Está en la página 1de 116

2017ko

ONDAREAREN

PAISAIA
EUROPAKO
JARDUNALDIAK
JORNADAS
EUROPEAS DEL
PATRIMONIO 2017 BIZIA
BIZKAIA
Urria / 2017 / La construcción
Octubre de los paisajes
Doako jarduerak · Actividades gratuitas culturales
www.bizkaikoa.bizkaia.eus/jep

OndareaBizkaia2017
2017ko ONDAREAREN EUROPAKO
JARDUNALDIAK
JORNADAS EUROPEAS DEL
PATRIMONIO 2017

Zuzendaritza eta koordinazio orokorra


Dirección y coordinación general:

Edukien koordinazioa
Coordinación de contenidos:
Ainara Martínez Matía
Amaia Apraiz Sahagún

Itzulpena / Traducción:
Hori- Hori

Argazkiak / Fotografías:

Antolatzaileen argazki artxiboak; Archivos fotográficos de las


entidades organizadoras; Txelu Angoitia (8a, 8b, 9a), David Murillo
(9b), Ondare Babesa (15b), Santi Yaniz (19a, 20a, 41a y b, 106 a, b) ;
Indalecio Ojanguren, depositada en el Archivo General de Gipuzkoa
(21b); Guillermo Meaza (32a, b); Juan Ramón Bañales “Bada” (35ª);
Ruth Juan (35b), Gaceta del Norte (37 d), Archivo Municipal de Getxo
(37c); Felipe Manterola (45b), David Henderson (51a, b); Gernikazarra
Historia Taldea (56b); Biblioteca San Nicolás, Getxo (58b); Colección
Daniel Zubimendi, Biblioteca San Nicolás, Getxo (61a); Xabier
Armendariz (87a); Juanjo Hidalgo (89a), Javi Castro (Dpto. Etnografía
de ARANZADI Z.E.) (89b), Felix Mugurutza (90a, b), GeoEuskadi Etorkizunean Ondarearen Europako Jardunaldietan
(97b), Amaia Apraiz (98b). parte hartu nahi duen edozein erakunde publikok zein
pribatuk, honako helbidera idatz dezake:
“Romería en Orozko” José Arrue - 88.orrialdea / página 88
Cualquier entidad pública o privada que desee participar en
Iñaki García Uribe (archivo CAPXULAR) y Javier García Rodrigo
futuras ediciones de las Jornadas Europeas del Patrimonio
(páginas 100 y 101)
puede dirigirse a la siguiente dirección:
Maketazioa / Maquetación:
Ouidesign bizkaikoa.oej@bizkaia.eus

Inprimategia / Imprenta:
CTP.

L.G./D.I:
BI-1425-2017
Abadiño.................................................................................6 Galdakao.............................................................................52
Abanto y Ciérvana-Abanto Zierbena.....................................6 Galdames.............................................................................52
Amorebieta-Etxano...............................................................8 Garai....................................................................................53
Amoroto..............................................................................10 Gatika..................................................................................54
Areatza................................................................................10 Gautegiz-Arteaga................................................................56
Arrieta..................................................................................12 Gernika-Lumo......................................................................56
Artea....................................................................................12 Getxo...................................................................................58
Artzentales..........................................................................13 Getxo-Portugalete...............................................................62
Atxondo...............................................................................13 Gordexola............................................................................63
Aulesti..................................................................................14 Gorliz...................................................................................64

AURKIBIDEA
Bakio...................................................................................16 Gueñes................................................................................65
Balmaseda...........................................................................17 Igerrak-Ondare Lagunak.....................................................66

ÍNDICE
Barakaldo............................................................................19 Igorre...................................................................................67
Barrika.................................................................................20 Ispaster................................................................................67
Basauri.................................................................................21 Iurreta..................................................................................68
Berango...............................................................................21 Izurtza..................................................................................69
Berango-Sopela...................................................................22 Karrantza Harana-Valle de Carranza...................................70
Bermeo................................................................................23 Kortezubi.............................................................................73
Berriatua..............................................................................24 Lanestosa............................................................................75
Berriz...................................................................................24 Larrabetzu...........................................................................75
Bilbao. Arkeologi Museoa...................................................25 Laukiz..................................................................................76
Bilbao. Arkikultura...............................................................27 Leioa....................................................................................76
Bilbao. Arqueocean ............................................................27 Lekeitio................................................................................77
Bilbao. Artelan Berreginen Museoa- Lezama................................................................................78
Museo de Reproducciones Artísticas ............................28, 30 Loiu......................................................................................79
Bilbao. Euskal Museoa-Museo Vasco............................28, 30 Mañaria...............................................................................80
Bilbao. Bilbaohistoriko.........................................................29 Markina-Xemein..................................................................81
Bilbao. Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa- Maruri-Jatabe......................................................................82
Museo Marítimo Ría de Bilbao............................................30 Mendata..............................................................................82
Bilbao. Bizkaiko Foru Aldundiko Garraioak, Mugikortasuna Mendexa..............................................................................83
eta Lurraldearen Kohesioa Sustatzeko Sailaren Lurralde
Mundaka.............................................................................84
Antolamenduaren Atala /Departamento de Transportes,
Mungia................................................................................85
Movilidad y Cohesión del Territorio de la Diputación Foral de
Bizkaia.................................................................................32 Muskiz.................................................................................85
Bilbao. Bizkaiko Foru Liburutegia-Biblioteca Foral..............33 Orozko.................................................................................88
Bilbao. Eleiz Museoa-Museo de Arte Sacro..................28, 34 Ortuella................................................................................92
Bilbao. Euskaltzaindia..........................................................36 Otxandio..............................................................................93
Bilbao. Euskadiko Artxibo Historikoa - Plentzia................................................................................94
Archivo Histórico de Euskadi...............................................36 Portugalete..........................................................................95
Bilbao. Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofiziala Santurtzi..............................................................................96
Colegio Oficial de Arquitectos Vasco-Navarro................37 Sestao..................................................................................97
Bilbao. Gorbeialde...............................................................38 Sopela..................................................................................97
Bilbao. Industri Ondare eta Herri Laneko Sopuerta..............................................................................98
Euskal Elkartea Asociación Vasca del Patrimonio Trucíos-Turtzioz....................................................................99
Industrial y Obra Pública......................................................38 Ubide-Zeanuri......................................................................99
Bilbao. Instituto Txinatarra-Instituto Chino.........................39 Ugao-Miraballes................................................................100
Bilbao. Ondare Aretoa-Ondare Aretoa................................40 Urduña/Orduña.................................................................102
Bilbao. Bizkaia Zubia-Puente Bizkaia..................................42 Urkiola eta Lea-Artibai Landa Garapenerako Alkarteak...105
Bilbao. Oleaga Bilduma-Colección Oleaga..........................42 Valle de Trápaga-Trapagaran.............................................106
Busturia...............................................................................43 Zaldibar..............................................................................107
Denbora-Ondare Lagunak...................................................44 Zalla...................................................................................108
Derio....................................................................................44 Zamudio............................................................................108
Durango...............................................................................46 Zeanuri............................................................................... 110
Elorrio..................................................................................48 Ziortza-Bolibar................................................................... 113
Erandio................................................................................49
Etxebarri..............................................................................49
Etxebarria............................................................................50
Fruiz..................................................................................... 51
GOMENDIO ALGUNAS
BATZUK: RECOMENDACIONES:

BISITA EGIN AURRETIK ANTES DE LA VISITA

• Planifikatu ondo ibilbidea. • Planifique bien su recorrido.

Esku artean daukazun programak kultur proposamen asko El programa que tiene entre sus manos pone a su alcance
eta desberdinak eskaintzen dizkizu, guztiak Bizkaiko lurral- una gran cantidad y diversidad de propuestas culturales por
dean. Programa arretaz irakurtzeko gomendatzen dizugu, todo el territorio de Bizkaia. Se recomienda una lectura de-
planifikazio ona eginda, ahalik eta jarduera gehiagotan tenida para planificarse y así poder participar en el mayor
parte hartu ahal izateko. Gogoratu bisita asko egiteko hit- número de actividades posible. Recuerde que en muchos
zordua eskatu behar dela aurretik. casos es necesario concertar cita previa para poder sumarse
a las visitas.
•Baieztatu aurretik programan agertzen diren datuak.
• Confirme con antelación los datos que figuran en este programa.
Katalogo hau jarduerak hasi baino dezente lehenago argi-
taratzen da; horregatik, datu batzuk, adibidez, ordutegiak, Este catálogo se edita con bastante tiempo de antelación
elkartzeko guneak eta abar, aldatu daitezke. Aukeratutako respecto a la fecha de inicio de las actividades, por lo que
jarduerarekin batera agertzen den telefonoarekin harrema- algunos datos, como horarios, puntos de encuentro, etc.,
netan jarri behar zara, zehetasun guztiak baieztatzeko. pueden variar. Es necesario ponerse en contacto con el nú-
mero de teléfono asociado a la actividad que usted haya
seleccionado para confirmar todos los detalles.
BISITA EGUNA
EL DÍA DE LA VISITA
• Jantzi arropa eta oinetako egokiak.

.Jarduera askotan, landa-bide eta -bidezidorretan zehar ibi- • Vista ropa y calzado adecuados.
li behar da; beraz, gomendagarria da oinetako eta arropa
erosoak erabil­tzea. Aurrekoaz gain, euria eginez gero, era- Muchas de las actividades discurren por caminos y senderos
man zira edo euritakoa. Gomendio gehiago nahi badituzu, rurales, por lo que es recomendable vestir calzado y ropa
deitu jarduera bakoitzaren telefonora. cómodos. En caso de lluvia, tenga la precaución de llevar
además impermeables o paraguas. Para recomendaciones
particulares, póngase en contacto con el número de teléfo-
• Izan adeitsua taldearekin.
no de cada actividad.
Garaiz heldu; aztertu aurretik abiapuntura iristeko ibilbidea.
Bisitan zehar, ez distraitu beste parte-hartzaileak eta adi • Sea respetuoso con el grupo.
egon gidaren jarraibideei.
Sea puntual, estudie la ruta de llegada al punto de partida
con antelación. En el transcurso de la visita no distraiga al
• Jakinarazi zure iritziak.
resto de participantes, siga las indicaciones del guía.
Bisita amaitzen denean, jakinarazi gidari hari buruz di-
tuzun iritziak. Gogobetetze-inkestak dauden lekuetan, • Comuníquenos sus opiniones.
mesedez, hartu minutu batzuk betetzeko. Zure iritziek ho-
betzen laguntzen digute. Al terminar no dude en comentar con el guía sus impre-
siones sobre la visita. En aquellos lugares donde encuentre
encuestas de satisfacción, dedique unos minutos a cumpli-
mentarlas. Sus opiniones nos ayudan a mejorar.
«“Paisaia”: lurraldearen edozein zati, biztanleriak “Por «paisaje» se entenderá cualquier parte del
hautematen duen moduan, zeinaren izaera natur territorio tal como la percibe la población, cuyo
edota giza faktoreen ekintzaren eta elkarreraginaren carácter sea el resultado de la acción y la interacción
emai­tza baita». de factores naturales y/o humanos”.

Paisaiaren Europako Hitzarmena Convenio Europeo del Paisaje


(Florentzia, 2000-10-20) (Florencia, 2000-10-20)

2017an, gure paisaien eraikuntza izango da Ondareari buruzko En 2017 las Jornadas Europeas de Patrimonio tienen como
Europako Jardunaldien gai nagusia. Denboraren joanean, hain- tema central la construcción de nuestros paisajes, en cuya
bat faktorek esku hartu dute gure paisaia taxutzen, hala nola conformación a lo largo del tiempo han intervenido factores
faktore naturalek, ekonomikoek, sozialek eta kulturari dagoz- naturales, económicos, sociales y culturales, procesos de gran
kionek, eta, konplexutasun handiko prozesuak izanik, lurralde complejidad y cuya comprensión hace necesaria una perspec-
osoaren ikuspegitik begiratu behar zaie, ulertuko badira. tiva territorial.

Gaur egun ikusten ditugun paisaiak ez dira soilik gure histo- Los paisajes que hoy contemplamos no son sólo el escenario
riaren gertalekuak, ezta bakarrik iraganeko gertakarien lekuko de nuestra historia, ni el testimonio material de los hechos del
materialak ere. Halaber dira subjektu aktiboak eta dinamikoak, pasado. Son también sujetos activos y dinámicos en constante
etengabe eraldatzen, non inguru fisikoak kohesionatu egiten transformación, en los que el marco físico da cohesión a las
baititu hala kultura-adierazpen materialak nola immaterialak. manifestaciones culturales materiales e inmateriales. En defi-
Azken finean, gure ondarean unitate gorena dira, eta ondare nitiva, suponen la unidad superior de nuestro patrimonio y nos
hori, dagokion lurraldearen testuinguruan ez ezik, denboraren ayudan a entenderlo en su contexto territorial, pero también en
garapenean ere ulertzen laguntzen digute. su desarrollo temporal.

Aurten, ikuspegi berri batetik begiratzera gonbidatu nahi zaituz- Este año os invitamos a practicar un nuevo enfoque. Una for-
tegu. Ikusteko eta aditzeko modu inklusibo batez begiratzera, ma de ver y de interpretar inclusiva, en clave de sostenibilidad,
iraunkortasunaren ildotik, globalki gozatzeko natura-ondarea para disfrutar el patrimonio natural y cultural de una manera
eta kultura-ondarea, eta hala haien ezaguera eta babesa erre- global y así reivindicar su conocimiento y preservación. Porque
bindikatzeko. Izan ere, ondareak eta paisaiak iragana ezagutzen el patrimonio y el paisaje nos ayudan a conocer el pasado pero
laguntzen digute, baina, aldi berean, ororen gainetik, oraina también, y sobre todo, a entender el presente e imaginar el
ulertzen eta geroa irudikatzen ere. futuro.
ABADIÑO
URKIOLAKO PAISAIAK. LOS PAISAJES DE
Oinezko ibilbide gidatua. URKIOLA.
Ruta guiada a pie.
Gure lurraldeko hoberen kontser-
batutako altxorretako bat aurki­ Una ruta para descubrir uno de
tzeko ibilbidea: Urkiolako parke los tesoros mejor conservados de
naturala, paisaia paregabea, baso nuestro territorio: El Parque Natu-
zabalez, larre handiez eta harkai- ral de Urkiola, un paisaje sin igual,
zti berdingabeez osatua. Paraje formado por extensos bosques,
horietan askotariko flora- eta fau- amplios pastos y singulares roque-
na-espezie ugari aurkitzen dute dos. En estos parajes encuentran
babesa. Abeltzaintza-kultura tra- abrigo abundantes y diversas es-
dizionala ere bizi da han, orain­dik pecies de flora y fauna. Allí per-
sinesmen zaharrez beteta. Horiek vive también la tradicional cultura Hizkuntza:Gaztelania.
gure arbasoak Anbotoko gailu- pastoril, aún salpicada de viejas Elkargunea:Urkiolako santutegia (harriaren ondoan).
rrari, Mari naturaren jainkosaren creencias capaces de trasladarnos Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etatik 14:00etara.
bizileku mitikoari, begira bizi ziren a un tiempo en que nuestros an- Antolatzailea:Urkiolako parketxea. Bizkaiko Foru Aldundia.
garaira eramateko gai dira. Informazioa eta erreserbak:946 814 155.- urkiola.parke.naturala@bizkaia.eus
tepasados vivían pendientes de la
Lekuak mugatuak dira.
cima del Anboto, mítica morada
de Mari, la diosa de la naturaleza. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Santuario de Urkiola (junto a la piedra).
Día y hora:Sábado 28 de 10:00 a 14:00 h.
Organización:Parketxe de Urkiola. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:946 814 155. urkiola.parke.naturala@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

ABANTO Y CIÉRVANA-ABANTO ZIERBENA


GALLARTA ETA TRIANO PAISAJES MINEROS
ARTEKO MEATZE- ENTRE GALLARTA Y
PAISAIAK. TRIANO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Gutxien ezagutzen ditugun gure Un itinerario que nos permitirá


meatze-paisaiak geologia eta explorar desde la geología y la
historiaren ikuspegitik arakatze- historia nuestros paisajes mine-
ko bidea emango digun ibilbidea. ros menos conocidos. Partiendo
Euskal Herriko Meatzaritzaren del Museo de la Minería del País
Museotik abiatuta, hurbileko Vasco recorreremos las explota-
ustiategietan zehar ibiliko gara, ciones cercanas, como la corta de
hala nola Bodovalleko ebakian. Bodovalle, para después dirigirnos
Gero, Trianorantz joango gara hacia Triano por los barrios de Las
Las Calizas eta La Barga auzoe- Calizas y La Barga. La ruta nos Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa.
tatik. Ibilbideak meatze-jarduerak conducirá por paisajes comple-
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29, 10:00etan.
erabat aldatu dituen paisaietatik tamente modificados por la acti- Antolatzailea:Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa.
eramango gaitu, non kareharrizko vidad minera, en los que afloran Informazioa eta erreserbak:946 363 682 - informacion@museominero.net
orratz ikaragarriak azaleratzen impresionantes agujas calizas, a Lekuak mugatuak dira.
diren, Bizkaiko emakida zaharre- través de parajes horadados por
Idioma:Castellano.
netakoak dituzten meategiek zu- minas cuyas concesiones están Punto de encuentro:Museo de la Minería del País Vasco.
latutako parajeetan zehar. entre las más antiguas de Bizkaia. Día y hora:Domingo 29 a las 10:00 h.
Organización:Museo de la Minería del País Vasco.
Información y reservas:946 363 682, informacion@museominero.net
Plazas limitadas.

6
MEATZE-TRENBIDEAK LOS FERROCARRILES
ETA ENKARTERRIKO MINEROS Y LA
PAISAIAREN TRANSFORMACIÓN DEL
ERALDAKETA. PAISAJE ENCARTADO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Jarduera honek Enkarterri eskual- Esta actividad nos llevará a través


dea zeharkatzen zuten eta gaur del trazado de los trenes mineros
bide berde bihurtu diren meatze- que cruzaban la comarca de Las
trenen trazaduran zehar eraman- Encartaciones, hoy transformados
go gaitu. Hasteko, Euskal Herriko en vías verdes. Comenzaremos vi- Hizkuntza:Gaztelania.
Meatzaritzaren Museoa bisitatuko sitando el Museo de la Minería del Elkargunea:Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa.
dugu eta, gero, Balastera auzotik País Vasco para, después, acceder Eguna eta ordua:Igandean, hilak 22, 11:00etatik 14:00etara.
trenbide zaharrera helduko gara. al antiguo ferrocarril por el barrio Antolatzailea:ADR Enkarterrialde, Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa eta
Abanto-Zierbenako Udala.
Ibilbidean zehar, meatze-jardue- de La Balastera. A lo largo de la Informazioa eta erreserbak:Lineako inprimakia: www.enkarterrialde.eus,
raren aztarnak aurkituko ditugu, ruta encontraremos vestigios de 618 709 940
adibidez, El Once karga-habea; la actividad minera, como el car- Lekuak mugatuak dira.
horren bidez, burdina-minerala gadero de El Once, con el que
Urallagako goialdetik jaitsarazten se hacía descender el mineral de Idioma:Castellano.
zen. Gainera, El Sobaco tunel en- hierro desde el alto de Urallaga, y Punto de encuentro:Museo de la Minería del País Vasco.
blematikoa, 200 metro luze dena, podremos atravesar el emblemáti- Día y hora:Domingo 22 de 11:00 a 14:00 h.
Organización:ADR Enkarterrialde, Museo de la Minería del País Vasco y Ayunta-
zeharkatu ahalko dugu. co túnel del Sobaco, con sus 200 miento de Abanto Zierbena.
metros de longitud. Información y reservas:Formulario on line www.enkarterrialde.eus, 618 709 940
Plazas limitadas.

FAMILIENTZAKO PASEO FAMILIAR POR


IBILALDIA MEATZE- LOS BARRIOS MINEROS.
AUZOETAN ZEHAR. Recorrido en familia.
Familiako ibilbidea.
Partiendo del Museo de la Minería
Familiako ibilbide hau Euskal He- del País Vasco conoceremos su en-
rriko Meatzaritzaren Museotik torno y cómo en él se afanaban las
abiatzen da. Horri esker, Abanto familias mineras, haciendo frente
Zierbenako meatze-paisaia eza- a durísimas condiciones de traba-
gutuko dugu eta ikasiko dugu jo. Tan duras, que fue necesario
nola ahalegintzen ziren hor construir en el barrio de Triano un
meatzari-familiak lan-baldintza hospital, pionero en su tiempo, un
gogor-gogorrei aurre egiten. Hain edificio que todavía caracteriza
gogorrak ziren non Triano auzoan estos parajes, y hasta el que nos Hizkuntza:Euskara/Gaztelania.
meatze-ospitale bat, bere garaian Elkargunea:Euskal Herriko Meatzaritzaren Museoa.
acercaremos en nuestro paseo.
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1 eta 29, 10:00etatik 14:00etara.
aitzindaria izan zena, eraiki behar Desde su ubicación privilegiada Antolatzailea:Abanto-Zierbenako Udala eta Ego Comunicación.
izan baitzen. Eraikin hori paraje podremos conocer un paisaje con Informazioa eta erreserbak:946 363 682 - informacion@museominero.net
horietako bereizgarria da orain- mucha historia. Lekuak mugatuak dira.
dik, eta horra hurbilduko gara
Nota: Los visitantes recibirán un
gure ibilaldian. cuaderno didáctico y los menores Idioma:Euskera/Castellano.
Oharra: Bisitariek koaderno didaktiko construirán una maqueta del hospital Punto de encuentro:Museo de la Minería del País Vasco.
bat jasoko dute; adingabeek ospita- para llevar a casa Día y hora:Domingos 1 y 29 de 10:00 a 14:00 h.
learen maketa bat egingo dute, eta Organización:Ayuntamiento de Abanto Zierbena y Ego Comunicación.
etxera eramango dute. Información y reservas:944 040 600 - ingurumena@a-zz.net
Plazas limitadas.

7
AMOREBIETA-ETXANO
NEU NAIZ NEURE MI PAISAJE SOY YO.
PAISAIA XV-XXI GENTES Y LUGARES EN
MENDEETAKO AMOREBIETA-ETXANO
ZORNOTZAKO JENDEA DEL SIGLO XV AL XXI.
ETA TOKIAK. Conferencia por Enriqueta Sesmero.
Enriqueta Sesmeroren hitzaldia.
De la mano de la doctora en his-
Enriqueta Sesmero Historia- toria Enriqueta Sesmero repasare-
doktorearen eskutik geure pai- mos los elementos esenciales de
saiaren ezinbesteko osagaiak nuestro paisaje, e intentaremos
birpasatuko ditugu, eta saiatuko entenderlos. ¿Quién los creó, y
gara haiek ulertzen. Nork sortu con qué interés? ¿Han variado a Hizkuntza:Gaztelania.
zituen? Zer helbururekin? Aldatu lo largo del tiempo? ¿Qué relación Elkargunea:Zelaieta zentroko auditoriuma (Zelaieta parkea z.g.,
al dira denboran zehar? Zer lo- tienen con la vida de las gentes de Amorebieta-Etxano).
antes? ¿Y con la nuestra? ¿Qué Eguna eta ordua:Asteazkenean, hilak 18, 19:30ean.
tura daukate lehengo jendearen
Antolatzailea:Ametx Erakunde Autonomoa.
bizimoduarekin? Eta gurearekin? vamos a dejar para el futuro? Pre-
Informazioa eta erreserbak:946 300 650.
Zer utziko dugu etorkizunerako? guntas que nos ayudarán a com- Lekuak mugatuak dira.
Galdera horiek lagunduko digute prender también nuestra propia
geure existentzia ere ulertzen. existencia. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Auditorio del Centro Zelaieta (Parque Zelaieta s/n,
Amorebieta-Etxano).
Día y hora:Miércoles 18 a las 19:30 h.
Organización:Ametx Erakunde Autonomoa.
Información:946 300 650.
Plazas limitadas.

PAISAIA BEGIRADAN. EL PAISAJE EN LA


Argazkigintza-lantegia. MIRADA.
Taller de fotografía.
Txelu Angoitia argazkilariak zu-
zendutako lantegia. Amorebieta- Un taller dirigido por el fotógrafo
Etxanoko paisaiarako begirada Txelu Angoitia que nos permitirá
desberdinak probatzeko bidea ensayar diferentes miradas al pai-
emango digu. saje de Amorebieta-Etxano.
Bere zatirik praktikoenean, lante- En su parte más práctica, el taller
gia “noraezari” buruzkoa izango gira en torno a la “deriva”, enten-
da; jomuga zehatzik gabeko pa- dida como un paseo sin un objeti-
seotzat hartuta. vo concreto.
Lantegian parte hartzen dutenek Los asistentes al taller caminarán
bakarka ibiliko dira Zornotzako Hizkuntza:Gaztelania.
en solitario por las calles de Amo-
Elkargunea:Zelaieta zentroa (Zelaieta parkea z.g., Amorebieta-Etxano).
kaleetan zehar, “isurtzen uzteko” rebieta, en un ejercicio de “dejar- Eguna eta ordua:Hilak 21, 10:00etan.
ariketa batean, begirada zorrozten se fluir”, de agudizar la mirada y Antolatzailea:Ametx Erakunde Autonomoa.
eta hiria “bestela” ikusten saia­ de intentar ver la ciudad “de otra Informazioa eta erreserbak:946 300 650.
tzen. Begiratzen ikasten, azken manera”. En definitiva, aprendien- Lekuak mugatuak dira.
batean. do a mirar.
Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Centro Zelaieta (Parque Zelaieta s/n, Amorebieta-Etxano).
Día y hora:Sábado 21 a las 10:00 h.
Organización:Ametx Erakunde Autonomoa.
Información y reservas:946 300 650.
Plazas limitadas.

8
ARBURU, TALAIA ARBURU, UNA
BIKAINA. MAGNÍFICA ATALAYA.
Bisita gidatua. Visita guiada.

Arburu Bizkargi mendiguneko 550 Arburu es un pico de 550 metros


metroko tontor bat da; bertatik de altitud del macizo de Bizkargi,
gure udalerriko ikuspegirik osoen desde el que se puede descubrir
eta deigarrienetako bat ikus dai- una de las panorámicas más com-
teke: haren kokapena, haranaren pletas y llamativas de nuestro mu-
zabalera, Aramotz mendigunea, nicipio: su enclave, la extensión
Gorbeia, Urduñako mendiak, itsa­ del valle, el macizo de Aramotz,
soa… Iñaki García geologoak Gorbea, montes de Orduña, el
lagunduta, ezagutuko dugu nola mar... Acompañados del geólogo Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Gorozika-Bizkargi pista eta Zornotza-Bizkargi pista gurutzatzen diren tokia.
eratu den Zornotzako haran osoa Iñaki García, conoceremos cómo Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:00etan (gaztelaniaz) eta 12:00etan
denboran zehar. se ha conformado el paisaje del (euskaraz).
valle de Amorebieta-Etxano a lo Antolatzailea:Ametx Erakunde Autonomoa.
Bi bisitaldi izango dira, euskaraz Informazioa eta erreserbak:946 300 650.
largo del tiempo.
eta gaztelaniaz; Gorozika-Bizkar- Lekuak mugatuak dira.
gi bidearen eta Zornotza-Bizkargi Serán dos visitas, en euskera y
bidearen arteko gurutzetik irtengo castellano, que partirán desde el Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Cruce de la pista Gorozika-Bizkargi con la pista
dira, eta ibilbide labur baten os- cruce entre los caminos de Goro- Amorebieta-Bizkargi.
tean Arburu mendira igoko dira. zika a Bizkargi y de Amorebieta a Día y hora:Sábado 21 a las 11:00 h. (castellano) y a las 12:00 h. (euskera).
Bizkargi y que tras un corto reco- Organización:Ametx Erakunde Autonomoa.
rrido accederán a la peña Arburu. Información y reservas:946 300 650.
Plazas limitadas.

SELFIE-LEHIAKETA. CONCURSO DE SELFIES.


Argazkigintza-lehiaketa. Concurso de fotografía.

Selfie-joko -lehiaketa bat, Zor- Un juego-concurso de selfies so-


notzako paisaiak ezagutzeari bre conocimientos e identificación
eta identifikatzeari buruzkoa, 18 de paisajes de Amorebieta-Etxano,
urtetik beherakoentzat. Haren dirigido a menores de 18 años y
oinarriak urriaren 2az geroztik ar- cuyas bases se publicarán a partir
gitaratuko dira (www.ametx.net, del 2 de Octubre (www.ametx.net,
Zelaieta Zentroa). Centro Zelaieta).
Lehiakideek zenbait selfie aurkez- Los concursantes deberán pre-
tu beharko diuzte, aldez aurretik sentar selfies realizados en sitios
lehiaketaren oinarriekin batera ja- singulares o paisajes de Amore-
kinaraziko diren Zornotzako leku bieta-Etxano que previamente se
paregabe eta paisaietan. Egin- darán a conocer junto a las bases
dako argazkiek (selfieak) bermatu del concurso. Las fotografías reali-
behar dute egileak egon direla zadas (selfies) deberán garantizar
adierazitako leku horietan; sari- la presencia de sus autores en los
tuak geroago ikusgai jarriko dira lugares indicados. Las premiadas Eguna eta ordua:Urriaren 16tik 21era
Zelaieta Zentroan. se expondrán posteriormente en Antolatzailea:Ametx Erakunde Autonomoa
el Centro Zelaieta. Informazioa:946 300 650

Día y hora:Del 16 al 21 de octubre.


Organización:Ametx Erakunde Autonomoa.
Información:946 300 650.

9
AMOROTO
LEA IBAIKO ESTUARIOA. EL ESTUARIO DEL RÍO
Oinezko ibilbide gidatua. LEA.
Ruta guiada a pie.
Ibilbide horrek gizakiok Leako
haranean utzi dugun aztar- Este itinerario nos permitirá cono-
na hurbiletik ezagutzeko bidea cer de cerca la huella que los seres
emango digu. Oletatik ibaiaren humanos hemos dejado en el valle
bokaleraino, Lekeitio eta Men- del Lea. Desde Oleta hasta la de­
dexa artean, arroko ekoizpen- eta sembocadura del río, entre Lekei-
gizarte-eraldaketaren arrastoak tio y Mendexa, veremos vestigios
ikusiko ditugu: presak (adibidez, de la transformación productiva y
Burdiñolakoa), padurak, hezegu- social de la cuenca: presas como
neak, Zubietako jauregi barrokoa, la de Burdiñola, marismas y hu-
erriberako ontziola tradizionalak, medales, el palacio barroco de Hizkuntza:Euskara.
hariztiak, Isuntzako marea-errota, Zubieta, tradicionales astilleros Elkargunea:Oleta (Ugaran auzoa, Amoroto).
Arropaingo antzinako portua… de ribera, robledales, el molino Eguna eta ordua:Igandean, hilak 15, 11:00etan.
hitz batean, mendeetako baliabi- de mareas Marierrota, el antiguo Antolatzailea:Lea Ibarra Udal Mankomunazgoa.
de naturalen aprobetxamendua puerto de Arropain… en defini- Informazioa eta erreserbak:946 844 423.
Lekuak mugatuak dira.
erakusten duen paisaia aberatsa. tiva, un rico paisaje que muestra
el aprovechamiento durante siglos Idioma:Euskera.
de los recursos naturales. Punto de encuentro:Oleta (barrio Ugaran, Amoroto).
Día y hora:Domingo 15 a las 11:00 h.
Organización:Mancomunidad de municipios del Lea-Ibarra.
Información y reservas:946 844 423.
Plazas limitadas.

AREATZA
AREATZAKO PAISAIA AREATZAKO PAISAIA
BIZIA. BIZIA.
Euskal jaia eta antzezlan-formako Euskal jaia y visita guiada
bisitaldi gidatua. teatralizada.

Paisaiak tradizio eta jaialdien Los paisajes también se constru-


bidez ere eraikitzen dira. Euskal yen a través de tradiciones y fes-
jaian parte hartzea egiaztatzeko tejos. Participar en la Euskal Jaia
aukera emango digu. Gainera, nos dará la oportunidad de cons-
XIX. mendeko aldaketa politiko tatarlo. Además, veremos cómo
eta sozialek herria modu eraba- los cambios políticos y sociales del
kigarrian eraldatu zutela ikusiko siglo XIX transformaron de una
dugu: Arratiako tranbiari esker, manera determinante esta villa:
bainu-turismoa garatu zen eta, el tranvía de Arratia posibilitó el
ondorioz, horko paisaia, hiri-for- desarrollo del turismo balneario, y
ma eta ekonomia-egitura (ostala- con ello, su paisaje, su forma ur-
Elkargunea:Areatzako gune historikoa.
ritzan oinarritzera pasatu baitzen) bana y su tejido económico (que
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:00etatik aurrera (euskal jaia) eta
guztiz aldatu ziren. Festa eta bisi- pasó a basarse en la hostelería) 12:30ean (antzezlan-formako bisitaldi gidatua).
ta Areatzako bilakaera horren isla cambiaron por completo. Fiesta Antolatzailea:Areatzako Udala.
eta paisaia biziaren erakusgarria y visita serán este año reflejo de Informazioa:946 739 010 (astelehenetik ostiralera, 10:00etatik 14:30era).
izango dira aurten. esta evolución y muestra del pai-
saje vivo de Areatza. Punto de encuentro:Casco antiguo de Areatza.
Día y hora:Sábado 21 a partir de las 11:00 h. (euskal jaia) y a las 12:30 h.
(visita guiada teatralizada).
Organización:Ayuntamiento de Areatza.
Información:946 739 010 (de lunes a viernes de 10:00 a 14:30 h.)

10
ITZINA. KARSTA BAINO ITZINA. MÁS QUE UN
GEHIAGO. KARST.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Gorbeiako parketxeko hezkun­ Una ruta guiada de la mano del


tza-taldeak antolatutako ibilbide equipo educativo del Parketxea
gidatua, Itzinako paisaian barne- de Gorbeia para adentrarnos en el
ratzeko eta horko forma geologi- paisaje de Itzina y conocer sus for-
koak (lapiazak, dolinak, haitzu- mas geológicas (lapiaces, dolinas,
loak, leizeak…) ezagutzeko. Zona cuevas, simas…). Encontraremos
malkartsu horretan egon ziren restos de los antiguos oficios que
antzinako ogibideen hondarrak se dieron en esta abrupta zona:
aurkituko ditugu: ikazkinen plata- plataformas de carboneros, cha-
formak, artzainen txabolak, baita bolas de pastores e incluso simas
izotza gordetzeko leizeak ere. para conservar el hielo. Además,
Gainera, irudimena aske utziko dejaremos volar la imaginación
dugu labirinto karstiko zoragarri para conocer una de las cuevas
horretako haitzulo garrantzitsue- más importantes de este maravi-
netako bat, kondairez eta mitolo- lloso laberinto kárstico, llena de
giaz beteta baitago, ezagutzeko: leyendas y mitología: la cueva de
Supelegor haitzuloa. Supelegor.

Hizkuntza:Euskara.
Elkargunea:Pagomakurre.
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 09:00etatik 14:00etara.
Antolatzailea:Gorbeia-Areatzako parketxea. Bizkaiko Foru Aldundia.
Informazioa eta erreserbak:946 739 279 - gorbeia.parke.naturala@bizkaia.eus
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Pagomakurre.
Día y hora:Sábado 21 de 9:00 a 14:00 h.
Organización:Parketxea de Gorbeia- Areatza. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:946 739 279 - gorbeia.parke.naturala@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

11
ARRIETA
DEIADAR MENDIAK. LOS MONTES
Mendiko ibilaldia. BOCINEROS.
Marcha de montaña.
Ibilbide bikain honek Bizkaiko
paisaia sinbolikoetako batera era- Un espléndido recorrido que nos
mango gaitu: Sollubeko gailurre- llevará a uno de los paisajes sim-
ra. Tradizioaren arabera, antzina bólicos de Bizkaia: la cima del
Kolitza, Gorbeia, Ganekogor- Sollube. La tradición cuenta que
ta, Oiz eta Sollube mendietako antiguamente se convocaban las
gailurretik adarra joz iragartzen Juntas Generales tocando el cuer-
ziren batzar nagusiak. Deia lau no desde la cima de los montes
haizeetara egiten zen, eta, horri Kolitza, Gorbea, Ganekogorta,
erantzunez, bizkaitarren ordezka- Oiz y Sollube. La llamada se hacía
riak Gernikako haritzaren azpian a los cuatro vientos y en respuesta Hizkuntza:Euskara.
biltzen ziren. Arrietako plazatik los representantes de los vizcaí- Elkargunea:Arrietako plaza.
abiatuta, Sollubera joango gara nos se reunían bajo el roble de Eguna eta ordua:Igandean, hilak 22, 09:00etatik aurrera.
eta, handik, bizkaitarrei berriro Gernika. Partiendo de la plaza de Antolatzailea:Arrietako Udala.
Informazioa eta erreserbak:946 153 065 - udala.arrieta@bizkaia.org
deituko diegu, adarra berriro joz. Arrieta nos dirigiremos a Sollube, Lekuak mugatuak dira.
Oharra:oinetako egokiak (mendiko botak) desde donde volveremos a llamar
eramatea gomendatzen da. a vizcaínos y vizcaínas haciendo Idioma:Euskera.
sonar el cuerno una vez más. Punto de encuentro:Plaza de Arrieta.
Día y hora:Domingo 22 a partir de las 9:00 h.
Nota:Se recomienda llevar calzado Organización:Ayuntamiento de Arrieta.
adecuado (botas de monte). Información y reservas:946 153 065 - udala.arrieta@bizkaia.org
Plazas limitadas.

ARTEA
PAISAIA EGUNERO MODELAR EL PAISAJE
MODELATZEN. DÍA A DÍA.
Noël Hazebroucq-en organo- Concierto de órgano e improvisación
kontzertua eta inprobisazioa. por Noël Hazebroucq.

Kontzertu horretan, Gorbeiako Con este concierto evocaremos


paisaiak ekarriko ditugu gogora, los paisajes de Gorbeia, que se
egunero nekazaritza- eta abel­ van modelando día a día a tra-
tzaintza-jardueren bidez mode- vés de las actividades agrícolas y
latuz baitoaz. Noël Hazebroucq ganaderas. Noël Hazebroucq, ga-
artistak, inprobisazio arloan nador de varios primeros premios
nazioarteko zenbait sari irabazi internacionales de improvisación,
dituenak, emanaldi bat eskainiko nos ofrecerá un recital en el que
digu. , errezital bat eskainiko du retratará musicalmente los ele-
eta, hor, paisaia horretako ele- mentos de este paisaje, que reco-
mentuak musikaz irudikatuko rreremos gracias a la fuerza des-
Elkargunea:Arteako parrokia-eliza.
ditu, eta, musikaren indar deskri- criptiva y evocadora de la música.
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 19:00etatik 21:00etara.
batzaile eta oroitarazleari esker, El sonido del órgano hará que nos Antolatzailea:Itzina Abeltzainen Elkartea, Arteako Parrokia eta Gorbeialde.
paisaian barneratuko gara. Gai- sumerjamos en los parajes más Informazioa eta erreserbak:946 315 525 - gorbeialde@gorbeialdea.com
nera, organoaren soinuak lekuko singulares del lugar, ya que algu- Lekuak mugatuak dira.
paraje bikainenetan murgilaraziko nas de las piezas serán improvisa-
gaitu, pieza batzuk Gorbeialdeko das inspirándose en imágenes de Punto de encuentro:Iglesia parroquial de Artea.
Día y hora:Sábado 21 de 19:00 a 20:00 h.
irudietan inspiratuta inprobisa- Gorbeialde. Organización:Itzina Abeltzainen Elkartea, Arteako Parrokia y Gorbeialde.
tuko baitira. Información y reservas:946 315 525 - gorbeialde@gorbeialdea.com
Plazas limitadas.

12
ARTZENTALES
HISTORIA PAISAIAN. LA HISTORIA EN EL
Oinezko ibilbide gidatua. PAISAJE.
Ruta guiada a pie.
Mendiko ibilbidea Artzentalesko
historiak bizirik dirauela eta pai- Una ruta de montaña para des-
saian nola islatzen den aurkitze- cubrir cómo la historia de Artzen-
ko. Traslaviña auzotik abiatuta, tales sigue viva y se refleja en su
San Miguel mendiko gailurreraino paisaje. Partiendo del barrio de
(526 m) daraman bideari jarrai- Traslaviña seguiremos el sendero
tuko diogu. Ibilbidean, mendiak que lleva hasta la cima del Pico
udalerriarentzat aberastasun- San Miguel (526 m). A lo largo del
iturria zirela eta orografiaren on- recorrido hablaremos de cómo los
dorioz Artzentales zenbait auzoz Hizkuntza:Gaztelania.
montes fueron y son fuente de ri-
Elkargunea:Traslaviñako pilotalekua.
osatuta dagoela aipatuko dugu. queza para el municipio y de cómo Eguna eta ordua:Igandean, hilak 15, 10:00etatik 14:00etara.
Ibilbidean indarrak berritzeko la orografía ha hecho que Artzen- Antolatzailea:Artzentalesko Udala.
geldituko gara (nahi duenak ha- tales se componga de barrios dis- Informazioa eta erreserbak:946 109 367 (astelehenetik ostiralera 17:00etatik
maiketakoa ekar dezake) eta gure persos. Durante la ruta pararemos 20:00etara) - kultura.artzentales@bizkaia.org
Lekuak mugatuak dira.
historiaz eta gure paisaiez hitz para reponer fuerzas (quien lo
egingo dugu. desee puede traerse su hamaike- Idioma:Castellano.
Oharra: arropa eta oinetako egokiak tako) y charlaremos sobre nuestra Punto de encuentro:Frontón de Traslaviña.
(mendiko botak) eramatea gomen- historia y nuestros paisajes. Día y hora:Domingo 15 de 10:00 a 14:00 h.
datzen da. Organización:Ayuntamiento de Artzentales.
Nota: Se recomienda llevar ropa y Información y reservas:946 109 367 (de lunes a viernes de 17:00 a 20:00 h.) -
calzado adecuados (botas de monte). kultura.artzentales@bizkaia.org
Plazas limitadas.

ATXONDO
PAISAIA SINBOLIKOAK: PAISAJES SIMBÓLICOS:
GURE MITOLOGIAK ETA NUESTRA MITOLOGÍA Y
GURE ARBASOAK. NUESTROS ANCESTROS.
Bisitaldi gidatua eta dokumental- Visita guiada y proyección de
proiekzioa, M.ª Jose Olabarriak documental comentada por M.ª Jose
iruzkindua. Olabarria.

Bi jarduerek euskal mitologiako Dos actividades que nos permiti-


paisaia sinbolikoak aurkitzea rán descubrir los paisajes simbóli-
ahalbidetuko digute. Lehenengo, cos de la mitología vasca. Primero,
bisita bat egingo dugu Anboto- una visita para conocer el entorno
ren ingurua ezagutzeko, Euskal de Anboto, una de las cimas más
Herriko gailur ezagunenetako bat, conocidas de Euskal Herria, y la
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
eta Mariren, naturaren eta hori leyenda de Mari, señora de la na-
Elkargunea:Axpeko plaza.
osatzen duten elementu guztien turaleza y de todos los elementos Eguna eta ordua:Larunbatean, irailak 30, 17:00etan (bisitaldia) eta 19:00etan
jainkosaren, kondaira ezagutze- que la componen. A continuación, (dokumentala).
ko bisitaldia. Gero, Gutik Zura- la proyección de Gutik Zura nos Antolatzailea:Atxondoko Udala eta Gerediaga Elkartea.
ren proiekzioak euskal gizartea mostrará cómo la sociedad vasca Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Lekuak mugatuak dira.
basoari eta zuraren erabilerari está unida al bosque y el uso de la
lotuta dagoela erakutsiko digu. madera, un viaje desde la antigüe- Idioma:Euskera/Castellano.
Antzinarotik etorkizuneranzko dad hasta el futuro, en el que nos Punto de encuentro:Plaza de Axpe.
bidaia horretan, Mari Jose Olaba- acompañará Mari Jose Olabarria, Día y hora:Sábado 30 de septiembre a las 17:00 h. (visita) y a las 19:00 h.
(documental).
rria, dokumentalaren sustatzailea, promotora, creadora y directora
Organización:Ayuntamiento de Atxondo y Gerediaga Elkartea.
sortzailea eta zuzendaria, izango del documental. Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
dugu lagun. Plazas limitadas.

13
AULESTI
AULESTIKO ZUHAITZAK. ÁRBOLES DE AULESTI.
Erakusketa. Exposición.

Urriaren asteburuetan Aulestiko Los fines de semana de octubre


zuhaitz esanguratsuenei buruz­ haremos una exposición sobre los
ko erakusketa bat egingo dugu: árboles más significativos de Au-
bakanenak, handienak, arraroe- lesti: los más singulares, grandes,
nak, zaharrenak… erakutsiko di- raros, viejos… todos ellos llenos
tugu, denak baitaude sinbolismoz de simbolismo. Algunos de ellos
beteta. Horietako batzuek historia esconden una larga historia, otros
luzea gordetzen dute, beste ba­ son prácticamente desconocidos,
tzuk ez dira ia ezagutzen, baina pero todos conforman nuestro
denek osatzen dute gure paisaia. paisaje. Por eso, queremos que
Hizkuntza:Euskara.
Horregatik, ezagutzera etortzea, vengas a conocerlos, que apren-
Elkargunea:Pilotalekuaren atzean.
bereizten ikastea eta zer kontatu das a distinguirlos y que descu- Eguna eta ordua:Urriaren ostiral eta larunbatetan, 19:00etatik 21:00etara, eta
ahal diguten aurkitzea nahi dugu. bras qué pueden contarnos. urriaren igandeetan, 12:00etatik 14:00etara.
Antolatzailea:Aulestiko Udala eta Lea Ibarra Udal Mankomunazgoa.
Informazioa eta erreserbak:946 844 423.

Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Detrás del frontón.
Día y hora:Viernes y sábados de octubre de 19:00 a 21:00 h., y domingos de
octubre de 12:00 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Aulesti y Mancomunidad de Municipios del
Lea-Ibarra.
Información y reservas:946 844 423.

ARBOLEKIN BERBETAN. ARBOLEKIN BERBETAN.


Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Gure lagun ikusezinekin, zuhaitze- Un paseo para familiarizarnos con


kin, etxekotzeko ibilbidea. Erreken nuestros amigos invisibles: los ár-
ertzetan, bideen ondoan, etxeen boles. En las orillas de los arroyos,
atzealdean… zuhaitzek ere osa­ junto a los caminos, en la parte
tzen dute gure paisaia. Egunero trasera de las casas… los árboles
pasatzen gara haltzen, elorrien, forman también parte de nuestro
erramuen, akazien eta beste ba- paisaje. Cada día pasamos junto a
tzuen ondoan, baina ez dakigu alisos, espinos, laureles, acacias y
nola bereizi, zein den bakoitzaren muchos otros, pero no sabemos
habitata, zeintzuk diren haien distinguirlos, ni cuál es el hábi-
ezaugarriak ezta zerk egiten dien tat de cada uno, cuáles son sus Hizkuntza:Euskara.
kalte ere. Lea ibaiko bidean ibilbi- propiedades, ni qué es lo que les Elkargunea:Aulestiko plaza.
de bat egitea proposatzen dizue- perjudica. Os proponemos un re- Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 10:30ean.
Antolatzailea:Aulestiko Udala eta Lea Ibarra Udal Mankomunazgoa.
gu, gure ondarearen alderdi hori corrido por el sendero del río Lea
Informazioa eta erreserbak:946 844 423.
hobeto ezagutzeko. para conocer mejor este aspecto Lekuak mugatuak dira.
de nuestro patrimonio.
Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Plaza de Aulesti.
Día y hora:Domingo 1 a las 10:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Aulesti y Mancomunidad de Municipios del
Lea-Ibarra.
Información y reservas:946 844 423.
Plazas limitadas.

14
BASOA, EZOHIKO EL BOSQUE, UN INSÓLITO
EKOIZPEN-PAISAIA. PAISAJE PRODUCTIVO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide honetan ekoizpen-jar- Con esta ruta veremos cómo la ac-


duerak gure paisaiak eraldatu tividad productiva ha transforma-
dituela ikusiko dugu. Basoak do nuestros paisajes. Los bosques
Aulestiko industria nagusia izan han sido durante siglos la mayor
dira mendeetan. Historian zehar, industria de Aulesti. A lo largo
pagoak eta haritzak sartu ditugu de la historia hemos introducido
egur-ikatza egiteko, gaztainon- hayas y robles para hacer carbón
doak, sagarrondoak eta beste vegetal, hemos cuidado castaños,
fruta-arbola batzuk zaindu ditugu manzanos y otros frutales para
Hizkuntza:Euskara.
neguan elikagaiak edukitzeko, ar- tener alimento en invierno, hemos Elkargunea:Aulestiko plaza.
te-hostoak bildu ditugu azienda- recogido hojas de encina para Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 09:30ean.
rentzat edo, azken 120 urteetan, el ganado, o, en los últimos 120 Antolatzailea:Aulestiko Udala eta Lea Ibarra Udal Mankomunazgoa.
pinuak landatu eta moztu ditugu años, hemos plantado y cortado Informazioa eta erreserbak:946 844 423.
Lekuak mugatuak dira.
papergintza-industriarako. Oiniz­ pinos para la industria papelera.
ko artadia bisitatzea egoera hori Visitar el encinar de Oiniz es una Idioma:Euskera.
ezagutzeko aukera ona da. buena oportunidad para conocer Punto de encuentro:Plaza de Aulesti.
Oharra: autobus batek Aulestin
esta realidad. Día y hora:Domingo 8 a las 9:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Aulesti y Mancomunidad de Municipios del
hartuko gaitu Bengoleako bideguru­ Nota: un autobús nos recogerá en Lea-Ibarra.
tzera eramateko eta hortik 10:00etan Aulesti para acercarnos al cruce de Información y reservas:946 844 423.
irtengo gara oinez. Nahi duena autoz Bengolea, de donde saldremos a pie Plazas limitadas.
irits daiteke hara edo Okamika a las 10:00 h. Quien lo desee, puede
industrialdera. llegar allí o al polígono industrial
Okamika en coche.

