Está en la página 1de 345

I.1.2 Desigualdades de los números reales.

18 de agosto de 2022

Definición 1. Números Reales; conjunto de números que se complementa con dos operaciones llamadas
ADICCIÓN y MULTIPLICACIÓN. Se denota matemáticamente con la letra R.

Por consiguiente, sean a, b ∈ R, entonces

a+b Suma
a · b ó ab Producto

Cumplen con las siguientes propiedades:

1. Ley Clausurativa.

a + b para Adición
a · b para Multiplicación

2. Ley Conmunicativa.

a + b = b + a para Adición
ab = ba para Multiplicación

3. Ley del Elemento Neutro.

a + 0 = 0 + a = a para Adición
a(1) = (1)a = a para Multiplicación

4. Ley Asociativa.

a + (b + c) = (a + b) + c para Adición
a(bc) = (ab)c para Multiplicación

5. Ley Distributiva

a ∗ (b + c) = a ∗ b + a ∗ c

6. Ley Simétrico o Recíproco.

∀ a ∈ R ∃ x ∈ R tales que x + a = a + x = 0 ⇒ x = −a de la Adición


−1
∀ a ∈ R y a 6= 0 ∃ x ∈ R tales que ax = xa = 1 ⇒ x=a de la Multiplicación

7. Define la operación de Sustracción

a + (−b) = a − b Diferencia

1
8. Define la operación de división

a ÷ b = a ∗ b−1 con b 6= 0 Cociente

Representación de los números reales


 n
p


 Números Racionales (Q) q con q 6= 0 y




 Enteros Positivos (Z+ )

 

Números Reales (R) p, q ∈ Z Números Enteros Cero = 0
Enteros Negativos (Z− )

 






  √ √
Números Irracionales (I) −e, . . . , − 2, . . . , 2, . . . .

Representacón Geométrica de R

Definición 2. Se denomina Desigualdades; expresiones en las que aparece un signo de desigualdad y pueden ser:

00 00
< Menor qué
00 00
> Mayor qué
00 00
≤ Menor o igual qué
00 00
≥ Mayor o igual qué
Dados a, b ∈ R, se define a < b ó b > a si b − a es un número POSITIVO, o bien a está a la izquierda de b en
la recta numérica; esto es,

Ejemplo 1. −7 < −2 y 5 > 3.

Solución. Para −7 < −2, se tiene

−7 < −2, de la cual − 2 − (−7) = −2 + 7 = 7 − 2 = 5 es positivo.

y para 5 > 3, se tiene


5 > 3, de la cual 5 − 3 = 2 es positivo.

PROPIEDADES DE LAS DESIGUALDADES

Sean a, b, c ∈ R, se cumplen las siguientes propiedades:

1.1 Si a < b entonces a + c < b + c ∀ c ∈ R.

1.2 Si a < b y c < d entonces a + c < b + d

2
1.3 Si a < b ó a = b ó a > b Ley de Tricotomía.

1.4 Si a < b y b < c entonces a < c Ley de Transitiva.

1.5 Si a < b y c > 0 entonces ac < bc.

1.6 Si a < b y c < 0 entonces ac > bc

Definición 3. Se entiende a Inecuaciones, como las desigualdades en las cuales aparecen números y letras con
operaciones usuales. Las letras son las variables o incógnitas en la notacón.

Dados a, b, x ∈ R, donde a. b son números reales y x una variable real, se define INTERVALOS como las
siguientes inecuaciones:

(a, b) = {x ∈ R | a < x < b}

[a, b] = {x ∈ R | a ≤ x ≤ b}

1
Ejemplo 2. Determine el conjunto de solución de la inecuación de x ≥ .
x
Solución. Usando las propiedades de operación de desigualdades, se tinen:

1 1 x2 − 1
x≥ =⇒ x− ≥0 =⇒ ≥0
x x x
de donde se analizará
(x + 1)(x − 1)
≥0
x
por método gráfico, nos queda

x+1=0 x = −1

x−1=0 x=1

x=0

(x+1)(x−1)
x ≥0

1
por lo tanto, la solución de x ≥ es
x

[−1, 0) ∪ [1, + ∞)

PROPIEDADES DE INECUACIONES IRRACIONALES

Dado n ∈ Z+ , se cumplen las siguientes propiedades:


√ √
2.1 2n x + 2n y ≥ 0 si y solo si x ≥ 0 y y ≥ 0.

2.2 x < y si y solo si x ≥ 0 y y > 0 y x ≤ y 2 .

3

2.3 Para todo y < 0, x ≥ y si y solo si x ≥ 0 y x > y 2 .

2.4 Para todo y > 0, x > y si y solo si x ≥ 0 y x > y 2 .

√ √
Ejemplo 2. Halle el conjunto solución de la inecuación de x+1+ x < 4.

Solución. Usando las propiedades de inecuaciones irracionales 2.4 y enconsecuencia 2.1, se tinen:

x+2≥0 y x≥0
x ≥ −2 ∧ x ≥ 0
[−2, ∞) ∧ [0, ∞)

en consecuencia
S1 = {x ∈ R | x ≥ 0} = [0, ∞)
además
√ √
( x + 2 + x)2 < 42
√ √
x + 2 + 2 x x + 2 + x < 16
√ √
x x+2<7−x
x2 + 2x < 49 − 14x + x2
16x < 49

de donde
49 49
S2 = {x ∈ R | x < } = (−∞, )
16 16
√ √
por lo tanto, la solución de x+1+ x < 4 es

49 49
ST = S1 ∧ S2 = {x ∈ R | x ≥ 0 ∧ x < } = [0, )
16 16

Definición 4. Se conoce como Valor Absoluto a un número real sin tener en cuenta su signo, o bien se dice
también Módulo.

En denotación matemática, considera a ∈ R, tal que:



 a si a ≥ 0
|a| =
−a si a < 0

y en el caso de una inecuación



 ax + b si ax + b ≥ 0
|ax + b| =
−(ax + b) si ax + b < 0

Interpretación Geométrica

IG1. |a| representa la Distancia de a a 0.

IG2. |a − c| representa la Distancia de a a c.

4
Caracterización del Valor Absoluto

CVA1. |a| = Máx{a, − a}.



CVA2. |a| = n an si n es Par.

Propiedades del valor absoluto


Teorema 1. Para todo x ∈ R, se cumple |x| ≥ 0.

Demostración. Usando la definición del valor absoluto, se tiene:



 x si x ≥ 0
|x| =
−x si x < 0

Caso 1. x ≥ 0 ⇒ |x| = x en consecuencia |x| ≥ 0.


Caso 1. x < 0 ⇒ |x| = −x con x < 0 ⇒ − x > 0 en consecuencia |x| ≥ 0.
Por lo tanto se cumple |x| ≥ 0 q.e.d.

Teorema 2. Sea x ∈ R y k ∈ R+ entonces |x| < k ⇐⇒ −k < x < k.

Demostración. Tomando en cuenta la particular caracterización de un valor absoluto, se tiene


√ √
|x| < k ⇐⇒ x2 < k ⇐⇒ ( x2 )2 < k 2

esto es,
x2 < k 2 ⇐⇒ x2 − k 2 < 0 ⇐⇒ (x − k)(x + k) < 0
se analiza esta última desigualdad en los siguientes casos;

Caso 1. x − k > 0 y x + k < 0

para x − k > 0 entonces x > k ó S1 = (k, ∞)

y para x − k < 0 entonces x < −k ó S2 = (−∞, − k)


por lo tanto
S1 = S1 ∩ S2 = (−∞, − k) ∩ (k, ∞) = ∅

Caso 2. x − k < 0 y x + k > 0

para x − k < 0 entonces x < k ó S1 = (−∞, k)

y para x + k > 0 entonces x > −k ó S2 = (−k, ∞)


por lo tanto
S2 = S1 ∩ S2 = (−∞, k) ∩ (−k, ∞) = (−k, k)
La solución de la desigualdad |x| < k es

S = S1 ∪ S2 = ∅ ∪ (−k, k) = (−k, k)

esto es,
|x| < k ⇐⇒ −k < x < k q.e.d.

5
Ejercicio 1.

Teorema 3. Sea x ∈ R y K ∈ R+ entonces |x| > k ⇐⇒ x > k ó x < −k.


Teorema 4. Si x, y ∈ R entonces se verifica que |x + y| ≤ |x| + |y| (Desiguladad del triángulo).
Teorema 5. Si x, y ∈ R entonces se verifica que ||x| − |y|| ≤ |x − y|.
Teorema 6. Sí x, y ∈ R entonces |x · y| = |x||y|.
x |x|
Teorema 7. Si x, y ∈ R con y 6= 0 entonces | | = .
y |y|
Teorema 8. Para todo x ∈ R entonces |x|2 = x2 .

1. Determine el conjunto solución de las siguientes desigualdades:

a) x2 − 5x + 6 < 0

b) x(1 − x) > 1

c) x2 − x + 4 < 10

d) x − 1 < x2 + 3x < 3x + 4
1
e) + 2x ≤ 0
x−1
2x − 3
f) ≥0
x2 − 1
2x2 − 3x − 20
g) <0
x+3
1 1
h) − >0
x−2 1−x
1 1 1
i) > 2 > 2
x2 +x x −x x −1
√ a+b
2. Con a, b ∈ R, demuestre que si 0 < a < b entonces a < ab < < b.
2
3. Determine el conjunto solución de las siguientes inecuaciones:
√ √
a) x2 − 5x + 6 + x2 − 4x + 3 ≤ 0
√ √
b) 5 x − 2 x − 2 ≤ 0
p√ √
c) x − 20 − 1 − x ≥ 2
p√ √
d) x + 10 − 3 − x > −5

e) x2 − 3x + 12 > 4
|2x − 1| − x
f) <2
x−5
g) |7x − 2| < |4x + 3||3x − 5|
p
h) (2x − 3)2 < 11

i) |5x − 8| + |16 − 10x| ≤ |15x − 24|

j) |2x + 10| + |3x + 15| ≥10.

6
I. Funciones algebraicas y trascendentes

Prof. Misael Solorza Guzmán

16 de febrero de 2022

I.1.2 Representación de una Función.


Una función se puede presentar por una tabla, conjunto o por medio de una gráfica (Imagen en un
plano cartesiano).

Ejemplo 1. Representar
 
f(x) = (x, y) | y = x2
con tabla, conjunto y gráfica.

Solución. De y = x2 y y = f (x) es una función explı́cita, ⇒ f (x) = x2 , de las cuales

x = −4 ⇒ f(−4) = (−4)2 = 16 ó y = 16
x = − 23 ⇒ f(− 32 ) = (− 23 )2 = 4
9
ó y= 4
9

x = −1 ⇒ f(−1) = (−1)2 = 1 ó y=1


Para: x = 0 ⇒ f(0) = (0)2 = 0 ó y=0
x=1 ⇒ f(1) = (1)2 = 1 ó y=1
2
x= 3
⇒ f( 23 ) = ( 23 )2 = 4
9
ó y= 4
9

x=4 ⇒ f(4) = (4)2 = 16 ó y = 16

Representación por tabla

1
x f (x)
−4 16
− 23 4
9

−1 1
0 0
1 1
2 4
3 9

4 16

No presenta infomación completa de f (x) = x2 .


Representación por Diagrama de Veen

Tampoco presenta infomación completa de f (x) = x2 .


Representación por Plano Cartesiano. Con f (x) = x2 , el intervalo de intervalo de mayor
importancia es [−1, 1] y en adelante crece infinitamente, ası́

presenta una imagen, la cual proyecta una información completa de la función.

2
Tipo de funciones algebraicas: Función polinomial, función racional, función irracional.

1. Funciones polinomiales. Son funciones de la forma:

f(x) = a0 xn + a1 xn−1 + · · · + an−1 x + an (1)

donde a0 , a1 , · · ·, an son números reales (con a0 6= 0) y n un número entero no negativo y se


denomina Grado de función polinomial.

Para n = 0 se llama Función constante, esto es:

f(x) = k con k ∈ R.

El dominio es

D f(x) = {x ∈ R | − ∞ < x < ∞} = (−∞, ∞)




y el rango es

I f(x) = {y ∈ R | y = k} = k

Para n = 1 se define dos funciones:

Función entidad. Es una función de la forma

f(x) = x

cuyo dominio es

D f(x) = {x ∈ R | − ∞ < x < ∞} = (−∞, ∞)




y el rango es

I f(x) = {y ∈ R | − ∞ < y < ∞} = (−∞, ∞)




3
Función Lineal. Es una función de la forma

f(x) = mx + b

donde m es la pendiente de la funcón, de la cual m > 0 si la recta forma una inclinación aguda
y m < 0 si forma una recta independiente con inclinación obtusa.

Para n = 2 define una Función cuadrática, esto es:

f(x) = a0 x2 + a1 x + a2

cuyo dominio es

D f(x) = {x ∈ R | − ∞ < x < ∞} = (−∞, ∞)




y el rango es

si a0 > 0 } = [k, ∞)

I f(x) = {y ∈ R | y ≥ k



I f(x) = {y ∈ R | y ≤ k si a0 < 0 } = (−∞, k]

Para n = 3 define Función Cúbica, esto es:

f(x) = a0 x3 + a1 x2 + a2 x + a3

cuyo dominio es

D f(x) = {x ∈ R | − ∞ < x < ∞} = (−∞, ∞)




y el Contradominio es

I f(x) = {y ∈ R | − ∞ < y < ∞} = (−∞, ∞)




2. Función a Racional. Es una función que expresa la razón de dos funciones.en este caso funciones
polinomiales y se denota por:
P (x)
f (x) = , con Q(x) 6= 0
Q(x)

4

Nota. El D f(x) en la función racional, son todo R excepto Q(x) 6= 0, para detalles de graficación
se analizará más adelante.

3. Función a Irracional. Es una función radical, cuyo argumento para este caso, expresa funciones
polinomiales y se denota por:
p
f (x) = P (x)

Nota. El D f(x) en la función irracional, son todo P (x) ∈ R y P (x) ≥ 0, para detalles de
graficación se analizará más adelante.

4. Función a trozos (Por partes) Es una función que se deriba de varias funciones. Se denota
por:


f1 (x) dominio de f1 (x)




















f2 (x) dominio de f2 (x)

f(x) = ·







 ·



·








 f (x)

dominio de fn (x)
n

Ejemplo 2. Graficar la función:








x−1 si x<3

f(x) = 5 si x=3





 2x + 1 si x>3
Solución. Tenemos los casos de funciones lineal y constante; por consiguiente el dominio es

D {f } = (−∞, 3) ∪ {3} ∪ (3, ∞) = (−∞, ∞)

y el contradominio representa la imagen de cada x que toma el dominio de las funciones a


trozos; esto es,

I {f } = (−∞, 2) ∪ {5} ∪ (7, ∞)

5
por lo tanto la gráfica es

5. Función de valor absoluto. Es una función que se transforma en una función a trozos.

Ejemplo 3. Graficar la función f (x) = |x|.

Solución. Por definición del valor absoluto, la función se transforma en



 x si x ≥ 0

f(x) = |x| =
 −x si x < 0

en las cuales forman dos funciónes de identidad, entonces el dominio es

D {f } = R

Graficamente se tiene

y el contradominio forma la imagen de cada x que toma el dominio de las funciones a trozos;
esto es,

I {f } = {y ∈ R | y ≥ 0} = [0, ∞)

6
6. Función de máximo entero. Es una función de la forma:

[x] = n si n ≤ x < n + 1 con n ∈ Z y

[x] = n es el máximo entero menor o igual que x formando funciones a trozos.

Ejemplo 4. Graficar la función g(x) = [[x]] − x.

Solución. A partir de la definición de [x], se tiene

g(x) = n − x con n ∈ Z

g(x) forma una función identidad, la cual el dominio es

D {f } = R

Graficamente se tiene

y el contadominio es


I f(x) = {y ∈ R | − 1 < y ≤ 0} = (−1, 0]

7
II. Lı́mite de funciones y continuidad

Prof. Misael Solorza Guzmán

18 de octubre de 2022

II.1 Lı́mite de manera gráfica, numérica y técnica.

Definición 1. Se llama lı́mite de una función f (x) al valor L, si para todo x entorno a x0 con
excepción x = x0 , tienden siempre a la imagen de f (x); esto es,

a) Suma

(f + g)(x) = f(x) + g(x)


 
D f + g (x) = D f(x) ∧ D {g(x)}

b) Resta

(f − g)(x) = f(x) − g(x)


 
D f − g (x) = D f(x) ∧ D {g(x)}

c) Producto

(f · g)(x) = f(x) · g(x)


 
D f · g (x) = D f(x) ∧ D {g(x)}

d) Cociente

f f(x)
 
(x) = , con g(x) 6= 0
g g(x)
f
 

D (x) = D f(x) ∧ D {g(x)} , y D {g(x)} =
6 0
g

1
√ √
Ejemplo 1. De f (x) = x + 1 y g(x) = x − 4, determine: a) f + g; b) f − g; c) f · g y
f
d) .
g
√ √
Solución. De f (x) = x + 1 y g(x) = x − 4, se tienen:

D f(x) = {x ∈ R | x ≥ −1} = [−1, ∞)
y D {g(x)} = {x ∈ R | x ≥ 4} = [4, ∞)

luego
√ √ 
a) (f + g)(x) = x + 1 + x − 4, y D f + g (x) = [−1, ∞) ∧ [4, ∞) = [4, ∞)
√ √ 
b) (f − g)(x) = x + 1 − x − 4, y D f − g (x) = [−1, ∞) ∧ [4, ∞) = [4, ∞)
√ √ √ 
c) (f · g)(x) = x + 1 x − 4 = x2 − 3x − 4, y D f · g (x) = [−1, ∞) ∧ [4, ∞) = [4, ∞)
√ r
f x+1 x+1
d) ( )(x) = √ = , como g(x) 6= 0 ⇒ D {g(x)} = (4, ∞)
g n x −o4 x−4
∴ D ( gf )(x) = [−1, ∞) ∧ (4, ∞) = (4, ∞)

Definición 2. Se define la Composición de funciones de f(x) y g(x)a la operación de la


forma

(f ◦ g) (x) = f (g(x))

de las cuales
 
D {(f ◦ g) (x)} = D f(x) ∧ gD f(x)
donde

g D f(x) ≡ D {g(x)} pertenece al D {f (x)}

Ejemplo 2. De f (x) = x y g(x) = 2x − 3, determine: a) (f ◦ g) (x) y b) (g ◦ f ) (x) y sus
respectivos dominios.


Solución. De f (x) = x y g(x) = 2x − 3, se tienen:

D f(x) = {x ∈ R | x ≥ 0} = [0, ∞)
y D {g(x)} = {x ∈ R | −∞ < x < +∞} = (−∞, + ∞)

luego

2

a) (f ◦ g) (x) = f (2x − 3) = 2x − 3, y
3
 3 
D {(f ◦ g) (x)} = {x ∈ R | 2x − 3 ≥ 0} = x ∈ R | x ≥ 2
= 2
, +∞
√ √
b) (g ◦ f ) (x) = g( x) = 2 x − 3, y
D {(g ◦ f ) (x)} = {x ∈ R | x ≥ 0} = [0, + ∞) .

Definición 3. Se denomina función par, a la función cuya gráfica es simétrica respecto al


eje Y ; o bien, si

f (−x) = f (x)

Ejemplo 3. Verifica si f (x) = x2 es par.

Solución. Bosquejando a f (x) = x2 , se tiene:

La imagen de la gráfica presenta una SIMETRÍA


AL EJE Y ; por tanto

f (x) = x2 es PAR.

Analı́ticamente, con x = −x ⇒ f (−x) =


(−x)2 = x2 = f (x) ∴ f (x) = x2 es PAR.

Definición 4. Se denomina función Impar, a la función cuya gráfica es simétrica respecto


al origen; o bien, si

f (−x) = −f (x)

Ejemplo 4. Verifica si f (x) = x3 es impar.

Solución. Bosquejando a f (x) = x3 , se tiene:

Nota. Una función puede ser NO PAR NI IMPAR.

3
La imagen de la gráfica presenta una SIMETRÍA
AL ORIGEN ; por tanto

f (x) = x3 es IMPAR.

Analı́ticamente, con x = −x ⇒ f (−x) =


(−x)3 = −x3 = −f (x) ∴ f (x) =
x3 es IMPAR.

Ejemplo 5. Verifica si f (x) = x3 es impar.

Solución. Bosquejando a f (x) = x3 , se tiene:

De f (x) = 2x + 1, por intersección en los ejes:


En el eje Y ; x = 0 ⇒ y = f (0) = 2(0) + 1 =
1 ⇒ (0, 1),
en el eje X; y = 0 ⇒ 0 = 2x + 1 ⇒ x=
− 21 ⇒ (− 21 , 0). La imagen de la gráfica no pasa
por el origen, ni tampoco es simétrico al eje f (x).

∴ f (x) = 2x + 1 NO ES PAR, NI IMPAR.

Analı́ticamente, con x = −x ⇒ f (−x) =


2(−x) + 1 = −2x + 1 = −(2x − 1) y −(2x − 1) 6=
f (x) y también −(2x − 1) 6= −f (x)

∴ f (x) = 2x + 1 NO ES PAR, NI IMPAR.

Definición 5. Una función f (x) se denomina función Inversa f −1 (x), si la función f (x)
es uno a uno en (x, y); esto es,

x = f −1 (y) ⇔ y = f (x).

∴ f −1 (x) = f −1 (y).

4
Teorema 1. Si f (x) es una función uno a uno y tiene f −1 (x) como su inversa, entonces
f −1 (x) es un función uno a uno y tiene a f (x) como su inversa; se verifica,

f −1 (f (x)) = x ∀ x ∈ D f(x) .


y
no
−1 −1
f (f (x)) = x ∀ x ∈ D f (x) .

Ejemplo 6. Determine f −1 (x) de f (x) = 4x − 3.

Solución. Con f (x) = 4x − 3 y la definición de la función inversa, x = f −1 (y) y y = 4x − 3, ası́

y+3
y = 4x − 3 ⇒ x=
4
y+3 x+3
En consecuencia f −1 (y) = ⇔ f −1 (x) = .
4 4
Verificación

f −1 (f (x)) = f −1 (4x − 3) x+3


f (f −1 (x)) = f ( )
4
(4x − 3) + 3 x+3
= = 4( )−3
4 4
4x
= = (x + 3) − 3
4
=x =x

x+3
∴ f −1 (x) = de f (x) = 4x − 3.
4

5
6
Resolver lo que se le pide en las siguientes funciones continuas y el teorema del valor
medio:
Resolver lo que se le pide en las siguientes funciones trascendentes:
Derivadas de funciones implícitas
Derivadas de orden superior. Si una función f (x) es diferenciable n veces, entonces forma
funciones diferenciables n-ésimos; esto es,
Prof. Misael Solorza
✓ Guzmán

0 df (x) 00 d2 f (x) d df (x) (n) dn f (x)
f (x) = , f (x) = = , · · · , f (x) =
dx
26 de octubre de 2021
dx2 dx dx dxn

Ejemplo 1. Obtener todas las derivadas de 8x4 + 5x3 x2 + 7.

Técnica de derivación con funciones implícitas. Sea F (x, y) = 0 una función implícita
Derivadas
donde dey = orden superior.
f (x), la derivada Si diferenciando
se obtine una funciónambos es diferenciable
f (x)miembros veces, entonces
de la igualdadnrespetando las forma
diferentes reglas y técnicas;
funciones diferenciables n-ésimos; esto es,finalmente se factoriza y se despeja y 0
= dy
dx
.

Ejemplo 2. Derivar 5xy 4 8x3 = 9y 2 4xy. ✓ ◆


0 df (x) 00 d2 f (x) d df (x) (n) dn f (x)
f (x) = , f (x) = = , · · · , f (x) =
Derivadas de
Solución. Usando la técnica de derivación
dx dx2funciones dximplícitas
con funciones implícitas, se tienen
dx dxn
Dx (5xy 4 8x3 = 9y 2 4xy)
Ejemplo 1. Obtener todas las derivadas de 8x
Prof. Misael Solorza 3
x2 + 7.
+ 5xGuzmán 4

Técnica de derivación con funciones 26 de octubre


Dx (5xy de =2021
8x 4
implícitas.9y 4xy) 3 2
Sea F (x, y) = 0 una función implícita
Dx (5xy ) Dx (8x ) = Dx (9y 2 ) Dx (4xy)
4 3
donde y = f (x), la derivada se obtine diferenciando ambos miembros0 de la igualdad respetando las
y 4 (5) + 4y 3 y 0 (5x) 24x2 = 18yy 0 (y(4) + 4xydy
)
diferentes reglas y técnicas;
Derivadas finalmente
de orden superior. Sise3una
factoriza
función f y
0 se
(x) es despeja
diferenciable
2 .
y 0 4n=veces,
dx entonces forma
(20xy + 4x 18y)y = 24x 4y 5y
funciones diferenciables n-ésimos; esto es,
Ejemplo 2. Derivar 5xy
por lo tanto
4 3
df (x) 00
2
8x = 9y d2 f4xy.
(x)

d 2df (x)

dn f (x)
f 0 (x) = , f (x) = 2
= 24x 4y · ·4, f (n) (x) =
, ·5y
dx 0
dx y = dx dx . dxn
Solución. Usando la técnica de derivación con funciones
20xy 3 + 4x
implícitas, se tienen
18y
Ejemplo 1. Obtener todas las derivadas de 8x + 5x
4 3 2
x + 7.
Técnica de derivación con propiedades 4
logaritmicas.
3 2
Con y = f (x) y simplificando pro-
Técnica
piedades de derivación
logaritmicas con las
junto con D x (5xy
funciones
reglas técnica8x
y implícitas. =
Sea9yF (x, y)
de derivación, 4xy)
se = 0 unayfunción
obtiene 0 dy implícita
= dx .
donde y = f (x), la derivada se obtine diferenciando ambos miembros de la igualdad respetando las
diferentes reglas y técnicas; finalmente se factoriza y1se despeja y 0 = dx
dy
.
4
Ejemplo 2. Derivar 5xy 4 8x3 = 9yD
2
x (5xy
4xy. 8x3 = 9y 2 4xy)
Solución. Usando la técnica D (5xy 4 ) conDfunciones
dexderivación
3
= Dx (9yse2 )tienen
x (8x ) implícitas, Dx (4xy)
y 4 (5) + 4y 3Dy 0(5xy
(5x)4 8x24x
3
2
= 18yy 0 (y(4) + 4xy 0 )
= 9y 2 4xy)
x
(20xy 3 + 4x 18y)y 0 = 24x2 4y 5y 4
Dx (5xy 4 8x3 = 9y 2 4xy)
por lo tanto Dx (5xy 4 ) Dx (8x3 ) = Dx (9y 2 ) Dx (4xy)
2
y 4 (5) + 4y 3 y 0 (5x)
0 24x
24x 2 4y
= 18yy 0 5y 4+ 4xy0 )
(y(4)
y = 0 3
.
(20xy 3 + 4x 18y)y 20xy + 24x 4y 18y
= 24x 5y 4

por lo tanto
Técnica de derivación con propiedades 24x2 logaritmicas.
4y 5y 4 Con y = f (x) y simplificando pro-
y0 = .
piedades logaritmicas junto con las reglas y técnica
20xy + 4xde 18y
3 derivación, se obtiene y 0 = dx
dy
.
Técnica de derivación con propiedades logaritmicas. Con y = f (x) y simplificando pro-
1 derivación, se obtiene y0 = dx
piedades logaritmicas junto con las reglas y técnica de dy
.
2
Ejemplo 3. Derivar f (x) = xx . 1

Solución. Usando la técnica de derivación con propiedades logaritmicas, se tienen


2
y = xx

aplicando logaritmos ambos lados de la igualdad y propiedades, se reduce


2
ln y = ln xx = x2 ln x

luego derivando

Dx (ln y = x2 ln x)
1 0 1
y = x( ) + ln x
y x
por lo tanto
2
y 0 = xx [1 + ln x].
Criterios de la primera y segunda derivada. Trazo de las
gráficas de funciones
Prof. Misael Solorza Guzmán

24 de noviembre de 2022

Función Creciente. Una función definida en un intervalo si y sólo si f (x1 ) < f (x2 ), siempre que x1 y
x2 son dos números cualesquiera del intervalo.

Función Decreciente. Una función definida en un intervalo si y sólo si f (x1 ) > f (x2 ), siempre que x1
y x2 son dos números cualesquiera del intervalo.

Números Críticos. Es un número c del dominio de una función definida en un intervalo I, el cual
f 0 (c) = 0 o f 0 (c) no existe.

Teorema de función creciente o decreciente. Sea f continua en el intervalo cerrado [a, b] y dife-
renciable en el intervalo (a, b);
i) si f 0 (x) > 0 para toda x en (a, b), entonces f es Creciente en [a, b];
ii) si f 0 (x) < 0 para toda x en (a, b), entonces f es Decreciente en [a, b].

Valor de Máximo relativo. Una función f tiene un valor máximo relativo en el número c si existe
un intervalo abierto que contiene a c, en el que f está definida, tal que f (c) ≥ f (x) para toda x en el intervalo.

Valor de Mínimo relativo. Una función f tiene un valor mínimo relativo en el número c si existe
un intervalo abierto que contiene a c, en el que f está definida, tal que f (c) ≤ f (x) para toda x en el intervalo.

Teorema Criterio de la primera derivada para extremos relativos. Sea f (x) una función conti-
nua en todos los puntos del intervalo abierto (a, b) que contiene al número c, y suponga que f 0 (x) existe en
todos los puntos de (a, b) excepto posiblemente en c:

a) Si f 0 (x) > 0 para todos los valores de x en algún intervalo abierto que contenga al número c como su
extremo derecho, y si f 0 (x) < 0 para todos los valores de x de algún intervalo abierto que contenga a c como
extremo izquierdo, entonces f (x) tiene un valor máximo relativo en c;

1
b) Si f 0 (x) < 0 para todos los valores de x en algún intervalo abierto que contenga a c como su extremo
derecho, y si f 0 (x) > 0 para todos los valores de x de algún intervalo abierto que contenga a c como extremo
izquierdo, entonces f (x) tiene un valor mínimo relativo en c.

Ejemplo 1. Dada la función


f (x) = x3 − 6x2 + 9x + 1
Determine los valores de x en los que ocurren los extremos relativos, los intervalos en los que f es
creciente y decreciente. Presenta los resultados analíticos en una tabla y utilice esta información para
dibujar la gráfica de f (x).

Solución. Con f (x) = x3 − 6x2 + 9x + 1, D{f (x)} = R. Punto de intesección en el eje Y , se tiene:

Con x = 0 y = f (0) = (0)3 − 6(0)2 + 9(0) + 1 ⇒ P (0, 1)

Derivando f (x), se tine:


f 0 (x) = 3x2 − 12x + 9

Los únicos números críticos son

3x2 − 12x + 9 = 0
3(x − 3)(x − 1) = 0

esto es
x=3 x=1
resumiendo los resultados en una tabla, nos queda

f (x) f 0 (x) Conclusión


x<1 + f es creciente
x=1 5 0 f tiene un valor máximo relativo
1<x<3 − f es decreciente
x=3 1 0 f tiene un mínimo relativo
3<x + f es creciente

la descripción de la tabla bosqueja la siguiente figura

Concavidad hacia arriba de una función. En la gráfica de una función es Cóncava hacia arriba
en el punto (c, f (c)) si existen f 0 (c) y un intervalo abierto I que contiene a c tal que para todos los valores
de x 6= c en I, el punto (x, f (x)) de la gráfica ésta arriba de la recta tangente a la gráfica en (c, f (c)).
Concavidad hacia abajo de una función. En la gráfica de una función es Cóncava hacia abajo en
el punto (c, f (c)) si existen f 0 (c) y un intervalo abierto I que contiene a c tal que para todos los valores de

2
x 6= c en I, el punto (x, f (x)) de la gráfica ésta debajo de la recta tangente a la gráfica en (c, f (c)).

Teorema de función cóncava hacia arriba o cóncava hacia abajo. Sea f diferenciable en algún
intervalo abierto I que contiene a c, entonces
i) si f 00 (c) > 0, la gráfica de f es cóncava hacia arriba en (c, f (c));
ii) si f 00 (c) < 0, la gráfica de f es cóncava hacia abajo en (c, f (c)).

Punto de inflexión de una Función. El punto (c, f (x)) es un Punto de inflexión de la gráfica de
la función f 0 (x) si la gráfica tiene una recta tangente en ese punto, y si existe un intervalo abierto I que
contiene a c tal que si x está en I, entonces

(i) f 00 (x) < 0 si x < c y f 00 (x) > 0 si x > c; o

(ii) f 00 (x) > 0 si x < c y f 00 (x) < 0 si x > c.

Teorema de punto de inflexión. Sea f diferenciable en algún intervalo abierto I que contiene a c y
(c, f (c)) es una punto de inflexión de la gráfica de f ; de la cual, si f 00 (c) existe, entonces f 00 (c) = 0.

Teorema Criterio de la segunda derivada para extremos relativos. Sea c un número crítico de
una función f en el que f 0 (c) = 0, y suponga que f 00 existe para todos los valores de x en un intervalo abierto
que contiene a c

(i) Si f 00 (c) < 0, entonces f tiene un valor máximo relativo en c.

(ii) Si f 00 (c) > 0, entonces f tiene un valor mínimo relativo en c.

Ejemplo 2. Con
4
f (x) = x4 + x3 − 4x2
3
Determine los extremos relativos de f aplicando el criterio de la segunda derivada. Utilice esta infor-
mación para dibujar la gráfica de f . Apoye los resultados en una graficadora.

Solución. Con f (x) = x4 + 34 x3 − 4x2 , D{f (x)} = R. Punto de intesección en el eje Y , se tiene:

4
Con x = 0 y = f (0) = (0)4 + (0)3 − 4(0)2 ⇒ P (0, 0)
3
Usando los teoremas Criterios, se calculan las derivadas primera y segunda de f (x), esto es

f 0 (x) = 4x3 + 4x2 − 8x f 00 (x) = 12x2 + 8x − 8

Los únicos números críticos son

4x3 + 4x2 − 8x = 0
4x(x + 2)(x − 1) = 0

esto es
x=0 x = −2 x=1
resumiendo los resultados en una tabla, nos queda

la descripción de la tabla bosqueja la siguiente figura

3
f (x) f 0 (x) f 00 (x) Conclusión
x = −2 − 325 0 + f tiene un mínimo relativo
x=0 0 0 − f tiene un valor máximo relativo
x=1 − 53 0 + f tiene un valor mínimo relativo

Trazo de gráfica de funciones. Cuando se dibuje la gráfica de una función y = f (x), se resumen con
los teoremas Criterios de derivadas estudiadas;

1. Determine el dominio de f , D{f (x)}.

2. Determine las intercepciones x y y. Cuando determine las intersecciones x, tal vez necesite aproximar
las ríces de la ecuación f (x) = 0 en la graficadora.

3. Pruebe la simetría con respecto al eje y y al origen.

4. Verifique si la gráfica tiene asíntotas horizontales, verticales u oblicuas.

5. Calcule f 0 (x) y f 00 (x).

6. Determine los números críticos de f . Estos son los valores de x del dominio de f para los que f 0 (x) no
existe o f 0 (x) = 0.

7. Aplique criterio de la primera derivada o el criterio de la segunda derivada para determinar si en un


número crítico existe un valor máximo relativo, un valor mínimo relativo o no se tiene ningún extremo
relativo.

8. Determine los intervalos en los que f es creciente obteniendo los valores de x para los que f 0 (x) es
positiva; determine los intervalos en los que f es decreciente obteniendo los valores de x para los que
f 0 (x) es negativa. Al localizar los intervalos donde f es monótona, también verifique los nú,eros críticos
en los que f no tiene un extremo relativo.

9. Determine los números críticos de f 0 , esto es, los valores de x para los que f 00 (x) no existe o f 00 (x), para
obtener los puntos de inflexión posibles. En cada uno de estos valores de x verifique si f 00 (x) cambia de
signo y si la gráfica tiene una recta tangente ahí a fin de determinar si en realidad se tiene un punto
de infexión.

10. Verifique la concavidad de la gráfica. Obtenga los valores de x para los que f 00 (x) es positiva a fin de
obtener puntos en los cuales la gráfica es cóncava hacia arriba; para determinar los puntos en los puntos
en los que la gráfica es cóncava hacia abajo obtenga los valores de x en los que f 00 (x) es negativa.

11. Calcule la pendiente de cada una de las tangentes de inflexión, esto le será de gran ayuda.

4
Ejemplo 3. Bosquege la imágen de
x2 + 1
f (x) =
x−3
determinando analíticamente: Dominio, simetría, punto de intersección en los ejes, asíntotas, números
críticos, extremos relativos de f ; los puntos de inflexión de la gráfica de f ; los intervalos en los que f
es creciente y en los que es decreciente; los intervalos donde la gráfica de f es cóncava hacia arriba y
donde lo es hacia abajo; la pendiente de las tangentes de inflexión; en caso que la tenga. Incorpore esta
información en una tabla similar a las de esta sección. Apoye los resultados en la graficadora.
2
Solución. Con f (x) = xx−3+1
, D{f (x)} = R − {3}. La intersección en el eje Y es y = 13 y no se tienen
intersecciones en X. No hay simetría con respecto al eje Y ni con respecto al origen (La función NO
ES PAR NI IMPAR).
Como
lı́m f (x) = −∞ y lı́m f (x) = +∞
x→3− x→3+

La recta x = 3 es una Asíntota vertical . No existen Asíntota horizontales porque si el numerador


y el denominador de f (x) se dividen entre x2 , se obtiene
1
1+ x2
1 3
x − x2

y conforme x → +∞ o x → −∞, el límite del numerador es 1 y el límite del denominador es 0.


Sin embargo, el grado del numerador de f (x) es mayor que el grado del denominador, dividiendo el
numerador entre el denominador se obtiene
10
f (x) = x + 3 +
x−3
de donde, la recta y = x + 3 representa Asíntota oblicua

Ahora se calcularán f 0 (x) y f 00 (x)

2x(x − 3) − (x2 + 1)
f 0 (x) =
(x − 3)2
x2 − 6x − 1
=
(x − 3)2
(2x − 6)(x − 3)2 − 2(x − 3)(x2 − 6x − 1)
f 00 (x) =
(x − 3)4
16
=
(x − 3)3

Al considerar f 0 (x) = 0, se obtiene

x2 − 6x − 1 = 0
√ √
(x − 3 + 10)(x − 3 − 10) = 0

de las cuales
x1 ∼
= −0,16 x2 ∼
= 6,16
f 00 (x) nunca es cero. Se resumes los resultados en una tabla, considerando los puntos en los que x =
−0,16, x = 3 y x = 6,16, y los intervalos que excluyen estos valores de x:

x < −0,16 − 0,16 < x < 3 3 < x < 6,16 6,16 < x

5
Así

f (x) f 0 (x) f 00 (x) Conclusión


x < −0,16 + − f es creciente; la gráfica de f es cóncava hacia abajo
x = −0,16 -0.32 0 − f tiene un valor máximo relativo; la gráfica de f es cóncava hacia abajo
−0,16 < x < 3 − − f es decreciente; la gráfica de f es cóncava hacia abajo
x=3 n.e. n.e. n.e. La gráfica de f tiene un asíntota vertical
3 < x < 6,16 − + f es decreciente; la gráfica de f es cóncava hacia arriba
x = 6,16 12.32 0 + f tiene un valor mínimo relativo; la gráfica de f es cóncava hacia aarriba
6,16 < x + + f es creciente; la gráfica de f es cóncava hacia arriba

la descripción de la tabla se bosqueja en la siguiente figura

6
INTEGRACIÓN DE FUNCIONES
Prof. Misael Solorza Guzmán
5 de diciembre de 2022

Integración 1 . Se dice, Antiderivada o primitiva de f (x) a una función F (x) en un intervalo


I, si F 0 (x) = f (x) para toda x en I.

Teorema de la representación de antiderivada o primitiva. Si F (x) es una antiderivada


de f (x) en un intervalo I y C ∈ R, entonces G(x) = F (x) + C forma una función antiderivada f (x)
para toda x en I.

Demostración. Tomando G(x) = F (x) + C y derivando se tiene,


d
G0 (x) = [F (x) + C] = F 0 (x) + 0
dx
por la definición de antiderivada
G0 (x) = f (x)

Nota. Una antiderivada general se le llama integral indefinida, G(x) = F (x) + C representa la
familia de todas las antiderivadas de f (x) y la constante C recibe el nombre de constante
de integración, cuya expresión es
Z
f (x)dx = F (x) + C.

donde
F 0 (x) = f (x)
y
dF (x) = f (x)dx.

Teorema de antiderivada general . Si f (x) y g(x) están definidas para toda x en el mismo intervalo
I, entonces se cumple:

1
R
1. dx = x + C
R R
2. Af (x)dx = A f (x)dx
R R R
3. [f (x) + g(x)]dx = f (x)dx + g(x)dx

Teorema de Integrales indefinidas. Si G(x) = F (x) + C es una integral indefinida de f (x)


para toda x en I, entonces se cumple:
ax
Z
xn+1
Z
1. n
x dx = + C, n 6= −1 13. ax dx = +C
n+1 ln a
Z Z
dx 14. ex dx = ex + C
2. = ln |x| + C
x
Z
Z
15. senh x dx = cosh x + C
3. sen x dx = − cos x + C
Z
Z 16. cosh x dx = senh x + C
4. cos x dx = sen u + C
Z
Z 17. tanh x dx = ln cosh x + C
5. tan x dx = − ln |cos x| + C Z
Z 18. coth x dx = ln |senh x| + C
6. cot x dx = ln |sen x| + C Z
Z 19. sech x dx = arctan(senh , x) + C
7. sec x dx = ln |sec x + tan x| + C Z
20. csch x dx = − arccot(cosh x) + C
Z
8. csc x dx = ln |csc x − cot u| + C Z
21. sech2 x dx = tan x + C
Z
sec2 x dx = tan x + C
Z
9.
22. csch2 x dx = coth x + C
Z Z
10. csc2 x dx = − cot x + C 23. sech x tanh x dx = − sech x + C
Z Z
dx x x
11. sec x tan x dx = sec x + C 24. √ = − arc sen + C o − arc cos a
−x a2
2 a
Z Z
dx √
12. csc x cot x dx = csc x + C 25. √ = ln x + x2 ± a2 + C

2
x ±a 2

2
Z
dx 1 x
Z
dx 1 x
= arctan + C o − a1 arccot x

26. 2 2 a 28. √ = ln √
a + a2 ± x 2 + C

x +a a a 2
x a ±x 2 a

1 x − a
Z
dx
27. = ln +C
x 2 − a2 a x + a
Z
Ejemplo 1. Encontrar x(x + a)(x + b)dx.

Solución. Descomponiendo los parentesis en el integrado, se tienen


Z Z
x(x + a)(x + b)dx = x[x2 + (a + b)x + ab]dx
Z
= [x3 + (a + b)x2 + abx]dx
Z Z Z
3 2
= x dx + (a + b)x dx + abxdx
Z Z Z
3 2
= x dx + (a + b) x dx + ab xdx
x4 x3 x2
= + (a + b) + ab + C
4 3 2
por lo tanto
x4 x3 x2
Z
x(x + a)(x + b)dx = + (a + b) + ab + C.
4 3 2
Z
Ejemplo 2. Encontrar tan2 xdx.

Solución. Usando identidades trigonométricas, se tiene


Z Z
tan xdx = (sec2 x − 1)dx
2

Z Z
3
= sec xdx − dx

= tan x − x + C

por lo tanto Z
tan2 xdx = tan x − x + C.
Z
2
Ejemplo 3. Encontrar eln x xdx.

3
Solución. A saber que
2
eln x = x2
de aquí
x4
Z Z Z
ln x2 2
e xdx = x xdx = x3 dx = +C
4
por lo tanto
x4
Z
2
eln x xdx = + C.
4
I.2. Método de Cambio de Variable (Integración por Sustitución)
Método que elige reescribir por completo la integral en término de la sustitución de las variables u y
du o cualquier otras convenientes. Es decir
Z Z
0
f (g(x))g (x)dx = f (u)du = F (u) + C.

Ejemplos

R√
1. 3x − 1dx.

Solución.
Se usa la variable
u = 3x − 1 =⇒ du = 3dx
du
=⇒ dx =
3

la integral toma la forma



Z Z
1 du
3x − 1dx = u2
3
Z
1 1
= u 2 du
3
3
1 u2
= ( 3 )+C
3 2

Se sustituye el valor de u = 3x − 1, se tiene



Z
2 3
3x − 1dx = (3x − 1) 2 + C
9

4
4t+6
R
2. 2t+1
dt.

Solución.
Se descompone la función
4t + 6 4t + 6 4
=⇒ =2+
2t + 1 2t + 1 2t + 1

entonces la integral se queda como


Z Z Z
4t + 6 dt
dt = 2 dt + 4
2t + 1 2t + 1
de los culaes, el primer término es inmediata y el segundo término se usa u = 2t + 1, du = 2dt
y dx = du2
, entonces la integral toma la forma
Z Z Z
4t + 6 du
dt = 2 dt + 4
2t + 1 2u
ln u
= 2t + 4 +C
2
= 2t + 2 ln u + C

Se sustituye el valor de u = 2t + 1, se tiene


Z
4t + 6
dt = 2(t + ln(2t + 1)) + C
2t + 1
R
3. etan w sec2 wdw.

Solución.
Se usa la variable

u = tan w =⇒ du = sec2 wdw

la integral toma la forma


Z Z
tan w 2
e sec wdw = eu du

= eu + C

5
Se sustituye el valor de u = tan w, se tiene
Z
etan w sec2 wdw = etan w + C

cos x
R
4. sen2 x
dx.

Solución.
Se usa la variable

u = sen x =⇒ du = cos xdx

la integral toma la forma


Z Z
cos x du
dx =
sen2 x u2
u−2+1
= +C
−2 + 1
1
=− +C
u

Se sustituye el valor de u = sen x, se tiene


Z
cos x 1
dx = − +C
sen2 x sen x

Ejercicios. Resolver las siguientes integrales indefinidas o antiderivación según los casos que se
presenten.


Z Z Z
2 3 4 sen x
1. (2 + 3x − 8x )dx 4. dx 7. 2 sen x 3 1 + cos xdx
(1 + cos x)2

Z r Z  
1 1
Z
5 1 dx 8. 3− 4 + 2 dx
2. cos x(2 + sen x) dx 5. 1+
3x x2 x x
Z   Z r
√ 2 3
Z
1 dt
3. x(x + 1)dx 6. + + 5 dx 9. −1 2
x3 x2 t t

6
Z 1
Z
adx Z
e x dx sen 3x
10. 22. 34. dx
a−x x2 3 + cos 3x
Z
x2 + 4x − 4
Z Z
11. √ dx 23. x2
7 x dx 35. (cos ax + sen ax)2 dx
x
Z
1 − 3x dx
Z Z
12. dx dx 36. √
3 + 2x 24. sen (ln x) ex
x
Z
y 4 + 2y 2 − 1 dx
Z Z
13. √ dy 25. cos2 xdx 37.
y x ln2 x
Z
3t2 + 3
Z Z
adx 38. asen x cos xdx
14. dt 26.
t−1 a−x
Z
Z 
√ 1
 Z
dx xdx
15. 3
x+ √ dx 27. 39.
3
x sen xa sen x2
es
Z
Z 2

Z
x + 5x + 7 xdx 40. ds
16. dx 28. e2s − 2
x+3 cos2 x2
Z
dt
27t3 − 1
Z Z
dx 41.
17. √ dt 29. et +1
3
t tan x5 Z
x
42. ex+e dx
Z Z
cos wx
18. (tan 2x + cot 2x)2 dx 30. dx
sen5 wx
√ sen3 x
Z
sec2 3 t 43. √ dx
Z Z
1
19. √ dt 31. ( √ − 1)2 dx cos x
t sen 2 x
et − e−t
Z
4 2 44. dt
Z
dx
Z
w +x +1
20. dx 32. et + e−t
x−1 cos x sen x s √
ln (x + x2 + 1)
Z Z Z
b 2
21. (a + ) dx 33. tan3 x sec2 xdx 45. dx
a−x x2 + 1

7
Método de Integración

6 de diciembre de 2022

I.2. Método de Integración por Partes


Es un método que permite descomponer los factores de una integración en dos factores, a saber, u y dv. Así
Z Z
u dv = uv − v du.

Estrategia de integración:
Se elige los factores u y dv, identificando el siguiente ordenamiento:
I: Función trigonométrica inversa
L: Función Logaritmica
A: Función Algebraica
T: Función trigonométrica
E: Función Exponencial

Ejemplos
Z
1. x2 sen x dx.
Solución.
Se identifican en el integrando x2 una función algebraica y sen x una función trigonométrica, usando la
estrategia y la fórmula de integración por partes, se tienen:

u = x2 y dv = sen x dx
du = 2x dx y v = − cos x

así la integral, nos queda


Z Z
2 2
x sen x dx = −x cos x + x cos x dx (1)

nuevamente se usa la regla en el segundo término, donde

u = x y dv = cos x dx
du = dx y v = sen x

luego
Z Z
x cos x dx = x sen x − x sen x dx (2)

= x sen x + cos x + C (3)

finalmente, sustituyendo (3) en (1), por lo tanto


Z
x2 sen x dx = −x2 cos x + x sen x + cos x + C.

1
Z
2. ln (x2 + 1) dx.
Solución.
Se identifican en el integrando ln (x2 + 1) una función logaritmica y se toma 1 una función algebraica,
usando la estrategia y la fórmula de integración por partes, se tienen:

u = ln (x2 + 1) y dv = dx
2x
du = 2 dx y v = x
x +1

así la integral, nos queda


Z Z
2x
ln (x2 + 1) dx = x ln (x2 + 1) − x dx
+1 x2
2x2
Z
2
= x ln (x + 1) − dx
x2 + 1
Z
1
= x ln (x2 + 1) − 2 (1 − 2 ) dx
x +1
= x ln (x2 + 1) − 2x + 2 arctan x + C

por lo tanto Z
ln (x2 + 1) dx = x ln (x2 + 1) − 2x + 2 arctan x + C.
Z
3. csc3 x dx.
Solución.
Se descompone el integrando por csc x una función trigonométrica y csc2 x una función directa de anti-
derivada, usando la estrategia y la fórmula de integración por partes, se tienen:

u = csc x y dv = csc2 x dx
du = − csc x cot x dx y v = − cot x

así la integral, nos queda


Z Z
csc3 x dx = − csc x cot x − csc x cot2 x dx
Z
= − csc x cot x − csc x(csc2 x − 1) dx
Z Z
= − csc x cot x − csc3 x dx + csc x dx

pasando el segundo término a la izquierda de la igualdad y haciendo algebra, se resumen en


Z Z
3 1 1
csc x dx = − csc x cot x + csc x dx
2 2
1 1
= − csc x cot x − ln(csc x + cot x) + C
2 2
por lo tanto Z
1 1
csc3 x dx = − csc x cot x − ln(csc x + cot x) + C.
2 2

2
Método de Integración

8 de diciembre de 2022

I.3. Método de Integración por Sustitución Trigonométrica


√ Método √ se desarrolla√con integrales cuyos integrandos son funciones que continen expresiones de la forma:
a2 + x2 , a2 − x2 y x2 − a2 ; de la cuales se arregla como sigue:


1. a2 + x2 x = a tan θ


2. a2 − x2 x = a sen θ


3. x2 − a2 x = a sec θ

Ejemplos

Z √
25 − x2
1. Encontrar dx.
x
Solución.
La expresión del integrando es de la forma


25 − x2 caso 2 de aquí a2 = 25 ⇒ a = 5, x = 5 sen θ ⇒ dx = 5 cos θ dθ

y además p
25 − x2 = 5 cos θ

Así la integral original se simplifica como sigue


Z √
25 − x2 cos2 θ dθ
Z Z Z
(5 cos θ) (5 cos θ)(5 cos θ) dθ
dx = 5 cos θ dθ = =5
x 5 sen θ 5 sen θ sen θ
2
Z 
(1 − sen θ)
Z Z
=5 dθ = 5 csc θ dθ − sen θ dθ
sen θ
= 5 ln | csc θ − cot θ| + 5 cos θ + C

1
Luego con los argumentos de la figura, se tienen:
√ √
5 25 − x2 25 − x2
csc θ = , cot θ = y cos θ =
x x 5

por lo tanto
Z √ √
25 − x2 5 25 − x2 p
dx = 5 ln | − | + 25 − x2 + C
x x x

5 − 25 − x2 p
= 5 ln | | + 25 − x2 + C
x
Z
dx
2. Encontrar 3 .
(2 + x2 ) 2
Solución.
La expresión del integrando es de la forma y además

√ √ √ √
2 + x2 caso 1 de aquí a2 = 2 ⇒ a = 2 y x= 2 tan θ ⇒ dx = 2 sec2 θ dθ

p √
2 + x2 = 2 sec θ

luego cambiar la integral original como sigue


Z √ Z √
2 sec2 θ dθ 2 sec2 θ dθ
Z Z
dx 1
3 = √ = √ = cos θ dθ
(2 + x2 ) 2 ( 2 + x2 )3 ( 2 sec θ)3 2
1
= sen θ + C
2
De aquí, usando notación de la figura
x
sen θ = √
2 + x2

por lo tanto
Z
dx x
3 = √ +C
(2 + x2 ) 2 2 2 + x2

Z 3
dx
3. Encontrar √ .
2 x x4 − 4
Solución.
La integral original se puede reescribir como sigue
Z 3 Z 3
dx x3 dx
√ = √
4 4 x4 − 4
2 x x −4 2 x

luego se hace el siguiente cambio de variable


1
sea u2 = x4 − 4 ⇒ x4 = u2 + 4, 2u du = 4x3 dx ⇒ x3 dx = u du
2

2
además para los cambios de límetes del integrando, con

x = 2 ⇒ u2 = 24 − 4 = 12 ⇒ u =12

y x = 3 ⇒ u2 = 34 − 4 = 77 ⇒ u = 77
de aquí
√ Z √77
3 1
77
x3 dx u du
Z Z
2 1 du
√ = √ 2
= √ 2
2 x4 x4 − 4 12 (u + 4)u 2 12 u + 4
√ √ √
1 u 77 1 77 1 12
= arctan √ = arctan − arctan ≈ 0,07488
4 2 12 4 2 4 2
por lo tanto Z 3
dx
√ = 0,07488
2 x x4 − 4

3
Para FMAT

Unas poquitas integrales que encontre por ahi

por Picosenotheta . .bueno y que esperan , a bajar y trabajar y suerte en los controles

801 EJERCICIOS
RESUELTOS
DE

INTEGRAL
INDEFINIDA
INDICE
INTRODUCCION ............................................................................................................................................. 5
INSTRUCCIONES............................................................................................................................................ 6
ABREVIATURAS DE USO FRECUENTE................................................................................................... 7
IDENTIFICACIONES USUALES ................................................................................................................. 7
IDENTIDADES ALGEBRAICAS .................................................................................................................. 7
IDENTIDADES TRIGONOMETRICAS....................................................................................................... 8
FORMULAS FUNDAMENTALES.................................................................................................................10
CAPITULO 1...................................................................................................................................................12
INTEGRALES ELEMENTALES ................................................................................................................12
EJERCICIOS DESARROLLADOS .............................................................................................................12
EJERCICIOS PROPUESTOS ......................................................................................................................20
RESPUESTAS..............................................................................................................................................21
CAPITULO 2...................................................................................................................................................29
INTEGRACION POR SUSTITUCION........................................................................................................29
EJERCICIOS DESARROLLADOS .............................................................................................................29
EJERCICIOS PROPUESTOS ......................................................................................................................39
RESPUESTAS..............................................................................................................................................41
CAPITULO 3...................................................................................................................................................59
INTEGRACION DE FUNCIONES TRIGONOMETRICAS .......................................................................59
EJERCICIOS DESARROLLADOS .............................................................................................................59
EJERCICIOS PROPUESTOS ......................................................................................................................66
RESPUESTAS..............................................................................................................................................67
CAPITULO 4...................................................................................................................................................77
INTEGRACION POR PARTES...................................................................................................................77
EJERCICIOS DESARROLLADOS .............................................................................................................77
EJERCICIOS PROPUESTOS ......................................................................................................................88
RESPUESTAS..............................................................................................................................................89
CAPITULO 5.................................................................................................................................................111
INTEGRACION DE FUNCIONES CUADRATICAS...............................................................................111
EJERCICIOS DESARROLLADOS ...........................................................................................................111
EJERCICIOS PROPUESTOS ....................................................................................................................116
RESPUESTAS............................................................................................................................................117
CAPITULO 6.................................................................................................................................................126
INTEGRACION POR SUSTITUCION TRIGONOMETRICA .................................................................126
EJERCICIOS DESARROLLADOS ...........................................................................................................126
EJERCICIOS PROPUESTOS: ...................................................................................................................135
RESPUESTAS............................................................................................................................................137
CAPITULO 7.................................................................................................................................................154
INTEGRACIÓN DE FUNCIONES RACIONALES..................................................................................154
EJERCICIOS DESARROLLADOS ...........................................................................................................154
EJERCICICOS PROPUESTOS..................................................................................................................162
RESPUESTAS............................................................................................................................................163
CAPITULO 8.................................................................................................................................................188

2
INTEGRACION DE FUNCIONES RACIONALES D SENO Y COSENO...............................................188
EJERCICIOS DESARROLLADOS ...........................................................................................................188
EJERCICIOS PROPUESTOS ....................................................................................................................195
RESPUESTAS............................................................................................................................................195
CAPITULO 9.................................................................................................................................................199
INTEGRACION DE FUNCONES IRRACIONALES ...............................................................................199
EJERCICIOS DESARROLLADOS ...........................................................................................................199
EJERCICIOS PROPUESTOS ....................................................................................................................203
RESPUESTAS............................................................................................................................................203
EJERCICIOS COMPLEMENTARIOS ........................................................................................................208
RESPUESTAS............................................................................................................................................210
BIBLIOGRAFIA ............................................................................................................................................242

3
A Patricia. / A Ana Zoraida.

A los que van quedando en el camino,

Compañeros de ayer,

De hoy y de siempre.

4
INTRODUCCION

El libro que os ofrecemos, no es un libro auto contenido, sino un instrumento


de complementación, para la práctica indispensable en el tópico relativo a las
integrales indefinidas. En este contexto, el buen uso que se haga del mismo
llevará a hacer una realidad, el sabio principio que unifica la teoría con la práctica.

El trabajo compartido de los autores de “801 ejercicios resueltos” es una


experiencia que esperamos sea positiva, en el espíritu universitario de la
activación de las contrapartes, en todo caso será el usuario quien de su veredicto
al respecto, ya sea por medio del consejo oportuno, la crítica constructiva o la
observación fraterna, por lo cual desde ya agradecemos todo comentario al
respecto.

Nos es grato hacer un reconocimiento a la cooperación prestada por los


estudiantes de UNET: Jhonny Bonilla y Omar Umaña.

5
INSTRUCCIONES

Para un adecuado uso de este problemario, nos permitimos recomendar lo


siguiente:
a) Estudie la teoría pertinente en forma previa.
b) Ejercite la técnica de aprehender con los casos resueltos.
c) Trate de resolver sin ayuda, los ejercicios propuestos.
d) En caso de discrepancia consulte la solución respectiva.
e) En caso de mantener la discrepancia, recurre a la consulta de algún
profesor.
f) Al final, hay una cantidad grande de ejercicios sin especificar técnica
alguna. Proceda en forma en forma análoga.
g) El no poder hacer un ejercicio, no es razón para frustrarse. Adelante
y éxito.

6
ABREVIATURAS DE USO FRECUENTE

e: Base de logaritmos neperianos.


η: Logaritmo natural o neperiano.
og : Logaritmo vulgar o de briggs.
sen : Seno.
arcs e n : Arco seno.
cos : Coseno.
arc cos : Arco coseno.
arc co s : Arco coseno.
τg : Tangente.
arc tg : Arco tangente.
co τ g Cotangente.
arc co tg Arco cotangente.
sec : Secante.
arc sec : Arco secante.
cos ec : Cosecante.
arc sec : Arco cosecante.
exp : Exponencial.
dx : Diferencial de x.
x: Valor absoluto de x.
m.c.m: Mínimo común múltiplo.

