Está en la página 1de 13

COSAS DE LA CASA

Wamink’a:
OLIVER ROSMAN
Wasipi kaqkunamanta yachasunchis
Aprenderemos de las cosas de la casa
Wasi = Casa
Wasi t’oqo = Ventana
Wasiqata = Techo
Punku = Puerta
Perqa = Pared
Ichhu = Paja
Sach’a = Arbusto
T’ika/wayta = Flor
Millk’a (K’aspi) = Palo
Q’osñi lloqsina = Chimenea
Cocina = Wayk’una p’itita
Cocina = Wayk’una P’itita
Phukuna = Soplador
Manka = Olla Q’awa = Bosta
Kirpana = Tapa Uchha = Bosta de caballo
Wislla = Cucharon
Uña Wislla = Cuchara Nina hap’ichina = Fosforo
Q’oncha = Fogón Nina = Fuego
Llant’a = Leña P’uku = Plato
Uspha = Ceniza
K’illinsa = Carbón Qero = Vaso ceremonial
Sansa = Braza P’uyñu = Jarra
Q’osñi = Humo
Qhechincha = Hollín Kuchuna = Cuchillo
Suysuna = Cernidor Maran = Batan
Isanka = Canasta Tunawi = Es piedra
Mikhuykuna = Alimentos
Theqtina = Sarten K’analla = Tostador
Primus = Primus Mushka = Mortero
Winku = Lavador pequeño
Puruña = Lavadora Pichana = Escoba
Vicharra = Fógon de arsilla Q’opa oqarina = Recogedor
Ch’eqta = Leña rajada Qollota = Piedra para chancar
Hanp’ara = Mesa
Tiyana = Silla - banca Comedor = Mikhuna p’itita
K’anchana = Foco
Mechero =
P’uku = plato
Tasa = Tasa
Uña wislla = cuchara
Añawi = Fruta
P’uyñu = Jarra
Chinchi = Tenedor
Iriri = Vaso
Tatichiy = Apagar la luz
Dormitorio = Puñuna P’itita
Qata = Frazada
Puñuna = Cama
Kawitu = Catre
Sawna = Almohada
Llanp’u = Cobertor
Llanp’una = Sabana
P’acha = Ropa
Lirpu/rirpu = Espejo
P’acha waqaychana = Ropero
Huch’uy hanp’ara = Repisa
Apa = Colchón
Waka qara
Uwiha qara
Puñuna p’acha = Pijama
Mechero = Lamparín
Llank’ana p’atara p’itita = Escritorio de tarea

P’anqa / Patara = Libro


Qelqana patara = Cuaderno
Qelqana = Lapicero / Lápiz
Thupana = Tarjador
Rap’i = Hoja / Papel
Hanp’ara = Mesa
Tiyana = Silla / banca / sillón
Qhetuna = Borrador
K’utuchina = Tijera
K’askachina = Goma
Qelqana waqaychana = Cartuchera
Oficina = P’itita
Lavadora = P’acha t’aqsana
Baño = Hisp’ana p’itita Y otros = Hoqkunapuwan
Patio = Kancha - panpa
Hotel = Puñuna wasi (hospedaje/)
Sala = Samana p’itita
Mercado = Qhatuna wasi
Tienda = Qhatuna p’itita
Jardín = Huch’uy yachay wasi
Escuela/Colegio =Yachay wasi
Aula/salón = yachana p’itita
Universidad = Suntur wasi
Posta/Hospital = Hanpina wasi
Cárcel = Ch’achana wasi
Garaje = Carro waqaychana p’itita
Hamaca = Hamaka
Almacén = Truji/a – Marka – Taqena p’itita
HUNT’A RIMAYKUNA
Wisllata apamauy Trae el cucharon
Huch’uy hanp’ara wasiypi kan Un pequeño escrito hay en mi casa
Chay sumaq waytata apamuy muskhinapaq Trae esa flor para oler
Hatun yana punku kashan Una puerta negra grande hay
P’achakunata apamuy t’aqsanapaq Trae las ropas para lavar
mana wasiypi pichana kanchu No hay escoba en mi casa
Noqa wasi ichhupi tiyani Yo vivo en casa de paja
Erqekuna kanchapi pukllanku Los niños juegan en el patio
Hamut’ashani kay p’anqa ñawinchayta Estoy pensando leer este libro
Noqa munay puñunata munani Yo quiero una cama bonita
Wasiypi panayki waq'aykun En mi casa tu hermana lloro
noqa wasit'oqonta qawamushayki Yo te estoy mirando por la ventana de la casa
noqa mikhuna pititapi wayk’ukushani Yo me estoy cocinando en la cocina
Kunan wata manan yachay wasiman risunchu Este año no iremos a la escuela
mankakunata, p'ukukunata maqllisunchis Las ollas y los platos lavemos
HUNT’A RIMAYKUNA

