Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
ამოცანათა კრებული უმაღლეს ალგებრაში PDF
ამოცანათა კრებული უმაღლეს ალგებრაში PDF
Tbilisi
2017
krebuli gankuTvnilia zust da sabunebismetyvelo
mecnierebaTa fakultetis, maTematikis, fizikisa da
informatikis specialobis studentebisaTvis
2
Sinaarsi
Tavi 1. kombinatorika
$ 4.1. gadanacvleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
$ 4.2. Casma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Tavi 5 determinanti
3
$ 5.3. determinantis gamoTvla misi samkuTxa saxeze miyvanis xerxiT 59
4
$ 9.2. veqtorTa wrfivad damokidebuleba, veqtoruli sivrcis
ganzomileba da bazisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
pasuxebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
5
Tavi 1. kombinatorika
6
cxadia, rom: 1. C n0 1 , 2. C n1 n , 3. C nm C nn m .
1. A {m, n, p, q} ; 2. A {1, 2, p, q, a} .
8 !6 ! (n 2)! 1 1 1 1
1. ; 2. ; 3. ; 4. .
12! (n 4)! n! (n 4)! (k 2)! k!
8
$ 1.2. niutonis binomi, binomialuri koeficientis
gamosaTvleli formula
C nk C km C nm C nkmm .
12
1.2.2. ipoveT x x 2 binomuri daSlis im wevris nomeri,
romelic ar Seicavs x -s.
1. asociaciuroba: a b c a b c , a, b, c G ;
11
aranulovan, komutaciur, erTeulian rgols, romlis
yoveli aranulovani elementi Sebrunebadia ewodeba
veli.
13
a, b a ' , b ' a a ' , b b ' operaciebis
mimarT, aris
rgoli. ipoveT misi yvela nulis gamyofi.
g) M x 6 1; x 4 1 , Rx -rgolSi;
e) M x 4 4x 2 7 x 2; x 3 3x 2 4 , Qx da Rx -
rgolebSi.
14
2.1.11. aCveneT, rom M aracarieli simravlis yvela
qvesimravleTa X simravle, masze ganmartebuli
Semdegi operaciebiT: A B A \ B B \ A da
A B A B , A, B X , warmoadgens erTeulian
rgols pirobiT: T 2 T .
a) x 2 3x 7 0 ; b) x 2 2 x 3 0 ;
g) x 2 5x 1 0 ; d) x 2 3x 5 0 .
z1 z2 ( a1 a2 - b1 b2 ) ( a1 b2 a2 b1 ) i ;
3.1.1. gamoTvaleT:
1. ( 2 i ) ( 5 - i ) (3 2i) (7 5i);
(3 i )(4 3i )
3. (5 2i)(3 4i) (2 3i)(6 5i); 4. ;
2i
8.
(3 2i )(1 7i )
; 9. 3 i 2 2 i 2 ; 10.
2 2i 5 ;
5 2i 2 2i 7
5
1 3
11. i ; 12. 3 2i 4 2 3i 4 .
4 4
3.1.2. gamoTvaleT:
1 1 2 3i 13 4i
4. i 0,5 0,7i ; 5. ; 6. ;
2 3 2 3i 17 9i
18
3.1.3. amoxseniT gantolebebi namdvili x da y
mniSvnelobebisaTvis:
1. 3x y 2 x 3 y i 4 i;
2. 2 x 7 y 3x 4 y i 11 2i;
3. 3x 7i 6 y 3xi 2 3i;
4. 4x 3 yi 3x yi 2 4i;
5. 2 3i x 3 2i y 1 7 i;
3 4
3.1.4. gamoTvaleT:
i 88 ; i 57 ; i 68 ; i 2n , n ; i n , n ;
i5 i15 i 25 i35 i 45 ; i i 2 i 3 i n , n 4;
i 2i 4i 6 i 60 .
3 i2 3 3i 3 2i 3i
1. ; 2. ; 3. ; 4. .
i2 i2 3 1 i 2 3i 2 5i
19
3.1.7. amoxseniT gantolebebi:
1. z 2 i; 2. z 2 2 3i; 3. z 2 7 4i;
4. z 2 3 2i z i 2 0; 5. z 2 4z 10i 7.
1 3
3.1.8. vTqvaT, z i ; gamoTvaleT:
2 2
a 2 b2 x 2 y 2 . n
3.1.11. daamtkiceT:
20
z z
3. z1 z2 z1 z2 ; z1 z2 z1 z2 ; 1 1 , z2 0 .
z2 z2
yovel z a, b
kompleqsur ricxvs
Seesabameba 𝑥𝑂𝑦
sakoordinato sibrtyis
erTaderTi wertili
koordinatebiT ( a , b )
da piriqiT_ am
sibrtyis yovel
wertils Seesabameba
erTaderTi kompleqsuri ricxvi (am wertilis
21
koordinatebisagan Sedgenili dalagebuli wyvili). ase
agebul sakoordinato sibrtyes kompleqsuri sibrtye
ewodeba. 𝑂𝑥 RerZs - namdvili RerZi , xolo 𝑂𝑦 -
s_warmosaxviT RerZi ewodeba.
22
b
arctg ,a 0
a
b
arg z arctg , a 0, b 0
a
b
arctg a , a 0, b 0
3.2.2. gamoTvaleT:
1. 1 i 1000 ;
2. 1 i 3
150
; 3.
3 i ;
30
48 12
3 1
4. 1
2
i ;
2
5. 2 2 i ; 12 1 i 3
6.
1 i
;
30
3i
7. ;
8. cos 20 i sin 20 cos70 i sin 70 ;
1 i
10. cos 3 i sin 3 cos 2 i sin 2 cos 7 i sin 7 ;
4 4 3 3 12 12
11. 1 cos i sin , n ; n
2 2
12. 1 n , n , sadac cos i sin ;
3 3
3.2.3. gamoTvaleT:
1. cos130 i sin130 ; 3 i
2. ;
cos 40 i sin 40 1 i
1. 1 i 3 1 i cos i sin ;
2.
cos i sin
; 3.
1 i 3 cos i sin .
cos i sin 21 i cos i sin
4 4
2. n n
3 i n 2 n cos i sin ;
6 6
1 itg
3.
n
1 itgn
; 4.
1 i 3 3n
2.
1 itg 1 itgn 1 i 4n
3.2.8. gamosaxeT sin x -iT da cos x -iT:
1. cos3 x
1
3 cos x cos3x ; 2. sin3 x 1 3sin x sin 3x ;
4 4
3. sin 4 x cos 4 x 4 cos 2 x 3;
1
8
4. cos5 x cos5 x 5 cos3x 10 cos x .
1
16
1. 3 1; 2. 4 4 ; 3. 6
i;
5. 3 1 i ; 6. 3 1 i ;
6 3
4. 64;
1 i
7. 8 8 2 1 i ; 8. 3 4i ; 9. 3 ;
3i
10. 4
1 i
1 i 3
;
11. 10 512 1 i 3 ; 12. 3 2 2i ;
27 54i 8 24i
13. 3 ; 14. 3 ; 15. 6 1.
2i 3i
26
3.2.14. SeadgineT namdvilkoeficientebiani kvadratuli
gantoleba Tu cnobilia, rom misi erT-erTi
fesvis mniSvnelobaa:
3i 1 i 1 i 3
1. 1 3i 5 7i ; 2. ; 3. ; 4. .
2i 1 i 1 i
1. 1 i; 2. 2 i; 3. 4 5i; 4. 7 5 i;
5. 5 0 i; 6. 0 i 9; 7. 5i; 8. 8i;
2 2
9. 1 i 3; 10. i;
2 2
27
RerZze, amasTan am samkuTxedze Semoxazuli
wrewiris radiusia r ;
1. z 1; 2. r 2, ; 3. r 4; 4. r 7;
4
5. r 8; 6. 4 r 7; 7. ; 8. ;
6 4 2
3
9. 0 ; 10. Re z 0; 11. Im z 4;
2
12. 1 Re z 2; 13. Re z Im z 2;
1 1
14. z 1 z 1 3; 15. Re ;
z 2
28
16. z i z i 4; 17. z 2 3i 2;
18. 1 z 2 i 4; 19. z 1 z 1.
1
3.2.20. ra traeqtoria aRiwerebawertilis mier, roca
z
z gaivlis wrewirs centriT a bi wertilSi da
radiusiT r ?
3.2.22. daamtkiceT z1 z2 z1 z2
2 2
2 2
2 z1 z2 . igiveoba
da gaarkvieT misi geometriuli Sinaarsi.
1. 2a b i a 2b 3;
2. a 2 4 i b 4 20.
29
paralelogramis meoTxe, B wveros mopirdapire,
wveros Sesabamisi kompleqsuri ricxvi.
2k 2k
1. n 1 0 , 1 , 2 n 1, sadac k cos i sin ;
n n
2. k 1 , k 0,1,2 n 1;
k
, k l n
3. k l k l , k , l 0,1n 1.
k l n , k l n
maCvenebels 6.
2i
3.3.7. aris Tu ara 1 dan romelime rigis fesvi
2i
ricxvi.
31
3.3.10. ipoveT 1 dan n uri rigis yvela fesvis k uri
xarisxebis jami.
n 1
3.3.11. ipoveT
k 0
k
, sadac aris 1 dan 2n rigis
pirveladi fesvi.
1. 1 Cn Cn Cn ; 2. 1 Cn Cn ;
2 4 6 1 2
3. Cn Cn Cn Cn ; 4. 1 Cn Cn ;
1 3 5 7 4 8
1 1 1
5. Cn Cn Cn ; 6. Cn1 Cn 3 Cn 5 Cn 7 ;
1 5 9
3 9 27
1 n
1. 1 Cn 3 Cn 6 2n 2 cos ;
3 3
1
2. Cn1 Cn4 Cn7 2n 2 cos
n 2 ;
3 3
1
3. Cn2 Cn5 Cn8 2n 2 cos
n 4 .
3 3
n n
1. k 2 k 1;
k 1
2. k
k 1
3 k 1
.
n 1 n
cos x cos x
1. cos x cos 2 x cos nx 2 2 , x 2k , k ;
x
sin
2
n n 1
sin x sin x
2. sin x sin 2 x sin nx 2 2 , x 2k , k ;
x
sin
2
3 5 7 9 1
3. cos cos cos cos cos ;
11 11 11 11 11 2
33
𝜋 3𝜋 5𝜋 (2𝑛−1)𝜋
5. cos 𝑛 + cos 𝑛
+ cos 𝑛
+ ⋯ + cos 𝑛
= 0;
n
k x
2 n 1
1
1. x
k 1
2
2 x cos 1
2n 1 x 1
;
n 1
2 k x 1
2n
2. x 2 x cos
k 1 n
1 2
x 1
;
n 1
k n n
k 2n 1
3. sin 2n 2
k 1
n 1
; 4. sin 2n 1
k 1 2n
.
3.5.2. daamtkiceT: 1. z1 z2 z1 z2 ;
2. z1 z2 z1 z2 ;
3. z1 z2 z1 z2 z1 da z2 ricxvebis Sesabamisi
radius-veqtorebi TanamimarTulia;
4. z1 z2 z1 z2 z1 da z2 ricxvebis Sesabamisi
radius-veqtorebi sawinaaRmdegod mimarTulia.
34
3.5.3. daamtkiceT Semdegi utolobis samarTlianoba:
z1 z2 z1 z2 min z1 , z2 arg z1 arg z2 ,
n
2
1. cos nx 1k Cn2 k cosn 2 k x sin2 k x;
k o
n 1
2
2. sin nx 1 C
k 0
k 2 k 1
n cosn 2 k 1 x sin2 k 1 x.
1. n
z1n z2 z1 n z2 ; 2. n
z1n z2 z1 n z2 ;
3. n z simravlisa da n
z simravlis gaerTianeba
2n
aris z 2 simravle.
𝑚𝑛 𝑛
3.5.7. WeSmaritia Tu ara Semdegi toloba: √𝑧 𝑚 = √𝑧,
𝑚 > 1?
3. p p 1, Tu p martivi ricxvia;
36
3.5.12. daamtkiceT, rom 1 dan n uri rigis k fesvis
n
maCvenebeli l gamoiTvleba formuliT: l .
n,k
3.5.13. ipoveT 1 dan n uri rigis fesvis maCvenebeli,
Tu cnobilia, rom k
miekuTvneba l maCvenebels.
1. 1 1;
2. p 1, sadac p martivi ricxvia;
3. p 0,
k
sadac p martivi ricxvia da k 1;
m 1
1. 22 m cos2 m x 2 C2i m cos 2m i x C2mm ;
i 0
m
2. 22 m cos2 m 1 x C2i m 1 cos2m 2i 1x;
i 0
m 1
3. 22 m sin 2 m x 2 1 C2i m cos 2m i x C2mm ;
mi
i 0
m
4. 22 m sin 2 m 1 x 1 C2i m 1 sin2m 2i 1x;
mi
i 0
37
5. sin mx 2 cos x m 1 Cm1 2 2 cos x m 3 Cm2 3 2 cos x m 5 .
sin x
38
3.5.20. daamtkiceT, rom yvela im wilad-wrfiv asaxvas,
romelsac zeda naxevarsibrtye gadahyavs
erTeulovan Ria wreSi, cenrtiT koordinatTa
saTaveSi, aqvs saxe:
z b
a , sadac a 1, Im b 0.
z b
3.5.21. daamtkiceT, rom yvela im wilad-wrfiv asaxvas,
romelsac erTeulovani Ria wre, cenrtiT
koordinatTa saTaveSi, gadahyavs Tavis TavSi aqvs
saxe:
z b
a , sadac a 1, b 1.
1 zb
$ 4.1. gadanacvleba
1. 2, 3, 5, 4,1 ; 2. 6, 3,1, 2, 5, 4 ; 3. 1, 9, 6, 3, 2, 5, 4, 7, 8 ;
4. 7, 5, 6, 4,1, 3, 2 ; 5. 1, 3, 5, 7,, 2n 1, 2, 4, 6, 8,, 2n ;
6. 2, 4, 6, 8,, 2n,1, 3, 5, 7,, 2n 1 .
40
4.1.4. ipoveT inversiaTa raodenoba, romelsac qmnis
ricxvi 1 , Tu is gadanacvlebis k -ur adgilze
dgas.
$ 4.2. Casma
( f g )(i) f ( g (i)) .
41
romelsac simetriuli jgufi ewodeba da S n -iT
aRiniSneba.
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
1. 2.
4 5 3 2 1 2 1 3 5 4
1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7
3. 4. ;
4 5 2 7 1 3 6 4 2 1 5 7 6 3
1 2 3 4 1 2 3 4
1. ;
4 1 3 2 3 2 4 1
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
2. ;
2 4 5 13 5 3 4 1 2
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
3. ;
3 5 1 2 4 3 4 1 5 2
2 3
1 2 3 4 1 2 3 4 5
4. ; 5. .
2 4 5 1 3 4 5 1 2
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
4.2.3. ipoveT A , sadac A= .
100
3 5 4 1 7 10 2 6 9 8
42
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
4.2.4. ipoveT A150 , sadacA= .
3 5 4 6 9 7 1 10 8 2
1 2 3 4 5
4.2.5. ipoveT A B da B A , Tu A da
3 2 5 1 4
1 2 3 4 5
B .
2 5 4 1 3
1 2 3 4
4.2.6. ipoveT A 1 B da B A 1 , Tu A da
2 3 4 1
1 2 3 4
B .
2 1 4 3
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6
1. X ;
6 4 3 2 1 5 3 2 1 4 5 6
1 2 3 4 1 2 3 4
2. X .
4 3 2 1 1 2 4 3
1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 7
A , B
3 2 1 6 5 4
da
7 3 1 2 7 4 5 6
1 2 3 4 5 6 7
C .
5 1 3 6 4 7 2
43
Tavi 5. determinanti
5.1.1. gamoTvaleT
2 1 4 5 17 12
1. ; 2. ; 3. ;
3 2 7 8 14 11
257 325 a b ab ac
4. ; 5. ; 6. ;
211 302 c d bd cd
a log a b loga b
loga b 1
9. ; 10. 1 ;
1 logb a logb a
b
44
cos i sin 1 a bi c di
11. ; 12. ;
1 cos i sin c di a bi
tg 1 x 1 1
13. ; 14. .
1 tg x 3
x x 1
3
5.1.2. gamoTvaleT
1 2 3 2 1 5 4 1 7
1. 3 4 5 ; 2. 3 2 1 ; 3. 2 3 5 ;
6 7 8 7 1 8 1 3 6
2 2 3 a b c b c d
4. 3 3 2 ; 5. c a b ; 6. 0 a 0 ;
1 4 4 b c a 0 l 0
sin cos 1 1 0 1 i
7. sin cos 1 ; 8. 0 1 1 i ;
sin cos 1 1 i i 1 i
1 𝜀 𝜀2 1 1 1
√3 1 1 √3
9. | 𝜀 𝜀2 1|,𝜀 = − 2
+2 𝑖 10. |1 𝜀 𝜀2| , 𝜀 = − 2 + 2 𝑖 ;
𝜀2 1 𝜀 1 𝜀2 𝜀
3 sin 2 cos2 1 a 1 b 1 c
11. 3 sin 2
cos 2
; 12. a b c .
3 sin 2
cos 2
a2 b2 c2
45
$ 5.2. n uri rigis determinanti, determinantis
ZiriTadi Tvisebebi
A 1
k1 ,k2 ,,kn
I k1 , k 2 ,k n
a1k1 a2 k2 ankn .
ZiriTadi Tvisebebi:
46
4. Tu determinantis romelime striqonis (svetis) yvela
elements aqvs saerTo mamravli, maSin es mamravli
gadis determinantis niSnis gareT;
sadac Aij 1
i j
M ij da M i j warmoadgens ai j elementis
Sesabamis minors.