AULESTIKO ERDI AROKO EL PAISAJE MEDIEVAL EN


PAISAIA. AULESTI.
Bisitaldi gidatua eta hitzaldia José Visita guiada y conferencia por José
Angel Fernándezekin. Ángel Fernández.

Jarduera honen bidez, San Juan Con esta actividad conoceremos


Burumoztuaren baselizako (Mu- los resultados de los trabajos ar-
relaga, Aulesti) arkeologia-lanen queológicos en la ermita de San
emaitzen berri izango dugu eta Juan Degollado (Murelaga, Aules-
haren eraikuntza-faseak ezagu- ti) y descubriremos sus distintas
tuko ditugu. Egungo baseliza fases de construcción. La actual
eraikuntza sinplea da, baina horko ermita es una sencilla construc-
harriek sekretu ugari gordetzen ción, pero sus piedras atesoran
dituzte arkeologia-indusketa txiki numerosos secretos que fueron
batean aurkituak: aurreko ten- descubiertos durante una peque- Hizkuntza:Gaztelania.
pluen arrastoek, lotutako nekro- ña excavación arqueológica: ves- Elkargunea:Murelagako (Aulesti) San Juan Burumoztuaren baseliza.
poliak barne, eta ustekabe batek tigios de templos anteriores, con Eguna eta ordua:Igandean, hilak 15, 11:00etatik 12:30era.
Antolatzailea:Ondare Babesa SL.
edo bestek Aulestiko Erdi Aroko necrópolis asociadas, y alguna Informazioa eta erreserbak:679 140 095 - ondarebabesa@ondarebabesa.com
paisaiaren bilakaera erakargarri que otra sorpresa, nos situarán Lekuak mugatuak dira.
bat erakutsiko digute. ante una atrayente evolución del
paisaje medieval en Aulesti. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Ermita de San Juan Degollado de Murelaga, Aulesti.
Día y hora:Domingo 15 de 11:00 a 12:30 h.
Organización:Ondare Babesa S.L.
Información y reservas:679 140 095 - ondarebabesa@ondarebabesa.com
Plazas limitadas.

15
BAKIO
TXAKOLINAREN PAISAIA. PAISAJES DEL CHACOLÍ.
Oinezko bisitaldi eta ibilbide gidatua. Visita y ruta guiada a pie.

Jarduera honen bidez, Bakio Con esta actividad conoceremos


dagoen natura-ingurune apar- el excepcional entorno natural en
ta ezagutuko dugu eta horko que se encuentra Bakio y cómo
txakolin ospetsuari nola eragi- éste influye en su famoso chaco-
ten dion ikasiko dugu. Hasteko, lí. Comenzaremos con una visita
Txakolingunerako bisitaldi gidatu guiada al Txakolingunea. Des-
bat egingo dugu. Ondoren, gida pués, acompañados de una guía,
batek lagunduta, gure udalerriko iremos descubriendo el paisaje de
paisaia aurkituz joango gara, Za- nuestro municipio hasta llegar a la
bala upeltegira, Bakioko zaharre- bodega Zabala, la más antigua de Hizkuntza:Gaztelania.
nera, heltzeko. Upeltegi horrek Bakio, que mantiene un emparra- Elkargunea:Txakolingunea.
ehun urtetik gorako parrala dauka do centenario en altura. Allí des- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 11:00etan.
Antolatzailea:Txakolingunea, Zabala upeltegia.
altueran. Han, ardo horri buruzko cubriremos los secretos de este
Informazioa eta erreserbak:946 028 513 - txakolingunea@bizkaia.eus
eta hori prestatzeari buruzko se- vino y su elaboración. Por último, Lekuak mugatuak dira.
kretuak aurkituko ditugu. Azke- iremos a la nueva bodega, todavía
nik, upeltegi berrira, oraindik en construcción, para conocer la Idioma:Castellano.
eraikitzen ari baita, joango gara, evolución actual del paisaje cha- Punto de encuentro:Txakolingunea.
txakolin-paisaiaren egungo bi- colinero. Día y hora:Sábado 28 a las 11:00 h.
Organización:Txakolingunea, Bodega Zabala.
lakaeraren berri izateko. Nota: Se recomienda calzado cómodo Información y reservas:946 028 513 - txakolingunea@bizkaia.eus
Oharra: ibiltzeko oinetako erosoak para caminar. La visita terminará Plazas limitadas.
eramatea gomendatzen da. Bisitaldia con una degustación de chacolí en el
bukatzeko, txakolina dastatuko da Txakolingunea.
Txakolingunean.

16
KOSTALDEKO PAISAIA PAISAJE DEL LITORAL EN
BAKION. BAKIO.
Bisitaldi gidatuak, mahai-ingurua eta Visitas guiadas, mesa redonda y
eskola-lantegia. taller escolar.

Hiru jarduera kostaldeko paisaia- Tres actividades para analizar la


ren aberastasuna aztertzeko. riqueza del paisaje litoral. Visita-
Herriko zenbait lorategi, basa- remos distintos jardines del pue-
belardi bat eta Bizkaian eraiki blo, una pradera silvestre y una de
gabe geratzen den kostaldeko las escasísimas llanuras litorales
ordoki eskas-eskasetako bat bisi- que permanece sin edificar en
tatuko ditugu. Parajeak elkarren Bizkaia. Parajes muy diferentes Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Txakolingunea.
oso desberdinak dira, eta, horiei entre sí que nos permitirán darnos
Eguna eta ordua:Bisitaldi gidatua: larunbatean, hilak 14, eta igandean, hilak 15,
esker, gure ingurunearen diber­ cuenta de la diversidad de nuestro 10:00etatik 13:00etara.
tsitateaz ohartuko gara eta ohiko entorno y aprender a distinguir los Mahai ingurua:Ostiralean, hilak 20, 19:30ean.
lorategiak eta basa-espezieak be- jardines convencionales de los que Antolatzailea:Bakioko Udala.
rreskuratzeko erabiltzen direnak se dedican a recuperar especies Informazioa eta erreserbak:946 193 395.
Lekuak mugatuak dira.
bereizten ikasiko dugu. Gainera, silvestres. Además, planteamos
paisaiaren kudeaketari buruzko una mesa redonda sobre gestión
Idioma:Euskera/Castellano.
mahai-inguru bat eta Urkitza del paisaje y un taller con alumnas Punto de encuentro:Txakolingunea.
ikastetxeko ikasleekiko lantegi bat y alumnos de Urkitza Ikastetxea. Día y hora:Visita guiada: sábado 14 y domingo 15 de 10:00 a 13:00 h.
proposatzen ditugu. Nota: para las visitas se recomienda
Mesa redonda:Viernes 20 a las 19:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Bakio.
Oharra: bisitaldietarako, arropa eta llevar ropa y calzado adecuados.
Información y reservas:946 193 395.
oinetako egokiak eramatea gomen- Plazas limitadas.
datzen da.

BALMASEDA
BALMASEDAKO EL PAISAJE DEL VIÑEDO
MAHASTIEN PAISAIA. EN BALMASEDA.
Hitzaldia eta bisitaldi gidatua. Charla y visita guiada.

45 minutuko hitzaldiak txakolin- Una charla de 45 minutos en la


laborantzaren historian sartuko Kultur etxea de Balmaseda nos in-
gaitu, Balmasedako Kultur Etxean. troducirá en la historia del cultivo
Ondoren, mahastizain aditu baten chacolinero en la villa. Después,
laguntzaz, ibilaldi labur batean acompañados por un experto vi-
mahasti berezi baten sekretuak ticultor, un breve paseo nos acer-
ezagutuko ditugu. Gazteluko Mui- cará a conocer los secretos de una
noko hegoaldeko magalean, ma- viña especial, retrepada en la la- Hizkuntza:Gaztelania.
hastiko parral historikoek hartu dera sur del Cerro del Castillo, en Elkargunea:Balmasedako Kultur Etxea. San Juan plaza, z.g.
zuten kokapen berean, dago. Ja- el mismo emplazamiento que ocu- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 11:30etik 14:00etara.
beek zaindu eta mimatu dute eta paron los emparrados históricos Antolatzailea:Balmasedako Udala, La Encartada Fabrika Museoa eta Egia Enea
Upeltegia.
lurreko profil singularreko ardo de la villa. Cuidada y mimada por
Informazioa eta erreserbak:946 800 778 - laencartada@bizkaia.eus
zuri baten oinarria da. Hain zuzen, sus propietarios, es la base de un Lekuak mugatuak dira.
ateratzen den mahastiaren izena vino blanco de la tierra de perfil
du ardoak: Egia Enea Txakolina. singular que recibe el nombre de Idioma:Castellano.
la viña de la que se extrae: Egia Punto de encuentro:Kultur-etxea de Balmaseda. Plaza San Juan, s/n.
Enea Txakolina. Día y hora:Sábado 7 de 11:30 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Balmaseda, La Encartada Fabrika-Museoa y
Bodega Egia Enea.
Información y reservas:946 800 778 - laencartada@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

17
ROBERTO RODET LOS PAISAJES DEL
MARGOLARIAREN PINTOR ROBERTO RODET.
PAISAIAK. Charla por Pilar Mur y visitas guiadas.
Pilar Murren hitzaldia eta bisitaldi
gidatuak.
Dos maneras de entender al pin-
tor Roberto Rodet y su obra. De
Roberto Rodet margolaria eta la mano de la Asociación ARRA
haren obra ulertzeko bi modu. accederemos a su estudio y su
ARRA elkartearen eskutik, haren particular visión del paisaje a tra-
estudioan sartuko gara eta pai- vés de cuadros, estudios, escritos,
saiari buruz zuen ikuspegi berezia proyectos, bocetos… Desde este
ikusiko dugu, margolanen, azter- espacio podremos acercarnos al
lanen, idazkien, proiektuen, bo- singular paisaje íntimo que cons-
zetoen eta abarren bidez. Espazio tituye el lugar de trabajo del ar-
horretatik, artistaren lantokia den Hizkuntza:Gaztelania.
tista, pero también a su personal
Elkargunea:San Severino eliza (hegoaldeko atea)
barruko paisaia berezira hurbildu desarrollo en la interpretación del Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, eta larunbatetan, hilak 21 eta 28,
ahalko gara, baita haren garapen entorno. Y el jueves 5, Pilar Mur 11:00etan.
pertsonalera ere, ingurunea inter- nos hablará sobre la obra y la ge- Antolatzailea:Balmasedako Udala, ARRA elkartea eta La Encartada Fabrika
pretatuz. Eta ostegunean, hilak 5, neración de este pintor balmase- Museoa.
Informazioa eta erreserbak:946 800 778 - laencartada@bizkaia.eus
Pilar Murrek margolari balmase- dano (19:00 h. – Kultur etxea de Lekuak mugatuak dira.
dar horren obraz eta belaunaldiaz Balmaseda).
hitz egingo digu (19:00etan, Bal- Idioma:Castellano.
masedako Kultur Etxean). Punto de encuentro:Iglesia de San Severino (puerta sur).
Día y hora:Domingo 1 y sábados 21 y 28 a las 11:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Balmaseda, Asociación ARRA y La Encartada
Fabrika-Museoa.
Información y reservas:946 800 778 - laencartada@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

18
MENDEETAKO INDUSTRIA CENTENARIA:
INDUSTRIA: ESCENARIOS Y PAISAJES.
AGERTOKIAK ETA Visita guiada y exposición.
PAISAIAK.
Situada en un enclave de excep-
Bisitaldi gidatua eta erakusketa. cional calidad medio-ambiental,
Ingurumen-kalitate bikaineko la antigua fábrica de La Encartada
enklabe batean kokatuta, La En- nos abre sus puertas con una visi-
cartada antzinako fabrikak ateak ta guiada al conjunto productivo
zabalduko dizkigu ekoizpen- y el acceso a la muestra especial
multzorako bisitaldi gidatu bate- “La visión del paisaje de Rober-
kin eta “Roberto Rodet Villaren to Rodet Villa (1915-1989)” que,
además, podrá ser visitada por Hizkuntza:Euskara/gaztelania/ingelesa.
(1915-1989) paisaiari buruzko Elkargunea:La Encartada Fabrika Museoa, El Peñueco auzoa 11.
ikuspegia” erakustaldi berezirako quienes se acerquen a conocer la Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 7, 21 eta 28, 16:30etik 18:00etara.
sarbidearekin. Azken hori, gaine- fábrica este mes de octubre. Antolatzailea:Balmasedako Udala, La Encartada Fabrika Museoa eta ARRA
ra, urrian fabrika ezagutzera dato- elkartea.
Nota: Quien lo desee dispondrá de
Informazioa eta erreserbak:946 800 778 - laencartada@bizkaia.eus
zenek bisitatu ahalko dute. lanzadera gratuita desde Balmaseda.
Lekuak mugatuak dira.
Parada Bizkaibus San Roque (Campo
Oharra: nahi duenak doako anezka de las Monjas 2) – salida 16:15 h.
izango du Balmasedatik. Bizkaibusen Idioma:Euskera/Castellano/Inglés.
San Rokeko geralekua (Mojazelai 2). Punto de encuentro:La Encartada Fabrika-Museoa, Bº El Peñueco 11.
Irteera: 16:15 etan. Día y hora:Sábados 7, 21 y 28 de 16:30 a 18:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Balmaseda, La Encartada Fabrika-Museoa y
Asociación ARRA.
Información y reservas:946 800 778 - laencartada@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

BARAKALDO
HAITZ ZURIETAKO PAISAJE KÁRSTICO DE
PAISAIA KARSTIKOA. PEÑAS BLANCAS.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide honen bidez, Haitz Zuri- Mediante esta ruta descubrire-


etako paisaia karstikoaren ezau­ mos las peculiares característi-
garri bereziak, Sasiburu mendi- cas del paisaje kárstico de Peñas
katean baitago, aurkituko ditugu. Blancas, situado en la cordillera
Ibilbidean, Cadagua eta Castaños de Sasiburu. Durante el recorrido
ibaietako haranen bistak miretsi podremos admirar las vistas de
ahalko ditugu eta lurraldeak los valles de los ríos Cadagua y
burdina-minerala erausteagatik Castaños, y comentaremos las
Hizkuntza:Gaztelania.
eta, oro har, industria-jarduera­ alteraciones y la evolución que ha Elkargunea:CIHMA - Luis Choya Almaraz (Barakaldoko Historia eta Ingurumena
gatik izan dituen aldaketak eta tenido el territorio debido a la ex- Interpretatzeko Zentroa).
bilakaera eztabaidatuko ditugu. tracción del mineral de hierro y, en Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 09:30etik 14:30era.
Era berean, tokiko aberastasun general, a la actividad industrial. Antolatzailea:CIHMA - Luis Choya Almaraz eta Barakaldoko Udala.
Informazioa eta erreserbak:944 971 390
botanikoa behatzeko eta na- También tendremos ocasión de ezagutubarakaldocihma@barakaldo.org
tura eta giza faktoreek paisaiari observar la riqueza botánica del Lekuak mugatuak dira.
eragiten dioten modua ikusteko lugar y contemplar cómo factores
aukera izango dugu. naturales y humanos interactúan Idioma:Castellano.
en el paisaje. Punto de encuentro:CIHMA.Luis Choya Almaraz
Oharra: zailtasun ertaineko ibilbidea. (Centro de interpretación Histórica y Medioambiental de Barakaldo).
Mendiko botak, arropa erosoa, Nota: Ruta de dificultad media, se re- Día y hora:Domingo 1 de 9:30 a 14:30 h.
hamaiketakoa eta makila ekartzea comienda traer botas de monte, ropa Organización:CIHMA-Luis Choya Almaraz y Ayuntamiento de Barakaldo.
gomendatzen da. cómoda, hamaiketako y bastón. Información y reservas:944 971 390 - ezagutubarakaldocihma@barakaldo.org
Plazas limitadas.

19
INDUSTRIARENTZAKO AGUA PARA LA
URA. ERREKATXO INDUSTRIA. LOS
HARANAREN URTEGIAK. EMBALSES DEL VALLE DE
Oinezko ibilbide gidatua. EL REGATO.
Ruta guiada a pie.
Errekatxoa oso ekosistema inte-
resgarria da. Bisitaldian ikusiko El Regato constituye un intere-
dugu nola paisaia hori industria- sante ecosistema. En esta visita
lizazio-prozesuaren ondorioa den, veremos cómo este paisaje es re-
siderurgiako hozte-prozesueta- sultado del proceso de industriali-
rako ur asko eskatu baitzuen. Hor zación, que generó una gran de-
bi urtegi egin ziren: Urtegi Zaharra manda de agua para los procesos
Hizkuntza:Gaztelania.
(1899): hark izan zuen Estatuan de enfriamiento de la siderurgia. Elkargunea:Gorostiza Kiroldegiko aparkalekua.
eraiki zen lehen hormigoizko pre- Allí se construyeron dos embal- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 10:30etik 14:00etara.
sa, eta bertako urek Bizkaiko Labe ses: el Pantano Viejo (1899), con Antolatzailea:Industri Ondare eta Herri Laneko Euskal Elkartea (IOHLEE) eta
Garaiei zerbitzu ematen zieten. la primera presa de hormigón ar- ArcelorMittal Sestao.
Eta Sefanitroren urtegia (1947), Informazioa eta erreserbak:actividades.avpiop@gmail.com
mado construida en el estado, cu-
Lekuak mugatuak dira.
hark desagerrarazi zuen Arangu- yas aguas daban servicio a Altos
ren oinetxea, eta haren errota-ola Hornos de Vizcaya; y el embalse Idioma:Castellano
eta Sorkundearen baseliza. de Sefanitro (1947), que provocó Punto de encuentro:Aparcamiento del Polideportivo de Gorostiza.
la desaparición de la casa-solar de Día y hora:Sábado 7 de 10:30 a 14:00 h.
Organización:Asociación Vasca de Patrimonio Industrial y Obra Pública (AVPIOP)
Aranguren, con el molino-ferrería y ArcelorMittal Sestao
y la ermita de la Concepción. Información y reservas:actividades.avpiop@gmail.com
Plazas limitadas.

BARRIKA
BARRIKAKO ITSASLABA- LOS ACANTILADOS Y EL
RRAK ETA FLYSCHA. FLYSCH DE BARRIKA.
Oinezko ibilaldi gidatua eta Ruta guiada a pie y demostración por
erakustaldia. Iñaki Libano.

Irteera gidatua, Barrikako itsasla- Salida guiada para recorrer los


barretan eta flysch geruza gurut- acantilados de Barrika y sus for-
zatuen formazioetan zehar ibiltze- maciones de entrelazados estratos
ko, urautsia ikusteko eta Bizkaiko flysch, ver la rompiente marina y la
golkoaren panoramikaz gozatze- panorámica del golfo de Bizkaia.
ko. Formazio geologikoak azal- Explicaremos sus formaciones
duko ditugu, Muriola hondartzara geológicas, nos acercaremos a la
eta haren «zineko paisaiara» hur- playa de Muriola y su “paisaje de
bilduko gara, eta Aranbaltza az- cine” y a Aranbaltza, importante
tarnategira ere joango gara, zeina yacimiento en proceso de excava- Hizkuntza:Gaztelania.
induskatze-prozesuan dagoen. ción. Este lugar llamó también la Elkargunea:Udaletxeko plaza.
Leku horrek gure arbasoen arreta atención de nuestros antepasados Eguna eta ordua:Urriaren 14 eta 28an, 11:00etatik 14:00etara.
Antolatzailea:Barrikako Udala.
erakarri zuen, historiaurrean. Izan que, en la prehistoria, extraían Informazioa eta erreserbak:946 771 062.
ere, handik ateratzen zuten erre- aquí el sílex con el que fabricaban Lekuak mugatuak dira.
mintak egiteko silexa. sus herramientas.
Idioma:Castellano.
OHARRA: Parte hartzaileek aukera NOTA: A los asistentes se les ofrecerá
Punto de encuentro:Plaza del ayuntamiento.
izango dute Arkeologi museoan la posibilidad de visitar los materiales
Día y hora:14 y 28 de octubre, de 11:00 a 14:00 h.
indusketarekin lotura duten material arqueológicos relacionados con el
Organización:Ayuntamiento de Barrika.
arkeologikoak ikusteko. yacimiento
Información y reservas:946 771 062.
Egunak: Urriaren 14an eta 28an, Días: 14 y 28 a las 18:00 h. Plazas limitadas.
18:00etan.

20
BASAURI
ARIZ-ARTUNDIAGA- ARIZ-ARTUNDUAGA-
LAPATZA. BI UREN LAPATZA. LA CARICIA DE
FEREKA. DOS AGUAS.
Ikus-entzunezko proiekzioa eta Proyección audiovisual y ruta guiada
oinezko ibilbide gidatua. a pie.

Ikus-entzunezko batek eta ibilbi- Un audiovisual y un recorrido


de gidatu batek Basauriko iragana guiado que nos ayudarán a co-
eta oraina ezagutzen lagunduko nocer el pasado, pero también el
digute. Izan ere, hori da horko presente de Basauri. Porque eso
paisaia, alegia, dorretxeak eta es su paisaje, el que componen la
Arizko zubiak, San Fausto base- casa-torre y el puente de Ariz, la
lizak, errotak eta Arizko okinde- ermita de San Fausto, el molino y
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
giak, Artunduagako zubiak eta la panadería de Ariz, el puente de Elkargunea:Arizko dorrea.
abarrek osatzen dutena. Paraje Artunduaga… Recorriendo estos Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21 (gaztelaniaz), eta igandean, hilak 22
horietan zehar ibiliz, paisaia eta parajes veremos cómo paisaje y (euskaraz), 10:30ean.
ondarea XIX. mendearen amaie- patrimonio son consecuencia de Antolatzailea:Basauriko Udala.
Informazioa eta erreserbak:944 666 311 - www.basauri.net
rako etxebizitza-beharraren on- la necesidad de vivienda de fi-
Lekuak mugatuak dira.
dorioa direla ikusiko dugu; izan nales del siglo XIX, que hizo que
ere, hori zela eta etxe asko eraiki se construyeran gran cantidad de Idioma:Euskera/Castellano.
ziren Ibaizabal eta Nerbioi ibaiek, casas allí donde confluyen el Ibai- Punto de encuentro:Torre de Ariz.
Bizkaiko ibai luzeetako bik, bat zabal y el Nervión, dos de los ríos Día y hora:Sábado 21 (castellano) y domingo 22 (euskera) a las 10:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Basauri.
egiten duten tokian. más largos de Bizkaia.
Información y reservas:944 666 311 - www.basauri.net
Plazas limitadas.

BERANGO
HORMIGOIZKO PAISAJES DE
PAISAIAK. HORMIGÓN.
Argazki-erakusketa. Exposición fotográfica.

Argazki-erakusketa Burdin Hesia Exposición fotográfica para con-


defendatzen zuen obra izugarria templar la formidable obra de-
begiesteko eta Bizkaiko lurraldean fensiva del Cinturón de Hierro y
hamarkadetan mutu iraun duela su pervivencia muda durante dé-
ikusteko. 1936 eta 1937 bitar­ cadas en el territorio de Bizkaia.
tean, haren eraikuntzak Bizkaiko Entre 1936 y 1937 su construcción
paisaia, oro har, eta Berangokoa, alteró el paisaje de Bizkaia, en
bereziki, aldatu zituen. Lubakiek general, y el de Berango, en parti-
eta hormigoizko obrek landak cular. Las trincheras y las obras de
eraldatu zituzten eta larretan na- hormigón transformaron los cam- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
barmendu ziren, eraitsi zituzten pos y resaltaron sobre los pastiza- Elkargunea:Berangoeta Kultur Etxeko ekitaldi-aretoa (Simon Otxandategi 64).
arte. Urte batzuk geroago, pinuek les, antes de ser demolidas. Años Eguna eta ordua:2tik 31ra, astelehenetik ostiralera, 12:00etatik 14:00etara eta
17:00etatik 20:00etara.
eta eukaliptoek magalak estali zi- después, pinos y eucaliptos cubrie- Antolatzailea:Burdin Hesiaren Oroimenaren Museoa eta Berangoko Udala.
tuzten; oteak eta iratzeek bideak ron las laderas; argoma y helechos Informazioa:946 682 143 - burdinhesia@berango.org
estali zituzten. Paisaia horiek gaur cubrieron los caminos. Paisajes que
gure historiara eta gure ondarera hoy nos remiten a nuestra historia y Idioma:Euskera/Castellano.
eramaten gaituzte. nuestro patrimonio. Punto de encuentro:Salón de actos de Berangoeta Kultur Etxea (Simon Otxan-
dategi, 64).
Día y hora:Del 2 al 31, de lunes a viernes de 12:00 a 14:00 y de 17:00 a 20:00 h.
Organización:Museo Memorial del Cinturón de Hierro y Ayuntamiento de
Berango.
Información:946 682 143 - burdinhesia@berango.org

21
GURE PAISAIAREN EVOLUCIÓN DE NUESTRO
BILAKAERA. PAISAJE.
Antzezpena. Representación teatral.

Antzezpenean, hainbat garaitako En esta representación teatral


pertsonaiek hitz egingo digute personajes de distintas épocas
Berangoko paisaiak mendeetan nos hablarán sobre los cambios
zehar izan dituen aldaketez: zer que ha experimentado el paisaje
landare eta lore hazten ziren han, en Berango a lo largo de los si-
nolakoa zen bizimodua, zer lan- glos: qué plantas y flores crecían
datzen zuten nekazariek euren allí, cómo eran las formas de vida,
ortuetan… Jakingo dugu nola qué plantaban en sus huertas los
ulertzen zen paisaia historiaren campesinos… Sabremos cómo se
une bakoitzean, arestiko garaiak percibía el paisaje en cada mo- Hizkuntza:Gaztelania.
arte, zeinetan gure herriaren pai- mento de la historia, hasta llegar Elkargunea:Galdetu erreserba egiterakoan.
saia sakonki eraldatu baitzuen a los tiempos recientes, cuando Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 19:00etan.
Antolatzailea:ACADAE udal antzerki-taldea eta Berangoko Udala.
eraikuntzaren gorakadak. el paisaje de nuestro pueblo fue
Informazioa eta erreserbak:946 682 143 - berangokultura@berango.org
profundamente transformado por Lekuak mugatuak dira.
el auge de la construcción.
Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Preguntar al reservar.
Día y hora:Sábado 14 a las 19:00 h.
Organización:Grupo de teatro municipal ACADAE y Ayuntamiento de Berango.
Información y reservas:946 682 143 - berangokultura@berango.org
Plazas limitadas.

BERANGO-SOPELA
HISTORIA BAT PAISAIAN. UNA HISTORIA EN EL
Bisitaldi gidatua. PAISAJE.
Visita guiada.
Bisitaldi gidatu interesgarri hone-
tan, basoak eta ahanzturak ezku- Durante esta interesante visita
tatu duten gerrako paisaiak eza- guiada, podremos conocer los
gutu ahal izango ditugu. Urteak paisajes de la guerra ocultos por
joan ahala, Sopelako eta Beran- el bosque y el olvido. Con el paso
goko Burdin Hesiko eraikuntzak de los años, las construcciones del
eraitsi egin dira eta gaur egunera Cinturón de Hierro en Sopela y
arte iritsi zaizkigun hondarrak lan- Berango han sido demolidas y los Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
darediak estalita egon dira urte Elkargunea:Burdin Hesiaren Oroimenaren Museoa (Simon Otxandegi 64,
restos que nos han llegado hasta Berango) (1. taldea).
askotan, segak eta suak argitara hoy han estado durante muchos Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 09:30ean
eman dituzten arte. Era berean, años cubiertos por la vegetación, (gutxi gorabeherako iraupena: 4 h).
Burdin Hesiaren Oroimenaren hasta que las siegas y el fuego los Antolatzailea:Burdin Hesiaren Oroimenaren Museoa, Sopelako Udala eta
Museoa bisitatzeko eta Bizkaiko Berangoko Udala.
han sacado a la luz. También ten-
Informazioa eta erreserbak:946 682 143 - burdinhesia@berango.org
historiaren duela gutxiko fase hori dremos la oportunidad de visitar Lekuak mugatuak dira.
ezagutzeko aukera edukiko dugu. el Museo memorial del Cinturón
Oharra: eskaria dela-eta bigarren tal- de Hierro y conocer esta reciente Idioma:Euskera/Castellano.
de bat sortu beharko balitz, bisitaldia fase de la historia de Bizkaia. Punto de encuentro:Museo Memorial del Cinturón de Hierro
larunbatean, hilak 21, 09:30ean egin- (Simon Otxandategi, 64, Berango) (1er grupo).
Nota: Si la demanda justificara la Día y hora:Sábado 7 a las 9:30 h. (duración estimada: 4 h.)
go litzateke, Urkoko futbol-zelaiko
creación de un segundo grupo, la visi- Organización:Museo Memorial del Cinturón de Hierro, Ayuntamiento de Sopela y
aparkalekutik (Sopela) irtenda.
ta se haría el sábado 21 a las 9:30 h., Ayuntamiento de Berango.
saliendo del aparcamiento del campo Información y reservas:946 682 143 - burdinhesia@berango.org
de fútbol de Urko (Sopela). Plazas limitadas.

22
BERMEO
BERMEOKO PORTUKO EL PAISAJE PORTUARIO
PAISAIA. BERMEANO.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Bisitaldi gidatu honetan, Ber- En esta visita guiada podremos


meoko portuko pasaian egondako descubrir las modificaciones su-
aldaketa aurkituko ditugu eta, are fridas en el paisaje portuario de
garrantzitsuagoa, haien arrazoien Bermeo y, lo que es más impor-
eta ondorioen berri izango dugu. tante, conocer sus razones y sus
Azken mendeetan, portuak fisi- consecuencias. A lo largo de los
koki eraldatu ez ezik haren bizit- últimos siglos, el puerto ha expe-
za-erritmoa aldatu ere egin duten rimentado innumerables cambios
ezin konta ahalako aldaketak izan que lo han transformado física- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
ditu: ogibideek, arrantza-aparai- mente pero también han alterado Elkargunea:Arrantzaleen Museoa.
luek, ontzien eboluzioak eta beste su ritmo de vida: los oficios, las Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7 (euskaraz), eta larunbatean, hilak 21
alderdi batzuek euskal arrant- artes de pesca, la evolución de las (gaztelaniaz), 17:00etan.
Antolatzailea:Arrantzaleen Museoa.
za-herri horretako portuko pai- embarcaciones y otros aspectos Informazioa eta erreserbak:946 881 171 - arrantzaleenmuseoa@bizkaia.eus
saia denborarekin aldatzea ekarri han hecho que el paisaje portua- Lekuak mugatuak dira.
dute. Horretaz guztiaz hitz egingo rio de esta población pesquera
dugu museoan. vasca cambie con el tiempo. De Idioma:Euskera/Castellano.
todo ello hablaremos en el museo. Punto de encuentro:Arrantzaleen Museoa.
Día y hora:Sábado 7 (euskera) y sábado 21 (castellano) a las 17:00 h.
Organización:Arrantzaleen Museoa.
Información y reservas:946 881 171 - arrantzaleenmuseoa@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

OHITU GABEKO PAI- PAISAJES DESACOSTUM-


SAIAK: BURGOBASOKO BRADOS: EL VERTEDERO
ZABORTEGIA. DE BURGOBASO.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Giza jarduera orok sortzen du Toda actividad humana crea paisa-


paisaia, hondakin-kudeaketak ere je, también la gestión de residuos,
bai, eta hori arazo larria da egungo un gran problema para la sociedad
gizartearentzat. Burgobasoko gel- actual. Con esta visita al vertedero
doen zabortegirako bisita honen de inertes de Burgobaso, ejemplo
bidez, ingurumen-berreskurape- de recuperación medioambiental,
naren adibidea denez, eraikuntza- aprenderemos cómo se clasifican
hondakinak nola sailkatzen diren los residuos de construcción, se-
ikasiko dugu, birziklatu ahal dire- parando los que son reciclables y
nak bananduz eta birziklatu ezin depositando los no reciclables en Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
direnak landare-lurrez, belarrez terrazas que se cubren con tierra Elkargunea:Lamerako autobus-geralekua (Bermeo).
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 11:00etan.
eta landaredi autoktonoaz estal­ vegetal, hierba y vegetación au- Antolatzailea:Bermeoko Turismo Bulegoa.
tzen diren terrazetan utziz, guztiz tóctona para su completa recu- Informazioa eta erreserbak:946 179 154 - turismoa@bermeo.eus
berreskuratze aldera. Eta, gainera, peración. Allí nos sorprenderemos Lekuak mugatuak dira.
Gaztelugatxeko Donibanerako eta con sus vistas a San Juan de Gaz-
Idioma:Euskera/Castellano.
Matxitxako lurmuturrerako bista telugatxe y al Cabo Matxitxako.
Punto de encuentro:Parada de autobús de la Lamera (Bermeo).
bikainez harrituko gara. Nota: Un autobús nos trasladará a Día y hora:Sábado 7 a las 11:00 h.
Oharra: autobus batek Burgobasora Burgobaso, donde realizaremos la Organización:Oficina de turismo de Bermeo.
eramango gaitu, eta hor oinezko visita a pie (aproximadamente dos Información y reservas:946 179 154 - turismoa@bermeo.eus
bisita egingo dugu (gutxi gorabehera, horas). Es necesario llevar calzado Plazas limitadas.
bi ordu). Oinetako egokiak (mendiko adecuado (botas de monte).
botak) eraman behar dira.
23
BERRIATUA
BERRIATUKO BASO- LAS BASO-KORTAS DE
KORTAK, ANTZINAKO BERRIATUA, UN PAISAJE
PAISAIA BAT. ANCESTRAL.
Alberto Santanaren hitzaldia. Conferencia por Alberto Santana.

Saroien edo baso-korten kultura- El paisaje cultural de los seles o


paisaia udal-mugak eta lurralde- basokortak es anterior al estable-
mugak ezartzearen aurrekoa da cimiento de los límites municipa-
eta Berriatua mugartearen forma les e incluso de las fronteras terri-
baldintzatu dute. Hitzaldi ho- toriales, habiendo condicionado
netan, Alberto Santanak haien la forma del término de Berriatua.
sekretuak azalduko dizkigu. Izan En esta conferencia descubrire-
ere, haietaz hitz egitean, bereziki mos sus secretos de la mano de
bereizita dagoen lursail material Alberto Santana, porque al refe- Hizkuntza:Gaztelania.
batez ez ezik erabilera- eta ustia- rirnos a ellos no solo hablamos Elkargunea:Berriatuko plaza (udaletxearen aurrean).
pen-eskubideez, neurketa-arauez de un terreno material especial- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 19:00etan.
Antolatzailea:Berriatuko Udala eta Goikolau Kultur Elkartea.
eta, hitz batean, paisaian oraindik mente diferenciado, sino también
Informazioa eta erreserbak:946 137 030 - udala@berriatua.org
antzeman daitezkeen antzinako de derechos de uso y explotación, Lekuak mugatuak dira.
gizarte-antolaketako moduez ere de normas de medición, y en defi-
hitz egiten dugu. nitiva de formas de organización Idioma:Castellano.
social ancestrales que todavía son Punto de encuentro:Plaza de Berriatua (frente al ayuntamiento).
Día y hora:Sábado 21 a las 19:00 h.
reconocibles en el paisaje.
Organización:Ayuntamiento de Berriatua y Goikolau Kultur Elkartea.
Información y reservas:946 137 030 - udala@berriatua.org
Plazas limitadas.

BERRIZ
BESOITAORMAETXEA BESOITAORMAETXEA Y
ETA OIZKO PAISAIEN LA EVOLUCIÓN DE LOS
BILAKAERA. PAISAJES DEL OIZ.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide hau, benetan, denboran Un paseo que es en realidad un


zehar egindako bidaia da: Besoi- viaje a través del tiempo: gracias
taormaetxea baserrian egindako a los trabajos arqueológicos y
arkeologia-lanei eta ikerketei es- las investigaciones realizadas en
ker, XII. mendetik gure garaiera el caserío Besoitaormaetxea nos
arte egon diren paisaietara joango trasladaremos a los distintos pai-
gara. Era berean, Andikoako san- sajes que se han ido dando desde
tutegira joango gara; bere koka- el siglo XII hasta nuestros días.
pen altuan, kofradia baten itxura Nos acercaremos también al san- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
hartzen du. Oiz mendiko maga- tuario de Andikoa, que sobre su Elkargunea:San Joan Ebanjelariaren eliza.
leko paraje horien edertasunak alto emplazamiento aparece como Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29, 10:00etan (euskaraz) eta 12:30ean
(gaztelaniaz).
lurraldeak gizakiaren eraginez una pequeña cofradía. La belleza Antolatzailea:Berrizko Udala eta Gerediaga Elkartea.
izan dituen aldaketa nabarmenen de estos parajes en la falda del Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
erreferentzia emango digu. monte Oiz nos dará una referencia Lekuak mugatuak dira.
de los cambios tan significativos
Idioma:Euskera/Castellano.
que ha sufrido el territorio por in-
Punto de encuentro:Iglesia de San Juan Evangelista.
fluencia del ser humano. Día y hora:Domingo 29 a las 10:00 h. (euskera) y a las 12:30 h. (castellano).
Organización:Ayuntamiento de Berriz y Gerediaga Elkartea.
Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Plazas limitadas.

24
BILBAO. ARKEOLOGI MUSEOA
EZAGUTU IRAGANA: DESCUBRE EL PASADO:
PAISAIAREN ARQUEOLOGIA DEL
ARKEOLOGIA. PAISAJE.
Hitzaldi-zikloa: IX. Arkeologia Ciclo de conferencias: IX Encuentros
Topaketak. de Arqueología.

Arkeologi Museoak Europako El Arkeologi Museoa se suma a


Ondarearen Jardunaldiekin, paisa- estas Jornadas Europeas de Pa-
ia kulturalei buruzkoekin, bat eg- trimonio dedicadas a los paisajes
iten du, IX. Arkeologia Topaketak culturales organizando los IX en-
antolatuz. Horietan, ospe handiko cuentros de Arqueología en los
lau hizlari egungo paisaien kon- que cuatro conferenciantes de
figurazioaz mintzatuko dira, lur- reconocido prestigio hablarán de
raldea eta ingurunea okupatu eta la configuración de los paisajes
okupatzen dituzten giza taldeen actuales, resultado de la interre-
arteko interrelazioaren emaitza lación entre los grupos humanos
baita. Topaketa horietan, arkeo- que han ocupado y ocupan el
logiaz baliatuz, gizakiak bizi den territorio y el medio. En estos en-
ingurunea eraldatzeko eta bere cuentros, recurriendo a la arqueo-
etorkizunaz erabakitzeko duen logía, pretendemos reflexionar so-
gaitasunari buruzko gogoeta egin bre la capacidad del ser humano
nahi dugu. para transformar el medio en que
vive y decidir sobre su futuro.
- Asteazkenean, hilak 18:
Paisajes culturales, memoria - Miércoles 18: Paisajes cul-
histórica e identidad. Agustín turales, memoria histórica e
AZKARATE. UPV/EHUko Arkeolo- identidad. Agustín AZKARATE.
giako katedraduna eta UNESCO Catedrático de Arqueología de la
katedrako zuzendaria Kultura UPV/EHU y Director de la Cátedra
Paisaien eta Ondarearen atalean. UNESCO en Paisajes Culturales y
Patrimonio.
- Ostegunean, hilak 19: El ser
humano: constructor de los - Jueves 19: El ser humano:
paisajes a lo largo del Cua- constructor de los paisajes
ternario. María José IRIARTE. a lo largo del Cuaternario.
Ikerbaske Ikerketako irakaslea, María José IRIARTE. Profesora
UPV/EHU Euskal Herriko Unibert- de Investigación Ikerbasque en
sitateko Geografia, Historiaurrea el Departamento de Geografía,
eta Arkeologia Sailean. Prehistoria y Arqueología de la
Universidad del País Vasco UPV
- Asteartean, hilak 24: El
/ EHU.
paisaje rural de Vasconia,
testimonio de una sociedad - Martes 24: El paisaje rural
feudal. Juan José LARREA. de Vasconia, testimonio de
UPV/EHUko Erdi Aroaren, Aro una sociedad feudal. Juan
Berriaren eta Amerikaren Historia José LARREA. Profesor titular de
Saileko irakasle titularra. Historia Medieval del Depar- Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Mallona sala. Arkeologi Museoa. Mallonako eskailerak 2.
tamento de Historia Medieval,
- Asteartean, hilak 31: El Eguna eta ordua:Astearteetan, hilak 24 eta 31, eta asteazkenetan, hilak 18 eta
Moderna y de América de la 25, 19:00etan.
paisaje ausente. Arqueología
UPV/EHU. Antolatzailea:Arkeologi Museoa. Bizkaiko Foru Aldundia.
de la guerrilla antifranquis- Informazioa:944 040 990 - arkeologimuseoa@bizkaia.eus
ta. Xurxo AYAN. UPV/EHUko - Martes 31: El paisaje Sarrera doan lekuak bete arte. Aurretik erreserbatzea gomendatzen da.
Geografia, Historiaurrea eta ausente. Arqueología de
Arkeologia Saileko ikertzailea. la guerrilla antifranquista. Idioma:Castellano.
Xurxo AYAN. Investigador del Punto de encuentro:Sala Mallona. Arkeologi Museoa. Escaleras de Mallona, 2.
Día y hora:Martes 24 y 31 y miércoles 18 y 25 a las 19:00 h.
Departamento de Geografía, Organización:Arkeologi Museoa. Diputación Foral de Bizkaia.
Prehistoria y Arqueología de la Información:944 040 990 - arkeologimuseoa@bizkaia.eus
UPV/EHU. Entrada libre hasta completar aforo. Se recomienda reservar previamente

25
BILBO AURKITZEN. DESCUBRIENDO BILBAO.
Familientzako lantegia. Taller familiar.

6 urtetik 12 urtera arteko hau- Niñas y niños entre 6 y 12 años


rrak Bilbo hiriko kultura-paisaiara podrán acercarse al paisaje cultu-
hurbildu ahalko dira. Parte-har­ ral de la villa de Bilbao. Los partici-
tzaileek, helduek lagunduta, Zaz­ pantes, acompañados de adultos,
pi Kaleak ezagutuko dituzte eta conocerán las Siete Calles e iden-
hor oraindik dirauten arkeologia tificarán los restos arqueológicos
hondarrak identifikatuko dituzte. que aún perduran aquí, lo que les
Horrela, ikasiko dute gaur ikusten permitirá aprender cómo el Bilbao
dugun Bilbo ez dela beti berdina que hoy vemos no ha sido siempre
izan; aitzitik, Erdi Arotik aldatu igual sino que ha cambiado desde
egin da, hirian eta planetan bizi la Edad Media por acción de las Hizkuntza:Euskara.
garen pertsonon ekintza dela me- personas que vivimos en la ciudad Elkargunea:Arkeologi Museoa. Mallonako eskailerak 2.
dio. Kaleak, kantoiak eta harre- y en el planeta. Una nueva forma Eguna eta ordua:Igandeetan, hilak 1, 8, 15, 22 eta 29, 11:30ean.
siaren hondarrak ikusteko modu de ver las calles y cantones e in- Antolatzailea:Arkeologi Museoa. Bizkaiko Foru Aldundia.
Informazioa eta erreserbak:944 040 990 - arkeologimuseoa@bizkaia.eus
berri bat. cluso los restos de la muralla.
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Arkeologi Museoa. Escaleras de Mallona, 2.
Día y hora:Domingos 1, 8, 15, 22 y 29 a las 11:30 h.
Organización:Arkeologi Museoa. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:944 040 990 - arkeologimuseoa@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

PAISAIA BERRIAK CONSTRUYENDO


ERAIKITZEN. NUEVOS PAISAJES.
Gazteen topaketa. Encuentro juvenil.

12 urtetik 18 urtera artekoa ba- Si tienes entre 12 y 18 años dis-


zara, gozatu arratsalde desberdin fruta de una tarde diferente en
batez Arkeologi Museoan. Diber­ el Arkeologi Museoa. Diversión
tsioa zuretzat eta zure lagunen­ para ti y tus amigos y amigas
tzat, kontzertuekin, dantzekin, con conciertos, bailes, gymkana,
gymkana rekin, photocallarekin photocall y microvisitas. Además,
eta mikrobisitekin. Gainera, histo- podrás fabricar herramientas pre-
riaurreko tresnak fabrikatu ahalko históricas experimentando con la
dituzu, silex-taillarekin esperimen- talla de sílex. Descubre el Arkeo-
tatuz. Aurkitu Arkeologi Museoa logi Museoa y su entorno, y lo que
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
eta ingurunea eta, are zirraraga- es más emocionante participa en
Elkargunea:Arkeologi Museoa. Mallonako eskailerak 2.
rriago, parte hartu Bilboko Alde la creación de nuevos paisajes Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 16:00etatik 19:30era.
Zahar bete-betean kultura-paisaia culturales en pleno Casco Viejo Antolatzailea:Arkeologi Museoa. Bizkaiko Foru Aldundia.
berriak sortzeko. de Bilbao. Informazioa:944 040 990 - arkeologimuseoa@bizkaia.eus
Sarrera doan lekuak bete arte..

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Arkeologi Museoa. Escaleras de Mallona, 2.
Día y hora:Sábado 28 de 16:00 a 19:30 h.
Organización:Arkeologi Museoa. Diputación Foral de Bizkaia.
Información:944 040 990 - arkeologimuseoa@bizkaia.eus
Entrada libre hasta completar aforo.

26
BILBAO. ARKIKULTURA
HIRI-PAISAIA. CASILDA PAISAJE URBANO.
ITURRIZAR PARKEA. EL PARQUE DE DOÑA
Bisitaldi-lantegia. CASILDA ITURRIZAR.
Visita-Taller.
Berdeguneak, urak, arkitektu-
rak, arteak eta historiak mende Espacio verde, agua, arquitectura,
bat baino gehiagoz taxutu dute arte e historia han dado forma
Bilboko parke handiena, bizitza durante más de un siglo al mayor
sozialerako eta hiri-paisaiarako parque de Bilbao, uno de los luga-
erreferentziako tokietako bat. res de referencia para su vida so-
Bisitaldi-lantegi honen bidez, ha- cial y su paisaje urbano. A través
ren diseinuaren gakoak aurkituko de esta visita-taller descubriremos
ditugu, ingurune bakan hori, hor- las claves de su diseño, analizare- Hizkuntza:Gaztelania.
ko paisaia eta hirigintza zedarri­ mos la arquitectura que enmarca Elkargunea:Casilda Iturrizar parkeko pergola.
tzen dituen arkitektura aztertuko este entorno singular, su paisaje Eguna eta ordua:Asteazkenean, hilak 18, ostegunean, hilak 19, eta ostiralean,
dugu, sustatzaile eta diseinatzaile y su urbanismo, conoceremos a hilak 20, 17:30etik 19:00etara.
Antolatzailea:ArkiKultura.
nagusiak ezagutuko ditugu eta sus principales promotores y dise- Informazioa eta erreserbak:www.arkikultura.com - info@arkikultura.com
horko historia kontatuko dugu, ñadores y narraremos su historia, Lekuak mugatuak dira.
baita Casilda Iturrizar parkea Bil- detallando los principales proyec-
boko birika handia bihurtu duten tos que han hecho del Parque de Idioma:Castellano.
proiektu nagusiak zehaztu ere. Doña Casilda Iturrizar el gran pul- Punto de encuentro:Pérgola del Parque de Doña Casilda Iturrizar.
Día y hora:Miércoles 18, jueves 19 y viernes 20 de 17:30 a 19:00 h.
món de Bilbao.
Organización:ArkiKultura.
Información y reservas:www.arkikultura.com - info@arkikultura.com
Plazas limitadas.

BILBAO. ARQUEOCEAN
BILBOKO LOS MUELLES DE LA RÍA
ITSASADARREKO KAIAK. DE BILBAO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Bisitaldi honek itsasadarreko Esta visita nos guiará por los mue-
kaietan zehar gidatuko gaitu, lles de la ría, presentando el paisa-
Bilboko paisaia itsas arkeologia- je de Bilbao desde la arqueología
ren ikuspegitik aurkezteko. San marítima. Empezando en el Puen-
Antongo zubitik hasiko gara eta te de San Antón, continuaremos
Arriagaraino jarraituko dugu. hasta el Arriaga, donde veremos
Hor, antzerkiaren eraikuntzak cómo la construcción del teatro
kaiak nola aldatu zituen ikusiko modificó los muelles. Siguiendo
dugu. Ondoren, Areatzatik joan, por el Arenal cruzaremos a Uribi-
eta Uribitartera pasatuko gara, tarte, donde aparecieron restos de
hor agertu baitziren han 1870era la isla que hubo allí hasta 1870. Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:San Antongo zubia, elizaren ondoan.
arte egon zen irlaren hondarrak. Por último, caminaremos por
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:00etatik 13:00etara.
Azkenik, Abandoibarratik Itsas Abandoibarra hasta los diques del Antolatzailea:Arqueocean.
Museoko dikeetaraino ibiliko gara Museo Marítimo, donde veremos Informazioa eta erreserbak:609 231 266 - info@arqueocean.com
eta, han, industria-garapenak it- cómo el desarrollo industrial obli- Lekuak mugatuak dira.
sasadarreko bazterretan egitura gó a crear estructuras más sólidas
Idioma:Castellano.
sendoagoak sorrarazi zituela iku- en las orillas de la ría.
Punto de encuentro:Puente de San Antón, junto a la iglesia.
siko dugu. Día y hora:Sábado 21 de 11:00 a 13:00 h.
Organización:Arqueocean.
Información y reservas:609 231 266 - info@arqueocean.com
Plazas limitadas.