IDENTIFICACIONES USUALES

s e n n x = (s e n x) n s e n −1 x = arcs e n x
η n x = ( η x) n og n x = ( ogx) n
ogx = og x

IDENTIDADES ALGEBRAICAS

1. Sean a, b: bases; m, n números naturales.


a m a n = a m+ n (a m ) n = a mn
am m−n (ab) n = a nb n
= a , a ≠ 0
an
( a)
n m m
⎛a⎞ an a n = n am = n
⎜ ⎟ = , b ≠ 0
⎝b⎠ bn

a−n =
1 a 0 = 1, a ≠ 0
an

7
2. Sean a, b ,c: bases; m, n números naturales
( a ± b ) = a 2 + 2ab + b2 ( a ± b ) = a3 ± 3a 2b + 3ab2 + b3
2 3

(a ± b) = a 4 ± 4a 3b + 6a 2b 2 ± 4ab3 + b 4 a 2 − b 2 = (a + b)(a − b)
4

a 2 n − b 2 n = (a n + b n )(a n − b n ) a 3 ± b3 = (a ± b)(a 2 ∓ ab ± b 2 )
(a + b + c) 2 = a 2 + b 2 + c 2 + 2(ab + ac + bc)

3. Sean b, n, x, y, z: números naturales


⎛x⎞
og ( xyz ) = ogb x + ogb y + ogb z ogb ⎜ ⎟ = ogb x − ogb y
⎝ y⎠
ogb x = n ogb x
n
1
ogb n x = ogb x
n
ogb 1 = 0 og bb = 1

ηe = 1 η exp x = x = x
ηex = x e ηx = x
exp( η x) = x

IDENTIDADES TRIGONOMETRICAS
1.
1 1
sen = cos θ =
cos ecθ s ecθ

s e nθ 1
τ gθ = τ gθ =
cos θ co τ gθ
s e n θ + cos 2 θ = 1
2
1 + τ g θ = sec 2 θ
2

1+ co τ g 2θ = cos ec 2θ cos θ cos ecθ = coτ gθ

cos θτ gθ = s e n θ

2.
(a)
s e n(α + β ) = s e n α cos β + cos α s e n β s e n 2α = 2s e n α cos α
α 1 − cos α 1 − cos 2α
sen =± s e n2 α =
2 2 2

s e n(α − β ) = s e n α cos β − cos α s e n β

8
(b)
α 1 + cos α
cos(α + β ) = cos α cos β − s e n α s e n β cos =±
2 2
1 + cos 2α cos(α − β ) = cos α cos β + s e n α s e n β
cos 2 α =
2
cos 2α = cos α − s e n 2 α = 1 − 2s e n 2 α = 2 cos 2 α − 1
2

(c)
τ gα + τ g β 2τ gα
τ g (α + β ) = τ g 2α =
1 − τ gατ g β 1 − τ g 2α
1 − cos 2α τ gα − τ g β
τ g 2α = τ g (α − β ) =
1 + cos 2α 1 + τ gατ g β

α 1 − cos α s e nα 1 − cos α
τg =± = =
2 1 + cos α 1 + cos α s e nα

(d)
1 1
s e n α cos β = [s e n(α + β ) + s e n(α − β )] cos α s e n β = [s e n(α + β ) − s e n(α − β )]
2 2
1 1
cos α cos β = [ cos(α + β ) + cos(α − β ) ] s e n α s e n β = − [ cos(α + β ) − cos(α − β ) ]
2 2
α +β α −β α +β α −β
s e n α + s e n β = 2s e n cos s e n α − s e n β = 2 cos sen
2 2 2 2
α +β α −β α +β α −β
cos α + cos β = 2 cos cos cos α − cos β = −2s e n sen
2 2 2 2

(e)
arcs e n(s e n x) = x arc cos(cos x) = x
arcτ g (τ gx) = x arc co τ g (co τ gx) = x
arc sec(sec x) = x arc co sec(co sec x) = x

9
FORMULAS FUNDAMENTALES

Diferenciales Integrales
1.- du =
du
dx 1.- ∫ du = u + c
u
2.- d (au ) = adu 2.- ∫ adu = a ∫ du
3.- d (u + v) = du + dv 3.- ∫ (du + dv) = ∫ du + ∫ dv
4.- d (u n ) = nu n −1du u n +1
4.- ∫ u n du = + c (n ≠ −1)
n +1
du du
5.- d ( η u ) = 5.- ∫ = η u +c
u u
6.- d (e ) = e du 6.- ∫ eu du = eu + c
u u

7.- d (a u ) = a u η adu au
7.- ∫ a u du = +c
ηa
8.- d (s e n u ) = cos udu 8.- ∫ cos udu = s e n u + c
9.- d (cos u ) = − s e n udu 9.- ∫ s e n udu = − cos u + c
10.- d (τ gu ) = sec 2 udu 10.- ∫ sec 2 udu = τ gu + c
11.- d (coτ gu ) = − cosec2 udu 11.- ∫ cosec 2 udu = − co τ gu + c
12.- d (sec u ) = sec uτ gudu 12.- ∫ sec uτ gudu = sec u + c
13.- d (co sec u ) = − co sec u coτ gudu 13.- ∫ co sec u co τ gudu = − co sec u + c
du du
14.- d (arcs e n u ) = 14.- ∫ = arcs e n u + c
1− u 2
1− u2
−du du
15.- d (arc cos u ) = 15.- ∫ = − arc cos u + c
1− u2 1− u2
du du
16.- d (arcτ gu ) = 16.- ∫ = arcτ gu + c
1+ u2 1+ u2
− du du
17.- d (arc co τ gu ) = 17.- ∫ = − arc coτ gu + c
1+ u2 1+ u2
18.- d (arc sec u ) =
du du ⎧ arc sec u + c; u > 0
18.- ∫ =⎨
u u2 −1 u u 2 − 1 ⎩ − arc sec u + c; u < 0
−du − du ⎧ − arc co sec u + c; u > 0
19.- d (arc co sec u ) = 19.- ∫ =⎨
u u2 −1 u u 2 − 1 ⎩ arc co sec u + c; u < 0

10
OTRAS INTEGRALES INMEDIATAS

⎧⎪ η sec u + c
1.- ∫ τ gudu = ⎨ 2.- ∫ co τ gudu = η s e n u + c
⎪⎩− η cos u + c
⎧ η sec u + τ gu + c
⎪ 4.- ∫ co sec udu = η co sec u − coτ gu + c
3.- ∫ sec udu = ⎨ ⎛u π ⎞
⎪ η τ gu ⎜ 2 + 4 ⎟ + c
⎩ ⎝ ⎠
5.- ∫ s e n hudu = cos u + c 6.- ∫ cos udu = s e n hu + c
7.- ∫ τ ghudu = η cos u + c 8.- ∫ co τ ghudu = η s e n u + c
9.- ∫ sec hudu = arcτ gh(s e n hu ) + c 10.- ∫ co sec hudu = − arc co τ gh(cos hu ) + c
⎧ u
⎪ arcs e n + c
du ⎪ a 12.- ∫
du
= η u + u2 ± a2 + c
11.- ∫ =⎨
a −u
2 2
⎪ − arcs e n u + c u ±a2 2

⎪⎩ a
⎧ 1 u
⎪ arcτ g + c u−a
du ⎪ a a 14.- ∫
du
=
1
η +c
13.- ∫ 2 =⎨
u +a 2 u −a
2 2
2a u+a
⎪ 1 arc coτ g u + c
⎪⎩ a a
⎧1 u
⎪ arc cos + c
du 1 u du ⎪a a
15.- ∫ = η +c 16.- ∫ =⎨
u a ±u2 2 a a + a2 ± u2 u u −a
2 2
⎪ 1 arc sec u + c
⎪⎩ a a
u 2 a2
17.- u 2 ± a 2 du = u ± a2 ± η u + u2 ± a2 + c
2 2

u 2 a2 u
18.- ∫ a − u du =
2 2
a − u + arcs e n + c
2

2 2 a
e (a s e n bu − b cos bu )
au
19.- ∫ e au s e n budu = +c
a 2 + b2
e au (a cos bu + b s e n bu )
20.- ∫ e cos budu =
au
+c
a 2 + b2

Realmente, algunas de estas integrales no son estrictamente inmediatas; tal como


se verá mas adelante y donde se desarrollan varias de ellas.

11
CAPITULO 1

INTEGRALES ELEMENTALES

El Propósito de este capitulo, antes de conocer y practicar las técnicas


propiamente tales; es familiarizarse con aquellas integrales para las cuales basta
una transformación algebraica elemental.

EJERCICIOS DESARROLLADOS

1.1 .- Encontrar: ∫ e η x xdx


2

Solución.- Se sabe que: e η x = x 2


2

x4
Por lo tanto: ∫ e xdx = ∫ x xdx = ∫ x dx = + c
η x2 2 3

4
x 4
x n +1
Respuesta: ∫ e η x xdx = + c , ∫ x dx = n + 1 , n ≠ −1
2
n
Fórmula utilizada:
4
1.2 .- Encontrar: ∫ 3a 7 x 6 dx
Solución.-
x7
∫ 3a x dx = 3a ∫ x dx = 3a +c
7 6 7 6 7

7
x7
Respuesta: ∫ 3a 7 x 6 dx = 3a 7 +c, Fórmula utilizada: del ejercicio anterior.
7
1.3.- Encontrar: ∫ (3 x 2 + 2 x + 1)dx
Solución.-
∫ (3x + 2 x + 1)dx = ∫ (3x + 2 x + 1)dx = ∫ 3x dx + ∫ 2 xdx + ∫ dx
2 2 2

x3 x2
= 3∫ x 2 dx + 2∫ xdx + ∫ dx = 3 +2 + x + c = x3 + x 2 + x + c
3 2
Respuesta: ∫ (3 x 2 + 2 x + 1)dx = x3 + x 2 + x + c
1.4.- Encontrar: ∫ x(x + a )( x + b)dx
Solución.-
∫ x(x + a)( x + b)dx = ∫ x ⎡⎣ x + (a + b) x + ab ⎤⎦dx = ∫ ⎡⎣ x + ( a + b ) x + abx ⎤⎦dx
2 3 2

= ∫ x 3dx + ∫ (a + b) x 2 dx + ∫ abxdx = ∫ x dx + (a + b)∫ x dx + ab∫ xdx


3 2

x4 x3 x2
= + (a + b) + ab + c
4 3 2

12
x 4 (a + b) x3 abx 2
Respuesta: ∫ x(x + a)( x + b)dx = + + +c
4 3 2
1.5.- Encontrar: ∫ (a + bx 3 ) 2 dx
Solución.-
∫ (a + bx ) dx = ∫ (a + 2abx + b x )dx = ∫ a dx + ∫ 2abx dx + ∫ b x dx
3 2 2 3 2 6 2 3 2 6

x4 x7
= a 2 ∫ dx + 2ab ∫ x3dx + b 2 ∫ x 6 dx = a 2 x + 2ab
+ b2 + c
4 7
4 2 7
abx b x
Respuesta: ∫ (a + bx3 ) 2 dx = a 2 x + + +c
2 7
1.6.- Encontrar: ∫ 2 pxdx
Solución.-
1 1 2
x2 2 2 px 3
∫ = ∫ = ∫ = + = +c
1
2
2 pxdx 2 px dx 2 p x dx 2 p c 2

2 3
3
2 2 px x
Respuesta: ∫ 2 pxdx = +c
3
dx
1.7.-Encontrar: ∫ n
x
Solución.-
−1 −1+ n −1+ n
+1
−1 n n n
dx x x nx
∫ n
x ∫
= x n
dx =
−1
+c =
−1 + n
+c =
n − 1
+c
+1
n n
−1+ n
dx nx n
Respuesta: ∫ n = +c
x n −1
1− n
1.8.- Encontrar: ∫ (nx) n
dx
Solución.-
1− n 1− n 1− n 1− n 1− n 1− n 1
−1
∫ (nx) n
dx = ∫ n n
x n
dx = n n
∫x n
dx = n n
∫ x n dx
1 1
1− n −1+1 1− n 1− n 1 1− n 1 1− n + n 1
xn xn +1
= =n +c = n +c = n nx + c = n x +c = n xn + c = n nx n + c
n n 1 1
n n n n n
1 1
−1+1
n n

1− n
Respuesta: ∫ (nx) n
dx = n nx + c
1.9.- Encontrar: ∫ (a 3 − x 3 )3 dx
2 2

Solución.-
− x 3 )3 dx = ∫ ⎡ a ( ) ( ) ( x ) − ( x ) ⎤⎦⎥dx
3 2 2 3
∫ (a −3 a x 3 + 3a
2 2 2 2 2 2 2 2
3 3 2 3 3 3

⎣⎢

13
= ∫ (a 2 − 3a 3 x − x 2 )dx = ∫ a 2 dx − ∫ 3a 3 x 3 dx + ∫ 3a 3 x 3 dx − ∫ x 2 dx
4 2 2 4
+ 3a 3 x
4 2 2 4
3 3

5 7
x3 x 3 x3
= a ∫ dx − 3a ∫ x dx + 3a ∫ x dx − ∫ x dx = a x − 3a + 3a 3 − +c
2 4 2 2 2 4 2 2 4
3 3 3 3 3

5 7 3
3 3
4 5 2 7
9a 3 x 3 9a 3 x 3 x 3
= a2 x − + − +c
5 7 3
4 5 2 7
2 2 9 a 3 x 3 9a 3 x 3 x 3
Respuesta: ∫ (a − x ) dx = a x −
3 3 3 2
+ − +c
5 7 3
1.10.- Encontrar: ∫ ( x + 1)( x − x + 1)dx
Solución.-
∫( x + 1)( x − x + 1)dx = ( x x − ( x ) 2 + x + x− x + 1)dx
5 5
x2 2x 2
= ∫ ( x x + 1)dx = ∫ ( xx + 1)dx = ∫ ( x + 1)dx = ∫ x dx + ∫ dx = + x+c = + x+c
1 3 3
2 2 2

5 5
2
5
2x 2

Respuesta: ∫ ( x + 1)( x − x + 1)dx = + x+c


5
( x 2 + 1)( x 2 − 2)dx
1.11.- Encontrar: ∫
3 2
x
Solución.-
( x 2 + 1)( x 2 − 2)dx ( x 4 − x 2 − 2)dx x4 x2 2
∫ 3 2
x
= ∫ x3
2 = ∫ x3
2 dx − ∫ 2 dx − ∫
x3
2 dx
x3
10 4 −2
+1 +1 +1 13 7 1
x3 x3 x3 x 3
x 3
x 3

= ∫ x dx − ∫ x dx − 2∫ x dx = −2
− −2 = − −2 +c
10 4
3 3 3
10 4 −2 13 7 1
+1 +1 +1 3
3 3 3 3 3

13 7 3 13 3 7
x 3 x3 x x x4 3 x x2 3 x
=3 −3 − 6x 3 + c = 3 −3 − 63 x + c = 3 −3 − 63 x + c
1

13 7 13 7 13 7
( x + 1)( x − 2)dx ⎛ 3 x 3 x
2 2 4 2

Respuesta: ∫ =⎜ − − 6⎟ 3 x + c
3 2
x ⎝ 13 7 ⎠
(x − x )
m n 2
1.12.- Encontrar: ∫ dx
x
Solución.-
( x m − x n )2 ( x2m − 2 xm xn + x2n ) ( x2m − 2 xm xn + x2n )
∫ x
dx = ∫
x
dx = ∫
x1/ 2
dx

x 2 m −1/ 2+1 2 x m+ n +1/ 2 x 2 n +1/ 2


= ∫ ( x 2 m −1/ 2 − 2 x m+ n −1/ 2 + x 2 n −1/ 2 )dx = − + +c
2m − 1/ 2 + 1 m + n + 1/ 2 2n + 1/ 2
4 m +1 2 m + 2 n +1 4 n +1 4 m +1 2 m + 2 n +1 4 n +1
x 2 2x 2 x 2 2x 2 4x 2 2x 2
= − + +c = − + +c
4m + 1 2m + 2n + 1 4n + 1 4m + 1 2m + 2n + 1 4 n + 1
2 2 2

14
2 x2m x 4 x m+n x 2 x2n x
= − + +c
4m + 1 2m + 2 n + 1 4n + 1

( x m − x n )2 ⎛ 2 x2m 4 x m+n 2 x2n ⎞


Respuesta: ∫ dx = x ⎜ − + ⎟+c
x ⎝ 4m + 1 2m + 2 n + 1 4n + 1 ⎠
( a − x )4
1.13.- Encontrar: ∫ dx
ax
Solución.-
( a − x )4 a 2 − 4a ax + 6 xa − 4 x ax + x 2
∫ ax
dx = ∫ ax
dx

a2 4a ax 6ax 4 x ax x2
=∫ 1 dx − ∫ ax dx + ∫ (ax) 12 ∫ ax
dx − dx + ∫ (ax) 12 dx
(ax) 2
= ∫ a 2 a − 2 x − 2 dx − ∫ 4adx + ∫ 6aa − 2 xx − 2 dx − ∫ 4 xdx + ∫ a − 2 x 2 x − 2 dx
1 1 1 1 1 1

∫ x 2 dx − 4a ∫ dx + 6a ∫ x dx − 4∫ xdx + a ∫x
− −
=a
3 1 1 2 1 3
2 2 2 2
dx
−1 +1 1 3 +1
x 2
x 2 +1
x1+1 − 12 x 2
=a − 4ax + 6a −4 +a +c
3 1
2 2
−1 1 1+1 3
+1 +1 +1
2 2 2

1 3 5
x 2
x 2
x2 − 12 x 2
=a − 4ax + 6a −4 +a +c
3 1
2 2
1 3 2 5
2 2 2

5
− 12 x 2
= 2a x − 4ax + 4a x − 2 x + 2a +c
3 1 1 3 2
2 2 2 2

5
( a − x )4 2 x3
Respuesta: ∫ dx = 2a x − 4ax + 4a x − 2 x + +c
3 1 1 3 2
2 2 2 2

ax 5 xa
dx
1.14.- Encontrar: ∫ 2
x − 10
Solución.-
dx dx 1 x−a
Sea: a = 10 , Luego: ∫ 2 =∫ 2 = η +c
x − 10 x −a 2
2a x+a
1 x − 10 10 x − 10
= η +c = η +c
2 10 x + 10 20 x + 10
dx 10 x − 10
Respuesta: ∫ = η +c
x − 10 20
2
x + 10
dx
1.15.- Encontrar: ∫
x +72

dx dx 1 x
Solución.- Sea: a= 7 , Luego: ∫ =∫ 2 = arcτ g + c
x +72
x +a 2
a a

15
1 x 7 7x
arcτ g +c = arcτ g +c
7 7 7 a
dx 7 7x
Respuesta: ∫ = arcτ g +c
x +7 2
7 a
dx
1.16.- Encontrar: ∫
4 + x2
Solución.-
dx dx
Sea: a = 2 , Luego: ∫ =∫ = η x + a2 + x2 + c
4+ x 2
a +x
2 2

= η x + 4 + x2 + c
dx
Respuesta: ∫ = η x + 4 + x2 + c
4+ x 2

dx
1.17.- Encontrar: ∫
8 − x2
Solución.-
dx dx x
Sea: a = 8 , Luego: ∫ =∫ = arcs e n +c
8 − x2 a2 − x2 a
x x
= arcs e n + c = arcs e n +c
8 2 2
dx 2x
Respuesta: ∫ = arcs e n +c
8 − x2 4
dy
1.18.- Encontrar: ∫
x +92

Solución.-
1
La expresión: actúa como constante, luego:
x +9 2

dy 1 1 y
∫ x2 + 9 = x 2 + 9 ∫ dy = x2 + 9 y + c = x 2 + 9 + c
dy y
Respuesta: ∫ 2 = 2 +c
x +9 x +9
2 + x2 − 2 − x2
1.19.- Encontrar: ∫ dx
4 − x4
Solución.-
2 + x2 − 2 − x2 2 + x2 2 − x2
∫ 4 − x4
dx = ∫
4 − x4
dx − ∫
4 − x4
dx

2 + x2 2 − x2 dx dx
=∫ dx − ∫ dx = ∫ −∫
(2 − x 2 ) (2 + x 2 ) (2 − x 2 ) (2 + x 2 ) 2 − x2 2 + x2

16
dx dx x
Sea: a = 2 , Luego: ∫ −∫ = arcs e n − η x + a2 + x2 + c
a2 − x2 a2 + x2 a
x x
= arcs e n − η x + ( 2) 2 + x 2 + c = arcs e n − η x + 2 + x2 + c
2 2
2 + x2 − 2 − x2 x
Respuesta: ∫ dx = arcs e n − η x + 2 + x2 + c
4− x 4
2
1.20.- Encontrar: ∫ τ g 2 xdx
Solución.-
∫ τ g xdx = ∫ (sec x − 1)dx = ∫ sec xdx − ∫ dx = τ gx − x + c
2 2 2

Respuesta: ∫ τ g 2 xdx = τ gx − x + c
1.21.- Encontrar: ∫ coτ g 2 xdx
Solución.-
∫ coτ g xdx = ∫ (cos ec x − 1)dx = ∫ cos ec xdx − ∫ dx = − coτ gx − x + c
2 2 2

Respuesta: ∫ co τ g 2 xdx = − coτ gx − x + c


dx
1.22.- Encontrar: ∫
2x2 + 4
Solución.-
dx dx 1 dx 1 1 x 2 2x
∫ 2 x 2 + 4 = ∫ 2( x 2 + 2) = 2 ∫ x 2 + 2 = 2 2 arcτ g 2 + c = 4 arcτ g 2 + c
dx 2 2x
Respuesta: ∫ = arcτ g +c
2x + 4
2
4 2
dx
1.23.- Encontrar: ∫ 2
7x − 8
Solución.-
dx dx dx 1 dx
∫ 7 x 2 − 8 = ∫ 2 8 = ∫ 7 ⎡( x 2 − ( 8 )2 ⎤ = 7 ∫ ⎡ x 2 − ( 8 )2 ⎤
7( x − ) ⎣ 7 ⎦ ⎣ 7 ⎦
7
1 1 x − 87 1 x − 87 7 7x − 8
= η +c = η +c = η +c
7 2( 7 ) 8
x+ 7 8
8 x+ 7 8
14 8 7x + 8
14
7
1 7x − 2 2 14 7x − 2 2
= η +c = η +c
4 14 7x + 2 2 56 7x + 2 2
dx 14 7x − 2 2
Respuesta: ∫ = η +c
7 x − 8 56
2
7x + 2 2
x 2 dx
1.24.- Encontrar: ∫
x2 + 3

17
Solución.-
x 2 dx 3 dx dx
∫ x2 + 3 = ∫ (1 − x2 + 3)dx = ∫ dx − 3∫ x 2 + 3 = ∫ dx − 3∫ x2 + ( 3)2
1 x 3x
= x−3 arcτ g + c = = x − 3 arcτ g +c
3 3 3
x 2 dx 3x
Respuesta: ∫ = x − 3 arcτ g +c
x +3
2
3
dx
1.25.- Encontrar: ∫
7 + 8x2
Solución.-
dx dx 1
∫ 7 + 8 x2 = ∫ ( 8 x)2 + ( 7)2 = 8 η 8x + 7 + 8x + c
2

dx 2
Respuesta: ∫ = η 8x + 7 + 8x2 + c
7 + 8x 2 4
dx
1.26.- Encontrar: ∫
7 − 5x2
Solución.-
dx dx 1 5
∫ 7 − 5x 2
=∫
( 7) − ( 5 x)
2 2
=
5
arcs e n x
7
+c

dx 5 35 x
Respuesta: ∫ = arcs e n +c
7 − 5x 2 5 7
(a x − b x ) 2 dx
1.27.- Encontrar: ∫
a xb x
Solución.-
(a x − b x ) 2 dx ( a 2 x − 2a x b x + b 2 x ) a2x 2 a xb x b 2x
∫ a xb x = ∫ a xb x
dx = ∫ a xb x ∫ a xb x
dx − dx + ∫ a x b x dx
( a / b) − 2x + (b / a ) + c
x x x x
ax bx ⎛a⎞ ⎛b⎞
= ∫ x dx − ∫ 2dx + ∫ x dx = ∫ ⎜ ⎟ dx − 2∫ dx + ∫ ⎜ ⎟ dx =
b a ⎝b⎠ ⎝a⎠ η
a
η
b
b a
(a / b) (b / a ) (a / b) (b / a )
x x x x

= − 2x + +c = − 2x − +c
η a − ηb ηb − η a η a − ηb η a − ηb
⎛ ax bx ⎞
⎜ x− x⎟
=⎝
b a ⎠
− 2x + c
η a − ηb
⎛ a 2 x − b2 x ⎞
⎜ ⎟
(a x − b x ) 2 dx ⎝ a b ⎠
x x
Respuesta: ∫ = − 2x + c
a xb x η a − ηb

18
x
1.28.- Encontrar: ∫ s e n 2 dx
2
Solución.-
x
1 − cos 2
x 2 1 − cos x 1 1
∫sen dx = ∫ dx = ∫ dx = ∫ dx − ∫ cos xdx
2

2 2 2 2 2
x senx
= − +c
2 2
x x senx
Respuesta: ∫ s e n 2 dx = − +c
2 2 2
dx
1.29.- Encontrar: ∫ ;(0 < b < a )
( a + b) + ( a − b ) x 2
Solución.-
dx dx
Sea: c 2 = a + b, d 2 = a − b, ; luego ∫ =∫ 2
( a + b) + ( a − b) x 2
c + d 2 x2
dx 1 dx 1 1 x 1 dx
∫ 2 ⎛ c2 2 ⎞ = d 2 ∫ ⎛ c ⎞2 2 = d 2 c arctg c + c = cd arctg c + c
d ⎜ 2 +x ⎟ ⎜ ⎟ +x d
⎝d ⎠ ⎝d ⎠ d
1 a − bx 1 a−b
= arctg +c = arctg x+c
a +b a −b a+b a −b
2 2 a+b

dx 1 a −b
Respuesta: ∫ = arctg x+c
( a + b) + ( a − b) x 2
a 2 − b2 a+b
dx
1.30.-Encontrar: ∫ ;(0 < b < a )
( a + b) − ( a − b ) x 2
Solución.-
dx dx
Sea: c 2 = a + b, d 2 = a − b, Luego: ∫ =∫ 2
( a + b) − ( a − b) x 2
c − d 2 x2
x− c
=∫
dx 1
= 2∫
dx
=− 2
1 1
η d + c = − 1 η dx − c + c
⎛c 2
⎞ d ⎛c⎞ 2
d 2c x+ c 2cd dx + c
d 2 ⎜ 2 − x2 ⎟ ⎜ ⎟ − x2 d
⎝d ⎠ ⎝d ⎠ d
1 a − bx − a + b
=− η +c
2 a −b2 2
a − bx + a + b
dx 1 a − bx − a + b
Respuesta: ∫ =− η +c
( a + b) − ( a − b ) x 2
2 a 2 − b2 a − bx + a + b
1.31.- Encontrar: ∫ ⎡⎢( a 2 x ) − 1⎤⎥dx
0

⎣ ⎦
Solución.-

19
∫ ⎡⎢⎣( a )
− 1⎤⎥dx = ∫ (a 0 − 1)dx = ∫ (1 − 1)dx = ∫ dx − ∫ dx = ∫ 0dx = c
2x 0

Respuesta: ∫ ⎡⎢( a 2 x ) − 1⎤⎥dx = c
0

⎣ ⎦

EJERCICIOS PROPUESTOS
Mediante el uso del álgebra elemental, o algunas identidades trigonométricas,
transformar en integrales de fácil solución, las integrales que se presentan a
continuación.

1.32.- ∫ 3x5 dx 1.33.- ∫ (1 + e) x dx 1.34.- ∫ (1 + τ gx)dx


1.35.- ∫ cos 2 2x dx 1.36.- ∫ (1 + x )3 dx 1.37.- ∫ (1 + x )0 dx
1+ x
1.39.- ∫
dx
1.40.- ∫
dx
1.38.- ∫ 2
dy
1+ 3
x
5− x 2
x2 − 5
dx dx dx
1.41.- ∫ 1.42.- ∫ 1.43.- ∫
x +5 2 x +5
2
x −5
2

1.44.- ∫ (s e n 2 x + cos 2 x − 1)dx 1.45.- ∫ x (1 − x )dx 1.46.- ∫ (τ g 2 x + 1)dx


dx dx dx
1.47.- ∫ 1.48.- ∫ 1.49.- ∫
x − 12
2
x + 12
2
x − 12
2

dx dx dx
1.50.- ∫ 1.51.- ∫ 1.52.- ∫
x 2 + 12 12 − x 2 x x 2 − 12
dx dx dx
1.53.- ∫ 1.54.- ∫ 1.55.- ∫
x 12 − x 2 x 12 + x 2 8 − 2x2
1.56.- ∫
dx
1.57.- ∫
dx 1.58.- ∫ x 2 − 10dx
2 x2 − 8 2 x2 + 8
1.59.- ∫ x 2 + 10dx 1.60.- ∫ 10 − x 2 dx 1 − cos 2 x
1.61.- ∫ dx
s e n2 x
1.62.- ∫ 1 − s e n 2 xdx 1.63.- ∫ 1 − cos 2 xdx 1.64.- ∫ (2 x − 3x )0 dx
1.65.- ∫ (20 − 30 ) n dx ⎛
1.66.- ∫ ⎜τ gx −
sen x ⎞
1.67.- ∫
dx
⎟ dx 3− x
⎝ cos x ⎠
1.68.- ∫ 3
4 − x 2 dx 1.69.- ∫ x 2 − 34 dx 1.70.- ∫ x 2 + 34 dx
dx dx dx
1.71.- ∫ 1.72.- ∫ 1.73.- ∫
x 3− x 2
x x −3 2
x x2 + 3
1.74.- ∫ s e n 3 x θ dy 1.75.- ∫ η u dx 1.76.- ∫ exp( η x)dx
1.77.- ∫ e η x dx x− 2 1.79.- ∫ 11 − x 2 dx
2

1.78.- ∫ dx
2x
1.80.- ∫ x 2 − 11dx 1.81.- ∫ x 2 + 11dx 1.82.- ∫ η (e x )dx

20
⎡1 + x + x 3 ⎤
0 dx
1.85.- ∫
1.83.- ∫ ⎢ ⎥ dx 1.84.- ∫ (τ g x + sec x − 1)dx
2 2
3x 2 − 1
⎢⎣ 1 − x ⎥⎦
1.86.- ∫ (coτ gθ − s e n θ )dx 1.87.- ∫
dx
1.88.- ∫
dx
1 + 3x 2 1 − 3x 2
dx dx dx
1.89.- ∫ 1.90.- ∫ 2 1.91.- ∫ 2
1 + 3x 2 3x + 4 3x − 1
dx dx dx
1.92.- ∫ 1.93.- ∫ 1.94.- ∫
x 3x2 − 1 x 1 + 3x 2 x 1 − 3x 2
1.95.- ∫ 1 − 3 x 2 dx 1.96.- ∫ 1 + 3 x 2 dx 1.97.- ∫ 3 x 2 − 1dx
1.98.- ∫ (3 x 2 − 1)dx
0 n
1.99.- ∫ (3 x 2 − 1) dx 1.100.- ∫ (3 x 2 − 1) du
1.101.- ∫ exp( η 1.102.- ∫ η (e 1.103.- ∫ (e 2 + e + 1) x dx
2 x −1
x
3 )dx 2
)dx
⎛ 1+τ g 2x ⎞ 1.105.- ∫ exp( η 1 + x )dx 1.106.- ∫ 27 − x 2 dx
1.104.- ∫ ⎜ 2
− 1⎟dx
⎝ sec x ⎠
1.107.- ∫ x 2 − 27 dx 1.108.- ∫ x 2 + 27 dx 1.109.- ∫
dx
3x x2 − 1
dx dx dx
1.110.- ∫ 1.111.- ∫ 1.112.- ∫
2x 1 − x2 5x x2 + 1 3x 9 − x2
1.113.- ∫
dx
1.114.- ∫
dx (1 − x ) 2
1.115.- ∫ dx
4 x x 2 + 16 5 x x 2 − 25 x2
1.116.- ∫ (1 + x + x) 2 dx 1.117.- ∫ (1 − x + x) 2 dx 1.118.- ∫ (1 + x) 4 dx
1− cos x 1− s e n x
η ⎛ 1 + x2 ⎞
1.119.- ∫ e 2
dx 1.120.- ∫ exp η ⎜ 2 ⎟ dx 1.121.- ∫ η e 3
dx
⎝ x ⎠
1.122.- ∫ (1 + x − 3 x )0 dx 1.123.- ∫ ηe
(1+ x )2
2
dx

RESPUESTAS
3 x 5+1 x6 x6
1.32.- ∫ 3 x5 dx = 3∫ x 5 dx = +c =3 +c = +c
5 +1 6 2
1.33.- ∫ (1 + e) x dx
ax (1 + e) x
Sea: a = 1 + e, Luego: ∫ (1 + e) dx = ∫ a dx = x
+c = x
+c
ηa η (1 + e)
1.34.- ∫ (1 + τ gx)dx = ∫ dx + ∫ τ gxdx = x + η sec x + c
1 + cos x 1 1 1 1
1.35.- ∫ cos 2 2x dx = ∫ dx = ∫ dx + ∫ cos xdx = x + s e n x + c
2 2 2 2 2

21
1.36.- ∫ (1 + x )3 dx = ∫ (1 + 3 x + 3( x 2 ) + x3 )dx = ∫ dx + 3 x + 3∫ xdx + ∫ x 2 dx
3

x2 2 52 x2 2
= x + 2x 2 + 3 + x + c = x + 2 x x + 3 + x2 x + c
3

2 5 2 5
1.37.- ∫ (1 + x ) dx = ∫ dx = x + c
0

1+ x
1+ x
1+ x
1.38.- ∫ 2
dy = 2
∫ dy = 2
y+c
1+ 3
x
1+ 3
x
1+ 3
x

dx
1.39.- ∫
5 − x2
dx dx x 5x
Sea: a = 5 , Luego: ∫ =∫ = arcs e n + c = arcs e n +c
5 − x2 ( 5) 2 − x 2 5 5
dx dx
1.40.- ∫ =∫ = η x + x2 − 5 + c
x −52
x − ( 5)
2 2

dx dx
1.41.- ∫ =∫ = η x + x2 + 5 + c
x +52
x 2 + ( 5) 2
dx
1.42.- ∫
x +52

dx 1 x
Sea: a = 5 , Luego: ∫ = arcτ g +c
x + ( 5)
2 2
5 5
5 5x
= arcτ g +c
5 5
dx dx 1 x− 5 5 x− 5
1.43.- ∫ =∫ 2 = η +c = η +c
x −52
x − ( 5) 2
2 5 x+ 5 10 x+ 5
1.44.- ∫ (s e n 2 x + cos 2 x − 1)dx = ∫ (1 − 1)dx = ∫ 0dx = c
2 32 x2
1.45.- ∫ x (1 − x )dx = ∫ ( x −x)dx = ∫ xdx − ∫ xdx = x − + c
3 2
1.46.- ∫ (τ g x + 1)dx = ∫ sec xdx = τ gx + c
2 2

dx dx 1 x − 12 1 x−2 3
1.47.- ∫ =∫ 2 = η +c = η +c
x − 12
2
x − ( 12) 2
2 12 x + 12 4 3 x+2 3
3 x−2 3
= η +c
12 x+2 3
dx
1.48.- ∫
x + 12
2

dx 1 x
Sea: a = 12 , Luego: ∫ = arcτ g +c
x + ( 12)
2 2
12 12

22
1 x 3 3x
= arcτ g +c = arc τ g +c
2 3 2 3 6 6
dx dx
1.49.- ∫ =∫ = η x + x 2 − 12 + c
x 2 − 12 x − ( 12)
2 2

dx dx
1.50.- ∫ =∫ = η x + x 2 + 12 + c
x 2 + 12 x + ( 12)
2 2

dx
1.51.- ∫
12 − x 2
dx dx
Sea: a = 12 ,Luego: ∫ = ∫
12 − x 2
( 12) 2 − x 2
x x 3x
= arcs e n + c = arcs e n + c = arcs e n +c
12 2 3 6

dx dx 1 x 1 x
1.52.- ∫ =∫ = arc sec +c = arc sec +c
x x 2 − 12 x x 2 − ( 12) 2 12 12 2 3 2 3
3 3x
= arc sec +c
6 6
dx dx 1 x
1.53.- ∫ =∫ = η +c
x 12 − x 2
x ( 12) − x
2 2 12 12 + 12 − x 2
3 x
= η +c
6 12 + 12 − x 2
dx 3 x
1.54.- ∫ = η +c
x 12 + x 2 6 12 + 12 + x 2
dx dx 1 dx 1 x 2 x
1.55.- ∫ =∫ = ∫ = arcs e n + c = arcs e n + c
8 − 2x 2
2(4 − x )2
2 4− x 2
2 2 2 2
dx dx 1 dx 1
1.56.- ∫ =∫ = ∫ = η x + x2 − 4 + c
2 x2 − 8 2( x − 4)
2
2 x −4
2
2
2
= η x + x2 − 4 + c
2
dx dx 1 dx 1
1.57.- ∫ =∫ = ∫ = η x + x2 + 4 + c
2x + 8
2
2( x + 4)
2
2 x +4
2
2
2
= η x + x2 + 4 + c
2
x 2 10
1.58.- ∫ x 2 − 10dx = ∫ x 2 − ( 10)2 dx = x − 10 − η x + x 2 − 10 + c
2 2

23
x 2
= x − 10 − 5 η x + x 2 − 10 + c
2
x 2
1.59.- ∫ x 2 + 10dx = x + 10 + 5 η x + x 2 + 10 + c
2
x 10 x
1.60.- ∫ 10 − x 2 dx = ∫ ( 10) 2 − x 2 dx = 10 − x 2 + arcs e n +c
2 2 10
x 10 x
= 10 − x 2 + 5arcs e n +c
2 10
1 − cos 2 x s e n2 x
1.61.- ∫ dx = ∫ s e n 2 x dx = ∫ dx = x + c
s e n2 x
1.62.- ∫ 1 − s e n 2 xdx = ∫ cos 2 xdx = ∫ cos xdx = s e n x + c
1.63.- ∫ 1 − cos 2 xdx = ∫ s e n 2 xdx = ∫ s e n xdx = − cos x + c
1.64.- ∫ (2 x − 3x )0 dx = ∫ dx = x + c
1.65.- ∫ (20 − 30 ) n dx = ∫ (0) n dx = ∫ 0dx = c
⎛ sen x ⎞
1.66.- ∫ ⎜τ gx − ⎟ dx = ∫ (τ gx − τ gx ) dx = ∫ 0dx = c
⎝ cos x ⎠
dx 3x
1.67.- ∫ − x = ∫ 3x dx = +c
3 η3
x 3 3 x
1.68.- ∫ 34 − x 2 dx = ∫ ( 23 ) 2 − x 2 dx = 4 − x 2
+ 4
arcs e n 3 + c
2 2 2
x 3 3 2 x
= − x 2 + arcs e n +c
2 4 8 3
x 2 3 34
1.69.- ∫ x 2 − 34 dx = ∫ x 2 − ( 23 ) 2 dx = x −4− η x + x 2 − 34 + c
2 2
x 2 3 3
= x − 4 − η x + x 2 − 34 + c
2 8
x 2 3 3
1.70.- ∫ x 2 + 34 dx = ∫ x 2 + ( 23 ) 2 dx = x + 4 + η x + x 2 + 34 + c
2 8
dx dx 1 x
1.71.- ∫ =∫ = η +c
x 3 − x2 x ( 3) 2 − x 2 3 3 + 3 − x2
3 x
= η +c
3 3 + 3 − x2
dx 1 x 3 3x
1.72.- ∫ = arc sec +c = arc sec +c
x x −3
2
3 3 3 3
dx 3 x
1.73.- ∫ = η +c
x x +3
2 3 3 + x2 + 3

24
1.74.- ∫ (s e n 3 x θ )dy = s e n 3 x θ ∫ dy = (s e n 3 x θ ) y + c
1.75.- ∫ η u dx = η u ∫ dx = η u x + c
x2
1.76.- ∫ exp( η x)dx = ∫ xdx = +c
2
x3
1.77.- ∫ e η x2
dx = ∫ x dx = + c
2

3
x− 2 x 2 x 2 1 1
1.78.- ∫ dx = ∫ dx − ∫ dx = ∫ dx − ∫ dx = ∫ dx − ∫ dx =
2x 2x 2x 2x 2x 2 x
1
1 1 x2 2
∫ dx − ∫ x 2 dx =
−1
= x− +c = x − 2x 2 + c
1

2 2 1
2 2
x 11 x x 11 11x
1.79.- ∫ 11 − x 2 dx = 11 − x 2 + arcs e n +c = 11 − x 2 + arcs e n +c
2 2 11 2 2 11
x 2 11
1.80.- ∫ x 2 − 11dx = x − 11 − η x + x 2 − 11 + c
2 2
x 2 11
1.81.- ∫ x 2 + 11dx = x + 11 + η x + x 2 + 11 + c
2 2
3
x2 2
1.82.- ∫ η (e )dx = ∫ xdx = ∫ x 2 dx = 3 + c = x x + c
x 1

2 3
0
⎡1 + x + x 3 ⎤
1.83.- ∫ ⎢ ⎥ dx = ∫ dx = x + c
⎣⎢ 1 − x ⎥⎦
1.84.- ∫ (τ g 2 x + sec2 x − 1)dx = ∫ 0dx = c
dx dx 1 dx 1
1.85.- ∫ =∫ = ∫ = η x + ( x 2 − 13 ) + c
3x − 1 2
3 ( x − 13 )
2
3 ( x − 3)
2 1 3
3
= η x + ( x2 − 13 ) + c
3
1.86.- ∫ (co τ gθ − s e n θ )dx = (coτ gθ − s e n θ ) ∫ dx = (coτ gθ − s e n θ ) x + c
dx dx 3
1.87.- ∫ =∫ = η x+ 1
3 + x2 + c
1 + 3x 2
3 1
3 +x 2 3
dx dx 1 dx 1 x
1.88.- ∫ =∫
3∫
= = arcs e n 1 + c
1 − 3x 2
3 1
3 −x 2 1
3 −x 2
3 3

3
= arcs e n 3 x + c
3
dx dx 1 dx 1 1 x 3
1.89.- ∫ =∫ 1 = ∫1 = 1 arcτ g 1 + c = arcτ g 3x + c
1 + 3x 2
3( 3 + x ) 3 3 + x 3 3
2 2
3
3

25
dx 1 dx 1 1 x 3 3x
1.90.- ∫ = ∫ 2 4 = 2 arcτ g 2 + c = arcτ g +c
3x + 4 3 x + 3 3 3
2
3
6 2

dx 1 dx 1 1 x− 1
3 3x − 1
1.91.- ∫ = ∫ 2 1= η 3
+c = η +c
3x − 1 3 x − 3 3 2 3
2 1
x+ 1
3
6 3x + 1
dx dx 1 dx 1 1 x
1.92.- ∫ =∫ = ∫ = arc sec +c
x 3x 2 − 1 3x x 2 − 1 3 x x2 − 1 3 1 1
3 3 3 3
= arc sec 3x + c
dx 1 dx 1 1 x
1.93.- ∫ = ∫ = η +c
x 1 + 3x 2
3 x 3+x
1 2
3 1 1
+ 1
+ x2
3 3
3

x
= η +c
1
3
+ 1
3 + x2

dx 1 dx x
1.94.- ∫ = ∫ = η +c
x 1 − 3x 2 3 x 13 − x 2 1
3
+ 1
3 − x2
⎡x 1
x ⎤
1.95.- ∫ 1 − 3x 2 dx = 3 ∫ 1
3 − x 2 dx = 3 ⎢ 1
3 − x 2 + 3 arcs e n ⎥+c
⎣⎢ 2 2 ⎥
1
3⎦

⎡x 1 ⎤
= 3⎢ 1
3 − x 2 + arc s e n 3x ⎥ + c
⎣2 6 ⎦
⎡x 1 1

1.96.- ∫ 1 + 3x 2 dx = 3 ∫ + x 2 dx = 3 ⎢ 3 + x 2
+1
3
3
η x + 13 + x 2 ⎥+c
⎣2 2 ⎦
⎡x 1 1 ⎤
= 3⎢ 3+ x +
2
η x + 13 + x 2 ⎥ + c
⎣2 6 ⎦
⎡x 2 1 1 ⎤
1.97.- ∫ 3x 2 − 1dx = 3 ∫ x 2 − 13 dx = 3 ⎢ x − 3 − η x + x 2 − 13 ⎥⎦ + c
⎣2 6
1.98.- ∫ (3 x 2 − 1)dx = 3∫ x 2 dx − ∫ dx = x3 − x + c
0
1.99.- ∫ (3x 2 − 1) dx = ∫ dx = x + c
n
1.100.- ∫ (3 x 2 − 1) du = (3 x 2 − 1) n ∫ du = (3 x 2 − 1) n u + c
3
x 1 1 1x2 2 3
1.101.- ∫ exp( η 3
x
)dx = ∫ dx = ∫ x 2 dx = +c = x 2 +c
3 3 3 32 9
2x −1 1 x2 1
1.102.- ∫ η (e )dx = ∫ dx = ∫ xdx − ∫ dx = − x + c
2 x −1
2

2 2 2 2
1.103.- ∫ (e + e + 1) dx
2 x

26
ax (e 2 + e − 1) x
Sea: a= (e 2 + e + 1) , Luego: ∫ a x dx = +c = +c
ηa η (e2 + e − 1)
⎛ 1+τ g 2x ⎞
1.104.- ∫ ⎜ 2
− 1⎟dx = ∫ (1 − 1)dx = ∫ 0dx = c
⎝ sec x ⎠
x2
1.105.- ∫ exp( η 1 + x )dx ∫ = ∫ (1 + x)dx = ∫ dx + ∫ xdx = x + + c
2
x 27 x
1.106.- ∫ 27 − x 2 dx = 27 − x 2 + arc s e n +c
2 2 3 3
x 2 27
1.107.- ∫ x 2 − 27dx = x − 27 − η x + x 2 − 27 + c
2 2
x 2 27
1.108.- ∫ x 2 + 27dx = x + 27 + η x + x 2 + 27 + c
2 2
dx 1 dx 1
1.109.- ∫ = ∫ = arc secx + c
3x x 2 − 1 3 x x 2 − 1 3
dx 1 dx 1 x
1.110.- ∫ = ∫ = η +c
2x 1 − x2 2 x 1 − x2 2 1 + 1 − x2
dx 1 dx 1 x
1.111.- ∫ = ∫ = η +c
5x x + 1 2 5 x x +1 5
2
1 + x2 + 1
dx 1 dx 11 x 1 x
1.112.- ∫ = ∫ = η +c = η +c
3x 9 − x 2 3 x 9− x 2 33 3+ 9− x 2 9 3 + 9 − x2
dx 1 dx 11 x
1.113.- ∫ = ∫ = η +c
4 x x + 16 2 4 x x + 16 4 4
2
4 + x 2 + 16
1 x
= η +c
16 4 + x 2 + 16
dx 1 dx 11 x 1 x
1.114.- ∫ = ∫ = arc sec + c = arc sec + c
5 x x − 25 5 x x − 25 5 5
2 2 5 25 5
(1 − x ) 2
1− 2 x + x
1.115.- ∫ dx = ∫ dx = ∫ ( x −2 − 2 x 2 + x −1 )dx
−3

2 2
x x
−1 −1
x 2 x 2
= ∫ x dx − ∫ 2 x dx + ∫ x dx = − x − 2 + η x + c = −x − 2 + η x +c
−2 −3 −1 −1 −1
2
−1 −1
2 2
1 4
+ η x +c = − + + η x +c
−1
= − x −1 + 4 x 2

x x
1.116.- ∫ (1 + x + x)2 dx = (1 + x + x 2 + 2 x + 2 x + 2 x 2 )dx
3

= ∫ (1 + 2 x 2 + 3x + 2 x 2 + x 2 )dx = ∫ dx + 2∫ x 2 dx +3∫ xdx + 2∫ x 2 dx + ∫ x 2 dx


1 3 1 3

3 5 3 5
2x 2 x2 x 2 x3 4x 2 x2 x 2 x3
x+ +3 +2 + +c = x+ +3 +4 + +c
3 2 5 3 3 2 5 3
2 2

27
1.117.- ∫ (1 − x + x) 2 dx = ∫ (1 + x + x 2 − 2 x + 2 x − 2 x 2 )dx
3

3 5
4x 2 x2 x 2 x3
= ∫ (1 − 2 x + 3x − 2 x + x )dx = x − +3 −4 + +c
1 3 2
2 2

3 2 5 3
1.118.- ∫ (1 + x) dx = ∫ (1 + 4 x + 6 x + 4 x + x )dx
4 2 3 4

1
= ∫ dx + 4∫ xdx + 6∫ x 2 dx + 4∫ x3 dx + ∫ x 4 dx = x + 2 x 2 + 2 x3 + x 4 + x5 + c
5
1− cos x
η 1 − cos x 1 1 1 1
1.119.- ∫ e 2
dx = ∫
dx = ∫ dx − ∫ cos xdx = x − s e n xdx
2 2 2 2 2
⎛ 1+ x ⎞
2
1+ x 2
1 1
1.120.- ∫ exp η ⎜ 2 ⎟ dx = ∫ 2 dx = ∫ 2 dx + ∫ dx = ∫ x −2 dx + ∫ dx = − + x + c
⎝ x ⎠ x x x
1− s e n x
1− s e n x 1 1 1 1
1.121.- ∫ η e 3
dx = ∫
dx = ∫ dx − ∫ s e n xdx = x + cos x + c
3 3 3 3 3
1.122.- ∫ (1 + x − 3 x ) dx = ∫ dx = x + c
0

(1+ x )2 (1 + x) 2 1 + 2 x + x2 1 1
1.123.- ∫ ηe 2
dx = ∫ dx = ∫ dx = ∫ dx + ∫ xdx + ∫ x 2 dx
2 2 2 2
1 x 2 x3
= x+ + +c
2 2 6

28
CAPITULO 2

INTEGRACION POR SUSTITUCION

A veces es conveniente hacer un cambio de variable, para transformar la integral


dada en otra, de forma conocida. La técnica en cuestión recibe el nombre de
método de sustitución.

EJERCICIOS DESARROLLADOS

e η x dx
2.1.-Encontrar: ∫ 2
x +7
e η x dx xdx
Solución.- Como: e ηx
= x, se tiene: ∫ 2 =∫ 2
x +7 x +7
xdx 1 2 xdx
Sea la sustitución: u = x 2 + 7 , donde: du = 2 xdx , Dado que: ∫ = ∫ 2 ,
x +7 2 x +7
2

1 2 xdx 1 du
2 ∫ x2 + 7 2 ∫ u
Se tiene: = , integral que es inmediata.
1 du 1 1
Luego: = ∫ η u + c = η x2 + 7 + c
2 u 2 2
e η x dx 1
Respuesta: ∫ 2 = η x2 + 7 + c
x +7 2
e η x dx
2

2.2.-Encontrar: ∫ 3
x +8
e η x dx
2
x 2 dx
Solución.- Como: e = x , se tiene: ∫ 3
η x2 2
=∫ 3
x +8 x +8
x 2 dx 1 3 x 2 dx
Sea la sustitución: w = x3 + 8 , donde: dw = 3x 2 dx , Dado que: ∫
x3 + 8 3 ∫ x3 + 8
= ,

1 3x 2 dx 1 dw
3 ∫ x3 + 8 3 ∫ w
Se tiene: = integral que es inmediata.
1 dw 1 1
Luego: ∫ = η w + c = η x3 + 8 + c
3 w 3 3
η x2
e dx 1
Respuesta: ∫ 3 = η x3 + 8 + c
x +8 3
2.3.-Encontrar: ∫ ( x + 2) s e n( x 2 + 4 x − 6)dx
Solución.- Sea la sustitución: u = x 2 + 4 x − 6 , donde: du = (2 x + 4)dx
1
Dado que: ∫ ( x + 2) s e n( x 2 + 4 x − 6)dx = ∫ (2 x + 4) s e n( x 2 + 4 x − 6)dx , se tiene:
2

29
1 1
=
2 ∫ (2 x + 4) s e n( x 2 + 4 x − 6)dx = ∫ s e n udu , integral que es inmediata.
2
1 1 1 1
Luego: = ∫ s e n udu = (− cos u ) + c = − cos u + c = − cos( x 2 + 4 x − 6) + c
2 2 2 2
1
Respuesta: ∫ ( x + 2) s e n( x 2 + 4 x − 6)dx = − cos( x 2 + 4 x − 6) + c
2
2.4.-Encontrar: ∫ x s e n(1 − x )dx 2

Solución.-Sea la sustitución: w = 1 − x 2 , donde: dw = −2 xdx


1
Dado que: ∫ x s e n(1 − x 2 )dx = − ∫ (−2 x) s e n(1 − x 2 )dx
2
1 1
Se tiene que: − ∫ (−2 x) s e n(1 − x 2 )dx = − s e n wdw , integral que es inmediata.
2 2
1 1 1 1
Luego: − ∫ s e n wdw = − (− cos w)dw + c = cos w + c = cos(1 − x 2 ) + c
2 2 2 2
1
Respuesta: ∫ x s e n(1 − x )dx = cos(1 − x ) + c
2 2

2
2.5.-Encontrar: ∫ x coτ g ( x + 1)dx
2

Solución.-Sea la sustitución: u = x 2 + 1 , donde: du = 2 xdx


1
Dado que: ∫ x coτ g ( x 2 + 1)dx = ∫ 2 x coτ g ( x 2 + 1)dx
2
1 1
Se tiene que: ∫ 2 x coτ g ( x 2 + 1)dx = ∫ coτ gudu , integral que es inmediata.
2 2
1 1 1
Luego: ∫ co τ gudu = η s e n u + c = η s e n( x 2 + 1) + c
2 2 2
1
Respuesta: ∫ x co τ g ( x 2 + 1)dx = η s e n( x 2 + 1) + c
2
2.6.-Encontrar: ∫ 1 + y 4 y 3 dy
Solución.-Sea la sustitución: w = 1 + y 4 , donde: dw = 4 y 3 dy
1
Dado que: ∫ 1 + y 4 y 3 dy = ∫ (1 + y 4 ) 2 4 y 3 dy
1

4
1 1
Se tiene que: ∫ (1 + y 4 ) 2 4 y 3 dy = ∫ w 2 dw , integral que es inmediata.
1 1

4 4
3
1 1w 2
1 3 1
Luego: ∫ w 2 dw = + c = w 2 + c = (1 + y 4 ) 2 + c
1 3

3
4 4 2 6 6
1
Respuesta: ∫ 1 + y 4 y 3 dy = (1 + y 4 ) 2 + c
3

6
3tdt
2.7.-Encontrar: ∫
t +3
3 2

Solución.-Sea la sustitución: u = t 2 + 3 , donde: du = 2tdt

30
3tdt
3 2tdt
Dado que: ∫ ∫ =
t + 3 2 (t + 3) 3
2 1
3 2

3 2tdt 3 du
Se tiene que: ∫ 2 = ∫ 1 , integral que es inmediata
2 (t + 3)
1
3
2 u3
2
3 du 3 − 13 3u 3 9 23 9 2
∫ = ∫ u du = + = + = + +c
2
Luego: 1
2
c u c ( t 3) 3

2 u 3
2 2 3 4 4
3tdt 9
Respuesta: ∫ = (t 2 + 3) 3 + c
2

t +3 4
3 2

dx
2.8.-Encontrar: ∫ 1 , a y b constantes.
(a + bx) 3
Solución.- Sea: w = a + bx , donde: dw = bdx
2
−1
dx 1 bdx 1 dw 1 1w3 3 23
Luego: ∫ = ∫ = ∫ = ∫ = + = w +c
3
w c
(a + bx) 3 b (a + bx) 3 b w 3 b
1 1 1
b 23 2b
3 2

= (a + bx) + c
3

2b
dx 3 2

Respuesta: ∫ = + +c
3
( a bx )
(a + bx) 3 2b
1

arcs e n x
2.9.-Encontrar: ∫ dx
1 − x2
arcs e n x dx
Solución.- ∫ dx = ∫ arcs e n x ,
1− x 2
1 − x2
dx
Sea: u = arcs e n x , donde: du =
1 − x2
dx 2 3 2
Luego: ∫ arcs e n x = ∫ u 2 du = u 2 + c = (arcs e n x)3 + c
1

1− x 2 3 3
arcs e n x 2
Respuesta: ∫ dx = (arcs e n x)3 + c
1− x 2
3
x
arcτ g
2.10.-Encontrar: ∫ 2 dx
4 + x2
x 1 1 2dx
Solución.- Sea: w = arcτ g , donde: dw = ( )dx =
2 1+ ( 2 ) 2
x 2
4 + x2
x
arcτ g 2
1 ⎛ x ⎞ 2dx 1 1 2 1⎛ x⎞
Luego: ∫ 2 dx = ∫ arcτ g ⎜ ⎟ = ∫ wdw = w + c = ⎜ arcτ g ⎟ + c
4 + x2 2 ⎝ 2⎠ 4+ x
2
2 4 4⎝ 2⎠
x
arcτ g 2

Respuesta: ∫ 2 dx = 1 ⎛ arcτ g x ⎞ + c
⎜ ⎟
4 + x2 4⎝ 2⎠

31
x − arcτ g 2 x
2.11.-Encontrar: ∫ dx
1 + 4x2
x − arcτ g 2 x xdx arcτ g 2 x
Solución.- ∫ dx = ∫ −∫
1+ 4x 2
1+ 4x 2
1 + 4 x2
2dx
Sea: u = 1 + 4 x 2 , donde: du = 8 xdx ; w = arcτ g 2 x , donde: dw =
1 + 4x2
xdx arcτ g 2 x 1 8 xdx 1 2dx
Luego: ∫ −∫ = ∫ − ∫ arcτ g 2 x
1 + 4x 2
1+ 4x 2
8 1+ 4x 22
1 + 4x2
1 du 1 1 1 3 1 1
= ∫ − ∫ w 2 dw = η u − w 2 + c = η 1 + 4 x 2 − (arcτ g 2 x) 2 + c
1 3

8 u 2 8 3 8 3
x − arcτ g 2 x 1 1
Respuesta: ∫ dx = η 1 + 4 x 2 − (arcτ g 2 x) 2 + c
3

1+ 4x 2
8 3
dx
2.12.-Encontrar: ∫
(1 + x 2 ) η x + 1 + x 2
dx dx
Solución.- ∫ =∫
(1 + x 2 ) η x + 1 + x 2 1 + x2 η x + 1 + x2
1 2x dx
Sea: u = η x + 1 + x 2 , donde: du = (1 + ) ⇒ du =
x + 1+ x 2
2 1+ x 2
1 + x2
dx du
∫ =∫ = ∫ u 2 du = 2u 2 + c = 2 η x + 1 + x2 + c
−1 1
Luego:
1 + x2 η x + 1 + x2 u

dx
Respuesta: ∫ =2 η x + 1 + x2 + c
(1 + x 2 ) η x + 1 + x 2
co τ g ( η x)
2.13.-Encontrar: ∫ dx
x
dx
Solución.- Sea: w = η x , donde: dw =
x
coτ g ( η x)
Luego: ∫ dx = ∫ coτ gwdw = η s e n w + c = η s e n( η x) + c
x
coτ g ( η x)
Respuesta: ∫ dx = η s e n( η x) + c
x
dx
2.14.-Encontrar: ∫
x ( η x )3
dx
Solución.- Sea: u = η x , donde: du =
x
−2
dx du u 1 1
Luego: ∫ = ∫ 3 = ∫ u −3 du = +c = 2 +c = +c
x( η x) 3
u 2 2u 2( η x) 2

32
dx 1
Respuesta: ∫ = +c
x( η x) 3
2( η x) 2
1
e x2
2.15.-Encontrar: ∫ 3 dx
x
1 2
Solución.- Sea: w = 2 , donde: dw = − 3 dx
x x
1
e x2 1 1 −2dx 1 1 1 1 x2
Luego: ∫ 3 dx = − ∫ e x2 3 = − ∫ e w dw = − e w + c = − e + c
x 2 x 2 2 2
1
e x2 1 1 x2
Respuesta: ∫ 3 dx = − e + c
x 2
2.16.-Encontrar: ∫ e − x2 + 2
xdx
Solución.- Sea: u = − x 2 + 2 , donde: du = −2 xdx
1 1 1 1 2
Luego: ∫ e − x + 2 xdx = − ∫ e− x + 2 (−2 xdx) = − ∫ eu du = − eu + c = − e − x + 2 + c
2 2

2 2 2 2
1
Respuesta: ∫ e − x + 2 xdx = − e − x + 2 + c
2 2

2
2.17.-Encontrar: ∫ x e dx 2 x3

Solución.- Sea: w = x 3 , donde: dw = 3x 2 dx


1 1 1 3
Luego: ∫ x 2 e x dx = ∫ 3x 2 e x dx = ∫ e w dw = e x + c
3 3

3 3 3
1 3
Respuesta: ∫ x 2 e x dx = e x + c
3

3
2.18.-Encontrar: ∫ (e + 1) 2 e x dx
x

Solución.- Sea: u = e x + 1 , donde: du = e x dx


u3 (e x + 1)3
Luego: ∫ (e x + 1) 2 e x dx = ∫ u 2 du = + c = +c
3 3
(e x + 1)3
Respuesta: ∫ (e x + 1) 2 e x dx = +c
3
ex −1
2.19.-Encontrar: ∫ x dx
e +1
e −1
x
ex 1 ex e x e− x
Solución.- ∫ x dx = ∫ x dx − ∫ x dx = ∫ x dx − ∫ x dx
e +1 e +1 e +1 e +1 e +1
x −x x −x
e e e e
= ∫ x dx − ∫ − x x dx = ∫ x dx − ∫ dx
e +1 e (e + 1) e +1 1 + ex
Sea: u = e x + 1 , donde: du = e x dx ; w = 1 + e− x ,donde: dw = −e − x dx
ex e− x ex −e − x du dw
Luego: ∫ x dx − ∫ dx = ∫ dx − ∫ −x
dx = ∫ +∫
e +1 1+ e x
e +1
x
1+ e u w

33
= η u + c1 + η w + c2 = η e x + 1 + η 1 + e− x + C = η ⎡⎣ e x + 1 1 + e − x ⎤⎦ + c
ex −1
Respuesta: ∫ x dx = η ⎡⎣ (e x + 1)(1 + e − x ) ⎤⎦ + c , otra respuesta seria:
e +1
e −1
x

∫ e x + 1dx = η e + 1 − x + c
x 2

e2 x − 1
2.20.-Encontrar: ∫ 2 x dx
e +3
e −1
2x
e2 x e0
Solución.- ∫ 2 x dx = ∫ 2 x dx − ∫ 2 x dx
e +3 e +3 e +3
2 x −2 x
e 2x
e e e 2x
e −2 x e2 x e −2 x
= ∫ 2 x dx − ∫ 2 x dx = ∫ 2 x dx − ∫ −2 x 2 x dx = ∫ 2 x dx − ∫ dx
e +3 e +3 e +3 e (e + 3) e +3 1 + 3e −2 x
Sea: u = e 2 x + 3 , donde: du = 2e 2 x dx ; w = 1 + 3e −2 x ,donde: dw = −6e −2 x dx
e2 x e −2 x 1 2e 2 x 1 −6e −2 x 1 du 1 dw
Luego: ∫ 2 x dx − ∫ ∫ ∫ dx = ∫
2 u 6∫ w
−2 x
dx = dx + −2 x
+
e +3 1 + 3e 2 e +3
2x
6 1 + 3e
1 1 1 1 1 1 3
η u + η w + c = η e 2 x + 3 + η 1 + 3e−2 x + c = η e2 x + 3 + η 1 + 2 x + c
2 6 2 6 2 6 e
1 1 e2 x + 3 1 1 1
= η e2 x + 3 + η 2 x + c = η e2 x + 3 + η e2 x + 3 − η e2 x + c
2 6 e 2 6 6

= η ( e 2 x + 3) + η ( e 2 x + 3) − 2 x + c = η ⎢⎡( e2 x + 3) ( e 2 x + 3) ⎥⎤ − + c
1/ 2 1/ 6 1 1/ 2 1/ 6 x
6 ⎣ ⎦ 3
= η ( e 2 x + 3)
x
2/3
− +c
3
e −1
2x
Respuesta: ∫ 2 x dx = η ( e 2 x + 3) − + c
2/3 x
e +3 3
x +1
2
2.22.-Encontrar: ∫ dx
x −1
Solución.- Cuando el grado del polinomio dividendo es MAYOR o IGUAL que el
grado del polinomio divisor, es necesario efectuar previamente la división de
polinomios. El resultado de la división dada es:

x2 + 1 2 x2 + 1 ⎛ 2 ⎞ dx
= ( x + 1) + , Luego: ∫ dx = ∫ ⎜ x + 1 + ⎟ dx = ∫ xdx + ∫ dx + 2∫
x −1 x −1 x −1 ⎝ x −1 ⎠ x −1
Sea u = x − 1 , donde du = dx
dx du x 2
Luego: ∫ xdx + ∫ dx + 2∫ = ∫ xdx + ∫ dx + 2∫ = + x + η x −1 + c
x −1 u 2
x +1
2
x 2
Respuesta: ∫ dx = + x + η x − 1 + c
x −1 2
x+2
2.23.-Encontrar: ∫ dx
x +1

