Está en la página 1de 19

Sentencia No.

T-523/97

PRINCIPIO DE DIVERSIDAD ETNICA Y CULTURAL-
Reconociiento con!tit"ciona#

ESTADO-$a%ant&a 'e con(i(encia )ac&*ca ent%e
+%")o! c"#t"%a#e! 'i!tinto!/PRINCIPIO DE DIVERSIDAD
ETNICA Y CULTURAL-$a%ant&a e!tata# 'e coe,i!tencia
)ac&*ca ent%e #a! -o%a! 'e (e% e# "n'o
El Estado tiene la especial misin de garantizar que todas las
formas de ver el mundo puedan coexistir pacfcamente, labor
que no deja de ser confictiva, pues estas concepciones muchas
veces son antagnicas e incluso incompatibles con los
presupuestos que l mismo ha elegido para garantizar la
convivencia En especial, son claras las tensiones entre
reconocimiento de grupos culturales con tradiciones, pr!cticas "
ordenamientos jurdicos diversos " la consagracin de derechos
fundamentales con pretendida validez universal #ientras que
una ma"ora los estima como presupuestos intangibles,
necesarios para un entendimiento entre naciones, otros se
oponen a la existencia de postulados supraculturales, como una
manera de afrmar su diferencia, " porque de acuerdo con su
cosmovisin no ven en ellos un presupuesto vinculante En otras
palabras, a$n siendo clara la difcultad para entender algunas
culturas desde una ptica que se defne como universal, el
Estado tiene que hacer compatible su deber de preservar la
convivencia pacfca dentro de su territorio, garantizando los
derechos de sus asociados en tanto ciudadanos, con el
reconocimiento de sus necesidades particulares, como
miembros de grupos culturales distintos En esta tarea, adem!s,
le est! vedado imponer una concepcin del mundo particular,
as la vea como valiosa, porque tal actitud atentara contra el
principio de respeto a la diversidad tnica " cultural " contra el
trato igualitario para las diferentes culturas, que el mismo ha
reconocido

PRINCIPIO DE DIVERSIDAD ETNICA Y CULTURAL-
So#"ci.n con!tit"ciona# a con/icto! con ot%o!
)%inci)io! 'e i+"a# 0e%a%1"&a/DIALO$O
INTERCULTURAL-&nio 'e con(i(encia/CONVIVENCIA
ENTRE LAS DISTINTAS CULTURAS
%na primera solucin a este tipo de confictos, se ha planteado
en trminos de un di!logo intercultural que sea capaz de trazar
unos est!ndares mnimos de tolerancia, que cubran los
diferentes sistemas de valores Es decir, lograr un consenso en
aquel mnimo necesario para la convivencia entre las distintas
culturas, sin que ello implique renunciar a los presupuestos
1
esenciales que marcan la identidad de cada una &s lo entendi
la 'orte 'onstitucional, que en sentencia de ())* estableci los
criterios que deber! tener el intrprete para solucionar los
confictos que puedan presentarse entre el principio de
diversidad tnica " cultural " otros principios de igual jerarqua,
" se+al los lmites que, basados en un ,verdadero consenso
intercultural,, deber!n respetar las autoridades indgenas en el
ejercicio de funciones jurisdiccionales dentro de su territorio Es
obvio, como lo se+ala la sentencia, que esa interpretacin no
puede alejarse de las caractersticas especfcas de la cultura
involucrada , pues existen diferencias en el grado de
aislamiento o integracin respecto de cada una, que lleva
incluso a establecer diferencias en la manera en que
determinan cada uno de sus asuntos


AUTORIDADES DE CO2UNIDAD INDI$ENA-L&ite!
&nio! 1"e en ate%ia 'e 'e%ec3o! 3"ano! 'e4en
c")#i%
-os lmites mnimos que en materia de derechos humanos
deben cumplir las autoridades indgenas en el ejercicio de sus
funciones jurisdiccionales responden, a juicio de la 'orte, a un
consenso intercultural sobre lo que verdaderamente, resulta
intolerable por atentar contra los bienes m!s preciosos del
hombre,, decir, el derecho a la vida, la prohibicin de la
esclavitud, la prohibicin de la tortura ", por expresa exigencia
constitucional, la legalidad en el procedimiento, en los delitos "
en las penas .entendiendo por ello, que todo juzgamiento
deber! hacerse conforme a las normas " procedimientos, de la
comunidad indgena, atendiendo a la especifcidad de la
organizacin social " poltica de que se trate, as como a los
caracteres de su ordenamiento jurdico,/ Estas medidas se
justifcan porque son ,ecesarias para proteger intereses de
superior jerarqua " son las menores restricciones imaginables a
la luz del texto constitucional,

DE5IDO PROCESO EN 6URISDICCION ESPECIAL-
Con!tit"7e "na #iitaci.n
'omo lo se+al la 'orte, el derecho al debido proceso constitu"e
un lmite a la jurisdiccin especial, lo que implica el
cumplimiento de reglas acordes con la especifcidad de la
organizacin social, poltica " jurdica de la comunidad de que se
trate Es obvio, que este lmite no exige que las pr!cticas "
procedimientos deban ser llevadas a cabo de la misma manera
que como lo hacan los antepasados, porque el derecho de las
comunidades indgenas, como cualquier sistema jurdico, puede
ser din!mico -o que se requiere, es el cumplimiento de
aquellas actuaciones que el acusado pueda prever " que se
2
acerquen a las pr!cticas tradicionales que sirven de sustento a
la cohesin social

PRINCIPIO DE DIVERSIDAD ETNICA Y CULTURAL-No
i)o!ici.n "ti#i8aci.n 'e a4o+a'o en )%oce!o ante
)"e4#o in'&+ena
-a 'orte encuentra plenamente justifcada la respuesta de la
comunidad, que bien puede oponerse a la pr!ctica de
instituciones " fguras extra+as, como un mecanismo para
preservar su cultura -a actitud de los jueces de tutela, al
pretender imponer el uso de un abogado en este proceso es, por
lo tanto, contraria al principio de diversidad tnica " cultural,
pues en una sociedad que reconoce la existencia de diferentes
formas de ver el mundo, no es deseable privilegiar las pr!cticas
de una determinada cosmovisin, ni exigir que un grupo
humano renuncie a las tradiciones " valores esenciales para la
supervivencia de la cultura que lo caracteriza

CO2UNIDAD INDI$ENA PAE9-:i+"%a !i4.#ica 'e#
-"ete no con!tit"7e to%t"%a ni )ena 'e+%a'ante
El fuete consiste en la fagelacin con ,perrero de arriar
ganado,, que en este caso se ejecuta en la parte inferior de la
pierna Este castigo, que se considera de menor entidad que el
cepo, es una de las sanciones que m!s utilizan los paeces
&unque indudablemente produce aficcin, su fnalidad no es
causar un sufrimiento excesivo, sino representar el elemento
que servir! para purifcar al individuo, el ra"o Es pues, una
fgura simblica o, en otras palabras, un ritual que utiliza la
comunidad para sancionar al individuo " devolver la armona En
este caso, " al margen de su signifcado simblico, la 'orte
estima que el sufrimiento que esta pena podra causar al actor,
no reviste los niveles de gravedad requeridos para que pueda
considerarse como tortura, pues el da+o corporal que produce
es mnimo 0ampoco podra considerarse como una pena
degradante que ,humille al individuo groseramente delante de
otro o en su mismo fuero interno,, porque de acuerdo con los
elementos del caso, esta es una pr!ctica que se utiliza
normalmente entre los paeces " cu"o fn no es exponer al
individuo al ,escarmiento, p$blico, sino buscar que recupere su
lugar en la comunidad

DESTIERRO EN CO2UNIDAD INDI$ENA PAE9-
P%oce'encia
El artculo 12 de la 'onstitucin 3oltica establece como lmite
constitucional al ejercicio de la sancin punitiva la de imponer
pena de destierro, pues ella signifca aislar al individuo de su
3
entorno social " condenarlo al ostracismo 4e acuerdo con el
3acto 5nternacional, de 4erechos 3olticos " 'iviles " la
'onvencin &mericana sobre 4erechos 6umanos el destierro se
refere a la expulsin del territorio del Estado del cual se es
nacional 3or lo tanto, como los cabildos slo pueden
administrar justicia dentro de su jurisdiccin, es claro que se
destierra del resguardo " no de todo el territorio nacional ", en
consecuencia, la sancin no encuadra dentro de la restriccin
del artculo 12 de la 'onstitucin 3or otra parte, el hecho que la
comunidad decida alejar de su territorio a un miembro, no
sobrepasa los lmites del ejercicio de la jurisdiccin indgena,
motivo por el cual la 'orte no encuentra ning$n reparo contra
esta determinacin

CO2UNIDAD INDI$ENA-No i)o!ici.n 'e !ancione!
'e #a t%a'ici.n occi'enta#
7o es compatible con el principio de la diversidad tnica "
cultural imponerles a las comunidades indgenas las sanciones o
castigos que la tradicin occidental ha contemplado %na
interpretacin en contrario, planteara un razonamiento
contradictorio que podra expresarse as8 ,-a 'onstitucin
propende a la recuperacin de su cultura, pero slo en aquellas
pr!cticas que son compatibles con la cosmovisin de la
sociedad ma"oritaria, Es claro que un razonamiento de este
tipo respondera a una hegemona cultural incompatible con el
pilar axiolgico del pluralismo que, entre otras, permite a las
comunidades aborgenes la materializacin de sus costumbres,
siempre " cuando no violen el n$cleo duro de lo que
,verdaderamente resulta intolerable por atentar contra los
bienes m!s preciados del hombre, 3ero adem!s, desconocera
los mismos preceptos constitucionales que, al reconocer la
autonoma jurisdiccional de los pueblos indgenas, posibilitan,
dentro del marco del Estado, la recuperacin " reinterpretacin
de los smbolos " tradiciones culturales propias

Re-e%encia.; E,)e'iente T-<2=9>7
Tea!; La 6"%i!'icci.n In'&+ena. La !anci.n co%)o%a# 'ent%o
'e #a t%a'ici.n in'&+ena
Acto%; :%anci!co $e4"e# Pec3ene
Dean'a'o; L"i! A#4e%to Pa!!"? $o4e%na'o% 'e# Ca4i#'o
In'&+ena 'e 6a4a#. 7 L"i! A#4e%to :in!c"e? P%e!i'ente 'e
#a A!ociaci.n 'e Ca4i#'o! 'e #a 9ona No%te 'e#
De)a%taento 'e# Ca"ca.
2a+i!t%a'o Ponente;
D%.Ca%#o! $a(i%ia Dia8
4
Santa-@ 'e 5o+otA? D.C.? 1"ince B<5C 'e oct"4%e 'e i#
no(eciento! no(enta 7 !iete B<997C.