27
BILBAO. ARTELAN BERREGINEN MUSEOA – EUSKAL MUSEOA – ELEIZ MUSEOA /
MUSEO DE REPRODUCCIONES ARTÍSTICAS – MUSEO VASCO – MUSEO DE ARTE SACRO

KOMENTU-BAZTERRAK PAISAJES CONVENTUA-


1. SAN AGUSTINDIK LES 1. DE SAN AGUSTÍN
ENKARNAZIORA. A LA ENCARNACIÓN.
Ibilbide gidatua. Itinerario guiado.

Bilboko Alde Zaharrean dagoen El escaso espacio disponible en


espazio eskasak komentuen koka- el Casco Viejo de Bilbao condi-
pena baldintzatu zuenez, hirigu- cionó la ubicación de los con-
nearen inguruetara lekualdatu be- ventos, desplazándolos a los
har izan ziren. Batzuk desagertu, alrededores del núcleo urbano.
eta beste batzuk tokialdatu egin Algunos desaparecieron y otros
ziren, eta, horrela, hiri-garapene- se trasladaron, abriendo nuevas
rako aukera berriak zabaldu ziren. oportunidades para el desarrollo Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Bi ibilaldi gidatu osagarriren bidez urbano. Conoceremos su origen y Elkargunea:Bilboko Udalaren harmailadia.
izango dugu haien jatorriaren eta evolución a través de dos itinera- Eguna eta ordua:Astearteetan, hilak 17 (euskaraz) eta 24 (gaztelaniaz),
bilakaeraren berri. Lehenengoa rios guiados complementarios, el 17:00etan.
Antolatzailea:Eleiz Museoa.
San Agustin komentuaren antzi- primero de los cuales transcurre Informazioa eta erreserbak:944 320 125.
nako orubetik (udaletxea dagoen entre el antiguo solar del Conven- Lekuak mugatuak dira.
tokia) Enkarnazio komenturaino to de San Agustín (donde está el
izango da. Itxaropen, Santa Mo- Ayuntamiento) hasta el de la En- Idioma:Euskera/Castellano.
nika, Gurutze eta Mesedeetako carnación, pasando por los de La Punto de encuentro:Escalinata del Ayuntamiento de Bilbao.
komentuetatik pasatuko gara. Esperanza, Santa Mónica, La Cruz Día y hora:Martes 17 (euskera) y 24 (castellano) a las 17:00 h.
Organización:Museo de Arte Sacro.
o La Merced. Información y reservas:944 320 125.
Plazas limitadas.

KOMENTU-BAZTERRAK PAISAJES CONVENTUA-


2. SAN FRANTZISKOTIK LES 2. ENTRE SAN FRAN-
SAN ANDRESERA. CISCO Y SAN ANDRÉS.
Ibilbide gidatua. Itinerario guiado.

Bigarren ibilbideak San Frantzisko El segundo recorrido nos permiti-


komentuaren hondar berreskura- rá conocer las recuperadas ruinas
tuak ezagutzeko bidea emango del Convento de San Francisco,
digu; XV. mendean eraiki zen eta, edificado en el siglo XV y susti-
XIX. mendean, kuartel batek or- tuido por un cuartel en el XIX, ya
deztu zuen (hori ere jadanik desa- desaparecido. Seguidamente nos
gertu da). Ondoren, antzinako trasladaremos hasta el antiguo
San Andres eskolara joango gara; Colegio de San Andrés, ubicado
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Zamudioko atearen ondoan dago, junto al Portal de Zamudio y en
Elkargunea:Artelan Berreginen Museoa
eta hor, gaur egun, Euskal Mu- el que actualmente se encuentran Eguna eta ordua:Asteazkenetan, hilak 4 eta 18 (euskaraz) eta hilak 11 eta 25
seoa eta Joan Santuen parrokia el Museo Vasco y la Parroquia (gaztelaniaz), 17:00etan.
daude. Horrela, aurkituko dugu de los Santos Juanes, para des- Antolatzailea:Artelan Berreginen Museoa eta Euskal Museoa.
nola berritu zen Bilbo zaharreko cubrir cómo se fue renovando el Informazioa eta erreserbak:944 150 231.
Lekuak mugatuak dira.
paisaia historiko aldakorra egun- cambiante paisaje histórico del
go konfigurazioa lortu arte. antiguo Bilbao hasta llegar a su
Idioma:Euskera/Castellano.
configuración actual.
Punto de encuentro:Museo de Reproducciones Artísticas.
Día y hora:Miércoles 4 y 18 (euskera) y 11 y 25 (castellano) a las 17:00 h.
Organización:Museo de Reproducciones Artísticas y Euskal Museoa.
Información y reservas:944 150 231.
Plazas limitadas.

28
BILBAO. BILBAOHISTORIKO
IRAGANEKO IRUDIAK. IMÁGENES DEL AYER.
Erakusketa eta bisitaldi gidatua. Exposición y visita guiada.

Denok ezagutuko ditugun eta ja- Una exposición de pinturas de


danik desagertu den mundu bate- lugares paradigmáticos de Bilbao
ranzko leihoak diren Bilboko toki que todos reconoceremos y que
paradigmatikoetako margolanen funcionan como ventanas a un
erakusketa, iragan den eta agian mundo ya desaparecido, como
ahaztu den hiri bati eskainitako homenaje a una ciudad pasada y
omenaldi gisa. Izan zen eta jada- puede que olvidada. La obra de
nik ez den Bilbo haren oroipena Jujo Ortiz es un recuerdo de aquel
da Jujo Ortizen obra; batzuetan Bilbao que fue y ya no es; una for-
oharkabean joaten diren eta, hala ma de enseñar esos paisajes que Hizkuntza:Gaztelania.
ere, oroimenaz eta indarrez beteta a veces pasan desapercibidos y, Elkargunea:Expogela (San Frantzisko 32).
dauden paisaia horiek erakusteko sin embargo, están cargado de Eguna eta ordua:Erakusketa: astelehenetik, hilak 2, ostiralera, hilak 27, astelehe-
netik ostegunera, 09:00etatik 14:00etara eta 16:00etatik 18:30era eta ostiraletan,
modu bat. Erakusketa artistaren memoria y fuerza. Tendremos la
09:00etatik 14:30era.
eskutik bisitatzeko aukera izango oportunidad de visitar la mues- Jujo Ortizek gidatutako bisitaldiak: asteazkenetan, hilak 4 eta 25, 11:00etan.
dugu, barrukotasunez irakatsiko tra de la mano del artista, quien Antolatzailea:BilbaoHistoriko.
baitigu nolakoak izan ginen eta, nos enseñará de una forma íntima Informazioa eta erreserbak:946 793 379 eta 687 715 903 -
fundacion@hotmail.org eta bhk@bilbaohistoriko.org
nolabait, nolakoak garen. cómo fuimos y, en cierta manera,
Lekuak mugatuak dira.
cómo somos.
Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Expogela (San Francisco 32).
Día y hora:Exposición: del lunes 2 al viernes 27, lunes a jueves de 9:00 a 14:00 h.
y de 16:00 a 18:30 h. y viernes de 9:00 a 14:30 h.
Visitas guiadas por Jujo Ortiz:Miércoles 4 y 25 a las 11:00 h.
Organización:BilbaoHistoriko.
Información y reservas:946 793 379 y 687 715 903 - fundacion@hotmail.org
y bhk@bilbaohistoriko.org
Plazas limitadas.

29
BILBAO. MUSEO
ARTELAN BERREGINEN MUSEOA - EUSKAL MUSEOA
DE REPRODUCCIONES ARTÍSTICAS - MUSEO VASCO

PAISAIA USAINTSUAK. PAISAJES AROMÁTICOS.


Familientzako lantegia. Taller familiar.

Bi orduko lantegi honen bidez, Con este taller de dos horas de


haur eta helduok antzinako klaus­ duración, pequeños y mayores
troen erabileretako bat aurkitu podremos descubrir uno de los
ahalko dugu. Gainera, batean usos de los antiguos claustros.
egingo dugu, antzinako San Además, lo haremos en uno, el del
Frantzisko komentuan, hain zuzen antiguo Convento de San Francis-
ere, haren aurriek museoaren on- co, cuyas ruinas aún permanecen
doan baitiraute. Espazio hori tes- junto al museo. Con este espacio
tuinguru hartuta, sendabelarrak como marco, plantaremos hierbas
eta belar aromatikoak landatuko medicinales y aromáticas y descu-
ditugu eta haien erabileretako briremos algunas de sus utilida- Hizkuntza:Euskara.
batzuk aurkituko ditugu. Izan ere, des. Y es que el centro de la vida Elkargunea:Artelan Berreginen Museoa.
monje-bizitzaren erdigunea klaus- monacal era el claustro, un patio Eguna eta ordua:Igandeetan, hilak 15 eta 29, 11:00etan.
troa, hor hazi ohi ziren landareek de piedra teñido de paisajes ver- Antolatzailea:Artelan Berreginen Museoa eta Euskal Museoa.
paisaia berde eta usaintsuez bete­ des y aromáticos por las plantas Informazioa eta erreserbak:944 150 231.
Lekuak mugatuak dira.
tzen zuten harrizko etxartea, zen. que en él se solían cultivar.
Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Museo de Reproducciones Artísticas.
Día y hora:Domingos 15 y 29 a las 11:00 h.
Organización:Museo de Reproducciones Artísticas y Euskal Museoa.
Información y reservas:944 150 231.
Plazas limitadas.

BILBAO. BILBOKO ITSASADARRA ITSAS MUSEOA


MUSEO MARÍTIMO RÍA DE BILBAO

BILBOKO ONTZIGINTZA- LOS DIQUES DE


DIKEAK. CONSTRUCCIÓN NAVAL
Bisitaldi gidatua eta hitzaldia José DE BILBAO.
Manuel Mates Luquerekin.
Visita guiada y conferencia por José
Manuel Mates Luque.
Bilboko ontzigintza-dikeek denbo-
ran zehar izan duten bilakaeraren Una conferencia para conocer la
berri izateko eta itsasadarraren evolución a lo largo del tiempo de
inguruko merkataritza-bilaka­ los diques de construcción naval
erarekin erlazionatzeko hitzaldia. en Bilbao, poniéndolos en relación
Hitzaldia bukatzean, José Manuel con la evolución comercial del en-
Mates Luquek Bilboko Itsasadarra torno de la ría. Al finalizar la char-
Itsas Museoko dike lehorrerako la, José Manuel Mates Luque nos
bisitaldi gidatu batean lagunduko acompañará en una visita guiada
digu. Han, haren fisionomia ba- al dique seco del Museo Marítimo Hizkuntza:Gaztelania.
rrutik ezagutu eta gure paisaien Ría de Bilbao. Allí podremos co- Elkargunea:Bilboko Itsasadarreko Itsas Museoko auditoriuma.
beste alderdi bat aurkitu ahalko nocer su fisonomía desde dentro y Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 11:30ean.
dugu. Antolatzailea:Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa.
descubrir otra faceta de nuestros Informazioa eta erreserbak:946 085 500 - info@museomaritimobilbao.org
paisajes. Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Auditorio del Museo Marítimo Ría de Bilbao.
Día y hora:Sábado 7 a las 11:30 h.
Organización:Museo Marítimo Ría de Bilbao.
Información y reservas:946 085 500 - info@museomaritimobilbao.org
Plazas limitadas.

30
EZAGUTU BILBO CONOCE BILBAO DESDE
ITSASADARRETIK. LA RÍA.
Familientzako ibilaldi gidatua Paseo guiado en bicicleta, piragua o
bizikletaz, piraguaz edo SUPez. SUP para familias.

Ibilaldi gidatu hau aukera bikai- Este paseo guiado es una buena
na da Bilbo hiria itsasadarretik, oportunidad para conocer la villa
familian eta, gainera, oso modu de Bilbao desde la Ría, en fami-
desberdin eta berezi batean lia y además, de una forma muy
ezagutzeko. Bilboko hiri-paisaia diferente y especial. El paisaje
etengabe eraldatzen ari da, eta urbano de Bilbao se encuentra en
itsasadarrak —haren egituratze- constante transformación y la Ría
ardatza izan da, da eta izango –que ha sido, es y siempre será su
da beti— ezagutzeko ikuspegi eje vertebrador– nos ofrece una
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
onenetako bat eskaintzen digu. de las mejores perspectivas para
Elkargunea:Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa.
Ibilbidea zirkularra izango da, reconocerlo. El recorrido será cir- Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 11:00etan.
joan-etorria, Itsas Museotik Bil- cular, ida y vuelta desde el Museo Antolatzailea:Bilbobentura eta Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa.
boko udaletxeraino. Bizikletaz, Marítimo hasta el Ayuntamiento Informazioa eta erreserbak:946 085 500 - info@museomaritimobilbao.org
piraguaz edo SUPez (stand up de Bilbao. Se podrá realizar en Lekuak mugatuak dira.
paddle) egin ahalko da. bicicleta, piragua o SUP (stand up Idioma:Euskera/Castellano.
paddle). Punto de encuentro:Museo Marítimo Ría de Bilbao.
Día y hora:Domingo 1 a las 11:00 h.
Organización:Bilbobentura y Museo Marítimo Ría de Bilbao.
Información y reservas:946 085 500 - info@museomaritimobilbao.org
Plazas limitadas.

ITSASADARREKO NIRE MI RINCÓN FAVORITO DE


BAZTER GOGOKOENA. LA RÍA.
Argazkigintza-lehiaketa Concurso fotográfico en Instagram.
Instagramen.
Todas las personas tenemos algún
Denok daukagu Bilboko itsasada- rincón favorito de la Ría de Bilbao.
rreko bazter gogokoen bat. Zurea Nos gustaría saber cuál es el tuyo.
zein den jakin nahiko genuke. Pa- Buscamos un selfie con un paraje
raje bakan batean egindako selfie singular, una fotografía o video
bat, argazki bat edo paisaia baten de un paisaje… una instantánea
bideo baten bila gaude… zuretzat de ese lugar de la Ría de Bilbao
hain berezia den Bilboko itsasa- tan especial para ti. ¿Te animas a
darreko toki horren bat-bateko ar- compartirlo con nosotros a través
gazki baten bila. Animatuko zara de este concurso de Instagram?
Instagrameko lehiaketa honen Te esperan muchos premios. ¡Aní-
bidez gurekin partekatzera? Sari mate a participar!
ugari dituzu zain. Animatu parte Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa.
hartzera! Eguna eta ordua:Asteartetik, hilak 3, igandera, hilak 22.
Antolatzailea:Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa - IgersBilbaoren laguntzarekin.
Informazioa:946 085 500 - info@museomaritimobilbao.org

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Museo Marítimo Ría de Bilbao.
Día y hora:Del martes 3 al domingo 22.
Organización:Museo Marítimo Ría de Bilbao - Colabora IgersBilbao
Información:946 085 500 - info@museomaritimobilbao.org

31
BIZKAIKO FORU ALDUNDIKO GARRAIOAK, BATASUNA ETA LURRALDEAREN KOHESIOA
BILBAO. SUSTATZEKO SAILA/DEPARTAMENTO DE TRANSPORTES, MOVILIDAD Y COHESIÓN DEL
TERRITORIO DE LA DIPUTACIÓN FORAL DE BIZKAIA
BILBO PAISAJES DE BILBAO
METROPOLITARREKO METROPOLITANO.
PAISAIAK. Concurso de fotografía.
Argazkigintza-lehiaketa.
Este concurso de fotografía está
Argazkigintza-lehiaketa hau Bilbo abierto a fotografías de paisajes
Metropolitarren Eskualde Egitura en el entorno de los 35 municipios
osatzen duten 35 udalerrietako que conforman el Área Funcional
inguruneko paisaien argazkieta- de Bilbao Metropolitano.
rako da. Dentro del marco del proceso de
Bilbo Metropolitarreko lurralde-es- revisión de la estrategia territorial
trategia berrikusteko prozesuaren de Bilbao Metropolitano, el De- Hizkuntza:Euskara eta gaztelania.
esparruaren barruan, Bizkaiko Foru partamento de Transportes, Mo- Elkargunea:www.bizkaia.eus/revisionPTPBM
Aldundiko Garraioak, Mugikorta- vilidad y Cohesión del Territorio Eguna eta ordua:Proposamenak aurkezteko epea ostiralean, hilak 27, 13:00etan
de la Diputación Foral de Bizkaia bukatuko da.
suna eta Lurraldearen Kohesioa
Antolatzailea:Bizkaiko Foru Aldundiko Garraioak, Mugikortasuna eta Lurraldea-
Sustatzeko Sailak bere inguruko quiere colaborar en la difusión de ren Kohesioa Sustatzeko Sailaren Lurralde Antolamenduaren Atala.
paisaiaren dibertsitatea eta balioa la diversidad y del valor del paisaje Informazioa:944 068 594 eta 944 068 567 - lurraldebizia@bizkaia.eus
zabaltzen lagundu nahi du. de su entorno.
Idioma:Euskera/Castellano.
Informazio gehiago eta oinarriak: Más información y bases en: Punto de encuentro:www.bizkaia.eus/revisionPTPBM
www.bizkaia.eus/ www.bizkaia.eus/revisionPTPBM Día y hora:El plazo de presentación de las propuestas finaliza el viernes 27
LPPBMberrikuspena a las 13.00 h.
Organización:Sección de Ordenación Territorial del Departamento de Transportes,
Movilidad y Cohesión del Territorio de la Diputación Foral de Bizkaia.
Información:944 068 594 y 944 068 567 - lurraldebizia@bizkaia.eus

BIZKAIKO LA CONFIGURACIÓN
ETORKIZUNEKO DEL PAISAJE FUTURO
PAISAIAREN DE BIZKAIA: LA
KONFIGURAZIOA: IMPORTANCIA DE LOS
BASERRIEN CASERÍOS.
GARRANTZIA. Conferencia por María José Ainz.
María José Ainzen hitzaldia.
En esta conferencia, M.ª José
Hitzaldi honetan, M.ª José Ainz Ainz, profesora en la Universidad
Euskal Herriko Unibertsitateko del País Vasco, nos mostrará cómo
irakasleak landaguneek eta ba- los núcleos rurales y los caseríos
serriek Bizkaiko landa-paisaia ze- han contribuido a la definición del
hazten lagundu dutela erakutsiko paisaje rural de Bizkaia. Más allá
digu. Haien ezaugarriak eta bi- del análisis de sus características
Hizkuntza:Gaztelania.
lakaera aztertzeaz gain, nekaza- y su evolución, en un contexto en Elkargunea:Ondare Aretoa. Maria Diaz Harokoa 11.
ritza-jarduera murriztuz joan den el que la actividad agraria ha ido Eguna eta ordua:Asteartean, hilak 17, 19:00etan.
testuinguru batean, paisaia hori disminuyendo, identificaremos las Antolatzailea:Bizkaiko Foru Aldundiko Garraioak, Mugikortasuna eta Lurraldea-
amenazas que podrían desvirtuar ren Kohesioa Sustatzeko Sailaren Lurralde Antolamenduaren Atala.
itxuralda lezaketen mehatxuak
Informazioa:944 068 594 eta 944 068 567 - lurraldebizia@bizkaia.eus
identifikatuko ditugu eta horiei este paisaje, y esbozaremos posi-
konponbidea emateko modu posi- bles vías de solución a las mismas. Idioma:Castellano.
bleak zirriborratuko ditugu. Punto de encuentro:Sala Ondare. C/María Díaz de Haro, 11.
Día y hora:Martes 17 a las 19:00 h.
Organización:Sección de Ordenación Territorial del Departamento de Transportes,
Movilidad y Cohesión del Territorio de la Diputación Foral de Bizkaia.
Información:944 068 594 y 944 068 567 - lurraldebizia@bizkaia.eus

32
BILBAO. BIZKAIKO FORU LIBURUTEGIA
BIBLIOTECA FORAL

BIZKAIKO PAISAIEN LA FORJA DE LOS


ERAIKUNTZA. PAISAJES DE BIZKAIA.
Hitzaldi-zikloa. Ciclo de conferencias.

Lau hitzaldi hauetan, Bizkaiko Cuatro conferencias en las que


paisaiak eratzeko denbora- eta se repasarán los principales hitos
lurralde-mugarri nagusiak be- temporales y territoriales en la for-
rrikusiko dira, landa-ingurune mación de los paisajes vizcaínos,
tradizionaletik industriaren osteko desde el medio rural tradicional
metropoli-inguruneraino. Hitzal- hasta el entorno metropolitano
diekin batera, Bizkaiko paisaien postindustrial. Estas charlas se
irudi-sorta baten erakustaldi bir- acompañarán de una muestra
tuala egingo da. virtual consistente en una selec-
ción de imágenes de paisajes de
Ostegunean, hilak 26,
Bizkaia.
18:00etan.
El paisaje rural tradicional de Jueves 26 a las 18:00 h.
Bizkaia y sus transformaciones. El paisaje rural tradicional de
Luis Manuel Peña Cerro. Bizkaia y sus transformaciones.
Luis Manuel Peña Cerro.
Ostegunean, hilak 26,
19:00etan. Jueves 26 a las 19:00 h.
Nuevo y viejo patrimonio Nuevo y viejo patrimonio en
en el paisaje industrial de el paisaje industrial de Bizkaia
Bizkaia (siglos XX-XXI) . (siglos XX-XXI).
Susana Serrano Abad. Susana Serrano Abad.
Ostiralean, hilak 27, Viernes 27 a las 18:00 h.
18:00etan. Paisaiak eta hiri-aldaketak
Paisaiak eta hiri-aldaketak Frankismo garaian (Bilbo, Bilbo
Frankismo garaian (Bilbo, Handia, Bizkaia).
Bilbo Handia, Bizkaia). Luis María Bilbao Larrondo.
Luis María Bilbao Larrondo.
Viernes 27 a las 19:00 h. Its-
Ostiralean, hilak 27, asoaren eta lurraren artean
19:00etan. taiuturiko paisaiak. Aspaldi-
Itsasoaren eta lurraren ko testigantza eta eraldake-
artean taiuturiko paisaiak. ten irakurketa estetikoa.
Aspaldiko testigantza eta Isusko Vivas Ziarrusta.
eraldaketen irakurketa
estetikoa.
Isusko Vivas Ziarrusta.

Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Foru Liburutegia. 2. solairua (hitzaldi-aretoa / lantegietarako gela).
Eguna eta ordua:Ostegunean, hilak 26, eta ostiralean, hilak 27, 18:00etan eta
19:00etan.
Antolatzailea:Foru Liburutegia. Argitalpenen eta Kultura Jardueren Atala.
Informazioa:946 082 487 - kulturjarduerak@bizkaia.eus
Sarrera doan lekuak bete arte. Foru Liburutegira sartzeko, NANa, pasaportea edo
liburutegiko txartela erakutsi beharra dago.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Biblioteca Foral. 2ª Planta (Sala de Conferencias / Aula
Talleres).
Día y hora:Jueves 26 y viernes 27 a las 18:00 y a las 19:00 h.
Organización:Biblioteca Foral. Sección de Publicaciones y Actividades Culturales.
Información:946 082 487 - kulturjarduerak@bizkaia.eus
Entrada libre hasta completar aforo. Para poder acceder a la Biblioteca Foral es
necesario presentar DNI, pasaporte o Carné de la Biblioteca.

33
BILBAO. ELEIZ MUSEOA
MUSEO DE ARTE SACRO

MUTATIS MUTANDIS. MUTATIS MUTANDIS.


SAN ANTON ETA HAREN SAN ANTÓN Y SU
INGURUNEA. ENTORNO.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Juan Manuel González Cembe- Conoceremos San Antón y su en-


llínekin, San Anton eta haren in- torno con Juan Manuel González
gurunea ezagutuko dugu. Bilboko Cembellín. Este pequeño enclave
enklabe txiki horrek aldaketa bilbaíno ha vivido multitud de
ugari izan ditu herriaren beha- modificaciones en función de las
rren arabera. Lehenengo eta be- necesidades de la villa. Primero
hin, arroka izan zen; gero, biltegi una roca, luego unos almacenes,
batzuk; ondoren, zubia; jarraian, más tarde un puente, después un
gaztelua; eta, azkenik, urteekin castillo, finalmente una iglesia que Hizkuntza:Gaztelania.
aldatuz joan zen eliza. Eta haren fue cambiando con los años. Y su Elkargunea:San Anton eliza.
ingurunea ere eraldatu egin zen. entorno se transformó también. Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 10:00etan eta 12:00etan.
Antolatzailea:Eleiz Museoa.
Kaia merkatu bihurtu zen; udale­ El muelle se volvió un mercado; Informazioa eta erreserbak:94 432 01 25.
txea eta kontsulatua, errepide; la casa consistorial y el Consulado Lekuak mugatuak dira.
jauregia, supermerkatu; zubia una carretera; el palacio Victoria de
mugitu egin zen; itsasadarra, es- Lecea un supermercado; el puente Idioma:Castellano.
tutu… se movió; la Ría se estrechó... Punto de encuentro:Iglesia de San Antón.
Día y hora:Sábado 7 a las 10:00 y a las 12:00 h.
Organización:Museo de Arte Sacro.
Información y reservas:94 432 01 25.
Plazas limitadas.

ZABALGUNEKO ELIZEK LAS IGLESIAS


ERALDATU EGITEN DUTE DEL ENSANCHE
ETA ERALDATU EGITEN TRANSFORMAN Y SE
DIRA. TRANSFORMAN.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Bilboko Zabalgunearen garape- En el desarrollo del Ensanche bil-


nean, elizek zeregin garrantzitsua baíno las iglesias jugaron un papel
bete zuten. Lehenik, antolatzen importante. Primero ayudando a
lagunduz. Gero, berrituz, egoera ordenarlo. Después reciclándose,
berrietara egokituz. Raquel Cillak adecuándose a nuevas situacio-
horietako batzuetan zehar gida- nes. Raquel Cilla nos guiará por
tuko gaitu: San Frantzisko, bur- algunas de ellas: la de San Fran- Hizkuntza:Gaztelania.
gesiaren gustuko estilo neogotiko cisco, de un tradicionalista estilo Elkargunea:Asisko San Frantzisko eliza (Bosgarren Parrokia), Hurtado de
Amezaga 21.
tradizionalistakoa; Indautxuko neogótico del gusto de la burgue- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etan eta 12:00etan.
Karmen, Vatikanoko II. kontzilioko sía; el Carmen de Indautxu, una Antolatzailea:Eleiz Museoa.
ideia berritzaileekin bat egiten propuesta vanguardista acorde a Informazioa eta erreserbak:94 432 01 25.
duen proposamen abangoardista; las ideas renovadoras del Concilio Lekuak mugatuak dira.
eta Corpus Christi, gerra ondoko Vaticano II; y el Corpus Christi,
Idioma:Castellano.
hotsandiko eliza, zeina azkenean una grandilocuente iglesia de
Punto de encuentro:iglesia de San Francisco de Asís (Quinta Parroquia), Hurtado
etxebizitza-bloke bati eta lonjako postguerra que terminó dando de Amézaga 21.
tenplu funtzional bati bide eman paso a un bloque de viviendas y a Día y hora:Sábado 28 a las 10:00 y a las 12:00 h.
baitzien. un funcional templo en lonja. Organización:Museo de Arte Sacro.
Información y reservas:94 432 01 255.
Plazas limitadas.

34
HORMAK MARGOTZEN. PINTANDO PAREDES.
Art actiona. Art action.

Duela gutxi arte, grafitiak eta Hasta no hace mucho los grafitis
hormako margolan asko banda- y muchas pinturas murales eran
lismoaren sinonimoak ziren. Hala sinónimo de vandalismo. Pero
ere, pixkanaka haien balioa ikus- poco a poco hemos aprendido a
ten ikasi dugu eta gure eguneroko ver su valor y las hemos integrado
paisaian integratu ditugu. Izan en nuestro paisaje cotidiano. De
ere, Bilboko zona batzuetan nor- hecho hay zonas de Bilbao donde
tasun-zeinua dira. son un signo de identidad.
Eleiz Museoan obra horietako bat En el Museo de Arte Sacro vamos
egingo dugu. Bi artistak, Badak a realizar una de estas obras. Dos
eta Ruth Juanek, klaustro soila artistas, Bada y Ruth Juan, van a
alaituko dute hormetan margotuz. alegrar el sobrio claustro pintan-
Eta ikusle guztien aurrean egingo do en sus paredes. Y lo harán a
dute. Hain zuzen, jendeak gure la vista de todo el público, que
paisaia pribatuaren eraldaketari podrá seguir la transformación de
jarraitu ahalko diote eta emaitzari nuestro paisaje privado y darnos
buruzko iritzia eman ahalko digute. su opinión sobre el resultado.

Elkargunea:Eleiz Museoa (Enkarnazio plaza 9B).


Eguna eta ordua:Ostegunetik, hilak 12, igandera, hilak 15, museoa zabalik
dagoen ordutegian (10:30etik 13:30era eta 16:00etatik 19:00etara; igandean,
goizez bakarrik).
Antolatzailea:Eleiz Museoa.
Informazioa:94 432 01 25.

Punto de encuentro:Museo de Arte Sacro (Plaza de La Encarnación 9B).


Día y hora:Del jueves 12 al domingo 15, en horario de apertura del Museo (de
10:30 a 13:30 y de 16:00 a19:00 h.; domingo sólo mañana).
Organización:Museo de Arte Sacro.
Información:94 432 01 25.

35
BILBAO. EUSKADIKO ARTXIBO HISTORIKOA
ARCHIVO HISTÓRICO DE EUSKADI

HIRIKO BEGIRADAK: MIRADAS DE CIUDAD:


BILBO, GERMÁN BILBAO VISTO POR
ELORZAK IKUSITA. GERMÁN ELORZA.
Erakusketa eta bisitaldi gidatua. Exposición y visita guiada.

Hiriko begiradak erakusketaren La exposición Miradas de una


asmoa Germán Elorzaren obra, ciudad pretende acercar al pú-
Bizkaiko 1932 eta 1974 bitarteko blico la obra de Germán Elorza,
argazki-kronika luzeenetako bat, una de las más extensas crónicas
jendearengana hurbiltzea da. Gai- fotográficas de Bizkaia entre 1932 Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
nera, EAH-AHE berreskuratzen, y 1974. Además, nos permitirá Elkargunea:Euskadiko Artxibo Historikoko sarrera.
kontserbatzen eta herritar guztien dar a conocer este Patrimonio Eguna eta ordua:Erakusketa: ostiraletik, urriak 27, aurrera.
esku uzten ahalegintzen ari den Documental público sobre el que Bisitaldi gidatuak:astelehenean, hilak 30, 11:30ean, eta asteartean, hilak 31,
16:00etan.
dokumentu-ondare publiko hori el EAH-AHE está haciendo todos Antolatzailea:Euskadiko Artxibo Historikoa. Eusko Jaurlaritzaren Kultura eta
ezagutaraziko digu. Erakusketa los esfuerzos para que sea recu- Hizkuntza Politika Saila.
urriaren 27an inauguratuko da, perado, conservado y puesto a Informazioa eta erreserbak:944 032 780 - eah-ahe@euskadi.eus
eta data hori ez da ausazkoa, disposición de toda la ciudadanía. Lekuak mugatuak dira.
Ikus-entzunezko Ondarearen La fecha de inauguración de la Idioma:Euskera / Castellano.
Munduko Egunarekin bat datorre- exposición, 27 de octubre, no es Punto de encuentro:Entrada del Archivo Histórico de Euskadi.
lako eta horretan parte hartu nahi aleatoria, dado que coincide con Día y hora:Exposición: a partir del viernes 27 de octubre.
dugulako. el Día Mundial del Patrimonio Au- Visitas guiadas:Lunes 30 a las 11:30 h. y martes 31 a las 16:00 h.
diovisual, del que queremos hace- Organización:Archivo Histórico de Euskadi. Dpto. de Cultura y Política Lingüística.
Gobierno Vasco.
ros partícipes. Información y reservas:944 032 780 - eah-ahe@euskadi.eus
Plazas limitadas.

BILBAO. EUSKALTZAINDIA
EHHA: HIZKUNTZAREN EHHA: UNA
ETA HISTORIAREN INSTANTÁNEA DE
ARGAZKIA. NUESTRO IDIOMA E
Mintegia. HISTORIA.
Seminario.
Mintegi honek bi helburu bete
nahi ditu: Euskararen Herri Hiz­ Este seminario quiere cumplir dos
keren Atlasa (EHHA) azaldu eta objetivos: explicar el Euskararen
Bizkaiko kasurako lehen hurbilke- Herri Hizkeren Atlasa (EHHA) y
ta egin. EHHA Euskaltzaindiaren hacer una primera aproximación
proiektu enblematikoenetako bat al caso vizcaíno. El EHHA es uno
da. Euskal Herriko 145 lekutan de los proyectos más emblemá-
egindako 2.857 galderako inkesta ticos de Euskaltzaindia. Gracias
bati esker, informazio-kantitate Hizkuntza:Euskara.
una encuesta de 2.857 preguntas
Elkargunea:Euskaltzaindiaren egoitza (Plaza Barria 15).
handia lortu da bai euskararen en 145 lugares de Euska Herria, Eguna eta ordua:Asteartean, hilak 17, 10:00etatik eta 12:30era, eta asteartean,
ezaugarriei buruz bai XIX. eta XX. se ha conseguido gran cantidad hilak 24, 18:00etatik eta 20:30era.
mendeetako euskal gizartearen de información sobre las carac- Antolatzailea:Euskaltzaindia.
bizimoduei buruz. Informazio ho- terísticas del euskera, pero tam- Informazioa eta erreserbak:944 158 155 - info@euskaltzaindia.eus
rretan oinarrituta lan eginez, gure Lekuak mugatuak dira.
bién sobre los modos de vida de
lurreko hizkuntza-paisaiaren irudi la sociedad vasca en los siglos Idioma:Euskera.
aberats bat sortuko dugu. XIX y XX. Trabajando sobre esa Punto de encuentro:Sede de Euskaltzaindia (Plaza Nueva 15).
información, crearemos una rica Día y hora:Martes 17 de 10:00 a 12:30 h. y martes 24 de 18:00 a 20:30 h.
imagen del paisaje lingüístico de Organización:Euskaltzaindia.
nuestra tierra. Información y reservas:944 158 155 - info@euskaltzaindia.eus
Plazas limitadas.

36
BILBAO. EUSKAL HERRIKO ARKITEKTOEN ELKARGO OFIZIALA
COLEGIO OFICIAL DE ARQUITECTOS VASCO-NAVARRO

BIZKAIKO ARQUITECTURAS Y Hizkuntza:Gaztelania.


Elkargunea:Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofiziala. Mazarredo zumarkalea
ARKITEKTURAK ETA PAISAJES DE BIZKAIA. 69, beheko solairua.
PAISAIAK. Ciclo de conferencias. Eguna eta ordua:Ostegunetan, hilak 5 eta 19, eta asteazkenetan, hilak 11 eta
25, 19:00etan.
Hitzaldi-zikloa. Antolatzailea:BAOB - Bizkaiko Arkitektoen Ondare Batzordea.
Cuatro conferencias que nos
Informazioa:944 244 474 - biblioteca.bizkaia@coavn.org
Lau hitzaldik hirigintzaren, arki- desvelarán la estrecha relación
Sarrera doan lekuak bete arte.
tekturaren eta paisaiaren arteko entre urbanismo, arquitectura y
harreman estua argituko digute. paisaje. De las torres banderizas Idioma:Castellano.
Dorretxeetatik gerra osteko azken a los polígonos de vivienda de la Punto de encuentro:Colegio Oficial de Arquitectos Vasco Navarro. Alameda
garaiko etxebizitza-poligonoetara, última postguerra, de los caseríos, Mazarredo nº 69, Bajo.
fraguas y molinos a la vivienda Día y hora:Jueves 5 y 19 y miércoles 11 y 25 a las 19:00 h.
baserri, sutegi eta errotetatik XX.
Organización:CPAB-Comisión de Patrimonio de los Arquitectos de Bizkaia.
mendeko etxebizitza burgesetara, burguesa del siglo XX, nuestros Información:944 244 474 - biblioteca.bizkaia@coavn.org
gure paisaiak politikarekin, ekoi- paisajes se han ido modelando por Entrada libre hasta completar aforo.
zpenarekin, etxebizitzarekin eta necesidades políticas, productivas,
abarrekin zerikusia duten beha- de vivienda… hasta resultar en
rrak direla medio birmoldatuz joan una decantación selectiva no pla-
dira… planifikatu gabeko dekan- nificada, que sigue evolucionando
tazio selektibo bihurtu arte, eta hacia las formas del mañana.
horrek etorkizuneko moduetarantz Jueves 5:
eboluzionatzen jarraitzen du. Las torres banderizas en el
Ostegunean, hilak 5: paisaje de Bizkaia.
Las Torres banderizas en el Juan Manuel González Cembellín.
paisaje político de Bizkaia. Miércoles 11:
Juan Manuel González Cembellín. Los tres polígonos de Be-
Asteazkenean, hilak 11: goña: Txurdinaga, Otxar-
Los tres polígonos de Be- koaga y el Ensanche, del
goña: Txurdinaga, Otxar- chabolismo al paisaje de un
koaga y el Ensanche, del nuevo Bilbao.
chabolismo al paisaje de un Luis Bilbao Larrondo.
nuevo Bilbao. Jueves 19:
Luis Bilbao Larrondo. Caseríos, molinos, fraguas
Ostegunean, hilak 19: y la creación de los paisajes
Caseríos, molinos, fraguas productivos y antrópicos de
y la creación de los paisajes Bizkaia.
productivos y antrópicos de Alberto Santana Ezkerra.
Bizkaia. Miércoles 25:
Alberto Santana Ezkerra. Punta Begoña, Arquitectura
Asteazkenean, hilak 25: y Patrimonio en el paisaje
Punta Begoña, Arquitectura del litoral.
y Patrimonio en el paisaje
del litoral.

37
BILBAO. GORBEIALDE
GORBEIAKO LA GANADERÍA Y EL
ABELTZAINTZA ETA PAISAJE DE GORBEIA.
PAISAIA. Conferencia.
Hitzaldia.
Esta conferencia nos va a permitir
Hitzaldi honi esker, Gorbeialdeko entender el papel de los diferentes
lurraldean jarduten duten eta egu- agentes que actúan en el territorio
nero modelatzen duten eragileen de Gorbeialde, modelándolo día a
zeregina ulertuko dugu: jabeak, día: propietarios como los ayunta-
adibidez, udalak; kudeatzaileak, mientos, gestores, como la Dipu-
hala nola aldundia; abeltzainen tacion, asociaciones de ganaderos
elkarteak, esate baterako, Itzina como Itzina Elkartea, centros de
Elkartea; ikerketa-zentroak, adibi- investigación como Neiker… cada
dez, Neiker… Bakoitzak jakintza uno aportara un conocimiento y
bat eta egiteko modu bat ekarriko una manera de hacer, todos ali-
ditu, paisaia bizia eta jasangarria neados en el objetivo de mante- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
ner un paisaje vivo y sostenible, Elkargunea:Ondare Aretoa. Maria Diaz Harokoa 11, 1.
mantentzeko helburuarekin, ira-
Eguna eta ordua:Asteartean, hilak 24, 19:00etan.
ganean kontserbatu duten eta respetando sus valores y las acti- Antolatzailea:Itzina Abeltzainen Elkartea eta Gorbeialde LGA.
orain kontserbatzen jarraitzen vidades que lo han conservado a Informazioa:946 315 525 - gorbeialde@gorbeialdea.com
duten balioak eta jarduerak erres- través del tiempo y siguen hacién-
petatuz. dolo en el presente. Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Sala Ondare. María Díaz de Haro 11, 1º
Día y hora:Martes 24 a las 19:00 h.
Organización:Itzina Abeltzainen Elkartea y Gorbeialde LGA.
Información:946 315 525 - gorbeialde@gorbeialdea.com

BILBAO. INDUSTRI ONDARE ETA HERRI LANEKO EUSKAL ELKARTEA


ASOCIACIÓN VASCA DEL PATRIMONIO INDUSTRIAL Y OBRA PÚBLICA

ZORROTZAKO MUTURRA: PUNTA ZORROTZA:


DENA HASI ZEN LEKUA. DONDE EMPEZÓ TODO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Zorrotzako Muturrak balio es- Punta Zorrotza posee un claro va-


trategiko argia dauka Bilboko lor estratégico en la configuración
metropoli-paisaia konfiguratze- del paisaje metropolitano de Bil-
ko. Gainera, han daude Bizkaiko bao. Además, allí se representan
industrializazioa izan zenaren los sectores industriales más im-
industria-sektore garrantzitsue- portantes de lo que fue la indus-
nak, eta ez dira beste inon horrela trialización de Bizkaia, y que en
biltzen. Etorkizuneko berronera­ ningún otro lugar se concentran
tzearen atarian, bisitaldi hau pa- de esta manera. A las puertas de Hizkuntza:Gaztelania.
rada ezin hobea da horko ondare- su futura regeneración, esta visita Elkargunea:Zorrotzako portu-zonako sarrera (Molinos Vascos eraikinaren
ondoan).
elementuen etorkizunaz gogoeta es una ocasión inmejorable para
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 11:00etan.
egiteko, asko monumentutzat jo­ reflexionar sobre el futuro de sus Antolatzailea:Industri Ondare eta Herri Laneko Euskal Elkartea.
tzen baitira eta kontserbatu eta elementos patrimoniales, muchos Informazioa eta erreserbak:avpiop@avpiop.com
Bilboko paisaian integratu behar declarados monumento, que es Lekuak mugatuak dira.
baitira, iraganaren eta etorkizuna- necesario conservar e integrar en
ren arteko lotura gisa. el paisaje de Bilbao como nexo Idioma:Castellano.
entre el ayer y el mañana. Punto de encuentro:Entrada a la zona portuaria de Zorrotza (junto al edificio de
Molinos Vascos).
Día y hora:Sábado 14 a las 11:00 h.
Organización:Asociación Vasca de Patrimonio Industrial y Obra Pública.
Información y reservas:actividades.avpiop@gmail.com
Plazas limitadas.

38
ZORROTZAURRE: ZORROTZAURRE:
AZKEN IRLA. LA ÚLTIMA ISLA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Toki batek paisaia ondare al- Si un lugar puede ilustrar que el


dakorra dela erakutsi ahal badu, paisaje es un patrimonio cambian-
Bilboko itsasadarra da. Haren te es la ría de Bilbao. Su curso,
ibilbidea irlez beteta egon zen antaño jalonado de islas, hoy apa-
antzina, baina gaur ibilgu jarrai- rece como un cauce continuo y do-
tu eta otzandua da. Bisita hau mesticado. Esta visita es una mag-
aukera bikaina da ulertzeko zer- nífica oportunidad para entender
gatik bihurtuko den Deustuko por qué la antigua zona portuaria
erriberako antzinako portu-zona, de la Ribera de Deusto, uno de los Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Yolanda Gonzalez Plaza (Zorrotzaurre)
gure industria paisaiako gordele- pocos reductos de nuestro paisaje Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, eta igandean, hilak 29, 12:00etan.
ku gutxietako bat, Ibaizabaleko industrial, va a convertirse en la Antolatzailea:Kultura Ondarearen Zentroa (Eusko Jaurlaritzako Kultura Saila) eta
azken irla. Zorrotzaurreko indus- última isla del Ibaizabal-Nervión. Industri Ondare eta Herri Laneko Euskal Elkartea.
tria-ondareko adituek lagunduta, Acompañados por expertos en el Informazioa eta erreserbak:avpiop@avpiop.com
Lekuak mugatuak dira.
Konsoni Lantegia eta horko ma- patrimonio industrial de Zorro­
kina-bilduma bisitatuz bukatuko tzaurre, terminaremos el recorrido
Idioma:Castellano.
dugu ibilbidea. visitando Konsoni Lantegia y su Punto de encuentro:Plaza Yolanda González (Zorrotzaurre).
colección de maquinaria. Día y hora:Sábado 28 y domingo 29 a las 12:00 h.
Organización:Centro de Patrimonio Cultural (Departamento de Cultura del
Gobierno Vasco) y Asociación Vasca de Patrimonio Industrial y Obra Pública.
Información y reservas:actividades.avpiop@gmail.com
Plazas limitadas.

BILBAO. INSTITUTO TXINATARRA-INSTITUTO CHINO


BOST ELEMENTU LOS CINCO ELEMENTOS
TXINATARRAK BIZKAIKO CHINOS EN LOS PAISAJES
PAISAIETAN. DE BIZKAIA.
Helduentzako argazkigintza- Concurso y exposición fotográfica
lehiaketa eta -erakusketa eta para adultos y gymkhana fotográfica
haurrentzako argazkigintza- para niños.
gymkhana.
Varias actividades con las que nos
Zenbait jardueraren bidez, egune- proponemos ensayar una nueva
roko paisaiak beste modu batean mirada a los paisajes cotidianos.
begiratzen saiatuko gara. Begi- Una mirada que incorpore los cin-
rada berriak kultura txinatarra- co elementos que, según la cultu-
ren arabera fenomeno naturalak ra china, rigen los fenómenos na- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
agintzen dituzten bost elemen- turales. Son el metal, la madera, el Elkargunea:Bilboko Txinatar Institutua. Berastegi 5, 4. ezk.
tuak hartuko ditu barne. Hain agua, el fuego y la tierra, y sobre Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 11:00etatik 13:00etara.
zuzen, metala, zura, ura, sua eta ellos conforman los chinos su vida Antolatzailea:Bilboko Txinatar Institutua.
lurra dira, eta horien inguruan y, por supuesto, su relación con Informazioa eta erreserbak:944 255 131 eta 689 304 701 -
osatzen dute txinatarrek beren info@institutochinodebilbao.com
el entorno. Una sabiduría basada Lekuak mugatuak dira.
bizitza eta, jakina, ingurunearekin en la naturaleza que podemos re-
duten harremana. Naturan oina- descubrir a través de la fotografía, Idioma:Euskera/Castellano.
rritutako jakinduria hori argazki- buscando así nexos entre culturas Punto de encuentro:Instituto Chino de Bilbao. Berástegui, 5, 4ºIzda
gintzaren bidez berraurki dezake- lejanas a través del patrimonio. Día y hora:Sábado 28 de 11:00 a 13:00 h.
gu, ondarearen bidez urruneko Organización:Instituto Chino de Bilbao.
kulturen arteko loturak bilatuz. Información y reservas:944 255 131 y 689 304 701 -
info@institutochinodebilbao.com
Plazas limitadas.

39
BILBAO. ONDARE ARETOA
SALA ONDARE

PAISAIA ERALDATUAK. PAISAJES


Erakusketa. TRANSFORMADOS.
Exposición.
José Luis Ramírez Ortiz ingeniari
eta argazkilariaren obra ezagu­ Una oportunidad para conocer
tzeko aukera, joan den mendeko la obra del ingeniero y fotógrafo
70eko hamarkadatik Bilbo eta José Luis Ramírez Ortiz, que ha
haren inguruneko argazkiak egin fotografiado Bilbao y su entorno
baititu eta duela gutxi Bizkaiko desde los años 70 del siglo pasa-
Agiritegi Historikoari bere obra do y recientemente ha donado al
guztia eman baitio dohaintzan. Archivo Histórico de Bizkaia toda
Ondare Aretoan ikusgai jarri diren su obra. Las colecciones expues-
bildumak eta hiri-paisaiaren eral- tas en la Sala Ondare permiten
daketa azaltzen dute, baina, era ilustrar la transformación del
Elkargunea:Ondare Aretoa. Maria Diaz Harokoa 11.
berean, argazkien beraien aldake- paisaje urbano, pero también nos Eguna eta ordua:Urriaren 3tik azaroaren 30era, 10:00etatik 14:00etara eta
ta erakutsiko digute, baita argaz­ muestran el cambio de las pro- 17:00etatik 20:30era (igandeetan eta jaiegunetan, itxita).
kilariak lau hamarkada horietan pias fotos y de la manera perso- Antolatzailea:Bizkaiko Foru Agiritegi Historikoa.
paisaiei aurre egiteko izan duen nal del fotógrafo de enfrentarse Informazioa:944 067 737.
modu pertsonalaren aldaketa ere. a los paisajes a lo largo de esta
cuatro décadas. Punto de encuentro:Sala Ondare. María Díaz de Haro, 11.
Día y hora:del 3 de octubre al 30 de noviembre, de 10:00 a 14:00 h. y de 17:00
a 20:30 h. (domingos y festivos cerrado).
Organización:Archivo Histórico Foral de Bizkaia.
Información:944 067 737.

40
PAISAIA BIZIA. PAISAIA BIZIA. Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Ondare Aretoa. Maria Diaz Harokoa 11, 1.
Hitzaldi-zikloa. Ciclo de conferencias. Eguna eta ordua:Ostegunetan, hilak 5, 19 eta 26, eta asteazkenean, hilak 11,
19:00etan.
Ondare Aretoa, aurten ere, go- La Sala Ondare será, un año más, Antolatzailea:Bizkaiko Foru Aldundia.
goeta egiteko espazioa, erre- espacio para la reflexión, punto Informazioa:944 067 737.
alitate bera ulertzeko eta lantzeko de encuentro de distintas mane-
Idioma:Castellano.
modu desberdinen topagunea ras de entender y trabajar sobre
Punto de encuentro:Sala Ondare. María Díaz de Haro, 11, 1º.
izango da. Geografiaren, argaz- una misma realidad. A través de Día y hora:Jueves 5, 19 y 26 y miércoles 11 a las 19:00 h.
kigintzaren, mendi-ingeniaritzaren la geografía, la fotografía, la inge- Organización:Diputación Foral de Bizkaia.
eta alpinismoaren bidez, lurraldea niería de montes o el alpinismo, el Información:944 067 737.
protagonista bihurtuko da. Oso territorio pasará a ser protagonis-
diziplina desberdinetan espe- ta. Cuatro expertos, cada uno con
rientziak izan dituzten lau adituk experiencias de disciplinas muy
paisaiari buruzko pertzepzio anitz diversas, nos mostrarán múltiples
erakutsiko dizkigute. Denak ideia percepciones sobre el paisaje,
batean etorriko dira bat: abe­ todas ellas confluyentes en una
rastasuna gure kultura-ondarear- idea: su riqueza como el elemento
en funtsezko elementua da. fundamental de nuestro patrimo-
nio cultural.
Ostegunean, hilak 5:
Paisajes vulgares y paisajes Jueves 5:
cultos: ¿quién lo decide? Paisajes vulgares y paisajes
Antonio Lista, hirigilea eta cultos: ¿quién lo decide?
geografoa. Antonio Lista, urbanista y
geógrafo.
Asteazkenean, hilak 11: Fo-
tografía y paisaje. Del patri- Miércoles 11:
monio como paisaje cultural Fotografía y paisaje. Del
al paisaje como patrimonio patrimonio como paisaje
cultural. cultural al paisaje como
Santi Yániz, argazkilaria. patrimonio cultural.
Santi Yániz, fotógrafo.
Ostegunean, hilak 19:
La transformación históri- Jueves 19:
ca del paisaje forestal en La transformación históri-
Euskadi. ca del paisaje forestal en
Mario Michel, mendi-ingeniaria. Euskadi.
Mario Michel, ingeniero de
Ostegunean, hilak 26:
montes.
Más allá de la cumbre.
Álex Txikon, alpinista. Jueves 26:
Más allá de la cumbre.
Álex Txikon, alpinista.