34
x+2 1 x+2 ⎛ 1 ⎞ dx
Solución.- = 1+ , Luego: ∫ dx = ∫ ⎜1 + ⎟ dx = ∫ dx + ∫
x +1 x +1 x +1 ⎝ x +1⎠ x +1
Sea u = x + 1 , donde du = dx
du
∫ dx + ∫ u = x + η u + c =x + η x + 1 + c
x+2
Respuesta: ∫ dx = x + η x + 1 + c
x +1
2.24.-Encontrar: ∫ τ g 5 x sec2 xdx
Solución.- Sea: w = τ gx , donde: dw = sec 2 x
(τ gx) τ g6x
6
w6
Luego: ∫ τ g x sec xdx = ∫ (τ gx) sec xdx = ∫ w dw =
5 2 5 2
+c =
5
+c = +c
6 6 6
τ g6x
Respuesta: ∫ τ g 5 x sec 2 xdx = +c
6
2.25.-Encontrar: ∫ s e n x sec 2 xdx
1 sen x
Solución.- ∫ s e n x sec 2 xdx = ∫ s e n x 2
dx = ∫ dx
cos x cos 2 x
Sea: u = cos x , donde: du = − s e n x
sen x − s e n xdx du u −1 1 1
Luego: ∫ dx = − ∫ = − ∫ = − ∫ u −2
du = − +c = +c = +c
2
cos x cos x2
u −1 u cos x
Respuesta: ∫ s e n x sec 2 xdx = sec x + c
sec2 3xdx
2.26.-Encontrar: ∫
1 + τ g 3x
Solución.- Sea: u = 1 + τ g 3 xdx , donde: du = 3sec 2 3xdx
sec2 3 xdx 1 3sec 2 3 xdx 1 du 1 1
Luego: ∫ = ∫ = ∫ = η u + c = η 1 + τ g 3x + c
1 + τ g 3x 3 1 + τ g 3x 3 u 3 3
sec 2 3 xdx 1
Respuesta: ∫ = η 1 + τ g 3x + c
1 + τ g 3x 3
2.27.-Encontrar: ∫ s e n 3 x cos xdx
Solución.- Sea: w = s e n x , donde: dw = cos xdx
w4 s e n4 x
Luego: ∫ s e n 3 x cos xdx = ∫ (s e n x)3 cos xdx = ∫ w3 dw = ∫ + c =∫ +c
4 4
s e n4 x
Respuesta: ∫ s e n 3 x cos xdx = ∫ +c
4
2.28.-Encontrar: ∫ cos 4 x s e n xdx
Solución.- Sea: u = cos x , donde: du = − s e n x
Luego: ∫ cos 4 x s e n xdx = ∫ (cos x) 4 s e n xdx = − ∫ (cos x) 4 (− s e n x) dx = − ∫ u 4 du

35
u5 cos x5 cos5 x
=− +c = − +c = − +c
5 5 5
cos5 x
Respuesta: ∫ cos 4 x s e n xdx = − +c
5
sec5
2.29.-Encontrar: ∫ dx
cos ecx
1
sec5 5 sen x
Solución.- ∫ dx = ∫ cos x dx = ∫ dx
cos ecx 1 (cos x)5
sen x
Sea: w = cos x , donde: dw = − s e n xdx
sen x dw w−4 1 1 1
Luego: ∫ dx = − ∫ = − ∫ w −5
dw = − +c = +c = +c
(cos x) 5
w5
−4 4w 4
4 cos 4 x
sec 4 x
= +c
4
sec5 sec 4 x
Respuesta: ∫ dx = +c
cos ecx 4
2.30.-Encontrar: ∫ eτ g 2 x sec2 2 xdx
Solución.- Sea: u = τ g 2 x , donde: du = 2sec 2 2 xdx
1 1 1 1
Luego: ∫ eτ g 2 x sec2 2 xdx = ∫ eτ g 2 x (2sec2 2 xdx) = ∫ eu du = eu + c = eτ g 2 x + c
2 2 2 2
1
Respuesta: ∫ eτ g 2 x sec2 2 xdx = eτ g 2 x + c
2
2x − 5
2.31.-Encontrar: ∫ 2 dx
3x − 2
Solución.- Sea: w = 3x 2 − 2 , donde: dw = 6 xdx
2x − 5 1 3(2 x − 5) 1 6 x − 15 1 6 xdx 15 dx
Luego: ∫ 2 dx = ∫ dx = ∫ 2 dx = ∫ 2 − ∫ 2
3x − 2 3 3x − 2
2
3 3x − 2 3 3x − 2 3 3x − 2
1 6 xdx dx 1 6 xdx 5 dx 1 6 xdx 5 dx
= ∫ 2 − 5∫ = ∫ 2 − ∫ 2 2 = ∫ 2 − ∫ 2
3 3x − 2 3( x − 3 ) 3 3x − 2 3 ( x − 3 ) 3 3 x − 2 3 x − ( 23 ) 2
2 2

1 dw 5 dx 1 5 dx
∫ − ∫ 2
3 w 3 x −( 3) 3
2 2
= η w + c1 − ∫ 2
3 x − ( 23 ) 2
; Sea: v = x , donde: dv = dx

1 5 dv
Además: a = 2 ; se tiene: η w + c1 − ∫ 2 2
3 v −a
3
3
1 5 1 v−a 1 5⎡ 1 x− 2 ⎤
= η 3x 2 − 2 + c1 − η + c2 = η 3x 2 − 2 − ⎢ η 3
⎥+C
3 3 2a v+a 3 3 ⎢⎣ 2 2 3 x+ 2
3 ⎥⎦
1 5 3x − 2 1 5 3x − 2
= η 3x 2 − 2 − η + C = η 3x 2 − 2 − η +C
3 32 2 3x + 2 3 2 6 3x + 2

36
2x − 5 1 5 3x − 2
Respuesta: ∫ dx = η 3 x 2 − 2 − η +C
3x − 2
2
3 2 6 3x + 2
dx
2.32.-Encontrar: ∫
x 4 − 9 η2x
dx dx
Solución.- ∫ =∫
x 4 − 9 η2x x 22 − (3 η x) 2
3dx
Sea: u = 3 η x , donde: du =
x
dx 1 3dx 1 du 1 u
Luego: ∫ = ∫ = ∫ = arcs e n + c
x 2 − (3 η x)
2 2 3 x 2 − (3 η x)
2 2 3 2 − (u )
2 2 3 2
1 3 ηx 1
+ c = arcs e n η x 2 + c
3
= arcs e n
3 2 3
dx 1
Respuesta: ∫ = arcs e n η x 2 + c
3

x 4 − 9 η2x 3
dx
2.33.-Encontrar: ∫
ex −1
e x dx
Solución.- Sea: u = e x − 1 , donde: du = ; Tal que: e x = u 2 + 1
2 e −1
x

dx 2du du
Luego: ∫ =∫ 2 = 2∫ 2 = 2 arcτ gu + c = 2 arcτ g e x + 1 + c
e −1
x u + 1 u + 1
dx
Respuesta: ∫ = 2 arcτ g e x + 1 + c
e −1
x

x2 + 2 x + 2
2.34.-Encontrar: ∫ dx
x +1
x2 + 2 x + 2 ( x 2 + 2 x + 1) + 1 ( x + 1) 2 + 1 ( x + 1) 2 + 1
Solución.- ∫ dx = ∫ dx = ∫ dx = ∫ dx
x +1 x +1 x +1 x +1
1 dx
= ∫ (x +1+ )dx = ∫ xdx + ∫ dx + ∫ , Sea: w = x + 1 , donde: dw = dx
x +1 x +1
dx dw x 2
Luego: ∫ xdx + ∫ dx + ∫ = ∫ xdx + ∫ dx + ∫ = + x+ η w +c
x +1 w 2
2
x
= + x + η x +1 + c
2
x2 + 2 x + 2 x2
Respuesta: ∫ dx = + x + η x + 1 + c
x +1 2
2x
e
2.35.-Encontrar: ∫ dx
ex + 1
Solución.- Sea: u = e x + 1 , donde: du = e x dx

37
−1
u −1
3
e2 x u2 u 2
Luego: ∫ dx = ∫ 1 du = ∫ (u 2 − u 2 )du = ∫ u 2 du − ∫ u 2 du =
−1 −1
− +c
1 1

ex + 1 u2 3
2
1
2
3 −1
u 2
u 2

= − + c = 23 u 2 − 12 u 2 + c = (e x + 1)3 − 2 (e x + 1) + c
3 1
2
3 1 3
2 2

e2 x
Respuesta: ∫ dx = 2
3 (e x + 1)3 − 2 (e x + 1) + c
e +1
x

η 2 x dx
2.36.-Encontrar: ∫
η 4x x
dx
Solución.- Sea: u = η 4 x , donde: du = ; además: η 4 x = (2 × 2 x) = η 2 + η 2 x
x
⇒ u = η 2 + η 2x ⇒ η 2x = u − η 2
η 2 x dx u − η2 η2 du
Luego: ∫ =∫ du = ∫ du − ∫ du = ∫ du − η 2∫ = u − η2 u + c
η 4x x u u u
= η 4 x − η 2 [ η ( η 4 x)] + c
η 2 x dx
Respuesta: ∫ = η 4 x − η 2 [ η ( η 4 x) ] + c
η 4x x
2.37.-Encontrar: ∫ x(3 x + 1)7 dx
w −1
Solución.- Sea: w = 3x + 1 , donde: dw = 3dx ; además: w − 1 = 3x ⇒ x =
3
w − 1 7 dw 1 1
Luego: ∫ x(3 x + 1)7 dx = ∫ w = ∫ ( w − 1) w7 dw = ∫ ( w8 − w7 )dw
3 3 9 9
9 8
1 1 1w 1w 1 1
= ∫ w8 dw − ∫ w7 dw = − + c = w9 − w8 + c
9 9 9 9 9 8 81 72
1 1
= (3x + 1)9 − (3x + 1)8 + c
81 72
(3x + 1)9 (3 x + 1)8
Respuesta: ∫ x(3 x + 1)7 dx = − +c
81 72
x2 − 5x + 6
2.38.-Encontrar: ∫ dx
x2 + 4
x2 − 5x + 6 2 − 5x
Solución.- dx = 1 + 2
x +4
2
x +4
x − 5x + 6
2
2 − 5x dx xdx
Luego: ∫ dx = ∫ (1 + 2 )dx = ∫ dx + 2∫ 2 − 5∫ 2
x +4
2
x +4 x +4 x +4
Sea: u = x + 4 , donde: du = 2 xdx ; Entonces:
2

x 5 du x 5 x 5
= x + arcτ g − ∫ =x + arcτ g − η u + c = x + arcτ g − η x 2 + 4 + c
2 2 u 2 2 2 2
x − 5x + 6
2
x 5
Respuesta: ∫ dx = x + arcτ g − η x 2 + 4 + c
x +4
2
2 2

38
EJERCICIOS PROPUESTOS
Usando Esencialmente la técnica de integración por sustitución, encontrar las
siguientes integrales:
2.39.- ∫ 3x e x dx adx 4t + 6
2.40.- ∫ 2.41.- ∫ dt
a−x 2t + 1
1 − 3x xdx ax − b
2.42.- ∫ dx 2.43.- ∫ 2.44.- ∫ dx
3 + 2x a + bx αx+ β
3t 2 + 3 x2 + 5x + 7 x4 + x2 + 1
2.45.- ∫ dt 2.46.- ∫ dx 2.47.- ∫ dx
t −1 x+3 x −1
⎛ b ⎞
2 x bdy
2.48.- ∫ ⎜ a + 2.49.- ∫ dx 2.50.- ∫
⎟ dx ( x + 1) 2 1− y
⎝ x−a⎠
2.51.- ∫ a − bxdx 2.52.- ∫
xdx x + ηx
2.53.- ∫ dx
x +1 2
x
2.54.- ∫
dx x3 dx y2 − 5 y + 6
2.55.- ∫ 2 2.56.- ∫ dy
3x 2 + 5 a − x2 y2 + 4
6t − 15 3 − 2x 3x + 1
2.57.- ∫ dt 2.58.- ∫ 2 dx 2.59.- ∫ dx
3t 2 − 2 5x + 7 5x2 + 1
xdx xdx ax + b
2.60.- ∫ 2 2.61.- ∫ 2 2.62.- ∫ 2 2 dx
x −5 2x + 3 a x + b2
xdx x 2 dx x 2 dx
2.63.- ∫ 2.64.- ∫ 2.65.- ∫
a4 − x4 1 + x6 x6 − 1
x − arcτ g 3x arcτ g ( 3x )
2.66.- ∫ dx 2.67.- ∫
arcs e n t
dt 2.68.- ∫ dx
1 + 9 x2 4 − 4t 2 9 + x2

2.69.- ∫
dt 2.70.- ∫ ae− mx dx 2.71.- ∫ 42−3 x dx
(9 + 9t 2 ) η t + 1 + t 2

2.72.- ∫ (et − e − t )dt 2.73.- ∫ e − ( x +1)


2.74.- ∫ (e a − e − a )2 dx
2 x x
xdx
a2x −1
1
dx
2.75.- ∫ dx 2.76.- ∫
ex
dx 2.77.- ∫ 5 x

ax x2 x
2.78.- ∫ x7 x dx 2.80.- ∫ e x a − be x dx
2
et dt
2.79.- ∫
et − 1
2.81.- ∫ (e a + 1) 3 e a dx
x 1 x
dx a x dx
2.82.- ∫ x 2.83.- ∫ ;a > 0
2 +3 1 + a2 x
e − bx et dt 2.86.- ∫ cos dx
x
2.84.- ∫ dx 2.85.- ∫
1 − e−2bx 1 − e 2t 2
2.87.- ∫ s e n(a + bx)dx 2.88.- ∫ cos x
dx
2.89.- ∫ s e n( η x)
dx
x x
2.90.- ∫ (cos ax + s e n ax) 2 dx 2.91.- ∫ s e n xdx
2
2.92.- ∫ cos 2 xdx

39
2.93.- ∫ sec 2 (ax + b)dx 2.94.- ∫ cosτ g 2 axdx 2.95.- ∫
dx
s e n ax
dx dx xdx
2.96.- ∫ 2.97.- ∫ 2.98.- ∫
3cos(5 x − π4 ) s e n(ax + b) cos 2 x 2
x dx dx
2.99.- ∫ coτ g dx 2.100.- ∫ τ g x 2.101.- ∫
a −b x τ g 5x
2
⎛ ⎞ dx cos ax
2.102.- ∫ ⎜
1
− 1⎟ dx 2.103.- ∫ 2.104.- ∫ dx
⎝ sen x 2 ⎠ s e n x cos x s e n 5 ax
2.105.- ∫ t s e n(1 − 2t 2 )dt 2.106.- ∫
s e n 3x
dx 2.107.- ∫ τ g 3 3x sec 2 3x dx
3 + cos 3 x
2.108.- ∫
s e n x cos x τ gx 2.110.- ∫ cos ax s e n ax dx
dx 2.109.- ∫ dx
cos x − s e n x
2 2
cos 2 x

2.111.- ∫ t coτ g (2t 2 − 3)dt x3 dx 2.113.- ∫ s e n 3 6 x cos 6 xdx


2.112.- ∫
x8 + 5
2.114.- ∫ 1 + 3cos 2 x s e n 2 xdx 2.115.- ∫ x 5 5 − x 2 dx 1 + s e n 3x
2.116.- ∫ dx
cos 2 3 x
(cos ax + s e n ax) 2 x3 − 1 cos ec 2 3xdx
2.117.- ∫ dx 2.118.- ∫ dx 2.119.- ∫
s e n ax x +1 b − a coτ g 3 x
x3 − 1 2.121.- ∫ xe − x dx
2

2.120.- ∫ 3 − 2 + 3x 2
dx 2.122.- ∫ dx
x4 − 4x + 1 2 + 3x 2
τ g 3 x − coτ g 3x dx 1+ s e n x
2.123.- ∫ dx 2.124.- ∫ 2.125.- ∫ dx
s e n 3x ex x + cos x
sec 2 xdx 2.127.- ∫
dx 2.128.- ∫ a s e n x cos xdx
2.126.- ∫
τ g2x − 2 x η x 2

x2 2.130.- ∫
xdx 2.131.- ∫ τ g 2 axdx
2.129.- ∫ dx
x3 + 1 1 − x4
sec 2 xdx 2.133.- ∫
dx 3 1+ η x
2.132.- ∫ 2.134.- ∫ dx
4 −τ g 2 x cos x a x
dx xdx s e n x − cos x
2.135.- ∫ τ g x − 1 2.136.- ∫ 2.137.- ∫ dx
x −1 s e n x2 s e n x + cos x
arcτ gx
+ x η (1 + x 2 ) + 1 2.140.- ∫ es e n x s e n 2 xdx
2
e x 2 dx
2.138.- ∫ 2.139.- ∫ 2
1 + x2 x −2
(1 − s e n x2 ) 2 5 − 3x ds
2.141.- ∫ dx 2.142.- ∫ dx 2.143.- ∫
s e n x2 4 − 3x 2 e +1 s

dθ es 2.146.- ∫ s e n( 2Tπ t + ϕ0 )dt


2.144.- ∫ 2.145.- ∫ ds
s e n aθ cos aθ e2 s − 2

40
2.147.- ∫
arc cos x 2
dx 2.148.- ∫
dx 2.149.- ∫ e −τ gx sec 2 xdx
4 − x2 x(4 − η 2 x)
s e n x cos x 2.151.- dt
2.150.- ∫ dx 2.152.- ∫
2−sen x s ecxτ gx s e n t cos 2 t
2


4
dx
s ec 2 x + 1
arc s e n x + x xdx 2.155.- ∫ x(5 x 2 − 3)7 dx
2.153.- ∫ dx 2.154.- ∫
1 − x2 x +1
s e n3 x cos xdx
η ( x + x 2 + 1) 2.157.- ∫ 2.158.- ∫
2.156.- ∫ dx cos x
dx
1+ s e n2 x
x2 + 1
2.150.- ∫ e x + e dx 2.161.- ∫ t (4t + 1)7 dt
x
(arcs e n x) 2
2.159.- ∫ dx
1 − x2
2t 2 − 10t + 12 et − e − t
2.162.- ∫ dt 2.163.- ∫ dt
t2 + 4 et + e − t

RESPUESTAS
2.39.- ∫ 3x e x dx , Sea: u = x, du = dx, a = 3e
au (3e) x (3e) x 3x e x 3x e x
∫ (3e) dx = ∫ (a) du = +c = +c = +c = +c = +c
x u

ηa η (3e) η 3 ηe η3 + ηe η3 +1
adx
2.40.- ∫ , Sea: u = a − x, du = −dx
a−x
adx du
∫ a − x = −a ∫ u = −a η u + c = −a η a − x + c
4t + 6 2t + 3 2
2.41.- ∫ dt , Sea: u = 2t + 1, du = 2dt ; = 1+
2t + 1 2t + 1 2t + 1
4t + 6 ⎛ 2 ⎞ 2 du
∫ 2t + 1 dt = 2∫ ⎜⎝1 + 2t + 1 ⎟⎠dt = 2∫ dt + 2∫ 2t + 1 dt =2∫ dt + 2∫ u =2t + 2 η u + c
= 2t + 2 η 2t + 1 + c
11
1 − 3x 1 − 3x 3
2.42.- ∫ dx , Sea: u = 3 + 2 x, du = 2dx ; =− + 2
3 + 2x 3 + 2x 2 2x + 3
1 − 3x ⎛ 3 11
⎞ 3 11 dx 3 11 du
∫ 3 + 2 x ∫ ⎝ 2 2 x + 3 ⎟⎠ dx = − 2 ∫ dx + 4 ∫ 2 x + 3 = − 2 ∫ dx + 4 ∫ u
= − + 2
dx ⎜
3 11
− x+ η 2x + 3 + c
2 4
a
xdx x 1
2.43.- ∫ , Sea: u = a + bx, du = bdx ; = − b
a + bx a + bx b a + bx
xdx 1 a dx 1 a du 1 a x a
∫ a + bx = b ∫ dx − b ∫ a + bx = b ∫ dx − b2 ∫ u = b x − b2 η u + c = b − b2 η a + bx + c

41
αβ
+b
ax − b ax − b a α
2.44.- ∫ dx , Sea: u = α x + β , du = α dx ; = −
αx+ β ax + b α αx
⎛ αβ ⎞ aβ + α b
⎜ +b⎟
ax − b a α a α a aβ + α b dx
∫ α x + β dx = ∫ ⎜ α − α x ⎟ dx = ∫ α dx − ∫ α x + β dx = α ∫ dx − α ∫ aβ + α b
⎜ ⎟
⎝ ⎠
a a β + α b du a aβ + α b a aβ + α b
= ∫ dx − ∫ = x− η u +c = x− η x+β +c
α α 2
u α α 2
α α2

3t 2 + 3 t2 +1 2
2.45.- ∫ dt , Sea: u = t − 1, du = dt ; = t +1+
t −1 t −1 t −1
3t + 3
2
⎛ 2 ⎞ 2 3 2
∫ t − 1 dt = 3∫ ⎜⎝ t + 1 + t − 1 ⎟⎠dt = 3∫ tdt + 3∫ dt + 3∫ t − 1 dt = 2 t + 3t + 6 η u + c
3
= t 2 + 3t + 6 η t − 1 + c
2
x2 + 5x + 7 x2 + 5x + 7 1
2.46.- ∫ dx , Sea: u = t − 1, du = t + 1 ; = x+2+
x+3 x+3 x+3
x2 + 5x + 7 ⎛ 1 ⎞ 1 x 2

∫ x + 3 dx = ∫ ⎜⎝ x + 2 + x + 3 ⎟⎠ dx = ∫ xdx + 2∫ dx + ∫ x + 3 dx = 2 + 2 x + η u + c
x2 x2
= + 2x + η u + c = + 2x + η x + 3 + c
2 2
x + x +1
4 2
2.47.- ∫ dx , Sea: u = x − 1, du = dx ;
x −1
x4 + x2 + 1 ⎛ 3 3 ⎞ dx
∫ x − 1 dx = ∫ ⎜⎝ x + x + 2 x + 2 + x − 1 ⎟⎠ dx = ∫ x dx + ∫ x dx + 2∫ dx + 3∫ x − 1
2 3 2

x 4 x3 x 4 x3
= + + x2 + 2 + 3 η u + c = + + x2 + 2 x + 3 η x − 1 + c
4 3 4 3
2
⎛ b ⎞
2.48.- ∫ ⎜ a + ⎟ dx , Sea: u = x − a, du = dx
⎝ x−a⎠
⎛ 2 2ab b2 ⎞
2
⎛ b ⎞ dx dx
∫ ⎜⎝ x − a ⎟⎠
+ = ∫ ⎜⎝ x − a ( x − a)2 ⎟⎠dx = a ∫ dx + 2ab∫ x − a + b ∫ ( x − a)2
+ + 2 2
a dx a

du du u −1 b2
= a 2 ∫ dx + 2ab ∫ + b 2 ∫ 2 = a 2 x + 2ab η u + b 2 + c = a 2 x + 2ab η x − a − + c 2.
u u −1 x−a
x
49.- ∫ dx , Sea: u = x + 1, du = dx
( x + 1) 2
x ( x + 1) − 1 x +1 dx dx dx u −1
∫ ( x + 1)2 ∫ ( x + 1)2
dx = dx = ∫ ( x + 1)2 ∫ ( x + 1)2 ∫ u ∫ u 2
dx − = − = η u −
−1
+c

42
1
= η x +1 + +c
x +1
bdy
2.50.- ∫ , Sea: u = 1 − y, du = − dy
1− y
bdy du
∫ 1 − y = −b∫ u = −b∫ u 2 du = −2bu 2 + c = − 2b(1 − y) 2 + c
−1 1 1

2.51.- ∫ a − bxdx , Sea: u = a − bx, du = −bdx


3
1 12 1u 2 2 3 3
∫ a − bxdx = − ∫ = − + c = − u 2 + c = − (a − bx) 2 + c
3
u du 3
b b 2 3b 2b
xdx
2.52.- ∫ , Sea: u = x 2 + 1, du = 2 xdx
x +1 2

1
xdx 1 du 1 −12 1 u2
∫ = ∫ = ∫ u du = + c =( x 2 + 1) 2 + c
1

x +1 2
1
2
u 2 2 2

x + ηx dx
2.53.- ∫ dx , Sea: u = η x, du =
x x
x + ηx ηx x1/ 2
u2
∫ x ∫ ∫ x ∫ ∫
−1/ 2 −1/ 2
dx = x dx + dx = x dx + udu = + +c
1/ 2 2
η2x
=2 x+ +c
2
dx
2.54.- ∫ 2 , Sea: u 2 = 3 x 2 , u = 3 x, du = 3dx ; a 2 = 5; a = 5
3x + 5
dx 1 du 1 1 u 1 1 3x 15 3x
∫ 3x 2 + 5 = 3 ∫ u 2 + a 2 = 3 a arc tg a + c = 3 5 arc tg 5 + c = 15 arc tg 5 + c
x3dx
2.55.- ∫ , Sea: u = x 2 − a 2 , du = 2 xdx
a2 − x2
x 3dx a 2 xdx xdx a 2 du
∫ a2 − x2 ∫
= − − ∫ x2 − a2 ∫= − − ∫ x2 − a2 ∫
= − −
2 ∫ u
2
xdx xdx a xdx

x2 a2 x2 a2
=− − η u +c = − − η x2 − a2 + c
2 2 2 2
y2 − 5 y + 6
2.56.- ∫ dy , Sea: u = y 2 + 4, du = 2 ydy
y +4
2

y2 − 5 y + 6 −5 y + 2 −5 y + 2 ydy dy
∫ y 2 + 4 dy = ∫ (1 + y 2 + 4 )dy = ∫ dy + ∫ y 2 + 4 dy = ∫ dy − 5∫ y 2 + 4 + 2∫ y 2 + 22
y y
= y − 5 η u + 2 1 arc τ g + c = y − 5 η y 2 + 4 + arcτ g + c
2 2 2 2 2
6t − 15
2.57.- ∫ 2 dt , Sea: u = 3t 2 − 2, du = 6tdt ; w = 3t , dw = 3dt
3t − 2

43
6t − 15 tdt dt tdt dt
∫ 3t 2
−2
dt = 6∫ 2
3t − 2
− 15∫ 2
3t − 2
= 6∫ 2
3t − 2
− 15∫
( 3t ) 2 − ( 2) 2
du 15 dw 15 3 1 w− 2
=∫ − ∫ = ηu− η +c
u 3 w − ( 2)
2 2
3 2 2 w+ 2
5 6 t 3− 2
= η 3t 2 − 2 − η +c
4 t 3+ 2

3 − 2x
2.58.- ∫ dx , Sea: u = 5 x 2 + 7, du = 10 xdx; w = 5 x, dw = 5dx
5x + 7
2

3 − 2x dx dx dx 2 du
∫ 5 x 2 + 7dx = 3∫ 5 x2 + 7 − 2∫ 5x 2 + 7 = 3∫ ( 5x )2 + ( 7)2 − 10 ∫ u
3 dw 1 du 3 1 x 5 1
= ∫ − ∫
5 w + ( 7) 5 u
2 2
=
5 7
arcτ g − η u +c
7 5
3 35 5 1
= arcτ gx − η 5x2 + 7 + c
35 7 5
3x + 1
2.59.- ∫ dx , Sea: u = 5 x 2 + 1, du = 10 xdx; w = x 5, dw = 5dx
5x + 1
2

3x + 1 xdx dx xdx dx
∫ 5 x2 + 1dx = 3∫ 5 x2 + 1 + ∫ ( x 5)2 + 12 = 3∫ 5 x 2 + 1 + ∫ ( x 5)2 + 12
1
3 du 1 dw 3 u2 1
= ∫ + ∫ = + η w + w2 + 1 + c
10 u 5 w + 1 10 1 2
2 2
5
3 1
= 5x2 + 1 + η x 5 + 5x2 + 1 + c
5 5
xdx
2.60.- ∫ 2 , Sea: u = x 2 + 5, du = 2 xdx
x −5
xdx 1 du 1 1
∫ x2 − 5 = 2 ∫ u = 2 η u + c = 2 η x − 5 + c
2

xdx
2.61.- ∫ , Sea: u = 2 x 2 + 3, du = 4 xdx
2x + 3
2

xdx 1 du 1 1
∫ 2x2 + 3 = 4 ∫ u = 4 η u + c = 4 η 2x + 3 + c
2

ax + b
2.62.- ∫ 2 2 dx , Sea: u = a 2 x 2 + b 2 , du = 2a 2 xdx; w = ax, dw = adx
a x +b 2

ax + b xdx dx a du b dw
∫ a 2 x 2 + b2 dx = a ∫ a 2 x 2 + b2 + b ∫ a 2 x 2 + b2 = 2a 2 ∫ u + a ∫ w2 + b2
1 b 1 w 1 1 ax
= ηu+ arcτ g + c = η a 2 x 2 + b 2 + arcτ g + c
2 a b b 2 a b

44
xdx
2.63.- ∫ , Sea: u = x 2 , du = 2 xdx
a −x4 4

xdx xdx 1 du 1 u
∫ a −x
=∫ =
2 ∫ = arcs e n 2 + c
( a 2 )2 − u 2 2 a
4 4
( a 2 )2 − ( x2 )2
1 x2
= arcs e n 2 + c
2 a
2
x dx
2.64.- ∫ , Sea: u = x3 , du = 3x 2 dx
1+ x 6

2
x dx x 2 dx 1 du 1 1
∫ 1 + x6 = ∫ 1 + ( x3 )2 = 3 ∫ 1 + u 2 = 3 arcτ g u + c = 3 arcτ gx + c
3

x 2 dx
2.65.- ∫ , Sea: u = x3 , du = 3x 2 dx
x −16

2
x dx x 2 dx 1 du 1 1
∫ x −1
6
=∫
(x ) −1
3 2
= ∫ = η u + u 2 − 1 + c = η x3 + x 6 − 1 + c
3 u −1 3
2 3
x − arcτ g 3x 3dx
2.66.- ∫ dx , Sea: u = 1 + 9 x 2 , du = 18 xdx; w = arcτ g 3 x, dw =
1+ 9x 2
1 + 9 x2
x − arcτ g 3x xdx arcτ g 3x 1 du 1
∫ 1 + 9 x2 dx = ∫ 1 + 9 x 2 − ∫ 1 + 9 x 2 dx = 18 ∫ u − 3 ∫ w 2 dw
1

2(arcτ g 3 x) 2
3 3
1 1w2 1
= ηu− +c = η 1+ 9x −
2
+c
18 33 18 9
2
arcs e n t dt
2.67.- ∫ dt , Sea: u = arcs e n t , du =
4 − 4t 2
1− t2
3
arcs e n t 1 arcs e n t 1 arcs e n t 1 1 u 2
1 3
∫ 4 − 4t 2
dt = ∫
2 1− t 2
dt = ∫
2 1− t2
dt = ∫ udu =
2 2 3
+c = u 2 +c
3
2
1
= (arcs e n t )3 + c
3
arcτ g ( 3x ) 3dx
2.68.- ∫ dx , Sea: u = arcτ g 3x , du =
9+ x 2
9 + x2
arcτ g ( 3x ) 1 1 u2 1 2 arcτ g ( 3x ) 2
∫ 9 + x2 dx =
3∫
udu =
3 2
+ c =
6
u + c =
6
+c
dt dt
2.69.- ∫ , Sea: u = η t + 1 + t 2 , du =
(9 + 9t 2 ) η t + 1 + t 2 1+ t2
1
1 dt 1 du 1 u 2 2 2
= ∫ = ∫ = +c = u +c = η t + 1+ t 2 + c
3 (1 + t 2 ) 3 u 3 1 3 3
η t + 1+ t2 2

45
2.70.- ∫ ae − mx dx , Sea: u = − mx, du = −mdx
a u a a
∫ ae dx = a ∫ e − mx dx = − ∫
− mx
e du = − eu + c = − e− mx + c
m m m
2.71.- ∫ 42 −3 x dx , Sea: u = 2 − 3x, du = −3dx; a = 4
1 u 1 au 4 2 −3 x
∫ 4 dx = − 3∫
2 −3 x
a du = − + c = − +c
3 ηa 3 η4
2.72.- ∫ (et − e − t )dt , Sea: u = −t , du = − dt

∫ (e − e −t )dt = ∫ et dt − ∫ e− t dt = ∫ et dt − ∫ eu dt = et + eu + c = et + e− t + c
t

2.73.- ∫ e − ( x +1)
Sea: u = − x 2 − 1, du = −2 xdx
2
xdx ,
1 u 1 1 1
∫e xdx = ∫ e − x −1 xdx = −

− ( x 2 +1)
e du = − eu + c = − e − ( x +1) + c = − x2 +1 + c
2 2

2 2 2 2e
2 x 2 dx 2 x 2dx
2.74.- ∫ (e a − e − a ) 2 dx , Sea: u = , du = ; w = − , dw = −
x x

a a a a
∫ (e a − e a ) dx = ∫ (e a + 2e a e a + e a )dx = ∫ e a dx + 2∫ dx + ∫ e a dx
x − x 2 2x x − x −2 x 2x −2 x

a u a a a a 2x a −2x
=
2 ∫ e du + 2∫ dx − ∫ e w dw = eu + 2 x − e w + c = e a + 2 x − e a + c
2 2 2 2 2
a −1
2x
2.75.- ∫ dx , Sea: u = − 2x , du = − dx2 ; w = 32x , dw = 32dx
x
a
a −1
2x
a 2 x dx dx
∫ ax ∫ a x − ∫ a x = ∫ a 2 dx − ∫ a 2 dx = ∫ a 2 dx − ∫ a 2 dx
2 x− x −x −x
=
3x
dx
3x −x 3x
2 w 2 aw au 2a 2 a 2 2 a 2
= ∫ a dw + 2 ∫ a du =
−x
u
+2 +c = +2 +c = ( + a 2)+c
3 3 ηa ηa 3 ηa ηa ηa 3
1
ex 1 dx
2.76.- ∫ 2 dx , Sea: u = , du = − 2
x x x
1
e x

∫ x 2 dx = −∫ e du = −e + c = −e x + c = − e + c
u u 1
x

dx dx
2.77.- ∫ 5 x , Sea: u = x , du =
x 2 x
dx 2 × 5u 2×5 x
∫5 = 2∫ 5u du = +c = +c
x

x η5 η5
2.78.- ∫ x7 x dx , Sea: u = x 2 , du = 2 xdx
2

2
1 u 1 7u 1 7x
∫ =
2∫
= + = +c
x2
x 7 dx 7 du c
2 η7 2 η7
et dt
2.79.- ∫ , Sea: u = et − 1, du = et dt
et − 1

46
et dt du
∫ et − 1 = ∫ u = η u + c = η e − 1 + c
t

2.80.- ∫ e x a − be x dx , Sea: u = a − be x , du = −be x dx


3
1 1u 2 2 3 2
∫e a − be dx = − ∫ udu = − + c = − u 2 + c = − (a − be x ) 2 + c
x x 3

b b 2
3 3b 3b
x
ea
2.81.- ∫ (e a + 1) 3 e a dx , Sea: u = e a +1
, du =
x 1 x x
dx
a
3a(e a + 1) 3
4 x 4
au 3
∫ (e + 1) e dx = ∫ e + 1e dx = a ∫ u du = 4 + c = +c
x 1 x 3 xa x 1
a 3 a a 3

4
3
dx
2.82.- ∫ x , Sea: u = 2 x + 3, du = 2 x η 2dx
2 +3
dx 1 3dx 1 2x + 3 − 2x 1 2x + 3 1 2x 1 1 du
∫ 2x + 3 3 ∫ 2x + 3 3 ∫ 2x + 3
= = dx = ∫
3 2 +3
x
dx − ∫
3 2 +3
x
dx = ∫ dx − ∫
3 3 u
1 1 1 1 1 η 2 +3
x

= x− η u +c = x− η u +c = x− +c
3 3 3 3 η2 3 3 η2
a x dx
2.83.- ∫ , Sea: u = a x , du = a x η adx; a > 0
1+ a 2x

x
a dx a x dx 1 du 1 1
∫ 1 + a 2 x ∫ 1 + (a x )2 = η a ∫ 1 + u 2 = η a arcτ gu + c = η a arcτ ga + c
= x

e − bx
2.84.- ∫ dx , Sea: u = e −bx , du = −be − bx dx
1 − e−2bx
e − bx e − bx 1 du 1 du 1 u −1
∫ 1 − e−2bx dx = ∫ 1 − (e−bx )2 dx = − b ∫ 1 − u 2 = − b ∫ (−1)(u 2 − 1) = 2b η u + 1 + c
1 e − bx − 1
= η − bx +c.
2b e +1
et dt
2.85.- ∫ , Sea: u = et , du = et dt
1− e 2t

t
e dt et dt du
∫ 1− e 2t
=∫
1 − (e ) t 2
=∫
1− u 2
= arcs e n u + c = arcs e n et + c

x x dx
2.86.- ∫ cos dx , , du = Sea: u =
2 2 2
x x
∫ cos 2 dx = 2 ∫ cos udu = 2 s e n u + c = 2 s e n 2 + c
2.87.- ∫ s e n(a + bx)dx , Sea: u = a + bx, du = bdx
1 1 1
∫ s e n(a + bx)dx = b ∫ s e n udu = − b cos u + c = − b cos(a + bx) + c

47
dx dx
2.88.- ∫ cos x , Sea: u = x , du =
x 2 x
dx
∫ cos x
x
= 2∫ cos udu = 2s e n u + c = 2s e n x + c

dx dx
2.89.- ∫ s e n( η x) , Sea: u = η x, du =
x x
dx
∫ s e n( η x) x = ∫ s e n udu = − cos u + c = − cos η x + c
2.90.- ∫ (cos ax + s e n ax) 2 dx , Sea: u = 2ax, du = 2adx

∫ (cos ax + s e n ax) dx = ∫ (cos ax + 2 cos ax s e n ax + s e n ax)dx


2 2 2

= ∫ (1 + 2 cos ax s e n ax)dx = ∫ dx + 2∫ cos ax s e n axdx = ∫ dx + ∫ s e n 2axdx


1
= x− cos 2ax + c
2a
2.91.- ∫ s e n 2 xdx , Sea: u = 2 x, du = 2dx
1 − cos 2 x 1 1 1 1 1 1
∫sen xdx = ∫ dx = ∫ dx − ∫ cos 2 xdx = ∫ dx − ∫ cos udu = x − s e n u + c
2

2 2 2 2 4 2 4
1 1
= x − s e n 2x + c
2 4
2.92.- ∫ cos 2 xdx , Sea: u = 2 x, du = 2dx
1 + cos 2 x 1 1 1 1 1 1
∫ cos xdx = ∫ dx = ∫ dx + ∫ cos 2 xdx = ∫ dx + ∫ cos udu = x + s e n u + c
2

2 2 2 2 4 2 4
1 1
= x + s e n 2x + c
2 4
2.93.- ∫ sec 2 (ax + b)dx , Sea: u = ax + b, du = adx
1 1 1
∫ sec (ax + b)dx = a ∫ sec udu = τ gu + c = τ g (ax + b) = + c
2 2

a a
2.94.- ∫ coτ g axdx ,
2
Sea: u = ax, du = adx
1 1 1 1
∫ coτ g axdx = a ∫ coτ g udu = a ∫ (cos ec u − 1)du = a ∫ cos ec udu − a ∫ du
2 2 2 2

co τ gu u coτ gax a x coτ gax


=− − +c = − − +c = − −x+c
a a a a a
dx
2.95.- ∫ , Sea: u = x a , du = dx a
s e n ax
dx
∫ s e n ax = ∫ cos ec ax dx = a ∫ cos ecudu = a η cos ecu − coτ gu + c
= a η cos ec x a − coτ g x a + c

48
Sea: u = 5 x − π , du = 5dx
dx
2.96.- ∫ ,
3cos(5 x − π4 ) 4
dx 1 1 1
∫ 3cos(5 x − π4 ) = 3 ∫ sec(5 x − π4 )dx = 15 ∫ sec udu = 15 η sec u + τ gu + c
1
= η sec(5 x − π4 ) + τ g (5 x − π4 ) + c
15
dx
2.97.- ∫ , Sea: u = ax + b, du = adx
s e n(ax + b)
dx 1 1
∫ s e n(ax + b) = ∫ cos ec(ax + b)dx = a ∫ cos ecudu = a η cos ecu − coτ gu + c
1
= η cos ec(ax + b) − co τ g (ax + b) + c
a
xdx
2.98.- ∫ , Sea: u = x 2 , du = 2 xdx
cos 2 x 2
xdx 1 1 1
∫ cos2 x2 = ∫ x sec x dx = 2 ∫ sec udu = 2 τ gu + c = 2 τ gx + c
2 2 2 2

x x dx
2.99.- ∫ coτ g dx , Sea: u = , du =
a −b a −b a −b
x x
∫ coτ g a − b dx = (a − b)∫ coτ gudu = (a − b) η s e n u + c = (a − b) η s e n a − b + c
dx dx
2.100.- ∫ τ g x , Sea: u = x , du =
x 2 x
dx
∫ τ g x x = 2∫ τ gudu = 2 η sec u + c = 2 η sec x + c
dx
2.101.- ∫ , Sea: u = x , du = dx
τ g 5x 5 5
dx
∫ τ g x = ∫ coτ g 5x dx = 5∫ coτ gudu = 5 η s e n u + c = 5 η s e n x 5 + c
5
2
⎛ 1 ⎞
2.102.- ∫ ⎜ − 1⎟ dx , Sea: u = x 2, du = 2dx
⎝ sen x 2 ⎠
2
⎛ 1 ⎞
∫ ⎜⎝ s e n x 2 − 1⎟⎠ dx = ∫ (cos ecx 2 − 1) dx =∫ (cos ec x 2 − 2 cos ecx 2 + 1)dx
2 2

1 2
= ∫ cos ec 2 x 2dx − 2∫ cos ecx 2dx + ∫ dx = ∫ 2∫
cos ec 2udu − cos ecudu + ∫ dx
2
1
=− coτ gu − 2 η cos ecu − coτ gu + x + c
2
1
=− coτ gx 2 − 2 η cos ecx 2 − coτ gx 2 + x + c
2

49
dx
2.103.- ∫ , Sea: u = 2 x, du = 2dx
s e n x cos x
dx dx
∫ s e n x cos x = ∫ 1 s e n 2 x = 2∫ cos ec2 xdx = ∫ cos ecudu = η cos ecu − coτ gu + c
2
= η cos ec 2 x − coτ g 2 x + c
cos ax
2.104.- ∫ dx , Sea: u = s e n ax, du = a cos axdx
s e n 5 ax
cos ax 1 du 1 u −4 u −4 s e n −4 ax 1
∫ s e n 5 ax a ∫ u 5 a −4
dx = = + c = −
4a
+ c = −
4a
+c = −
4a s e n 4 ax
+c

2.105.- ∫ t s e n(1 − 2t 2 )dt , Sea: u = 1 − 2t 2 , du = −4tdt


1 1 1
∫ t s e n(1 − 2t )dt = − ∫ s e n udu = cos u + c = cos(1 − 2t 2 ) + c
2

4 4 4
s e n 3x
2.106.- ∫ dx , Sea: u = 3 + cos 3x, du = −3s e n 3xdx
3 + cos 3x
s e n 3x 1 du 1 1
∫ 3 + cos 3xdx = − 3 ∫ u = − 3 η u + c = − 3 η 3 + cos 3x + c
2.107.- ∫ τ g 3 3x sec 2 3x dx , Sea: u = τ g ( x 3 ), du = 13 sec2 ( x 3 )dx
3u 4 3τ g 4 ( x 3 )
∫ τ g 3x sec 3x dx = 3∫ u du = +c = +c
3 2 3

4 4
s e n x cos x
2.108.- ∫ dx , Sea: u = cos 2 x, du = 2s e n 2 xdx
cos 2 x − s e n 2 x
1 1
s e n x cos x s e n x cos x 1 s e n 2 x 1 du 1 u 2 u2
∫ cos2 x − s e n 2 x dx = ∫ cos 2 x dx = 4 ∫ cos 2 x = 4 ∫ u = 4 12 + c = 2 + c
cos 2 x
= +c
2
τ gx
2.109.- ∫ dx , Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx
cos 2 x
τ gx
3
u2 2 3 2 3
∫ cos2 x ∫ = τ = ∫ = + c = u 2 + c = τ g 2x + c
2 1
dx gx sec xdx u 2
du
3 3 3
2
2.110.- ∫ cos ax s e n ax dx , Sea: u = 2 x , du = 2dx
a
1 a a a
∫ cos ax s e n ax dx = 2 ∫ s e n 2ax dx = 4 ∫ s e n udu = − 4 cos u + c = − 4 cos 2ax + c
2.111.- ∫ t coτ g (2t 2 − 3)dt , Sea: u = 2t 3 − 3, du = 4tdt
1 1 1
∫ t coτ g (2t − 3)dt = ∫ coτ gudu = η s e n u + c = η s e n(2t 2 − 3) + c
2

4 4 4

50
x 3 dx
2.112.- ∫ , Sea: u = x 4 , du = 4 x3 dx
x +5
8

3
x dx x3 dx 1 du 1 1 u 5 x4
∫ x8 + 5 ∫ ( x 4 )2 + ( 5)2 4 ∫ u 2 + ( 5)2 4 5
= = = arc τ g
5
+ c =
20
arc τ g
5
+c

2.113.- ∫ s e n 3 6 x cos 6 xdx , Sea: u = s e n 6 x, du = 6 cos 6 xdx


1 3 1 u4 u4 s e n4 6x
∫ s e n 6 x cos 6 xdx =
6∫
= + = + = +c
3
u du c c
6 4 24 24
5 + 3cos 2 x
2.114.- ∫ 1 + 3cos 2 x s e n 2 xdx , Sea: u = , du = −3s e n 2 xdx
2
1 + cos 2 x 3 + 3cos 2 x
∫ 1 + 3cos x s e n 2 xdx = ∫ 1 + 3( 2 ) s e n 2 xdx = ∫ 1 + 2 s e n 2 xdx
2

5 + 3cos 2 x
3
1 1 1u 2 2 3
=∫ s e n 2 xdx = − ∫ u 2 du = − +c = − u 2 +c
2 3 3 3 9
2
3
2 ⎛ 5 + 3cos 2 x ⎞ 2
=− ⎜ ⎟ +c
9⎝ 2 ⎠
2.115.- ∫ x 5 5 − x 2 dx , Sea: u = 5 − x 2 , du = −2 xdx
5(5 − x 2 ) 5
6 6
1 15 1u5 5 65
∫ x 5 − x dx = − 2 ∫ u du = − 2 6 + c = − 12 u + c = − 12 + c
5 2

5
1 + s e n 3x
2.116.- ∫ dx , Sea: u = s e n 3x, du = 3dx; w = cos u, dw = − s e n udu
cos 2 3x
1 + s e n 3x dx s e n 3x 1 1 senu
∫ cos2 3x dx = ∫ cos2 3x + ∫ cos2 3xdx = 3 ∫ s ec udu + 3 ∫ cos2 u du
2

1 1 dw 1 1 1 1 1 1
= ∫ s ec 2udu − ∫ 2 = τ gu + + c = τ gu + + c = τ g 3x + +c
3 3 w 3 3w 3 3cos u 3 3cos 3x
(cos ax + s e n ax) 2
2.117.- ∫ dx , Sea: u = ax, du = adx
s e n ax
(cos ax + s e n ax) 2 cos 2 ax + 2 cos ax s e n ax + s e n 2 ax
∫ s e n ax
dx = ∫ s e n ax
dx

cos 2 ax cos ax s e n ax s e n 2 ax
=∫ dx + 2 ∫ dx + ∫ dx
s e n ax s e n ax s e n ax
1 − s e n 2 ax
=∫ dx + 2∫ cos axdx + ∫ s e n axdx
s e n ax
dx
=∫ + 2 ∫ cos axdx
s e n ax
1 2
= ∫ cos ecaxdx + 2∫ cos axdx = ∫ cos ecudu + ∫ cos udu
a a

51
1 2 1 2
= η cos ecu − coτ gu + s e n u + c = η cos ecax − co τ gax + s e n ax + c
a a a a
x3 − 1
2.118.- ∫ dx , Sea: u = x + 1, du = dx
x +1
x3 − 1 2 2
∫ x + 1 dx = ∫ ( x − x + 1 − x + 1)dx = ∫ x dx − ∫ xdx + ∫ dx − ∫ x + 1 dx
2 2

du x3 x 2
= ∫ x 2 dx − ∫ xdx + ∫ dx − 2∫ = − + x − 2 η x +1 + c
u 3 2
2
cos ec 3xdx
2.119.- ∫ , Sea: u = b − a coτ g 3 x, du = 3a cos ec 2 3 xdx
b − a coτ g 3 x
cos ec 2 3 xdx 1 du 1 1
∫ b − a coτ g 3x = 3a ∫ u = 3a η u + c = 3a η b − a coτ g 3x + c
x3 − 1
2.120.- ∫ dx , Sea: u = x 4 − 4 x + 1, du = (4 x3 − 4)dx
x − 4x + 1
4

x −1
3
1 (4 x3 − 4)dx 1 du 1 1
∫ x4 − 4 x + 1 4 ∫ x4 − 4 x + 1 = 4 ∫ u = 4 η u + c = 4 η x − 4 x + 1 + c
= 4
dx

2.121.- ∫ xe − x dx , Sea: u = − x 2 , du = −2 xdx


2

1 u 1 1 2
∫ xe ∫
− x2
dx = − e du = − eu + c = − e − x + c
2 2 2
3 − 2 + 3x2
2.122.- ∫ dx , Sea: u = x 3, du = 3dx; a = 2
2 + 3x 2
3 − 2 + 3x 2 (2 + 3x 2 ) 2
1
dx
∫ 2 + 3x 2 dx = 3∫ ( 2)2 + ( 3x)2 − ∫ 2 + 3x 2 dx
1

(2 + 3x 2 )
2
3 3dx 3 3dx
∫ −∫ ∫ − ∫ (2 + 3x 2 ) 2 dx
−1
dx =
3 ( 2) + ( 3 x)
2 2
2 + 3x 2
3 ( 2) + ( 3 x)
2 2

3 du du dx
∫ − ∫ (2 + 3 x 2 ) 2 dx = 3 ∫ 2 −∫
−1
=
3 (a) + (u ) (a ) + (u )
2 2 2
( 2) 2 + ( x 3) 2
du 1 du 3 u 1
= 3∫ − ∫ = arcτ g − η u + a2 + u2 + c
(a ) + (u )
2 2
3 a +u
2 2 a a 3
3 x 3 3
= arcτ g − η x 3 + 2 + 3 + x2 + c
2 2 3
τ g 3 x − coτ g 3x
2.123.- ∫ dx , Sea: u = 3x, du = 3dx; w = s e n u, dw = cos udu
s e n 3x
s e n 3 x cos 3 x

τ g 3 x − coτ g 3 x dx cos 3 x
∫ s e n 3x dx = ∫ s e n 3x
cos 3x s e n 3x dx =
∫ cos 3x − ∫ s e n 2 3xdx

52
cos 3x 1 1 cos u 1 1 dw
= ∫ sec 3xdx − ∫ 2
dx = ∫ sec udu − ∫ 2
du = ∫ sec udu − ∫ 2
s e n 3x 3 3 sen u 3 3 w

1 1 w−1 1 1
= η sec u + τ gu − + c = η sec 3x + τ g 3 x + +c
3 3 −1 3 3s e n 3x
dx x dx
2.124.- ∫ , Sea: u = − , du = −
ex 2 2
dx dx −2 −2
∫ e x = ∫ (e x ) 12 = ∫ e 2 dx = −2∫ e du = −2e + c = −2e 2 + c = e x 2 + c = e x + c
−x u u −x

1+ s e n x
2.125.- ∫ dx , Sea: u = x + cos x, du = (1 − s e n x)dx
x + cos x
1+ s e n x du
∫ x + cos x dx = ∫ u = η u + c = η x + cos x + c
sec 2 xdx
2.126.- ∫ , Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx
τg x−2
2

sec 2 xdx du
∫ τg x−2 2
=∫
u −2
2
= η u + u 2 − 2 + c = η τ gx + τ gx 2 − 2 + c

dx dx
2.127.- ∫ , Sea: u = η x, du =
x η x 2
2
dx dx du u −1 1 1
∫x η 2
x
=∫
x( η x) 2
= ∫ u 2
=
−1
+c = − +c = −
u ηx
+c

2.128.- ∫ a s e n x cos xdx , Sea: u = s e n x, du = cos xdx


u
as e n x
a
∫a cos xdx = ∫ a du = +c = +c
sen x u

ηa ηa
x2
2.129.- ∫ dx , Sea: u = x3 + 1, du = 3 x 2 dx
x +13

( x 2 + 1) 3 ( x 2 + 1) 2
2 2 2 2
x dx x 2 dx 1 du 1 u 3 u3 3

∫ x3 + 1 = ∫ ( x3 + 1) 13 = 3 ∫ u 13 = 3 2 + c = 2 + c = 2 + c = 2 + c
3
xdx
2.130.- ∫ , Sea: u = x 2 , du = 2 xdx
1− x 4

xdx xdx 1 2 xdx 1 2 xdx 1


∫ 1 − x 4 = ∫ 1 − ( x2 )2 = 2 ∫ 1 − ( x 2 )2 = 2 ∫ 1 − (u)2 = 2 arcs e n u + c
1
= arcs e n x 2 + c
2
2.131.- ∫ τ g 2 axdx , Sea: u = ax, du = adx

53
1 1
∫ τ g axdx = ∫ (sec ax − 1)dx = ∫ sec2 axdx − ∫ dx = ∫ sec 2 udu − ∫ dx = τ gu − x + c
2 2

a a
1
= τ gax − x + c
a
sec 2 xdx
2.132.- ∫ , Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx
4 −τ g 2 x
sec 2 xdx du u τ gx
∫ 4 −τ g x 2
=∫
2 −u2
= arcs e n + c = arcs e n
2 2 2
+c

dx
2.133.- ∫ , Sea: u = x , du = dx
cos x a a a
dx
∫ cos x a = ∫ sec x a dx = a ∫ secudu = a η sec u + τ gu + c = a η sec x a + τ g x a + c
3 1+ η x dx
2.134.- ∫ dx , Sea: u = 1 + η x, du =
x x
1+ η x 3(1 + η x) 3
4 4 4
3
u3 3u 3
∫ x dx = ∫ u 3 du = 4 + c = 4 + c = +c
1

4
3
dx dx
2.135.- ∫ τ g x − 1 , Sea: u = x − 1, du =
x −1 2 x −1
dx du
∫ τ g x − 1 x − 1 = 2∫ τ gu u = 2 η sec x − 1 + c = −2 η cos x − 1 + c
xdx
2.136.- ∫ , Sea: u = x 2 , du = 2 xdx
s e n x2
xdx 1 du 1 1
∫ s e n x 2 = 2 ∫ s e n u = 2 ∫ cos ecudu = 2 η cos ecu − coτ gu + c
1
= η cos ecx 2 − coτ gx 2 + c
2
s e n x − cos x
2.137.- ∫ dx , Sea: u = s e n x + cos x, du = (cos x − s e n x)dx
s e n x + cos x
s e n x − cos x du
∫ s e n x + cos xdx = − ∫ u = − η s e n x + cos x + c
earcτ gx + x η (1 + x 2 ) + 1 dx 2 xdx
2.138.- ∫ , Sea: u = arcτ gx, du = ; w = η (1 + x 2 )d , dw =
1+ x 2
1+ x 2
1 + x2
earcτ gx + x η (1 + x 2 ) + 1 earcτ gx dx x η (1 + x 2 )dx dx
∫ 1+ x 2
= ∫ 1+ x 2
+ ∫ 1+ x 2
+∫
1 + x2
1 dx 1 w2 η 2 (1 + x 2 )
= ∫ eu du + ∫ wdw + ∫ = e u
+ + arc τ gx + c = e u
+ + arcτ gx + c
2 1 + x2 2 2 4

x 2 dx
2.139.- ∫ 2 ,
x −2

54
x 2 dx 2 dx 1 x− 2
∫ x2 − 2 = ∫ (1 + x2 − 2 )dx = ∫ dx + 2∫ x2 − 2 = x + 2 2 2 η x + 2 + c
2 x− 2
= x+ η +c
2 x+ 2
1 − cos 2 x
2.140.- ∫ es e n x s e n 2 xdx , Sea: u = , du = s e n 2 xdx
2

2
1− cos 2 x

∫ e s e n 2 xdx = ∫ e s e n 2 xdx = ∫ eu du = eu + c = es e n x + c
2 2
sen x 2

(1 − s e n x 2
) x dx
2.141.- ∫ x
2
dx , Sea: u = , du =
sen 2
2 2
(1 − s e n ⎛ 1 − 2s e n x2 + s e n 2 x2 ⎞
x 2
)
∫ sen x = ∫ ⎜⎜ ⎟ dx = ∫ cos ec x2 dx − 2∫ dx + ∫ s e n x2 dx
2
dx
sen 2 x ⎟
2 ⎝ ⎠
= 2 ∫ cos ecudu − 2 ∫ dx + 2 ∫ s e n udu = 2 η cos ecu − coτ gu − 2 x − 2 cos u + c
= 2 η cos ec x
2
− coτ g x
2
− 2 x − 2 cos x
2
+c
5 − 3x
2.142.- ∫ dx , Sea: u = x 3, du = 3dx; w = 4 − 3x 2 , dw = −6 xdx
4 − 3x 2

5 − 3x dx xdx dx xdx
∫ 4 − 3x 2
dx = 5∫
4 − 3x 2
− 3∫
4 − 3x 2
= 5∫
4 − ( x 3) 2
− 3∫
4 − 3x2
1
5 du 3 dw 5 u 1w2 5 3 x 3
=
3 ∫ 2 −u
2 2
+
6 ∫ w
=
3
arcs e n +
2 2 1
+c =
3
arcs e n
2
+ 4 − 3x 2 + c
2
ds
2.143.- ∫ , Sea: u = 1 + e − s , du = −e− s ds
e +1 s

ds e − s ds du
∫ e s + 1 ∫ e− s + 1 = − ∫ u = − η u + c = − η e + 1 + c
−s
=

2.144.- ∫ , Sea: u = 2aθ , du = 2adθ
s e n aθ cos aθ
dθ dθ 2
∫ s e n aθ cos aθ = ∫ 12 s e n 2aθ = 2∫ cos ec2aθ dθ = 2a ∫ cos ecudu
1 1
= η cos ecu − co τ gu + c = η cos ec 2aθ − co τ g 2aθ + c
a a
s
e
2.145.- ∫ ds , Sea: u = e s , du = e s ds
e −2
2s

s
e es du
∫ e2 s − 2 ∫ (es )2 − 2 ds = −∫ u 2 − 2 = η u + u − 2 + c
= 2
ds

= η e s + (e s ) 2 − 2 + c = η e s + e 2 s − 2 + c

55
2π t 2π t
2.146.- ∫ s e n( 2Tπ t + ϕ0 )dt , Sea: u = + ϕ0 , du = dt
T T
T T T 2π t
∫ s e n( 2Tπ t + ϕ0 )dt = 2π ∫ s e n udu = − 2π cos u + c = − 2π cos( T + ϕ0 ) + c
arc cos x 2 x dx
2.147.- ∫ dx , Sea: u = arc cos , du = −
4− x 2 2 4 − x2
arc cos x 2 u2 (arc cos x 2 ) 2
∫ 4 − x2 dx = − ∫ udu = −
2
+ c = −
2
+c

dx dx
2.148.- ∫ , Sea: u = η x, du =
x(4 − η x) 2
x
dx dx du 1 2+u 1 2 + ηx
∫ x(4 − η x) 2
=∫
x ⎡⎣ 2 − ( η x) ⎤⎦
2 2
=∫ 2
2 −u 2
= η
4 2−u
+c = η
4 2− ηx
+c

2.149.- ∫ e −τ gx sec 2 xdx , Sea: u = −τ gx, du = − sec 2 xdx

∫e sec 2 xdx = − ∫ eu du = −eu + c = −e −τ gx + c


−τ gx

s e n x cos x
2.150.- ∫ dx , Sea: u = s e n 2 x, du = 2s e n x cos xdx
2−sen x 4

s e n x cos x s e n x cos x 1 du 1 u
∫ 2−sen x 4
dx = ∫
2 − (s e n x)
2 2
dx = ∫
2 2−u 2
= arcs e n
2 2
+c

1 (s e n 2 x)
= arcs e n +c
2 2
s ecxτ gx
2.151.- ∫ dx , Sea: u = sec x, du = sec xτ gxdx
s ec 2 x + 1
s ecxτ gx du
∫ s ec 2 x + 1dx = ∫ u 2 + 1 = η u + u + 1 + c = η s ecx + s ec x + 1 + c
2 2

dt
2.152.- ∫ , Sea: u = 2t , du = 2dt
s e n t cos 2 t
2

dt dt dt dt
∫ s e n 2 t cos2 t = ∫ (s e n t cos t )2 = ∫ ( 1 s e n 2t )2 = 4∫ s e n 2 2t = 4∫ cos ec 2tdt
2

2
= 2 ∫ cos ec 2udu = −2 co τ gu + c = −2 coτ g 2t + c
arc s e n x + x
2.153.- ∫ dx ,
1 − x2
dx
Sea: u = arcs e n x, du = ; w = 1 − x 2 , dw = −2 xdx
1− x 2

arc s e n x + x arc s e n x x 1 dw 1 −1
∫ 1 − x 2 dx = ∫ 1 − x 2 dx + ∫ 1 − x2 dx = ∫ udu − 2 ∫ w = ∫ udu − 2 ∫ w 2 dw

56
1
u2 1 w 2 (arcs e n x) 2
= − +c = − 1 − x2 + c
2 2 1 2
2
xdx
2.154.- ∫ , Sea: t = x + 1 ⇒ x = t 2 − 1; dx = 2tdt
x +1
xdx (t 2 − 1)2tdt t3 2 ( x + 1)3
∫ x +1 ∫ t
= = ∫ − = − + = − 2 x +1 + c
2
2 (t 1) dt 2( t ) c
3 3
2.155.- ∫ x(5 x 2 − 3)7 dx , Sea: u = 5 x 2 − 3, du = 10 xdx
1 1 u8 u8 (5 x 2 − 3)8
∫ x(5 x − 3) dx = 10 ∫
= + = + = +c
2 7 7
u du c c
10 8 80 80
η ( x + x 2 + 1) dx
2.156.- ∫ dx , Sea: u = η ( x + x 2 + 1), du =
x +1
2
x2 + 1
η ( x + x 2 + 1) η ( x + x 2 + 1)
3
u2
∫ x2 + 1
dx = ∫
x2 + 1
dx = ∫ udu =
3
+c
2
3
2 ⎡ η ( x + x 2 + 1) ⎤
⎣ ⎦
= +c
3
s e n3 x
2.157.- ∫ dx , Sea: u = cos x, du = − s e n xdx
cos x
s e n3 x s e n 2 x s e n xdx (1 − cos 2 x) s e n xdx s e n xdx cos 2 x s e n xdx
∫ cos x ∫ dx =
cos x
= ∫ cos x
= ∫ cos x ∫ −
cos x
3 5
u 2
u 2

= ∫ cos 2 x s e n xdx − ∫ cos 2 x s e n xdx = − ∫ u 2 du + ∫ u 2 du = −


−1
+ +c
3 1 3

3 5
2 2
3 5 3 5
2u 2 2u 2 2 cos x 2 2 cos x 2 2 cos3 x 2 cos5 x
=− + +c = − + +c = − + +c
3 5 3 5 3 5
cos xdx
2.158.- ∫ ,
1+ s e n2 x
Sea: t = 1 + s e n 2 x ⇒ s e n 2 x = t 2 − 1; 2s e n x cos xdx = 2tdt
t
cos xdx t 2 −1 dt
∫ 1+ s e n2 x = ∫ t = ∫ t 2 −1 = η 1+ s e n x + s e n x + c
2

(arcs e n x) 2 dx
2.159.- ∫ dx , Sea: u = arcs e n x, du =
1 − x2 1 − x2
(arcs e n x) 2 u3 (arcs e n x)3
∫ 1 − x2
dx = ∫ u 2 du =
3
+c =
3
+c

2.150.- ∫ e x + e dx , Sea: u = ee , du = ee e x dx
x x x

57
∫e dx = ∫ e x ee dx = ∫ du = u + c = ee + c
x+ex x x

u −1
2.161.- ∫ t (4t + 1)7 dt , Sea: u = 4t + 1 ⇒ t = , du = 4dt
4
u − 1 7 du 1 1 1 u9 1 u8
∫ + = ∫ 4 4 16 ∫ = − =
16 ∫
− = − +c
7 7 8 7
t (4t 1) dt u (u 1)u du (u u )du
16 9 16 8
(4t + 1)9 (4t + 1)8
= − +c
144 128
2t 2 − 10t + 12
2.162.- ∫ dt , Sea: u = t 2 + 4, du = du = 2tdt
t2 + 4
2t 2 − 10t + 12 t 2 − 5t + 6 ⎛ 2 − 5t ⎞ dt dt
∫ t2 + 4 dt = 2 ∫ t 2 + 4 dt = 2∫ ⎜⎝1 + t 2 + 4 ⎟⎠ dt = 2∫ dt + 4∫ t 2 + 4 −10∫ t 2 + 4
dt du
= 2 ∫ dt + 4∫ 2 −5∫ = 2t + 2 arcτ g 2t − 5 η u + c = 2t + 2 arcτ g 2t − 5 η t 2 + 4 + c
t +4 u
et − e − t
2.163.- ∫ t dt ,
e + e−t
Sea: u = e 2t + 1, du = 2e 2t dt ; w = 1 + e −2t , dw = −2e−2t dt
et − e − t et dt e − t dt e 2t dt e −2t dt 1 du 1 dw
∫ et + e−t ∫ et + e−t ∫ et + e−t ∫ e2t + 1 ∫ 1 + e−2t = 2 ∫ u + 2 ∫ w
dt = − = −
1 1 1
= ( η u + η w ) + c = η uw + c = η (e2t + 1)(1 + e −2t ) + c
2 2 2

58
CAPITULO 3

INTEGRACION DE FUNCIONES TRIGONOMETRICAS

En esta parte, serán consideradas las integrales trigonométricas de la forma:


i) ∫ s e n m u cos n udu
ii) ∫ τ g mu secn udu
iii) ∫ co τ g mu cos ec nudu
O bien, formas trigonométricas reducibles a algunos de los casos ya señalados.

