Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
Public Res c-27 19170715
Public Res c-27 19170715
Anuclos a precios
convencionales.
GLORIAS DE GALICIA
kRl 1
—= ^tvoeltj^ =
felicitación de mis padres; la -jíanín
de mi novia; el elogio que de mí h
\Qíié triste escucho en mijardín, poblado rían sus amigas... '
de mariposas de pintadas alas, Pienso en todo lo que hoy nn
la voz, llena de amor y de consuelo, puedo evocar con claridad por estar
de la dulce y poética campana\.. envuelto en la niebla de lo .rete"
rito... r
El alma se arrodilla pensativa, ¡Ya "iba;> en multiplicar!
y pronuncia una férvida plegaria Y D. Ramón al oirme, quizá ere
mas tierna que sonrisa que va envuelta yese que en todo el pueblo no ha
en la pura inocencia de la infancia. bía escuela como la suya ni disn.
pulo como yo.
Retornan presurosas a sus nidos, ¡Magister dix.it!
modulando un cantar lleno de gracia, Orííz Nove
las aves que endulzaron nuestra vida (Continuará)
en la tarde de sol hermosa y santa. *
--------Hírí------------------
La virgen de las perlas temblorosas
en la frente de nieve inmaculada, DESDE CARBALLO
abandona el trabajo fatigoso
(Cuartillas leídas el viernes pasado, con
y leda hacia su hogar cantando marcha. motivo de celebrarse el homenaje al dis
tinguido esentor Marino López Blanco).
Los caminos sedientos de alegría, ¡Señores! ¡Amtgos míos! Me atre
tienen niñas de carne perfumada,
que adoran las estrofas melancólicas, vo a encabezar asi estas cuartillas
de troveros que reinan en sus almas.. porque creo cuadraría como el me
jor este título a los aquí reunidos
puesto que con todos me une por
Mi triste corazón llora de hinojos este solo hecho, el afecto más since
y manda emocionado una plegaria
a las tumbas sin versos y sin flores, ro y el cariño más grande. Bastaría
cargadas de silencio que me encanta-.. el deseo de honrar a un buen ami
go mío, para que yo me preciara de
serlo vuestro; esperando ver corres
Fausto Vázquez Pándelo. pondidos mis anhelos y ser consi
Compestela, 1917.
derado en la misma forma por to
dos vosotros; así pues, al dirigirme
a los aquí presentes, me atrevo a
PAGINAS INGENUAS: : : llamaros amigos mios y a tratar co- i
mayor y advirtióle que trajese va mo a tales,... aun a aquellos que no
rios para escoger. conozca.
(RECUERDOS DE Presentóse de nuevo la sirvienta
LOS TIEMPOS IDOS ) con un fárrago de estampas y des Yo me felicito de que los corazo
pués de varios ensayos y medidas nes grandes, incapaces de adular,
VIII
la que sentó bien y era del tamaño los corazones jóvenes, sanos de toda
del marco fué una de... ¡Salmerón! envidia: latan así al unísono y de
Entramos una mañana en clase y aquel día lució en el salón que las inteligencias claras sin en-,
el retrato de D. Alfonso XIÍI niño, de Desde clase como nota nueva y vibran turbiamtentos; las- almas nobles sin
-roto y deslucido-que hasta enton te entre tanto cachivache arcaico el ambiciones; prodiguen su admira
ces estuvo en la pared bajo el dosel retrato del gran tribuno republi ción y con ella el cariño y el aplau
de veludillo granate del Crucifijo cano. so, al que comienza el curso de su
yacía sobre la mesa de D. Ramón. vida, luchando con armas de idea
A poco entró la muchacha con un * * lismo... ¡Ilusión y Amor!
reluciente, dorado marco diciendo: En mi biblioteca guardo, entre un Mi pluma siempre modesta y hu
—¡Haber si éste sirve! Después la alud de papeles y libros un pliego milde como siempre torpe, siéntese
mandó a un comercio, por el retrato amarillento en el que resaltan pro hoy más que nunca embarazosa ante
en grupo, de D.a Cristina y su au fundas dobleces. la difícil tarea de expresar mis pen
gusto hijo. En él hay a guisa de portada unos samientos. Cuanto más siente el al
A marco nuevo, retrato nuevo. renglones que en correcta letra in ma menos podemos traducir sus
Llególa fámula con una grande y glesa—¡aquella bella y uniforme le sentimientos y así como las grandes
espléndida estampa de la Reina re tra de D. Ramón!—advierte: penas secan los ojos para que nos
gente y el egregio heredero. Pero "La primera cuenta de multiplicar abrasémos con las lágrimas; así por
¡oh, contratiempo! el retrato era que hizo el niño Ramiro Peña Ra el contrario muchas veces las gran
demasiado grande. De mayor tama- mos, el día... de... del año...,, des alegrías, nos hacen llorar; y en
no que el marco. Al poco rato entró Guardo corno oro en paño tal tonces^ decimos “que lloramos de
la doméstica con una preciosa car ¡ecuerdo,, y por él se os alcanzará emoción,,. Pues bien... yo hoy que
tulina donde la imagen opulenta y lo muy curioso y metódico que era ridos amigos míos “lloro de emo
optimista de D. Carlos María de mi_ querido e ilustre profesor. ¡Mi ción,,, “lloro de alegría,,, al sumar
Borbón asomaba magníficamente. primera cuenta de multiplicar! mi aplauso y felicitación, a las múl
Pero... resultó muy pequeña. ¡Va ...Mi regocijo; la sorpresa de mis tiples de que es objeto Marino Ló
ya un conflicto! compañeros; la envidia de algunos pez Blanco.