41
BILBAO. BIZKAIA ZUBIA
PUENTE BIZKAIA

ITSASADARRA, LA RÍA, ESCENARIO


AGERTOKI BIZIA. VIVO.
Itsasontzizko ibilbide gidatua. Ruta guiada en barco.

«Itsasadarra: eszenatoki bizia, Bajo el lema “La ría escenario


ikatz beltza eta mineral gorria» le- vivo, carbón negro y mineral rojo”
lopean, Bizkaia zubiak zeharkaldi el Puente Bizkaia ha organizado
gidatu atsegin bat antolatu du, una agradable travesía guiada en
itsasontziz egiteko. Bidean, gure barco. Un recorrido por el paisaje
itsasadarraren paisaia ikusiko de nuestra ría, desde el Museo
dugu, Itsas Museotik Bizkaia zu- Marítimo al Puente Bizkaia y en
bira; itsasadarraren iragana eta donde se descubrirá su pasado
oraina ezagutzeko aukera izango y su presente, el porqué de su
dugu: haren eraldaketaren zerga- transformación y sus tesoros más
tia eta altxor ezkutuenak. La Na- ocultos. También se realizará una Hizkuntza:Gaztelania.
valen geldialdi bat egingo dugu, parada en La Naval como lugar Elkargunea:Bilboko Itsas Museoa.
Eguna eta ordua:Osteguna (5ean), 11:00etatik 14:30era.
gure historiaren leku garrantzitsu emblemático y representativo de Antolatzaileak:Bizkaia Zubia, La Mar de Bien eta La Navalen laguntzaz.
eta adierazgarria baita. Eta, azke- nuestra historia. Y terminaremos Informazioa eta erreserbak:944 801 012 - promocion@puente-colgante.com
nik, jarduera ikusgarri hau amai- con la visita al Puente Bizkaia
tzeko, Bizkaia zubia bisitatuko como colofón de esta espectacu- Idioma:Castellano.
dugu. lar actividad. Punto de encuentro:Museo Marítimo de Bilbao.
Día y hora:Jueves 5 de 11:00 a 14:30 h.
Organización:Puente Bizkaia con colaboración de La Mar de Bien y La Naval.
Información y reservas:944 801 012 - promocion@puente-colgante.com
Plazas limitadas.

BILBAO. OLEAGA BILDUMA


COLECCIÓN OLEAGA

PAISAIAREN LA REPRESENTACIÓN
IRUDIKAPENA DEL PAISAJE EN
KARTOGRAFIA LA CARTOGRAFÍA
HISTORIKOAN. HISTÓRICA.
Ramón Oleagak iruzkindutako Exposición comentada por Ramón
erakusketa. Oleaga.

XIX. mendearen amaierako jau- Una oportunidad única de visitar


regi batean kokatutako bilduma esta colección cartográfica ubica-
kartografiko hori bisitatzeko da en una casa palacio de finales
aukera paregabea, jatorrizko ele- del siglo XIX que conserva, res-
mentuak gordetzen baititu, zahar- taurados, sus elementos origina-
berrituta. Jabeak, Ramón Olea- les. De la mano de su propietario,
gak, gidatuta, XVI. mendetik gaur Ramón Oleaga, contemplaremos
Hizkuntza:Gaztelania.
egunera arte Bizkaiko paisaiak mapas originales que, desde el Elkargunea:Jardines 10.
(eta herritarrak) irudikatu dituzten siglo XVI hasta la actualidad, han Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 10:30ean eta 12:30ean.
jatorrizko mapak ikusiko ditugu: representado los paisajes (y paisa- Antolatzailea:Ramón Oleaga Páramo.
kosta-lerroa, ibaiak eta mendiak, najes) vizcaínos: la línea de costa, Informazioa eta erreserbak:944 067 737.
komunikazio-bideak, hiriak eta los ríos y montañas, las vías de co- Lekuak mugatuak dira.
biztanle-entitateak, lurraren, itsa- municación, las villas y entidades
Idioma:Castellano.
soaren eta horko fruituen aprobe- de población, el aprovechamiento
Punto de encuentro:Jardines 10.
txamendua, baita biztanle motak de la tierra, el mar y sus frutos e, Día y hora:Sábado 21 a las 10:30 y a las 12:30 h.
eta haien jantziak ere. incluso, los tipos e indumentarias Organización:Ramón Oleaga Páramo.
de sus habitantes. Información y reservas:944 067 737.
Plazas limitadas.

42
BUSTURIA
BUSTURIKO PAISAIAK. PAISAJES DE BUSTURIA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Bi orduko ibilbidea Bizkaiko ingu- Un paseo de dos horas a través


rune ederrenetako batean zehar, de uno de los entornos más bellos
Urdaibaiko paisaiak begiratzeko, de Bizkaia, repasando los diferen-
bai itsaslabarrak, dunak, padurak tes paisajes de Urdaibai, desde
eta belardiak, bai basoak. Ma- los acantilados costeros, dunas,
dariaga dorretik abiatuko gara. marismas y praderas, hasta los
Hortik, Urdaibaiko Biosfera Erre- bosques. Partiremos de la torre
serbaren zati handi bat, Oiz eta Madariaga, desde donde se pue-
Illuntzar mendiak eta Oka ibaia- de observar una buena parte de
ren aho ikusi ahal dira. Gainera, la Reserva de la Biosfera de Ur-
ibilbideak paraje horien historia daibai, los montes Oiz e Illuntzar Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
eta bilakaeraren ikuspegi bat edu- y la desembocadura del río Oka. Elkargunea:Ekoetxea Urdaibai (Madariaga dorrea).
kitzea eta gure ekintzek horietan Además, el recorrido nos permiti- Eguna eta ordua:Igandeetan, hilak 1, 8, 22 eta 29, 10:30ean.
dituzten ondorioez hausnartzea rá tener una visión de la historia Antolatzailea:Ekoetxea Urdaibai.
ahalbidetuko digute. y evolución de estos parajes y Informazioa eta erreserbak:946 870 402 - info@torremadariaga.org
Lekuak mugatuak dira.
reflexionar sobre las consecuen-
cias que en ellos tienen nuestras Idioma:Euskera / Castellano.
acciones. Punto de encuentro:Ekoetxea Urdaibai (Torre Madariaga).
Día y hora:Domingos 1, 8, 22 y 29 a las 10:30 h.
Organización:Ekoetxea Urdaibai.
Información y reservas:946 870 402 - info@torremadariaga.org
Plazas limitadas.

SAROIAK, PAISAIA SELES, PAISAJE


BIRIBILA. CIRCULAR.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Euskal Herrian ohitura izan da Ha sido costumbre en el País


artzainei larreetatik hurbil dagoen Vasco señalar a los pastores una
lurzati bat seinalatzea haien ar- parcela de terreno próxima a los
taldeak babesa izateko eta txa- pastos que sirviera de refugio a su
bola kokatu ahal izateko. Mendi- rebaño y de emplazamiento a su
lurzati hori — sel, saroi, sarobe, choza. Esta parcela de monte en
korta, gorta edo cayola deitu círculo perfecto –conocida como
baitzaio— zirkulu perfektua zen sel, saroi, sarobe, korta, gorta o
eta austarri edo kortarri izeneko cayola – tenía un mojón central Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
erdiko mugarri bat zeukan. Euskal denominado austarri o kortarri. Elkargunea:Ikastako aparkalekua, BI-3123 errepideko 27. km, Arrieta eta Paresi
Herria Museoak proposaturiko eta En este recorrido propuesto por el bitartean (Busturia).
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 10:00etatik 14:00etara.
Dani Rementeria adituak Roberto Museo Euskal Herria y dirigido por Antolatzailea:Euskal Herria Museoa.
Quintanaren laguntzaz zuzen- el experto en el tema Dani Remen- Informazioa eta erreserbak:946 255 451 - euskalherriamuseoa@bizkaia.eus
dutako ibilbide honetan, saroiei teria, acompañado por Roberto Lekuak mugatuak dira.
buruz gehiago jakin eta Arrietako Quintana, podremos conocer más
guneko adibide batzuk zuzenean sobre los seles y ver algunos ejem- Idioma:Euskera/Castellano.
ikusi ahalko ditugu. plos en vivo en la zona de Arrieta. Punto de encuentro:Parking de Ikasta, km. 27 de la carretera BI-3123 entre
Arrieta y Paresi (Busturia).
Día y hora:Domingo 8 de 10:00 a 14:00 h.
Organización:Euskal Herria Museoa.
Información y reservas:946 255 451 - euskalherriamuseoa@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

43
DENBORA-ONDARE LAGUNAK
BIZKAIKO PAISAIAREN FOTOGRAFIANDO EL
ARGAZKIAK ATERATZEN. PAISAJE DE BIZKAIA.
Argazkigintza-lantegia. Taller fotográfico.

Denbora argazkigintza-elkarteak, La asociación fotográfica Denbora


Ondare Lagunak-ekin batera, an- organiza junto con Ondare Lagu-
tolatzen du familientzako lantegi nak este taller familiar que se im-
hau; Munibe jauregiko (Etxeba- partirá en los jardines del Palacio
rria) lorategietan emango da. Munibe (Etxebarria). Tendremos
Kontzeptu artistiko eta tekniko la oportunidad de aprender senci-
errazak ikasiko ditugu argazkietan llos conceptos artísticos y técnicos
gauzatzerakoan paisaiari ahalik para sacar el máximo provecho al
Hizkuntza:Gaztelania.
eta etekin handiena ateratzeko. paisaje a la hora de plasmarlo en
Elkargunea:Munibe jauregia (Etxebarria).
Eta ingurune bikain horretan ika- fotografías. Y podremos poner en Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 11:00etatik 13:00etara.
sitako guztia egin ahalko dugu, práctica todo lo aprendido en este Antolatzailea:Denbora argazkigintza-elkartea eta Ondare Lagunak.
gure sormena erabili bitartean entorno excepcional, disfrutando Informazioa eta erreserbak:https://www.facebook.com/OndareLagunak/ -
ondareaz gozatuz. del patrimonio mientras ejercita- ondarelagunak@gmail.com
Lekuak mugatuak dira.
mos nuestra creatividad.
Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Palacio Munibe (Etxebarria).
Día y hora:Domingo 8 de 11:00 a 13:00 h.
Organización:Asociación fotográfica Denbora y Ondare Lagunak.
Información y reservas:https://www.facebook.com/OndareLagunak/ -
ondarelagunak@gmail.com
Plazas limitadas.

DERIO
DERIO, PAISAIA ETA DERIO, PAISAJE Y
GARAPENA. DESARROLLO.
Hitzaldia eta bideo-aurkezpena. Charla y presentación de vídeo.

Labayru Ikastegiak “Derio, paisaia El Instituto Labayru presentará el


eta garapena” bideoa aurkeztuko vídeo “Derio, paisaje y desarrollo”,
du: gure udalerrian zeharreko una visita por nuestro municipio
bisitaldi bat, ibilbide-formatuan; en formato itinerario en el que
horretan zeinbait “lekukok” kon- varios “testigos” nos contarán su
tatuko dizkigute udalerri nola bizi vivencia del municipio y su visión
izan duten, eta nola ikusten duten de la evolución del paisaje desde
paisaiaren bilakaera, landa-mun- el mundo rural hasta la actualidad.
dutik orain arte.

Hizkuntza:Euskara.
Elkargunea:Kultur Birika (Anboto 5).
Eguna eta ordua:Ostegunean, hilak 26, 19:00etan.
Antolatzailea:Derioko Udala.
Informazioa:944 659 714 - kulturbirika@deriokoudala.net
Sarrera doan lekuak bete arte.

Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Kultur Birika (Anboto 5).
Día y hora:Jueves 26 a las 19:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Derio.
Información:944 659 714 - kulturbirika@deriokoudala.net
Entrada libre hasta completar aforo.

44
DERIO, PAISAIA ETA DERIO, PAISAJE Y
GARAPENA. DESARROLLO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Kultur Birikan hasiko dugu pai- Iniciaremos el itinerario paisajísti-


saia-ibilbidea; handik, Ganbeko co en Kultur Birika, desde donde
hariztira joko dugu: hariztia hiri- nos dirigiremos al Robledal de
eremu batean dago, eta balio eko- Ganbe, de gran valor ecológico,
logiko handia du. Hurrengo gel- situado en zona urbana. La si-
dialdia San Kristobal elizan izango guiente parada será la Iglesia de
da. Jarraian, hiri-ortuak eta De- San Cristóbal. A continuación vi-
rioko apaiztegia ikusiko ditugu. sitaremos los huertos urbanos y el
Ekialdeko isurialdean barneratuko Seminario de Derio. Adentrándo-
gara eta Kaltzekoerrota errota bi- nos en la vertiente este visitare- Hizkuntza:Gaztelania.
sitatuko dugu, beste garai bateko mos el molino de Kaltzekoerrota, Elkargunea:Kultur Birika (Anboto 5).
aztarna; gero, Aldundiaren Abele- vestigio de otra época, y la Gran- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etan.
txea, gaur egun Aberekin enpre- ja de Diputación, hoy sede de la Antolatzailea:Derioko Udala.
Informazioa eta erreserbak:944 659 714 - kulturbirika@deriokoudala.net
saren egoitza dena; eta, amaitze- empresa Aberekin, para terminar Lekuak mugatuak dira.
ko, Uribe parkea bisitatuko dugu nuevamente en Kultur Birika visi-
eta Kultur Birikara itzuli. tando el Parque Uribe. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Kultur Birika (Anboto 5).
Día y hora:Sábado 28 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Derio.
Información y reservas:944 659 714 - kulturbirika@deriokoudala.net
Plazas limitadas.

NEKAZARITZA- LA ACTIVIDAD AGRARIA


JARDUERA ETA PAISAIAN Y SU REFLEJO EN EL
DUEN ISLA. PAISAJE.
Luis Manuel Peña Cerroren hitzaldia. Conferencia por Luis Manuel Peña
Cerro.
Hitzaldi honek nekazaritza-jar-
duerak lurraldean izan duen eragi- Esta charla nos ilustrará sobre la
na azalduko digu. XX. mendearen influencia de la actividad agraria
hasieran, Bizkaian nekazaritza- en el territorio. A inicios del siglo
jarduera garrantzitsua zegoen eta XX en Bizkaia se daba una im-
paisaian islatzen zen. Lan horrek portante actividad agraria, refle-
eraldaketa nabarmenak izan zi- jada en el paisaje. Esta labor fue
tuen, eta horiek aztarna utzi zu- experimentando notables trans-
ten landa-habitatean. Gaur egun, formaciones que dejaron huella
en ese hábitat rural, hasta llegar Hizkuntza:Gaztelania.
lehen sektoreak pisu ekonomiko Elkargunea:Labayru Fundazioa. Derioko apaiztegia. Larrauri 1 A, 5.
eskasa dauka gizartean, eta lan- al momento actual en el que el
Eguna eta ordua:Ostegunean, hilak 19, 18:00etan.
da-inguruneak paisaiari nabariki sector primario tiene escaso peso Antolatzailea:Labayru Fundazioa.
eragiten dioten eginkizun berriak económico en el conjunto de la Informazioa eta erreserbak:944 060 171 - idazkaritza@labayru.eus
betetzen ditu (sarritan, hiriari la- sociedad y el entorno rural pasa Lekuak mugatuak dira.
guntzeko). a cumplir nuevas funciones, a me-
nudo subsidiarias de lo urbano, Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Labayru Fundazioa. Seminario de Derio. Larrauri 1 A, 5.
que acarrean notables impactos
Día y hora:Jueves 19 a las 18:00 h.
en el paisaje. Organización:Labayru Fundazioa.
Información y reservas:944 060 171 - idazkaritza@labayru.eus
Plazas limitadas.

45
HORMAECHE DE LOS DOCUMENTOS
ESKRIBAUAREN DEL ESCRIBANO
AGIRIETATIK PAISAIARA. HORMAECHE AL
Hitzaldia eta erakusketa. PAISAJE.
Conferencia y exposición.
Bizkaiko Elizaren Histori Artxi-
boan gordetako agirien artean, Entre los documentos depositados
Zamudioko eskribau Joseph Hor- en el Archivo Histórico Eclesiástico
maecherenak aurki ditzakegu. de Bizkaia encontramos los del
Dokumentazioa 1759-1761 urteak escribano Joseph Hormaeche, es-
hartzen ditu, eta Zamudioko erre- cribano de Zamudio. La documen-
ge bideak konpontzeari buruzko tación abarca los años 1759-1761
erabakien berri ematen du. Ar­ y recoge los acuerdos respecto al
txiboan idatzizko agiriak ikusiko arreglo de los caminos reales en Hizkuntza:Euskara/Gaztelania.
ditugu, baita nola deskribatzen Zamudio. En el archivo iremos Elkargunea:Bizkaiko Elizaren Histori Artxiboa. Larrauri, 1 A, 5. solairua.
dituzten han aipatzen diren pai- viendo los documentos escritos y Eguna eta ordua:Asteazkenean, hilak 18, 17:00etan.
saiak, beste iturri batzuetako Antolatzaileak:Amagoia Guezuraga eta Bizkaiko Elizaren Histori Artxiboa.
cómo describen los lugares que Informazioa eta erreserbak:944 062 490 - info@aheb-beha.org
datuak eta lehengo eta oraingo mencionan, datos de otras fuen- Sarrera doan lekuak bete arte.
argazkiak ere. Jardueran honen tes, fotografías de antes y de aho-
osagarri, oinezko ibilbide bat ra. Esta actividad se complementa Idioma:Euskera/Castellano.
egingo da Zamudion zehar, hila- Punto de encuentro:Archivo Histórico Eclesiástico de Bizkaia. Larrauri, 1 A, 5ª planta.
con la ruta guiada a pie por Zamu-
Día y hora:Miércoles 18 a las 17:00 h.
ren 22an (igandea). dio del domingo día 22. Organización:Amagoia Guezuraga y Archivo Histórico Eclesiástico de Bizkaia.
Información y reservas:944 062 490 - info@aheb-beha.org
Entrada libre hasta completar aforo.

DURANGO
IRAGANA: PAISAIA PASADO: EL PAISAJE EN
OROIMENEAN. LA MEMORIA.
Erakusketa. Exposición.

Argazki-erakusketa honek Duran- Esta exposición de fotografías


goko aireko bistak, zenbait garai- recoge varias vistas aéreas de
tan eginikoak, biltzen ditu. Horiei Durango, realizadas en diferentes
esker, alde horrek guztiak nola épocas. Gracias a ellas podremos
eboluzionatu duen antzemango apreciar cómo ha ido evolucionan-
dugu, bai hiriko hiri-ingurunean do toda esta área, tanto en el en-
bai horren inguruko landa-ere- torno urbano de la villa como en
muan. Azken 50 urteetan, eral- el ámbito rural que la rodea. A lo
daketa horrek, progresiboa baina largo de los últimos 50 años esta
geldiezina izan baita, gure oroi- transformación, progresiva pero
meneko paisaia taxutu du, eta imparable, ha ido dando forma al
hori gogoraraziko dugu ikusgai paisaje de nuestra memoria, ése
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
jarritako irudien bidez. que hoy queremos evocar a través
Elkargunea:Kurutzesantu Museoa (Turismo Bulegoa).
de las imágenes expuestas. Eguna eta ordua:Urrian.
Antolatzailea:Durangoko Arte eta Historia Museoa.
Informazioa:946 030 020.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Kurutzesantu Museoa (Oficina de Turismo).
Día y hora:Durante el mes de octubre.
Organización:Museo de Arte e Historia de Durango.
Información:946 030 020.

46
ORAINA: PAISAIA PRESENTE: EL PAISAJE
BEGIRADAN. EN LA MIRADA.
Txelu Angoitiaren argazkigintza- Taller fotográfico por Txelu Angoitia.
lantegia.
“El paisaje en la mirada” es una
“Paisaia begiradan” argazkien reflexión, en clave fotográfica
bidezko gogoeta da, pertzepzioak sobre la importancia de la per-
paisaia eraikitzean duen garran- cepción en la construcción del
tziari buruz: zer da? Inguratzen paisaje: ¿qué es? ¿Es sólo algo
gaituen zerbait da edo barruan que nos rodea o es también lo
daramaguna ere bada? Helburu que llevamos dentro? Deambular
zehatzik gabe eta bide ofiziale- sin objetivo específico y fuera de
tatik kanpo, jakin-minak eta nor- los senderos oficiales, guiados
beraren interesek soilik gidatuta, Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
solamente por la curiosidad y los Elkargunea:Kurutzesantu Museoa (Turismo Bulegoa).
noraezean ibiltzea hiri-paisaia es- intereses personales, será una Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29 (egun osoan).
perimentatzeko modu desberdin manera diferente de experimentar Antolatzailea:Txelu Angoitia, Durangoko Turismo Bulegoarekin elkarlanean.
bat izango da. Lantegi honetan, el paisaje urbano. En este taller, el Informazioa eta erreserbak:946 033 938.
ibilaldiak eta argazki-ikuspegiak Lekuak mugatuak dira.
paseo y la visión fotográfica nos
begiratzeko modua aldatzen la- ayudarán a cambiar la forma de Idioma:Euskera/Castellano.
gunduko digute eta paisaiarik mirar y nos invitarán a captar el Punto de encuentro:Kurutzesantu Museoa (Oficina de Turismo).
ezezagunena antzematera hertsa- paisaje más desconocido. Día y hora:Domingo 29 (todo el día).
tuko gaituzte. Organización:Txelu Angoitia, con la colaboración de la Oficina de Turismo de
Durango.
Información y reservas:946 033 938.
Plazas limitadas.

ETORKIZUNA: PAISAIA FUTURO: DESCUBRIENDO


EZKUTUAK AURKITZEN. PAISAJES OCULTOS.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Durangoko “paisaia ezkutuak” Una oportunidad para redescubrir


berriro aurkitzeko aukera: udale- los “paisajes ocultos” de Durango:
rriak bere Paisaiako Ekintza Pla- lugares desconocidos, olvidados
naz berreskuratu eta bizi-kalitatea o inaccesibles que el municipio
hobetzen duten espazio gisa Sare quiere recuperar con su Plan de
Berdean sartu nahi dituen toki eze- Acción del Paisaje, integrándolos
zagunak, ahaztuak edo iritsiezi- en su Malla Verde como espacios
nak. Ibaiaren ondoko bazterrak, que mejoren la calidad de vida.
antzinako azpiegiturak, landutako Rincones junto al río, antiguas
lurzatiak, orubeak… Ibilbide ho- infraestructuras, parcelas culti- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Kurutzesantu Museoa (Turismo Bulegoa).
nek, paisajistek eta arkitektoek gi- vadas, solares… este recorrido,
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 11:00etan.
datuta, toki horietako batzuetako guiado por paisajistas y arquitec- Antolatzailea:LASUMA paisajistak, Durangoko Turismo Bulegoarekin elkarlanean.
atea zabaltzeko bidea emango tos, nos permitirá abrir las puertas Informazioa eta erreserbak:946 033 938.
digu, parte-hartzaileekin planak de algunos de estos lugares para Lekuak mugatuak dira.
haientzat biltzen dituen jarduketa- compartir con los participantes las
proposamenak partekatzeko. propuestas de actuación que el Idioma:Euskera/Castellano.
plan recoge para ellos. Punto de encuentro:Kurutzesantu Museoa (Oficina de Turismo).
Día y hora:Sábado 28 a las 11:00 h.
Organización:LASUMA paisajistak, con la colaboración de la Oficina de Turismo
de Durango.
Información y reservas:946 033 938.
Plazas limitadas.

47
ELORRIO
ZENITA BERDEA. ZENITA VERDE. Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie. Elkargunea:Elorriko Turismo Bulegoa.
Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 7 eta 14, 16:00etan, eta igandeetan, hilak
Zenita moduko auzoetan, duela En barrios como el de Zenita, cu- 8 eta 15, 11:00etan.
1.500 urte baino gehiago sortu zi- yos comienzos se remontan a hace Antolatzailea:Elorrioko Udala.
ren horietan, dago Elorrio herriko más de 1500 años, se encuentra Informazioa eta erreserbak:946 820 164 - info@elorrioturismo.eus -
www.elorrioturismo.eus
jatorria. Ibilbide honek oso ele- el origen de la villa de Elorrio. Este Lekuak mugatuak dira.
mentu etnografiko interesgarriak recorrido nos muestra elementos
erakutsiko dizkigu, baita auzo etnográficos de gran interés y el Idioma:Euskera/Castellano.
horiek iraganean izan zuten fun- funcionamiento comunitario y au- Punto de encuentro:Oficina de turismo de Elorrio.
tzionamendu komunitario eta be- tosuficiente de estos barrios en el Día y hora:Sábados 7 y 14 a las 16:00 h. y domingos 8 y 15 a las 11:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Elorrio.
regaina ere: baserria espazioa ku- pasado: el caserío como estructu- Información y reservas:946 820 164 - info@elorrioturismo.eus -
deatzeko egitura gisa, baselizak ra de gestión del espacio, sus er- www.elorrioturismo.eus
eta hilerriak; kofradiak gizartea mitas y cementerios; las cofradías Plazas limitadas.
antolatzeko elementu gisa, etab. como elementos de organización
Gainera, Zanitaolea errota abian social, etc. Además, tendremos la
ikusteko aukera izango dugu. oportunidad de ver en marcha el
Ibilbidea bukatzeko, Argiñetako molino de Zenitaolea. Acabare-
hilerria bisitatuko dugu. mos la ruta visitando la Necrópolis
de Argiñeta.

48
ERANDIO
ERANDIO EZAGUTUZ. ERANDIO EZAGUTUZ.
Herri-ibilaldia. Marcha popular.

9 km-ko ibilaldi honetan, interes- Esta marcha de 9 km, con una


puntuetan azalpen labur bat breve explicación en los puntos de
emango digutenez, egiaztatuko interés, nos permitirá comprobar
dugu Erandio paisaia-kontraste que Erandio es un municipio con
nabarmenak dituen udalerria fuertes contrastes paisajísticos.
dela. Populazioaren dentsitate Los barrios más densamente po-
handiena duten auzoetan hasiko blados, desde donde iniciaremos
dugu ibilbidea, horiek Ibaizabal el recorrido, albergan un patrimo-
itsasadarraren ingurunean hiri- nio urbano e industrial en el entor-
Hizkuntza:Gaztelania.
eta industria-ondarea gordetzen no de la ría del Ibaizabal-Nervión.
Elkargunea:Josu Murueta plaza (kultura-etxea), Astrabudua, eta Irailaren 23
baitute. Goiko aldea, ostera, La zona alta, en cambio, ofrece un plaza (udaletxea), Altzaga.
landa-paisaia du, naturarekin zu- paisaje rural, en contacto directo Eguna eta ordua:Igandean, hilak 22, 09:30ean.
zeneko harremanean, eta oso on- con la naturaleza, con elementos Antolatzailea:Erandioko Udala.
dare-elementu desberdinak ditu: de patrimonio muy diferentes: la Informazioa eta erreserbak:944 890 140.
Lekuak mugatuak dira.
Santa Maria eliza eta Martiartu iglesia de Santa María y la Torre
dorrea (ibilbidearen amaieran be- Martiartu, que podremos contem- Idioma:Castellano.
gietsi ahalko ditugu). plar al final del itinerario. Punto de encuentro:Plaza Josu Murueta (centro cultural), Astrabudua, y Plaza
irailaren 23 (ayuntamiento), Altzaga.
Oharra: Martiartutik abiapuntura Nota: Posibilidad de volver en auto-
Día y hora:Domingo 22 a las 9:30 h.
autobusez itzultzeko aukera dago. bús desde Martiartu hasta el punto de
Organización:Ayuntamiento de Erandio.
Nahitaezkoa da izena ematea. partida. Inscripción obligatoria.
Información y reservas:944 890 140.
Plazas limitadas.

ETXEBARRI
ETXEBARRIKO PAISAIAK: PAISAJES DE ETXEBARRI:
LEHEN ETA ORAIN. ANTES Y AHORA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Zenbait ibilbidetan, Etxebarri uda- A través de varios itinerarios, po-


lerriak azken hamarkadetan izan dremos ver las transformaciones
dituen eraldaketak ikusi ahalko que, durante las últimas décadas,
ditugu: industria-paisaia, hiri- ha ido experimentando el muni-
paisaia, landa-paisaiaren berres- cipio de Etxebarri: paisaje indus-
kurapena… Ibilbide bakoitzean trial, paisaje urbano, recuperación
seinaleak eta behar bezalako del paisaje rural… Cada uno de
identifikazioa egongo dira gure los recorridos estará señalizado
ondarearen aberastasun guztiaz y debidamente identificado para
gozatu ahal izan dezagun: kultura, que podamos disfrutar de toda
historia, industria eta ingurumena. la riqueza de nuestro patrimonio: Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:San Eztebe eliza.
cultural, histórico, industrial y
Eguna eta ordua:Urrian (kontsultatu).
medioambiental. Antolatzailea:Etxebarriko Udala.
Informazioa eta erreserbak:944 267 005 - euskarazerbitzua@etxebarri.net
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Iglesia de San Esteban.
Día y hora:Durante el mes de octubre (consultar).
Organización:Ayuntamiento de Etxebarri.
Información y reservas:944 267 005 - euskarazerbitzua@etxebarri.net
Plazas limitadas.

49
GU GARA. GU GARA.
Bideo-aurkezpena. Presentación de video.

Gure eguneroko bizitzako paisa- Los paisajes de nuestro día a día


iak denon artean eraikitzen ditu- son los que vamos construyen-
gunak dira. Horregatik, “Gu gara” do entre todos y todas. Por eso,
ezagutzera gonbidatu nahi zaituz- queremos invitaros a conocer “Gu
tegu. Gure nagusiek konta­tutako gara”, una recopilación de relatos,
kontakizunen, anekdoten eta bi- anécdotas y vivencias contados
zipenen bilduma da; horien bidez, por nuestros mayores, que nos
beren paisaia pertsonala deskri­ describen su paisaje personal y re-
batzen digute eta Etxebarri duela flejan cómo era Etxebarri hace no
urte gutxi nolakoa zen isla­ tzen muchos años. Mediante diálogos
dute. Helduen eta adin­ gabeen intergeneracionales entre personas
arteko belaunaldien arteko elka­ adultas y menores entenderemos
rrizketen bidez, hobeto ulertuko mejor las diferentes realidades y Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
ditugu Etxebarrin bizi izan diren culturas de las personas que han Elkargunea:Kultur Etxea.
eta bizi diren eta herriari bizia vivido y viven en Etxebarri y que Eguna eta ordua:Urrian (kontsultatu).
Antolatzailea:Etxebarriko Udala.
ematen dioten pertsonen erreali- hacen del nuestro un pueblo vivo. Informazioa:944 267 005 - euskarazerbitzua@etxebarri.net
tate eta kultura desberdinak.
Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Casa de cultura.
Día y hora:Durante el mes de octubre (consultar).
Organización:Ayuntamiento de Etxebarri.
Información:944 267 005 - euskarazerbitzua@etxebarri.net

ETXEBARRIA
URKO IBAIKO PAISAIAK. PAISAJES DEL RÍO URKO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Artibaiko arroko paraje ederre- Os invitamos a recorrer uno de los


netako batean zehar ibiltzea pro- parajes más bellos de la cuenca
posatzen dizuegu. Urko ibaiko del Artibai. Siguiendo el sendero
bideari jarraituz, horko ekoizpen- del río Urko, iremos descubriendo
paisaia, burdinolak eta errotak su paisaje productivo, las ferrerías
aurkituz joango gara, ibilguko y molinos que, aprovechando el
desnibelaz baliatuz enklabe ho- desnivel de su cauce, fueron asen-
rretan finkatu baitziren. Horie- tándose en este enclave. Tendre-
tako bat, Antsotegiko burdinola- mos la oportunidad de visitar uno
errota, bisitatzeko aukera izango de ellos, la ferrería-molino de An­
dugu; gaur egun hotel gisa be- tsotegi, hoy reutilizados como ho-
rrerabiltzen da. Eta oso paisaia tel. Y terminaremos en un paisaje Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Antsotegi hotela.
desberdin batean bukatuko dugu: muy diferente: la finca del palacio
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 11:00etan
Munibe jauregiko finkan, José Munibe, un jardín de 62 hectáreas Antolatzailea:Antsotegi hotela eta Sustraiak Natura.
María Basterra arkitektoak 1896 que rodea al palacio diseñado en- Informazioa eta erreserbak:946 169 100 - antsotegi@antsotegi.com
eta 1906 bitartean diseinatutako tre 1896 y 1906 por el arquitecto Lekuak mugatuak dira.
jauregia inguratzen duen 62 he- José María Basterra.
ktareako lorategian. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Hotel Antsotegi.
Día y hora:Sábado 28 a las 11:00 h.
Organización:Hotel Antsotegi y Sustraiak natura.
Información y reservas:946 169 100 - antsotegi@antsotegi.com
Plazas limitadas.

50
FRUIZ
TXIMELETENTZAKO OASIS PARA
OASIA. MARIPOSAS.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Izaki bizidunek paisaiari eragiten Los seres vivos interactúan con


diote, eta horko aldaketek haiei el paisaje, y también se ven afec-
ere eragiten diete. Intsektu poli- tados por sus cambios. Insectos
nizatzaileek, hala nola tximele- polinizadores como las mariposas
tek, dibertsitate ekologikoaren favorecen la diversidad ecológica
alde egiten dute eta gure natura- y mejoran nuestro patrimonio na-
ondarea hobetzen dute. Hala ere, tural. Sin embargo, las prácticas
egungo nekazaritza-praktikak eta agrícolas actuales y el uso del
natura-ingurunearen erabilera medio natural están eliminando
haien habitatak kentzen ari dira sus hábitats y hacen necesaria la
eta, ondorioz, haiek garatzen eta creación de espacios naturales o
askatasunean hazten laguntzeko instalados específicamente para
naturaguneak eta berariaz insta- favorecer su desarrollo y cría en
latutako guneak behar dira. “Txi- libertad. Conocer uno de estos Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
meletentzako oasi” horietako bat “oasis para mariposas” nos ayu- Elkargunea:Udaletxeko plaza.
ezagutzeak horrelakoak ezarri eta Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 11:00etatik 13:00etara.
dará a tomar conciencia en la Antolatzailea:Butroi Bizirik eta Fruizko Udala.
berreskuratzeko beharraz jabe­ necesidad de su implantación y Informazioa eta erreserbak:946 153 210 - udala.fruiz@bizkaia.org
tzen lagunduko digu. recuperación. Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Plaza del ayuntamiento.
Día y hora:Sábado 7 de 11:00 a 13:00 h.
Organización:Butroi Bizirik y Ayuntamiento de Fruiz.
Información y reservas:946 153 210 - udala.fruiz@bizkaia.org
Plazas limitadas.

51
GALDAKAO
GANGURENDIK DEL GANGUREN AL
IBAIZABALERA. IBAIZABAL.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Historian zehar, Galdakaoko A lo largo de la historia, los ha-


biztanleek elizateko zenbait koka- bitantes de Galdakao ocuparon
pen okupatu zituzten: kokagune diversos emplazamientos de la
zaharrenak (Ganguren mendia- anteiglesia: desde los asenta-
ren ingurunean), gune nagusia mientos más antiguos, localizados
(Ibaizabaleko haranean) behin en el entorno del monte Gangu-
betiko ezarri arte, baita magal ren, hasta el definitivo estableci-
erdian kokatutako guneak ere, miento de su núcleo principal en
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
adibidez, Elexalde auzoa. Ibilbide el valle del Ibaizabal, pasando por
Elkargunea:Galdakaoko Udala.
honen bidez, hango historia, han espacios situados a media ladera, Eguna eta ordua:Igandeetan, hilak 8 (gaztelaniaz), 15 (euskaraz), 22 (gaztela-
garatu ziren jarduerak eta horiek como el barrio de Elexalde. Me- niaz) eta 29 (euskaraz), 10:00etan.
gure udalerriko paisaia osatzen diante este recorrido conoceremos Antolatzailea:Galdakaoko Udala.
lagundu zuten modua ezagutuko su historia, las actividades que allí Informazioa eta erreserbak:944 010 572.
Lekuak mugatuak dira.
ditugu. se desarrollaron y el modo en que
éstas contribuyeron a conformar Idioma:Euskera/Castellano.
el paisaje de nuestro municipio. Punto de encuentro:Ayuntamiento de Galdakao.
Día y hora:Domingos 8 (castellano), 15 (euskera), 22 (castellano) y 29 (euskera)
a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Galdakao.
Información y reservas:944 010 572.
Plazas limitadas.

GALDAMES
GALDAMESEN BIHOTZA. LAS ENTRAÑAS DE
Oinezko ibilbide gidatua, ikus- GALDAMES.
entzunezko proiekzioarekin eta
Ruta guiada a pie, complementada
argazki-erakusketarekin.
con proyección audiovisual y
exposición fotográfica.
Galdames kanpotik eta barrutik
da ederra. Ibilbide honek horko Galdames es hermoso por fuera
bihotzera hurbilduko gaitu, mea­ y por dentro. Esta ruta nos acer-
tze-ustiapenean oinarrituta erai- cará a sus entrañas para disfrutar
kiriko paisaia batez gozatzeko: de un paisaje construido a partir
meategi gisa ustiatu zen eta gero de la explotación minera: nos
Magdalenari eskainitako baseliza internaremos en una gran cueva
bat hartu zuen haitzulo natural natural, también explotada como
handi batean barneratuko gara. mina, que acogió después una Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:San Pedro plaza (udaletxea).
Arratsaldean, hitzaldi batek eta ermita dedicada a la Magdalena. Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, eta igandean, hilak 8, 10:00etatik
ikus-entzunezko erakusketa batek A la tarde, una charla-exposición 13:30era (bisitaldia) eta 16:30etik 18:30era (hitzaldia eta ikus-entzunezkoa).
Galdamesko barne-unibertsoaren audiovisual, nos dará una visión Antolatzailea:Galdamesko Udala.
ikuspegi bat emango digute, geo- del universo interior de Galdames, Informazioa eta erreserbak:946 104 930 - kultura@galdames.org
logiaren, espeleologiaren eta ar- Lekuak mugatuak dira.
desde la geología, la espeleología
keologiaren ikuspuntutik. Bisital- y la arqueología. Visita y proyec- Idioma:Euskera/Castellano.
dia eta proiekzioa Carlos Glariak ción serán guiadas por Carlos Gla- Punto de encuentro:Plaza de San Pedro (ayuntamiento).
(historialaria) eta Alfonso Calvok ria (historiador) y Alfonso Calvo Día y hora:Sábado 7 y domingo 8 de 10:00 a 13:30 h. (visita) y de 16:30 a 18:30 h.
(espeleologoa, Burnia kolektiboa) (espeleólogo, colectivo Burnia). (charla-audiovisual).
gidatuko dituzte. Organización:Ayuntamiento de Galdames.
Nota: El acceso a la cueva está sujeto Información y reservas:946 104 930 - kultura@galdames.org
Oharra: haitzulorako sarbidea egural- a las condiciones meteorológicas. Plazas limitadas.
diaren menpe dago.

52
LOIZAGA DORREA: TORRE LOIZAGA: EL
BERRESKURATUTAKO PAISAJE RECOBRADO.
PAISAIA. Visita guiada.
Bisitaldi gidatua.
Ochoa García, del linaje de Loyza-
Ochoa Garcíak, Loyzagatarren ga, levantó su torre entre Sopuer-
leinukoak, Sopuerta eta Gal- ta y Galdames, tierra pródiga en
dames artean jaso zuen bere casas solariegas y enmarcada por
dorrea, oinetxe ugari zituen eta los montes de Triano. Siglos des-
Hizkuntza:Gaztelania.
Trianoko mendiez inguratuta ze- pués, el edificio verá un nuevo re- Elkargunea:Erakusketa, Loizaga dorreko museoan
goen lurrean. Mende batzuk ge- nacer de la mano de Miguel de la (sarrera, Donejakue baselizatik).
roago, eraikina jaioberritu egin Vía. Allí Carlos Glaria descifrará el Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 16:00etan.
zen, Miguel de la Víaren eskutik. sentido histórico, cultural y social Antolatzailea:Galdamesko Udala eta Loizaga dorreko museoa - CMV
Han, Carlos Glariak Galdemesko (Miguel de la Vía bilduma).
de los paisajes que han jalonado
Informazioa eta erreserbak:946 104 930 (astelehenetik ostiralera, 12:00etatik
historia josi duten paisaien zent- la historia de Galdames y desve- 14:00etara) - info@torreloizaga.com
zu historiko, kultural eta soziala lará el simbolismo del Camino de Lekuak mugatuak dira.
azalduko du eta Donejakue bi- Santiago, uno de cuyos ramales
Idioma:Castellano.
dearen sinbolismoa argituko du, transcurre próximo a la ermita de Punto de encuentro:Exposición Museo de Torre Loizaga
haren adarretako bat Concejue- Santiago de Concejuelo, que luce (entrada por Ermita de Santiago).
loko Donejakue baselizatik hurbil en sus muros el escudo de los Se- Día y hora:Sábado 28 a las 16:00 h.
igaro­tzen baita eta horretako hor- ñores de Loizaga. Organización:Ayuntamiento de Galdames y Museo Torre Loizaga-CMV
metan Loizagatar jaunen armarria (Colección Miguel de la Vía).
Información y reservas:946 104 930 (de lunes a viernes de 12:00 a 14:00) -
nabarmentzen baita. info@torreloizaga.com
Plazas limitadas.

GARAI
GURE ZUHAITZAK: NUESTROS ÁRBOLES: LA
ARTEA. ENCINA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Momoitiko San Juanetik abiatu- Partiendo de San Juan de Momoi-


ta, ibilbide honek Etxeitaraino tio, este recorrido nos llevará has-
eramango gaitu. Han, Garaiko ta Etxeita. Allí, cerca de la ermita
Santa Katalina baselizatik hurbil, de Santa Catalina de Garai, en un
belardi aldapatsu batean, zuhaitz empinado prado, se encuentra
bakanaren adierazpena jaso duen una encina que ha sido declara-
arte bat dago. Sistematikoki in- da Árbol Singular. Podada siste-
ausi da haren ezkur-ekoizpena máticamente para aumentar su
areagotzeko eta aziendari babes producción de bellotas y ampliar
emateko itzala handitzeko asmoz; la sombra para refugiar el gana- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
gaur egun 19 metro baino ge- do, hoy tiene más de 19 metros Elkargunea:Momoitioko San Juan.
hiagoko diametroa du eta haren de diámetro y bajo su copa de 60 Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 10:30ean (gaztelaniaz) eta 12:30ean
(euskaraz).
60 metroko zirkunferentziako ad- metros de circunferencia pueden Antolatzailea:Garaiko Udala eta Gerediaga Elkartea.
aburuaren azpian 300 ardi baino recogerse más de 300 ovejas. Un Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
gehiago bil daitezke. Zuhaitz árbol simétrico y bello que el ser Lekuak mugatuak dira.
simetriko eta eder hori gizakiak humano ha modelado, como el
modelatu du, paisaia bezala, bere paisaje, para adaptarlo a sus ne- Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:San Juan de Momoitio.
beharretara egokitzeko. cesidades. Día y hora:Domingo 8 a las 10:30 h. (castellano) y a las 12:30 h. (euskera).
Organización:Ayuntamiento de Garai y Gerediaga elkartea.
Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Plazas limitadas.

53
SOINU-PAISAIAK PAISAJES SONOROS
Familientzako lantegia. Taller familiar.

Paisaiak entzuteko lantegia. Esan Un taller para escuchar los paisa-


genezake soinu-paisaiak gizarte, jes. Podríamos decir que los pai-
paraje edo ingurune baten ahotsa sajes sonoros son la voz de una
direla: giza belarriak antzematen sociedad, un paraje o un entorno:
dituen soinu guztiak. Paisaia eta el conjunto de sonidos percibidos
soinuak, edo paisaiako soinuak. por el oído humano. El paisaje y
Zerk egiten du soinu eta non? sus sonidos, o los sonidos del
Badakigu soinuak bereizten? Pai- paisaje. ¿Qué suena y dónde?
saia horiek inguruneak (landakoa ¿Sabemos distinguir los sonidos?
edo hirikoa) eta eguneko orduak Estos paisajes vienen determina-
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
(arratsaldea edo gaua) baldin­ dos por el medio, rural o urbano, Elkargunea:Elizabarri (udaletxearen atzean).
tzatzen dituzte. Osatzen dituzten por la hora del día, tarde o noche. Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 10:30ean (gaztelaniaz) eta 12:30ean
soinuek beren nortasuna daukate Los sonidos que los conforman (euskaraz).
eta ezin dira inguruabar, toki eta tienen su propia identidad y son Antolatzailea:Garaiko Udala eta Gerediaga Elkartea.
Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
une horretatik banandu. Goazen inseparables de esa circunstancia, Lekuak mugatuak dira.
aurkitzera. ese lugar y ese momento. Vamos a
descubrirlos. Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Elizabarri (detrás del ayuntamiento).
Día y hora:Domingo 8 a las 10:30 h. (castellano) y a las 12:30 h. (euskera).
Organización:Ayuntamiento de Garai y Gerediaga elkartea.
Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Plazas limitadas.

GATIKA
BUTROEKO GAZTELUKO HISTORIA DEL PAISAJE
PAISAIAREN HISTORIA. DEL CASTILLO DE
Bisitaldi gidatua. BUTRÓN.
Visita guiada.
Butroeko gazteluaren ingurunean
egingo dugun ibilbide honek Un paseo por el entorno del Casti-
eragiten dioten paisaia-alderdiak llo de Butrón que nos hará recono-
ezagutaraziko dizkigu. Muino cer los aspectos paisajísticos que
batean, Butroe ibaiak eratutako lo afectan. Situado sobre una coli-
meandro batean, arroka batzuen na, en un meandro formado por el
gainean, dago kokatuta eta ehun río Butron, encima de unas rocas
urtetik gorako baso batez ingura- y rodeado de un bosque centena-
tuta dago. Hortaz, haren silueta rio, su romántica silueta nos per-
erromantikoak iraganeko paisaiak mite evocar paisajes del pasado.
gogoratzeko bide ematen digu. ¿Cómo era la torre medieval que Hizkuntza:Gaztelania.
Nolakoa zen hemen egon zen Erdi aquí hubo? ¿Por qué la construye- Elkargunea:Madalena baseliza.
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 12:00etan.
Aroko dorrea? Zergatik eraiki zu- ron aquí? ¿Cómo se ha transfor- Antolatzailea:Gatikako Udala.
ten hemen? Nola eraldatu da or- mado desde entonces? ¿Cuándo y Informazioa eta erreserbak:626 389 865 - admin@gatika.eus
duz geroztik? Noiz eta zertarako para qué se creó este jardín? En Lekuak mugatuak dira.
sortu zen lorategi hau? Bisitan la visita nos centraremos en estos
alderdi horietan eta beste batzue- Idioma:Castellano.
y otros aspectos para disfrutar de
Punto de encuentro:Ermita Madalena.
tan jarriko dugu arreta, ingurune este entorno inigualable. Día y hora:Sábado 14 a las 12:00 h.
paregabe honetaz gozatzeko. Organización:Ayuntamiento de Gatika.
Nota: Se trata de un paseo accesible.
Oharra: ibilbide irisgarria da. Oine- Se recomienda llevar calzado cómodo. Información y reservas:626 389 865 - admin@gatika.eus
tako erosoak eramatea gomendatzen Plazas limitadas.
da.

54
BUTROE IBAIKO PLAN DE ACCION DEL
IBARREKO PAISAIAKO PAISAJE DE LA VEGA DEL
EKINTZA PLANA. RÍO BUTRÓN.
View Arkitekturaren erakusketa eta Exposición y conferencia por View
hitzaldia. Arkitektura.

