos De Ceiba,

Romero De La Costa, Incienso De La Costa,Escoba Amarga, Lino Del Río, Anamú, Saco Saco,
Lino Del Mar,Yeso Amarillo,Sal, Carbón,Yeso Blanco, Incienso De Iglesia,Chivo,
Caña De Azúcar, Albahaca, Tabaco,Abrojo, Velas, Cascarilla,1
Macito De Leña,3 Huevos.

Objetos Que Son Necesarios


Para Realizar Un Plante Ó Sacar
Una Nueva Potencia
Fundamento, Empegó, Eribó, Ekueñón, Enkríkamo, Bonkó, Santísimo, 3
Encomos, 2 Marugas, Saco De Enkóboro,

Par De Ericundis, Saco De Eribangandó, Marímbula, Tinaja, Tina, Ekón De


Hierro, Maceta,

2 Juegos De Cencerros, 4 Ó Más Candelabros,

5
Cazuela Grande, Copa Para El Agua Bendita,

Teja De Barro, 3 Cazuelas Chicas, Palo De Mosongo, Palo De Mokongo, Palo De Abasonga,

7 Plumeros Que Son Para: Mokongo, Iyamba, Isué, Isunekue, Empegó, Ekueñón Enkríkamo Y
En Su Oportunidad 1 Como Muñón. (Nasakó).

Pieza De Nasakó, 1 Ó Más Jicaritas,

Cortina Roja Para El Altar,

Cortina Roja Para El Fe Ekue,

1 Ó Más Canasticas Según Lo Que Se Haga.

Más La Tierra Tiene Que Tener


1 Saco De Anamanguí Con Su Faja Y Su Enllugadura. Sus Cencerros De Madera, Cortinas Negras
Y Blancas, Candelabros De Caña Brava.

Más Todo Lo Que Sea Necesario Para El Engrandecimiento De Una Tierra.

Una Tierra Debe Por El Bien De Ella Comprar Todas Las Cosas Lo Más Lujoso Que Le Sea
Posible, Pues Con Ello Es Como Se Gana El Respeto Y El Nombramiento, Y Es Como Tiene Valor
La Potencia.

Título Y Puesto Que Ocupa


Cada Plaza En Una Potencia

6
Mokongo, Isué, Iyamba, Isunekue, Empegó, Ekueñón Nasakó, Mosongo, Encóboro, Moruá
Eribó, Enkríkamo, Eribangandó, Abasonga, Embákara, Ekueumbre, Muní Bonkó,
Enkanima, Aberisún,Kundiabón, Aberiñán, Emboco, Encandemo, Koifán, Fambá, Morua
Lluanza,Acanaguán,

Plazas Que Hay Tierras Que La


Hacen Y Otras No
Mosoko Eribó, Maribá, Abasoca, Abasí, Embema, Morua Tindé, Anamanguí, Acuaramina.

7
Nombre De Los Atributos De
Las Plazas
Bastones

Mokongo --- Itón Bieré

Mosongo --- Itón Bacuerí

Abasonga --- Itón Guambequé

Plumeros

Mokongo --- EtónEtón

Iyamba --- Ubia Unfentón Efori Sisi Iyamba

Isué --- Ibán Quene Ibán Quenebá (Efó).Ero Quima Muñón Eneroguí (Obane Efí).

Isunekue --- Efori Etón Atón

8
Empegó --- Muñón Aguaribió

Ekueñón --- Untaría Condo Achecheré

Enkríkamo --- Muñón Urabia

Cancomos

Empegó --- Umbarieta Cancomo Endibó (Efó). Coco Iboma (Obane).

Ekueñón --- Ataria Bonkó Ekueón Beconsí (Fiesta). Canco Isún Eribó (Llanto).

Enkríkamo --- Bongó Engrima Ó Cancomo Emicondó.

Empitadas

Empegó --- Beleme Muna

Ekueñón --- Beleme Untaria

Enkríkamo --- Beleme Emicondó.

Crucifijo

Abasí Ó Itón Quimacua

Preparación Y Limpieza Del


Fambá, El Altar Y Los Atributos
Para El Plante.

9
1-Poner La Mocuba En El Baño.

2-Mokongo Toca El Ekón:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Ekón Abasí Quiñongo Mosongo.

Asere Crúcoro Indiobón Awarisón Sangabiá. Entiá Poripó Asoriria Unqueno. Akurí Koropó
Ekobio Ayeripongó. Ekue Rirú Atayugué. Asuaka Besuaka. Eñón Efí Butón Erendió Aguana Toitó
Moruá. Kambito Eribó. Munanga Embori. Munanquibia Efí. Efí Butón Asarorí.

Se Canta: Oh Efí Butón.

Esto Es Lo Primero Que Se Debe Decir Cuándo Comienza Un Achabaké (Un Plante).Y Significa:
Que Le Damos Gracias AEfí Butón Y Al Coco Que Hizo Las Veces De Ekue. Para Darnos La
Transmisión Y Que Halla Llegado Hasta Nuestros Días El Abakuá. Kambito Eribó Se Llama El
Coco Que Hizo Las Veces De Ekue En La Fundación De Los Primeros Faramán Ekue (Hijos De
Ekue) En Esta Isla. El Primer Juego Que Se Fundó En Cuba (En Regla) Y Que Fue Autorizado Por
Obonekues Que Eran Enllenisón Amanantión Ará. (Africanos, Este Nombre Se Daba A Los Que
Vinieron Del Calabar Ya Iniciados). Y Utilizó Un Coco Seco(Itiobé)En Sustitución De Ekue. A Este
Coco Se Le Puso Un Parche De Cuero De Chivo En Un Extremo. Y En El Otro Extremo Se Le
Dieron Unos Cortes, Para Que Se Apoyase Como Ekue En 3 Patas. En Evocación Al Origen De
Efík Obutón, Como Debe Decirse Ó Acuá Obutón. Viejos Del Territorio De Obutón. Al Crearse
Una Nueva Potencia, Para Honrar La Memoria De La Lejana Antecesora Se Hacía Con Un
Coco(La Misma Figuración De Ekue Que Hicieron Los Antiguos Aquí En Cuba). Según Se Dice.
Los Esclavos Carabalíes(Traían En Sus Cabezas El Recuerdo De La Voz De Ekue).Se Reunieron Y
Con La Sangre De Un Gallo Consagraron Un Coco Y Un Cuero De Chivo Para Que Sonase Aquí
La Voz De Efí. Efí Butón. Es Por Eso Que Cuando Se Crea Una Potencia Hay Que Poner El Sello
De Efí Butón En La Puerta Del Fambá Y Ponerle Una Mocuba Arriba De Este Sello.

3-Nasakó Prende La Vela Y Pronuncia Las Palabras Rituales. Que Significan, En Resumen:
(Oremos A Abasí, A Los Dioses Antiguos De Los Bríkamos Y A Los Muertos).

Oddán Encalú Abasí Ensenillén Abakuá.

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Abakuá Erumellín. Ubia Unfentón
Crúcoro Allerecá. Obón, Indiobón. Eribón, Mañene Obón. Asere Caúllo Cambre. Embanurama
Equiñongo Beromo India Abakuá. Asere Crúcoro Mumbám Como Umbairán Tete Yeripondó
Entumitiá Unfentón Bacancubia Asancantión Dirá.

Los Ocobios Se Arrodillan Y Cantan En Coro; Sancantión Manantión Dirá. Tacho. Natacho.
Anaberetacho. (Estos Son Los Dioses Antiguos De Los Bríkamos).

4-Nasakó Presenta Y Consagra Los Yesos.

5-Se Ponen De Pie Y Nasakó Tomando En Sus Manos El Incensario Ñáñigo, Coge Una Teja
Sevillana Y Dice:

10
Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Anasakó Umpabio, Reza El Hechicero, Borina
Ekue Añongobiá Beromo. Itén Embara. Embara Lubri Llamenanco Embara Kaune Asene.
Ibiococo Narobia Apangamanillé. Engomo Abasekesongo. Ereniyó Asere Bongó Musa
Alleremusa. Kaitiá Akamán Ñene Efó. Engomo Arabesuao. Bencamá Obé.

Y Raya La Teja Con Una Cruz Por Delante Y Por Detrás Con Yeso Amarillo.

Entrega La Teja A Uno De Sus Circunstantes Para Que Deposite En Ella El Carbón Y El Incienso.

6- Nasakó Auxiliado Por Su Ayudante Ekueumbre Y Por Enkanima. Representación De Un


Espíritu Selvático, Cuyas Funciones Sacerdotales, De Grandes Virtudes Mágicas, Y Comienza A
Purificar El Fambá Por El Ángulo Izquierdo De La Habitación.

Oh Batamú Asere. Canta Nasakó. Y Con El Todo El Ocobio: Oh Batamú Asere. Nasakó Umpabio,
Batamú Asere, Nasakó Sementiero, Batamú Asere, Nasakó Borina, Batamú Asere, Anasakó
Iriongo, Batamú Asere.

Terminada Esta Primera Operación. Nasakó Toma Un Gallo Y Despoja El Fambá De Máculas Y
De Malas Influencias, Por Medio De Pases En Las Paredes.

Quico Dina Dina, Quico Bagarofia, Quico Asarapanyogó. Quico Erufié Arufiá Batamú Asere.

Gallo Llévate Todo Lo Malo. Fuera De Aquí Lo Malo. Conjura Cantando.

Luego Ekueumbre Se Llena La Boca De Aguardiente Y Rocía Las Paredes Y Los Ángulos De La
Habitación Mientras Todos Cantan A Coro: Mimba, Mimba, Ókoro Mimba… Otro Auxiliar
Repite Esta Operación “Que Fortalece El Cuarto” Con El Espíritu Del Alcohol Rociando Esta Vez
Con Vino Seco Y Cantando: Ókoro Besuao, Ókoro Besuao.

Se Asperja El Agua Bendita Con Un Ramo De Albahaca: Umón Allobibí Unyenirén Camaroró
Abakuá. Sanga Niní Sanga Niní. Umón Akanamerurú.

Y Por Último Alguien Ó El Mismo Nasakó Toma La Teja Donde Humea El Incienso (Saumio Ó
Saume) Y Fumiga Abundantemente El Recinto Deteniéndose En Los Ángulos. Al Asir La Teja
Nasakó Canta: Lubri Llamenanco Embara Kaune Asere. Y Mientras Sahúma: Saumio Saumio
Abasekesongo.

7-Purificado El Recinto Empegó Hace El Trazo De La Batea.

8-Terminado Esto Nasakó Y Su Ayudante Ekueumbre, Proceden A Preparar El Agua Lustral, Que
Contiene Aguardiente, Vino Seco, Agua Bendita Y Las Llamadas 7 Hierbas Buenas De Nasakó—
La Wemba—.

Mientras Se Le Echa El Agua A La Batea Se Canta:

Umón Anariuqe Enlluao. Umón Allobibí. Oddán Efí Nancuko Abasí Bomé.

En 2 Tinas Con Un Huevo En Cada Tina. Una De Ellas Se Lleva Al Fe Ekue Ó Apartado Del
Fundamento Y La Otra Se Coloca Frente Al Altar. Aquí Junto Con Nasakó Actúa Ekueñón, El
Mutié Ó VerdugoDe La Potencia. Que Desempeña En La Misma Oficios Muy Importantes: (Es

11
Quien Con Su Tamborcito Llama Al Espíritu En El Monte Y Lo Trae Al Santuario, Le Incumbe
Todo Lo Relativo Al Sacrificio, Prepara La Mocuba Ó Bebida Sacramental Y La Administra A Los
Neófitos Y Obones Al Consagrarse). Ekueñón Reza:

Entreporomina Abasí Anasakó Umpabio. Anamutu Fembé Nawerembán. Efori Monina Wemba
Endeme (Efó Ó Efí). Los Hombres De Ekue Le Responden:

Wemba, Wemba Endeme Efó. Wemba, Wemba Anawembán. Nasakó Sanga Encanima
Anamuto Wemba

A Esta Oración Contesta El Moruá Ó Cantante De La Potencia. Entonando Este Canto Que
Repiten A Coro Los Demás:

Gelley Barió Abasí Menwamán Tereré. Efori Musí Aroco Ubiara. Sanga Yorongó. Anamabó
Anamabó.

Los Adeptos Mientras Se Depuran. Lavándose La Cara, La Nuca, Los Brazos Y El Pecho Con
ElEromomo Nombre Que Recibe También La Preparación De Nasakó Cantan Todas Las
Oraciones Que Se Relacionan Con El Acto De Purificarse. Entre Las Que Se Encuentran:

Guemba Anaguembán.

Nasakó Efori Monina Boco Nioré.

Abasí Anamabó Guemba Efori Nioré.

Nasakó Botamba. Aborobó Botamba.

Nandibá Baroco Guemba Endeme (Efó).

Anandibó Anandibó Anandibó.

Efori Musí Musí Efori Musagará.

Nasakó Sanga Enkanima Anamuto Guemba.

Guemba Endeme Efí Guemba Endeme Efó.

Guemba Anamuto Guemba.

Quimbri Quimbri Chemeró Guembán.

Las Purificaciones (Limpiezas). Son Por Cierto Muy Frecuentes. Una Vez Limpios. Nasakó Toma
El Gallo Y Purifica A Los Obones. Las 4 Cabezas Ó Jefes. Luego A Las Plazas Secundarias Y Por
Último A Los Obonekues.

9-Verificada La Limpieza De Lo Que Llaman Los Ñáñigos (El Personal Del Juego). Empegó Toma
Los 2 Yesos Litúrgicos Y Otros Moninas Ó Cofrades El Aguardiente, El Vino Seco, El Agua
Bendita Y La Teja. Se Oye La Voz De Empegó, El Escriba Encargado De Trazar Los Signos
Sagrados, Decir Tras La Puerta De Que Da Acceso Al Fambá:

12
Gelley Baribá Bencamá. ObesuncañoSuabasí. Le Responden: Yayo. Y Continua:Asere Crúcoro
Abakuá Obón. Indiobón. Eribón. Mañene Obón. Asere Caúllo Cambre. Etié Kisón. Etié Kiñón.
Anfansón Yugué Antrogofocomocairén. Asucuaracuantillén Borina Ekue Umpabio Bondá.
Añongobiá Beromo. Abasí Ensenillén. Bongó Itia Ororó. Entillén Empegó Mogobión Amogoró
Tindé. Aracasuaca. Acaraguaso Eribó. Ubiansene Anaquiñongo Umbarino Efó. Achaviacá
Mokongo Muchanganá. Mokongo Beconsí. Mokongo Macheveré. Mokongo Iyá Butamé. Ekón
Abasí Bomé.

Traza Con El Yeso Amarillo El Emblema De Mokongo, Sin El Cuál La Potencia No Puede Realizar
Ninguna Función. Esto Es Lo Que Proclama El Canto Que Acompaña La Acción De Empegó:

Achaviacá Mokongo, Mokongo Beconsí. Mokongo Macheveré. (Mokongo Es Grande, Es


Poderoso, Su Signo Autoriza El Plante Y Da Validez A Los Ritos. Sin Su Consentimiento No Hay
Plante).

Con Yeso Blanco Empegó Retoca El Emblema Cantando: Unarobia Sanga Narobia. Y Le Rosea
Aguardiente Y Vino Seco. Lo (Refresca) Este Es El Objeto Del Agua Bendita, De Umón Abasí, Del
Agua De Dios. Y Por Último Lo Sahúma. Cada Vez Que Empegó Traza Un Signo, Este Será
Purificado De La Forma Descripta.

10-De La Parte Exterior De La Puerta Acompañado Por Un Obonekue Que Sostiene Una Vela
Encendida, Empegó Recita:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Engomo Entillén Engomo. Empegó Mogobión
Amogoró Tindé. Fitún Barillén. Ereniyó Fambá Nitanga. Akamán Ñene Efó Acamañongo
Añongobiá Ekue. Esisi Batamú Kuré Yumba Fambá Ekue Efó. Gelley. Asere Fambaroco
Atemeroco Famba Cufón Aborantén. Cufón Maniriongo. Afia Cufón Abasí. Asere Cufón
Aborañé. Cufón Acuririón Mocabia. Cufón Aboroquisa Acanicá. Batamú Dirá Asere Famballín
Abakuá. Obane Mañón Metara

Y Dibuja Con Yeso Amarillo El Emblema De Fambá.

Adentro El Morua Eribó Engomo Se Ocupa De Marcarles Sus Signos A Los Obonekues Y A Los
Dignatarios.

11-Empegó Se Sitúa Después En El Centro Del Butamé, Y Con Los Yesos En La Mano, Reza:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Ubiansene Ubia Anaquiñongo. Empegó
Mogobión. Otán Sene Ubia Meñongo. Ibiococo Narobia Apangamanillé. Oruna Acuá Abasí
Muyeré. Engomo Basaroco. Unarobia Sanga Narobia. Equiñongo Abakuá Añongobiá Beromo.
Asoiro Cagua. Nasakó Eñón Canima Akambán Boco Betambre. Batamú Llucumbré. Batamú
Asere. Bongó Muyeré. Efiméremo Nawembán Eñón Macotero. Nasakó Ñaibo. Aborobó
Aborotama. Obatillá Mallé. Nitán Ballumba. Efori Brandi Masongo. Akambá Y Bongó. Umón
Empanerí. Oruna Acuá Abasí Rirí.

Dibuja En El Suelo Con Yeso Amarillo El Diagrama De Oruna Acuá Abasí Rirí, Y El Ocobio Vuelve
A Cantar A Coro:

Engomo Oruna Acuá Abasí Rirí. Engomo Engomo Biángomo.

13
Inmediatamente Después Lo Retoca Con Yeso Blanco, Y El Coro, Cada Vez Que Es Utilizada La
Tiza Blanca, Repite: Unarobia. Sanga Narobia. (Mi Salida El Día Que Muera).

12-Terminado El Trazo Para La Purificación De Los Atributos, Iyamba, El Rey De La Potencia, Y


Su Ayudante, Ekueñón, Se Dirigen Al Fe Ekue, Donde Está La Otra Tina Con El Eromomo, Para
Lavar El Fundamento.

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Anasakó Umpabio. Borina Ekue. Efori Brandi
Masongo Mañongo Umpabio. Embara Icá. Abasí Condafión. Sumbri Camá Ñene Efori. Anasakó
Bambán Becó. Anasakó Aguaripó. Embaromino Fambá.

Dice Nasakó:(Atención Con La Potestad Que Nos Confieren Nuestras “Prendas” Vamos A Lavar
Nuestro Fundamento).

Y Se Canta: Iroca Tete Iroca.

Iyamba Levanta El Fundamento Y Lo Presenta Ante La Tina. Ekueñón Canta: Ekue Asukiabé
Maribó Besuaca. (Nuestra Madre Va A Purificarse). Iyamba Lo Introduce En El Agua Y Ekueñón
Canta De Nuevo: Benansí Bongó Muñanusí (Nuestra Madre Está En Nandibá). En Nandibá, En
La Orilla Del Río Sagrado, Como Estuvo En El Río, Ekue. Ekue También Quiere Decir Pez. Ekue,
El Tambor Es Materialización Del Espíritu, Que Asumió La Forma De Un Pez.

Cuando Iyamba Lo Retira Del Río. Es Decir De La Tina De Eromomo, Y Se Enjuaga Su Exterior
Con Su Género Blanco, Se Canta: Ekueñón Sokabia. Sokabia Nandibó. Nasakó Anabetún Bongó
Sokabia.

Mientras Dura Esta Operación, Se Entonan Cánticos Que Aluden A La Purificación De Ekue Y Al
Pez Sagrado. Entre Los Cantos Más Comunes Están:

Guemba Guemba Endeme (Efó).

Bongó Iroca Tete Iroca.

Asanga Beroco Baroko Becusé.

Obón Sene Mofé Amana Musagará.

Al Secarse El Interior Del Tambor, Al Canto De Nasakó: Efori Suaka Ekueñón Sokabia Abasí
Erendió.

Se Añaden Otros Cánticos Que Se Relacionan Con Este Rito.

Enteramente Limpio, Roseado Con Los Alcoholes, Asperjado, Sahumado Y Signado, Se Traslada
Al Ideograma, Oruna Acuá Abasí Rirí.

Oh Bongó Eruka Meñón. Exclama El Ocobio. (Ya Está Limpio El Divino Tambor).

Entonces Iyamba, Nasakó Y Ekueñón, Lo Sostienen Por Cada Una De Las 3 Patas Que
Componen Su Base Y Lo Trasladan Cubierto Por Una Tela Blanca. Este Corto Trayecto Se
Acompaña Con El Canto:

14
Ekueñón Nasakó Iyamba Ó Baroco Ninyao. Bongó Ñoñé Natán Lorí Natán. Ekue Úllo Acanapón
Ekue Úllo Abasí Bomé.

Lo Colocan En El Centro Del Círculo Y Moruá Canta: Bongó Kanene Aguanene Oruna. Tete Iroka
Bongó Nandibá.

13-Comienza Ahora La Purificación De Los Demás Tambores Y Objetos Sagrados. Nasakó Toma
El Tambor Empegó, El Tambor De Orden Que Los Ñáñigos Consideran Tan Sagrado Como Ekue,
Al Extremo, Que Lo LlamanEkue Empegó Ó Ekue Ereniyó. (El Ekue Que Puede Ser
Contemplado). Y Que Es Casi Igual Al Fundamento. Ekue Empegó Gobia Nitén Wemba Endeme
Efó.

Limpio Se Coloca Sobre El Ekue. Se Purifica Después El Tambor Ekueñón, Y Se Coloca Sobre
Empegó. Acto Seguido Se Limpiael Enkríkamo Que Se Pone Sobre Ekueñón.Corona Esta
Estructura El Santísimo Sese Eribó, El Tambor En Forma De Copa Que Figura El Güiro En Que
Nasakó Depositó LaCabeza De Sikán Cuando Esta Fue Sacrificada. (Que Es Símbolo Del Ser
Supremo Y De La Madre Naturaleza).Y Útil De La Consagración Como Veremos Más Adelante.

Nasakó Ejecuta Entonces La Purificación De Los Palos, Es Decir De Los Cetros Ó Bastones De
Mando(Itón).Que Simbolizan Respectivamente La Autoridad De Mokongo. El De Abasonga, La
Soberanía De La Potencia Y El De Mosongo, La Justicia De Ekue, Su Omnipotencia. En Cada
Itón. Empegó Traza El Anaforuana Ó Emblema De Los Dignatarios Que Ostentan Estos Cargos.
Y Se Colocan Apoyados En El Sese Eribó.

Los Muñón, Checheré Ó Beromos, Las Plumas Que Representan La Jerarquía De Los 4 Obones
Ó Jefes De La Potencia Y Los Espíritus De Los 4 Primeros Obones De La Primera Potencia. Solo
Fala El Juego De Música, Es Decir El Bonkó Enchemillá Y Los 3 Encomos. Que Se Tocan Fuera
Del Fambá Y Donde Puede Acceder Personas Profanas. Los Ericundis (Las Maracas). El Ekón
(Campana De Hierro Triangular Ó Tubular. Sin Badajo Que Se Toca Con Un Palito De Madera
Dura). Y Por Último El Efomíremo Ó Acanaguán, El Traje De Ireme Enkóboro Que Reviste Al
Dignatario Que Oficia Los Ritos De Iniciación Y En Los De Consagración De Plazas. Estos Son Los
Objetos Del Culto, Que En Su Conjunto Reciben También El Nombre De Potencia.

Antes De Terminar La Purificación Se Puede Decir La Lengua Del Pájaro Que Se Habla En Oruna
Acuá. Ya Que El Fue Testigo Y Hablo En La Consagración, Aunque No Es Imprescindible Aquí Se
Les Va A Mostrar.

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Ekue Une Changrí Entallo Quepo Un Ñongo
Abasí Rirí. Aguanamoto Aguanañongo Ñongo Crúcoro Erukié. Anaribá Ókoro Besuao. Oruna
Acuá Abasí Rirí. Musángana Tindé Camaroró Chene Butón. Ubiaca Benfené Quenibán Yayo.
Mokongo Aguana Embarañé Mumio Acurumina Abasí. Endeme Efó Eroco Bacariongo. Allágara
Muna Enlleguellé. Quiñongo Amana Abasí Rirí. Acanarçán Sese Acurí Ñongo Okoro Itiá
Barabomia. Ekue Efó Orú Apapá Isué Nuberán Arogo Unqueno Bacocó Efó. Esito Aguararianza
Ekue.

La Purificación Se Termina Con Una Explosión De Pólvora Que Barre Definitivamente Con Todo
Residuo De Mácula Y Por Supuesto Con Cualquier Espíritu Indeseable. El Nasakó Lo Extrae De
Un Cuerno De Toro Y La Extiende Sobre Las Líneas Del Trazo Y El Círculo.

15
Moruá Canta Acompañado Del Coro: Nasakó Kunansa Eñón Canima. Y Recita Los Títulos Del
Hechicero. Nasakó Umpabio Eñon Canima. Nasakó Lorí Betán Nasakó Cundimallé. Nasakó Boco
Betambre Eñón Canima. Nasakó Isán Borobó Eñón Canima. Nasaskó Efori Nibio Eñón Canima.
Nasakó Borina Eñón Canima. Nasakó Nawerembán Eñón Canima. Nasakó Miobia Eñón Canima.
Nasakó Anabetán Eñón Canima. Nasakó kunansa anamuto fembé. Etc. Etc.