EJERCICIOS DESARROLLADOS

3.1.-Encontrar: ∫ cos 2 xdx


1 + cos 2 x
Solución.- cos 2 xdx =
2
1 + cos 2 x 1 1 x 1
Luego: ∫ cos 2 xdx = ∫ dx = ∫ dx + ∫ cos 2 xdx = + s e n 2 x + c ,
2 2 2 2 4
1
Como: ∫ cosh xdx = s e nh x + c
h
1 1
Respuesta: ∫ cos 2 xdx = x + s e n 2 x + c
2 4
3.2.-Encontrar: ∫ cos 2 xdx
4 1

1 + cos x
Solución.- cos 2 12 x =
2
⎛ 1 + cos x ⎞
2
1
Luego: ∫ cos 4 12 xdx = ∫ (cos 2 12 x) 2 dx = ∫ ⎜ ⎟ dx = ∫ (1 + 2 cos x + cos x)dx
2

⎝ 2 ⎠ 4
1 1 1
= ∫ dx + ∫ cos xdx + ∫ cos 2 xdx , como: ∫ cos 2 xdx = 1 x + 1 s e n 2 x + c
4 2 4 2 4
1 1 1 1 1 1 1 1
= ∫ dx + ∫ cos xdx + ∫ cos 2 xdx = x + s e n x + ( x + s e n 2 x) + c
4 2 4 4 2 4 2 4
1 1 1 1 3 1 1
= x + s e n x + x + s e n 2x + c = x + s e n x + s e n 2x + c
4 2 8 16 8 2 16
3 1 1
Respuesta: ∫ cos 2 xdx = x + s e n x + s e n 2 x + c
4 1

8 2 16
3.3.-Encontrar: ∫ cos xdx3

Solución.- ∫ cos3 xdx = ∫ cos x cos 2 xdx , como: cos 2 x = 1 − s e n 2 x

59
= ∫ cos x cos 2 xdx = ∫ cos x(1 − s e n 2 x)dx = ∫ cos xdx − ∫ cos x s e n 2 xdx
Sea: u = s e n x, du = cos xdx
u3 s e n3 x
= ∫ cos xdx − ∫ cos x s e n 2 xdx = ∫ cos xdx − ∫ u 2 du = s e n x − + c = sen x − +c
3 3
s e n3 x
Respuesta: ∫ cos3 xdx = s e n x − +c
3
3.4.-Encontrar: ∫ s e n x3 4 xdx
Solución.- ∫ s e n x3 4 xdx = ∫ s e n 4 x s e n 2 4 xdx , como: s e n 2 4 x = 1 − cos 2 4 x
= ∫ s e n 4 x s e n 2 4 xdx = ∫ s e n 4 x(1 − cos 2 4 x)dx = ∫ s e n 4 xdx − ∫ s e n 4 x(cos 4 x) 2 dx
Sea: u = cos 4 x, du = −4s e n 4 xdx
1 2 1 1 u3 cos 4 x cos3 4 x
= ∫ s e n 4 xdx +
4∫
u du = − cos 4 x + + c = − + +c
4 4 3 4 12
cos 4 x cos3 4 x
Respuesta: ∫ s e n x3 4 xdx = − + +c
4 12
3.5.-Encontrar: ∫ s e n 2 x cos3 xdx
Solución.- ∫ s e n 2 x cos3 xdx = ∫ s e n 2 x cos 2 x cos xdx = ∫ s e n 2 x(1 − s e n 2 x) cos xdx
= ∫ s e n 2 x cos xdx − ∫ s e n 4 x cos xdx ; Sea: u = s e n x, du = cos xdx
u3 u5 s e n3 x s e n5 x
= ∫ u 2 du − ∫ u 4 du =− +c = − +c
3 5 3 5
s e n3 x s e n5 x
Respuesta: ∫ s e n 2 x cos3 xdx = − +c
3 5
3.6.-Encontrar: ∫ s e n 3 x cos 2 xdx
Solución.- ∫ s e n 3 x cos 2 xdx = ∫ s e n 2 x s e n x cos 2 xdx = ∫ (1 − cos 2 x) s e n x cos 2 xdx
= ∫ (1 − cos 2 x) s e n x cos 2 xdx = ∫ s e n x cos 2 xdx − ∫ s e n x cos 4 xdx
Sea: u = cos x, du = − s e n xdx
u3 u5
= ∫ s e n x cos 2 xdx − ∫ s e n x cos 4 xdx = − ∫ u 2 du + ∫ u 4 du = − + +c
3 5
cos3 x cos5 x
=− + +c
3 5
cos3 x cos5 x
Respuesta: ∫ s e n 3 x cos 2 xdx = − + +c
3 5
3.7.-Encontrar: ∫ s e n 2 x cos5 xdx
Solución.- ∫ s e n 2 x cos5 xdx = ∫ s e n 2 x(cos 2 x) 2 cos xdx = ∫ s e n 2 x(1 − s e n 2 x) 2 cos xdx
= ∫ s e n 2 x(1 − 2s e n 2 x + s e n 4 x) cos xdx

60
= ∫ (s e n x) 2 cos xdx − 2∫ (s e n x) 4 cos xdx + ∫ (s e n x)6 cos xdx
Sea: u = s e n x, du = cos xdx
u3 u5 u7 s e n3 x s e n5 x s e n7 x
= ∫ u 2 du − 2∫ u 4 du + ∫ u 6 du =
−2 + +c = −2 + +c
3 5 7 3 5 7
s e n3 x s e n5 x s e n7 x
Respuesta: ∫ s e n 2 x cos5 xdx = −2 + +c
3 5 7
3.8.-Encontrar: ∫ s e n 3 x cos3 xdx
Solución.- ∫ s e n 3 x cos3 xdx = ∫ (s e n x cos x)3 dx ; como: s e n 2 x = 2s e n x cos x,
s e n 2x
Se tiene que: s e n x cos x = ; Luego:
2
3
⎛ s e n 2x ⎞ 1 1
= ∫ (s e n x cos x) dx = ∫ ⎜
3
⎟ dx = ∫ s e n 2 xdx = ∫ s e n 2 x s e n 2 xdx
3 2

⎝ 2 ⎠ 8 8
1 1 1
= ∫ s e n 2 x(1 − cos 2 2 x)dx = ∫ s e n 2 xdx − ∫ s e n 2 x(cos 2 x) 2 dx
8 8 8
Sea: u = cos 2 x, du = −2s e n 2 xdx
1 1 1 1
= ∫ s e n 2 xdx + ∫ −2s e n 2 x(cos 2 x) 2 dx = ∫ s e n 2 xdx + ∫ u 2 du
8 16 8 16
3 3
1 1 u 1 cos 2 x
= − cos 2 x + + c = − cos 2 x + +c
16 16 3 16 48
1 cos3 2 x
Respuesta: ∫ s e n 3 x cos3 xdx = − cos 2 x + +c
16 48
3.9.-Encontrar: ∫ s e n 4 x cos 4 xdx
4
⎛ s e n 2x ⎞ 1
Solución.- ∫ s e n 4 x cos 4 xdx = ∫ (s e n x cos x) 4 dx = ∫ ⎜ ⎟ dx = ∫ s e n 2 xdx
4

⎝ 2 ⎠ 16
1 ⎛ 1 − cos 4 x ⎞
2
1 2 1 2
=
16 ∫ (s e n 2 2 x) dx = ∫ ⎜
16 ⎝ 2
⎟ dx =
⎠ 16 × 4 ∫ (1 − cos 4 x) dx

1 1 1 1
=
64 ∫ (1 − 2 cos 4 x + cos 2 4 x)dx =
64 ∫ dx − ∫ cos 4 xdx + ∫ cos 2 4 xdx
32 64
1 1 1 1 + cos8 x
64 ∫
= dx − ∫ cos 4 xdx + ∫ dx
32 64 2
1 1 1 1
=
64 ∫ dx − ∫ cos 4 xdx +
32 128 ∫ dx +
128 ∫
cos8 xdx
1 1 1 1 3x s e n 4 x s e n 8 x
= x− s e n 4x + x+ s e n 8x + c = − + +c
64 128 128 1024 128 128 1024
1 ⎛ s e n 8x ⎞
Respuesta: ∫ s e n 4 x cos 4 xdx = ⎜ 3x − s e n 4 x + ⎟+c
128 ⎝ 8 ⎠
3.10.-Encontrar: ∫ x(cos3 x 2 − s e n 3 x 2 )dx ; Sea: u = x 2 , du = 2 xdx

61
1 1
∫ x(cos ∫ 2 x(cos3 x 2 − s e n 3 x 2 )dx = ∫ (cos3 u − s e n 3 u )du
x 2 − s e n 3 x 2 )dx =
3

2 2
1 1 1 1
= ∫ cos3 udu − ∫ s e n 3 udu = ∫ cos u cos 2 udu − ∫ s e n u s e n 2 udu
2 2 2 2
1 1
= ∫ cos u (1 − s e n 2 u )du − ∫ s e n u (1 − cos 2 u )du
2 2
1 1 1 1
= ∫ cos udu − ∫ cos u s e n 2 udu − ∫ s e n udu + ∫ s e n u cos 2 udu
2 2 2 2
Sea: w = s e n u, dw = cos udu; z = cos u, dz = − s e n udu
1 1 1 1 2 1 1 w3 1 1 z3
2∫ 2∫ 2∫ 2∫
= cos udu − w 2
dw − s e n udu − z dz = s e n u − + cos u − +c
2 2 3 2 2 3
s e n u s e n 3 u cos u cos3 u 1 1
= − + − + c = (s e n u + cos u ) − (s e n 3 u + cos3 u ) + c
2 6 2 6 2 6
Dado que: s e n u + cos u = (s e n u + cos u )(s e n u − s e n u cos u + cos 2 )
3 3 2

O bien: s e n 3 u + cos3 u = (s e n u + cos u )(1 − s e n u cos u ) ; Lo que equivale a:


1 1
= (s e n u + cos u ) − (s e n u + cos u )(1 − s e n u cos u ) + c
2 6
1 1 2s e n u cos u
= (s e n u + cos u ) − (s e n u + cos u )(1 − )+c
2 6 2
1 1 s e n 2u
= (s e n u + cos u ) − (s e n u + cos u )(1 − )+c
2 6 2
1 1 1
= (s e n u + cos u ) − (s e n u + cos u ) (2 − s e n 2u ) + c
2 6 2
1 1
= (s e n u + cos u )(6 − (2 − s e n 2u )) + c = (s e n u + cos u )(4 + s e n 2u ) + c
12 12
1
= (s e n x 2 + cos x 2 )(4 + s e n 2 x 2 ) + c
12
1
Respuesta: ∫ x(cos3 x 2 − s e n 3 x 2 )dx = (s e n x 2 + cos x 2 )(4 + s e n 2 x 2 ) + c
12
3.11.-Encontrar: ∫ s e n 2 x cos 4 xdx
1
Solución.- s e n α cos β = [s e n(α − β ) + s e n(α + β )] ; Se tiene que:
2
1 1
s e n 2 x cos 4 x = [s e n(2 x − 4 x) + s e n(2 x + 4 x) ] = [s e n(−2 x) + s e n(6 x) ]
2 2
1 1
= [ − s e n 2 x + s e n 6 x ] , Luego: ∫ s e n 2 x cos 4 xdx = ∫ (− s e n 2 x + s e n 6 x)dx
2 2
1 1 1 1
= − ∫ s e n 2 xdx + ∫ s e n 6 xdx = cos 2 x − cos 6 x + c
2 2 4 12
1 1
Respuesta: ∫ s e n 2 x cos 4 xdx = cos 2 x − cos 6 x + c
4 12

62
3.12.-Encontrar: ∫ cos 3x cos 2 xdx
1
Solución.- cos α cos β = [cos(α − β ) + cos(α + β )] ; Se tiene que:
2
1 1
cos 3x cos 2 x = [ cos(3x − 2 x) + cos(3 x + 2 x) ] = [ cos x + cos 5 x ] , Luego:
2 2
1 1 1
= ∫ cos 3 x cos 2 xdx = ∫ [ cos x + cos 5 x ]dx = ∫ cos xdx + ∫ cos 5 xdx
2 2 2
1 1
= s e n x + s e n 5x + c
2 10
1 1
Respuesta: ∫ cos 3 x cos 2 xdx = s e n x + s e n 5 x + c
2 10
3.13.-Encontrar: ∫ s e n 5 x s e n xdx
1
Solución.- s e n α s e n β = [ cos(α − β ) − cos(α + β )] ; Se tiene que:
2
1 1
s e n 5 x s e n x = [ cos(5 x − x) − cos(5 x + x) ] = [ cos 4 x − cos 6 x ] ; Luego:
2 2
1 1 1
= ∫ s e n 5 x s e n xdx = ∫ [ cos 4 x − cos 6 x ] = ∫ cos 4 xdx − ∫ cos 6 xdx
2 2 2
1 1
= s e n 4x − s e n 6x + c
8 12
1 1
Respuesta: ∫ s e n 5 x s e n xdx = s e n 4 x − s e n 6 x + c
8 12
3.14.-Encontrar: ∫ τ g xdx 4

Solución.- ∫ τ g 4 xdx = ∫ τ g 2 xτ g 2 xdx ; como: τ g 2 = sec 2 x − 1 ; Luego:


= ∫ τ g 2 xτ g 2 xdx = ∫ τ g 2 x(sec 2 x − 1)dx = ∫ τ g 2 x sec2 xdx − ∫ τ g 2 xdx
s e n2 x 1 − cos 2 x
= ∫ (τ gx) 2 sec2 xdx − ∫ dx = ∫ (τ gx ) 2
sec 2
xdx − ∫ cos2 x dx
cos 2 x
= ∫ (τ gx) 2 sec 2 xdx − ∫ sec 2 xdx + ∫ dx ; Sea: w = τ gx, dw = sec 2 xdx
w3 τ g3
= ∫ w2 dw − ∫ sec 2 x + ∫ dx =− τ gx + x + c = − τ gx + x + c
3 3
τ g3
Respuesta: ∫ τ g 4 xdx = − τ gx + x + c
3
3.15.-Encontrar: ∫ sec6 xdx
Solución.- ∫ sec6 xdx = ∫ (sec2 x) 2 sec2 xdx ; como: sec 2 xdx = 1 + τ g 2 x
2
= ∫ (sec 2 x) 2 sec 2 xdx = ∫ (1 + τ g 2 x) sec 2 xdx = ∫ (1 + 2τ g 2 x + τ g 4 x) sec 2 xdx
= ∫ sec 2 xdx + 2 ∫ (τ gx) 2 sec 2 xdx + ∫ (τ gx) 4 sec 2 xdx ; Sea: u = τ gx, du = sec2 xdx

63
2 1 2 1
= ∫ sec 2 xdx + 2 ∫ u 2 du + ∫ u 4 du = τ gx + u 3 + u 5 + c = τ gx + τ g 3 x + τ g 5 x + c
3 5 3 5
2 1
Respuesta: ∫ sec6 xdx = τ gx + τ g 3 x + τ g 5 x + c
3 5
3.16.-Encontrar: ∫ τ g 2 xdx3

Solución.-
∫ τ g 2 xdx = ∫ τ g 2 xτ g 2 xdx = ∫ τ g 2 x(sec 2 x − 1)dx = ∫ τ g 2 x sec 2 xdx − ∫ τ g 2 xdx
3 2 2 2

Sea: u = τ g 2 x, du = 2sec 2 2 xdx ; Luego:


1 1u 12
τ g 2 2x 1 1
=
2 ∫ udu − ∫ τ g 2 xdx = −
2 2 2
η sec 2 x + c =
4
− η
2 cos 2 x
+c

τ g 2 2x 1 1
Respuesta: ∫ τ g 3 2 xdx = − η +c
4 2 cos 2 x
3.17.-Encontrar: ∫ τ g 5 xdx2

1
Solución.- ∫ τ g 2 5 xdx = ∫ (sec 2 5 x − 1)dx = ∫ sec 2 5 xdx − ∫ dx = τ g 5 x − x + c
5
1
Respuesta: ∫ τ g 2 5 xdx = τ g 5 x − x + c
5
3.18.-Encontrar: ∫ τ g 3x sec 3xdx
3

Solución.- ∫ τ g 3 3x sec 3xdx = ∫ τ g 2 3xτ g 3 x sec3 xdx = ∫ ( sec2 3x − 1)τ g 3x sec 3xdx
= ∫ (sec 3 x) 2τ g 3 x sec 3 xdx − ∫ τ g 3 x sec 3 xdx ; Sea: u = sec 3x, du = 3sec 3xτ g 3xdx
1 2 1
Luego:
3 ∫ u du − ∫ 3τ g 3 x sec 3 xdx ; como: d (sec 3x) = 3τ g 3x sec 3xdx , se admite:
3
1 2 1 1 1 1 1
3 ∫ u du − ∫ d (sec3 x) = u 3 − sec3 x + c = sec3 3 x − sec3 x + c
3 9 3 9 3
1 1
Respuesta: ∫ τ g 3 3x sec 3xdx = sec3 3x − sec 3x + c
9 3
3.19.-Encontrar: ∫ τ g x sec xdx
3 4
2

Solución.- ∫ τ g 2 x sec4 xdx = ∫ τ g 2 x(sec2 x) sec 2 xdx = ∫ τ g 2 x(1 + τ g 2 x) sec2 xdx


3 3 3

= ∫ (τ gx) 2 sec 2 xdx + ∫ (τ gx) 2 sec 2 xdx ; Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx
3 7

2 5 2 9 2 5 2 9
Luego: ∫ u 2 du + ∫ u 2 du = u 2 + u 2 + c = τ g 2 x + τ g 2 + c
3 7

5 9 5 9
2 5 2 9
Respuesta: ∫ τ g 2 x sec4 xdx = τ g 2 x + τ g 2 + c
3

5 9
3.20.-Encontrar: ∫ τ g x sec xdx
4 4

Solución.- ∫ τ g 4 x(sec 2 x) sec 2 xdx = ∫ τ g 4 x(1 + τ g 2 x) sec 2 xdx


= ∫ (τ gx) 4 sec2 xdx + ∫ (τ gx)6 sec 2 xdx ; Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx

64
u5 u7 τ g5x τ g7 x
Luego: ∫ u 4 du + ∫ u 6 du = + +c = + +c
5 7 5 7
τ g5x τ g7x
Respuesta: ∫ τ g 4 x sec 4 xdx = + +c
5 7
3.21.-Encontrar: ∫ co τ g 3 x co sec 4 xdx
Solución.- ∫ co τ g 3 x co sec 4 xdx = ∫ co τ g 3 x(co sec2 x) co sec2 xdx
Como: cos ec 2 x = 1 + coτ g 2 x ; Luego:
∫ coτ g x(1 + co τ g 2 x) co sec 2 xdx = ∫ co τ g 3 x co sec 2 xdx + ∫ coτ g 5 x co sec 2 xdx
3

Sea: u = coτ gx, du = − cos ec 2 xdx ,


u4 u6 coτ g 4 x coτ g 6 x
Luego: − ∫ u du − ∫ u du = − − + c = −
3 5
− +c
4 6 4 6
co τ g 4 x coτ g 6 x
Respuesta: ∫ coτ g 3 x co sec 4 xdx = − − +c
4 6
3.22.-Encontrar: ∫ co τ g 3x co sec 4 3xdx
Solución.- ∫ co τ g 3x co sec 4 3 xdx = ∫ coτ g 3x(co sec 2 3 x) co sec 2 3 xdx

∫ coτ g 3x(1 + coτ g 3x) co sec 2 3xdx = ∫ co τ g 3x co sec 2 3xdx + ∫ coτ g 3 3x co sec 2 3xdx
2

Sea: u = coτ g 3 x, du = −3cos ec 2 3 xdx ; Luego:


1 1 3 u u 2
co τ g 3x co τ g 4 3x
4 2

3∫ 3∫
− udu − u du = − − + c = − − +c
6 12 6 12
coτ g 2 3x co τ g 4 3x
Respuesta: ∫ co τ g 3x co sec 4 3xdx = − − +c
6 12
3.23.-Encontrar: ∫ co sec 4 2 xdx
Solución.- ∫ co sec 2 2 x co sec 2 2 xdx = ∫ (1 + coτ g 2 2 x) co sec 2 2 xdx

∫ co sec 2 xdx + ∫ coτ g 2 2 x co sec 2 2 xdx ; Sea: u = coτ g 2 x, du = − cos ec 2 2 xdx


2

1 2 1 u3 coτ g 2 x coτ g 3 2 x
Luego: ∫ co sec 2 2 xdx −
2∫
u du = − co τ g 2 x − + c = − − +c
2 3 2 6
coτ g 2 x coτ g 3 2 x
Respuesta: ∫ co sec 4 2xdx = − − +c
2 6
3.24.-Encontrar: ∫ co τ g 3 x co sec3 xdx
Solución.- ∫ co τ g 3 x co sec3 xdx = ∫ coτ g 2 x co sec2 x co τ gx co sec xdx
Como: co τ g 2 x = co sec 2 x − 1 ; Luego: ∫ (co sec 2 x − 1) co sec 2 x co τ gx co sec xdx
= ∫ (co sec4 x co τ gx co sec xdx − ∫ co sec2 x coτ gx co sec xdx
Sea: u = cos ecx, du = − cos ecx coτ gxdx ;

65
u5 u3 cos ec5 x cos ec3 x
Entonces: − ∫ u 4 du + ∫ u 2 du = −+ +c = − + +c
5 3 5 3
cos ec5 x cos ec3 x
Respuesta: ∫ coτ g 3 x co sec3 xdx = − + +c
5 3
3.25.-Encontrar: ∫ co τ g 3 xdx
Solución.- ∫ coτ g 3 xdx = ∫ coτ g 2 x co τ gxdx = ∫ (cos ec 2 x − 1) coτ gxdx
= ∫ cos ec 2 x coτ gxdx − ∫ coτ gxdx ; Sea: u = coτ gx, du = − cos ec 2 xdx
u2 co τ g 2 x
Luego: − ∫ udu − ∫ coτ gxdx = − − η sen x + c = − − η sen x + c
2 2
co τ g 2 x
Respuesta: ∫ coτ g 3 xdx = − − η sen x + c
2

EJERCICIOS PROPUESTOS
Usando esencialmente el mecanismo tratado, encontrar las siguientes integrales:
3.26.- ∫ τ g 2 5 xdx 3.27.- ∫ s e n x cos xdx 3.28.- ∫
dx
sec 2 x
3.29.- ∫
cos 2 x
dx 3.30.- ∫ cos x s e n xdx 3
3.31.- ∫ τ g 2 3x sec 2 3x dx
cos x
3.32.- ∫ τ g 3 4 x sec 4 xdx 3.33.- ∫ s e n 2 6x dx 3.34.- ∫
s e n 2x
dx
sen x
3.35.- ∫ (sec x + cos ecx) 2 dx 3.36.- ∫ sec3 4x τ g 4x dx 3.37.- ∫ τ g 4 2 x sec 4 2 xdx
3.38.- ∫ s e n 8 x s e n 3 xdx 3.39.- ∫ cos 4 x cos 5 xdx 3.40.- ∫ s e n 2 x cos 3xdx
3.43.- ∫ cos ec 4 3 xdx
4
⎛ sec x ⎞ cos3 x
3.41.- ∫ ⎜ 3.42.- ∫ dx
⎟ dx s e n4 x
⎝ τ gx ⎠
3.44.- ∫ (τ g 3 3x + τ g 4 3x )dx 3.45.- ∫ coτ g 3 3x dx 3.46.- ∫ coτ g 4 6x dx

dx cos 2 x dx
3.47.- ∫ 5 3.48.- ∫ dx 3.49.- ∫
s e n x cos x s e n6 x s e n x cos 4 x
2

3.50.- ∫
dx cos3 x 3.52.- ∫ cos3 7x dx
3.51.- ∫ dx
cos 6 4 x 1− s e n x
3.53.- ∫ s e n 5 2x dx 3.54.- ∫ 1 − cos xdx 3.55.- ∫
dx
cos ec 4 x
3

3.56.- ∫ s e n 3 2x cos5 2x dx 3.57.- ∫ s e n 2 x cos 2 xdx 3.58.- ∫ s e n 4 x cos 2 xdx


1 − cos 2 x cos3 x 3.61.- ∫ s e n 3 2 xdx
3.59.- ∫ dx 3.60.- ∫ dx
1 + cos 2 x sen x
3.62.- ∫ s e n 2 2 x cos 2 2 xdx 3.63.- ∫ cos 4 xdx 3.64.- ∫ τ g 4 x sec 2 xdx

66
3.65.- ∫ τ g 3 x sec xdx 3.66.- ∫ sec6 aθ dθ 3.67.- ∫ sec xdx
3.68.- ∫ co τ g 2 2 x cos ec 2 2 xdx s e n3 x 3.70.- ∫ sec 4 3xτ g 3xdx
3.69.- ∫ dx
cos 2 x
3.71.- ∫ sec n xτ gxdx;(n ≠ 0) cos3 x 3.73.- ∫
dx
3.72.- ∫ dx
s e n2 x s e n4 x
3.74.- ∫ τ g n x sec 2 xdx;(n ≠ −1) 3.75.- ∫ s e n 6 xdx 3.76.- ∫ s e n 4 axdx
3.77.- ∫ s e n n x cos xdx;(n ≠ −1) 3.78.- ∫ coτ g n axdx 3.79.- ∫ coτ g 4 3 xdx
3.80.- ∫ cos x n s e n xdx;(n ≠ −1) 3.81.- ∫ τ g n xdx 3.82.- ∫ τ g 4 xdx
3.83.- ∫ cos 2 n +1 xdx

RESPUESTAS
1
3.26.- ∫ τ g 2 5 xdx = ∫ (sec 2 5 x − 1)dx = ∫ sec 2 5 xdx + ∫ dx = τ g 5 x − x + c
5
1 1 1
3.27.- ∫ s e n x cos xdx = ∫ 2s e n x cos xdx = ∫ s e n 2 xdx = − cos 2 x + c
2 2 4
dx 1
3.28.- ∫
sec 2 x ∫
= cos 2 xdx = s e n 2 x + c
2
cos 2 x cos x − s e n 2 x
2
cos 2 x s e n2 x
3.29.- ∫ dx = ∫ dx = ∫ dx − ∫ dx
cos x cos x cos x cos x
1 − cos 2 x dx
= ∫ cos xdx − ∫ dx = ∫ cos xdx − ∫
cos x ∫
+ cos xdx = 2∫ cos xdx − ∫ sec xdx
cos x
= 2s e n x − η sec x + τ gx + c
3.30.- ∫ cos x s e n 3 xdx = ∫ cos x s e n 2 x s e n xdx = ∫ cos x (1 − cos 2 x) s e n xdx
= ∫ cos x s e n xdx − ∫ cos x cos 2 x s e n xdx = ∫ cos 2 x s e n xdx − ∫ cos 2 x s e n xdx
1 5

1 5
2 3 2 7
Sea: u = cos x, du = − s e n xdx ; Luego: − ∫ u du + ∫ u du = − u 2 + u 2 + c
2 2

3 7
2 2 2 2
= − cos 2 + cos 2 + c = − cos3 x + cos 7 x + c
3 7

3 7 3 7
2 2
= − cos x cos x + cos x 3 cos x + c
3 7
1
3.31.- ∫ τ g 2 3x sec2 3x dx = ∫ (τ g 3x ) 2 sec 2 3x dx ; Sea: u = τ g 3x , du = sec2 3x dx
3
3∫ (τ g 3 ) 3 sec 3 dx = 3∫ u du = u + c = τ g 3 + c
x 2 1 2 x 2 3 3 x

3.32.- ∫ τ g 3 4 x sec 4 xdx = ∫ (τ g 2 4 x)τ g 4 x sec 4 xdx = ∫ (sec2 4 x − 1)τ g 4 x sec 4 xdx
= ∫ sec 2 4 xτ g 4 x sec 4 xdx − ∫ τ g 4 x sec 4 xdx ; Sea: u = sec 4 x, du = 4sec 4 xτ g 4 xdx

67
1 2 1 1 u3 1 sec3 4 x sec 4 x
4∫ 4∫
= u du − du = − u + c = − +c
4 3 4 12 4
1 − cos 2 6x 1 − cos 3x 1 1
3.33.- ∫ s e n 2 6x dx = ∫ dx = ∫ dx = ∫ dx − ∫ cos 3x dx
2 2 2 2
1 3
= x − s en 3x + c
2 2
s e n 2x 2 s e n x cos x
3.34.- ∫ dx = ∫ dx = 2∫ cos xdx = 2s e n x + c
sen x sen x
3.35.- ∫ (sec x + cos ecx) 2 dx = ∫ (sec 2 x + 2sec x cos ecx + cos ec 2 x)dx
1 1
= ∫ sec 2 xdx + 2 ∫ sec x cos ecxdx + ∫ cos ec 2 xdx = ∫ sec 2 xdx + 2 ∫ dx + ∫ cos ec 2 xdx
cos x s e n x
dx dx
= ∫ sec 2 xdx + 2 × 2 ∫ + ∫ cos ec 2 xdx = ∫ sec 2 xdx + 4∫
s e n 2x ∫
+ cos ec 2 xdx
2 cos x s e n x
= ∫ sec 2 xdx + 4∫ cos ec 2 xdx + ∫ cos ec 2 xdx
= τ gx + 4 η cos ec 2 x − co τ g 2 x − coτ gx + c
2
= τ gx + 2 η cos ec 2 x − co τ g 2 x − coτ gx + c
3.36.- ∫ sec3 4x τ g 4x dx = ∫ (sec 2 4x ) sec 4x τ g 4x dx
Sea: u = sec 4x , du = 14 sec 4x τ g 4x dx ,
u3 4sec3 4x
Luego: 4 ∫ u 2 du = 4 +c = +c
3 3
3.37.- ∫ τ g 4 2 x sec4 2 xdx = ∫ τ g 4 2 x(sec2 2 x) sec 2 2 xdx = ∫ τ g 4 2 x(1 + τ g 2 2 x) sec 2 2 xdx
= ∫ (τ g 2 x) 4 sec 2 2 xdx + ∫ (τ g 2 x)6 sec 2 2 xdx
Sea: u = τ g 2 x, du = 2sec 2 2 xdx , Luego:
1 1 1 1
= ∫ (τ g 2 x) 4 2sec 2 2 xdx + ∫ (τ g 2 x)6 2sec 2 2 xdx = ∫ u 4 du + ∫ u 6 du
2 2 2 2
5
1u 1u 7
τ g 2x τ g 2x
5 7
= + +c = + +c
2 5 2 7 10 14
3.38.- ∫ s e n 8 x s e n 3 xdx
1
Considerando: s e n α s e n β = [cos(α − β ) − cos(α + β )]
2
1
Luego: s e n 8 x s e n 3 x = (cos 5 x − cos11x) ; Se tiene:
2
1 1 1 s e n 5 x s e n11x
= ∫ (cos 5 x − cos11x)dx = ∫ cos 5 xdx − ∫ cos11xdx = − +c
2 2 2 10 22
3.39.- ∫ cos 4 x cos 5 xdx
1
Considerando: cos α cos β = [cos(α − β ) + cos(α + β )]
2

68
1
Luego: cos 4 x cos 5 x = (cos(− x) + cos 9 x) ;
2
1
Como: cos(− x) = cos x ⇒ (cos x + cos 9 x) ; entonces:
2
1 1 1
∫ cos 4 x cos 5 xdx = 2 ∫ ( cos x + cos 9 x)dx = 2 ∫ cos xdx + 2 ∫ cos 9 xdx
s e n x s e n 9x
= + +c
2 18
3.40.- ∫ s e n 2 x cos 3 xdx
1
Considerando: s e n α cos β = [s e n(α − β ) + s e n(α + β )]
2
1
Luego: s e n 2 x cos 3x = [s e n(− x) + s e n 5 x]
2
1
Como: s e n(− x) = − s e n x ⇒ (− s e n x + s e n 5 x) ; entonces:
2
1 1 1
∫ s e n 2 x cos 3xdx = 2 ∫ (− s e n x + s e n 5 x)dx = − 2 ∫ s e n xdx + 2 ∫ s e n 5 xdx
1 1
= cos x − cos 5 x + c
2 10
4
⎛ sec x ⎞
4
⎛ 1 ⎞ ⎛ 1 ⎞
4

3.41.- ∫ ⎜ ⎟ dx = ∫ ⎜⎜ ∫ ∫
4
cos x

sen x ⎟
= ⎜ ⎟ dx = cos ec xdx = ∫ cos ec 2 x cos ec 2 xdx
⎝ τ gx ⎠ ⎝ cos x ⎠ ⎝ sen x ⎠
= ∫ (1 + coτ g 2 x) cos ec 2 xdx = ∫ cos ec 2 xdx + ∫ coτ g 2 x cos ec 2 xdx
Sea: u = coτ gx, du = − cos ec 2 xdx
u3 coτ g 3 x
Luego: ∫ cos ec xdx − ∫ u du = − coτ gx − + c = − co τ gx −
2 2
+c
3 3
cos3 x cos3 x 1
3.42.- ∫ 4
dx = ∫ 3
dx = ∫ coτ g 3 x cos ecxdx
sen x sen x sen x
= ∫ (co τ g x) co τ gx cos ecxdx = ∫ (cos ec 2 x − 1) coτ gx cos ecxdx =
2

= ∫ cos ec 2 x co τ gx cos ecxdx − ∫ co τ gx cos ecxdx


Sea: u = cos ecx, du = − cos ecx coτ gxdx
u3 cos ec3 x
Luego: − ∫ u 2 du + ∫ du = − +u+c =− + cos ecx + c
3 3
3.43.- ∫ cos ec 4 3xdx = ∫ (cos ec 2 3 x) cos ec 2 3 xdx = ∫ (1 + co τ g 2 3 x) cos ec 2 3 x) dx
= ∫ cos ec 2 3xdx + ∫ co τ g 2 3 x cos ec 2 3 xdx
Sea: u = coτ g 3 x, du = −3cos ec 2 3 xdx
1 2 1 1 3 co τ g 3x coτ g 3 3x
Luego: ∫ cos ec 2 3 xdx −
3∫
u du = − co τ g 3 x − u + c = − − +c
3 9 3 9

69
3.44.- ∫ (τ g 3 3x + τ g 4 3x )dx = ∫ τ g 3 3x dx + ∫ τ g 4 3x dx = ∫ (τ g 2 3x )τ g 3x dx + ∫ (τ g 2 3x )τ g 2 3x dx
= ∫ (sec 2 3x − 1)τ g 3x dx + ∫ (sec 2 3x − 1)τ g 2 3x dx
= ∫ sec 2 3x τ g 3x dx − ∫ τ g 3x dx + ∫ (sec 2 3x )τ g 2 3x dx − ∫ τ g 2 3x dx
= ∫ sec 2 3x τ g 3x dx − ∫ τ g 3x dx + ∫ (sec 2 3x )τ g 2 3x dx − ∫ (sec2 3x − 1)dx
= ∫ sec 2 3x τ g 3x dx − ∫ τ g 3x dx + ∫ (sec 2 3x )τ g 2 3x dx − ∫ sec 2 3x dx + ∫ dx
1
Sea: u = τ g 3x , du = sec 2 3x dx
3
Luego: 3∫ udu − ∫ τ g 3x dx + 3∫ u 2 du − ∫ sec 2 3x dx + ∫ dx
3 3
= u 2 − 3 η sec 3x + u 3 − 3τ g 3x + x + c = τ g 2 3x − 3 η sec 3x + τ g 3 3x − 3τ g 3x + x + c
2 2
3.45.- ∫ co τ g 3 dx = ∫ (coτ g 3 ) coτ g 3 dx = ∫ (cos ec 2 3x − 1) coτ g 3x dx
3 x 2 x x

1
= ∫ cos ec 2 3x co τ g 3x dx − ∫ coτ g 3x dx ; Sea: u = cos ec 3x , du = − cos ec 3x co τ g 3x dx
3
Luego: −3∫ (cos ec 3 )(− 1 cos ec 3 co τ g 3 )dx − ∫ co τ g 3 dx = −3∫ udu − ∫ co τ g 3x dx
x x x x
3
−3u 2
−3cos ec 2 3x
= −3 η sen 3 + c =x
− 3 η s e n 3x + c
2 2
3.46.- ∫ co τ g 4 6x dx = ∫ (coτ g 2 6x ) coτ g 2 6x dx = ∫ (cos ec 2 6x − 1) co τ g 2 6x dx
= ∫ cos ec 2 6x coτ g 2 6x dx − ∫ coτ g 2 6x dx = ∫ cos ec 2 6x co τ g 2 6x dx − ∫ (cos ec 2 6x − 1)dx
= ∫ cos ec 2 6x co τ g 2 6x dx − ∫ cos ec 2 6x dx + ∫ dx
1
Sea: u = co τ g 6x , du = − cos ec 2 6x dx
6
Luego: −6∫ u du − ∫ cos ec 2 6x dx + ∫ dx = −2u 3 + 6 coτ g 6x + x + c
2

= −2 coτ g 3 6x + 6 co τ g 6x + x + c
dx
3.47.- ∫ 5
; Como: s e n 2 x + cos 2 x = 1 ,
s e n x cos x
s e n 2 x + cos 2 x dx cos xdx
Luego: ∫ 5
dx = ∫ 3
+∫
s e n x cos x s e n x cos x s e n5 x
s e n 2 x + cos 2 x cos xdx dx cos xdx cos xdx
=∫ 3
dx + ∫ 5
=∫ +∫ 3
+∫
s e n x cos x sen x s e n x cos x sen x s e n5 x
dx
=∫ + ∫ (s e n x) −3 cos xdx + ∫ (s e n x) −5 cos xdx
s e n x cos x
dx
=∫
s e n 2x ∫
+ (s e n x) −3 cos xdx + ∫ (s e n x) −5 cos xdx

2
= 2 ∫ cos ec 2 xdx + ∫ (s e n x) −3 cos xdx + ∫ (s e n x) −5 cos xdx (∗)

70
Sea: u = s e n x, du = cos xdx , Luego:
1 1
(∗) = 2 ∫ cos ec 2 xdx + ∫ u −3 du + ∫ u −5 du = η cos ec 2 x − coτ g 2 x − 2
− 4 +c
2u 4u
1 1
= η cos ec 2 x − coτ g 2 x − − +c
2s e n x 4s e n 4 x
2

cos ec 2 x cos ec 4 x
= η cos ec 2 x − coτ g 2 x − − +c
2 4
cos 2 x cos 2 x 1
3.48.- ∫ 6
dx = ∫ dx = ∫ coτ g 2 x cos ec 4 xdx
sen x s e n x s e n4 x
2

= ∫ co τ g 2 x(cos ec 2 x) cos ec 2 xdx = ∫ co τ g 2 x(1 + co τ g 2 x) cos ec 2 xdx


= ∫ co τ g 2 x cos ec 2 xdx + ∫ coτ g 4 x cos ec 2 xdx
Sea: u = coτ gx, du = − cos ec 2 xdx ,
u3 u5 coτ g 3 x coτ g 5 x
Luego: − ∫ u 2 du − ∫ u 4 du = − − +c = − − +c
3 5 3 5
dx s e n 2 + cos 2 x dx dx
3.49.- ∫ 2 4
= ∫ 2 4
dx = ∫ 4
+∫
s e n x cos x s e n x cos x cos x s e n x cos 2 x
2

dx dx dx
= ∫ sec 4 xdx + ∫ 2
= ∫ sec 4 xdx + ∫ = ∫ sec 4 xdx + 4∫
(s e n x cos x) (
s e n 2 x
)2 s e n2 2x
2
= ∫ sec xdx + 4∫ cos ec 2 xdx = ∫ sec x sec xdx + 4∫ cos ec 2 2 xdx
4 2 2 2

= ∫ (1 + τ g 2 x) sec2 xdx + 4∫ cos ec 2 2 xdx = ∫ sec2 xdx + ∫ τ g 2 x sec 2 xdx + 4∫ cos ec 2 2 xdx
Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx ,
u3
Luego: ∫ sec 2 xdx + ∫ u 2 du + 4∫ cos ec 2 2 xdx = τ gx + − 2 coτ g 2 x + c
3
τ g3x
= τ gx + − 2 coτ g 2 x + c
3
dx
3.50.- ∫ 6
= ∫ sec6 4 xdx = ∫ (sec 2 4 x)2 sec2 4 xdx = ∫ (1 + τ g 2 4 x)2 sec2 4 xdx
cos 4 x
= ∫ (1 + 2τ g 2 4 x + τ g 4 4 x) sec2 4 xdx
= ∫ sec 2 4 xdx + 2 ∫ (τ g 4 x) 2 sec 2 4 xdx + ∫ (τ g 4 x) 4 sec 2 4 xdx
Sea: u = τ g 4 x, du = 4sec 2 4 xdx , Luego:
1 2 1 4 τ g 4x 1 u3 1 u5 τ g 4x τ g 3 4x τ g 5 4x
∫ sec 4 xdx + 2∫
+
4∫
= + + + = + + +c
2
u du u du c
4 2 3 4 5 4 6 20
cos3 x cos3 x(1 + s e n x) cos 3 x(1 + s e n x)
3.51.- ∫ dx = ∫ dx = ∫ dx
1− s e n x 1− s e n2 x cos 2 x
1
= ∫ cos x(1 + s e n x)dx = ∫ cos xdx + ∫ cos x s e n xdx = ∫ cos xdx +
2∫
s e n 2 xdx

71
1
= s e n x − cos 2 x + c
4
3.52.- ∫ cos3 7x dx = ∫ (cos 2 7x ) cos 7x dx = ∫ (1 − s e n 2 7x ) cos 7x dx
= ∫ cos 7x dx − ∫ s e n 2 7x cos 7x dx
Sea: u = s e n 7x , du = 1 cos 7x dx
7
7u 3 7
Luego: = ∫ cos 7x dx − 7 ∫ u 2 du =7 s e n 7x − + c = 7 s e n 7x − s e n 3 7x + c
3 3
3.53.- ∫ s e n 2 dx = ∫ (s e n 2 ) s e n 2 dx = ∫ (1 − cos 2 ) s e n 2x dx
5 x 2 x 2 x 2 x 2

= ∫ (1 − 2 cos 2 2x + cos 4 2x ) s e n 2x dx = ∫ s e n 2x dx − 2 ∫ cos 2 2x s e n 2x dx + ∫ cos 4 2x s e n 2x dx


1
Sea: u = cos 2x , du = − s e n 2x dx , Luego:
2
4u 3 2u 5
= ∫ s e n 2x dx + 4∫ u 2 du − 2∫ u 4 du = −2 cos 2x + − +c
3 5
4 cos3 2x 2 cos5 2x
= −2 cos 2x + − +c
3 5
3.54.- ∫ 1 − cos xdx
1 − cos 2α
Considerando: s e n 2 α = , y 2α = x
2
1 − cos 2 x
Se tiene: s e n 2 x
2 = ; además: 1 − cos x = 2s e n 2 x
2
2
Luego: ∫ 2s e n 2 2x dx = 2 ∫ s e n 2x dx = −2 2 cos 2x + c
2
dx ⎛ 1 − cos 23x ⎞
3.55.- ∫
cos ec 4 3x ∫ ∫ ∫ ⎜⎝ 2 ⎟⎠ dx
= s e n 4 x
3 dx = (s e n 2 x 2
3 ) dx =

1 1 1 1
= ∫ (1 − 2 cos 23x + cos 2 23x )dx = ∫ dx − ∫ cos 23x dx + ∫ cos 2 23x dx
4 4 2 4
1 1 1 1 + cos 3 4x
1 1 1
= ∫ dx − ∫ cos 23x dx + ∫ dx = ∫ dx − ∫ cos 23x dx + ∫ (1 + cos 43x )dx
4 2 4 2 4 2 8
1 1 1 1 3 1 1
= ∫ dx − ∫ cos 23x dx + ∫ dx + ∫ cos 43x dx = ∫ dx − ∫ cos 23x dx + ∫ cos 43x dx
4 2 8 8 8 2 8
2x 4x
3 13 1 3 3 3s e n 3s e n
= x− s e n 23x + s e n 43x + c = x − 3
+ 3
+c
8 22 84 8 4 32
3.56.- ∫ s e n 3 2x cos5 2x dx = ∫ s e n 2x s e n 2 2x cos5 2x dx = ∫ s e n 2x (1 − cos 2 2x ) cos5 2x dx
= ∫ s e n 2x cos5 2x dx − ∫ cos 7 2x s e n 2x dx
1
Sea: u = cos 2x , du = − s e n 2x dx
2

72
2u 6 2u 8 u 6 u8 cos 6 2x cos8 2x
Luego: −2∫ u 5 du + 2∫ u 7 du = − + +c = − + +c = − + +c
6 8 3 4 3 4
2
⎛ s e n 2x ⎞ 1
3.57.- ∫ s e n 2 x cos 2 xdx = ∫ (s e n x cos x) 2 dx = ∫ ⎜ ⎟ dx = ∫ s e n 2 xdx
2

⎝ 2 ⎠ 4
1 1 − cos 4 x 1 1 1 x 1
= ∫ dx = ∫ (1 − cos 4 x)dx = ∫ dx − ∫ cos 4 xdx = − s e n 4 x + c
4 2 8 8 8 8 32
3.58.- ∫ s e n x cos xdx = ∫ (s e n x cos x) s e n xdx = ∫ (s e n x cos x) 2 s e n 2 xdx
4 2 2 2 2

⎛ s e n 2 x ⎞ ⎛ 1 − cos 2 x ⎞ ⎛ 1 − cos 2 x ⎞
2
1
= ∫⎜ ⎟ ⎜ ⎟dx = ∫ s e n 2 x ⎜
2
⎟ dx
⎝ 2 ⎠ ⎝ 2 ⎠ 4 ⎝ 2 ⎠
1 1 1 1 − cos 4 x 1
= ∫ s e n 2 2 xdx − ∫ s e n 2 2 x cos 2 xdx = ∫ dx − ∫ s e n 2 2 x cos 2 xdx
8 8 8 2 8
1 1 1
= ∫ dx − ∫ cos 4 xdx − ∫ s e n 2 2 x cos 2 xdx(∗)
16 16 8
Sea: u = s e n 2 x, du = 2 cos 2 xdx , luego:
1 1 1 1 1 1 u3
16 ∫ 16 ∫ 16 ∫
(∗) = dx − cos 4 xdx − u 2
du = x − s e n 4 x − +c
16 64 16 3
1 s e n 4 x s e n3 2x
= x− − +c
16 64 48
1 − cos 2 x
1 − cos 2 x s e n2 x
3.59.- ∫ dx = ∫ 2 dx = ∫ dx = ∫ τ g 2 xdx = ∫ (sec 2 x − 1)dx
1 + cos 2 x 1 + cos 2 x cos x2

2
= ∫ sec xdx − ∫ dx = τ gx − x + c
2

cos3 x
3.60.- ∫ dx = ∫ (s e n x) 2 cos3 xdx = ∫ (s e n x) 2 cos 2 x cos xdx
−1 −1

sen x
= ∫ (s e n x) 2 (1 − s e n 2 x) cos xdx = ∫ (s e n x) 2 cos xdx − ∫ s e n 2 x cos xdx(∗)
−1 −1 3

Sea: u = s e n x, du = cos xdx , luego:


2 s e n5 x
(∗) = ∫ u 2 du − ∫ u 2 du = 2u 2 −
−1
+c
3 1

5
3.61.- ∫ s e n 3 2 xdx = ∫ s e n 2 2 x s e n 2 xdx = ∫ (1 − cos 2 2 x) s e n 2 xdx
= ∫ s e n 2 xdx − ∫ cos 2 2 x s e n 2 xdx(∗)
Sea: u = cos 2 x, du = −2s e n 2 xdx , luego:
1 u2 1 1 u3 1 u3
(∗) = ∫ s e n 2 x +
2∫ 2
du = − cos 2 x + + c = − cos 2 x + +c
2 2 3 2 6
1 (cos3 2 x)
= − cos 2 x + +c
2 6

73
⎛ 1 − cos 4 x ⎞ ⎛ 1 + cos 4 x ⎞ 1
3.62.- ∫ s e n 2 2 x cos 2 2 xdx = ∫ ⎜ ⎟⎜ ⎟ dx = ∫ (1 − cos 4 x)dx
2

⎝ 2 ⎠⎝ 2 ⎠ 4
1 1 1 1 ⎛ 1 + cos8 x ⎞ 1 1
= ∫ dx − ∫ cos 2 4 xdx = ∫ dx − ∫ ⎜ ⎟dx = ∫ dx − ∫ (1 + cos8 x)dx
4 4 4 4 ⎝ 2 ⎠ 4 8
1 1 1 1 1 x s e n 8x
= ∫ dx − ∫ dx − ∫ cos8 xdx = ∫ dx − ∫ cos8 xdx = − +c
4 8 8 8 8 8 64
⎛ 1 + cos 2 x ⎞
2
1
3.63.- ∫ cos 4 xdx = ∫ (cos 2 x) 2 dx = ∫ ⎜ ⎟ dx = ∫ (1 + cos 2 x) dx
2

⎝ 2 ⎠ 4
1 1 1 1
= ∫ (1 + 2 cos 2 x + cos 2 x)dx = ∫ dx + ∫ cos 2 xdx + ∫ cos 2 2 xdx
4 4 2 4
1 1 1 ⎛ 1 + cos 4 x ⎞ 1 1 1
= ∫ dx + ∫ cos 2 xdx + ∫ ⎜ ⎟ dx = ∫ dx + ∫ cos 2 xdx + ∫ (1 + cos 4 x)dx
4 2 4 ⎝ 2 ⎠ 4 2 8
1 1 1 1 3 1 1
= ∫ dx + ∫ cos 2 xdx + ∫ dx + ∫ cos 4 xdx = ∫ dx + ∫ cos 2 xdx + ∫ cos 4 xdx
4 2 8 8 8 2 8
3 1 1
= x + s e n 2x + s e n 4x + c
8 4 32
3.64.- ∫ τ g x sec xdx
4 2

Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx


u5 τ g5x
Luego: ∫ u 4 du = +c = +c
5 5
3.65.- ∫ τ g 3 x sec xdx = ∫ τ g 2 xτ gx sec xdx = ∫ (sec 2 x − 1)τ gx sec xdx
= ∫ (sec 2 x)τ gx sec xdx − ∫ τ gx sec xdx
Sea: u = sec x, du = sec xτ gxdx
u3 sec3 x
Luego: ∫ u 2 du − ∫ du = −u +c = − sec x + c
3 3
3.66.- ∫ sec6 aθ dθ = ∫ sec 4 aθ sec 2 aθ dθ = ∫ (sec 2 aθ ) 2 sec 2 aθ dθ
= ∫ (1 + τ g 2 aθ ) 2 sec 2 aθ dθ = ∫ (1 + 2τ g 2 aθ + τ g 4 aθ ) sec 2 aθ dθ
= ∫ sec 2 aθ dθ + 2∫ τ g 2 aθ sec 2 aθ dθ + ∫ τ g 4 aθ sec 2 aθ dθ
Sea: u = τ gaθ , du = a sec 2 aθ dθ , Luego:
1 2 2 1 4 1⎡ 2u 3 u 5 ⎤ 1⎡ 2τ g 3 aθ τ g 5 aθ ⎤
a∫ a∫ a∫
+ + = + + + = τ θ + + +c
a ⎢⎣ 5 ⎥⎦ a ⎢⎣ 5 ⎥⎦
du u du u du u c ga
3 3
sec x(τ gx + sec x)dx sec xτ gx + sec 2 x
3.67.- ∫ sec xdx = ∫ =∫ dx
τ gx + sec x τ gx + sec x
Sea: u = sec x + τ gx, du = (sec xτ gx + sec 2 x)dx
du
Luego: ∫ = η u + c = η sec x + τ gx + c
u

74
3.68.- ∫ co τ g 2 2 x cos ec 2 2 xdx
Sea: u = co τ g 2 x, du = −2 cos ec 2 2 xdx
1 2 u3 coτ g 3 2 x
Luego: − ∫ u du = − + c = − +c
2 6 6
s e n3 x s e n 2 x s e n xdx (1 − cos 2 x) s e n xdx s e n xdx
3.69.- ∫ dx = ∫ =∫ =∫
cos 2 x ∫
2 2 2
− s e n xdx
cos x cos x cos x
Sea: u = cos x, du = − s e n xdx ,
1 1
Luego: − ∫ u −2 du − ∫ s e n xdx = + cos x + c = + cos x + c = sec x + cos x + c
u cos x
3.70.- ∫ sec 4 3 xτ g 3xdx = ∫ sec3 3x(sec 3xτ g 3x)dx
Sea: u = sec 3x, du = 3sec3 xτ g 3xdx
1 3 1 u4 u4 sec 4 3 x
3∫
Luego: u du = + c = + c = +c
3 4 12 12
3.71.- ∫ sec n xτ gxdx = ∫ secn −1 x(sec xτ gx)dx
Sea: u = sec x, du = sec xτ gxdx , Luego:
un secn x
∫ u du =
n −1
+c = + c, (n ≠ 0)
n n
cos3 x cos 2 x cos x (1 − s e n 2 x) cos x cos xdx
3.72.- ∫ ∫ ∫ dx = ∫
s e n2 x ∫
2
dx = 2
dx = 2
− cos xdx
sen x sen x sen x
1
− −sen x + c
sen x
dx s e n 2 x + cos 2 x dx cos 2 x
3.73.- ∫
s e n4 x ∫ ∫ s e n 2 x ∫ s e n 4 x dx
= dx = +
s e n4 x
cos 2 x dx
= ∫ cos ec 2 xdx + ∫ 2 2
= ∫ cos ec 2 xdx + ∫ co τ g 2 x cos ec 2 xdx
sen x sen x
1
= − coτ gx − coτ g 3 x + c
3
3.74.- ∫ τ g x sec 2 xdx;(n ≠ −1)
n

Sea: u = τ gx, du = sec 2 xdx


u n +1 τ g n +1 x
Luego: ∫ u du =
n
+c = + c, (n ≠ −1)
n +1 n +1
⎛ 1 − 2 cos 2 x ⎞
3

3.75.- ∫ s e n 6 xdx = ∫ (s e n 2 x)3 dx = ∫ ⎜ ⎟ dx


⎝ 2 ⎠
1
= ∫ (1 − 3cos 2 x + 3cos 2 2 x − cos3 2 x)dx
8
1
= ⎡ ∫ dx − 3∫ cos 2 xdx + 3∫ cos 2 2 xdx − ∫ cos3 2 xdx ⎤
8⎣ ⎦

75
5 x s e n 2 x 3s e n 4 x s e n 3 2 x
= − + + +c
16 4 64 48
1
3.76.- ∫ s e n 4 axdx = ∫ (s e n 2 ax) 2 dx = ∫ (1 − cos 2ax) 2 dx
4
1 1 1
= ∫ (1 − 2 cos 2ax + cos 2 2ax)dx = ∫ dx − ∫ cos 2axdx + ∫ cos 2 2axdx
4 2 4
1 1 1 1 1 3 1 1
= x − s e n 2ax + ( x + s e n 4ax) + c = x − s e n 2ax + s e n 4ax + c
4 4a 4 2 8a 8 4a 32a
s e n n +1 x
3.77.- ∫ s e n n x cos xdx = + c, (n ≠ −1)
n +1
3.78.- ∫ co τ g n axdx = ∫ co τ g n − 2 ax coτ g 2 axdx = ∫ coτ g n − 2 ax(cos ec 2 ax − 1)dx
1 coτ g n −1ax
= ∫ co τ g n − 2 ax cos ec 2 axdx − ∫ coτ g n − 2 axdx = − − ∫ coτ g n − 2 axdx
a n −1
3.79.- ∫ co τ g 3xdx , Haciendo uso del ejercicio anterior:
4

co τ g 3 3x coτ g 3 3x
=− − ∫ coτ g 2 3xdx = − − ∫ (cos ec 2 3 x − 1)dx
3× 3 9
co τ g 3 3x co τ g 3 3x
=− − ∫ cos ec 2 3 xdx + ∫ dx = − − ∫ cos ec 2 3 xdx + ∫ dx
9 9
coτ g 3 3x coτ g 3x
=− + + x+c
9 3
cos n +1 x
3.80.- ∫ cos x n s e n xdx = − + c;(n ≠ −1)
n +1
3.81.- ∫ τ g n xdx = ∫ τ g n − 2 xτ g 2 xdx = ∫ τ g n − 2 x(sec 2 x − 1)dx
τ g n −1 x
= ∫τ g n−2
x sec xdx − ∫ τ g
2 n−2
xdx = − ∫ τ g n − 2 xdx
n −1
τ g xdx
3
τ g3x
3.82.- ∫ τ g xdx =
4
− ∫ τ g xdx =
2
− ∫ (sec 2 x − 1)dx
3 3
τg x
3
τg x
3
= − ∫ sec 2 xdx − ∫ dx = − τ gx + x + c
3 3
3.83.- ∫ cos 2 n +1 xdx = ∫ cos 2 n x cos xdx = ∫ (cos 2 x) n cos xdx = ∫ (1 − s e n 2 x) n cos xdx
Sea: u = s e n x, du = cos xdx .El resultado se obtiene, evaluando (1 − u 2 ) n por la
fórmula del binomio de Newton y calculando cada sumando, cuyas integrales son
del tipo: ∫ u n du .
Las fórmulas provenientes de los ejercicios 3.78 y 3.81, se denominan fórmulas
de reducción y su utilidad es obvia. Más adelante, en otros capítulos, usted
deducirá nuevas fórmulas de reducción.