de ellos; sus exclamaciones admiran
Volvió a mandar al comercio para do mi adelanto y aplicación y por Nada he de decir de él; porque
que cambiase el retrato por otro otra parte el aplauso del maestro- la todo sería pálido reflejo de sus mé-
litos.., Su pluma de atildamiento re-
3
MI A. K TJ X A.
m: a. r xj x; a.
J. Villa Lorenzo.
interesantísimos datos.
Al tratar en la tercera parte, de
la enseñanza moral, de la gimnásti
INTIMO
ca-, cívica, histórica geográfica,agrí Original de .Marino López Blanco
n Compostela a 17 de Junio 1917. cola y éstéíica coincide con lo dicho
por Revaissón sobre el mismo asun De venta en todas las librerías.
—----------------- >£-<--------------:--------------- to; que aun estudiando—dice—los
mmm
MAR TJX A
ACLARACIÓS: : :: :
- ESPINAS E BÁGOAS -
Ñas Verbas Enxebres do número
Por VICTORIANO TAIBO derradeiro había moitas erratas qul o
Ibamos a andardas pol-os vizosos prados, bori senso do leutore non deixaría
Caliendo ñas ribadas e fróndenles ladeiras, de corrixir.
Margaridas e lesta, rosas, herbas salgueiras Ahóndenos decire qu' o titulo
E bágoas de San Pedro nos frolldos volados. onde nosoutros esquirbimos: Sobor
do separatismo saín eisí: Labor do
Ela, novilla e doce, tina os meigos engados separatismo.
Das lenes volveretas que, prestes e lixeiras, Non queremos deixare pasar por
Tecendo e destecendo, sotís e vagaxeiras, outo ista falla da imprenza porqué
Bicábanse ñas froles en alegres noivados. nos non somos separatistas: oqu'o
Eu fixera pra ela un ramo mol xeitoso, afirme mente. Hoxe non hai na nosa
Qu‘ albura do seu peito cobizaba suidoso, térra mais separatistas qu' os que,
Ofrecudió e colleuno con tal presa y-afán, militando nos vellos e caducos para
tidos políticos, viven das esmolas
Qul o sintir das espinas as lacerantes mágoas, de Madrí o qu' apoyan pra d1 ;ste
Ceibón axiña as rosas ciscándoos pol-o chaw. xeito teren ante o pobo unha vali-
Ña suas mas quedano as espinas y-as bágoas. dencia que d' outra maneira lies
marraría.
Compostela. Os políticos centralistas, que en
gañaron o pobre pobo dándolle
unha liberta tecida con cádeas opro
biosas e matano as nazós ibéricas
por GONZALO LOPEZ ABENTE facendo d' elas táboa raza pra bai
laren o fandango do seu patrioti- no
Raza viril: a morte vai fuxida envolveitos. na bandeira sagra, son
bateado as negras das no fondo abismo-, os separatistas. Os nazonalistas, non.
n-un tolo parasismo As rexiós españolas istán oxe uni
retorcéndose vai, marcha vencida. das coma o istán tamén os recruidos
Brila o aceiro lácente do dios Febr ñas cárceres.
no azul eter do espacio sideral, D' unha España, que non é a nosa,
e ximen as ferraxes do portal díxose qu‘ era un presidio ceibe. Y
que garda as sombras do prefundo Erebo hai un feito que corrobora o dito.
Filia dos inmortales, non poidías A xente honrada é a que traballa,
tranquila obandonal-a tu zorte a que quer traballare; y-ese emigra
nos brazos fríos da aterida morte a lonxes térras asenllando o pan
que cortase a cadéa dos teus días. mouro da emigración e da suidade. ,
Enervada, quizáis-, do esquencemento Os qu' abafan, ou millor dito pre- i
ñas auguas venenosas sumerxida, tenden abafare. o nazonalismo co '
ben poideche quedar esmorecida, cativo ditado de separatismo; son os :
con débil pulso e fatigoso alentó-, de senbilidade dormente e corazón
pro marta, eso non, porque é improsibre sin latexos.
morrer de amor nos brazos d un amante, Son os mánceres cativos de que
mentes un eco de pasión trunfante falóu Curros Enriquez, os que nin
no roxo sangue das artereas vibre siquiera conecen a nai qu‘ os enxen-
Raza inmortal: un alquimista forxa dróu, os qu'esquecen a Nai-Terra,
meigo collar de rico pedrina nai de nais, e despreciana afonta e
c‘ o esprendente fulgor do abrir do día, inobremente rompendo cá Natureza,
pra pendurar no marmol da tua gorxa. ¿De onde son patriotas ises?