Jarduera honen bidez, Butroe Con esta actividad queremos pre-


ibaiko ibarreko paisaia aurkeztu sentar el paisaje de la vega del río
nahi dugu. Habitat eder-eder hori Butrón. Analizaremos este hábitat
aztertuko dugu. Zortzi unitatetan de gran belleza, que se divide en
dago banatuta, Gatika udalerriko ocho unidades, muestra de la ri-
paisaia-aberastasunaren erakus- queza paisajística del municipio
gai: Butroeko estuarioa, erriberak de Gatika: estuario, riberas y bos-
eta galeria-basoa, Margaltzako que de galería del Butrón, bosque Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
baso naturala, Menditxuko baso natural de Margaltza, bosque Elkargunea:Gaztetxoko.
naturala, Arratzainguruko landa- natural de Menditxu, campiña de Eguna eta ordua:Hitzaldia: asteartean, hilak 10, 19:00etan.
zabala, Urrestimendiko baso na- Arratzainguru, bosque natural de Erakusketa:astelehenetik, hilak 9, ostegunera, hilak 12, 18:00etatik 20:00etara.
Antolatzailea:View Arkitektura eta Gatikako Udala.
turala, landazabal urpegarria eta Urrestimendi, campiña inundable
Informazioa:626 389 865 - admin@gatika.eus
Añotza errekako basoa. Inguru- y bosque del arroyo Añotza. Será
nea hobeto ezagutzeko eta haren una presentación abierta a todas Idioma:Euskera/Castellano.
etorkizunaz hausnartzeko interesa las personas interesadas en cono- Punto de encuentro:Gaztetxoko.
duten pertsona guztientzat ireki- cer mejor este entorno y reflexio- Día y hora:Conferencia: martes 10 a las 19:00 h.
tako aurkezpena izango da. nar sobre su futuro. Exposición:del lunes 9 al jueves 12 de 18:00 a 20:00 h.
Organización:View Arkitektura y Ayuntamiento de Gatika.
Información:626 389 865 - admin@gatika.eus

BUTROEKO GAZTELUKO CONOCIENDO LA FLORA


INGURUNEKO FLORA DEL ENTORNO DEL
EZAGUTZEN. CASTILLO DE BUTRÓN.
Haurrentzako gymkhana. Gymkhana infantil.

Butroeko gaztelua 35.000 m2-ko El castillo de Butrón se encuen-


lorategi batez inguratuta dago; tra rodeado de un jardín de
hirurogeita hamar espezietako 35.000 m2, con árboles de setenta
zuhaitzak ditu, bai exotikoak bai especies, exóticas y autóctonas.
autoktonoak. Han, hegaztiez eta Allí vive una poblada y variada fau-
ugaztun txikiez osatutako askota- na de aves y pequeños mamíferos
riko fauna bizi da; balio handiko que constituye una reserva ecoló-
erreserba ekologikoa osatzen du. gica de gran valor. La gymkhana,
Gymkhana 7 urtetik 13 urtera para niñas y niños de 7 a 13 años,
Hizkuntza:Euskara.
arteko haurrentzat izango da, consistirá en identificar árboles y Elkargunea:Madalena baseliza.
eta monitoreek emango dituz- otra flora siguiendo las pistas que Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 12:00etan.
ten arrastoei jarraituz zuhaitzak darán las personas monitoras. Así Antolatzailea:Gatikako Udala.
eta bestelako flora identifikatzea podremos aprender sobre el valor Informazioa eta erreserbak:626 389 865 - admin@gatika.eus
izango da asmoa. Horrela, espezie de estas especies y la relación que Lekuak mugatuak dira.

horien balioaz eta gazteluak ingu- guarda el castillo con su entorno


Idioma:Euskera.
rune naturalarekin duen harrema- natural.
Punto de encuentro:Ermita Madalena.
naz ikasi ahalko dugu. Día y hora:Sábado 14 a las 12:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Gatika.
Información y reservas:626 389 865 - admin@gatika.eus
Plazas limitadas.

55
GAUTEGIZ-ARTEAGA
URDAIBAIKO PADUREN EVOLUCIÓN DEL PAISAJE
PAISAIAREN BILAKAERA. DE LAS MARISMAS DE
Oinezko ibilbide gidatua. URDAIBAI.
Ruta guiada a pie.
Urdaibaiko padurak Bizkaian
ondoen kontserbatzen den pai- Las marismas de Urdaibai son uno
saietako bat dira, eta, Biosfera de los paisajes mejor conservados
Erreserbaren egituratzen duen ar- de Bizkaia y, además de ser el eje
datza izateaz gain, haren paisaia- vertebrador de la Reserva de la
rik bereziena dira. Paisaia guztiek Biosfera, constituyen su ecosis-
bezala, hainbat eraldaketa izan tema más singular. Como todos
ditu giza-jardunaren eraginez. Ur- los paisajes, han sufrido diferen-
daibai Bird Centerretik hasiko den tes transformaciones producidas Hizkuntza:Gaztelania.
ibilbide baten bitartez, Urdaibaiko por la acción humana. Mediante Elkargunea:Urdaibai Bird Center (Orueta auzoa 7).
paduren interpretazioa egingo da, un recorrido que partirá desde el Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 10:00etan.
eta erakutsiko da zer bilakaera Urdaibai Bird Center se hará una Antolatzailea:Urdaibai Bird Center (Aranzadi Zientzia Elkartea).
izan duen denboran zehar eta zer interpretación del paisaje actual Informazioa eta erreserbak:946 251 157 y 699 839 202 -
birdcenter@birdcenter.org
eragin izan duten giza-jarduerek de las marismas de Urdaibai, mos- Lekuak mugatuak dira.
aldaketa horretan. trando su evolución a través del
tiempo y la influencia que las ac- Idioma:Castellano.
tividades humanas han tenido en Punto de encuentro:Urdaibai Bird Center (B.º Orueta 7).
Día y hora:Domingo 1 a las 10:00 h.
ese cambio.
Organización:Urdaibai Bird Center (Sociedad de Ciencias Aranzadi).
Información y reservas:946 251 157 y 699 839 202 - birdcenter@birdcenter.org
Plazas limitadas.

GERNIKA-LUMO
GERNIKAKO EL BOMBARDEO DE
BONBARDAKETA: GERNIKA: PAISAJES DE
SUNTSIPENAREN LA DESTRUCCIÓN.
PAISAIAK. Ruta guiada a pie.
Oinezko ibilbide gidatua.
26 de abril de 1937. Son las 16:30
1937ko apirilaren 26a. Arra­ de la tarde y las campanas de la
tsaldeko 16:30 dira, eta Santa iglesia de Santa María repican sin
Maria elizako kanpaiak dilin-dalan parar anunciando la llegada de
ari dira hegazkin etsaien helduera aviones enemigos. En sólo tres
iragartzeko. Hiru ordutan baka­ horas destruirán la indefensa villa
rrik, Gernikako herri babesgabea de Gernika, reduciendo a escom-
suntsituko dute eta hondar bihur- bros el símbolo de las libertades
tuko dute euskal askatasunen sin- vascas. En esta visita descubrire- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
boloa. Bisita honetan, Gernikako mos cómo se planeó el bombar- Elkargunea:Turismo Bulegoa. Artekalea 8.
bonbardaketa nola planifikatu zen deo de Gernika y cuáles fueron Eguna eta ordua:Astelehenetik, hilak 9, ostiralera, hilak 13, 11:00etan.
aurkituko dugu eta haren ondorio sus devastadoras consecuencias. Antolatzailea:Gernika-Lumoko Udala.
hondatzaileen berri izango dugu. Informazioa eta erreserbak:946 255 892 - turismo@gernika-lumo.net
Además, tendremos la oportuni-
Lekuak mugatuak dira.
Gainera, eraso izugarri horren dad de visitar un refugio antiaéreo
ostean kaltegabe geratu zen he- que quedó intacto después del Idioma:Euskera/Castellano.
gazkinen aurkako aterpe bat bis- terrible ataque. Punto de encuentro:Oficina de Turismo. Artekalea 8.
itatzeko aukera izango dugu. Día y hora:Del lunes 9 al viernes 13 a las 11:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Gernika-Lumo.
Información y reservas:946 255 892 - turismo@gernika-lumo.net
Plazas limitadas.

56
URDAIBAIKO HISTORIA HISTORIA GEOLÓGICA Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Geltoki plaza.
GEOLOGIKOA. DE URDAIBAI. Eguna eta ordua:Igandean, hilak 22, 10:00etatik 14:00etara.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie. Antolatzailea:EUSKADI TREK – Interpretazioko mendi-ibilia Euskadin.
Informazioa eta erreserbak:635 715 754 - info@euskaditrek.es
Interpretazioko mendi-ibiliko Esta ruta de senderismo interpre- Lekuak mugatuak dira.
ibilbide honek oso ezaguna ez den tativo nos abrirá las puertas a un
eta Urdaibaiko jendearen bizimo- mundo poco conocido y que ha Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Geltoki Plaza.
duari eragin dion mundu baterako influido en el modo de vida de las
Día y hora:Domingo 22 de 10:00 a 14:00 h.
ateak zabalduko dizkigu. Zona gentes de Urdaibai. Conocer el Organización:EUSKADI TREK – senderismo interpretativo en el Pais Vasco.
horren jatorria eta milioika urtetan origen y la evolución geológica de Información y reservas:635 715 754 - info@euskaditrek.es
izan duen bilakaera geologikoa esta zona a lo largo de millones Plazas limitadas.
ezagutzeak gure historia hobeto de años nos ayudará a entender
ulertzen eta biosferaren erreserba mejor nuestra historia y a valorar
horren natura- eta kultura-ondare y respetar el extraordinario patri-
bikaina balioesten eta errespetat- monio natural y cultural de esta
zen lagunduko digu. Gurekin goiz Reserva de la Biosfera. Te anima-
aktibo batez, “ibiliz eta aurkituz”, mos a disfrutar con nosotros de
gozatzera animatzen zaitugu. una mañana activa, “caminando y
Oharra: arropa eta oinetako egokiak
descubriendo”.
eramatea gomendatzen da. Nota: se recomienda llevar ropa y
calzado adecuado.

57
GETXO
BETIKO GETXO. BETIKO GETXO.
Bizikletazko ibilbide gidatua. Ruta guiada en bicicleta.

Jatorriko Getxo bizikletaz bisi- Os invitamos a visitar en bicicleta


tatzea proposatzen dizuegu: el Getxo de los orígenes: su his-
historia, baserriak, hondartzak, toria, caseríos, playas, acantila-
itsaslabarrak… Flyscha begies- dos… Un recorrido para contem-
teko, paseatzeko eta ezagutzeko plar el flysch, pasear y conocer. En
ibilbidea. Kostaldeko paisaia ho- este paisajes costero encontrare-
rretan landare- eta arrain-espezie mos curiosas especies de plantas y
bitxiak aurkituko ditugu eta itsa- peces, veremos el rastro de la ría, Hizkuntza:Euskara.
sadarrean historian zehar utzi- dejado a lo largo de su historia: Elkargunea:Santa Maria kiroldegiaren aurrean (Maidagan 57).
tako aztarna ikusiko dugu: Labe los sedimentos dejados por Altos Eguna eta ordua:Asteazkenean, hilak 4, 18:00etatik 20:30era.
Garaiek utzitako sedimentuak, Hornos, los restos de la defen- Antolatzailea:Euskara Zerbitzua (Getxoko Udala) eta Bizarra Lepoan Elkartea.
Informazioa eta erreserbak:688 635 350 (bulego-orduak) -
defentsa militarraren hondarrak sa militar o los cambios que han getxo.toponimia@gmail.com - www.bizarralepoan.eus -
edo auzoek azken hamarkadetan experimentado los barrios estas www.getxokotoponimia.blogariak.net
izan dituzten aldaketak. Eta hori últimas décadas. Y todo ello rega- Lekuak mugatuak dira.
guztia, inguruneak eskaintzen di- do por la abundante, rica y bella
Idioma:Euskera.
gun toponimia ugari, aberats eta toponimia que nos ofrece este
Punto de encuentro:Delante del polideportivo de Santa María (Maidagan 57).
ederraz zipriztinduta. entorno. Día y hora:Miércoles 4 de 18:00 a 20:30 h.
Oharra: bizikletarik ez badaukazu, Nota: En caso de no disponer de bici- Organización:Euskara zerbitzua (Getxoko Udala) eta Bizarra Lepoan Elkartea.
erreserba egitean eska dezakezu. cleta, puede solicitarse una al hacer la Información y reservas:688 635 350 (horario de oficinas) -
Arropa eta oinetako erosoak erama- reserva. Se recomienda llevar ropa y getxo.toponimia@gmail.com - www.bizarralepoan.eus -
www.getxokotoponimia.blogariak.net
tea gomendatzen da. calzado cómodos.
Plazas limitadas.

PUNTA BEGOÑA PUNTA BEGOÑA EN EL


DENBORAN. TIEMPO.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Paisaia batean kokatzean, asko- Al situarnos frente a un paisaje,


tan ahazten dugu izaki biziduna, muchas veces olvidamos que se
gizakiaren eta dagoen ingurunea- trata de un ente vivo, resultado
ren etengabeko elkarrekintzaren de la continua interacción entre
emaitza, dela. Punta Begoña ga- el ser humano y el medio que ha-
lerietarako bisitaldi honen bidez, bita. A través de esta visita a las Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
ondare-ondasun hau kokatzen Galerías Punta Begoña, podremos Elkargunea:Punta Begoña galeriak (sarrera, Ereagako kaitik).
den paisaiak, Abrako badiak, conocer las transformaciones que Eguna eta ordua:Ostiraletan, hilak 6, 13, 20 (gaztelaniaz) eta 27 (euskaraz),
12:30ean, eta igandeetan, hilak 15 eta 29 (gaztelaniaz), 13:00etan.
izan dituen eraldaketen berri izan ha sufrido el paisaje en el que se Antolatzailea:Getxoko Udala eta Universidad del País Vasco/Euskal Herriko
ahalko dugu. Aldaketok duela asienta este bien patrimonial: la Unibertsitatea.
milioika urte hasi ziren, itsas on- bahía del Abra. Unos cambios que Informazioa eta erreserbak:944 910 800 - www.getxo.eus -
doa eratu zenean, eta gaur egun comienzan hace millones de años, www.puntabegonagetxo.eus
Lekuak mugatuak dira.
bukatu dira, Bilboko superportuko con la formación del fondo mari-
handitzearekin eta gunean egon no, y acaban en la actualidad, con Idioma:Euskera/Castellano.
diren azken aldaketekin. la ampliación del Superpuerto de Punto de encuentro:Galerías Punta Begoña (acceso desde el muelle de Ereaga).
Oharra: 10 urtetik aurrera.
Bilbao y las últimas modificacio- Día y hora:Viernes 6, 13, 20 (castellano) y 27 (euskera) a las 12:30 h. y domingos
nes acaecidas en la zona. 15 y 29 (castellano) a las 13:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Getxo y Universidad del País Vasco/Euskal Herriko
Nota: A partir de 10 años. Unibertsitatea.
Información y reservas:944 910 800 - www.getxo.eus -
www.puntabegonagetxo.eus
Plazas limitadas.

58
BOLUEKO HEZEGUNEA. HUMEDAL DEL BOLUE.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide honek Bolueko hezegu- Esta ruta nos va a permitir des-


neko ekosistema osatzen duten cubrir los diferentes tipos de es-
landare- eta animalia-espezieak pecies vegetales y animales que
aurkitzea ahalbidetuko digu. conforman el ecosistema del hu-
Gobela ibaiaren eta Larrañazubi medal del Bolue. Localizado en la
errekaren elkargunean dago eta confluencia entre el río Gobela y
urtegi zaharra da; haren biltegia el arroyo Larrañazubi, se trata de
lohiez bete da urteak joan ahala, un antiguo embalse, cuyo vaso se
egungo egoerara heldu arte. Ho- ha ido colmatando con los años,
rrela, ikusiko dugu zenbaitetan hasta llegar al estado actual. Ve- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
gizakiak ingurunean gauzatzen remos, así, como en ocasiones la Elkargunea:Getxoko Ingurumen Aretoa (Larrañazubi auzoa 12).
duen ekintzak ekosistema berriak acción del ser humano en el en- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7 (gaztelaniaz), eta ostegunean, hilak 12
sortzen dituela. Gainera, lekuaren torno genera nuevos ecosistemas. (euskaraz), 10:30etik 13:00era.
arazoei helduko diegu, hein handi Antolatzailea:Getxoko Ingurumen Aretoa. Getxoko Udala.
Además, abordaremos la proble- Informazioa eta erreserbak:688 883 596 - ingurumenaretoagetxo@gmail.com
batean hirigintza-jardueren ondo- mática del lugar, generada en Lekuak mugatuak dira.
riozkoa baita. gran medida por las actividades
urbanísticas. Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Aula Medioambiental de Getxo (Bº Larrañazubi,12).
Día y hora:Sábado 7 (castellano) y jueves 12 (euskera) de 10:30 a 13:00 h.
Organización:Aula Medioambiental de Getxo. Ayuntamiento de Getxo.
Información y reservas:688 883 596 - ingurumenaretoagetxo@gmail.com
Plazas limitadas.

UTZIDAZU GETXO DÉJAME QUE TE CUENTE


KONTATZEN: PUNTA GETXO: PUNTA BEGOÑA.
BEGOÑA. Cuentacuentos familiar.
Familientzako ipuin-kontalaria.
Getxo cuenta con una gran diver-
Getxok paisaia-dibertsitate han- sidad de paisajes: playas y acan-
dia dauka: hondartzak eta itsasla- tilados, el Puente Vizcaya, patri-
barrak, Bizkaia zubia, gizateriaren monio de la humanidad, y la zona
ondarea, eta erriberako gunea, ribereña, declarada como conjun-
kultura-ondasun kalifikatuaren to monumental en la categoría de
kategoriako monumentu-multzoa Bien Cultural Calificado. A través
dela adierazi baita. Jarduera ho- de esta actividad, te mostraremos
nen bidez, gure ondarea ipuina nuestro patrimonio como si fuera
balitz bezala erakutsiko dizugu, un cuento, un relato divertido, Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
familia guztiarentzako kontakizun ameno y didáctico para toda la Elkargunea:Punta Begoña (Ereagako hondartza).
Eguna eta ordua:Igandeetan, hilak 8 (gaztelaniaz) eta 22 (euskaraz), 11:00etatik
dibertigarri, atsegin eta hezigarri familia. No pierdas la oportunidad
12:00etara.
baten bidez. Ez galdu Punta Be- de acceder al interior de las Ga- Antolatzailea:Getxoko Turismo Bulegoa. Getxoko Udala
goña galerien barrualdera sart- lerías de Punta Begoña, símbolo Informazioa eta erreserbak:944 910 800 - www.getxo.eus/turismo
zeko aukera, joan den mendearen único y exclusivo de la época de Lekuak mugatuak dira.
hasierako ekonomia eraldaketa- transformación económica de co-
mienzos del pasado siglo. Idioma:Euskera/Castellano.
ren garaiko sinbolo bakana eta
Punto de encuentro:Punta Begoña (Playa de Ereaga).
bakarra dira eta. Día y hora:Domingos 8 (castellano) y 22 (euskera) de 11:00 a 12:00 h.
Organización:Oficina de turismo de Getxo. Ayuntamiento de Getxo.
Información y reservas:944 910 800 - www.getxo.eus/turismo
Plazas limitadas.

59
UTZIDAZU GETXO DÉJAME QUE TE CUENTE
KONTATZEN: PORTU GETXO: PUERTO VIEJO.
ZAHARRA. Cuentacuentos familiar.
Familientzako ipuin-kontalaria.
Una actividad en familia que nos
Gure ondare komunaz modu di- permitirá interesarnos por nuestro
bertigarri, atsegin eta hezigarrian patrimonio común de manera di-
interesatzeko bide emango digun vertida, amena y didáctica. Juntos
familiako jarduera. Elkarrekin, Ge- vamos a adentrarnos en la historia
txoko Portu Zaharreko historian del Puerto Viejo de Getxo y a co-
barneratuko gara eta lekua eta nocer a fondo el lugar y sus gen-
horko jendeak sakon ezagutuko tes. Será una oportunidad para
ditugu. Gure udalerriko kultura- descubrir una parte de la gran
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
paisaien dibertsitate handiaren zati diversidad de paisajes culturales Elkargunea:Etxetxu (Portu Zaharra).
bat aurkitzeko aukera izango da. de nuestro municipio. Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 14 (gaztelaniaz) eta 28 (euskaraz),
11:00etatik 12:00etara.
Antolatzailea:Getxoko Turismo Bulegoa. Getxoko Udala.
Informazioa eta erreserbak:944 910 800 - www.getxo.eus/turismo
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Etxetxu (Puerto Viejo).
Día y hora:Sábados 14 (castellano) y 28 (euskera) de 11:00 a 12:00 h.
Organización:Oficina de turismo de Getxo. Ayuntamiento de Getxo.
Información y reservas:944 910 800 - www.getxo.eus/turismo
Plazas limitadas.

KOSTALDEKO GETXO. KOSTALDEKO GETXO.


Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Gure herriko beste aurpegi bat Una oportunidad para conocer


ezagutzeko aukera: Algorta so- otra cara de nuestro pueblo: el
rrarazi zuen marinel- eta arrantza- asentamiento marinero y pesque-
kokapena. Bizitza itsasora begira ro que hizo surgir Algorta. Des-
eman dutenek sortutako eraikinak cubriremos los edificios e institu-
eta erakundeak aurkituko ditugu. ciones creados por quienes han
Paseatuz, antzinako baserrien pasado su vida mirando al mar.
berri izango dugu eta egungo ohi- Paseando, sabremos de antiguos
tura eta bizimoduekin erkatuko caseríos y los compararemos con Hizkuntza:Euskara.
ditugu. Era berean, Getxoko alde Elkargunea:Etxetxu (Portu Zaharra).
las costumbres y modos de vida Eguna eta ordua:Asteartean, hilak 17, 18:00etatik 20:30era.
horretako geologian, floran eta actuales. También podremos de- Antolatzailea:Euskara Zerbitzua (Getxoko Udala) eta Bizarra Lepoan Elkartea.
faunan arreta jarri ahalko dugu, tenernos en la geología de esta Informazioa eta erreserbak:688 635 350 (bulego-orduak) -
baita arkitekturan eta itsasada- parte de Getxo, en su flora y su getxo.toponimia@gmail.com - www.bizarralepoan.eus -
rra babesten zuten eraikuntza www.getxokotoponimia.blogariak.net
fauna, y cómo no, en su arqui- Lekuak mugatuak dira.
militarretan ere, nola ez. Eta hori tectura y en las construcciones
guztia, gure toponimia oparoaz militares que defendían la ría. Y Idioma:Euskera.
aberastuta. todo ello enriquecido con nuestra Punto de encuentro:Etxetxu (Puerto Viejo).
abundante toponimia. Día y hora:Martes 17 de 18:00 a 20:30 h.
Organización:Euskara zerbitzua (Getxoko Udala) eta Bizarra Lepoan Elkartea.
Información y reservas:688 635 350 (horario de oficinas) -
getxo.toponimia@gmail.com - www.bizarralepoan.eus -
www.getxokotoponimia.blogariak.net
Plazas limitadas.

60
PAISAIA GENEROAK EL PAISAJE ATRAVESADO
ZEHARKATUTA. POR EL GÉNERO.
Jardunaldi zientifikoa eta bisitaldi Jornada científica y visita guiada.
gidatua.
Las desigualdades no siempre
Desberdintasunak ez dira beti son consideradas en los procesos
aintzat hartzen lurraldea pla- de planificación u ordenación del
nifikatzeko edo antolatzeko territorio, cuando, en realidad,
prozesuetan, gai transbertsa- constituyen un tema transversal.
la izan arren. Gaiko aditu en­ De la mano de reconocidas exper-
tzutetsuen eskutik, jardunaldi tas en la cuestión, esta jornada
honetan,paisaiaren kudeaketan busca reflexionar sobre qué supo-
genero-ikuspegitik lan egiteak ne trabajar en la gestión del pai- Hizkuntza:Gaztelania.
esan nahi duenaz hausnartuko Elkargunea:Tamarises Izarra Jatetxea (1go solairua). Ereagako Kaia, z.g.
saje desde una perspectiva de gé- Eguna eta ordua:Asteartean, hilak 10, 10:00etatik 14:00etara.
da: emakumeentzakoak bakarrik nero: ¿significa repensar y diseñar Antolatzailea:Getxoko Udala, Universidad del País Vasco/Euskal Herriko
diren espazioak berrasmatzea eta espacios sólo para mujeres? ¿O, Unibertsitatea eta Kultura Paisaien eta Ondarearen UNESCO katedra.
diseinatzea esan nahi du? Edo, más bien, trata de tener presente Informazioa eta erreserbak:945 014 546 - catedra.unesco-paisajes@ehu.eus
aitzitik, gizarteak ezaugarri duen la diversidad que caracteriza a la Lekuak mugatuak dira.
dibertsitatea kontuan izatea da, sociedad, en toda su complejidad Idioma:Castellano.
konplexutasun eta inguruabar y sus circunstancias, para generar Punto de encuentro:Restaurante Tamarises Izarra (1ª planta). Muelle de Ereaga, s/n.
guztiak aintzat hartuta, proposa- propuestas inclusivas? Día y hora:Martes 10 de 9:30 a 14:30 h.
men inklusiboak sortzeko asmoz? Organización:Ayuntamiento de Getxo, Universidad del País Vasco/Euskal Herriko
Nota: Tras las jornada se realizará Unibertsitatea y Cátedra UNESCO de Paisajes Culturales y Patrimonio.
Oharra: jardunaldien ostean, Punta una visita guiada a las Galerías Punta Información y reservas:945 014 546 - catedra.unesco-paisajes@ehu.eus
Begoña galerietarako bisitaldi gidatu Begoña. Plazas limitadas.
bat egingo da.

GETXOKO MALAKATEAK: LOS MALAKATES DE


ELORRIETAKO GETXO: TENTÁCULOS
PONPATZE-ESTAZIOAREN DE LA ESTACIÓN DE
GARROAK. BOMBEO DE ELORRIETA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Paisaia natura eta giza faktoreen El paisaje es resultado de la in-


elkarreraginaren emaitza da. Ho- teracción de factores naturales y
rregatik, hain nabariak ez diren humanos. Por eso, las estructuras
egiturek, hala nola saneamen- menos evidentes, como las de
dukoek, ere osatzen dute. Joa- saneamiento, son también parte
quín Cárcamo industria-ondareko de él. Con este itinerario guiado
adituak gidatutako ibilbide hone- por Joaquín Cárcamo, experto en
tan, oso ezaguna ez den Bizkaiko patrimonio industrial, descubri-
Hizkuntza:Gaztelania.
paisaiaren alderdi bat aurkituko remos un aspecto poco conocido Elkargunea:Algortako Erredentore Santuaren parrokia.
dugu: Elorrietako ponpatze-esta- del paisaje vizcaíno: el creado por Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:00etan.
zioko eta horko malakateetako, el sistema de expulsión de aguas Antolatzailea:Industri Ondare eta Herri Laneko Euskal Elkartea - Informazioa eta
saneamendu-sistemako 2.750 sucias de la bombeadora de Elo- erreserbak: avpiop@avpiop.com
Lekuak mugatuak dira.
metroko azken tarteko erauzke- rrieta y sus malakates, los pozos
ta-, aireztapen- eta sarbide-pu­ de extracción-ventilación-acceso
Idioma:Castellano.
tzuetako, ur zikinak kanporatzeko del tramo final de 2.750 metros Punto de encuentro:Parroquia Santísimo Redentor de Algorta.
sistemak sortua; sistema Boka del sistema de saneamiento que Día y hora:Sábado 21 a las 11:00 h.
tuneleko labarretan bukatzen da. termina en los acantilados de Tu- Organización:Asociación Vasca de Patrimonio Industrial y Obra Pública.
nel-Boka. Información y reservas:actividades.avpiop@gmail.com
Plazas limitadas.

61
GETXO-PORTUGALETE
BIZKAIA ZUBIA. EL PUENTE VIZCAYA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

#UNITE4HERITAGE kanpainaren En el marco de la campaña


esparruan, gure kultura-ondarea #UNITE4HERITAGE queremos sa-
elkarrekin ospatzera eta espe- lir a celebrar y experimentar juntos
rimentatzera irten nahi dugu. nuestro patrimonio cultural. Por
Horregatik, itsasadarreko bi al- ello, realizaremos una ruta guiada
deetatik ibilbide gidatu bat egin- por ambas márgenes de la ría, en
go dugu. Horretan, paisaiaren la que abordaremos la evolución
bilakaerari helduko diogu eta de este paisaje y reflexionaremos
Bizkaia Zubia nortasunak eraiki­ sobre la importancia del Puente
tzeko, bake-kultura sustatzeko Vizcaya para la construcción de
eta Euskadin bizi diren herritarren Hizkuntza:Gaztelania.
identidades, para la promoción de Elkargunea:Bizkaia zubia, Getxoko aldea.
eta planeta osoko pertsonen on- una cultura de paz y para la visi- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 11:00etan.
dare partekatua eta iragan komu- bilización del patrimonio compar- Antolatzailea:UNESCO Etxea eta Bizkaia Zubia.
na ikusarazteko duen garrantziaz tido y el pasado común de la ciu- Informazioa eta erreserbak:944 276 432 - j.dominguez@unescoetxea.org -
hausnartuko dugu. www.unescoetxea.org
dadanía residente en el País Vasco
Lekuak mugatuak dira.
con personas de todo el planeta.
Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Puente Vizcaya, margen de Getxo.
Día y hora:Sábado 7 a las 11:00 h.
Organización:UNESCO Etxea y Puente Bizkaia.
Información y reservas:944 276 432 - j.dominguez@unescoetxea.org -
www.unescoetxea.org
Plazas limitadas.

62
GORDEXOLA
ZURE BEGIRADA… TU MIRADA…
ZURE PAISAIA. TU PAISAJE.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Goiz bateko ibilbidea Herrerías Una mañana de paseo descu-


ibaiko haraneko, Gordexolako briendo los parajes y rincones
bizkarrezurreko, parajeak eta del valle del río Herrerías, espina
bazterrak aurkitzeko. Horri esker, dorsal de Gordexola, que nos per-
errege-galtzadatik igaroko diren mitirá participar en uno de los dos
bi ibilbideetako batean parte har- itinerarios que transitarán por la
tu ahalko dugu: Molinar-Urarte- calzada real: Molinar-Urarte-Mo-
Molinar edo Molinar-Zubiete-Mo- linar o Molinar-Zubiete-Molinar.
linar. Haraneko biztanleek gure Apreciaremos de forma pausada
begiradak propio bihurtuko duen y comentada cómo los habitantes
paisaia bat nola moldeatu duten del valle han ido moldeando un Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Molinar plaza, San Joan elizaren aurrean.
ikusiko dugu, modu geldi eta paisaje que nuestra mirada con-
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etatik 14:00etara.
iruzkinduan. Ekarri zure argazki- vertirá en propio. Trae tu disposi- Antolatzailea:Gordexolako Udala eta Peña Gordexola del Athletic Club.
gailua eta “Ondarea klik batean” tivo para fotos y podrás participar Informazioa eta erreserbak:946 799 704 (09:00etatik 11:00etara) -
hitzorduan parte hartu ahalko en la cita “Patrimonio en un click” 946 798 061 (16:00etatik 21:00etara).
duzu, #asiveogordexola eta etiquetando #asiveogordexola y Lekuak mugatuak dira.
#horrelagordexolaikustendut eti- #horrelagordexolaikustendut.
Idioma:Castellano.
ketak erabiliz. Punto de encuentro:Plaza de Molinar, frente a la Iglesia de San Juan.
Día y hora:Sábado 28 de 10:00 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Gordexola y Peña Gordexola del Athletic Club.
Información y reservas:946 799 704 (de 9:00 a 11:00 h.).
946 798 061 (de 16:00 a 21:00 h.).
Plazas limitadas.

63
GORLIZ
GORLIZKO BADIA, LA BAHÍA DE GORLIZ,
PAISAIA KULTURALA. UN PAISAJE CULTURAL.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Gorlizko badia enklabe ikusga- La bahía de Gorliz es un enclave


rria da: pinudiak, 6.000 urte espectacular: su pinar, sus dunas
baino gehiagoko duna harrituek, petrificadas de más de 6.000 años
itsaslabarrek… oso berezi egiten de antigüedad, sus acantilados…
dute lekua. Bisita honetan, urtee- hacen de este entorno un sitio
tan nola eboluzionatu duen ikusi muy especial. En esta visita po-
ahalko dugu, baita hor dauden dremos ver cómo ha ido evolucio-
eraikuntza eskasek toki idiliko nando a través de los años y cómo
horren ezaugarriak nola aprobe- las pocas construcciones que aquí
txatzen dituzten ere: foru aterpea, hay aprovechan las cualidades de
Gorlizko ospitalea, foru abeletxea este lugar idílico: el Albergue Fo-
eta Fauna Sendatzeko Zentroa. ral, el Hospital de Gorliz, la Granja
Azken bi horiek bisitatuko ditugu, Foral y el Centro de Recuperación Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
eta horko teknikariek hor egiten de la Fauna. Visitaremos estas dos Elkargunea:Turismo-informaziorako gunea.
diren lanak erakutsiko dizkigute. Eguna eta ordua:Ostegunean, hilak 5, 16:00etan, eta ostiralean, hilak 6,
últimas, donde sus técnicos nos 12:00etan.
enseñarán las labores que se rea- Antolatzailea:Gorlizko Udala.
lizan en ellas. Informazioa eta erreserbak:946 774 348 - turismo@gorliz.net
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Punto de información turística.
Día y hora:Jueves 5 a las 16:00 h. y viernes 6 a las 12:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Gorliz.
Información y reservas:946 774 348 - turismo@gorliz.net
Plazas limitadas.

64
GUEÑES
ARENATZARTE PARKEA. EL PARQUE
Oinezko ibilbide gidatua. ARENATZARTE.
Ruta guiada a pie.
Bisitaldi gidatu interesgarri honek
natura, artea eta “Villa Urrutia” Una interesante visita guiada que
jauregiko historia konbinatzen combina naturaleza, arte y la his-
ditu. Kultura-gune hori, Arena­tza toria del Palacio “Villa Urrutia”.
lorategiko hektarea eta erdiko Podremos conocer este espacio
parkea, ezagutu ahalko dugu, zu- cultural, un parque de una hectá-
haitzen eta eskultura abangoar- rea y media en el jardín de Are-
distetan zehar gidatuko gaituzten natza, a través de paseos que nos
ibilbideetan zehar. Museo ireki guiarán entre árboles y esculturas
horrek lau zona nagusi ditu, eta vanguardistas. Este museo abier-
aire zabaleko bilduma iraunkorra to tiene cuatro zonas principales, Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
gailentzen da. Han, Koldobika entre la que destaca la colección Elkargunea:Udaletxea (Enkarterri 5).
Jáuregui, Ángel Garraza, Vicente permanente al aire libre. Allí en- Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 14 eta 28, 11:30ean.
eta Fernando Roscubas, Mikel contraremos obras de escultores Antolatzailea:Gueñesko Udala.
Lertxundi, Marijose Recalde eta Informazioa eta erreserbak:946 692 689.
como Koldobika Jáuregui, Ángel
Lekuak mugatuak dira.
John Stone eskultoreen obrak aur- Garraza, Vicente y Fernando Ros-
kituko ditugu. cubas, Mikel Lertxundi, Marijose Idioma:Euskera/Castellano.
Recalde y John Stone. Punto de encuentro:Ayuntamiento (Enkarterri n.º 5).
Día y hora:Sábados 14 y 28 a las 11:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Güeñes.
Información y reservas:946 692 689.
Plazas limitadas.

EL GRAZAL ERREKA. ARROYO EL GRAZAL.


Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

PR-BI 105 ibilbide laburreko bi- El sendero de pequeño recorrido


deak Sodupeko altxor natural PR-BI 105 nos adentrará en uno
nagusietako batean, El Grazal de los mayores tesoros naturales
errekan eta haren ingurunean, de Sodupe, el arroyo del Grazal
barneratuko gaitu. Ibilbide zirku- y su entorno. Un recorrido circu-
lar hori, errekako arroaren luzera lar que, a lo largo de la cuenca
osoan, enklabe natural eder-ede- del arroyo, discurre por enclaves
rretatik igarotzen da, tokiko kultu- naturales de gran belleza, junto
rari lotutako elementuen ondoan. a elementos vinculados a la cul-
Horri jarraituz, bista panoramiko tura local. Siguiéndolo podremos
harrigarriez gozatu ahalko dugu. disfrutar de sorprendentes vistas
panorámicas. Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Iorgiko aparkalekua, Sodupe (Iorgi kaleko 8. zenbakiaren aurrean).
Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 7 eta 21, 10:00etan.
Antolatzailea:Gueñesko Udala.
Informazioa eta erreserbak:946 692 689.
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Parking de Iorgi en Sodupe (frente a Iorgi nº 8).
Día y hora:Sábados 7 y 21 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Güeñes.
Información y reservas:946 692 689.
Plazas limitadas.

65
IGERRAK - ONDARE LAGUNAK
ONDAREA KLIK BATEAN. PATRIMONIO EN Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Argazki-lehiaketa. UN CLICK. Elkargunea:Jardunaldietako ekitaldi guztiak.
Eguna eta ordua:Urriaren 1etik 31ra.
Ondarearen Europako Jardunal- Concurso fotográfico. Antolatzaileak:Igerrak. Euskaldunon Instagram Komunitatea - Ondare Lagunak.
dien argazki-lehiaketa ofiziala, Informazioa:kaixo@igerrak.eus - https://www.igerrak.eus
Concurso fotográfico oficial de las
Igerrak-ek (Euskaldunon Instagram Jornadas Europeas de Patrimonio Idioma:Euskera/Castellano.
Komunitatea) antolatua. Ondarea- organizado por Igerrak, la comu- Punto de encuentro:Todos los eventos de las jornadas.
ren Europako Jardunaldietako eki- nidad euskaldun de Instagram. En Día y hora:Del 1 al 31 de octubre.
taldietako parte-hartzaileek Insta- el concurso participarán las fotos Organización:Igerrak. Euskaldunon Instagram Komunitatea - Ondare Lagunak.
gramera eta Facebookera igotako subidas a Instagram y Facebook Información:kaixo@igerrak.eus - https://www.igerrak.eus
argazkiek eta Bizkaiko paisaien por los asistentes a los eventos de
eraikuntzari loturiko argazkiek par- las JEP y las fotos relacionadas con
te hartuko dute. Argazkietan traol la construcción de los paisajes en
hauek jarri behar dira: Bizkaia. Las fotografías deberán
#ondareabizkaia2017 incluir los hashtag:
#igerrak_ondareabizkaia. #ondareabizkaia2017
#igerrak_ondareabizkaia.
Kontsultatu oinarriak
www.igerrak.eus web orrian Consultar las bases en la web:
www.igerrak.eus

66
IGORRE
ARAMOTZEKO DE LA LADERA DEL
MAGALETIK IGORREKO ARAMOTZ A LOS VALLES
HARANETARA. DE IGORRE.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Bista panoramiko honen bidez, Con esta vista panorámica, ten-


Igorreko paisaia sakon ezagu­ dremos la oportunidad de cono-
tzeko aukera izango dugu, Ángel cer a fondo el paisaje de Igorre,
Larrea Beobidek lagunduta: zein­ acompañados por Ángel Larrea
tzuk izan diren paisaiako aldaketa Beobide: cuáles han sido los cam-
esanguratsuenak eta non bildu bios más significativos en el pai-
diren biztanleguneak historian ze- saje y dónde se han concentrado
har. Aramotzeko hegalean hasiko los núcleos de población a lo largo
gara eta Arratia ibaia inguratzen de la historia. Comenzaremos en Hizkuntza:Euskara.
duten haranetan bukatuko dugu; la falda del Aramotz y terminare- Elkargunea:Igorreko Kultur Etxea.
hau da, gune zaharrenetik udale- mos en los valles que rodean el río Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 09:30etik 13:30era.
rriko egungo kokapenera joango Antolatzailea:Igorreko Udala.
Arratia; es decir, del núcleo más Informazioa eta erreserbak:946 736 251.
gara eta ekonomia-jarduera esan- antiguo a la actual localización Lekuak mugatuak dira.
guratsuenetan eta gertakari his- del municipio, poniendo especial
toriko garrantzitsuenetan jarriko atención en las actividades eco- Idioma:Euskera.
dugu arreta berezia. Punto de encuentro:Kultur Etxea de Igorre.
nómicas más significativas y en Día y hora:Domingo 1 de 9:30 a 13:30 h.
los sucesos históricos más impor- Organización:Ayuntamiento de Igorre.
tantes. Información y reservas:946 736 251.
Plazas limitadas.

ISPASTER
TXONDORRETIK DE LA TXONDORRA
BIOMASARA. A LA BIOMASA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Intsinis pinua Kaliforniako kostal- El pino radiata o insignis es una


deetatik datorren koniferoa da. conífera que procede de las costas
de California.
Euskadin XIX. mendean sartu zen,
Adan de Yarza familiaren bitar- En Euskadi entró en el siglo XIX
tez. Euskal paisaietako klasikoa por medio de la familia Adan de
da. Espezie horrek aberastasuna Yarza. Es un clásico de los paisajes
ekarri zien baserritarrei eta ez zen vascos. Es una especie que trajo
polemikatik libratu. riqueza a los baserritarras y que
no estuvo exenta de polémica.
Basoa ikusi eta zuhaitz mota ez-
berdinen ezaugarriei buruz hitz Se visitará el bosque y los diferen- Hizkuntza:Euskara.
Elkargunea:Basokoetxe industrialdeko sarrera.
egin. Lehena eta oraina uztartuz. tes tipos de árboles, y se habla-
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:00etan.
Ondoren herrira etorri eta ikatza rá del pasado y del presente del Antolatzailea:Ispasterko Udala.
era tradizionalean egiten denaren mismo. Posteriormente bajaremos Informazioa eta erreserbak:946 842 999.
azalpen labur bat. al pueblo y se ofrecerá una breve Lekuak mugatuak dira.
charla acerca de cómo se hace el
Amaitzeko izenburuarekin bat Idioma:Euskara.
carbón de forma tradicional.
eginez, TXONDORRETIK BIO- Punto de encuentro:Entrada del polígono Basokoetxe.
MASARA, herrian energía berri- Para terminar, se visitarán las ins- Día y hora:Sábado 21 a las 11:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Ispaster.
ztagarriak bultzatzeko egin den talaciones de biomasa que se han
Información y reservas:946 842 999.
biomasa instalakuntzak ikusi eta promovido en el municipio para Plazas limitadas.
azalpenak entzun. impulsar las energías renovables.

67
IURRETA
PAISAIAREN SOINUAK, LOS SONIDOS DEL
ISILTASUNAREN PAISAJE, LOS SONIDOS
SOINUAK. DEL SILENCIO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Denbora askoan, kanpaiak ko- Durante mucho tiempo las cam-


munikabide eta erreferentzia izan panas fueron medio de comuni-
ziren. Haien deiek une arriskutsu, cación y referente. Sus toques avi-
larrien edo alaien berri ematen saban de momentos peligrosos,
zuten eta paisaia beren soinuaz graves o alegres y se escuchaban
urratzen zutenean entzuten ziren. con atención cuando rasgaban el
Iurretako hilerrira hurbilduko gara, paisaje con su sonido. Nos acer- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
2014an hileta-arteari eta paisaian caremos al cementerio de Iurreta, Elkargunea:San Migel plaza.
duen integrazioari eskainitako finalista en el 2014 en el concurso Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 16:30ean (euskaraz) eta 18:00etan
(gaztelaniaz).
estatuko lehiaketan finalista izan estatal dedicado al arte funerario Antolatzailea:Iurretako Udala eta Gerediaga Elkartea.
baitzen. Arkitektoak, Ángel Ba- y su integración en el paisaje. De Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
sabek, azalduko digu zergatik la mano de su arquitecto, Ángel Lekuak mugatuak dira.
hautatu den hilerri-modelo berri Basabe, conoceremos el porqué
hori eta nola integratzen den in- de este nuevo modelo de cemen- Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Plaza San Miguel.
gurunean eta mimetizatzen den terio y su integración en el entor-
Día y hora:Sábado 21 a las 16:30 h. (euskera) y a las 18:00 h. (castellano).
paisaiarekin. Paisaia bizia ala pai- no y su mimetización con el paisa- Organización:Ayuntamiento de Iurreta y Gerediaga elkartea.
saia hila? je. ¿Paisaje vivo o paisaje muerto? Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Plazas limitadas.

68
IZURTZA
SOINU-PAISAIAK. PAISAJES SONOROS. Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Fosroc Euco enpresaren aparkalekua.
Bisitaldi gidatua eta familientzako Visita guiada y taller familiar. Eguna eta ordua:Igandean, hilak 22, 10:30ean (euskaraz) eta 12:00etan
lantegia. (gaztelaniaz).
La visita comenzará con un paseo Antolatzailea:Izurtzako Udala eta Gerediaga Elkartea.
Bisita hasteko, zenbait garai- por entre caseríos de diferentes Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
tako baserrien arteko ibilaldi bat épocas, terminado en la emble- Lekuak mugatuak dira.
egingo dugu, eta Etxaburutorre mática Etxaburutorre. Contem-
enblematikoan bukatuko dugu. Idioma:Euskera/Castellano.
plaremos la evolución tanto de los
Punto de encuentro:Parking de la empresa Fosroc Euco.
Baserrien eta inguratzen dituen caseríos y del paisaje que les ro- Día y hora:Domingo 22 a las 10:30 h. (euskera) y a las 12:00 h. (castellano).
paisaiaren, harrobien, baratzen, dea, canteras, huertas, árboles… Organización:Ayuntamiento de Izurtza y Gerediaga elkartea.
zuhaitzen eta abarren bilakaera Etxaburutorre será también el Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
behatuko dugu. Etxaburutorre marco incomparable para el taller Plazas limitadas.
gazteenentzat burutuko dugun de paisaje sonoro que llevaremos
soinu-paisaiako lantegirako espa- a cabo para los más jovencitos,
rru paregabea ere izango da. Ho- con el que aprenderemos que la
rren bidez, ikasiko dugu soinuaren diferencia entre sonido y ruido es
eta zarataren arteko desberdin- cultural e individual y se traduce
tasuna kulturala eta indibiduala en los ambientes que buscamos
dela eta horren ondorioz giro jakin o evitamos, que nos gustan o nos
batzuk bilatzen edo saihesten di- disgustan.
tugula, atseginak ala gogaikarriak
gertatzen baitzaizkigu.

69
KARRANTZA HARANA-VALLE DE CARRANZA
ARMAÑONGO PARKE PAISAJES DEL PARQUE
NATURALEKO PAISAIAK. NATURAL DE ARMANÓN.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Armañongo parke naturala natu- Declarado espacio natural prote-


ragune babestutzat jo zen 2006. gido en el año 2006, el Parque
urtean eta kareharrizkoa da na- Natural de Armañón es predomi-
gusiki. Arroka-mota horretako bi nantemente calizo. Dos formacio-
mendi-formazio ditu ekialdean nes montañosas de este tipo de
eta mendebaldean, uraren eragi- roca lo flanquean por Este y Oes-
nez ildaskatutako eta zulatutako te, macizos kársticos surcados y
mendigune karstikoak. Ingurune horadados por la acción del agua. Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
horretan milioika urtetan garatu En este entorno se ha desarrolla- Elkargunea:Armañóngo Parketxea.
da bizitza, azken milurtekoetan do la vida durante varios millones Eguna eta ordua:Larunbatean, irailak 30, 11:00etatik 13:00etara (gaztelaniaz),
gure espeziea hartzeko. eta igandean, hilak 1, 16:00etatik 18:00etara (euskaraz).
de años, para albergar en los úl- Antolatzailea:Armañóngo Parketxea. Bizkaiko Foru Aldundia.
Ibilbide honetan, Raneroko kars- timos milenios a nuestra especie. Informazioa eta erreserbak:946 560 079 - armanon.parke.naturala@bizkaia.eus
taren jatorria, horko formazio Lekuak mugatuak dira.
En este recorrido conoceremos el
nagusiak eta gizakiak mota horre- origen del karst de Ranero, sus
tako paisaiei eman dien erabilerak Idioma:Euskera/Castellano.
principales formaciones y los usos Punto de encuentro:Parketxea de Armañón.
ikasiko ditugu. que el ser humano ha dado a este Día y hora:Sábado 30 de septiembre de 11:00 a 13:00 h. (castellano) y domingo
tipo de paisajes. 1 de 16:00 a 18:00 h. (euskera).
Organización:Parketxea de Armañón. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:946 560 079 - armanon.parke.naturala@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

PAISAIAK ERAIKITZEN: CONSTRUYENDO


POZALAGUA PAISAJES: LA MEJOR
HAITZULOKO HISTORIA HISTORIA DE LA CUEVA
ONENA. DE POZALAGUA.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Bisitaldi desberdin bat Poza- Una visita diferente en el interior


lagua haitzuloko barrualdean y el exterior de la Cueva de Poza-
eta kanpoaldean eta Dolomitas lagua y al Museo Antigua Fábrica
Antzinako Lantegi Museoan. Po- de Dolomitas. La historia de Poza-
zalaguako historia kanpoaldeko lagua trasciende al exterior. Nos
mugak gainditzen ditu. Donosa remonta a los días en los que la
harrobiak dolomia minerala ate- cantera Donosa extraía el mineral
ratzen zuen, laztabinak leherra- de la dolomía, hacia explotar su Hizkuntza:Gaztelania.
razten zituen eta, espero gabe, barrenos y, sin esperarlo, se con- Elkargunea:Pozalagua haitzuloa.
Pozalagua haitzuloaren aurki- virtió en la artífice del descubri- Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 7 eta 14, 10:30ean.
kuntzaren ardatza bihurtu zen miento de la Cueva de Pozalagua. Antolatzailea:Karrantzako Udala.
egunetara eramaten gaitu. Den- Con el paso del tiempo, la suya es Informazioa eta erreserbak:946 806 928 – 696 446 301.
boraren poderioz, berarena da Lekuak mugatuak dira.
la historia del Parketxea y del Mu-
Parketxearen eta Dolomitas Antzi- seo Antigua Fábrica de Dolomitas, Idioma:Castellano.
nako Lantegi Museoaren historia. que nos recuerdan cómo el paisa- Punto de encuentro:Cueva de Pozalagua.
Horiek paisaia ere egitate histori- je también puede ser resultado de Día y hora:Sábados 7 y 14 a las 10:30 h.
ko baten emaitza izan daitekeela un hecho histórico. Organización:Ayuntamiento de Karrantza.
gogorarazten digute. Información y reservas:946 806 928 – 696 446 301.
Plazas limitadas.

