Universidad Nacional de La Plata
Facultad de Psicologia
PSICOTERAPIA II
‘icha Bibliografica
Notas para
PENSAR LO GRUPAL
MARCELO PERCIA
LUGAR EDITORIAL
PROCESOS IDENTIFICATORIOS 4
ENLA CLINICA GRUPAL. }
i
perRoDuCCION" ‘
Ent noe parted a prods insect de un grap. Dey ony es-
Jwala ste deu pemansento ue cul ne oso Nos ees
Alguas cursos Una de ells el ntris por el psi ya rl
es puples, no ee proeapcln por stun el ao clsce camo pctcn
sci
Respcto de a primate dicecién, estas ides se conctan con la teris dela
ienifieacién. Freud, en “Piclogn de las Mass y Andliss del Yo" vies
en I ientifieacion io de Tos fundanentos subjesvos de as formaciones
colestas. Pero no reouro a ese escrito de 1920 coma usin de anevidad
paraearun vac d eoras6n 7
En nombre det psioandis se dioen muchas coss, Por ejemplo es feouente
escuchar descalicciones de las picticas gupales.Inpugnaiones 1ilza-
‘lores. Aimaciones de que las expeieniasgrpale en psicoteapinicond
cena i adapts oa la masifnein, Sospechas sobre ls gnpos +
En ost cine de tonsién intelectual, aspto ¢ pensar la elnza gre Sin
promover la exalacin de as psioterapss e grupo, ni el cvestionaients
Simitrco de ins discursos qu (pra “preserva” al picoaniss) exclen lo
‘spa, Petendo hacer bar un conjunto de inerrogantes que consfayen«
‘m erten del pensamieto gral dendes nismio campo, ff
Ean esto en eer de 987 yeaa para et aiid. le tanto
se publican en Buenos Aires La Mutiplacén Dene de Kesey Po
loa; Subjeviad,Grupalidn,Ldentiteacone de sa iar Bee 9
‘Campo Grupa de Ano Mara Fender Wingo de llas es debidavete da
1m eso isn estas seas con areuradoeapegadosbblogig SI
‘tocar il dud cnet ees Hia ut] nn nc ulin ete pene» pin
Dfngo una ies el aso elsico desborda s0 “mundo” esocaiado y
tWeico \huce inimiad con aria soa oii
pe into grup basa pods Par ll taj a expan
Gi fen de eal sen sees oa alr, lo 20
SS igus ncn pr sir oe pesado io opti paren
Sort pox Ge pre Lacerta les
‘ape See guro pours ava ins cusone qe sin mi pris
SNe trestle rein lnc rp La expr e
frapervia Peo wo invalid lis toque pole or anion
{co nm spice met om cudann Ge tor Nome lio
{laden fue exe en el el homire ue ee er ene et
clan acto run be et some hal Cn we reset
ir hts lium poset ents? 05m ler oa prods
eal [Ctra da orci on rape? Son aa mae
eee sno,
|. REL {FO DE UNA SESION CLINICA GRUPAL
“Pero emo relate algo sno a posterior? {Bs que realmente
{2 no s pode expreser nada en el memento de su nasiminto,
‘anda se tala an de alapandnim? {Es que aurea nadie se
| rh cape de uansmitr et balbuceo del momento que nace?
{Por qué razén si hemos slido del cane no podemos nunca
tra en pena fe jamos on alg naestos ojos yy, bajo
“ese mirada, surge ol orden... formas. No imports. Que
feacomo quier.”