Dos pebeteiros da virtude voán. Nos sabémolo e vásmollo a dicire,
aromas de perfumes orientales, pois temos unha modesta, misión
y-os rumores dos líquidos cristales d' enseño e poida ¡malpocados! qu'o
das fontes parolaros no ár resdan iñoren.
Abre os olios, despertó, mira, escoita, Son patriotas de Madrid.
como anuel trovador vello te chama ¿Porqué? •
con brando acento, y-outra vez se inframa, Porque allí se chupa del bote.
no ardente fogo da sagrada loita. Abaixo pois o nazonalismo.
Salve, diosa inmortal, reina, saúde. Y-o que queira vivir honrada
Volve a surrir no teu natal paraxe mente que emigre.
que de novo rebule o teu linguaxe
ñas armohosas cordas do laiide.
Erguida está a bandeira sacrosanta Bernal de Bonaval.
que o nobre peito do teu filio adora, Compostela.
y-a tecelana da xentil aurora
no ourente a frol do teu porvir levanta.. ------------------------------- --------------------:--------- —
M A R U X A
Z-. . . ---------
Firái le lüis sn
Huérfanas, 1.-5 fl N T I fl G O
4
:/ -
M A R U X A
O INEVITABLE
—Xu I S O 3. S ^ ^T O
En los homenajes a los hombres célebres regís- • pánica si que también mundial un elocuentísimo
¡rase siempre un hecho vulnerable e inevitable. Es discurso... etc: etc.
el agradecimiento oficial de un pueblo que se mani Le infla el abdomen del orador al leer! reseña
fiesta de la manera más varia pero que no deja y la esposa acariciándole le dice:
nunca de ser ridicula, de un ridículo espantoso, a —¡Qué talento tienes percebe mío! (digo esposa
veces insoportable y agudo. mío).
Entierros que son mascaradas, veladas necroló Despuée va a la tertulia de la Botua a rucoger
gicas, procesiones cívicas etc, etc. Todo lo que felicitaciones.
con un carácter oficial, oficinesco, engolado resul
ta abrumador y solemnemente cursi. Rubén Darlo: ¡Oh, tu letanía! Lo que tú llamas
¡Pobre muerto! Son tan bufos, tan grotescos «tonterías, de la multitud».
ciertos honores que forman una farsa absurda y así El mundo va atener, eternamente, que sopor
el muerto no tiene otro remedio —se le obliga a tar y resistir: elogios, Memorias, discursos, certá
ello imperativamente— que hacer el ridículo. menes, tarjetas, concursos...
En cierto pueblecito se celebró uno de estos De esta peste y de las Academias ¡líbranos,
festivales y yo asistí a él. ¡Cometí el pecado de Señor!
asistir al acto! Juan Pérez y Pérez.
...Suena un campanillazo. vigü.
Un señor respetabilísimo por su proominents
abdomen y su ignorancia supina—un magistrado
verbi gracia—vestido de negro, lleno de empaque La Redacción de MARUXA no se muestra
y de majestad, dice con voz cavernosa y fingida. conforme con las ideas del articulista.
—¡Señores! ¡Queda abierta la sesión!
El concurso de los pavos reales: orondos, sa
tisfechos, inútiles se arrellenan mejor en los res
pectivos sillones cumies y de aquella asamblea del
estrado convertido en Olimpo—dijérase aquel un
cónclave de «ostras»—se destaca una de las más
sobresalientes (Ínclito percebe) y lee deplorable
mente, lamentablemente unas berzas o un discurs
so alracadalrante.
Y después otro percebe y otro y otro cantando
las glorias y méritos del muerto (se trataba de una
velada en honor de Menéndez y Pelayo) hasta que
'lo dejan que no hayan por donde cogerlo ¡de tal
suerte se ensañaron con él!
También echó un cuarto a espadas el barbero
del lugar leyendo un «trabajo» así titulado: «El
gran políglota (léase polígrafo) D. Marcelino Me
néndez, el cultivo de la vid y de la remolacha y el
desarrollo del caciquismo en esta feraz comarca».
¡Era un trabajo concienzudo y documentadí
simo!
El mismo hierático varón de antes clama con
voz ahuecada y gutural:
—¡Se levanta la sesión!
Desfila lentamente, vanidosamente el cortejo de
gansos enchisterados, enlutados, esponjados...
Ya en sus domicilios aguardan ávidos el perió
dico El Itelectual», «órgano de los intereses del
pueblo y defensor del Sr. Alcalde para leer el
bombo o sea la reseña que hizo el «conocido y bri
llante literato como él se apellida asi mismo que
firma «Canela Fina con tilín».
