Está en la página 1de 201

Claudia Isabel Céspedes de Zárate

Ramón Bruno Fogel Pedroso


Nélida Soria Rey
Sintya Carolina Valdez Ayala
Autores:
Claudia Isabel Céspedes de Zárate Nélida Soria Rey
Ramón Bruno Fogel Pedroso Sintya Carolina Valdez Ayala

Consejo Científico del CERI:


Ramón Fogel (CERI) Luis Galeano (CPES)
Andrew Nickson (Birmingham University) Aníbal Orué (CERI)
Kregg Heterington (Concordia University) Miguel Carter (American University)
Marcelo Lachi (Germinal) Claudia Talavera (Universidad de Barcelona)

Editores:
Claudia Isabel Céspedes de Zárate
Nélida Soria Rey
Sintya Carolina Valdez Ayala

Traducción al Guaraní: Revisor en Guaraní:


Sintya Valdez Eladio Arévalos Espínola

Diagramación:
Lina Angélica Gaitán Sarmiento
ISBN 978-99967-840-0-2

200.
7

200
Infección

Cáncer
oñe´infectáramo

karácha

tuichaiterei huguýramo

operasión-rire
Cecropia pachystachya Trécul
Familia Cecropiaceae

pyti´achiã
upéva

22
Jatropha ribifolia (Pohl.) Baill.
Familia Euphorbiaceae

Herpes zoster

23
24
Citrus aurantium L.
Familia Rutaceae

pyti´achiã

25
Indigenakuéra

upéva

oñesenakuévo

pyti´achiãme
26
Psidium guajava L.
Familia Myrtaceae

karácha

27
28
Solanum americanum Mill.
Familia Solanaceae

Herpes zoster

29
30
Rollinia emarginata Schtdl.
Familia Annonaceae
32
Aldama linearifolia (Chodat) E.E.Schill. & Panero
Familia Asteraceae

33
34
Stryphnodendron adstringens (Mart.) Coville.
Familia Fabaceae

cáncer

35
36
Costus arabicus L.
Familia Zingiberaceae

37
Dolichandra sp.

38
Cimbopogon citratus (DC.) Staph.
Familia Poaceae

39
40
Eucaliptus camaldulensis Dehnh.
Familia Myrtaceae

41
42
Campomanesia xanthocarpa O. Berg. var. xanthocarpa
Familia Myrtaceae

43
44
Campomanesia pubescens (DC.) O. Berg.
Familia Myrtaceae

45
Punica granatum

46
Porophyllum ruderale (Jacq.) Cass.
Familia Asteraceae

47
48
Solanum granulosum-leprosum Dunal.
Familia Solanaceae

49
50
Inga affinis DC.
Familia Fabaceae

Herpes zoster
52
Serjania elegans Cambess.
Familia Sapindaceae

53
54
Maclura tinctoria (L.) D. Don ex Steud.
Familia Moraceae

55
56
Jatropha isabelliae Müll. Arg.
Familia Euphorbiaceae
Maytenus Ilicifolia
Psidium cinereum

58
Smilax brasiliensis Griseb.
Familia Smilacaceae
60
Duguetia furfuracea (A.St.-Hil.) Benth. & Hook. f.
Familia Annonaceae

61
62
Ilex paraguariensis A. St.-Hil. var. paraguariensis
Familia Aquifoliaceae
64
Stevia rebaudiana (Bertoni) Bertoni
Familia Asteraceae

65
66
Boerhavia diffusa L. var. diffusa
Familia Nyctaginaceae
68
Ocimum balansae Briq.
Familia Labiada
70
Maitenus spp.
Familia Celastraceae

71
72
Maytenus ilicifolia Mart. ex Reissek.
Familia Celastraceae

Herpes zoster
cáncer
74
Maitenus spp.
Familia Celastraceae

cáncer
operasión

75
76
Salacia pittierania A.C. Sm.
Familia Celastraceae

Cáncer operasión

77
78
Bidens pilosa L., var. pilosa
Familia Asteraceae

79
Menta piperita

80
Bromelia balansae Mez.
Familia Bromeliaceae

81
82
Trichilia elegans A. Juss.
Familia Meliaceae

83
84
Psidium cinereum Mart. var. paraguariae Legr.
Familia Myrtaceae

85
Inga affinis
Protium heptaphyllum

86
Luehea divaricata Mart.
Familia Tiliaceae

87
88
Allophyllus edulis (A. St.-Hil., A. Juss. & Cambess.) Hieron. ex Niederl.
Familia Sapindaceae
90
Capsicum annuum L. var. frutescens.
Familia Solanaceae
92
Zanthozylum hyemale A.St.-Hil
Familia Rutaceae
94
Trema micrantha (L.) Blume
Familia Ulmaceae

95
96
Anadenanthera colubrina (Vell.) Brenan. var colubrina
Familia Fabaceae

97
98
Sapium haematospermun Müll. Arg.
Familia Euphorbiaceae

99
100
Sebastiana serrata (Baill. ex Müll. Arg.) Müll. Arg.
Familia Euphorbiaceae