4 WITOLD GOMBROWICZ!
Presen fon fora “fagmentaria” (no ve pda de otro mode) wna sesibn de
srupo te-mpéutico, Pongo atencién en los prozescsidenificatories, aunque
‘onde be -al hacerlo por la endidum de ete interés eaen inavertidos
‘cs pce otras mares y las cveones. BUAC apoysturasprovsorias
tn el fant queso presents yf os os en ls "dats" que me impresio
"WHOL GOMBROWICZ Caras SS Bor Eats 2
2
‘an. Som fngmentos que separ y dstaco de Ins muchas cosas qué all ot
Sia embargo, par a cinicagropal, la dentificacién no es un tama ms entre
otros. Genny Paul Lemoine ye lo dicen: "Las ransferencias que cada
Inlembro del gropo puede realizar sobre ls terapeuts, sobre el grupo como
{alo sobre wo otro memo desempein wn pape esenca, Pero la identi-
“iacin eel motor dela vida de grupo, el trabajo Henifcatrip e que
‘dnamizay organisa al grupo™*
Pero, aunque It dead vita imporancia, equere do un desallo. Delo
‘oatario ae core el iesgo de convert ea uns nueva frmula mptepsicol6-
tsa, Como en otros tempos fueton la interpreacion de la fata fsonseen
te grupal a tansformacién del latent en manifest. Pars un debate lini
‘co de lo proces idenieatoros es nocesao rear qué se bse, qué 8
Icey qd se plnsn cuando estamos enue gop, T
4) Un grupo situado
"sum grupo forma porno paints (los cls xe a extn presets
fees)» ds ooordindoree Se trata de una svibn que tansure en el avierno
‘de 1986, en Buenos Aires. Lasdodes dels participants osian entre 34 y
442 afloe grupo serene una Vez por semana durante dos bras, Ls inte
‘rantes a slentan on eculo, cada uno ala vist del oo. Bs un grupo eu et
{Ue los coordinadoressvelenproponerdramatizacones 0 juego, he lugar
‘Krimitad pore ello y designado como “espacio dram”, Se reinon en un
consti “privado”,
La experiencia grep ex convocads e istiuide por una onsign| que puede
‘eciee as “Selo ita a partlpar de grupo teraputico. Ep us Brupo
armado por persona diferentes que, como sted, desean entender cmd
“por gut son como son. El grape fnciona como un “espacio de juego. Cada
tio ice 9 ata To propio. De este mod, se ponen en escena la ermas de
iminar gu casa sn carga sin dare del todo evonta La faciin de Tor coor-
Alnatores ex crear condiciones para que este juego se reali y contribu,
on ss panes de staal ands de co juego cada cal”. |
# Levon Gennle y Pal Tora Puce, Gos, Bacctona} 1979.
*Lacoordinacén de este grupo fue compartia con Alejandea Thaysen
|‘exo la consign no indica una tien Ni una resta para inelar grupos. Le
‘consign es una propueta de bajo. Devi que la experion'ayarve in jue-
‘ abcpa ln aoc de os pres Wenifiaterosavisa que I labor elinica
Se cpl de sear e inteogsr eros ragos,y alata dese el comien-
‘2— que e aio aun “como sauna represcracin en la que ead uno
pone en juego so mized,
Qtiero decir algo mie sobre la reluién ene grep y juego. El juego es oee
sii de una replica y de un inves; do un impodinentoy devas psi
‘dd Ale tanto a a rearacign de una mirada imperaiva (el way cra vex
‘defo miamo”) com al pasaje por ota psc (l "dle que") juego es
twa metiforasubjetva. La expesiencia grupal tanscure por esa tens
ive un identicacén qe insist el trtsto por os pobilidades que no
essen, Cada io pone en sot I ostnacién deo mirada y se enchetra
Serprenido com el gue pasa por esa acin, Fl grup eth para se pase
‘Cada cul viene interop pr su propio juego
Fata pesntalin es aba. Slo dees alguosslos cow que penn eas
lees Poo Jy importa no elo qu semua sino fn. oro. gC
hos queda wadvrids, sso, por la ental deepsea”
1) Una sesiin grape
"tin presetes Amel, Eloy Federico, Cmienzan con wna conversa:
infercambian silos y comentansieunstaneias coinas. Amelia, que pre
‘arn un vigje a Europe, expres sus temores por el cnflicto ene ls EE.UU.
Jy Libia Enilio describes impresén por el bombardeo de peblacones cv
kes y Amel el miedo a un atentada terra: Coincden Tos wes en que les
suropeos deben estar aterorizados, y Federico ace un cise en relacin al
cer al aspecta de Reagan: «Zo ve tn moguillade dice que parce in
‘android
a endo jmgo pesado line terapia grils device de ect
«gs Tavovy ince de Wino propia expecta como teat deniflosy
‘Moteicene, De namo mado leo de GI-O Done sig est rena,
SPAVLOVSKY, Baw: Reon sobre el prem creado 97S, en: "Proceso
trendy terpny-eitenc, Ed Biaguedy Be As, 1982. GIL, EAawae,
[Donel Mat! ug, eds, Barcelo, 1978.
