Está en la página 1de 47

ESTO

NO
YE
UN
LIBRO
MARO JUNYO 2015

HAIKUS

Ricuerdo. Sunio.
Dende laugua. Ta laugua.
Mar. Rio. Pluya.
[publicato lo 12 de junyo de 2015]

Puro renaixco.
Esta pluya de junyo
lava o ricuerdo.

[publicato lo 10 de junyo de 2015]

Torna l'aloda.
Viene, bailemos juntos.
No existe o tiempo

[publicato lo 15 de mayo de 2015]

Ya viello, torno.
Una envista dausncias
teix a jonana.

[publicato l11 de mayo de 2015]

Nos femos viellos.


Se repite o ricuerdo
ya sin nusatros.

[publicato lo 7 de mayo de 2015]

pasa o refleixo
o rio nos olbida
torna o silncio

[publicato lo 7 dabril de 2015]

Tarde dausncias.
Satura o tiempo, calla,
se fa memria

[publicato lo 6 dabril de 2015]

A tuya voz
(ahiere-hue-manyana)
anula o tiempo

[publicato l1 dabril de 2015]

10

que esboten flors,


paixarelas, cancions
en toz os lbios

[publicato l1 dabril de 2015]

11

VERSION A
Torna l'ahiere.
Esta tarde de maro
te quiero encara.

[publicato lo 30 de maro de 2015]

12

VERSION B
Me quiers encara:
esta tarde de maro
torna l'ahiere

[publicato lo 30 de maro de 2015]

13

Dica esta plaja,


canso, inrematato,
torna o mar siempre

[publicato lo 30 de maro de 2015]

14

NO HAIKUS

15

Ye viernes e viageo en tren.


Per un momento torno
ta mia infncia, os pocos
viages que alavez fvanos,
o juguete que nunca no teni,
plegar con muito tiempo en a estacion
fierro, fumo, carbon,
a prisa de mair, toz os niervos,
asperar impacient en a estacion,
branquil enta atro mundo,
asperana e promesa,
laccion, o movimiento,
pegar a cara en a finestra,
veyer-lo tot, veyer-lo
nuevo, efimero, libre,
almirar-lo tot, siempre,
a commocion do tiempo,
que no remate a via,
que no remate o viage,

16

que no siga hue viernes,


que no siga yo un viello
que viagea entaaga.
Que no remate a vida.

[Publicato lo 28 de maro de 2015]

17

Ye de nueis. En o tren aduermen


os atros pasagers e yo,
amoniquet, sin luz quasi,
embacilato leigo un libro
sobre mullers sin suerte,
sobre un pas sin suerte:
Aliide e Zara, Ingel e Linda; Estnia
E leigo embacilato
e remato a novela.
Pienso en o ttol: Puhdistus
cmo diria Puhdistus en aragons?
Lo sabria decir en espanyol,
en ingls, en francs, en catalan,
en italiano pero,
porgadura?, porgau?
qu parola faria servir en aragons?
Ixe idioma sin suerte.
[Publicato lo 29 de maro de 2015]

18

Me dicen Marie Smith Jones, pero yo me digo Udach' Kuqax*a'a'ch; Un-sonitoque-grita-a-la-gent-dende-luen, ixo ye o que o mio nombre significa.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Naixi o 14 de mayo de 1914, en Cordova,
Alaska. Morir o 21 de ginero de 2011, en Anchorage, Alaska. Soi a zaguer
Unalakmiut no mesclia. Unalakmiut ye o nombre da mia nacion, encara que
vusatros, encara que toz, nos digaz eyak.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Dende que a mia germana mori, soi a zaguer
charradora nativa deyak. O eyak sera a primer lengua nativa dAlaska que
samorte. Atras 19 lo seguiran. Ixo dicen os expertos.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Quan yera nina, no nos dixavan charrar a
nuestra lengua en a escuela, ixe parlage de bstias decivan. Asinas se iva
morindo. Poquet a poquet, coraon a coraon. Manimenos, bels hombres
blancos venivan con magnetofonos e nos fevan charrar pa gravar-nos. Me
tenevan farta e no les feva mica caso, a verdat. Pero dimpus, muito dimpus,
a mia germana mori, como hevan muerto mis pairs e toz os mios, e as
zagueras quince anyadas da mia vida ya no me qued con qui charrar-lo, o
eyak. E qualcosa se dispert en lalmeta mia.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Mi pair yera pescataire. Pescataire tamien fue
lhombre mio. Yera blanco. William F. Smith, asinas le decivan. Nos casemos o
5 de mayo de 1948. Teniemos nueu fillos, seis me sobrevivion. Nunca no les
charr en eyak e nunca no laprendion. Asinas yeran as cosas alavez: ixe

