6

Ipuina
 ADITZA

NOR
orain lehen
izan Ni naiz nintzen
egon
Hi haiz hintzen
etorri
joan Hura da zen
sartu
Gu gara ginen
atera
abiatu Zu zara zinen
geratu
Zuek zarete zineten
iritsi
haserretu Haiek dira ziren

NOR-NORK
orain lehen
Nik dut – ditut nuen – nituen
izan
hartu Hik duk – dituk / dun – ditun huen - hituen
eman
Hark du – ditu zuen - zituen
ekarri
eraman Guk dugu – ditugu genuen - genituen
esan
Zuk duzu – dituzu zenuen - zenituen
pentsatu
erantzun Zuek duzue – dituzue zenuten - zenituzten
irabazi
Haiek dute – dituzte zuten - zituzten

HIZTEGIA

IZENAK LOKAILUAK

sarrera egoera eta hasieran baina beraz

gertaera arazo gainera bat-batean hala ere orduan
bukaera ekintza ere gero(ago)
konponbide lokailu ondoren
azkenean
GALDERAK
Zer gertatu zen?
Zer egin zuen?

1
IPUINA AZTERTZEN

IRAKURRI eta IKASI

Hemen dituzu ipuinaren atalak

Pertsonaiak
Ipuinek hasieran egoera bat Hasteko formula
Egoera
aurkezten dute. Pertsonaiak, berezia
SARRERA o Non
non bizi diren, zer egiten
o Noiz
duten, noiz... Deskribapena
o Zer

Bat-batean zerbait gertatzen

da, arazoren bat sortzen da. Arazoa Narrazioa
GARAPENA Orduan, ipuineko pertsonaiek
zerbait egingo dute arazoa Ekintzak Elkarrizketa
konpontzeko.

Arazoa konpondu ondoren,

egoera berri bat sortzen da, Formula
BUKAERA Konponbidea
hau da, hasierako egoera berezia
zerbait aldatu da.

2

IRAKURRI ondoko ipuina eta ERANTZUN

DORTOKA ETA ERBIA

Behin batean, urtero bezala, basoko animaliak elkartu ziren eta lasterketa bat
antolatu zuten. Erbia zen denetan azkarrena eta seguru zegoen berak irabaziko zuela
berriro. Dortoka, berriz, astun eta motelena zen.

Handik gutxira, erbiak dortokarekin topo egin zuen eta iseka zera esan zion:

—Ba al dakizu lasterketa bat antolatu dutena? Zergatik ez duzu izena ematen? –
ari zitzaion erbia zirika.
—Badakizu ezin dudala zure kontra jokatu. Motelegia naiz.

Basoko animalia guztiek ere hori esaten zioten dortokari. Egun batean, ordea,
haserretu egin zen dortoka.

—Zuen ustez, oso astun eta motela naiz. Bada, oraintxe bertan egingo diot erbiari
apustu, baietz lasterketa hori nik irabazi.

Erronkaren berri entzun bezain laster, erbiarengana joan ziren basoko animaliak.
Erbiak harrituta geratu zen eta dortoka erotu egin zela pentsatu zuen. Orduan,
dortokaren bila joan zen erbia.

—Egia al da lasterketa jokatu nahi didazula?

—Bai, egia da, eta irabazi egingo dizut – erantzun zion dortokak haserre.

Handik bi egunera, lasterketa ospetsua hasteko prest zegoen eta basoko animalia
guztiak zain zeuden.

—A ze barreak egingo ditugun, lagunok! – zioen erbiak.

—Aurrera! –esan zuen arbitroak.- Onenak irabaz dezala!
—Ni lasai.– zioen erbiak.- Dortokak edozer eginda ere, nik irabaziko dut.

Dortoka gaixoa lasterka hasi zen.

—Aupa! – animatu zuen hontzak.-Ausarta izan behar da bizitzan!

—Eskerrik asko! – dortokak arnasestuka.

3
Erbia oso seguru zegoen garaipenaz eta oraindik mugitu gabe zegoen, loreak biltzen.

—Ibil dadila! Berehala harrapatuko dut, nahi dudanean. Oraindik denbora daukat
eta lo-kuluxka bat egingo dut.– esan zien erbiak bere lagunei.
—Ez al zara gehiegi fidatzen ari? –abisatu zioten.

Dortoka, pixkanaka-pixkanaka, helmugatik gero eta gertuago zegoen.

—Eutsi, segi, ez etsi! – animatzen zuten lagunek, gutxi falta zitzaiola ikusita.

Erbia lotan ikusita, esnatu egin zuten animaliek:

—Bizkor, altxa! Bestela dortokak irabaziko dizu.

—Zer diozue? Ezin liteke!

Erbia konturatu zenerako, beranduegi zen. Inoiz baino azkarrago abiatu zen dortoka
harrapatzeko, baina ezin. Lehenengo aldiz, galdu egin zuen!

Dortoka helmugan sartu zenean animalia guztiak hasi ziren txaloka eta goraka. Eta
erbiak ikasi zuen pausoka urruti iristen dela eta ez dela gehiegi fidatu behar norbere
indarrez.

Ipuina irakurri ondoren, erantzun galdera hauek

Zein ziren pertsonaia nagusiak?

Non bizi ziren?

Nolakoa zen erbia?

Nolakoa zen dortoka?