Nasakó Lanza Varias Bocanadas Del Humo De Su Tabaco A La Pólvora Esparcida Sobre El Trazo,
Se Sitúa En El Extremo De La Perpendicular Cruzada Por Las 2 Flechas Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Anasakó Umpabio Ubiansene Anasakó Efori
Borina Asarapanyogó. Bongó Muyeré Akambán Boco Eroco Emboco Fitún Barillén.
Antrogofocomocairén. Sanga Yogoró Acurumina. Anasakó Nawerembán Oruna Acuá Abasí Rirí.
Ekón Asarorí.

Declara Que Todo Está Puro Para Recibir La Voz Divina. Limpio El Bongó, Que Va A Lanzar Fuera
Las Malas Influencias Y Enciende La Pólvora Con El Fuego De Su Tabaco. Los Atributos
Envueltos En El Humo Depurador, Se Dejan Sobre El Signo Hasta Que Moruá Prorrumpe:

Oh Bongó Muyeré, Bongó Muyeré. Llaborobó Llaborobó Llaborobó.Ekue Endisún Endisún


Ekue.

Y Se Entonan Cánticos Relativos A La Purificación Del Bongó.

14-Los Oficiantes Descansan Mientras Empegó Ora Frente Al Altar, Los Yesos En La Mano En
Un Gesto Ritual:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Obonekue Ata Mañene Obón.
Entillén Engomo Empegó Mogobión Amogoró Tindé. Fitún Barillén Akambá Ñene Efó. Muna
Condo Muna Acondobá. Itén Embara Itén Empegó Úcano Beconsí Uritongó Esisi Baricondó
Llansí Bencamá Obé…

El Moruá Canta: Itén Embara Empegó.Sube Al Altar Con Los Yesos Y Repite El Mismo Gesto
Mientras Reza:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Endallo Muchandallo. Batamú Llumbaó.
Asucuaracuantillén. Aracancubia Muñón. Indiobón. Eribó Mañene Obón. Etié Momí. Empegó
Mogobión Amogoró Tindé Acaraguaso Eribó. Itén Embara. Engomo Sae. Engomo Saroco.
Basaroco Engomo. Engomo Manga Manga Arabesuao. Abasesongo Abaseñongo. Afia Forama
Muna Umboto Emuña Pití Baroco. Acaribó Abasí. Empegó Ekue Cufón Aborantén Abibán Ekue.
Asoiro Engomo. Engomo Narobia. Empegó Ekue Anfansón Abatindé Aguana Moteque
Anamendó. Aberitán Inoco. Engomo Quico Aboroquié. Endora Endorañé Bobián Aberemá Itiá
Mukandá. Ibiococo Narobia Enlluate Maca Tereré. Enyuao Aboronga Narobia. Ocobio Ñene
Abakuá. Abasí Tete Bacancubia.

Luego Traza Sobre La Cortina Que Cuelga En La Pared, Haciendo Fondo Al Altar, Los Emblemas
De Los 4 Indiobones O Jerarcas De La Sociedad, Moruá Y El Coco Irrumpen Con Este Canto:
Ereniyó Bacancubia Empegó Mogobión. Empegó Comienza Trazando El Emblema De Mokongo,
Y Moruá, Seguido Del Coro Entona Las Alabanzas Del Jefe De Los Abanekues:

16
Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesunacaño Suabasí. Atiekón Mañene Efí. Efí Mañene Efó.
Mokongo Maúyo Úyo. Mokongo Masausé. Ubiansene Anaquiñongo Mokongo Bijuraca Embori.
Mokongo Macheveré. Ekón Abasí Entillén Engomo Basaroco.

Mientras Empegó Dibuja El Símbolo De Mokongo, Moruá Canta: Aracasuaca Mokongo


Macheveré. Repasa El Yeso Amarillo Con El Engomo Biángomo Ó YesoBlanco, Y El Coro Repite:
Unarobia Sanga Narobia. Empegó Recita:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Isué Eribó Asucuo Eriero. Soiro Enteñene Obón
Abakuá. Llantín Obón Eriero. Isún Isué Eribó Engomo. Apotacho Achecheribó. Engomo Llansí
Abasí Yayo.

Inmediatamente Dibuja En El Centro De La Cortina El Emblema De Isué, Mientras Los


Circunstantes Corean: Oh Isué Eribó Engomo Llansí Abasí Yayo, Y Junto A Este El De Iyamba,
Después De Proclamar:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Iyamba Makaró Amorenqué. Iyamba
Acongo Fimba. Acongo Efó Otete Embandicó Efori Sisi Iyamba.

El Moruá Responde Con El Ocobio: Oh Engomo Efori Sisi Iyamba. Y Bajo El Emblema De
Mokongo Traza El Suyo Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Empegó Mogobión Acaribongó. Mutusiá
Quendeque. Mutusiá Eribó Sito Aguana Becura Mendó. Empegó Ekue Endibán Ekue Ña Ekue
Kuririón Itiá Mukandá. Ibiococo Narobia Empegó Mi Yongué. Mokongo Abasí Siaramó. Empegó
Beconsí Bencamá Obé.

Moruá Enumera Los Títulos De Empegó Y Todos Cantan Varias Veces: Itiá Mukandá Ibiococo
Narobia.

Dibuja Entonces, Debajo Del Emblema De Iyamba, El De Abasí (Dios), Cargo Puramente
Honorífico Que Ostenta En La Potencia Algún Anciano Honorable, Diciendo Antes:

Gelley Barió Bacongó. Abasí Enteyene Obón Bacancubia. Abasí Mikó Asucuaracuantillén
Iyamba Nandoquié Abasí Anandoquié Ocambo Abasí. Y El Coro Responde: Iyamba Nandoquié
Abasí Anandoquié.

Los Emblemas Reciben Las Consabidas Pulverizaciones De Aguardiente Y Vino Seco, Roseadas
De Agua Bendita Y Mucho Humo De Incienso, (Que Se Lleva Todo Lo Malo).

Empegó Desciende Del Altar, Y En El Costado Izquierdo De La Mesa, Ó En Lo Bajo De La Cortina


Traza La (Fimba) Ó Firma De Ekueñón Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Efiméremo Asoko Sendo. Ekueñón Atereñón Tanquewo. Ekueñón
Urobia Afafá Muñí Asokobé Iyamba. Ekueñón Beconsí Achanganiquefamba.

El Coro Responde: Achanganiquefamba. Junto A La Firma De Ekueñón, La De Nasakó Y Dice:

17
Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Otamo Otán Iriongo. Akambá Ñene Kondó.
Nasakó Lorí Muñón. Nasakó Itamo Curí Bacancubia. Nasakó Temeroco Famba. El Coro Canta:
Nasakó Temeroco Famba.

Entonces Empegó Se Para En La Cortina Que Tapa El Fe Ekue Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Isuaba Sausa Ekue Eribó. Beromo Endallo.
Isunekue Eribó Quico Aguanamoto. Isunekue Endube. Isunekue Erobesón. Isunekue
Saborabanasause. Isunekue Obijuraca Mundi. Traza El Signo De Isunekue Mientras Cantan:
Isunekue Eribó. Se Rosean Estos 3 Emblemas Con Aguardiente, Vino Seco Y Agua Bendita Y Se
Sahúman.

15-Ya Terminada La Escritura Del Altar, Empegó Se Dirige Hasta El Fe Ekue. Con Frecuencia,
Para Ganar Tiempo. Mientras Empegó “Raya”, Dibuja Los Signos En El Altar, Moruá U Otro
Ocobio, Se Ocupa De Marcar Las Ofrendas Y Las Cazuelas, Todo Menos La Tinaja. En El Fe Ekue
Ó Espacio Angular Donde Se Oculta A Ekue, Empegó Traza Una Parte Del Signo Nandibá
Mosongo, Pero Solo Hasta La Cortina Que Lo Limita. El Resto Lo Dibujará Después, Ya Que Los
Que Presencian La Consagración Lo Borrarían Con Los Pies. Y Reza Al Trazarlo:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Entillén Empegó Mogobión Amogoró Tindé.
Ibiococo Narobia Engomo Erugué Akambá Ñene Kondó. Fitún Barillén Eroco Emboco Obatillá
Nandibá Mosongo. Nandibá Mallé Ekón Abasí Añongobiá Ekue Bencamá Obé.

El Coro Responde: Nandibá Mallé Engomo Abasekesongo.

En Algunos “Juegos”, Luego De Dibujar El Trazo De Iriongo, Dibujan En Uno De Los Lados De La
Pared, Los Emblemas De Los 4 Jefes U Obones, Pero Esto Es Potestativo, Ya Que Sus Emblemas
Aparecen En El Altar, En La Cortina, Los De Iyamba, Mokongo E Isué En Las Patas De Ekue.

No Olvidemos Que Todo Signo Se Traza Con Yeso Amarillo Y Se Retoca Con ElBlanco,
Murmurándose: Unarobia Sanga Narobia, Se“Fortalece”,Es Decir Se Rosea Primero Con
Aguardiente De Caña (Ókoro Mimba),Después Con Vino Seco(Ókoro Besuao), “Se
Refresca”,Asperjándolo Con Agua Bendita(Umón Llenirén Camaroró Abakuá).Estas Palabras
Evocan El Río Camaroró En Cuyas Márgenes Se Originó El Culto A Ekue. Y Se Inciensa Cantando
Al Mismo Tiempo: Saumio Saume Samio.

16-El Empegó Toma Después La Tinaja Simbólica, La Lleva Al Altar, La Levanta Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere. Asere Ankuma Batamú Curé. Crúcoro
Ocobio Ñene Abakuá. Antrogofocomocairén. Asucuaracuantillén. Itén Embara. Embara Fembé.
Empegó Mogobión Amogoró Tindé. Itá Bongó Efó Siro Akanabión. Iyá Otete Ñongo Obón
Mofé. Umbarino Fitún Barillén Baroko Efó Sina Sina Yantán. Anarikue Enyuao Boco Aberefión.
Iyamba Llambumbe Llamucumbán. Efori Kondó Soiro Umpabio Soiro Abakuá. Ekue Efó Ekue
Efí. Amana Manancorobé. Efiméremo Efori Sisi Iyamba. Soiro Ibondá Ororó Betume.
Ibiotambre Baroco Efí. Isún Ibondá. Isún Baroco. India Nikué. India Abakuá. Entiniabón Tan Tan
Mofé. Equiñongo Eribó Umbelaca Sese. Nandio Usagaré Nandio Equiñongo Eribó. Umbelaca
Sese Nandio. Usagaré Nandio. Equiñongo Abakuá Bencamá Obé.

18
En El Frente De La Tinaja Se Hace La Firma De Sinayantán. Cuando Se Hace Esta Firma Se Dice:

“Binguí Coroco Umpón Magou Endibó. Endibó Eribe Muna. Guasangandó Maribá. Ekue Enteme
Itararoco India Abakuá. Y Se Canta: Enguaguaremo Enguaguaremo Aguao.

En El Fondo De La Tinaja Se Hace La Firma De Obonekue. El Emblema De Mokongo Representa


El Fondo De La Tinaja Ó De La Calabaza Que Usaba La Sikanekue Para Llevar El Agua Del Río. El
Acto De Rayar La Tinaja Se Acompaña Con Estos Cantos:

Entiniabón Engomo Siro Akanabión. Sinayantán Sikanekue Efó. Pero No Se Le Rosea Alcohol Ni
Agua Bendita. Se Coloca En Primer Término, Con Los Tributos, Ante El Iriongo, Hasta Que Se
Lleva A Este El Fundamento.

17-Comienza Después A Marcar Los Atributos Que Están Dispuestos De La Forma Ya Descrita,
En El Oruna Acuá, Toma Su Tambor, El Ekue Empegó Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Abakuá Mi Allenicá Uncobio.
Asere Millán Otón Embanuarán Yugué. Antrogofocomocairén. Abasí Quisongo Quiñongo.
Llampán Abasí. Abasí Ensenillén. Asankantión Amanantión Ará. Etié Momí. Empegó Mogobión
Amogoró Tindé. Itén Embara. Umbarieta Cáncomo Endibó. Muna Ekue. Ekue Empegó. Coco
Iboma. Empegó Nitén Beco Beco Aguarantemio. Ekue Endibó Fitún Barillén. Akuniyó
Llambumbe Maseritién. Añongobiá Nirán Ekue Efó Usagaré. Llansí Soiro Bondá Akambá
Akambá Ñene Kondó. Empegó Ereniyó. Engomo Basaroco. Ibiococo Narobia Fitún Barillén.
Crúcoro Yeripondó Bencamá Obé.

En La Cara Exterior E Interior Del Parche Traza El Signo De Ekue. En Este Momento Moruá Y El
Coro Repiten Varias Veces: Engomo Erugué Erugué Empegó Ekue. Y Akuniyó Llambumbe
Maseritién.

Empegó Retira Su Plumero Diciendo: Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Itén
Embara Engomo Sae. Engomo Saroco. Basaroco Engomo. Engomo Arabesuao. Itén Embara.
Unchecheré Unchecheré Muna Ekue Engomo Abasí Quisongo. Y Le Marca En El Cabo Una
Crucecita.

Se Aleja Y Se Planta En La Puerta En Actitud Hierática, Sosteniendo En Alto El Plumero Y Recita:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. (Se Presenta A Los Astros).Asere Entiñón
Embremilló Embanuarán Chenepón Chenerirí. Asucuaracuantillén. Antrogofocomocairén.

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Obonekue. Asere Caúyo
Cambre. Embanurako Anfansón Yugué Antrogofocomocairén. Añongobiá Ekue. Asocóro Macuá
Abasí Bongó Entillén Beromo. Abasí Ensenillén Bongó Itiá Ororó. Abasí Siaramó. Abasí
Nankoboró. Mosongo Añongobé. Gelley. Entiñón Aguana Moteque Anamendó. Soiro Ibondá
Usagaré Maribá. Fitún Barillén Añongobiá Beromo. Etié Momí. Empegó Mogobión Itén
Embara. Muñón Aguaribió. Umbarieta. Uncheché. Unchecheré. Muñón Tete. Muñón Nansese.
Muñón Abakuá. Beromo Tinde. Enquibiosa Nitén Boco Empegó. Ekue Achecheré Maca Maca
Endibó. Umbarieta Achecheré Muna Bencamá Obé Irion Engomo. Muñón Aguaribió Mutanga
Efó. Entiñón Muñongo Ekue Anfansón Yugué. Antrogofocomocairén. Ekue Empegó. Borina

19
Ekue Umpabio. Erequitán Añongobiá Beromo. Empegó Mogobión Aminaran Bomé. Suco
Aromiñán Besuncaño Suabasí Yayo. Acuana Muñón Ekoy Cáncomo Endibó. (Coco Iboma Si Es
En Obane).

Coloca El Checheré Ó La Pluma En Su Tambor, Mientras Murmura El Coro:

Unchecheré Muna, Unchecheré Muna. (Plumero Sagrado).

Con El Tambor Empegó, El Obón Empegó Ordenará Todos Los Ritos E Impondrá Silencio Y
Respeto Cada Vez Que Sea Necesario. Golpeándolo 3 Veces Con Viveza, De Ahí Que Se Le
Llame Tambor De Orden.

Mientras Continúan Marcando Los Otros Tambores, El De Honor De Fundamento, El Ekueñón Y


El Enkríkamo. Moruá Eribó Sostiene El Tambor Empegó Y En Su Ausencia Lo Hará Kundiabón, El
Tesorero De La Potencia, Ayudante De Mokongo.

18-Empegó Alza El Traje De Los “Ñaítos Ó Ñatos” (Fantasmas, Iremes), “Los Trajes De
Fundamento”, Que Son Los De Enkóboro Y Eribangandó. Cuando Sostiene El De Enkóboro
Reza:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Empegó Mogobión Itén Embara. Efiméremo
Akanawán Mokondó. Ireme Etá Ayanaúsa Ekue Enkóboro.

Y El De Eribangandó:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Esikandé Waririón Efó. Kondondibó Quendeque
Sanga Ororó. Mokoubre Gandó Fakariongo. Efiméremo Mokondó Ireme.

Les Traza Su Emblema En La Espalda Y Una Cruz Entre 4 Círculos, En El Insún Ó Sombrereta, En
El Musón Ó Sombrereta, Ddentro De Los Eromé.

Mientras Tanto Canta El Coro: Engomo Abasekesongo Ekue Enkóboro. Unarobia Sanga
Narobia. Y Engomo Engomo Biángomo. Unarobia Sanga Narobia.

Entrega Los Trajes A Quienes Desempeñan Los Cargos De Enkóboro Y Eribangandó, Que Se
Retiran Con Ellos Para Figurar Más Tarde En Procesión Y Oficiar En Las Ceremonias. Hay
Personas Que Dicen Que En Algunas Potencias Solo Se Coloca En Oruna Acuá, El Efomíremo Ó
Traje De Enkóboro. Yo Considero Desde Mi Punto De Vista Que Ese Proceder Está Fuera De
Regla, Puesto Que Eribangandó, Lo Mismo Que Enkóboro, Oficia En La Consagración. Uno
Purificando Y El Otro Cuidando Que Se Cumplan Exactamente Los Ritos.

19-Empegó Una Vez Signado S Los Trajes De Enkóboro Y Eribangandó. Toma El Tambor De
Ekueñón, Lo Presenta Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. (SaludoA Los Astros).Efiméremo Fabaka


Nandibá.Ekue Atarí Bonkó Ekueñón Beconsí. Etié Momí. Ekueñón Tanquewo.Ekueñón Ararisún
Tacho Abere Tacho. Achanganiquefamba. Empegó Mogobión. Itén Embara. Engomo Biococo.
Engomo Sae. Engomo Saroco. Basaroco Engomo.Empegó Ereniyó. Fitún Barillén Engomo
Tangrí. Endamba Boco.Engomo Mokoú. Atarí Bonkó Ekueñón Beconsí.

20
Lo Marca Como Ha Hecho Con Los Demás, Pero Solo Con Yeso Amarillo. Y El Coro Entona:Atarí
BonkóEngomo Tangrí. Al Trazar La Cruz En El Penacho De Ekueñón Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Itén Embara Empegó Mogobión Muñón
Nanseré Muñón Abakuá. Maca Maca Endibó. Untaría Condo Checheré. Ekueñón Tanquewo
Engomo Tangrí Bencamá Obé.

Entrega A Ekueñón La Sagrada Varilla, Adornada De Negras Plumas De Gallo Ó De Plumas


Blancas, En Las Que Mora El Espíritu Del Primer Ekueñón. Por Lo Que Los Muñones Ó Penachos
Se Dibujan Solo De Color Amarrillo, El Color De La Vida. El Espíritu Es Imperecedero. Ekueñón
Lo Pone Sobre Su Tambor Hasta Que Le Toque Fijarlo Sobre El Mismo.

20-Toma Y Presenta El Tambor De Enkríkamo Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Itén Embara Empegó Mogobión Amogoró
Tindé. Acarí Bongó Embara Candubia. Bongó Encrimá Ananquibia. Engomo Erugué Erugué.
Enkríkamo Tarikondó. Añongobiá Beromo Boni Bongó.

Traza Los Signos Mientras Se Canta: Engomo Erugué Erugué Enkríkamo Tarikondó. Y Lo Entrega
A Enkríkamo. Toma El Muñón Lo Presenta Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Entiñón Muñón Urabia. Muñón Nanseré.
Muñón Abakuá. Efiméremo Obón Unfabaqué Maca Maca Endibó. Emí Kondó Equiñongo
Abakuá Obón Enkríkamo. Anandibá Ekue.

Al Dárselo A Enkríkamo Este Lo Sostiene Verticalmente En La Mano Y No Lo Fijará En Su


Tambor Hasta Que Los Indiobones Ó Jefes No Coloquen Los Suyos En El Sese Eribó.

21-Empegó Procede A Signar Los Itón Ó Cetros, Y Comienza Por El Mokongo, Lo Presenta Y
Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Etié Momí. Empegó Mogobión Itén Embara.
Ibiococo Narobia Ereniyó Mañene Itón Bieré Itón Abiereté. Abasí Siaramó Amogoró Tindé
Engomo Basaroco. Ekón Abasí Iyá Beromo. Achaviacá Mokongo Indiogandó. Anabiococo
Uncoropón. Umpón Tereniyao Sese Kutón Mapá. Mokuiré Umbarino Efó. Mokongo Bijuraca
Embori.

Traza En La Empuñadura El Emblema De Mokongo. El Coro Canta: Engomo Mañene Itón


Mokongo Macheveré. Lo Entrega A Mokongo.

Toma El Itón Ó Bastón De Mosongo Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Etié Momí. Empegó Mogobión Amogoró Tindé.
Itén Embara Itón Bacuerí Ayágara Moto. Mosongo Añongobé Beromo India Abakuá. Itongobá
Mosongo Akambambán Eribó. Mosongo Aguana Moto. Mosongo Aguana Sese. Mosongo
Arabesuao. Engomo Tindé.

Dibuja El Blasón De Mosongo En El Extremo Superior Del Cetro. El Ocobio Canta: Itón Bacuerí
Ayágara Moto. Y Lo Entrega El Representante Del Poder De Ekue.

21
Por Último Presenta El Bastón De Abasongo, Con Esta Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Abasonga Ñuaka Macatereré. Iyá Barindí
Abasongo Ireme Acondo Meta. Itón Guambequé. Engomo Atereré. Ireme Otowañé Akambán
Boco. Fitún Barillén Efiméremo Ororó Awanfumio. Abasí Mikó Efori Sisi Iyamba.

Dibuja El Emblema De Abasongo Junto Al Regatón, Mientras Se Canta: Abasonga Ñuaka


Macatereré. Y Se Lo Entrega.

22- Presenta Entonces El Crucifijo Sosteniéndolo En Alto Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Canco Eribó Aguarantemio. Abasí Bomé.

Le Traza La Cruz, Con Pequeñas Cruces Y Óvalos Solo Con Yeso Amarillo. El Coro Canta: Erendió
Abasí Bomé. Empegó Entrega El Crucifijo Al Abasí. En Caso De Que En La Potencia No Haya Ó
No Den El Cargo De Abasí, Este Se Le Entregará A Cualquier Obonekue Que Desee Ayudar En
Los Preparativos.

23-Toma El Bonkó, El Tambor De Mayores Proporciones De La Potencia. Fundamento De Los


Efík Consagrado Por Los Efó, Diciendo:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Asere Crúcoro Abakuá. Obón. Eribón. Mañene
Obón. Asere Caúllo Cambre. Etié Kisón Etié Quiñón. Anfansón Yugué Antrogofocomocairén
Añongobiá Beromo Abasí Ensenillén. Bongó itia ororó. Etié Momí. Muní Bonkó Efiméremo
Ataria Bonkó. Itén Embara Empegó Mogobión Amogoró Tindé. Itén Embara. Embara Candubia.
Efiméremo Otán Bongó Mofé. Ekón Etambre. Efiméremo Ekue Etete Efí. Ekue Ataria Bonkó.
Unwentón Ecoria Usagaré Nandio. Ereniyó Ibiococo Narobia Amogoró Tindé. Fitún Barillén.
Gelley Ekue Enchemillá Bonkó Monina Ambembe.

Marca Ambas Caras Del Parche. El Ocobio Canta: Bongó Nerí Enllenisón Eriero. Y Cuando
Emplean Primero El Yeso Amarillo, Cantan: Engomo Entillén Bonkó Erumé.

Entrega El Bonkó Al Muní Bonkó, Que Es El Que Lo Tañe.

24- Para Rayar Los 3 Encomos, El Biankomé, El Obiapá Y El Kuchiyeremá, Que Están En El Suelo,
Recita Esta Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Entillén Empegó Mogobión Amogoró Tindé.
Ereniyó Obiapá Kuchiyeremá Biankomeko Equiñongo Abakua. Endeme Efí Mañene Efó. Ekón
Abasí Beromo. Unguentón Efí Usagaré Nandio.

Y Procede A Marcar Los 3 Tambores De La Música Ñáñiga.

24- Después De Marcar Lo 3 Encomos, Empegó Emplea Solamente Yeso Amarillo Para Rayar El
Ekón. Campana Litúrgica, Sencilla Ó Doble (Jimagua) Provista De Un Mango Para Sostenerla, Y
Que Se Hace Sonar, Como Se Ha Dicho, Con Un Palito. Es Un Instrumento Sagrado, Pués Fue El
Primero Que Captó El Espíritu. En El Ekón Respondió (Habló) Ekue.

Engomo Ekón Abasekesongo: Cantan Mientras Empegó Dibuja En La Plancha La Cruz.

22
Igualmente Solo Con Yeso Amarillo Marca Los Ericundis. Las Maracas Abakuá De Distintas
Formas. Generalmente Vestidas De Tela, Con Agarraderas En El Extremo Superior. Como El
Ekón, El Ericundi Es Un Instrumento De Gran Valor Sacro mágico, Porque Lo Utiliza Moruá Para
Llamar A Los Espíritus.

25-Y Solo Queda Por Purificar En El Centro Del Trazo El Sese Eribó Con Los Checheré Ó
Plumeros Del Baroko. Es Decir De Los Jefes De La Confraternidad. Empegó Se Aparta A Un
Lado. Moruá Le Entrega Su Tambor Y Empegó A Su Vez Le Entrega Los Yesos. Moruá Se Sitúa
Frente Al Fundamento, Coloca Los 2 Yesos Sobre El Sese Eribó Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Entre Crúcoro Obonekue Tete Yeripondó.
Embákara Candubia Ekue Eribó. Abatanga Na Moruá Eribó Engomo Obón Abá. Ata Enteyene
Obón Abakuá. Llantín Obón Eriero.