76
CAPITULO 4

INTEGRACION POR PARTES


Existe una variedad de integrales que se pueden desarrollar, usando la
relación: ∫ udv = uv − ∫ vdu .
El problema es elegir u y dv , por lo cual es útil la siguiente identificación:
I: Función trigonométrica inversa.
L: Función logarítmica.
A: Función algebraica.
T: Función trigonométrica.
E: Función exponencial.
Se usa de la manera siguiente:

EJERCICIOS DESARROLLADOS

4.1.-Encontrar: ∫ x cos xdx


Solución.- I L A T E
↓ ↓
x cos x
u=x dv = cos xdx

du = dx v = sen x
∴ ∫ x cos xdx = x s e n x − ∫ s e n xdx =x s e n x + cos x + c
Respuesta: ∫ x cos xdx = x s e n x + cos x + c
4.2.-Encontrar: ∫ x sec 2 xdx
Solución.- I L A T E
↓ ↓
x sec 2 3 x
u=x dv = sec 2 3 xdx

du = dx v = 13 τ g 3 x
1 1 xτ g 3x 1
∴ ∫ x sec 2 xdx = xτ g 3 x − ∫ τ g 3xdx = − η sec 3x + c
3 3 3 9
xτ g 3 x 1
Respuesta: ∫ x sec 2 xdx = − η sec 3x + c
3 9
4.3.-Encontrar: ∫ x s e n xdx
2

Solución.- I L A T E
↓ ↓
x2 s e n x

77
u = x2 dv = s e n xdx

du = 2 xdx v = − cos x
∴ ∫ x s e n xdx = − x cos x + 2∫ x cos xdx , integrando por partes la segunda integral:
2 2

u=x dv = cos xdx


∫ x cos xdx ; du = dx v = sen x
∴ ∫ x s e n xdx = − x cos x + 2 ⎡⎣ x s e n x − ∫ s e n xdx ⎤⎦ = − x 2 cos x + 2 x s e n x + 2 cos x + c
2 2

Respuesta: ∫ x 2 s e n xdx = − x 2 cos x + 2 x s e n x + 2 cos x + c


4.4.-Encontrar: ∫ ( x 2 + 5 x + 6) cos 2 xdx
Solución.- I L A T E

x + 5 x + 6 cos 2x
2

dv = cos 2 xdx
u = x2 + 5x + 6
∴ 1
du = (2 x + 5)dx v = s e n 2x
2
( x + 5 x + 6)
2
1
∴ ∫ ( x 2 + 5 x + 6) cos 2 xdx = s e n 2 x − ∫ (2 x + 5) s e n 2 xdx
2 2
Integrando por partes la segunda integral:
I L A T E

2x + 5 s e n 2x
dv = s e n 2 xdx
u = 2x + 5
∴ 1
du = 2dx v = − cos 2 x
2
1 1
∴ ∫ ( x + 5 x + 6) cos 2 xdx = s e n 2 x( x 2 + 5 x + 6) − ⎡⎣(2 x + 5)(− 1 2 cos 2 x) + ∫ cos 2 xdx ⎤⎦
2

2 2
x + 5x + 6
2
1 1
= s e n 2 x + cos 2 x(2 x + 5) − ∫ cos 2 xdx
2 4 2
x + 5x + 6
2
2x + 5 1
= s e n 2x + cos 2 x − s e n 2 x + c
2 4 4
x2 + 5x + 6 2x + 5 1
Respuesta: ∫ ( x 2 + 5 x + 6) cos 2 xdx = s e n 2x + cos 2 x − s e n 2 x + c
2 4 4
Nota.-Ya se habrá dado cuenta el lector, que la elección conveniente para el u y el
dv , dependerá de la ubicación de los términos funcionales en la palabra ILATE. El
de la izquierda corresponde al u , y el otro será el dv .
4.5.-Encontrar: ∫ η xdx
Solución.- I L A T E
↓ ↓
ηx 1

78
u = ηx
dv = 1dx
∴ dx
du = v=x
x
∴∫ η xdx = x η x − ∫ dx = x η x − x + c = x( η x − 1) + c
Respuesta: ∫ η xdx = x( η x − 1) + c
4.6.-Encontrar: ∫ η (a 2 + x 2 )dx
Solución.- I L A T E

η (a + x 2 ) 1
2

u = ηx
dv = 1dx
∴ dx
du = v=x
x
2 x 2 dx 2a 2
∴ ∫ η (a 2 + x 2 )dx = x η (a 2 + x 2 ) − ∫ = x η ( a 2
+ x 2
) − ∫ x2 + a 2 )dx
(2 −
a2 + x2
dx 2 a2
= x η (a 2 + x 2 ) − 2 ∫ dx + 2a 2 ∫ = x η ( a 2
+ x 2
) − 2 x + arcτ g ax + c
x +a
2 2
a
= x η (a + x ) − 2 x + 2a arcτ g a + c
2 2 x

Respuesta: ∫ η (a 2 + x 2 )dx = x η (a 2 + x 2 ) − 2 x + 2a arcτ g ax + c

4.7.-Encontrar: ∫ η x + x 2 − 1 dx
Solución.- I L A T E

dv = 1dx
η x + x2 − 1 1
v=x
u = η x + x2 − 1

∴ x x2 −1 + x
1+
du = x 2 − 1 d ⇒ du = x 2 − 1 dx ⇒ du = dx
x + x2 − 1 x + x2 −1 x2 −1
xdx
∴ ∫ η x + x 2 − 1 dx = x η x + x 2 − 1 − ∫
x2 −1
Sea : w = x 2 + 1, dw = 2 xdx .
1 1 −1
Luego: x η x + x 2 − 1 − ∫ ( x 2 − 1) 2 2 xdx = x η x + x 2 − 1 − ∫ w 2 dw
−1

2 2
1
1w 2

= x η x + x2 −1 − + c = x η x + x2 − 1 − w 2 + c = x η x + x2 − 1 − x2 − 1 + c
1

2 21

Respuesta: ∫ η x + x 2 − 1 dx = x η x + x 2 − 1 − x 2 − 1 + c

79
4.8.-Encontrar: ∫ η 2 xdx
Solución.- I L A T E
↓ ↓
η2x 1
u = η2x
dv = 1dx
∴ 1
du = 2 η x dx v=x
x
1
∴ ∫ η 2 xdx = x η 2 x − 2∫ η x xdx = x η 2 x − 2∫ η xdx
x
Por ejercicio 4.5, se tiene: ∫ η xdx = x( η x − 1) + c
Luego: ∫ η 2 xdx = x η 2 x − 2 [ x( η x − 1) + c ] = x η 2 x − 2 x( η x − 1) + c
Respuesta: ∫ η 2 xdx = x η 2 x − 2 x( η x − 1) + c
4.9.-Encontrar: ∫ arcτ gxdx
Solución.- I L A T E
↓ ↓
arcτ gx 1
u = arcτ gx
dv = 1dx
∴ dx
du = v=x
1 + x2
xdx
∴ ∫ arc τ gxdx = x arcτ gx − ∫
1 + x2
Sea: w = 1 + x , dw = 2 xdx
2

1 2 xdx 1 dw 1
Luego: x arcτ gx − ∫ = x arcτ gx − ∫ = x arcτ gx − η w + c
2 1+ x 2
2 w 2
1
= x arcτ gx − η 1 + x 2 + c
2
1
Respuesta: ∫ arcτ gxdx = x arcτ gx − η 1 + x 2 + c
2
4.10.- ∫ x arcτ gxdx
2

Solución.- I L A T E
↓ ↓
arcτ gx x 2
u = arcτ gx dv = x 2 dx
∴ dx x3
du = v=
1+ x 2
3
3
x 1 x 2 dx x3 1 x
∴ ∫ x 2 arcτ gxdx = arcτ gx − ∫ = arcτ gx − ∫ ( x − 2 )dx
3 3 1+ x 2
3 3 x +1

80
x3 1 1 x
= arcτ gx − ∫ xdx − ∫ 2 dx
3 3 3 x +1
xdx 1
Por ejercicio 4.9, se tiene: ∫ 2 = η x2 + 1 + c
x +1 2
3
x 1 1 x3 x2 1
Luego: arcτ gx − ∫ xdx + η x 2 + 1 + c = arcτ gx − + η x 2 + 1 + c
3 3 6 3 6 6
3 2
x x 1
Respuesta: ∫ x 2 arcτ gxdx = arcτ gx − + η x 2 + 1 + c
3 6 6
4.11.-Encontrar: ∫ arc cos 2xdx
Solución.- I L A T E
↓ ↓
arc cos 2x 1
u = arc cos 2 x
dv = 1dx
∴ 2dx
du = − v=x
1 − 4x2
xdx
∴ ∫ arc cos 2 xdx = x arc cos 2 x + 2 ∫
1 − 4 x2
Sea: w = 1 − 4 x 2 , dw = −8 xdx
2 −8 xdx
1
1 1w2
Luego: x arc cos 2 x − ∫ = x arc cos 2 x − ∫ w 2 dw =x arc cos 2 x −
−1
+c
8 1 − 4 x2 4 4 1
2
1
= x arc cos 2 x − 1 − 4x2 + c
2
1
Respuesta: ∫ arc cos 2xdx = x arc cos 2 x − 1 − 4x2 + c
2
arcs e n x
4.12.-Encontrar: ∫ dx
x
Solución.- I L A T E

arc s e n x 1
u = arc s e n x −1
dv = x 2 dx
∴ 1 dx
du = v=2 x
1− x x
dx
∴ ∫ arc s e n xx 2 dx = 2 x arc s e n x − ∫
−1

1− x
Sea: w = 1 − x, dw = − dx
−dx
Luego: 2 x arc s e n x + ∫ = 2 x arc s e n x + ∫ w 2 dw
−1

1− x
= 2 x arc s e n x + 2 w + c = 2 x arc s e n x + 2 1 − x + c
1
2

81
arcs e n x
Respuesta: ∫ dx = 2 x arc s e n x + 2 1 − x + c
x
4.13.-Encontrar: ∫ x arcs e n 2 x 2 dx
Solución.- I L A T E

arc s e n 2 x 2 x
u = arc s e n 2 x 2 dv = xdx
∴ 4 xdx x2
du = v =
1 − 4x4 2
2
x x3 dx
∴ ∫ x arc s e n 2 x 2 dx = arc s e n 2 x 2 − 2∫
2 1 − 4x4
Sea: w = 1 − 4 x 4 , dw = −16 x3 dx
x2 2 (−16 x3 dx) x 2 1 −1
Luego: arc s e n 2 x 2 + ∫ = arc s e n 2 x 2 + ∫ w 2 dw
2 16 1 − 4x4 2 8
1
x2 1w2 x2 1 1
= arc s e n 2 x 2 + + c = arc s e n 2 x 2 + w 2 + c
2 8 1 2 4
2
x2 1
= arc s e n 2 x 2 + 1 − 4 x4 + c
2 4
x2 1
Respuesta: ∫ x arcs e n 2 x 2 dx = arc s e n 2 x 2 + 1 − 4 x4 + c
2 4
4.14.-Encontrar: ∫ xe dx
x
a

x dx
Sea: w = , dw =
a a
x x dx
Luego: ∫ xe a dx = a 2 ∫ e a = a 2 ∫ we w dw , integrando por partes se tiene:
x

a a
Solución.- I L A T E
↓ ↓
w ew
u=w dv = e w dw

du = dw v = ew
( )
∴ a 2 ∫ we w dw = a 2 we w − ∫ e w dw = a 2 ( we w − e w + c ) = a 2 ( we w − e w ) + c
⎛x x x ⎞ x
= a 2 ⎜ e a − e a ⎟ + c = a 2 e a ( − 1) + c
x

⎝a ⎠ a
x
Respuesta: ∫ xe a dx = a 2 e a ( − 1) + c
x x

a
4.15.-Encontrar: ∫ x e dx2 −3 x

Solución.- I L A T E

82
↓ ↓
x2 e −3 x
dv = e−3 x dx
u=x 2
∴ 1
du = 2 xdx v = − e −3 x
3
1 2
∴ ∫ x 2 e −3 x dx = − x 2 e−3 x + ∫ xe−3 x dx , integrando por partes la segunda integral:
3 3
I L A T E
↓ ↓
x e −3 x
u=x dv = e−3 x dx
∴ 1
du = dx v = − e −3 x
3
1 2 −3 x 2 ⎛ 1 −3 x 1 −3 x ⎞ x 2 e −3 x 2 −3 x 2 −3 x
∴ ∫ x e dx = − x e + ⎜ − xe + ∫ e dx ⎟ = −
2 −3 x
− xe + ∫ e dx
3 3⎝ 3 3 ⎠ 3 9 9
2 −3 x
xe 2 2
=− − xe −3 x − e −3 x + c
3 9 27
− e −3 x ⎛ 2 2 2⎞
Respuesta: ∫ x 2 e −3 x dx = ⎜x + x+ ⎟+c
3 ⎝ 3 9⎠
4.16.-Encontrar: ∫ x 3e− x dx
2

Solución.- ∫ x 3e − x dx = ∫ x 2 e− x xdx
2 2

Sea: w = − x 2 , dw = −2 xdx , además: x 2 = − w


1 1 1
Luego: ∫ x 2 e − x xdx = − ∫ x 2 e − x x(−2 xdx) = − ∫ − we w dw = ∫ we w dw , integrando por
2 2

2 2 2
Partes se tiene:
I L A T E
↓ ↓
w ew
u=w dv = e w dw

du = dw v = ew
1
(
1
) 1 1 1
∴ ∫ we w dw = we w − ∫ e w dw = we w − ∫ e w dw = we w − e w + c
2 2 2 2 2
1
2
1 2 − x2 1 − x2 1 − x2 2
= − x e − e + c = − e ( x + 1) + c
2 2 2
1 2
Respuesta: ∫ x 3e − x dx = − e − x ( x 2 + 1) + c
2

2
4.17.-Encontrar: ∫ ( x − 2 x + 5)e − x dx
2

Solución.- I L A T E
↓ ↓

83
x 2 − 2 x + 5 e− x
u = x2 − 2x + 5 dv = e − x dx

du = (2 x − 2)dx v = −e − x
∴ ∫ ( x 2 − 2 x + 5)e− x dx = −e − x ( x 2 − 2 x + 5) + ∫ (2 x − 2)e − x dx , integrando por partes la
segunda integral:
I L A T E
↓ ↓
2 x − 2 e− x
u = 2x − 2 dv = e− x dx

du = 2dx v = −e − x
∴ ∫ ( x 2 − 2 x + 5)e − x dx = −e− x ( x 2 − 2 x + 5) + ⎡⎣ −e − x (2 x − 2) + 2∫ e − x dx ⎤⎦
= −e− x ( x 2 − 2 x + 5) − e− x (2 x − 2) + 2 ∫ e − x dx = −e − x ( x 2 − 2 x + 5) − e − x (2 x − 2) − 2e− x + c
= −e− x ( x 2 −2 x + 5 +2x −2 + 2 ) + c = −e − x ( x 2 + 5) + c
Respuesta: ∫ ( x 2 − 2 x + 5)e − x dx = −e − x ( x 2 + 5) + c
4.18.-Encontrar: ∫ e ax cos bxdx
Solución.- I L A T E

cos bx e ax
dv = e ax dx
u = cos bx
∴ 1 ax
du = −b s e n bxdx v= e
a
e ax cos bx b ax
∴ ∫ e ax cos bxdx = + ∫ e s e n bxdx , Nótese que la segunda integral es
a a
semejante a la primera, salvo en la parte trigonométrica; integrando por partes la
segunda integral:
I L A T E

s e n bx e ax
dv = e ax dx
u = s e n bx
∴ 1
du = b cos bxdx v = e ax
a
e cos bx b ⎛ e s e n bx b ax
ax ax

∴= + ⎜ − ∫ e cos bxdx ⎟
a a⎝ a a ⎠
e ax cos bx beax s e n bx b 2 ax
= + − 2 ∫ e cos bxdx , Nótese que:
a a2 a
e cos bx beax s e n bx b 2 ax
ax

∫ = + − 2 ∫ e cos bxdx , la integral a encontrar


ax
e cos bxdx
a a2 a
aparece con coeficiente 1 en el primer miembro, y en el segundo con coeficiente:

84
b2
− . Transponiendo éste término al primer miembro y dividiendo por el nuevo
a2
b2 a 2 + b2
coeficiente: 1 + 2 = , se tiene:
a a2
⎛ a 2 + b 2 ⎞ ax ae ax cos bx + beax s e n bx
⎜ 2 ⎟∫ e cos bxdx = +c
⎝ a ⎠ a2
ae ax cos bx + be ax s e n bx
a2 eax (a cos bx + b s e n bx)
∫ e cos bxdx = +c = +c
ax

⎛ a 2 + b2 ⎞ a 2 + b2
⎜ 2

⎝ a ⎠
e (a cos bx + b s e n bx)
ax
Respuesta: ∫ e ax cos bxdx = +c
a 2 + b2
4.19.-Encontrar: ∫ e x cos 2 xdx
Solución.- Este ejercicio es un caso particular del ejercicio anterior, donde: a = 1 y
b = 2 . Invitamos al lector, resolverlo por partes, aún cuando la respuesta es
inmediata.
e x (cos 2 x + 2s e n 2 x)
Respuesta: ∫ e x cos 2 xdx = +c
5
4.20.-Encontrar: ∫ e ax s e n bxdx
Solución.- I L A T E

s e n bx e ax
dv = e ax dx
u = s e n bx
∴ 1
du = b cos bxdx v = e ax
a
ax
e s e n bx b ax
∴ ∫ e ax s e n bxdx = − ∫ e cos bxdx , integrando por partes la segunda
a a
integral:
I L A T E

ax
cos bx e
dv = e ax dx
u = cos bx
∴ 1
du = −b s e n bxdx v = e ax
a
e s e n bx b ⎛ e ax cos bx b ax
ax

∴ ∫ e ax s e n bxdx = − ⎜ + ∫ e s e n bxdx ⎟
a a⎝ a a ⎠
e ax s e n bx be ax cos bx b 2 ax
= − − 2 ∫ e s e n bxdx ,
a a2 a

85
Como habrá notado el lector, la integral a encontrar aparece con coeficiente 1 en
b2
el primer miembro, y en el segundo con coeficiente: − 2 . Transponiendo éste
a
b2 a 2 + b2
término al primer miembro y dividiendo por el nuevo coeficiente: 1 + 2 = , se
a a2
tiene:
⎛ a 2 + b 2 ⎞ ax ae ax s e n bx − be ax cos bx
⎜ 2 ⎟∫ e s e n bxdx = +c
⎝ a ⎠ a2
ae ax s e n bx − be ax cos bx
a2 e ax (a s e n bx − b cos bx)
∫ e s e n bxdx = + c = ∫ e ax s e n bxdx = +c
ax

⎛ a 2 + b2 ⎞ a 2 + b2
⎜ 2

⎝ a ⎠
e (a s e n bx − b cos bx)
ax
Respuesta: ∫ e ax s e n bxdx = +c
a2 + b2
4.21.-Encontrar: ∫ x 1 + xdx
Solución.- Cuando el integrando, está formado por el producto de funciones
algebraicas, es necesario tomar como dv , la parte más fácil integrable y u como la
parte más fácil derivable. Sin embargo, la opción de “más fácil” quedará a criterio
del lector.
dv = (1 + x) 2 dx
1

u=x
∴ 2
du = dx v = (1 + x) 2
3

3
2 (1 + x) 2
5
2 2 2
∴ ∫ x 1 + xdx = x(1 + x) − ∫ (1 + x) dx = x(1 + x) − +c
3 3 3
2 2 2

3 3 3 3 5
2
4(1 + x)
5
2 2

= x(1 + x) 2 − +c
3

3 15
4(1 + x) 2
5
2
Respuesta: ∫ x 1 + xdx = x(1 + x) − +c
3
2

3 15
x 2 dx
4.22.-Encontrar: ∫
1+ x
2
x dx
Solución.- ∫ = ∫ x 2 (1 + x) 2 dx
−1

1+ x
−1
u = x2 dv = (1 + x) 2 dx

du = 2 xdx v = 2(1 + x)
1
2

x 2 dx
∴∫ = 2 x 2 1 + x − 4 ∫ x 1 + xdx , integrando por partes la segunda integral:
1+ x

86
dv = (1 + x) 2 dx
1

u=x
∴ 2
du = dx v = (1 + x) 2
3

3
x 2 dx ⎡2 2 3

∫ = 2 x2 1 + x − 4 ⎢ x(1 + x) 2 − ∫ (1 + x) dx ⎥
3 2

1+ x ⎣3 3 ⎦
8 (1 + x) 2
5
8 8 16
= 2 x 1 + x − x(1 + x) 2 + + c = 2 x 2 1 + x − x(1 + x) 2 + (1 + x) 2 + c
2 3 3 5

3 3 5 3 15
2
x 2 dx 8 16
Respuesta: ∫ = 2 x 2 1 + x − x(1 + x) 2 + (1 + x) 2 + c
3 5

1+ x 3 15
xdx
4.23.-Encontrar: ∫ x
e
xdx
Solución.- ∫ x = ∫ xe− x dx
e
I L A T E
↓ ↓
x e− x
u=x dv = e− x dx

du = dx v = −e − x
∴ ∫ xe− x dx = − xe − x + ∫ e − x dx = − xe− x − e − x + c = e − x (− x − 1) + c = −e− x ( x + 1) + c
xdx
Respuesta: ∫ x
= −e− x ( x + 1) + c
e
4.24.-Encontrar: ∫ x 2 η 1 − x dx

u = η 1− x dv = x 2 dx
Solución.- ∴ 1 1 −1 − dx x3
du = (1 − x) 2 (−1)dx ⇒ du = v=
1− x 2 2(1 − x) 3
x3 1 x3 x3 1 ⎛ 1 ⎞
∴ ∫ x 2 η 1 − x dx = η 1− x + ∫ dx = η 1 − x − ∫ ⎜ x2 + x + 1 − ⎟dx
3 6 1− x 3 6 ⎝ 1− x ⎠
x3 1 x3 1 x 2 1 1
= η 1− x − − − x − η 1− x + c
3 6 3 6 2 6 6
3 3 2
x 1 x x x
= η 1− x − η 1− x − − − + c
3 6 18 12 6
x3 1 x3 x 2 x
Respuesta: ∫ x 2 η 1 − x dx = η 1− x − η 1− x − − − + c
3 6 18 12 6
4.25.-Encontrar: ∫ x s e n xdx
2

Solución.-

87
u=x dv = s e n 2 xdx
⎛ 1 − cos 2 x ⎞
∴ 1 1 ⎜ v=∫ dx ⎟
du = dx v = x − s e n 2x ⎝ 2 ⎠
2 4
1 1 1 1
∴ ∫ x s e n 2 xdx = x 2 − x s e n 2 x − ∫ xdx + ∫ s e n 2 xdx
2 4 2 4
1 2 1 1 2 1 1 2 1 1
= x − x s e n 2 x − x − cos 2 x + c = x − x s e n 2 x − cos 2 x + c
2 4 4 8 4 4 8
2
x x s e n 2 x cos 2 x
Respuesta: ∫ x s e n 2 xdx = − − +c
4 4 8
Otra solución.-
1 − cos 2 x 1 1 1 x2 1
∫ = ∫ =
2∫

2∫
=
2 2 2∫

2
x s e n xdx x dx xdx x cos 2 xdx x cos 2 xdx
2
x2 1
= − ∫ x cos 2 xdx ; integrando por partes, la segunda integral:
4 2
dv = cos 2 xdx
u=x
∴ 1
du = dx v = s e n 2x
2
x 1⎛ x
2
1 ⎞ x
2
x 1
∫ = − − ∫ = − s e n 2 x + ∫ s e n 2 xdx
2
x s e n xdx ⎜ s e n 2 x s e n 2 xdx ⎟
4 2⎝ 2 2 ⎠ 4 4 4
x2 x 1 1 x2 x cos 2 x
= − s e n 2 x + (− cos 2 x) + c = − s e n 2 x − +c
4 4 4 2 4 4 8
x 2 x s e n 2 x cos 2 x
Respuesta: ∫ x s e n xdx = −
2
− +c
4 4 8
4.26.-Encontrar: ∫ x(3 x + 1)7 dx
Solución.-
u=x dv = (3x + 1)7 dx

du = dx 1
v = (3x + 1) 8 (
v = ∫ (3x + 1)7 dx )
24
x 1 x 1 1 (3x + 1)9
∴ ∫ x(3 x + 1) dx = (3x + 1) − ∫ (3x + 1) dx = (3 x + 1) −
7 8 8 8
+c
24 24 24 24 3 9
x (3x + 1)9
= (3 x + 1) −
8
+c
24 648
x (3x + 1)9
Respuesta: ∫ x(3x + 1) dx = (3x + 1) −
7 8
+c
24 648

EJERCICIOS PROPUESTOS

Usando esencialmente el mecanismo presentado, encontrar las integrales


siguientes:

88
4.27.- ∫ x(2 x + 5)10 dx 4.28.- ∫ arcs e n xdx 4.29.- ∫ x s e n xdx
4.30.- ∫ x cos 3 xdx 4.31.- ∫ x 2− x dx 4.32.- ∫ x 2 e3 x dx
4.33.- ∫ x3e − 3 dx 4.34.- ∫ x s e n x cos xdx 4.35.- ∫ x 2 η xdx
x

ηx ηx 4.38.- ∫ x arcτ gxdx


4.36.- ∫ 3
dx 4.37.- ∫ dx
x x
4.39.- ∫ x arcs e n xdx 4.40.- ∫
xdx 4.41.- ∫ e x s e n xdx
s e n2 x
4.42.- ∫ 3x cos xdx 4.43.- ∫ s e n( η x)dx 4.44.- ∫ ( x 2 − 2 x + 3) η xdx
1− x η2x 4.47.- ∫ x 2 arcτ g 3 xdx
4.45.- ∫ x η dx 4.46.- ∫ dx
1+ x x2
4.48.- ∫ x(arcτ gx) 2 dx 4.49.- ∫ (arcs e n x) 2 dx 4.50.- ∫
arcs e n x
dx
x2
arcs e n x s e n2 x 4.53.- ∫ τ g 2 x sec3 xdx
4.51.- ∫ dx 4.52.- ∫ dx
1− x ex
4.54.- ∫ x3 η 2 xdx 4.55.- ∫ x η (9 + x 2 )dx 4.56.- ∫ arcs e n xdx
4.57.- ∫ x arcτ g (2 x + 3)dx 4.58.- ∫ e x dx 4.59.- ∫ cos 2 ( η x)dx
η ( η x) 4.61.- ∫ η x + 1 dx 4.62.- ∫ x 2 e x dx
4.60.- ∫ dx
x
4.63.- ∫ cos xdx n
4.64.- ∫ s e n n xdx 4.65.- ∫ x m ( η x) n dx
4.66.- ∫ x3 ( η x) 2 dx 4.67.- ∫ x n e x dx 4.68.- ∫ x3e x dx
4.69.- ∫ sec n xdx 4.70.- ∫ sec3 xdx 4.71.- ∫ x η xdx
4.72.- ∫ x n η ax dx, n ≠ −1 4.73.- ∫ arcs e n axdx 4.74.- ∫ x s e n axdx
4.75.- ∫ x 2 cos axdx 4.76.- ∫ x sec 2 axdx 4.77.- ∫ cos( η x)dx
4.78.- ∫ η (9 + x 2 )dx 4.79.- ∫ x cos(2 x + 1)dx 4.80.- ∫ x arc sec xdx
4.81.- ∫ arc sec xdx 4.82.- ∫ a 2 − x 2 dx 4.83.- ∫ η 1 − x dx
4.84.- ∫ η ( x 2 + 1)dx 4.85.- ∫ arcτ g xdx 4.86.- ∫
x arcs e n x
dx
1 − x2
4.87.- ∫ x arcτ g x 2 − 1dx x arcτ gx xdx
4.88.- ∫ dx 4.89.- ∫ arcs e n x
( x 2 + 1) 2 (1 − x 2 )3
4.90.- ∫ x 2 1 − xdx

RESPUESTAS
4.27.- ∫ x(2 x + 5)10 dx
Solución.-

89
dv = (2 x + 5)10 dx
u=x
∴ (2 x + 5)11
du = dx v=
22
x 1 x 1
∫ x(2 x + 5) dx = 22 (2 x + 5) − 22 ∫ (2 x + 5) dx = 22 (2 x + 5) − 44 (2 x + 5) + c
10 11 11 11 12

x 1
= (2 x + 5)11 − (2 x + 5)12 + c
22 528
4.28.- ∫ arcs e n xdx
Solución.-
u = arcs e n x
dv = dx
∴ dx Además: w = 1 − x 2 , dw = −2 xdx
du = v=x
1 − x2
xdx 1 dw
∫ arcs e n xdx = x arcs e n x − ∫ 1− x 2
= x arcs e n x +
2∫w 2
1 = x arcs e n x + 1 − x 2 + c

4.29.- ∫ x s e n xdx
Solución.-
u=x dv = s e n xdx

du = dx v = − cos x
∫ x s e n xdx = − x cos x + ∫ cos xdx = − x cos x + s e n x + c
4.30.- ∫ x cos 3 xdx
Solución.-
dv = cos 3xdx
u=x
∴ 1
du = dx v = s e n 3x
3
x 1 x cos 3 x
∫ x cos 3xdx = 3 s e n 3x − ∫ 3 s e n 3xdx = 3 s e n 3x + 9 + c
4.31.- ∫ x 2− x dx
Solución.-
dv = 2− x dx
u=x
∴ 2− x
du = dx v=−
η2
x 2− x 1 x 2− x 1 ⎛ −2− x ⎞ x 1
∫ x2 dx = − ∫
−x −x
+ 2 dx = − + ⎜ ⎟+c = − x − −x 2 + c
η2 η2 η2 η2 ⎝ η2 ⎠ 2 η2 2 η 2
4.32.- ∫ x 2 e3 x dx
Solución.-

90
dv = e3 x dx
u=x 2
∴ 1
du = 2 xdx v = e3 x
3
x2 3x 2
∫ x e dx = e − ∫ xe3 x dx , integral la cual se desarrolla nuevamente por partes,
2 3x

3 3
u=x dv = e3 x dx
esto es: ∴ 1
du = dx v = e3 x
3
x 2
2⎛ x 1 ⎞ x
2
2 2 x2 2x 2
= e3 x − ⎜ e3 x − ∫ e3 x dx ⎟ = e3 x − xe3 x + ∫ e3 x dx = e3 x − e3 x + e3 x + c
3 3⎝3 3 ⎠ 3 9 9 3 9 27
4.33.- ∫ x3e − 3 dx
x

Solución.-
u = x3 dv = e− 3 dx
x


du = 3x 2 dx v = −3e− 3
x

∫ x e 3 dx = −3x e 3 + 9∫ x e 3 dx , integral la cual se desarrolla nuevamente por


3 −x 3 −x 2 −x

u = x2 dv = e− 3 dx
x

partes, esto es: ∴


du = 2 xdx v = −3e− 3
x

(
= −3x3e− 3 + 9 −3 x 2 e −
x x
3
x
)
+ 6∫ xe − 3 dx = −3 x3e − 3 − 27 x 2 e − 3 + 54∫ xe− 3 dx
x x x

, la nueva integral se desarrolla por partes, esto es:


u=x dv = e− 3 dx
x


du = dx v = −3e− 3
x

=−
3x 3 27 x 2
e
x
3

e
x
3
+ (
54 − 3 xe −x3
+ 3∫ e −x3
dx = )

3 x 3 27 x 2 162 x
e
x
3
e 3
e 3
−x
− x − x + 162(−3e 3 ) + c
3 2
3 x 27 x 162 x 486
= − x − x − x − x +c
e3 e3 e3 e3
4.34.- ∫ x s e n x cos xdx
Solución.-
dv = s e n 2 xdx
u=x
∴ cos 2 x
du = dx v=−
2
1 1⎛ x 1 ⎞
∫ x s e n x cos xdx = 2 ∫ x s e n 2 xdx = 2 ⎜⎝ − 2 cos 2 x + 2 ∫ cos 2 xdx ⎟⎠
x 1 x 1
= − cos 2 x + ∫ cos 2 xdx = − cos 2 x + s e n 2 x + c
4 4 4 8
4.35.- ∫ x η xdx
2

Solución.-

91
u = ηx dv = x 2 dx
∴ dx x3
du = v=
x 3
x ηx 1 2
3
x η x x3
3

∫ η = −
3∫
= − +c
2
x xdx x dx
3 3 9
ηx
4.36.- ∫ 3 dx
x
Solución.-
u = ηx dv = x −3 dx
∴ dx 1
du = v=− 2
x 2x
ηx η x 1 ηx 1
∫ x3 dx = ∫ x η xdx = − 2 x2 + 2 ∫ x dx = − 2 x 2 − 4 x 2 + c
−3 −3

ηx
4.37.- ∫ dx
x
Solución.-
u = ηx
dv = x − 2 dx
1

∴ dx
du = v=2 x
x
ηx
∫ x dx = ∫ x 2 η xdx = 2 x η x − 2∫ x 2 dx = 2 x η x − 4 x + c
−1 −1

4.38.- ∫ x arcτ gxdx


Solución.-
u = arcτ gx dv = xdx
∴ dx x2
du = v=
1 + x2 2
x 2
1 x dx x 2
2
1 ⎛ 1 ⎞
∫ x arc τ gxdx =
2
arc τ gx − ∫
2 1+ x 2
= arcτ gx − ∫ ⎜1 −
2
⎟dx
2 ⎝ 1 + x2 ⎠
x2 1 1 dx x2 1 arcτ gx
= arcτ gx − ∫ dx + ∫ = arcτ gx − x + +c
2 2 2 1+ x 2
2 2 2
4.39.- ∫ x arcs e n xdx
Solución.-
u = arcs e n x dv = xdx
∴ dx x2
du = v =
1 + x2 2
x2 1 x 2 dx
∫ x arcs e n xdx = 2 arcs e n x − 2 ∫ 1 + x2 , integral para la cual se sugiere la
x = s e nθ
sustitución siguiente: ∴
dx = cos θ dθ

92
x2 1 s e n 2 θ cos θ dθ
= arcs e n x − ∫
2 2 cos θ
x2 1 ⎛ 1 − cos 2θ
⎞ x2 1 1
= arcs e n x − ∫ ⎜ ⎟d θ = arcs e n x − ∫ dθ + ∫ cos 2θ dθ
2 2 ⎝ ⎠
2 2 4 4
x 2
1 1 x 2
1 2s e n θ cos θ
= arcs e n x − θ + s e n 2θ + c = arcs e n x − arcs e n x + +c
2 4 8 2 4 8
Como: s e n θ = x, cos θ = 1 − x 2 ; luego:
x2 1 1
= arcs e n x − arcs e n x + x 1 − x 2 + c
2 4 4
xdx
4.40.- ∫
s e n2 x
Solución.-
u=x dv = cos ec 2 xdx

du = dx v = − coτ gx
xdx
∫ s e n 2 x = ∫ x cos ec xdx = − x coτ gx + ∫ coτ gxdx = − x coτ gx + η s e n x + c
2

4.41.- ∫ e x s e n xdx
Solución.-
u = sen x dv = e x dx

du = cos xdx v = ex
∫ e s e n xdx = e s e n x − ∫ e cos xdx , integral la cual se desarrolla por partes, esto es:
x x x

u = cos x dv = e x dx

du = − s e n xdx v = ex
( )
= e x s e n x − e x cos x + ∫ e x s e n xdx = e x s e n x − e x cos x − ∫ e x s e n xdx
Luego se tiene: ∫ e x s e n xdx = e x s e n x − e x cos x − ∫ e x s e n xdx , de donde es inmediato:
2 ∫ e x s e n xdx = e x (s e n x − cos x) + c
ex
∫ e s e n xdx = (s e n x − cos x) + c
x

2
4.42.- ∫ 3x cos xdx
Solución.-
dv = 3x dx
u = cos x
∴ 3x
du = − s e n xdx v=
η3

93
3x 1
∫ 3 cos xdx = cos x +
η3 ∫
x x
3 s e n xdx , integral la cual se desarrolla por partes,
η3
dv = 3x dx
u = sen x
esto es: ∴ 3x
du = cos xdx v=
η3
3x 1 ⎛ 3x 1 ⎞
= cos x
η3
+ ⎜
η3 ⎝ η3
sen x −
η3 ∫ 3x cos xdx ⎟

3x 3x s e n x 1
= cos x + − 2 ∫ 3x cos xdx ,luego:
η3 η 32
η 3
3x ⎛ sen x ⎞ 1
= ∫ 3x cos xdx = ⎜ cos x + ⎟ − 2 ∫ 3 cos xdx , de donde es inmediato:
x

η⎝ η3 ⎠ η 3
1 3x ⎛ sen x ⎞
= (1 + 2 ) ∫ 3x cos xdx = ⎜ cos x + +c
η 3 η3 ⎝ η 3 ⎟⎠
η 23 +1 x 3x ⎛ sen x ⎞
=(
η 3
2
) ∫ 3 cos xdx =
η3 ⎝
⎜ cos x +
η 3 ⎟⎠
+c

3x η 3 ⎛ sen x ⎞
= ∫ 3x cos xdx = 2 ⎜ cos x + +c
η 3 +1⎝ η 3 ⎟⎠
4.43.- ∫ s e n( η x)dx
Solución.-
u = s e n( η x)
dv = dx
∴ cos( η x)
du = dx v=x
x
∫ s e n( η x)dx = x s e n( η x) − ∫ cos( η x)dx , integral la cual se desarrolla por partes,
esto es:
u = cos( η x)
dv = dx
∴ − s e n( η x)
du = dx v=x
x
= x s e n( η x) − ⎡⎣ x cos( η x) + ∫ s e n( η x)dx ⎤⎦ = x s e n( η x) − x cos( η x) − ∫ s e n( η x)dx
Se tiene por tanto:
∫ s e n( η x)dx = x [s e n( η x) − cos( η x)] − ∫ s e n( η x)dx , de donde es inmediato:
x
2 ∫ s e n( η x)dx = x [s e n( η x) − cos( η x) ] + c ∫ s e n( η x)dx = [s e n( η x) − cos( η x)] + c
2
4.44.- ∫ ( x 2 − 2 x + 3) η xdx
Solución.-

94
u = ηx dv = ( x 2 − 2 x + 3)dx
∴ dx x3
du = v= − x 2 + 3x
x 3
x3 x2
∫ ( x − 2 x + 3) η xdx = ( − x 2 + 3 x) η x − ∫ ( − x + 3)dx
2

3 3
3 2
x x x3 x3 x2
= ( − x 2 + 3x) η x − ∫ dx − ∫ xdx + 3∫ dx = ( − x 2 + 3 x) η x − − + 3 x + c
3 3 3 9 2
1− x
4.45.- ∫ x η dx
1+ x
Solución.-
1− x
u= η dv = xdx
1+ x
∴ x2
2dx v=
du = 2 2
x −1
1− x x2 1− x x 2 dx x 2 1− x 1
∫ 1+ x
x η dx =
2
η
1+ x
− ∫ x −1 2
2
= η
1+ x
− ∫ (1 + 2 )dx
x −1
x2 1− x dx x2 1− x 1 x −1
= η − ∫ dx − ∫ 2 = η −x− η +c
2 1+ x x −1 2 1+ x 2 x +1
η2x
4.46.- ∫ dx
x2
Solución.-
u = η2x dv = x −2 dx
∴ 2 ηx 1
du = dx v=−
x x
η x
2
η x
2
ηx η2x
∫ x2 dx = −
x
+ 2 ∫ x 2
dx = −
x
+ 2∫ x −2 η xdx , integral la cual se desarrolla
por partes, esto es:
u = ηx dv = x −2 dx
∴ dx 1
du = v=−
x x
η x
2
⎛ η x dx ⎞ η 2
x 2 ηx dx η2x 2 ηx 2
=− + 2⎜ − +∫ 2 ⎟=− − + 2∫ 2 = − − − +c
x ⎝ x x ⎠ x x x x x x
4.47.- ∫ x 2 arcτ g 3 xdx
Solución.-
u = arcτ g 3x dv = x 2 dx
∴ 3dx x3
du = v=
1 + 9x2 3

95
x3 x3dx x3 1 x3 dx
∫ x arcτ g 3xdx = arcτ g 3x − ∫ = τ −
9 ∫ 1 + x2
2
arc g 3 x
3 1 + 9 x2 3
9
⎡ ⎞ ⎤ x3
x3 1 ⎛ 1 x
⎟ dx ⎥ = arcτ g 3 x − 1 x + 1
2
xdx
= arcτ g 3x − ⎢ ∫ ⎜ x − 2 9 ∫
3 9⎢ ⎜ x +1 ⎟ ⎥ 3 9 2 81 x 2 + 1
⎣ ⎝ 9⎠ ⎦ 9
3 2
x x 1 1
= arcτ g 3x − + η x2 + + c
3 18 162 9
4.48.- ∫ x(arcτ gx) 2 dx
Solución.-
u = (arcτ gx) 2 dv = xdx
∴ 2 arcτ gxdx x2
du = v =
1 + x2 2
2
x x 2 dx
∫ τ = τ − ∫ τ
2 2
x (arc gx ) dx (arc gx ) (arc gx ) , integral la cual se desarrolla por
2 1 + x2
partes, esto es:
u = arcτ gx x 2 dx
dv =
∴ dx 1 + x2
du =
1 + x2 v = x − arcτ gx
( x arcτ gx) ⎡ dx ⎤
2
= − ⎢( x − arcτ gx) arcτ gx − ∫ ( x − arcτ gx)
2 ⎣ 1 + x 2 ⎥⎦
( x arcτ gx) arcτ gxdx
2
xdx
= − x arcτ gx + (arcτ gx) 2 + ∫ −∫
2 1+ x 2
1 + x2
( x arcτ gx) (arcτ gx)
2 2
1
= − x arcτ gx + (arcτ gx) + η (1 + x ) −
2 2
+c
2 2 2
4.49.- ∫ (arcs e n x) 2 dx
Solución.-
u = (arc s e n x) 2
dv = dx
∴ 2 arc s e n xdx
du = v=x
1 − x2
xdx
∫ (arcs e n x) dx = x(arcs e n x) − 2∫ arcs e n x
2 2
, integral la cual se desarrolla por
1 − x2
u = arcs e n x xdx
dv =
partes, esto es: ∴ dx 1 − x2
du =
1 − x2 v = − 1 − x2
= x(arcs e n x) 2 − 2 ⎡ − 1 − x 2 arcs e n x + ∫ dx ⎤
⎣ ⎦
= x(arcs e n x) 2 + 2 1 − x 2 arcs e n x − 2 x + c

96
arcs e n x
4.50.- ∫ dx
x2
Solución.-
u = arcs e n x dv = x −2 dx
∴ dx
du = v=−
1
1− x 2
x
arcs e n x arcs e n x dx
∫ x2 dx = ∫ x arcs e n xdx = − x + ∫ x 1 − x2
−2

arcs e n x x
=− + η +c
x 1 + 1 − x2
arcs e n x
4.51.- ∫ dx
1− x
Solución.-
u = arcs e n x dv =
dx
∴ dx 1 1− x
du =
1− x 2 x v = −2 1 − x
arcs e n x dx
∫ 1− x
dx = −2 1 − x arcs e n x + ∫
x
= −2 1 − x arcs e n x + 2 x + c

s e n2 x
4.52.- ∫ dx
ex
Solución.-
u = s e n2 x dv = e− x dx

du = 2s e n x cos x v = −e − x
s e n2 x
∫ e x dx = ∫ s e n xe dx = −e s e n x + 2∫ s e n x cos xe dx
2 −x −x 2 −x

s e n 2x −x
= −e − x s e n 2 x + 2 ∫ e dx , ∗ Integral la cual se desarrolla por partes, esto es:
2
u = s e n 2x dv = e− x dx

du = 2 cos 2 xdx v = −e − x
= −e− x s e n 2 x + 2 ∫ cos 2 xe − x dx , Integral la cual se desarrolla por partes, esto es:
u = cos 2 x dv = e− x dx

du = −2s e n 2 xdx v = −e − x
∫ s e n 2 xe dx = −e s e n 2 x + 2 ( −e cos 2 x − 2∫ s e n 2 xe dx )
−x −x −x −x

∫ s e n 2 xe dx = −e s e n 2 x − 2e cos 2 x − 4∫ s e n 2 xe dx , de donde:
−x −x −x −x

5∫ s e n 2 xe dx = −e (s e n 2 x + 2 cos 2 x) + c
−x −x

97
−e − x
∫ s e n 2 xe dx =
−x
(s e n 2 x + 2 cos 2 x) + c , Sustituyendo en: ∗
5
s e n 2 xdx 2e − x
∫ ex
−x
= − e s e n 2
x − (s e n 2 x + 2 cos 2 x) + c
5
4.53.- ∫ τ g 2 x sec3 xdx = ∫ (sec 2 x − 1) sec3 xdx = ∫ sec5 xdx(∗) − ∫ sec3 xdx(∗∗)
Solución.-
u = sec3 x dv = sec 2 xdx
∗∫ sec xdx ,5
Sea:
du = 3sec3 xτ gxdx v = τ gx

∫ sec xdx = ∫ sec3 x sec2 xdx = sec3 xτ gx − 3∫ sec3 xτ g 2 xdx


5

u = sec x dv = sec 2 xdx


∗∗ ∫ sec3 xdx , Sea:
du = sec xτ gxdx v = τ gx
∫ sec xdx = ∫ sec x sec xdx = sec xτ gx − ∫ sec xτ g xdx = sec xτ gx − ∫ sec x(sec x 2 − 1)dx
3 2 2

= sec xτ gx − ∫ sec3 xdx + ∫ sec xdx , luego: 2 ∫ sec3 xdx = sec xτ gx + ∫ sec xdx
1
Esto es: ∫ sec3 xdx = (sec xτ gx + n sec xτ gx ) + c , ahora bien:
2
∫ τ g x sec xdx = ∫ sec xdx − ∫ sec xdx , con ( ∗ y ∗∗ )
2 3 5 3

1
∫τ g x sec3 xdx = sec3 xτ gx − 3∫ sec3 xτ g 2 xdx − (sec xτ gx + n sec xτ gx ) + c
2

2
1
De lo anterior: 4 ∫ τ g 2 x sec3 xdx = sec3 xτ gx − (sec xτ gx + n sec xτ gx ) + c
2
1 1
Esto es: ∫ τ g 2 x sec3 xdx = sec3 xτ gx − (sec xτ gx + n sec xτ gx ) + c
4 8
4.54.- ∫ x η xdx
3 2

Solución.-
u = η2x dv = x3 dx
∴ 2 ηx x4
du = dx v=
x 4
4
x 1 3
∫ x η xdx = 4 η x − 2 ∫ x η xdx , integral la cual se desarrolla por partes, esto es:
3 2 2

u = ηx dv = x3 dx
dx x4
du = v=
x 4
x 4
1⎛ x 4
1 ⎞ x4 2 1 4 1 x4
= η2x − ⎜ η x − ∫ x 3dx ⎟ = η x − x ηx + +c
4 2⎝ 4 4 ⎠ 4 8 8 4
x4 2 1 4 x4
= η x − x ηx + + c
4 8 32

98
4.55.- ∫ x η (9 + x 2 )dx
Solución.-
u = η (9 + x 2 ) dv = xdx
∴ 2 xdx x2
du = v =
9 + x2 2
⎛ 9x ⎞
2 3
x x x2
∫ η + = η + − ∫ = η (9 + x 2 ) − ∫ ⎜ x − 2
2 2
x (9 x ) dx (9 x ) dx ⎟dx
2 9+ x 2
2 ⎝ x +9⎠
x2 xdx x2 x2 9
= η (9 + x 2 ) − ∫ xdx + 9 ∫ = η (9 + x 2
) − + η ( x 2 + 9) + c
2 9 + x2 2 2 2
x2 9
= ⎡⎣ η (9 + x 2 ) − 1⎤⎦ + η ( x 2 + 9) + c
2 2
4.56.- ∫ arcs e n xdx
Solución.-
u = arcs e n xdx
dv = dx
∴ dx 1
du = v=x
1− x 2 x
2

xdx 1 1 xdx
∫ arcs e n xdx = x arcs e n x − ∫
1− x 2 x
= x arcs e n x − ∫
2 1− x
Para la integral resultante, se recomienda la siguiente sustitución:
1 − x = t , de donde: x = 1 − t 2 , y dx = −2tdt ( ver capitulo 9)
1 1 − t 2 (−2 t dt )dx
= x arcs e n x − = x arcs e n x + 1 − t 2 dt , Se recomienda la
2 t
sustitución: t = s e n θ , de donde: 1 − t 2 = cos θ , y dt = cos θ dθ . Esto es:
1
= x arcs e n x + ∫ cos 2 θ dθ = x arcs e n x + ∫ (1 + cos 2θ )dθ
2
1 1 1 1
= x arcs e n x + θ + s e n 2θ + c = x arcs e n x + θ + s e n θ cos θ + c
2 4 2 2
arcs e n t t arcs e n 1 − x 1− x
= x arcs e n x + + 1 − t 2 + c = x arcs e n x + + x +c
2 2 2 2
4.57.- ∫ x arcτ g (2 x + 3)dx
Solución.-
u = arcτ g (2 x + 3) dv = xdx
∴ 2dx x2
du = v=
1 + (2 x + 3) 2 2
x2 x 2 dx
∫ x arcτ g (2 x + 3)dx = 2
arcτ g (2 x + 3) − ∫
1 + 4 x 2 + 12 x + 9

99
x2 x 2 dx x2 ⎛1 3x + 5 ⎞
= arcτ g (2 x + 3) − ∫ 2 = arcτ g (2 x + 3) − ∫ ⎜ − 2 2 ⎟dx
2 4 x + 12 x + 10 2 ⎜ 4 4 x + 12 x + 10 ⎟
⎝ ⎠
x2 1 3x + 5
= arcτ g (2 x + 3) − ∫ dx + ∫ 2 2 dx
2 4 4 x + 12 x + 10
x2 1 x+ 5
= arcτ g (2 x + 3) − x + 3∫ 2 6 dx
2 4 4 x + 12 x + 10
x2 1 3 8 x + 40
= arcτ g (2 x + 3) − x + ∫ 2 6 dx
2 4 8 4 x + 12 x + 10
3 8 x + 12 − 6
32
x2 1
= arcτ g (2 x + 3) − x + ∫ 2 dx
2 4 8 4 x + 12 x + 10
x2 1 3 (8 x + 12)dx 3 32 dx
= arcτ g (2 x + 3) − x + ∫ 2 − ∫
2 4 8 4 x + 12 x + 10 8 6 4 x + 12 x + 10
2

2
x 1 3 dx
= arcτ g (2 x + 3) − x + η 4 x 2 + 12 x + 10 − 2∫ 2
2 4 8 4 x + 12 x + 10
2
x 1 3 dx
= arcτ g (2 x + 3) − x + η 4 x 2 + 12 x + 10 − 2∫
2 4 8 (2 x + 3) 2 + 1
x2 1 3 2 2dx
= arcτ g (2 x + 3) − x + η 4 x 2 + 12 x + 10 − ∫
2 4 8 2 (2 x + 3) 2 + 1
x2 1 3
= arcτ g (2 x + 3) − x + η 4 x 2 + 12 x + 10 − arcτ g (2 x + 3) + c
2 4 8
1⎡ 1 3 ⎤
= ⎢( x 2 − 2) arcτ g (2 x + 3) − x + η 4 x 2 + 12 x + 10 ⎥ + c
2⎣ 2 4 ⎦
4.58.- ∫ e x dx
Solución.-
u=e x
dv = dx
∴ e x dx
du = v=x
2 x
1 xe x dx dx
∫e dx = xe − ∫ , Se recomienda la sustitución: z = x , dz =
x x

2 2 x 2 x
1 2 z
2∫
= xe x

z e dz , Esta integral resultante, se desarrolla por partes:

u = z2 dv = e z dz

du = 2 zdz v = ez
1
( )
= xe x − z 2 e z − 2∫ ze z dz = xe x −
2
z 2e z
2
+ ∫ ze z dz , integral que se desarrolla por
partes:

100
u=z dv = e z dz

du = dz v = ez
z 2e z z 2e z xe x
= xe x
− + ze z − ∫ e z dz = xe x
− + ze z − e z + c = xe x
− + xe x
−e x
+c
2 2 2
⎛x ⎞
= e x ⎜ + x − 1⎟ + c
⎝2 ⎠
4.59.- ∫ cos ( η x)dx
2

Solución.-
u = cos(2 η x)
dv = dx

du = −
[ s e n(2 η x) ] 2dx
v=x
x
1 + cos(2 η x) 1 1
∫ cos ( η x)dx = ∫ dx = ∫ dx + ∫ cos(2 η x)dx
2

2 2 2
1 1⎡ x x
= x + x cos(2 η x) + 2∫ s e n(2 η x)dx ⎤ = + cos(2 η x) + ∫ s e n(2 η x)dx ∗
2 2 ⎣ ⎦ 2 2
Integral que se desarrolla por partes:
u = s e n(2 η x)
dv = dx

du = −
[ cos(2 η x) ] 2dx
v=x
x
x x
∗ = + cos(2 η x) + x s e n(2 η x) − 2∫ cos(2 η x)dx ,
2 2
Dado que apareció nuevamente: ∫ cos(2 η x)dx , igualamos: ∗
x 1 x x
+ ∫ cos(2 η x)dx = + cos(2 η x) + x s e n(2 η x) − 2 ∫ cos(2 η x)dx , de donde:
2 2 2 2
5 x
2 ∫ cos(2 η x)dx = cos(2 η x) + x s e n(2 η x) + c
2
1 x x
2 ∫ cos(2 η x)dx = cos(2 η x) + s e n(2 η x) + c , Por tanto:
10 5
x x x
∫ cos ( η x)dx = 2 + 10 cos(2 η x) + 5 s e n(2 η x) + c
2

η ( η x) dx
4.60.- ∫ dx , Sustituyendo por: w = η x, dw = , Se tiene:
x x
Solución.-
η ( η x)
∫ x dx = ∫ η wdw , Esta integral se desarrolla por partes:
u = ηw
dv = dw
∴ dw
du = v=w
w
= w η w − ∫ dw = w η w − w + c = w( η w − 1) + c = η x [ η ( η x) − 1] + c

101
4.61.- ∫ η x + 1 dx
Solución.-
u = η x +1
dv = dx
∴ dx
du = v=x
x +1
xdx ⎛ 1 ⎞
∫ η x + 1 dx = x η x + 1 − ∫
x +1
= x η x + 1 − ∫ ⎜1 − ⎟dx
⎝ x +1 ⎠
= x η x +1 − x + η x +1 + c
4.62.- ∫ x 2 e x dx
Solución.-
u = x2 dv = e x dx

du = 2 xdx v = ex
∫ x e dx = x e − 2∫ xe dx
2 x 2 x x

Integral que se desarrolla nuevamente por partes:


u=x dv = e x dx

du = dx v = ex
= x 2 e x − 2 ⎡⎣ xe x − ∫ e x dx ⎤⎦ = x 2 e x − 2 xe x + 2e x + c
4.63.- ∫ cos n xdx = ∫ cos n −1 x cos xdx
Solución.-
u = cos n −1 x dv = cos xdx

du = (n − 1) cos n − 2 x(− s e n x)dx v = sen x
= cos n −1 x s e n x + (n − 1) ∫ s e n 2 x cos n − 2 xdx
= cos n −1 x s e n x + (n − 1) ∫ (1 − cos 2 x) cos n − 2 xdx
= cos n −1 x s e n x + (n − 1) ∫ cos n − 2 xdx − (n − 1) ∫ cos n xdx , Se tiene:

∫ cos xdx = cos x s e n x + (n − 1) ∫ cos n − 2 xdx − (n − 1) ∫ cos n xdx , Esto es:


n n −1

n ∫ cos xdx = cos


n n −1
x s e n x + (n − 1) ∫ cos n − 2 xdx
cos n −1 x s e n x (n − 1)
∫ cos xdx = + ∫ cos n − 2 xdx
n

n n
4.64.- ∫ s e n xdx = ∫ s e n x s e n xdx
n n −1

Solución.-
u = s e n n −1 x dv = s e n xdx

du = (n − 1) s e n n − 2 x(cos x)dx v = − cos x
= − s e n n −1 x cos x + (n − 1) ∫ cos 2 x s e n n − 2 xdx
= − s e n n −1 x cos x + (n − 1) ∫ (1 − s e n 2 x) s e n n − 2 xdx

102
= − s e n n −1 x cos x + (n − 1) ∫ s e n n − 2 xdx − (n − 1) ∫ s e n n xdx , Se tiene:

∫ s e n xdx = − s e n x cos x + (n − 1) ∫ s e n n − 2 xdx − (n − 1) ∫ s e n n xdx


n n −1

n ∫ s e n xdx = − s e n
n n −1
x cos x + (n − 1) ∫ s e n n − 2 xdx
− s e n n −1 x cos x (n − 1)
∫ s e n xdx = +
n ∫
s e n n − 2 xdx
n

n
4.65.- ∫ x m ( η x)n dx = x m +1 ( η x)n − n ∫ x m ( η x)n −1 dx − m ∫ x m ( η x)n dx
Solución.-
u = x m ( η x)n
dv = dx
∴ n −1 dx
du = x n( η x)
m
+ mx ( η x) dx
m −1 n
v=x
x
Se tiene: (m + 1) ∫ x m ( η x) n dx = x m +1 ( η x) n − n ∫ x m ( η x) n −1 dx
x m +1 ( η x) n n
∫ x ( η x) dx = −
(m + 1) ∫
x m ( η x) n −1 dx
m n

(m + 1)
4.66.- ∫ x3 ( η x) 2 dx
Solución.-
Puede desarrollarse como caso particular del ejercicio anterior, haciendo:
m = 3, n = 2
x3+1 ( η x) 2 2 x 4 ( η x) 2 1 3
∫ x ( η x) dx = 3 + 1 − 3 + 1 ∫ x ( η x) dx = 4 − 2 ∫ x ( η x)dx ∗
3 2 3 2 −1

Para la integral resultante: ∫ x3 ( η x)dx ∗


x 4 ( η x) 1 3 x 4 ( η x) x 4
∫ x ( η x)dx = − ∫ x dx = − + c , introduciendo en: ∗
3

4 4 4 16
x ( η x)
4 2
x 4
x 4

∫ x ( η x) dx = 4 − 8 ( η x) + 32 + c
3 2

4.67.- ∫ x n e x dx
Solución.-
u = xn dv = e x dx

du = nx n −1dx v = ex
∫ x e dx = x e − n∫ x e dx
n x n x n −1 x

4.68.- ∫ x3e x dx
Solución.-
u = x3 dv = e x dx

du = 3x 2 dx v = ex

Puede desarrollarse como el ejercicio anterior, haciendo: n = 3


∫ x e dx = x e − 3∫ x e dx ∗ , Además:
3 x 3 x 2 x

103
∗∫ x 2 e x dx = x 2 e x − 2∫ xe x dx ∗∗ , Además: ∫ xe x dx = xe x − ∫ e x dx = xe x − e x + c
Reemplazando en ∗∗ y luego en ∗ :
∫ x e dx = x e − 3 ⎡⎣ x e − 2( xe − e ) ⎤⎦ + c
3 x 3 x 2 x x x

∫ x e dx = e ( x − 3x + 6 x − 6) + c
3 x x 3 2

4.69.- ∫ sec xdx = ∫ sec x sec xdx


n n−2 2

Solución.-
u = sec n − 2 x dv = sec 2 xdx

du = (n − 2) secn −3 x sec xτ gxdx v = τ gx
= sec n−2
xτ gx − (n − 2) ∫ τ g x sec
2 n−2
xdx = sec n−2
xτ gx − (n − 2) ∫ (sec 2 x − 1) sec n − 2 xdx
= sec n − 2 xτ gx − (n − 2) ∫ secn xdx +(n − 2) ∫ secn − 2 xdx , Se tiene:

∫ sec xdx = sec n − 2 xτ gx − (n − 2) ∫ sec n xdx + (n − 2) ∫ sec n − 2 xdx


n

(n − 1) ∫ sec n xdx = sec n − 2 xτ gx + (n − 2) ∫ sec n − 2 xdx


secn − 2 xτ gx (n − 2)
∫ sec xdx = (n − 1) + (n − 1) ∫ sec xdx
n n−2

4.70.- ∫ sec3 xdx


Solución.-
Puede desarrollarse como caso particular del ejercicio anterior, haciendo:
n=3
sec3− 2 xτ gx 3 − 2 sec xτ gx 1
∫ = + ∫ sec3− 2 xdx = + ∫ sec xdx
3
sec xdx
3 −1 3 −1 2 2
sec xτ gx 1
= + η sec xτ gx + c
2 2
4.71.- ∫ x η xdx
Solución.-
u = ηx dv = xdx
∴ dx x2
du = v=
x 2
2
x xdx x2 1
∫ x η xdx = 2 η x − ∫ 2 = 2
η x − x2 + c
4
4.72.- ∫ x n η ax dx, n ≠ −1
Solución.-
u = η ax dv = xdx
∴ dx x n +1
du = v=
x n +1
n +1
x 1 x n +1 x n +1
∫ η = η −
n +1 ∫
= η − +c
n n
x ax dx ax x dx ax
n +1 n +1 (n + 1) 2

104
4.73.- ∫ arcs e n axdx
Solución.-
u = arcs e n ax
dv = dx
∴ adx
du = v=x
1 − a2 x2
axdx 1 (−2a 2 x)dx
∫ arcs e n axdx = x arcs e n ax − ∫ 1 − a2 x2
= x arcs e n ax +
2a ∫ 1 − a 2 x 2
1 (1 − a 2 x 2 ) 2
1
1
= x arcs e n ax + + c = x arcs e n ax + 1 − a2 x2 + c
2a 1 a
2
4.74.- ∫ x s e n axdx
Solución.-
dv = s e n axdx
u=x
∴ 1
du = dx v = − cos ax
a
x 1 x 1
∫ x s e n axdx = − a cos ax + a ∫ cos axdx = − a cos ax + a 2
s e n ax + c
1 x
= 2
s e n ax − cos ax + c
a a
4.75.- ∫ x cos axdx
2

Solución.-
dv = cos axdx
u = x2
∴ 1
du = 2 xdx v = − s e n ax
a
x2 2
∫ x cos axdx = s e n ax − ∫ x s e n axdx , aprovechando el ejercicio anterior:
2

a a
x 2
2⎛ 1 x ⎞ x2 2 2x
= s e n ax − ⎜ 2 s e n ax − cos ax ⎟ + c = s e n ax − 3 s e n ax − 2 cos ax + c
a a⎝a a ⎠ a a a
4.76.- ∫ x sec 2 axdx
Solución.-
u=x dv = sec 2 axdx
∴ 1
du = dx v = τ gax
a
x 1 x 11
∫ x sec axdx = a τ gax − a ∫ τ gaxdx = a τ gax − a a η sec ax + c
2

x 1
= τ gax − 2 η sec ax + c
a a
4.77.- ∫ cos( η x)dx
Solución.-

105
u = cos( η x)
dv = dx
∴ s e n( η x)
du = − dx v=x
x
∫ cos( η x)dx = x cos( η x) + ∫ s e n( η x)dx , aprovechando el ejercicio:4.43
x
∫ s e n( η x)dx = 2 [s e n( η x) − cos( η x)] + c , Luego:
x x x
= x cos( η x) + [s e n( η x) − cos( η x)] + c = x cos( η x) + s e n( η x) − cos( η x) + c
2 2 2
x
= [ cos( η x) + s e n( η x)] + c
2
4.78.- ∫ η (9 + x 2 )dx
Solución.-
u = η (9 + x 2 )
dv = dx
∴ 2 xdx
du = v=x
9 + x2
x 2 dx ⎛ 9 ⎞
∫ η (9 + x 2 )dx = x η (9 + x 2 ) − 2∫
9+ x 2
= x η (9 + x 2 ) − 2 ∫ ⎜1 − 2 ⎟
⎝ 9+ x ⎠
dx

dx
= x η (9 + x 2 ) − 2 ∫ dx + 18∫ =x η (9 + x 2 ) − 2 x + 6 arcτ g x + c
9+ x 2 3
4.79.- ∫ x cos(2 x + 1)dx
Solución.-
dv = cos(2 x + 1)dx
u=x
∴ 1
du = dx v = s e n(2 x + 1)
2
x 1
∫ x cos(2 x + 1)dx = 2 s e n(2 x + 1) − 2 ∫ s e n(2 x + 1)dx
x 1
= s e n(2 x + 1) + cos(2 x + 1) + c
2 4
4.80.- ∫ x arc sec xdx
Solución.-
u = arc sec x dv = xdx
∴ dx x2
du = v=
x x2 −1 2
2
x 1 xdx x2 1 2
∫ x arc sec xdx = 2 arc sec x − 2 ∫ x 2 − 1 = 2 arc sec x − 2 x − 1 + c
4.81.- ∫ arc sec xdx
Solución.-

106
u = arc sec x
dv = dx
∴ 1 dx
du = v=x
2 x x −1
1 dx
∫ arc sec xdx = x arc sec x −
2 ∫ x −1
= x arc sec x − x − 1 + c

a2 − x2 dx x 2 dx
4.82.- ∫ a 2 − x 2 dx = ∫ dx = a 2 ∫ −∫
a2 − x2 a2 − x2 a2 − x2
x xdx
= a 2 arcs e n − ∫ x ∗ , integral que se desarrolla por partes:
a a2 − x2
Solución.-
xdx
u=x dv =
∴ a2 − x2
du = dx
v = − a2 − x2
x
( )
∗ = a 2 arcs e n − − x a 2 − x 2 + ∫ a 2 − x 2 dx , Se tiene que:
a
x
∫ a − x dx = a arcs e n a + x a − x − ∫ a − x dx , De donde:
2 2 2 2 2 2 2

x
2 ∫ a 2 − x 2 dx = a 2 arcs e n + x a 2 − x 2 + c
a
2
a x x 2
∫ a − x dx = 2 arcs e n a + 2 a − x + c
2 2 2

4.83.- ∫ η 1 − x dx
Solución.-
u = η 1− x
dv = dx
∴ dx
du = − v=x
1− x
xdx ⎛ 1 ⎞
∫ η 1 − x dx = x η 1 − x − ∫
x −1
= x η 1 − x − ∫ ⎜1 + ⎟ dx
⎝ x −1 ⎠
dx
= x η 1 − x − ∫ dx − ∫ = x η 1− x − x − η x −1 + c
x −1
4.84.- ∫ η ( x 2 + 1)dx
Solución.-
u = η ( x 2 + 1)
dv = dx
∴ 2 xdx
du = 2 v=x
x +1
x 2 dx ⎛ 1 ⎞
∫ η ( x 2 + 1)dx = x η ( x 2 + 1) − 2∫
x +1
2
= x η ( x 2 + 1) − 2∫ ⎜1 − 2 ⎟dx
⎝ x +1⎠
= x η ( x 2 + 1) − 2 x + 2 arcτ gx + c

107
4.85.- ∫ arcτ g xdx
Solución.-
u = arcτ g x
dv = dx
∴ dx 1
du = v=x
1+ x 2 x
1 xdx
∫ arcτ g xdx = x arcτ g x −∫
2 1+ x
∗ En la integral resultante, se recomienda la

sustitución: x = t , esto es x = t 2 , dx = 2tdt


1 t 2 tdt t 2 dt ⎛ 1 ⎞
= x arcτ g x −
2 ∫ 1 + t 2 = x arcτ g x − ∫ 1 + t 2 = x arcτ g x − ∫ ⎜⎝1 − 1 + t 2 ⎟⎠dt
dt
= x arcτ g x − ∫ dt + ∫ = x arcτ g x − t + arcτ gt + c
1+ t2
= x arcτ g x − x + arcτ g x + c
x arcs e n x
4.86.- ∫ dx
1 − x2
Solución.-
u = arcs e n x xdx
dv =
∴ dx 1 − x2
du =
1 − x2 v = − 1 − x2
x arcs e n x
∫ 1 − x 2 dx = − 1 − x arcs e n x + ∫ dx = − 1 − x arcs e n x + x + c
2 2

4.87.- ∫ x arcτ g x 2 − 1dx


Solución.-
u = arcτ g x 2 − 1 dv = xdx
∴ dx x2
du = v=
x x2 −1 2
x2 1 xdx x2 1 2
∫ x arcτ g x − 1dx = arcτ g x 2 − 1 − ∫ = arcτ g x 2 − 1 − x −1 + c
2

2 2 x −1 2
2 2
x arcτ gx
4.88.- ∫ dx
( x 2 + 1) 2
Solución.-
xdx
u = arcτ gx dv =
( x + 1) 2
2

∴ dx
du = 2 −1
x +1 v=
2( x 2 + 1)
x arcτ gx − arcτ gx 1 dx
∫ ( x2 + 1)2 dx = 2( x 2 + 1) + 2 ∫ ( x 2 + 1)2 ∗ , Se recomienda la siguiente sustitución:

108
x = τ gθ , de donde: dx = sec 2 θ dθ ; x 2 + 1 = sec 2 θ
− arcτ gx 1 sec 2 θ dθ arcτ gx 1 arcτ gx 1 1 + cos 2θ dθ
+ ∫ + ∫ cos 2 θ dθ = −
2( x 2 + 1) 2 ∫
∗= =− +
2( x + 1) 2 sec θ
2 4
2( x + 1) 2
2
2
arcτ gx 1 1 arcτ gx 1 1
=− + θ + s e n 2θ + c = − + arcτ gx + s e n θ cos θ + c
2( x + 1) 4
2
8 2( x + 1) 4
2
4
arcτ gx 1 1 x 1
=− + arcτ gx + +c
2( x + 1) 4
2
4 x2 + 1 x2 + 1
arcτ gx 1 x
=− + arcτ gx + +c
2( x + 1) 4
2
4( x + 1)
2

xdx
4.89.- ∫ arcs e n x
(1 − x 2 )3
Solución.-
xdx
u = arcs e n x dv =
(1 − x 2 ) 2
3

∴ dx
du = 1
1 − x2 v=
1 − x2
xdx arcs e n x dx arcs e n x 1 1− x
∫ arcs e n x (1 − x 2 )3 = 1 − x 2 − ∫ 1 − x2 = 1 − x 2 + 2 η 1 + x + c
4.90.- ∫ x 2 1 − xdx
Solución.-
u = 1− x dv = x 2 dx
∴ dx x3
du = − v=
2 1− x 3
3 3
x 1 x dx
∫ x 1 − xdx = 3 1 − x + 6 ∫ 1 − x ∗ , Se recomienda
2
usar la siguiente

sustitución: 1 − x = t , o sea: x = 1 − t 2 , De donde: dx = −2tdt


x3 1 (1 − t 2 )3 (− 2 t dt ) x3 1
= 1− x + ∫ = 1 − x − ∫ (1 − t 2 )3 dt
3 6 t 3 3
x3 1 x3 1 3t 5 t 7
= 1 − x − ∫ (1 − 3t 2 + 3t 4 − t 6 )dt = 1 − x − (t − t 3 + − )+c
3 3 3 3 5 7
x3 1⎡ 3 3 ⎤
= 1 − x − ⎢ 1 − x − (1 − x) 1 − x + (1 − x) 2 1 − x − (1 − x)3 1 − x ⎥ + c
3 3⎣ 5 7 ⎦
1− x ⎡ 3 3 1 3⎤
= ⎢⎣ x − 1 − (1 − x) + 5 (1 − x) − 7 (1 − x) ⎥⎦ + c
2

109
IMPORTANTE: En este capítulo ningún resultado, o casi ninguno, se presentaron
en su forma más reducida. Esto es intencional. Una de las causas del fracaso en
éstos tópicos, a veces está en el mal uso del álgebra elemental.
He aquí una oportunidad para mejorar tal eficiencia. Exprese cada resultado en su
forma más reducida.