La Sa#a C"a%ta 'e Re(i!i.n 'e T"te#a! 'e #a Co%te Con!tit"ciona#?
co)"e!ta )o% #o! a+i!t%a'o! 6o!@ $%e+o%io De%nAn'e8
$a#in'o? De%nan'o De%%e%a Ve%+a%a 7 Ca%#o! $a(i%ia D&a8 -e!te
E#tio en ca#i'a' 'e Ponente-?
EN NO25RE DEL PUE5LO
Y
POR 2ANDATO DE LA CONSTITUCIFN?
)%oce'e a 'icta% !entencia en #a %e(i!i.n 'e# -a##o )%o-e%i'o )o% e#
6"8+a'o Se+"n'o Pena# 'e# Ci%c"ito 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao
BCa"caC? e# c"at%o B=C 'e -e4%e%o 'e i# no(eciento! no(enta 7
!iete B<997C? 1"e con*%. e# -a##o )%o-e%i'o )o% e# 6"8+a'o
P%ie%o Pena# 2"nici)a# 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao? 'e ene%o
oc3o BHC 'e i# no(eciento! no(enta 7 !iete B<997C.
I. ANTECEDENTES
E# in'&+ena )Ae8 :%ancico $e4"e# Pec3ene inte%)"!o acci.n 'e
t"te#a cont%a e# $o4e%na'o% 'e# ca4i#'o in'&+ena 'e 6a4a#. 7
cont%a e# P%e!i'ente 'e #a A!ociaci.n 'e Ca4i#'o! 'e #a 9ona
No%te 'e# De)a%taento 'e# Ca"ca? )o% (io#aci.n 'e !"!
'e%ec3o! a #a (i'a? a #a i+"a#'a' 7 a# 'e4i'o )%oce!o. So#icit. a
t%a(@! 'e e!te ecani!o 0"'icia#? 1"e e# in-o%e *na# 'e #a
in(e!ti+aci.n %ea#i8a'a )o% #a! a"to%i'a'e! in'&+ena! 'e# No%te
'e# Ca"ca? en %e#aci.n con #a "e%te 'e 2a%'en A%n"#-o
5etanc"%? no -"e%a )%e!enta'o a #a co"ni'a' )Ae8.
<.Dec3o!
-E# <9 'e a+o!to 'e <99I -"e a!e!ina'o 2a%'en A%n"#-o
5etanc"%? 1"ien !e 'e!e)eJa4a coo A#ca#'e 2"nici)a# 'e
6a4a#..
-Do! '&a! 'e!)"@!? #o! $o4e%na'o%e! 'e #o! ca4i#'o! in'&+ena!
'e #a 8ona 'e# No%te 'e# Ca"ca aco%'a%on a!"i% #a
%e!)on!a4i#i'a' 'e Kin(e!ti+a% 7 !anciona% a #o! %e!)on!a4#e! 'e
e!te a!e!inatoKB/.5IC. E# )%ie% )a!o -"e o%'ena% #a a)%en!i.n
'e :%anci!co $e4"e# 7 cinco )e%!ona! A!? a 1"iene! !e #e!
ac"!a4a 'e 3a4e% )%o)icia'o #a "e%te 'e# A#ca#'e? )o% 3a4e%#o
!eJa#a'o ante #a +"e%%i##a coo )a%ai#ita%? 7 )o% 3a4e%
!o!teni'o )E4#icaente 1"e 2a%'en 5etanc"% e!ta4a
con-o%an'o "na coo)e%ati(a %"%a# 'e !e+"%i'a' 7 3a4&a
a#(e%!a'o -on'o! )E4#ico!. En e!a i!a -ec3a !e aco%'. 1"e?
"na (e8 ca)t"%a'o!? !e%&an t%a!#a'a'o! a# 2"nici)io 'e To%i4&o?
)a%a e(ita% )o!i4#e! (en+an8a! cont%a e##o! B/!. 57 7 5HC.
5
-En e# c"%!o 'e #a in(e!ti+aci.n? #a coi!i.n %eci4i. e# te!tionio
'e :%anci!co $e4"e# B/ 59C 7 #a a)#iaci.n 'e !" in'a+ato%ia
B/. H7 7 !!CL %eco+i. #o! te!tionio! 'e (a%io! ie4%o! 'e #a
co"ni'a' 1"e a*%a4an 3a4e% (i!to a# !in'ica'o 3a4#an'o con
#a +"e%%i##a B/!. I5 a H5? <>3 a <3<C 7 )%actic. e# %econociiento
(i!"a# 'e# !itio 'on'e )%e!"ntaente :%anci!co $e4"e# B7 ot%o
!in'ica'oC 3a4&a !o!teni'o con(e%!acione! con e# +%")o
in!"%+ente B/.<2<C. A!& i!o %e!)on'i. #a )etici.n 1"e e#e(. e#
'ean'ante? en #a c"a# !o#icita4a !e% 'e-en'i'o )o% "n a4o+a'o?
in'ican'o 1"e )o'&a conta% con "n 'e-en!o%? !ie)%e 7 c"an'o
@!te -"e%a ie4%o )e%anente 'e #a co"ni'a' in'&+ena 'e
6a4a#. 7 conocie%a !"! "!o! 7 co!t"4%e! B/. HIC. De to'a! #a!
act"acione! !e 'e0a%on con!tancia! )o% e!c%ito.
-C")#i'o! e!to! )%oce'iiento!? #a coi!i.n cit. #a ce#e4%aci.n
'e "na A!a4#ea $ene%a# )a%a e# 2= 'e 'icie4%e 'e <99I? con
e# *n 'e )%e!enta% a #a co"ni'a' #a! conc#"!ione! 'e #a
in(e!ti+aci.n. Ta# con(ocato%ia -"e )%ece'i'a )o% #a )"4#icaci.n
'e "n a%t&c"#o en e# )e%i.'ico KE# Li4e%a#K? en e# 1"e !e a*%a4a
1"e e# :%ente KCaci1"e Ca#a%cAK ace)ta4a !e% e# a"to% ate%ia#
'e #o! 3ec3o!.
-Un '&a 'e!)"@!? e# acto% inte%)"!o acci.n 'e t"te#a cont%a e#
$o4e%na'o% 'e# ca4i#'o 'e 6a4a#. 7 cont%a e# P%e!i'ente 'e #a
A!ociaci.n 'e Ca4i#'o! In'&+ena! 'e# No%te 'e# C"aca? con e#
a%+"ento 'e 1"e #a! a"to%i'a'e! in'&+ena! 3a4&an 'e!conoci'o
en #a in(e!ti+aci.n? #a ci%c"n!tancia 'e 1"e e# +%")o +"e%%i##e%o
e%a e# c"#)a4#e 'e# a!e!inato 'e# A#ca#'e? )"e! cita%on a #a
A!a4#ea )a%a %en'i% !" in-o%e? con ante%io%i'a' a #a
)"4#icaci.n 'e# co"nica'o. So!tiene a'eA!? 1"e !e (io#. !"
'e%ec3o a# 'e4i'o )%oce!o? en )%ie% #"+a%? )o%1"e #a! )%"e4a!
o4teni'a! !e ant"(ie%on en !ec%eto 7 -"e i)o!i4#e
cont%o(e%ti%#a!L en !e+"n'o #"+a%? )o%1"e #a! )e%!ona! 1"e
%ea#i8a%on #a in(e!ti+aci.n e%an !"! a'(e%!a%io! )o#&tico!?
ci%c"n!tancia 1"e 3ace )%e!"i% "na 'eci!i.n a%4it%a%ia 7? en
te%ce% #"+a%? )o%1"e #a co"ni'a' in'&+ena no 'e4e%&a !e% 1"ien
0"8+a%e !" con'"cta )o%1"e? en !" o)ini.n? Kno existe tradicin
ni uso o costumbre relacionada con el juzgamiento del delito de
homicidio, puesto que siempre su tr!mite ha correspondido a la
justicia ordinaria, inclusive a instancia " con el apo"o de los
'abildos que no han vacilado en presentar a los indgenas que
se ven involucrados en la comisin de tales ilcitos ante la
autoridad judicial ordinaria competente, So#icit.? en
con!ec"encia? o%'ena% a #a! a"to%i'a'e! in'&+ena! a4!tene%!e
'e con(oca% a #a A!a4#ea 7 %en'i% e# in-o%e 'e #a
in(e!ti+aci.n.
-Cinco '&a! 'e!)"@!? 7 !in 1"e e# 0"e8 'e t"te#a !e 3"4ie%a
)%on"ncia'o? !e %ea#i8. en e# 2"nici)io 'e 6a4a#. #a A!a4#ea
'e #a 9ona 'e# No%te? en #a 1"e )a%tici)a%on ie4%o! 'e to'o!
#o! %e!+"a%'o! 'e #a 8ona? )a%a )%e!enta% #a! conc#"!ione! 'e#
)%oce!o *na# 'e# a!e!inato 'e# A#ca#'e. En e##a !e #e7e%on #a!
acta! 'e #a in(e!ti+aci.n 7 !e )e%iti. a #o! !in'ica'o! %en'i%
!"! 'e!ca%+o!. :%anci!co $e4"e#? )o% !" )a%te? no 1"i!o
cont%o(e%ti% #o a*%a'o )o% #o! te!ti+o!? 7 !i)#eente
6
ani-e!t. 1"e 3a4&a inte%)"e!to "na acci.n 'e t"te#a )a%a
)%ote+e% !" 'e%ec3o 'e 'e-en!a 7 1"e tan !.#o acata%&a #o 1"e !e
'i!)"!ie%a en e!e )%oce!o B/.<=5C.
-:ina#ente? 7 'e!)"@! 'e %e"ni%!e )a%a 'e#i4e%a%? #a )#ena%ia 'e
#a A!a4#ea 'eci'i. 1"e e# !in'ica'o e%a c"#)a4#e 7 'io #ect"%a a
#o! ca!ti+o!; I> -"eta8o! B2 )o% ca'a ca4i#'oC? e,)"#!i.n? 7
)@%'i'a 'e# 'e%ec3o a e#e+i% 7 !e% e#e+i'o )a%a ca%+o! )E4#ico! 7
co"nita%io! B/ <57C. A# oento 'e )%oce'e% a #a e0ec"ci.n 'e
#a )ena 'e# -"ete? #o! -ai#ia%e! 'e :%anci!co $e4"e# 7 a#+"no!
ie4%o! 'e# ca!co "%4ano inicia%on "n +%an 'e!o%'en?
ci%c"n!tancia 1"e ##e(. a# $o4e%na'o% 'e 6a4a#. a !"!)en'e% #a
e0ec"ci.n 'e #a !anci.n 7 )o!)one%#a )a%a e# <> 'e ene%o 'e
<997.
2. :a##o 'e P%ie%a In!tancia