Moruá Le Entrega El Sese Eribó Al Isué, Mientras El Coro Canta: Moruá Eribó Bonanquén
Kancufón Obón Abá.

26-Con Los Muñón “Penachos” Puestos Sobre El Sese, El Isué Lo Sostiene Rodeándolo Con Su
Brazo Izquierdo Y Presenta Los Yesos Con La Derecha Rezando:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Sese Eribó. Sese Motofié. Aracancubia
Muñón. Asuco. Asucuaracuantillén. Antrogofocomocairén. Ebión Endallo. Entiñón Embremilló
Embanuarán Chenepón Chenerirí. Eribe Sese Condo Butamé. Etié Momí. Isué Eribó Engomo.
Abasí Quisongo Mosongo. Llampán Abasí Llaberomo Arabesuao. Itá Dibó Obonekue Ecorie
Abakuá (Efó). Aberitán Inoco. Lluanza Baroko. Baroko Engomo. Ibiococo Sese Eribó Enyuao.
Sese Mogobión Amogoró Tindé Embara Musese. Asuco Eriero Efori Sese Condo Butamé. Obón
Eribó. Eribó Enduberán Anabiococo. Efiméremo Ekue Efó Atañene Obón Abakuá. Achecheré
Achecheré Dibó Engomo. Aguana Moteque Asarorí. Enlluate Macatereré. Amana Mana
Embori. Sese Eroquí Besuao Entreee… Isué Eribó Nansese Maserimán. Engomo Erugué Erugué.
Engomo Llansí Camá Eribó Bongó Mofé.Akamán Ñene Condo. Eruginé Besuao. Ekón Abasí
Ñanguirirí. Entre Ñene Obón Abakuá. Engomo Abasí. Llantín Abasí Obón Eriero.

Traza El Signo En El Parche. Si El Sese Es De Los Que Tienen Figura De Copa Que Son Los Más
Frecuentes, Se Dibuja El Signo De Mokongo Por Debajo. Entonces El Coro Canta: Erendió Abasí
Engomo Asarorí Ó Engomo Yansí Abasí Yayo.Eribó Nangobia Obisoró Nantún.Cuando Emplea El
Yeso AmarilloY Unarobia Sanga Narobia, Cuando Emplea El Blanco.

27-Y Se Lo Entrega A Moruá, Para Que Este Lo Sostenga, Mientras Marca Las Cruces En Los
Plumeros. Comienza Por El Muñón Ó Plumero De Mokongo Mientras El Coro Canta:
Unchecheré Muñón Etón Etón. Y Se Lo Entrega Al Embákara.

Luego Coge El De Iyamba Y Mientras Lo Signa El Coro Canta: Unchecheré Ubia Unfentón Efori
Sisi Iyamba.

Después Le Sigue El Plumero De Isunekue, Mientras Cantan: Isún Engomo Efori Etón Atón.

23
Para Luego Terminar Con El Suyo Propio, Mientras Moruá Y Todo El Ocobio Canta: Isún Dibó
Achecheribó Engomo. Unchecjeré Ibán Quene Ibán Quenebá (Efó) Y Ero Quima Muñón
Eneroguí (Obane). Entonces Le Confía El Plumero A Embákara.

28-Isué Pasa Ahora A Tomar El Sese Eribó Y Mostrarlo Al Fundamento, A Ekue Y Reza:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Isué Eribó Engomo. Apotacho Endibó
Mosongo. Sese Eribó Llampán Abasí Nansansena. Acaraguaso Eribó. Sese Mogobión Amogoró
Tindé. Fitún Barillén. Ekue Tairobia Aguana Sese.Erendió Embákara Eribó. Eñón Canima. Maca
Maca Endibó. Erunandió Enclentá Nabiga Ekoy. Obisún Beromo. Enigué Ibomunansa Eribó
Konkai. Muñón Tete. Muñón Nanseré. Muñón Abakuá. Ebión Endallo Antrogofocomocairén.
Acaraguaso Eribó. Isún Eribó Maca Maca Endibó. Ménguene Endubia Ménguene Endibó. Eribó
Mosongo Esita Becura. Eribó Amoringuí. Achecheré Que Atongobá Akanansuá Abakuá. Baroko
Nansao Baobón Embariká Achecheré. Aguarabatindé Eribó. Quendeque Ñongo Etié.
Efiméremo Machucurucu. Abasí Bomé.

Coloca El Eribó Sobre Ekue Y Canta: Ménguene Endubia Ménguene Endibó.

29-En Este Instante Embákara Procede A Entregar Los Plumeros De Los Obones Y Dice Esta
Oración:

Gelley Barbá Bencabá. Asoiro Úcano Suabasí. Asere Crúcoro Obón. Eribón. Mañene Obón
Abakuá. Asere Caúllo Cambre Itiá Nanumbre Abasí Ensenillén.Sese Mután Iriosa Aguana Sese
Ecoy.Abasí Bomé.

Coge Los 4 Plumeros De Arriba Del Bongó. LosPresenta Y Dice: Etié Momí. Embákara Ubia
Cubia. Embákara Eribó Eñón Canima. Erendió. Erunandió. Enclentá Nabiga Ekoy. Entate
Machecheré Obisún Beromo Eroco Emboco. Muñón Abakuá. Anabetán Taria Kondó. Baroco
Ñangaremo Eñón Macotero. Sina Manancorobé. Itén Embara. Embákara Ubia Unchecheré
Muñón Ekoy. Muñón Tete. Muñón Abakuá. Obón Abakuá. Añongobiá Baroco. Muñón Ekoy.
Baroco Akanansuá. Beromo India Abakuá. Isún Dibó Maca Maca Endibó. Esisi Baricondó. Elorí
Elorí Macararicambira. Ekue Endiagamé (Efó).Ekue Sanga Ribia. Eribia Eripó Ripó. Endofia
Aguengué. Abasí Obón (Efó).Aguarabatindé Eribó Bencamá Obé.

Saca El Plumero De Mokongo Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Itén Embara Unchecheré Muñón Etón Etón.
Unfabaqué Maca Maca Endibó. Anaquiñongo Umbarino Efó. Achaviacá Mokongo.

Presenta El De Iyamba Y Dice:

Gelley Baribá Bencmá Asoiro Úcano Suabasí. Itén Embara Unchecheré Ubia Unfentón Efori Sisi
Iyamba. Machecheré Ekón Abasí Maca Maca Endibó. Aroco Bibión Efori Sisi Iyamba.

Coge El De Isunekue Y Dice.

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Itén Embara Unchecheré Efori Etón Atón.
Añongobiá Beromo Maca Maca Endibó. Unfabaqué Unfabaqué Isunekue Eribó Quico Aguana
Moto.

24
Por Último Queda El De Isué, Lo Presenta Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asíroúcano Suabasí. Itén Embara Isún Dibó. Unchecheré Isún Eroco
Emboco. Beromo Maca Maca Endibó. Muñón Ekoy Achecheribó Engomo. Suco Arafembé
Embákara Eribó Ibán Quene Ibán Quenebá. Isué Eribó Engomo Efiméremo Obón Eriero. Maca
Maca Endibó.

30-Los Obones Van A Fijar Los Plumeros En El Sese. El Moruá Canta: Entumitiá Akambá Ñene
Kondó. Y Los 4 Se Arrodillan.

Mokongo, El Primero, Presenta Su Muñón Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Entiñón. Embremuilló. Embanuarán
Chenepón Chenerirí. Asucuaracuantillén. Antrogofocomocairén. Asere Crúcoro Abakuá. Obón.
Eribón. Mañene Obón. Asere Caúllo Cambre. Etié Kisón. Etié Kiñón. Aguana Moteque
Anamendó. Muñón Nanseré. Asoiro Ibondá. Acua Aromiñán. Esisi Moto Umbríkamo Ñene
Isangrí. Fitún Barillén. Ecoria Añongobiá. Abasí Ensenillén. Beromo India Abakuá. Úkano Itá
Mañene Ecoy. Umpón Eñonqueré. Endara Beconsí. Ecoy Mesón. Acanamandiré. Achaviacá
Mokongo. Obonekue Aquerefé. Obonekue Embremerí. Ireme Seme Quiñongo. Mokongo
Nanumbre. Abasí Naberenú. Fimba Anamafimba. Aracasuaca Embori. Embéquere Indiogandó
Eñón Macotero. Encanima. Mokongo Acuaramina Alamiñán. Saroco Becurariqué. Engomo
Amanancá. Beromo Sese Que Atongobiá. Ecoria Abakuá. Equiñongo Itaribó. Mokongo Beconsí.
Añongobiá Beromo. Beromo Ensenillén. Itá Dibó. Maca Maca Endibó. Isún Dibó. Isún Efó.
Ubiansene Anaquiñongo. Muñón Tete. Muñón Nanseré. Muñón Abakuá. Asere Millán
Asucuaracuantillén. Sese Erení Sese Eribó Eroco Emboco. Beromo India Abakuá. Beromo
Tinde.Isún Dibó. Acurumina Acorañé. Iro Endibó Muñón Abakuá. Ubiansene Endibó.
Asucuaracuantillén. Umbarino (Efó).Mucchangana Eribó. Muñón Tete Indiogandó Eñón
Macotero. Achaviacá Mokongo. Itén Embara. Uncheché. Unchecheré Etón Etón. Maca Maca
Endibo. Muñón Abakuá. Muñón Tete. Maca Maca Atereré. Ebión Bijuraca Tindé Efiméremo
Akondondo Illá Beromo. Unchecheré Muñón Eribó Ebión Ecoy. Ebión Birama. Baroco Muñón
Ecoy. Baroco Muñón Tete. Obón Eribón Akanansuá Abakuá. Asucuaracuantillén Obisún
Suacaberomo. Obatillá Nandibá Mallé. Erequiñón Efión Nandibá Quico Motangrí. Ñanguirirí
Efión Boroquí Ñangué. Nandibá Eñón Macotero. Obón Beromo, Apotacho Endibó Mosongo.
Aguarabatindé Eribó. Amanantión Ará. Muñón Abakuá Etón Etón Umbarino (Efó).Sese Eribó
Enyuao. Baroco Usanquié Embocafia. Abasí Quisongo Quiñongo. Achaviacá Mokongo Bijuraca
Embori. Mokongo Macheveré. Aguana Ñongo Ecombre. Efión Anamerallé. Indiobón Mañongo
Bácoro. Abakuá Matereñón. Baroco Fembé. Icuenó Efiméremo Acondó. Ekue Aromiñán.
Mokongo Obijuraca Embori. Acondó Burabia. Sese Eribó Erení. Endemesongo Endemeñongo.
Acuana Muñón Ekoy. Muñón Etón Etón. Abasí Yayo.

Mokongo Pone Su Penacho En El Sese Eribó Y Se Canta: Achaviacá Mokongo Muñón Abakuá.
Baroko Muñón Cay Mokongo Bijuraca Embori Muñón Etón Etón.

Le Sigue El Iyamba Que Al Colocar El Suyo Reza:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Millán Otón Erekitán


Antrogofocomocairén. Ebión Endallo Ebión Birama. Entiñón Embremilló Embanuarán

25
Chenepón Chenerirí. Aguana Moteque Anamendó. Soiro Ibondá. Usagaré Maribá. Fitún
Bvarillén. Añongobiá Beromo Que Atongobiá Ecoria Abakuá. Asere Crúcoro Otete Alleripongó.
Sese Eribó Erení. Allara Llara Metá. Ororó Muñón. Esito Aguana Fimba. Esito Aguana Becura.
Ebión Ecoy. Asucuaracuantillén. Umbarino Abasí Bomé. Iyamba Muna Condo. Sese Eribó Eroco
Emboco. Amunapá. Aracancubia Muñón. Ebión Beromo. Ebión Ecoy. Ubia Unfentón. Abasí
Iyamba Ecoria Abakuá. Beromo Ensenillén.Ecoria Ensenillén. Añongobiá Beromo Que
Atongobiá. Itá Dibó Maca Maca Endibó. Muñón Nanseré. Fitún Barillén. Beromo India Nikué.
Unfabaqué Unfabaniriongo. Añongo Obón Beromo. Iyamba Eroco Emboco. Ubia Unfentón
Efori Sisi Iyamba. Borina Ekue Asucuaracuantillén. Sese Erení Apotacho Endibó Engomo. Sese
Eribó Eroco Emboco Beromo India Abakuá. Isún Dibó Isún Efó. Maca Maca Endibó. Uncheché
Unchecheré. Ebión Ecoy Ebión Beromo. Erekitán Ebión Birama Aguaracasike Bongó. Obón
Iyamba Efori Sisi Iyamba Embara Fembé. Ubia Unfentón Muñón Tete. Muñón Abakuá. Baroko
Eribó Baroko (Nansao)Akanansuá Abakuá. Embaromí. Muñón Tete. Anamé Muñón Agoromí.
Unfentón Abasí. Iyamba Eroco Emboco. Enteme Muñón Abakuá. Obirá Acua Condó Burabia.
Urabakesongo Urabaquiñongo.Ocobio Ñene Abakuá. Obane Mañón Metara.Embara Quiñongo.
Endemesongo Endemeñongo. Acuana Muñón Ekoy. Ubia Unfentón Efori Sisi Iyamba.

Iyamba Planta Su Muñón En El Sese Y Se Canta: Muñón Nanseré Efori Sisi Iyamba. Oh Efori Sisi
Iyamba. Iyamba Bongó Otete Amuñaré.

Isunekue Presenta El Suyo Y Recita Esta Oración:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Millán Otón Erekitán Ebión Endallo
Ebión Birama. Asucuaracuantillén Antrogofocomocairén. Etié Momí. Isunekue Eribó Enquico
Aguanamoto. Entiñón Aguana Moteque Anamendó. Soiro Ibondá. Usagaré Maribá. Fitún
Barillén Añongobiá Beromo. Atongobiá Ecoria Abakuá. Beromo Abasí Ensenillén. Isún Dibó
Maca Maca Endibó. Muñón Nanseré. Asucuaracuantillén. Sese Erení Apotacho Endibó
Engomo. Sese Eribó Eroco Emboco Beromo India Abakuá. Isún Dibó Isún Efó. Beromo
Uncheché Unchecheré. Ebión Ecoy Ebión Beromo. Isunekue Endube Quico Aguanamoto
Obatillá Nandibá Mallé. Quico Motangrí Ñanguirirí Efión. Ekueñón Nandibá Ñongo Obón
Beromo. Aguana Cacique Bongó. Embara Candubia. Isunekue Eribó. Isunekue Bijuraca Quico
Aguana Moto. Embara Fembé Efori Etón Atón Muñón Abakuá. Muñón Tete Embara Candubia.
Sese Eribó Enlluate Macatereré Akanansuá Abakuá. Baroko Muñón Coy. Baroko Eribó. Obón.
Eribón. Mañene Obón. Baroko Muñón Tete. Baroko (Nansao). Abasekesongo Abasí Quiñongo.
Sese Eribó Enyuao. Acuana Muñón Ekoy. Efori Etón Atón.

Isunekue Coloca El Plumero En El Sese, Mientras El Ocobio Canta: Isunekue Eribó Muñón
Abakuá. Unchecheré Efori Etón Atón.

Por Último Le Toca A Isué Poner Su Plumero, Lo Presenta Y Dice Esta Oración.:

Ggelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Ñene Aberitán Allerecá
Uncobio. Eribonekue. Asere Caúllo Cambre. Etié Quisón Etié Quiñón. Ebión Endallo Ebión
Birama. Entiñón Embremilló Embanuarán Chenepón Chenerirí. Asucuaracuantillén
Antrogofocomocairén. Nitá Nanumbre. Embanurama Fitún Barillén. Asere Millán Otón
Erekitán. Ebión Endallo Llugue Abarancono Afogorá. Añongobiá Beromo Abasí Ensenillén.
Amanantión Ará.Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Entiñón Guana Moteque

26
Anamendó. Soiro Ibondá Usagaré Maribá. Abasí Acasio Aguanarimbe Efó. Muñón Nanseré.
Muñón Abakuá. Fitún Barillén. Beromo Que Atongobiá Ecoria Abakuá. Ecoria Ensenillén.
Asucuaracuantillén. Itá Dibó Maca Maca Endibó. Suaco Eribó. Guananá Abasí Eromiñán.
Embákara Eribó. Eñón Canima. Erendió Enclé Entá. Nabiga Coy. Entati Machecheré Obisún
Beromo. Eroco Emboco. Muñón Tete. Muñón Coy. Muñón Abakuá. Anabetán Tari Kondó.
Baroko Ñangaremo. Eñón Macotero. Beromo Endallo. Sina Manancorobé. Itén Embara.
Embara Candubia. Ubia Unfentón. Aprosemí Obanqueté Mofé Ekoy Isué Achecheribó Engomo.
Sucua Arafembé. Unchecheré. Uncheché. Muñón Coy. Isún Dibó. Isún Efó Entreee. Upuá Maca
Maca Endibó. Esisi Baricondó. Obatillá Nandibá Mallé. Quico Moto. Motangrí. Ñanguirirí Efión.
Eribó Erení Eroco Emboco. Baroko Obón. Eribón. Mañene Obón. Akanansuá Abakuá. Isún
Muñón Coy. Isué Eribó Engomo. Soiro Enteñene obón Abakuá. Abasesongo Abaseñongo.
Aguarabatindé Eribó. Unchecheré Ibanquene Ibanquenebá (Efó) Ero Quima Muñón Eneroguí
(Obane). Acuana Muñón Ekoy. Endemesongo Endemeñongo. Abasí Bomé.

Y Coloca Su Plumero Mientras Se Canta: Isún Dibó Achecheribó Engomo. Unchecheré Ibá
Quene Ibán Quenebá.

31-Concluido Esto Cogen Cada Uno Por Su Parte, Por Debajo Del Casquillo Del Muñón, Entre
Los 4 Levantan El Eribó Mientras Moruá Canta:

“Itá Dibó Maca Maca Eribó”.

“Oh Baroko Muñón Cay”.

“Oh Baroco Eribó”.

32-Por Último Ya Parados Los 4 Se Le Entrega El Eribó A Isué, El Cuál Ya Con El Eribó En La
Manolo Sostiene En Alto, Todos Se Ponen De Pie Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Asuco Eriero Asuco Embara. Sese Eribó
Eroco Emboco. Sese Eribe Condo. Aracancubia Muñón. Apotacho Eribó Engomo. Afemené Efori
Sese Condo Butamé. Sese Mogobión Amogoró Tindé. Acaraguaso Eribó. Sese Eribó Erení. Eribó
Concay. Tacho Cuna Fembé. Acurumina Ten Ten. Anarikue Enyuao. Isún Eribó. Eribó Erení.
Enlluate Macatereré Maca Maca Endibó. Baroco Nansao.

Y Se Canta Enseguida: Oh Baroco Nansao. Y Se Vuelve A Poner Arriba Del Fundamento.

A Veces Algunas Potencias Acostumbran A Adornar El Sese Eribó Con Más Plumeros. Debido A
Tratados Que Se Relacionan Con Ellos. Como Es El Caso De La Potencia Ameabón. Que Tiene 2
Plumeros De Más En El Eribó. La Ilustre Potencia Usagaré Ostenta 5 Muñones, Y A Este
Plumero Se Le Llama Muñón De Usagaré.

33-Ahora Ekueñón Procede A Poner Su Plumero Y Al Presentarlo Dirá:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Millán Otón. Asere Millán Abakuá. Asere
Caúllo Cambre. Embremeñón Abakuá. Beromo Endallo Fitún Barillén. Antrogofocomocairén.
Asucuaracuantillén. Ekue Umpabio Bondá. Ecoria Añongobiá Beromo. Nitán Nanumbre. Abasí
Ensenillén. Amanantión Obé. Gelley. Aguana Motequé Anamendó. Asoiro Ibondá. Usagaré
Maribá. Fiún Barillén. Etié Momí. Ekueñón Tanquewo. Itén Embara. Embara Fembé. Beromo

27
Que Otangobiá. Ecoria Ensenillén. Itá Dibó. Maca Maca Endibó. Muñón Nanseré. Muñón
Abakuá.Ekueñón Beconsí. Sunekue Abasí Coy. Muñón Nanseré Equiñongo Abakuá. Apotacho
Endibó Eroco Emboco. Ekueñón Tanquewo. Ekueñón Beconsí. Ekueñón Ararisún. Ñanguirirí
Quico Motangrí. Añongobiá Beromo.Isún Dibó.Atarí Bonko Ekueñón Beconsí. Asocóro Mácua.
Maca Maca.Unchecheré Untaría Unchecheré. Obatillá Nandibá Mallé. Ekueñón
Achanganiquefamba.Beromo India Abakuá. Urabakesongo Ura Quiñongo. Ocobio Ñene
Abakuá. Acuana Muñón Ekoy.Untaría Condo Achecheré.

Y Coloca Su Plumero, Mientras El Coro Canta: Ekueñón Tanquewo Untaría Condo Achecheré.

34-En Este Instante Le Toca Poner El Plumero A Enkríkamo, Lo Presenta Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Aberitán Inoco. Moteque Nambá
Anaquiñongo. Embocofia Muñón Aberotafia Añongobiá Beromo. Asucuaracuantillén Afocanco
Bongó Nanquibia. Uncheché Unchecheré Emí Kondó. Maca Maca Endibó. Quico Aboroquí
Ñangué. Muñón Abakuá Aguana Bagelley Añongorime Efó. Crícamo Bongó Krimán Obón Entui.
Ecoco Bomio Obón Enkríkamo Ura Baquesongo Abasí Quiñongo. Ecobio Ñene Efor. Acuana
Muñón Ekoy Muñón Urabia.

Y Mientras Lo Pone El Ocobio Canta: Enkríkamo Muñón Urabia.

35-Isué Procede A Levantar El Eribó Del Fundamento Y Dice Esta Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Erorí Sese Erorí. Erorí Quenardó. Sese Erorí
Emballancán. Embán Isué Yayo. Umbarino Abasí. Sese Eribó Eroco Emboco. Embara Candubia.
Ocobio India Abakuá. Chaviacá Eribó. Emuña Pití Baroco. Acaraguaso Eribó. Ekoy Isué. Sese
Eribó Enyuao. Enlluate Maca Tereré. Asuco Ebión Ará. Abasí Aromiñán.

36-Depués Que Levanta El Eribó Del Fundamento, Se Para Frente Al Altar Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba. Allara Llara Metá Ekueñón
Achanganiquefamba. Obón Iyamba. Obonekue Macotero. Osanga Baroco Famba. Aracancubia
Muñón. Eribó Guaso. Macaraguaso. Embara Erié Quembán Embákara Ricambembe.
Anabesuao Baroko Aboroquí Ñangué. Eribó Maca Maca Eribe Maca Tereré.
Asucuaracuantillén. Umbarino Abasí Bomé. Amandió Amandiorubé. Asoco Meno Nunkue.
Amanantión Dirá.

Y Lo Coloca Sobre El Altar.

37-Ya Eribangandó Y Enkóboro Visten Sus Espectrales Trajes Litúrgicos. Cada Obón Permanece
Con Sus Atributos En La Mano. Iyamba Va A Retirar A Ekue Del Oruna Acuá. Para Conducirlo
Solemnemente En Procesión Hasta El Iriongo Ó Fe Ekue “El Rincón”, Al Sagrado, Y Reducido
Espacio, Que Limita En El Ángulo Del Fambá, Una Cortina Que Lo Oculta Dentro Del Fe Ekue.
Iyamba Lo Alza Reverentemente Y Camina Hacia La Puerta Para Presentarlo A Los Astros,
Enkóboro Se Sitúa Casi De Cara Al Iyamba Y El Ocobio Detrás Del Enkóboro. Entonces Dice
Iyamba:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Asere Crúcoro Obón. Indiobón. Erendió
Abasí Bomé Ekoy Llaberomo. Asucuaracuantillén. Asere Millán Otón Erekitán Ebión Endallo

28
Ebión Birama. Amandió Amandiorubé. Anfansón Llugue Antogofocomocairén. Añongobiá
Beromo Abasí Ensenillén. Asancantión Manantión Besuao.

El Coro Responde: Asancantión Manantión Besuao. Continúa Iyamba:

Cufón Llambaó Tansíro Nagué Abasí Bomé. Eñemicó. Obón Iyamba Embasicó. Ekueñón
Arafembé Afotán Muñí. Mosongo Arabesuao. Aracasuaca Mokongo Iyá Butamé. Abasonga Ñuá
Macatereré. Isunekue Endube Quico Aguana Moto. Abasí Nancoboró. Nasakó Wembán Oruna
Acuá Oruna Ekue. Enkríkamo Y Bongó. Empegó Acaribongó Abasí. Eribó Guaso Macaraguaso
Sese Eribó Erení. Eribangandó Mutié Chequereque. Enyiro Sokomí Namberetó. Akambá Éne
Kondó. Bongó Ete Bongó Maruya Equiñóngo Abakuá. Utanko Efó Ororó Mukere Afotoito Quico
Ñangansene. Quico Apotacho. Quico Motangrí Namberefión. Bongó Nanseré. Beromo India
Abakuá Embara Candubia. Embara Fembé.