47
1. a13 a22 a31a46 a55 a64 ; 2. a31a13 a52 a45 a24 ;
3. a43 a21a35 a12 a54 ; 4. a61a23 a45 a36 a12 a54 ;
5. a34 a21a46 a17 a73 a54 a62 ; 6. a33 a16 a72 a27 a55 a61a44 ;
7. a27 a36 a51a74 a25 a43 a62 ; 8. a12 a23 an1,n an1 ;
9. a12 a23 a34 an1,n akk ,1 k n ; 10. a11a 2 n a3,n 1 a n, 2 ;
11. a12 a21a34 a43 a2 n1, 2 n a2 n, 2 n1 ;
12. a13 a22 a31a46 a55 a64 a3n2,3n a3n1,3n1a3n,3n2 .
x 1 2 3 2x 1 3 5
x x 1 2 2 3x 1 2
1). ; 2). .
1 2 x 3 4 1 x 3
x 1 2 2x x 1 2 4x
49
5.2.12. ricxvebidan 185, 518 da 851 TiToeuli 37 -ze
1 8 5
iyofa. aCveneT, rom determinanti: 5 1 8 iyofa
8 5 1
37 ze.
2 4 0 2 6
4 0 2 6 2
aCveneT, rom determinanti: 0 2 6 2 4 iyofa
2 6 2 4 0
6 2 4 0 2
41 ze.
50
a11 0 0 0 0 0 0 0
a21 a22 0 0 0 0 a2, n 1 a2 n
1. a31 a32 a33 0 ; 2. 0 a3, n 2 a3, n 1 a3n ;
an1 an 2 an3 0 an1 an, n 2 an, n 1 ann
a11 a12 a13 a14 a15 1 0 0 0
a21 a22 a23 a24 a25 0 2 0 0
3. a31 a32 0 0 0 ; 4. 0 0 3 0 ;
a41 a42 0 0 0
a51 a52 0 0 0 0 0 0 n
0 0 0 0 0 1 1 a a a
0 0 0 01 0 0 2 a a
5. 0 0 0 1 0 0 ; 6. 0 0 3 a .
1 0 0 0 0 0 0 0 0 a
5.2.16. daamtkiceT:
cos sin cos
2 2 2
1. cos sin cos
1
sin sin sin ;
2 2 2 2
cos sin cos
2 2 2
51
a b2 c2 c2
3. a2 b c 2 a2 2abca b c ;
3
b2 b2 c a 2
1 1
1
ax a y
4.
1 1
1
a b a c b c x y ;
b x b y a x b x c x a y b y c y
1 1
1
cx c y
a 2 1 a 2 cos ab1 cos ac1 cos
5. ba1 cos
b 1 b cos
2 2
bc1 cos cos2 ,
ca 1 cos cb1 cos
c 1 c cos
2 2
Tu a 2 b2 c 2 1 .
1 1 1 1 0 1 1 1
1 1 1 1 1 0 1 1
1. ; 2. ;
1 1 11 1 1 0 1
1 1 1 1 1 1 1 0
1 1 1 2 5 2 2 2
1 3 1 3 2 5 2 2
3. ; 4. ;
1 1 4 3 2 2 5 2
3 1 8 13 2 2 2 5
52
3 3 2 5 7 3 2 6
2 5 4 6 8 9 4 9
5. ; 6. ;
5 5 8 7 7 2 7 3
4 4 5 6 5 3 3 4
4 4 1 0 1 8
2 3 7 5 2 3 27 44 40 55
3 2 5 7 3 2 20 64 21 40
7. ; 8. ;
1 2 2 1 1 2 13 20 13 24
1 7 6 6 5 7 46 45 55 84
2 1 1 2 2 1
35 59 71 52 30 20 15 12
42 70 77 54 20 15 12 15
9. ; 10. ;
43 68 72 52 15 12 15 20
29 49 65 50 12 15 20 30
3 6 5 6 4 4 1 1 1 1
5 9 7 8 6 1 4 1 1 1
11. 6 12 13 9 7 ; 12. 1 1 4 1 1 ;
4 6 6 5 4 1 1 1 4 1
2 5 4 5 3 1 1 1 1 4
24 11 13 17 19
2 3 5 3
51 13 32 40 46
6 21 10 2 3
13. 61 11 14 50 56 ; 14. ;
10 2 15 5 6
62 20 7 13 52
80 24 45 57 70 2 2 6 10 15
53
5 6 0 0 0
1 5 6 0 0
15. 0 1 5 6 0 ;
0 0 1 5 6
0 0 0 1 5
5.2.18. gamoTvaleT:
a b c d
x y x y
b a d c
1. y x y x ; 2. ;
c d a b
x y x y
d c b a
2 1 4 3 5 1 2 3 4 5
3 4 0 5 0 0 6 0 4 1
3. 3 4 5 2 1 ; 4. 2 4 1 3 5 ;
1 5 2 4 3 1 3 5 2 4
4 6 0 7 0 0 5 0 3 2
1 x x2 x3 2 1 3 5
x 3
x 2
x 1 4 0 2 4
5. ; 6. ;
1 2x 3x 2 4 x3 0 0 2 1
4 x3 3x 2 2 x 1 0 0 4 0
2 1 1 3 4 x 0 1 1 0
1 0 0 0 5 1 x 1 1 0
7. 3 1 1 4 1 ; 8. 1 0 x 1 0 1 ;
1 0 0 0 7 0 1 1 x 1
5 2 3 6 1 0 1 1 0 x
54
1 1 0 0
x1 x2 cos sin
9. ;
y1 y2 cos sin
z1 z2 cos sin
cos sin cos sin
cos 2 sin 2 2 cos 2 2 sin 2
10. ;
cos3 sin 3 3 cos3 3 sin 3
cos 4 sin 4 4 cos 4 4 sin 4
0 0 0 1 1 1 1 1 0 0
0 0 0 5 6 1 2 3 0 0
11. 1 1 1 0 0 ; 12. 0 1 1 1 1 ;
x1 x2 x3 0 0 0 x1 x 2 x3 x4
x12 x22 x32 0 0 0 x12 x 22 x32 x 42
5 0 0 0 0 4
5 9 2 4 5
0 5 0 0 4 0
2 3 4 3 3
0 0 5 4 0 0
13. 5 7 2 4 2 ; 14. ;
0 0 4 5 0 0
4 5 8 6 8
0 4 0 0 5 0
6 5 3 3 7
4 0 0 0 0 5
0 0 0 a1
a11 a12 a1n
0 0 a2 b2
0 a22 a2 n
15. ; 16. ;
0 a n 1 bn 1 bn 1
0 0 ann
a n bn bn bn
55
a11 a12 a13 a1, 2 n 2 a1, 2 n 1 a1, 2 n
0 a22 a23 a2, 2 n 2 a2, 2 n 1 0
0 0 a33 a3, 2 n 2 0 0
17. ;
0 0 a2 n 2,3 a2 n 2, 2 n 2 0 0
0 a2 n 1, 2 a2 n 1,3 a2 n 1, 2 n 2 0 0
a2 n ,1 a2 n , 2 a2 n ,3 a2 n , 2 n 2 a2 n , 2 n 1 a2 n , 2 n
a b c d
b a d c
1.
c d a b
2
a 2 b2 c 2 d 2 ;
d c b a
56
0 1 1 a
1 0 1 b
2. a 2 b 2 c 2 2ab bc ac 2d ;
1 1 0 c
a b c d
1 1 1 1 x
1 1 1 1 y
3. 1 1 1 1 z 4 x 2 y 2 z 2 u 2 2xy xz xu yz yu zu ;
1 1 1 1 u
x y z u 0
a1 b1 c1 d1 0 0
a 2 b2 c 2 d 2 0 0
a3 b3 c3 d 3 0 0
AD BC .
0 0 a1 b1 c1 d1
0 0 a 2 b2 c 2 d 2
0 0 a3 b3 c3 d 3
5.2.20. gaSaleT:
57
1 1 1 a
2 2 1 b
1. I svetis mixedviT;
3 2 1 c
1 2 3 d
a 1 1 1
b 0 1 1
2. I svetis mixedviT;
c 1 0 1
d 1 1 0
1 2 1 2
2 1 2 1
3. III striqonis mixedviT;
a b c d
2 1 1 2
1 3 4 1
4 2 3 2
4. III striqonis mixedviT;
a b c d
2 1 4 3
5 a 2 1
4 b 4 3
5. II svetis mixedviT.
2 c 3 2
4 d 54
58
$ 5.3. determinantis gamoTvla misi samkuTxa saxeze
miyvanis xerxiT
1 1 1 1 a1 x x x
1 0 11 x a2 x x
1. 1 1 0 1 ; 2. x x a3 x ;
1 1 1 0 x x x an
1 2 3 n 1 n n n
1 0 3 n n 2 n n
3. 1 2 0 n ; 4. n n 3 n ;
1 2 3 0 n n nn
1 1 1 1 n
1 2 3 n 2 n 1 n
1 1 1 n 1
2 3 4 n 1 n n
1 1 1 1 1
5. 3 4 5 n n n ; 6. ;
1 n 1 1 1
n n n n n n
n 1 1 1 1
59
3 2 2 2 1 1 1 1
2 3 22 a1 a1 a1 b1 a1
7. 2 2 3 2 ; 8. a2 a2 b2 a2 a2 ;
2 2 23 an bn an an an
a0 a1 a2 an x1 a12 a13 a1n
x x 0 0 x1 x1 a23 a2 n
9. 0 x x 0 ; 10. x1 x2 x3 a3n ;
0 0 0 x x1 x2 x3 xn
a1 a2 a3 an a b b b
x1 x2 0 0 b a bb
11. 0 x2 x3 0 ; 12. b b a b ;
0 0 0 xn b b ba
1 x x2 x3 x n
a11 1 x x 2 x n 1
13. a21 a22 1 x xn2 .
an1 an 2 an3 an 4 1
60
mamravlze erTdroulad da e. i. maT namravlzec (im
SemTxvevaSi roca es mamravlebi Tanamartivebi arian).
aseT dros determinantis gamoTvla mniSvnelovnad
martivdeba.
0 x y z 1 1 2 3
x 0 z y 1 2 x 2 2
3
1. ; 2. ;
y z 0 x 2 3 1 5
z y x 0 2 3 1 9 x2
x a b c 1 x 1 1 1
a x c b 1 1 x 1 1
3. ; 4. ;
b c x a 1 1 1 z 1
c b a x 1 1 1 1 z
1 1 1 1 a0 a1 a2 an
1 2 x 1 1 a0 x a2 an
5. 1 1 3 x 1 ; 6. a0 a1 x an ;
1 1 1 n 1 x a0 a1 a2 x
1 2 3 n 1 x1 x12 x1n 1
1 x 1 3 n 1 x2 x22 x2n 1
7. 1 2 x 1 n ; 8. 1 x3 x32 x3n 1
1 2 3 x 1 1 xn xn2 xnn 1
vandermondis determinanti.
61
$ 5.5. determinantis gamoTvla rekurentuli
damokidebulebis povnis xerxiT
vTqvaT, p 0 , q 0. da ki 𝑥 2 − 𝑝𝑥 − 𝑞 = 0
gantolebis fesvebia, maSin:
a). roca
D2 D1 D D1
Dn C1 n C2 n ; C1 , C2 2 ;
b). roca
D2 D1
Dn n n 1C1 C2 ;
D1
C1 , C2 .
2
62
5.5.1. daadgineT rekurentuli damokidebuleba da
gamoTvaleT:
2 1 00 3 2 00 7 5 0 0 0
1 2 1 0 1 3 2 0 2 7 5 0 0
1. 0 1 2 0 ; 2. 0 1 3 0 ; 3. 0 2 7 5 0 ;
0 0 02 0 0 03 0 0 0 0 7
5 6 0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0
4 5 2 0 0 0 0 3 4 3 0 0 0 0
0 1 3 2 00 0 0 2 5 3 00 0
4. 0 0 1 3 2 0 0 ; 5. 0 0 2 5 3 0 0 ;
0 0 0 0 0 1 2 0 0 0 0 0 5 3
0 0 0 0 0 1 3 0 0 0 0 0 2 5
3 2 0 0 0 0 0 0
1 3 1 0 0 0 0 0 0 0
0
0 2 3 2 0 0 0 0 1
0 0
6. 0 0 1 3 1 0 0 0 ; 7. 0 1 0 ;
0 0 0 0 0 1 3 1 0 0 0 0
0 0 0 0 0 0 2 3
0 1 1 1
1 1 1 1 1
1 a1 0 0
1 2 22 23 2n
8. 1 3 32 33 3n ;
9. 1 0 a2 0 ;
1 n 1 n 1 n 13 n 1n 1 0 0 an
2
63
1 0 0 0 0 1
an a 1n a n
n
1 a1 0 0 0 0
a n 1 a 1n 1
a n
n 1
1 1 a2 0 0 0
10. ; 11. ;
1 0 1 a3 0 0
a a 1 a n
1 1 1
1 0 0 0 1 an
1 1 a0 a1 a 2 an
x1 1 xn 1 y1 x1 0 0
12. x x1
2
1 x xn
2
n ; 13. 0 y2 x2 0 ;
n1 n2 n1 n2
x1 x 1 x n x
n
0 0 0 xn
5 3 0 0 0 0
2 5 3 0 0 0
16. 0 2 5 3 0 0 .
0 0 0 0 2 5
64
$ 5.6. determinantis gamoTvla misi jamis saxiT
warmodgenis gziT
x1 a2 an
a1 x2 an
5.6.1. gamoTvaleT: 1. ;
a1 a 2 x n
x1 a1b2 a1b3 a1bn
a1 b1 a1 b2 a1 bn
a 2 b1 x 2 a 2 b3 a 2 bn
a 2 b1 a 2 b2 a 2 bn
2. ; 3. a3 b1 a3 b2 x 3 a 3 bn ;
a n bn a n b2 a n bn
a n b1 a n b2 a n b3 x n
x a1 a2 a3 a n 0 1 1 11 1
x1 a1 0 0 0 0
a1 x a2 a3 a n
x2 x2 a2 0 0 0
4. a1 a2 x a3 a n ; 5. .
x3 x3 x3 a3 0 0
a1 a2 a3 x a n
xn xn xn xn xn an
5.6.2. gamoTvaleT:
2 2 2 2
2 4 6 2n
2 3 2 2 2 0 6 2n
1. 2 2 4 2 ; 2. 2 4 0 2n ;
2 2 2 n 1 2 4 6 0
65
a a a a 1 1 3 5 2n 1
a a a 2 a 1 2 5 2n 1
a a 3 a a 4. 1 3 4 2n 1 ;
3. ;
a n a a a
1 3 5 2n 2
a a a a a
3 2 0 0 1 2 2 2
1 3 2 0 2 1 2 2
5. 0 1 3 0 ; 6. 2 2 1 2 ;
0 0 03 2 2 2 1
x a a a a
0 1 1 1 1
a x a a a
1 0 x xa
a a x a a
7. ; 8. ;
1 x x 0 a
a a a x a
1 x x x0
a a a a x
0 0 0 1 x2 x 0 0 0
0 0 0
x 1 x x 0 0
2
9. ; 10. ;
0 0 0
0 0 0 x 1 x2
0 0 0 0
66
x y 0 0 0 a0 1 0 0 0 0
0 x y0 0 a1 x 1 00 0
0 0 x0 0 a2 0 x 1 0 0
11. ; 12. ;
0 0 0x y a n 1 0 0 0 x 1
y 0 00 x an 0 0 00 x
1 2 3 n 1 n n 1 0 0 0 0
1 x 0 0 0 n 1 x 1 0 0 0
0 1 x 0 0 n 2 0 x 1 0 0
14. ; 15. ;
0 0 0 x 0 2 0 0 0 x 1
0 0 0 1 x 1 0 0 0 0 x
a1 0 0 b1
a0 1 1 1
0 a2 b2 0 1 a1 y 0
16. ; 17. 1 0 a2 0 ;
0 b2 n 1 a 2 n 1 0
b2 n 0 0 a2n 1 0 0 an
1 2 n1 a 0 0 0 b
0 a 0b 0
n1 1 n2
0 0 a0 0 rigis;
18. n2 n1 1 n3 ; 19. , 2n
0 b 0 a 0
2 3 1
b 0 00 a
67
1 2 3 n 1 n 1 a1 a2 an
1 1 1 1 1 n 1 a1 b1 a 2 a n
20. 1 1 1 1 n 1 ; 21. 1 a1 a 2 b2 a n ;
1 1 n 1 1 1 1 a1 a 2 a n bn
1 2 2 2
1 2 3 n
2 2 2 2 2 3 4 1
22. 2 2 3 2 ; 23. 3 4 5 2 ;
2 2 2 n n 1 2 n 1
a a h a 2h a n 1h
a a 0 0
24. ;
0 0 0 a
a1 a 2 0 0 0 0
x 0 0 cn
0 a 2 a3 0 0 0
1 x 0 c n 1
0 0 a3 a 4 0 0
25. ; 26. .