fos
aS
aaa a a eect
eal celta aie reese
a ee ree eee
pc este re ere ee ee
gop entree
pd aereree tne er eat died
Sper er ere ae
eae een care eee
aarp epee agit
eree eee earn
Ss eee onan eee
eae eae eena aise at
ean area aera
eel peed ieee ae
Se eee era een
ge ners eae cet ireaeane oon
eas eee et
‘A partir de este modo de decir de Bmnilio, reactions Federico. Bs emplyjado x
Iublary To hace como Isle: ego yautorzado, dice que no debe cece
es hacerlo que elles quieren que haga, exper que techn lsren.
Adena, obm asa remuntar 2b antes buscar oo abajo. Vové 2 Men
za, gurds pero antes asegerte alge sino was a depender de vie
‘jase. gs escribs wna eat para tonsa el terreno? iBxeril a ta ad!
‘Ped informacion, no te ariengues! Bw e caso de haber algo segue ecién
‘pez aconoretar Tacos.” 7
‘Federico se nuestra ~repentinamente-“metido" en une escena cov Firtho. Lo
lleta a pens bien In cosa artes de acu. Comienza a esrb up cara
‘modelo, la carta que deberia mann Emilio, Se comport come el “ofan.
“er” de eu vila. Le dee qué ene que hacer y bass scupe su huge son el
‘Gompla, Le offece un vot posible y una imagen eb le que mizarse, Fo di
‘euldo en pervact a Emil, tae algo propo que empieza a mosvar ip dase
ena. ;
SimuitinesmenteInervione Amelia, tama parte cn el sunt, Alec
tll se onjugh ls hae venir eon lo spo. Parece enjaday pregunta
ate qué vie al grup: “para que f digamar qu tends que hacer. gh‘
lames jr vos? Yagrogs, coven: “Siempre esx riesgo que oto tearme la
id, peraue ela arme sein fo gue él gare”
ads tits pari a una conversacii que una converscin Pero Ia espesi-
Fcida de lo rapa! diz que en eada uno ooure algo que arasta en 3 t=
Diary qu ee abla es urn reaccio yun llamado que se eneadena con tos,
CContnuhmente,y sin aus, cada jatevencin leva aot intervene, tras
cada epi viewer decir. Tas la preocopeidn por el vigje de Amelia so-
brevené ef no sabe si mandarse a mudar” de Emil, y detde ali Pededoo
le eserive una cat, y luego Amelia se pregunta si hay ue delat que oo "te
care i vida", y toda comienza a merce ex Una communion (que es pattii-
par deg eomtny ala vez oe): cada cual jaega on el juego grpel yen
(ropig juego af miso tiempo,
nso, Guundo Federico eincide en orienta a Emilio, uno de Jos eordinado-
res le ppgunta: "Usted relacana “algo” con eta eso en lagu le dict
Enuilo mo debe conducirse?” Una dgesin sobre la pregunta: tener pre=
Sent proces identicatrio que se poe en juego en un grupo terapstco,
supone en medio del profusiéa de palabras, secionse interamblos) obeer-
‘var a fesentacion grpal abl, pero —también— en relaién con presncias
ue, fie de tengo y de luge, vienen » jugar como pou eucea en ese
‘momen Laidetifcecién misma se puede entender coma In proximiad do
‘Yeas i espuesta de Federico: “Ruano, ex como st reel yo fuera mi pap
1 Bnila fuera yo. Me pasa muchas vees To mimo que ad Me sent fe
“lad, re deo ester. Yo me preguato edie dno ve otra porbldad:» por
{qud, 21 fa situacidn 1 agobia, no encuentra una sada, Ie veo refi,
Enilio a como yo en muchas cas. Cuando mi pope dee (Pesce taba:
{aon sh padre) por qué no hee esto, no hice aqua, me paraiso, me
steno chico. Me dig: "/Qué simple, camo nose me ocurid!” Me etal
42, Siunjo bronea porno darme ewentz,bronca por lo que me deen. Me eo
‘smn. Me pasa fo mismo com Alicia (su mje). No me pasa con otras.