70
TORCA DEL CARLISTA: LA TORCA DEL CARLISTA:
HUTSAREN KONKISTA. LA CONQUISTA DEL
Hitzaldia. VACÍO.
Conferencia.
Raneroko haitzetako (Karrantza)
karstak lurrazpiko ondare ba- El karst de las Peñas de Ranero
liotsua du barruan. UPV/EHUko (Karrantza) alberga en su interior
zientzialariek eta ADES elkarteko un valioso patrimonio subterrá-
eta Esparta espeleologia-taldeko neo. Un proyecto de investigación
espeleologoek egindako ikerketa- realizado por científicos de la
proiektu bati esker, Karlistaren UPV/EHU y espeleólogos de los
Torkari, planetako lurrazpiko bo- grupos ADES Elkartea y Grupo Es-
lumen handienetako bati, buruzko peleológico Esparta ha permitido
ezagutza sakondu ahal izan da. profundizar en el conocimiento de Hizkuntza:Gaztelania.
la Torca del Carlista, uno de los Elkargunea:Pozalagua haitzuloa.
Arantza Aranbururen eta Javi Mo- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 18:00etan.
renoren, “La Torca del Carlista: mayores volúmenes subterráneos
Antolatzailea:Karrantzako Udala.
uno de los mayores volúmenes del planeta. Informazioa eta erreserbak:946 806 928 – 696 446 301.
subterráneos del mundo” liburua- Lekuak mugatuak dira.
De la mano de Arantza Aranburu
ren egileen, eskutik, barrunbe y Javi Moreno, autores del libro Idioma:Castellano.
horren inguruko guztia aurkituko “La Torca del Carlista: uno de los Punto de encuentro:Cueva de Pozalagua.
dugu. mayores volúmenes subterráneos Día y hora:Sábado 21 a las 18:00 h.
del mundo”, descubriremos todo Organización:Ayuntamiento de Karrantza.
sobre esta cavidad. Información y reservas:946 806 928 – 696 446 301.
Plazas limitadas.

BAINUETXEA: NATURAK EL BALNEARIO: CUANDO


HISTORIA SORTZEN LA NATURALEZA CREA
DUENEAN. HISTORIA.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Ezaugarri sendagarriak dituzten A raíz de un descubrimiento de


ur hidrotermalak aurkitzearen aguas hidrotermales con propie-
ondorioz, ingurunea aldatu egin dades medicinales, el entorno se
zen eta Karrantzan egungo bai- modifica llegando a construirse en
nuetxea eraiki zen. Lekuak his- Karrantza el actual Balneario. Un
toria luzea du eta haran guztian lugar con mucha historia y con una
eragin handia dauka. Bainuetxean gran influencia para todo el valle.
bisitaldi gidatu bat egingo dugu, Realizaremos una visita guiada
horko bazter guztietan ibiliko por el Balneario, recorriendo to-
gara, sekretu guztiak aurkituko dos sus rincones, descubriendo Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Karrantzako Turismo Bulegoa.
ditugu eta naturak ingurunea nola todos sus secretos y viendo cómo
Eguna eta ordua:Ostegunean, hilak 12, 10:00etan.
aldatzen duen ikusiko dugu. la naturaleza modifica el entorno. Antolatzailea:Karrantzako Udala.
Informazioa eta erreserbak:946 806 928 – 696 446 301.
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Oficina de Turismo de Karrantza.
Día y hora:Jueves 12 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Karrantza.
Información y reservas:946 806 928 – 696 446 301.
Plazas limitadas.

71
KARRANTZA, MUTURRETIK CARRANZA DE EXTREMO
MUTURRERA. A EXTREMO: ARMAÑÓN.
ARMAÑON. Ruta guiada a pie.
Oinezko ibilbide gidatua.
La roca caliza domina la zona no-
Kareharria nagusi da Karrantza roeste del Valle de Carranza. Es
Haranaren ipar-ekialdean. Ho- por eso que hay gran cantidad de
rren ondorioz, oso ugariak dira cavidades, simas, dolinas y lapia-
barrunbeak, leizeak, torkak eta ces que hacen muy difícil caminar
lapiazak, eta oso zail egiten dute por toda esta zona. Por eso tam-
ibiltzea inguru osoan. Hori dela bién, se ha mantenido como uno
eta, halaber, Bizkaian aldaketa de los lugares más inalterados de
gutxien izan duen tokietako bat Bizkaia. Recorriendo esta área,
da. Armañongo Parke Naturala- dentro del Parque Natural de Ar- Hizkuntza:Gaztelania.
ren barruan dagoen inguru horre- mañón, disfrutaremos de unas Elkargunea:Pozalagua haitzuloaren aparkalekua.
tan ikuspegi eta paisaia karstiko vistas y un paisaje kárstico inme- Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 21 eta 28, 9:00etatik 14:00etara.
Antolatzailea:Carrantia.
ezin hobeak gozatuko ditugu; jorables, así como de los restos de
Informazioa eta erreserbak:618 055 753 - sergio@carrantia.com
harrobien aztarnak ere ikusi ahal las canteras que, durante años, Lekuak mugatuak dira.
izango ditugu, zeinak urteetan supusieron la única industria de la
eskualdeko industria bakarra izan comarca. Idioma:Castellano.
baitira. Punto de encuentro:Párking de la cueva de Pozalagua.
Nota: Ésta es una ruta bastante dura,
Día y hora:Sábados 21 y 28 de 9:00 a 14:00 h.
Oharra: Nahiko ibilbide gogorra da, por la dificultad del terreno y por
Organización:Carrantia.
lurraren zailtasunagatik zein desnibe- los desniveles. Se recomienda ropa y
Información y reservas:618 055 753 - sergio@carrantia.com
lagatik. Gomendagarria da jantzi eta calzado adecuado (botas de monte).
Plazas limitadas.
oinetako egokiak eramatea (mendiko
botak).

KARRANTZA, CARRANZA DE EXTREMO


MUTURRETIK A EXTREMO: MONTES DE
MUTURRERA. ORDUNTE.
ORDUNTE MENDIKATEA. Ruta guiada a pie.
Oinezko ibilbide gidatua.
El sur del Valle de Carranza es su
Karrantza Haranaren hegoaldea zona más deshabitada, ya que co-
da bertako eremuetan biztanleria rresponde a las escarpadas lade-
gutxien duena, bertan baitaude ras de la sierra de Ordunte. Es una
Ordunte Mendikatearen magal sierra que nos ofrece dos caras:
malkartsuak. Mendikateak bi al- una es la del pastoreo y el carbo-
derdi eskaintzen dizkigu: batetik, neo, la vida en el monte; la otra, la
abeltzaintza eta ikazkintzaren al- del lugar más salvaje de Bizkaia.
derdia, mendiko bizimoduarena; En este recorrido conoceremos el
origen y los principales valores Hizkuntza:Gaztelania.
bestetik, Bizkaiko tokirik basatie-
Elkargunea:Karrantza Haraneko Udaletxeko aparkalekua.
na. Ibilbide honetan ezagutuko naturales de la sierra, tratando de Eguna eta ordua:Igandeetan, hilak 22 eta 29, 9:00etatik 14:00etara.
ditugu mendikatearen sorrera eta comprender cómo ha moldeado a Antolatzailea:Carrantia.
haren natura-baliorik handienak, sus habitantes y viceversa. Informazioa eta erreserbak:618 055 753 - sergio@carrantia.com
eta saiatuko gara ulertzen nola Lekuak mugatuak dira.
moldatu dituen biztanleak, eta
Idioma:Castellano.
biztanleek nola moldatu duten Punto de encuentro:Párking del ayuntamiento del Valle de Carranza.
mendikatea. Día y hora:Domingos 22 y 29 de 9:00 a 14:00 h.
Organización:Carrantia.
Información y reservas:618 055 753 - sergio@carrantia.com
Plazas limitadas.

72
KORTEZUBI
MILA URTE BAINO UN DIORAMA DE UN
GEHIAGOKO PAISAIA PAISAJE MILENARIO.
BATEN DIORAMA. Taller infantil.
Haurrentzako lantegia.
Un taller creativo para niñas y ni-
7 urtetik 12 urtera arteko hau- ños de entre 7 y 12 años. A partir
rrentzako sormen-lantegia. Santi- de la creación de un diorama del
mamiñeko arkeologia-multzoaren conjunto arqueológico de Santi-
diorama bat sortuta, Ereñozar mamiñe, ubicado en el monte de
mendian, mila urte baino ge- Ereñozar, en un paisaje milenario,
hiagoko paisaia batean baitago conoceremos cómo era el clima, la
kokatuta, jakingo dugu nolakoak vegetación y el modo de vida de la
ziren paraje horretan duela población prehistórica que habitó
15.000 urte bizi zen historiaurreko en este paraje hace 15.000 años. Hizkuntza:Euskara.
populazioaren bizimodua, klima Elkargunea:Santimamiñe haitzuloko harrera-zentroa.
eta landaredia. Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29, 12:00etan.
Antolatzailea:Santimamiñe haitzuloak. Bizkaiko Foru Aldundia.
Informazioa eta erreserbak:944 651 657 eta 944 651 660.
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Centro de recepción de la Cueva de Santimamiñe.
Día y hora:Domingo 29 a las 12:00 h.
Organización:Cuevas de Santimamiñe. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:944 651 657 y 944 651 660.
Plazas limitadas.

SANTIMAMIÑETIK DE SANTIMAMIÑE AL
OMAKO BASORAINO. BOSQUE DE OMA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Espazioan eta denboran zeharre- Recorrido uniendo la cueva de


ko ibilbide honek Santimamiñe Santimamiñe (donde se encuen-
haitzuloa, non Bizkaiko lekukotza tran algunos de los testimonios
artistiko zaharrenetariko batzuk artísticos más antiguos de Biz­
dauden, eta A. Ibarrolak margo- kaia) con el bosque pintado por
tutako pinuen Omako basoa, arte Agustín Ibarrola en Oma, un arte
garaikide eta industrial baten isla, contemporáneo. Veremos cómo
lotzen ditu. Bidean, paisaia hori se ha transformado este paisaje
15.000 urte baino gehiagotan durante más de 15.000 años.
nola eraldatu den ikusiko dugu.
La visita será guiada por Juan
Hizkuntza:Gaztelania.
Bisitan, hauek izango dira gida- Carlos López Quintana, director Elkargunea:Santimamiñe haitzuloko harrera-zentroa.
riak: Juan Carlos López Quintana, de las excavaciones arqueológicas Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 12:00etan.
Haitzuloko arkeologia-indusketen en la cueva, Iñaki García Camino, Antolatzailea:Santimamiñe haitzuloak. Bizkaiko Foru Aldundia.
zuzendaria; Iñaki García Camino, director del Arkeologi Museoa, Informazioa eta erreserbak:944 651 657 eta 944 651 660.
Lekuak mugatuak dira.
Arkeologi Museoko zuzendaria; y Amaia Apraiz, especialista en
eta Amaia Apraiz, paisaia kul- paisajes culturales, quienes expli- Idioma:/ Castellano.
turaletan espezializatua. Haiek carán aspectos del paisaje prehis- Punto de encuentro:Centro de recepción de la Cueva de Santimamiñe.
azalduko diz­kigute Historiaurre- tórico, medieval e industrial. Día y hora:Sábado 7 a las 12:00 h.
ko, Erdi Aroko eta Industria Ga- Organización:Cuevas de Santimamiñe. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:944 651 657 y 944 651 660.
raiko paisaiaren xehetasunak.
Plazas limitadas.

73
SORTU ZURE OMAKO CREA TU MINIBOSQUE
MINIBASOA. DE OMA.
Haurrentzako lantegia. Taller infantil.

Omako basoa Agustín Ibarrolaren El Bosque de Oma es una singular


obra berezia da. Oraingo hone- obra de Agustín Ibarrola. En esta
tan, lantegi honen bidez, haurrak, ocasión, con este taller, niños y
lehenengo eta behin, baso mar- niñas tendrán primero un acerca-
gotura hurbilduko dira eta, gero, miento al bosque pintado y luego
beraien Omako minibasoa sortuko podrán crear su propio minibos-
dute etxera eramateko eta oroiga- que de Oma para llevarlo a casa y
rri polita edukitzeko. tener un bonito recuerdo.
Lantegitxo honen bitartez, kontu- Con este pequeño taller, sin darse Hizkuntza:Euskera/gaztelania
ratu gabe, kolorearen eta hirudi- cuenta, experimentarán la com- Elkargunea:Santimamiñe haitzuloko harrera-zentroa.
Eguna eta ordua:Larunbata, hilak 21, 12:00 etan.
mentsiokotasunaren elkarrekintza plejidad y la interacción del color y Antolatzailea:Santimamiñe haitzuloak. Bizkaiko Foru Aldundia.
sumatuko dute eta beraien barne- la tridimensionalidad, creando un Informazioa eta erreserbak:944 651 657 eta 944 651 600-
munduarekin bat datorren mini- minibosque en consonancia con arkeologimuseoa@bizkaia.eus
baso bat sortuko dute. su mundo interior. Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Centro de recepción de la Cueva de Santimamiñe.
Día y hora:Sábado 21 a las 12:00 h.
Organización:Cuevas de Santimamiñe. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:944 651 657 y 944 651 660.
Plazas limitadas.

BASONDO FAUNA- ETA REFUGIO DE FAUNA Y


FLORA-BABESLEKUA. FLORA BASONDO.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Basondo Fauna- eta Flora-Babes- En el Refugio de Fauna y Flora


lekuan ulertu ahal izango dugu Basondo podremos comprender
Naturan, zeinaren parte baikara cómo en la naturaleza en la que
gizakiok, elkarrekiko mendekota- nos incluimos los humanos man-
sun harremana daukagula oreka tenemos una relación de inter-
mantentzeko eta, azken batean, dependencia para mantener el
elkarren beharra dugula. Histo- equilibrio, en definitiva nos nece-
riaurreko ordezkari biziduna den sitamos mutuamente. A través de
eta arestira arte galtzeko arrisku un representante vivo de la prehis-
bizian egon den bisonte europa- toria, como es el bisonte europeo,
rraren bitartez, bisitaldi gidatuan hasta hace poco en grave peligro
ulertuko dugu nolako garrantzia de extinción, en la visita guiada
Elkargunea:Basondo Fauna-Babeslekua.
duen paisaiaren bilakaerak eta comprenderemos la importancia Eguna eta ordua:Larunbatetan, urriak 7 eta 21, 11:00etatik 13:00etara.
gizakiok zer erabilera ematen dio- de la evolución del paisaje y la Antolatzailea:Basondo Fauna-Babeslekua.
gun hari, Urdaibai Erreserbaren gestión que los humanos hacemos Informazioa eta erreserbak:946 254 436 - info@basondo.com
bihotz-bihotzean. del mismo en pleno corazón de la Lekuak mugatuak dira.
Reserva de Urdaibai.
Punto de encuentro:Refugio de fauna Basondo
Día y hora:Sábados 7 y 21 de 11:00 a 13.00 h.
Organización:Refugio de Fauna Basondo
Información y reservas:946 254 436 - info@basondo.com
Plazas limitadas.

74
LANESTOSA
SARBIDE-EREMUAN ESPACIO DE ACCESO E
ETA HERRIAREN IDENTIDAD DE LA VILLA.
IDENTITATEA. Ruta guiada a pie.
Oinezko ibilbide gidatua.
Con esta ruta podremos contem-
Ibilbide honetan, ikusi ahal izan- plar las transformaciones urba-
go ditugu Lanestosako hiribilduan nas, pero también los elementos
izan diren hiri-aldaketak nahiz inalterables que se han mantenido
mendez mende aldatu gabe man- a lo largo de los siglos en la villa
tendu diren elementuak, zeinek de Lanestosa y la dotan de un
ematen baitiote gaur egun arte aspecto característico que ha con-
iraun duen itxura berezia. Erai- seguido perdurar hasta nuestros Hizkuntza:Gaztelania.
kinen, dorretxeen, zubien eta días. Sabremos del ayer y hoy de Elkargunea:Lanestosako pilotalekuko aparkalekua.
bideen iragana eta oraina ezagu- los edificios, casas-torre, puentes Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, eta igandean, hilak 29, 11:30ean.
tuko ditugu; horiek guztiek eratu y diferentes caminos que confor- Antolatzailea:Lanestosako Udala.
man la identidad y diferenciación Laguntzailea:Lanestosako Historiak Kultur Elkartea.
dute Bizkaiko Jaurreriko hiri eta
Informazioa eta erreserbak:946 806 116 y 607 217 424.
hiribildu guztien artean berezia de este municipio en el conjunto Lekuak mugatuak dira.
den udalerri honen identitatea eta de poblaciones y villas del señorío
berezitasuna. de Bizkaia. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Parking del frontón de Lanestosa.
Día y hora:Sábado 28 y domingo 29 a las 11:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Lanestosa.
Colabora:Asociación Cultural Historias de Lanestosa.
Información y reservas:946 806 116 y 607 217 424.
Plazas limitadas.

LARRABETZU
DEFENTSAREN OROGRAFÍA DE LA
OROGRAFIA. DEFENSA.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Larrabetzuko mendietan pai- En los montes de Larrabetzu hay


saiaren osagaiak bihurtu diren muchos elementos que se han
elementu asko daude: lubakiak, convertido en parte del paisaje:
metrailadore-habiak, aterpeak… trincheras, nidos de ametrallado-
Hainbeste, ezen ingurunearen ra, refugios… Tantos que pare-
osagaiak direla, beti hor egon di- cen ser parte del entorno, haber
rela, ematen duen. Bisitaldi honek estado siempre ahí. Esta visita
frogatuko digu sastraken eta sus- nos demostrará que esos restos
traien arteko hondar horiek duela entre matorrales y raíces son tes-
80 urte pairatutakoaren lekuko tigos mudos de lo sufrido hace 80
mutuak direla. 2017an, zortzi ha- años. Este 2017 se han cumplido Hizkuntza:Euskara.
Elkargunea:Askatasunaren enparantza (udaletxeko plaza).
markada igaro dira 1936ko gerran ocho décadas de lo sucedido en
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etan.
gertatu zen horretatik. Gogora- la guerra de 1936. Recordaremos Antolatzailea:Larrabetzuko Udala eta Karraderan elkartea.
tuko dugu faxistak Larrabetzun la entrada de los fascistas en La- Informazioa eta erreserbak:944 558 271.
1937ko ekainaren 12an sartu zi- rrabetzu el 12 de junio de 1937 y Lekuak mugatuak dira.
rela eta orduan gertatu zenaren cómo aún queda rastro de lo que
aztarnak geratzen direla oraindik. sucedió entonces. Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Askatasunaren enparantza (plaza del ayuntamiento).
Día y hora:Sábado 28 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Larrabetzu y Karraderan elkartea.
Información y reservas:944 558 271.
Plazas limitadas.

75
LAUKIZ
ATZO, GAUR ETA BIHAR. AYER, HOY Y MAÑANA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Erraskondotik (Mentxaketa au- Desde Erraskondo, en el barrio de


zoan) Aurrekoetxeraino, Elizal- Mentxaketa, hasta Aurrekoetxe,
de eta Agirretik igaroz, oinezko pasando por Elizalde y Agirre,
ibilbide bat egingo dugu, an- realizaremos un itinerario a pie
tzinako errotak eta baserriak, durante el que podremos obser-
Mentxaketako eskolako eraikin var antiguos molinos y caseríos, el
berezia, nekazaritza-mundua eta singular edificio de la escuela de
Laukizko zerbitzu eta eraikin be- Mentxaketa, el mundo agrícola y
rriak beha­tzeko. Hitz batean, ga- los nuevos servicios y edificacio-
rai berrietara egokitzen jakin duen nes de Laukiz. En definitiva, la
landa-udalerri bateko paisaiaren transformación del paisaje de un Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
eraldaketa. 4,5 km-ko ibilbide municipio rural que ha sabido Elkargunea:Errekasondo jatetxea.
baten ostean, autobusez itzuliko acomodarse a los nuevos tiem- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 11:00etan.
gara abiapuntura. pos. Después de un recorrido de Antolatzailea:Laukizko Udala eta Jata Ondo.
4,5 km, volveremos en autobús al Informazioa eta erreserbak:946 156 612.
Oharra: zenbait desnibel dituen Lekuak mugatuak dira.
4,5 km-ko ibilbidea. Arropa eta punto de partida.
oinetako erosoak eramatea gomen- Idioma:Euskera/Castellano.
Nota: Recorrido de 4,5 km con varios
datzen da. Punto de encuentro:Restaurante Errekasondo.
desniveles. Se recomienda ropa y
calzado cómodos. Día y hora:Sábado 28 a las 11:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Laukiz y Jata Ondo.
Información y reservas:946 156 612.
Plazas limitadas.

LEIOA
ARBORETUMA. EL ARBORETUM.
Landare-azoka eta bisitaldi gidatuak. Feria de plantas y visitas guiadas.

Leioa eta Erandio artean, Euskal Entre Leioa y Erandio, en terrenos


Herriko Unibertsitatearen lursai- de la Universidad del País Vasco,
letan, arboretuma dago, hezteko, se encuentra el Arboretum, un
jolasteko eta biodibertsitatea- parque botánico con fines educa-
ren alde egiteko xedeak dituen tivos, lúdicos y de favorecimiento
parke botanikoa. 2007an sortu de la biodiversidad. Creado en Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
zen eta 130 espezietako zuhai­ 2007, contiene árboles de 130 es- Elkargunea:Anfiteatroa.
tzak dauzka, bai autoktonoak bai pecies, autóctonas y originarias de Eguna eta ordua:Azoka: larunbatean, irailak 30, eta igandean, hilak 1,
mundu osokoak. Bost Kontinen- 10:00etatik 20:00etara.
todo el mundo. Tendremos opor- Bisitaldi gidatuak:larunbatean, irailak 30, 10:30ean (gaztelaniaz) eta 12:30ean
teetako Landareen Azokan eza- tunidad de conocerlo en la Feria (euskaraz), eta igandean, hilak 1, 10:30ean (euskaraz) eta 12:30ean (euskaraz eta
gutu ahalko dugu. Han, dozenaka de Plantas de los Cinco Continen- gaztelaniaz).
ekoizle bilduko dira eta sendabe- tes. Allí se reunirán varias decenas Antolatzailea:Euskal Herriko Unibertsitatea. Bizkaiko campusa.
larrak, belar aromatikoak, landare de productores y descubriremos Informazioa eta erreserbak:651 700 632 - tomas.ordenana@bizkaia.eus
tropikalak eta abar aurkituko di- Lekuak mugatuak dira.
plantas medicinales, aromáticas,
tugu. Gainera, ingurune paregabe tropicales… Además, paseare- Idioma:Euskera/Castellano.
hori zeharkatzen duen bide-sa- mos por su red de senderos para Punto de encuentro:Anfiteatro.
rean ibiliko gara. recorre este entorno excepcional. Día y hora:Feria: sábado 30 de septiembre y domingo 1 de 10:00 a 20:00 h.
Visitas guiadas:sábado 30 de septiembre a las 10:30 (castellano) y a las 12:30
h. (euskera), y domingo 1 a las 10:30 (euskera) y a las 12:30 h. (euskera-castella-
no).
Organización:Euskal Herriko Unibertsitatea. Campus de Bizkaia.
Información y reservas:651 700 632 - tomas.ordenana@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

76
LEKEITIO
CARLOS ETA MARIO CARLOS Y MARIO ADÁN Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Zubieta hotel-apartamentuko sarrera-arkua.
ADÁN DE YARZA ETA DE YARZA Y EL PAISAJE. Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 11:30ean.
PAISAIA. Visita guiada.
Antolatzailea:Lekeitioko eta Ispasterko Udalak.
Informazioa eta erreserbak:946 034 122 (urriaren 9tik aurrera, 09:00etatik
Bisitaldi gidatua. 11:00etara) - artxiboa@lekeitio.eus
Carlos Adán de Yarza (1812-1863)
Lekuak mugatuak dira.
Carlos Adán de Yarza (1812-1863) fue un conocido político liberal
politikari liberal foruzale ospet- fuerista, alcalde de Bilbao y Di-
Idioma:Castellano.
sua, Bilboko alkatea eta Bizkaiko putado General de Bizkaia. Apa- Punto de encuentro:Arco de entrada del apathotel Zubieta.
ahaldun nagusia izan zen. Botani- sionado de la botánica, plantó Día y hora:Sábado 28 a las 11:30 h.
karen zale amorratua zenez, lora- un hermoso jardín en su palacio Organización:Ayuntamientos de Lekeitio e Ispaster.
tegi eder bat landatu zuen Zubie- de Zubieta. Su hijo Mario (1846- Información y reservas:946 034 122 (a partir del 9 de octubre de 9:00 a
11:00 h.) - artxiboa@lekeitio.eus
tako jauregian. Haren seme Mario 1920) también fue Diputado Ge- Plazas limitadas.
(1846-1920) ere izan zen Bizkaiko neral de Bizkaia y es conocido por
ahaldun nagusia eta intsinis pinua la introducción e inicio de explo-
sartzeagatik eta industrian ustiat- tación industrial del pino insignis.
zen hasteagatik da ezaguna. Jesús El historiador Jesús Muñiz nos
Muñiz historialariak pertsonaia presentará a estos interesantes
interesgarri horiek aurkeztuko di- personajes en el propio jardín del
zkigu Zubieta jauregiko lorategian palacio de Zubieta, sito en el mu-
bertan, Ispaster udalerrian. nicipio de Ispaster.

77
GARRAITZ UHARTEA. LA ISLA DE GARRAITZ.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Garraitz uharteak paisaia-interes La isla de Garraitz tiene un alto


handia dauka. Lea ibaiko ahoan interés paisajístico. Situada en la
dago eta natura- eta kultura-on- desembocadura del río Lea, al-
dare aberatsa biltzen du. Atabaka berga un rico patrimonio natural
Alkarteak zenbait urte daramatza y cultural. Miembros de Atabaka
horko aberastasuna aztertzen eta Alkartea, asociación en defensa
ondarea defendatzeko, eta horko del patrimonio que lleva varios
kideek eremuko sekretuak aurki­ años estudiando su riqueza, nos
tzen lagunduko digute: flora eta ayudarán a descubrir sus secre-
Hizkuntza:Euskara.
fauna, baselizako hondar arkeo- tos: su flora y su fauna, los restos
Elkargunea:Isuntza hondartza.
logikoak, fraideentzako etxebizi­ arqueológicos de la ermita con su Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 10:00etan.
tzarekin eta frantziskotarren ko- vivienda para freilas y del conven- Antolatzailea:Lekeitioko Udala.
mentuarekin, defentsa-elementu to de franciscanos, los numerosos Informazioa eta erreserbak:946 034 122 (urriaren 9tik aurrera, 09:00etatik
ugari, hala nola gotorlekuak, elementos de defensa como forti- 11:00etara) - artxiboa@lekeitio.eus
Lekuak mugatuak dira.
kanoi-zuloak, bolborategia, etab. nes, troneras, el polvorín, etc.
Oharra: lursaila menditsua denez, Nota: El terreno es montañoso, por Idioma:Euskera.
oinetako erosoak eta ez irristakorrak tanto, se recomienda llevar calzado Punto de encuentro:Playa de Isuntza.
eramatea gomendatzen da. cómodo y no resbaladizo. Día y hora:Sábado 21 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Lekeitio.
Información y reservas:946 034 122 (a partir del 9 de octubre de 9:00 a
11:00 h.) - artxiboa@lekeitio.eus
Plazas limitadas.

LEZAMA
TXAKOLIN-PAISAIAK: PAISAJES
ATZO ETA GAUR. CHACOLINEROS: AYER Y
Oinezko ibilbide gidatua eta HOY.
upeltegirako bisitaldia.
Ruta guiada a pie y visita a bodega.
Zenbait mahastitan zeharreko
Una ruta guiada por varios viñe-
ibilbide gidatua. Bukatzeko, bisi-
dos que terminará con una visita
taldi bat eta txakolin-dastaketa
y cata de chacolí en una bodega,
bat egingo dira upeltegi batean,
en la que seremos testigos de la
eta txakolinak Lezaman duen pre-
presencia histórica del chacolí en
sentzia historikoa eta lurzoruaren
Lezama y su reflejo en el uso del
erabileran eta egungo paisaian
suelo y el paisaje actual. Veremos
daukan isla ikusiko ditugu. Ikusiko
cómo el chacolí, que siempre ha
dugu txakolinak, gure baserrie-
sido un producto destacado en la
tako ekonomian beti produktu Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
economía de nuestros caseríos y
gailena izan baita eta gaur gure Elkargunea:Udaletxeko plaza.
hoy es reconocido dentro y fuera Eguna eta ordua:Igandean, hilak 22, 11:00etan.
mugetatik kanpo Bizkaiko Txako-
de nuestras fronteras con la De- Antolatzailea:Lezamako Udala.
lina jatorri-deituraz ezagutzen Informazioa eta erreserbak:944 556 126 - liburutegia@lezama.org
nominación de Origen Bizkaiko
baita, baduela oraindik garrantzia Lekuak mugatuak dira.
Txakolina, sigue teniendo gran
Lezaman, upeltegi eta ekoizle ge-
peso en Lezama, uno de los mu-
hien dituzten Bizkaiko udalerrie- Idioma:Euskera/Castellano.
nicipios vizcaínos con mayor can- Punto de encuentro:Plaza del ayuntamiento.
tako batean.
tidad de bodegas y productores. Día y hora:Domingo 22 a las 11:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Lezama.
Información y reservas:944 556 126 - liburutegia@lezama.org
Plazas limitadas.

78
LOIU
HILETA-PAISAIAK. PAISAJES FUNERARIOS.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Hilerri britainiarrerako bisitaldian, En la visita al Cementerio Britá-


haren banaketa konplexuak har- nico podremos sorprendernos
rituko gaitu, egiatan bost hil- con su compleja distribución, ya
erri hartzen baititu barne. Bost que acoge lo que en realidad son
hileta-paisaiak, bakoitzak bere cinco cementerios. Cinco paisajes
ezaugarri eta berezitasunekin, funerarios, cada uno con sus ca-
landare-espezieen aberastasun racterísticas y sus peculiaridades
oparo eta ezezaguna biltzen dute. que, además, acogen una variada
Bisita bukatzean, bi erakusketa- y desconocida riqueza de especies
reto ikusi ahalko ditugu. Komu- vegetales. Al finalizar la visita, Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Errementari 1 bis (ate nagusia).
nitate britainiarraren eta gure podremos apreciar sus dos salas Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 7, 14, 21 eta 28, 10:00etan eta 12:00etan.
komunitatearen arteko zein eliza de exposiciones, con infinidad de Antolatzailea:Kontsulatu britainiarra.
eta sineskizun desberdinen arte- documentos y objetos que ilus- Informazioa eta erreserbak:944 531 951 (10:00etatik 13:30era eta 16:30etik
ko harreman historikoa azaltzen tran la histórica relación entre la 20:00etara) - liburutegia@loiu.eus
Lekuak mugatuak dira.
duten ezin konta ahala agiri eta comunidad británica y nuestra co-
objektuak dituzte. munidad, así como entre distintas Idioma:Castellano.
iglesias y credos. Punto de encuentro:Errementari 1bis (puerta principal).
Día y hora:Sábados 7, 14, 21 y 28 a las 10:00 h. y a las 12:00 h.
Organización:Consulado británico.
Información y reservas:944 531 951 (de 10:00 a 13:30 y de 16:30 a 20:00 h.)
liburutegia@loiu.eus
Plazas limitadas.

IRAGANEKO RINCONES DEL PASADO,


BAZTERRAK, RINCONES CON FUTURO.
ETORKIZUNA DUTEN Ruta guiada en tren txu-txu y cata
BAZTERRAK. de chacolí.

Txu-txu trenezko ibilbide gidatua eta Loiu es un enclave privilegiado del


txakolin-dastaketa. Txorierri, un pueblo sencillo que
Loiu Txorierriko enklabe abantai- regala al visitante sus paisajes
latsua da, bisitariari paisaiak eta y riqueza patrimonial. Con esta
ondare-aberastasuna eskaintzen visita iremos de la iglesia de San
dizkion herri apala. Bisita honen Pedro, del siglo XII, a los huertos
bidez, San Pedro elizatik (XII. ecológicos que utilizan el método
mendekoa) “Babesten” metodoa “Babesten”. Visitaremos el case-
Hizkuntza:Gaztelania.
erabiltzen duten ortu ekologi- río Bengoetxe y nos acercaremos Elkargunea:Herriko plaza (udaletxeko plaza).
koetara pasatuko gara. Bengoe- al palacio Larraburu. Desde el mi- Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 10:00etatik 14:00etara.
txe baserria bisitatuko dugu eta rador de Lauros llegaremos al mo- Antolatzailea:Loiuko Udala.
lino de Goiengo. Visitaremos los Informazioa eta erreserbak:944 531 951 (10:00etatik 13:30era eta 16:30etik
Larraburu jauregira joango gara, 20:00etara) - liburutegia@loiu.eus
Laurosko begiratokitik Goiengoko viñedos del restaurante Aurregoiti
Lekuak mugatuak dira.
errotara helduko gara. Aurregoiti y haremos una cata de chacolí,
jatetxeko mahastiak bisitatuko para finalizar en la ermita Arbil- Idioma:Castellano.
ditugu eta txakolin-dastaketa bat dua. Loiu, un pueblo para vivir, un Punto de encuentro:Herriko plaza (plaza del ayuntamiento).
pueblo para visitar. Día y hora:Sábado 14 de 10:00 a 14:00 h.
egingo dugu. Arbildua baselizan
Organización:Ayuntamiento de Loiu.
bukatuko dugu. Loiu, bizitzeko Información y reservas:944 531 951 (de 10:00 a 13:30 y de 16:30 a
herria, bisitatzeko herria. 20:00 h.) - liburutegia@loiu.eus
Plazas limitadas.

79
MAÑARIA
GIZAKIAREN AZTARNA LAS HUELLAS Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Udaletxeko plaza.
ISILAK. SILENCIOSAS DEL SER Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 11:00etan (euskarazko bisitaldia),
Oinezko ibilbide gidatua eta HUMANO. 17:00etan (gaztelaniazko bisitaldia) eta 19:30ean (organo-kontzertua).
organo-kontzertua Yohan Tardivel-en Antolatzailea:Mañariko Udala eta Gerediaga Elkartea.
Ruta guiada a pie y concierto de Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
eskutik.
órgano por Yoann Tardivel.
Lekuak mugatuak dira.
Paisaiak Mañariko elizateko bi- La anteiglesia de Mañaria ha visto
zitza eta ekonomia baldintzatzen cómo el paisaje ha condicionado Idioma:Euskera/Castellano.
ditu. Mendi zirraragarriez (Es- su vida y su economía. Rodeada
Punto de encuentro:Plaza del ayuntamiento.
kuagatx, Mugarra, Untxillatz…) Día y hora:Sábado 28 a las 11:00 h. (visita en euskera), a las 17:00 h. (visita en
por impresionantes montañas castellano) y a las 19:30 h. (concierto de órgano).
inguratuta, kareharriaren ugari- (Eskuagatx, Mugarra, Untxilla- Organización:Ayuntamiento de Mañaria y Gerediaga elkartea.
tasunak oso erliebe karstiko abe- tz…), la abundancia de caliza ha Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
ratsa eragin du; hain zuzen, hait- dado lugar a un muy rico relieve Plazas limitadas.
zulo ugari daude, eta horietako kárstico, con abundantes cuevas,
askotan historiaurreko gizakien muchas de ellas con restos de
okupazioaren hondarrak daude. ocupación humana prehistórica.
Ibilaldi honetan, horko paisaietan Este paseo nos llevará a recorrer
zehar ibiliko gara eta horietan ha- sus paisajes, reconociendo en
rrobien eta zur-industriaren eragi- ellos la influencia de las canteras y
na ezagutuko dugu (Zugazagoitia la industria maderera (visitaremos
y Agirre SL zerratokia bisitatuko la serrería Zugazagoitia y Aguirre
dugu). Amaitzeko, Askondoko S.L). Para finalizar, nos acercare-
haitzulora joango gara. mos hasta la cueva de Askondo.
Oharrak: ez gara Askondoko haitzu-
Notas: No entraremos a las cuevas
loetan sartuko, jendearentzat itxita
de Askondo, ya que están cerradas al
daude eta.
público.
Bisitaren amaieran, organo kontzer-
La visita se completará con un
tua eskainiko da. Bizkaiko organo
concierto de órgano. Yoann Tardivel
barrokorik handienean, Yoann Tardivel
Erchoff interpretará obras musicales
Erchoff-ek paisaiako elementuak des-
e improvisaciones que describen
kribatzen dituzten obra musikalak eta
diferentes elementos del paisaje en el
inprobisazioak interpretatuko ditu.
mayor el órgano barroco de Bizkaia.

80
MARKINA-XEMEIN
MARKINAKO BELTZA. MARKINAKO BELTZA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide zabal honetan, haste- En este amplio itinerario empeza-


ko, herrian zehar ibiliko gara eta remos recorriendo la villa, fijándo-
Markinako marmol beltza duten nos en los edificios con mármol
eraikinetan jarriko dugu arreta, negro de Markina, para apreciar
haien ebakidura eta taillaren ka- la calidad de su corte y talla. Des-
litatea nabaritzeko. Gero, Olas- pués nos desplazaremos en auto-
peko harrobiraino joango gara, bús hasta la cantera de Olaspe, en
autobusez, eta hor material hori la que se nos explicará el proceso
erauzteko prozesua azalduko di- extractivo de este material. Por úl-
gute. Azkenik, Txepetxabideko timo, caminaremos hasta la anti-
antzinako harrobiraino ibiliko gua cantera de Txepetxabixe, don-
gara. Han, Mikel Lertxundi eskul- de el escultor Mikel Lertxundi nos
toreak han egin zen esku-hartze explicará la intervención artística
artistikoa azalduko digu eta kare- que realizó allí y podremos disfru-
harrizko paisaia horrek bereizgarri tar del encinar cantábrico surgido
dituen dolinen artean sortutako entre dolinas que caracteriza este
artadi kantauriarraz gozatu aha- paisaje calizo.
lko dugu. Nota: Se recomienda utilizar calzado
Oharra: lursail errazean oinezko apropiado para realizar un recorrido a
ibilbide bat egiteko oinetako egokiak pie, por terreno fácil.
erabiltzea gomendatzen da.

Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Goiko Portala.
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 22, 10:00 etatik 12:00 etara.
Antolatzailea:Uhagon Kulturgunea.
Informazioa eta erreserbak:946 166 303 - kulturgunea@uhagon.com
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Goiko Portala.
Día y hora:Domingo 22 de 10:00 a 12:00 h.
Organización:Uhagon Kulturgunea.
Información y reservas:946 166 303 - kulturgunea@uhagon.com
Plazas limitadas.

81
MARURI-JATABE
GERRAKO PAISAIAK: PAISAJES BÉLICOS: LA
LERRO INGELESA. LÍNEA INGLESA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

1937an, Gerra Zibil bete-betean, En 1937, en plena Guerra Civil, el


Eusko Jaurlaritzak defentsa-lerro Gobierno Vasco proyectó cons-
berri bat, Burdin Hesia baino truir una nueva línea defensiva,
urrunagoa, eraikitzea planifika- más lejana que el Cinturón de
tu zuen. Lerro hori britainiarren Hierro. Esta línea fue edificada
presioengatik eraiki zen, Burdin bajo las presiones británicas, que
Hesia Abratik hurbilegi eraiki zela opinaban que el Cinturón de Hie-
pentsatzen baitzuten eta liskarrean rro se había construido demasia-
merkataritza etengo zutela meha- do cerca de El Abra y amenazaron
txatu baitzuten. Bisitaldi honetan, con interrumpir el comercio du- Hizkuntza:Gaztelania.
Maruri-Jatabeko paisaia proiektu rante la contienda. Con esta visita Elkargunea:Kultur Etxea.
hori dela-eta nola aldatu zen aurki- descubriremos cómo cambio el Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:00etan.
Antolatzailea:Maruri-Jatabeko Udala eta Lubakiak.
tuko dugu eta metrailadore-habia paisaje de Maruri-Jatabe con este
Informazioa eta erreserbak:946 156 612.
eta lubaki batzuk, gertakari horren proyecto y podremos observar Lekuak mugatuak dira.
lekuko mutuak, ikusiko ditugu. algunos nidos de ametralladora
Oharra: mendiko arropa eta oine-
y trincheras, testigos mudos de Idioma:Castellano.
takoak eramatea gomendatzen da. aquel episodio. Punto de encuentro:Kultur Etxea.
10 km-ko ibilbidea da (joan-etorria) Día y hora:Sábado 21 a las 11:00 h.
Nota: Se recomienda ropa y calzado Organización:Ayuntamiento de Maruri-Jatabe y Lubakiak.
eta 460 m-ko desnibela dauka. Ez
de monte. Es un recorrido de 10 km Información y reservas:946 156 612.
da egokia mugikortasun-zailtasunak
(ida y vuelta) con un desnivel de Plazas limitadas.
dituzten pertsonentzat.
460m. No apto para personas con
dificultades de movilidad.

MENDATA
BASERRIA, KULTURA- EL CASERÍO, GUARDIÁN
ETA NATURA- DEL PATRIMONIO
ONDAREAREN CULTURAL Y NATURAL.
ZAINDARIA. Conferencia.
Hitzaldia.
La Reserva de la Biosfera de Ur-
Urdaibaiko Biosfera Erreserba daibai se ha desarrollado a partir
bere kokapen geografikoan eta de su ubicación geográfica y los
inguruneko baliabide naturale- recursos naturales del entorno.
tan oinarrituta garatu da. Han, Allí el caserío ha sido durante si-
mendeetan, baserria elementu glos elemento determinante para
erabakigarria izan da paisaiaren­ el paisaje, las familias, los barrios
tzat, familientzat, auzoentzat eta y las relaciones entre pueblos. Hizkuntza:Gaztelania/euskara.
herrien arteko harremanentzat. Vivienda, lugar de trabajo, nexo Elkargunea:Elizoste aretoa (Elexalde).
Baserria etxebizitza, lantokia eta entre el ser humano y el medio, Eguna eta ordua:Ostegunean, hilak 26, 19:30ean.
gizakiaren eta ingurunearen ar- el caserío ha determinado la con- Antolatzailea:Mendatako Udala.
Informazioa:946 254 722 (astelehenetik ostiralera, 09:00etatik 14:00etara).
teko lotura izan da eta paisaia- servación, transformación y man- 946 257 204 (asteazkenetik igandera, 10:00etatik 14:00etara eta 17:00etatik
ren kontserbazioa, eraldaketa tenimiento del paisaje. Con esta 19:30era) - turismo.mendata@bizkaia.org
eta mantentzea baldintzatu ditu. charla traeremos a la memoria el
Hitz­aldi honen bidez, baserria eta caserío y la labor de nuestros an- Idioma:Castellano/Euskera.
tepasados, que se unirán al paisa- Punto de encuentro:Elizoste aretoa (Elexalde).
gure arbasoen lana ekarriko ditu- Día y hora:Jueves 26 a las 19:30 h.
gu gogora, eta egungo paisaiare- je de hoy. Organización:Ayuntamiento de Mendata.
kin bat egingo dute. Información:946 254 722 (lunes a viernes de 9:00 a 14:00 h.) -
946 257 204 (miércoles a domingo de 10:00 a 14:00 y de 17:00 a 19:30 h.) -
turismo.mendata@bizkaia.org

82
MENDEXA
RAMÓN ADÁN DE YARZA RAMÓN ADÁN DE YARZA
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
ETA PAISAIA. Y EL PAISAJE. Elkargunea:Karraspio hondartzako (Mendexa) aparkalekua.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada. Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29, 11:30ean.
Antolatzailea:Lekeitioko eta Mendexako Udalak.
Ramón Adan de Yarza (1848- Ramón Adan de Yarza (1848- Informazioa eta erreserbak:946 034 122 (urriaren 9tik aurrera, 09:00etatik
1917) geologo bikaina izan zen, 1917) fue un gran geólogo, segu- 11:00etara) - artxiboa@lekeitio.eus
Lekuak mugatuak dira.
ziurrenik garai guztietako onene- ramente uno de los mejores –en el
tariko bat —euskal geografiaren ámbito de la geografía vasca– de Idioma:Euskera/Castellano.
eremuan—. Lau abizenengatik todos los tiempos. Miembro de Punto de encuentro:Parking de la playa de Karraspio (Mendexa).
familia noble bateko kidea, natu- una familia noble por los cuatro Día y hora:Domingo 29 a las 11:30 h.
ralisten semea eta iloba izan zen apellidos, hijo y nieto de naturalis- Organización:Ayuntamientos de Lekeitio y Mendexa.
Información y reservas:946 034 122 (a partir del 9 de octubre de 9:00 a
(haren aitak sartu zuen intsinis tas (su padre introdujo el pino in- 11:00 h.) - artxiboa@lekeitio.eus
pinua Bizkaian), meatze-ingenia- signis en Bizkaia), estudió inge- Plazas limitadas.
ritza ikasi zuen eta Mendexa uda- niería de minas y se hizo construir
lerrian etxe bat eraikiarazi zuen. una casa en el municipio de Men-
Eraikin horrek Itsasoaldegi du ize- dexa. Aquel edificio, llamado Itsa-
na eta gaur egun Villa Itsaso hote- soaldegi, es hoy en día el hotel
la da. Horko lorategian, egungo Villa Itsaso. En su jardín, sus ac-
jabeek figura horretaz eta gure tuales dueños hablarán de esta fi-
paisaiekin duen harremanaz hitz gura y su relación con nuestros
egingo dute. paisajes.

83
MUNDAKA
URDAIBAI ITSASOTIK, URDAIBAI DESDE EL
ZENTZUMENETARAKO MAR, UN MILAGRO
MIRARIA. PARA LOS SENTIDOS.
Itsasontzizko irtenaldia. Salida en barco.

Oka ibaia. Nabigagarria Mun- Rio Oka. Navegable desde Mun-


dakatik Gernika-Lumoko antzi- daka hasta el antiguo puerto de
nako porturaino. Aukera parega- Gernika-Lumo. Una oportunidad
bea historian zehar giza taldeek única para conocer de primera
eta haien kultura desberdinek mano los paisajes y entornos que
sortu dituzten paisaiak eta in- a través de la historia grupos hu-
guruneak zuzenean ezagutzeko. manos y sus diferentes culturas han
Estuarioko hasieratik, hareatzak, ido generando. Desde el inicio del
padurak, landazabalak, baserriak, estuario veremos desfilar arenales, Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
artadiak eta gaur jadanik erabil­ marismas, campiñas, caseríos, en- Elkargunea:Mundakako portua.
tzen ez diren laborantza-lurrak, cinares y tierras de labor, hoy en Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 12:00etan.
Antolatzailea:Mundakako Udala.
itsasoari lapurtuak, ostra-hazte- desuso, robadas al mar, jalonadas
Informazioa eta erreserbak:946 177 201 - turismo.mundaka@bizkaia.org
giez, ontziolez edo marea-errotez por ostreras, astilleros o molinos de Lekuak mugatuak dira.
josiak, ikusiko ditugu. Zentzume- marea. Un milagro para los senti-
netarako miraria. Gure herrialde- dos. Algo que en ningún otro lugar Idioma:Euskera/Castellano.
ko beste inon bizi ezin den zerbait: de nuestro país se puede vivir: Ur- Punto de encuentro:Puerto de Mundaka.
Urdaibai itsasotik. daibai desde el mar. Día y hora:Sábado 14 a las 12:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Mundaka.
Información y reservas:946 177 201 - turismo.mundaka@bizkaia.org
Plazas limitadas.

84
MUNGIA
GOZATU MUNGIAKO DISFRUTA DEL PAISAJE
PAISAIAZ. DE MUNGIA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide honetan, Mungiako pai- Con este recorrido nos acercare-


saietara hurbilduko gara: Butroe mos a los paisajes de Mungia: los
ibaiak modelatutako erliebe leu- suaves relieves modelados por el
nak, lan-esparruak, Uriguen eta río Butroi, los campos de labor, los
Torrebillela lorategiak, espezie jardines de Uriguen y Torrebillela
exotikoez landatuak, hiri-etxeen plantados de especies exóticas,
garapena eta Madalena baseliza, el desarrollo de las casas urbanas
inguruneko mendien eta basoen y la ermita de la Madalena, uni-
erabile ra kudeatzeaz arduratzen da a una cofradía encargada de
den kofradia bati lotua. gestionar el uso de los montes y Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
bosques del entorno. Elkargunea:Izenaduba Basoa.
Izenaduba Basoa “oasian” buka-
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 10:00etan.
tuko dugu, eta bertan ikasi ahal Terminaremos en el “oasis” de Antolatzailea:Izenaduba Basoa eta Mungiako Udala.
izango dugu nolako garrantzia Izenaduba Basoa, donde podre- Informazioa eta erreserbak:946 740 061 - olentzero@izenaduba.com
duten tximeletek eta beste intse- mos aprender sobre la importan- Lekuak mugatuak dira.
ktu batzuek ekosisteman. cia para el ecosistema de las mari-
Idioma:Euskera/Castellano.
posas y otros insectos.
Punto de encuentro:Izenaduba Basoa.
Día y hora:Domingo 8 a las 10:00 h.
Organización:Izenaduba Basoa y ayuntamiento de Mungia.
Información y reservas:946 740 061 - olentzero@izenaduba.com
Plazas limitadas.

MUSKIZ
BURDINA, ITSASORA. HIERRO AL MAR.
Joaquín Cárcamok antolatutako Exposición y visitas guiadas.
erakusketa eta bisitaldi gidatuak. Comisario: Joaquín Cárcamo.