Iyamba Eleva A Ekue Y Sigue Diciendo:

Bongó Eruka Meñón. Nantillén Anabetán. Aguana Chiquiriongo. Obatillá Nandibá Mallé.
Ekueñón Ara Mokabia Ekue. Esiki May Aguana Moreré Bongó Kifé. Añongobiá Ekue Sanga
Borokié Ireme Kondó. Usagaré Nandió Gandó Eñón Macotero. Efori Sisi Iyamba Bongó
Basaroco. Bongó Llanseré Apotacho Eribó Engomo. Erendió Eroco Emboco. Iyamba
Llambumbe. Bongó Lorí Amponá Bongó Lorí Sanganá. Coco Ñangansene. Ekue Sanga Gelley
Ekue Llambaó.

Iyamba Se Vuelve Hacia La Derecha Y Hace Un Gesto De Presentación Y El Coro Canta: Elorí
Elorí Amponá.

Luego Se Vuelve Hacia La Izquierda Y Repite, Por Lo Menos 3 Veces, En Una Y Otra Dirección, El
Mismo Gesto Mientras Moruá Canta: Ecoco Ecoco Ñangansene. Aguana Chiquiriongo. Aguana
Moreré.

38-Lentamente Acompañado Por El Enkóboro. Iyamba Avanza Hacia El Fe Ekue. A Su Derecha


Nasakó, Y A La Izquierda Ekueñón. Detrás Isunekue Y Tras Este Las Demás Plazas. Paso A Paso
Llegan Al Iriongo. Y En El Sacro E Inaccesible Recinto Penetra Iyamba Con Isunekue, Ekueñón Y
Moruá Eribó Engomo. Allí Dice Iyamba Teniendo A Ekue En Sus Manos:

Gelley Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabsí. Etié Ñongo Etié Llaberomo Ñongo Atongobá. Sita
Betá Saroco Asoko Abasí Yayo. Nandibá Mosongo Awán Maribá. Mañongo Umpabio Mañongo
Ekombre. Unwetón Efí Unwentón Efó. Aguara Camá Guaso Macaraguaso Endibó. Amoreré
Iyamba Siki Siki Bomé. Ekón Abasí Bongó Manga Manga. Aguana Chiquiriongo. Engomo
Saroroco. Tindé Iyamba Sese Yumba. Waracasique Bongó. Efori Sina Soko Endibó. Guaso
Embara Candubia Engomo Asarorí. Etié Momí. Itén Embara Engomo Sae. Engomo Saroco.
Basaroco Engomo. Engomo Ereniyó Itiá Erongo Meta. Nandibá May. Abasí Amá Abasí Amana
Llorubé. Abasí Nankoboró. Bongó Ekue Llambaó. Acuana Chiquiriongo.

Deposita El Ekue En Manos Del Ekueñón Y Moruá Le Entrega A Iyamba El Yeso Amarillo.
Símbolo De La Vida. Y El Blanco, Símbolo De La Muerte Y Canta: Embara Candubia Engomo
Asarorí.

29
Los Adeptos Que Se Encuentran Del Otro Lado De LaCortina, Fuera Del Fe Ekue, Salmodian La
Frase De Moruá.

Iyamba Procede Entonces A Hacer La Firma Donde Se Va A Colocar A Ekue. Que Se Llama
(Oruna Ekue Ó Ayonanbae).

39-Después De Esta Operación Iyamba Procede A Autorizar El Fundamento Y Dice Esta


Oración.

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Erendió Aguana Becura Mendó. Tanze
Bongó Meta. Canco. Erucanco. Erufiaga. Efiméremo Obón Iyamba. Itén Embara Bongó Ekué
Llambaó. Apotacho Obón Iyamba. Apotacho Endibó Engomo. Engomo Arabesuao Bongó Mofé.
Engomo Basaroco. Boto. Botolorí Que Anboto. Acambá Ñene Efó. Usagaré Maribá. Efori Sisi
Iyamba. Iyá. Ellá Bongó. Engomo Manga Manga. Engomo Llansí Acamá Eribó.

En Estos Momentos Moruá Canta; Engomo Asarorí Bongó Ekue Llambaó.

40-Iyamba Traza Por Todo El Alrededor Del Parche El Signo De: Aracasuaca. (Que Significa La
Unificación Del Abakuá). Mientras Moruá Canta: Aracasuaca Ya Butamé. Después Hace Una
Cruz Mientras Moruá Sigue Cantando: Asiamá Asiamé. La Primera Representa Un Viento Y La
Segunda Significa Otro Viento Y La División De Los 4 Territorios De África. Después Pinta Un
Ovalo Y Se Dice: Eroco Sene Que Es Un Ojo De Tanze. Después El Segundo Ovalo Y E Canta:
Eroco Nene Que Es El Otro Ojo De Tanze. Seguidamente Traza El Tercer Ovalo Y Se Dice: Eroco
Sisi Que Significa Un Ojo De Sikán. Después Se Traza El Cuarto Ovalo Y Se Canta:Boco Eroco
Emboco Y Esto Quiere Decir El Otro Ojo De Sikán. Después Iyamba Traza Un Losange En El
Centro Y Moruá Canta: Oh Abasí Boco Ekue Enkóboro Efori Sisi Iyamba. Y Esto Quiere Decir
Que Enkóboro Es El Primer Ireme De La Consagración De Iyamba. Dibuja Ahora 4 Triángulos Al
Extremo De Las Líneas Que Forman La Cruz Y Moruá Canta: Boco Endibó Guaso Macaraguasó.
Que Significa El Yeso Y El Primer Derecho. Y Cuando Ya Se Completa El Rayamiento Se Canta:
Butaira Baracaibó Baroco Fembé. Que Significa Que Se Ha Rayado Completamente El Parche
Del Fundamento.

En El Interior Del Parche Se Dibuja El Emblema De Mokongo. Mientras Moruá Y ElCoro Repiten
Varias Veces: Ereniyó Bongó Saguaca Otete Yusén Yusén.

41-Procede Ahora A Rayar Las Icuenas. Vuelve A Dibujar El Emblema De Mokongo En La Pata
Central Del Fundamento Y Cantan:

Oh Icuenó Achaviacá Mokongo Otanque Efí.

Y En Las Otras 2 Patas Hace Las Firmas De Iyamba E Isué. Y El Coro Canta:

Oh Icuena Efori Sisi Iyamba Otanque Efó.

Oh Icuené Isue Eribó Engomo. IsuéAbasí Obón Eriero. Otanque Orú.Canco Erucanco Engomo
Asarorí.

42-Después Se Procede A Hacer El Signo Isún Embara Que Representa El Espíritu De Sikán Y
Dice:

30
Llín Tanscné. Anamburamba Otamba. Sikanekue Enipaguó Anipaó. Isún Embara.

Y Se Canta: Oh Isún Embara.

43-Ya Inscritos En Ekue Todos Los Signos, Iyamba Lo Alza Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Itén Embara. Embara Candubia Bongó
Basaroco. Eroco Emboco. Eforisina Boco Endibó Añongobiá Ekue. Aromiñán Ekue Maribá
Besuaca. Obatillá Nandibá Mosongo. Nandibá Mallé. Mallé Chiquiriongo. Banansí Bongó
Munañusí.

Y Lo Introduce En La Tina. Moruá Canta:

Ekue Asukabié Maribá Besuaca. Banansí Bongó Munañusí.

Después Pulveriza Abundantemente Sobre El Fundamento El Aguardiente Y El Vino Seco. Le


Rosea El Agua Bendita Y Lo Sahúma.

44-Iyamba Procede Ahora A Colocarlo Sobre El Trazo(Oruna Ekue Ó Ayonanbae).Y Para Esto
Pronuncia Esta Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Tero Macotero Suco Bacariongo. Bongó May
Esiqui May. Ekue Sanga Itiá. Asangabiá. Acuana Chiquiriongo.

Y Se Coloca En La Firma. Después Que Está En La Misma Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongo. Obesuncaño Suabasí. Sese Eribó Namberetó Apotacho Obón
Iyamba. Apotacho Endibó Engomo. Asucuaracuantillén. Embara Candubia Ekue Llambaó.
Engomo Arabesuao. Bongó Mofé. Engomo Basaroco. Ballá Musángana Endibó. Esita Betá
Saroco. Asocó Ibiococo Abasí Yayo. Boto Botolorí Que Amboto. Acambá Ñene Efó. Usagaré
Maribá. Sese Eribó Eroco Emboco. Guaso Macaraguaso. Boco Eroco Emboco. Eroco Sene.
Eroco Nene. Eroco Sisi. Abasí Nancoboró. Butaira Baracaibó. Mamá Endoquié. Efori Sisi
Iyamba. Iyá Ellá Bongó Manga Manga. Tanze Bongó Meta Llara Llara Sucurucu. Nandibá May
Esiqui May.

45-Terminado Esto Mosongo Dice Esta Oración Para Entregarle El Llín A Iyamba Antes De
Empezar A Funcionar. Se Para Delante De Iyamba Con Su Bastón En La Mano Y Reza:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Asere Crúcoro Abakuá. Obón Eribón Mañene
Obón. Asere Caúllo Cambre Itá Nanumbre. Anfansón Yugué. Antrogofocomocairén
Asucuaracuantillén. Borina Ekue Umpabio Ibondá. Añongobiá Beromo Abasí Ensenillén.
Asancantión Amanantión Besuao Amanantión Obé.

Gelley Bencamá Enteñón (Se Levanta El Bastón Y Dice) Allágara Moto Mosongo Anandoquié
Anandoquié Mosongo Moto. Mosongo Arabesuao. Sese Eribó Engomo. Sese Mogobión. Sese
Aguanangobia. Asere Eribó Erení. Mosongo Bioco. Asoco Ibiococo. Abasí Yayó. Erúme Boco.
Ñanguirirí Erume Condo. Acurumina Itá Aroco Acuán Curumina. Sese Eroco Bibión Ekue Rimán.
Nandibá Mosongo. Amuna Llín Otamba Ñanguirirí Efión. Ñanguirirí Mosongo. Saekue Erume
Boco. Mosongo Esereré Efori Tanga Tindé. Iyamba Saekue Obón Itiá.

31
(Pasa El Bastón Para Adentro Y Dice)

Gelley Bencamá. Mañongo Bacoró Tánze Bongó Meta. Bongó Erima Bongó Siroco. Efiméremo
Obón Iyamba Sunekue Entumellín Abasí Nambaricó. Ekue Ensene. Eroco Emboco. Mosongo
Moto. Mosongo Arabesuao Aguanaribó.

(Destapa El Bastón Saca El Llín Y Dice)

Isaekue Eribó. Mosongo Obón Iyamba. Icuená Embara Fembé Macatereré Enyuao. Nasakó
Iriongo Ekueñón Buní Buní. Mosongo Aguanaroco. Saekue Obón Iyamba.

(Y Se Lo Presenta A Iyamba Sin Soltarlo Y Dice)

Ñure Nitén Aboroquibia Aborocagua Ñanguirirí Mosongo Amuna Llín Iyamba.

(Y Suelta El Llín Y Dice)

Amoquimbán Amoquimbán Mañón.

(Y Se Canta)

Amoquimbán Mañón Saekue Iyamba.

46-Terminado EstoIsué Manda A Ekueñón A Hacer La Mokuba Y Dice Esta Oración:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Ebión Sese Ecoy Isué Saúsa Ekue Bongó
Ekue.

Después De EstoEkueñón Abandona El Fe Ekue Para Atender El Sacrificio. Toma 2 Cazuelitas Y


En Cada Una Deposita Fragmentos De Todas Las Ofrendas. Esta Operación La Ejecuta Ekueñón,
Recitando La Siguiente Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Ekueñón Arafembé. Boco Yugué Yugué. Eroco
Emboco. Ekueñón Beconsí Asocobé Iyamba.Ekonetambre Bongó Mofé. Bongó Asoko Úyo.
Eneriosa Ata Ekueñón Embiagarema Ekue Bafión Enchenefión Ekue Mokumbán Baroco Sene
Ekue.Butuba Beyo.

Moruá Y El Coro Cantan: Ekueñón Beconsí Butuba Beyo. Ekueñón Va A (Dar De Comer), A
Revitalizar A Ekue.

También Se Canta: Ekueñón Disún Sanga Iguanqué Uria. Ekueñón Engandusá. Ekueñón
Enchambelló.

46-Una Vez Que Termina De Poner Las Pizcas De Las Ofrendas En Las 2 Cazuelitas, Con
Excepción Del Aguardiente Y Del Vino Seco. Las Lleva Al Fe Ekue, Las Presenta Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Caúllo Cambre Embanuarán
Antrogofocomocairén. Añongobiá Beromo Abasí Ensenillén. Bongó Itia Ororó.Ekueñón Disún
Ekueñón Arafembé. Ekueñón Beconsí. Itén Embara. Embara Fembé. Eroco Emboco Aguana

32
Moreré Ekonetambre Bongó Mofé. Bongó Asoco Úyo. Ekueñón Fembé Sanga Iguanqué Uria.
Aguana Ñongo Ecombre. Sita Amoreré Waririampo. Soruna Nambegelley. Afotoíto Ekue
Aromiñán. Eguemio Abasí Bomé.

Las Coloca Sobre El Cuero Del Fundamento Y Se Entona Este Canto:

Aguana Ñongo Ecombre Aguana Moreré. Bongó Llara Llara Bongó Waririampo.

Ekueñón Con Las 2 Manos Frota Los Alimentos En El Parche:Atotoíto Ito Ekueñón Beconsí.

Se Cantan Muchos Cánticos. Entre Ellos Estos:

Bongó Manga Manga Allágara Tindé.

Y EstosOtros:

Botaba Uña Uña Mafión Coró.Botaba Condo Botaba Nene.Botaba Mañene Efori. Azoato
Gatoitó Iria Barió. No Reproduzco Más Aquí Para No Hacer Demasiado Extensiva Esta Nota.

Por Su Parte Los Obones Hacen Derroche De Erudición Recitando Aquellos Relatos Míticos
(Encames) Alusivos A Cada Rito Que Se Practica. Y Que Son Las Fuentes De La Liturgia Y De La
Historia Sagrada Abakuá.

47-Las Ofrendas Se Dejan En El Medio Del Parche, Mientras Ekueñón Abandona El Fe Ekue Para
Escoger Un Hermoso Gallo Blanco. Lo Presenta Ante La Tina Y Canta Ó Recita:

Ekueñón Disún Quico Barakaune Nawerembán Ñañongá. Lo Purifica En El Eremomomo (El


Agua Preparada Por Nasakó Con Sus Yerbas Mágicas).

48-Cuando Termina De Limpiarle El Pico Y Las Patas Procede A Rayar El Gallo Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Ocobio Ñene Abakuá. Obón.
Indiobón. Enteñene Obón Abakuá. Obonekue Masausé. Etié Momí. Ekueñón Tanquewo
Achanganiquefamba. Itén Embara Engomo Sae. Engomo Saroco. Basaroco Engomo. Quico
Ñene Abakuá.

Le Raya Las Patas, Lo Rosea, Lo Sahúma Y Le Da 3 Manís.

49-Y Entonces Se Dirige A La Puerta Del Fambá. Rodilla En Tierra, Con Una Mano Agarra El
Gallo Por Las 2 Patas Y Con La Otra Por Las Alas, Lo Presenta Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Etié Momí. Ekueñón Ararisún. Quico
Erenquico Amana Llorubé. Asere Entiñón Embremilló Embanuarán Chenepón Chenerirí.
Asucuaracuantillén. Antrogofocomocairén. Asere Caúllo Cambre Entremeñón Abakuá. Asere
Ekón Abasí Beromo Antrogofocomocairén. Abasí Ñene Obón. Akambambá Efori Sisi Akambá
Sese Eribó. Quico Une. Baraka Une. Ata Yugué Yugué Abarankonó. Abarakó Obonekue.
Obonekue Nandibá Beko Beko Beko Mana Mana. Ekue Ñanguirirí Kamá Ñene Ekoi. Awanambá
Awanambá Tin Tin. Nandibá Mosongo. Amukabia Naberefión. Quico Motangrí. Aguana Beko
Butamé. Aguararianza Efí Aguararianza Efó. Oitamio Brikemán Boco Tairo Efión Ñanguirirí.

33
Iyamba Neguí Neguí. Abasí Ñanguirirí. Mokongo Beconsí. Mokongo Iyá Butamé. Umbarino
Abasí Bomé.

Los Obones Cantan: Quico Nankibirí Aguana Moreré Bongó. Quico Aguararianza Efi
Aguararianza Efó.

50-Ekueñón Presenta El Gallo Al Altar, Se Arrodilla Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Anabiacá. Aracancubia Muñón.
Ekón Abasí Iyá Beromo. Abasí Bomé. Enteñene Obón. Mañongo Bacoró. Aracancubia Efori Sisi
Iyamba. Obonekue Tacariongo. Oborietán Canibó. Fitún Barillén. Acua Aberefión. Cunambere
Efión. Sese Eribó Erení. Quico Une Sese Une. Abarakó Embaroní Obonekue Obonekue.

El Coro Repite: Obonekue Obonekue Obonekue Tacariongo.

51-Ekueñón Se Levanta, Se Aproxima Al Fe Ekue, Se Para En La Cortina Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Obón Iyamba. Etié Momí. Ekueñón
Arafembé Quefé. Obón Iyamba Itiá Erongo Meta. Etete Yeripondó. Umbairán Abasí Efión
Enquima. Enllugueré Abasí Ekoy. Efión Entogoyó. Bongó Mofé. Aguana Chiquiriongo.

Y Se Canta: Quico Eriñanga Ensene Endibó Munaé. Quico Abereñón Komo Ireme Abakuá.

El Gallo Representa A Sikán. Es Por Eso Que Se Jura Y Se Hace Cristiano Y Después Se Sacrifica.
Se Raya Con Yeso Amarillo. (Se Hace De La Misma Forma En Fiesta Y En Llanto).

52-Penetra En El Fe Ekue Y Canta: Quico Eriñanga Ensene Endibó Muna.

Después Se Para Frente Al Fundamento Y Dice Esta Oración:

Ekueñón Tankewo Ñanjekue Alamiñán.Ekueñón Disún Quico Ñañongá. Quicó Ñón Acuá.
Asocobó Bongó Mofé. Ñanguirirí Mosongo Aguana Sese.Mocuba Erení. Iyamba Efión Quibí.
Quico Motoriongo Aracancubia Acuá. Ekue Aromiñán.

Después Ekueñón Canta: Eribó Abasí Erio Cambá Quico Endochá.

Toma El Gallo Y Describiendo Una Cruz Lo Coloca Sobre El Parche Y Las Ofrendas Y Dice:

Aguaracandiqué. Aguaracandirá. Abasí Quico. Ekueñón Alamiñán. Butón Bongó Eriero.

Lo Coge De Arriba Del Fundamento Y Dice: Apotacho Ribá Ribá. Aguana Quico Acurí Mapá.
Mosongo Anandó Quico. Iyamba Quico Aguanamoto. Efión Ororó. Quico Aboroquí Ñangué.
Uncobio Ñene Abakuá.

Después Que Lo Levanta Del Fundamento Sigue Diciendo:

Atallugué Llugué. Embara Caune Une. Sese Nune Abaracó. Uncobio (Usagaré). Abasí Lorí Camá
Ñene Ecoy.

Lo Entrega Después A IyambaY Le Dice:

34
Ekueñón Quico Aberenuna. Aguana Tindé Bongó. Ekueñón Iyamba Fabacá Uñé. Acua Quico
Motoriongo. Efión Curí Munanga. Amana Ororó. Mosongo Isán Asocacá.

53-Vuelve A Tomar El Gallo De Manos De Iyamba, Le Arranca Algunas Plumas De Las Costillas
Que Deja Caer Sobre El Parche Del Tambór, Y Dice:

Anameró Anameró Fembé.

Y Después Canta: Quico Aguana Tindé Bongó.

Continúa Arrancándole Plumas Al Gallo Y Le Desprende La LenguaY dice:

Eforitán Moruá. Ekue Efión Tancaricó. Isunekue Eribó Moto Obón Iyamba.

Ahora Le Toca Poner La Lengua Del Gallo Sobre El Fundamento Y Dice:

Ekueñón Bacribafión. Quico Ñañongá. Quico Ñon Acuá. Moruá Tibá Bongó Aranícacuba.

Al Comenzar El Sacrificio El Moruá Canta:

Abakuá Entenefión Asumé Bongó Lluanza.

Ekueñón Empieza A Retorcer La Cabeza Al Gallo Y Canta:

Llugue Llugue Efí Que Butón. Oh Efí Que Efíon

Le Arranca La Cabeza Y Se Canta:

Araraní Aracacuba. Acuá Araraní Cacuba. Ekueñón Acua Enquico. Ekue Enyugué Enyugué. Efike
Butón. Oh Efike Efión. Macararí Cambira Macararí Cambembe.

Y Moruá Dice: Ekueñón Disún Quico Ñañongá.

54-Ekueñón Vierte La Sangre Sobre El Parche De Ekue (Ojo La Sangre Se Echa En Canco Nuria).Y
Mientras La Sangre Gotea Del PescuezoCanta:

Ekueñón Arafarafá Mullegué Antogolló.

Después Canta:Ekue Sunekue Isán Ekue Ekueñón Bacribafión.

Ekue Recibe Otra Cantidad De Sangre En El Interior (Por Dentro) Del Parche, Y SeCanta:

Arakakuba Acuá Ekueñón. Oh Efión Enquico Ekue Efori Sisi Iyamba. Macararicambira
Macararicambembe.

Después Pone La Cabeza Sobre El Parche Y Dice:

Ekueñón Arafembé. Quico Acuá Aguana Moreré Bongó. Efión Quibí Quico Motoriongo. Entre
Yugue Efí Butón Aracancubia Abakuá.

Y Se Canta: Bongó Biaraca Ibiana.

35
Ekueñón Coge Las 2 Cazuelitas, Que Se Destinan A Recoger La Sangre Del Sacrificio. En Una
Vierte La Cantidad Que Utiliza Iyamba Para Fricar La Varilla Ó Güin. Que Produce La Voz Del
Misterio.(La Mocuba Ekue). Y En La Otra La Que Beben LosNeófitos Para Comulgar Con Los
Espíritus.(Mocuba Llanllaribó).Y Sacramentarse El Cuerpo.

Se Canta Entonces: Ñanguirirí Nambioró Moto.

Después Ekueñón Chupa El Pescuezo Del Gallo Y Dice:

Isán Queruma Baroco Tinde.

Después Echa Los Derechos Que Están Sobre El Parece Del Fundamentoen En La Cazuela De La
Mokuba Y Dice:

Mokuba Ñongo Moteque Llanllaribó.

Después Derrama En Ellas Aguardiente Y Vino Seco Y Dice Esta Oración:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Erendió Abasí Bomé. Umbairán Otete
Alleripongó. Asere Crúcoro Indiobón. Enteñene Obón. Batamú Ñairión Abragamú Seré.
Baroco Nansao. Afotanconomí. Ekueñón Ararisún. Quico Ñañongá. Quico Ñón Akuá.
Baquribafión. Allara Llara Metá. Llugue Monina Llugue Nikué. Mifotanco Gelley Oguañé.
Amana Sene Ocalle. Botuba Bello. Botuba Condo Mañene Efori. Embaromí Emprotocó.
Ocoromimba. Abasí Mimbaroko. Aposaibanga. Mokuba Boco. Mokuba Ñongo. Mokuba
Endibó. Aguana Moteque Embere Balluaca. Mokuba Llanllaribó. Efori Anamerulallé. Brandi
Masongo. Sese Eribó Eroco Emboco. Baroko Nillao.

55-Terminada Esta OperaciónEkueñón Toca Con El Pescuezo Sángrate (Realmente Debe Ser
Con La Cabeza Del Gallo) La Caña De Castilla (Saekue Ó Llín).E Inmediatamente Toca Todos Los
Atributos.Empezando Por El Eribó Y Dice:

Añenemí. Ekueñón Disún Quico Ñon Acuá. Marefión Bongó. Llansereré. Efión Eribó. Moruame
Sese Aconaguá.

Después Da Sangre Al Empegó Y Dice:

Empegó Mogobión Amanantión Ará. Sese Eribó Amanambae.

Después A Mokongo Y Dice:

Achaviacá Mokongo Maúyo Úyo. Mokongo Bijuraca Embori. Mokongo Macheveré.

Le Toca A Mosongo Y Dice:

Mosongo Aguana Moto Acambambá Dibó. Mosongo Amotangrí.

Después A Abasonga Y Dice:

Abasonga Ñancre Macantereré Barindí Basonga.

Después A Enkríkamo Y Dice:

36
Enkríkamo Bongó Botaba Uña.

Después Al Bonkó Y Lo Encomos Y Dice:

Ekue Enchemillá Bongó Monina Bembe. Biankomeko Biankomé Biapá Cusilleremá. Efiñón
Enquico.

Por Último Se Le Dá Al Ekón Y Se Dice:

Asoco Ubión Coco Tafión Beromo Tán.

Luego Penetra En Este. Arranca 2 Plumas De La Cola Del Gallo. Con Una Adorna El Saekue,
Fijándola Al Extremo De La Caña Con Una Cuerda. La Otra Pluma, Se La Entrega A Moruá.

Después Pone El Gallo Sobre El Bongó Y Lo Aprieta Por Nla Costilla Y Cuándo Cruja Se Dice:

Quico Amananquibia.