110
CAPITULO 5

INTEGRACION DE FUNCIONES CUADRATICAS

Una función cuadrática, es de la forma: ax 2 + bx + c y si ésta aparece en el


denominador, la integral que la contiene se hace fácil de encontrar, para la cual
conviene diferenciar dos tipos esenciales en lo que se refiere al numerador.

EJERCICIOS DESARROLLADOS

dx
5.1.-Encontrar: ∫
x + 2x + 5
2

Solución.- Completando cuadrados, se tiene:


x 2 + 2 x + 5 = ( x 2 + 2 x + __) + 5 − __ = ( x 2 + 2 x + 1) + 5 − 1 = ( x 2 + 2 x + 1) + 4
x 2 + 2 x + 5 = ( x + 1) 2 + 22 , luego se tiene:
dx dx
∫ x2 + 2 x + 5 = ∫ ( x + 1)2 + 22 . Sea: w = x + 1, dw = dx; a = 2
dx dw 1 w 1 x +1
∫ ( x + 1)2 + 22 = ∫ w2 + 22 = 2 arcτ g a + c = 2 arcτ g 2 + c
dx 1 x +1
Respuesta: ∫ 2 = arcτ g +c
x + 2x + 5 2 2
dx
5.2.-Encontrar: ∫ 2
4x + 4x + 2
dx dx 1 dx
Solución.- ∫ 2 =∫ = ∫ 2
4x + 4x + 2 4( x + x + 1 ) 4 x + x + 1
2
2 2
Completando cuadrados:
1 1 1 1 1 1
x 2 + x + 1 = ( x 2 + x + __) + − __ = ( x 2 + x + ) + − = ( x 2 + x + ) +
2 2 4 2 4 4 4
1 1 1
( x 2 + x + ) = ( x + )2 + ( )2 , luego se tiene:
2 2 2
1 dx 1 dx

4 x +x+ 1
2
= ∫
4 ( x + 1 )2 + ( 1 )2
, Sea: w = x + 1 , dw = dx; a = 1
2 2
2 2 2
1 dx 1 dw 11 w 1 1 x+ 1
= ∫ = ∫ = arc τ g + c = arc τ g 2 +c
4 (x + ) + ( )
1 2 1 2
4 w +a 2 2
4a a 4 1 1
2 2 2 2
2x + 1
1 2 1
= arcτ g + c = arcτ g (2 x + 1) + c
2 1 2
2

111
dx 1
Respuesta: ∫ = arcτ g (2 x + 1) + c
4x + 4x + 2 2
2

2 xdx
5.3.-Encontrar: ∫ 2
x − x +1
Solución.- u = x − x + 1, du = (2 x − 1)dx
2

2 xdx (2 x − 1 + 1)dx (2 x − 1)dx dx du dx


∫ x2 − x + 1 = ∫ x2 − x + 1 = ∫ x2 − x + 1 + ∫ x2 − x + 1 = ∫ u + ∫ x2 − x + 1
Completando cuadrados:
1 1
x 2 − x + 1 = ( x 2 − x + __) + 1__ = ( x 2 − x + ) + 1 −
4 4
3
x 2 − x + 1 = ( x 2 − 1 ) 2 + , Luego se tiene:
2 4
du dx du du du dx
∫ u + ∫ x2 − x + 1 = ∫ u + ∫ 1 2 3 = ∫ u + ∫ 1 2 3 2
(x − ) + (x − ) + ( )
2 4 2 2
1 3
w = x − , dw = dx; a = , luego:
2 2
du dx du dw 1 w
∫ u + ∫ 1 2 3 2 = ∫ u + ∫ w2 + a 2 = η u + a arcτ g a + c
(x − ) + ( )
2 2
1 2x −1
x−
1 2 3 2
= η x2 − x + 1 + arcτ g 2 + c = η x2 − x + 1 + arcτ g +c
3 3 3 3
2 2
2
2 xdx 2 3 2x −1
Respuesta: ∫ 2 = η x2 − x + 1 + arcτ g +c
x − x +1 3 3
x 2 dx
5.4.-Encontrar: ∫ 2
x + 2x + 5
Solución.-
x 2 dx ⎛ 2x + 5 ⎞ 2x + 5
∫ x2 + 2 x + 5 = ∫ ⎜⎝1 − x2 + 2 x + 5 ⎟⎠dx = ∫ dx − ∫ x 2 + 2 x + 5 dx ,
Sea: u = x 2 + 2 x + 5, du = (2 x + 2)dx
Ya se habrá dado cuenta el lector que tiene que construir en el numerador, la
expresión: (2 x + 2)dx . Luego se tiene:
(2 x + 2 + 3) (2 x + 2)dx dx
= ∫ dx − ∫ 2 dx = ∫ dx − ∫ 2 + 3∫ 2 ,
x + 2x + 5 x + 2x + 5 x + 2x + 5
Completando cuadrados, se tiene:
x 2 + 2 x + 5 = ( x 2 + 2 x + __) + 5 − __ = ( x 2 + 2 x + 1) + 5 − 1 = ( x 2 + 2 x + 1) + 4 = ( x + 1) 2 + 22
Luego se admite como forma equivalente a la anterior:
du dx
∫ dx − ∫ u − 3∫ ( x + 1)2 + 22 , Sea: w = x + 1, dw = dx; a = 2 , luego:

112
du dw 1 w
= ∫ dx − ∫ − 3∫ 2 = x − η u − 3 arcτ g + c
u w +a 2
a a
3 x + 1
= x − η x 2 + 2 x + 5 − arcτ g +c
2 2
x 2 dx 3 x +1
Respuesta: ∫ 2 = x − η x 2 + 2 x + 5 − arcτ g +c
x + 2x + 5 2 2
2x − 3
5.5.-Encontrar: ∫ 2 dx
x + 2x + 2
Solución.- Sea: u = x 2 + 2 x + 2, du = (2 x + 2)dx
2x − 3 2x + 2 − 5 2x + 2 dx
∫ x2 + 2 x + 2dx = ∫ x 2 + 2 x + 2dx = ∫ x 2 + 2 x + 2dx − 5∫ x 2 + 2 x + 2
du dx
= ∫ dx − 5∫ 2 , Completando cuadrados:
u x + 2x + 2
x 2 + 2 x + 2 = ( x + 1) 2 + 12 . Luego:
du dx
= ∫ dx − 5∫ , Sea: w = x + 1, du = dx; a = 1 . Entonces se tiene:
u ( x + 1) 2 + 12
du dx 1 w
= ∫ dx − 5∫ 2 = η u − 5 arcτ g + c = η x 2 + 2 x + 5 − 5arcτ g ( x + 1) + c
u w +a 2
a a
2x − 3
Respuesta: ∫ 2 dx = η x 2 + 2 x + 5 − 5arcτ g ( x + 1) + c
x + 2x + 2
dx
5.6.-Encontrar: ∫
x − 2x − 8
2

Solución.- Completando cuadrados se tiene: x 2 − 2 x − 8 = ( x − 1) 2 − 32


dx dx
∫ x 2 − 2 x − 8 = ∫ ( x − 1)2 − 32 , Sea: w = x − 1, dw = dx; a = 3
dw
=∫ = η w + w2 − a 2 + c = η x − 1 + x 2 − 2 x − 8 + c
w −a
2 2

dx
Respuesta: ∫ = η x −1 + x2 − 2 x − 8 + c
x − 2x − 8
2

xdx
5.7.-Encontrar: ∫
x2 − 2 x + 5
Solución.- Sea: u = x 2 − 2 x + 5, du = (2 x − 2)dx . Luego:
xdx 1 2 xdx 1 2x − 2 + 2
∫ x 2 − 2 x + 5 = 2 ∫ x 2 − 2 x + 5 = 2 ∫ x 2 − 2 x + 5 dx
1 (2 x − 2)dx 2 dx 1 du dx
= ∫ + ∫ = ∫ +∫
2 x2 − 2 x + 5 2 x2 − 2 x + 5 2 u x2 − 2x + 5
Completando cuadrados se tiene: x + 2 x + 5 = ( x − 1) 2 + 22 . Por lo tanto:
2

113
1 −1 2 dx
=
2 ∫ u du + ∫
( x − 1) 2 + 22
. Sea: w = x − 1, du = dx; a = 2
1
1 −1 dw 1 u2
= ∫ u 2 du + ∫ = + η w + w2 + a 2 + c = u 2 + η w + w 2 + a 2 + c
1

2 w +a
2 2 2 1
2
= x2 + 2x + 5 + η x − 1 + x2 − 2x + 5 + c
xdx
Respuesta: ∫ = x2 − 2x + 5 + η x − 1 + x2 − 2x + 5 + c
x − 2x + 5
2

( x + 1)dx
5.8.-Encontrar: ∫
2 x − x2
Solución.- Sea: u = 2 x − x 2 , du = (2 − 2 x)dx .Luego:
( x + 1)dx 1 −2( x + 1)dx 1 (−2 x − 2)dx 1 (−2 x + 2 − 4)dx
∫ 2 x − x2 = − 2 ∫ 2 x − x2 = − 2 ∫ 2 x − x2 = − 2 ∫ 2 x − x2
1 (2 − 2 x)dx 4 dx 1 du dx
=− ∫ + ∫ =− ∫ + 2∫
2 2 x − x2 2 2x − x2 2 u 2x − x2
Completando cuadrados: 2 x − x = −( x − 2 x) = −( x 2 − 2 x + 1 − 1) = −( x 2 − 2 x + 1) + 1
2 2

= −( x − 1) 2 + 1 = 1 − ( x − 1) 2 . Luego la expresión anterior es equivalente a:


1 −1 dx
= − ∫ u 2 du + 2∫ . Sea: w = x − 1, dw = dx; a = 1 . Entonces:
2 1 − ( x − 1) 2
1
1 u2 dw w
=− ∫ 1 du + 2∫ a 2 − w2 = −u 2 + 2 arcs e n a + c = − 2 x − x + 2 arcs e n( x − 1) + c
1 2

2
2
( x + 1)dx
Respuesta: ∫ = − 2 x − x 2 + 2 arcs e n( x − 1) + c
2x − x 2

xdx
5.9.-Encontrar: ∫
5x2 − 2 x + 1
Solución.- Sea: u = 5 x 2 − 2 x + 1, du = (10 x − 2)dx . Luego:
xdx 1 10 xdx 1 (10 x − 2 + 2)dx
∫ 5 x2 − 2 x + 1 = 10 ∫ 5 x 2 − 2 x + 1 = 10 ∫ 5 x2 − 2 x + 1
1 (10 x − 2)dx 2 dx 1 du 1 dx
= ∫ + ∫ = ∫ + ∫
10 5 x − 2 x + 1 10
2
5 x − 2 x + 1 10
2
u 5 5x − 2 x + 1
2

1 du 1 dx 1 1 dx
= ∫ + ∫ = ∫ u 2 du + ∫
−1

10 u 5 5( x 2 − 2 x + 1 ) 10 5 5 ( x2 − 2 x + 1 )
5 5 5 5
2 1 2 1
Completando cuadrados: x 2 − x + = ( x 2 − x + __) + − __
5 5 5 5
2 1 1 1
= ( x2 − x + ) + − = ( x − 1 ) 2 + ( 2 ) 2 , Luego es equivalente:
5 25 5 25 5 5

114
1 1 dx
∫ ∫
−1
= u 2 du + , Sea: w = x − 1 , dw = dx; a = 2 ,
10 5 5
5 5 (x − ) + ( )
1 2 2 2
5 5
1
1 1 dw 1 u2 1
Entonces: = ∫ u du + ∫ η w + w2 + a 2 + c
−1
2
= +
10 5 5 w +a
2 2 10 1 5 5
2
5x2 − 2 x + 1 1 1 5x2 − 2 x + 1
= + η x− + +c
5 5 5 5 5

xdx 5x2 − 2 x + 1 5 1 5x2 − 2x + 1


Respuesta: ∫ = + η x− + +c
5x2 − 2 x + 1 5 25 5 5
xdx
5.10.-Encontrar: ∫
5 + 4 x − x2
Solución.- u = 5 + 4 x − x 2 , du = (4 − 2 x)dx . Luego:
xdx 1 −2 xdx 1 (−2 x + 4 − 4)dx
∫ 5 + 4 x − x2 = − 2 ∫ 5 + 4 x − x2 = − 2 ∫ 5 + 4 x − x2
1 (4 − 2 x)dx 4 dx 1 du dx
=− ∫ + ∫ =− ∫ + 2∫
2 5 + 4x − x 2 2 5 + 4x − x 2 2 u 5 + 4 x − x2
Completando cuadrados: 5 + 4 x − x 2 = −( x 2 − 4 x − 5) = −( x 2 − 4 x + 4 − 4 − 5)
= −( x 2 − 4 x + 4) + 9 = 9 − ( x − 2) 2 = 32 − ( x − 2) 2 . Equivalente a:
1 −1 dx
= − ∫ u 2 du + 2 ∫ . Sea: w = x − 2, dw = dx; a = 3 . Entonces:
2 3 − ( x − 2) 2
2

1
1 −1 dw 1 u2 w
= − ∫ u 2 du + 2∫ =− + 2 arcs e n + c
2 a 2 − w2 2 1 a
2
x−2
= − 5 + 4 x − x 2 + 2 arcs e n +c
3
xdx x−2
Respuesta: ∫ = − 5 + 4 x − x 2 + 2 arcs e n +c
5 + 4x − x 2 3
dx
5.11.-Encontrar: ∫
2 + 3x − 2 x 2
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
3 9 25
2 + 3x − 2 x 2 = −(2 x 2 − 3 x − 2) = −2( x 2 − 3 x − 1) = −2( x 2 − x + − )
2 2 16 16
⎡ 3 9 25 ⎤
= −2 ⎢( x 2 − x + ) − ⎥ = −2 ⎡( x − 3 ) 2 − ( 5 ) 2 ⎤ = 2 ⎡ ( 5 ) 2 − ( x − 3 ) 2 ⎤ , luego:
⎣ 2 16 16 ⎦ ⎣ 4 4 ⎦ ⎣ 4 4 ⎦
dx dx 1 dx
∫ 2 + 3x − 2 x 2 = ∫ ⎡ 5 2 = ∫
2 ( ) − ( x − 3 )2 ⎤ 2 ( 5 ) − ( x − 3 )2
2
⎣ 4 4 ⎦ 4 4
Sea: w = x − 3 , dw = dx, a = 5 . Luego:
4 4

115
1 dx 1 dw 1 w 1 x− 3
= ∫ = ∫ a −w
= arcs e n
a
+ c = arcs e n
5
4 +c
(5 ) − (x − 3 )
2 2
2 2 2 2 2 2
4 4 4
2 4x − 3
= arcs e n +c
2 5
dx 2 4x − 3
Respuesta: ∫ = arcs e n +c
2 + 3x − 2 x 2 2 5
dx
5.12.-Encontrar: ∫ 2
3 x + 12 x + 42
Solución.-
dx dx 1 dx 1 dx
∫ 3x 2 + 12 x + 42 = ∫ 3( x 2 + 4 x + 14) = 3 ∫ ( x2 + 4 x + 14) = 3 ∫ ( x 2 + 4 x + 4 + 10) =
1 dx 1 dx 1 1 x+2
= ∫ = ∫ = arcτ g +c
3 ( x + 2) + 10 3 ( x + 2) + ( 10)
2 2 2
3 10 10
dx 10 x+2
Respuesta: ∫ = arcτ g +c
3x + 12 x + 42 30
2
10
3x − 2
5.13.-Encontrar: ∫ 2 dx
x − 4x + 5
Solución.- Sea: u = x 2 − 4 x + 5, du = (2 x − 4)dx , Luego:
3x − 2 xdx dx ( x − 2) + 2 dx
∫ x2 − 4 x + 5dx = 3∫ x 2 − 4 x + 5 − 2∫ x2 − 4 x + 5 = 3∫ x2 − 4 x + 5 − 2∫ x 2 − 4 x + 5
( x − 2) dx dx 3 du dx
= 3∫ 2 + 6∫ 2 − 2∫ 2 = ∫ + 4∫ 2
x − 4x + 5 x − 4x + 5 x − 4x + 5 2 u x − 4x + 5
3 du dx 3 dx
= ∫ + 4∫ 2 = η x 2 − 4 x + 5 + 4∫
2 u ( x − 4 x + 4) + 1 2 ( x − 2) 2 + 1
3
= η x 2 − 4 x + 5 + 4 arcτ g ( x − 2) + c
2
3x − 2 3
Respuesta: ∫ 2 dx = η x 2 − 4 x + 5 + 4 arcτ g ( x − 2) + c
x − 4x + 5 2

EJERCICIOS PROPUESTOS

Usando Esencialmente la técnica tratada, encontrar las integrales siguientes:

5.14.- ∫ x 2 + 2 x − 3dx 5.15.- ∫ 12 + 4x − x 2 dx 5.16.- ∫ x 2 + 4 xdx

5.17.- ∫ x 2 − 8 xdx 5.18.- ∫ 6x − x 2 dx (5 − 4 x)dx


5.19.- ∫
12 x − 4 x 2 − 8

116
xdx ( x − 1)dx (2 x − 3)dx
5.20.- ∫ 5.21.- ∫ 5.22.- ∫
27 + 6 x − x 2 3x 2 − 4 x + 3 x 2 + 6 x + 15
dx (2 x + 2)dx (2 x + 4)dx
5.23.- ∫ 2 5.24.- ∫ 2 5.25.- ∫
4 x + 4 x + 10 x − 4x + 9 4 x − x2
( x + 6)dx
2 ( x + 2 )dx
3 dx
5.27.- ∫ 5.28.- ∫ 2
5.26.- ∫ 2 5 − 4x − x2 2 x + 20 x + 60
3 9 x − 12 x + 8
3dx dx 5dx
5.29.- ∫ 5.30.- ∫ 5.31.- ∫
80 + 32 x − 4 x 2 12 x − 4 x 2 − 8 28 − 12 x − x 2
5.32.- ∫ 12 − 8 x − 4 x 2 dx 5.33.- x 2 − x + 5 dx 5.34.- ∫ 2
dx
4 x − 2x + 5
(1 − x)dx xdx (2 x + 3)dx
5.35.- ∫ 5.36.- ∫ 5.37.- ∫ 2
8 + 2x − x 2 x + 4x + 5
2
4x + 4x + 5
( x + 2)dx (2 x + 1)dx dx
5.38.- ∫ 2 5.39.- ∫ 2 5.40.- ∫
x + 2x + 2 x + 8x − 2 − x2 − 6 x
( x − 1)dx
5.41.- ∫ 2
x + 2x + 2

RESPUESTAS
5.14.- ∫ x 2 − 2 x − 3dx
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
x 2 − 2 x − 3 = ( x 2 − 2 x + 1) − 3 − 1 = ( x − 1) 2 − 4 = ( x − 1) 2 − 22
Haciendo: u = x − 1, du = dx; a = 2 , se tiene:

∫ x 2 − 2 x − 3dx = ∫ ( x − 1) 2 − 22 dx = ∫ u 2 − a 2 du
1 1
= u u2 − a2 − a2 η u + u2 − a2 + c
2 2
1 1
= ( x − 1) ( x − 1) 2 − 22 − 22 η ( x − 1) + ( x − 1)2 − 22 + c
2 2
1
= ( x − 1) x 2 − 2 x − 3 − 2 η ( x − 1) + x 2 − 2 x − 3 + c
2
5.15.- ∫ 12 + 4x − x 2 dx
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
12 + 4 x − x 2 = −( x 2 − 4 x − 12) = −( x 2 − 4 x + 4 − 12 − 4) = −( x 2 − 4 x + 4) + 16
= 42 − ( x − 2) 2
Haciendo: u = x − 2, du = dx; a = 4 , se tiene:
1 1 u
∫ 12 + 4 x − x 2 dx = ∫ 42 − ( x − 2) 2 dx = ∫ a 2 − u 2 du = u a 2 − u 2 + a 2 arcs e n + c
2 2 a

117
1 1 ( x − 2)
= ( x − 2) 42 − ( x − 2)2 + 42 arcs e n +c
2 2 4
1 ( x − 2)
= ( x − 2) 12 + 4 x − x 2 + 8arcs e n +c
2 4
5.16.- ∫ x 2 + 4 xdx
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
x 2 + 4 x = ( x 2 + 4 x + 4) − 4 = ( x + 2) 2 − 22
Haciendo: u = x + 2, du = dx; a = 2 , se tiene:

∫ x 2 + 4 xdx = ∫ ( x + 2) 2 − 22 dx = ∫ u 2 − a 2 du
1 1
= u u2 − a2 − a2 η u + u2 − a2 + c
2 2
1 1
= ( x + 2) ( x + 2) 2 − 22 − 22 η ( x + 2) + ( x + 2) 2 − 22 + c
2 2
( x + 2) 2
= x + 4 x − 2 η ( x + 2) + x 2 + 4 x + c
2
5.17.- ∫ x 2 − 8 xdx
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
x 2 − 8 x = ( x 2 − 8 x + 16) − 16 = ( x − 4) 2 − 42
Haciendo: u = x − 4, du = dx; a = 4 , se tiene:
1 1 2
∫ ( x − 4) − 4 dx = u − a du = 2 u u − a − 2 a η u + u − a + c
2 2 2 2 2 2 2 2

1 1
= ( x − 4) ( x − 4) 2 − 42 − 42 η ( x − 4) + ( x − 4) 2 − 42 + c
2 2
( x − 4) 2
= x − 8 x − 8 η ( x − 4) + x 2 − 8 x + c
2
5.18.- ∫ 6x − x 2 dx
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
6 x − x 2 = −( x 2 − 6 x) = −( x 2 − 6 x + 9 − 9) = −( x 2 − 6 x + 9) + 9 = 32 − ( x − 3) 2
Haciendo: u = x − 3, du = dx; a = 3 , se tiene:
1 1 2 u
∫ 6 x − x dx = 3 − ( x − 3) dx = a − u du = 2 u a − u + 2 a arcs e n a + c
2 2 2 2 2 2 2

1 1 x −3
= ( x − 3) 32 − ( x − 3) 2 + 32 arcs e n +c
2 2 3
( x − 3) 9 x −3
= 6 x − x 2 + arcs e n +c
2 2 3
(5 − 4 x)dx
5.19.- ∫
12 x − 4 x 2 − 8
Solución.- Sea: u = 12 x − 4 x 2 − 8, du = (12 − 8 x)dx

118
(5 − 4 x)dx (−4 x + 5)dx 1 2(−4 x + 5)dx 1 (−8 x + 10)dx
∫ 12 x − 4 x 2 − 8
=∫ ∫
= = ∫
12 x − 4 x 2 − 8 2 12 x − 4 x 2 − 8 2 12 x − 4 x 2 − 8
1 (−8 x + 12 − 2)dx 1 (−8 x + 12)dx dx
= ∫ = ∫ −∫
2 12 x − 4 x − 8 2 12 x − 4 x − 8
2 2
12 x − 4 x 2 − 8
1 (−8 x + 12)dx dx 1 (−8 x + 12)dx 1 dx
= ∫ −∫ = ∫ − ∫
2 12 x − 4 x − 8 2
4(3x − x − 2) 2 12 x − 4 x − 8 2
2 2
3x − x 2 − 2
Completando cuadrados se tiene:
9 9 9 9
3 x − x 2 − 2 = −( x 2 − 3x + 2) = −( x 2 − 3 x + − + 2) = −( x 2 − 3 x + ) + − 2
4 4 4 4
1 1 3
= −( x − 3 ) 2 + = ( ) 2 − ( x − ) 2
2 4 2 2
1 (−8 x + 12)dx 1 dx
= ∫ − ∫
2 12 x − 4 x 2 − 8 2 ( 1 )2 − ( x − 3 )2
2 2
Haciendo: u = 12 x − 4 x − 8, du = (12 − 8 x)dx y w = x − 3 , dw = dx , entonces:
2
2
1
1 du 1 dw 1 u 2
1 w
= ∫ − ∫ = − arcs e n +c
2 u 2 ( 1 ) 2 − w2 2 1 2 1
2 2 2
1 1
= u 2 − arcs e n 2 w + c = 12 x − 4 x 2 − 8 − arcs e n(2 x − 3) + c
1

2 2
xdx
5.20.- ∫
27 + 6 x − x 2
Solución.- Sea: u = 27 + 6 x − x 2 , du = (6 − 2 x)dx
xdx 1 −2 xdx 1 (−2 x + 6 − 6)dx
∫ 27 + 6 x − x2 = − 2 ∫ 27 + 6 x − x 2 = − 2 ∫ 27 + 6 x − x2
1 (−2 x + 6)dx dx 1 du dx
=− ∫ + 3∫ =− ∫ + 3∫
2 27 + 6 x − x 2
27 + 6 x − x 2 2 u 27 + 6 x − x 2
Completando cuadrados se tiene:
27 + 6 x − x 2 = −( x 2 − 6 x − 27) = −( x 2 − 6 x + 9 − 9 − 27) = −( x 2 − 6 x + 9) + 36
= 62 − ( x − 3) 2 , Luego:
x −3
1
1 −1 2 dx 1 u2
=−
2 ∫ u du + 3∫
62 − ( x − 3) 2
=−
2 1
+ 3arcs e n
6
+c
2
x −3 x−3
= −u 2 + 3arcs e n + c = − 27 + 6 x − x 2 + 3arcs e n +c
1

6 6
( x − 1)dx
5.21.- ∫ 2
3x − 4 x + 3
Solución.- Sea: u = 3x 2 − 4 x + 3, du = (6 x − 4)dx
( x − 1)dx 1 (6 x − 6)dx 1 (6 x − 4 − 2)dx 1 (6 x − 4)dx 1 dx
∫ 3x 2 − 4 x + 3 = 6 ∫ 3x 2 − 4 x + 3 = 6 ∫ 3x 2 − 4 x + 3 = 6 ∫ 3x 2 − 4 x + 3 − 3 ∫ 3x 2 − 4 x + 3

119
1 du 1 dx 1 du 1 dx
= ∫ − ∫ 2 = ∫ − ∫
6 u 3 3x − 4 x + 3 6 u 3 3( x 2 − 4 x + 1)
3
1 du 1 dx
= ∫ − ∫ 2
6 u 9 (x − 4 x + 1)
3
Completando cuadrados se tiene:
4 4 4 4 4 4 5
x 2 − x + 1 = ( x 2 − x + ) + 1 − = ( x 2 − x + ) + = ( x − 2 )2 + ( 5 )2
3 3 9 9 3 9 9 3 3

1 du 1 dx 1 1 1 x−2
= ∫ − ∫ = ηu− arcτ g 3 +c
6 u 9 ( x − 2 )2 + ( 5 )2 6 9 5 5
3 3 3 3
1 5 3x − 2
= η 3x 2 − 4 x + 3 − arcτ g +c
6 15 5
(2 x − 3)dx
5.22.- ∫ 2
x + 6 x + 15
Solución.- Sea: u = x 2 + 6 x + 15, du = (2 x + 6)dx
(2 x − 3)dx (2 x + 6 − 9)dx (2 x + 6)dx dx
∫ x2 + 6 x + 15 = ∫ x 2 + 6 x + 15 = ∫ x2 + 6 x + 15 − 9∫ x 2 + 6 x + 15
du dx
=∫ − 9∫ 2 , Completando cuadrados se tiene:
u x + 6 x + 15
x 2 + 6 x + 15 = ( x 2 + 6 x + 9) + 15 − 9 = ( x + 3) 2 + 62 = ( x + 3) 2 + ( 6)2
du dx 1 x+3
=∫ − 9∫ = η x 2 + 6 x + 15 − 9 arcτ g +c
u ( x + 3) + ( 6)
2 2
6 6
3 6 x+3
= η x 2 + 6 x + 15 − arcτ g +c
2 6
dx
5.23.- ∫
4 x + 4 x + 10
2

Solución.-
dx dx 1 dx
∫ 4 x 2 + 4 x + 10 = ∫ 4( x 2 + x + 5 ) = 4 ∫ ( x2 + x + 5 ) , Completando cuadrados:
2 2
5 1 5 1 1 9 1 3
x 2 + x + = ( x 2 + x + ) + − = ( x + )2 + = ( x + )2 + ( )2
2 4 2 4 2 4 2 2
x+ 1
= ∫
1 dx
=
1 1
arcτ g 2 + c = 1 arcτ g 2 x + 1 + c
1 3
4 ( x + )2 + ( )2 4 3 3 6 3
2 2
2 2
(2 x + 2)dx
5.24.- ∫ 2
x − 4x + 9
Solución.- Sea: u = x 2 − 4 x + 9, du = (2 x − 4)dx

120
(2 x + 2)dx (2 x − 4 + 6)dx (2 x − 4)dx dx
∫x 2
− 4x + 9
=∫ 2
x − 4x + 9
=∫ 2
x − 4x + 9
+ 6∫ 2
x − 4x + 9
du dx
=∫ + 6∫ 2 , Completando cuadrados se tiene:
u x − 4x + 9
x 2 − 4 x + 9 = ( x 2 − 4 x + 4) + 9 − 4 = ( x − 2) 2 + 5 = ( x − 2) 2 + ( 5) 2 ,
du dx 1 x−2
=∫ + 6∫ = η u +6 arcτ g +c
u ( x − 2) + ( 5)
2 2
5 5
6 5 x−2
= η x2 − 4 x + 9 + arcτ g +c
5 5
(2 x + 4)dx
5.25.- ∫
4 x − x2
Solución.- Sea: u = 4 x − x 2 + 9, du = (4 − 2 x)dx
(2 x + 4)dx (−2 x − 4)dx (−2 x + 4 − 8)dx (−2 x + 4)dx dx
∫ 4 x − x 2 = − ∫ 4 x − x 2 = − ∫ 4 x − x 2 = − ∫ 4 x − x 2 + 8∫ 4 x − x 2
dx
= − ∫ u 2 du + 8∫
−1
, Completando cuadrados se tiene:
4 x − x2
4 x − x 2 = −( x 2 − 4 x) = −( x 2 − 4 x + 4 − 4) = −( x 2 − 4 x + 4) + 4 = 22 − ( x − 2) 2
dx x−2
= − ∫ u 2 du + 8∫
−1
= −2u 2 + 8arcs e n +c
1

2 − ( x − 2)
2 2 2
x−2
= −2 4 x − x 2 + 8arcs e n +c
2
2 ( x + 2 )dx
3
5.26.- ∫ 2
3 9 x − 12 x + 8
Solución.- Sea: u = 9 x 2 − 12 x + 8, du = (18 x − 12)dx
2 ( x + 2 )dx
3
2 1 (18 x + 27)dx 1 (18 x + 27)dx 1 (18 x − 12 + 39)dx
3 9 x − 12 x + 8 3 18 ∫ 9 x 2 − 12 x + 8 27 ∫ 9 x 2 − 12 x + 8 27 ∫ 9 x 2 − 12 x + 8
∫ 2
= = =
1 (18 x − 12)dx 39 dx 1 du 39 dx
= ∫ + ∫ 2 = ∫ + ∫
27 9 x − 12 x + 8 27 9 x − 12 x + 8 27 u 27 9( x 2 − 4 x + 8 )
2

3 9
1 du 39 dx
27 ∫ u 27 × 9 ∫ ( x 2 − 4 x + 8 )
= +

3 9
Completando cuadrados se tiene:
4 8 4 4 8 4
x 2 − + = ( x 2 − x + ) + − = ( x − 2 )2 + 4 = ( x − 2 )2 + ( 2 )2
3 9 3 9 9 9 3 9 3 3

1 du 39 dx 1 39 1 x−2
27 ∫ u 27 × 9 ∫ ( x − 2 ) 2 + ( 2 ) 2 27
= + = η u + arc τ g 3 +c
27 × 9 2 2
3 3 3 3

121
1 13 3x − 2
= η 9 x 2 − 12 x + 8 − arcτ g +c
27 54 2
( x + 6)dx
5.27.- ∫
5 − 4 x − x2
Solución.- Sea: u = 5 − 4 x − x 2 , du = (−4 − 2 x)dx
( x + 6)dx 1 (−2 x − 12)dx 1 (−2 x − 4 − 8)dx
∫ 5 − 4 x − x2 = − 2 ∫ 5 − 4 x − x2 = − 2 ∫ 5 − 4 x − x2
1 (−2 x − 4)dx dx 1 du dx
=− ∫ + 4∫ =− ∫ + 4∫
2 5 − 4x − x 2
5 − 4x − x 2 2 u 5 − 4 x − x2
Completando cuadrados se tiene: 5 − 4 x − x 2 = 9 − ( x + 2) 2 = 32 − ( x + 2) 2
1 du dx x+2
=− ∫ + 4∫ = − u + 4 arcs e n +c
2 u 3 − ( x + 2)
2 2 3
x+2
= − 5 − 4 x − x 2 + 4 arcs e n +c
3
dx
5.28.- ∫
2 x + 20 x + 60
2

Solución.-
dx 1 dx
∫ 2 x 2 + 20 x + 60 = 2 ∫ x 2 + 10 x + 30 , Completando cuadrados se tiene:
x 2 + 10 x + 30 = ( x 2 + 10 x + 25) + 5 = ( x + 5) 2 + ( 5) 2
1 dx 1 1 x+5 5 x+5
= ∫
2 ( x + 5) + ( 5)
2 2
=
2 5
arcτ g
5
+c =
10
arcτ g
5
+c

3dx
5.29.- ∫
80 + 32 x − 4 x 2
Solución.-
3dx 3dx 3 dx
∫ 80 + 32 x − 4 x 2 = ∫ 4(20 + 8 x − x 2 ) = 2 ∫ (20 + 8x − x2 )
Completando cuadrados se tiene:
20 + 8 x − x 2 = −( x 2 − 8 x − 20) = −( x 2 − 8 x + 16 − 20 − 16) = −( x 2 − 8 x + 16) + 36
= −( x − 4) 2 + 62 = 62 − ( x − 4) 2
3 dx 3 x−4
= ∫ = arcs e n +c
2 6 − ( x − 4)
2 2 2 6
dx
5.30.- ∫
12 x − 4 x 2 − 8
Solución.-
dx dx 1 dx
∫ 12 x − 4 x 2 − 8 = ∫ 4(− x 2 + 3x − 2) = 2 ∫ (− x 2 + 3x − 2)
Completando cuadrados se tiene:

122
9 9 9 1
− x 2 + 3x − 2 = −( x 2 − 3 x + 2) = −( x 2 − 3x + + 2 − ) = −( x 2 − 3x + ) +
4 4 4 4
= ( ) − (x − )
1 2 3 2
2 2
1 dx 1 x− 3
= ∫ = arcs e n 2 + c = 1 arcs e n(2 x − 3) + c
2 ( 1 ) − (x − 3 )
2 2 2 1 2
2 2 2
5dx
5.31.- ∫
28 − 12 x − x 2
Solución.-
5dx dx
∫ 28 − 12 x − x2 = 5∫ 28 − 12 x − x 2 , Completando cuadrados se tiene:
28 − 12 x − x 2 = 82 − ( x + 6) 2
dx x+6
= 5∫ = 5arcs e n +c
8 − ( x + 6)
2 2 8

5.32.- ∫ 12 − 8 x − 4 x 2 dx
Solución.- Sea: u = x + 1, du = dx; a = 2

∫ 12 − 8 x − 4 x 2 dx = ∫ 4(3 − 2 x − x 2 )dx = 2∫ 3 − 2 x − x 2 dx
Completando cuadrados se tiene:
3 − 2 x − x 2 = −( x 2 + 2 x − 3) = −( x 2 + 2 x + 1) + 4 = 22 − ( x + 1) 2
1 a2 u
2 ∫ 22 − ( x + 1) 2 dx = 2∫ a 2 − u 2 du = 2( u a 2 − u 2 + arcs e n ) + c
2 2 a
x + 1
= ( x + 1) − x 2 − 2 x + 3 + 4 arcs e n +c
2
5.33.- x 2 − x + 5 dx
4
Solución.- Sea: u = x − 1 , du = dx; a = 1
2
Completando cuadrados se tiene:
x2 − x + 5 = ( x − 1 )2 + 1
4 2
x 2 − x + 5 dx = ( x − 1 ) 2 + 1dx = u 2 + a 2 du
4 2
1 1
= u u2 + a2 + a2 η u + u2 + a2 + c
2 2
1 1
= ( x − 1 ) x2 − x + 5 + η x − 1 + x2 − x + 5 + c
2 2 4 2 2 4
1 1
= (2 x − 1) x 2 − x + 5 + η x − 1 + x 2 − x + 5 + c
4 4 2 2 4
dx
5.34.- ∫ 2
x − 2x + 5

123
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
x 2 − 2 x + 5 = ( x 2 − 2 x + 4) + 1 = ( x − 2) 2 + 1
dx dx
∫ x 2 − 2 x + 5 = ∫ ( x − 2)2 + 1 = arcτ g ( x − 2) + c
(1 − x)dx
5.35.- ∫
8 + 2 x − x2
Solución.- Sea: u = 8 + 2 x − x 2 , du = (2 − 2 x)dx = 2(1 − x)dx
(1 − x)dx 1 du 1 −1
∫ 8 + 2 x − x 2 = 2 ∫ u = 2 ∫ u 2 du = u + c = 8 + 2 x − x + c
2

xdx
5.36.- ∫ 2
x + 4x + 5
Solución.- Sea: u = x 2 + 4 x + 5, du = (2 x + 4)dx
xdx 1 2 xdx 1 (2 x + 4) − 4
∫ x2 + 4 x + 5 = 2 ∫ x 2 + 4 x + 5 = 2 ∫ x 2 + 4 x + 5 dx
1 (2 x + 4)dx dx 1 du dx
= ∫ 2 − 2∫ 2 = ∫ − 2∫ 2 , Completando cuadrados se
2 x + 4x + 5 x + 4x + 5 2 u x + 4x + 5
tiene: x 2 + 4 x + 5 = ( x 2 + 4 x + 4) + 1 = ( x + 2) 2 + 1
1 du dx 1
= ∫ − 2∫ = η u − 2 arcτ g ( x + 2) + c
2 u ( x + 2) + 1 2
2

1
= η x 2 + 4 x + 5 − 2 arcτ g ( x + 2) + c
2
(2 x + 3)dx
5.37.- ∫ 2
4x + 4x + 5
Solución.- Sea: u = 4 x 2 + 4 x + 5, du = (8 x + 4)dx
(2 x + 3)dx 1 (8 x + 12)dx 1 (8 x + 4) + 8
∫ 4 x 2 + 4 x + 5 = 4 ∫ 4 x 2 + 4 x + 5 = 4 ∫ 4 x 2 + 4 x + 5 dx
1 (8 x + 4)dx dx 1 du dx 1 du dx

4 4x + 4x + 5
2
+ 2∫ 2 = ∫
4x + 4x + 5 4 u
+ 2∫ 2 = ∫
4x + 4x + 5 4 u
+ 2∫
4( x 2 + x + 5 )
4
1 du 1 dx
= ∫ + ∫ 2 , Completando cuadrados se tiene:
4 u 2 (x + x + 5 )
4
5 1
x2 + x + = ( x 2 + x + ) + 1 = ( x + 1 )2 + 1
4 4 2
1 du 1 dx 1 1
= ∫ + ∫ = η u + arcτ g ( x + 1 ) + c
4 u 2 (x + 1 ) +1 4 2
2 2
2
( x + 2)dx
5.38.- ∫ 2
x + 2x + 2
Solución.- Sea: u = x 2 + 2 x + 2, du = (2 x + 2)dx

124
( x + 2)dx 1 (2 x + 4)dx 1 (2 x + 2) + 2 1 (2 x + 2)dx dx
∫x 2
= ∫ 2 = ∫ 2
+ 2x + 2 2 x + 2x + 2 2 x + 2x + 2
dx = ∫ 2
2 x + 2x + 2
+∫ 2
x + 2x + 2
1 du dx 1 du dx
= ∫
2 u ∫ x 2 + 2 x + 2 2 ∫ u ∫ ( x + 1) 2 + 1
+ = +

1 1
= η u + arcτ g ( x + 1) + c = η x 2 + 2 x + 2 + arcτ g ( x + 1) + c
2 2
(2 x + 1)dx
5.39.- ∫ 2
x + 8x − 2
Solución.- Sea: u = x 2 + 8 x − 2, du = (2 x + 8)dx
(2 x + 1)dx (2 x + 8) − 7 dx (2 x + 8)dx dx
∫ x2 + 8x − 2 = ∫ x2 + 8x − 2 = ∫ x2 + 8x − 2 − 7∫ x2 + 8x − 2
du dx du dx
=∫ − 7∫ 2 =∫ − 7∫
u ( x + 8 x + 16) − 18 u ( x + 4) − (3 2) 2
2

1 ( x + 4) − (3 2)
= η u −7 η +c
2(3 2) ( x + 4) + (3 2)
7 2 ( x + 4) − (3 2)
= η x2 + 8x − 2 − η +c
12 ( x + 4) + (3 2)
dx
5.40.- ∫
− x2 − 6 x
Solución.- Completando cuadrados se tiene:
− x 2 − 6 x = −( x 2 + 6 x) = −( x 2 + 6 x + 9) + 9 = 32 − ( x + 3) 2
dx x+3
∫ 32 − ( x + 3)2 = arcs e n 3 + c
( x − 1)dx
5.41.- ∫
x2 + 2x + 2
Solución.- Sea: u = x 2 + 2 x + 2, du = (2 x + 2)dx
( x − 1)dx 1 (2 x + 2) − 4 1 (2 x + 2)dx dx
∫ x2 + 2 x + 2 = 2 ∫ x 2 + 2 x + 2 dx = 2 ∫ x 2 + 2 x + 2 − 2∫ x 2 + 2 x + 2
1 du dx 1 du dx 1
= ∫ − 2∫ 2 = ∫ − 2∫ = η u − 2 arcτ g ( x + 1) + c
2 u x + 2x + 2 2 u ( x + 1) + 1 2
2

1
= η x 2 + 2 x + 2 − 2 arcτ g ( x + 1) + c
2

125
CAPITULO 6

INTEGRACION POR SUSTITUCION TRIGONOMETRICA

Existen integrales que contienen expresiones de las formas: a 2 − x 2 , a 2 + x 2


x 2 − a 2 , las que tienen fácil solución si se hace la sustitución trigonométrica
adecuada. A saber, si la expresión es: a 2 − x 2 , la sustitución adecuada es:
x = a s e n θ ó x = a cos θ . Si la expresión es: a 2 + x 2 , entonces: x = a sec θ

EJERCICIOS DESARROLLADOS
dx
1. Encontrar: ∫
(4 − x 2 )3
Solución.- Dada le expresión: 4 − x 2 , la forma es: a 2 − x 2 , la sustitución adecuada
x
es: x = a s e n θ o sea: x = 2s e n θ ∴ dx = 2 cos θ dθ . Además: s e n θ = . Una figura
a
auxiliar adecuada para ésta situación, es:

2
x

θ
22 − x 2

dx dx 2 cos θ dθ 2 cos θ dθ
∫ (4 − x 2 )3
=∫
(22 − x 2 )3
=∫
(22 − 22 s e n 2 θ )3
=∫
3
⎡⎣(22 (1 − s e n 2 θ ) ⎤⎦
2 cos θ dθ 2 cos θ dθ 2 cos θ dθ 1 dθ 1
=∫ =∫ =∫ 3 = 2∫ = ∫ sec 2 θ dθ
(2 cos θ )
2 2 3 (2 cos θ ) 3
2 cos θ 2 cos θ 4
3 2

1 1
= ∫ sec 2 θ dθ = τ gθ + c . A partir de la figura triangular se tiene:
4 4
x 1 1 x
τ gθ = , Luego: τ gθ + c = +c
4 − x2 4 4 4 − x2
dx 1 x
Respuesta: ∫ = +c
(4 − x 2 )3 4 4 − x 2
25 − x 2
6.2.-Encontrar: ∫ dx
x
Solución.-

126
25 − x 2 52 − x 2
∫ x
dx = ∫
x
dx , la forma es: a 2 − x 2 , luego:

Sea: x = 5s e n θ ∴ dx = 5 cos θ dθ , 52 − x 2 = 5cos θ


x
Además: s e n θ =
5
52 − x 2 5 cos θ 5cos θ dθ cos 2 θ dθ (1 − s e n 2 θ )dθ
∫ x dx = ∫ 5 s e nθ = 5 ∫ s e nθ = 5 ∫ s e nθ

= 5∫ − 5∫ s e n θ dθ = 5∫ cos ecθ − 5∫ s e n θ dθ
s e nθ 5
x
= 5 η cos ecθ − co τ gθ + 5cos θ + c .
De la figura se tiene: θ
52 − x 2
5 25 − x 2
cos ecθ = , coτ gθ = , luego:
x x
5 25 − x 2 25 − x 2 5 − 25 − x 2
=5 η − +5 +c =5 η + 25 − x 2 + c
x x 5 x

25 − x 2 5 − 25 − x 2
Respuesta: ∫ dx = 5 η + 25 − x 2 + c
x x
dx
6.3.-Encontrar: ∫
(4 x − x 2 )3
Solución.- 4 x − x 2 = −( x 2 − 4 x) = −( x 2 − 4 x + 4 − 4) = 4 − ( x 2 − 4 x + 4) = 22 − ( x − 2) 2
dx dx
∫ (4 x − x2 )3 = ∫ ( 22 − ( x − 2)2 )3 , la forma es: a − u ,
2 2

Luego: x − 2 = 2s e n θ ∴ dx = 2 cos θ dθ , 22 − ( x − 2) 2 = 2 cos θ


x−2
Además: s e n θ =
2
dx 2 cos θ dθ 1 dθ 1 1
∫ ( 22 − ( x − 2)2 )3 = ∫ 23 cos3 θ = 4 ∫ cos2 θ = 4 ∫ sec θ dθ = 4 τ gθ + c
2

2
x-2

De la figura se tiene: θ
4 − ( x − 2) 2 = 4 x − x 2
x−2 1 x−2
Pero: τ gθ = , luego: τ gθ + c = +c
4x − x2 4 4 4x − x2
dx x−2
Respuesta: ∫ = +c
(4 x − x )
2 3
4 4x − x2

127
x 2 dx
6.4.-Encontrar: ∫
(a 2 − x 2 ) 2
3

Solución.-
x 2 dx x 2 dx
∫ (a 2 − x 2 ) 2 ∫ ( a 2 − x 2 )3 , la forma es: a − x
= 2 2
3

x
Luego: x = a s e n θ , dx = a cos θ , a 2 − x 2 = a cos θ , además: s e n θ =
a
x 2 dx a 2 s e n 2 θ a cos θ dθ a 3 s e n 2 θ cos θ dθ s e n 2 θ dθ
∫( a 2 − x 2 )3
=∫
(a cos θ )3
= ∫ a3 cos θ cos2 θ ∫ cos2 θ
=

(1 − cos 2 θ )dθ dθ
=∫ =∫ − ∫ dθ = ∫ s ec 2θ dθ − ∫ dθ = τ gθ − θ + c
cos θ
2
cos θ
2

a
x

θ
De la figura se tiene: a2 − x2

x x x
Pero: τ gθ = , además: s e n θ =
y θ = arcs e n
a2 − x2 a a
x x
Luego: τ gθ − θ + c = − arcs e n + c
a2 − x2 a
2
x dx x x
Respuesta: ∫ = − arcs e n + c
( a 2 − x 2 )3 a2 − x2 a
dx
6.5.-Encontrar: ∫
x2 9 − x2
Solución.-
dx dx
∫x 2
9− x 2
=∫
x 2
3 −x
2 2
, la forma es: a 2 − x 2

x
Luego: x = 3s e n θ , dx = 3cos θ dθ , 32 − x 2 = 3cos θ , además: s e n θ =
3
dx 3cos θ dθ 1 dθ 1 1
∫x 2
32 − x 2
=∫ 2
2
= ∫ 2
= ∫ cos ec 2θ dθ = − co τ gθ + c
3 s e n θ 3cos θ 9 s e n θ 9 9

3
x

θ
De la figura se tiene: 9 − x2

128
9 − x2 1 9 − x2
Pero: co τ gθ = , luego: co τ gθ + c = − +c
x 9 9x
dx 9 − x2
Respuesta: ∫ =− +c
x2 9 − x2 9x
x 2 dx
6.6.-Encontrar: ∫
9 − x2
Solución.-
x 2 dx x 2 dx
∫ 9 − x 2 ∫ 32 − x 2 , la forma es: a − x
= 2 2

x
Luego: x = 3s e n θ , dx = 3cos θ dθ , 32 − x 2 = 3cos θ , además: s e n θ =
3
Usaremos la misma figura anterior, luego:
x 2 dx 32 s e n 2 θ 3cos θ dθ (1 − cos 2θ )dθ
∫ 32 − x 2 ∫
=
3cos θ
= 9 ∫ s e n 2 θ dθ = 9 ∫
2
9 9 9 9 9 9
2 ∫ θ − ∫ cos 2θ dθ = θ − s e n 2θ + c = θ − 2s e n θ cos θ + c
2 2 4 2 4
9 9 x 9 − x2
= θ − s e n θ cos θ + c , de la figura se tiene que: s e n θ = , cos θ = y
2 2 3 3
x
θ = arcs e n , luego es equivalente:
3
9 x 9 x 9 − x2 9⎛ x 9 − x2 ⎞
= arcs e n − + c = ⎜ arcs e n − ⎟+c
2 3 43 3 2⎝⎜ 3 9 ⎟

x 2 dx 9⎛ x 9 − x2 ⎞
Respuesta: ∫ = ⎜ arcs e n − ⎟+c
9 − x 2 2 ⎜⎝ 3 9 ⎟

6.7.-Encontrar: ∫ x 2 − 4dx
Solución.-
∫ x 2 − 4dx = ∫ x 2 − 22 dx , la forma es: x 2 − a 2
x
Luego: x = 2sec θ , dx = 2sec θτ gθ dθ , x 2 − 22 = 2τ gθ , además: sec θ =
2
∫ x 2 − 22 dx = ∫ 2τ gθ 2sec θτ gθ dθ = 4∫ sec θτ g 2θ dθ = 4∫ secθ (sec 2 θ − 1)dθ
= 4 ∫ sec3 θ dθ − 4∫ sec θ dθ
sec θτ gθ 1
Se sabe que: ∫ sec3 θ dθ = + η sec θ + τ gθ + c , luego lo anterior es
2 2
equivalente a:

129
⎛1 1 ⎞
= 4 ⎜ sec θτ gθ + η sec θ + τ gθ ⎟ − 4 η sec θ + τ gθ + c
⎝2 2 ⎠
= 2sec θτ gθ + 2 η sec θ + τ gθ − 4 η sec θ + τ gθ + c
= 2sec θτ gθ − 2 η sec θ + τ gθ + c x
x 2 − 22

De la figura se tiene: θ
x x −4
2 2
sec θ = , τ gθ = , luego:
2 2
x x2 − 4 x x2 − 4 x x2 − 4 x + x2 − 4
= 2 −2 η + +c = −2 η +c
2 2 2 2 2 2

x x2 − 4
= − 2 η x + x2 − 4 − 2 η 2 + c
2
x x2 − 4
Respuesta: ∫ x − 4dx = 2
− 2 η x + x2 − 4 + c
2
2
x dx
6.8.-Encontrar: ∫
x 2 − 16
Solución.-
x 2 dx x 2 dx
∫ x 2 − 16 ∫ x 2 − 42 , la forma es: x − a
= 2 2

x
Luego: x = 4sec t , dx = 4sec tτ gtdt , x 2 − 42 = 4τ gt , además: sec t =
4
x 2 dx 42 sec 2 t ( 4 sec t τ gt dt )
∫ x −42 2
=∫
4 τ gt
= 16∫ sec3 tdt

⎛1 1 ⎞
= 16 ⎜ sec tτ gt + η sec t + τ gt + c ⎟ = 8sec tτ gt + 8 η sec t + τ gt + c
⎝2 2 ⎠

x
x 2 − 16
De la figura se tiene:
θ
x x − 16
2
4
sec t = ,τ gt = , luego equivale a:
4 4
x x 2 − 16 x x 2 − 16 x 2 x x 2 − 16
=8 +8 η + +c = x − 16 + 8 η +c
4 4 4 4 2 4
x 2 x 2
= x − 16 + 8 η x x 2 − 16 − 8 η 4 + c = x − 16 + 8 η x x 2 − 16 + c
2 2

130
x 2 dx x 2
Respuesta: ∫ = x − 16 + 8 η x x 2 − 16 + c
x − 16
2 2
dx
6.9.-Encontrar: ∫
x x2 − 1
Solución.-
dx dx
∫ x x2 − 1 = ∫ x x 2 − 12 , la forma es: x − a
2 2

Luego: x = sec t , dx = sec tτ gtdt , x 2 − 12 = τ gt , además:


dx sec tτ gt dt
∫x x2 − 1
=∫
sec tτ gt
= ∫ dt = t + c ,

x
x2 − 1

θ
1

De la figura se tiene:
Dado que: sec t = x ⇒ t = arc sec x , luego:
t + c = arc sec x + c
dx
Respuesta: ∫ = arc sec x + c
x x2 − 1
dx
6.10.-Encontrar: ∫
( 4 x − 24 x + 27)3
2

Solución.-
dx dx dx
∫ ( 4 x2 − 24 x + 27)3 = ∫ =∫
( )
3
4( x − 6 x +
2 27 ) 3
43 x 2 − 6 x + 27
4 4
1 dx
=
8 ∫ , Se tiene:
( x 2 − 6 x + 27 )3
4
27 27 27
x2 − 6 x + = ( x 2 − 6 x + __) + − __ = ( x 2 − 6 x + 9) + −9
4 4 4
9
= ( x 2 − 6 x + 9) − = ( x 2 − 6 x + 27 ) = ( x − 3) 2 − ( 3 ) 2 , la expresión anterior equivale a:
4 4 2
1 dx 1 dx
∫ = ∫
8 ⎡ 3
, siendo la forma: u 2 − a 2 , luego:
( x − 3) 2 − ( 3 ) 2 ⎤
8 ( x − 6 x + 27 )
2 3
4 ⎢⎣ 2 ⎥⎦
x−3
x − 3 = 3 sec t , dx = 3 sec tτ gtdt , además: sec t =
2 2 3
2 x-3 2
x −6+
27
4

θ
3 131
2
De la figura se tiene:

x x 2 − 16
sec t = ,τ gt = , luego equivale a:
4 4
1
3 sec tτ gtdt
1 dx 1 1 1 sec tdt 1 cos t

8 ⎡ 2⎤
3
= ∫ 2 2 3 =
8 (3 ) τ g t 8 32 ∫ τ g 2t 18 ∫ s e n 2 t
=
( x − 3) − ( )
2 3 2
⎢⎣ 2 ⎥⎦ 22 cos 2 t
1 cos tdt 1 1 (s e n t ) −1 1 1
= ∫ = ∫ (s e n t ) −2
cos tdt = +c = − +c
18 (s e n t ) 182
18 −1 18 (s e n t )
1 x−3
= − cos ect + c , como: cos ect = , entonces:
18 x 2 − 6 x + 27
4
1 x−3 1 x−3 1 x−3
=− +c = − +c = − +c
18 x 2 − 6 x + 27 18 4 x 2 − 24 x + 27 18 4 x 2 − 24 x + 27
4
4 2
1 x−3
=− +c
9 4 x − 24 x + 27
2

dx 1 x−3
Respuesta: ∫ =− +c
( 4 x − 24 x + 27)
2 3 9 4 x − 24 x + 27
2

dx
6.11.-Encontrar: ∫
(16 + x 2 ) 4
Solución.-
dx dx
∫ (16 + x )2 4
=∫
(4 + x 2 ) 4
2

Luego: x = 4τ gt , dx = 4sec 2 tdt , 42 + x 2 = 4sec t , además: τ gt = x


4
dx 4sec tdt 12
dt 1 1 (1 + cos 2t )
∫ (42 + x 2 )4 = ∫ 44 sec4 t = 64 ∫ sec2 t = 64 ∫ cos tdt = 64 ∫ 2 dt
2

1 1 1 1
=
128 ∫ dt +
128 ∫ cos 2tdt = t+
128 256
s e n 2t + c

Como: τ gt = x ⇒ t = arcτ g x , s e n 2t = 2s e n t cos t ; luego:


4 4
1 1 x 4 8x
t+ s e n 2t + c = 2 = , Se tiene:
128 256 16 + x 16 + x
2 2 16 + x 2
1 1 8x 1 x
arcτ g x + +c = arcτ g x + +c
128 4 256 16 + x 2
128 4 32(16 + x 2 )

132
dx 1 x x
Respuesta: ∫ = arcτ g + +c
(16 + x 2 ) 4 128 4 32(16 + x 2 )
x 2 dx
6.12.-Encontrar: ∫
( x 2 + 100) 2
3

Solución.-
x 2 dx x 2 dx
∫ ( x 2 + 100) 2 ∫ ( x 2 + 102 )3 ,
3 =

x
se tiene: x = 10τ gt , dt = 10sec2 tdt , x 2 + 102 = 10sec t ;además: τ gt = , luego:
10
s e n2 t
x 2 dx 102 τ g 2t (10 sec2 t )dt τ g 2tdt 2
cos 2 t dt = s e n t dt
∫ ( x 2 + 102 )3 ∫ (103 sec 3 t )
= = ∫ sec t ∫ 1
= ∫ cos t
cos t
(1 − cos t )
2
dt
=∫ dt = ∫
cos t ∫
− cos tdt = ∫ sec tdt − ∫ cos tdt = η sec t + τ gt − s e n t + c
cos t
100 + x 2 x x
Como: sec t = ,τ gt = , además: s e n t =
10 10 100 + x 2
100 + x 2 x x 100 + x 2 + x x
= η + − +c = η − +c
10 10 x 2 + 100 10 x 2 + 100
x x
= η 100 + x 2 + x − − η10 + c = η 100 + x 2 + x − +c
x 2 + 100 x 2 + 100
x 2 dx x
Respuesta: ∫ 2 = η 100 + x 2 + x − +c
( x + 100)
3
2
x 2 + 100

Nota: En los ejercicios 6.11 y 6.12 se ha omitido la figura (triángulo rectángulo).