E# 6"8+a'o P%ie%o Pena# 2"nici)a# 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao e#
H 'e ene%o 'e <997 conce'i. #a t"te#a a# acto%. Si 4ien %econoci.
#a co)etencia 'e #a co"ni'a' in'&+ena )a%a a'e#anta% e#
)%oce!o? con!i'e%. 1"e e# 'e%ec3o 'e 'e-en!a 3a4&a !i'o
(io#a'o? 7 #a! !ancione! i)"e!ta! )on&an en )e#i+%o #a (i'a e
inte+%i'a' )e%!ona# 'e :%anci!co $e4"e#. O%'en.? en
con!ec"encia? 'e0a% !in e-ecto! e# acta NM < 'e 'icie4%e 2= 'e
<99I 7 %ea4%i% #a in(e!ti+aci.n %ea#i8a'a )o% #a! a"to%i'a'e!
in'&+ena!? K+a%anti8an'o e# 'e4i'o )%oce!o? e# 'e%ec3o 'e
'e-en!a 7 #o! 'e%ec3o! 3"ano! a# oento 'e 'ete%ina% #a
)ena.K Lo! a%+"ento! 1"e !"!tentan !" 'eci!i.n )"e'en
%e!"i%!e a!&;
<.La %e!)"e!ta 'e #a co"ni'a' en e# !enti'o 'e no )e%iti%#e a#
'ean'ante !e% 'e-en'i'o )o% "n a4o+a'o? (io#a #a Con(enci.n
Ae%icana 'e De%ec3o! D"ano! Ba%t. H? #ite%a#e! 4? c? '? e 7 -C?
a!& coo e# a%t. 29? inci!o = 'e #a Con!tit"ci.n. E!te 'e%ec3o no
)"e'e !e% teni'o en c"enta !.#o en #a 0"%i!'icci.n o%'ina%ia? !ino
1"e ta4i@n !e e,i+e !" c")#iiento en #a! 0"%i!'iccione!
e!)ecia#e!.
2. E# 'ean'ante no t"(o #a o)o%t"ni'a' 'e conoce% e# ace%(o
)%o4ato%io? ni 'e cont%o(e%ti% #a! ac"!acione! cont%a @#.
3. La )ena 1"e #e i)"!o #a co"ni'a' a :%anci!co $e4"e# BI>
-"eta8o!C con!tit"7e "na )%Actica 'e to%t"%a? )o%1"e !e t%ata 'e
K"n acto 1"e ca"!a a ot%o 'o#o% 7 !"-%iiento +%a(e -&!ica 7
enta#ente? e# 1"e !e 'a en %a8.n 'e "n ca!ti+oK. La to%t"%a?
'e ac"e%'o con #a !entencia T- 3=9 'e <99I )%o-e%i'a )o% #a
Co%te Con!tit"ciona#? con!tit"7e "no 'e #o! #&ite! a #a
a"tono&a 'e #a! co"ni'a'e! in'&+ena!.
3. :a##o 'e !e+"n'a in!tancia.
E# 6"8+a'o Se+"n'o Pena# 'e# Ci%c"ito 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao
con*%. #a 'eci!i.n 'e )%ie%a in!tancia. En !" o)ini.n? e#
)%oce'iiento -"e i%%e+"#a% )o%1"e; <C E# acto% no t"(o #a
o)o%t"ni'a' 'e conoce% ni cont%a'eci% #a! )%"e4a!L 2C no )"'o
7
!e% 'e-en'i'o )o% "n a4o+a'oL 3C #a! )e%!ona! 1"e #a!
a"to%i'a'e! in'&+ena! ace)ta%on coo 'e-en!o%e! e%an
cont%a'icto%e! )o#&tico! 'e# acto%? ci%c"n!tanancia 1"e #e %e!t. a
#a in(e!ti+aci.n !" i)a%cia#i'a' 7 =C !e #e con'en. a "na
!anci.n? e# -"ete? 1"e a!& no 'e0e !ec"e#a! -&!ica!? e! "na e'i'a
1"e atenta cont%a #a 'i+ni'a' 3"ana.
=. P%"e4a!
A !o#icit"' 'e# 2a+i!t%a'o )onente? #a ant%o).#o+a E!t3e%
SAnc3e8 7 e# in(e!ti+a'o% T"#io Ro0a! ani-e!ta%on !" o)ini.n
-%ente a# )%oce!o 1"e e!t"'ia #a Co%te. A!& i!o? !e o%'en. a#
$o4e%na'o% 'e# Ca4i#'o In'&+ena 'e 6a4a#. in-o%a% !o4%e e#
)%oce'iiento 1"e t%a'iciona#ente !e "ti#i8a en #a co"ni'a'
)a%a 0"8+a% e# 'e#ito i)"ta'o a# acto%? a!& coo e# o40eti(o 7
!i+ni*ca'o 'e# "!o 'e# -"ete 7 'e #a !anci.n 'e 'e!tie%%o. S"!
con!i'e%acione! !e%An inc#"i'a! a #o #a%+o 'e #a !entencia.
II. CONSIDERACIONES DE :ONDO.
2.<. La !o#"ci.n con!tit"ciona# a #o! con/icto! ent%e e# )%inci)io
'e 'i(e%!i'a' @tnica 7 ot%o! )%inci)io! 'e i+"a# 0e%a%1"&a.
E# %econociiento con!tit"ciona# 'e #a 'i(e%!i'a' @tnica 7
c"#t"%a# %e!)on'e a "na n"e(a (i!i.n 'e# E!ta'o? en #a 1"e 7a no
!e conci4e a #a )e%!ona 3"ana coo "n in'i(i'"o a4!t%acto?
!ino coo "n !"0eto con ca%acte%&!tica! )a%tic"#a%e!? 1"e
%ei(in'ica )a%a !& !" )%o)ia conciencia @tica. Va#o%e! coo #a
to#e%ancia 7 e# %e!)eto )o% #o 'i-e%ente? !e con(ie%ten en
i)e%ati(o! 'ent%o 'e "na !ocie'a' 1"e !e -o%ta#ece en #a
'i(e%!i'a'? en e# %econociiento 'e 1"e en !" inte%io% ca'a
in'i(i'"o e! "n !"0eto Enico 7 !in+"#a%? 1"e )"e'e 3ace% )o!i4#e
!" )%o)io )%o7ecto 'e (i'a.
En e!te n"e(o o'e#o? e# E!ta'o tiene #a e!)ecia# i!i.n 'e
+a%anti8a% 1"e to'a! #a! -o%a! 'e (e% e# "n'o )"e'an
coe,i!ti% )ac&*caente? #a4o% 1"e no 'e0a 'e !e% con/icti(a?
)"e! e!ta! conce)cione! "c3a! (ece! !on anta+.nica! e
inc#"!o inco)ati4#e! con #o! )%e!")"e!to! 1"e @# i!o 3a
e#e+i'o )a%a +a%anti8a% #a con(i(encia. En e!)ecia#? !on c#a%a!
#a! ten!ione! ent%e %econociiento 'e +%")o! c"#t"%a#e! con
t%a'icione!? )%Actica! 7 o%'enaiento! 0"%&'ico! 'i(e%!o! 7 #a
con!a+%aci.n 'e 'e%ec3o! -"n'aenta#e! con )%eten'i'a (a#i'e8
"ni(e%!a#. 2ient%a! 1"e "na a7o%&a #o! e!tia coo
)%e!")"e!to! intan+i4#e!? nece!a%io! )a%a "n enten'iiento
ent%e nacione!? ot%o! !e o)onen a #a e,i!tencia 'e )o!t"#a'o!
!")%ac"#t"%a#e!? coo "na ane%a 'e a*%a% !" 'i-e%encia? 7
)o%1"e 'e ac"e%'o con !" co!o(i!i.n no (en en e##o! "n
)%e!")"e!to (inc"#ante.
En ot%a! )a#a4%a!? aEn !ien'o c#a%a #a 'i*c"#ta' )a%a enten'e%
a#+"na! c"#t"%a! 'e!'e "na .)tica 1"e !e 'e*ne coo "ni(e%!a#?
e# E!ta'o tiene 1"e 3ace% co)ati4#e !" 'e4e% 'e )%e!e%(a% #a
con(i(encia )ac&*ca 'ent%o 'e !" te%%ito%io? +a%anti8an'o #o!
'e%ec3o! 'e !"! a!ocia'o! en tanto ci"'a'ano!? con e#
8
%econociiento 'e !"! nece!i'a'e! )a%tic"#a%e!? coo
ie4%o! 'e +%")o! c"#t"%a#e! 'i!tinto!. En e!ta ta%ea? a'eA!?
#e e!tA (e'a'o i)one% "na conce)ci.n 'e# "n'o )a%tic"#a%?
a!& #a (ea coo (a#io!a? )o%1"e ta# actit"' atenta%&a cont%a e#
)%inci)io 'e %e!)eto a #a 'i(e%!i'a' @tnica 7 c"#t"%a# 7 cont%a e#
t%ato i+"a#ita%io )a%a #a! 'i-e%ente! c"#t"%a!? 1"e e# i!o 3a
%econoci'o.
Una )%ie%a !o#"ci.n a e!te ti)o 'e con/icto!? !e 3a )#antea'o
en t@%ino! 'e "n 'iA#o+o inte%c"#t"%a# 1"e !ea ca)a8 'e t%a8a%
"no! e!tAn'a%e! &nio! 'e to#e%ancia? 1"e c"4%an #o!
'i-e%ente! !i!tea! 'e (a#o%e!. E! 'eci%? #o+%a% "n con!en!o en
a1"e# &nio nece!a%io )a%a #a con(i(encia ent%e #a! 'i!tinta!
c"#t"%a!? !in 1"e e##o i)#i1"e %en"ncia% a #o! )%e!")"e!to!
e!encia#e! 1"e a%can #a i'enti'a' 'e ca'a "na.
A!& #o enten'i. #a Co%te Con!tit"ciona#? 1"e en #a !entencia T-3=9
'e <99I e!ta4#eci. #o! c%ite%io! 1"e 'e4e%A tene% e# int@%)%ete
)a%a !o#"ciona% #o! con/icto! 1"e )"e'an )%e!enta%!e ent%e e#
)%inci)io 'e 'i(e%!i'a' @tnica 7 c"#t"%a# 7 ot%o! )%inci)io! 'e
i+"a# 0e%a%1"&a? 7 !eJa#. #o! #&ite! 1"e? 4a!a'o! en "n
K(e%'a'e%o con!en!o inte%c"#t"%a#K? 'e4e%An %e!)eta% #a!
a"to%i'a'e! in'&+ena! en e# e0e%cicio 'e -"ncione!
0"%i!'icciona#e! 'ent%o 'e !" te%%ito%io.
So4%e e# )%ie% )"nto? #a Sa#a con!i'e%. 1"e? coo K!.#o con "n