El Cuerpo Del Gallo Se Coloca Debajo De Ekue Para Que Cuando Se Llame La Voz Este Reciba La
Transmisión y Dice:

Quico Amanabión Itiá Rusongo Erongo Meta.

56-Retira Luego La Cabeza Del Gallo Del Fundamento Para Ponerla Sobre El Eribó Y Dice:

Ekueñón Arafembé. Molopo Endirá Enquico Aguana Sese Eribó. Erorí Erorí Entemesoro.
Abakuá Sese Uncoroñé.

Después La Cazuela De La Mokuba La Pone Debajo Del Eribó Y Dice:

Mokuba Sese Eribó Enyuao. Cuna Fembé. Abasí Sese Empanaté. Sese Acallabú. Ekueñón
Ararisún.

Ya Está Terminado El Sacrifício Y Ekueñón Dice:

Illá Eroco Emboco Aferequé Aroco Sisi. Esisi Llambao.

57-Empegó Procede Entonces A Terminar El Ñón Sambaka Gandó Erikuá. El Trazo Que Se
Prolonga Fuera Del Iriongo Y Por El Que Penetrará El Espíritu Cuando Ekueñón Lo Traiga Del
Monte. Y Dice Entonces:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Itén Embara. Esikendé Waririampo Eñón
Sambaka. Eribangandó Mututsiá Kendeke. Eribó Gandó Fakariongo Gandó Rikuá Rikuá.

El Moruá Y El Coro Responden: Gandó Fakariongo Rikuá Rikuá. Esikandé Ñón Sambaka. Oh
Gandó Ñangabión.

El Trazo Se Purifica De La Manera Ya Descrita Tantas Veces.

58-Por Último Nasakó Cubre Las Líneas Con Pólvora Y Dice:

Nasakó Kunansa Eñón Canima. Nasakó Umpabio Eñón Canima.

37
Y La Hace Explotar Desde El Fondo, Desde El Signo Sobre El Cuál, Dentro Del Fe Ekue Se Asienta
El Fundamento, Hasta La Punta De Flecha En Que Finaliza El Gandó (Dibujo). Aunque En
Algunas Potencias Solo Se Emplea La Pólvora Para Limpiar El Trazo Que Aparece Ya Fuera Del
Fe Ekue. Esto Es De La Cortina Hacia Afuera Y No Desde El Interior. Algo Que Está Mal Ya Que
Los Trazos Se Purifican Completos Y No Solo Una Parte, Como Hacen Determinadas Potencias.

59-Terminada Esta Operación, Un Monina Ó Cófrade Toma El Ekón, Otro Una Vela Y Otro Una
Copa Con Agua Bendita Y Un Gajo De Albahaca. Isué Coge El Eribó Del Altar Para Organizar La
Procesión Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó Obesuncaño Suabasí. Aracasuaca Mokongo Iyá Butamé. Ekueñón
Arafembé. Mosongo Eribó. Asucu Nantillén. Mosongo Baribá Sese Mocumbán. Mosongo
Aguanaroco Iyamba Seneriongo.Mosongo Esita Becura. Mosongo Obón Iyamba. Mosongo
Asere Tero Macotero. Encanima Ebión Endallo. Anfansón Une Abarankono. Efori Sese. Eribe
Sese Condo. Sese Eribe Iyá Butamé. Sese Ekoy. Abasí Iyá Beromo. Sese Motofié Asuco Eribó.
(Asocóro Mácua). Aracancubia Muñón. Isué Eribó Engomo Embara Musese. Sese Eribó Enyuao
Ekón Abasí Beromo. Anabesuao Acaraguaso Eribó. Atotobé Afaga Achitubé Eriero. Afaga
Achitubé Erié. Ñongo Iria Encrúcoro Eriero. Yayó Llansí Semio. Entre Llasí Yayó. Sementiero
Macotero. Beró Enyuao.Entubiacá Acanamerurú. Iyá Beromino Fambá.

Y Termina De Organizar La Procesión, Y La Sitúa En La Puerta Del Fambá. Pero Antes Coge La
Cabeza Del Gallo Y Se La Pone En La Boca Y La Muerde Por La Cresta Y Dice Esta Oración:

Aracaure Amaraguá Isué Eribó Beromo Ecoco Bomé.

60-Ekueñón Toma El Tambór De Empegó. Mientras Ekueumbre Sostiene El De Ekueñón, Quién


Penetra En El Fe Ekue. En Ese Momento Iyamba Enciende Una Vela Que Se Halla Colocada
Sobre El Signo De Mosongo (Ekue) Para El Alma De Sikán Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Asere Bumá Efó Otanqueré Bongó
Llucagua. Encumbre Tan Tan Emboco Fiá Bumá Efó. Barandeque Iyá Llurutiá Llurubiá. Itá Maré.
Llambeque Efó. Acurumina Gongo Iyá Acurumina Condo. Erúme Erúme Embugueré Otán
Bareré. Iña Leso Acolopá. Abelacá Aberoní. Abasí Encanisún Llampán Abasí Sanceno. Iyá
Sancenó Enllenisón. Itén Embara. Caunque Encalú Iriongo. Asendé Icán.

Y Se Canta: Isún Umbelaka Etisún Añongo Leo Sikanekue Efó.

Ekueñón Procede A Pedir Permiso Al Altar Para Llamar La Voz Y Dice Estas Palabras:

Gelley Baribá Bencama. Obesuncaño Suabasí. Eñenemí. Ekueñón Tanquewo. Ekueñón Sanga
Canima. Ekueñón Enchimillá Otete Embasikó. Otete Entife.

Con Estas Palabras Ekueñón Queda Autorizado Para Ir A Buscar La Voz, El Espíritu De Ekue. Lo
Invoca Con Su Tambor, Haciendo Un Recorrido Por El Monte, Es Decir En Torno A La Potencia.
Este Acude A Su Llamada, Lo Sigue, (Este Viene En El Ekón), Y Penetrando En El Fambá Por El
Gandó Ó Trazo Mágico, La Voz Se Manifiesta En El Tambor Sagrado.

38
61-Ekueñón Sale Con El Empegó. Los 2 Se Detienen, Acompañados Por El Ceroferario Que
Purifica El Aire, Un Adepto Lleva La Copa Con Agua Bendita (Brandi Masongo) Y Otro Le
Entrega A Empegó El Ekón.

Entonces Empegó Eleva El Ekón. Le Arranca 3 Sonidos Seguidos (Tan Tan Tan) Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Aere Millán Otón. Asere Millán
Abakuá.Erequitán Ebión Endabio. Ebión Birama. Eniquiní. Erebión. Chenebión. Ebión Ekoy.
Antrogofocomocairén. Asucuaracuantillén. Asocóro Mácua. Abasí Bongó Entillén Beromo.
Abasí Ensenillén. Bongó Itia Ororó. Ekón Etambre.Asuco Eremiñón. Ekón Enteme Sanga
Canima.Akamá Boco. Isún Entara.Ekón Aguó.Ekón Anamendó.Abasí Ekoriatán. Ubio Ekón
Butón.Boco Birorasa Ñanguetizún. Empegó Mogobión Asoco Ubio. Natán Erume. Acuaramina
Ecubón Abasí. Embugueré Babay Que Butón. Asere Nitongó. Asere Encribia.Ekón Cribia.Ekón
Endibó. BoroquibiaÑouro. Muna Sende. Llambumbe Maseritiene. Asoco Ubión. Coco Tanfión
Beromo Tan. Erume Boco. Erume Condo. Abasí Boco Ibia Acuritón Erumé.Asocacá Erie
Ricundi.Ekón Erima.Ekón Embán Erimao.Ekón Añú Ñumao. Ekón Embandón Oiro.Ekón
Nanquimbre. Ekón Engañoiro. Ekón Ibia. Ekón Curé. Ataibé Ekue. Abasí Ekue. Ekue Abasí. Ekón
Narán Ñomorugubia.Ekón Abasí Iyá Beromo. Ekón Endibó. Erendió Abasí Bomé. Acuaramina
Orurú. Iyambá Llambumbe.

62-Y En Ese Mismo Instante Ekueñón Eleva El Tambor Y Dice: Gelley. Le Da 3 Golpes En El
Tambor Y Sigue:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Bonqueré Efiméremo Ecoria Abakuá. Otán
Baroco. Otán Komó. Aproseribá. Enllenisón. Eroco Sisi. Illairo Sisi. Sisi Amá. Sisi Ibioborá.
Bonqueré Akuaramina Mumbán Abakuá. Entenillao. Ekue. Ekue Asanga Boco. Asere Entiñón
Llambeque Efó. Bonqueré Akua Uncuaramina Sere. Akuaramina Abakuá. Quiñongo
Uncorobé.Bonqueré. Carabalí Bríkamo. Carabalí Mafión. Carabalí Ocambo. Carabali Moto.
Aterembán Abakuá. Fitún Barillén. Ekue Asangabiá. Epó Nipó. Endafia Aguerequé. Abasí Obón
Efí. Afotanconomí. Jura Nata Akua. Ekue Enllemillá. Abasí Akua Lilú. Ekue Itá Amorinquí.
Monina Mañongo Umpabio. Pitinaroco Efí. Obonekue Masongo Esisi Abarakó. India Abakua.
Amanisón. Efí Butón. Ekue Uyo Unqueno Esisi Acanarán. Aguana Toitó Nunkue. Efí Butón. Itia
Itongó. Itiobé Orí Mafimba. Ñongo Sibó Ñongo Sibó. Efí Butón. Anamerutón. Bongó Ecoria
Abakuá. Itia. Itia Ororó Cande. Añanga Mumio Aquenitén Llambumbe Butón Itiobé.
Munanquibia Efí.

Se Dice El Tratado De Cada Familia (Obane Mañón Metara)

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Bonqueré. Asere Crúcoro Obón Eriero
Ocobio Ñene Abakuá. Obón. Indiobón. Mañene Obón. Obonekue Masausé. Afauseré. Asere
Ekón Abasí Beromo. Abasí Quiñongo. Asere Caúllo Cambre Etié Kisón Etié Kiñón. Itá Nanumbre
Abasí Mendó Cairán Yugué. Antrogofocomocairén. Asere Aracancubia Muñón. Eribe Sese
Condo Butamé. Etié Momí. Ekueñón Tanquewo Afia Sanga. Boco Sanga Mañón. Notán Erume.
Erume Boco. Irioña Boco Betambre.

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Asere Encribia.Ekón Cribia. Ekón Endibó. Asere
Millán Otón. Asere Millán Abakuá. Asucuaracuantillén. Asocóro Mácua. Abasí Bongó Entillén

39
Beromo. Abasí Ensenillén Bongó Itiá Ororó. Obonekue Enllenisón Yayo. Etié Momí. Asere
Crúcoro Indiobón Mañongo Bacoró. Obonekue Aromiñán. Erekitán Borina Ekue Makararí
Cambira Makararí Cambembe. Umpabio Bondá. Asankantión Manantión Dirá. Asancantión
Amanantión Obé. Asankantión Manantión Besuao Beromo.

Se Persigna Y Besa El Plumero.

Mientras Moruá Canta: Asankantión Manantión Besuao.

Ekueñón Toca 3 Golpes En El Tambor De Orden, El Empegó, Y Continúa:

Gelley Baribá Bencamá. Asere Encomo Abasí Quiñongo Mosongo. Endibó Muna Ekue.
Asucuaracuantillén Llampán Abasí Sancenó. Erendió Efí Butón. Obonekue Enllenisón
Amanantión Ará. Endafión Sese Eribó Amanambá. Erendió Abasí. Aguana Bacocó Efó. Esito
Aguana Becura Mendó. Umbarino Abasí Bomé.

Da 3 Golpes En El Tambor Y Sigue:

Dibó Dibó Dibó. Embambarambán Dibó. Ekueñón Natán Quirén Sanga Moto Aboroquibia.
Boco. Boco. Asocacá. Asocacá.Ekueñón Sanga Canima. Acuá Llebengó. Asocabión Coco
Tanqueremo. Atereñón Tanquewo. Atereñón Camá. Acuá Antún Arafarafá Enchiviró. Boco
Efemeré Eroco Emboco. Guaso Macaraguaso Boco Endibó.

Toca 3 Veces El Cáncomo Y Continúa:

Dibó Dibó Dibó. Embambarambán Dibó. Makaró Mofé. Mokongo Beconsí. Mokongo Masausé.
Ubiánsene Anaquiñongo Umbarino Efó. Embékere Indiogandó Achaviaca Mokongo
Muchángana. Mokongo Beconsí Aracasuaca Ya Butamé. Iyamba Entre Crúcoro Ñene Abakuá.
Equiñongo Efori Sisi Iyamba. Empegó Neguí Neguí. Ekue Empegó. Embara Erié Baribá
Mosongo. Baribá Isué Eribó Nanseré. Sese Omio Llantín Obón Eriero. Nandió Bomé Nanseré.
Isunekue Endube Quico Aguanamoto. Isunekue Eribó. Baroco Nillao. Quico Yugué Tara Baroko
Nansao.

Moruá Repite: Quico Yugué Tara Baroko Nansao.

Da 3 Toques En El Tambor Y Dice:

Dibó Dibó Dibó. Makaró Mofé. Embambarambán Dibó. Dibó Dibó. Makaró Mofé. Etié Momí.
Ekueñón Tanquewo. Afia Sanga Boco Sanga. Boco Ñangué Tisún. Boco Ñoñetié.
Embambarambán Dibó. Makaró Mofé.

Vuelve A Sonar 3 Veces El Tambor Y Dice.

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Atereñón Tanquewo. Atereñón Camá. Ekueñón
Urobia Sokabia. Acobibia Erobañé Coco Biongo. Apotacho Endibó Mosongo. Ekueñón Disún.
Ekueñón Acabiotamo Eroco Fembé. Eroco Betán Añongobiá Beromo. Otán Canirán Eñón Camá.
Batamú Llumbaó. Ekueñón Ufafá. Muñí Muñí Asokobó Iyamba. Acoibá Erobañé. Ekueñón
Unquererán Achanganiquefamba. Ekueñón Afonseré Úyo. Abasí Obón Asokará Konandó Obón
Iyamba. Asarorí Eroco Emboco Eñón Batamú Curé. Ekón Abasí Ekueñón Sokabia. Ekueñón
Amorinquibio. Quico Ñón Acuá Efión Ñanguirirí Besuao. Mokuba Yanyaribó.

40
Una Pausa Y De Nuevo Canta El Moruá: Ekueñón Yarayara. Ekueñón Sanga Enkanima.

Ekueñón Golpea 3 Veces El Tambor Y Prosigue:

Abasí Tié Tié Tié. Dibó Dibó Dibó. Embambarambán Dibó. Makaró Mofé. Aworeké Akongo
Fimba Efó. Empegó Urobia Erumé Anyere Akondometa. Empegó Mogobión Acurí Bongó
Butamé. Beco Beco. Akuniyó Yambumbe Maseritiéne. Karí Bongó Asokuana. Acurumina Úyo
Lorí Butamé. Neguí Neguí. Emiñán Tete Ekue Empegó. Empegó Atotanegue. Itá Muñón Tete.
Muñón Aguaribió. Akondó Burabia. Empegó Ñanguirirí. Otama Coco Iboma. Muna Condo
Muna Condobá.

El Moruá Repite: Ekueñón Sanga Enkanima.

Toca De Nuevo 3 Veces El Tambor Y Continúa.

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Ekueñón Tanquewo Sanga Canima. Abasí
Nanllarillara. Irioña Boco Betambre. Ekueñón Beco Beco Natán Erúme. Erúme Boco. Abasí
Acueritán Boco Bocabia. Tie Tie Tie Acurumina Bongó Atere Gongo Iyá. Acuá Erúme Condo.
Esisi Aboroquibia Encombán. Embugueré Babay Que Butón. Mosongo Aguana Sese Entarabia
Ara Mañón. Efori Nandibá Mosongo Ñongosibón Ñongosibón. Asocacá Asocacá.

Da 3 Golpes Y Sigue:

Dibó Dibó. Asocacá Asocacá. Ñongo Sibó Ñongo Sibó. Ekueñón. Makaró Mofé Makaró Mofé.
Akanabionké Kanabionké. Dibó Dibó. Embambarambán Dibó. Makaró Isún. Makaró Amorenké.
Makaró Umpomponó. Añongoiro Itiangré. Amana Mana Isún Mamberé Efó. Abakuá Efó Beco
Beco. Aguana Beco Butamé. Efori Sisi Iyamba.

Moruá Canta: Ekueñón Sanga Enkanima. Y Otros Cantos Alusivos, Y Se Hace Silencio Para Que
Ekueñón Reanude El Enkame U Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Tié Tié Tié. Dibó Dibó Dibó. Asocacá Asocacá.
Ñongo Sibó Ñongo Sibó. Ekueñón Yoyambio. Akanarán Yoyambio Nandibá Fisí. Akanamia Ñaña
Endique Awanabá Awanabá. Tin Tin Tin Bakisibá Nandibá Mosongo. Nandibá Ekue. Bakisibá
Ekue Ñongo Efión Emboco. Ñanguirirí Mosongo Aguana Beco Beco. Aguana Beco Butamé Efori
Sisi Iyamba.

Moruá Y El Coro Cantan: Ekueñón Sanga Enkanima, Etc.

Sigue Ekueñón:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Abasí Ñongo Dibó. Ñongo Dibó. Dibó Akanarán
Yoyambio. Akanarán Ensumio. Quico Moto Yugué Tara Condo. Acurumina Tanze Mosongo.
Canco Nuria. Cuna Canco Nuria Musón. Anandibá Mosongo Emai. Aberemai. Nandibá Ekue
Fimba Eroco Emboco. Asere Ñairán Seré.

Moruá Canta: Úyo Seré Ñairán Seré.

En Este Instante La Voz Penetra En El Santuario. Y Ekueñón Dice:

41
Dibó Dibó Dibó. Makaró Mofé. Embambarambán Dibó. Dibó Aguanabó Aguanabá Tin Tin Dibó.
Aguanañongo Boco Asocacá. Eritanze Mofé. Ericagua Efó Moruá Umpomponó. Enteme
Saragobia. Sanga Sanga Gelley. Sese Eribe Sese Condo. Sese Aguana Tete. Aguana Bondá
Maribá. Asucurucú Nandibá Mallé. Aguana Coco Acucubiga Sosó. Aborotafia Acanabión
Bengué. Enteñene Obón Efiméremo. Illá Condondó. Sicanekue Úyó. Sicanekue Oddán. Agua
Maribá. Ericopó Muna Llambumbe Efó. Boco. Taiboco. Fimbaroco. Ekón. Ekón Mamá. Uncoro
Obogemio Erón Erúme Boco. Ibiono Coco Empegó Mogobión. Asere Encribia Ekón Cribia Ekón
Endibó. Isán Asocacá.

Dibó Dibó Dibó. Ñongo Dibó. Makaró Mofé. Embambarambán Dibó. Makaró Mofé. Akaraguaso
Macaraguaso. Ataraguán Bongó Unkereré Efó. Añongobiá Sisi Boco. Sese Boco Sese Amoringuí.
Asere Boco. Asere Lorí Camá. Aguana Ñene Ibondá Abasí Bonkó.

Dentro Del Butamé El Moní Bonkó Da 3 Golpes En El Parche Del Bonkó Enchemillá Y Todos
Cantan: Oh Abasí Bonkó.

Afuera Continúa Ekueñón:

Gelley Baribá Bencamá Asoiró Úcano Suabasí. Mokríkamo Na Bongó. Aguana Bongó Bogelley.
Bongó Ñangué. Enkané Nabirafia. Esikandé Eribangandó Mutusiá Kendeke. Mutusiá
Eribangandó Mokombé. Abasí Enkóboro. Asere Fambaroko Abasongo Ñuá Makatereré…
Ekueñón Sanga Enkanima.

Moruá Canta: Ekueñón Sanga Enkanima.

Vuelve A Dar 3 Golpes Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Ekueñón Tanquewo Sanga Mañón. Sanga
Condo Cunamberetó. Boto Boto Lorí Que Amboto. Acanarán Emumio Encombán Abasí.
Mucumbán Usagara Erúme Boco Erumellín. Boco Betambre. Iyamba Anandoquié Abasí
Anandoquié. Mosongo Aguanamoto. Isán Asocacá. Mosongo Obón Iyamba. Moruá Yuanza
Enkanima. Erié. Ericundi. Eribangando Econa Musagará.

Por Último Toca 3 Veces El Tambor Y Dice Esta Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Asere Crúcoro Biwí Usagaré Nandio. Isún Ñon
Kamá. Sikanekue Úyo. Sikanekue Oddán Beco Beco. Femené Makaró Mofé. Makaró
Amorenqué. Sikanekue Amorenqué Tin Tin Beco Beco. Anarikue Enyuao Sikanekue Efó. Gelley.
Anasakó Umpabio. Anasakó Amugarará. Anasakó Munansa Añusosó. Anasakó Aguana Yusongo
Umón Quererá. Anasakó Miobia Efori Monina Efori Musí Musí. Efori Niaré Embariyén Tien Tien
Yorogó. Aborotán Akoumbre. Anasakó Sako Sako Nawerembán Endeme Efó. Anasakó Nantiero
Empabia Un Ñongobiá. Efori Namurumbán Allágara Quirama Tanga Foró. Embara Canene
Becombre Ororó. Erumí Ñangabión. Enqueré Nasakó Tao Tao. Obón Iyamba. Unfara
Namurumbán Sese Butón Encalú Mapá. Erié Mosongo Moto Aguana Eribó. Bongó Barorí.
Obane Mañón Metra. Ekún Barorí Seré. Condo Efí Ñene Efí. Sanga Mukumbán Ekue…

42
Se Descorre La Cortina Del
Fambá Y Sale La Procesión
63-El Moruá Canta:Eribó Akué Akué. Mosongo Eribó Ekue.Asuco Eriero Sese Eribiabó 2. Komo
Sese Eribó Gando Ata Fomandobicó. Anawe Eriero Ekue. Chángana Cakué. Ekue Ekue Chaviacá
Mokongo Macheveré. Ekue Ekue Chaviacá Mokongo Muchanganá. Y El Ocobio Responde: Oh
Mokongo Macheveré.

Ekue Eribó Bongó Macheveré Ekue Chaviacá Mokongo Macheveré.

Y Sale La Procesión Del Cufón Endibó Ó Cuarto Fambá. Van En Ella Todos Los Dignatarios
Portando Los Atributos Sagrados, Menos Iyamba E Isunekue Que Permanecen Junto A Ekue En
El Iriongo. Al Descorrerse La Cortina Para Dar Paso A La Procesión, Aparece El Ireme
Eribangandó, Nasakó Y Enkríkamo. Nasakó Quema Un Poco De Pólvora. A Veces En La Palma
De La Mano. Para Alejar A Los Malos Espíritus Y Limpiar De Sombras El Camino. Eribangandó Y
Enkóboro, Al Frente De La Procesión, Obedecerán A Enkríkamo Que Los Precede Con Su
Tamborcillo Conjurador. Isué, Con El Sese Eribó, Va En El Centro, Entre Ekueñón Y Empegó.
Detrás Mokongo, Abasonga Y Mosongo, Ostentando Sus Bastones. Los Demás Dignatarios
Portan Velas Encendidas. Uno Porta La Copa De Agua Bendita, Con El Hisopo De Albahaca, Para
Bendecir Y “Refrescar” El Camino, A La Concurrencia De Obonekues Y Profanos Que Puedan
Contemplar Este Episodio De La Liturgia. Por Último Detrás De Los 3 Obonekues Que Van
Tocando Los 3 Tambores De La Música Y Del Ekobio Que Toca Las Ericundi, Las Maracas.
Avanza El Moní Bonkó El Jefe De Los Tambores De La Música Semi Profana, Con El Bonkó
Enchemillá. Y Junto A Este Otro Obonekue Que Va Tocando El Ekón.

La Procesión Se Dirige A Una Ceiba. Esta No Debe Faltar En Los Locales Dedicados A Plantar Los
Ñáñigos. Y En Caso De Que No Exista La Ceiba Se Hace Su Trazo En El Suelo. Entonces La Teoría
De Obonekues Se Arrodilla Y Hace Acto De Adoración Ante Úcano Endibó. El Árbol Sagrado, (La
Madre De La Religión) Mientras Los Iremes Eribangandó Y Enkóboro “La Saludan”. Siguen
Después Más Adelante Y Llegan A La Palma, Otro Árbol Sagrado En La Religión Y De Nuevo Isué

43
Y Todos Vuelven A Arrodillarse. Cuándo Se Levanta Isué Se Pone De Pie, Moruá Canta: Nyaó
Sese Eribó Enyuao.

La Procesión Llega A La Puerta Del Fambá Y Van Entrando Todos Menos Isué. Cuándo Todos
Han Entrado Entra Isué Y Los Iremes Son Los Últimos En Entrar.(Al Santuario Se Tiene Que
Entrar De Espalda).

Y Mientras Entran De Espalda El Moruá Y Todos Lo Obonekues Cantan: Ekue Eribó Ekue Eribó
Entre Fambaroco Sanga Baroco Fambá.

La Música, El Bonkó Y Los Encomos, Al Regresar La Procesión, Se Quedan Fuera Del Fambá Para
Continuar Tocando. Los Iremes Pueden Quitarse Los Efomíremos Y Los Oficiantes Se Permiten
Una Buena Media Hora De Reposo.