Conviene hacerla y ubicar los datos pertinentes. En adelante se entenderá que el
estudiante agregará este complemento tan importante.
x 2 dx
6.13.-Encontrar: ∫ 2 2 3
(x + 8 ) 2
Solución.-
x 2 dx x 2 dx
∫ ( x 2 + 82 ) 3 2 ∫ ( x 2 + 82 ) 3 ,
=

x
se tiene: x = 8τ gt , dt = 8sec 2 tdt , x 2 + 82 = 8sec t además: τ gt = , luego:
8
x 2 dx 82 τ g 2t ( 8 sec 2 t ) τ g 2t
∫( x 2 + 82 ) 3
=∫
83 sec 3 t
dt = ∫
sec t
dt = ∫ sec tdt − ∫ cos tdt

133
x 2 + 64 x x
= η sec t + τ gt − s e n t + c , como: sec t = ,τ gt = ,s e n t =
8 8 x 2 + 64
Se tiene como expresión equivalente:

x 2 + 64 x x x 2 + 64 + x x
= η + − +c = η − +c
8 8 x + 64
2 8 x + 64
2

x
= η x 2 + 64 + x − +c
x + 64
2

x 2 dx x
Respuesta: ∫ 2 2 3 = η x 2 + 64 + x − +c
(x + 8 ) 2 x 2 + 64
dx
6.14.-Encontrar: ∫
( 3 + x 2 )4
2

Solución.- se tiene: x = 3τ gt , dx = 3sec2 tdt , 32 + x 2 = 3sec t , además:


x
τ gt =
3
dx 3 sec2 t dt 1 dt 1 1 1
∫( 32 + x 2 ) 4
=∫ = 3∫
3 + sec t 3 sec t 27
4 4 2
= ∫ cos 2 tdt = t + ∫ cos 2tdt
54 54
1 1 1 1 1 1
= t+ s e n 2t + c1 = t + 2s e n t cos t + c = t + s e n t cos t + c
54 108 54 108 54 54
x x x 3
Como: τ gt = ⇒ t = arcτ g , además: s e n t = , cos t =
3 3 9 + x2 9 + x2
1 x 1 x 3 1 x x
= arcτ g + + c = arcτ g + +c
54 3 54 9 + x 9 + x 2 2 54 3 18(9 + x 2 )
dx 1 x x
Respuesta: ∫ = arcτ g + +c
( 3 +x )
2 2 4 54 3 18(9 + x 2 )
dx
6.15.-Encontrar: ∫
x − 4 x + 13
2

Solución.- Completando cuadrados se tiene:


x 2 − 4 x + 13 = ( x 2 − 4 x + __) + 13 − __ = ( x 2 − 4 x + 4) + 13 − 4 = ( x − 2) 2 + 32
Se tiene: x − 2 = 3τ gt , dx = 3sec 2 tdt , 32 + x 2 = 3sec t
( x − 2) 2 + 32 = x 2 − 4 x + 13 = 3sec t ,
x−2
Sea: x − 2 = 3τ gt , dx = 3sec 2 tdt ;además: τ gt = , luego:
3
dx 3 sec 2 tdt
∫ ( x − 2) 2 + 32
=∫
3sec t
= ∫ sec tdt = η sec t + τ gt + c

134
x 2
− 4 x + 13
x−2
De la figura se tiene:
x 2 − 4 x + 13 x−2 θ
sec t = , τ gt = , luego:
3 3 3
x 2 − 4 x + 13 x − 2 x 2 − 4 x + 13 + ( x − 2)
= η + +c = η +c
3 3 3

= η x 2 − 4 x + 13 + ( x − 2) + c
dx
Respuesta: ∫ = η x 2 − 4 x + 13 + ( x − 2) + c
x − 4 x + 13
2

6.16.-Encontrar: ∫ 1 + 4x 2 dx
Solución.-
∫ 1 + 4 x 2 dx = ∫ 12 + (2 x) 2 dx
1 2x
Se tiene: 2 x = τ gt , 2dx = sec 2 tdt ⇒ dx = sec 2 tdt , Además: τ gt =
2 1
2 1 1 1
∫ 1 + (2 x) dx = ∫ 1 + τ g t 2 sec dt = 2 ∫ sec t sec tdt = 2 ∫ sec tdt
2 2 2 2 2 3

1 1
= sec tτ gt + η sec tτ gt + c ,
4 4

De la figura se tiene: 1+ 4x 2 2x

1 + 4x2
sec t = , τ gt = 2 x θ
1
1 1 1
= 1 + 4x2 2 x + η 1 + 4x2 + 2x + c
4 4
1 1
Respuesta: ∫ 1 + 4 x 2 dx = 1 + 4x2 2x + η 1 + 4 x2 + 2x + c
4 4

EJERCICIOS PROPUESTOS:

Utilizando esencialmente la técnica de sustitución por variables trigonométricas,


encontrar las integrales siguientes:

6.17.- ∫ 4 − x 2 6.18.- ∫
dx
6.19.- ∫
dx
a2 − x2 x + a2
2

135
dx dx dx
6.20.- ∫ 6.21.- ∫ 6.22.- ∫
x − a2
2
x2 + a2 x2 − a2
dx dx dx
6.23.- ∫ 6.24.- ∫ 6.25.- ∫
x x2 − 9 x x2 − 2 x 1 + x2
x 2 dx x3 dx x2 − 9
6.26.- ∫ 6.27.- ∫ 6.28.- ∫ dx
1 − x2 2 − x2 x
dx x2 + 1 dx
6.29.- ∫ 6.30.- ∫ dx 6.31.- ∫
x 4 x 2 − 16 x x2 4 − x2
6.32.- ∫ a − x 2 dx 6.33.- ∫ a 2 − x 2 dx 6.34.- ∫
x 2 dx
x2 + a2
dx dx x 2 dx
6.35.- ∫ 6.36.- ∫ 6.37.- ∫
x +9 5 − 4 x2 (4 − x 2 ) 2
2 2 3
x
6.38.- ∫ x 2 5 − x 2 dx 6.39.- ∫
dx 6.40.- ∫ x3 a 2 x 2 + b 2 dx
xx +3
4 2

6.41.- ∫
dx
6.42.- ∫ 2
dx 6.43.- ∫ x3 a 2 x 2 − b 2 dx
x 2
x +a
2 2 ( x + a 2 )2
dx 2x2 − 5 x3dx
6.44.- ∫ 6.45.- ∫ dx 6.46.- ∫
x2 a2 − x2 x 3x 2 − 5
x 2 − 100 dx dx
6.48.- ∫ 6.49.- ∫
6.47.- ∫ x
dx
x2 x2 − 2 x 9 − x2
x2 + a2 xdx dx
6.50.- ∫ dx 6.51.- ∫ 6.52.- ∫
x a2 − x2 1 − 4 x2
dx xdx dx
6.53.- ∫ 6.54.- ∫ 6.55.- ∫
4 + x2 4 + x2 x a2 + x2
( x + 1)dx dx dx
6.56.- ∫ 6.57.- ∫ 6.58.- ∫ 2
(a − x 2 ) 2
3
4 − x2 2 − 5x2
dx x 2 dx x 2 dx
6.59.- ∫ 6.60.- ∫ 6.61.- ∫
4 − ( x − 1) 2 2 x − x2 17 − x 2
x 2 dx dx (2 x + 1)dx
6.62.- ∫ 6.63.- ∫ 2 6.64.- ∫
( x − 2 x + 5) 2
3

21 + 4 x − x 2 (4 x 2 − 2 x + 1)3
dx xdx ( x + 1)dx
6.65.- ∫ 6.66.- ∫ 6.67.- ∫
( x − 1) x − 3 x + 2 2
x − 2x + 5
2
2 x − x2
( x − 1)dx dx xdx
6.68.- ∫ 6.69.- ∫ 6.70.- ∫
x2 − 4 x + 3 x2 − 2 x − 8 x2 + 4 x + 5

136
RESPUESTAS
6.17.- ∫ 4 − x 2
Solución.- 2
x

θ
4 − x2
Se tiene: x = 2s e n θ , dx = 2 cos θ dθ , 4 + x 2 = 2 cos θ

∫ 4 − x 2 = ∫ 2 cos θ 2 cos θ dθ = 4 ∫ cos 2 θ dθ = 2θ + s e n 2θ + c = 2θ + 2s e n θ cos θ + c


x x 4 − x2
= 2 arcs e n + +c
2 2
dx
6.18.- ∫
a − x2
2

Solución.- se tiene: x = a s e n θ , dx = a cos θ dθ , a 2 − x 2 = a cos θ


dx a cos θ dθ x
∫ a −x2 2
=∫
a cos θ
= ∫ dθ = θ + c = arcs e n + c
a
dx
6.19.- ∫
x + a2
2

Solución.- se tiene: x = aτ gθ , dx = a sec 2 θ dθ , x 2 + a 2 = a sec θ


dx dx a sec2 θ dθ 1 1 1 x
∫ x2 + a 2 ∫ ( x 2 + a 2 )2 ∫ a 2 sec2 θ = a ∫ dθ = a θ + c = a arcτ g a + c
= =

dx
6.20.- ∫ 2
x − a2 x
Solución.- x2 − a2
θ
a
Se tiene: x = a sec θ , dx = a sec θτ gθ dθ , x 2 − a 2 = aτ gθ
dx dx a sec θ τ gθ dθ 1 sec θ dθ 1
∫x 2
−a 2
=∫
( x −a )
2 2 2
=∫
a 2τ g 2 θ
= ∫
a τ gθ
= ∫ cos ecθ dθ
a
1 1 x a
= η cos ecθ − co τ gθ = η − +c
a a x2 − a2 x2 − a2
1 x−a 1 ( x − a)2 1 x−a
= η +c = η +c = η +c
a x2 − a2 a x −a
2 2
2a x+a
dx
6.21.- ∫
x2 + a2
Solución.- x 2
+ a 2
x

θ
a
137
Se tiene: x = aτ gθ , dx = a sec 2 θ dθ , x 2 + a 2 = a sec θ
dx a sec 2 θ dθ
∫ x2 + a2
=∫
a sec θ
= ∫ sec θ dθ = η sec θ + τ gθ + c

x2 + a2 x x2 + a2 + x
= η + +c = η + c = η x + x2 + a2 − η a + c
a a a

= η x + x2 + a2 + c
dx
6.22.- ∫
x − a22
x
Solución.- x2 − a2
θ
a
Se tiene: x = a sec θ , dx = a sec θτ gθ dθ , x 2 + a 2 = aτ gθ
dx a sec θ τ gθ dθ
∫ x2 − a2
=∫
aτ gθ
= ∫ sec θ dθ = η sec θ + τ gθ + c

x x2 − a2 x + x2 − a2
= η + +c = η + c = η x + x2 − a2 + c
a a a
dx
6.23.- ∫
x x2 − 9
Solución.-
Se tiene: x = 3sec θ , dx = 3sec θτ gθ dθ , x 2 − 9 = 3τ gθ
dx 3sec θ τ gθ dθ 1 1 arc sec x
∫x =∫
3∫
= dθ = θ + c = 3 +c
x2 − 9 3sec θ 3 τ gθ 3 3
dx
6.24.- ∫
x x2 − 2
Solución.-
Se tiene: x = 2 sec θ , dx = 2 sec θτ gθ dθ , x 2 − 2 = 2τ gθ
dx 2 sec θ τ gθ dθ 2 2 2 2
∫x x −2
2
=∫
2 sec θ 2 τ gθ
=
2 ∫ dθ =
2
θ +c =
2
arc sec
2
x+c

dx
6.25.- ∫
x 1 + x2
Solución.- 1+ x 2
x

θ
1
138
Se tiene: x = τ gθ , dx = sec 2 θ dθ , 1 + x 2 = sec θ
dx sec 2 θ dθ dθ
∫x 1 + x2
=∫
τ gθ sec θ
=∫
s e nθ ∫
= cos ecθ dθ = η cos ecθ − coτ gθ + c

1 + x2 1 1 + x2 − 1
= η − +c = η +c
x x x
x 2 dx
6.26.- ∫
1 − x2
Solución.- 1 x

θ
1 − x2
Se tiene: x = s e n θ , dx = cos θ dθ , 1 − x 2 = cos θ
x 2 dx s e n 2 θ cos θ dθ 1 1
∫ 1 − x2 =∫
cos θ
= ∫ s e n 2 θ dθ = θ − s e n 2θ + c
2 4
1 1 arcs e n x x
= θ − s e n θ cos θ + c = − 1 − x2 + c
2 2 2 2
x3dx
6.27.- ∫
2 − x2 2 x
Solución.-
θ
2 − x2

Se tiene: x = 2 s e n θ , dx = 2 cos θ dθ , 2 − x 2 = 2 cos θ

x3 dx 2 2 s e n 3 θ 2 cos θ dθ cos3 θ
∫ 2 − x2
=∫
2 cos θ
= 2 2 ∫ s e n 3 θ dθ = 2 2(− cos θ +
3
)+c

2 − x 2 ( 2 − x 2 )3 (2 − x 2 ) 2 − x 2
= 2 2(− + ) + c = − 2(2 − x 2
) + +c
2 3( 2)3 3
x2 − 9
6.28.- ∫ dx
x
Solución.-
Se tiene: x = 3sec θ , dx = 3sec θτ gθ dθ , x 2 − 9 = 3τ gθ
x2 − 9 3τ gθ 3sec θ τ gθ dθ
∫ x dx = ∫ 3sec θ
= 3∫ τ g 2θ dθ = 3∫ (sec 2 θ − 1)dθ

x
= 3∫ sec 2 θ dθ − 3∫ dθ = 3τ gθ − 3θ + c = x 2 − 9 − 3arc sec + c
3

139
dx
6.29.- ∫
x 4 x 2 − 16
Solución.-
x x2
Se tiene: = sec θ , dx = 2sec θτ gθ dθ , − 1 = τ gθ
2 4
dx 1 dx 1 2sec θτ gθ dθ 1 1
∫ x 4 x 2 − 16 4 ∫ x 2
= = ∫ 2sec θτ gθ
= ∫ dθ = θ + c
x ( ) −1 4 4 4
2
1 x
= arc sec + c
4 2
x2 + 1
6.30.- ∫ dx
x
Solución.- x 2
+ 1 x

θ
Se tiene: x = τ gθ , dx = sec θ dθ , x + 1 = sec θ
2 2
1
x +12
sec θ sec θ dθ 2
dθ θ 1
∫ x
dx = ∫
τ gθ
=∫
cos θ s e n θ
2
= η τg +
2 cos θ
+ c , o bien:

1 x2 + 1 1 1
= η cos ecθ − co τ gθ + +c = η − + +c
cos θ x x 1
x2 + 1
x2 + 1 − 1
= η + x2 + 1 + c
x
dx
6.31.- ∫
x2 4 − x2
Solución.- 2
x

θ
4 − x2
Se tiene: x = 2s e n θ , dx = 2 cos θ dθ , 4 − x 2 = 2 cos θ
dx 2 cos θ dθ 1 1
∫x 2
4− x 2
=∫ 2
= ∫ cos ec 2θ dθ = − co τ gθ + c
4s e n θ 2 cos θ 4 4
4 − x2
=− +c
4x
6.32.- ∫ a − x 2 dx
Solución.- a x

θ
a − x2

140
Se tiene: x = a s e n θ , dx = a cos θ dθ , a − x 2 = a cos θ

∫ a − x 2 dx = ∫ a cos θ a cos θ dθ = a ∫ cos 2 θ dθ


a a a x x 2
θ + s e n θ cos θ + c = arcs e n + a − x2 + c
2 2 2 a 2
6.33.- ∫ a 2 − x 2 dx
Solución.-
Se tiene: x = a s e n θ , dx = a cos θ dθ , a 2 − x 2 = a cos θ

∫ a 2 − x 2 dx = ∫ a cos θ a cos θ dθ = a 2 ∫ cos 2 θ dθ


a2 a2 a2 x x 2
θ + s e n θ cos θ + c = arcs e n + a − x2 + c
2 2 2 a 2
x 2 dx
6.34.- ∫
x2 + a2
Solución.-
x 2
+ a 2
x

θ
a
Se tiene: x = aτ gθ , dx = a sec θ dθ , x + a = a sec θ
2 2 2

x 2 dx a 2τ g 2θ a sec 2 θ dθ s e n2 θ
∫ x2 + a2
=∫
a sec θ
= a 2 ∫ τ g 2θ sec θ dθ = a 2 ∫
cos3 θ

2 (1 − cos θ )
2
=a ∫ dθ = a 2 ∫ sec3 θ dθ − a 2 ∫ sec θ dθ
cos θ
3

⎛ sec θτ gθ 1 ⎞
= a2 ⎜ + η sec θ + τ gθ ⎟ − a 2 η sec θ + τ gθ + c
⎝ 2 2 ⎠
a2 a2
= sec θτ gθ + η sec θ + τ gθ − a 2 η sec θ + τ gθ + c
2 2
a2 a2
= sec θτ gθ − η sec θ + τ gθ + c
2 2
a2 x2 + a2 x a2 x2 + a2 x x x2 + a2 a2
= − η + +c = − η x2 + a2 + x + c
2 a a 2 a a 2 2
dx
6.35.- ∫
x x2 + 9
2

Solución.-
x 2
+ 9 x

θ
3

141
Se tiene: x = 3τ gθ , dx = 3sec 2 θ dθ , x 2 + 9 = 3sec θ
dx 3 sec 2 θ dθ 1 sec θ dθ 1 cos θ 1
∫x 2
x2 + 9
=∫ 2
= ∫
9τ g θ 3sec θ 9 τ g θ 2
= ∫
9 sen θ
2
dθ = −
9s e n θ
+c

x2 + 9
=− +c
9x
dx
6.36.- ∫
5 − 4x2
Solución.-
Se tiene: x = 5 s e n θ , dx = 5 cos θ dθ , ( 5 ) 2 − x 2 = 5 cos θ
4 4 4 4
5 cos θ dθ
dx 1 dx 1 4 1 1
∫ 5 − 4x 2
= ∫
2 5 −x 2
= ∫
2 5 cos θ
=
2 ∫ dθ = θ + c
2
4 4
1 x 1 2x
= arcs e n + c = arcs e n +c
2 5 2 5
4
2
x dx
6.37.- ∫
(4 − x 2 ) 2
3

Solución.-
2
x

θ
4 − x2
Se tiene: x = 2s e n θ , dx = 2 cos θ dθ , 4 − x = 2 cos θ
2

x 2 dx x 2 dx 4 s e n 2 θ 2 cos θ dθ
∫ (4 − x 2 ) 32 ∫ (4 − x 2 )3 ∫
= =
8 cos θ
3
= ∫ τ g 2θ dθ = ∫ (sec2 θ − 1)dθ

x x
= τ gθ − θ + c = − arcs e n + c
4 − x2 2
6.38.- ∫ x 2 5 − x 2 dx
Solución.-
Se tiene: x = 5 s e n θ , dx = 5 cos θ dθ , 5 − x 2 = 5 cos θ
25
∫x 5 − x 2 dx = ∫ 5s e n 2 θ 5 cos θ 5 cos θ dθ = 25∫ s e n 2 θ cos 2 θ dθ =
4 ∫
s e n 2 2θ dθ
2

25 25 25 25 25
=
8 ∫ (1 − cos 4θ )dθ = θ − s e n 4θ + c = θ − (2s e n 2θ cos 2θ ) + c
8 32 8 32
25 25
= θ − ⎡⎣ 2s e n θ cos 2θ (cos 2 θ − s e n 2 θ ) ⎤⎦ + c
8 32

142
25 25
= θ − ⎡⎣s e n θ cos3 θ − s e n 3 θ cos θ ) ⎤⎦ + c
8 16
25 ⎡ x x ( 5 − x 2 )3 x 3 5 − x 2 ⎤
= ⎢arcs e n − + ⎥+c
2 ⎢⎣ 5 25 25 ⎥⎦
dx
6.39.- ∫
x4 x2 + 3
Solución.- x 2
+ 3 x

θ
3

Se tiene: x = 3τ gθ , dx = 3 sec 2 θ dθ , x 2 + 3 = 3 sec θ

dx 3 sec 2 θ dθ 1 sec θ dθ 1 cos3 θ dθ 1 (1 − s e n 2 θ ) cos θ dθ


∫x 4
x2 + 3
=∫
9τ g 4θ 3 sec θ
=
9 ∫ τ g 4θ
= ∫
9 s e n4 θ
= ∫
9 s e n4 θ
3
1 cos θ dθ 1 cos θ dθ 1 1 x2 + 3 ⎛ x2 + 3 ⎞
= ∫ − ∫ = − cos ec3θ + cos ecθ + c = −⎜ ⎟ +c
9 sen θ 9 sen θ
4 2
27 9 9x ⎜ 3x ⎟
⎝ ⎠
6.40.- ∫ x3 a 2 x 2 + b 2 dx
Solución.-
Se tiene: ax = bτ gθ , adx = b sec 2 θ dθ , a 2 x 2 + b 2 = b sec θ
b3 3 b b5
∫ x a x + b dx = ∫ τ θ θ θ θ = 4 ∫
τ g 3θ sec3 θ dθ
3 2 2 2 2
3
g b sec sec d
a a a
5 5
b b
= 4 ∫ τ g 2θ sec2 θτ gθ sec θ dθ = 4 ∫ (sec 2 θ − 1) sec 2 θτ gθ secθ dθ
a a
b 5
b 5
b5 sec5 θ b5 sec3 θ
= 4 ∫ sec θτ gθ sec θ dθ − 4 ∫ sec θτ gθ sec θ dθ = 4
4 2
+ 4 +c
a a a 5 a 3
b5 ⎡ ( a 2 x 2 + b 2 )5 ( a 2 x 2 + b 2 )3 ⎤ (a 2 x 2 + b 2 ) 2 (a 2 x 2 + b 2 ) 2 b 2
5 3

= 4⎢ + ⎥ + c = − +c
a ⎢⎣ 5b5 3b3 ⎥⎦ 5a 4 3a 4
dx
6.41.- ∫
x2 x2 + a2
Solución.-
x2 + a2 x

θ
a

Se tiene: x = aτ gθ , dx = a sec 2 θ dθ , x 2 + a 2 = a sec θ

143
dx a sec 2 θ dθ 1 sec θ dθ 1 cos θ dθ
∫ x 2 x 2 + a 2 a 2τ g 2θ a secθ = a 2 ∫ τ g 2θ = a 2 ∫ s e n 2 θ dθ
=∫

1 cos ecθ 1
= 2 ∫ coτ gθ cos ecθ dθ = − 2
+ c = − 2 x2 + a2 + c
a a a x
dx
6.42.- ∫ 2
( x + a 2 )2
Solución.-
x 2
+ a 2
x

θ
a
Se tiene: x = aτ gθ , dx = a sec 2 θ dθ , x 2 + a 2 = a sec θ

dx dx a sec 2 θ dθ 1 1 1 s e n 2θ
∫ ( x 2 + a 2 )2 ∫ ( x 2 + a 2 )4 ∫ a 4 sec 4 θ = a3 ∫ cos θ dθ = 2a3 θ + 2a3 2 + c
= = 2

1 1 2 s e n θ cos θ 1 x 1 ⎛ x a ⎞
= 3
θ + 3
+ c = 3
arc τ g + 3 ⎜ ⎟+c
2a 2a 2 2a a 2a ⎝ x + a 2
2
x2 + a2 ⎠
1 x 1 ⎛ ax ⎞
= 3 arcτ g + 3 ⎜ ⎟+c
2a a 2a ⎝ x 2 + a 2 ⎠
6.43.- ∫ x3 a 2 x 2 − b 2 dx
Solución.-
Se tiene: ax = b sec θ , adx = b sec θτ gθ dθ , a 2 x 2 − b 2 = bτ gθ
b3 b b5
∫ x a x − b dx = ∫ θ τ θ θτ θ θ =
a4 ∫
sec 4 θτ g 2θ dθ
3 2 2 2 3
sec b g sec g d
a3 a
b5 b5 b5
= ∫ θ θ − θ =
a4 ∫
θ θ θ −
a4 ∫
sec2 θ sec 2 θ dθ
4 2 4 2
sec (sec 1) d sec sec d
a4
b5 b5
= 4 ∫ + τ θ θ θ −
a4 ∫
(1 + τ g 2θ ) sec 2 θ dθ
2 2 2
(1 g ) sec d
a
b5 b5
= 4 ∫ + τ θ + τ θ θ θ −
a4 ∫
(1 + τ g 2θ ) sec 2 θ dθ
2 4 2
(1 2 g g ) sec d
a
⎡ τ g 2θ sec 2 θ dθ + τ g 4θ sec 2 θ dθ ⎤ = b 4 ⎢τ g θ + τ g θ ⎥ + c
b5 5
⎡ 3 5

= 4
a ⎣ ∫ ∫ ⎦ a
⎣ 3 5 ⎦
⎡ 3 5

b5 1 ⎛ a 2 x 2 − b 2 ⎞ 1 ⎛ a 2 x2 − b2 ⎞
= 4⎢ ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ ⎥+c
a ⎢ 3 ⎜⎝ b ⎟ 5⎜
⎠ ⎝ b ⎟
⎠ ⎥
⎣ ⎦
dx
6.44.- ∫
x2 a2 − x2
Solución.-

144
Se tiene: x = a s e n θ , dx = a cos θ dθ , a 2 − x 2 = a cos θ
dx a cos θ dθ 1 1
∫x 2
a −x 2 2
=∫ 2
= 2 ∫ cos ec 2θ dθ = − 2 coτ gθ + c
a s e n θ a cos θ a
2
a
1 cos θ 1 ⎛ a2 − x2 ⎞
=− + c = − ⎜ ⎟+c
a2 s e n θ a 2 ⎜⎝ x ⎟

2x2 − 5
6.45.- ∫ dx
x
Solución.-
Se tiene: 2 x = 5 sec θ , 2dx = 5 sec θτ gθ dθ , 2 x 2 − 5 = 5τ gθ
5
5τ gθ sec θ τ gθ dθ
2x − 52
2
∫ x
dx = ∫
5
= 5 ∫ τ g 2θ dθ = 5 ∫ sec2 θ dθ − 5 ∫ dθ
sec θ
2
= 5τ gθ − 5θ + c = 2 x 2 − 5 − 5 arc sec 2 x + c
3
3
x dx
6.46.- ∫
3x 2 − 5
Solución.-
Se tiene: 3x = 5 sec θ , 3dx = 5 sec θτ gθ dθ , 3 x 2 − 5 = 5τ gθ

x3dx ( 5 sec θ )3 5 sec θ τ gθ dθ 5 5


3 3
∫ 3x 2 − 5 = ∫ 5 τ gθ
=
9 ∫ sec4 θ dθ
3
5 5 5 5
=
9 ∫ sec 2 θ sec 2 θ dθ =
9 ∫
sec 2 θ (1 + τ g 2θ )dθ

⎤ = 5 5 ⎢τ gθ + τ g θ ⎥ + c
5 5⎡ ⎡ 3

= ∫ θ θ + ∫ θτ θ θ
2 2 2
sec d sec g d
9 ⎣ ⎦ 9 ⎣ 3 ⎦
5⎡ ( 3x 2 − 5)3 ⎤
= ⎢ 3x − 5 +
2
⎥+c
9 ⎢⎣ 15 ⎥⎦
x 2 − 100
6.47.- ∫ x dx
Solución.-
Se tiene: x = 10sec θ , dx = 10sec θτ gθ dθ , x 2 − 100 = 10τ gθ
x 2 − 100 10τ gθ 10sec θ τ gθ dθ
∫ x dx = ∫ 10sec θ
= 10∫ τ g 2θ dθ = 10∫ sec 2 θ − 10∫ dθ

x
= 10(τ gθ − θ ) + c = x 2 − 100 − 10 arcs e n + c
10

145
dx
6.48.- ∫
x2 x2 − 2
Solución.- x
x2 − 2
θ
2

Se tiene: x = 2 sec θ , dx = 2 sec θτ gθ dθ , x 2 − 2 = 2τ gθ

dx 2 sec θ τ gθ dθ 1 1 1 x2 − 2
∫x 2
x2 − 2
=∫
2sec 2 θ 2τ gθ
=
2 ∫ cos θ dθ = s e n θ + c =
2 2 x
+c

x2 − 2
= +c
2x
dx
6.49.- ∫
x 9 − x2
Solución.- 3
x

θ
Se tiene: x = 3s e n θ , dx = 3cos θ dθ , 9 − x 2 = 3cos θ 9 − x2
dx 3cos θ dθ 1 1
∫x 9− x 2
=∫ = ∫ cos ecθ dθ = η cos ecθ − coτ gθ + c
3s e n θ 3cos θ 3 3
1 3 − 9 − x2
= η +c
3 x

x2 + a2
6.50.- ∫ dx
x
Solución.- x 2
+ a 2
x

θ
a
Se tiene: x = aτ gθ , dx = a sec 2 θ dθ , x 2 + a 2 = a sec θ
x2 + a2 a sec θ sec3 θ dθ sec2 θ sec θ
∫ x
dx = ∫
a τ gθ
a sec 2 θ dθ = a ∫
τ gθ
= a∫
τ gθ

(1 + τ g 2θ ) sec θ sec θ
= a∫ dθ = a ∫ dθ + a ∫ sec θτ gθ dθ
τ gθ τ gθ
x2 + a2 − a
a η cos ecθ − coτ gθ + a sec θ + c = a η + x2 + a2 + c
x

146
xdx
6.51.- ∫
a2 − x2
Solución.-
Se tiene: x = a s e n θ , dx = a cos θ dθ , a 2 − x 2 = a cos θ
xdx a s e n θ a cos θ
∫ a −x
2 2
=∫
a cos θ
dθ = a ∫ s e n θ dθ = − a cos θ + c = − a 2 − x 2 + c

dx
6.52.- ∫
1 − 4 x2
Solución.-
Se tiene: 2 x = s e n θ , 2dx = cos θ dθ , 1 − 4 x 2 = cos θ
dx 1 cos θ 1 1 1
∫ ∫
1 − 4 x 2 2 cos θ
dθ = ∫ dθ = θ + c = arcs e n 2 x + c
=
2 2 2
dx
6.53.- ∫
4 + x2
Solución.-
Se tiene: x = 2τ gθ , dx = 2sec 2 θ dθ , 4 + x 2 = 2 sec θ
dx 2 sec 2 θ dθ
∫ 4+ x 2
=∫
2sec θ
= ∫ sec θ dθ = η sec θ + τ gθ + c = η 4 + x2 + x + c

xdx
6.54.- ∫
4 + x2
Solución.-
Se tiene: x = 2τ gθ , dx = 2sec 2 θ dθ , 4 + x 2 = 2sec θ
xdx 2τ gθ 2 sec 2 θ dθ
∫ 4 + x2
=∫
2sec θ
= 2∫ τ gθ sec θ dθ = 2sec θ + c = 4 + x 2 + c

dx
6.55.- ∫
x a2 + x2
Solución.- a 2
+ x 2
x

θ
a
Se tiene: x = aτ gθ , dx = a sec 2 θ dθ , a 2 + x 2 = a sec θ
dx a sec 2 θ dθ 1 sec θ dθ 1
∫x a2 + x2
=∫
aτ gθ a sec θ a ∫ τ gθ
= = ∫ cosecθ dθ
a
1 1 a2 + x2 a 1 a2 + x2 − a
= η cos ecθ − co τ gθ + c = η − +c = η +c
a a x x a x
( x + 1)dx
6.56.- ∫
4 − x2
Solución.-

147
Se tiene: x = 2s e n θ , dx = 2 cos θ dθ , 4 − x 2 = 2 cos θ
( x + 1)dx xdx 2s e n 2 cos θ dθ
dx 2 cos θ dθ
∫ 4− x 2
=∫
4− x 4− x2
+∫
2 cos θ
2
=∫ +∫
2 cos θ
x
2 ∫ s e n θ dθ + ∫ dθ = −2 cos θ + θ + c = − 4 − x 2 + arcs e n + c
2
dx
6.57.- ∫
2 − 5x2
Solución.-
Se tiene: 5 x = 2 s e n θ , 5dx = 2 cos θ dθ , 2 − 5 x 2 = 2 cos θ
2
cos θ dθ
dx 5 5 5 5
∫ 2 − 5x2
=∫
2 cos θ
=
5 ∫ dθ =
5
θ +c =
5
arcs e n 5 x + c
2
dx
6.58.- ∫
(a − x 2 ) 2
3 2
a
Solución.- x

θ
a2 − x2
Se tiene: x = a s e n θ , dx = a cos θ dθ , a − x = a cos θ 2 2

dx dx a cos θ dθ 1 1
∫ (a −x )
2 2 32
=∫
( a 2 − x 2 )3
=∫ 3
a cos θ3
= 2 ∫ sec 2 θ dθ = 2 τ gθ + c
a a
x
= +c
a2 a2 − x2
dx
6.59.- ∫
4 − ( x − 1) 2
Solución.-
Se tiene: x − 1 = 2s e n θ , dx = 2 cos θ dθ , 4 − ( x − 1) 2 = 2 cos θ
dx 2 cos θ dθ x −1
∫ 4 − ( x − 1) 2
=∫
2 cos θ
= ∫ dθ = θ + c = arcs e n
2
+c

x 2 dx
6.60.- ∫
2 x − x2
Solución.-
Se tiene: x − 1 = s e n θ ⇒ x = s e n θ + 1, dx = cos θ dθ , 1 − ( x − 1) 2 = cos θ
Completando cuadrados se tiene:
2 x − x 2 = −( x 2 − 2 x) = −( x 2 − 2 x + 1) + 1 = 1 − ( x − 1) 2 , luego:
x 2 dx x 2 dx (s e n θ + 1) 2 cos θ dθ
∫ 2x − x2
=∫
1 − ( x − 1) 2
=∫
cos θ
= ∫ (s e n θ + 1) 2 dθ

148
1 1
= ∫ s e n 2 θ dθ + 2∫ s e n θ dθ + ∫ dθ =
∫ dθ − ∫ cos 2θ dθ + 2∫ s e n θ dθ + ∫ dθ
2 2
3 1 3 1
= ∫ dθ − ∫ cos 2θ dθ + 2∫ s e n θ dθ = θ − s e n 2θ − 2 cos θ + c
2 2 2 4
3 1 3 1
= θ − s e n θ cos θ − 2 cos θ + c = arcs e n( x − 1) − ( x − 1) 2 x − x 2 − 2 2 x − x 2 + c
2 2 2 2
2
x dx
6.61.- ∫
17 − x 2
Solución.-
Se tiene: x = 17 s e n θ , dx = 17 cos θ dθ , 17 − x 2 = 17 cos θ
x 2 dx 17 s e n 2 θ 17 cos θ dθ 17 17
∫ 17 − x 2
=∫
17 cos θ
= 17 ∫ s e n 2 θ dθ =
2 ∫ dθ − ∫ cos 2θ dθ
2
17 17 17 17
= θ − s e n 2θ + c = θ − s e n θ cos θ + c
2 4 2 2
17 x 17 x 17 − x 2 17 x 1
= arcs e n − +c = arcs e n − x 17 − x 2 + c
2 17 2 17 17 2 17 2
2
x dx
6.62.- ∫
21 + 4 x − x 2
Solución.-
Se tiene: x − 2 = 5s e n θ ⇒ x = 5s e n θ + 2, dx = 5cos θ dθ , 52 − ( x − 2) 2 = 5cos θ
Completando cuadrados se tiene:
21 + 4 x − x 2 = −( x 2 − 4 x + 4 − 4) + 21 = −( x 2 − 4 x + 4) + 25 = 52 − ( x − 2) 2 , luego:
x 2 dx x 2 dx (5s e n θ + 2) 2 5cos θ dθ
∫ 21 + 4 x − x2 = ∫ 52 − ( x − 2)2 = ∫ 5cos θ
= ∫ (5s e n θ + 2) 2 dθ

1 − cos 2θ
= ∫ (25s e n 2 θ + 20s e n θ + 4)dθ = 25∫ dθ + 20∫ s e n θ dθ + 4∫ dθ
2
25 25 25 25
=
2 ∫ dθ − ∫ cos 2θ dθ + 20∫ s e n θ dθ = θ − s e n 2θ − 20 cos θ + 4θ + c
2 2 4
33 25
= θ − s e n θ cos θ − 20 cos θ + c
2 2
33 x − 2 25 x − 2 ⎛ 21 + 4 x − x 2 ⎞ ⎛ 21 + 4 x − x 2 ⎞
= arcs e n − ⎜ ⎟ − 20 ⎜ ⎟+c
2 5 2 5 ⎜⎝ 5 ⎟


⎝ 5 ⎟

33 x−2 x−2
= arcs e n − 21 + 4 x − x 2 ( + 4) + c
2 5 2
33 x−2 x+6
= arcs e n − 21 + 4 x − x 2 ( )+c
2 5 2

149
dx
6.63.- ∫
( x − 2 x + 5) 2
2 3

Solución.-
x 2
− 2x + 5 x −1

θ
2
Se tiene: x − 1 = 2τ gθ , dx = 2sec2 θ dθ , ( x − 1) 2 + 22 = 2sec θ
Completando cuadrados se tiene:
x 2 − 2 x + 5 = ( x 2 − 2 x + 1) + 5 − 1 = ( x 2 − 2 x + 1) + 4 = ( x − 1) 2 + 22 , luego:
dx dx 2sec2 θ dθ 1 1
∫ ( x2 − 2 x + 5) 2 ∫
3 =
3
= ∫ 2 sec θ
3 3
= ∫ cos θ dθ = s e n θ + c
4 4
⎡⎣( x − 1) 2 + 22 ⎤⎦
1 x −1
= +c
4 x − 2x + 5
2

(2 x + 1)dx
6.64.- ∫
(4 x 2 − 2 x + 1)3
1 1
Solución.- x2 − x + 1
2 4 x−
θ
4
Sea: u = 4 x − 2 x + 1, du = (8 x − 2)dx
2

3
4
1 3 3
Se tiene: x − = τ gθ , dx = sec 2 θ dθ , ( x − 1 ) 2 + ( 3 ) 2 = 3 sec θ
4 4 4
4 4 4
Completando cuadrados se tiene:
1 1 1 1 1 1 1 3 1 3
x 2 − x + = ( x 2 − x + ) + − = ( x − ) 2 + = ( x − ) 2 + ( ) 2 , luego:
2 4 2 16 4 16 4 16 4 4
(2 x + 1)dx 1 (8 x + 4)dx 1 (8 x − 2 + 6)dx
∫ (4 x 2 − 2 x + 1)3 = 4 ∫ (4 x 2 − 2 x + 1)3 = 4 ∫ (4 x 2 − 2 x + 1)3
1 (8 x − 2)dx 3 dx
=
4 ∫ (4 x 2 − 2 x + 1)3 2
+ ∫
(4 x 2 − 2 x + 1)3
1 du 3 dx 1 31 dx
= ∫ ∫ = ∫ (u ) 2 du + ∫
−3
3 +
4 (u ) 2 2 4( x 2 − 1 x + 1 )3 4 28 ( x 2 − 1 x + 1 )3
2 4 2 4
3
sec2 θ dθ
1 3 dx 1 3
= ∫ (u ) 2 du + ∫ = ∫ (u ) 2 du + ∫ 4
−3 −3

4 16 ⎡( x − 1 )2 + ( 3 )2 ⎤
3 4 16 3
( sec θ )3
⎢⎣ 4 4 ⎥⎦ 4

150

−1
1 1 u 2 1
= ∫ (u ) 2 du + ∫ + s e nθ + c = − 1 + s e nθ + c
−3
=
4 sec θ 4 (− 1 ) 2u 2
2
−1 x− 1 4x − 2
= + 4 +c = +c
2 4x − 2x +1
2
x −
2 1 x+ 1 4 x −2 1 x+ 1
2 4 2 4

dx
6.65.- ∫
( x − 1) x 2 − 3x + 2
Solución.-

x − 3
2 x 2 − 3x + 2
θ
1
2
3 1 1 1
Se tiene: x − = sec θ ⇒ x − 1 = (sec θ + 1), dx = sec θτ gθ dθ ,
2 2 2 2
( x − 3 ) 2 + ( 1 ) 2 = 1 τ gθ
2 2 2
Completando cuadrados se tiene:
9 1 3 1
x 2 − 3 x + 2 = ( x 2 − 3x + ) − = ( x − ) 2 − ( ) 2 , luego:
4 4 2 2
1 sec θ τ gθ dθ
dx dx 2
∫ ( x − 1) x 2 − 3x + 2 ∫ =
3 1
= ∫ 1 (sec θ + 1) 1 τ gθ
( x − 1) ( x − ) 2 − ( ) 2 2 2
2 2
sec θ dθ sec θ dθ sec θ (sec θ − 1)dθ sec 2 θ dθ sec θ dθ
=∫ = 2∫ = 2∫ = 2 ∫ − 2∫
1 (sec θ + 1) (sec θ + 1) sec θ − 1
2
τg θ2
τ g 2θ
2
cosec θ dθ
= 2 ∫ cos ec 2θ dθ − 2∫ = −2 coτ gθ + 2 cosec θ + c
s e n2 θ
1 x− 3 2x − 4
−2 2 +2 2 +c = +c
x 2 − 3x + 2 x 2 − 3x + 2 x 2 − 3x + 2
xdx
6.66.- ∫
x − 2x + 5
2

Solución.-
Se tiene: x − 1 = 2τ gθ , dx = 2sec2 θ dθ , ( x − 1) 2 + (2) 2 = 2sec θ
Completando cuadrados se tiene:
x 2 − 2 x + 5 = ( x 2 − 2 x + 1) + 4 = ( x − 1) 2 − 22 , luego:

151
xdx xdx (2τ gθ + 1) 2 sec 2 θ dθ
∫ x2 − 2 x + 5
=∫
( x − 1) 2 − 22
=∫
2sec θ
= 2 ∫ τ gθ sec θ dθ + ∫ sec θ dθ = 2sec θ + η sec θ + τ gθ + c

x2 − 2 x + 5 + x − 1
= x − 2x + 5 + η
2
+c
2
( x + 1)dx
6.67.- ∫
2 x − x2
Solución.-
Se tiene: x − 1 = s e n θ ⇒ x + 1 = s e n θ + 2, dx = cos θ dθ , 1 − ( x − 1) 2 = cos θ
Completando cuadrados se tiene:
2 x − x 2 = −( x 2 − 2 x) = −( x 2 − 2 x + 1 − 1) = −( x 2 − 2 x + 1) + 1 = 1 − ( x − 1) 2 , luego:
( x + 1)dx ( x + 1)dx (s e n θ + 2) cos θ dθ
∫ 2 x − x 2 = ∫ 1 − ( x − 1)2 = ∫ cos θ
= ∫ s e n θ dθ + 2∫ dθ

= − cos θ + 2θ + c = − 2 x − x 2 + 2 arcs e n( x − 1) + c
( x − 1)dx
6.68.- ∫
x2 − 4 x + 3
Solución.-
Se tiene: x − 2 = sec θ ⇒ x − 1 = sec θ + 1, dx = sec θτ gθ dθ , ( x − 2)2 − 1 = τ gθ
Completando cuadrados se tiene:
x 2 − 4 x + 3 = x 2 − 4 x + 4 − 1 = ( x − 2) 2 − 1 , luego:
( x − 1)dx ( x − 1)dx (sec θ + 1) sec θ τ gθ dθ
∫ x2 − 4 x + 3
=∫
( x − 2) 2 − 1
=∫
τ gθ
= ∫ sec 2 θ dθ + ∫ sec θ dθ = τ gθ + η sec θ + τ gθ + c

= x2 − 4x + 3 + η x − 2 + x2 − 4x + 3 + c
dx
6.69.- ∫
x2 − 2 x − 8
Solución.-
Se tiene: x − 1 = 3sec θ , dx = 3sec θτ gθ dθ , ( x − 1) 2 − 32 = 3τ gθ
Completando cuadrados se tiene:
x 2 − 2 x − 8 = x 2 − 2 x + 1 − 9 = ( x − 1) 2 − 32 , luego:
dx dx 3 sec θ τ gθ dθ
∫ x − 2x − 8
2
=∫
( x − 1) − 3
2 2
=∫
3τ gθ
= ∫ sec θ dθ = η sec θ + τ gθ + c

x −1 x2 − 2 x − 8
= η + + c = η x − 1 + x2 − 2x − 8 + c
3 3

152
xdx
6.70.- ∫
x2 + 4 x + 5
Solución.-
Se tiene: x + 2 = τ gθ , dx = sec 2 θ dθ , ( x + 2) 2 + 12 = s ecθ
Completando cuadrados se tiene:
x 2 + 4 x + 5 = ( x 2 + 4 x + 4) + 1 = ( x + 2) 2 + 12 , luego:
xdx xdx (τ gθ − 2) sec 2 θ dθ
∫ x2 + 4 x + 5
=∫
( x + 2) 2 + 12
=∫
sec θ
= ∫ τ gθ sec θ dθ − 2 ∫ sec θ dθ

= sec θ − 2 η sec θ + τ gθ + c = x 2 + 4 x + 5 − 2 η x2 + 4 x + 5 + x + 2 + c

153
CAPITULO 7

INTEGRACIÓN DE FUNCIONES RACIONALES

Mediante el recurso de la descomposición en fracciones simples, el proceso de


integración de funciones racionales se puede simplificar notablemente.

EJERCICIOS DESARROLLADOS

dx
7.1.-Encontrar: ∫
x −9
2

Solución.- Descomponiendo el denominador en factores: x 2 − 9 = ( x + 3)( x − 3) ,


Como los factores son ambos lineales y diferentes se tiene:
1 A B
= + , de donde:
x −9 x +3 x−3
2

1 A B
= + ⇒ 1 = A( x − 3) + B ( x + 3)(∗) ⇒ 1 = ( A + B ) x + (−3 A + 3B)
x2 − 9 x+3 x−3

Para calcular las constantes A y B, se pueden identificar los coeficientes de igual


potencia x en la última expresión, y se resuelve el sistema de ecuaciones dado;
obteniendo así los valores de las constantes en referencia (método general) luego:

⎛ A + B = 0 ⎞ ⎛ 3 A + 3B = 0 ⎞
⎟⇒⎜ ⎟ ⇒ 6 B = 1 ⇒ B = 6 , además:
1

⎝ −3 A + 3 B = 1 ⎠ ⎝ − 3 A + 3 B = 1 ⎠
A + B = 0 ⇒ A = − B =⇒ A = − 1
6
También es frecuente usar otro mecanismo, que consiste en la expresión (∗)
Sustituyendo a x por los valores que anulen los denominadores de las fracciones:
x = 3 ⇒ 1 = 6B ⇒ B = 1
6
x = −3 ⇒ 1 = −6 A ⇒ A = − 1
6
Usando cualquier método de los señalados anteriormente, se establece que:
1 −1 1
= 6 + 6 , Luego se tiene:
x2 − 9 x + 3 x − 3
dx 1 dx 1 dx 1 1
∫ x2 − 9 = − 6 ∫ x + 3 + 6 ∫ x − 3 = − 6 η x + 3 + 6 η x − 3 + c
= ( η x −3 − η x +3 )+c
1
6

154
dx 1 x−3
Respuesta: ∫ = η +c
2
x −9 6 x+3
dx
7.2.-Encontrar: ∫ 2
x + 7x − 6
Solución.- Sea: x + 7 x + 6 = ( x + 6)( x + 1) , factores lineales y diferentes; luego:
2

1 A B
= + ,
x + 7x + 6 x + 6 x +1
2

De donde:
1 = A( x + 1) + B( x + 6)(∗) ⇒ 1 = ( A + B) x + ( A + 6 B) , calculando las constantes A y B
por el método general, se tiene: 1 = ( A + B) x + ( A + 6 B)
⎛ A + B = 0⎞ ⎛ −A − B = 0⎞
⎟ ⇒ −⎜ ⎟ ⇒ 5B = 1 ⇒ B = 5 , además:
1

⎝ A + 6 B = 1 ⎠ ⎝ A + 6 B = 1 ⎠
A + B = 0 ⇒ A = − B =⇒ A = − 1
5
Ahora utilizando el método abreviado se tiene:

x = −1 ⇒ 1 = 5 B ⇒ B = 1
5
x = − 6 ⇒ 1 = −5 A ⇒ A = − 1
5
Usando cualquier método se puede establecer:
1 −1 1
= 5 + 5 , Luego se tiene:
x2 + 7 x + 6 x + 6 x + 1
dx 1 dx 1 dx 1 1
∫ x2 + 7 x + 6 = − 5 ∫ x + 6 + 5 ∫ x + 1 = − 5 η x + 6 + 5 η x + 1 + c
= ( η x +1 − η x + 6 ) + c
1
5
dx 1 x +1
Respuesta: ∫ 2 = η +c
x + 7x + 6 5 x+6
xdx
7.3.-Encontrar: ∫ 2
x − 4x + 4
Solución.- Sea: x − 4 x + 4 = ( x − 2) 2 , factores lineales con repetición; luego:
2

x A B x A( x − 2) + B
= + ⇒ 2 = ,
x − x + 4 x − 2 ( x − 2)
2 2
x −x+4 ( x − 2) 2
De donde:
x = A( x − 2) + B(∗) , calculando las constantes A y B por el método general, se
tiene: x = Ax + (−2 A + B ) , luego:
⎛ A = 1⎞
⎜ ⎟ ⇒ B = 2 A ⇒ B = 2(1) ⇒ B = 2
⎝ −2 A + B = 0 ⎠

155
Usando el método abreviado, se sustituye en x , el valor que anula el
denominador(o los denominadores), y si este no es suficiente se usan para
sustituir cualquier valor conveniente de x , esto es: x = 0, x = −1 ; luego en (∗)
x=2⇒2= B⇒ B =2
x = 0 ⇒ 0 = −2 A + B ⇒ 2 A + B ⇒ A = B ⇒ A = 1
2
Usando cualquier método se establece:
xdx dx dx 2
∫ x2 − 4 x + 4 = ∫ x − 2 + 2∫ ( x − 2)2 = η x − 2 − x − 2 + c
xdx 2
Respuesta: ∫ 2 = η x−2 − +c
x − 4x + 4 x−2
(2 x 2 + 3)dx
7.4.-Encontrar: ∫ 3
x − 2x2 + x
Solución.- Sea: x3 − 2 x 2 + x = x( x 2 − 2 x + 1) = x( x − 1) 2 , factores lineales:
x, x − 1 ; donde este último es con repetición; luego:
2x2 + 3 A B C 2 x2 + 3 A( x − 1) 2 + Bx( x − 1) + Cx
= + + ⇒ 3 =
x3 − 2 x 2 + x x ( x − 1) ( x − 1) 2 x − 2x2 + x x( x − 1) 2
De donde:
2 x 2 + 3 = A( x − 1) 2 + Bx( x − 1) + Cx(∗) , calculando las constantes A y B por el
método general, se tiene: 2 x 2 + 3 = ( A + B ) x 2 + (−2 A − B + C ) x + A , de donde
identificando los coeficientes de igual potencia de x se puede obtener el siguiente
sistema de ecuaciones:
⎛ A +B =2⎞
⎜ ⎟
⎜ −2 A − B + C = 0 ⎟ ⇒ B = 2 − A ⇒ B = 2 − 3 ⇒ B = −1 , tomando la segunda ecuación
⎜ A = 3 ⎟⎠

del sistema: C = 2 A + B ⇒ C = 2(3) − 1 ⇒ C = 5 ,también es posible usar el método
abreviado, utilizando para ello la expresión (∗) en la cual:
x = 1 ⇒ 2(1) + 3 = C ⇒ C = 5
x =0⇒3= A⇒ A=3
Usando un valor arbitrario para x , sea este x = −1 :
x = −1 ⇒ 2(−1) 2 + 3 = A(−2) 2 + B(−1)(−2) + C (−1) ⇒ 5 = 4 A + 2 B − C , luego:
2 B = 5 − 4 A + C ⇒ 2 B = 5 − 4(3) + 5 ⇒ 2 B = −2 ⇒ B = −1 , S, e establece que:
2 x2 + 3 3 1 5
= − + , entonces:
x − 2 x + x x x − 1 ( x − 1) 2
3 2

2x2 + 3 dx dx dx 5
= 3∫ − ∫ + 5∫ = 3 η x − η x −1 − +c
x − 2x + x
3 2
x x −1 ( x − 1) 2
x −1
(2 x 2 + 3)dx x3 5
Respuesta: ∫ = η − +c
x − 2x + x
3 2
x −1 x −1

156
dx
7.5.-Encontrar: ∫
x − 2x2 + x
3

Solución.- x3 − 2 x 2 + x = x( x − 1) 2 ,factores lineales:


x, x − 1 ; donde este último es con repetición; luego:
1 A B C 1 A( x − 1) 2 + Bx( x − 1) + Cx
= + + ⇒ =
x3 − 2 x 2 + x x ( x − 1) ( x − 1) 2 x3 − 2 x 2 + x x( x − 1) 2
De donde:
1 = A( x − 1) 2 + Bx( x − 1) + Cx(∗) , calculando las constantes A y B por el método
general, se tiene: 1 = ( A + B ) x 2 + (−2 A − B + C ) x + A , de donde identificando los
coeficientes de igual potencia de x se puede obtener el siguiente sistema de
ecuaciones:
⎛ A +B = 0⎞
⎜ ⎟
⎜ −2 A − B + C = 0 ⎟ ⇒ B = − A ⇒ B = −1 , tomando la segunda ecuación del
⎜ A = 1⎟⎠

sistema: C = 2 A + B ⇒ C = 2(1) − 1 ⇒ C = 1 , a partir de lo cual se tiene:
1 1 1 1
= − +
x − 2 x + x x x − 1 ( x − 1) 2
3 2

dx dx dx dx 1
∫ x3 − 2 x 2 + x = ∫ x − ∫ x − 1 + ∫ ( x − 1)2 = η x − η x − 1 − x − 1 + c
dx x 1
Respuesta: ∫ 3 = η − +c
x − 2x + x
2
x −1 x −1
x 4 − 6 x3 + 12 x 2 + 6
7.6.-Encontrar: ∫ dx
x3 − 6 x 2 + 12 x − 8
Solución.- Se sabe que si el grado del polinomio dividendo, es igual o superior al
grado del polinomio divisor, previamente conviene efectuar la división de tales
polinomios.
x 4 − 6 x3 + 12 x 2 + 0 x + 6 x 3 − 6 x 2 + 12 x − 8
− x 4 + 6 x3 − 12 x 2 + 8 x x
8x + 6
x 4 − 6 x3 + 12 x 2 + 6 (8 x + 6)dx
Luego se tiene: ∫ dx = ∫ xdx + ∫ 3
x − 6 x + 12 x − 8
3 2
x − 6 x 2 + 12 x − 8
La descomposición de: x3 − 6 x 2 + 12 x − 8 :
1 −6 12 −8
2 2 −8 8
1 −4 4 0 x = 2 ⇒ ( x − 2)

x 2 − 4 x + 4 = ( x − 2) 2
x3 − 6 x 2 + 12 x − 8 = ( x − 2)3

157
Esto es factores lineales: [ ( x − 2)] con repetición por tanto:
8x + 6 A B C
= + +
x − 6 x + 12 x − 8 x − 2 ( x − 2) ( x − 2)3
3 2 2

8x + 6 A( x − 2) 2 + B (( x − 2) + C
=
x3 − 6 x 2 + 12 x − 8 ( x − 2)3
Luego:
8 x + 6 = A( x − 2) 2 + B( x − 2) + C ⇒ 8 x + 6 = A( x 2 − 4 x + 4) + B( x − 2) + C
8 x + 6 = Ax 2 + (−4 A + B) x + (4 A − 2 B + C )

Calculando las constantes A y B por el método general, se tiene:


⎛ A = 0⎞
⎜ ⎟
⎜ −4 A + B = 8 ⎟ ⇒ B = 8 + 4 A ⇒ B = 8 + 4(0) ⇒ B = 8 ,
⎜ + 4 A − 2B + C = 6 ⎟
⎝ ⎠
Resolviendo el sistema: C = 6 − 4 A + 2 B ⇒ C = 6 − 4(0) + 2(8) ⇒ C = 22 , luego:
0
8x + 6 0 8 22
= + + , de donde:
x − 6 x + 12 x − 8 x − 2
3 2
( x − 1) ( x − 1)3
2

(8 x + 6)dx dx dx
∫ x3 − 6 x 2 + 12 x − 8 = 8∫ ( x − 2)2 + 22∫ ( x − 2)3 , o sea:
dx dx
= ∫ xdx +8∫ + 22∫ = ∫ xdx +8∫ ( x − 2) −2 dx + 22∫ ( x − 2) −3 dx
( x − 2) 2
( x − 2) 3

x2 8 11
− − +c
2 x − 2 ( x − 2) 2
x 4 − 6 x3 + 12 x 2 + 6 x2 8 11
Respuesta: ∫ dx = − − +c
x − 6 x + 12 x − 8
3 2
2 x − 2 ( x − 2) 2
x3 + x 2 + x + 3
7.7.-Encontrar: ∫ dx
x4 + 4x2 + 3
Solución.- x 4 + 4 x 2 + 3 = ( x 2 + 3)( x 2 + 1) , la descomposición es en factores
cuadráticos sin repetición, por lo tanto:
x3 + x 2 + x + 3 Ax + B Cx + D
= 2 + 2
x4 + 4 x2 + 3 x +3 x +1
x + x + x + 3 ( Ax + B )( x 2 + 1) + (Cx + D)( x 2 + 3)
3 2
=
x4 + 4 x2 + 3 ( x 2 + 3)( x 2 + 1)
x3 + x 2 + x + 3 = A( x3 + x) + B( x 2 + 1) + C ( x3 + 3 x) + D( x 2 + 3)
x3 + x 2 + x + 3 = ( A + C ) x3 + ( B + D) x 2 + ( A + 3C ) x + ( B + 3D) , luego:

158
(1) ⎛ A + C =1⎞
⎜ ⎟
(2) ⎜ B + D = 1⎟
(3) ⎜ A + 3C =1⎟
⎜ ⎟
(4) ⎝ B + 3D = 3 ⎠

⎛ A + C = 1⎞
Con (1) y (3), se tiene: ⎜ ⎟ ⇒ A = 1, C = 0
⎝ A + 3C = 1 ⎠
⎛ B + D = 1⎞
Con (2) y (4), se tiene: ⎜ ⎟ ⇒ B = 0, D = 1
⎝ B + 3D = 3 ⎠
x3 + x 2 + x + 3 x 1
Por lo tanto: = + 2 , o sea:
x + 4x + 3
4 2
x + 3 x +1
x3 + x 2 + x + 3 xdx dx
∫ x4 + 4 x 2 + 3 dx = ∫ x + 3 + ∫ x2 + 1 , sea: u = x + 3, du = 2 xdx , luego:
2

x3 + x 2 + x + 3 1 2 xdx dx 1 du dx
∫ x4 + 4 x 2 + 3 dx = 2 ∫ x + 3 + ∫ x 2 + 12 = 2 ∫ u + ∫ x2 + 12
1 1
= η u + arcτ gx + c = η x 2 + 3 + arcτ gx + c
2 2
x + x + x+3
3 2
1
Respuesta: ∫ 4 dx = η x 2 + 3 + arcτ gx + c
x + 4x + 3
2
2
4
x dx
7.8.-Encontrar: ∫ 4
x + 2x2 + 1
Solución.-
x4 x4 + 2 x2 + 1
− x4 − 2x2 − 1 1

−2 x 2 − 1
x 4 dx ⎛ 2x2 + 1 ⎞ 2 x2 + 1
Luego ∫
x4 + 2 x2 + 1 ∫ ⎝ x4 + 2 x2 + 1 ⎠ ∫ ∫ x 4 + 2 x2 + 1dx
= ⎜ 1 − ⎟dx = dx −

La descomposición del denominador es: x 4 + 2 x 2 + 1 = ( x 2 + 1) 2 , entonces:


2x2 + 1 Ax + B Cx + D 2x2 + 1 ( Ax + B )( x 2 + 1)(Cx + D)
= + ⇒ =
x 4 + 2 x 2 + 1 x 2 + 1 ( x 2 + 1) 2 x4 + 2 x2 + 1 ( x 2 + 1) 2
2 x 2 + 1 = ( Ax + B )( x 2 + 1) + (Cx + D) ⇒ 2 x 2 + 1 = A( x3 + x) + B( x 2 + 1) + Cx + D
2 x 2 + 1 = Ax3 + Bx 2 + ( A + C ) x + ( B + D)
Calculando las constantes por el método general, se tiene:
⎛A =0⎞
⎜ ⎟
⎜ B = 2⎟
⎜ A +C =0⎟
⎜ ⎟
⎝ B + D =1 ⎠

159
Resolviendo el sistema: C = − A ⇒ A = 0 ∴ C = 0 , B + D = 1 ⇒ D = 1 − B ⇒ D = −1
luego:
2x2 + 1 2 1
= 2 − 2 , o sea:
x + 2 x + 1 x + 1 ( x + 1) 2
4 2