0 0 x c2
0 0 0 0 a n 1 a n
0 0 1 x c1
1 1 1 1 1 1 an
1 b1 b2 0 0 0 a1 a2 a3 a4 an 1 an
1 1 b2 b3 0 0 1 2 1 0 0 0
1. 0 1 1 b3 b4 0 ; 0 1 2 1 0 0
2. ;
0 0 0 0 1 bn 0 0 0 0 2 1
0 0 0 0 1 2
68
x 1 0 0 c a 0 0 0
1 x 1 0 b c a 0 0
3. 0 1 x 0 ; 0 b c 0 0
4. ;
0 0 0 c a
0 0 0 x
0 0 0 b c
x a a a
2 cos x 1 0 0 0 a x a a
1 2 cos x 1 0 0
5. ; 6. a a x a ;
0 0 0 1 2 cos x
a a a x
x a1 a2 an 1 a1 1 1 1
a1 x a2 an 1 1 a2 1 1
7. ;
8. 1 1 1 a3 1 ;
a1 a2 a3 x
1 1 1 1 an
a a h a 2h a n 2h a n 1h
a n 1h a a h a n 3h a n 2h
9. ;
ah a 2h a 3h a n 1h a
1 2a1 a1 a2 a1 an x a1 2 a 22 a 2n
a2 a1 1 2a2 a2 an a12 x a2 2 an2
10. ; 11. ;
an a1 an a2 1 2an
x an
2
a 21 a 22
a b bb b
x a1 2 a1a2 a1an
c a bb b
12.
a1a2 x a2 2 a2 an
; c c ab b
13. ;
x an
2
a1an a2 an c c c a b
c c cc a
69
a1 x x x
y a2 x x
14. .
y y y an
5.6.4. gamoTvaleT:
1 2 3 n 1 n
2 2 2 2 1
1 3 3 n 1 n
2 2 2 2 2
1 2 5 n 1 n
1. ; 2 2 3 2 2
2. ;
1 2 3 2n 3 n 2 n 1 2 2 2
1 2 3 n 1 2n 1 n 2 2 2 2
0 1 1 1
n 1 1 1
1 0 1 1 1 n 1 1
3. 1 1 0 1 ; 4. 1 1 n 1 ;
1 1 1 0 1 1 1 n
x a1 a2 an 1 1 a0 1 0 0 0 0
a1 x a2 an 1 1 a1 x 1 0 0 0
a1 a2 x an 1 1 a2 0 x 1 0 0
5. ; 6. ;
a1 a2 a3 x 1 an 1 0 0 0 x 1
a1 a2 a3 an 1 x an 0 0 0 0 x
1 x x 2 x3 x n 1 1 0 0 0 0
2 n 1
a11 1 x x x 1 1 1 0 0 0
7. a21 a22 1 x xn2 ; 8. 0 1 1 1 0 0 ;
an1 an 2 an3 an 4 1 0 0 0 0 1 1
70
1 2 0 0 0 9 5 0 0 0 0
1 3 2 0 0 4 9 5 0 0 0
9. 0 1 3 2 0 ; 10. 0 4 9 5 0 0 ;
0 0 0 0 3 0 0 0 0 4 9
0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0
1 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0
11. 0 1 0 1 0 0 ; 12. 0 1 0 1 0 0 ;
0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0
a 1 0 0 0 0 a 1 0 0 0 0
1 a 1 0 0 0 1 a 1 0 0 0
13. 0 1 a 1 0 0 ; 14. 0 1 a 1 0 0 ;
0 0 0 0 1 a 0 0 0 0 1 a
2 1 0 a a a a a
0 0 0 0
x x2 b 0 a a a a
12
1 0 0 0 16. b b 0 a a a ;
x2
x
15. 0 1
2 1
0 0 ;
x x2
b b b b b 0
2
0 0 0 0 1
x
0 1 1 1 1
1 a1 x x x
1 y a2 x x
17. .
1 y y a3 x
1 y y y an
71
5.6.5. ipoveT:
a0 b b b b
a 1 0 0 0
a a1 0 0 0
ax a 1 0 0
1. a 0 a2 0 0 ; 2. ax2 ax a 1 0 ;
a 0 0 0 an axn axn 1 axn 2 axn 3 a
0 1 1 1 a1
1 2 3 4 5 n
1 0 1 1 a2 1 1 2 3 4 n 1
1 1 0 1 a3 1 x 1 2 3 n 2
3. ; 4. ;
1 x x 1 2 n3
1 1 1 0 an
b1 b2 b3 bn 0 1 x x x x 1
1 2 3 4 n 1 1 1 1
x 1 2 3 n 1 1 C 1
2 C 1
3 Cn1
5. x x 1 2 n 2 ; 6. 1 C32 C42 Cn2 ;
x x x x 1 1 Cnn1 Cnn11 C2nn12
1 1 0 0 0 1 C22 0 0
2 3
1 C21 C22 0 0 1 C 3 C 3 0
2 3
7. 1 C31 C32 C33 0 ; 1 C 4 C 4 0
8. ;
1 Cn2 Cn3 Cnn
1 Cn1 Cn2 Cn3 Cnn1
1 Cn21 Cn31 Cnn1
72
1 Cn1 Cn2 Cnm 1 Cn1 Cn2 Cnn
1 Cn1 1 Cn21 Cnm1 1 Cn1 1 Cn21 Cnn1
9. ; 10. 1 Cn1 2 Cn2 2 Cnn 2 ;
1 Cn1 m Cn2 m Cnm m
1 C21n C22n C2nn
Cnm 2 m Cnm 2 m 1 Cnm 3m
1 Cn1 Cn2 Cnn 1 x n
1 0 0 0 0 x0 a 1 a a a
1
1 C 1 0 0 0 x1 a a2 a a
1 C21 C22 0 0 x2 14. a a a3 a ;
13. 1 2 3
;
1 C 3 C 3 C 0
3 x3
a a a an
1 Cn1 Cn2 Cn3 Cnn 1 xn
a 1 a a a a 1 a a a
1 a ax a a
a a a a
2
16. a a a x2 a ;
1
15. a a a a ;
3
a a a a xn
1
a a a a
n
73
1 1 1
1
2 3 n
1 1 1
1 1 1 1
x1 a1 x1 a2 x1 an
2 3 4 n 1
1 1 1 1 18. .
17. ;
3 4 5 n2 1 1 1
xn a1 xn a2 xn a n
1 1 1 1
n n 1 n 2 2n 1
5.6.6. gamoTvaleT:
1 1 1 1
1 1
C x1 C x2 C1x3 C1x n
1. ;
Cxn11 Cxn21 Cxn31 Cxnn1
1 1 1
f1 x1 f1 x2 f1 xn
2. f 2 x1 f 2 x2 f 2 xn , f k x x k a1k x k 1 akk ;
f n 1 x1 f n 1 x2 f n 1 xn
1 x x2 x n 1
1 x x2 x n 1
74
1 cos0 cos 20 cosn 10 sinn 10 sin n0 sin 0
1 cos1 cos 21 cosn 11 sinn 11 sin n1 sin 1
5. ; 6. .
1 cos n 1 cos 2 n 1 cosn 1 n 1 sinn 1 n sin n n 1 sin n
cos 1 0 0 0 0
1 2 cos 1 0 0 0
1. 0 1 2 cos 1 0 0 cos n ;
0 0 0 0 1 2 cos
2 cos 1 0 0 0 0
1 2 cos 1 0 0 0
sin n
2. 0 1 2 cos 1 0 0 .
sin
0 0 0 0 1 2 cos
x1 x2 x3 x4 y1 y2 y3 y4
x2 x1 x4 x3 y2 y1 y4 y3
x3 x4 x1 x2 y3 y4 y1 y2
x4 x3 x2 x1 y4 y3 y2 y1
75
+ x1 y2 x2 y1 x3 y4 x4 y3 x1 y3 x2 y4 x3 y1 x4 y2
2 2
+ x1 y4 x2 y4 x3 y2 x4 y1 2 .
a 3
b3 c3 3abc a13 b13 c13 3a1b1c1 A3 B3 C3 3ABC ,
sadac, A aa1 bb1 cc1 , B ac1 bb1 ca1 , C ab1 ba1 cc1 .
A B
5.7.7. daamtkiceT: A C.
O C
76
1 1 0 0 0 0
1 1 1 0 0 0
daamtkiceT, rom a n 0 1 1 1 0 0 .
0 0 0 0 1 1
1. 0 an 1 ; 2. 1 an 1 .
5.7.13. gamoTvaleT:
2 3
cos cos cos 1
n n n
1 cos
cos
2
cos
n 1
n n n
cos
n 1 1 cos
cos
n 2 .
n n n
2 3 4
cos cos cos cos
n n n n
77
5.7.14. daamtkiceT, rom Tu n uri rigis A , B , C da D
determinantebisaTvis sruldeba C DT D CT ,
AB
maSin: A DT B C T .
CD
1 cos cos
5.7.17. aCveneT, rom: cos 1 cos 0 , Tu
cos cos 1
0.
78
1 1 1 1 1
1 2
3
n 1
5.7.19. gamoTvaleT: 1 2 4 6 2n 1 sadac
3 n 1
,
1
3
6 9
1 n 1 2n 1 3n 1 n 1
2
2 2
cos i sin .
n n
cE A
5.7.20. gamoTvaleT determinanti, sadac E
A cE
a 1 0 0 0
1 a 1 0 0
erTeulovani matricaa da A 0 1 a 1 0 .
0 0 0 0 a
79
velidan, m n ganzomilebis marTkuTxovani matrica
ewodeba.
matrica Caiwereba A a ij m n
saxiT. 𝑎𝑖𝑗 -s (𝑖 = 1,2, … 𝑚; 𝑗 =
1,2, … 𝑛 ) matricis elementebs uwodeben. Tu mn
matricas ewodeba kvadratuli.
1 0 0
0 2 0
A
diagonaluri matrica ewodeba saxis
0 0
n
kvadratul matricas.
80
A a ij mn matricis mopirdapire ewodeba matricas
A aij mn . matricas ewodeba samkuTxovani, Tu mas
l
cij aik bkj , i 1, m , j 1, n (koSi-bines formula).
k 1
81
Tvisebebi: , K -sTvis
1. a) A B B A ; b) 𝐴 + (𝐵 + 𝐶) = (𝐴 + 𝐵) + 𝐶 ;
g) A O O A A .
2. a) 1 A A ; b) 0 A O ; g) A A ;
d) A A A ; e) A B A B ;
3. a) A B C A B C ; b) A B A B ;
g) A B C A C B C ; d) C A B C A C B .
1. A T T
A; 2. A B T AT B T ; 3. AT AT ;
4. A B T B T AT .
Tu A 0
,
A aij nn kvadratul matricas ewodeba
gadagvarebuli, winaaRmdeg SemTxvevaSi- gadaugvarebeli.
1
A kvadratuli matricis Sebrunebuli ewodeba A
matricas, romlisTvisac sruldeba toloba:
A A 1 A 1 A E .
82
Sebrunebuli matrica gamoiTvleba formuliT:
83
6.1.1. ipoveT A B , A B da B A , Tuki isini arseboben:
4 2 3 1 3 2
a) A 4 5 2 , B 3 4 1 ;
2 3 1 2 5 2
2 3
1 0
b) A 1, 2, 5, 3, B ;
2 4
1 5
4
g) A 1, 0, 5, B 2 ;
3
a1 0 0 b1 0 0
0 a2 0 0 b2 0
d) A , B
;
0 0 a 0 0 b
n n
A1 0 B 0
e) A , B 1 , sadac Ai da Bi ,
0 A2 0 B 2
6.1.2. gamoTvaleT:
0 0
n
2 2 4 3
n n
a) , n 2 ; b) ; g) 1 0 ;
2 2 5 4 0 1
84
n
3 0 0
d) 1 3 0 .
0 0 5
2 1
a) f x x 2 8x 10 da A ;
3 1
1 2
b) f x 2 x 3 5x 2 3x 7 da A ;
2 1
0 1 0 0
0 0 1 0
g) f x x 5x 4x x 6 da A
6 4 2
;
0 0 0 1
0
0 0 0
A1 0
d) f x a0 x n a1 x n 1 a n 1 x a n da A ,
0 A2
sadac A1 da A2 nebismierad aRebuli kvadratuli
matricebia.
85
b) A B A B A2 B 2 ;
g) An B n A BAn1 An2 B AB n2 B n1 .
0 0 0 0
1 0 1 0 0 0
a) A ; b) A ;
1 1 0 1 0 0
0
0 0 1
1 0 0
0 2 0
g) A , i j , i j .
0 0
n
86
6.1.8. dawereT yvela meore rigis matrica, romlis
kvadratic nulovani matricis tolia.
1 2 3 5 3 2 1 2
a) X ; b) X ;
3 4 5 9 5 4 5 6
1 1 1 1 2 3 n
0 1 1 0 1 2 n 1
g) 0 0 1 X 0 0 1 n 2 .
0 0 0 1 0 0 0 1
1
6.1.10. rogor Seicvleba A , Tu:
87
aranulovani amonaxsni maSin, da mxolod maSin,
roca A 0 .
Ek U
6.1.13. ipoveT A 1 , Tu A , sadac E k da El
0 E l
6.1.14. aCveneT:
1 04
4 5 0 0 7
2 0 0
a) 1 2 ; b) 0 0 0 ; g) ;
3 2 0 3 0 1 33
2 5 1
88
0 1 10 0
1 2 3 0 7
11 0 0 0
2 4 6 1 0
d) ; e) 1 0 1 0 0 .
3 9 1 4 7
0 0 10 1
5 12 8 2 1
1 0 01 1
1 2 1 1 1 1 3 1
a) 4 1 3 0 ; b) 1 2 4 5 ;
5 1 1 1 1 7 4
3 4 1 1 1 0 10 3
1 1 4 2 1
g) 1 1 3 ; d) 1 2 3 1 ;
1 2 1 4 3 2 1
0 2 0 6 3 1 2
e) 1 0 v) 1 2 1 1 ;
0 ;
5 1 1 1
0 0 4
2
4 1
3
1 0 0 0
0 1 0 0
z) 0 0 0 0 .
0 0 0 3 1
0 2
0 0 6
89
6.1.20. daamtkiceT, rom matricTa jamis rangi Sesakrebi
matricebis rangebis jams ar aRemateba.
91
(2) Tu sitemis i -ur, 1 i m , gantolebas emateba amave
sistemis j -uri, 1 j m gantoleba, winaswar
gamravlebuli K velis raime aranulovan elementze.
92
a11 x1 a12 x 2 a13 x3 a1n x n b1
a' 22 x 2 a'13 x3 a' 2 n x n b' 2
. ganixileba
br r x r br n x n c r
ori SemTxveva:
2 x 3 y z 0 2 x 3 y z 1 2 x 5 y z 1
1. x 2 y 4 z 9 ; 2. x 2 y 4 z 9 ; 3. x y z 2 ;
y z 2 x 12 y 14 z 1 x 13 y 5 z 4
93
2 x1 x 2 x3 x 4 3 x1 2 x 2 x3 3x 4 4 x5 2
3x 4 x x x 2 2 x x 3 x 2 x x 4
1 1 2 3 4 5
4.
2 3 4
; 5. ;
x1 3 x 2 x 3 x 4 4 x1 4 x 2 2 x3 5 x 4 3 x5 6
5 x1 3 x 2 6 x3 3 x 4 5 x1 15x 2 6 x3 19 x 4 9 x5 2
3 x1 x 2 x3 2 x 4 3 x5 4
2 x 3 x 2 x x 4 x 5 5 x1 3x 2 5 x3 12x 4 10
1
6.
2 3 4 5
; 7. 2 x1 2 x 2 3x3 5 x 4 4 ;
1x 2 x 3 x 4 x x 5 3 x 7 x 9x 4x 2
1
2 3 4
x1 2 x 2 3 x3 3 x 4 7 x5 1 2 3 4
3 x1 2 x 2 5 x3 x 4 3 4 x1 3 x 2 x3 5 x 4 7 0
2 x 3 x x 5 x 3 x 2 x 2 x 3x 3 0
1 1 2 3 4
10.
2 3 4
; 11. ;
1x 2 x 2 4 x 4 3 3 x1 x 2 2 x 3 1 0
x1 x 2 4 x3 9 x 4 22 2 x1 3 x 2 2 x3 8 x 4 7 0
2 x1 2 x 2 x4 3 0 x1 x 2 6 x3 4 x 4 6
2 x 3 x x 3 x 6 0 3 x x 6 x 4 x 2
1 1 2 3 4
12.
2 3 4
; 13. ;
3
1 x 4 x 2 x 3 2 x 4 0 2
1 x 3 x 2 9 x 3 2 x4 6
x1 3 x 2 x3 x 4 20 3 x1 2 x 2 3 x3 8 x 4 7
2 x1 7 x 2 3x3 x 4 5 2 x1 3 x 2 x3 x 4 1
x 3x 5 x 2 x 3 8 x 12 x 9 x 8 x 3
1 1 2 3 4
14.
2 3 4
; 15. ;
x
1 5 x 2 9 x 3 8 x 4 1
4
1 x 6 x 2 3 x 3 2 x 4 3
5 x1 18x 2 4 x3 5 x 4 12 2 x1 3 x 2 9 x3 7 x 4 3
4 x1 3 x 2 2 x3 x 4 8 2 x1 x 2 x3 x 4 3
3 x 2 x x 3 x 7 4 x 2 x 2 x 3 x 2
1 2 3 4 1 2 3 4
16. ; 17.
2
1 x x 2 5 x 4 6 2
1 x x 2 5 x 3 6 x 4 1
5 x1 3 x 2 x3 8 x 4 1 2 x1 x 2 3 x3 4 x 4 5
.
94
7.1.2. amoxseniT wrfiv gantolebaTa sitemebi gausis
meTodiT. ipoveT raime kerZo amonaxsni:
8 x1 6 x 2 5 x3 2 x 4 21
3x 3x 2 x x 10 2 x1 5 x 2 8 x3 8
1 4 x 3 x 9 x 9
1
2 3 4
2 3
3. 4 x1 2 x 2 3x3 x 4 8 ; 4.
2 x 3 x 5 x 3 7
3x 3x x x 15 1 2
1 2 3 4 x1 8 x 2 7 x3 12
7 x1 4 x 2 5 x3 2 x 4 18
.
6 x1 4 x 2 5 x3 2 x 4 3 x5 1 2 x1 (1 i) x2 3i x3 b1
3 x 2 x 2 x x 7 2.
1 2 3 4 2 x1 (1 i) x2 (1 3i ) x3 b2 ;
1. ;
9 x1 6 x 2 x3 3 x 4 2 x5 2 x3 b3
3 x1 2 x 2 4 x3 x 4 2 x5 3
ax1 x 2 x3 x 4 1 x1 3 x 2 2 x3 0
x ax x x 1 2 x x 3 x 0
1 2 3 4 1 2 3
3. ; 4. ;
1x x 2 ax3 x 4 1 3
1 x 5 x 2 4 x3 0
x1 x 2 x3 ax4 1 x1 17 x 2 4 x3 0
x1 x 2 3 x3 1
x1 2 x 2 x3 x 4 1 2 x x 2 x 1
1
5. x1 2 x 2 x3 x 4 1 ; 6.