a#to +%a'o 'e a"tono&a e! )o!i4#e #a !")e%(i(iencia c"#t"%a#K?
e! nece!a%io 1"e e# int@%)%ete? a# )on'e%a% #o! inte%e!e! 1"e
)"e'an en-%enta%!e en "n ca!o conc%eto a# inte%@! 'e #a
)%e!e%(aci.n 'e #a 'i(e%!i'a' @tnica 7 c"#t"%a# 'e #a naci.n?
atien'a a #a %e+#a 'e K#a maximizacin de la autonoma de las
comunidades indgenas ", por lo tanto, la de la minimizacin de
las restricciones indispensables para salvaguardar intereses de
superior jerarqua, E!te c%ite%io !")one 1"e? en "n ca!o
conc%eto? !.#o )o'%An !e% a'iti'a! coo %e!t%iccione! a #a
a"tono&a 'e #a! co"ni'a'e!? #a! !i+"iente!;
Ka. G"e !e t%ate 'e "na e'i'a nece!a%ia )a%a !a#(a+"a%'a% "n
inte%@! 'e !")e%io% 0e%a%1"&a B(+. #a !e+"%i'a' inte%naC.
4. G"e !e t%ate 'e #a e'i'a eno! +%a(o!a )a%a #a a"tono&a
1"e !e #e! %econoce a #a! co"ni'a'e! @tnica!K.
E! o4(io? coo #o !eJa#a #a !entencia cita'a? 1"e e!a
inte%)%etaci.n no )"e'e a#e0a%!e 'e #a! ca%acte%&!tica!
e!)ec&*ca! 'e #a c"#t"%a in(o#"c%a'a ? )"e! e,i!ten 'i-e%encia en
e# +%a'o 'e ai!#aiento o inte+%aci.n %e!)ecto 'e ca'a "na? 1"e
##e(a inc#"!o a e!ta4#ece% 'i-e%encia! en #a ane%a en 1"e
'ete%inan ca'a "no 'e !"! a!"nto!.
Po% #o tanto? 7 4a0o e!te )%e!")"e!to? #o! #&ite! &nio! 1"e en
ate%ia 'e 'e%ec3o! 3"ano! 'e4en c")#i% #a! a"to%i'a'e!
in'&+ena! en e# e0e%cicio 'e !"! -"ncione! 0"%i!'icciona#e!
%e!)on'en? a 0"icio 'e #a Co%te? a "n con!en!o inte%c"#t"%a# !o4%e
#o 1"e K(e%'a'e%aente %e!"#ta into#e%a4#e )o% atenta% cont%a
9
#o! 4iene! A! )%ecio!o! 'e# 3o4%eK? e! 'eci%? e# 'e%ec3o a #a
(i'a? #a )%o3i4ici.n 'e #a e!c#a(it"'? #a )%o3i4ici.n 'e #a to%t"%a
7? )o% e,)%e!a e,i+encia con!tit"ciona#? #a #e+a#i'a' en e#
)%oce'iiento? en #o! 'e#ito! 7 en #a! )ena! Benten'ien'o )o%
e##o? 1"e to'o 0"8+aiento 'e4e%A 3ace%!e con-o%e a #a!
Kno%a! 7 )%oce'iiento!K 'e #a co"ni'a' in'&+ena?
aten'ien'o a #a e!)eci*ci'a' 'e #a o%+ani8aci.n !ocia# 7 )o#&tica
'e 1"e !e t%ate? a!& coo a #o! ca%acte%e! 'e !" o%'enaiento
0"%&'icoKC. E!ta! e'i'a! !e 0"!ti*can )o%1"e !on Knece!a%ia!
)a%a )%ote+e% inte%e!e! 'e !")e%io% 0e%a%1"&a 7 !on #a! eno%e!
%e!t%iccione! ia+ina4#e! a #a #"8 'e# te,to con!tit"ciona#.K
E!to! c%ite%io! !on #o! 1"e 'e4e%A tene% en c"enta #a Sa#a )a%a
'eci'i% e!te ca!o.
III. EL CASO CONCRETO.
3. <. P#anteaiento 'e# )%o4#ea
La Co%te 'e4e %e!o#(e% 4A!icaente 'o! )%o4#ea! 0"%&'ico!.
a. N Co%%e!)on'e a #a! ca%acte%&!tica! 'e# o%'enaiento 0"%&'ico
)Ae8 'e 6a4a#.? e# )%oce'iiento 1"e a'e#anta%on #a!
a"to%i'a'e! 'e #o! Ca4i#'o! In'&+ena! 'e# No%te 'e# Ca"caO
4. N La! )ena! i)"e!ta! a# acto% )o% #a A!a4#ea $ene%a#
%e4a!an #o! #&ite! i)"e!to! a# e0e%cicio 'e #a! -ac"#ta'e!
0"%i!'icciona#e!? )o% )a%te 'e #a! a"to%i'a'e! in'&+ena!O
Pa%a %e!o#(e% e# )%ie% )%o4#ea? e! )e%tinente %e-e%i%!e a #o!
)%e!")"e!to! 1"e o%ientan e# )%oce'iiento 'e #a co"ni'a'
)Ae8 'e 6a4a#.? )a%a con-%onta%#o con #a! act"acione! 1"e
%ea#i8. e# ca4i#'o in'&+ena en e# ca!o e!)ec&*co. E# !e+"n'o
)"nto? !e !o#"ciona%A a t%a(@! #a! %e+#a! 'e inte%)%etaci.n 1"e #a
Co%te 3a e!ta4#eci'o.
3.2. La t%a'ici.n 'e #a co"ni'a' )Ae8.
Coo 4ien #o a*%a #a ant%o).#o+a E!t3e% SAnc3e8? #a c"#t"%a
)Ae8 'e4e !e% e!t"'ia'a coo )a%te 'e "n Kte0i'o
3i!t.%icaente con*+"%a'oK. No o4!tante 3a4e% !i'o !oeti'o!
a #o! )%oce!o! 'e 'oinaci.n 7 ac"#t"%aci.n? #a #"c3a 'e (a%io!
'e !"! ie4%o! )o% antene% #a "ni'a' 7 #a )%e!e%(aci.n 'e !"
co!o(i!i.n? e(it. 1"e #a a!ii#aci.n 'e %ea#i'a'e! e,te%na!
4o%%a%a !" i'enti'a' c"#t"%a#. En e!)ecia#? ca4e 'e!taca% e# )a)e#
'e #o! a7o%e! 1"e con!e%(a%on en #a eo%ia #a! t%a'icione!
'e !"! ante)a!a'o! 7 #a ace)taci.n 'e !" )a#a4%a )o% )a%te 'e
#a! n"e(a! +ene%acione!? 1"e !")e%a%on #a )%o3i4ici.n 'e# "!o
'e !" #en+"a 7 #a i)o!ici.n 'e "na e'"caci.n t&)ica 'e #a
t%a'ici.n 'e #o! 4#anco!.
E!e )%oce!o -"e )o!i4#e entonce!? )o%1"e #o! )aece!? a'eA! 'e
+o8a% 'e "no! e#eento! c"#t"%a#e! ca%acte%&!tico!? !e (en a !&
i!o! coo )a%te 'e "na co"ni'a' 'i-e%ente 1"e 'e4e !e%
con!e%(a'a coo ta#. E!a conciencia 1"e #o! ie4%o! tienen
'e !" e!)eci*ci'a' 3a !i'o e# oto% 1"e #o! 3a i)"#!a'o a
10
%ec")e%a% !"! in!tit"cione! !ocia#e!? )o#&tica! 7 0"%&'ica! 1"e? no
o4!tante 3a4e% !i'o in/"encia'a! )o% #a !ocie'a' a7o%ita%ia?
no 3an 'e0a'o 'e !e% a"t@ntica!. Un e0e)#o 'e e##o e! !"
o%'enaiento 0"%&'ico? c#a%aente i)%e+na'o )o% !i4o#o+&a!
7 )%oce'iiento! )%o)io! 1"e? )a%a e# ca!o 1"e oc")a a #a Co%te?
e%ecen !e% e!t"'ia'o!.
En e-ecto? )a%a #o! )aece! no 3a7 na'a 1"e #a co"ni'a' no
!e)a. Po% e##o? !" )%oce'iiento? 1"e !e o%i+ina en e# K7ac!Pa teQ
cQin'ate ten+eQa ec"e K o K%a!t%o 1"e 'e0an #o! a7o%e!K?
)%eten'e in'a+a% !o4%e #o! 3ec3o! 1"e %o)ie%on e# e1"i#i4%io? a
t%a(@! 'e #a )a#a4%a 'e !"! ie4%o!. Pa%a 1"e )"e'a inicia%!e?
#o! -ai#ia%e! o e# !e+ento !ocia# a# 1"e )e%tenece e# a-ecta'o
'e4en !o#icita% a# ca4i#'o 1"e a'e#ante #a in(e!ti+aci.n 7
!ancione a #o! c"#)a4#e!. E!te? a !" (e8? 'e4e%A no4%a% "na
coi!i.n in(e!ti+a'o%a? inte+%a'a )o% )e%!ona! 'e )%e!ti+io en
#a co"ni'a'? 1"ien !e enca%+a%A 'e 'ete%ina% #a! -a#ta! 7
Kencont%a% #a enti%a en #a )a#a4%a 'e #o! ac"!a'o!K.
Lo )%ie%o 1"e 'e4e%A 3ace% e!ta coi!i.n in(e!ti+a'o%a? e!
cita% a #o! )%e!"nto! a"to%e! )a%a 1"e %in'an !" (e%!i.n. Si e##o!
ace)tan #a %e!)on!a4i#i'a'? no 3a4%A #"+a% a ot%a! eta)a!? !i #a
nie+an? continEa #a in(e!ti+aci.n? %eco+ien'o #o! te!tionio! 'e
#a! )e%!ona! 1"e 'icen 3a4e% (i!to o e!c"c3a'o a#+o %e#aciona'o
con e# ca!o? 7 %ea#i8an'o #a! (i!ita! a #o! #"+a%e! 'on'e
)%e!"ntaente oc"%%ie%on #o! 3ec3o!.
C")#i'o! e!to! )%oce'iiento!? e# !i+"iente )a!o !e%A?
entonce!? #a (a#o%aci.n 1"e 3ace e# ca4i#'o 'e# in-o%e
)%e!enta'o )o% #a coi!i.n in(e!ti+a'o%a. Si !e encont%. #a
enti%a? !e cita a "na A!a4#ea $ene%a#? 1"e coo A,ia
a"to%i'a' 'e4e%A -a##a%? 7 !i e! e# ca!o? i)one% #a! !ancione!.
En e##a !e 'an a conoce% #a! )%"e4a!? !e !o#icita #a con-e!i.n
)E4#ica 'e# ac"!a'o 7 !e %ea#i8an #o! ca%eo!? e! 'eci%? #a
con-%ontaci.n 'e #a )a#a4%a 'e# !in'ica'o con #a 'e #a! )e%!ona!