19

parlage de bstias.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Naixi o 14 de mayo de 1914, en Cordova,
Alaska. He charrato en as Nacions Unitas. Bi he charrato da muerte da mia
lengua, da fin das nuestra selvas. Lis le digo a o guallardo rbol conico,
Ge.c le digo a laspra radiz suya. He charrato en as Nacions Unitas. Dos
vegatas. Este idioma que solo que en o mio coraon traqueteya. Tamien he
charrato con Dios, e con yo mesma, toz os dias. Este idioma que solo que en o
mio coraon sesmorteix.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. Morir o 21 de ginero de 2011, en Anchorage,
Alaska. Morir en esta mesma casa dende an que veigo o lis de fuellas
verdas, o tsAxeeL de negras alas. E men foi a rialleta, trista, perque, agora,
solo que yo s que a parola Kultah nombra la fuella e tamien lala. Solo que
yo s, pienso trista, que os rbols caduciflios e os paixaros comparten a
mesma vida organica. Igual como que solo que yo ricuerdo lo viello tab que
demanda mantener deseparatos a peixes e animals e vieda cusir escama de
peix e pelleta danimal en o mesmo gambeto.
Me digo Udach' Kuqax*a'a'ch. De buen implaz he dixato que Michael E. Krauss,
que veniva da Universidat dAlaska, en Fairbanks, me gravase cantando e
charrando. Horas e horas de ricuerdos e olbidos. De buen implaz. Como tamien
se dixon gravar Lena Saska Nacktan e Anna Nelson Harry. E agora tenemos
un diccionrio con ms de 10.000 vocables. E una gramatica. E progectos que
ya fan garras. E Barbara Sappah, una das mias nietas, sen ha feito cargo

20

duno. Pa que o mundo no remate encara. Pa que yo me diga Udach'


Kuqax*a'a'ch; Un-sonito-que-grita-a-la-gent-dende-luen, ixo ye que o mio
nombre significa.

[Publicato lo 3 dabril de 2015]

21

De pescata con os nietos. Feliz de veyer-los felices. Acordar-me d'a mia


infncia, quan tota situacion yera una aventura, quan tota situacion yera una
sorpresa.
De pescata con os nietos. Jugar con as piedras, con os palos, fer una caseta
entre os rbols... Nobles salvages antes de que a civilizacion nos emporquie.
De pescata con os nietos. Exploradors d'un territrio sin costumbres, cavallers
d'un reino per dragons e bruxons menaato.
De pescata con os nietos. Feliz de veyer-los felices. E tamien ixe chiquet
egosmo de querer dixar sinyal en a suya memria, bayo en os suyos sunios.

[Publicato lo 4 dabril de 2015]

22

A MI FILLA (1)
Te veigo, encara hue, como alavez,
como siempre. Con ixa mirada esmaliciada,
como danimal engalato,
que tenfosca la cara e que taluenya.
Como si o mundo, siempre, encara,
tenrestise e negase e fese mal.
E aspero, con pacncia,
tot o tiempo que calga,
ixe momento en que tespiguardes
e a dulura da tuya risiqueta,
dandalosa en primeras,
bogal dimpuesas,
amuestre qu yes tu. En veras.
Ixa nina que fues,
esta muller que yes,
que me roa la man
e o pelo mafalaga

23

e me dice a bonico:
te quiero muito, papa.
Encara hue. Como alavez.
Como siempre. Mi filla de lalma.

[Publicato lo 8 dabril de 2015]

24

Ir-me-ne t'o mont con os nietos. Fer-ie o javalin. Redir, jugar, minjar ensalada e
carne asata, jugar, cansar-se, jugar, escamallar-se, jugar, redir...
Bi ha dias que uno repetiria de contino.
Bi ha dias que son o paraso.

[Publicato l11 dabril de 2015]

25

Engalato, talment
barrenato, mamago, matrinchero
armato con bels quantos repertrios
lexicos incompletos,
chiquez vocabulrios de lolbido,
e disparo parolas dasperana,
disparos damor charro,
cuentra lausncia, cuentra o silncio.
Furnito con silabas
de resistncia, os lbios
men pleno de vocables
que as lnias enemigas crucen
dica una boca que los torne besos.