————__
La pinta" Relacionis lgo dev vida con.2” oper cuno un cambio de tem
po. Se sopore consider uns veeseisin fier de empo desu sets
neces iE como sl ede el lene de conan, del mmo modo
ues ce con tn fm pare anaiar uno de ss cunt, queen eee eh
{ano ob ascad
4
Frente ellos me que como ido. Son como wn espa. Es vr ml ep
mt impotencia. "
Federico se ve envuelloen un sg propio qv see presenta coma de oto en
‘eatin del decir de Emil, Suita con ese rsgo lo pede: lo empuja a
stun y dei sin peat. Una ientifcacion fo aos hacia alge: po eso
Se calcula parcio a ilo después de escutarc en sus propias palabras,
{a situacion grupalpropiia un movimiento que —a veces pong en jueg el
Imperative de una idatifccién, La escona se presenta como expcio de i=
vestiientos. AS, Federico puede vestia Emilio eo un easgo pple y vee
tise é mismo con un rasgo desu padre. Repetinamente cada ung so enue
‘1 implica, Impliear- esgnfien ser afocado por a tnsi detien gr
al, estar envueli en To propio y earedado en lo dl oto, Y
‘Sigamos con Ja sesién. A parti de un relao dspardor, puedo ese ino
‘uno habla poe su lado. No se ata do iscurso praleos sind de entradas
Aieentes qu psan por la mama easena, Paro past por lo snp ao sig
‘allegara io mismo. Lo que intros es que algo del deci de Emile algo que
resist Ia designacién) afecta de un medaimpreviibe a eaa uno La ae
‘dn es una inmedita race dl ala sin el consenimieno de arn. No,
es inven, nf conti, un tama,
Observeos qué propaga en Amelia a situacién que se desarola em el gr
po. Porque una escenagrupal “hace wei ota escon, es una conkxién aber
ta un enlace sin ligadura fj, ua invitacin qu hace que una imagen so pre
‘sete sin avisn. Dice Amelia: "No sé por qué me acuerdo de “algov que me
sucedié oy en el negocio” Taba en una bomboneray rela ve wna m=
Jet —oon ate autortario— ened a comprar y dj: “Buenas tades, quero
una caja de bombones.iDeme todas de cc de leche y chocolat! No quero
de mermolad, mi de ceo, mde ler”,
Tntonces,expica Amelia, molest por la ctu vient y abflita do tk
compradora, reacciond: "Se lr va'a comer todos usted? Pargus a Hewt
‘para oro, mejor compre sda!"
scena dramatizada: Uno de los coorinalores propone dramstias eso
‘enn Invita a Amelia pasar al espacio érartico. La consigna sorte de
‘econstruir una escena con ol acuerdo de fo que oeur. Amelia ex-al mismo
tiempo- protagonist y director, ella describe el lugar y elige a gud puede
represetar el papel de cliente, En guano ala elecién del coppotagoiss,piensa y dice: “En todo caso a Fedele, pogue & Emilio nolo veo en ese
papell Vos (le dice a Federio) tends que eer con si fers ts pap con
tn asi ime y segura”
scens 1: Anvlin en l papel de vendors y Fedesico en lps de cliente
‘Se ecrea la sini narada or Amin
Compradoea Buenas tander Sorta! Mir, estoy mu apurada. Quer fe
‘yar una cajade borsbone. Per, eso lat quiero tnd dr dee
de Teche y chocolate. Nada de mermelada, ningun deco y de
‘0co nl oer,
‘Vendedoca ~Perdin.. 80 fas a a comer todos sted sola? No es may demo
‘rio. 4’ me da lo mismo vender ures gue oat. Pero, 50%
para regalar, mejor eve sures.
‘Comprador (repite la iatervencin atv, pero ante splicn decd de a
‘vedere, retrocede somo explidndose),
Solitoguiog
‘Amelia ene papel de vendedra: "Qud mujer desagradable, debe ser mbar
‘able ens cas, seguro que e jefe. Noda margen para nada hace fo que
‘lla gulere ype. 590m para ela aoa no me pongo. Pero son para re
ale. Que lee para otros, que no les Impanga oso"
Federico enelpael de compradee: "No puedo ipponer palabra... dl oro
ado me trata de mina. La vendedora no deja gue compre Toque guiera. Me
‘lento igual que frente ami pap o mi mje. No me defn inch al grano
‘de arna Me convencon las razones de Ta vendedor
‘Bscena 2: La misma situcion pero se suger una invesin does
Saltoguis
Foderico en el papel de vendedor: "Bueno. est bien. No voy pees Le
dey lo que me pide y Tso. Si fossto puedo perder wn cliente. Me cues
Iicho vender 10 que quiet, me cuestapelear conta ella, siento que so me
impone.