2 3
x 2 x x 5x 5 x1 x 2 x3 3
1 2 3 4
x1 2 x 2 3 x3 1 .
95
$ 7.2. wrfiv gantolebaTa sistemis amoxsnis krameris
xerxi
96
erTgvarovan sistemas gaaCnia mxolod nulovani
amonaxsni roca 0 .
2 x1 x2 x3 4 x1 x 2 2 x3 1
1. 3x1 4 x2 2 x3 11 ; 2. 2 x1 x 2 2 x3 4 ;
3x 2 x 4 x 11 4 x x 4 x 2
1 2 3 1 2 3
3x1 2 x2 x3 5 x1 2 x 2 4 x3 31
3. 2 x1 3x2 x3 1 ; 4. 5 x1 x 2 2 x3 29 ;
2 x x 3x 11 3x x x 10
1 2 3 1 2 3
x1 x 2 2 x3 3x 4 1 x1 2 x 2 3 x3 2 x 4 6
3 x x x 2 x 4 2 x x 2 x 3 x 8
1 2 3 4 1 2 3 4
5. ; 6. ;
2 x 1 3 x 2 x 3 x 4 6 3 x1 2 x 2 x 3 2 x 4 4
x1 2 x 2 3x3 x 4 4 2 x1 3 x 2 2 x3 x 4 8
x1 2 x 2 3 x3 4 x 4 5 x 2 3 x3 4 x 4 5
2 x x 2 x 3 x 1 x
1 2 3 4 1 2 x3 3 x 4 4
7. ; 8.
3 x1 2 x 2 x3 2 x 4 1 3 x1 2 x 2 5 x 4 12
4 x1 3 x 2 2 x3 x 4 5 4 x1 3 x 2 5 x3 5
.
2 x1 x 2 3 x3 2 x 4 4
3 x 3 x 3 x 2 x 6
2 x 5 y 1 1 2 3 4
1. ; 2. ;
ax 5 y 2a 5 3
1 x x 2 x 3 2 x 4 6
3 x1 x 2 3 x3 x 4 6
97
x1 x 2 x3 x 4 0
x1 x 2 x3 x 4 0
x 2 x 3x 4 x 0 x 2 x3 x 4 x5 0
1 2 3 4
3. ; 4. x1 2 x 2 3x3 2 ;
x 3 x 6 x 10 x4 0
1 2 3
x 2 2 x3 3 x 4 2
x1 4 x 2 10 x3 20x 4 0
x3 2 x 4 3 x5 2
x1 2 x 2 3x3 4 x 4 x5 1 2 x1 2 x 2 x3 x 4 4
2 x x 3 x 4 x 2 x 8 4 x 3 x x 2 x 6
1 2 3 4 5
1 2 3 4
5. 3x1 x 2 x3 2 x 4 x5 3 ; 6. ;
8
1 x 5 x 3 x 4 x 4 12
4 x 3x 4 x 2 x 2 x 2 2 3
1 2 3 4 5 3 x1 3 x 2 2 x3 2 x 4 6
x1 x 2 x3 2 x 4 3x5 3
2 x1 3x 2 11x3 5 x 4 2 3 x1 4 x 2 x3 2 x 4 3 0
x x 5x 2 x 1 3 x 5 x 3 x 5 x 6 0
1 2 3 4 1
7. ; 8.
2 3 4
;
2
1 x x 2 3 x 3 2 x 4 3 6 x1 8 x 2 x3 5 x 4 8 0
x1 x 2 3x3 4 x 4 3 3 x1 5 x 2 3 x3 7 x 4 8 0
7 x1 9 x 2 4 x3 2 x 4 2 0
2 x 2 x x x 6 0
1 2 3 4
9.
5
1 x 6 x 2 3 x 3 2 x4 3 0
2 x1 3x 2 x3 x 4 0
.
98
kx1 x 2 x3 x 4 0 kx1 x 2 x3 0
x (1 k ) x x x 0
1 x1 kx2 x3 0
; 2.
2 3 4
1.
x1 x 2 (2 k ) x3 x 4 0 x x kx 0
2 x1 2 x 2 (3 k ) x3 2 x 4 0 1 2 3
.
x 2z 1 2 x 3 y 4 z 3
1. y 2 z 2 ; 2. x 4 y z 0
2 x z 1 x y z 0
.
99
$ 7.3. wrfiv gantolebaTa sistemis Tavsebadobis
kriteriumi
2 x1 x 2 3 x3 3 2 x1 x 2 x3 x 4 1
3 x x 5 x 0 3 x 2 x 2 x 3 x 2
1 2 3 1
1. ; 2.
2 3 4
;
4
1 x x 2 x 3 3 5 x1 x 2 x 3 2 x 4 1
x1 3x 2 13x3 6 2 x1 x 2 x3 3 x 4 4
100
x1 2 x 2 3 x3 4 x 4 4 2 x1 x 2 x3 x 4 x5 1
x 2 x3 x 4 3 x x x x 2x 0
1 2 3 4 5
3. ; 4. ;
x1 3 x 2 3x4 1 3
1 x 3 x 2 3 x 3 3 x 4 4 x5 2
7 x 2 3 x3 x 4 3 4 x1 5 x 2 5 x3 5 x 4 7 x5 3
3 x1 x 2 2 x3 x 4 x5 1 x1 3x 2 5 x3 4 x 4 1
2 x x 7 x 3 x 5 x 2 x 3x 2 x 2 x x 1
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
5. ; 6. x1 2 x 2 x3 x 4 x5 3 ;
x1 3 x 2 2 x3 5 x 4 7 x5 3 x 4x x x x 3
3 x1 2 x 2 7 x3 5 x 4 8 x5 3 1 2 3 4 5
x1 2 x 2 x3 x 4 x5 1
x1 2 x 2 3x3 x 4 1
x1 2 x 2 3x3 4 x 4 2 x5 2 3x 2 x x x 1
x 2x x
1 2 3 x5 3 1 2 3 4
7. x1 x 2 2 x3 3x 4 10 ; 8. 2 x1 3x 2 x3 x 4 1
2 x 2 x 2 x x 1
x 2 x3 x 4 2 x5 5 1
2 3 4
2 x1 3x 2 x3 x 4 4 x5 1 5 x1 5 x 2 2 x3 2
.
2 x1 7 x2 3x3 x4 6 2 x1 3x 2 5 x3 7 x 4 1
1. 3x1 5 x2 2 x3 2 x4 4 ; 2. 4 x1 6 x 2 2 x3 3x 4 2 ;
9 x 4 x x 7 x 2 2 x 3x 11x 15x 1
1 2 3 4 1 2 3 4
3x1 4 x 2 x3 2 x 4 3 3x1 5 x2 2 x3 4 x 4 2
3. 6 x1 8 x 2 2 x3 5 x 4 7 ; 4. 7 x1 4 x2 x3 3x 4 5 ;
9 x 12x 3x 10x 13 5 x 7 x 4 x 6 x 3
1 2 3 4 1 2 3 4
3x1 2 x 2 2 x3 2 x 4 2 8 x1 6 x 2 5 x3 2 x 4 21
2 x 3 x 2 x 5 x 3 3x 3x 2 x x 10
1 2 3 4 1 2 3 4
5. 9 x1 x 2 4 x3 5 x 4 1 ; 6. 4 x1 2 x 2 3x3 x 4 8 ;
2 x 2 x 3 x 4 x 5 3x 5 x x x 15
1 2 3 4
1 2 3 4
7 x1 x 2 6 x3 x 4 7 7 x1 4 x 2 5 x3 2 x 4 18
101
2 x1 3x 2 x3 2 x 4 4
4 x 3 x x x 5 x1 2 x 2 x3 x 4 x5 0
1 2 3 4 2 x x x 2 x 3 x 0
7. 5 x1 11x 2 3x3 2 x 4 2 ; 8. 1 2 3 4 5
2 x 5 x x x 1 3x1 2 x 2 x3 x 4 2 x5 0
1 2 3 4 2 x1 5 x 2 x3 2 x 4 2 x5 0
x1 7 x 2 x3 2 x 4 7
.
3 x1 4 x 2 5 x3 7 x 4 0
6 x1 4 x 2 5 x3 2 x 4 3 x5 1 2 x 3 x 3 x 2 x 0
3 x 2 x 4 x x 2 x 3 1
1
2 3 4
; 2. ;
2 3 4 5
1.
3 x 2 x 2 x x 7 4 x 11 x 13 x 16 x4 0
1 2 3 4 1 2 3
9 x1 6 x 2 x3 3 x 4 2 x5 2 7 x1 2 x 2 x3 3 x 4 0
x1 x 2 3 x 4 x5 0 x1 x 2 2 x3 x 4 1
x x 2x x 0 3x 3x 4 x 3 x 1
1 2 3 4 1 2 3 4
3. ; 4.
4 x1 2 x 2 6 x3 3 x 4 4 x5 0 3 x 1 3 x 2 8 x 3 3 x 4 5
2 x1 4 x 2 2 x3 4 x 4 7 x5 0 x1 x 2 6 x3 x 4 5
.
ay bx c
7.3.4. cnobilia, rom sistemas aqvs
cx az b
bz cy a
erTaderTi amonaxsni. daamtkiceT, rom a b c 0 .
ipoveT sistemis amonaxsni.
102
7.3.6. gamoarkvieT parametris ra mniSvnelobebisaTvis
aris sistema Tavsebadi, ipoveT sistemis amonaxsni:
3x1 (2 ) x 2 x3
1. x1 ( 1) x2 x3 2 ;
(4 3) x (2 1) x ( 4) x 2 3
1 2 3
x1 x 2 x3 x 4 1
( 1) x ( 2) x 2 x 2 x 4
1 2 3 4
2. ;
2 x x 3 1
x1 x 2 x3 x 4 1
x1 x2 x3 0 x1 x2 x3 1
3. x1 x2 x3 0 ; 4. x1 x2 x3
x x x 0
1 x1 x2 x3 .
2
2 3
ax y z 4 ax by z 1
1. x by z 3 ; 2. x aby z b ;
x 2by z 4 x by az 1
( 3) x y 2 z x y ( 1) z
3. x ( 1) y z 2 ; 4. x y ( 1) z ;
3( 1) x y ( 3) z 5 ( 1) x y (2 3) z 1
ax by 2 z 1
.
5. ax (2b 1) y 3z 1
ax by (b 3) z 2b 1
103
7.3.8. daamtkiceT, rom Tu namdvilkoeficientebian wrfiv
gantolebaTa sistemas aqvs kompleqsuri amonaxsni,
maSin mas aqvs namdvili amonaxsnic.
21 11
1. ;
21 11
11 11 11
2.
11 11 11 .
104
$ 7.4. wrfiv erTgvarovan gantolebaTa sistema,
amonaxsnTa fundamenturi sistema
x1 2 x 2 4 x3 3 x 4 0
3x 5 x 6 x 4 x 0 2 x1 4 x 2 5 x3 3 x4 0
1
1.
2 3 4
; 2. 3x1 6 x2 4 x3 2 x 4 0 ;
4
1 x 5 x 2 2 x 3 3 x 4 0 4 x 8 x 17 x 11x 0
3x1 8 x 2 2 x3 19x 4 0 1 2 3 4
3x1 2 x 2 x3 3 x 4 5 x5 0 3 x1 5 x 2 2 x3 0
6 x 4 x 3 x 5 x 7 x 0 4 x 7 x 5 x 0
1 2 3 4 5 1 2 3
3. ; 4. ;
9
1 x 6 x 2 5 x 3 7 x 4 9 x 5 0 x
1 x 2 4 x 3 0
3x1 2 x 2 4 x 4 8 x5 0 2 x1 9 x 2 6 x3 0
105
x1 x3 0
6 x1 2 x 2 2 x3 5 x 4 7 x5 0 x x 0
9 x 3 x 4 x 8 x 9 x 0 2 4
1 2 3 4 5 x1 x3 x5 0
5. ; 6. ;
5 0
x 2 x 4 x 6 0
6
1 x 2 x 2 6 x 3 7 x 4 x
3 x1 x 2 4 x3 4 x 4 x5 0 x 3 x 5 0
x 4 x6 0
x1 x3 x5 0
x x x 0 5 x1 6 x 2 2 x3 7 x 4 4 x5 0
2 2 x 3 x x 4 x 2 x 0
4 6
1 2 3 4 5
7. x1 x 2 x5 x6 0 ; 8.
7
1 x 9 x 3 x 5 x 6 x5 0
x x x 0 2 3 4
2 3 6 5 x1 9 x 2 3 x3 x 4 6 x5 0
x1 x 4 x5 0
.
x1 2 x 2 x3 x 4 x5 0
x1 x 2 x3 0 x 3x 2 x 3x 4 x 0
1. ; 1 2 3 4 5
2. ;
2 x1 x 2 x3 0 2
1 x 5 x 2 x 3 2 x 4 2 x 5 0
4 x1 4 x 2 x5 0
3 x1 2 x 2 2 x3 2 x 4 2 x5 0 x1 x 2 x3 x 4 0
3 x 2 x 3 x x x 0 x x x 2x 0
1 1 2 3 4
3.
2 3 4 5
; 4. ;
6 x 4 x 3 x 5 x 7 x5 0 1x x 7 x 11 x4 0
1 2 3 4 2 3
6 x1 4 x 2 5 x3 3 x 4 x5 0
x1 x 2 9 x3 14x 4 0
x1 x 2 x3 2 x 4 0
5. ; 6. x1 x2 x3 x4 0
2 x1 x 2 2 x3 x 4 0
(4, 5, 1, 0) (1, 0, 0, 2, 1)
1. ;
2. (0, 1, 0, 3, 2)
(3, 2, 0, 1) (0, 0,1, 1, 2) .
n s
mocemuli ori f ( x ) a i x n i da g ( x) bi x s i
i 0 i 0
polinomisaTvis ganimarteba:
k max(n , s )
polinomTa jami f ( x) g ( x)
i 0
ci x k i , sadac
ci ai bi Tu i min(n, s) da ci ai an ci bi Tu
i min(n, s) ;
107
n s
polinomTa namravli f ( x) g ( x) d j x n s j , sadac
j 0
n s
dj a b .
i l j
i l.
108
udidesi saerTo gamyofi f (x) da g (x)
polinomebisaTvis evklides algoriTmis ukanaskneli
aranulovani naSTis tolia, ufrosi koeficientiT erTi.
1. f ( x) x 4 q , 2. f ( x) x 4 21x q ,
3. f ( x) x 4 px q , 4. f ( x) x 4 7 x 2 q .
1. f ( x) x 3 px q , g ( x) x 2 mx 1 ,
2. f ( x) x 4 px 2 q, g ( x) x 2 mx 1 .
109
8.1.5. Semdegi polinomebisaTvis ipoveT udidesi saerTo
gamyofi
1. f ( x) x 4 x 3 3x 2 4 x 1 da g ( x) x 3 x 2 x 1 ,
2. f ( x) x 5 x 4 x 3 2 x 1 da g ( x) 3x 4 2 x 3 x 2 2 x 2 ,
3. f ( x) x 6 x 5 x 4 3x 2 2 x 6 da g ( x) x 5 3x 2 2 x 2 ,
4. f ( x) x 6 7 x 4 8x 3 7 x 7 da g ( x) 3x 5 7 x 3 3x 2 7 ,
5. f ( x) x 5 2 x 4 x 3 7 x 2 12x 10 da g ( x) 3x 4 6 x 3 5x 2 2 x 2 ,
6. f ( x) x 6 2 x 4 4 x 3 3x 2 8 x 5 da g ( x) x 5 x 2 x 1 ,
7. f ( x) x 5 x 4 x 3 3x 2 3x 1 da g ( x) x 4 2 x 3 x 2 2 x 1 ,
8. f ( x) x 4 4 x 3 1 da g ( x) x 3 3x 2 1 ,
9. f ( x) x 4 2 x 3 2 x 2 da g ( x) x 3 3x 2 .
1. f ( x) x 4 2 x 3 x 2 4 x 2 da g ( x) x 4 x 3 x 2 2 x 2 ,
2. f ( x) x 5 3x 4 x 3 x 2 3x 1 da g ( x) x 4 2 x 3 x 2 ,
3. f ( x) 4 x 4 2 x 3 16x 2 5 x 9 da g ( x) 2 x 3 x 2 5x 4 ,
4. 𝑓(𝑥) = 3𝑥 7 + 6𝑥 6 − 3𝑥 5 + 4𝑥 4 + 14𝑥 3 − 6𝑥 2 − 4𝑥 + 4
da 𝑔(𝑥) = 3𝑥 6 − 3𝑥 4 + 7𝑥 3 − 6𝑥 + 2,
110
5. 𝑓(𝑥) = 𝑥 6 − 4𝑥 5 + 11𝑥 4 − 27𝑥 3 + 37𝑥 2 − 35𝑥 + 35
da 𝑔(𝑥) = 𝑥 5 − 3𝑥 4 + 7𝑥 3 − 20𝑥 2 + 10𝑥 − 25,
6. f ( x) 3x 5 5x 4 16x 3 6 x 2 5 x 6 da g ( x) 3x 4 4 x 3 x 2 x 2 .
1. f ( x) 3x 3 2 x 2 x 2 da g ( x) x 2 x 1 ,
2. f ( x) x 4 x 3 4 x 2 4 x 1 da g ( x) x 2 x 1 ,
3. f ( x) x 5 5x 4 2 x 3 12x 2 2 x 12 da g ( x) x 3 5x 2 3x 17 ,
4. f ( x) 2 x 4 3x 3 3x 2 5x 2 da g ( x) 2 x 3 x 2 x 1 ,
5. f ( x) 3x 4 5x 3 4 x 2 2 x 1 da g ( x) 3x 3 2 x 2 x 1 .