Mineraleko karga-habeei buruzko Exposición sobre cargaderos de


erakusketa, burdinaren merka- mineral, referencia iconográfica
taritzarako sortutako paisaien de los paisajes para el comercio
erreferentzia ikonografiko argia. del hierro. Las piezas estelares son
Erakustaldiko pieza nagusiak Tria- dos maquetas, recién restauradas
noko meatze-trenbideko karga- y casi inéditas, de cargaderos del
habien bi maketa dira; trenbide Ferrocarril Minero de Triano, pri-
hori Bizkaiko lehen trazadura eta mero de los trazados en Bizkaia
trazadura publiko bakarra izan (1865) y el único público. Realiza-
Hizkuntza:Gaztelania.
zen. Jatorrizko proiektuaren das a fines del XIX, muestran con
Elkargunea:El Pobaleko Burdinola.
maketak dira, 1865ekoak, eta detalle la construcción de estas Eguna eta ordua:Bisitaldi gidatuak: larunbatean, hilak 7, 11:00etan eta 12.30ean
egitura horien eraikuntza xeheta- estructuras asomadas a la Ría. Erakusketa:Abenduaren 31ra
sun guztiekin erakusten dute. Ale Una ocasión para admirarlas con Antolatzailea:El Pobaleko Burdinola eta Muskizko Udala.
eder horiek Joaquín Cárcamoren Joaquín Cárcamo. Habrá también Informazioa eta erreserbak:629 271 516 - info@elpobal.com
Lekuak mugatuak dira.
eskutik begiesteko parada da, espacio para el espectacular car-
duela gutxi zaharberritu baitira gadero de Kobaron (Muskiz), úni- Idioma:Castellano.
eta ia ezezagunak baitira. co erigido a mar abierto en Bizkaia Punto de encuentro:Ferrería de El Pobal.
Día y hora:Visitas guiadas: sábado 7 a las 11:00 y a las 12:30 h.
Oharra: larunbatean, hilak 7, Nota: El sábado 7 a las 12:00 h.
Exposición:hasta el 31 de diciembre.
12:00etan, erakusketaren inaugu- celebraremos la inauguración de la
Organización:Ferrería de El Pobal y Ayuntamiento de Muskiz.
razioa ospatuko dugu, burdinolako exposición con una demostración del
Información y reservas:629 271 516 - info@elpobal.com
mailuaren erakustaldi batekin eta martillo de la ferrería y un chacolí.
Plazas limitadas.
txakolin batekin.

85
LA FORJA DE UN HACHA. LA FORJA DE UN HACHA.
Álvaro Aragónen hitzaldia, Charla por Álvaro Aragón,
erakustaldia eta aizkolarien demostración y exhibición de
agerraldia. aizkolaris.

Jardunaldi honetan, burdinolaren En esta jornada abordaremos la


eta basoaren arteko joan-etorriko estrecha relación, de ida y vuel-
harreman estuari helduko diogu, ta, entre la ferrería y el bosque,
tresna tradizional batek sinboli- simbolizada por una herramienta
zatuta: aizkorak. Gure basoetatik tradicional: el hacha. La extrac-
zura erauzteak paisaia eraldatu du ción de madera de nuestros bos-
mendeetan. Gai hori azaltzeko, ques ha transformado durante
Álvaro Aragón Ruano EHU/UPVko siglos el paisaje. Para ilustrarnos
irakasle eta Euskal Herriko baso- sobre este tema contamos con
historiako espezialista etorriko Álvaro Aragón Ruano, profesor
zaigu. Sutegian, gure errementa- de la EHU/UPV, especialista en la
riak aizkora bat fabrikatzeko pro- historia forestal del País Vasco. En
zesuaren zati bat erakutsiko du la fragua, nuestro herrero mostrará
zuzenean, eta aizkolari-bikote ba- en directo parte del proceso de fa-
tek urrezko amaiera emango dio bricación de un hacha y una pareja
egunari bere erakustaldiarekin. de aizkolaris pondrá, con su exhibi-
ción, el broche final a este día.

Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:El Pobaleko Burdinola.
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:30etik 13:30era.
Antolatzailea:El Pobaleko Burdinola.
Informazioa eta erreserbak:629 271 516 - info@elpobal.com
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Ferrería de El Pobal.
Día y hora:Sábado 21 de 11:30 a 13:30 h.
Organización:Ferrería de El Pobal.
Información y reservas:629 271 516 - info@elpobal.com
Plazas limitadas.

86
MUÑATOIZKO EL CASTILLO DE Hizkuntza:Gaztelania.
GAZTELUA ETA LOPE MUÑATONES Y LOPE Elkargunea:Muñatoizko gaztelua.
GARCÍA DE SALAZAR, GARCÍA DE SALAZAR, Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 12:00etan.
Antolatzailea:El Pobaleko Burdinola eta Muskizko Udala.
BERE GARAIERAREN UNA TORRE A LA Informazioa eta erreserbak:629 271 516 - info@elpobal.com
NEURRIKO DORREA. MEDIDA DE SU ALTOR. Lekuak mugatuak dira.
Autore-bisita.Juan Manuel González Visita de autor a cargo de Juan
Idioma:Castellano.
Cembellínek gidatutako ibilbidea. Manuel González Cembellín.
Punto de encuentro:Castillo de Muñatones.
Paisaiak baldintzatu zituen Sa- El paisaje condicionó a los Sala- Día y hora:Sábado 28 a las 12:00 h.
Organización:Ferrería de El Pobal y Ayuntamiento de Muskiz.
lazartarrak. Eta Salazartarrek zar. Y los Salazar condicionaron
Información y reservas:629 271 516 - info@elpobal.com
baldintzatu zuten paisaia. Han el paisaje. Se asentaron allí, junto Plazas limitadas.
kokatu ziren, itsasoaren ondoan, a la mar, porque “en ella fallarian
“bertan beti aurkituko zutelako sienpre conducho para amatar la
jangura amatatzeko janaria”. Eta gana del comer”. Y fueron trans-
euren ingurunea eraldatuz joan zi- formando su entorno. Cavaron fo-
ren. Hobiak eta karkabak induska- sos y cárcavas, removieron tierras,
tu zituzten; lurrak irauli; portu bat construyeron un puerto, traslada-
eraiki; bideak lekuz aldatu; lan- ron caminos, eliminaron cultivos...
daketak kendu… Paduretako pai- El paisaje de las marismas cambió
saia aldatu zen beraien gogoaren por su voluntad. Y también su to-
eraginez. Baita beraien dorrea ere: rre, cada vez más alta, más visi-
gero eta garaiagoa, ikusgarriagoa, ble, más impresionante, con unas
ikaragarriagoa… Lope García de altísimas puertas del “altor” del
Salazar etxeko jaunaren neurriko señor de la casa, Lope García de
ate altu-altuak zituen. Salazar.

MUÑATOIZKO SAN SAN MARTÍN DE


MARTIN: KOKAPEN MUÑATONES: UN
ESTRATEGIKOA. EMPLAZAMIENTO
Bisitaldi gidatua. ESTRATÉGICO.
Visita guiada.
Muñatoizko gaztelua hobeto eza-
gutzeko bisitaldia. 1339 aldera, Una visita para conocer mejor
Inés de Muñatonesen familiak el Castillo de Muñatones. Hacia
Juan López de Salazarrekiko 1339 la familia de Inés de Muñato-
ezkontzan dote moduan eman nes entregó el solar de San Martín
zuen San Martineko orubea, eta como dote en su matrimonio con
egitate horrek “gazteluaren” Juan López de Salazar, hecho de-
kokapena baldintzatu zuen: toki cisivo que marcó el emplazamien-
estrategiko horretatik, Salazarta- to del “castillo”: lugar estratégico
rrek lur eta itsas bidezko garraioa, Hizkuntza:Gaztelania/euskara.
desde el que los Salazar controla-
Elkargunea:Muñatoizko gaztelua.
merkataritza eta pertsonen zirku- ron férreamente el transporte, el Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 10:30ean eta 12:30ean.
lazioa hertsiki kontrolatu zuten. comercio y el tránsito de personas Antolatzailea:El Pobaleko Burdinola eta Muskizko Udala.
Lope García de Salazarrek, dorre por vía terrestre y marítima. Lope Informazioa eta erreserbak:629 271 516 - info@elpobal.com
horretan bizi zen pertsonaia ga- García de Salazar, el personaje Lekuak mugatuak dira.
rrantzitsuenak eta ezagunenak, más importante y conocido de
Idioma:Castellano/Euskera.
bere eraikuntza-garapen gorenera cuantos habitaron en esta torre, Punto de encuentro:Castillo de Muñatones.
eraman zuen mende bat geroago. la llevaría a su máximo desarrollo Día y hora:Sábado 14 a las 10:30 y a las 12:30 h.
constructivo un siglo después. Organización:Ferrería de El Pobal y Ayuntamiento de Muskiz.
Información y reservas:629 271 516 - info@elpobal.com
Plazas limitadas.

87
OROZKO
OROZKO ETA EUSKAL OROZKO Y LA ESENCIA
ESENTZIA JOSE ARRUE VASCA EN EL PAISAJE
MARGOLARIAREN (1885- HUMANO DEL PINTOR
1977) GIZA PAISAIAN. JOSE ARRUE (1885-1977).
Oinezko ibilaldi gidatua eta hitzaldia Ruta guiada a pie y conferencia por
Félix Mugurutzarekin. Félix Mugurutza.

Bi jarduera José Arrueren obra Dos actividades para conocer la


eta “giza paisaia euskalduna- obra de José Arrue y su vínculo
rekin” duen harremana ezagu­ con el “paisaje humano vasco”,
tzeko, Oroz­ko udalerrian aurkitu cuyo ideal encontró en el muni-
baitzuen ideala. Félix Mugurutzak cipio de Orozko. Félix Mugurutza
ibilaldi labur batean (bi kilometro, nos acompañará en un breve pa-
asfalto gainean, ingurune natural seo (dos kilómetros, sobre asfalto,
batean) lagunduko digu udalerri- en un entorno natural) para iden-
ko zenbait puntu identifikatzeko tificar varios puntos del municipio,
eta haren margolanetako iru- que contrastaremos con imágenes
diekin erkatzeko. San Migel lan- de sus cuadros. Finalizaremos en Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
da-elizan bukatuko dugu; askotan la iglesia rural de San Miguel, tan Elkargunea:Orozkoko Museoa.
irudikatu zuen bere lanetan, eta retratada en sus obras, donde Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 11:00etatik 13:00etara.
hor haren obraren sakontasunean proyectaremos algunas imágenes Antolatzailea:Orozkoko Udala eta Aunia Kultura Elkartea.
Informazioa eta erreserbak:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
eta mamian barneratzeko irudi con las que adentrarnos en la pro- Lekuak mugatuak dira.
batzuk proiektatuko ditugu. fundidad y esencia de su obra.
Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Museo de Orozko.
Día y hora:Sábado 7 de 11:00 a 13:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Orozko y Aunia Kultura Elkartea.
Información y reservas:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
Plazas limitadas.

88
ERDI AROKO PAISAIA EL PAISAJE MEDIEVAL
GOITIK BEGIRATUTA, A VISTA DE PÁJARO
HISTORIAURREKO DESDE EL PAISAJE
PAISAIATIK. PREHISTÓRICO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Juanjo Hidalgoren laguntzaz, oi- Acompañados por Juanjo Hidalgo,


nezko ibilbide bat egingo dugu haremos una ruta a pie que nos
gure paisaien garrantzi itzelaz permitirá percatarnos de la enor-
jabetzeko; hain zuzen, paisaiak me importancia de nuestros pai-
eusten dio garen eta izan garen sajes; y es que el paisaje sustenta
guztiari. Ibilbideak Ubizearretik todo lo que somos y lo que hemos
Egileorrera igotzen den gailurre- sido. El recorrido nos llevará por
riara eramango gaitu, historiau- el cordal que desde Ubizear as- Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
rreko mugarri garrantzitsu batzuk ciende a Egileor, para ir visitando Elkargunea:Orozkoko Museoa.
bisitatzeko. Aldi berean, Itzinatik algunos hitos importantes de la Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 09:30etik 14:00etara.
jaisten diren terraza-magaletan prehistoria, mientras contempla- Antolatzailea:Orozkoko Udala eta Aunia Kultura Elkartea.
Informazioa eta erreserbak:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
dauden Erdi Aroko herrixkak iku- mos las viejas aldeas medievales Lekuak mugatuak dira.
siko ditugu. que se disponen sobre las laderas
aterrazadas que descienden des- Idioma:Euskera/Castellano.
de Itzina. Punto de encuentro:Museo de Orozko.
Día y hora:Domingo 1 de 9:30 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Orozko y Aunia Kultura Elkartea.
Información y reservas:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
Plazas limitadas.

ERROTA-GURPILEN CANTERAS DE RUEDAS


HARROBIAK GORBEIAKO DE MOLINO EN EL
PAISAIA GEOLOGIKOAN. PAISAJE GEOLÓGICO DE
Oinezko ibilbide gidatua. GORBEIA.
Ruta guiada a pie.
Gorbeian dauden Behe Kreta-
zeoko hareharri-estratuak Erdi Los estratos de arenisca del Cretá-
Arotik erabili dira eraikuntzarako cico inferior que recorren Gorbeia
edo errota-gurpiletarako harria han sido utilizados desde la Edad
lortzeko. Arbaitza erreka faila Media para obtener piedra para
geologiko baten luzera osotik iga- construcción o ruedas de molino.
rotzen da; hor, haraneko irin-erro- El arroyo Arbaitza discurre a lo lar-
tetarako errotarriak landu ziren go de una falla geológica donde
zenbait harrobitako ustiapen-al- se distingue el frente de explota- Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Orozkoko Museoa.
dea bereizten da. Javi Castrok la- ción de varias canteras en las que Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etatik 14:00etara.
gunduta, ustiapen-sektore batzuk se labraron muelas para los moli- Antolatzailea:Orozkoko Udala eta Aunia Kultura Elkartea.
bisitatuko ditugu eta antzinako nos harineros del valle. Acompa- Informazioa eta erreserbak:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
ogibidearen hondarrak ikusiko di- ñados por Javi Castro visitaremos Lekuak mugatuak dira.
tugu: tailla-prozesuan abandona- varios sectores de explotación con
tutako errotarriak, harginek gaua Idioma:Castellano.
restos del antiguo oficio: muelas Punto de encuentro:Museo de Orozko.
ematen zuten aterperen bat… abandonadas en proceso de talla, Día y hora:Sábado 28 de 10:00 a 14:00 h.
Oharra: 10 km inguruko ibilbidea. algún refugio donde pernoctaban Organización:Ayuntamiento de Orozko y Aunia Kultura Elkartea.
Arropa eta oinetako egokiak erama- los canteros… Información y reservas:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
tea gomendatzen da Plazas limitadas.
Nota: Recorrido de unos 10 km. Se
recomienda llevar ropa y calzado
adecuados.

89
GAZTAINAREN LABO- EL CULTIVO Y COMERCIO Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
RANTZA ETA MERKA- DE LA CASTAÑA COMO Elkargunea:Orozkoko Museoa.
TARITZA PAISAIAREN ARTÍFICES DEL PAISAJE. Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 11:00etatik 13:30era.
Antolatzailea:Orozkoko Udala eta Aunia Kultura Elkartea.
ARDATZ GISA. Ruta guiada a pie y conferencia por Informazioa eta erreserbak:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
Félix Mugurutza. Lekuak mugatuak dira.
Oinezko ibilaldi gidatua eta hitzaldia
Félix Mugurutzarekin.
A menudo interpretamos los su- Idioma:Euskera/Castellano.
Sarritan, Gorbeiako magaletatik gerentes bosques que cuelgan Punto de encuentro:Museo de Orozko.
eskegita dauden baso iradoki­ las laderas de Gorbeia como una Día y hora:Sábado 21 de 11:00 a 13:30 h.
obra maestra de la naturaleza. Sin Organización:Ayuntamiento de Orozko y Aunia Kultura Elkartea.
tzaileak naturaren maisulan gisa
Información y reservas:946 339 823 - museoa.orozko@bizkaia.org
interpretatzen ditugu. Hala ere, embargo, ha sido la mano huma-
Plazas limitadas.
gizakiak zizelkatu zuen gaur hain na la que entalló ese paisaje que
atsegin dugun paisaia hori. Neurri hoy tanto nos deleita. Lo debemos
handi batean, gaztainaren lab- en gran medida al cultivo y comer-
orantzari eta merkataritzari zor cio de la castaña, una muestra del
diegu. Gorbeian duela mende incipiente capitalismo comercial
ba­tzuk indarrez sartu zen kapita­ que irrumpió en Gorbeia hace si-
lismo komertzial hasiberriaren glos, con grandes movimientos de
era­kusgarria izan zen eta oper- operarios y mercancías. Un bello
adore eta salgaien mugimendu recorrido para conocer diversos
handiak ekarri zituen. Ibilbide kirikino-hesi o ericeras, construc-
ederra kirikino-hesi edo ericerak, ciones circulares de piedra claves
basoko ustiapen horretarako fun­ para esa explotación del bosque.
tsezkoak ziren harrizko eraikuntza Nota: Recorrido de unos 10 km. Se
zirkularrak, ezagutzeko. recomienda llevar ropa y calzado
adecuados.
Oharra: 10 km inguruko ibilbidea.
Arropa eta oinetako egokiak erama-
tea gomendatzen da.

GAZTAINA EGUNA. FIESTA DE LA CASTAÑA.


Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie y festejo.

Gaur Gorbeian ezagutzen dugun El paisaje que hoy conocemos en


paisaia kulturala da, mendee- Gorbeia es un paisaje cultural, es
tan gizatiartu den lurraldea da. un territorio humanizado desde
Ibilbide honek gaur ia ahaztuta hace siglos. Esta ruta nos habla de
dagoen baina oroimenean gure un uso del territorio hoy casi olvi-
ondarearen zati gisa gorde nahi dado, pero que queremos mante-
dugun lurralde-erabilera batez ner en la memoria y como parte
hitz egiten digu: gaztainaren la- de nuestro patrimonio: el cultivo
borantzaz eta merkataritzaz. Usa- y comercio de la castaña. Desde
bel auzotik, Arearrietako zubiraino el barrio de Usabel accederemos a
joango gara oinez eta Irukusigie- pie hasta el puente de Arearrieta y
tako kirik­ino-hesirainoko ibilbidea haremos el recorrido, interpretado Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Hegoaldeko autobus-geralekua, Zubiaurren (Orozko).
egingo dugu. Hor, indarrak berri- mediante paneles, hasta el kiriki-
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29, 10:00etatik 14:00etara.
tuko ditugu bidearen hasierara no-hesi de Irukusigieta, donde re- Antolatzailea:Orozkoko Udala, Supelaur Kultur Elkartea eta Gorbeialde LGA.
itzuli arte. pondremos fuerzas antes de volver Informazioa eta erreserbak:946 122 695 - turismo@gorbeialdea.com
Oharra: Usabeleraino autobusez joan-
al inicio del sendero. Lekuak mugatuak dira.
go gara. Bukatzean, antolatzaileak Nota: Iremos en autobus hasta
Zubiaurreko elkargunera eramateaz Idioma:Euskera/Castellano.
Usabel. Al finalizar, la organización
ere arduratuko dira. Punto de encuentro:Parada de autobus de Hegoalde en Zubiaur (Orozko).
se encargará también del traslado al
Día y hora:Domingo 29 de 10:00 a 14:00 h.
punto de encuentro en Zubiaur.
Organización:Ayuntamiento de Orozko, Supelaur Kultur Elkartea y Gorbeialde LGA.
Información y reservas:946 122 695 - turismo@gorbeialdea.com
Plazas limitadas.

90
ABELTZAINTZA- PAISAJES GANADEROS,
PAISAIAK, KULTURA- PATRIMONIO CULTURAL.
ONDAREA. Ruta guiada a pie y degustación de
productos locales.
Oinezko ibilbide gidatua eta toki-
produktuen dastaketa.
Esta ruta nos va a permitir leer en
Ibilbide honi esker, paisaian ar­ el paisaje las interacciones entre
tzaintzaren, basogintza-jar- el pastoreo, la actividad forestal
dueraren eta Gorbeiako lurral- y otros usos del territorio en Gor-
dearen beste erabileren arteko beia. Desde Santa Marina descu-
elkarrekintzak irakurri ahalko di- briremos las zonas de pasto de
tugu. Santa Marinatik, Orozkoko Orozko y el trabajo de la Asocia-
bazkalekuak aurkituko ditugu eta ción de personas ganaderas Itzina
Itzina abeltzain-elkarteak pai- para mantener el paisaje. Bajare-
saiari eusteko egiten duen lana mos a pie hasta Urrexola para visi-
tar una explotación ganadera que Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
ikusiko dugu. Urrexolaraino jait-
Elkargunea:Orozkoko Museoa.
siko gara, oinez, estentsiboan lan trabaja en extensivo, pastoreando Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 10:00etatik 14:00etara.
egiten duen abeltzaintza-ustiategi estas zonas con razas autóctonas Antolatzailea:Itzina Abeltzainen Elkartea eta Gorbeialde LGA.
bat bisitatzera, galzorian dauden en peligro de extinción: vacas te- Informazioa eta erreserbak:946 122 695 - turismo@gorbeialdea.com
arraza autoktonoak larreratzen rreñas y pottokas. Nuestra visita Lekuak mugatuak dira.
baititu alde horietan: behi terre- finalizará con una degustación de
Idioma:Euskera/Castellano.
ñak eta pottokak. Gure bisita to- productos locales.
Punto de encuentro:Museo de Orozko.
ki-produktuen dastaketa batekin Notas: Iremos en coches hasta el Día y hora:Domingo 8 de 10:00 a 14:00 h.
bukatuko da. parking de Santa Marina. Al finalizar, Organización:Itzina Abeltzainen Elkartea y Gorbeialde LGA.
la organización se encargará del tras- Información y reservas:946 122 695 - turismo@gorbeialdea.com
Oharrak: Santa Marinako aparkaleku-
lado para ir a recoger los coches. Plazas limitadas.
raino autoz joango gara. Bukatzean,
antolatzaileak arduratuko dira autoak
jasotzera eramateaz.

91
ORTUELLA
IBILALDIA LOIOLA UN PASEO POR EL VALLE Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Peñas Negras zentroa.
HARANETIK. LOIOLA. Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 10:00etatik 14:00etara.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie. Antolatzailea:Ortuellako Udala eta Peñas Negras Ingurumen Interpretazioko
Zentroa.
Ortuella, “burdinaren sukarraren” Una ruta con la que redescubri- Informazioa eta erreserbak:946 338 097.
protagonistak izan ziren udalerrie- remos Ortuella, uno de los mu- Lekuak mugatuak dira.
tako bat, eta Loiola harana, non nicipios protagonistas de la “fie-
Idioma:Castellano.
meatzaritzak garrantzi berezia bre del hierro”, y el valle Loiola, Punto de encuentro:Centro Peñas Negras.
izan baitzuen, berraurkitzeko donde la minería tuvo especial Día y hora:Domingo 1 de 10:00 a 14:00 h.
ibilbidea, gizakiak nabariki mode- relevancia, constituyendo un en- Organización:Ayuntamiento de Ortuella y Centro de Interpretación Ambiental
latu duen ingurunea baita. Plano torno fuertemente modelado por Peñas Negras.
Información y reservas:946 338 097.
makurtuek, kiskaltze-labeek, gar- la mano del ser humano. Planos Plazas limitadas.
bitokiek… burdinaren erauzketa inclinados, hornos de calcina-
eta meatzaritza ulertzeko bidea ción, lavaderos… conforman un
ematen duen multzoa eratzen conjunto que permite entender la
dute. Gaur egun, meategiak itxi- extracción y el laboreo del hierro.
takoan, paisaia aldatzen jarraitu Hoy en día, una vez cerradas las
du eta landare- eta animalia-es- minas, el paisaje ha seguido mo-
pezieak antzinako ustiategiak ko- dificándose y especies vegetales y
lonizatzen hasi dira. animales han empezado a coloni-
zar las antiguas explotaciones.

92
OTXANDIO
LEHENGAIAK PAISAIAN. MATERIAS PRIMAS EN EL
Oinezko ibilbide gidatua eta argazki- PAISAJE.
erakusketa.
Ruta guiada a pie y exposición
fotográfica.
Ibilbide honetan, ikatzak eta zu-
rak Otxandio herriarentzat izan En este recorrido contemplare-
duten garrantzia behatuko dugu mos la importancia del carbón y
eta paisaia lepaketa-teknikaz de la madera para una villa como
nola eraldatu den ikusiko dugu. Otxandio y cómo se ha transfor-
Olazarreko pagadiraino joango mado el paisaje con la técnica del
gara (aurten hortik atera dira he- trasmochado. Nos acercaremos
rriko biztanleen artean banatzeko hasta el hayedo de Olazar (de
zur-sailak); paraje horri Limitado donde este año se han sacado
esaten zaio, haren jurisdikzioa los lotes de madera para repartir
Aramaiok (Araba) eta Otxandiok entre los habitantes de la villa), Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
(Bizkaia) errebindikatzen baitute en el paraje conocido como Limi- Elkargunea:Udaletxeko plaza.
XV. mendetik. Bisita Bolalekun tado cuya jurisdicción reivindican Eguna eta ordua:Ibilbide gidatua: igandean, hilak 1, 10:30ean (euskaraz) eta
bukatuko dugu eta, hor, “Atzoko 12:30ean (gaztelaniaz).
desde el siglo XV Aramaio (Ara-
Erakusketa:larunbatetik, irailak 30, igandera, hilak 8. Zabalik: larunbatetan,
eta gaurko Otxandio” argaz- ba) y Otxandio (Bizkaia). Termi- 13:00etatik 14:30era eta 19:00etatik 20:30era, eta igandeetan, 13:00etatik
ki-erakusketa ikusi ahalko dugu. naremos la visita en el Bolaleku 14:30era.
donde podremos ver una exposi- Antolatzailea:Otxandioko Udala eta Gerediaga Elkartea.
ción fotográfica del “Otxandio de Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Lekuak mugatuak dira.
ayer y hoy”.
Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Plaza del ayuntamiento.
Día y hora:Ruta guiada: domingo 1 a las 10:30 h. (euskera) y a las 12:30 h.
(castellano).
Exposición:del sábado 30 de septiembre al domingo 8, abierta sábados de 13:00
a 14:30 h. y de 19:00 a 20:30 h. y domingos de 13:00 a 14:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Otxandio y Gerediaga elkartea.
Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Plazas limitadas.

93
PLENTZIA
ERALDATZEN ARI DEN PAISAJE EN Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Gazteluondo.
PAISAIA. TRANSFORMACIÓN. Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 7, 14, 21 eta 28, 10:00etan.
Piraguazko ibilbide gidatua. Ruta guiada en piragua. Antolatzailea:Plentziako Udala eta Plentziako Piragua Taldea.
Informazioa eta erreserbak:946 774 199 - turismo@plentzia.eus -
Piraguazko ibilbidea Plentziako Un recorrido en piragua a lo lar- turismo.plentzia@bizkaia.org
itsasadarraren luzera osoan, go de la ría de Plentzia, desde Lekuak mugatuak dira.
Isuskitzatik hondartzaraino. Horri Isuskitza hasta la playa, que nos
Idioma:Euskera/Castellano.
esker, gizakiak ingurunea bere permitirá reflexionar sobre cómo
Punto de encuentro:Gazteluondo.
beharretara egokitzeko aldatuz el ser humano ha ido cambiando Día y hora:Sábados 7, 14, 21 y 18 a las 10:00 h.
eta eraldatuz joan den moduaz y transformando el entorno para Organización:Ayuntamiento de Plentzia y Plentziako piragua taldea.
gogoeta egin ahalko dugu. Ibilbi- adaptarlo a sus necesidades. Du- Información y reservas:946 774 199 - turismo@plentzia.eus -
dean, Gazteluondo marea-errota- rante la ruta nos acercaremos al turismo.plentzia@bizkaia.org
Plazas limitadas.
ra, Plentziarako trenera, pasabi- molino de mareas de Gazteluon-
dera, ontzioletara, portuetara do, el tren a Plentzia, la pasarela,
eta abarretara joango gara. Hori los astilleros, el puerto… Todo
guztia, gai hauetaz hausnartzen ello en una visita que nos ayudará
lagunduko digun bisita batean: a reflexionar sobre de dónde veni-
nondik gatozen eta, batez ere, mos pero también, y sobre todo,
nora joan nahi dugun eta etenga- sobre a dónde queremos ir y cómo
be eraldatzen ari den gure paisaia imaginamos nuestro paisaje en
nola imajinatzen dugun. continua transformación.

94
PLENTZIAN PAISAIAZ HABLANDO DEL PAISAJE
MINTZATZEN. EN PLENTZIA.
Mahai-ingurua. Mesa redonda.

Mahai-ingurua eta debatea, Mesa-debate abierta a asocia-


Plentzia udalerriko ingurunea- ciones, empresas y ciudadanos
ren eta paisaiaren eraldaketei con interés en debatir sobre las
buruz eztabaidatzean interesa- transformaciones del entorno y el
tuta dauden elkarte, enpresa eta paisaje en el municipio de Plent-
herritarren­tzat irekiak. Elkarrekin, zia. Juntos deliberaremos sobre
gai hauetaz eztabaidatuko dugu: los antecedentes, sobre el ayer
aurrekariez, udalerriko iraganez del municipio, pero también so-
Hizkuntza:Gaztelania.
baina, batez ere, etorkizuneko bre planes de futuro y las posibles Elkargunea:Goñi Portal.
planez eta gure paisaia egunero propuestas para seguir haciendo Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 18:00etan.
guztien artean eraikitzen dugun del nuestro un paisaje vivo que Antolatzailea:Plentziako Udala, Plentzia Butroeko Museoa eta Plentzia herriko
paisaia bizia bihurtzen jarraitzeko construimos día a día entre todos agiritegia.
Informazioa eta erreserbak:946 774 199 - turismo@plentzia.eus -
egin daitezkeen proposamenez. y todas. turismo.plentzia@bizkaia.org

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Goñi Portal.
Día y hora:Sábado 14 a las 18:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Plentzia, Plentzia Butroeko Museoa y Archivo de
la villa de Plentzia.
Información y reservas:946 774 199 - turismo@plentzia.eus -
turismo.plentzia@bizkaia.org

PORTUGALETE
ITSASOAREN GRAZIAZ UNA VILLA BAÑADA POR
BUSTITAKO HERRIA. LA GRACIA DEL MAR.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Portugaleteko paisaia desber- La construcción de los distintos


dinen eraikuntza gizakiaren eta paisajes de Portugalete viene
itsasoaren elkarreraginak bal­ marcada por la interrelación del
dintzatu du: aldaketak faktore ser humano con el mar: los cam-
sozialen, ekonomikoen eta biz- bios vienen definidos por factores
tanleek itsasoaren aurkako eteng- sociales, económicos y obras rea- Hizkuntza:Gaztelania.
abeko borrokan egin dituzten lizadas por sus habitantes en una Elkargunea:Portugaleteko Turismo Bulegoa. La Canilla eraikina, La Canilla
obren ondoriozkoak izan dira. continua lucha contra el mar. A pasealekua z.g.
Eguna eta ordua:Astelehenetik, hilak 16, ostegunera, hilak 19, 12:00etan,
Gure egungo paisaian oraindik través de los diferentes vestigios ostiralean, hilak 20, eta larunbatean, hilak 21, 12:00etan eta 17:00etan.
dirauten aztarnen bidez, beste que todavía subsisten en nuestro Antolatzailea:Portugaleteko Udala. Enplegu eta Ekonomia Sustapeneko Saila,
garai batzuetako paisaiak (mari- paisaje actual intentaremos visua- Merkataritza Saila eta Turismo Saila.
nel Portugalete, bizitegikoa, in- lizar los paisajes de otras épocas Informazioa eta erreserbak:944 729 314.
Lekuak mugatuak dira.
dustriala) irudikatzen saiatuko (Portugalete marinero, residen-
gara, gure egunetako Portugalete cial, industrial) hasta llegar al Por-
Idioma:Castellano.
turistiko eta komertzialeraino iritsi tugalete turístico y comercial de Punto de encuentro:Oficina de Turismo Portugalete. Edificio la Canilla, Paseo la
arte. nuestros días. Canilla s/n.
Día y hora:Del lunes 16 al jueves 19 a las 12:00 h., viernes 20 y sábado 21 a las
12:00 y a las 17:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Portugalete. Departamento de Promoción
Económica y Empleo, Comercio y Turismo.
Información y reservas:944 729 314.
Plazas limitadas.

95
SANTURTZI
SANTURTZI, BIZKAIKO SANTURTZI, PUERTA
ITSAS ATEA. MARÍTIMA DE BIZKAIA.
Itsasontzizko irtenaldia. Salida en barco.

Karmengo Ama Birjina txalu- Nos embarcaremos en la lancha


pan ontziratuko gara Bilboko Karmengo Ama Birjina para re-
itsasadarreko ahoan eta Abran correr la desembocadura de la ría
zehar joateko. Itsasotik, azken de Bilbao y el Abra. Desde la mar
125 urteetako itsasbazterraren observaremos la transformación
eraldaketa eta kanpo-portuaren del litoral y el desarrollo del puer-
garapena behatuko ditugu. Onda- to exterior en lo últimos 125 años.
re-elementu adierazgarrien ikus- Tendremos una perspectiva privi-
pegi abantailatsua edukiko dugu legiada de elementos patrimonia-
eta Bizkaian itsas bide nagusitik les relevantes y experimentaremos Hizkuntza:Gaztelania.
sar­tzen garelako sentsazioa izan- la sensación de entrar a Bizkaia Elkargunea:Turismo Bulegoa.
go dugu. Jardunaldia bukatzeko, por su principal vía marítima. Para Eguna eta ordua:Larunbatetan, hilak 7 eta 21, 10:00etan.
Agurtza itsasontzi-museoa, Kan- completar la jornada visitaremos Antolatzailea:Santurtziko Udala. Turismoa eta Kultura.
Informazioa eta erreserbak:944 839 494 - turismo@santurtzi.net
tauriko itsasbazterrean gordetzen el barco-museo Agurtza, uno de
Lekuak mugatuak dira.
diren zurezko arrantza-itsasontzi los pocos barcos de pesca tradi-
tradizional eskasetako bat, bisita- cionales de madera que se conser- Idioma:Castellano.
tuko dugu. van en el litoral cantábrico. Punto de encuentro:Oficina de turismo.
Día y hora:Sábados 7 y 21 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Santurtzi. Turismo y Cultura.
Información y reservas:944 839 494 - turismo@santurtzi.net
Plazas limitadas.

SANTURTZI ETA SANTURTZI Y EL


ITSASADARRAREN ENTORNO DE LA RÍA.
INGURUNEA. Taller familiar.
Familientzako lantegia.
Tras una breve recorrido por el
Santurtzi Itsasoa museoan San- museo Santurtzi Itsasoa para
turtziren eta itsasadarraren in- comprender la transformación
gurunearen aldaketa ulertzeko de Santurtzi y el entorno de la
ibilbide labur bat egin ostean, ría, pasaremos a disfrutar de
familiako sormen-jarduera batez una actividad creativa en familia.
gozatuko dugu. Elkarrekin, iraga- Juntos diseñaremos una maqueta
neko Santurtziko eta oraingo San- de Santurtzi en el pasado y del
turtziko maketa bat egingo dugu. Santurtzi actual. Para ello, reutili-
Horretarako, ontziak, marinel- zaremos envases, elementos mari-
elementuak (sare-zatiak, pisuak, neros (trozos de red, pesas, etc.), Hizkuntza:Euskara.
cartones y muchos otros materia- Elkargunea:Turismo Bulegoa.
etab.), kartoiak eta beste material
Eguna eta ordua:Igandeetan, hilak 8 eta 22, 11:30ean.
asko erabiliko ditugu, gure make- les que nos servirán para fabricar Antolatzailea:Santurtziko Udala. Turismoa eta Kultura.
ta kolektiboa fabrikatze aldera. nuestra maqueta colectiva. Informazioa eta erreserbak:944 839 494 - turismo@santurtzi.net
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Oficina de turismo.
Día y hora:Domingos 8 y 22 a las 11:30 h.
Organización:Ayuntamiento de Santurtzi. Turismo y Cultura.
Información y reservas:944 839 494 - turismo@santurtzi.net
Plazas limitadas.

96
SESTAO
1. LABE GARAIA. EL HORNO ALTO N.º 1.
Hitzaldia eta bisitaldi gidatua. Charla y visita guiada.

Bizkaiko Labe Garaietako jato- Ubicado en su espacio original


rrizko espazioan kokatuta, Ezke- de Altos Hornos de Vizcaya,
rraldeko industrializazioaren eta este elemento fundamental en
siderurgiaren paisaian funtsezkoa el paisaje de la industrialización
den elementu hau gure haran y de la siderurgia de la Margen
eta kostaldeak zipriztintzen di- Izquierda es muestra del extraor-
tuen industria-ondare apartaren dinario patrimonio industrial que
erakusgarria da. Labea gure giza salpica nuestros valles y costas.
paisaian hain itsatsita egon denez Este horno ha estado tan pega- Hizkuntza:Gaztelania.
eta baliabideak lortzeko inguru- do a nuestro paisaje humano y Elkargunea:Bizkaiko Labe Garaietako ikastunen antzinako eskola
(Labe Garaitik hurbil).
nearen erabateko eta zuzeneko ha supuesto una transformación
Eguna eta ordua:Ostiraletan, hilak 6, 20 eta 27, eta
eraldaketa ekarri duenez, zaila da radical y directa con el entorno, larunbatetan, hilak 7, 21 eta 28, 11:00etan.
ulertzea kokatzen den lurraldea para la obtención de recursos, Antolatzailea:Siderurgia Integraleko Langileen Fundazioa.
aditu gabe. Bisita honek gako que resulta difícil entenderlo sin Informazioa eta erreserbak:944 180 771 - voluntariado@ftsi.es
guztiak ulertzen lagunduko digu. comprender el territorio en que Lekuak mugatuak dira.
se enclava. Esta visita nos ayu- Idioma:Castellano.
dará a entender todas las claves. Punto de encuentro:Antigua Escuela de Aprendices de A.H.V.
(cercana al Horno Alto).
Día y hora:viernes 6, 20 y 27 y sábados 7, 21 y 28 a las 11:00 h.
Organización:Fundación de Trabajadores de la Siderurgia Integral.
Información y reservas:944 180 771 - voluntariado@ftsi.es
Plazas limitadas.

SOPELA
SOPELAKO HIRI- LOS PAISAJES URBANOS
PAISAIAK. AZKEN DE SOPELA. TRANSFOR-
ERALDAKETAK, MACIONES RECIENTES,
GAUR EGUNGO CONFIGURACIÓN AC-
KONFIGURAZIOA TUAL Y RETOS PARA EL
ETA ETORKIZUNEKO FUTURO.
ERRONKAK. Conferencia por Roberto Torres.
Roberto Torresen hitzaldia.
Una conferencia que nos permiti-
Hitzaldi honek gure eguneroko rá conocer el porqué de nuestros
paisaien zergatia azalduko digu. paisajes cotidianos. Por la presión
Bilbotiko hurbiltasunak dakarren que supone la cercanía a Bilbao,
presioa dela eta, hirigintza-eral- las transformaciones urbanísticas
daketek paisaia-aldakuntza na- han generado en Sopela alteracio-
barmenak sortu dituzte Sopelan. nes paisajísticas considerables. En
Hitzaldi honetan, Roberto Torres esta charla, el profesor de análisis Hizkuntza:Gaztelania.
geográfico Roberto Torres (EHU/ Elkargunea:Kurtzio Kultur Etxea.
analisi geografikoko irakasleak
Eguna eta ordua:Astelehenean, hilak 9, 18:30ean.
(EHU/UPV), aireko argazkien eta UPV), con ayuda de la fotografía
Antolatzailea:Sopelako Udala.
beste dokumentu grafiko ba­tzuen aérea y otros documentos gráfi- Informazioa:944 065 519 - turismo@sopela.eus
laguntzaz, Sopelako egungo bi- cos, analizará el desarrollo de los
zitegi-inguruneen garapena az- entornos residenciales actuales Idioma:Castellano.
de Sopela: extensiones del casco Punto de encuentro:Kurtzio Kultur Etxea.
tertuko du: hiriguneko dentsitate
Día y hora:Lunes 9 a las 18:30 h.
handiko eta ertaineko hedapenak, urbano con densidades altas y
Organización:Sopelako Udala.
dentsitate baxuko salbuetsitako medias, urbanizaciones exentas
Información:944 065 519 - turismo@sopela.eus
urbanizazioak… de baja densidad…

97
SOPUERTA
GERRA ZIBILEKO PAISAJES DE LA GUERRA
PAISAIAK. ALEN CIVIL. LAS TRINCHERAS
MENDIKO LUBAKIAK. DEL MONTE ALEN.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Gerra Zibila Enkarterrin luzatu La Guerra Civil se prolongó en


zen: Euskadiko azken lurralde Las Encartaciones: fue el último
librea izan zen, eta, hori babes- territorio libre de Euskadi y para
teko, lubaki ugari eraiki ziren. su defensa se construyeron nume-
Lubakiok, jasotako bonbardaketa rosas trincheras que, junto a los
bortitzekin batera, mendietako intensos bombardeos recibidos,
eta muinoetako paisaia aldatu modificaron el paisaje de montes Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
zuten. Hilabete batez baino ge- y lomas. Durante más de un mes Elkargunea:Enkarterri Museoa.
hiagoz, frontea Kolitza eta Alen el frente quedó detenido entre Eguna eta ordua:Igandean, hilak 8, 09:30etik 14:00etara.
mendien artean geldituta geratu los montes Kolitza y Alen. Para Antolatzailea:Enkarterri Museoa.
Informazioa eta erreserbak:946 504 488 y 946 104 815 -
zen. Ibilbide honetarako, Turt- este itinerario partiremos desde enkarterrimuseoa@bizkaia.eus
zioztik abiatuko gara, hor koka­ Trucíos, donde se asentaba el Lekuak mugatuak dira.
tzen baitzen Eusko Jaurlaritza, eta Gobierno Vasco, y tomaremos la
euskal batailoiek Alengo gailurra ruta que siguieron los batallones Idioma:Euskera/Castellano.
berreskuratzen saiatzeko jarraitu vascos para intentar reconquistar Punto de encuentro:Museo de Las Encartaciones.
zioten ibilbidea hartuko dugu, hor la cima del Alen donde se hallaba Día y hora:Domingo 8 de 9:30 a 14:00 h.
baitzegoen lubakian babestuta atrincherado el ejército nacional. Organización:Museo de Las Encartaciones.
Información y reservas:946 504 488 y 946 104 815-
armada nazionala. enkarterrimuseoa@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

MEATZE-JARDUERAREN LA HUELLA DE LA
AZTARNA SOPUERTAKO ACTIVIDAD MINERA EN
PAISAIAN. EL PAISAJE SOPORTANO.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Alen Kultur Elkarteak gidatutako Un recorrido guiado por Alen Kul-


ibilbidea, Catalina meategitik Bar- tur Elkartea, de la mina Catalina al
badun ibairaino. Castaño auzotik río Barbadun. Partiendo del barrio
abiatuta, Catalina eta Paca mea- El Castaño transitaremos por el
tegien ingurunetik igaroko gara entorno de las minas Catalina y
eta Safo auzorantz joango gara. Paca hacia el barrio de Safo, para
Gero, Vinagre putzurantz, meat- descender hacia el Pozo Vinagre,
ze-ustiategien ondorantz, jaitsiko junto a explotaciones mineras. Si-
gara. Vinagre errekaren ibilguari guiendo el curso del arroyo Vina-
Hizkuntza:Gaztelania.
jarraituz, Arenaora hurbilduko gre nos acercaremos al Arenao y
Elkargunea:Meatzariari eskainitako monumentua, Castaño (Sopuerta).
gara eta Baldibian errota bisita- visitaremos el molino de Baldibian Eguna eta ordua:Igandean, hilak 15, 09:30ean.
tuko dugu, El Bentorron (Galda- en El Bentorro (Galdames), donde Antolatzailea:Alen Kultur Elkartea eta Sopuertako Udala.
mes); hor Pablo Palacio errotaria nos espera Pablo Palacio, moli- Informazioa eta erreserbak:946 104 028.
izango dugu zain. Txoripana eta nero. Repondremos fuerzas con Lekuak mugatuak dira.
fruta jango ditugu indarrak berrit- txoripan y fruta antes de regresar
Idioma:Castellano.
zeko, antzinako trenbidetik (gaur hasta El Castaño por el antiguo
Punto de encuentro:Monumento al Minero, El Castaño (Sopuerta).
bide berdea da) Castañoraino it- ferrocarril (hoy vía verde). Día y hora:Domingo 15 a las 9:30 h.
zuli arte. Notas: Ruta de dificultad media. Se Organización:Alen Kultur Elkartea y Ayuntamiento de Sopuerta.
recomienda calzado adecuado (botas Información y reservas:946 104 028.
Oharrak: zailtasun ertaineko ibilbidea.
de monte). Plazas limitadas.
Oinetako egokiak (mendiko botak)
eramatea gomendatzen da.

98
TRUCÍOS-TURTZIOZ
ARMAÑONGO PARKE PAISAJES DEL PARQUE
NATURALEKO PAISAIAK. NATURAL DE ARMANÓN.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide honetan, Armañongo En este recorrido conoceremos la


parke naturalaren beheko aldea zona baja del Parque Natural de
eta horko artadiak ezagutuko Armañón, con sus encinares, y el
ditugu, baita Agüera ibaiak ze- valle surcado por el río Agüera,
harkatutako harana eta horko con sus bosques de galería. El
galeria-basoak ere. Armañongo Parque Natural de Armañón es
parke naturala kareharrizkoa da predominantemente calizo: dos Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
nagusiki: arroka-mota horretako formaciones montañosas de este Elkargunea:Armañóngo parke naturaleko informazio-puntua (Turtzioz).
bi mendi-formazio ditu ekialdean tipo de roca lo flanquean por Este Eguna eta ordua:Larunbatean, irailak 30, 16:00etatik 18:00etara, eta igandean,
hilak 1, 11:00etatik 13:00etara.
eta mendebaldean, uraren eragi- y Oeste, macizos kársticos surca-
Antolatzailea:Armañóngo Parketxea. Bizkaiko Foru Aldundia.
nez ildaskatutako eta zulatutako dos y horadados por la acción del Informazioa eta erreserbak:946 560 079 -
mendigune karstikoak. Ingurune agua. En este entorno se ha de- armanon.parke.naturala@bizkaia.eus
horretan milioika urtetan garatu sarrollado la vida durante varios Lekuak mugatuak dira.
da bizitza, azken milurtekoetan millones de años, para albergar
Idioma:Euskera/Castellano.
gure espeziea hartzeko, eta hori en los últimos milenios a nuestra
Punto de encuentro:Punto de Información del Parque Natural de Armañón
paisaiok eraldatuz joan da. especie, que ha ido transforman- (Trucios).
do estos paisajes. Día y hora:Sábado 30 de septiembre de 16:00 a 18:00 h. y domingo 1
de 11:00 a 13:00 h.
Organización:Parketxea de Armañón. Diputación Foral de Bizkaia.
Información y reservas:946 560 079 - armanon.parke.naturala@bizkaia.eus
Plazas limitadas.

UBIDE-ZEANURI
LARRE- TRAVESÍA DE LA
MANKOMUNITATEAREN MANCOMUNIDAD DE
ZEHARKALDIA. PASTOS.
Mendi-ibilaldia. Ruta de montaña.

Bada mende bat baino gehiago Desde hace más de un siglo los
Ubideko eta Zeanuriko Udalak ayuntamientos de Ubide y Zeanu-
urtero biltzen direla beren la- ri se reúnen todos los años para
rre-mankomunitateko kontuak liquidar las cuentas de su manco-
likidatzeko. Ehun urtetik gorako munidad de pastos. Aprovechan-
bilera horretaz baliatuta, bi uda- do esta reunión centenaria se or-
lerrien arteko zeharkaldi bat an- ganiza una travesía entre ambos
tolatu da. Gasteiz eta Bilbo lotzen municipios, que discurre por la Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
zituen Erdi Aroko galtzada batetik calzada medieval que unía Vito- Elkargunea:Ubideko plaza.
igaroko gara eta Gorbeia mendia- ria-Gasteiz y Bilbao, caminando Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etan.
ren gerizpean dauden parajeetan por parajes situados a la sombra Antolatzaileak:Zeanuriko Udala, Ubideko Udala, Joko Alai Elkartea, Amexier
Mendi Elkartea eta Ortuzar Ubideko Gazte Asanblada.
zehar ibiliko gara. 12 kilometroko del monte Gorbeia. Será una ruta Laguntzaileak:Gorbeialde, Arratiako Gurutze Gorria.
mendi-ibilaldia izango da, zailta- montañera de 12 kilómetros, con Informazioa:946 739 146.
sun ertainekoa. una dificultad media.
Idioma:Euskera/Castellano.
Oharra: autobus-zerbitzua 2 euroan. Nota: servicio autobús, 2 euros.
Punto de encuentro:Plaza de Ubide.
Día y hora:Sábado 28 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Zeanuri. , Ayuntamiento de Ubide, Joko Alai
Elkartea, Amexier Mendi Elkartea y Ortuzar Ubideko Gazte Asanblada.
Colaboran:Gorbeialde, Arratiako Gurutze Gorria.
Información:946 739 146.

99
UGAO-MIRABALLES
UGAO LEKURIK UGAO-MIRABALLES
ALTUENETIK. DESDE LO MÁS ALTO.
Familiako ibilbide gidatua. Ruta guiada en familia.