[Publicato lo 23 dabril de 2015]

26

Torno. Torno ta casa


an que tam. Ye atra agora
a suya luz, e atras son agora
as cosas que perfila de maitino
o suyo tacto etrio.
Manimenos, encara ye posible
debuixar-te en os racons,
ixolomar o bayo que tresminan
os mirallos muertos sin mercrio,
ascuitar as parolas que resonan
en as parez crebaatas da falsa;
pero solo un momento,
tasament un segundo
dinfinita ausncia
que sacofla pa ctio en a memria
que a o coraon pervive.
Dimpus callas, ten vas de nuevas
dixando-me un desierto
que no crua lolbido.

[Publicato lo 25 dabril de 2015]

27

Hue no toca facebook. Hue toca o mundo real. Vienen os nietos a minjar ta
casa. Toz os quatre. Me dixaran o piso feito una corraleta e o coraon sisanta
anyos ms joven. Fer-se viello pa poder tornar a estar un nino. Asinas ye a
vida. Hue no toca facebook. Hue toca o mundo real.

[Publicato lo 26 dabril de 2015]

28

Canso.
Escamallato.
Contento.
Esto ye a vida,
pienso.
Cansar-se.
Escamallar-se.
Fer-se contento.
Tamien en bi ha de penas.
Prou que s.
A saber-las.
Pero ixas no las decides,
te sen vienen solas.
Tenristen.
Temburan.
Testricallan.
Per ixo, agora,
ye menister cansar-se,
escamallar-se,
fer-se contento.
Ye menister
agora, con anglcia,
en plenar-se de canseras,

29

descamallos,
de goyos
Ye menister agora,
a tota hora,
arreplegar-se de vida.
E, con anglcia,
compartir-la.

[Publicato lo 26 dabril de 2015]

30

ixas horas da tarde


de luz tan imprecisa
como beroya trayen
dica nusatros voces
datros mundos imagens
de dias siempre vivos
ye o preu que cal pagar
aquels dos nuestros que sen fuen
encara inrematatos aspros
dell de lhoriont
como una dubda tornan siempre
imprecisos beroyos de tardada
quan a luz ye espcio ye tiempo
e ya no somos fuemos u seremos
que una voz aspra que una dubda dotri

[Publicato lo 28 dabril de 2015]

31

Te fallan as parolas.
Per cada dia ms a sovent
te quedas uns segundos
quieto, como sin daire, tresbatito,
sin poder trobar o nombre das cosas,
o ricuerdo das gents que te saludan.
Quiers sacar-le importncia,
chiquez olbidos de chiquetas cosas,
pero sabes, pero sientes, que ye
una premonicion da muerte.
U de qualcosa mesmo pior.
E ten rides, encara que tiens miedo.
Ten rides perque tiens miedo
da muerte, da locura.
Ms que ms da locura,
no pepiar, per favor, no pepiar nunca.
E miras de meter remdio.
Leyer. Escrivir. Ir ta museus.
To cine. To teatro.

32

Ta conciertos. Sentir mosica.


Amar. Ms que ms, amar.
Encara que siga con miedo.
Amar muito. Amar siempre. Amar
pa soportar o miedo.

[Publicato lo 30 dabril de 2015]

33

Enta part do verano torna


o ricuerdo do rio.
Astivant, a lalcance
da tuya man, bi ye. Lmpio
como a luz que este quarto invade agora.
E te ficas de nuevas
en as auguas da tuya joventut.
E na plaja secreta
te gitas de memria. Encara.
Como alavez. E callas,
como alavez callavas.
Solo fas promenage
a o suyo canto, nina
de cabellos doro, de uellos
de cielo. No tatrives
ni a roar-la sisquiera
con a tuya parola folanga.
No tatrives sisquiera
a desfer ixa mgia

34

que desafida e vence o tiempo


e torna, e ten torna,
to ricuerdo do rio.

[Publicato lo 6 de mayo de 2015]

35

quan yera nino sabeva muitas cosas


sabeva per eixemplo
que en bi ha de pases
plens
donsos polars
blancos como a nieu
perque minjavan
estrelas os dias de fiesta
sabeva que crocanti
ye una parola magica
e que si la deciva amoniquet
me tornava
o millor trapecista do mundo
sabeva tamien
que en bi ha de puents
que no unen puestos
sino momentos
e que podeva cruar-los
quan quereva dar-le un beso a mama

36

sabeva muitas cosas


que olbid
poquet a poquet
demasiato apriseta
cosas
que miro hue de ricordar
pa contar-les-ne
a os fillos
dos mios fillos
e poder cruar
agora
de trapcio en trapcio
o puent que me leve
to pas dos onsos
destrela de nieu
e dar-les un beso
de dia de fiesta
[Publicato lo 10 de mayo de 2015]

37

Pienso en a muerte.
Encara, per agora,
en muertes dotri.
A muerte dArquimedes,
minjato per es cans
en Macednia.
A muerte de Li Bai,
afogato en as auguas
do rio Yangtz
mientres mirava,
capino, dabraar
o refleixo da luna
A muerte dAnton Chjov
en Badenweiler
que a suya muller, Olga,
detallaria,
novelaria,
en as memrias suyas.
Pienso en a muerte.