1. f ( x) x 5 x 4 1 da g ( x) x 4 x 2 1 ,
2. f ( x) x 5 x 3 x 1 da g ( x) x 4 1 ,
3. f ( x) x 5 x 1 da g ( x) x 4 x 3 1 ,
4. f ( x) x 5 x 3 x da g ( x) x 4 x 1 .
111
$ 8.2. polinomis fesvi. martivi da jeradi fesvi
n
ganvixiloT polinomi f ( x) a k x n k K [ x] . bezus
k 0
a 0 a1 a 2 . . . a n 1 a n
x0 b0 b1 b2 . . . bn1 r
sadac, b0 a0 , b1 x0 b0 a1 , . . . , bk x0 bk 1 ak , . . .
bn1 x0 bn2 an1 sidideebi q(x) polinomis
koeficientebia, xolo r x0 bn1 an f ( x0 ) .
112
polinomis k -jeradi dauyvanadi mamravli. Tu k 1 ,
maSin x0 fesvs martivi fesvi ewodeba.
n
( x x0 )( x x1 ) ( x xi 1 )( x xi 1 ) ( x xn )
f ( x) y i .
i 0 ( xi x0 )( xi x1 ) ( xi xi 1 )( xi xi 1 ) ( xi xn )
1. f ( x) x 4 2x 3 4x 2 6x 8 , g ( x) x 1 ,
2. f ( x) 2x 5 5x 3 8x, g ( x) x 3 ,
3. f ( x) 4x 3 x 2 , g ( x) x 1 i ,
4. f ( x) x 3 x 2 x , g ( x) x 1 2i .
113
8.2.2. horneris sqemis gamoyenebiT ipoveT f ( x0 ) , Tu
1. f ( x) x 4 3x 3 6 x 2 10x 16 , x0 4 ,
2. f ( x) 5 x 4 7 x 3 8 x 2 3x 7 , x0 3 ,
3. f ( x) 2 x 5 2 x 4 3x 3 4 x 2 6 x 5 , x0 0,5 ,
4. f ( x) x 5 (1 2 i) x 4 (1 3 i) x 2 7 , x0 2 i ,
5. f ( x) x 5 (1 2 i) x 4 (3 i) x 2 7 , x0 1 2 i .
1. f ( x) x 4 2 x 3 3x 2 4 x 1, x0 1 ,
2. f ( x) x 5 , x0 1 ,
3. f ( x) x 4 8 x 3 24x 2 50x 90 , x0 2 ,
4. f ( x) x 2 i x (1 i) x 3x 7 i ,
4 3 2
x0 i ,
5. f ( x) x (3 8 i) x (21 18 i) x (33 20 i) x 7 18 i ,
4 3 2
x0 1 2 i
1. f ( x) x 5 4 x 3 6 x 2 8 x 10 , x0 2 ,
2. f ( x) x 4 3 i x 3 4 x 2 5 i x 1, x0 1 2 i .
1. f ( x) x 6 6x 4 4x 3 9x 2 12x 4 ,
2. f ( x) x 5 10x 3 20x 2 15x 4 ,
3. f ( x) x 6 15x 4 8x 3 51x 2 72x 27 ,
4. f ( x) x 5 6x 4 16x 3 24x 2 20x 8 ,
5. f ( x) x 6 2x 5 x 4 2x 3 5x 2 4 x 4 ,
6. f ( x) x 7 3x 6 5x 5 7 x 4 7 x 3 5x 2 3x 1 .
1. f ( x) x 3 ax 2 3x 1 , 2. f ( x) 2x 3 x 2 ax 3 ,
3. f ( x) 3x 4 6x 3 ax 2 2x 1 .
115
8.2.11. ipoveT (x) mravalwevri, romelsac aqvs igive
fesvebi, rac f (x) polinoms, magram ara aqvT
jeradi fesvebi. daSaleT f (x) mravalwevri
dauyvanadi mamravlebis namravlad, C
kompleqsuri velis mimarT:
1. f ( x) x 6 2x 5 9x 4 4x 3 31x 2 30x 9 ,
2. f ( x) x 6 2x 5 x 4 4x 3 x 2 2x 1 ,
3. f ( x) x 6 4x 5 7 x 4 8x 3 7 x 2 4x 1 ,
4. f ( x) x 5 8x 4 25x 3 38x 2 28x 8 .
x x2 xn
8.2.12. aCveneT, rom f ( x) 1 polinoms
1! 2! n!
jeradi fesvebi ara aqvs.
1.
x 1 2 34
f (x) 214 3
2.
x 1 i 1 i
f (x) 1 2 3 4
3.
x 1 2 3 4
f (x) 1 1 3 1
116
4.
x 2 1 0 1 2
f (x) 13 1 1 1 13
117
nebismieri f ( x) K[ x] polinomi K velis mimarT
iSleba dauyvanad polinomTa namravlad.
1. f ( x) x 3 8 , 2. f ( x) x 3 8 , 3. f ( x) x 4 16 ,
4. f ( x) x 4 16 , 5. f ( x) x 6 27 , 6. f ( x) x 6 27 ,
7. f ( x) x 3 6x 2 11x 6 , 8. f ( x) x 4 4 ,
9. f ( x) x 4 10x 2 1 , 10. f ( x) x 4 4 x 3 4 x 2 1 ,
11. f ( x) x 8 6x 4 9 , 12. f ( x) x 2n 2x n 2 ,
13. f ( x) x 2n x n 1 , 14. f ( x) x 2n 1 ,
15. f ( x) x 2n1 1 , 16. f ( x) x 4 ax 2 1, 2 a 2
118
8.3.2. mocemuli fesvebis mixedviT, SeadgineT namdvil da
kompleqsur koeficientebiani, umciresi xarisxis
polinomebi:
1. f ( x) ( x 1) 3 ( x 1) 2 ( x 3) ,
2. f ( x) ( x 1)(x 2 1)(x 3 1)(x 4 1) .
119
8.3.6. ipoveT Semdegi polinomis racionaluri fesvebi:
1. f ( x) x 3 6x 2 15x 14 ,
2. f ( x) x 4 2x 3 8x 2 13x 24 ,
3. f ( x) x 5 7 x 3 12x 2 6x 36 ,
4. f ( x) x 5 2x 4 4x 3 4x 2 5x 6 ,
5. f ( x) x 4 2x 3 13x 2 38x 24 ,
6. f ( x) 2x 3 3x 2 6x 4 ,
7. f ( x) 4x 4 7 x 2 5x 1 ,
8. f ( x) x 4 4x 3 2x 2 12x 9 ,
9. f ( x) x 5 x 4 6x 3 14x 2 11x 3 ,
10. f ( x) x 6 6x 5 11x 4 x 3 18x 2 20x 8 ,
11. f ( x) 3x 4 4 x 3 2 x 2 4 x 1,
12. f ( x) 2x 4 10x 3 3x 2 14x 1 .
1. f ( x) 3x 4 5x 3 x 2 x 2 ,
2. f ( x) 2x 5 7 x 4 3x 3 11x 2 16x 12 ,
3. f ( x) 3x 6 5x 4 10x 3 8x 2 x 2 ,
4. f ( x) 6x 4 x 3 2x 2 4x 1 .
120
8.3.9. daamtkiceT, rom f (x) polinomi dauyvanadia
racionalur ricxvTa velis mimarT:
1. f ( x) x 4 8x 3 12x 2 6x 2 ,
2. f ( x) x 5 12x 3 36x 12 ,
3. f ( x) x 4 x 3 2x 1 .
x p 1
8.3.10. daamtkiceT, rom p wriuli polinomi,
x 1
sadac p martivi ricxvia, racionalur ricxvTa
velis mimarT dauyvanadia.
121
1 x1 x 2 x n
2 x1 x 2 x1 x n x n 1 x n
3 x1 x 2 x3 x n 2 x n 1 x n
n x1 x 2 x3 x n 1 x n
122
8.4.2. warmoadgineT elementaruli simetriuli
polinomebis polinomad Semdegi monogenuri
polinomebi:
x1 x2 x3 x2 x3 x1
1. ,
x2 x3 x1 x1 x2 x3
( x1 x 2 ) 2 ( x 2 x3 ) 2 ( x1 x3 ) 2
2. .
x1 x 2 x 2 x3 x1 x3
123
8.4.7. ipoveT 3x 3 5x 2 1 0 gantolebis x1 , x2 , x3
fesvebisagan Sedgenili x14 x2 monogenuri
simetriuli polinomis mniSvneloba.
124
1. V abeluri jgufia Sekrebis operaciis mimarT;
2. 1a a, a V ;
3. a a a, , K ; a V ;
4. a b a b, K ; a, b V ;
5. a a , , K ; a V ;
9.1.1. namdvil ricxvTa velze Sekrebisa da gamravlebis
operaciebis mimarT aris Tu ara wrfivi sivrce
Semdegi simravle:
125
9.1.3. SeamowmeT, aris Tu ara wrfivi sivrce Semdegi
simravle: A x, y : x, y R Tu operaciebi
Semdegnairadaa ganmartebuli:
0 a
6. : a, b, c R simravle;
b c
1 a
7. : a, b, c R simravle;
b c
a b
8. : a, b R simravle.
b a
1. Cn simravle namdvilkoeficientebiani f x
polinomebisa, romlebisTvisac deg f x 0 ,
8. a1x1 a2 x2 an xn b saxis
namdvilkoeficientebian n cvladian funqciaTa
simravle.
127
9.1.6. vTqvaT A sasruli simravlea da am simravlis
yvela qvesimravleTa T A simravleze
ganmartebulia Sekrebisa da Z 2 velis elementze
gamravlebis operaciebi:
X Y X Y X Y , X , Y T A da
1 X X , 0 X ; aCveneT, rom am operaciebis
mimarT T A simravle warmoadgens wrfiv sivrces
Z 2 velis mimarT.
a
i 1
i i 0 . winaaRmdeg SemTxvevaSi, veqtorTa sistemas
129
1. a1 1,2,5, a2 5,3,1, a3 15,2,21;
2. a1 2 5i, a2 1 i, a3 6 29i;
1 2 3 215 3 6 5
3. A1 , A2 , A3 ;
0 11 2 0 4 8 5 11
4. 1 t 2 5, 2 t 2 4t 3, 3 t 2 16t 13;
5. 1 sin 2 t , 2 cos2 t , 3 t;
6. 1 sin 2 t , 2 cos2 t , 3 t , 4 5, 5 e t .
130
1.a 0 maSin, da mxolod maSin, roca 0 an
a ;
9.2.4. daadgineT:
1.1 t 7, 2 2t 7; 2.1 3t 7, 2 7t 9;
3.1 t 2 t 3,2 3t 2 1,3 4t 5;
4.1 2t ,2 3t ,3 6t ; 5.1 et ,2 e 2t ,3 e3t ;
6.1 t 2 , 2 t 3 ; 7.1 sin t ,2 sint 2,3 sint 5;
8.1 1,2 arctgt,3 arcctgt.
131
9.2.6. kompleqsur ricxvTa C simravlis, rogorc
namdvil ricxvTa velis mimarT wrfivi sivrcis,
e1 1 2i, e2 2 i bazisSi ipoveT x 5 4i
veqtoris koordinatebi.
a b 1 0
9.2.7. V : a, b, c R wrfivi sivrcis e1 ,
b c 0 1
0 1 0 0
e2 , e3 bazisSi, ipoveT Semdegi
1 0 0 1
veqtorebis koordinatebi:
3 4 2 5
1. a ; 2. b .
4 1 4 2
9.2.8. ipoveT V sin2 t cos 2t : , , R wrfivi
sivrcis e1 1 , e2 cos 2t bazisSi Semdegi
veqtorebis koordinatebi:
5 3
1. 1 3 sin 2 t cos 2t , 2. 2 5 sin 2t.
2 2
132
9.2.10. ipoveT a0 a1t a2t 2 ant n mravalwevris
koordinatebi Semdeg bazisSi: 1. 1, t , t 2 ,, t n ;
2. 1, t , t ,, t .
2 n
1. 1, x, x 2 , x 3 , x 4 ;
2. 1 x, x, x 2 x, x 3 , x 4 x;
3. 1 x 4 , x x 4 , x 2 x 4 , x 3 x 4 , x 4 ;
4. 1, x 1, x 1 , x 1 , x 1 .
2 3 4
1. a1 1,2,1, a 2 2,4,3;
2. a1 2,3,1,1, a 2 2,4,1,0;
3. a1 1,2,0,0, a 2 1,2,3,0;
4. a1 2,1,0,3, a 2 4,2,0,6;
5. 1 t 2 , 2 t 2 t 4 ;
134
6. 1 t 2 t 1, 2 2t 3 1;
1 2 3 1 0 1 2 2 4 4 4 8
7. a1 , a 2 , a3 , a 4 ;
0 1 2 2 1 0 2 2 3 4 4 5
1 2 1 1
8. a1 , a 2 .
1 1 0 1
a b
5. : a, b R -simravle;
b a
1 a
6. : a, b, c R -simravle;
b c
0 a
7. : a, b, c C -simravle;
b c
i
8. : , , R -simravle;
0
9. a b sin2 t c cos2 t : a, b, c R -simravle;
10. a b sin t c sin2 t : a, b, c R -simravle.
137
1. veqtorebi, romelTa pirveli da bolo
koordinatebi tolia;
138
mimarT, Sesabamisi wrfivi sivrcis qvesivrces.
ipoveT misi ganzomileba da raime bazisi:
139
9.3.8. ipoveT Semdegi veqtorebis wrfivi garsis
ganzomileba da raime bazisi:
1 2 3 1 1 0 3 3 6 1 5 6
4. a1 , a 2 , a3 , a 4 ;
1 1 1 2 1 1 4 3 3 0 1 1
5. a1 1,1,1,2, a2 2,0,1,1, a3 4,2,3,5, a4 0,2,1,3.
9.3.13. vTqvaT L1 J a1 , a2 ,, a p
da L2 J b1 , b2 ,, bq
wrfivi garsebia, aCveneT, rom
L1 L2 J a1 , a2 ,, a p J b1 , b2 ,, bq aseve wrfivi
garsia.
141
sivrcis ori L1 da L2 qvesivrcis jami da
TanakveTa M nn is qvesivrce, Tu:
n n
f i ki ek , i 1, n da ek ik f i , i 1, n , sadac
k 1 i 1
ij , ij K .
142
K velis mimarT mocemuli V da W wrfivi
sivrceebisaTvis, A : V W asaxvas ewodeba wrfivi
operatori V dan W Si, Tu Sesrulebulia Semdegi
pirobebi:
143
1. Ax 0; 2. Ax 2 x; 3. Ax x i;
4. Ax x, a x, sadac a mocemuli veqtoria;
5. Ax a, b x, sadac a da b mocemuli
veqtorebia;
6. Ax x, a, sadac a 2i j 3k ;
7. Ax 2 x1i x1 x2 j k ; 8. Ax x 21i x2 j x3 k ;
9. Ax x1i; 10. Ax x1i x2 j;
11. Ax a, sadac a mocemuli veqtoria;
12. Ax a x, sadac a mocemuli veqtoria.
144
2
3. A aris R 3 sivrcis kuTxiT mobruneba im
3
wrfis garSemo, romlis gantolebasac i, j , k
bazisSi aqvs saxe x1 x2 x3 ;
145
2. a1 e1 2e2 , a 2 2e1 4e2 , b1 2e1 e2 , b2 e1 e2 ;
3. a1 e1 2e2 , a2 2e1 4e2 , b1 2e1 e2 , b2 4e1 2e2 .
3
9.4.6. arsebobs Tu ara R sivrcis wrfivi gardaqmna,
romelsac,Sesabamisad, erTmaneTSi gadahyavs erTi
da imave bazisSi mocemuli a1, a2 , a3 da b1, b2 , b3
veqtorebi, SeadgineT am garadaqmnis matrica imave
bazisSi:
1. e2 , e1 , e3 , e4 ;
2. e1 , e1 e2 , e1 e2 e3 , e1 e2 e3 e4 .
147
9.4.12. n 2 xarisxis, namdvilkoeficientebian
polinomTa sivrceze gansazRvruli wrfivi
0 0 1
operatoris matricas aqvs saxe: 0 1 0 ,
1 0 0
SeadgineT am operatoris matrica bazisSi:
1. 1 t t 2 ,2 1 2t t 2 ,3 1 3t t 2 ;
2. 1 3t 2 2t ,2 5t 2 3t 1,3 7t 2 5t 3;
3. 1 3t 2 2t 1,2 t 2 3t 2,3 2t 2 t 3.
148
9.4.15. aCveneT, rom nebismier wrfiv operators veqtorTa
yoveli wrfivad damoukidebeli sistema wrfivad
damoukidebel sistemaSi gadahyavs.
149
9.4.19. ipoveT rangi da defeqti, aageT birTvisa da
anasaxis bazisebi R 3 sivrcis Semdegi wrfivi
operatorebisaTvis (aq 𝑥 = (𝑥1 , 𝑥2 , 𝑥3 )):
1. Ax x1 x2 x3 , x1 x2 x3 , x1 x2 x3 ,
2. Ax 2x1 x2 x3 , x1 2x2 x3 , x1 x2 2x3 ,
3. Ax x1 x2 x3 , x1 x2 x3 , x1 x2 x3 ,
011
1 1 1 2
1. ; 2. ; 3. 1 1 1 ;
1 2 3 6 1 4 5
1 0 0 0 1 0 0 1
0 0 0 0 0 1 1 0
4. ; 5. .
2 0 0 1 1 1 1 1
1 1 1 1
0 0 2 2
150
9.4.22. aCveneT, rom Tu A wrfivi operatoria V
sivrcis raime L, L V , qvesivrceze, maSin
arsebobs V -ze gansazRvruli usasrulod bevri
wrfivi operatori, romlis SezRudvac L ze
daemTxveva A operators.