64-Los Obones Ya Dentro Del Fambá, Nombran Por Orden De Categoría El Atributo Que Tienen
En Sus Manos: Empegó Acurí Bacancubia.Etc. Y Los Van Poniendo En El Altar.

65-El Tambor De Ekueñón Se Coloca, En Calidad De Guardián, Frente A La Cortina Del Fe Ekue
Con 2 (Derechos), Es Decir Con 2 Ofrendas De Comida, Sobre Un Pequeño Aracasuaca “El
Círculo Con Las Cruces Y En Cada Espacio Entre Las Cruces Una Cruz Mas Pequeña Y Un Ovalo
Alternado”.

66-Junto A La Puerta Del Fambá, Que Cuida El Famballín Ó Fambaroco, El Guardián Del
Santuario, Se Coloca El Tambor De Empegó Sobre Su Signo, Para Que Se Identifiquen Tocando
3 Veces Sobre Su Parche, Los Visitantes, Iniciados En Otras Potencias, Y La Tina Que Contiene El
Eromomo, El Agua Lustral, Para Que Se Purifiquen Al Entrar.

Aprofá Bakesongo. La
Iniciación
67-Con El Primer Rugido De Ekue, Se Da Principio A La Preparación De Los Neófitos, Que Los
Abanekues Llaman Indíceme, Y Vulgarmente “Judíos”, Porque No Están Bautizados,
Sacramentados Según El Rito Abakuá. El Número De Candidatos Que Van A “Nacer Del Cuero”,

44
En La Religión De Ekue, No Puede Exceder De 7. “Si Se Juramentan 8, Ya No Vale La Sangre De
Gallo. La Nación Se Ve Obligada A Matar Un Chivo. La Religión No Acepta De Una Vez, Más De
Una Constelación De 7”. En Estos Tiempos Se Juran Más De 7, Pero Debe Ser En Tandas.

La Preparación De Los Indísemes Se Lleva A Cabo En El Patio De La Casa, Donde El Nasakó Y Sus
Aayudantes Trasladan La Tina Con El Eromomo Ó Wembana. Las Botellas De Aguardiente Y
Vino Seco, El Agua Bendita Y La Teja Incensario. La Purificación Debe Hacerse En Un Río, Como
Se Practicaba Antaño. O En La Orilla Del Mar Como Se Hacía En Regla. Pero Cuando Esto Es
Imposible Basta LaEficiencia Mágica Del Gandó, Del Símbolo Que Equivale Al Río. Y Esto Es Lo
Más Frecuente.

Desde Una Habitación De La Potencia, Vestidos Con Unos Pantalones Muy Cortos De Tela De
Saco, Ó Arremangados Hasta Las Ingles “Debiera De Ser Completamente Desnudos”. Los
Indísemes Son Conducidos A Este Río Ideal Ó Verdadero Fokondó Endibó.

Allí Los Espera Nasakó De Pie Sobre Su Emblema, Que Representa El EmbarcaderoDe Becura.
Cerca Está La Música.

Empegó Con Los Yesos Benditos Y Mokongo Con El Tambor De Orden, Se Dirigen Al Lugar
Donde Está La Ceiba Ó A Su Anaforuana, Símbolo.

68-Empegó Presenta Los Yesos Al Cielo Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Eririo Condo. Asere Crúcoro Abakuá
Obón. Indiobón. Eribón. Mañene Obón. Asere Millán Otón Erekitán Ebión Endallo Ebión Birama
Ebión Entemesoro. Eniquiní Erebión Chenebión Ebión Ecoy. Asucuaracuantillén.
Antrogofocomocairén. Asere Caúllo Cambre.Embanuarán Etié Kisón Etié Kiñón. Borina Ekue
Umpabio Bondá. Añongobiá Beromo. Abasí Ensenillén. Bongó Itia Ororó. Anfansón Yugué.
Baroco Asucuaracuantillén Antrogofocomocairén. Ekón Abasí Iyá Beromo. Abasí Otete
Embandicó Aprofá Unarobia.

Gelley Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Itén Embara Itén Empegó Engomo Ibiococo
Narobia Apangamanillé. Engomo Abasekesongo. Empegó Mogobión Amogoró Tindé. Abasí
Etete Embandicó. Amandió Sese Iyamba Fembé. Bongó Rima. Engomo Abasí Mofé. Anasakó
Cunansa Canima Sene. Anasakó Nantiero. Anasakó Empabia. Engobia Efori. Namurumbá
Arucambiá Mairión. Tangaforó Entimaó. Allágara Quirama. Anasakó Batango. Engomo Saroco.
Afia Kondafia Asacaramandiré. Botó Erorí Queamboto. Sese Aguanallín. Úcano Ifán Tete.
Úcano Beconsí. Úcano Mambré. Obonekue Afonconó. Úcano Mambró. Úcano Asocandivé.
Brandi Masongo. Sanga Abakuá. Úcano Abakuá Agoroñé. Ekue Itá Nanumbre. Úcano Ekue
Itongó. Acanarán Abakuá. Acanaguán Dibé. Empegó Mogobión Ekón Abasí Beromo. Engomo
Apotacho Eribó. Empegó Amogoró Tindé Abasí Mendó Cairán.

Se Dirige A La Ceiba Y Dice:

Akana Asarorí. Úcano Mambré. Sese Ecoy. Bunekue Bunekue. Afia Kondafia Aromiñán.
Obonekue Afonconó. Acanarán Merefia. Úcano Asocandivé. Llampán Abasí. Úcano Mambré.
Brandy Masongo.

45
Traza En El Tronco El Signo Del Árbol Sagrado”Kondafia”. Y Se Canta:Afia Kondafia Bunekue
Bunekue.

Después Se Purifica El Signo De La Forma Ya Descrita. Terminada Esta Operación Se Dirige


Hacia La Palma Y Dice:

Itón Nambegelley. Acanarán. Brandy Masongo. Úcano Entomiñón Sanga Abakuá. Beconsí
Becurariqué. Erié Ocambo Betansí. Úcano Tan Tan Mofé. Mokongo Echitú Afocansenó.

Y Hace El Mismo Procedimiento Que Con La Ceiba.

69-Concluido Esto Todos Se Sitúan De Espaldas Al Árbol. Mokongo Impone Silencio Con El
Tambor Empegó. Y Les Hace Saber Que Aquellos Hombres Que Aguardan En La Orilla Del Río,
Le Han Empeñado Su Palabra Y Aspiran A Pertenecer A La Religión De Ekue.

Los Individuos De La Potencia Expresan Su Conformidad Cantando: Besuncaño Suabasí Yayo.

70-Empegó Traza Entonces El Baroko Bunekue. El Trazo Que Se Hace A Los Indísemes.

71-Cada Indíceme, De Pie Sobre Su Signo, Es Purificado Por Nasakó Y Sus Acólitos. Se Saca La
Tina Con La Guwmba Y Dice Nasakó Esta Oración:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Entre Crúcoro Ñene Abakuá.
Indíceme Umparaguao Sere Boroní. Anamabó. Nasakó Umpabio Okobio Ñene Abakuá.

Mientras Son Purificados Por Nasakó Con La Wemba, El Moruá Canta: Wemba Wemba
Endeme Efí Ó Anaka Naka Wemba YEl Nombre Del Juego Plantado.

72-Empegó Comienza A “Rayarlos”, Es Decir, A Dibujar Los Signos En Cada Neófito. Una Cruz En
La Frente, En Las Manos Y Los Antebrazos. En El Pecho Y En La Espalda Y En Cada Pie, En El
Empeine, Subiendo Por Las Piernas Hasta Los Muslos. Cabe La Aclaración Que Afuera En El
Patio Los Signos Que Se Le Hacen Al Indíceme Son Profanos. Ya Que Cuando Lo Entren Al
Santuario Lo Volverán A Limpiar Y Rayar.

73-Despues Algún Obonekue Toma La Botella De Aguardiente, Toma Un Poco De Este Líquido
Y Se Lo Rosea A Cada Indíceme, Mientras Moruá Canta: Mimba Mimba Mimba. Mimba Asarorí.

74-Se Hace El Mismo Procedimiento Con El Vino Seco Y Moruá Canta: Akanansé Akanansé
Akanansé. Ókoro Besuao.

75-Acto Seguido Se Asperja Al Indíceme Con Agua Bendita Y Se Canta: Umón Allobibí
Unyenirén Camaroró. Sanga Niní Sanga Niní.

76-Culminado Esto Se Coge La Teja Con Incienso Y Se Limpia Al Indíceme, Mientras Todos
Cantan: Samio Abasekesongo. Lubri Llamenanco Embara Kaune Asene. Yuyú Aguanantemio
Eñón Amalambá.

77-Una Vez Purificado Los Signos Que Se Han Dibujado Al Indíceme, Se Les Venda Fuertemente
Los Ojos Con Un Pañuelo Blanco Que No Haya Sido Usado Y Que Cada Aspirante Debe Llevar A

46
La Ceremonia De Iniciación. Entonces Moruá Ó Empegó Dice Esta Oración Para Que Se
Arrodillen En Su Signo:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Empegó Mogobión Amogoró Tindé Sanga
Narobia. Entume Itiá Bonkó Enchemillá. Indiceme Amanipagua Arabesuao. Engomo Basaroco.
Isán Borocagua. Batamú Llambaó. Indiceme Umparaguao Quende Yayo Mae. Acamá Llere
Butamé. Ura Ñongotemio. Aguana Casina Bongó. Taibá Butón.

78-Ya Arrodillados Enkríkamo Trae Al Eribangandó A Fin De Que Este Lo Reconozca Y Lo


Purifique 3 Veces Con Su Gallo, Mientras Se Canta: Ekue Eribangandó Iyá Iyá Ireme Obonekue
Iyá Iyá.

79-Cumplido Meticulosamente El Rito De La Purificación, Del Fambá Ó Butamé, Conducida Por


Isué, Sale Una Procesión Con Todos Los Atributos Que Va A Buscarlos. Por Orden Se Ponen De
Pie, En Fila, Y Detrás De Cada Uno Se Sitúa Su Padrino, El Obonekue Que Ha Pedido Su
Admisión En La Fraternidad. Isué Y Empegó Marchan En Medio De La Procesión Y En Último
Termino La Música. Pero Antes Moruá Dice Esta Oración Para Levantarlos:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Etié Momí. Moruá Eribó Engomo Cufón
Aborantén Obón Abá. Acamá Seré Butamé. Jura Ñongontemio Aguana Casina Bongó. Indíceme
Unparaguao Kende Ya Yomaé

80-En Tinieblas, Guiados Por Sus Padrinos Respectivos, Atentos A Su Andar Vacilante, Llegan A
La Puerta Del Fambá, Donde La Procesión Se Detiene Y Se Retirán Los Padrinos. Cesa El Canto,
Y Empegó Ó Nasakó Que Los Recibe En La Puerta, Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Atotobé Llambumbe. Endique
CuracoQue Aguarantemio. Erume Boco Saekue Iyamba. Bongó Basaroco. Úyo Unqueno. Barorí
Oncaño. Otete Embandicó. Sese Iyamba Fembé. Batamú Munaé. Fambá Llucaba. Sese
Embaroní. Indíceme Umparaguao Quende Llayó Maé. Otangobiá Beromo Itiá Nanumbre.
Llugue Llugue Eroco Emboco. Embocafia Tan Tan Mofé. Úcano Beconsí. Indíceme Amanipagua.
Indíceme Arabesuao. Engomo Basaroco. Isán Borocagua. Batamú Llumbaó. Eribangandó
Sanga Encanima. Endique Curaco Amanisón. Amanisón Eriero. Bongó Amanisón Erife Ekue.
Acurí Fambá Temeroco Fambá. Cufón Llambaó. Okobio Ñene Abakuá. Obane Mañón Metara.

Uno A Uno Los Obliga A Dar 3 Vueltas Y Los Introduce En El Fambá De Espalda. Y Uno A Uno,
Moruá, Que Está En La Puerta Los Lleva Y Los Coloca En Fila Frente Al Altar.

81-Nasakó Junto A La Tina De Wémbana Ó Eromomo Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Entre Crúcoro Abakuá Tete
Yeripondó. Indíceme Umparaguao Sere Boroní. Aracancubia Muñón. Anamabó. Nasakó
Umpabio Okobio Ñene Abakuá.

Y Los Purifica De Nuevo, Borrando Con El Agua Lustral Los Signos Que Empegó Les Trazó
Afuera. Todo El Tiempo Que Dura Esta Segunda Purificación Se Canta: Wemba Wemba
Emdeme Efí.

82-De Nuevo Empegó Reza:

47
Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba. Iyamba Yambumbe Atotobé
Yambumbe. Etié Momí. Empegó Mogobión Amogoró Tindé. Itén Embara Ibiococo Narobia
Apangamanillé. Ereniyó Indíceme Umparaguao Ura Bakesongo Arabesuao. Okobio Ñene
Abakuá. Obane Mañón Metara.

Y Dibuja Los SignosDe Indiabakuá Con La Tiza Amarilla Y La Blanca En La Frente, Los Brazos, En
El Pecho, En Las Manos, En Los Pies, Piernas, Muslos Y En Los Brazos De Cada Indíceme,
Quienes A Continuación Reciben Las Pulverizaciones, Asperjamientos Y Sahumerios
Acompañados De Los Cantos Alusivos A Cada Una De Estas Operaciones.

Cuándo Todos Están Marcados, Se Canta: Kaitiá Aracancubia Obonekue Amanipagua. Y Se


Arrodillan En Un Aracasuaca Que Empegó Ha Rayado En El Suelo, Ante El Altar. Este Signo,
Representa, Además Del “Derecho” De Cada Neófito, Los Tributos Que Se Han Pagado A Ekue.

83-La Ceremonia De Nacimiento Ó Iniciación En El Interior Del Santuario Comienza Cuándo


Isué Autoriza La Consagración De Obonekue. Esta Comienza Cuando Los Hermanos Que Están
Apadrinando A Cada Uno De Los Indícemes Se Colocan A Sus Espaldas. Y Entonces Ya Estando
Todo Preparado, Isué Parado Frente A Todos Dice Dirigiéndose Al Fundamento:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba Obón Iyamba. Bongó
Basaroco Bongó Mofé. Ubia Unfentón. Aracancubia Ekue. Saekue Iyamba. Sere Boroní.
Aracancubia Muñón. Indíceme Umparaguao. Obonekue Arabesuao. Eroco Emboco. Monina
Otán Conelló. Ocobio Obane Mañón Metara. Mutuá Chequereque Obón Tacho Endibó. Yugué
Nitá Nanumbre. Antrogofocomocairén. Ireme Ifán Tereré. Eribangandó. Mokongo Masausé.
Anasakó Umpabio. Efori Musí Abasí Eremomó. Amanisón Eriero.

84-Concluido Esto Y Con La Potestad Que Tiene Isué Como Dueño De La Consagración. Ya Que
Este Puede El Solo Dar A Jurar Todas Las Piezas, Siempre Y Cuándo Esté Preparado. Pero Como
Que Sería Una Ambición, Le Otorga A Cada Uno Que Lo Haga Por Su Orden. A Isunekue Le
Entrega El Crucifijo Con La Vela Para Que Se Lo Dé A Jurar A Cada Uno. Y En Ese Juramento
Tiene Que Estar Iyamba Parado En La Cortina Del Fe Ekue, Junto A Iyamba Debe De Estar
Ekueñón. También Deben De Estar Abasí (En El Caso De Que Exista En La Potencia Ese
Dignatario), Nasakó, Y También Deben De Estar Enkríkamo Y Enkóboro.

85-Dicho Esto Isunekue Se Para Frente Al Altar, (De No Estar Isunekue Lo Hará El Dignatario
Que Ostenta El Cargo De Abasí Que Es El Guardián Del Crucifijo Ó Como Ya Dijimos Antes El
Mismo Isué Puede Hacer Esta Operación).Y Reza Esta Oración:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba, Iyamba Yambumbe Yamukundí.
Atotobé Yambumbe Efí. Ekueñón Tanquewo Ekueñón Achanganiquefamba. Gelley Barió
Bacongó. Obisoró Nantún Sere Boroní. Aracancubia Muñón. Apotacho Endibó Mosongo.
Mosongo Añongobé. Obón Iyamba. Etié Momí. Abasí Ocambo Biokanirán. Entiñón Aguana
Moteque Anamendó. Caunque Encalú Mantogó Añongo Iro. Otemio Añongotemio Efí. Abasí
Ñemicó. Itén Embara. Embara Fembé. Abasí Ocambo Seré Bacancubia. Canco Eribó Anantiyé
Anabetán. Cricaricá Boroní Unfentón Abasí. Urabakesongo Arabesuao. Ocobio Ñene Abakuá.
Obane Mañón Metara.

Se Para Frente Al Indíceme Dice:

48
Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba Obón Iyamba. Asere Boroní
Aracancubia Muñón Cricaricá Unfentón Abasí. Itén Embara (Le Pone En La Mano Izquierda La
Vela Y En La Derecha El Crucifijo). Embara Fembé. Caunque Encaló Mantogó. Abasí Cricaricá
Aprofá Añongotemio.

Se Le Dice Las Palabras Rituales Y Se Le Manda A Besar La Vela Y El Crucifijo. Y Sigue Diciendo:

Obón Iyamba Obón Iyamba. Cricaricá Asere Boroní Aracancubia Muñón Apotacho Endibó
Mosongo. Itén Embara. Caunque Encalú Abasí Añongotemio. Abasí Ñemicó. Abasí Aromiñán.
Afocominua Monina Chequereque Obane Mañón Metara. Atallasigabón Mosongo Bacuerí.
Cricaricá Aprofá Añongotemio.

Dicho Esto Se Le Quita El Crucifijo Y La Vela De Las Manos, Mientras Se Canta:

Efión Temió Añongotemio (2). Cricaricá Aprofá Abasí Encalú.

Cuándo El Indíceme Ha Respondido A Las Preguntas Rituales Y Besado El Crucifijo (Itón


Manansere Ó Itón Quimagua) El Oficiante Se Queda Con El Crucifijo En La Mano. Es Costumbre
Ponerlo En El Altar, Lo Que No Debe Hacerse, Porque Cada Pieza Sagrada Irá Dando Fé De Las
Demás. Y Es Muy Importante El Testimonio DeAbasí.

86- Terminado Este Juramento Le Sigue Mokongo, Que Se Para Delante Del Altar Y Dice Esta
Oración Para Coger Su Bastón:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba Oh Llambaó. Iyamba
Llambumbe Atotobé Llambumbe Efí. Iyamba Yamucundí. Fitún Barillén Añongobiá Beromo.
Ekueñón Tanquewo Achanganiquefamba. Asocóro Macuá Obisoró Nantún Aracancubia
Muñón. Apotacho Endibó Mosongo. Equiñongo Beromo India Abakuá. Etié Momí. Mokongo
Achaviacá Boco Betambre. Emoiremo Mofé Mi Allerecá Uncobio. ---El Juego Plantado---. Abasí
Yayo. Mokongo Ubiansene Anaquiñongo Umbarino Efí. Achaviacá Mokongo Masausé
Indiogandó Eñón Macotero. Mokongo Bijuraca Embori. Mokongo Entiñón Anabiococo Mañene
Itón Semí Kutón. Fitún Barillén. Itón Bieré Abiereté. Asoiro Encañón Bijuraca Ekue Anantiyé.
Mokongo Beconsí. Mokongo Llabutamé. Asere Baroní Anabetán. Indíceme Umparaguao Ura
Bakesongo Arabesuao. Ocobio Ñene Abakuá. Obane Mañón Metara.

Al Decir Esto Moruá Canta: Oh Mokongo Bijuraca.

Entonces Mokongo Se Para Frente Al Indíceme Y Teniendo El Abasí Enfrente Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba. Etié Momí. Mokongo Abasí
Siaramó. Achaviacá Mokongo Llabutamé. Basarorí Encaño. Úyo Afonó. Itén Embara. Embara
Anabiococo Itón Siaramó. Itón Bieré Abiereté Achaviacá Mokongo. Unfentón Abasí
Aracancubia Entumitiá Inua Que Aborobuto Inua. Crúcoro Ñene Abakuá. Obane Mañón
Metara. Obón Iyamba. Etié Cricaricá Obijuraca Tindé. Obijuraca Efí. Otemio. Añongotemio.
Cricaricá Aprofá Engomo. Boco. Eroco Emboco. Mokongo Beconsí. Utama Abasí Aborañé.
Caunque Eribó Encalú Mantogó. Obón Tacho Endibó. Ekón Abasí Beromo. Apotacho Momí.
Bijuraca Changanaribó. Asere Baroní Encumbe Tan Tan Bocofia. Esisi Baricondó. Cricaricá
Unfentón Abasí. Abasí Llaberomo. Itén Embara. Embara Quiñongo Itón Bieré. Aprosemí

49
Aprosemió. Obán Queté. Obón Iyamba. Cricaricá Sabianacá Chaviacá Mokongo Obijuraca
Embori. Cricaricá Aprofá Mokongo.

Mokongo, El Abanderado, El Jefe De La Potencia Pone Su Cetro De Mando En Manos Del


Indíceme Y Le Dice Estas Palabras:

Sabe Usted Que Es Lo Que Tiene En Las Manos. Es La Vara De La Justicia Suprema De Nuestra
Sociedad Y Si Usted No Está Seguro De Su Decisión Puede Arrepentirse. Pero Nadie Cambia De
Parecer.

Y Entonces Le Advierte. Aquí Hay Que Respetar A Los 4 Obones Y En General A Todas Las
Plazas Y A Todos Los Hermanos. Es Decir Hasta El Último Hijo De Ekue. Pués Todos Los
Abanekues Somos Iguales Y Hay Que Ser Fiel Hasta Que Ñankue (Hasta Que Muera). En Esta
Potencia Será Querido Como Un Hijo Más. Y La Sociedad No Puede Consentir, Que Dentro De
Ella Tenga Agravios Con Otro Hermano. Si Usted Deja De Contribuir Con Lo Fijado, Si Pasa El
Tiempo Y No Paga Sus Cuotas, Nos Veremos En La Obligación De Despedirlo Por Medio De Un
Oficio Que Le Niega El Derecho A Ser Abakuá. Y No Podrá Usted Poner Los Pies En Este Ni En
Ningún Otro Partido. Si No Es Usted Buen Hijo, Si No Atiende A Su Madre, Que Es Lo Mas
Sagrado Que Tiene El Hombre, Y Si Abandona A Sus Hijos Y A Su Mujer, No Merecerá Tampoco
El Aprecio De Sus Hermanos. Aquí No Queremos Guapos Ni Cobardes, Porque El Ñáñigo No
Puede Dejarse Maltratar. Si Usted Se Entera Que Un Ecobio Está Enfermo, No Podrá Dejar De
Socorrerlo. Respeto, Unión, Formalidad, Palabra Y Valor, Es Lo Que Aquí Se Le Exige. Entonces
Si Usted Ha Pensado Bien Y No Se Arrepiente, Bese Este Bastón Sagrado.

Después Que El Indíceme Besa El Bastón Mokongo Dice Estas Palabras Para Quitarle El Itón De
Las Manos:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba. Cricaricá Asere Baroní Obijuraca
Baquesongo Efí. Fitún Barillén Itón Bieré Achaviacá Mokongo. Ubrasí Mañenitón Matereñón
Abakuá. Afoco Minuá. Monina Chequendeque Atallasigabón Mosongo Bacuerí Ocobio Ñene
Abakuá ---El Juego Plantado---. Abasí Bonqueré. Obonekue Arabesuao. Obonekue Acobibia.
Ekue Banarisosó Endibán Ekue. Boco. Eroco Emboco. Acaraguaso Endibó. Acorotamio
Añongobiá Acarapompón Terenillao. Cricaricá Biotanirán Embaroquié. Cuna Fembé Nitán
Ballumba Ocobio ---El Juego--- Anamenabia. Mokongo Bijuraca Siro Muto Baricondó Asarorí.
Mokongo Masausé Sese Moto. Abasesongo Abaseñongo. Cricaricá Aprofá Mokongo.

Ya El Indíceme Ha Jurado Lealtad Al Bastón De Mokongo.

Entonces Moruá Canta: Cricaricá Aprofá Mokongo.

Una Vez Terminado Esto Mokongo Se Queda Con Su Bastón En La Mano.

87-Ahora Es El Turno De Mosongo, Quien Se Para Frente Al Altar Y Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba Obón Iyamba. Iyamba
Llambumbe. Atotobé Llambumbe Maseritiene. Iyamba Llamucundí. Ekueñón Tanquewo
Ekueñón Achanganiquefamba. Obisoró Nantún Aracancubia Muñón Apotacho Endibó
Mosongo. Mokongo Abasí Siaramó Abasí Nankoboró. Mosongo Añongobé. Apotacho Endibó

50
Muna Ekue. Mosongo Moto Akambambaribó. Mosongo Aguanamoto Emoiremo Mofé Obane
Mañón Metara. Itén Embara Embara Fembé. Itón Bacuerí Allagara Moto Equiñongo India
Abakuá. Mosongo Bijuraca Ekue Ñanguirirí Kondó. Ekue Nantillé Asere Baroní Aracancubia
Muñón. Cricaricá Afoco Minuá. Indíceme Umparaguao Jura Baquesongo Okobio Ñene Abaká.
Obane Mañón Metara.