1"e %in'ie%on te!tionio! en !" cont%a. Coo #a A!a4#ea
$ene%a# e! in-a#i4#e? !e+En !"! ie4%o!? )"e! !"! 'eci!ione!
e!tAn 4a!a'a! en e# K"! 7acniK B#a eo%iaC? 1"e !e enc"ent%a a
t%a(@! 'e "n e0e%cicio co#ecti(o 1"e )e%ite 3ace% )E4#ico e#
!"ce!o o!c"%o? no e!tA conte)#a'a #a !e+"n'a in!tancia. E!
c#a%o 1"e e!to! !"ce!o! o!c"%o! no !.#o !on a1"e##o! 1"e
)%o'"0e%on 'i%ectaente e# 'aJo? !ino ta4i@n #o! 1"e 'e
a#+"na ane%a 3a7an )e%iti'o o -aci#ita'o #a a#te%aci.n 'e #a
a%on&a.
La !anci.n? )o% !" )a%te? !e%A #a Enica 1"e )o'%A %e!ta"%a% e!te
e1"i#i4%io %oto. A# !e% a)#ica'a )E4#icaente c")#e "na #a4o%
e0e)#a%i8ante 7 )%e(enti(a? 1"e 4"!ca 'i!"a'i% a #o! 'eA!
ie4%o! 'e #a co"ni'a' 'e coete% -a#ta! en e# -"t"%o 7 a#
ac"!a'o 'e %einci'i%.
Lo! ca!ti+o! A! "!"a#e! ent%e #o! )aece! !on; e# -"ete? #o!
t%a4a0o! -o%8o!o! en #a! e)%e!a! co"nita%ia!? #a!
in'eni8acione! a #a! )e%!ona! o -ai#ia! 'e #o! a-ecta'o! 7 #a
e,)"#!i.n 'e# te%%ito%io. E# -"ete 7 e# 'e!tie%%o? 1"e !on #o!
11
ca!ti+o! 1"e inte%e!an en e!te ca!o? !on a)#iaente "ti#i8a'o!
en e# ca4i#'o 'e 6a4a#.. E# )%ie%o? 1"e con!i!te en #a
/a+e#aci.n co%)o%a# con "n K)e%%e%o 'e a%%ia% +ana'oK? a"n
t%atAn'o!e 'e "na )%Actica 3e%e'a'a 'e #o! e!)aJo#e!? tiene "n
!i+ni*ca'o )%o)io? e# 'e# %a7o? 1"e e! )en!a'o )o% #o! )aece!
coo e'ia'o% ent%e #o c#a%o 7 #o o!c"%o? e! 'eci%? coo "n
e#eento )"%i*ca'o%. E# !e+"n'o? )o% !" )a%te? e! e# ca!ti+o A!
+%a(e? 7 !.#o !e a)#ica a 1"iene! %einci'en en #a -a#ta 7 a #o! 1"e
no ace)tan #a a"to%i'a' 'e# ca4i#'o.
A"n1"e #a i)"taci.n 'e #a !anci.n e! )e%!ona#? e,i!ten ca!o!
en 1"e !e e,tien'e a #a -ai#ia? )o% no 3a4e% cont%i4"i'o a
'etene% #a in-%acci.n. Ta# !it"aci.n !e e,)#ica )o%1"e? en #a
t%a'ici.n )Ae8? "na 'e #a! %e!)on!a4i#i'a'e! )%inci)a#e! 'e#
nEc#eo -ai#ia% e! conoce% o cont%o#a% #o 1"e 3ace ca'a "no 'e
!"! ie4%o!.
3. 3. La #e+a#i'a' 'e# )%oce'iiento a'e#anta'o cont%a e# acto%
Con-o%e a #o e,)#ica'o 3a!ta a1"&? #a Co%te 'e4e%A e!ta4#ece%
!i e# )%oce'iiento 1"e a'e#ant. #a A!ociaci.n 'e Ca4i#'o! 'e #a
9ona No%te cont%a :%anci!co $e4"e#? (io#. e# 'e4i'o )%oce!o? 7
!i #a! 'eci!ione! a'o)ta'a! )o% #a co"ni'a' e,ce'ie%on #o!
#&ite! i)"e!to! a# e0e%cicio 'e #a 0"%i!'icci.n in'i+ena.
P%oce'e%A entonce! a ana#i8a% e!ta! act"acione!.
3.3.<. Co)etencia 'e #o! Co"ni'a' in'&+ena.
A# -"nciona% )a%a#e#aente 'o! !i!tea! 'e 0"!ticia? e# !i!tea
naciona# 7 #a! 0"%i!'iccione! e!)ecia#e!? e! )o!i4#e 1"e !e
)%e!enten con/icto! 'e co)etencia!. Coo aEn e# #e+i!#a'o% no
3a e!ta4#eci'o #a! -o%a! 'e coo%'inaci.n ent%e e##a!? e! )%eci!o
1"e e# int@%)%ete en !" !o#"ci.n !e aten+a a #a! ci%c"n!tancia!
)a%tic"#a%e! 'e# ca!o conc%eto. En e!)ecia#? 'o! e#eento! !on
%e#e(ante! )a%a 'ete%ina% #a co)etencia; #a! ca%acte%&!tica!
'e# !"0eto 7 e# #"+a% 'on'e oc"%%ie%on #o! 3ec3o!. E!ta 'i!tinci.n
e! i)o%tante )o%1"e? coo #o !eJa#. e!ta Co%)o%aci.n en "na
'eci!i.n %eciente K#a !o#"ci.n )"e'e (a%ia% !i #a acci.n t&)ica e!
coeti'a )o% ie4%o! 'e )"e4#o! in'&+ena! 'ent%o 'e !"
te%%ito%io? o !i "n in'&+ena 'e ane%a in'i(i'"a# inc"%%e en e##a
a-ectan'o a 1"ien no e! ie4%o 'e !" co"ni'a' )o% -"e%a 'e#
A4ito +eo+%A*co 'e# %e!+"a%'o. En e# )%ie% ca!o? en (i%t"' 'e
con!i'e%acione! te%%ito%ia#e! 7 )e%!ona#e!? #a! a"to%i'a'e!
in'&+ena! !on #a! ##aa'a! a e0e%ce% #a -"nci.n 0"%i!'icciona#L
)e%o en e# !e+"n'o? e# 0"e8 )"e'e en-%enta% E#ti)#e!
!it"acione! no !o#"ciona4#e! %a8ona4#eente e'iante "na
%e+#a +ene%a# 'e te%%ito%ia#i'a'...K.
En e# ca!o 1"e oc")a a #a Co%te? e!te con/icto 'e co)etencia!
e! )#antea'o )o% e# i!o acto%? 1"ien nie+a #a a"to%i'a' 'e#
ca4i#'o 7 %ec#aa #o! 'e%ec3o! 1"e !e oto%+an a c"a#1"ie%
ci"'a'ano 'ent%o 'e #a 0"!ticia o%'ina%ia? en e!)ecia# e# !e%
a!i!ti'o )o% "n a4o+a'o. Pa%a %e!o#(e%#o? e! nece!a%io? entonce!?
ana#i8a% #o! e#eento! !"40eti(o! 7 te%%ito%ia#e! 'e e!te ca!o.
12
Re!)ecto 'e# )%ie%o? e! 'eci%? !o4%e #a )e%tenencia 'e# acto% a
#a co"ni'a'? @# i!o %in'i. te!tionio! encont%a'o!. En "n
)%ie% oento e,)%e!.;
,9i de :ambal, "o so" nacido all!, claro que en alguna poca
estuvimos andando, con la familia pero hace m!s o menos ;<
a+os que esto" radicado all, pero "o he sido nacido all, tengo
posesiones " derechos all en el resguardo El resguardo es el
territorio donde funciona toda la comunidad indgena " "o so"
parte de esa comunidad, por eso so" miembro " adem!s esto"
dentro del censo que anualmente hace el cabildo, .f =<
0estimonio rendido el ;> de diciembre de ())*/
Sin e4a%+o? en "n !e+"n'o inte%%o+ato%io ante e# 6"8+a'o
P%ie%o Pena# 2"nici)a# 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao? 7 a#
)%e+"ntA%!e#e !i !e con!i'e%a4a ie4%o acti(o 'e #a
co"ni'a' )Ae8 %e!)on'i.;
,En la actualidad no, " antes si, o sea m!s de un a+o por la
razn que "o tena unas posesiones, en terrenos del resguardo
entonces "o probaba esa calidad de ser miembro activo porque
el cabildo elabora un censo " "o aparezco en el censo, pero en
el momento considero que no tengo inters dentro del
resguardoslo tengo mi vivienda que en la actualidad
habito, . f ()* 0estimonio rendido el ? de enero de ())?/
Pa%a #a Co%te? e!ta E#tia 'ec#a%aci.n !"+ie%e "na actit"'
acoo'a'a 'e# 'ean'ante )a%a acce'e% a #o! !")"e!to!
4ene*cio! 'e #a 0"!ticia o%'ina%ia. Si !e tiene en c"enta 1"e
:%anci!co $e4"e#? a'eA! 'e tene% )o!e!ione! 'ent%o 'e#
%e!+"a%'o B@# i!o #o !eJa#. en #a a"'iencia /.<55C? 3a4ita% en
@# 7 e!ta% inc#"i'o 'ent%o 'e# cen!o? 3a !i'o "no 'e #o! #&'e%e!
)o#&tico! A! i)o%tante! 'e #a co"ni'a' )Ae8 B-"e inc#"!o
)%e!i'ente 'e# CRICC e! -Aci# conc#"i% !" )e%tenencia a e##a. Coo
#o !"+ie%e #a ant%o).#o+a 1"e inte%(iene en e!te )%oce!o K#a
ca)aci'a' 'e etao%-o!i! 'e# acto% e! e(i'ente? !a4e 0"+a%
coo in'io )a%a #a !ocie'a' 4#anca )e%o inte%naente coo
4#anco en #a !ocie'a' in'&+ena.K
C#a%o e!tA? 1"e e!ta! a)%eciacione!? 1"e %e!)on'en
e,c#"!i(aente a #a! ci%c"n!tancia! )a%tic"#a%e! 'e# ca!o? no
e,c#"7en #a )o!i4i#i'a' 'e 1"e c"a#1"ie% in'&+ena? en tanto