Y el bombo» dice así: «El ilustre y sabio y
períndito orador Sr. Atúnez distinguido y excelen
te amigo nuestro pronunció en la velada necroló
gica que ayer se celebró en el Salón del Juzgado
de 1.a instancia de esta muy noble y muy leal villa
en honor de D. Marcelino M. Pelayo, gloria his- ¿
M A R U X A
DE CURSILERÍAS, DETERMINACIONES
%o,OO D00000000000000000000©000000000000000000000000003000000000000000;0000000000000000000000000000000o000000000000000000000000000000000000000000'
Nuestros ánimos juveniles se troncharon. La magnifi- XIV. Ramón Cabanillas poeta d‘a raza». Premio a!
cencia y suntuosidad de ciertos señorones ha triunfado. lema • Maruxiña». Mención honorífica al lema Homena-
¡Triunfos de malpocados! xe».—Premio. -Antonio Bermúdez Peña, La Coruña. Men
Cuando ya creíamos todo hecho, vuelven a surgir gran ción a Evaristo Correa Calderón, Lugo.
des obstáculos para la celebración de nuestra fiesta. XV. «De como el gallego no es dialecto sino verda
Y nada—como jóvenes que somos—nos coarta, en po dero idioma . Premio al lema «Vack».—Fernando Martínez
ner de manifiesto publicamente nuestra derrota, que por Moras, Redactor de La Voz de Galicia».
insólita, nimbada de gloria. XVI. «Contó de costumes galegas». Mención honorí
Nuestos grandes anhelos de propalación cultural, ya en fica al lema «Castellanrs de Castilla»...—Leandro Carré
estado embrionario, viéronse villanamente hostigados por Alvarellos, La Coruña.
determinadas entidades compostelanas, que lucen en su XVII. «El Periodismo santiagués desde mediados de
escudo, dictados tan honrosos como inmerecidos de «No la próxima pasada centuria». Sin concursantes.
bles e hidalgas». XVI11. «Enumeración de las plantas, tanto criptóga-
¡Nobleza de truhanes, pobre hidalguía! mas como fanerógamas, que crecen espontáneamente en el
suelo gallego etc.» Mención honorífica al lema «¡Loor a la
ñora gallega! Antonio Tabeada Roca, Alumno de Farma
Reunidos en esta redacción el Jurado, representantes de cia, Mellid.
la prensa y Comisión organizadora, procedióse a la apertu XIX. Antigüedad y origen de la Muñeira y Albora
ra de plicas, resultando premiados los señores siguientes: da etc . Sin concursantes.
I. Canto a la Paz. -Mención honorífica al que ostenta XX. Estudio bio-bibliográfico del Muy ilustre señor
ba el lema «Et in térra pax».—Juan José Barcia Goyanes, D. Antonio López Ferreiro. Premio al lema Laúdemus vi-
Ceuta. ros gloriosos in generatione sua >.—Jesús Rey Alvite, perio
II. «Canto o trunfo do rexionalismo gallego dentro da dista, Santiago de Compostela.
santa unidade da gran nai española». Desierto. XXL Historia del «foot-ball» en Galicia etc. Sin con
III. «Poesía descriptiva del folión de la víspera del cursantes.
Santo Apóstol en la Plaza del Hospital». Desierto. XXII. El Conde de Maceda en la guerra de Indepen
IV. «Leuda compostelana». Mención honorífica a la dencia. «!Qué hermosas son la Historia y la Literatura! .—
que tiene por lema «Librédón».—Victoriano Taibo García, Eduardo Federico de Zabalo, Primer Teniente de Infan
Santiago de Comppstela. tería.
V. Condiciones del habla gallega como instrumento Felicitamos a todos cordialmente, desde estas colum
literario». Desierto. nas, ya que motivos—harto ignominiosos—ímpidenos ha
VI. «La renovación de España por la extricta obser cerlo solemnemente.
vancia de la justicia y la disciplina social ■. Desierto. Deséales nuevos y mayores triunfos en posteriores tor
VIL «Procedimientos más adecuados para arraigar en neos.
la juventud gallega los hábitos del ahorro y del trabajo». La Redacción.
Premio al lema «La civilización no es el lujo de los vicios,
sino el esplendor de la moralidad».—?. Ramón Fernández 000000000000000030000000000000000000000000000000000000000000000000000000
OS S IE O- SD O S2 E S
LEMA: Castellanos de Castilla 11 coma se a morte segara todo: homes, animas,
Tratade ben os gallegos; prantasl—pensaban.
Cando van, van coma rosas Calón a gaita e calaron os cantores; a tristura
Cando ven, vén como negros. do paisaxe encomezaba a metérese no corazón
dos soíridos segadores mordendo neles. Morriña,
(Rosalía).
saudade ¡tíñana que sentir por forza naquela
Tral-os altos picoutos que coroan o cume das térra estrana, tan estrana que hastra a fala dos
montañas vai aparecendo un resprandor vago, homes era outra!
esmorecido, que pouco a pouco espállase, ade- Virón ao cabo as grandes searas ñas que o sol
quire mate vigor, inunda de lus as veigas tinxindo douraba as espigas maduras. Logo, en todal-as
de cores as follosas arboredas; marca coma unha estaciós fóronse baixando fatos d’ homes armados
cinta de prata a estrada, branca da poeira; con- co’ as suas fouciñas, e pol-as estradas, animán
virte nun espello o río, no que se retratan os amef dose co’ as cantigas e alalás, espaláronse por
neiros que ñas beiras erguen para o ceo as suas térras de Castela os homes sofridos, os gallegos
ponías verdecentes. da sega.