Dicho Esto Se Dirige Al Indíceme Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba Oh Llambaó. Iyamba Mosongo
Entreporomina Abasí Crúcoro Ñene Abakuá. Cricaricá Asere Baroní Aracancubia Muñón. Fitún
Barillén. Itén Embara Itón Bacuerí.

Pone Su Cetro En Las Manos Del Indíceme Y Sigue Diciendo:

Mosongo Moto Allágara Moto Acambá. Acambá Ñene Condo. Cricaricá Inua Que Aborobuto
Inua. Monina Chequereque Jura Baquesongo. Ocobio Obane Mañón Metara. Cricaricá Aprofá
Mosongo.

Moruá Canta: Cricaricá Aprofá Mosongo.

Mosongo Le Pregunta Al Indíceme Si Sabe Lo Que Tiene En La Mano Y Le Dice Esto. Este Bastón
Es El Padre, El Dueño De Las Cabezas De Todos Los Hijos De Ekue. Si No Cumples Tu Palabra
Esta Pieza Te Matará. Que En El Mañana No Te Pese Ser Abakuá. Jura Y Besa El Bastón.

Dicho Esto Sigue Diciendo Para Quitar El Bastón:

Gelley Baribá Bencamá. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba. Cricaricá Itén Embara Itón
Bacuerí. Allágara Moto. Mosongo Añongobé. Mosongo Moto. Afoco Minuá Monina
Chequereque Atallasigabón Mosongo Bacuerí. Ura Bakesongo Arabesuao. Ocobio Ñene
Abakuá. Obane Mañón Metara. Cricaricá Aprofá Mosongo.

Y Moruá Canta 3 Veces: Cricaricá Aprofá Mosongo.

Cada Vez Que Hable Un Oficiante, Se Dirige Al Espíritu De Ekue Que Desde Su Escondite
Preside La Ceremonia, Le Rinde Cuenta De Lo Que Se Está Haciendo Y Ekue Le Responde Con
Su Voz.

88-AhoraLe Toca Oficiar A Abasonga, Que Dice Ante El Altar:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba Obón Iyamba. Iyamba
Llambumbe. Atotobé Llambumbe Maseritiene. Iyamba Llamucundí. Ekuenón Tanquewo
Achanganiquefamba. Obisoró Nantún. Asocóro Mácua Aracancubia Muñón. Aracancubia Ekue.
Mokongo Abasí Siaramó. Abasí Nankoboró. Mosongo Añongobé. Obón Iyamba. Etié Momí.
Abasonga Afemené. Abasonga Eruquembán. Abasonga Otowañé. Ororó Awán Fumio. Ireme
Acondo Meta. Abasonga Nuaka Macatereré. Barindí Basongo. Efori Sisi Iyamba. Abasonga Ñuá
Enefenifé Eritún Ekue. Obane Mañón Metara.Asere Boroní.Aracancubia Muñón. Apotacho
Obón Iyamba. Barindí Basonga. Obijuraca Tinde. Obón Tacho Endibó. Itén Embara. Embara
Fembé.

Coges El Bastón.

51
Asuco Empanamoto. Itón Guambeké Anarimbe Efó. Itón Ensene. Efiméremo Awán Fumio.
Bonerón Tindé. Akamán Boco. Iyamba Abasongo Nantiyé. Sere Boroní Aracancubia Muñón.
Entumitiá Cricaricá Afoko Minuá. Ireme Otoguañé. Ata Indíceme Umparaguao.Ura Bakesongo.
Ocobio Ñene Abakuá. Obane Mañón Metara.

Y De Frente Al Indíceme Dice:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba Obón Iyamba. Bongó Mofé.
Bongó Basaroco. Erume Boco. Erume Llín. Etié Nomí. Abasonga Ñuá Macatereré. Ireme
Acondorama. Fitún Barillén. Otángobia. Abasonga Ireme Acondo Meta. Abonerón Tindé.
Efiméremo Awán Fumio. Nantillé. Itón Guambequé. Itón Ensene Embosiró. Indíceme
Umparaguao Obonekue Arabesuao. Equiñongo Engrima Ekue. Asere Embanurama. Asere
Caúllo Cambre. Obonekue Acobibia. Obonekue Amanipagua. Obonekue Chequereque Obane
Mañón Metara.Abasí Ñemicó. Ireme Acondorama Barorí Oncaño. Obón Iyamba Obón Iyamba.
Entreporomina Abasí. Crúcoro Ñene Abakuá. Etié Cricaricá. Entumitiá Sere Baroní. Aracancubia
Muñón. Inua Que Aborobuto Inua. Ocobio Ñene Abakuá. Obón Iyamba. Saekue Mofé. Ocobio
Sae. Ocobio (Efó).Cricaricá Aprofá Engomo. Aprofá Enquico. Añonotemio (Efó). Caunque Eribó.
Encalú Mantogó. Obijuraca Baquesongo. Obón Iyamba. Etié Cricaricá. Itén Embara.

Le Entregas El Bastón.

Embara Fembé. Itón Guambequé. Barindí Basongo. Ñacre Obón Iyamba. Cricaricá Obijuraca
Abasonga Macatereré. Cricaricá Aprofá Abasonga.

Todos Cantan: Cricaricá Aprofá Itón Guambequé Barindí Abasonga.

Abasonga Le Hace Las Preguntas Y Recomendaciones De Rigor Y Le Explica Que Este Cetro
Representa: La Responsabilidad, La Mayoría De Edad De La Potencia, Su Gobierno Soberano”.

El Indíceme Jura Y Besa El Itón Y El Abasonga Inmediatamente Se Lo Anuncia A Ekue Diciendo


Esto:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba Obón Iyamba. Eroco Emboco.
Erume Boco. Saekue Mofé. Obón Tacho Endibó. Obijuraca Baquesongo. Apotacho Obón
Iyamba. Ekue Aromiñán. Asoiro Illá Condondó. Obón Tacho Endibó. Etié Cricaricá Afoko Minuá.
Asere Baroní. Aracancubia Muñón. Caunque Eribó. Obijuraca Baquesongo. Itón Siamá
Anabiococo. Obijuraca. Mosongo Aguana Moto. Aguana Boco. Aguana Sese. Abasí Cricaricá.
Obijuraca Barindí Basongo Enyuao. Siro Muto Baricondó Asarorí. Etié Momí Ocobio Ñene
Abakuá Monina Chequereque Atallasigabón. Abasonga Naubomia. Sabianacá 2. Entreee 3. Itén
Embara. Embara Quiñongo. Itón Guambequé. Bonerón Tindé. Amanantión Ará. Abasesongo.
Abaseñongo. Cricaricá Obijuraca. Abasonga Ñuaka Macatereré Jura Baquesongo Arabesuao.
Ocobio Ñene Abakuá.Obane Mañón Metara. Atallasigabón Mosongo Bacuerí. Fitún Barillén.
Cricaricá Aprofá Abasonga.

Todos Cantan3 Veces: Cricaricá Aprofá Abasonga Macantereré.

Le Dice Que Bese El Bastón Y Cuando El Indíceme Lo Ha Hecho Se Lo Quita. Terminando Así
Con Su Juramento.

52
El Abasonga Permanece Empuñando Su Bastón Junto A Los Demás Dignatarios

La Consagración
89-Isué Que Dirige La Ceremonia. Se Para Frente Al Altar Y Dice: “Repetimos Para Que Lo
Escuche Ekue, Para Que Ekue Sepa Absolutamente Todo Lo Que Se Le Hace Al Indíceme”.

Y Dice Estas Palabras Para Coger El Eribó Del Altar:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Asoiro Úcano Suabasí. Obón Iyamba Obón Iyamba. Iyamba
Llambumbe. Atotobé Llambumbe Maseritién. Iyamba Llamucundí. Ekueñón Tanquewo.
Ekueñón Arafarafá Muñí. Ekueñón Achanganiquefamba. Asocóro Macuá Asancantión
Amanantión Besuao.

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Etié Momí. Isún Isué Eribó Engomo Soiro
Enteñene Obón Abakuá Abasí Llantín Obón Eriero. Sese Eribó Eroco Emboco. Apotacho Erorí
Quembán. Erorí Amanan Coy. Asucuaracuantillén. Borina Ekue. Umpabio Bondá. Esisi
Aracancubia Muñón. Apotacho Endibó Mosongo. Isué Eribó Achecheribó. Engomo Ekón. Abasí
Embara Candubia.

Coge El Eribó Del Altar Y Sigue:

Asoiro Boco. Sese Moto. Sese Eribe Condo. Sese Kayabú. Sese Amotofié. Ekoy Isué Obanqueté
Mofé. Abasí Acorosamio. Batamú Nitongó. Tacho Cuna Fembé. Quiñongo Baroco Tindé. Efori
Sese Condo Butamé. Sese Mogobión. Amogoró Tindé. Enlluate Macatereré. Acaraguaso Eribó.
Ekón Abasí Beromo. Asucuaracuantillén Beromo India Abakuá. Sanga Boroquié Fambá. Abasí
Ireme Eremomo. Abasí Ireme Nankóboró. Obón Iyamba Sere Boroní Aracancubia Muñón.
Eroco Emboco. Ekue Abasí Siaramó. Abasí Nankoboró. Mosongo Añongobé. Apotacho Eribó
Engomo. Fitún Barillén. Cricaricá Entumitiá. Unfentón Abasí Obonekue Amanipagua.
Afocominuá. Ocobio Ñene Abakuá Ura Baquesongo Arabesuao. Okobibia Crúcoro Ñene
Abakuá.Etié Cricaricá Nantillén Anabetán. Sere Boroní Ocobio Ñene Aberitán. Úcano Sanga
Abakuá.

El Ireme Enkóboro Saluda Y Le Hace Una Ceremonia Tanto A Isué Como Al Eribó Y Se Queda
Acompañándolo. Y El Isué Viene Con El Eribó Hasta Donde Están Arrodillados Los Indícemes. Y
Parado Frente Al Primero Para Darle A Jurar El Eribó. Isué Que Se Dirije A Ekue A Través De
Iyamba, Su Sacerdote Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Sese Eribó Eroco Emboco. Sese Moto Sese
Eribe Condo. Sese Amotofié. Cricaricá Sere Boroní. Aracancubia Muñón. Itén Embara. Le
Entrega El Sese Eribó Al Indíceme Y Sin Interrumpirse Dice: Embara Fembe. Sese Eribó Erení
Tacho Cuna Fembé. Añongobiá Beromo Ekue Eribó. Asere Mofé. Asere Camá. Acamá Eribó.
Endafia Sese Eribó Ñongo Obón Mofé. Iyamba Sese Condo. Sese Condo Fembé. Sese Fabá
Llucaba. Saekue Mofé. Ocobio Sae. Ocobio (Efó).Asoiro Illá Condondó Obón Tacho Endibó.
Erie. Eriéricundi Obón Iyamba.Eñemí Isué Eribó. Achecheribó Engomo Embara Condo. Sese

53
Moto. Sese Ecoy. Ecoy Beromo. Ecoy Isué. Sese Eribó Eroco Emboco. Etié Cricaricá. Aprofá
Engomo. Aprofá Enkiko. Ekón Abasí Beromo. Caunque Eribó Encalú Mantogó.Aracasuaca
Mokongo Masausé. Obijuraca Mosongo Guana Moto. Guana Boco. Aguana Sese. Barindí
Basongo. Ñancre Abasí. Cricaricá Abasí. Cricaricá Obijuraca Tinde. Obonekue Ecobibia.
Obonekue Arabesuao. Cricaricá Bijuraca Sese.

Y Le Da El Eribó A Jurar Al Indíceme Y Se Canta:

Cricaricá Bijuraca Sese.

Y Aprovecha Que Canten Para Decirles Las Palabras Rituales Al Oído. Y Después Le Ordena Que
Lo Bese Y Le Deja El Eribó En La Mano.

Luego Isué Se Dirige Al Fundamento Testimoniando Que El Indíceme Lo Ha Tenido En Las


Manos Y Lo Ha Jurado Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obón Iyamba. Obón Iyamba. Bongó Basaroco. Bongó Mofé. Sucua
Arafembé. Etié Cricaricá. Itén Embara. Sese Eribó Eroco Emboco.Unfentón Ekón Abasí Beromo.
Aracancubia Muñón.Obijuraca Baquesongo. Engomo Quico Queatongobá. Sese Eribó Eroco
Emboco.Efori Sese Condo Butamé. Mogobión Tinde. Abasí Cricaricá Embara Condo. Eribó
Nanseré. Inu Bosé. Inu Bosé Camá. Naubomia Sabianacá. Sese Eribó Eroco Emboco. Apotacho
Obón Iyamba. Inua Ke Aborobuto Inua. Monina Chequereque Atallasigabón. Cricaricá Bijuraca
Sese.

Y Se Quita El Eribó Al Indíceme Y Se Canta:

Cricaricá Bijuraca Sese.

90-Y Se Queda Isué Con El Eribó En Las Manos. Y En Estos Momentos Empegó Parado Frente
Al Indíceme Estando Cada Plaza Con Su Pieza En La Mano, Pero Con Mokongo Al Lado Del
Empegó Y El Isué Al Otro Lado Y Dice Empegó Para Hacerle El Aracasuaca Al Indíceme:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Obón Iyamba. Iyamba
Llambumbe. Bongó Basaroco. Bongó Mofé. Sucua Arafembé. Empegó Mogobión. Amogoró
Tindé. Acaraguaso Eribó. Eroco Emboco. Isué Eribó. Achecheribó. Engomo Ekón. Abasí Illá
Beromo. Aracancubia Muñón. Apotacho Erorí Rorí. Apotacho Endibó Mosongo. Eñenemí.
Empegó Mogobión. Itén Embara. Ibiokoko Narobia Apangamaniyé. Engomo Mowo. Engomo
Abasequesongo. Engmo Basaroco. Engomo Arabesuao. Etié Cricaricá. Sere Boroní. Aracancubia
Muñón. Apotacho Endibó Mosongo. Unfentón Ekón Abasí. Aracasuaka Mokongo Masausé.
Akoropó Ereniyó. Engomo Aracasuaka Ya Butamé.

Entonces El Empegó Traza En Torno A La Cabeza Del Neófito El Símbolo De Aracasuaka. El


Símbolo De Ls Símbolos “El Del Origen Del Misterio”,

Mientras Moruá Y Los Demás Repiten El Cántico: Aracasuaka Ya Butamé.

91-Después Que Empegó Le Hace El Aracasuaka Al Indíceme El Isué Suspende El Eribó Un


Poco Alto Sobre La Cabeza Del Indíceme Y Dice:

54
Gelley Baribá Ribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Obón Iyamba. Ecoy Isué.
Ecoy Beromo. Sucua Arafembé. Sese Eribó Eroco Emboco. Obonekue Mentié Ororó.
Obonekue Metán Kambán. Obonekue Metán Kambán Conelló. Obonekue Metán Kambán
Kaniriongo. Siro Muto Abakuá Kerefión. Afoco Ten Ten Maserí Kambá. Curí Kambá
Atallasigabón.

Al Pronunciar Esta Última Palabra El Isué Deja Descansar Todo El Peso Sagrado Del Sese Eribó
En La Cabeza Del Indíceme. Quién Durante Un Largo Rato Tendrá “A La Madre Naturaleza
Sobre Su Cabeza Emanándole Sus Fuerzas Vitales Y Eternas”.Sacramentando SuMoropo
(Cabeza).

Mientras Esto Ocurre Se Canta:

Afoco Ten Ten 3 Veces.

Todos Los Dignatarios Inclinan Sus Atributos Ante El Sese. La Madre Divina.Akanarán.

El Isué Reza Entonces:

Boto. Keamboto. Botolorí Keamboto. Acambá Ñene (Efó).Usagaré Maribá. Abasí Acasio. Sanga
Casindo Umpabio Bondá. Fitún Barillén. Obonekue Ocobibia. Añongobiá Beromo. Obonekue
Aberefión Ura Baquesongo. Obonekue Arabesuao. Ocobio Ñene Abakuá. Sese Eribó Eroco
Emboco.

En Esto Isué Hace Una Pausa Y Levanta Unos 10 Cm El Eribó De La Cabeza Del Indíceme Y
Sigue Diciendo:

Lluanza Engomo, Lluanza Baroco, Lluanza Eribó. Ecoriotán Akoropó Aguaca Ensenune. Urá
Cancomo. Mekre Abasí Ñanguirirí. Ekue Obonekue. Endibán Ekue Obonekue. Obonekue
Ocobibia. Sere Boroní. Ura Baquesongo Arabesuao. Okobio Ñene Abakuá. Acoropó Aguaca
Ensenune.

Diciendo Esto Último Se Le Canta Al Indíceme:

Acoropó Aguaca Ensenune.

Se Le Desbarata Un Pedazo De Cascarilla En La Cabeza Y El Isué Continúa Diciendo:

Boco Ireme. Ireme Indiminoco. Aroroco Roco Arabesuao. Mosongo Arabesuao. Moruá
Kuaribé Eribó.Eribó Guaso Macaraguaso. Mutusiá Quendeque Mosongo. Obón Iyamba. Ireme
Enkuara Quico. Ata Efiméremo Machucurucu. Aguanabá Iremo Encaura. Quico Bagarofia.
Awarakasike Bongó. Ata Efiméremo Bacondondó Abakuá.

Y Hace Otra Pausa Y Después Sigue Diciendo:

Obón Obón Abakuá. Ireme Ayanaúsa Eribó. Eribó Macatereré. Ireme Sanga Condo. Amaco
Ocobio Aberitán. Endafia Aguerequé Abasí Nancoboró. Ireme Enchú. Isué Eribó Engomo Obón
Ekue Ecobibia Unquererá. Inoko Crúcoro Ñene Abakuá Atallasigabón. Ekue Enkóboro.

55
Y Entonces El Ireme Enkóboro Se Encima Al Hombre Y Con El Gallo Purifica Al Indíceme Se Lo
Pasa Por El Cuerpo Desde La Punta De Los Plumeros Del Eribó Hasta Abajo. Agitando Los
Cencerros De Su Faja. Cuándo Termina Se Vuelve AColocar Sobre Su Espalda.

92-Después Le Toca A Empegó Jurar Al Indíceme Que Está Naciendo. Y Reza Esta Oración Para
Coger Su Pieza. El Tambor Fundamento, De Orden Que Está En El Altar Y Reza:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Efori Sisi Iyamba.
Llambumbe Efó. Ekue Aromiñán. Fitún Barillén. Aracancubia Muñón. Mosongo Añongobé.
Equiñongo. Beromo India Abakuá. Añongobiá Ekue. Empegó Embara Candubia.
Asocuanabongó. Bongó Temí Temí. Bongó Temigubio. Acunilló Empegó Mogobión Amogoró
Tindé. Asere Baroní. Indíceme Umparaguao. Urá Cancomo. Ekue Empegó. Ocobibia Enlluate
Macatereré. Ocobio Ñene Abakuá. Obane Mañón Metara.

93-Ekueñón Ya Tiene En Sus Manos La Cazuela De La Mokuba Y Se Acerca Al Indíceme Y Se


Para Frente A El. Y En Ese Momento El Isué Coge La Cabeza Del Gallo Que Descansa Sobre El
Sello Del Eribó. Y La Moja En La Mokuba. En La Cazuela Llena De Sangre Que Le Alarga Ekueñón
Y Presentándola Recita:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Obón Iyamba. Iyamba
Llamucumbán. Efiméremo Bacondondó Itá Mafión. Aroko Ibiorama. Quico Ke Atongobá. Bongó
Basaroco. Mosongo Arabesuao. Unfentón Abasí. Aracancubia. Araca Muñón. Sese Eribó Erení.
Sese Mogobión. Abasí Empanaté Akayabú. Sese Eribó Enyuao. Acaraguaso Eribó. Fitún Barillén.
Obisoró Nantún. Isué Eribó. Achecheribó Engomo. Soiro Enteñeneobón Abakuá. Llantín Abasí
Obón Eriero. Aracancubia Muñlón. Sere Boroní. Cricaricá Mutusiá Quendque. Engomo Saroko.
Obonekue Okobibia. Sese Erení. Quico Llaberenuna. Enquenicú. Añongobiá Beromo. Obonekue
Aberefión. Siro Muto Baricondó Asarorí. Antogoyó Quico Aberenuna. Ekueñón Aramuyeke.
Acaraguaso Eribó. Enlluate Macantereré. Amogoró Tindé. Sese Eribó Arabesuao. Baroko Quico
Aboroquí Ñangué. Quico Aprofá Obonekue.

El Isué Acerca La Cabeza Del Gallo Hasta La Boca Del Indíceme Y Este Chupa La Sangre.

Mientras Esto Ocurre El Coro Canta:

Obonekue Aberefión Quico Urá Obonekue. Obonekue Aberenuna.

Llansuga Enquenicú Quico Aprofá Obonekue.

94-Entonces Empegó Se Acerca Por La Derecha Y Ekueñón Por La Izquierda. Con La Cazuela De
La Mokuba. La Levanta En Dirección Al Fe Ekue Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Asere Millán Otón. Asere Millán Abakuá.
Erequitán Ebión Endabio. Ebión Birama. Eniquiní. Erebión. Chenebión. Ebión Ecoy.

56
Antrogofocomocairén. Asucuaracuantillén. Asocóro Mácua. Abasí Bongó Entillén Beromo.
Abasí Ensenillén Bongó Itia Ororó. Asancantión Amanantión Besuao.

Gelley Baribá Brió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Efori Sisi Iyamba. Iyamba
Llambumbe Llamucundí. Embara Mofé. Saekue Ororó. Bongó Mofé. Saekue Erume. Erume
Boco. Erume Llín. Afomanseré Bongó Iyamba. Eñenemí. Ekueñón (Amerulé) (Obonekue) Obane
Mañón Metara. Eforimmán Bongó (Efí Embemoró).Asere Crúcoro Etete Lleripondó. Otán Konó
Ekueñón Atereñón Tanquewo. Ekueñón Urobia. Ekueñón Erobañé. Ekueñón Akuarerán.
Asokóro Mácua. Aracancubia Muñón. Ekón Abasí Iyá Beromo. Coco Biongo. Quico Ñón Akuá.
Efión Ñanguirirí. Bongó Enllugué Abarancono. Ekueñón Disún. Apotacho Obón Iyamba. Embara
Fembé. Ibioborá Araranicacuba. Quico Moto Embrachimán. Enllugue Atara Condo. Ekueñón
Beconsí. Efori Sisi Iyamba. Efori Sese Condo Butamé. Beromo India Abakuá. Ekueñón
Arafembé. Efión Quibí. Mokuba Ñongo. Mokuba Ekue. Mokuba Endibó. Ñaña Eribó. Eroco
Emboco. Obijuraca Baquesongo. Cricaricá Aprofá Engomo. Aprofá Enquico. Aprofá Caunque
Eribó Encalú Mantogó. Añonotemio (Efó).Obijuraca Itón Bieré. Abiereté Mokongo Masausé.
Mosongo Boco. Mosongo Moto. Mosongo Aguana Sese. Itón Cunecue Barindí Basonga.
Abasonga Naubomia. Entre Crúcoro Ñene Abakuá. Abasí Ekue Enkoboró. Ireme Enchú.
Amanantión Ará. Cricaricá Asere Boroní. Obatillá. Aracancubia Muñón. Allágara Iria. Allágara
Moto. Afogoté Afogotó Mocuba. Mocuba Boco. Mocuba Sese Eribó Llao. Abasequesongo.
Abasiquiñongo. Obonekue Eriero. Obonekue Arabesuao. Atallasigabón Mosongo Bacuerí.
Ocobio Ñene Abakuá. (Obane Mañón Metara).

Le Introduce En La Boca Un Poco De Sal Y Le Da A Beber La Sangre Sagrada Xde Gallo. Que
Como Diría Un Gran Isué (La Sangre Del Gallo Es La Sangre De Sikán). Y Después Le Dá A Beber
Por Separado Aguardiente Y Vino Seco.

El Neófito (Ha Comulgado Comulgado Con Sikán).La Mokuba. Dicen Los Ñáñigos Que Saben (Le
Sacramenta El Cuerpo). Y Acrecienta Su Vitalidad.

Mientras Esto Ocurre Se Canta:

Obonekue Allágara Iria Mokuba Llanllaribó.Obonekue Aracancubia Mokuba Sese Eribó


Enyuao. Mokongo Macheveré Ekue Mokuba. Obonekue Aracancubia Iria Mokuba
Llanllaribó.Mutequembele Ñaña Eribó 2 Mokuba Ekue Efori Sisi Iyamba.

95-Después Que Ekueñón Pasa La Mokuba Isué Para Quitarle El Eribó De La Cabeza Al Indíceme
Ordena A Las Demás Plazas Que Pongan Sus Piezas Sobre El Eribó Dejándole En Las Manos Al
Indíceme El Tambor De Empegó Y Ekueñón Sujeta La Cazuela De La Mokuba De Modo Que Lo
Que Se Pone Sobre El Eribó Son Los 3 Bastones Y Enkóboro Le Pone El Gallo Sobre Un Hombre
Y Dice Isué:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obón Iyamba. Iyamba Llamucumbán. Asuco Eriero. Sese Eribó
Eroco Emboco. Boco Afemené. Embara Kancubia. Asucuaracuantillén. Esisi Boco. Esisi Erorí
Quenardó. Sese Moto. Sese Eribe Condo. Aracancubia Muñón. Asere Mofé. Asere Camá.
Acamá Eribó. Ñongo Obón Mofé. Iyamba Sese Condo. Sese Condo Fembe. Sese Fabá Llucaba.
Saekue Mofé. Saekue Ororó. Abasí Ekue Aromiñán. Ocobio Sae. Ocobio (Efó). Asoiro Illa
Condondó. Obón Tacho Endibó. Erié Ricundi Obón Iyamba. Eñemí. Isún Isué Eribó Engomo.