151
9.5.1. ipoveT im wrfivi operatoris sakuTrivi
mniSvnelobebi da sakuTrivi veqtorebi, romelsac:
1.Q ; 2. R ; 3. C velis mimarT wrfivi sivrcis
garkveul bazisSi aqvs Semdegi matrica:
1 1 1
1 2 3 2 0 1
1. ; 2. ; 3. ; 4. 1 1 1 ;
2 3 4 1 1 0 2 1 0
1 2 1 2 1 2
5. 1 1 1; 6. 1 0 2 ;
1 0 1 2 1 1
2 1 0 3 2 1
7. 1 3 1 ; 8. 3 4 3 .
1 2 3 2 4 0
1 1 1 2
1. , p 2,3 ; 2. , p 3,5 ;
1 1 2 1
1 0 1 0
1 1 1
1 1 0 1
3. 1 1 1 , p 2,3 ; 4. , p 2,3.
1 1 1 1 0 1 0
0 1
1 1
152
9.5.3. aCveneT, rom wrfivi gardaqmnis sakuTriv veqtorTa
sistema, romelic gansxvavebul sakuTriv
mniSvnelobebs Seesabameba, wrfivad
damoukidebelia.
9.5.7. daamtkiceT, rom Tu A , A2 AA , operatoris
2
153
Sesabamisi sakuTrivi mniSvnelobebia. daadgineT,
aris Tu ara a b veqtori sakuTrivi A -sTvis.
154
$ 9.6. damatebiTi amocanebi.
155
9.6.6. daadgineT, q elementiani sasruli velis mimarT
agebul n ganzomilebian wrfivi sivrceSi,
gansxvavebuli bazisebis raodenoba.
1. 𝐿1 ⊆ 𝐿 da 𝐿2 ⊆ 𝐿
2. nebismieri x L veqtorisaTvis
x x1 x2 , x1 L1 , x2 L2 , amasTan es gamosaxva
erTaderTia.
n
9.6.15. daamtkiceT, rom L1 1 , 2 ,, n : i 0 da
i 1
L2 1, 2 ,, n : 1 2 n ,
qvesivrceebisaTvis L1 L2 Rn , ipoveT
157
i
ei 0,0,0, 1 ,0,,0 R n veqtoris proeqcia:
1. L1 ze L2 is paralelurad;
2. L2 ze L1 is paralelurad.
n
9.6.17. daamtkiceT, rom R sivrcis nebismieri ori A da
B wrfivi gardaqmnisaTvis:
158
9.6.19. daamtkiceT, rom erTganzomilebiani wrfivi
sivrcis nebismier wrfiv operators aqvs saxe:
Ax x, sadac K raime skalaria.
2. Im A qvesivrcis baziss.
159
Tavi 10. kvadratuli formebi
x
n
161
(d) uaryofiTad gansazRvruli, nr i 0 , aris
(e) naxevrad uaryofiTad gansazRvruli, aris n r i 0
162
10.1.2. kvadratuli forma miiyvaneT normalur saxeze R
da C velebis mimarT:
1. f1 x12 x2 x3 , f 2 y1 y 2 y32 , f 3 z1 z 2 z 32 ,
163
klasebad. daadgineT am klasebis raodenoba R da
C velis mimarT.
164
1. x12 x22 4 x1 x2 4 x1 x3 2 x2 x3 ,
2. x12 x22 3x32 2 x1 x2 2 x1 x3 4 x2 x3 ,
3. x12 x22 ( 3) x32 2 x1 x2 2 x1 x3 2 x2 x3 ,
4. 2 x12 8x22 3x32 2 x1 x2 4 x1 x3 2 x2 x3 .
1. f 3x22 3x32 4 x1 x2 4 x1 x3 2 x2 x3 ,
2. f 7 x12 7 x22 7 x32 2 x1 x2 2 x1 x3 2 x2 x3 ,
3. f x12 2 x1 x2 2 x1 x3 2 x2 x3 ,
4. f 3x12 3x22 x32 6 x1 x3 4 x2 x3 .
165
10.1.13. mocemuli A matricisaTvis, ipoveT
orTogonaluri Q matrica da diagonaluri B
matrica, rom Sesruldes toloba A Q 1 B Q
Tu:
3 2 0 2 2 2
1. A 2 4 2 , 2. A 2 5 4 .
0 2 5 2 4 5
1. x22 2 x32 4 x1 x2 4 x2 x3 4 x1 2 x2 5 0 ,
2. ( x1 1)(x2 1)(x3 1) x1 x2 x3 0 ,
3. x12 3x22 3x32 2 x1 x2 2 x1 x3 2 x2 x3 4 x1 5x2 5x3 13 0 ,
4. x12 x22 x32 2 x1 x2 2 x1 x3 2 x2 x3 2 x1 0 ,
5. x22 4 x1 x2 0 ,
6. x1 x4 x2 x3 x1 x2 x3 x4 0 .
166
10.1.16. ipoveT f kvadratuli formis rangi da
signatura, Tu is ( f ) kvadratuli formis
eqvivalenturia.
167
pasuxebi:
თავი 1.
თავი 2.
თავი 3.
3.1.3. 1 . , ;
13 11
2. , ; 3. 4, ; 4. 2,2; 5. 55 , 9 .
30 29 7
7 7 13 13 3 156 26
3.1.4. 1; i; 1; 1 ; 1 i n ; i ;
n n 1 i i n 1 ; 1. 3.1.5. 1. i ,4 5i ;
2 4
2. 7 78 i, 142 47 i ; 3. 167 313 i, 116 5 i ;
106 53 53 53 221 221 221 221
4.
5 11 11 3
i, i . 3.1.6. 1. 3; 2. 11 4 3
i; 3. 3 3 i;
32 32 32 32 13 13 2 2
4. 361 76 i. 3.1.7. 1. 2 , 2 1 i ; 2. 2 3 4 2 3 4 i;
377 377 2 2 2 2
169
3. 2 65 14 2 65 14 i; 4. 6 2 73 6 4 2 73 6
;
2 2 4 4
5. 4 2 109 6 2 109 6 i.
2 2
x 2
4x 6 x2 4x 12 ; 3. 7 1 i , x 2 7 x 2 x 2 7 x 2 ;
2 2
10. 5 cos arctg 4 i sin arctg 4 ; 11. 5cos i sin ; 12. 2 cos i sin ;
3 3 4 4
13. 2 cos 2 2 14. 2 3 15. 2
i sin ; cos i sin ; 2 3 cos i sin ;
3 3 3 6 6 12 12
16. cos i sin ; 17. 2 cos cos i sin ;
2 2 2
24
3. 230 ; 4. 2 3 ; 5. 212 2 3 ; 6. 26 ; 7. 215 i; 8. i;
6
170
9. 1 1 i 3 ; 10. 1; 11. 2n cosn cos n i sin
n
;
2 2 2 2
3. i; 4.
3
5
cos10 i sin10 . 3.2.4. jer aCveneT, rom
1 15tg x 15tg x tg x 2 2
6. 1 i,
1
1
1 3 i 1 3 , 1 3 i 1 3 ;
2 2
171
9. 6 1 cos 24k 19 i sin 24k 19 , k 0,1,2;
2 36 36
1 24k 13 24k 13
10. 8 cos i sin , k 0,1,2,3;
2 48 48
13. 3 i ; 14. 3 i,2i ; 15. 1, 1 i 3 , 1 i 3 .
3
2 2 2
3.2.12. 1. 5 1
; 2. 10 2 5 . 3.2.13.ara. 3.2.14. 1. x2 52x 760 0;
4 4
2. x 2 x 2 0; 3. x 2 1 0; 4. x 2
2
3 1 x 2 0.
3.2.17. 1. 3 3 i; 2. 3i, 3 1 i . 3.2.18. 1. wesieri samkuTxedis
2 2 2
wveroebi, centriT koordinatTa sistemis saTaveSi; 2. rombis
wveroebi, centriT koordinatTa sistemis saTaveSi.
3.2.19. 8. kuTxe; 13. x y 1 wrfeebs Soris moTavsebuli
sibrtyis nawili z x iy ; 14. elifsi 4𝑥 2
9
+
4𝑦 2
5
= 1;
2 2
15. {𝑧 = 𝑥 + 𝑖𝑦 ∶ (𝑥 − 1)2 + 𝑦 2 , < 1} 16. x y 1 elifsiT
3 4
SemosazRvruli sibrtyis nawili; 19. warmosaxviTi RerZis
marcxena Ria naxevarsibrtye. 3.2.23. 1 . 1 2i da 2 i
wertilebze gamavali wrfis wertilebisaTvis;
2. y x2 20, y 4 parabolis wertilebisaTvis.
.3.2.24. y 2 5 x. 3.2.25. z4 z1 z2 z3. 3.2.26. z w i z w .
2 2
172
3.2.27. zk z0 z1 z0 k , k 1,2,, n , sadac k cos 2k i sin 2k
n n
da z0
1
z1 z2 ictg z2 z1 warmoadgens mravalkuTxedis
2
3.3.2. 1 . 1 ;
n
2. 0, Tu n 1. SeniSvna: 1 isa da 1 sagan
gansxvavebuli Tanamamravlebi daaajgufeT urTierT
173
n
. 3.4.1. 1. 2 2 cos n ; 2. 2 n ; 3. 2 2 sin ;
n n
2
3.3.11.
1 2 4
n2
n2 n
4. 2 2 2
cos ; (SeniSvna: gamoiyeneT punqti 1. da Semdegi
4
n2
n n
n
tolobebi: C nk 2 n ;
k 0
1k C nk
k 0
0 ); 5. 2n 2 2 2
sin
4
;
1 n
n
6. 2 3 n 2
sin ; 7. jami tolia: n , roca 1 (saZiebeli
6 1
nn 1
jami gaaamravleT 1 ze) da , roca 1.
2
nn 12n 1 1 2
, 1 n n 1 , 1
2
3.4.3. 1. 6
2. 4
2 ; 3
n 1 2n , 1
.
n 1 3nn 11 6n , 1
2
1 2 1 3
3.4.5. 1 . tolobis marjvena mxaris mricxveli daSaleT
2n
2k 2k
namravlad x , sadac
k 1
k k cos
n
i sin
n
. x k da
თავი 4.
175
1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7
4.2.1. 1. ; 2. ; 3. ;
4 2 1 5 3 2 1 3 5 4 5 3 6 1 2 7 6
1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4
; 2.
1 2 3 4 5
4.
3 ; 4.2.2. 1. ;
2 7 1 4 6 5 1 3 4 2 3 1 2 5 4
1 2 3 4 5 1 2 3 4 1 2 3 4 5
3. ; 4. ; 5. ; 4.2.3. A ;
1
2 3 4 5 3 4 1 2 2 3 4 5 1
1 2 3 4 5
4.2.4. E igivuri Casma; 4.2.5. A B da
4 5 3 2 1
1 2 3 4 5
; 4.2.6. A 1 B
1 2 3 4
B A da
2 4 1 3 5 3 2 1 4
1 2 3 4 1 2 3 4 5 6 ; 2. 1 2 3 4 ;
B A 1 ; 4.2.7. 1.
1 4 3 2 5 4 1 2 6 3 4 3 1 2
1 2 3 4 5 6 7
4.2.8. X
7 1 2 3 4 5 6
თავი 5.
5.2.3. i 2, k 2, j 3. ; .2.4. i 5, k 1.
5.2.5. 1. a11a24 a32 a43 , a13 a21a32 a44 , a14 a23 a32 a41 ;
176
n n 1
2. a12 a21a33 a44 , a14 a21a32 a43 , a13 a21a34 a42 . 5.2.6. 1. ”+”; 2. 1 2 ;
5.2.7. 1. 8x3 da 2x4 ; 2. 25x3 da 24x 4 . ; 5.2.8. an j 1,ni 1 . ;
n n 1
5.2.9. determinanti gamravldeba 1 2 ze.; 5.2.10. ar
Seicvleba. 5.2.11. determinanti gamravldeba 1n ze.
n n 1
5.2.15. 1. a11a22 ann ; 2. 1 2 a1n a2,n1 an1 ; 3. 0; 4.n!.
n n 1
5. 1 2 ; 6.n!. .5.2.17. 1.8;2. 3;3. 153;4.297;5.90;6.150;7. 336;
x x .
n 2
i k
k 1 n i k 1
5.2.20. 1.4a c d ;2.2a b c d ;3. 5a b c d ; 4.8a 15b 12c 19d ;
5.2a 8b c 5d . 5.2.21. 1.1;2. 1n 1 n;3. 1n 1 n 12n 2.
n
1 n 1
5.3.1. 1. 1 ; 2. x a n x
n 1
, pirveli striqoni
k 1 x k 1 a n 1
gamoakeliT yvela danarCens, k uri striqonidan
determinantis niSnis gareT gaitaneT ak x, yoveli
k sTvis da pirvel svets daumateT yvela danarCeni sveti;
177
3. n!; 4. 1
n1
n!, bolo striqoni gamoakeliT yovel
n n 1 n n 1
danarCen striqons; 5. 1 2 ; 6. 1 2 n 1n1 ; pirvel
svets daumateT yvela danarCeni sveti; 7. 2n 1;
n n 1
b1b2 bn ;9.a1 a2 an x n ; 10. x1 x k a k 1,k , bolo
n
8. 1 2
k 2
5 n1 2 n1
1. n 1; 2. 2 n1 1; 3. ; 4. 9 2 n1 ; 5. 52 n1 43n1 ; 6. 2 n1 1;
3
n1 n1 n n n
1
7. ; 8. k!; 9. a k ;
k 1 k 1 k 1 a k
n
10. k!; 11. a1 a 2 a n a1 a 2 a n 1 a1 a 2 a n 2 1 a1 1 ;
n 1 n
k 0
12. x
n i k 1
i x k ;
13. a0 x1 x2 xn a1 y1 x2 x3 xn a2 y1 y2 x3 xn an y1 y2 yn ;
n
14. 2 x1 x 2 x n x k 1 xi x k , pirvel svetad daamateT
k 1 ni k 1
erTianebisagan Sedgenili sveti da pirvel striqonad
1,0,0,,0 -striqoni. Yyvela danarCen svets gamoakeliT
pirveli sveti. Mmarcxena zeda kuTxeSi mdgomi erTiani
warmoadgineT 2 1 sxvaobis saxiT da aseTnairad miRebuli
determinanti warmoadgineT ori determinantis sxvaobis
saxiT (pirveli striqonis Sesabamisad);
178
n 1
15. a1bn a k 1bk a k bk 1 , gamoiyeneT rekurentuli toloba
k 1
bn
Dn an bn1 an1bn Dn1 ; 16.3n1 2 n1. ;
bn1
n
n
5.6.1. 1. x k a k 1 a k
;
k 1 k 1 x k a k
2. Dn 0, n 2; D1 a1 b1 , D2 a1 a2 b1 b2 ;
n
4. x n x n 1 a k . yvela elementi,
n n
ab
3. x k a k bk 1 k k ;
k 1 k 1 x k k 1
1
17. a k a0 ; 18. 1 n ; 19. a 2 b 2 ;
n n
n 1 n
k 1 k 1 a k
n n 1 n 1n n 1
20. 1 2 ; 21. b1b2 bn ; 22. 2n 2!;
2
179
23. 1
n n 1 n 1n n1 ; na n1
2 24. 2a n 1h;
2 2
n
1 n
25. a k 1 ; 26. x n c1 x n1 cn1 x cn .
k 1 k 1 a k
k 1 k 1
; 9. nhn 1 a n 1 h. yovel striqons
n n
1
8. a k 1
k 1 k 1 a k 2
gamoakeliT misi momdevno striqoni da Semdeg meore
striqons daumateT yvela momdevno striqoni;
10. 1 a1 a n n ai2 a n2 ;
2
n
n
a k2
11. x n 1 x 2a k x ;
k 1 k 1 x 2a k
a k2 ca b ba c
n n n n
12. x n 1 x 2a k x ; 13. ;
k 1 k 1 x 2a k cb
n n
x a k y y a k x n2 n2
14. k 1 k 1 . 5.6.4. 1.n 1!; 2. 1 2 2n 2!;
x y
n
3. 1 n 1; 4. 2n 1n 1 ; 5. x a k ;
n 1 n 1
k 1
n
6. a0 x n a1 x n1 an ; 7. 1 a kk x ;
k 1
180
C n11 3C n31 9C n51 27C n71
8. ; 9.1;
2n
n
n 1 n 1
10. 5 4 ; 11. 1 2 , n 2l
; 12. 1 1 ;
1 n
0 , n 2l 1 2
k a x
17. k 1 k 1 . 5.6.5.
x y
a n
n n n
; 2. aa x n ; 3. 1n a k bk 1n n 1 a k bk ;
1
1. aba1 a 2 a n 0
ab a
k 1 k k 1 k 1 k 1
4. 1 x n2 ; 5. 1
n n
x 1
n
x n ; 6. yovel svets gamoakeliT
misi wina sveti, yovel striqons gamoakeliT misi wina
k 1
striqoni da gamoiyeneT toloba Cn Cn k Cn 1 ; 7. yovel
k k
181
miRebul determinantSi igive procesi CaatareT
striqonebisaTvis; 12. x 1
n
_yovel striqons gamoakeliT
misi wina striqoni da aCveneT, rom Dn x 1Dn 1;
13. x n C n1 x n 1 C n2 x n 2 C n3 x n 3 1 x0 13. yovel
n
17.
1!2!3! n 1!