Coma un enxamio de formigas, pol-a bran- Foi dura a zafra. Días p días durou aquel tra
quexante estrada van fatos d’ bornes. Formigas ballo. Moito suáron, moito sofriron os pobres
son tamén. Formigas trabaliadoras; loitadores labregos baixo aquel sol que queimaba as suas
pol-a eisistenza ruin, que camiñan en busca do carnes, e servindo á aqueles homes que se con
rudo labor que lies depare a mantenza para os cartos lies pagaban, pagábanlles ainda mais con
que na casa quedan agardando a fartura que eles alcumes, desprecios e aldraxes.
han traer. Fartura ben cativa: un mal pasar para Toda o sofrían os pobres gallegos. E segaron,
o invernó; mais un codelo de pan, riqueza é para e arringaron do chan a fartura da colleiia: o pan
quen vive esfameado. d’ España enteira.
Camiñan en procura do tren que os levará Romataron o traballo. Xa vólven para a sua
coma un rebaño, arringadós da ridente térra onde térra. Van mais ledos porque deixan o chan erino
naceron, para deixalos baixo un sol de fogo, tre de Castela e decontado verán novamente as ri-
pando un chan árido e seco que queima os pés. dentes campías, as follosas arboredas de Galicia,
Son os segadores que van para Castela. Son os onde os páis, as mulleres, os fillos, a.gárdanos
homildosos que regan todol-os anos có suor do co’ a anguria do temor, sempre cavilando neles;
seu rosto as enormes searas que han dal-o pan se volverán, se non volverán; porque algúns que
para moitos españoles. dan aló. Pagan co’ a vida o atreVfementO d’ iren
Na estación xúntanse os homes de toda a bis- tan lonxe para ganaren uns cartos a tnoque do
barra; non levan roupas para mudaren as que seu rudo traballo.
teñen postas. Todo o seu coidado toda a sua Sucios, quemaidos do sol; co’ as roupas negras
atención está ñas fouciñas que son instrumento esfarrapadas vólven da sega. Pero todos levan no
do seu traballo; para elas teñen mais amor que peto unhas pesetas para axudada mantenza na
para os seus mesmos corpos, e contempranas con crúa invernía.
agarimo. Volvense a meter no tren. Van enchendo os
Chega o tren. Nos vagos veñen xa moitos vagos seguidos pol-os ollares d’ algús casíelás
segadores d’ outras aldeas. Uns entoando cánti- que os miran con disprecio e noxo. Venos sucios
gas e alalás, soñando outros co’ as moedas que e esfarrapados cheirando a suor, marcados nos
han gañar e cavilando no que farán co’ elas cando seus rostos os sucos do soivido traballo; e non
volvan para a casa; lembrando con saudade a cavilan no servizo que veñen de facedles.
Terriña ou a moza que deixan os mais. Son moitos os segadores que vólven para a
Homes e mais homes métense no tren en todal-as sua Terra; mais dos que caben no tren, e d’ arre
estaciós. Van moitos en pé por non teren onde dor d’ él andan buscando un curruncho onde me-
sentárense. Pol-as' ventaiñas dos vagos sal un térense para non ter que agardar outro dia mais
vaho de calor, un cheiro de suor de tanta xente naquela térra estrana e fosca.
apreixada. Un rapás que non quixo sopararse da Entre o barullo que fan tantos homes talando,
sua gaita, fai nela repenicos de axilidade e xeito. herrando, subindo e baixando nos vagos, escoitá-
D’ arredor d’ él, un fato de mozos, cantiga, tras se de súpeto un brado d’ auguria, un berro de
cantiga van gorxeando ao compás do punteiro morte.
as notas dos cantos populares, e de cando en ves Un mozo que se dirixía para o tren, sen deca
acocha as voces dos cantores un entusiasta e baril tarse que atravesaba pol-as rilleiras onde a loco
aturuxo, ao que responden coma un berro de motora maniobraba, foi abatido por ela, esmaga-
guerra de todol-os vagos. do, modo.
Xan quedan lonxe as montañas gallegas; xa O espanto retr¿ítase en todol-os rostros dos
corre o tren por térras de Castela. Ñas ventaiñas segadores. ¡Un máis que non voltaba para a sua
asoman caras curiosas que fitan con tristura aque casa! ¡Mal pocadoj
les campos ermos nos que non medra unha árbo- Soilo un señorito castelán que paseaba a sua
re; aquelas chanuras ñas que se perden os ollares folganza pol-a estación, fixo un xesto d’ indife
sen atopar unha casa, un souto, un piñeiral. rencia e noxo.