Zer gertatu zen behin batean?

Zer egin zuen dortokak?

Zer egin zuen erbiak?

Zer aldatu da bukaeran?

4

IRAKURRI ipuin hasierak, IKASI eta IDATZI

Ipuinek hasiera-formula berezia izaten dute, ondoan dituzu hauetako batzuk.

 Behin batean bazen... emazte bat... -(e)na.

 Behin batean baziren... neska-mutil batzuk... -(e)nak.
 Behin omen zen... gazte bat... -(e)na.
 Behin omen ziren… bi txori... -(e)nak.

Behin batean bazen neska bat bakarrik bizi zena.

Behin batean bazen neska bat eta bakarrik bizi zen.

Behin omen ziren bi guraso haurrik ez zutenak.

Behin omen ziren bi guraso eta ez zuten haurrik.

Asmatu zuk hiru ipuinen hasierak bi modutan

5

IRAKURRI, IKASI eta BETE hutsuneak

Ondoko hitzak garapena ordenatzeko erabiltzen dira.

GEHITZEKO DENBORA AURKAKOA ONDORIOA

hasieran
eta bat-batean
baina beraz
gainera gero(ago)
hala ere orduan
ere ondoren
azkenean

Idatzi aurreko hitzak hutsuneetan

Egun batean, euria ari zuen goian behean. G______________, zerua ilun-ilun

zegoen. Tximistak ______ ikusten ziren etxeko leihotik. H______________,

Jarek zinemara joatea erabaki zuen. Zira eta uretako oinetakoak jantzi zituen,

euritakoa hartu zuen eta argiak itzali ondoren, kalera atera zen.

H______________, kaletik ondo zihoan, bazter-bazterretik ez bustitzeko.

B______________, gero bustitzen hasi zen eta azkarrago ibili behar izan

zuen. B______________, haize gogorra etorri zen eta euritakoa kendu zion

eskutik. B___________, atari batean babestu behar izan zuen. Ekaitzak ez

zuen etsitzen, herri osoa urez beteko zuela ematen zuen.

Atari hartan denbora luze eman zuen. Haizea lasaitu zenean, ataritik atera zen

eta ziztu bizian abiatu zen zinemarantz. Lehendabizi kale zabal bat zeharkatu

zuen, o______________ parke bat eta a______________ zinemara iritsi

zen. Filma bukatu eta zinematik atera zenean, ekaitza bukatua zen e___ ateri

zegoen. O______________, lasai-lasai etxera joan zen.

6

IRAKURRI eta BETE hutsuneak
Irakurri berriro Dortoka eta Erbia ipuina eta idatzi gertaera nagusiak

 Erbiak dortokari iseka egin zion.

 _____________________________________________________________.

 _____________________________________________________________.

 _____________________________________________________________.

Orain, pentsatu hiru ipuinen gertaera nagusiak eta idatzi

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

 __________________________________________

7

IRAKURRI ipuin bukaerak, IKASI eta IDATZI
Ipuinek bukaera-formula berezia izaten dute, ondoan dituzu hauetako batzuk.

 Ongi bizi izan bazen, ongi hil zen.

 Ongi bizi izan baziren, ongi hil ziren.
 Orduan han nintzen eta orain hemen.
 Hori hala bazan, sar dadila kalabazan eta ager dadila (Lezo)ko plazan.

Handik aurrera neska bere lagunarekin biltzen zen egunero jolasteko eta…
…ongi bizi izan bazen, ongi hil zen.

Ordudanik bi gurasoak pozi-pozik bizi izan ziren bere haurrarekin.

Hori hala bazan, sar dadila kalabazan eta ager dadila Donibaneko plazan.

Asmatu zuk hiru ipuinen bukaerak bi modutan

8
IPUINA IDAZTEN

JARDUERA

IDATZI ipuina eta ESAN

SARRERA

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

GERTAERAK

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

BUKAERA

__________________________________________________________

__________________________________________________________

__________________________________________________________

9
 IRAKURRI eta IKASI
LOKAILUAK

Ideia berriak Denbora Aurkako ideia Ondorioa

gehitzeko adierazteko adierazteko adierazteko

eta hasieran baina beraz

gainera bat-batean hala ere orduan

ere gero(ago)

ondoren

azkenean

ARIKETAK

BETE hutsuneak

Atzo Donostiara joan ginen erosketak egitera _____ bertan bazkaldu genuen.

Gaur, _______________ eguraldi txarra egin du, __________ orain ona dago.

Zineman ginela, ____________________ argia joan eta ilunean geratu ginen.

Gaur oso eguraldi ona egiten du; ____________ ez dut txamarrik jantziko.

Gaur irakasleak errieta egin digu; ____________ jolas-ordurik gabe utzi gaitu.

Orain, Matematika dugu, __________ Musika eta ____________ Ingurunea.

Maiderrek hankan mina hartu zuen; _______________ jolasean jarraitu zuen.

Idoia eta Jon nire urtebetetzeko jaira etorri ziren, Oihana _____ etorri zen.

Atzo, mendian erdi galduak ibili ginen, _______________ aurkitu genuen bidea.

—Mikelek ezin du lana bukatu. —____________ laguntzera joango naiz.

Lehendabizi, zuloa egin, __________ iltzea sartu eta ____________ eskegi.

10