3
_yovel striqons gamoakeliT pirveli
n!n 1! 2n 1!
striqoni da Semdeg yovel svets gamoakeliT pirveli sveti;
xi xk ak ai
18. 1i k n n .
xi a k
i , k 1
5.6.6. 1. 1
xi xk ; 2. xi xk ; 3. y x k nk ;
1!2!n 1! i k ik
k k 1 n k n 1 n 2
4. 1! 2! k 1! x yi x ; cos cos k ;
2 k
2
5. 2 i
i 1 ik
n n 1 n
6. 2 2
sin cos
k 0
k
i k
i cos k ; 5.7.1. 1. gaiTvaliswineT
1 n 2
toloba cos n 1 Cnk k 2 cos
k n n 2k
da gamoiyeneT
2 k 0 nk
n is mimarT maTematikuri induqciis meTodi;
n 1 2
Cnk k 1 2 cos
n 2 k 1
2. gaiTvaliswineT toloba sin n sin
k 0
182
da gamoiyeneT n is mimarT maTematikuri induqciis meTodi;
5.7.2. TiToeuli determinanti aiyvaneT kvadratSi.
a b c a1 b1 c1
5.7.3. gamoTvaleT determinantTa namravli: c1 a1 b1 .
c a b
b c a b1 c1 a1
2k 2k
5.7.4. 6. ; 5.7.5. cos
i sin , sadac n matricis rigia
n n
da k 0,1,2,, n 1. 5.7.8. samarTliania; 5.7.9. rekurentuli
kavSiria Dn Dn 1 Dn 2 . 5.7.10. 1. 2; _aCveneT, rom
determinantis elementebi erTdroulad ar SeiZleba iyos
erTis toli; ganixileT determinanti, romlis mTavari
diagonalis elementebia nulebi, xolo yvela sxva elementi
erTiani; 2. 4 _mTavar diagonalze aris 1 ebi, xolo
k k k sadac
2n 2 cosn 1. SeniSvna: cos , cos i sin . ;
n n 2 n n
gamoiyeneT is faqti, rom a Tvis
a a
n 1
2k n
1 , n 1. 5.7.15. Tavdapirvelad aCveneT, rom
k 0
n 0 0 0 0
n n
0 0 0 0 n
D i Cn1 n 2 . e.i. D n 2 .
2
saidanac
D 2 0 0 0 n 0 1 n1 n n ,
C2
0 n 0 0 0
D s argumentis sapovnelad, D gamoTvaleT rogorc
1, , 2 ,, n 1 ricxvebis vandermondis determinanti.
5.7.20. c a n
Cn1 1 c a
n2
Cn2 2 c a
n4
c a n
Cn1 1 c a
n2
Cn2 2 c a
n4
. gamoiyeneT toloba
cE A
c 2 E A2 cE A cE A .
A cE
თავი 6.
5 1 5 3 5 1
6.1.1. a) A B 7 9 3 , A B 1 1 1 ,
0 2 3 4 8 1
16 35 16 12 23 1
A B 7 2 7 , B A 6 29 2 ; b) jami, sxvaoba da
9 11 1 16 35 2
B A namravli ar arsebobs, A B 13 8 ;
4 0 20
g) jami da sxvaoba ar arsebobs, A B 19 , B A 2 0 10 ;
3 0 15
184
a1 b1 0 0 a1 b1 0 0
d) A B 0 a 2 b2 0 , 0 a 2 b2 0 ;
A B B A
0 0 a n bn 0
0 a n bn
A1 B1 0 A B 0
e) A B , A B 1 1 . 6.1.2. a) 0 ;
0 A2 B 2 0 A2 B 2
1 0 4 3
b) , Tu n 2k da , Tu n 2k 1;
0 1 5 4
n 0 0 3n 0 0
g) nn 1 n 0 ;d) n3 n 1 3 n 0 .6.1.3. E ;
2 n2
Cn
nn 1 n 0
0 5 n
a b 2 1 7 11 18 ;
, a 1 bc . 6.1.4. a) ; b)
c a 21 22 18 11
6 1 0 0
f A1 0
g) 0 6 1 0 ; d) . 6.1.5. roca A B B A ;
0 0 6 0 0 f A2
0 0 0 6
a 0 0 0
a 0
6.1.6. a) ; b) b a 0 0 ; g) yvela diagonaluri
c a c b a 0
d c b a
matrica. 6.1.7.a) i -uri da j -uri striqonebi adgilebs
gacvlian; b) A B matricis i -uri striqoni Seikribeba j -uri
~
striqonis elementebis -ze namravlebTan ( cik cik c jk );
g) ix. wina SemTxveva.
185
a b 2 1 1 3 2
6.1.8. , a bc . 6.1.9. a) ; b) ;
c a 2 3 5 4
1 1 1 1
0 1 1 1
1
g) 0 0 1 1 . 6.1.10. a) A -Si adgilebs Seicvlian i -uri
0 0 0 1
da j -uri striqonebi; b) j -ur svets gamoakldeba i -uri sveti
Ek U
gamravlebuli -ze. A 1
6.1.13. . 6.1.17. a) r 2 ;
0 El
b) r 2 ; g) r 3 ; d) r 4 ; e) r 5 . 6.1.18. a) r 4 , Tu
3 da r 3 , Tu 3 ; b) r 4, R ; g) Tu
1
1, , maSin r 2 ; Tu 1 da nebismieria, maSin
2
1
r 3 ; Tu da nebismieria, maSin r 3 ; d) r 3 ,
2
roca 0 da 1 an roca 0 , 1 da 5 ; r 2 ,
roca 0 da 1 an roca 0 , 1 an 0 , 5 ;
e) r 1 , roca 2 ; r 2 , roca 2 da r 3 , roca
2 ; v) r 4 , roca 3 da r 3 , roca 3 ;
z) r 3 , roca 0 da r 4 , roca 0 .
თავი 7.
2. (13 / 3, 13 / 3, 10 / 3) ,
7.1.1. 1. (1, 0, 2) ,
3. (1 4c / 3, c, 1 7c / 3), c R , 4. (1, 0, 1, 2) , 5. ,
6. (1 (47x4 38x5 ) / 32, 1 (7 x4 6x5 ) / 4, (21x4 30x5 ) / 32, x4 , x5 ), x4 , x5 R ,
7. ( x1 , x2 , ( x1 9 x2 2) / 11, (5 x1 x2 10) / 11), x1 , x2 R ,
8. (2 x2 / 3 x4 / 24 1 / 3, x2 , 11x4 / 8, x4 ), x2 , x4 R , 9. ,
186
10. (1, 3, 2, 2) , 11. (2,1, 3,1) , 12. (2,1, 4, 3) ,
13. (0, 2,1/ 3, 3 / 2) ,
14. ( 6 26x3 17x4 , 1 7 x3 5x4 , x3 , x4 ), x3 , x4 R ,
15. (( 6 15x2 x4 ) / 10, x2 , (1 4 x4 ) / 5), x2 , x4 R , 16. , 17.
187
7.3.2. 1. (( x3 9x4 2) / 11, (5x3 x4 10) / 11, x3 , x4 ) ,
2. ( x1 , x2 , 22x1 33x2 11, 16x1 24x2 8) ,
3. ( x1 , x2 , 1 3x1 4 x2 , 1) , 4. ,
5. ((6 8 x4 ) / 7, (1 13x4 ) / 7, (15 6 x4 ) / 7, x4 ) ,
6. (3, 0, 5, 11) , 7. ,
8. ((4x4 7 x5 ) / 8, (4x4 5x5 ) / 8, (4x4 5x5 ) / 8, x4 , x5 ) ;
b2 c2 a2 a2 c2 b2 a2 b2 c2
7.3.4. x , y ,z ;
2bc 2ac 2ab
7.3.5. 5 7.3.6. 1. Tu 0 an 1, maSin ;
Tu 2 ( 1) 0 , maSin ((3 32 15 9) / ,
(3 12 9) / , (43 32 12 9) / 4) ; 2. Tu 0 , maSin ;
Tu 1, maSin (4 x4 , 2, 3, x4 ); Tu ( 1) 0, maSin (0, 2 / , 3 / , ( 5) / )
3. Tu 1, maSin ( x2 x3 , x2 , x3 );
Tu 2, maSin ( x1, x1, x1 ); Tu ( 2)( 1) 0, maSin (0, 0, 0)
4. Tu 1, maSin (1 x2 x3 , x2 , x3 );
Tu 2, maSin ; Tu ( 2)( 1) 0 ,
maSin (( 1) /( 2),1/( 2), ( 1)2 /( 2)) ;
7.3.7. 1. Tu a 1 da b 1/2, maSin x 2 z, y 2; Tu 𝑏(𝑎 − 1) ≠ 0,
2𝑏−1 1 2𝑎𝑏−4𝑏+1
maSin 𝑥 = , 𝑦 = 𝑏, 𝑧 = , sxva SemTxvevaSi . 2. Tu
𝑎𝑏−𝑏 𝑎𝑏−𝑏
𝑎 = −2 da 𝑏 = −2, maSin 𝑥 = 𝑧 = 1 − 2𝑦; Tu 𝑎 = 1 da 𝑏 = 1, maSin
𝑎−𝑏
𝑥 = 1 − 𝑦 − 𝑧; Tu 𝑏(𝑎 − 1)(𝑎 + 2) ≠ 0, maSin 𝑥 = 𝑧 = , 𝑦=
(𝑎−1)(𝑎+2)
𝑎𝑏+𝑏−2
, sxva SemTxvevaSi .
(𝑎𝑏−𝑏)(𝑎+2)
188
3. Tu 1, maSin x 2 z, y 7 2 z; Tu 0 , maSin ; Tu 𝜆 ≠ 0 da
𝜆2 +4𝜆−15 𝜆2 +𝜆+15 −4𝜆2 +𝜆−15
𝜆 ≠ 1, maSin 𝑥 = , 𝑦= , 𝑧= .
𝜆2 𝜆2 𝜆2
4. Tu 0 , maSin x 1, y z 0; Tu 0 , maSin x 1 , y , z 0
5. Tu 𝑏 = 1, maSin 𝑧 = 0, 𝑦 = 1 − 𝑎𝑥; Tu 𝑎 = 0 da 𝑏 = 5, maSin 𝑦 =
1 4 5−𝑏
− 3 , 𝑧 = 3, 𝑥𝜖𝑅; Tu 𝑎 ≠ 0 da 𝑏 ≠ ±1, MmaSin 𝑥 = 𝑎𝑏+𝑎 , 𝑦 =
2 2𝑏−2
− 𝑏+1, 𝑧 = , sxva SemTxvevaSi . 7.3.8. misi namdvili
𝑏+1
amonaxsnia kompleqsuri amonaxsnis namdvili nawilebi 7.3.9.
3 -is mimarT , xolo 5 -is mimarT (2, 3, 2) ; 7.3.10. 5 -is
mimarT , xolo 7 -is mimarT (2, 6, 5) ; 7.3.11.
x1 x2 , 2. x y , sadac x y z t 1 7.4.1.
1. z t
1 2 x1 1 2 x 2
1. zogadi amonaxsni: (8x3 7 x4 , 6x3 5x4 , x3 , x4 ) ; fund.
sistema: (8, 6, 1, 0), (7, 5, 0, 1) , 2. zogadi amonaxsni:
( x1 , x2 , 5 x1 / 2 5 x2 , 7 x1 / 2 7 x2 ) ; fund. sistema:
(1, 0, 5 / 2, 7 / 2), (0, 1, 5, 7) , 3. zogadi amonaxsni:
( x1 , x2 , x3 , (9x1 6x2 8x3 ) / 4, (3x1 2x2 4x3 ) / 4) ; fund.
sistema: (1, 0, 0, 9 / 4, 3 / 4), (0, 1, 0, 3 / 2, 1 / 2), (0, 0,1, 2, 1)
4. sistemas mxolod nulovani amonaxsni aqvs 5. zogadi
amonaxsni: ( x1 , x2 , x3 , (9x1 3x2 10x3 ) / 11, (3x1 x2 4x3 ) / 11) ;
fund.sistema: (1, 0, 0, 9 / 11, 3 / 11), (0, 1, 0, 3 / 11, 1/ 11), (0, 0,1, 10 / 11, 4 / 11)
6. sistemas mxolod nulovani amonaxsni aqvs 7. zogadi
amonaxsni: ( x4 x5 , x4 x6 , x4 , x4 , x5 , x6 ) ; fund. sistema:
(1, 1,1, 1, 0, 0), (1, 0, 0, 0, 1, 0), (0, 1, 0, 0, 0,1) 8. zogadi
amonaxsni: (0, ( x3 2x5 ) / 3, x3 , 0, x5 ) ; fund. sistema:
(0, 1/ 3,1, 0, 0), (0, 2 / 3, 0, 0, 1) 7.4.2. 1. (0, 1, 1) ,
2. (1, 0, 0, 5, 4) , (0,1, 1, 7, 4) ,
3. (2, 3, 0, 0, 0) , (0, 2,1,1, 0), (0, 4, 3, 0,1) , 4. (1, 0, 3, 2) , (0,1, 3, 2) ,
189
5. (1, 4, 3, 0) , (1, 1, 0, 1) , 6. (1,1, 0, 0) , (1, 0,1, 0), (1, 0, 0, 1)
x1 4 x3 3x 4 0
7.4.4. 1. magaliTad, ,
x 2 5 x3 2 x 4 0
2 x1 3x2 x3 x 4 0
2. magaliTad,
x1 2 x 2 2 x3 x5 0
თავი 8.
190
6. ( x 2 x 1) f ( x) ( x 3 2x 2 5x 4) g ( x) 3x 2
8.1.7. 1. u( x) x, v( x) 3x 2 x 1,
2. u( x) x 1, v( x) x 3 x 2 3x 2 ,
3. u( x) ( x 2 3) / 2, v( x) ( x 4 2x 2 2) / 2 ,
4. u( x) (2x 2 3x) / 6, v( x) (2x 3 5x 2 6) / 6 ,
5. u( x) 3x 2 x 1, v( x) 3x 3 2x 2 x 2 ; 8.1.8. 1. 1 ;
8.1.9. 1. x 2 x 1 , 2. x 1 , 3. 1 , 4. 1 8.2.1. 1. q( x) x 3 x 2 3x 3, r 5 ,
2. q( x) 2x 4 6x 3 13x 2 39x 109, r 327 ,
3. q( x) 4x 2 (3 4 i) x (1 7 i), r 8 6 i ,
4. q( x) x 2 2 i x 5 2 i, r 9 8 i 8.2.2. 1. 136 , 2. 286 ,
3. 151/ 16 , 4. 1 44 i , 5. 5 22 i
8.2.3. 1. ( x 1) 4 2( x 1) 3 3( x 1) 2 4( x 1) 1 ,
2. ( x 1) 5 5( x 1) 4 10( x 1) 3 10( x 1) 2 5( x 1) 1 ,
3. ( x 2) 4 18( x 2) 38 ,
4. ( x i) 4 2 i ( x i) 3 (1 i)(x i) 2 5( x i) 7 5 i ,
5. ( x 1 2 i) 4 ( x 1 2 i) 3 2( x 1 2 i) 1 ; 8.2.4. daSaleT
f (x) mravalwevri ( x 3) -is xarisxebad
f ( x) ( x 3) 4 11( x 3) 3 45( x 3) 2 81( x 3) 54 , maSin
f ( x 3) x 4 11x 3 45x 2 81x 54 ; 8.2.5.
1. f (2) 18, f ' (2) 48, f ' ' (2) 124, f ' ' ' (2) 216, f ( IV ) (2) 240, f (V ) (2) 120
2. f (1 2 i) 12 2 i, f ' (1 2 i) 16 8 i, f ' ' (1 2 i) 8 30 i
f ' ' ' (1 2 i) 24 30 i, f ( IV ) (1 2 i) 24 ; 8.2.6. 1. k 3 ,
2. k 4 , 3. k 2 ; 8.2.7. a 5 8.2.8. A 3, B 4 ;
8.2.9. 1. ( x 1) 4 ( x 2) 2 , 2. ( x 1) 4 ( x 4) , 3. ( x 1) 3 ( x 3) 2 ( x 3) ,
4. ( x 2)(x 2 2x 2) , 5. ( x 3 x 2 x 2) 2 , 6. ( x 2 1) 2 ( x 1) 3 ;
191
8.2.10. 1. a 3, k 3 , 2. a 4, k 2 , 3. a 4, k 2 ;
8.2.11. 1. ( x) ( x 1)(x 3), f ( x) ( x 1) 4 ( x 3) 2 ,
2. ( x) x 2 1, f ( x) ( x 1) 4 ( x 1) 2 ,
2. ( x) ( x 1)(x 2 1), f ( x) ( x 1) 4 ( x i)(x i) ,
4. ( x) ( x 1)(x 2), f ( x) ( x 1) 2 ( x 2) 3 ;
x x n 1 xn
8.2.12. f ' ( x) 1 f ( x) . maSasadame, Tu
1! (n 1) ! n!
f ( x0 ) f ' ( x0 ) 0 , maSin x0 0 , magram x0 0 ar warmoadgens
f (x) polinomis fesvs; 8.2.13. isargebleT lagranJis
sainterpolacio formuliT 8.2.14. 18 3 ; 8.2.15. 216 ; 8.2.16.
3 2
a) −2𝑥 + 7, b) −4𝑥 + 17𝑥 − 20𝑥 + 9.