¡Na nosa Terra todo e vida; nestrouta somella ¡Bah, o modo era un gallego!
o
M A R U X A
m a iÑT t o ^ :e=>^z¡
Lema: ET IN TERRA PAX
A istórica Compostela foi n-outrora, más que E quixo Dios qu’ a devoción santiaguese pen
cibdá, un enxido dos ceos, de cote aloumiñado sase os seu olios n-aquela santa imaxe e fose a
pol-a ollada imparolabre de Dios. buscare cabo d’ ela o remedio pr’ as suas coitas y-a
Por antre as suas pedras sagras, regadas pol-as tranquilidade pr’ o seu esprito acorado.
bágoas da penitencia, e qu’ inda semellan acochar A Santísima Virxe prestóu consolo ós corazós
agarimosamente, ñas lañas abertas pol-a man do orfos, tivo bálsamo pr’ as firidas dos inalados, foi
tempo, os latexos das groriosas lembranzas, frole- a cotío acobixo de todal-as disgracias, y-a sua ten
céu lumiosa a rosa do milagre. ra bondade caiu ñas almas devotiñas, aloumiñante
Y-o seu arrecendo velaíño era, pr’ as almas e caridosa, coma un surriso de piedade e d’ amoa-
créntes, com’ un orballo d’ amore qu’ avivecía a A sona da Virxe de Balvis íoise esparexendo
sua fe e daba nova vida ós seus enraizados senti- por toda a cibdade, y-era moita a xente qu’ iña a
mentos relixiosos. axionllarse ás suas prantas, degarante da regalía
A petrucial Compostela é un santuario da Fe e dos seus favores.
da Istoria. Era n-aquil intre retor da eirexa de San Fins de
Antre os sillares dos seus mosteiros, no segre- Lovio, a máis antiga de Santiago, preto da cal er
do dos vellos infolios, tumbos e códices roídos guíase o pazo do conde d’ Altamira, un sacerdote
garda as antigas léndas, qu’ aniñaron na tradi bou com’ os cristianos vellos, de vida exemprare,
ción, buscando a mornenza dos corazós créntes, moles sentimentos e costumes esgrevias.
pra logo máis tarde seren contadas, ñas seras que Dend’ a sua eirexa apelumbróu un día, na es-
das e bretemosas, ó acougo das celdas, pol-a pru curidá da noite y-o pe do mosteiro de Santa María
ína sabida e cristiana dos frades: n-aquel xeito de Balvis, unhas luces que nunca II vira e que por
breve e inxénuo que tanto lie aquece a verdá. iso moito chamano a sua atinción.
Na fontela cristaíña e nidia da tradición cristia Poida qu’ iste feito pasara inadivetido pr’ ós
na e santiaguesa poño eu oxe os meus beizos esli- mais, s’ ás noites siguentes nos volverá a se deca
gados pol-o degaro do frescor das augas saudabres tare de qu’ as luces aquelas estaban no mesmo
da Fe, pro vos contare, na esgrevia e xeitosa fala canto en qu’ as vira a pirmeira vez.
galega, a milagreira lénda d’ unha Virxe galega E cando cursidoso foi a esculcar cal era a cau
tamén. sa d’ aquelas luces estranas, que brilaban eraras e
Ista soberana Siñora nacéu santiaguesa, N-unha centileantes antr’ os muros ombrexados do mostei
pola mística d’ iste «bosque de pedra» puxo o niño ro, poido vere, abrayado, que chegada a noite, un
dos seus amores. Antre nos quixo viviré e connos- ser invisibre poñía ond’ a Virxe acesas candeas
co istá. Ás mancheas derramóu sobor da nosa cib- qu’ ó estrelecer desaparecían sin que ninguien
dade tod’ o ben que leva gardado no seu dondo soubese que man misteriosa as levaba.
corazón. Corréu ista milagreira nova pol-o pobo adiante
Debemoslle agradecemento e temos d’ amal-a. y-a devoción a Virxe foi tanta que ben se poidera
E tanto mail-a amaremos canto mail-a conozamos. decire que todol-os santiagueses a levaban aniña
Escoitade, pois, a lénda da Virxe santiaguesa. da no segredo dos seus corazós, e todos acudían a
A lénda aloumiñante, chea d’ exempraridade da Ela pidindo saúde pr’ o corpo e consolo pr’ os seus
NOSA SIÑORA DO PORTAL. peitos amargurados.
///// 'm. D’ aquela os feitos portentosos multipricaronse
Cando alá pol-os anos primeiros do século XIV e de tal xeito e tan abondosos fono os milagres
se deu comezo a custrución do mosteiro de Balvis, qu’ o portalexo que lie servía de capela y-altar en-
topano os obreiros antr’ os cimentes d’ un valo que cheuse de eis-votos con qu’ os fieles testimonia
desfacían, unha imaxe da Santísima Virxe co seu ban o seu agradecemento ás milagreiras virtudes
Filliño no colo, adimirabremente tallada en pedra, da Santa Mai de Dios Noso Siñore.