ci"'a'ano #i4%e? )"e'a 'eci'i% !" )e%anencia coo ie4%o
'e "na co"ni'a' e!)ec&*ca. Lo 1"e no e! ace)ta4#e? e! 1"e
)%eten'a %en"ncia% a e##a? en "n 'ete%ina'o oento? )a%a
e(a'i% #a %e!)on!a4i#i'a' -%ente a !"! a"to%i'a'e!.
En c"anto a# !e+"n'o -acto%? e# te%%ito%ia#? a# 'ean'ante !e #e
ac"!a 'e 3a4e% coeti'o "n 'e#ito 'ent%o 'e# %e!+"a%'o. Po% #o
tanto? 7 a# con0"+a% #o! e#eento! !"40eti(o! 7 +eo+%A*co!? e!
e(i'ente 1"e !e t%ata 'e "n con/icto inte%no 1"e 'e4e !e%
%e!"e#to )o% #a! a"to%i'a'e! in'&+ena!.
2. A'ec"aci.n 'e# )%oce!o.
13
Coo 7a #o !eJa#. #a Co%te? e# 'e%ec3o a# 'e4i'o )%oce!o
con!tit"7e "n #&ite a #a 0"%i!'icci.n e!)ecia#? #o 1"e i)#ica e#
c")#iiento 'e %e+#a! aco%'e! con #a e!)eci*ci'a' 'e #a
o%+ani8aci.n !ocia#? )o#&tica 7 0"%&'ica 'e #a co"ni'a' 'e 1"e !e
t%ate. E! o4(io? 1"e e!te #&ite no e,i+e 1"e #a! )%Actica! 7
)%oce'iiento! 'e4an !e% ##e(a'a! a ca4o 'e #a i!a ane%a
1"e coo #o 3ac&an #o! ante)a!a'o!? )o%1"e e# 'e%ec3o 'e #a!
co"ni'a'e! in'&+ena!? coo c"a#1"ie% !i!tea 0"%&'ico? )"e'e
!e% 'inAico. Lo 1"e !e %e1"ie%e? e! e# c")#iiento 'e a1"e##a!
act"acione! 1"e e# ac"!a'o )"e'a )%e(e% 7 1"e !e ace%1"en a
#a! )%Actica! t%a'iciona#e! 1"e !i%(en 'e !"!tento a #a co3e!i.n
!ocia#.
En e# ca!o 1"e oc")a a #a Co%te? 'e!)"@! 'e con-%onta% #a!
)%"e4a! 1"e o4%an en e# e,)e'iente? con #a in-o%aci.n
!"ini!t%a'a )o% #o! inte%(iniente! en e!te )%oce!o? e! -o%8o!o
conc#"i% 1"e e# 'e4i'o )%oce!o !e c")#i..
En e-ecto? coo !e e,)#ic. en #a )a%te co%%e!)on'iente a #o!
3ec3o!? 'e!)"@! 'e# a!e!inato 'e# A#ca#'e 'e 6a4a#.? 2a%'en
A%n"#-o 5etanc"%? #o! -ai#ia%e! 'e# 'i-"nto )i'ie%on a# ca4i#'o
in'&+ena 1"e a!"ie%a #a in(e!ti+aci.n )a%a 'ete%ina% !i
:%anci!co $e4"e#? Die+o Ani4a# Y"#e? 6o%e+e E#ie!e% G"i+"anA!?
2a%co! Vit.nco 7 A#i%io Pito? 3a4&an !i'o #o! a"to%e!
inte#ect"a#e!. Cont%a%io a #o 1"e a*%a e# 'ean'ante? e!ta
in(e!ti+aci.n 'e!'e !"! inicio! !e 'i%i+i. a co)%o4a% !i #o!
!in'ica'o! e%an #a! )e%!ona! 1"e in0"!taente 3a4&an ac"!a'o
a# A#ca#'e? )"e! e%a c#a%o 1"e e# ELN #o 3a4&a a!e!ina'o. A!& #o
!eJa#a #a coi!i.n in(e!ti+a'o%a en e# acta NM 2 'e <99I B/. 57C?
a# o%'ena% Ka!e+"%a% ine'iataente a #a! )e%!ona! 1"e
acusaron " calumniaron a# E, $o4e%na'o% 7 A#ca#'e 'e 6a4a#.?
2a%'en A%n"#-o 5etanc"%t Con'a.K Bc"%!i(a! -"e%a 'e te,toC.
E# $o4e%na'o% 'e 6a4a#.? 'a'a #a +%a(e'a' 'e# ca!o 7 e#
)e#i+%o 1"e %e)%e!enta4a e# a"to% ate%ia# conoci'o coo e#
K:%ente Caci1"e Ca#a%cAK 'e# ELN? !o#icit. #a co#a4o%aci.n 'e #o!
'eA! ca4i#'o! 'e #a 8ona no%te )a%a %ea#i8a% #a in(e!ti+aci.n?
act"aci.n 1"e no e! cont%a%ia a# )%oce'iiento )Ae8? 1"e
conte)#a coo )%inci)io! #a "ni'a' 7 #a co#a4o%aci.n 'e #o!
'eA! ca4i#'o! en !it"acione! con/icti(a!. Pe%o a'eA!? e#
3ec3o 'e 1"e #a A!ociaci.n 'e Ca4i#'o! 'e# No%te 'e# Ca"ca? 7
no !i)#eente e# Ca4i#'o 'e 6a4a#.? 3a7a !i'o #a enca%+a'a
'e in(e!ti+a% a# acto%? e%a )%e(i!i4#e? )"e!to 1"e en <9H= #o!
)aece! 3a4&an %ea#i8a'o "n con(enio 'e coo)e%aci.n )a%a
en-%enta% #o! ca!o! en #o! 1"e e!t"(ie%an in(o#"c%a'o! +%")o!
a%a'o!? 'enoina'o KAc"e%'o 'e VitocoK.
La o%'en 'e t%a!#a'a% a #o! ac"!a'o! a To%i4&o )a%a e!c"c3a% !"!
'ec#a%acione!? ta)oco )o'%&a con!i'e%a%!e coo (io#ato%ia 'e#
'e4i'o )%oce!o )o%1"e? a"n1"e no e! "!"a#? e##a !e a'o)t. )a%a
)%ote+e% #o! 'e%ec3o! a #a (i'a 7 a #a inte+%i'a' )e%!ona# 'e #o!
ac"!a'o!? 1"e !e encont%a4an aena8a'o! )o% #a )%e!encia 'e#
+%")o in!"%+ente en #a! ine'iacione! 'e 6a4a#.. Po% !" )a%te?
#a! 'eA! act"acione! 'e #a coi!i.n in(e!ti+a'o%a? e! 'eci%? #a
%ece)ci.n 'e te!tionio! 'e #o! co"ne%o! 7 #a in!)ecci.n
oc"#a% 'e# #"+a% 'on'e )%e!"ntaente :%anci!co $e4"e# 3a4#.
con #a +"e%%i##a? !e %ea#i8a%on !i+"ien'o e# c"%!o no%a# 'e #a
in(e!ti+aci.n.
14
A3o%a 4ien? en c"anto a# 'e%ec3o 'e 'e-en!a? 1"e e# acto%
in!i!te? -"e (io#a'o con #a ne+ati(a 'e #a co"ni'a' 'e !e%
a!i!ti'o )o% "n a4o+a'o? e! )%eci!o ac#a%a% 1"e? en cont%a 'e #o
e!ta4#eci'o )o% #o! 0"ece! 'e t"te#a? #o! e'io! )a%a e0e%ce% e!te
'e%ec3o en #o! ca!o! 1"e a'e#antan #a! a"to%i'a'e! in'&+ena!?
no tienen 1"e !e% a1"@##o! conte)#a'o! )o% #a! no%a!
naciona#e! o #o! t%ata'o! inte%naciona#e!? !ino #o! 1"e 3an !i'o
)%o)io! 'ent%o 'e# !i!tea no%ati(o 'e #a co"ni'a'. En
6a4a#.? )o% e0e)#o? e# ac"!a'o )"e'e !e% 'e-en'i'o )o% "n
ie4%o 1"e cono8ca #a #en+"a 7 #a! co!t"4%e! 7 a'eA!?
tiene #a o)o%t"ni'a' 'e 3a4#a% )e%!ona#ente '"%ante #a
A!a4#ea? )a%a cont%a'eci% a #o! te!ti+o! 1"e 'ec#a%a%on en !"
cont%a.
En e# e(ento e!t"'ia'o? a :%anci!co $e4"e# no !e #e (io#. e#
'e%ec3o 'e 'e-en!a? en )%ie% #"+a%? )o%1"e !e #e )e%iti. !e%
a!i!ti'o )o% "n 'e-en!o%? !ie)%e 7 c"an'o @!te -"e%a ie4%o
acti(o 'e #a co"ni'a' 7 en !e+"n'o #"+a%? )o%1"e !e #e 4%in'.
#a o)o%t"ni'a' 'e %en'i% !"! 'e!ca%+o! '"%ante #a A!a4#ea?
)o!i4i#i'a' 1"e e# i!o 'ean'ante 'ec#in.. En e-ecto? c"an'o
!e #e 'io #a )a#a4%a ani-e!t.; K...En cinco in"to! no )"e'o
3ace% i! 'e!ca%+o!. Yo !.#o e aten+o a# -a##o 'e t"te#aK B/.
<=5C. N.te!e? a'eA!? 1"e en atenci.n a #a !entencia 'e# 0"e8
)ena# "nici)a# 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao? #a co"ni'a'
con(oc. a ot%a A!a4#ea $ene%a# e# <> 'e -e4%e%o 'e <997? )a%a
%ea#i8a% n"e(aente #o! ca%eo!L en e##a? e# 'ean'ante
%e!)on'i. #i4%eente a #o! te!ti+o!.
Po% ot%a )a%te? #a Co%te enc"ent%a )#enaente 0"!ti*ca'a #a
%e!)"e!ta 'e #a co"ni'a'? 1"e 4ien )"e'e o)one%!e a #a
)%Actica 'e in!tit"cione! 7 *+"%a! e,t%aJa!? coo "n ecani!o
)a%a )%e!e%(a% !" c"#t"%a. La actit"' 'e #o! 0"ece! 'e t"te#a? a#
)%eten'e% i)one% e# "!o 'e "n a4o+a'o en e!te )%oce!o e!? )o%
#o tanto? cont%a%ia a# )%inci)io 'e 'i(e%!i'a' @tnica 7 c"#t"%a#?
)"e! en "na !ocie'a' 1"e %econoce #a e,i!tencia 'e 'i-e%ente!
-o%a! 'e (e% e# "n'o? no e! 'e!ea4#e )%i(i#e+ia% #a! )%Actica!
'e "na 'ete%ina'a co!o(i!i.n? ni e,i+i% 1"e "n +%")o
3"ano %en"ncie a #a! t%a'icione! 7 (a#o%e! e!encia#e! )a%a #a
!")e%(i(encia 'e #a c"#t"%a 1"e #o ca%acte%i8a.
3.3.3. La #e+a#i'a' 'e #a! )ena!