192
√2−1 √2+1 √2−1
𝑖√ ) (𝑥 + 1 + √ − 𝑖√ )
2 2 2
11. ( x 4 3 ) 2 ( x 4 3 ) 2 ( x 2 3 ) 2 , ( x 4 3 ) 2 ( x 4 3 ) 2 ( x i 3 ) 2 ( x i 3 ) 2 ,
n 1 n 1
8k 1 8k 1 8k 1
12.
k 0
(x 2
2 2 n 2 x cos
4n
n 2 ),
k 0
( x (cos
4n
i sin
4n
)) ,
n 1 n 1
3k 1 3k 1 3k 1
13.
k 0
(x 2
2 x cos
3n
2 1),
k 0
( x (cos
3n
2 i sin
3n
2 ))
n 1 2 n 1
k k k
14. ( x 2 1) ( x 2 2 x cos 1), ( x (cos i sin )) ,
k 0 n k 0 n n
2 k 2 k 2 k
n 2n
15. ( x 1) ( x 2 2 x cos 1), ( x (cos i sin )) ,
k 1 2n 1 k 0 2n 1 2n 1
2. ( x 1) 2 ( x 2 1) , 3. ( x 1) 3 8.3.4. 1. ( x 1) 2 ( x 1) ,
2. ( x 1) 3 ( x 1) ; 8.3.5. gamoiyeneT Casma x p / q da
gaamravleT q n -ze; 8.3.6. 1. x1 2 , 2. x1 3 , 3. x1 2, x2 3
4. x1 1, x2 2, x3 3 , 5. x1 1, x2 2, x3 3, x4 4 ,
6. x1 1 / 2 , 7. x1 x2 1 / 2 , 8. x1 x2 1, x3 x4 3 ,
9. x1 3, x2 x3 x4 x5 1 , 10. x1 x2 x3 2 , 11. x1 1
12. x1 1; 8.3.7. 1. 2 , 2. 2, 2 , 3. 2 ,
4. ara aqvs mTeli fesvebi ; 8.3.8. Tu f (0) da f (1) kenti
ricxvebia, maSin an kentia e.i. a0 a1 an1 luwia.
amgvarad, f (x) polinoms ar SeiZleba hqondes arc luwi
fesvi da arc kenti fesvi; 8.3.11. 𝑥, 𝑥 + 1, 𝑥 2 + 𝑥 + 1, 𝑥 3 + 𝑥 + 1,
𝑥 3 + 𝑥 2 + 1, 𝑥 4 + 𝑥 + 1, 𝑥 4 + 𝑥 3 + 1, 𝑥 4 + 𝑥 3 + 𝑥 2 + 𝑥 + 1.
8.3.12. 𝑥, 𝑥 + 1, 𝑥 − 1, 𝑥 2 + 1, 𝑥 2 + 𝑥 − 1, 𝑥 2 − 𝑥 − 1, 𝑥 2 − 𝑥 + 1, 𝑥 3 +
𝑥 2 − 𝑥 + 1, 𝑥 3 − 𝑥 2 + 1, 𝑥 3 − 𝑥 2 + 𝑥 + 1, 𝑥 3 − 𝑥 − 1, 𝑥 3 − 𝑥 2 − 𝑥 − 1,
𝑥 3 + 𝑥 2 − 1, 𝑥 3 + 𝑥 2 + 𝑥 + 1 ; 8.4.1. 1. 13 3 1 2 , 2. 1 2 3 3 ,
3. 14 4 12 2 8 1 3 ,
193
4. 13 22 2 14 3 3 1 23 6 12 2 3 3 22 3 7 1 32 ,
5. 1 2 3 , 7. 2 1 9 1 2 27 3 ,
3
თავი 9.
195
1 0 i 0 0 1
8. dim V 3, e1 , e2 , e3 ;
0 0 0 0 1 0
9. dimV 2, e1 1, e2 sin2 t;
10. dimV 3, e1 1, e2 sin t , e3 sin 2 t;
i
9.3.3. 1. dim V n 1, ei 0,0,0,1, 0,,0 , i 1, n 1;
n 1
2. dim V , e1 0,0,,0, e2 0,0,1,,0, e3 0,0,0,0,1,,0 ;
2
n 1
3. dim V 1 , n 1,
2
e 1,1,,1, e1 0,0,,0, e2 0,0,1,,0, e3 0,0,0,0,1,,0 ;
4. dim V 2, n 1, e1 1,0,1,,0, e2 0,10,1, ,,0; 5. baziss
warmoadgens amonaxsnTa fundamenturi sistema.
nn 1
9.3.4. 1. dim V , eij e ji , 1 i j n;
2
nn 1
2. dim V , a). eij e ji , 1 i j n, charK 2;
2
b). eij e ji , 1 i j n, charK 2;
9.3.5. 1. dim V 2, e1 1,0,1,1, e2 0,1,1,1;
2. dimV 3, e1 1,1,2,0,0, e2 1,1,0,2,0, e3 2,1,0,0,1. ;
0 1 0 0 0 0
9.3.6. e1
3. dim V 3, , e2 , e3 ;
0 0 1 0 0 1
6. dim V 2, e1 1,0,0, e2 0,0,1. 9.3.7. 1.,2.,3. aris, 4.
araris. 9.3.8. 1. dim V 3, a1 , a2 , a4 ; 2. dimV 3, a1, a2 , a5 ;
3. dimV 3, 1,2 ,3; 4. dim V 2, a1 , a2 ; 5. dimV 2, a3 , a4 .
9.3.9. 1. dimL1 L2 3, a1 , a2 , b1 ; dim L1 L2 1, a1 ;
2. dimL1 L2 3, a1 , a2 , b1; dimL1 L2 2, a1 , a2 ;
196
3. dimL1 L2 4, a1, a2 , a3 , b1; dimL1 L2 2, a1 , a2 ;
4. dimL1 L2 4, a1, a2 , a3 , b1; dimL1 L2 2, a1 , a2 ;
5. dimL1 L2 4, a1, a2 , a3 , b1; dimL1 L2 2, a1 , a2 ;
9.3.10. 1 . a1 , a2 , b1 jamis bazisia, xolo a1 TanakveTis;
2. a1, a2 , a3 , b1 jamis bazisia, xolo b1,b3 TanakveTis;
9.3.11. 2.,3. isargebleT formuliT dim L1 dim L2
dimL1 L2 dimL1 L2 . 9.3.12 .ara, Tu is aranulovania.
9.3.14. 1. L1 L2 M nn , L1 L2 diagonaluri matricTa
qvesivrcea; 2. L1 L2 M nn , L1 L2 0. 9.3.15. dim L 2,
damatebiT qvesivrceebad SeiZleba ganixiloT
L1 1 1,0,0,0 2 0,1,0,0 : 1 , 2 R da
0 0 0 2 0 0
L2 1 6,0,1,0 2 0,0,0,1 : 1 , 2 R. 9.4.1. 1. 0 0 0 ; 2. 0 2 0 ;
0 0 0 0 0 2
a, b 0 0 0 3 1 1 0 0
5. 0 a, b 0 ; 6. 3 0 2 ; 9. 0 1 0 proeqcia OX
0 a, b 1 2 0 0 0 0
0
1 0 0
RerZze, YOZ sibrtyis paralelurad; 10. 0 1 0 proeqcia
0 0 0
OZ RerZze, XOY sibrtyis paralelurad; 11. a 0, ix. 1.;
12. a 0, ix. 1.; 3.,4.,7.,8. SemTxvevebSi _pasuxi uaryofiTia;
0 1 1 1 1 1
9.4.2. 1. 2 0 1 ; 4. 0 0 1; 2. , 3. SemTxvevebSi pasuxi
3 1 1 0 1 0
uaryofiTia;
197
1 0 0 0 0 1 0 0 0
.9.4.3. 1. 1 2 0 ; 2. cos sin ; 3. 1 0 0 ; 4. 0 1 0 ;
0 1 3 sin cos 0 1 0 0 0 0
a1b1 a1b3 a 2 b1 a 2 b3
1 0 0 0
a b a b a 2 b2 a 2 b4
0 0 1 0 6. 1 2 1 4
a b a b a b ; A aij , B bij ;
5.
0 1 0 0
; a 4 b3
3 1 3 3 4 1
0 0 0 1 a b a b a b a 4 b4
3 2 3 4 4 2
a1 b1 b3 a2 0
b2 a1 b4 0 a2 4 1
9.4.4. 1. ; 2. ar arsebobs;
1 5
7. ;
a3 0 a 4 b1 b3
0
a 3 b 2 a 4 b4
11 5
2 2
2 11 6 3 3
3. 2 , , R; 9.4.5.
1. 1 7 4 ; 2. 4 13 10
1 2 1 0 .
3 3
2 5 5
2
3 3
2 11 6 8 11 0 0 0
9.4.6. 1 7 4 . 5 9.4.8. 0 2 0 . 9.4.9.
2 1
1 0 .
9.4.7. 5
.
2 1 0 9 22
0 0 3
5 5
4 5 0 1 5 8 6 2
1 2 2
9.4.10. 3 1 9.4.11. 1 0 2 3
2 . ; 2.
2 4 4 0
1. .
2 1 3 2 1 5
1
2 3 0 3
1 6 1 7 6 13
7 6
1 2 2
1 0 1
1 0 0 3 3 3
9.4.12. 1. 5
15 13 2 2 1
1 0 ; 2. 4 ; 3. .
4
0 0
4 2
3 3 3
9 9 2 1 2
3
4 2 3 3 3
198
44 44
9.4.13. 9.4.14. 1. 109 93 . 9.4.17. 1 . WeSmaritia; 2. mcdaria.
59 25 . 34 29
2
9.4.18. 1. 0,V ; 2. V , 0; 3. V , 0 roca 0; 0,V roca
0; 4.b, at roca a , b ; 0,V roca a an
b ; 5. V , 0; 8. V , 0. 9.4.19. 1. dim Im A 1, e1 1,1,1;
dim ker A 2, e1 1,1,0, e2 1,0,1;
2. dim Im A 2, e1 2,1,1, e2 1,2,1; dim ker A 1, e1 1,1,1;
3.dim Im A 3; dim ker A 0; 9.4.20. 1. ker A 0, Im A V ;
2. ker A s bazisia e1 2,1 da Im A s bazisia e1 1,3;
3. ker A 0, Im A V ; 4. ker A s bazisia e1 0,1,0,0, e2 0,0,1,0
da Im A s bazisia e1 1,0,2,1, e2 0,0,1,1; 5. ker A s bazisia
e1 1,0,0,1, e2 0,1,1,0 da Im A s bazisia
e1 1,0,1,1, e2 0,1,1,2. 9.4.21.SeniSvna: qvesivrcis e1, e2 ,, ek
bazisi SeavseT sivrcis e1, e2 ,, en bazisamde da ganixileT
proeqciebi J e1, e2 ,, ek da J e1, e2 ,, en wrfiv garsebze.
9.4.22.SeniSvna: qvesivrcis bazisi SeavseT sivrcis bazisamde.
9.5.1. 1.Q : 1 2 1, a , ,0 Q;
R : 1 2 1, a , ,0 R; C : 1 2 1, a , ,0 C;
2.Q ze da R ze ara qvs; C : 1 1 2i, , i ,0 C da
2 1 2i, , i ,0 C;
3.Q : 1 1, a , ; 2 1, a , ,0 Q;
R : 1 1, a , ; 2 1, a , ,0 R;
C : 1 1, a , ; 2 1, a , ,0 C.
4.Q : 1 1, a , , ; 2 2, a ,0, ; 3 1, a ,3 ,5 ,0 Q;
R : 1 1, a , , ; 2 2, a ,0, ; 3 1, a ,3 ,5 ,0 R;
C : 1 1, a , , ; 2 2, a ,0, ; 3 1, a ,3 ,5 ,0 C;
5.Q : 1 0, a ,0, ; 2 2, a 3 ,2 , ; 3 1, a 0, ,2 ,0 Q;
199
R : 1 0, a ,0, ; 2 2, a 3 ,2 , ; 3 1, a 0, ,2 ,0 R;
C : 1 0, a ,0, ; 2 2, a 3 ,2 , ; 3 1, a 0, ,2 ,0 C;
6.Q : 1 1, a 0,2 , ,0 Q; R : 1 1, a 0,2 , ,0 R;
C : 1 1, a 0,2 , ; 2 i, a i , i , ; 3 i, a i , i , ,0 C;
7.Q : 1 2, a ,0, ,0 Q; R : 1 2, a ,0, ,0 R;
C : 1 2, a ,0, ; 2 3 i, a , i ,2 i ; 3 3 i, a , i ,2 i ,0 C;
8.Q : 1 2 2, a 2 , , , 2 2 0; 3 5, a ,3 ,2 , , Q;
R : 1 2 2, a 2 , , , 2 2 0; 3 5, a ,3 ,2 , , R;
C : 1 2 2, a 2 , , , 0; 3 5, a ,3 ,2 , , C.
2 2
9.5.2. 1. Z 2 : 1 2 0, a 1,1;
Z3 : 1 0, a1 1,2, a2 2,1; 2 2, a1 1,1, a2 2,2; 2. Z3 :
Z5 : 1 0, a 3 , ; 2 2, a 2 , , Z5 ;
3. Z2 : 1 2 0, a1 1,0,1, a2 1,1,0, a3 0,1,1; 3 1, a 1,1,1;
Z3 : 1 2 3 0, a1 1,0,1, a2 1,1,0, a3 2,1,1, a4 2,0,2,
a5 2,2,0, a6 1,2,2, a7 0,1,2, a8 0,2,1;
4. Z2 : 1 2 3 4 0, a1 0,1,0,1, a2 1,1,1,0, a3 1,0,1,1;
Z3 : 1 2 0, a1 0,2,0,1, a2 0,1,0,2,
3 4 2, a1 0,1,0,1, a2 0,2,0,2. 9.5.6. Tu aris A
operatoris sakuTrivi mniSvneloba, maSin iqneba A
1 1
200
9.5.13. 𝜆 = 𝑎12 + 𝑎22 + ⋯ + 𝑎𝑛2 . 9.6.1. q n . 9.6.3. Cnnk1 1. 9.6.4. Cnn k ,
yi
SeniSvna: aRniSneT: xi , (ix. 9.6.3.). 9.6.5. 2n.
y n 1
9.6.6. qn 1 qn q qn q2 qn qn 1 . 9.6.7. dim W nk; f1 e1 ,0,0,,0,
f 2 e2 ,0,0,,0, … , 𝑓𝑛 = (𝑒𝑛 , 0,0, … ,0) f n 1 0, e1,0,,0,
, f 2n 0, en ,0,,0, , f nk 0,0,0,, en .
9.6.8.gaixseneT vandermondis determinanti. 9.6.10. dim L n.
3
9.6.11.Tavisufal veqtorTa V wrfivi sivrce warmoadgineT
mocemuli sami arakomplanaruli veqtoris paralelur
erTganzomilebian qvesivrceTa pirdapir jamad. 9.6.15. 1. ei
veqtoris proeqciis i uri koordinatia n 1 , xolo yvela
n
danarCeni koordinati 1 ; 2. ei veqtoris proeqciis
n
TiToeuli koordinatia 1 ; 9.6.16. 1. matricis Sesabamisi
n
striqonebisTvis adgilebis gacvla; 2. matricis Sesabamisi
svetebisTvis adgilebis gacvla; 3. matricis simetriuli
arekvla sakuTari centris mimarT.9.6.18. k , sadac
E 0
0 0
1 0 0
k dim L1 da E 0 1 0 aris k uri rigis.
k
0 0 1
9.6.21. 1. matricis pirveli k sveti nulovania, xolo
danarCeni svetebi _wrfivad damoukidebeli veqtorebi; 2.
matricis bolo n k striqoni nulovania, xolo wina
201
striqonebi_wrfivad damoukidebeli. 9.6.23. ar arsebobs.
i
9.6.24. 1. i , j , i, j 1, n; 2. , i, j 1, n.
j
თავი 10.
x1 y1 y2 , x2 y1 y2 , x3 y3 y4 , x4 y3 y4 ,
10.1.2 1. R velis mimarT y12 y 22 y32 , C velis mimarT
y12 y 22 y32 , 2. 5. R velis mimarT y12 y 22 y32 , C velis
mimarT y1 y 2 y 3 ,
2 2 2
3. 4. 6. R velis mimarT y12 y 22 , C
velis mimarT y12 y 22 . 10.1.3. 1. x1 2 z1 z 2 , x2 z 2 , 2.
x1 2 y1 y2 , x2 y1 y3 . 10.1.4. 1. formebi f1 , f 2 , f 3
eqvivalenturia C -is mimarT, formebi f1 da f 3 eqvivalenturia
R -is mimarT da ar aris eqvivalenturi f 2 -is. 2. formebi f1 ,
f 2 , f 3 eqvivalenturia C -is mimarT, formebi f 2 da f 3
eqvivalenturia R -is mimarT da ar aris eqvivalenturi f1 -is.
1
10.1.6. 4. 5. 7. aseTi ar arsebobs, 6. 1 , 8.
2
Nnebismieri 0 . 10.1.9.…1. 2. aseTi ar arsebobs, 3. 1 ,
4. 4 4 . 10.1.10. 1. 4 y1 4 y 2 2 y3 , 2. 6 y1 6 y 2 9 y3 ,
2 2 2 2 2 2
3
1 1
x2 ( y 2 y 3 ) , x3 ( y 2 y3 ) , y12 y 22 y32 . 6.
2 2
1 1 1 1 1 1
x1 y1 y2 y3 , x 2 y1 y2 y3 ,
6 2 3 6 2 3
2 1 2 1 5
x3 y1 y3 , 6y1 . 7. x1 y1 y3
6 3 6 30
2 1 2 1 2 1
x2 y1 y2 y 3 , x3 y1 y2 y3 , 6y12
6 5 30 6 5 30
8. x1 1 ( y1 y 2 y3 y 4 ) , x2 1 ( y1 y 2 y3 y 4 ) ,
2 2
1
x3 ( y1 y 2 y3 y 4 ) , x4 1 ( y1 y 2 y3 y 4 ) , y12 y 22 y32 y 42 .
2 2
2 2
10.1.14. 1. f 2 y12 y 2 , g y12 y 22 , x1 y1 1 y 2 ,
3 3
1 3 .
x2 y1 y2 2. f y12 y22 , g 4 y12 2 y22 ,
2 2
x1 2 (2 y1 3 y2 ) , x2 1 ( y1 y2 ) . 10.1.15. 1. 4 y12 y 22 2 y32 8 0 ,
2
1 6 2
2. 2 y12 y 22 y32 0 , 3. 3 y12 4 y 22 3 6 y32 0 , 4. y1 y 2 0 ,
2 4
5. y12 y 22 y32 0 , 6. y12 y 22 y32 y 42 0
203