de corpo lanzal, xeitosa figura e facíana tan vene- Y-o quinteiro do convento víase a cotío atei-
rabre qu’ infundía ñas almas moito respeto e gran gado pol-a devoción compbstelá qu’ iña diante da
de amore, e mesmo semellaba pregare dos beizos Santa Imaxe a afincarse de xionllos e deixare unha
devotos o soave ben d’ unha oración. oración coma pago d’ un ben recibido ou a pidire
Aquelas cristianas xentes gardano cobizosas a un novo favore.
imaxe da Virxe que Dios lies donaba—-pois hai Chegóu a sere tan grande a popularidade
razós d’ ahondo para crélo eisí—e máis adiante d’ aquela imaxe qu’ hobo un tempo no qu’ as boas
quixeron poñel-a, pra sua maor groria e loubanza, monxas—as donas de Balvis coma dicían d’ aque
no mesmo lugare onde a hacharan, riba do portal la—atentas a maor groria da sua quirida Virxe
qu’ inda oxe eisiste, o cal n-outrora foi portería, e decatáronse de qu’ a cativez do portal onde se
qu’ en forma de pequecho túnel da entrada o quin hachaba non era o mais axeitado pr’ a sua gran
terno do convento pr’ onde se vai a eirexa, pra que deza e validencia y-acordaron trasladal-a a eirexa
d’ iste xeito poidese sere agarimo dos peitos má- do mosteiro, o qu’ eisí fixeno ca solemnidade de
goados e saudabre manciña pr’ os humanos dores. que Virxe tan milagreira era merecente.
Pra perdurante lembranza de tan fermoso ha- ¡Y-hou milagre d’ humildade craro espello onde
chádego, chamaronlle ó mosteiro, de Santa María se deberá ollar de cote a humana soberba!
de Balvis. O día siguente pol-a mañá cedo cando fono a
M A R U X A
abriren a eírexa, a Santa Imaxe da Virxe, fuxira gusta do mosteiro de Balvis, non vos esquezades
pr’ o seu portalexo prefirindo a inxela probeza da milagreira Virxe do Portal.
do quinteiro a onorosa suntuosidade da morada S’ o voso corpo sofre algunha dolenza bebei a
de Dios. fresca y-auga da fonte que gurgulla baixo do pa
Tornaron de novo a leval-a imaxe pr‘ eirexa. tín pr’ onde s’ entra a sua capela. Co embudo de
y-outra vez volveu a apareceré prodíxiosamente no prata qu’ as donas de Balvis vos facilitarán facedea
tugare que Ela prifiría: no seu portal, baixo o do pasare diñantes por antr’ os dedos da Virxe y-ato-
sel do ceo, agarimado pol-as olladas esvaídas das paredes remedio pra todol-os vosos dores.
estrelas na noite pecha, e radiosa de luz e de bon- Se no lar tedes algún ser quirido posto a mor-
dade cando a rayóla maina do sol lie tecía un te pidide na portería o manto da Virxe e prestes
manto d‘es pedantes aloumiños. apricadello ó enfermo qu’ íl axiña recobrará a sau-
A nova d'iste milagre espallouse pol-a vila san- de perdida.
tiaguesa coma un regueiro de 1 u s e de ense E s’ as mouíeiras penas da vida acoran y-aprei-
no,poil-o seu siñificado ben craro estaba pra to- xan o voso corazón correde a cair de xionllos ó
dal-as intelixencias aínda pr‘ as mais choídas e ne pe da Nosa Siñora do Portal, que n’ hai colisa
gadas. qu’ a Dios lie pida que Dios lie non conceda.
A Santa vontade de Dios era manifiesta y-a En ningures hai Virxe que teña mais validencia
leición recibida doada de comprendere. cabo da misericordia d’ II Siñor.
D’ istes adimirabilísimo xeito quixo Dios Noso oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo
Ó melar o sáculo XIX houbo na Galicia, como que fálan un idioma somellante, e por seguiré en-
se ten por sabido, un grorioso rexurdimento litera cadeada ó bárbaro influxo da hexemonía de Cas-
rio, principalmente poético. Antre os creadores e tela, trocouse n‘ un Xibraltar espritual, á inversa
mantenedores dl aquel rexurdimento figuraban cen veces pior que o outro, perxüdicando todo-ios
Anón, Losada, Curros, Rosalía, Pondal, Lamas, intreses de seu, sacrificándose a sí mesma —díxoo
Aureliano J. Pereiro, García Ferreiro e algús mais. ben Theófilo Braga— sin porveito pra ninguén.