aC E# -"ete
La !anci.n 'e# -"ete? i)"e!ta a# acto% )o% #a A!a4#ea $ene%a#?
"e!t%a c#a%aente "na ten!i.n ent%e 'o! ti)o! 'e
)en!aiento; e# 'e #a !ocie'a' a7o%ita%ia 7 e# 'e #a co"ni'a'
in'&+ena )Ae8. En e# )%ie%o? !e ca!ti+a porque !e coeti. "n
'e#ito? en e# !e+"n'o !e ca!ti+a para %e!ta4#ece% e# o%'en 'e #a
nat"%a#e8a 7 para 'i!"a'i% a #a co"ni'a' 'e coete% -a#ta! en
e# -"t"%o. E# )%ie%o %ec3a8a #a! )ena! co%)o%a#e! )o% atenta%
cont%a #a 'i+ni'a' 'e# 3o4%e? e# !e+"n'o #a! con!i'e%a coo
"n e#eento )"%i*ca'o%? nece!a%io )a%a 1"e e# i!o !"0eto? a
1"ien !e #e i)"ta #a -a#ta? !e !ienta #i4e%a'o.
:%ente a e!ta 'i!)a%i'a' 'e (i!ione!? Ne! 'a4#e )%i(i#e+ia% #a
(i!i.n a7o%ita%iaO. La Co%te 7a 3a %e!)on'i'o e!te inte%%o+ante;
No? )o%1"e en "na !ocie'a' 1"e !e 'ice )#"%a#i!ta nin+"na (i!i.n
'e# "n'o 'e4e )%ia% 7 eno! t%ata% 'e i)one%!eL 7 en e#
15
ca!o e!)ec&*co 'e #a co!o(i!i.n 'e #o! +%")o! a4o%&+ene!? 'e
ac"e%'o con #o! )%ece)to! con!tit"ciona#e!? !e e,i+e e# A,io
%e!)eto. La! Enica! %e!t%iccione! !e%&an? coo 7a #o e,)"!o #a
Sa#a? e# 'e%ec3o a #a (i'a? #a )%o3i4ici.n 'e #a e!c#a(it"' 7 #a
)%o3i4ici.n 'e #a to%t"%a. E!ta E#tia e! #a 1"e !e ent%a%A a
ana#i8a% en %e#aci.n con #a )%Actica 'e# -"ete? 'a'o 1"e? !e+En
#o! 0"ece! 'e t"te#a? e! "n co)o%taiento 1"e enc"a'%a 'ent%o
'e #a %e!t%icci.n enciona'a.
La Con(enci.n cont%a #a To%t"%a 7 ot%o! t%ato! o Pena! C%"e#e!?
In3"ana! o De+%a'ante!? a)%o4a'a )o% Co#o4ia )o% #a #e7 7H
'e# <5 'e 'icie4%e 'e <9HI? 'e*ne #a to%t"%a coo; KB...C to'o
acto )o% e# c"a# !e in/in0a intenciona#ente a "na )e%!ona
'o#o%e! o !"-%iiento! +%a(e!? 7a !ean -&!ico! o enta#e!? con e#
*n 'e o4tene% 'e e##a o 'e "n te%ce%o in-o%aci.n o "na
con-e!i.n? 'e ca!ti+a%#a )o% "n acto 1"e 3a7a oiti'o? o !e
!o!)ec3e 1"e 3a coeti'o? o 'e intii'a% o coacciona% a e!a
)e%!ona? o a ot%a!? o )o% c"a#1"ie% %a8.n 4a!a'a en c"a#1"ie%
ti)o 'e 'i!c%iinaci.n? c"an'o 'ic3o! 'o#o%e! o !"-%iiento!
!ean in/i+i'o! )o% "n -"nciona%io! )E4#ico " ot%a )e%!ona en e#
e0e%cicio 'e -"ncione! )E4#ica!? a in!ti+aci.n !"7a? o con !"
con!entiiento o a1"ie!cencia. No !e con!i'e%an to%t"%a! #o!
'o#o%e! o !"-%iiento! 1"e !ean con!ec"encia Enicaente 'e
!ancione! #e+&tia!? o 1"e !ean in3e%ente! o inci'enta#e! a
e!ta!K. La i!a no%a inte%naciona# e!ta4#ece? a'eA!? 1"e
e!ta noci.n 'e to%t"%a 'e4e enten'e%!e !in )e%0"icio 'e
in!t%"ento! inte%naciona#e! o #e+i!#acione! naciona#e! 1"e
conten+an 'i!)o!icione! 'e a7o% a#cance? coo en e-ecto #o
3a 3ec3o #a Con!tit"ci.n Naciona#? 1"e e,tien'e #a )%o3i4ici.n a
#o! ca!o! en 1"e e# to%t"%a'o% e! "n )a%tic"#a%.
La )%o3i4ici.n 'e #a to%t"%a 4"!ca? )o% #o tanto? )%ote+e% e#
'e%ec3o a #a inte+%i'a' )e%!ona# 7 #a 'i+ni'a' 'e# in'i(i'"o? 1"e
)"e'en !e% (io#a'o! )o% e# "!o a%4it%a%io 'e #a -"e%8a. C#a%o e!tA?
enten'ien'o 1"e no to'a! #a! !ancione! 1"e )%o'"cen
!"-%iiento! a#can8an e!ta cate+o%&a. A# %e!)ecto? #a Co%te
E"%o)ea 'e De%ec3o! D"ano!? en 'i-e%ente! 'eci!ione! 3a
e!ta4#eci'o 1"e no to'a! #a! )ena! co%)o%a#e! con!tit"7en
to%t"%a 7 1"e )a%a 1"e a'1"ie%an ta# enti'a' #o! !"-%iiento!
)%o'"ci'o! 'e4en !e% +%a(e! 7 c%"e#e!. La inten!i'a'? entonce!?
'e4e%A !e% ana#i8a'a a #a #"8 'e #a! ci%c"n!tancia! 'e# ca!o?
coo #a '"%aci.n 'e #a con'ena? !"! e-ecto! en #a inte+%i'a'
-&!ica 7 o%a# 'e# con'ena'o? !" !e,o? e'a' o con'icione! 'e
!a#"'? e inc#"!o e# conte,to !ocio-)o#&tico en e# 1"e !e )%actica.
E!to! c%ite%io!? ta4i@n !on %e#e(ante! )a%a 'ete%ina%? "na (e8
'e!ca%ta'a #a to%t"%a? !i !e t%ata 'e "n co)o%taiento
in3"ano o 'e+%a'ante.
Un e0e)#o 'e e!ta! 'eci!ione! #o con!tit"7e e# ca!o KT7%e%K? en
e# 1"e e# T%i4"na# e"%o)eo e!ta4#eci. 1"e #a con'"cta 'e #a!
a"to%i'a'e! 'e #a I!#a 'e 2an BIn+#ate%%aC? a# ca!ti+a% a "n 0o(en
)o% 3a4e% a+%e'i'o a "n co)aJe%o 'e e!c"e#a? a t%e! +o#)e!
Kcon "na (a%a 'e a4e'"#K? no con!tit"&an "na )%Actica 'e to%t"%a
ni 'e )ena in3"ana? K)o%1"e #o! !"-%iiento! 1"e e##a
)%o(oca4a no a#can8a4an #o! ni(e#e! 1"e conte)#an e!ta
nocione!K; Sin e4a%+o? #a Co%te con!i'e%. 1"e !e t%ata4a 'e
"na )ena 'e+%a'ante 1"e 3"i##a4a a# 0o(en +%o!e%aente
16
'e#ante 'e ot%o! in'i(i'"o! 7 ante !"! )%o)io! o0o!. Ot%o ca!o e!
e# 'e KI%#an'a cont%a e# Reino Uni'o? Ken e# 1"e e!a Co%te %eite%.?
1"e ient%a! #a! )ena! no )%o'"8can K!"-%iiento! 'e "na
inten!i'a' 7 c%"e#'a' )a%tic"#a%K? no )o'%&an con!i'e%a%!e coo
to%t"%aK.
De ac"e%'o con #o ante%io%? e! i)o%tante %e!a#ta% n"e(aente
#o! c%ite%io! 'e inte%)%etaci.n "ti#i8a'o! )o% e# T%i4"na# E"%o)eo?
e!to e!? e# 'e# "4%a# 'e +%a(e'a' 7 e# c%ite%io 'e a)%eciaci.n
%e#ati(a? )o%1"e !e+En #o! e#eento! 1"e 4%in'a e# ca!o? "na
i!a con'"cta )"e'e !e% to%t"%a o )ena in3"ana 7
'e+%a'ante en "na !it"aci.n? 7 no !e%#o en ot%a. E!to! c%ite%io!?
!e%An "ti#i8a'o! )o% e!ta Co%)o%aci.n )a%a 'ete%ina% !i #a )ena
co%)o%a# i)"e!ta a# acto% con!tit"7e "na )%Actica 'e to%t"%a.
E# -"ete con!i!te en #a /a+e#aci.n con K)e%%e%o 'e a%%ia%
+ana'oK? 1"e en e!te ca!o !e e0ec"ta en #a )a%te in-e%io% 'e #a
)ie%na. E!te ca!ti+o? 1"e !e con!i'e%a 'e eno% enti'a' 1"e e#
ce)o? e! "na 'e #a! !ancione! 1"e A! "ti#i8an #o! )aece!.
A"n1"e in'"'a4#eente )%o'"ce a/icci.n? !" *na#i'a' no e!
ca"!a% "n !"-%iiento e,ce!i(o? !ino %e)%e!enta% e# e#eento
1"e !e%(i%A )a%a )"%i*ca% a# in'i(i'"o? e# %a7o. E! )"e!? "na
*+"%a !i4.#ica o? en ot%a! )a#a4%a!? "n %it"a# 1"e "ti#i8a #a
co"ni'a' )a%a !anciona% a# in'i(i'"o 7 'e(o#(e% #a a%on&a.
En e!te ca!o? 7 a# a%+en 'e !" !i+ni*ca'o !i4.#ico? #a Co%te
e!tia 1"e e# !"-%iiento 1"e e!ta )ena )o'%&a ca"!a% a# acto%?
no %e(i!te #o! ni(e#e! 'e +%a(e'a' %e1"e%i'o! )a%a 1"e )"e'a
con!i'e%a%!e coo to%t"%a? )"e! e# 'aJo co%)o%a# 1"e )%o'"ce
e! &nio. Ta)oco )o'%&a con!i'e%a%!e coo "na )ena
'e+%a'ante 1"e K3"i##e a# in'i(i'"o +%o!e%aente 'e#ante 'e
ot%o o en !" i!o -"e%o inte%noK? )o%1"e 'e ac"e%'o con #o!
e#eento! 'e# ca!o? e!ta e! "na )%Actica 1"e !e "ti#i8a
no%a#ente ent%e #o! )aece! 7 c"7o *n no e! e,)one% a#
in'i(i'"o a# Ke!ca%ientoK )E4#ico? !ino 4"!ca% 1"e %ec")e%e !"
#"+a% en #a co"ni'a'. A# %e!)ecto? e! !i+ni*cati(o e# 3ec3o 'e
1"e nin+"no 'e #o! con'ena'o!? ni !i1"ie%a e# )%o)io
'ean'ante? c"e!tiona%a e!ta !anci.n.
N.te!e? a'eA!? coo #a! ci%c"n!tancia! )a%tic"#a%e! 'e# ca!ti+o
ana#i8a'o? e,i+en 'e# int@%)%ete "na )on'e%aci.n 'i-e%ente a #a
1"e %ea#i8. e# T%i4"na# e"%o)eo en %e#aci.n con #o! a8ote!
)%actica'o! en e# ca!o KT7%e%K 7a enciona'o? )"e! e# conte,to
'e #a )ena 7 #a o'a#i'a' 'e e0ec"ci.n -"e%on 'i-e%ente!; e#
con'ena'o ten&a 1"ince aJo!? ient%a! :%anci!o $e4"e# e! "n
3o4%e a'"#toL e# #"+a% 'e #a !anci.n? en t@%ino! 'e #a Co%te
E"%o)ea Ke! "na !ocie'a' o'e%na? 1"e +o8a 'e con'icione!
)o#&tica!? !ocia#e! 7 c"#t"%a#e! a#taente 'e!a%%o##a'a!K?
ient%a! 1"e #a !ocie'a' )Ae8? coo co"ni'a' a4o%i+en aEn
con!e%(a #a! t%a'icione! c"#t"%a#e! 'e !"! ante)a!a'o!. E! 'eci%?
en e# )%ie% e(ento? #o! a8ote! e%an (i!to! coo "n ca!ti+o 1"e
'e+%a'a a# in'i(i'"o? ient%a! en e!te ca!o? !on conce4i'o!
coo "n e'io 1"e #e a7"'a a %eco4%a% !" e!)acio en #a
co"ni'a'. En e# ca!o e!t"'ia'o )o% #a Co%te E"%o)ea? a# eno%
!e #e o4#i+. a 4a0a%!e e# )anta#.n 7 #a %o)a inte%io%? 7 a+ac3a%!e
'e4a0o 'e "na e!a? )a%a %eci4i% #o! a8ote!. En e!te e(ento? #a
!anci.n 1"e !e i)"!o a :%anci!co $e4"e# 'e4e%A !e%
17
e0ec"ta'a en #a )anto%%i##a? e!tan'o e# !"0eto 'e )ie 7
co)#etaente (e!ti'o? -acto% 1"e? inc#"!o? iti+a e# 'o#o%.
En %e#aci.n con #a! )ena! co%)o%a#e! 1"e i)one "na co"ni'a'
in'&+ena? 7a e,i!te "n antece'ente 0"%i!)%"'encia# 'e e!ta
Co%)o%aci.n. En #a !entencia T-3=9 'e <99I? tanta! (ece! cita'a?
!e ace)t. #a )%Actica 'e# ce)o en #a co"ni'a' e4e%A - c3a&?
e!ta4#ecien'o 1"e? #e0o! 'e t%ata%!e 'e "n co)o%taiento c%"e#
e in3"ano? !e t%ata4a 'e "na )ena 1"e 3ac&a )a%te 'e !"
t%a'ici.n 7 1"e #a i!a co"ni'a' con!i'e%a4a coo (a#io!a
)o% !" a#to +%a'o intii'ato%io 7 )o% !" co%ta '"%aci.n?
con!i'e%acione! 1"e 4ien )"e'en e,ten'e%!e a #a )%Actica 'e
-"ete 'ent%o 'e #a co"ni'a' )Ae8.
Ca4e %eco%'a%? a'eA!? 1"e en ot%a 'eci!i.n #a Sa#a P#ena 'e #a
Co%te con!i'e%. a0"!ta'o a #a Ca%ta e# Kca!ti+o o'e%a'oK 1"e e#
C.'i+o Ci(i# conte)#a coo "no 'e #o! 'e4e%e! 'e #o! )a'%e!
con %e!)ecto a #o! 3i0o! 'e -ai#ia? a )e!a% 'e 1"e #a!
con'icione! !ocio - c"#t"%a#e! 'e #a !ocie'a' a7o%? !on
nota4#eente 'i!tinta! a #a! 1"e )%e(a#ecen en #a co"ni'a'
in'&+ena.
4C E# 'e!tie%%o
E# a%t&c"#o 3H 'e #a Con!tit"ci.n Po#&tica e!ta4#ece coo #&ite
con!tit"ciona# a# e0e%cicio 'e #a !anci.n )"niti(a #a 'e i)one%
)ena 'e 'e!tie%%o? )"e! e##a !i+ni*ca ai!#a% a# in'i(i'"o 'e !"
ento%no !ocia# 7 con'ena%#o a# o!t%aci!o. De ac"e%'o con e#
Pacto Inte%naciona#? 'e De%ec3o! Po#&tico! 7 Ci(i#e! Ba%t. <2C 7 #a
Con(enci.n Ae%icana !o4%e De%ec3o! D"ano! Ba%t. 5C e#
'e!tie%%o !e %e*e%e a #a e,)"#!i.n 'e# te%%ito%io 'e# E!ta'o 'e#
c"a# !e e! naciona#. Po% #o tanto? coo #o! ca4i#'o! !.#o )"e'en
a'ini!t%a% 0"!ticia 'ent%o 'e !" 0"%i!'icci.n? e! c#a%o 1"e !e
'e!tie%%a 'e# %e!+"a%'o 7 no 'e to'o e# te%%ito%io naciona# 7? en
con!ec"encia? #a !anci.n no enc"a'%a 'ent%o 'e #a %e!t%icci.n
'e# a%t&c"#o 3H 'e #a Con!tit"ci.n. Po% ot%a )a%te? e# 3ec3o 1"e #a
co"ni'a' 'eci'a a#e0a% 'e !" te%%ito%io a "n ie4%o? no
!o4%e)a!a #o! #&ite! 'e# e0e%cicio 'e #a 0"%i!'icci.n in'&+ena?
oti(o )o% e# c"a# #a Co%te no enc"ent%a nin+En %e)a%o cont%a
e!ta 'ete%inaci.n.
A3o%a 4ien? 'e ac"e%'o con #o 'ic3o 3a!ta a1"&? e! )%eci!o
!eJa#a%? 1"e no e! co)ati4#e con e# )%inci)io 'e #a 'i(e%!i'a'
@tnica 7 c"#t"%a# i)one%#e! a #a! co"ni'a'e! in'&+ena! #a!
!ancione! o ca!ti+o! 1"e #a t%a'ici.n occi'enta# 3a conte)#a'o
Bcoo )a%ecen !"+e%i%#o #o! 0"ece! 'e t"te#aC. Una inte%)%etaci.n
en cont%a%io? )#antea%&a "n %a8onaiento cont%a'icto%io 1"e
)o'%&a e,)%e!a%!e a!&; KLa Con!tit"ci.n )%o)en'e a #a
%ec")e%aci.n 'e !" c"#t"%a? )e%o !.#o en a1"e##a! )%Actica! 1"e
!on co)ati4#e! con #a co!o(i!i.n 'e #a !ocie'a' a7o%ita%iaK.
E! c#a%o 1"e "n %a8onaiento 'e e!te ti)o %e!)on'e%&a a "na
3e+eon&a c"#t"%a# inco)ati4#e con e# )i#a% a,io#.+ico 'e#
)#"%a#i!o 1"e? ent%e ot%a!? )e%ite a #a! co"ni'a'e!
a4o%&+ene! #a ate%ia#i8aci.n 'e !"! co!t"4%e!? !ie)%e 7
c"an'o no (io#en e# nEc#eo '"%o 'e #o 1"e K(e%'a'e%aente
%e!"#ta into#e%a4#e )o% atenta% cont%a #o! 4iene! A! )%ecia'o!
'e# 3o4%eK. Pe%o a'eA!? 'e!conoce%&a #o! i!o! )%ece)to!
con!tit"ciona#e! 1"e? a# %econoce% #a a"tono&a 0"%i!'icciona# 'e
#o! )"e4#o! in'&+ena!? )o!i4i#itan? 'ent%o 'e# a%co 'e# E!ta'o?
18
#a %ec")e%aci.n 7 %einte%)%etaci.n 'e #o! !&4o#o! 7 t%a'icione!
c"#t"%a#e! )%o)ia!.