‘Amelia. en el papal de compradors: "Siento que no me djs gar para comprar
‘camo seme aoa, Teata de ponerse un ers. Tine na atta my intra
Sigont, me die lo que me convione llevar y tela de organiza el pedi-
Ao."
Comentario de Emilio desde ugar de espectador "La dentate impyesiona
‘somo una persona sau, gue sake lo que quiere yno ae deja vender gto por
Tire, no se dja engatusar.Sabe Toque quire como mi jel e Inés Cs pae-
ji). Par mi pare yo sempre pido sudo, Nunea led inpotael, Pg jem
lo, s voy ala panaderia conic facurts, jo que li vendedora he Cie
Tas gue ella quiere. Nancareparé ene eso"
Un comentario sobre a dramatizasin. Nose preende que Amelia revive en
1 grupo la situacidn reltada, sino crear condiciones par quo el fete
fencer las formas desu expresién Encore a demors neoshvia in det
on ols formas de ensnciacin. Dramatizar es temporalizar up rela, Se
Asspliegan diferentes figuras, ero no importa ano las imigones qe res
trun en escng, con i lcm gus fe negra de gop eben cp sis.
‘da uno fee pare per ngs agin su roperctain fete En ev da
tom de poselén ~si se are as nerogaciones—~ abjan apres vest
rents sbjtos, .
Qué es una deamatizacin? Es la produce de un acontecer actual, a edeacin
funn imapen gue el prgonsatene de algo que yu le ace. Bs I peta eh
‘scan de vin. .
1. EL. GRUPO TERAPEUTICO. TRAVESIAS DE LA IDENTIFICACION. f
“Poranagae i micro nina sai ie as:
‘asin ur ue teen Snes Sv ties
ates is con chp gt
Ihe in queso al rte Ls qacan es eng na
Tt chins meneen poe
meas CARLO
Sr eer constr a fxn cow soni ba
ett pel ren neds oe sg nent de se
‘Se eat mo, abe a
i
" CAILLOI, Roper La somira y Ix mcrae: ntsclons Ed. Say, pees
as 88.
SARTRE, Jin Pal: Iota def fom. Guaave Ploubet desde 142% 1857
‘Tlempo Coneporines Tre Bustos Ae, 1975,(C914 Hene en el pensamientoteudiano. La eoaceptalizactn del nareisixno
Se apc. en considercione clinica que apian a difreciar las neurons de
las ps sis. Si, hasta el moment, se plone l “yo” como metifore de Ia r-
in, ajar de agt se advice tinbien su dimensién especie, sv relaién
‘con Ingen ientifiatoras ys exsieniia come mascara, Eno penamnien-
‘0 de ipean Se subraya esta pespeciva, Eo el seminar de mayo de 1984
eter fue para Freud el yo est formado por la sucesén dé lat identifica:
Clones don las objtos ames gue le pérmitonadgulrir 2x forma. E130 es or
bjeto ue se asemaja a wna ebola: ti puakérames pelrloencontriamas
Tas snes denfiacione
ok or recordar ia importancia que “Introduce del Naess"
Desde once se entiende el "Yo" como Acct, Pero no se avanza mucho
con volver a expand la sospesta de su exstenca real El yo es coleocin de
identfcaciones y persona signiica miseara Intresa ahora saber cl cs Ia
reli de ada uno con esas represenacines.O pr lo menos, undo eas
lndgor4s son eandiin don impedimenoo de une poi
I proijma lleva ¢ pensar on una metapicologia dl ro, Se ene en las
scclongf que cada un reitera en una situs gripal Ia puesta en acto de
imgess. Cuando el astorjuega un papel, pone en escent un personae, reali
2.8 ilerpelaiony daa artender que un tame de ientifiacionesenvvel-
‘ve a Gg que simul sez. H mundo subjecvoe, también, un mundo detsio,
SAMAJA, JUAN (2004) Epistemología de La Salud. Reproducción Social, Subjetividad y Transdisciplina. 4 Parte "Ontología y Perspectiva Transdisciplinaria"