101
102
Ocotea lancifolia Mez
Familia Lauraceae

103
104
Chaptalia nutans (L.) Pol.
Familia Asteraceae

105
Citrus aurantium

106
Cordia ecalyculata Vell.
Familia Boraginaceae

107
108
Sida cordifolia L.
Familia Malvaceae

109
110
Waltheria albicans Turcz.
Familia Malvaceae

111
Psidium guajava

112
Carica papaya L.
Familia Caricaceae

113
114
Achyrocline satureoides (Lam.) DC.
Familia Asteraceae

115
116
Dichondra microcalyx (Hallier f.) Fabris
Familia Convolvulaceae

117
118
Dolichandra unguis-cati L.G. Lohmann.
Familia Bignoniaceae

119
120
Dolichandra uncata (Andrews) L.G. Lohmann
Familia Bignoniaceae

121
122
Acrocomia aculeata (Jacq.) Lodd. ex Mart.
Familia Arecaceae

123
Imperata brasiliensis

124
Anagallis spp.
Familia Primulaceae

125
126
Croton serratifolius Baill.
Familia Euphorbiaceae

cáncer

127
128
Achillea millefolium L.
Familia Astereceae

129
130
Doryopteris raddiana (C. Presl) Fée.
Familia Pteridaceae

131
132
Heteropterys tomentosa A. Juss.
Familia Malpighiaceae

133
134
Genipa americana L.
Familia Rubiaceae

135
136
Sorocea bonplandii (Baill) WC. Burger.
Familia Moraceae

137
138
Solanum sisymbriifolium Lam.
Familia Solanaceae

139
140
Tabebuia aurea (Silva Manso) Benth. & Hook. f. ex S. Moore
Familia Bignoniaceae

141
142
Piper regnellii (Miq.) C. DC.
Familia Piperaceae

143
144
Gomphrena celosioides Mart. var. celosioides
Familia Amaranthaceae

145
146
Crhysophyllum gonocarpum (Mart. & Eichler) Engl.
Familia Sapotaceae

147
148
Lippia lupulina Cham.
Familia Verbenaceae

149
150
Urera baccifera (L.) Gaudich.
Familia Urticaceae

151
152
Jatropha albomaculata Pax
Familia Euphorbiaceae

153
Tabernaemontana catharinensis

154
Ceiba chodatii (Hassl.) Ravenna
Familia Bombacaceae

155
156
Cróton urucurana Baill
Familia Euphorbiaceae

157
158
Commelina erecta L. var. erecta
Familia Commelinaceae

159
160
Tabernaemontana catharinensis A. DC.
Familia Apocynaceae

Herpes zoster

161
162
Handroanthus heptaphyllus (Vell.) Mattos
Familia Bignoniaceae

163
164
Acanthospermum australe (Loefl.) Kuntze
Familia Asteraceae

165
Psidium guajava

166
Talinum paniculatum (Jacq.) Gaertn.
Familia Portulacaceae

167
168
Dorstenia brasiliensis Lam.
Familia Moraceae

169
170
Zanthoxylum chiloperone Mart. ex Engl.
Familia Rutaceae

171
172
Acanthospermum hispidum DC.
Familia Asteraceae
174
Bixa Orellana L.
Familia Bixaceae

Herpes zoster

175
Herpes

176
Astronium urundeuva (Allemão) Engl. var. candollei (Engl.) Hassl. ex
Mattick
Familia Anacardiaceae

177
178
Protium heptaphyllum (Aubl.) Marchand.
Familia Burseraceae

179
180
Adenocalymma marginatum (Cham.) DC.
Familia Bignoniaceae
182
Aristolochia triangularis Cham.
Familia Aristolochiaceae

183
184
Lonchocarpus leucanthus Burkart
Familia Fabaceae

185
Cimbopogon citratus

186
Lonchocarpus campestris Mart. ex Benth.
Familia Fabaceae

187
188
Peltophorum dubium (Spreng.) Taub.
Familia Fabaceae

189
190
Pilocarpus pennatifolius Lem.
Familia Rutaceae

191
192
193
San Lorenzo, Paraguay.