Mañana lavaré la ropa


pakarin p’achata t’aqsasaq El compra comidas
pay mikhuykunata rantin Nosotros estamos en el asiento
Noqanchis tiyanapi kashanchis En la casa no hay puerta
Manan wasipi punku kanchu Tu cantabas en la casa
qan wasipi takiranki El gato come pescado
Challwata mishi mikhun Yo estoy construyendo
Nosotros escribimos historias
noqa wasichashani
Noqanchispa historiata qelqanchis?

T’aqsay = Lavar ropa / cabello


Maqlliy/maqchiy / = Lavar manos, olla, etc
Moqch’iy = Lavar la boca
RIMASUNCHIS
1. Imaynallan kashanki Panay
2. Allillanmi kashani turay
3. Panachay, ¿maypitaq wasiykirí?
4. Wasiyqa Haqay kinraypin
5. Hakuchu purimushana
6. Hakuyá turachay, chaypiña imaymanakuna kasqanta reqsichisayki
7. Kusapuni, hakuyá
…….
7. Ñak’ayta chayaramunchis, nishu karupimá tiyasqanki
8. Manan, sispallamá kashan
9. Yanqa ninki. Ichaqa kaypi munay q’onchachayki kasqa
10. Arí, chayllapin wayk’ukuni.
11. Imallatapas wayk’urukusunyá
12. Riki, llant’atayá apamuy nina hap’ichinaypaq
13. Maypitaq llant’a kashan
14. Chay sach’a ukhumanta orqomuy
15. Risaq llant’a apamuq
16. Phaway osqhaylla!!
RIMASUNCHIS HABLEMOS
1. Imaynallan kashanki Panay 1. ¿Cómo estas hermana?
2. Allillanmi kashani turay 2. Estoy muy bien hermano
3. Panachay, ¿maypitaq wasiykirí? 3. Hermanita, ¿Y donde es tu casa?
4. Wasiyqa Haqay kinraypin 4. Mi casa, esta al otro lado
5. Hakuchu purimushana 5. Vamos yendo a caminar
6. Hakuyá turachay, chaypiña imaymanakuna kasqanta reqsichisayki 6. Vamos pues hermanito, ahí ya te hago conocer de todo lo que hay
7. Kusapuni, hakuyá 7. Excelente, ¡vamos!!
……. …………
7. Ñak’ayta chayaramunchis, nishu karupimá tiyasqanki 7. Apenas hemos llegado, habías vivido muy lejos
8. Manan, sispallamá kashan 8. No!!, esta cerca nomas
9. Yanqa ninki. Ichaqa kaypi munay q’onchachayki kasqa 9. Por gusto dices. Aunque aquí habías tenido un bonito fogoncito
10. Arí, chayllapin wayk’ukuni. 10. Si, ahí nomas me cocino
11.Imallatapas wayk’urukusunyá 11. Hay que cocinarnos algo pues
12. Riki, llant’atayá apamuy nina hap’ichinaypaq 12. Claro, trae leña para que prenda el fogón
13. Maypitaq llant’a kashan 13. ¿Y donde hay leña?
14. Chay sach’a ukhumanta orqomuy 14. Saca de ahí, dentro de los arbustos
15. Risaq llant’a apamuq 15. Iré a traer leña
16. Phaway osqhaylla!! 16. Anda corre rápido
PREGUNTAS = TAPUKUYKUNA

RESPUESTAS = KUTICHIYKUNA

- Sullpayki
- Añay
- Urpiy Sonqoy

Copyright 2021 – Oliver Rosman

También podría gustarte