57
Soiro Enteñeneobón Abakuá. Isué Llantí Obón Eriero.Itén Embara. Efori Sese Condo Butamé.
Sese Mogobión Amogoró Tindé Arabesuao. Sese Eribó Eroco Emboco. Sese Moto. Sese
Ecoy.Ecoy Isué. Achecheribó Engomo. Etié Cricaricá. Sere Baroní Aracancubia. Aprofá
Engomo.Aprofá Enkiko. Ekón Abasí Beromo. Caunque Eribó. Sucua Encalú Mantogó.
Aracasuaca Mokongo Masausé. Obijuraca Mosongo. Guana Moto. Guana Boco. Guana Sese.
Barindí Basongo. Ñacre Abasonga Macatereré. Abasí Cricaricá.Obijuraca Tinde. Mecre Abasí
Ñanguirirí. Ekue Obonekue Endibán. Entreee (3).

Obatillá Nandibá Baroco. Baroco. Obijuraca Ñonotemio (Efó). Motemio Mutua Chequereque.
Mutua Acheribó. Erobán Erobañé. Suaca Eribó Eroco Emboco. Suaca Eribó Guanana Abasí
Aromiñán. Ecoy Isué. Isué Eribó Engomo. Siro Muto Baricondó Asarorí. Amanantión Ará. Etié
Cricaricá. Obijuraca Baquesongo. Obonekue Ecobibia. Obonekue Eribó. Siro Muto Aberefión.
Quico Urá Obonekue. Aprofá Mokuba Llanllaribó. Obijuraca Cancomo Endibó. Aprosemí
Obanqueté Mofé. Isué Eribó. Aprosemió Ecoy Isué Aguarantemio. Batamú Nitongó. Cuna Cuna
Fembe. Abasí Asocotemio Querefión Boco. Mifotanco Endibó. Quiñongo Baroco Tinde. Etié
Cricaricá. Inu Bosé.Inu Bosé Camá. Naubomia Sabianacá (2).Entreee (3).

Ekón Abasí. Obatilla Nandibá Mallé.Mallé Chiquiriongo. Enlluate Macantereré Baroko


Fambá.Obonekue Arabesuao. Enlluate Macatereré. Crúcoro Ñene Aberitán. Abasí
Siaramó.Batamú Ireme Enchú. Abasesongo Abaseñongo. Ocobio Ñene Abakuá.Obane Mañón
Metara.

Cuando DiceIreme EnchúEnkóboro Agita Los CencerrosY Terminado Esto Se Le Quitan Todas
Las Piezas Menos El Eribó.

Y Se Canta: ObonekueAracancubia Obonekue, Obonekue Eribó.

Terminado Esto Mosongo Lleva Su Bastón Para Iriongo Y Espera Allí Hasta Que Isué Lleve Al
Iniciado Al Fundamento.

Entonces Isué Sin Quitarle El Eribó De La Cabeza Para Llevarlo A La Cortina Dice:

Gelley Baribá Ribá Bencamá. Obón Iyamba. Obón Iyamba. Obonekue Eriero. Eririo Bongo Erié
(Efó).Obonekue Erife Ekue. Efori Mutí Mutí. Efori Musa Musa. Embara Condo. Unkocha. Bara
Tricocha. Bara Carabalió Ocambo. Umpón Seri Condó.Ata Un Moruá Llenirén.

Y Asistido De Isunekue Y Ekueñón Lo Lleva Caminando Arrodillado Con El Eribó En La Cabeza


Hasta La Cortina Del Fe Ekue. Todo El Okobio Se Arrodilla. Ha Llegado El Momento En La
Ceremonia De Recepción Del Nuevo Adepto. De Su Nacimiento. Y Para Usar La Curiosa
Expresión De Un Ñáñigo. (De Lo Divino De La Verdad). Y Allí Isué Para Meterlo Para Adentro
Dice:

Gelley Baribá Ribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. ObónIyamba. Bongó Basaroco. Ekue
Llambaó. Abasí Otete Ekueñón Embasicó. Eñemicó Achanganiquefamba. Obón Iyamba.
Obonekue Macotero. Sanga Baroco Famba. Obón Iyamba. Isunekue Quico Guana Moto.

58
Mosongo Arabesuao. Enkóboro. Iyamba. Illa Mosongo Embara Saekue. Iyamba Efiméremo
Crúcoro Itiá Abasí Aromiñán. Asancantión Amanantión Besuao Beromo. Engomo Sae. Engomo
Lluanza. Engomo Ekue. Abasekesongo. Abasequeñongo. Entreee (2).

Entre Umporomina. Abasí Eña Efión Nene. Obonekue Obane Mañón Metara.Iyamba
Obiañé.Eroco Emboco.Bongó Mofé. Amanisón Bencamá Quefé. Obón Iyamba Quefé. Ekueñón
Arafembé.

Mientras Se Canta: Cricaricá Acurí Fe Ekue.

96-Y Se Lo Lleva Para Adentro Caminando Arrodillado Con El Eribó En La Cabeza Y Ya Adentro
Lo Acerca Al Fundamento Poniéndolo De Bruces Sobre El Signo Ñon Sambaka Ya Butamé
Gandó.De Manera Que Su Cabeza Quede Entre Las Piernas Del Iyamba. Debajo De Ekue. Que
Este Sostiene Casi Rozándolo. Pero Cuidando Que No Se De Cuenta Todavía De La Proximidad
Del Secreto. El Ireme Enkóboro Penetra También En El Fe Ekue Para Dar Fé De Su Juramento
YSe Sitúa Junto A Iyamba. A Un Lado Del Obonekue Amanipagua Está Ekueñón Y Del Otro Lado
Está Isunekue. Como Tiene El Eribó En La Cabeza Isue Dice: (Antes Las Palabras Rituales)

Obón Iyamba Ekue Aromiñán. Obonekue Amanipagua. Unfentón Aracancubia. Ekue Afoko
Inua. Crúcoro Fembé. Obonekue Bongó.

Aún En Esta Etapa Final De Los Ritos. El Último Y A La Vez Momento Culminante De La
Ceremonia. El Isué Vuelve A Recordarle Que Puede Arrepentirse…

Le Revela Entonces La Santidad Del Lugar En que se halla. El misterio indecible dew la voz
divina.

Y sigue diciendo.

Gelley Baribá Ribá Barió Bacongó. Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Obón Iyamba. Obón Iyamba.
Efori Sisi. Esisi Boco. Aroco Sisi Iyamba. Saekue Ororó. Bongó Mofé. Tanze Bongo
Meta.Umpomponó. Ekue Sanga Muñón Uguanqueno. Amana Mana Erobé Efó. Caitiá
Obonekue. Obonekue Erobé. Cricaricá Urá Quico. Urá Engomo. Urá Casese. Manga Manga
Tereré. Bongó Basaroco. Ura Ñongotemio (Efó). Abasí Ekue Aromiñán. Obonekue Ibongó. Abasí
Ireme Bongó. Abasí Bomé.

Y Se Le Baja La Cabeza Hasta La Orilla Del Fundamento Mosongo Aguanta El Bastón Y Enkóboro
Le Pone El Gallo Encima O Sea En La Espalda Y Sigue Isué Diciendo:

Akua Brusón Obonekue Erube Apapá Eriero Entomiñón Sanga Abakuá Obonekue Sabianacá.

Le Revela Entonces La Santidad Del Lugar En Que Se Halla. El Misterio Indecible De La Voz
Divina. Y Le Pregunta Su Nombre. El Indíceme Responde Y Al Pronunciarlo El Iyamba Frica El

59
Tambor Sagrado Sobre Su Cabeza. La Voz Pavorosa De Ekue Le Responde. Lo Suena 2 Veces
Más… El Gran Espíritu Lo Acepta. Y Se Le Ordena Que Bese El Fundamento.

El Ireme Enkóboro Que Durante Eswte Rito Se Mantiene Junto Al Iyamba (En Este Momento
Se Llama Ireme Abasí) Agita Convulsivamente Los Cencerros Que Adornan Su Traje.

Y Se Canta Dentro De Iriongo:

Obonekue Erife Ekue .Obonekue 2Iboncó.

Entonces Isué Dice Levantando La Cabeza Del Nuevo Obonekue:

Ekue Brusón. Obonekue Embori Mapá Eriero.

Y Le Traduce La Frase Al Castellano. Porque Aún El Obonekue No Comprende El Idioma


Secreto. Ni Tiene Los Conocimientos Que Solo Otro Iniciado Podrá Transmitirle. (Chivo Que
Rompe Tambor Con Su Pellejo Paga). Si Traicionas Esta Religión Pagarás Con Tu Pellejo.

Y Las Plazas Cantan: Obonekue Sabianacá Itongó.

97-Y Se Saca Para Afuera, Pero Antes De Sacarlo Cuando Ya Está Parado Frente Al Fundamento,
Hay Quién Lo Hace Arrodillado Mosongo Le Dá El Bastón Y Dice:

Gelley Baribá Ribá Barió Bacongó. Obón Iyamba. Iyamba Llambumbe. Iyamba Anamoruá
Ñanguirirí Mosongo. Anaruquié Ñene Abakuá. Ekue Anamuramo. Mosongo Embiaga
Anamunguí. Iyamba Mosokoirén. Acamá Eribó. Efori Camá. Motán Ekue. Sese Eribó. Isué Eribó
Namberetó Enyuao. Sese Mogobión Enlluate Macatereré.Obonekue Unfaran Ekue. Obonekue
Acamusaé. Obonekue Ecobibia. Mokuba Llanllaribó. Obonekue (Efí) Curí Quiñongo. Abasí Lorí
Camá.Obane Mañón Metara. Mañongo Umpabio. Boco Endibó. Apotacho Endibó Mosongo.

Y Le Dice Al Obonekue Que Esto Que Dijo Quiere Decir Que El En Presencia De Las Piezas
Más Sagradas De La Religión Ha Jurado Ser Fiel Hasta La Muerte Y Después Dice:

Entiero Momiñón. Acanaguán Lleré. Mosongo Añongobé.

Y Le Dice Que Esto Que Acaba De Decir Es Que Si No Cumple Su Juramento La Maldición De
Ekue Le Caerá Encima Después Se Saca Para Afuera Y Moruá Canta:

Obonekue Erife Ekue. Obón Obiañé. Obonekue Ibongó Enyuao. Monina mosongo. Crúcoro
ribonekue. Manga Manga Tereré.

Y Se Lleva Hasta Cerca De La Puerta Y De Frente A La Pared Se Le Afloja La Venda Un Poco Pero
Se Le Ordena Que No Puede Mirar Para Atrás Por 2 Razones, Primero Porque Se Le Puede

60
Afectar La Vista Por Estar Tanto Rato Vendado Y Mirar Enseguida La Luz Ó Claridad Y Lo
Segundo Es Que No Puede Mirar Todavía Lo Que Se Le Está Haciendo A Los Demás.

Nota: Esto Se Le Repite A Todos.

98- Los Nuevos Obonekues Son Sacados De Nuevo En Proceción. Los Iremes Enkóboro Y
Eribangandó Van A La Cabeza De La Proceción.Eribangandó, Purificando El Sendero Y
Enkríkamo Conminando Y Guiando A Eribangandó Con Su Tambor. Enkóboro Es Dominado
Por El Sese Eribó Y Marcha Junto Al Isué Que Lleva El Sese En Sus Manos Y La Cabeza Del Gallo
Entre Los Dientes. A Su Derecha Va Mokongo Con Su Bastón Y A Su Izquierda Empegó Con Su
Tambor. Detrás De Ellos Van Mosongo, Abasongo E Isunekue Y A Ambos Lados Los Que Llevan
El Agua Bendita, La Teja Con El Incienso Y La Vela Encendida. Tras Estos La Música Y Los Demás
Que Integran La Procesión. De Regreso Isué Y Los Iremes Se Quedan En La Puerta Del Fambá.
Entran Las Demás Plazas Y Se Sitúan De Espaldas Al Fambá. El Último En Penetrar Al Santuario
Es Isué. Los Iremes Y La Música Permanecen Tocando Y Bailando Hasta El Atardecer.

Comida De Comunión
Terminación Del Plante
Ya Por La Tarde Se Escoge Un Lugar Apropiadao En El Patio (Isaroko). La Plazoleta O Terreno
Baldío Al Frente O Al Fondo De La Casa Santuario. (No Se Puede Olvidar Que Este Terreno,
Grande Ó Pequeño, Tetros De Los Misterios Abakuá, Es Ilusoriamente Un Monte Por El Que

61
Cruza Un Río). Y Se Barre Cuidadosamente (Por El Ireme Koifán) Para Que Se Pueda Trazar El
Ideograma De La Comida De Comunión De Los Moninas Ó Cofrades.

99-Mokongo Ordena A Encandemo Que La Prepare. Desde El Principio De La Fiesta Ya Está


Marcada Por Empegó La Mayor De Las Cazuelas. Y En Ella Echa Encandemo Un Poco De Todos
Los Derechos Ú Ofrendas, Anteriormente Enumeradas. Ha De Tener Cuidado De Tomar Solo
Pedacitos De Las Hierbas, Y Pizcas, Casi Nada, Solo Para Llenar El Requisito Que Impone La
Liturgia, De Tabaco, Yeso Y Cascarilla, Que Pueden Dar Mal Sabor A La Comida. Gran Cantidad
De Ñames Y Platanos. Los Gallos Del Sacrificio Se Desuellan Y Se Cocinan Con La Sangre Y Todos
Los “Derechos”.Ofrendas, Esmerándose En Que El Guiso Quede Lo Más Apetitoso Posible.
Cuándo Está Listo Mokongo Llama A Los Iniciados, Que Ya Ostentan En Su Cuerpo Las Marcas
Sagradas. Y Enkríkamo Le Dibuja Una Cruz En La Frente, En Las Manos Y En Los Pies.

Nota: Para Trazar Estas Cruces No Se Reza Ni Se Canta.

100- Nasakó Y 3 Auxiliares Llevan La Teja Con Carbones Encendidos, Aguardiente, Vini Seco Y
Agua Bendita. Empegó Lleva Los Yesos. Un Ireme, Eribangandó, El De Las Purificaciones, Los
Acompaña. Acude La Música Y Empegó Dice Presentando Los Yesos:

Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Crúcoro Abakuá Obón. Eribón.
Mañongo Bacoró. Asere Millán Otón. Asere Millán Abakuá. Erequitán Ebión Endallo. Ebión
Birama. Eniquiní Erebión. Chenebión Ebión Ecoy. Afansón Llugué. Antrogofocomocairén.
Asucuaracuantillén. Borina Ekue Umpabio Ibondá. Añongobiá Beromo Abasí Ensenillén. Bongó
Itia Ororó. Etié Momí. Empegó Mogobión. Amogoró Tindé. Itén Embara. Ibiococo Narobia.
Akambá Akambá Ñene (Efó). Unwaneme. Unwaneme Untokó Unketá. Amanankuá.
Encandemo Niobia. Fitún Barillén. Antrogofocomocairén. Caitiá Acamá Ñene Condó.
Añongobiá Beromo. Akamá Boco Mañene Efí Mañene Efó. Anasakó Anabetán. Beconsina
Endanabón. Kurikó Iriampo Anapijagua. Sina Llantán. Fitún Barillén. Isún Ñon Camá.

Dibuja Con El Yeso Amarillo El Trazo De La Comida. Lo Repasa Ligeramente Con El Blanco. Y
Esta Operación Se Acompaña Con Los Cantos, Pulverizaciones Y Sahumerios De Rigor.

101-Encandemo Coge La Cazuela De La Comida Y Se Dirige Para El Fe Ekue Para Presentársela


Al Fundamento Y Dice:

Gelley Basribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Bongó Manga Manga Tanze. Bongó Metá.
Gembián Baroco Embia Mocumbán. Aracasuaca Mokongo Llabutamé. Ekueñón Afanfaná Muñí.
Mosongo Asereré. Anasakó Iriongo. Iyamba Amanantucia Fembé. Isunekue Ataraúyo Condo.
Afotanco Nomí. Encandemo Aguaririampo. Botaba Condo. Botaba Uña Uña. Mañón Sanga
Condó. Ñangariqué. Acherecagua Boco (Efó). Butón Efí Que Endiagamé. Itá Fabariqué. Ero
Banduma Efó. Efí Quibia Crúcoro Ñene Bibí. Efiméremo Entubiacá. Ekue Erón Erumé.

102- Encandemo Trae La Cazuela Y Otro Obonekue Trae Otra Más Chiquita La Coloca Sobre El
Trazo, Sobre El Emblema De Mokongo. La Botella De Aguardiente Se Pone En El Ovalo De La
Derecha. El Vino Seco En El De La Izquierda. El Agua Bendita En El Centro Y La Teja En El
Símbolo De Sakán. Encandemo Frente Al Ideograma, Eleva La Cazuela De Lacomida Y Dice Esta
Oración Para Presentarla Y Ponerla En El Trazo:

62
Gelley Baribá Barió Bacongó. Obesuncaño Suabasí. Asere Millán Otón. Asere Millán Abakuá.
Erequitán Ebión Endallo Ebión Birama. Borina Ekue Umpabio Ibondá. Añongobiá Beromo.
Abasí Ensenillén. Bongó Itia Ororó. Asere Crúcoro Obón. Eribón. Mañene Obón. Mañongo
Bacoró. Llansí Llayó. Asere Caúyo Cambre. Etié Kisón. Etié Kiñón. Afansón Llugué Abarancono.
Afansón Afogará. Antrogofocomocairén. Asucuaracuantillén. Etié Momí. Efiméremo
Encandemo Amantuayé. Abasí Obón Caré. Asuco Embara Grícola Waririampo. Anapijagua.
Iriampo Soruna Nambegelley. Usagaré Nandió. Eribangandó Kende Enyuao. Asere Cagua
Abonifán Moreré. Carabalió Waririampo. Crúcoro Ñene Bibí. Untokó. Unquetá. Unwanene Efí.
Unwanene Efó. Esisi Caitiá Akambá Ñene Condó. Eroco Emboco. Beromo. BeromoIndia
Abakuá. Obón Korokó. Akuana Ñene. Isún Ñon Camá. Itiangré Amana Mana Yupangre. Ñaña
Obé. Otanco Museré. Ekue (Usagaré). Amanancuá Encandemo Niobia. Ateribá Caunco Bankó
Enchemillá. Mañón Usagaré. Caitiá Ata Mañene Condo. Isué Eribó Nansese. Sese Eribó Nandió.
Iyamba Lluatereré. Aguana Ñongo Sita Amoreré Waririampo. Isún Ñon Camá. Endiagamé Efí.

Coloca La Cazuela En El Centro Del Gran Círculo Y Todos Cantan:

Nasakó Nantiero Atereré Mosongo. Acua Llerendá Usagaré Nandió.Iriampo Asanganá. Iriampo
Endiagamé Efí.Embanbán Ekón Mamá Llangarique Endiagamé.

DespuésSe Canta:NasakóKunansa Eñón Canima. Kaitiá Akamá Ñene Condó.

Y Nasakó Cubre De Pólvora El Gandó.

El Ireme Echa Un Poco De Comida En La Cazuela Más Chica Que Se Destina A Los Muertos Y
Que El Pretende Comerse Más Tarde. Y La Vuelve A Colocar En El Trazo. 4 Veces Más Toma
Puñados De Comida Que Ván Destinados A Los 4 Puntos Cardinales. Por Último Se Apodera De
Un Muslo De Gallo Y Corre Al Fambá Para Entregárselo A Iyamba. Quién No Abandona A Ekue Y
Permanece En El Fambayín Con Isunekue, Ekueñón Y El Guardián Del Fambá, El Fambaroko.
Los Nuevos Obonekues Bailan Y Cantan Cogidos De Las Manos En Torno Al Trazo. Al Son De Los
Tambores Evitando Pisar La Pólvora. Mientras Esto Se Hace Nasakó Prende La Pólvora Y Un
Monina Coge La Cazuela Chica Y Sale Con Ella, Para Llevarla Al Embarcadero, DondeLa Reciben
Los Espíritus.(Porque El Primer Sacrificio Y La Primera Comida Homofágica De Comunión Se
Realizo A La Orilla Del Río, Y Allí Están Los Muertos, Los Antepasados).

Encandemo Le Sirve Primero A Nasakó. Que Prueba La Comida (Botuba) Ante Los Dignatarios
Para Demostrarles Que No Contiene Veneno. Y Después A Isué, Quién Confía El Sese A Su
Ayudante Embákara, El Custodio De Los Cueros, Mientras Come.

Nota: Los Comensales, Si Se Medita Un Poco. N ó Es El Gallo Lo Que Se Comen, Sino A Sikán.
Esta Comida Sienta Bién A Todos. Es Una Comida Sagrada Que Asienta Bién A Los Adeptos Y
Recién Iniciados.

Terminado Esto Encandemo Retira La Cazuela. El Plante Finaliza Cuándo Empieza A Oscurecer.
Con Una Última Proceción, Que Encabezan, Nasakó Eribangandó Y El Ureme Emboco Que
Blandía Una Caña. Ambos Conducidos Por Enkríkamo. En Esta Última Procesión, Apoteosis De
La Gran Fiesta Pueden Estar Hasta 7 Iremes. A Continuación Va Isué Portando El Eribó. Empegó
Y Ekueñón. Mokongo. Mosongo Y Abasongo Y Las Demás Plazas. Al Nal Los Tambores, Los

63
Obonekues Y El Público De Hombres Que Suele Agregarse Al Desfile. Ya De Vuelta, Todos
Penetran En El Fambá, Menos La Música

103-Empegó Sale Afuera Con Su Tambor Y Se Coloca Al Frente De La Música Y Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Otán Yeré. UmónYeré. Kiramawá. Akukuró
Mambé. Yambumbe Ekue Bara Kambá. Añongo Erime Asere Membán Abakuá. Biankomeco.
Biankomó. Obiapá. Cusilleremá. Ekón Cribia. Ekón Etambre. Ekue Awaracacique Bonkó
Enchemillá. Monina Bembe Taibá. Butón Llansí Llayó. Ibióno Munangallé.

Se Callan Todos Los Tambores Y Entran Dentro Del Fambá.

104- Allí Están Todos Los Dignatarios Formados Con Sus Cetros Y Empegó De Cara A La Cortina
Del Fe Ekue Dice:

Gelley Baribá Bencamá. Obesuncaño Suabasí. Entreporomina Abasí Tete Yeripondó.


Eriobansene Entumitiá Arankawa Eribó.

Todos Se Arrodillan. Empegó Da Los 3 Golpes Solemnes A Su Tambor Y Sigue:

Ekueñón Afanfaná Muñí. Aracancubia Muñón. Tero Macotero. Abasí Iyá Beromo. Eboemio.
Abasí Bomé. Obón Iyamba. Bongó Basaroco India Nikué. Itiá Erongo Meta. Anamerimbe
Fembé. Umbea Sucurunabia. Iyamba Ñongotié. Ekue Llambao. Isún Fembé. Guasaringuí Moto.
Guasaringuí May. Meta. Itiá Erongo Meta. Chequereque Longorisemó. Obón Iyamba. Amandió
Amandiorubé. Asocomeno Asocomiro Nunkue. Amanantión Ará. Afansón Une Abarancono.
Afansón Une Iyá Fogorá. Endemesongo. Ekue Rumí Rumí. Nangandó Ekue Becó Becó. Natán
Erume. Una Amboto (Usagaré). Erume Boco. Erume Llín. Ubia Unfentón. Guasangandó Econa
Musagará. Amerutón Asocacá. Otán Unllereiro Otán Yeré. Umón Yeré. Irekawa Iro Kiramawá.
Crúcoro Namberé. Namberé (Efó). Yambumbe (Efó). Ekue Ocambo. Barakanawán Nakamba.
Awaracaique Bongó. Úkano Mambré. Úkano Mambró. Ekue Iro Isún Munangallé.

Al Terminar Esta Operación Se Procede A Botar La Mokuba Al Río Como Derecho Al


Embarcadero. Al Terminar La Fiesta. Esto Lo Hace Ekueñón Alrededor De La Ceiba Si La Casa No
Posese Río Y Se Dice Esta Oración:

Ekueñón Arafembé. Natún Quifé. Baraca Ibiana. Embara Musese. Mokuba Cullé. Mokuba
Feafé. Amana Sene Ocalle. Efó Condó Endibó. (Usagaré)Munanga Gelleyó.

Dicho Esto Se Dejan Reposar Los Atributos Y El Ireme Koifán Se Encargará De Recoger El
Terreno, El Templo Y Dejar Limpio Y Organizado Todo.

64
Con Esto Se Finaliza El Plante. Con Esto Espero Que No Se Tenga Que Acudir A Personas Que
Con Fines De Lucro Aceptan Dirigir Las Ceremonias De Nosotros. Aquí Está Todo Lo Que Debe
Hacerse En Una Fiesta. Si Se Me Queda Algo Es Insignificante Y No Se Echaría A Ver Ni
Demeritaría A Nuestra Sagrada Familia.

Este Libro Es De Uso Exclusivo DeCamaroroEfo

65
66

También podría gustarte