194
Acanthospermum australe 165 Dolichandra uncata 121
Acanthospermum hispidum 173 Dolichandra unguis-cati 119
Achillea millefolium 129 Dorstenia brasiliensis 12,169
Achyrocline satureoides 115 Doryopteris raddiana 13,131
Acrocomia aculeata 123 Duguetia furfuraceae 61
Adenocalymma marginatum 181 Eucaliptus camaldulensis 41
Aldama linearifolia 33 Genipa americana 135
Allophyllus edulis 89 Gomphrena celosioides
Anadenanthera colubrina 97 var. celosioides 145
Anagallis spp. 13, 125 Handroanthus heptaphyllus 163
Aristolochia triangularis 183 Heteropterys tomentosa 133
Astronium urundeuva 177 Ilex paraguariensis
Bidens pilosa var. pilosa 79 var. paraguariensis 63
Bixa orellana 175 Imperata brasiliensis 124
Boerhavia diffusa var. diffusa 67 Inga affinis 51, 86
Bromelia balansae 81 Jatropha albomaculata 153
Campomanesia pubescens 45 Jatropha isabellii 57
Campomanesia xanthocarpa Jatropha ribifolia 13, 23, 55
var. xanthocarpa 43 Lippia lupulina 13
Capsicum annuum var. Lonchocarpus campestris 187
frutescens 91 Lonchocarpus leucanthus 185
Carica papaya 113 Luehea divaricata 87
Cecropia pachystachya 21 Maclura tinctoria 55
Ceiba chodatii 155 Maytenus ilicifolia 58, 73
Chaptalia nutans 105 Maytenus spp. 13, 71, 75
Cimbopogon citratus 39, 186 Menta x piperita 80
Citrus aurantium 24, 106 Ocimum balansae 69
Commelina erecta var. erecta 159 Ocotea lancifolia 103
Cordia ecalyculata 107 Peltophorum dubium 189
Costus arabicus 37 Pilocarpus pennatifolius 191
Crhysophyllum gonocarpum 147 Piper regnelli 143
Croton serratifolius 127 Porophyllum ruderale 47
Croton urucurana 157 Protium heptaphyllum 86
Dichondra microcalyx 117 Psidium cinereum

195
var. paraguariae 58, 85
Psidium guajava 27, 112, 166
Punica granatum 46
Rollinia emarginata 31
Salacia pittierania 77
Sapium haematospermun 99
Sebastiana serrata 13, 101
Serjania elegans 13, 53
Sida cordifolia 109
Smilax brasiliensis 59
Solanum americanum 29
Solanum granulosum-
leprosum 28, 49
Solanum sisymbriifolium 139
Sorocea bonplandii 137
Stevia rebaudiana 65
Stryphnodendron
adstringens 35
Tabebuia aurea 141
Tabernaemontana
catharinensis 154, 161
Talinum paniculatum 167
Trema micrantha 95
Trichilia elegans 83
Urera baccifera 151
Waltheria albicans 13, 111
Zanthoxylum chiloperone 171
Zanthozylum hyemale 93

196
Achiote 175 Ka’i ka’a 69
Amba'y 20 Kangorosa guasu 71
Amba'y pytã 13, 23 Kangorosa ka’aguy 58, 71
Apepu 25, 106 Kangorosa rapo sa'yju 13, 75, 77
Arachichu 29 Kapi’una 79
Arasa 27 Karaguata 81
Aratiku hi’a atava 61 Katigua miri 83
Aratiku’i 31 Katuava 58, 85
Arnica del campo 33 Katuava guasu 85
Barbatimo 35 Kauetĩ 87
Birte 127 Kokũ 89
Bitter del campo 127 Kumbari 91
Caña brava 37 Kuraturã 93
Cedrón kapi’i 39, 186 Kurundi’i 95
Eucalipto 41 Kurundi’y 95
Granada 46 Kurupa’y kuru 97
Guavira pytã 43 Kurupika’y 99
Guavirami 45 Kurupika’y mi 101
Helecho peruano 129 Lapacho morado 163
Hogue morotĩva 47 Laurel ne 103
Hu’i moneha 49 Lengua de buey 105
Inga Arroyo 51 Lorenzo pohã 107
Inga guasu 51 Malva blanca 13, 109, 111
Inga karape ñu 13, 53 Mamón macho poty 113
Inga’i ñu 53 Mandypa 135
Jagua rata 55 Marcela 115
Jagua rova 57 Mbarakaja nambi 117
Jaguarundi 143 Mbarakaja pyapẽ 38, 119, 121
Jate’i raitekue 61 Mbokaja ra’y rapo 123
Juapekã 87 Memeho 125
Ka’a 63 Memejo 125
Ka’a he’ẽ 65 Memeyo 125
Ka’a ovetĩ 87 Menta´i 80
Ka’arurupe 67 Mirte 127
Ka’avusu 187 Mitã kuña rague 129
197
Mitãpokãja 13, 131 Yvyra ita 185
Nudo cachorro 133 Yvyra itaguasu 187
Ñandypa 135 Yvyra pytã 189
Ñandypa’i 137 Yvyra tái 91
Ñuatĩ pytã 139
Ñudo cachorro 133
Paratodo 141
Pariparova 143
Perdudilla blanca 145
Pimienta ka’aguy 91
Pohã he’yva 147
Py’a hasy pohã 13, 143
Pyno guasu ka’aguy 151
Pyno guasu ñu 153
Samu’u 155
Sangrado 157
Sangrao 157
Sangre de drago 157
Santa lucía hovy 159
Sapirangy 154, 161
Tajy 163
Tapekue 165
Tapiti juky 167
Tarope 169
Tembetary hũ 171
Tororatĩ 173
Uruhu 175
Uruku 175
Urunde’y 177
Yerba mate 63
Yryvu canilla 47
Yryvu retyma 47
Ysy 179
Ysypo hũ 181
Ysypo mil hombre 183
198
199
Ilex paraguariensis

200

También podría gustarte