38

Encara, per agora,


como en un can,
como en un rio
como en un libro.
Pienso en a muerte.
Encara, per agora,
sin creyer-me que existe,
que tendr o mio nombre.
E lo tendr pa ctio.

[Publicato lo 13 de mayo de 2015]

39

UEITO COSAS QUE MESTOMACAN


1. Os mimos.
2. Os emoticonos.
3. O typex.
4. Os hashtag.
5. A subcultura hipster.
6. O concepto fenomeno viral.
7. Os selfies.
8. As campanyas electorals.
conque este maitino he decidito no fer parte do mundo
men voi he decidito
ir-me-ne tas cancions de Franco Battiato.
tornar-ie.
per fortuna il mio razzismo non mi fa guardare
quei programmi demenziali con tribune elettorali
bandiera bianca
[Publicato lo 16 de mayo de 2015]

40

A MI FILLA (e 2)
Una pluya dagerro
se fa cargo do mundo.
Freda ye a tarde e os ricuerdos
buscan a calor da tuya riseta
intemporal. Silncio.
Samorta o dia. Somos
augua, escureldat, tristea.
Qu diferents agora i somos!
Dixo que a mia man alcance a tuya
e una pregunta foi: me necesitas
encara?
Te necesito siempre.
E con ixo ye prou.

[Publicato lo 19 de mayo de 2015]

41

A bonico, o cuervo baixa


dica mia memria
e o suyo niedo i fa.
Luego i cria os suyos fillesnos:
cinco pollez esganguillatos
que pareixen a muerte.
O cuervo les da cucos,
cullebretas, carnuos pa minjar.
Tamien fruitas, simients, lulos
e creixen apriseta.
Negros como a locura
me se miran. Secuten
as suyas alas, grallan:
aprenden a imitar-me.
Agora, ya adultos, fan volito
e me dixan solenco

42

con o cuervo que torna


a fer niedo en a mia memria
con lamabilidat dun costumbre.
No pasa o tiempo, siguen os dias.

[Publicato lo 21 de mayo de 2015]

43

ASPERANA E CULPA
Bheva tamien chiquetas crepas
que dixavan pasar una clarior
ensoniadera; ms que joven, nueva.
A posibilidat, quasi palpiable,
da fuyida feriva os nuestros cuerpos
dell de tot deseyo,
dell de tota culpa,
de vez que nos ligava a o miedo
viello pauto de sangre e tierra
infinito do nuestro pueblo.
En laspera contina no yranos
que una repeticion dos nuestros muertos.

[Publicato lo 28 de mayo de 2015]

44

BRANQUIL E RIO
Se i sentiva o silncio
suyo como un ixambre
de uellos en a espalda.
Yeran muitos. Plenavan
de uembras o maitino.
Acusacions. Menaas. Miedo.
No me digaz qun, pero vencion.
dio. Sospeita. Muerte.
Ni sisquiera una crepa en a paret
pa guardar-ie un poquet de primavera.
Costumbre e soledat. Cangrena.
Rutina e fstio. Vidas
aplaatas, pacinas.
Lasimetria yera o suyo orden.
A suya geometria danglos rectos
e lnias discontnuas
aplanava o paisage e a memria.

45

Marchvanos solencos. Gullibaixos.


Sin atra asperana que laspera.
Nos los cruvanos despeso.
Balloquers. Enatios. Cruels.
En a suya mirada
a pluya siempre i yera grisa.

[Publicato lo 31 de mayo de 2015]

46

De maitino, se mesclan os ricuerdos


viellos con a memria nueva
e lausncia se fa palpiable:
Tota la gent que aqu am son muertos.
No puedo ni an roar-los
con estas mans chaquientas, tremolosas
que ya no agafan res.
A sovent, tornar ye
como pedir perdon,
como reconoixer a redota,
como trencar una promesa.
Cmo fuyir agora?
Cmo seguir fuyindo agora?
De bella traa, torno
como un fillo prodigo
a o que ya no laspera garra pair.

[Publicato lo 3 de junyo de 2015]

47

También podría gustarte