Familiako topaketa Larreta men- Un encuentro en familia en el en-


diaren ingurunean, Ugaoko pai- torno del monte Larreta que nos
saiez gozatzeko. Ibilbideak udale- permitirá disfrutar de los paisa-
rriko punturik altuenera, Larretako jes de Ugao-Miraballes. La ruta
gailurrera, eramango gaitu; goian nos llevará al punto más alto del
tokikoek “el arbolito” deitzen dio- municipio, la cima del Larreta,
ten arte bat dago. Udalerria hain coronado por una encina, “el ar-
ondo bereizten duen toki zehatz bolito”, como la llaman los lugare-
horretatik, paisaiaren morfologia ños. Desde ese preciso lugar que
behatuko dugu, dinamika diberti- tan bien caracteriza el municipio, Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
garrien bidez, eta Zeberio, Arrigo- observaremos la morfología del Elkargunea:Jane jauregia.
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 1, 10:30etik 13:30era.
rriaga eta Zaratamo gune mugaki- paisaje mediante divertidas diná-
Antolatzailea:Ugao-Miraballesko Historia Ezagutzeko Zentroa.
deak ezagutuko ditugu. micas y conoceremos las zonas Informazioa eta erreserbak:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es
Oharra: 11,2 km-ko ibilbidea,
limítrofes de Zeberio, Arrigorriaga Lekuak mugatuak dira.
470 m-ko desnibela duena. Zailtasun y Zaratamo.
ertaina. Arropa eta oinetako egokiak Idioma:Euskera/Castellano.
Nota: Recorrido de 11,2 km con
eramatea gomendatzen da. Punto de encuentro:Palacio Jane.
un desnivel de 470 m. Dificultad
media. Se recomienda ropa y calzado Día y hora:Domingo 1 de 10:30 a 13:30 h.
adecuados. Organización:Centro de Interpretación Histórica de Ugao-Miraballes.
Información y reservas:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es
Plazas limitadas.

GERRAKO PAISAIA. EL PAISAJE DE LA


Oinezko ibilbide gidatua. GUERRA.
Ruta guiada a pie.
1936an, Gerra Zibila piztu zen,
eta Eusko Jaurlaritza, behin-be- En 1936 estalló la Guerra Civil y
hinean eratuta, “Bilboko ba- el Gobierno Vasco, constituido
bes-hesia” delakoa eraikitzen hasi provisionalmente, comenzó a
zen. 80 km-ko perimetroko obra construir el llamado “Cinturón
militar erraldoi horretarako toki defensivo de Bilbao”. Un lugar
garrantzitsua izan zen Ugao, sek­ importante para esta gigantesca
tore hori obra osoko hegoaldeko obra militar, de 80 km de perí-
muturrean kokatuta zegoelako metro, fue Ugao, dado que este
eta, horregatik, zona arriskutsue- sector era el ubicado más al sur
netako bat zelako. Eraikuntza hori de toda la obra y, por ello, una
paisaiara egokitu zen, baina eral- Hizkuntza:Gaztelania.
de las zonas más expuestas. Esta
Elkargunea:Jane jauregia.
datu ere egin zuen. Bisita honetan construcción se adaptó al paisaje, Eguna eta ordua:Igandean, hilak 15, 11:30ean.
aldaketa horiek ikusiko ditugu, pero también lo transformó. Vere- Antolatzailea:Ugao-Miraballesko Historia Ezagutzeko Zentroa.
Iñaki García Uriberen, BURDIN mos dichos cambios en esta visita, Informazioa eta erreserbak:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es
HESIA UGAON elkarteko lehen- de la mano de Iñaki García Uribe, Lekuak mugatuak dira.
dakariaren, eskutik. presidente de la asociación BUR-
DIN HESIA UGAON. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Palacio Jane.
Día y hora:Domingo 15 a las 11:30 h.
Organización:Centro de Interpretación Histórica de Ugao-Miraballes.
Información y reservas:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es
Plazas limitadas.

100
HELBURUA: UGAO. OBJETIVO: UGAO-
Ibilaldia eta bideo-proiekzioa. MIRABALLES.
Paseo y proyección de video.
Ibilbide honek helburu bikoitza
dauka: alde batetik, eguneroko Esta ruta se plantea con un doble
lekuak eta paisaiak berraurkitzea objetivo: por un lado, redescu-
(Udiarragako Gure Amaren base- brir lugares y paisajes cotidianos
liza eta San Bartolomé eliza bisi- (visitaremos monumentos como
tatuko ditugu); bestetik, begirada la ermita de Nuestra Señora de
hori argazkitan gauzatzea. Bisitan Udiarraga y la iglesia de San
egiten diren argazkiak udaletxean Bartolomé); por otro, plasmar en
eta zenbait saltokitan jarriko dira fotografías esa mirada. Las foto-
ikusgai urrian. Ibilaldiaren ostean, grafías que se realicen durante la
ibai-paisaiako toki-planari buruzko visita serán expuestas en el Ayun-
bideo bat proiektatuko da. tamiento y varios comercios en el
mes de octubre. Tras el paseo se Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Jane jauregia.
proyectará un video sobre el plan
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 15, 11:30ean.
local de paisaje fluvial. Antolatzailea:Ugao-Miraballesko Historia Ezagutzeko Zentroa.
Informazioa:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Palacio Jane.
Día y hora:Domingo 15 a las 11:30 h.
Organización:Centro de Interpretación Histórica de Ugao-Miraballes.
Información:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es

UGAO IZENEKO UN PARAJE LLAMADO


PARAJEA. UGAO.
Antzezlan-formako bisitaldia. Visita teatralizada.

Zenbait garaitako pertsonaia Curiosos personajes de diferentes


bitxiek Bizkaiko herri berezi ho- épocas nos darán a conocer el pa-
rretako ondarea eta paisaia trimonio y el paisaje de esta singu-
ezagutaraziko dizkigute. Bidaia lar villa vizcaína. Un sorprendente
irudimentsu eta harrigarri honek, viaje imaginativo, de la mano del
Ugaoko Bidea antzerki-taldearen grupo teatral Ugaoko Bidea y el
eta Jose Luis Urrutia idazlearen escritor Jose Luis Urrutia, que nos
eskutik, iragana ezagutzen eta, ayudará a conocer el pasado pero
batez ere, oraina ulertzen eta etor- también, y sobre todo, a entender
kizuneko paisaia eta gizartea mo- el presente e imaginar el paisaje
durik onenean, jasangarritasunez, y sociedad del futuro de la mejor
irudikatzen lagunduko digu. manera, la sostenible.
Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Jane jauregia.
Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29, 12:00etan eta 17:30ean.
Antolatzailea:Ugao-Miraballesko Historia Ezagutzeko Zentroa.
Informazioa:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Palacio Jane.
Día y hora:Domingo 29 a las 12:00 y a las 17:30 h.
Organización:Centro de Interpretación Histórica de Ugao-Miraballes.
Información:946 480 704 - ugao-miraballes-museo@ortzadar.es

101
URDUÑA/ORDUÑA
GOROBEL: HEGAZTIEN SIERRA SÁLVADA: EL
PAISAIA. PAISAJE DE LAS AVES.
Ibilbide ornitologikoa. Recorrido ornitológico.

Urriaren 5ean Hegaztien Mundu Coincidiendo con la celebración el


Eguna ospatzen denez, irtenaldi 5 de octubre del Día Mundial de
bat egingo dugu hiriko eta hiria- las Aves, haremos una salida que
ren inguruko hegazti txikiak eta nos permitirá descubrir y observar
espezie bereziak, adibidez, baso- la flora y la fauna de un valle ha-
igel jauzkaria, bizi diren haran bitado por pequeñas aves urba-
bateko flora eta fauna ezagutzeko nas y periurbanas, y por especies
eta behatzeko. Equinoccio Na- singulares como la rana ágil . El
turak gidatuko du ibilbidea, eta, recorrido, guiado por Equinoccio
horri esker, bazkaleku zabalak, Natura, nos permitirá interpretar
basoak eta zuhaizti txikiak dituen un paisaje con amplias zonas de
paisaia bat, oso habitat garran- pastos, bosques y pequeñas ar-
tzitsua eratzen duena, interpreta- boledas que configuran un impor-
tu ahalko dugu. Haren funtzioak tantísimo hábitat. Conoceremos
ezagutuko ditugu, baita han bizi sus funciones, y también las aves
diren hegaztiak ere (zenbait es- que lo habitan, entre ellas varias
pezie mehatxatuak dira). especies amenazadas.

Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Urduñako Turismo Bulegoa (Birding Euskadiko Bulego Teknikoa).
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 10:00etatik 14:00etara.
Antolatzailea:Urduñako Udala.
Informazioa eta erreserbak:945 384 384 - turismo@urduna.com
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Oficina de Turismo de Orduña
(Oficina Técnica Birding Euskadi).
Día y hora:Sábado 14 de 10:00 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Orduña.
Información y reservas:945 384 384 - turismo@urduna.com
Plazas limitadas.

102
URDUÑAKO HARANA EL VALLE DE ORDUÑA Y
ETA ARRASTARIA: ARRASTARIA: PAISAJE
PAISAIA AKTIBOA. ACTIVO.
Mendiko ibilaldia. Marcha de montaña.

Urduñako “Txarlazo Mendi Tal- El grupo de Montaña de Orduña


deak” mendiko ibilbide pare “Txarlazo Mendi Taldea” nos ofre-
batean parte hartzeko aukera ce la posibilidad de tomar parte en
eskaintzen digu. Horiei esker, un par de recorridos montañeros
oinen azpian dugun paisaiaz go- que nos permitirán disfrutar del
zatuko dugu, gure botekin, horko paisaje bajo nuestros pies, con
jendearekin… Izan ere, mendiza- nuestras botas, con sus gentes…
leentzat, gure paisaiak batez ere Porque, para los montañeros,
paisaia biziak dira. nuestros paisajes son ante todo
paisajes vivos. Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Urduñako Turismo Bulegoa.
Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 8, 08:00etan (mendi martxa) eta 10:00etan
(martxa txiki).
Antolatzailea:Txarlazo Mendi Taldea.
Informazioa eta erreserbak:945 384 384 - turismo@urduna.com .

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Foru Plaza.
Día y hora:Domingo 8 a las 8:00 h. (mendi martxa) y a las 10:00 h. (martxa txiki)
Organización:Txarlazo Mendi Taldea.
Información y reservas:945 384 384 - turismo@urduna.com

URDUÑAKO HARANA: EL VALLE DE ORDUÑA:


IBILBIDE GEOLOGIKOA RECORRIDO GEOLÓGICO
HARAN BEREZI BATEAN. POR UN VALLE
Oinezko ibilbide gidatua. SINGULAR.
Ruta guiada a pie.
Gorobeleko geozona interes
geografiko handiko zona dugu. La geozona de Sierra Salvada se
Ibilbideari esker, Urduñako hara- nos presenta como una zona de
neko formazio geologiko berezira alto interés geológico. El recorri-
hurbilduko gara eta, Euskaditre- do nos permitirá acercarnos a la
keko gida adituen eskutik, ja- singular formación geológica del
kingo dugu zer eragin izan duen valle de Orduña así como cono-
geomorfologiak haraneko eta cer de la mano de guías expertas
horko jendearen historiaren gara- de Euskaditrek la influencia de la
penean. Hizkuntza:Gaztelania.
geomorfología en el desarrollo de
Elkargunea:Urduñako Turismo Bulegoa.
la historia del valle y sus gentes. Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 10:00etatik 14:00etara.
Antolatzailea:Urduñako Udala.
Informazioa eta erreserbak:945 384 384 - turismo@urduna.com
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Oficina de Turismo de Orduña.
Día y hora:Sábado 21 de 10:00 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Orduña.
Información y reservas:945 384 384 - turismo@urduna.com
Plazas limitadas.

103
URDUÑAKO IZENAK: NOMBRES DE ORDUÑA:
PAISAIAREN AHOTSA. LA VOZ DEL PAISAJE.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

La Choza zelaietatik abiatuta, Fé- Partiendo de las Campas de la


lix Mugurutzaren eskutik, ibilbide Choza, realizaremos, de la mano
bat egingo dugu natura bete- de Félix Mugurutza, un recorrido
betean, Garondoko, Lendoñobei- por plena naturaleza, recuperan-
tiko eta Gurpideko gurdi-bide za- do viejos caminos carretiles de
harrak berreskuratuz. Ibili ahala, Garondo, Lendoñobeiti y Gurpide.
izenek mendeetan zehar arretaz Mientras caminamos, desente-
gorde dizkiguten altxor balio­ rraremos preciosos tesoros que
tsuak agerraraziko ditugu; izenok celosamente nos han guardado
azalduko digute nola interpretatu los nombres a través de los siglos,
zuten unibertsoa sortu zituzten nombres que nos hablan de cómo
pertsonek eta nola moldatu zuten las personas que los generaron in-
gogoan, bereganatu arte, ingu- terpretaron el universo y moldea-
ratzen zituen paisaia. Izan ere, ron mentalmente, hasta hacerlo
toponimia magikoa da: paisaian suyo, el paisaje que las rodeaba. Hizkuntza:Euskara.
benetan egon gabe presente da- Porque la toponimia es mágica: Elkargunea:Urduñako Turismo Bulegoa.
goen zerbait. algo presente en el paisaje sin Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etatik 13:00etara.
realmente estar. Antolatzailea:Urduñako Udala.
Oharra: 5 km-ko ibilbidea. Arropa eta
Informazioa eta erreserbak:945 384 384 - turismo@urduna.com
oinetako egokiak eramatea gomen-
Nota: Recorrido de 5 km. Se reco- Lekuak mugatuak dira.
datzen da.
mienda ropa y calzado adecuados.
Idioma:Euskera.
Punto de encuentro:Parking del Alto de Las Campas (Alto de La Choza).
Día y hora:Sábado 28 de 10:00 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Orduña.
Información y reservas:945 384 384 - turismo@urduna.com
Plazas limitadas.

104
URKIOLA ETA LEA-ARTIBAI LANDA GARAPENERAKO ALKARTEAK
BASO-PAISAIA ETA EL PAISAJE FORESTAL Y
HAREN KUDEAKETA. SU GESTIÓN.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Basoen jabeak dira hainbat zu- Los propietarios forestales son


haitz-espezietako basoek osatzen creadores y gestores de la mayor
duten gure lurraldeko paisaiaren parte del paisaje de nuestro te-
sortzaile eta kudeatzaile nagu- rritorio, un mosaico formado por
siak. Aitor Onaindia mendi-inge- bosques de diferentes especies ar-
niariak Durangaldeko eta Lea-Ar- bóreas. Dos rutas guiadas por el In-
tibaiko basoetara gidatutako bi geniero de Montes Aitor Onaindia
ibilbideren bitartez, aukera izango a bosques de Durangaldea y Lea-
dugu gure basoetako paisaia mar- Artibai nos ayudarán a conocer las
katu eta eta zehazten ari diren formas de gestión forestal de las
baso-espezieen kudeaketa erak especies que están marcando y de-
ezagutzeko. Horrez gainera, le- terminando la mayor parte nuestro Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
kuan bertan ikusiko dugu gure paisaje boscoso, además de ob- Elkargunea:Zehaztu behar da, kuadrillak urrian lan egiten ari diren zonaren
inguruko basoetako langileek zer servar sobre el terreno los trabajos arabera. Izena ematen denean jakinaraziko dira lekua eta elkargunea.
nolako lanak egiten dituzten ba- de mantenimiento del bosque que Eguna eta ordua:
soa mantentzeko. Durangaldea: larunbatean, hilak 7, 10:00etatik 12:00etara (gaztelaniaz).
llevarán a cabo trabajadores fores- Lea-Artibai: larunbatean, hilak 21, 10:00etatik 12:00etara (euskara).
Oharra: ezinbestekoa da basoan tales de nuestro entorno. Antolatzailea:Urkiola eta Lea-Artibai Landa Garapenerako Alkarteak eta Basoa
ibiltzeko egokiak diren oinetakoak Fundazioa.
Nota: Es imprescindible llevar ropa y
eta arropa eramatea. Ibilbide hau Informazioa eta erreserbak:946 203 611 (08:00etatik 15:00etara) -
calzado adecuado para caminar en el
zailtasun ertain-baxukoa da. urkiola@urkiola.org
bosque. Esta ruta tiene una dificultad
Lekuak mugatuak dira.
media-baja.
Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:A determinar en función de la zona en la que estén traba-
jando las cuadrillas en octubre. Se informará del lugar y del punto de encuentro en
el momento de la inscripción.
Día y hora:
Durangaldea: Sábado 7 de 10:00 a 12:00 h. (castellano).
Lea-Artibai:Sábado 21 de 10:00 a 12:00 h. (euskera).
Organización:Asociaciones de Desarrollo Rural de Urkiola y Lea-Artibai y
Fundación Basoa.
Información y reservas:946 203 611 (de 8:00 a 15:00 h.) - urkiola@urkiola.org
Plazas limitadas.

105
VALLE DE TRÁPAGA-TRAPAGARAN
PAISAIA ARTIFIZIALETAN EL PAISAJE ARTIFICIAL
NAGUSIA. POR EXCELENCIA.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Trapagarango goiko aldea gure La zona alta de Valle de Trápa-


geografiako toki bitxienetako bat ga-Trapagaran es uno de los lu-
da eta XIX. mendearen amaieratik gares más peculiares de nuestra
gertatu zen “burdinaren epopeia” geografía, un entorno que nos
gogora ekartzen digu. Hor, burdi- trae a la memoria la “epopeya
na baliotsua lortzeko asmoz aire del hierro” que tuvo lugar desde
zabalean ireki ziren “zauriak” be- finales del siglo XIX. Un entorno
rriro orbaintzen dira, eta ingurune donde vuelven a cicatrizar las
horrek gaur egun natura- eta kul- “heridas” abiertas a cielo abierto
tura-ondare garrantzitsua gorde­ para obtener el preciado hierro y
tzen du. Hori guztia Larreineta eta que en la actualidad atesora un Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Larreinetako funikular-geltokia.
Zugastieta meatze-herriguneen importante patrimonio natural Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 28, 10:00etatik 14:00etara.
inguruan egingo dugun ibilaldian y cultural. Todo esto podremos Antolatzailea:Trapagarango Udala eta Peñas Negras Ingurumen
ikusi ahalko dugu. conocerlo durante el paseo que Interpretazioko Zentroa.
llevaremos a cabo por los alrede- Informazioa eta erreserbak:946 338 097.
Lekuak mugatuak dira.
dores de los núcleos mineros de
Larreineta y La Arboleda. Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Estación del funicular de Larreineta.
Día y hora:Sábado 28 de 10:00 a 14:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Valle de Trápaga-Trapagaran y Centro de
Interpretación Ambiental Peñas Negras.
Información y reservas:946 338 097.
Plazas limitadas.

106
ZALDIBAR
PAISAIAK, GURE LOS PAISAJES, Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Elkargunea:Bizkaiko Diputazio plaza (udaletxeko plaza).
HISTORIAREN GUARDIANES DE Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 10:30ean (gaztelaniaz)
ZAINDARIAK. NUESTRA HISTORIA. eta 16:30ean (euskaraz).
Antolatzailea:Zaldibarko Udala eta Gerediaga Elkartea.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie. Informazioa eta erreserbak:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Lekuak mugatuak dira.
Bisitaldi honetan, industrialak, A lo largo de esta visita cono-
hirikoak eta landakoak diren pai- ceremos paisajes que van de lo Idioma:Euskera/Castellano.
saiak ikusi ahalko ditugu. Gizakiak industrial a lo urbano, pasando Punto de encuentro:Bizkaiko Diputazio plaza (plaza del ayuntamiento).
sortu dituen aldaketak eta pai- por lo rural. Veremos los cam- Día y hora:Sábado 7 a las 10:30 h. (castellano) y a las 16:30 (euskera).
saia-aldaketan izan duen eragina bios originados por la mano del Organización:Ayuntamiento de Zaldibar y Gerediaga elkartea.
ikusiko ditugu. Santamañazarren ser humano y su influencia en el Información y reservas:673 005 981 - ejardunaldiak@gmail.com
Plazas limitadas.
inguruneaz gozatuko dugu; Gerra cambio paisajístico. Disfrutaremos
Zibilean gerra-frontea izan zen, del entorno de Santamañazar, que
eta gaur egun Zaldibarko biz- fue frente de guerra durante la
tanleek auzolanean berreskuratu Guerra Civil, donde hoy podemos
dituzten lubakietako bat beha observar una de las trincheras
dezakegu hor. Izan ere, ingurunea recuperadas en auzolan por los
udalerria mendi horretaz ardura­ habitantes de Zaldibar. Y es que
tzeari esker berreskuratu da, erosi la recuperación de este entorno
eta garbitu egin baitu. ha sido gracias a que el municipio
se hizo cargo de este monte, com-
prándolo y limpiándolo.

107
ZALLA
IKUSMIRA ZABALTZEN. ABRIENDO EL PUNTO DE
Oinezko ibilbide gidatua. MIRA.
Ruta guiada a pie.
Zallatik dator eguneroko paisaia
ikuspuntu desberdin batetik be- Desde Zalla llega la invitación
hatzeko gonbidapena. Udalerriko para observar el paisaje cotidiano
zenbait elkarteren laguntzaz, 6 desde un punto de vista diferente.
kilometrotan Zalla herriguneko Con la ayuda de diferentes asocia-
ohiko espazioetan zehar ibiliko ciones del municipio recorreremos
gara, baina xehetasunetan, pai- durante 6 kilómetros los espacios
saia bakoitza bakarra eta erre- habituales del núcleo de Zalla
pikaezina izatea eragiten duten pero deteniéndonos en los deta-
desberdintasun txikietan, jarriko lles, esas pequeñas diferencias Hizkuntza:Gaztelania.
Elkargunea:Zallako Udala.
dugu arreta. Ibilaldi garrantzitsua que hacen cada paisaje único e Eguna eta ordua:Igandean, hilak 29, 10:00etan.
izango da eta ustekaberen bat ere irrepetible. Será un paseo diverti- Antolatzailea:Zallako Udala.
egongo da. do y con alguna sorpresa. Informazioa eta erreserbak:946 390 001 (08:00etatik 14:00etara).
Izena ematea, asteartetik, hilak 17, aurrera.
Oharra: arropa eta oinetako erosoak Nota: Se recomienda ropa y calzado Lekuak mugatuak dira.
eramatea gomendatzen da. cómodo.
Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Ayuntamiento de Zalla.
Día y hora:Domingo 29 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Zalla.
Información y reservas:946 390 001 (de 8:00 a 14:00h)
Inscripción a partir del martes 17.
Plazas limitadas.

ZAMUDIO
HORMAECHE LOS PAISAJES
ESKRIBAUAREN DEL ESCRIBANO
PAISAIAK. HORMAECHE.
Oinezko ibilbide gidatua. Ruta guiada a pie.

Ibilbide hau eta Derion Bizkaiko Una ruta que se complementa con
Elizaren Histori Artxiboak antola- las actividades organizadas por
tutako jarduerak elkarren osagarri el AHEB en Derio. Desde la Torre
dira. Larragoiti dorretik, bidezi- Larragoiti, tomaremos un peque-
dor txiki bat hartuko dugu, zeina ño sendero, parte del Camino
Done Jakueren Bidearen parte de Santiago, que nos conduce al
baita, eta Arikondo zubira iritsiko puente de Aricondo (de los siglos
gara (XVII.-XVIII. mendeetakoa), XVII-XVIII) donde se marcan los
Zamudio eta Lezamaren arteko lindes de Zamudio y Lezama. Se-
Idioma:Euskera/Castellano.
mugan. Aurrera jarraituko dugu, guiremos hasta el caserío Oxinaga Punto de encuentro:Torre Larragoiti.
Oxinaga eta Olariaga baserrie- y el caserío Olariaga (antigua To- Día y hora:Domingo 22 de 10:00 a 13:00 h.
taraino (azken hori antzinako rre banderiza de Olariaga – empa- Organización:Amagoia Guezuraga y Archivo Histórico Eclesiástico de Bizkaia.
bandokideen garaiko dorrea izan rentados con los Zamudio). Pasa- Información y reservas:944 062 490 - info@aheb-beha.org
zen, Olariagatarrena, zeinak Za- remos desde el paisaje rural a un Plazas limitadas.
mudiotarren ahaideak baitziren). paisaje fruto de la industrializa-
Idioma:Euskera/Castellano.
Landa-paisaiatik 50. hamarka- ción de los años 50, volviendo al
Punto de encuentro:Torre Larragoiti.
dako industrializazioaren ondo- paisaje rural para visitar el calero. Día y hora:Domingo 22 de 10:00 a 13:00 h.
riozko paisaia batera pasako gara, Organización:Amagoia Guezuraga y Archivo Histórico Eclesiástico de Bizkaia.
eta berriro landa-paisaiara itzuli, Información y reservas:944 062 490 - info@aheb-beha.org
karobia ikusteko. Plazas limitadas.

108
PARKE BIZIDUNA. EL PARQUE ANIMADO. Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Oinezko ibilbide gidatua eta argazki- Ruta guiada a pie y concurso Elkargunea:Agirre Lehendakaria plaza.
lehiaketa. fotográfico. Eguna eta ordua:Larunbatak, hilak 21 eta 28, 10:00etatik 14:00etara.
Antolatzailea:Zamudioko Udala, Amagoia Guezuragarekin eta
Zamudion, baserri eta laborate- Hay un paraje en Zamudio entre IZAE elkartearekin elkarlanean.
gien artean, errota, karobi edo caseríos y laboratorios, comparti- Informazioa eta erreserbak:944 060 998 - iamezaga@zamudiokoudala.net
Lekuak mugatuak dira.
mahastietatik hurbil lan egiten do por investigadores, ganaderos
duten ikertzaileek, abeltzainek o cocineros que trabajan cerca de
Idioma:Euskera/Castellano.
eta sukaldariek partekatutako molinos, caleros o viñedos. En un Punto de encuentro:Agirre Lehendakaria plaza.
paraje bat dago. Ibilbide eroso cómodo recorrido veremos y foto- Día y hora:Sábados 21 y 28 de 10:00 a 14:00 h.
batean, zenbait mendetako jar- grafiaremos actividades de siglos Organización:Ayuntamiento de Zamudio, con la colaboración de Amagoia
duerak ikusiko ditugu eta argaz- diferentes, escucharemos el testi- Guezuraga y la asociación IZAE.
Información y reservas:944 060 998 - iamezaga@zamudiokoudala.net
kiak aterako dizkiegu, bendejeren monio de vendejeras y molineros, Plazas limitadas.
eta errotarien lekukotza entzungo oleremos aromas procedentes de
dugu, dozenaka zuhaitzetatik docenas de especies de árboles
datozen lurrinak usainduko ditu- diferentes y, finalmente, podre-
gu eta, azkenik, tokiko upeltegi mos degustar chacolí en una bo-
batean txakolina dastatu ahalko dega local. Además, podremos
dugu. Gainera, ibilbideari buruzko participar en el concurso de foto-
argazki-lehiaketan parte hartu grafía sobre la ruta, que se cele-
ahalko dugu, hurrengo egunetan brará durante los días posteriores.
izango baita. Nota: Actividad recomendada para
Oharra: 9 urtetik gorakoentzat mayores de 9 años.
gomendatutako jarduera.

109
ZEANURI
IBARGUEN ETA POR LAS COFRADÍAS DE
ALTZUSTA KOFRADIETAN IBARGUEN Y ALTZUSTA.
ZEHAR. Ruta guiada a pie.
Oinezko ibilbide gidatua.
Un recorrido para conocer las dife-
Ibilbide honetan, Zeanuriko zaz- rentes tipologías de casas de dos
pi kofradietatik biko etxe-motak de las siete cofradías de Zeanuri:
aztertuko ditugu: Ibarguen eta Ibarguen y Altzusta. En Ibarguen,
Altzusta. Ibarguenen, plazan, zen- en la plaza, aparecen casas de
bait estilo, funtzio eta garaitako diferentes estilos, funciones y
etxeak daude, XVII. mendetik épocas, desde el siglo XVII has-
gaur egunera artekoak, adibidez, ta la actualidad, como el caserío
Emaldi baserria, udaletxea, Arre- Emaldi, el ayuntamiento, las ca-
gia etxeak… Bestalde, Altzustan sas de Arregia… Por su parte, en Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
Kallarteko baserrien multzoa, kale- Altzusta sobresale el conjunto de Elkargunea:Zeanuriko plaza.
caseríos de Kallarte, agrupados en Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 14, 10:00etan.
moduan taldekatua, gailen­tzen da;
Antolatzailea:Zeanuriko Udala.
Bizkaiko egitura libreko eta zurezko forma de calle; se trata de uno de Informazioa eta erreserbak:946 739 146.
itxituradun baserritan aberatsenak los núcleos más ricos en caseríos Lekuak mugatuak dira.
diren guneetako bat da. de estructura exenta y cerramien-
tos de madera de Bizkaia. Idioma:Euskera/Castellano.
Oharra: 3 orduko ibilbidea. Oinetako
Punto de encuentro:Plaza de Zeanuri.
erosoak eramatea gomendatzen da. Nota: Recorrido de 3 h. Se recomienda
Día y hora:Sábado 14 a las 10:00 h.
calzado cómodo.
Organización:Ayuntamiento de Zeanuri.
Información y reservas:946 739 146.
Plazas limitadas.

PAISAIA ELEKTRIKOAK: PAISAJES


BARAZARKO ZENTRAL ELÉCTRICOS: CENTRAL
HIDROELEKTRIKOA. HIDROELÉCTRICA DE
Bisitaldi gidatua. BARAZAR.
Visita guiada.
Zeanuri udalerriak lurrazpiko zen-
tral hidroelektriko bat dauka: Ba- El municipio de Zeanuri oculta
razarko zentrala. Hasieran, 50eko una central hidroéléctrica subte-
hamarkadan, Bizkaiko Labe Ga- rránea: la central de Barazar. En
raiak enpresari zerbitzua emateko sus orígenes, en la década de los
sortu zen. Eraikitzean, 1948 eta 50 fue creada para dar servicio a
1958 bitartean, Undurraga au- la empresa Altos Hornos de Viz-
zunean bizi ziren 3.000 pertsona caya. En su construcción, entre
inguruk parte hartu zuten. Haren los años 1948 y 1958, partici-
eraikuntzak aldaketa handiak Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
paron unas 3000 personas que
Elkargunea:Zeanuriko plaza.
ekarri zituen, bai Undurraga au- vivieron en la barriada de Undu- Eguna eta ordua:Asteazkenetan, hilak 25, 10:00 etan.
zunean bai inguruneko paisaian. rraga. Su construcción trajo gran- Antolatzailea:Zeanuriko Udala.
Bisita honekin, benetako paisaia des cambios tanto en la vida de la Informazioa eta erreserbak:946 739 146.
elektrikoa osatzen duen gune be- barriada de Undurraga como en Lekuak mugatuak dira.
rezi hori ezagutu ahalko dugu. el paisaje del entorno. Con esta
Idioma:Euskera/Castellano.
visita podremos conocer este es- Punto de encuentro:Plaza de Zeanuri.
pacio singular, que crea un autén- Día y hora:Miércoles 25 a las 10:00 h.
tico paisaje eléctrico. Organización:Ayuntamiento de Zeanuri.
Información y reservas:946 739 146.
Plazas limitadas.

110
PAISAIA ERLIJIOSOA: PAISAJE RELIGIOSO:
ELEIZONDOKO CONJUNTO
MONUMENTU-MULTZOA. MONUMENTAL DE
Bisitaldi gidatua. ELEIZONDO.
Visita guiada.
Elizondo auzuneak monumentu-
multzo erlijioso interesgarria bilt- La barriada de Elizondo reúne un
zen du. Andra Mari parrokiak, interesante conjunto monumental
-XVIII. mendearen lehen erdian religioso. La parroquia de Andra
XVI. mendeko beste eliza baten Mari, construida en la primera
gainean eraikiak-, antzinako Erre- mitad del siglo XVIII sobre otra
ge Bidea zeharkatzen zuen ingu- iglesia del siglo XVI nos remitirá
rune horren bilakaera ekarriko a la evolución de este entorno,
digu gogora. Horrekin batera, Pie- atravesado por el antiguo Camino Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
tate santutxo-baseliza altxatzen Real. Junto a él se levanta la er- Elkargunea:Zeanuriko plaza.
da, baita gurutze bat ere, Nestor mita humilladero de la Piedad, y Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 10:00etan.
Basterretxeak egina, Gorbeiako también una cruz, obra de Nestor Antolatzailea:Zeanuriko Udala.
Informazioa eta erreserbak:946 739 146.
gurutzearen mendeurrena ospa­ Basterretxea, que conmemora el Lekuak mugatuak dira.
tzeko. Bisita honetan, elementu centenario de la cruz del Gorbea.
horiek guztiek erlijiotasunak eta Con esta visita veremos cómo to- Idioma:Euskera/Castellano.
espiritualtasunak bultzatutako dos estos elementos conforman Punto de encuentro:Plaza de Zeanuri.
paisaia osatzen dutela ikusiko Día y hora:Sábado 21 a las 10:00 h.
un paisaje imbuido por la religiosi- Organización:Ayuntamiento de Zeanuri.
dugu. dad y la espiritualidad. Información y reservas:946 739 146.
Plazas limitadas.

SAN JUSTO: HARIZTIA, SAN JUSTO: ROBLEDAL,


BASELIZA ETA KAROBIA. ERMITA Y CALERO.
Bisita gidatua. Visita guiada

San Justo Otzerinmendi kofradian A la sombra del monte Gorbeia,


dago, Gorbeia mendiaren itza- San Justo está ubicado en la co-
lean. Harizti eder-ederra da, eta fradía de Otzerinmendi. En un
iturri bat, baseliza eta karobi bat precioso robledal, con una fuente,
daude bertan. una ermita y un calero.
Paisaia eder hori mendez mende Es un paraje precioso que se ha
moldatzen joan da Otzerinmediko ido modelando con el trabajo que
biztanleen lanaren ondorioz. durante siglos han realizado los
vecinos de Otzerinmedi.

Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 7, 10:00etan.


Ibilbidearen iraupena:1 ordu.
Antolatzailea:Zeanuriko Udala.
Informazioa eta erreserbak:946 739 146.
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano
Punto de encuentro:Plaza de Zeanuri
Día y hora:Sábado 7 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Zeanuri
Información y reservas:946 739 146.
Plazas limitadas.

111
UNDURRAGAKO EMBALSE DE
URTEGIA. UNDURRAGA.
Bisitaldi gidatua. Visita guiada.

Undurragako urtegia Zeanuriko El embalse de Undurraga se halla


herrigunetik kilometro batera a un kilómetro del casco urbano
dago, Arratia ibaiko bidean, be- de Zeanuri, sobre el curso del río
hinola landa-auzo batzuek okupa­ Arratia, en un lugar que en otro
tzen zuten toki batean. 1973. ur- tiempo ocupaban algunos barrios
tean inauguratu zen, Venta Altako rurales. Fue inaugurado el año
edateko uren araztegia urez hor- 1973 para abastecer de agua la
nitzeko eta Bilbo Handia edateko estación potabilizadora de Venta
uraz hornitzea ahalbidetzeko. Alta y posibilitar el suministro de
Haren eraikuntzak paisaia aldatu agua potable del Gran Bilbao. Su
zuen eta Alkibar eta Undurraga construcción alteró el paisaje y
auzuneak uraren azpian desa- supuso la desaparición bajo sus
gertzea ekarri zuen. Bisitaldi honi aguas de las barriadas de Alkibar Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
esker, ingurune eder hori ezagutu y Undurraga. Con esta visita po- Elkargunea:Zeanuriko plaza.
ahalko dugu. dremos conocer este entorno, de Eguna eta ordua:Asteazkenetan, hilak 18, 10:00 etan.
gran belleza. Antolatzailea:Zeanuriko Udala.
Informazioa eta erreserbak:946 739 146.
Lekuak mugatuak dira.

Idioma:Euskera/Castellano.
Punto de encuentro:Plaza de Zeanuri.
Día y hora:Miércoles 18 a las 10:00 h.
Organización:Ayuntamiento de Zeanuri.
Información y reservas:946 739 146.
Plazas limitadas.

112
ZIORTZA-BOLIBAR
DONE JAKUE BIDEA, EL CAMINO DE
ZIORTZA-BOLIBARKO SANTIAGO EJE
PAISAIAKO EGITURATZE- VERTEBRADOR DEL
ARDATZA. PAISAJE DE ZIORTZA-
Oinezko ibilbide gidatua. BOLIBAR.
Ruta guiada a pie.
Done Jakue bideari jarraiki, Ziort-
zara igoko gara, oinez. Ibilbidean, Siguiendo el Camino de Santiago,
Ziortza-Bolibarko elizateko pai- ascenderemos a pie hasta Ziortza;
saia osatzen duten baserriak, durante el recorrido iremos men-
baselizak, errotak eta beste on- cionando los caseríos, ermitas,
dare-elementu batzuk aipatuko molinos y otros elementos patri-
ditugu. Oizko mendiaren (Bizkaiko moniales que configuran el paisa-
deiadar-mendietako bat) oinetan, je de la anteiglesia de Ziortza-Bo-
Ziortzako kolegiata, Euskadiko libar. A los pies del Oiz (uno de los
Done Jakue bideko lekuko his- montes bocineros de Bizkaia) visi-
Hizkuntza:Euskara/gaztelania.
toriko abantailatsua, bisitatuko taremos la Colegiata de Ziortza, Elkargunea:Simon Bolivar Museoa.
dugu. Bisita bukatzean, sagardoa testigo histórico privilegiado del Eguna eta ordua:Larunbatean, hilak 21, 12:00etan.
dastatuko dugu eta klaustroan Camino de Santiago en Euskadi. Antolatzailea:Simon Bolivar Museoa.
photocall atsegin batez diberti- Al finalizar la visita, degustaremos Informazioa eta erreserbak:946 164 114 - info@simonbolivarmuseoa.com
tuko gara. sidra y nos divertiremos con un Lekuak mugatuak dira.
simpático photocall en el claustro.
Idioma:Castellano.
Punto de encuentro:Simón Bolívar Museoa.
Día y hora:Sábado 21 a las 12:00 h.
Organización:Simón Bolívar Museoa.
Información y reservas:946 164 114 - info@simonbolivarmuseoa.com
Plazas limitadas.

113
2017ko
2017ko
ONDAREAREN
ONDAREAREN
EUROPAKO
EUROPAKO
JARDUNALDIAK
JARDUNALDIAK
JORNADAS
JORNADAS
EUROPEASDEL
EUROPEAS DEL
PATRIMONIO2017
PATRIMONIO 2017
BIZKAIA
BIZKAIA

Musk

Trucíos-Turtzioz
Sopuerta

Artzentales

Lanestosa
Karrantza-Harana Zalla
Balmaseda

2017an Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa Egitaraua ezagutzeko:


Ondarearen Europako Jardunaldietan parte Consultar el programa en:
hartzen dute.
Araba: www.araba.eus
En 2017, Araba, Bizkaia y Gipuzkoa partici- Bizkaia: www.bizkaikoa.bizkaia.eus/jep
pan en las Jornadas Europeas del Patrimonio. Gipuzkoa: www.gipuzkoakultura.net
Gorliz Bakio
Bermeo Mundaka
Plentzia

Barrika Maruri-Jatabe Sukarrieta


Ibarrangelu
Sopela
Gatika Busturia
Gautegiz-Arteaga Lekeitio
Berango Mungia Ispaster
Getxo Laukiz Arrieta Mendexa
Santurtzi Leioa Kortezubi
kiz Portugalete
Erandio Loiu Fruiz Amoroto
Gernika-Lumo Berriatua
Ortuella Sestao Derio
Abanto-
Aulesti
Zierbena Trapagaran Zamudio Markina-Xemein
Mendata
Bilbao Lezama
Larrabetzu
Galdames Barakaldo Etxebarri
Ziortza-Bolibar Etxebarria

Basauri Galdakao
Amorebieta-Etxano
Gueñes
Berriz
Iurreta Garai

Gordexola Ugao-Miraballes Igorre Durango


Zaldibar
Izurtza

Artea Abadiño
Mañaria Elorrio
Areatza
Atxondo
Orozko

Zeanuri

Otxandio

Ubide
Urduña/Orduña
ANTOLATZAILEAK / ORGANIZAN:
Bizkaiko Foru Aldundia / Diputación Foral de Bizkaia

Abanto-Zierbenako Udala / Ayuntamiento Abanto-Zierbena ADR Enkarterrialde Euskal Museoa – Museo Vasco (Bilbao)
Amorebieta-Etxanoko Udala / Ayuntamiento de Ametx Erakunde Autonomoa (Amorebieta-Etxano) La Encartada Fabrika-museoa (Balmaseda)
Amorebieta-Etxano Archivo de la villa de Plentzia Loizaga Dorrea Museoa-CMV / Museo Torre Loizaga-CMV
Areatzako Udala / Ayuntamiento de Areatza Artzentalesko kultura Etxea (Colección Miguel de la Vía) (Galdames)
Arrietako Udala / Ayuntamiento de Arrieta Aula Medioambiental del Ayuntamiento de Getxo Peñas Negras Ingurumen Interpretaziorako
Artzentaleseko Udala / Ayuntamiento de Artzentales Bermeoko Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo Bermeo Zentroa / Centro de Interpretación medioambiental de Peñas
Atxondoko Udala / Ayuntamiento de Atxondo Bilboko Institutu Txinatarra / Instituto Chino de Bilbao Negras (Trapagaran)
Aulestiko Udala / Ayuntamiento de Aulesti Bizkaia Zubia / Puente Bizkaia Plasentia de Butrón Museoa / Museo Plasentia de Butrón
Bakioko Udala / Ayuntamiento de Bakio Bizkaiko elizaren Agiritegi Historikoa / Archivo Histórico (Plentzia)
Balmasedako Udala / Ayuntamiento de Balmaseda Eclesiástico de Bizkaia Santimamiñe (Kortezubi)
Barakaldoko Udala / Ayuntamiento de Barakaldo Bizkaiko Foru Aldundiko Garraioak, Mugikortasuna eta Simón Bolívar Museoa (Ziortza-Bolibar)
Barrikako Udala / Ayuntamiento de Barrika Lurraldearen Kohesioa Sustatzeko Saila / Departamento Txakolingunea (Bakio)
Basauriko Udala/ Ayuntamiento de Basauri de Transportes, Movilidad y Cohesión del Territorio Ugao-Miraballeseko Historia Ezagutzeko
Berangoko Udala / Ayuntamiento de Berango Bizkaiko Foru Liburutegia / Biblioteca Foral de Bizkaia Zentroa / Centro de Interpretación Histórica de Ugao-
Bermeoko Udala / Ayuntamiento de Bermeo Bizkaikoa Foru Agiritegi historikoa / Archivo Histórico Miraballes
Berriatuako Udala / Ayuntamiento de Berriatua Foral de Bizkaia _________________________________________
Berrizko Udala / Ayuntamiento de Berriz Britaniar Kontsuletxea / Consulado británico
Busturiako Udala / Ayuntamiento de Busturia Durangoko Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo de ACADAE Udal Antzerki-taldea / Grupo de teatro municipal
Derioko Udala / Ayuntamiento de Derio Durango ACADAE (Berango)
Durangoko Udala / Ayuntamiento de Durango Ekoetxea Urdaibai ALEN Kultur Elkartea (Sopuerta)
Elorrioko Udala / Ayuntamiento de Elorrio Euskadiko Artxibo Historikoa / Archivo Histórico de Amagoia Guezuraga
Erandioko Udala / Ayuntamiento de Erandio Euskadi Amexier Mendi elkartea (Zeanuri)
Etxebarriko Udala / Ayuntamiento de Etxebarri Euskadiko Biodibertsitate Zentroa / Centro de Arkikultura
Fruizko Udala / Ayuntamiento de Fruiz Biodiversidad de Euskadi Arqueocean
Galdakaoko Udala / Ayuntamiento de Galdakao Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo ofiziala / Colegio Arra Elkartea - Asociación Arra (Sopuerta)
Galdameseko Udala / Ayuntamiento de Galdames oficial de Arquitectos Vasco-Navarro Arteako Parrokia
Garaiko Udala / Ayuntamiento de Garai Euskal Herriko Unibertsitatea / Universidad del País Vasco ArcelorMittal (Sestao)
Gatikako Udala / Ayuntamiento de Gatika Euskaltzaindia Asociación cultural Historias de Lanestosa
Gernika-Lumoko Udala / Ayuntamiento de Gernika-Lumo Gernika-Lumoko Turismo bulegoa / Oficina de Turismo de Asociación IZAE (Zamudio)
Getxoko Udala / Ayuntamiento de Getxo Gernika-Lumo AUNIA Kultura elkartea
Gordexolako Udala / Ayuntamiento de Gordexola Getxoko Kultura Etxea Basondo Fauna Babeslekua- Refugio de Fauna Basondo
Gorlizko Udala / Ayuntamiento de Gorliz Getxoko Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo de Getxo (Kortezubi)
Güeñeseko Udala / Ayuntamiento de Güeñes Getxoko Udaleko Euskara Zerbitzua BilbaoHistoriko
Igorreko Udala / Ayuntamiento de Igorre Gorbeia-Areatzako Parketxea Bilbobentura
Ispasterko Udala / Ayuntamiento de Ispaster Gorbeialde LGA Bizarra Lepoan Elkartea (Getxo)
Iurretako Udala / Ayuntamiento de Iurreta Gorlizko Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo de Gorliz Burtroi Bizirik
Izurtzako Udala / Ayuntamiento de Izurtza Igorreko Kultura etxea CARRANTIA
Karrantzako Udala / Ayuntamiento de Karrantza Izenaduba basoa Egia Enea Upeltegia- Bodega Egia Enea

JORNADAS EUROPEAS DEL PATRIMONIO 2017


2017ko ONDAREAREN EUROPAKO JARDUNALDIAK
Lanestosako Udala / Ayuntamiento de Lanestosa Jata Ondo LGA Ego Comunicación
Larrabetzuko Udala / Ayuntamiento de Larrabetzu Karrantzako turismo bulegoa / Oficina de Turismo de EUSKADITREK- Senderismo
Laukizko Udala / Ayuntamiento de Laukiz Karrantza Fundación Basoa
Lea-Ibarrako Udalen Mankomunitatea / Mancomunidad Kultura Ondarearen Zentroa (Eusko Jaurlaritza) / Centro Fundación de Trabajadores de la Siderurgia Integral
de Municipios del Lea-Ibarra de Patrimonio Cultural (Gobierno Vasco) Gerediaga Elkartea
Lekeitioko Udala / Ayuntamiento de Lekeitio Labayru Fundazioa Goikolau Kultur elkartea (Berriatua)
Lezamako Udala / Ayuntamiento de Lezama Lea Ibarrako Udal Mankomunazgoa / Mancomunidad de Hotel Antsotegi (Etxebarria)
Louiko Udala / Ayuntamiento de Loiu Municipios de Lea Ibarra IGERRAK. Euskaldunon Instagram Komunitatea
Mañariako Udala / Ayuntamiento de Mañaria Lekeitioko Udal Kultur Erakundea IOHLEE / AVPIOP (Asociación Vasca de Patrimonio Industrial y
Markina-Xemeingo Udala / Ayuntamiento de Ondare Aretoa – Sala Ondare Obra Pública)
Markina-Xemein Parketxea de Armañón Itxina Abeltzainen Elkartea.
Maruri-Jatabeko Udala / Ayuntamiento de Maruri-Jatabe Plentziako Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo de Plentzia Joko Alai elkartea (Zeanuri)
Mendexako Udala / Ayuntamiento de Mendexa Santurtziko Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo de Karraderan Kultura elkartea (Larrabetzu)
Mendatako Udala / Ayuntamiento de Mendata Santurtzi La Mar de Bien
Mundakako Udala / Ayuntamiento de Mundaka Sopelako Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo de Sopela La Naval
Mungiako Udala / Ayuntamiento de Mungia Uhagon Kulturgunea (Markina-Xemein) La SUMA paisajistak
Muskizko Udala / Ayuntamiento de Muskiz UNESCO Etxea Lubakiak
Orozkoko Udala / Ayuntamiento de Orozko Urdaibai Bird Center (Sociedad de Ciencias Aranzadi) Ondare babesa, S.L.
Ortuellako Udala / Ayuntamiento de Ortuella Urduñako Turismo Bulegoa / Oficina de Turismo de Orduña Ondare lagunak
Otxandioko Udala / Ayuntamiento de Otxandio Urkiolako Parketxea Ortuzar Ubideko Gazte Asanblada (Ubide) BIZKAIA
Plentziako Udala / Ayuntamiento de Plentzia _________________________________________ Peña Gordexola del Athletic Club
Portugaleteko Udala / Ayuntamiento de Portugalete Plentziako Piragua taldea
Santurtziko Udala / Ayuntamiento de Santurtzi Arrantzaleen Museoa (Bermeo) Ramón Oleaga Páramo
Sestaoko Udala / Ayuntamiento de Sestao Arte eta Historia Museoa / Museo de Arte e Historia Supelaur Kultur Elkartea (orozko)
Sopelako Udala / Ayuntamiento de Sopela (Durango) Sustraiak Natura (Etxebarria)
Sopuertako Udala / Ayuntamiento de Sopuerta Artelan Berreginen Museoa / Museo Reproducciones Txarlazo Mendi Taldea (Urduña/Orduña)
Trapagaraneko Udala / Ayuntamiento de Valle de Trápaga artísticas (Bilbao) Txelu Angoitia
Ubideko Udala / Ayuntamiento de Ubide Bilboko Itsasadarra Itsas Museoa-Museo Marítimo Ría View arkitektura
Ugao-Miraballesko Udala / Ayuntamiento de de Bilbao Zabala Upeltegia-Bodega Zabala
Ugao-Miraballes Bizkaiko Arkeologi Museoa (Bilbao)
Urduñako Udala / Ayuntamiento de Orduña Burdin Hesiaren Interpretazio Gunea / Museo Memorial
Zaldibarko Udala / Ayuntamiento de Zaldibar del Cinturón de Hierro (Berango)
Zallako Udala / Ayuntamiento de Zalla CIHMA (Barakaldoko Historia eta Ingurumen
Zamudioko Udala / Ayuntamiento de Zamudio Interpretaziorako Zentroa)
Zeanuriko Udala / Ayuntamiento de Zeanuri Eleiz museoa- Museo diocesano de Arte Sacro (Bilbao)
El Pobaleko Burdinola (Muskiz)
Euskal Herriko Meatzaritzaren museoa, Museo de la
Minería del País Vasco (Abanto-Zierbena)
Enkarterrietako Museoa (Sopuerta)
Euskal Herria Museoa (Gernika-Lumo)

También podría gustarte