=.CONCLUSION
No a!i!te %a8.n a #o! 0"ece! 'e t"te#a? a# a*%a% 1"e #o!
$o4e%na'o%e! 'e #o! Ca4i#'o! In'&+ena! 'e #a 9ona 'e# No%te 'e
Ca"ca (io#a%on e# 'e%ec3o a# 'e4i'o )%oce!o 'e# acto%? )"e!
e!ta! a"to%i'a'e! t"(ie%on e,t%eo c"i'a'o en c")#i% e#
)%oce'iiento 1"e t%a'iciona#ente !e "ti#i8a en #a co"ni'a'.
A'eA!? !e #e )e%iti. e0e%ce% !" 'e-en!a )e%!ona#ente
'"%ante #a! A!a4#ea! %ea#i8a'a! e# 2= 'e 'icie4%e 'e <99I 7
e# <> 'e -e4%e%o <997 7 !e #e 4%in'. #a )o!i4i#i'a' 'e !e%
'e-en'i'o )o% "n ie4%o 'e #a co"ni'a'? !ie)%e 7 c"an'o
conocie%a #a #en+"a 7 #a! co!t"4%e!? coo a!& #o conte)#a e#
)%oce'iiento "ti#i8a'o t%a'iciona#ente en 6a4a#.. La!
!ancione!? )o% !" )a%te? ta)oco !o4%e)a!a%on #o! #&ite!
i)"e!to! a# e0e%cicio 'e -"ncione! 0"%i!'icciona#e! )o% )a%te 'e
#a! a"to%i'a'e! in'&+ena!? en )%ie% #"+a%? )o%1"e 'e ac"e%'o
con #a! -a#ta! coeti'a!? e! 'eci%? #a ca#"nia 7 e#
'e!conociiento 'e #a a"to%i'a' 'e# ca4i#'o? tanto #a )ena 'e#
-"ete coo #a 'e 'e!tie%%o e%a )%e(i!i4#e )a%a e# acto%. En
!e+"n'o #"+a%? )o%1"e nin+"na 'e e##a! 'e!conoci. e# 'e%ec3o a
#a (i'a? #a )%o3i4ici.n 'e e!c#a(it"' o #a )%o3i4ici.n 'e #a to%t"%a.
DECISION
En @%ito 'e #a! con!i'e%acione! e,)"e!ta!? #a Sa#a C"a%ta 'e
Re(i!i.n 'e T"te#a! 'e #a Co%te Con!tit"ciona#? en no4%e 'e#
P"e4#o 7 )o% an'ato 'e #a Con!tit"ci.n?
RESUELVE
P%ie%o; REVOCAR e# -a##o )%o-e%i'o )o% e# 6"8+a'o Se+"n'o
Pena# 'e# Ci%c"ito 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao? 'e ene%o oc3o BHC
'e i# no(eciento! no(enta 7 !iete B<997C 7 en !" #"+a%? NE$AR
#a t"te#a inte%)"e!ta )o% :%anci!co $e4"e# cont%a e#
$o4e%na'o% 'e# Ca4i#'o In'&+ena 'e 6a4a#. 7 cont%a e#
P%e!i'ente 'e #a A!ociaci.n 'e Ca4i#'o! 'e# No%te.
Se+"n'o; CO2UNICAR e# -a##o a# 6"8+a'o Se+"n'o Pena# 'e#
Ci%c"ito 'e Santan'e% 'e G"i#ic3ao? )a%a #o! e-ecto! )%e(i!to! en
e# a%t&c"#o 3I 'e# 'ec%eto 259< 'e <99<.
C.)ie!e? co"n&1"e!e? cE)#a!e e in!@%te!e en #a $aceta 'e #a
Co%te Con!tit"ciona#.


CARLOS $AVIRIA DIA9
2a+i!t%a'o Ponente

6OSR $RE$ORIO DERNANDE9 $ALINDO
2a+i!t%a'o


DERNANDO DERRERA VER$ARA
2a+i!t%a'o

2ARTDA V. SACDICA DE 2ONCALEANO
Sec%eta%ia $ene%a#
19

También podría gustarte