Era cando Cataluña escomenzaba o seu, do que, en Fíxose escrava de Castela, da España iría e terrea,
certa maneira, foi o noso precursore. O de Catalu onde s‘ atopa esquirto inda que o non vexan que-
ña, n‘ Gustante, rinden maores froitos, quizáis por nes terian de velo, o lasciate ogni speranza pra o
que os fillos da patria de Verdaguer, decatados dos seu desenvolvimento económico, esnaquizando es
berros de loita de Almirall, virón no idioma nativo térilmente sua libertá. E na escravitude, com‘ o ele
a bandeira reivíndicadora da propia persoalidade fante, xo non puido procreare. Seu enxebrismo
rexional. A y-alma coleitiva de Cataluña afirmouse culto confinado soio nos versos, igoalmente que
no seu idioma: e na cencía, no arte, na literatura as arbres silvestres produxo ó chegar a maturidade
(poesía e prosa), na relixión, no fogar, en todo, follaxe mesto e froles belas, recendentes, pro non
íoise independizando da y-alma de Castela, pra froitos útiles. E o porvir da raza quedou troncha
xenerar valores autóctonos. Cataluña, eisí, chegou do. Cataluña, na.mentres, pesi-a non levar sóbor
a recadar sna soberanía, redimíndose do hestórico das suas costas unha minsión tan outa. soupo re-
xugo forxado no pensamenjo alieo. cobrárese a sí mesma, pra ben d‘ España —a au-
Galicia, en troques, por razós mui abrangui- tualidade dános a razón— recobrando seu idioma
bres, bordeando os cauces da ideoloxia, colleu os íntegramente.
caminos da poesía, e esquenceu os mais camiños, Ten de espresárese no verso aquelo que soio
pra chegar ós cumes da grandeza por atallos cobre- no verso pode sere espresado. Eisí dixo un nota-
gueantes, deixando na mentres que as calzadas bre críteco. E com‘ a prosa galega coáse que non
reás e as estradas do chan por onde se fai o trafe- se cultivou modernamente, indaá poesía leváronse
go a cotio, siguisen sendo tripadas pol-os pensa- temas pouco axeitados pr‘ ó encarceamento na
mentos e as espresiós de fora. Fono as da intimi- xaula da métrica. Por iso nosa ideoloxia sustancial
dade —no xardín dos escolleitos e na campia do redúxose a unha ideoloxia de áas talladas; a unha
trabado colonizado —as únecas voces libres. Pro ideoloxia enxaulada, de pequeños voos, inda que
os ecos da vida ordinaria, esbarando por riba da líricamente outa —¡ouh escada de ouro dos rin-
Galicia enxebre, que fixo do analfabetismo a arca glós cortos!— que non chegou á concencia popu
de Noé onde salváronse as especies do noso ser lar, sirvindo soio pra engayolar os ouvidos dos si-
coleutivo, siguiron tendo coma meio d‘ espresión ñores das ciudades e das vilas. E o verso somente,
o lingliaxe da escravitude. Cantábase en galego, non podía constituir o mei esencial de renovación.
traballábase en galego, pro mandábase en casíelán
e estudábase en castelán. E como a vida non se
compon soio de cántigas; como os bornes cultos de
Galicia —ó selo deixaban de sere galegos— non
souperon inxertar sua cultura— unha cultura em Los señores autores de trabajos
prestada, estrana, ende mal imposta no vello tron no premiados en los Juegos Flora
co da raza nutrido pol-a savia das cinco sestas les organizados por esta revista,
pueden pasar a recogerlos a esta
partes da nosa térra que falan, sinten e pensan en redacción, a partir del día primero
.galego, veü o divorcio antre nosos intelectuaes e a de Agosto y de diez a doce en las
masa do pobo, xenerador d‘ esa brétema mesta mañanas de días laborables.
tral-a que ficaron embarullados ¡Deus sabe pra n Los agraciados también pueden
canto tempo! os lombos da fronteira portuguesa, pasar a buscar sus premios.
El plazo para recogerlos finaliza
onde a voz da Hestoria eisixia a realización d‘ un- el 12 del mismo mes, día en que pa
has trascendentes bodas. Galicia puido sere o pas sarán a propiedad de la revista.
tor do rebaño ibérico, según a frase de Pondal;
Galicia puido sere o ñuo antre 30,000,000 de almas t
M A R U X A
—o =
.
HOTE1L SUIZO
FUNDADO EN 1877
CarásüiaS Pafá, ÍB
SANTIAGO
DIRECTOR PROPIETARIO
ím
Tsam^sím v>..
o o o o
W (/) "O
CU T3 3 O. Q. Q.
—. o o
'i n o n -j-j q.
y írr
m-Q 3 X3 3 p o o c
r~ 3 £3 c (-[i cr j-i j-i j-* ~o o:
o ru ^ O 31 ^ 3 &: JV. ^ O
Ooooooooooooooooo ' —t I—I , ■ • -
(-D i13 O crq o
£3 £u 3 "O
o c.
3 0 0 0 0
rn W
w rr^ W
rr, V)
rr\
Q. r-c, H &: 0
o o
4^. co OJ
m en o to O co <1
oo o o m o oí o
3 <G.
O •
ts. <x
J3 Ow: C/5
(T
'X. O C/3
'C N Q.
¿ 9-
Óq'O W
c. ft>
9. r» x
— «7-» O Q-
= PJ
00^07
00
o
OOOOOOOOOOOOO OOOOO® 00 00 000000000000000 000O Oooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooo^}Ooooooooooooooooooo OOqqOoO 00 000000000000000
0000000000000 ooooOq 000 0000000000000000000O Oooooooooooooooooooooooooo 0000000000000000000000000000000 ooOOOoooooooooooooooooooooo^Oo 000 00000000000000