2x2 + 1 dx dx dx dx
∫ x4 + 2 x 2 + 1 = 2∫ x 2 + 12 − ∫ ( x 2 + 1)2 = 2∫ x 2 + 12 − ∫ ( x2 + 1)4
Sea: x = τ gθ , dx = sec 2 θ dθ ; x 2 + 1 = sec θ , luego:
sec 2 θ dθ
= 2 arcτ gx − ∫ dθ = 2 arcτ gx − ∫ = 2 arcτ gx − ∫ cos 2 θ
sec θ
4
sec θ
2

1 + cos 2θ 1 1
= 2 arcτ gx − ∫ dθ = 2 arcτ gx − ∫ dθ − ∫ cos 2θ dθ
2 2 2
1 1 1 1
arcτ gx − θ − s e n 2θ + c = 2 arcτ gx − θ − s e n θ cos θ + c
2 2 2 2

x 2
+ 1
x

θ
De la figura se tiene que:
x 1 1
τ gθ = x,θ arcτ gθ ,s e n θ = , cos θ =
x +1
2
x +1
2

1 1 x 1 1 x
Luego: = 2 arcτ gx − arcτ gx − + c = 2 arcτ gx − arcτ gx − +c
2 2 x2 + 1 x2 + 1 2 2( x + 1)
2

Recordando que:
x 4 dx (2 x 2 + 1)dx 1 1 x
x + 2x + 1
4 2
= ∫ dx − ∫ x + 2x +1
4 2
= x − 2 arcτ gx + arcτ gx +
2 2 ( x + 1)
2
+c

x 4 dx 3 x
Respuesta: ∫ = x − arcτ gx + +c
x + 2x + 1
4 2
2 2( x + 1)
2

x 4 dx
7.9.-Encontrar: ∫
x4 −1
Solución.-
x4 x4 −1
− x4 + 1 1
1
Luego:
x 4 dx ⎛ 1 ⎞ dx
∫ x4 − 1 = ∫ ⎜⎝1 + x 4 − 1 ⎟⎠dx = ∫ dx + ∫ x 4 − 1
Descomponiendo en factores el denominador:
x 4 − 1 = ( x 2 − 1)( x 2 + 1) = ( x 2 + 1)( x + 1)( x − 1) , es decir factores lineales y cuadráticos
sin repetición por tanto:

160
1 Ax + B C D
= 2 + +
x −1 x +1 x + 1 x −1
4

1 ( Ax + B )( x 2 − 1) + C ( x 2 + 1)( x − 1) + D( x + 1)( x 2 + 1)
=
x4 − 1 ( x 2 + 1)( x + 1)( x + 1)
1 = A( x 3 − x) + B( x 2 + 1) + C ( x3 − x 2 + x − 1) + D( x3 + x 2 + x + 1)
1 = ( A + C + D ) x 3 + ( B − C + D ) x 2 + ( − A + C + D ) x + (− B − C + D )
Luego:
(1) ⎛ A + C +D = 0 ⎞
⎜ ⎟
(2) ⎜ B − C + D = 0⎟
(3) ⎜ − A + C + D = 0 ⎟
⎜ ⎟
(4) ⎝ − B −C + D = 1 ⎠

⎛ A+ C + D = 0⎞
Con (1) y (3), se tiene: ⎜ ⎟ ⇒ 2C + 2 D = 0 (5)
⎝ −A + C + D = 0⎠
⎛ B − C + D = 0⎞
Con (2) y (4), se tiene: ⎜ ⎟ ⇒ −2C + 2 D = 1 (6)
⎝ −B − C + D = 1⎠
⎛ 2C + 2 D = 0 ⎞
⎟ ⇒ C = − 4,D = 4
Con (5) y (6), se tiene: ⎜ 1 1
⎝ −2C + 2 D = 1 ⎠
Además: A = 0, B = − 1 , luego:
2
1 1 1 1
=− − + , con lo cual:
x −1
4
2( x + 1) 4( x + 1) 4( x − 1)
2

dx 1 dx 1 dx 1 dx
∫ x4 − 1 = − 2 ∫ ( x 2 + 1) − 4 ∫ ( x + 1) + 4 ∫ ( x − 1)
= − 1 arcτ gx − 1 η x + 1 + 1 η x − 1 + c
2 4 4
4
x dx dx x −1
Dado que: ∫ 4 = ∫ dx + ∫ 4 = x − 1 arcτ gx + 1 η + c , entonces:
x −1 x −1 2 4 x +1
1 x −1
Respuesta: ∫ 4 = x − 1 arcτ gx + 1 η +c
x −1 2 4 x +1
x 4 − 2 x3 + 3x 2 − x + 3
7.10.-Encontrar: ∫ dx
x3 − 2 x 2 + 3x
Solución.-
x 4 − 2 x3 + 3x 2 − x + 3 x3 − 2 x 2 + 3x
− x 4 + 2 x3 − 3x 2 x
−x + 3
Luego:

161
x 4 − 2 x3 + 3x 2 − x + 3 ⎛ x−3 ⎞ x−3
∫ x3 − 2 x 2 + 3x dx = ∫ ⎜⎝ x − x3 − 2 x2 + 3x ⎟⎠dx = ∫ xdx − ∫ x3 − 2 x 2 + 3xdx
Descomponiendo en factores el denominador:
x3 − 2 x 2 + 3x = x( x 2 − 2 x + 3) , es decir un factor lineal y uno cuadrático; por lo cual:
x −3 A Bx + C x −3 A( x 2 − 2 x + 3) + ( Bx + C ) x
= + ⇒ =
x3 − 2 x 2 + 3x x x 2 − 2 x + 3 x3 − 2 x 2 + 3x x( x 2 − 2 x + 3)
x − 3 = A( x 2 − 2 x + 3) + ( Bx + C ) x ⇒ x − 3 = ( A + B) x 2 + (−2 A + C ) x + 3 A
De donde:
⎛ A+ B = 0 ⎞ ⎧ A = −1
⎜ ⎟ ⎪
⎜ −2 A + C = 1 ⎟ ⇒ ⎨B = − A ⇒ B = 1
⎜ 3A
⎝ = −3 ⎟⎠ ⎪⎩C = 1 + 2 A ⇒ C = −1
Luego:
x −3 1 x −1
=− + 2 , de donde:
x − 2 x + 3x
3 2
x x − 2x + 3
x−3 dx x −1 x −1
∫ x3 − 2 x 2 + 3x dx = −∫ x + ∫ x 2 − 2 x + 3 dx = − η x + ∫ x 2 − 2 x + 3 dx
x 4 − 2 x3 + 3x 2 − x + 3 x −1
∫ x3 − 2 x 2 + 3x dx = ∫ xdx + η x − ∫ x2 − 2 x + 3 dx
x2 x −1 x2 1 2( x − 1)dx
= + η x −∫ 2 dx = + η x − ∫ 2
2 x − 2x + 3 2 2 x − 2x + 3
Sea: u = x 2 − 2 x + 3, du = (2 x − 2)dx ⇒ du = 2( x − 1)dx
x2 1 du x 2 1
= + η x− ∫ = + η x − η x2 − 2x + 3 + c
2 2 u 2 2
x − 2 x + 3x − x + 3
4 3 2
x2 x
Respuesta: ∫ dx = + η +c
x − 2 x + 3x
3 2
2 x2 − 2 x + 3

EJERCICICOS PROPUESTOS

Usando La técnica de descomposición en fracciones simples parciales, calcular


las siguientes integrales:

( x5 + 2)dx 7.12.- ∫
xdx x3 dx
7.11.- ∫ 7.13.- ∫
x2 − 1 ( x + 1) 2 x2 − 2 x − 3
(3 x + 7)dx dx ( x + 5)dx
7.14.- ∫ 7.15.- ∫ 3 dx 7.16.- ∫ 2
( x − 1)( x − 2)( x − 3) x +1 x −x+6
( x 2 + 1)dx ( x 2 + 6)dx ( x 2 − 1)dx
7.17.- ∫ 7.18.- ∫ 7.19.- ∫
x3 + 1 ( x − 1) 2 ( x − 2) ( x 2 + 1)( x − 2)

162
xdx xdx ( x + 1)dx
7.20.- ∫ 7.21.- ∫ 7.22.- ∫
x − 4x − 5
2
x − 2x − 3
2
x2 + 4 x − 5
x 2 dx dx dx
7.23.- ∫ 2 7.24.- ∫ 7.25.- ∫
x + 2x +1 x( x + 1) 2 ( x + 1)( x 2 + 1)
7.26.- ∫
dx 2 x2 + 5x − 1 ( x 2 + 2 x + 3)dx
7.27.- ∫ 3 dx 7.28.- ∫
x( x + x + 1)
2
x + x2 − 2x ( x − 1)( x + 1) 2
3x2 + 2 x − 2 x 4 − x3 + 2 x 2 − x + 2 (2 x 2 − 7 x − 1)dx
7.29.- ∫ dx 7.30.- ∫ dx 7.31.- ∫
x3 − 1 ( x − 1)( x 2 + 2) 2 x3 + x 2 − x − 1
3x 2 + 3x + 1 x3 + 7 x 2 − 5 x + 5 7.34.- ∫ 2
2 xdx
7.32.- ∫ dx 7.33.- ∫ dx
x3 + 2 x 2 + 2 x + 1 ( x − 1) 2 ( x + 1) 2 ( x + x + 1) 2
x2 + 2 x + 3 (2 x 2 − 3x + 5)dx (3x 2 + x − 2)dx
7.35.- ∫ dx 7.36.- ∫ 7.37.- ∫
x3 − x ( x + 2)( x − 1)( x − 3) ( x − 1)( x 2 + 1)
( x + 5)dx 2 x3 + 3x 2 + x − 1 (2 x + 1)dx
7.38.- ∫ 3 7.39.- ∫ dx 7.40.- ∫ 3
x − 3x + 2 ( x + 1)( x 2 + 2 x + 2) 2 3x + 2 x − 1
(2 x 2 + 3 x − 1)dx x4 − 2 x2 + 3x + 4 et dt
7.41.- ∫ 7.42.- ∫ dx 7.43.- ∫
x3 + 2 x 2 + 4 x + 2 ( x − 1)3 ( x 2 + 2 x + 2) e2t + 3et + 2
s e n θ dθ 4 x 4 − 2 x3 − x 2 + 3x + 1 3x 4 dx
7.44.- ∫ 7.45.- ∫ dx 7.46.- ∫
cos θ + cos θ − 2
2
( x3 + x 2 − x − 1) ( x 2 + 1) 2
(2 x 2 + 41x − 91)dx (2 x 4 + 3x3 − x − 1)dx 7.49.- ∫ 2 x x
dx
7.47.- ∫ 7.48.- ∫
x3 − 2 x 2 − 11x + 12 ( x − 1)( x 2 + 2 x + 2) 2 e +e −2

7.50.- ∫
s e n xdx (2 + τ g 2θ ) sec 2 θ dθ (5 x3 + 2)dx
7.51.- ∫ 7.52.- ∫
cos x(1 + cos 2 x) 1 + τ g 3θ x3 − 5 x 2 + 4 x
x5 dx
7.53.- ∫
( x3 + 1)( x3 + 8)

RESPUESTAS
( x5 + 2)dx
7.11.- ∫
x2 − 1
Solución.-
( x5 + 2)dx ⎛ 3 x+2 ⎞ x+2
∫ x 2 − 1 = ∫ ⎜⎝ x + x + x 2 − 1 ⎟⎠dx = ∫ x dx + ∫ xdx + ∫ x 2 − 1 dx
3

x4 x2 ( x + 2)dx
= + +∫ (∗) , luego:
4 2 ( x + 1)( x − 1)
x+2 A B
= + ⇒ x + 2 = A( x − 1) + B( x + 1)
x −1 x +1 x −1
2

163
⎧ x = 1 ⇒ 3 = 2B ⇒ B = 3
⎪ 2
∴⎨
⎪⎩ x = −1 ⇒ 1 = −2 A ⇒ A = − 1 2
x 4 x 2 1 dx 3 dx x4 x2 1 3
(∗) = + − ∫ + ∫ = + − η x +1 + η x −1 + c
4 2 2 x + 1 2 x −1 4 2 2 2
( x − 1)
4 2 3
x x 2

= + +η +c
4 2 x +1
xdx
7.12.- ∫
( x + 1) 2
Solución.-
xdx Adx Bdx
∫ ( x + 1)2 = ∫ x + 1 + ∫ ( x + 1)2 (∗) , luego:
x A B
= + ⇒ x = A( x + 1) + B
( x + 1) 2
x + 1 ( x + 1) 2
⎧ x = −1 ⇒ −1 = B
∴⎨
⎩ x = 0 ⇒ 0 = A + B ⇒ A = − B ⇒ A = −1
dx dx 1
(∗) ∫ −∫ = η x + 1 + ( x + 1) −1 + c = η x + 1 + +c
x +1 ( x + 1) 2
x +1
x 3dx
7.13.- ∫
x2 − 2 x − 3
Solución.-
x3dx ⎛ 7x + 6 ⎞ (7 x + 6)dx
∫ x2 − 2 x − 3 = ∫ ⎜⎝ x + 2 + x 2 − 2 x − 3 ⎟⎠dx = ∫ xdx + 2∫ dx + ∫ x 2 − 2 x − 3
x2 (7 x + 6)dx
= + 2x + ∫ (∗) , luego:
2 ( x − 3)( x + 1)
(7 x + 6) A B
= + ⇒ 7 x + 6 = A( x + 1) + B( x − 3)
( x − 3)( x + 1) x − 3 x + 1
⎧ x = 3 ⇒ 27 = 4 A ⇒ A = 27
⎪ 4
∴⎨
⎪⎩ x = −1 ⇒ −1 = −4 B ⇒ B = 1 4
x2 27 dx 1 dx x2 27 1
(∗) = + 2 x + ∫ + ∫ = + 2x + η x − 3 + η x +1 + c
2 4 x − 3 4 x +1 2 4 4
2
x 1
= + 2 x + η ( x − 3) 27 ( x + 1) + c
2 4
(3 x + 7)dx
7.14.- ∫
( x − 1)( x − 2)( x − 3)
Solución.-
(3x + 7)dx Adx Bdx Cdx
∫ ( x − 1)( x − 2)( x − 3) = ∫ x − 1 + ∫ x − 2 + ∫ x − 3 (∗)

164
(3x + 7) A B C
= + +
( x − 1)( x − 2)( x − 3) x − 1 x − 2 x − 3
3 x − 7 = A( x − 2)( x − 3) + B ( x − 1)( x − 3) + C ( x − 1)( x − 2) , luego:
⎧ x = 1 ⇒ −4 = 2 A ⇒ A = −2

∴ ⎨ x = 2 ⇒ −1 = − B ⇒ B = 1
⎪ x = 3 ⇒ 2 = 2C ⇒ C = 1

dx dx dx
(∗) = −2∫ +∫ +∫ = −2 η x − 1 + η x − 2 + η x − 3 + c
x −1 x−2 x−3
( x − 2)( x − 3)
= η +c
( x − 1) 2
dx
7.15.- ∫ 3 dx
x +1
Solución.-
dx dx Adx ( Bx + C )dx
∫ x3 + 1dx = ∫ ( x + 1)( x 2 − x + 1) = ∫ x + 1 + ∫ ( x 2 − x + 1) (∗) , luego:
1 A ( Bx + C )
= + 2 ⇒ 1 = A( x 2 − x + 1) + ( Bx + C )( x + 1)
( x + 1)( x − x + 1) x + 1 ( x − x + 1)
2

⎧ x = −1 ⇒ 1 = 3 A ⇒ A = 1
⎪ 3

∴⎨x = 0 ⇒ 1 = A + C ⇒ C = 1− A ⇒ C = 2
3

⎪⎩ x = 1 ⇒ 1 = A + ( B + C )2 ⇒ 1 = 3 + 2 B + 2C ⇒ 1 3 = B + C ⇒ B = 1 3 − C
1

⇒B=−1
3
1 dx (− 1 x + 2 )dx 1 1 ( x − 2)dx
(∗) = ∫ +∫ 3 3 = η x +1 − ∫ 2
3 x +1 ( x − x + 1)
2
3 3 x − x +1
1 1 (2 x − 4)dx 1 1 (2 x − 1 − 3)dx
= η x +1 − ∫ 2 = η x +1 − ∫
3 6 x − x +1 3 6 x2 − x + 1
1 1 (2 x − 1)dx 1 dx
= η x +1 − ∫ 2 + ∫ 2
3 6 x − x +1 2 x − x +1
1 1 1 dx
= η x + 1 − η x2 − x + 1 + ∫ 2
3 6 2 (x − x + 1 ) + 3
4 4
1 1 1 dx
= η x + 1 − η x2 − x + 1 + ∫
3 6 2 ( x − 1 )2 + ( 3 )2
2 2
1 1 1 1 x− 1
= η x + 1 − η x2 − x + 1 + arcτ g 2 +c
3 6 2 3 3
2 2
1 1 3 2x −1
= η x + 1 − η x2 − x + 1 + arcτ g +c
3 6 3 3

165
3
x +1 3 2x −1
= η + arcτ g +c
6
x2 − x + 1 3 3
( x + 5)dx
7.16.- ∫ 2
x −x+6
Solución.-
( x + 5)dx ( x + 5)dx Adx Bdx
∫ x2 − x + 6 = ∫ ( x + 3)( x − 2) = ∫ ( x + 3) + ∫ ( x − 2) (∗) , luego:
( x + 5) A B
= + ⇒ x + 5 = A( x − 2) + B ( x + 3)
( x + x − 6) ( x + 3) ( x − 2)
2

⎧ x = 2 ⇒ 7 = 5B ⇒ B = 7
⎪ 5
∴⎨
⎪⎩ x = −3 ⇒ 2 = −5 A ⇒ A = − 2 5
2 dx 7 dx 2 2 1 ( x − 2)7
(∗) = − ∫ + ∫ = − η x+3 + η x−2 +c = η +c
5 x+3 5 x−2 5 5 5 ( x + 3) 2
( x 2 + 1)dx
7.17.- ∫
x3 + 1
Solución.-
( x 2 + 1)dx ( x 2 + 1)dx Adx ( Bx + C )dx
∫ x3 + 1 ∫ ( x + 1)( x 2 − x + 1) = ∫ ( x + 1) + ∫ ( x2 − x + 1) (∗) , luego:
=

( x 2 + 1) A Bx + C
= + 2 ⇒ x 2 + 1 = A( x 2 − x + 1) + ( Bx + C )( x + 1)
x + 1 ( x + 1) ( x − x + 1)
3

⎧ x = −1 ⇒ 2 = 3 A ⇒ A = 2
⎪ 3

∴⎨x = 0 ⇒ 1 = A + C ⇒ C = 1
3

⎪⎩ x = 1 ⇒ 2 = A + ( B + C )2 ⇒ B = 1 3
( x 2 + 1)dx ( x 2 + 1)dx 2 dx 1 ( x + 1)dx
(∗) ∫ = ∫ = ∫ + ∫ 2
x +1
3
( x + 1)( x − x + 1) 3 ( x + 1) 3 ( x − x + 1)
2

⎡ 1 (2 x − 1) + 2 ⎤ dx
= η x +1 + ∫ ⎣ 2 2
2 1 3 ⎦ = 2 η x + 1 + 1 (2 x − 1)dx + 1 dx
3 3 ( x − x + 1) 3 ∫ 2 ∫
6 ( x − x + 1) 2 ( x − x + 1)
2

2 1 1 dx
= η x + 1 + η x2 − x + 1 + ∫ 2
3 6 2 ( x − x + 1)
2 1 1 dx
= η x + 1 + η x2 − x + 1 + ∫ 2
3 6 2 (x − x + 1 ) + 3
4 4
4 1 1 dx
= η x + 1 + η x2 − x + 1 + ∫
6 6 2 ( x − 1 )2 + ( 3 )2
2 2

166
1 1 1 x− 1
= η ( x + 1) ( x − x + 1) +
4 2
arcτ g 2 +c
6 2 3 3
2 2
1 3 2x −1
= η ( x + 1) 4 ( x 2 − x + 1) + arcτ g +c
6 3 3
( x 2 + 6)dx
7.18.- ∫
( x − 1) 2 ( x − 2)
Solución.-
( x 2 + 6)dx Adx Bdx Cdx
∫ ( x − 1)2 ( x − 2) = ∫ ( x + 1) + ∫ ( x − 1)2 + ∫ ( x + 2) (∗) , luego:
( x 2 + 6) A B C
= + +
( x − 1) ( x − 2) ( x + 1) ( x − 1) ( x + 2)
2 2

x 2 + 6 = A( x + 1) + ( x + 2) + B( x + 2) + C ( x − 1) 2
⎧ x = 1 ⇒ 7 = 3B ⇒ B = 7
⎪ 3

∴ ⎨ x = −2 ⇒ 10 = 9C ⇒ C = 10
9

⎪ x = 0 ⇒ 6 = −2 A + B + C ⇒ A = − 1 9

1 dx 7 dx 10 dx 1 7 1 10
(∗) = − ∫ + ∫ + ∫ = − η x −1 − + η x+2 +c
9 ( x + 1) 3 ( x − 1) 2
9 ( x + 2) 9 3 x −1 9
1 ( x + 2)10 7
= η − +c
9 x −1 3( x − 1)
( x 2 − 1)dx
7.19.- ∫
( x 2 + 1)( x − 2)
Solución.-
( x 2 − 1)dx Ax + B Cdx
∫ ( x2 + 1)( x − 2) = ∫ ( x 2 + 1) dx + ∫ ( x − 2) (∗) , luego:
( x 2 − 1) Ax + B C
= 2 + ⇒ x 2 − 1 = ( Ax + B)( x − 2) + C ( x 2 + 1)
( x + 1)( x − 2) ( x + 1) ( x − 2)
2

⎧ x = 2 ⇒ 3 = 5C ⇒ C = 3
⎪ 5

∴ ⎨ x = 0 ⇒ −1 = −2 B + C ⇒ B = 4
5

⎪⎩ x = 1 ⇒ 0 = −( A + B ) + 2C ⇒ A = 2 5

( 2 x + 4 )dx 3 dx
1 2 xdx 4 dx 3 dx
(∗) = ∫ 5 5 +∫ 5 = ∫ 2 + ∫ 2 + ∫
( x + 1)
2
( x − 2) 5 ( x + 1) 5 ( x + 1) 5 x − 2
1 4 3 1 4
= η x 2 + 1 + arc x + η x − 2 + c = η ( x 2 + 1)( x − 2)3 + arc x + c
5 5 5 5 5

167
xdx
7.20.- ∫ 2
x − 4x − 5
Solución.-
xdx xdx Adx Bdx
∫ x2 − 4 x − 5 = ∫ ( x + 5)( x − 1) = ∫ ( x + 5) + ∫ ( x − 1) (∗) , luego:
x A B
= + ⇒ x = A( x − 1) + B( x + 5)
( x + 5)( x − 1) ( x + 5) ( x − 1)
⎧ x = 1 ⇒ 1 = 6B ⇒ B = 1
⎪ 6
∴⎨
⎪⎩ x = −5 ⇒ −5 = −6 A ⇒ A = 5 6
5 dx 1 dx 5 1 5
(∗) = ∫ + ∫ = η x + 5 + η x − 1 + c = η ( x + 5)5 ( x − 1) + c
6 ( x + 5) 6 ( x − 1) 6 6 6
xdx
7.21.- ∫ 2
x − 2x − 3
Solución.-
xdx xdx Adx Bdx
∫ x2 − 2 x − 3 = ∫ ( x − 3)( x + 1) = ∫ ( x − 3) + ∫ ( x + 1) (∗) , luego:
x A B
= + ⇒ x = A( x + 1) + B( x − 3)
( x − 3)( x + 1) ( x − 3) ( x + 1)
⎧ x = −1 ⇒ −1 = −4 B ⇒ B = 1
⎪ 4
∴⎨
⎪⎩ x = 3 ⇒ 3 = 4 A ⇒ A = 3 4
3 dx 1 B 3 1 1
(∗) = ∫ + ∫ = η x − 3 + η x + 1 + c = η ( x − 3)3 ( x + 1) + c
4 ( x − 3) 4 ( x + 1) 4 4 4
( x + 1)dx
7.22.- ∫ 2
x + 4x − 5
Solución.-
( x + 1)dx ( x + 1)dx Adx Bdx
∫ x2 + 4 x − 5 = ∫ ( x + 5)( x − 1) = ∫ ( x + 5) + ∫ ( x − 1) (∗) , luego:
x +1 A B
= + ⇒ x + 1 = A( x − 1) + B ( x + 5)
( x + 4 x − 5) ( x + 5) ( x − 1)
2

⎧ x = 1 ⇒ 2 = 6B ⇒ B = 1
⎪ 3
∴⎨
⎪⎩ x = − 5 ⇒ 3 = −4 A ⇒ −6 A = 2 3
2 dx 1 B 2 1 1
(∗) = ∫ + ∫ = η x + 5 + η x − 1 + c = η ( x + 5) 2 ( x − 1) + c
3 ( x + 5) 3 ( x − 1) 3 3 3
2
x dx
7.23.- ∫ 2
x + 2x +1
Solución.-

168
x 2 dx ⎛ 2x +1 ⎞ (2 x + 1)dx (2 x + 1)dx
∫ x2 + 2 x + 1 = ∫ ⎜⎝1 − x 2 + 2 x + 1 ⎟⎠ dx = ∫ dx − ∫ x 2 + 2 x + 1 = ∫ dx − ∫ ( x + 1)2
⎡ Adx Bdx ⎤
= x − ⎢∫ +∫ (∗) , luego:
⎣ ( x + 1) ( x + 1) 2 ⎥⎦
2x +1 A B
= + ⇒ 2 x + 1 = A( x + 1) + B
( x + 1) 2
( x + 1) ( x + 1) 2
⎧ x = −1 ⇒ −1 = B ⇒ B = − 1
∴⎨
⎩x = 0 ⇒ 1 = A + B ⇒ A = 2
⎡ dx dx ⎤ ⎡ 1 ⎤ 1
(∗) = x − ⎢ 2∫ −∫ 2⎥
= x − ⎢2 η x + 1 + ⎥ + c = x − 2 η x +1 − +c
⎣ ( x + 1) ( x + 1) ⎦ ⎣ x + 5⎦ x+5
dx
7.24.- ∫
x( x + 1) 2
Solución.-
dx Adx Bdx Cdx
∫ x( x + 1)2 = ∫ x + ∫ ( x + 1) + ∫ ( x + 1)2 (∗) , luego:
1 A B C
= + + ⇒ 1 = A( x + 1) 2 + Bx( x + 1) + Cx
x( x + 1) 2
x ( x + 1) ( x + 1) 2

⎧ x = −1 ⇒ 1 = −C ⇒ C = −1

∴⎨x = 0 ⇒ 1 = A ⇒ A = 1
⎪ x = 1 ⇒ 1 = 4 A + 2 B + C ⇒ B = −1

dx dx dx 1 x 1
(∗) = ∫ −∫ −∫ = η x − η x +1 + +c = η + +c
x ( x + 1) ( x + 1) 2
x +1 x +1 x +1
dx
7.25.- ∫
( x + 1)( x 2 + 1)
Solución.-
dx Adx Bx + C
∫ ( x + 1)( x + 1)2 = ∫ x + 1 + ∫ ( x2 + 1) dx (∗) , luego:
1 A Bx + C
= + 2 ⇒ 1 = A( x 2 + 1) + ( Bx + C )( x + 1)
( x + 1)( x + 1) x + 1 ( x + 1)
2

⎧ x = −1 ⇒ 1 = 2 A ⇒ A = 1
⎪ 2

∴⎨x = 0 ⇒ 1 = A + C ⇒ C = 1
2

⎪⎩ x = 1 ⇒ 1 = 2 A + ( B + C )2 ⇒ B = −1 2

1 dx (−1 x + 1 )dx 1 1 x −1
(∗) = ∫ +∫ 2 2 = η x +1 − ∫ 2 dx
2 ( x + 1) ( x + 1)
2
2 2 ( x + 1)
1 1 2 xdx 1 dx 1 1 1
= η x +1 − ∫ 2 + ∫ 2 = η x + 1 − η x 2 + 1 + arcτ gx + c
2 4 ( x + 1) 2 ( x + 1) 2 4 2

169
1 ( x + 1) 2 1
= η 2 + arcτ gx + c
4 x +1 2
dx
7.26.- ∫
x( x + x + 1)
2

Solución.-
dx Adx Bx + C
∫ x( x 2 + x + 1) = ∫ x + ∫ ( x 2 + x + 1) dx (∗) , luego:
1 A Bx + C
= + 2 ⇒ 1 = A( x 2 + x + 1) + ( Bx + C ) x
x( x + x + 1) x ( x + x + 1)
2

⎧x = 0 ⇒ 1 = A ⇒ A = 1

∴ ⎨ x = 1 ⇒ 1 = 3 A + B + C ⇒ B + C = −2
⎪ x = −1 ⇒ 1 = A + B − C ⇒ B − C = 0

dx ( x + 1)dx 1 (2 x + 2)dx
(∗) =∫ −∫ 2 = η x +1 − ∫ 2
x ( x + x + 1) 2 ( x + x + 1)
1 (2 x + 1) + 1 1 (2 x + 1)dx 1 dx
= η x− ∫ 2 dx = η x − ∫ 2 − ∫ 2
2 ( x + x + 1) 2 ( x + x + 1) 2 ( x + x + 1)
1 1 dx
= η x − η x2 + x + 1 − ∫ 2
2 2 (x + x + 1 ) + 3
4 4
1 1 dx
= η x − η x2 + x + 1 − ∫
2 2 ( x + 1 )2 + ( 3 )2
2 2
1 1 1 x+ 1
= η x − η x2 + x + 1 − arcτ g 2 +c
2 2 3 3
2 2
1 3 2x +1
= η x − η x2 + x + 1 − arcτ g +c
2 3 3
2 x2 + 5x − 1
7.27.- ∫ 3 dx
x + x2 − 2 x
Solución.-
(2 x 2 + 5 x − 1)dx Adx Bdx Cdx
∫ ( x3 + x 2 − 2 x) = ∫ x + ∫ ( x − 1) + ∫ ( x + 2) (∗) , luego:
2 x2 + 5x − 1 A B C
= + +
( x + x − 2 x) x ( x − 1) ( x + 2)
3 2

2 x 2 + 5 x − 1 = A( x − 1)( x + 2) + Bx( x + 2) + Cx( x − 1)


⎧ x = 0 ⇒ −1 = − 2 A ⇒ A = 1
⎪⎪ 2
∴ ⎨ x = 1 ⇒ 6 = 3B ⇒ B = 2

⎪⎩ x = −2 ⇒ −3 = 6C ⇒ C = − 2
1

170
1 dx dx 1 dx 1 1
(∗) = ∫
2 x
+ 2∫ − ∫ = η x + 2 η x −1 − η x + 2 + c
( x − 1) 2 ( x + 2) 2 2
x2 + 2 x + 3
7.28.- ∫ dx
( x − 1)( x + 1) 2
Solución.-
x2 + 2x + 3 Adx Bdx Cdx
∫ ( x − 1)( x + 1)2 dx = ∫ ( x − 1) + ∫ ( x + 1) + ∫ ( x + 1)2 (∗) , luego:
x2 + 2x + 3 A B C
= + +
( x − 1)( x + 1) 2
( x − 1) ( x − 1) ( x + 1) 2
x 2 + 2 x + 3 = A( x + 1) 2 + B ( x − 1)( x + 1) + C ( x − 1)
⎧x = 1 ⇒ 6 = 4A ⇒ A = 3
⎪⎪ 2
∴ ⎨ x = − 1 ⇒ 2 = −2C ⇒ C = −1

⎪⎩ x = 0 ⇒ 3 = A − B − C ⇒ B = − 2
1

3 dx 1 dx dx 3 1 1
(∗) = ∫ − ∫ −∫ = η x −1 − η x +1 + +c
2 x −1 2 x +1 ( x + 1) 2
2 2 x +1
1 ( x − 1)3 1
= η + +c
2 x +1 x +1
3x2 + 2 x − 2
7.29.- ∫ dx
x3 − 1
Solución.-
3x 2 + 2 x − 2 3x 2 + 2 x − 2 Adx ( Bx + C )dx
∫ x3 − 1 dx = ∫ ( x − 1)( x2 + x + 1)dx = ∫ x − 1 + ∫ ( x 2 + x + 1) (∗) , luego:
3x 2 + 2 x − 2 A Bx + C
= + 2
( x − 1)( x + x + 1) x − 1 ( x + x + 1)
2

3 x 2 + 2 x − 2 = A( x 2 + x + 1) + ( Bx + C )( x − 1)
⎧x = 1 ⇒ 3 = 3A ⇒ A = 1

∴ ⎨ x = 0 ⇒ −2 = A − C ⇒ C = 3
⎪ x = −1 ⇒ −1 = A + (− B + C )(−2) ⇒ B = 2

dx (2 x + 3)dx (2 x + 1) + 2
(∗) = ∫ +∫ 2 = η x −1 + ∫ 2 dx
x −1 ( x + x + 1) ( x + x + 1)
(2 x + 1)dx dx
= η x −1 + ∫ 2 + 2∫ 2
( x + x + 1) ( x + x + 1)
dx
= η x − 1 + η x 2 + x + 1 + 2∫
( x + 1 )2 + ( 3 )2
2 2

171
1 x+ 1
= η ( x − 1)( x + x + 1) + 2
2
arcτ g 2 +c
3 3
2
4 3 2x +1
= η ( x − 1)( x 2 + x + 1) + arcτ g +c
3 3
x 4 − x3 + 2 x 2 − x + 2
7.30.- ∫ dx
( x − 1)( x 2 + 2) 2
Solución.-
x 4 − x3 + 2 x 2 − x + 2 Adx ( Bx + C )dx ( Dx + E )dx
∫ ( x − 1)( x 2 + 2)2 dx = ∫ x − 1 + ∫ ( x2 + 2) + ∫ ( x 2 + 2)2 (∗) , luego:
x 4 − x3 + 2 x 2 − x + 2 A Bx + C Dx + E
= + 2 + 2
( x − 1)( x + 2)
2 2
x − 1 ( x + 2) ( x + 2) 2
x 4 − x3 + 2 x 2 − x + 2 = A( x 2 + 2) 2 + ( Bx + C )( x − 1)( x 2 + 2) + ( Dx + E )( x − 1)
= A( x 4 + 4 x 2 + 4) + ( Bx + C )( x3 + 2 x − x 2 − 2) + Dx 2 − Dx + Ex − E
= Ax 4 + 4 Ax 2 + 4 A + Bx 4 + 2 Bx 2 − Bx3 − 2 Bx + Cx3 + 2Cx − Cx 2 − 2C
⇒ + Dx 2 − Dx + Ex − E
= ( A + B ) x 4 + (C − B ) x3 + (4 A − C + 2 B + D) x 2 + (−2 B + 2C − D + E ) x + (4 A − 2C − E )
Igualando coeficientes, se tiene:
⎛ A+ B =1 ⎞
⎜ ⎟
⎜ − B+ C = −1 ⎟
⎜ 4 A+ 2 B − C + D = 2 ⎟ ∴ A = 1 3 , B = 2 3 , C = − 13 , D = −1, E = 0
⎜ ⎟
⎜ − 2 B + 2 C − D + E = −1 ⎟
⎜ − 2C − E = 2 ⎟⎠
⎝ 4A

1 dx ( 2 x − 1 )dx xdx
(∗) = ∫ +∫ 3 2 3 −∫ 2
3 x −1 ( x + 2) ( x + 2)2
1 dx 1 2 xdx 1 dx 1 2 xdx
= ∫ + ∫ 2 − ∫ 2 − ∫ 2
3 x − 1 3 ( x + 2) 3 ( x + 2) 2 ( x + 2) 2
1 1 2 x 1 1
= η x − 1 + η x2 + 2 − arcτ g + +c
2 2 x +2
2
3 3 6
1 2 x 1
= η ( x − 1)( x 2 + 2) − arcτ g + +c
2 2( x + 2)
2
3 6
2 x2 − 7 x − 1
7.31.- ∫ 3 dx
x + x2 − x −1
Solución.-
2x2 − 7 x − 1 2 x2 − 7 x −1 Adx Bdx Cdx
∫ x3 + x2 − x − 1 ∫ ( x − 1)( x + 1)2 dx = ∫ x − 1 + ∫ ( x + 1) + ∫ ( x + 1)2 (∗) , luego:
dx =

172
2x2 − 7 x − 1 A B C
= + +
( x + x − x − 1) x − 1 ( x + 1) ( x + 1) 2
3 2

2 x 2 − 7 x − 1 = A( x + 1) 2 + B ( x − 1)( x + 1) + C ( x − 1)
⎧ x = −1 ⇒ 8 = −2C ⇒ C = −4


∴ ⎨ x =1 ⇒ −6 = 4 A ⇒ A = − 3
2

⎪⎩ x = 0 ⇒ −1 = A − B − C ⇒ B = 7 2
3 dx 7 dx dx 3 7 4
(∗) = − ∫ + ∫ − 4∫ = − η x −1 + η x +1 + +c
2 x −1 2 x +1 ( x + 1) 2
2 2 x +1
1 ( x + 1)7 4
=− η + +c
2 ( x − 1) 3
x +1
3x 2 + 3x + 1
7.32.- ∫ dx
x3 + 2 x 2 + 2 x + 1
Solución.-
3x 2 + 3x + 1 (3 x 2 + 3x + 1)dx Adx ( Bx + C )dx
∫ x3 + 2 x 2 + 2 x + 1 ∫ ( x + 1)( x 2 + x + 1) = ∫ x + 1 + ∫ ( x2 + x + 1) (∗) , luego:
dx =

3x2 + 3x + 1 A Bx + C
= + 2
( x + 1)( x + x + 1) x + 1 ( x + x + 1)
2

3 x 2 + 3 x + 1 = A( x 2 + x + 1) + ( Bx + C )( x + 1)
⎧ x = −1 ⇒ A = 1

∴⎨x = 0 ⇒ 1 = A + C ⇒ C = 0
⎪ x = 1 ⇒ 7 = 3 A + ( B + C )(2) ⇒ B = 2

dx 2 xdx (2 x + 1) − 1
(∗) = ∫ +∫ 2 = η x +1 + ∫ 2 dx
x +1 ( x + x + 1) ( x + x + 1)
(2 x + 1)dx dx
= η x +1 + ∫ 2 −∫ 2
( x + x + 1) ( x + x + 1)
dx
= η x + 1 + η x2 + x + 1 − ∫
( x 2 + x + 1 ) + ( 3 )2
4 2
1 x+ 1
= η x + 1 + η x2 + x + 1 − arcτ g 2 +c
3 3
2 2
2 3 2x +1
= η ( x + 1)( x 2 + x + 1) − arcτ g +c
3 3
x3 + 7 x 2 − 5 x + 5
7.33.- ∫ dx
( x − 1) 2 ( x + 1) 2
Solución.-

173
x3 + 7 x 2 − 5 x + 5 Adx Bdx Cdx Ddx Edx
∫ ( x − 1)2 ( x + 1)3 dx = ∫ x − 1 + ∫ ( x − 1)2 + ∫ ( x + 1) + ∫ ( x + 1)2 + ∫ ( x + 1)3 (∗) , luego:
x3 + 7 x 2 − 5 x + 5 A B C D E
= + + + +
( x − 1) ( x + 1)
2 3
x − 1 ( x − 1) 2
x + 1 ( x + 1) ( x + 1)3
2

x3 + 7 x 2 − 5 x + 5 = A( x − 1)( x + 1)3 + B( x + 1)3 + C ( x − 1) 2 ( x + 1) 2


⇒ + D( x − 1) 2 ( x + 1) + E ( x − 1) 2
= Ax 4 + 2 Ax3 − 2 Ax − A + Bx 3 + 3Bx 2 + 3Bx + B + Cx 4 − 2Cx 2 + C
⇒ + Dx3 − Dx 2 − Dx + D + Ex 2 − 2 Ex + E
= ( A + C ) x 4 + (2 A + B + D) x3 + (3B − 2C − D + E ) x 2
⇒ + (−2 A + 3B − D − 2 E ) x + (− A + B + C + D + E )
Igualando coeficientes, se tiene:
⎛ A +C = 0⎞
⎜ ⎟
⎜ 2A + B +D = 1⎟
⎜ + 3 B − 2 C − D + E = 7 ⎟ ∴ A = 0, B = 1, C = 0, D = 0, E = 4
⎜ ⎟
⎜ −2 A + 3 B − D − 2 E = −5 ⎟
⎜ − A + B + C + D + E = 2⎟
⎝ ⎠

dx dx 1 2 x2 − 4x − 1
(∗) = ∫ + 4 ∫ ( x + 1)3 x − 1 ( x + 1)2
= − − + c = − +c
( x − 1) 2 ( x − 1)( x + 1) 2
2 xdx
7.34.- ∫ 2
( x + x + 1) 2
Solución.-
2 xdx ( Ax + B)dx (Cx + D)dx
∫ ( x2 + x + 1)2 = ∫ x 2 + x + 1 + ∫ ( x 2 + x + 1)2 (∗) , luego:
2x Ax + B Cx + D
= 2 + 2
( x + x + 1)
2 2
x + x + 1 ( x + x + 1) 2
2 x = ( Ax + B)( x 2 + x + 1) + Cx + D ⇒ 2 x = Ax3 + Ax 2 + Ax + Bx 2 + Bx + B + Cx + D
= Ax3 + ( A + B) x 2 + ( A + B + C ) x + B + D , igualando coeficientes se tiene:
⎛A = 0⎞
⎜ ⎟
⎜ A+ B = 0⎟
⎜ A+ B +C =2⎟
⎜ ⎟
⎝ + D = 0⎠
∴ A = 0, B = 0, C = 2, D = 0
2 xdx
(∗) = ∫ 2 , de donde el método sugerido pierde aplicabilidad; tal como se
( x + x + 1)
había planteado la técnica trabajada debe ser sustituida por otra:
2 xdx (2 x + 1)dx dx
∫ ( x2 + x + 1) = ∫ ( x 2 + x + 1) − ∫ ( x 2 + x + 1)2

174
(2 x + 1)dx 16 dx
=∫ − ∫ (∗∗)
( x + x + 1) 9 ⎪⎧ ⎡
2

2


⎨ ⎢ 2 ( x + 1 2) ⎥ + 1⎬
⎪⎩ ⎣ 3 ⎦ ⎭⎪
sea: u = 2 ( x + 1 ), dx = 3 du , entonces:
3 2 2
1 16 3 du
(∗∗) − − ∫
x + x + 1 9 2 (u + 1) 2
2 2
, trabajando la integral sustituyendo

trigonométricamente:
1 8 3 sec2 θ dθ
=− 2
x + x +1

9 ∫ sec θ
4
, ya que: u = τ gθ , du = sec 2 θ dθ

1 8 3 ⎡1 1 u ⎤
=− 2 − ⎢ arcτ gu +
x + x +1 9 ⎣2 2 (u 2 + 1) ⎥⎦
⎧ 2 (x + 1 ) ⎫
1 8 3 ⎪1 2 3 2 ⎪
=− 2 − ⎨ arcτ g (x + ) +
1 ⎬+c
x + x +1 9 ⎪2 3 2 2 ⎡ 4 ( x + 1 ) + 1⎤ ⎪
2

⎩ ⎣ 3 2 ⎦⎭
⎧ x+ 1 ⎫
1 8 3 ⎪1 2 ⎪
⎨ arcτ g
=− 2 − (x + ) + 2
1 ⎬+c
x + x +1 9 ⎪2 3 2 3 ⎡ 4 ( x + 1 ) + 1⎤ ⎪
2
⎩ ⎣ 3 2 ⎦⎭
1 4 3 2 8 (x + 1 )
=− 2 − arcτ g (x + 1 ) − 2 +c
x + x +1 9 3 2 9 ⎡ ( x + ) 2 + 1⎤
4 1
⎣ 3 2 ⎦
x + 2x + 3
2
7.35.- ∫ dx
x3 − x
Solución.-
x2 + 2 x + 3 x2 + 2 x + 3 Adx Bdx Cdx
∫ x3 − x dx = ∫ x( x − 1)( x + 1)dx = ∫ x + ∫ ( x − 1) + ∫ ( x + 1) (∗) , luego:
x2 + 2 x + 3 A B C
= + +
x( x − 1)( x + 1) x ( x − 1) ( x + 1)
x 2 + 2 x + 3 = A( x − 1)( x + 1) + Bx( x + 1) + Cx( x − 1)
⎧ x = 0 ⇒ 3 = − A ⇒ A = −3

∴ ⎨ x = − 1 ⇒ 2 = 2C ⇒ C = 1
⎪ x = 1 ⇒ 6 = 2B ⇒ B = 3

dx dx dx
(∗) = −3∫ + 3∫ +∫ = −3 η x + 3 η x − 1 + η x + 1 + c
x ( x − 1) ( x + 1)
( x − 1)3 ( x + 1)
= η +c
x3

175
(2 x 2 − 3 x + 5)dx
7.36.- ∫
( x + 2)( x − 1)( x − 3)
Solución.-
2 x 2 − 3x + 5 Adx Bdx Cdx
∫ ( x + 2)( x − 1)( x − 3)dx = ∫ ( x + 2) + ∫ ( x − 1) + ∫ ( x − 3) (∗) , luego:
2 x 2 − 3x + 5 A B C
= + +
( x + 2)( x − 1)( x − 3) x + 2 x − 1 x − 3
2 x 2 − 3x + 5 = A( x − 1)( x − 3) + B ( x + 2)( x − 3) + C ( x + 2)( x − 1)
⎧ x = 1 ⇒ 4 = −6 B ⇒ B = − 2
⎪ 3

∴ ⎨ x = 3 ⇒ 14 = 10C ⇒ C = 7
5

⎪ x = −2 ⇒ 19 = 15 A ⇒ A = 19 15

19 dx 2 dx 7 dx 19 2 7
(∗) = ∫ − ∫ + ∫ = η x + 2 − η x −1 + η x − 3 + c
15 x + 2 3 x − 1 5 x − 3 15 3 5
3x + x − 2
2
7.37.- ∫ dx
( x − 1)( x 2 + 1)
Solución.-
3x2 + x − 2 Adx ( Bx + C )dx
∫ ( x − 1)( x 2 + 1)dx = ∫ ( x − 1) + ∫ ( x 2 + 1) (∗) , luego:
3x2 + x − 2 A Bx + C
= + 2
( x − 1)( x + 1) x − 1 x + 1
2

3 x 2 + x − 2 = A( x 2 + 1) + ( Bx + C )( x − 1)
⎧x = 1 ⇒ 2 = 2A ⇒ A = 1

∴ ⎨ x = 0 ⇒ −2 = A − C ⇒ C = 3
⎪ x = 2 ⇒ 12 = 5 A + 2 B + C ⇒ B = 2

dx (2 x + 3)dx dx 2 xdx dx
(∗) = ∫ +∫ =∫ +∫ 2 + 3∫ 2
x −1 x +1
2
x −1 x +1 x +1
= η x − 1 + η x + 1 + 3arcτ gx + c = η ( x − 1)( x 2 + 1) + 3arcτ gx + c
2

( x + 5)dx
7.38.- ∫
x3 − 3x + 2
Solución.-
( x + 5)dx ( x + 5)dx Adx Bdx Cdx
∫ x3 − 3x + 2 = ∫ ( x − 1)2 ( x + 2) = ∫ ( x − 1) + ∫ ( x − 1)2 + ∫ ( x + 2) (∗) , luego:
x+5 A B C
= + +
x − 3 x + 2 x − 1 ( x − 1) ( x + 2)
3 2

x + 5 = A( x − 1)( x + 2) + B( x + 2) + C ( x − 1) 2

176
⎧ x = 1 ⇒ 6 = 3B ⇒ B = 2


∴ ⎨ x = − 2 ⇒ 3 = 9C ⇒ C = 1
3

⎪⎩ x = 0 ⇒ 5 = −2 A + B + C ⇒ A = − 1 3
1 dx dx 1 dx 1 2 1
(∗) = − ∫ + 2∫ + ∫ = − η x −1 − + η x+2 +c
3 ( x − 1) ( x − 1) 3 ( x + 2)
2
3 x −1 3
1 x+2 2
= η − +c
3 x −1 x −1
2 x3 + 3x 2 + x − 1
7.39.- ∫ dx
( x + 1)( x 2 + 2 x + 2) 2
Solución.-
(2 x3 + 3 x 2 + x − 1)dx Adx ( Bx + C )dx ( Dx + E )dx
∫ ( x + 1)( x2 + 2 x + 2)2 = ∫ x + 1 + ∫ ( x2 + 2 x + 2) + ∫ ( x2 + 2 x + 2)2 (∗) , luego:
2 x3 + 3x 2 + x − 1 A Bx + C Dx + E
= + 2 + 2
( x + 1)( x + 2 x + 2)
2 2
x + 1 ( x + 2 x + 2) ( x + 2 x + 2) 2
2 x3 + 3x 2 + x − 1 = A( x 2 + 2 x + 2) 2 + ( Bx + C )( x 2 + 2 x + 2)( x + 1) + ( Dx + E )( x + 1)
= Ax 4 + 4 Ax3 + 8 Ax 2 + 8 Ax + 4 A + Bx 4 + 3Bx 3 + 4 Bx 2 + 2 Bx + Cx3 + 3Cx 2 + 4Cx
⇒ +2C + Dx 2 + Dx + Ex + E
= ( A + B ) x 4 + (4 A + 3B + C ) x3 + (+8 A + 4 B + 3C + D) x 2
⇒ + (8 A + 2 B + 4C + D + E ) x + (4 A + 2C + E )
Igualando coeficientes, se tiene:
⎛ A + B = 0⎞
⎜ ⎟
⎜ 4 A +3B + C = 2⎟
⎜ 8 A + 4 B + 3C + D = 3 ⎟ ∴ A = −1, B = 1, C = 3, D = −2, E = −3
⎜ ⎟
⎜ 8 A + 2 B + 4C + D + E = 1 ⎟
⎜ 4A + 2C + E = −1 ⎟⎠

dx ( x + 3)dx (2 x + 3)dx
(∗) = − ∫ +∫ 2 −∫ 2
x +1 ( x + 2 x + 2) ( x + 2 x + 2) 2
1 (2 x + 6)dx (2 x + 2) + 1dx
=− η x −1 + ∫ 2 −∫ 2
2 ( x + 2 x + 2) ( x + 2 x + 2) 2
1 (2 x + 2) + 4 (2 x + 2)dx dx
=− η x −1 + ∫ 2 dx − ∫ 2 −∫ 2
2 ( x + 2 x + 2) ( x + 2 x + 2) 2
( x + 2 x + 2) 2
1 (2 x + 2)dx dx (2 x + 2)dx dx
=− η x −1 + ∫ 2 + 2∫ 2 −∫ 2 −∫ 2
2 ( x + 2 x + 2) ( x + 2 x + 2) ( x + 2 x + 2) 2
( x + 2 x + 2) 2
1 dx 1 1 dx
=− η x − 1 + η x2 + 2 x + 2 + 2∫ + −∫
2 ( x + 1) + 1 2 x + 2 x + 2
2 2
⎡⎣( x + 1) 2 + 1⎤⎦
2

177
1
= − η x −1 + η x 2 + 2 x + 2 + 2 arcτ g ( x + 1)
2
1 1 1 x +1 1
⇒+ − − arcτ g ( x + 1) + c
2 x + 2x + 2 2 x + 2x + 2 2
2 2

x2 + 2x + 2 3 1 x
= η + arcτ g ( x + 1) − +c
x +1 2 2 x + 2x + 2
2

(2 x 2 + 3 x − 1)dx
7.40.- ∫ 3
x + 2x2 + 4x + 2
Solución.-
(2 x 2 + 3x − 1)dx (2 x 2 + 3x − 1)dx Adx ( Bx + C )dx
∫ x3 + 2 x 2 + 4 x + 2 ∫ ( x + 1)( x2 + 2 x + 2) = ∫ ( x + 1) + ∫ ( x2 + 2 x + 2) (∗) , luego:
=

(2 x 2 + 3 x − 1) A ( Bx + C )
= + 2
( x + 1)( x + 2 x + 2) ( x + 1) ( x + 2 x + 2)
2

2 x 2 + 3x − 1 = A( x 2 + 2 x + 2) + ( Bx + C )( x + 1)
⎧ x = −1 ⇒ − 2 = A ⇒ A = − 2

∴ ⎨ x = 0 ⇒ −1 = 2 A + C ⇒ C = 3
⎪ x = 1 ⇒ 4 = 5 A + ( B + C )(2) ⇒ B = 4

dx (4 x + 3)dx (2 x + 2) − 1
(∗) = −2∫ +∫ 2 = −2 η x + 1 + 2 ∫ 2 dx
( x + 1) x + 2x + 2 x + 2x + 2
(2 x + 2)dx dx
= −2 η x + 1 + 2 ∫ 2 − 2∫ 2
x + 2x + 2 x + 2x + 2
= −2 η x + 1 + 2 η x + 2 x + 2 − 2 arcτ g ( x + 1) + c
2

(2 x + 1)dx
7.41.- ∫
3x3 + 2 x − 1
Solución.-
(2 x + 1)dx (2 x + 1)dx Adx ( Bx + C )dx
∫ 3x3 − 2 x − 1 = ∫ ( x − 1)(3x 2 + 3x + 1) = ∫ ( x − 1) + ∫ (3x2 + 3x + 1) (∗) , luego:
(2 x + 1) A ( Bx + C )
= +
(3 x − 2 x − 1) ( x − 1) (3x 2 + 3x + 1)
3

2 x + 1 = A(3x 2 + 3x + 1) + ( Bx + C )( x − 1)
⎧x = 1 ⇒ 3 = 7 A ⇒ A = 3
⎪ 7

∴⎨x = 0 ⇒ 1 = A − C ⇒ C = − 4
7

⎪ x = −1 ⇒ −1 = A + (− B + C )(−2) ⇒ B = − 9 7

1 9 (6 x + 3 − 3 )dx
1
3 dx 1 (9 x + 4)dx 3
7 ∫ ( x − 1) 7 ∫ 3x 2 + 3x + 1 7 7 6 ∫ 3x2 + 3x + 1
(∗) = − = η x − 1 −

178
3 3 (6 x + 3)dx 1 dx
= η x −1 − ∫ 2 + ∫ 2
7 14 3 x + 3 x + 1 14 3x + 3x + 1
3 3 1 dx
= η x −1 − η 3x 2 + 3x + 1 + ∫
7 14 14 3( x + 1 ) 2 + 1
2 4
3 3 2 dx
= η x −1 − η 3x 2 + 3x + 1 + ∫
7 14 7 12( x + 1 ) 2 + 1
2
3 3 3
= η x −1 − η 3x 2 + 3x + 1 + arcτ g 2 3( x + 1 ) + c
7 14 21 2
x − 2 x + 3x + 4
4 2
7.42.- ∫ dx
( x − 1)3 ( x 2 + 2 x + 2)
Solución.-
x 4 − 2 x 2 + 3x + 4 Adx Bdx Cdx ( Dx + E )dx
∫ ( x − 1)3 ( x 2 + 2 x + 2)dx = ∫ ( x − 1) + ∫ ( x − 1)2 + ∫ ( x − 1)3 + ∫ ( x2 + 2 x + 2) (∗) , luego:
x 4 − 2 x 2 + 3x + 4 A B C Dx + E
= + + + 2
( x − 1) ( x + 2 x + 2) ( x − 1) ( x − 1) ( x − 1) ( x + 2 x + 2)
3 2 2 3

x 4 − 2 x 2 + 3x + 4 = A( x − 1) 2 ( x 2 + 2 x + 2) + B( x − 1)( x 2 + 2 x + 2)
⇒ +C ( x 2 + 2 x + 2) + ( Dx + E )( x − 1)3
x 4 − 2 x 2 + 3x + 4 = A( x 2 − 2 x + 1)( x 2 + 2 x + 2) + B( x3 + 2 x 2 + 2 x − x 2 − 2 x − 2)
⇒ +C ( x 2 + 2 x + 2) + ( Dx + E )( x3 − 3 x 2 + 3x − 1)
x 4 − 2 x 2 + 3x + 4 = Ax 4 − Ax 2 − 2 Ax + 2 A + Bx3 + Bx 2 − 2 B + Cx 2 + 2Cx + 2C
⇒ + Dx 4 − 3Dx 3 + 3Dx 2 − Dx + Ex3 − 3Ex 2 + 3Ex − E
x 4 − 2 x 2 + 3 x + 4 = ( A + D ) x 4 + ( B − 3 D + E ) x 3 + ( − A + B + C + 3 D − 3E ) x 2
⇒ + (−2 A + 2C − D + 3E ) x + (−2 A − 2 B + 2C − E )
Igualando coeficientes se tiene:
⎛ A +D = 1⎞
⎜ ⎟
⎜ B −3 D + E = 0 ⎟
⎜ − A + B + C + 3 D − 3 E = −2 ⎟
⎜ ⎟
⎜ −2 A +2C − D +3E = 3 ⎟
⎜ 2 A −2 B +2C − E = 4 ⎟⎠

∴ A = 106 ,B = 9 , C = 6 , D = 19 , E = 102
125 25 5 125 125

106 dx 9 dx 6 dx 1 (19 x + 102)dx


125 x + 1 25 ( x − 1) 5 ( x − 1) 125 ∫ ( x 2 + 2 x + 2)

(∗) = − ∫ 2
+ ∫ 3
+

19 ( x +
102 )dx
106 9 1 6 1
25 x − 1 5 (−2)( x − 1) 2 125 ∫ ( x 2 + 2 x + 2)
= η x −1 + + + 19
125

179
106 9 3 19 (2 x + 2) + 8 14
=
125
η x −1 + −
25( x − 1) 5( x − 1) 2
+ ∫
250 ( x + 2 x + 2)
2
19
dx

106 9 3 19 19 166 dx
=
125
η x −1 + −
25( x − 1) 5( x − 1) 2
+
250
η x2 + 2 x + 2 + ∫
250 19 ( x + 2 x + 1) + 1
2

106 9 3 19 166 dx
=
125
η x −1 + −
25( x − 1) 5( x − 1) 2
+
250
η x2 + 2x + 2 + ∫
250 ( x + 1) 2 + 1
106 9 3 19 166
= η x −1 + − + η x2 + 2 x + 2 + arcτ g ( x + 1) + c
125 25( x − 1) 5( x − 1) 2 250 250
et dt
7.43.- ∫ 2t
e + 3et + 2
Solución.-
et dt et dt
∫ e2t + 3et + 2 ∫ (et + 2)(et + 2) (∗) , Sea: u = e + 1, du = e dt; e + 2 = u + 1
= t t t

Luego:
du Adu Bdu
(∗) ∫ =∫ +∫ (∗∗)
(u + 1)u (u + 1) u
1 A B
= + ⇒ 1 = Au + B (u + 1)
(u + 1)u (u + 1) u
⎧u = 0 ⇒ 1 = B ⇒ B = 1
∴⎨
⎩u = − 1 ⇒ 1 = − A ⇒ A = −1
du du
(∗∗) = − ∫ +∫ = − η u + 1 + η u + c = − η et + 2 + η e t + 1 + c
(u + 1) u
et + 1
= η +c
et + 2
s e n θ dθ
7.44.- ∫
cos θ + cos θ − 2
2

Solución.-
s e n θ dθ s e n θ dθ
∫ cos2 θ + cos θ − 2 = ∫ (cos θ + 2)(cosθ − 1) (∗) ,
Sea: u = cos θ − 1, du = − s e n θ dθ , cos θ + 2 = u + 3
Luego:
− du du Adu Bdu
(∗) ∫ = −∫ = −∫ −∫ (∗∗)
(u + 3)u u (u + 3) u u +3
1 A B
= + ⇒ 1 = A(u + 3) + Bu
u (u + 3) u u + 3
⎧u = 0 ⇒ 1 = 3 A ⇒ A = 1
⎪ 3
∴⎨
⎪⎩u = − 3 ⇒ 1 = −3B ⇒ B = − 1 3

180
1 du 1 du 1 1
(∗∗) = − ∫ + ∫
3 u 3 (u + 3)
= − η u + η u+3 +c
3 3
1 1
=− η cos θ − 1 + η cos θ + 2 + c , Como: cos θ < 1 , se tiene:
3 3
1 1 1 2 + cos θ
=− η 1 − cos θ + η 2 + cos θ + c = η +c
3 3 3 1 − cos θ
4 x 4 − 2 x3 − x 2 + 3x + 1
7.45.- ∫ dx
( x3 + x 2 − x − 1)
Solución.-
4 x 4 − 2 x3 − x 2 + 3x + 1 ⎛ 9 x2 + x − 5 ⎞
∫ ( x3 + x 2 − x − 1) dx = ∫⎝
⎜ 4 x − 6 + ⎟ dx
x3 + x 2 − x − 1 ⎠
(9 x 2 + x − 5)dx (9 x 2 + x − 5)dx
= ∫ 4dx − ∫ 6dx + ∫ = 2 x 2
− 6 x + ∫ x3 + x 2 − x − 1 (∗)
x3 + x 2 − x − 1
Trabajando sólo la integral resultante:
(9 x 2 + x − 5)dx (9 x 2 + x − 5)dx Adx Bdx Cdx
∫ x3 + x 2 − x − 1 ∫ ( x + 1)2 ( x − 1) = ∫ ( x + 1) + ∫ ( x + 1)2 + ∫ ( x − 1) (∗∗) , luego:
=

(9 x 2 + x − 5) A B C
= + +
( x + x − x − 1) ( x + 1) ( x + 1)
3 2 2
x −1
= 9 x + x − 5 = A( x + 1)( x − 1) + B( x − 1) + C ( x + 1) 2
2

⎧ x = 1 ⇒ 5 = 4C ⇒ C = 5
⎪ 4

∴ ⎨ x = − 1 ⇒ 3 = −2 B ⇒ B = − 3
2

⎪⎩ x = 0 ⇒ −5 = − A − B + C ⇒ A = 31 4
31 dx 3 dx 5 dx 31 3 5
(∗∗) = ∫ − ∫ + ∫ = η x +1 + + η x −1 + c
4 ( x + 1) 2 ( x + 1) 4 ( x − 1) 4
2
2( x + 1) 4
31 3 5
(∗) = 2 x 2 − 6 x + η x +1 + + η x −1 + c
4 2( x + 1) 4
3 x 4 dx
7.46.- ∫ 2
( x + 1) 2
Solución.-
3 x 4 dx 3 x 4 dx ⎡ 2 x2 + 1 ⎤ 2 x2 + 1
∫ ( x2 + 1)2 = ∫ ( x 4 + 2 x2 + 1) = 3∫ ⎢⎣1 − ( x 2 + 1)2 ⎥⎦dx = 3∫ dx − 3∫ ( x 2 + 1)2 dx
2 x2 + 1
= 3 x − 3∫ 2 dx (∗)
( x + 1) 2
Trabajando sólo la integral resultante:
(2 x 2 + 1)dx ( Ax + B)dx (Cx + D)dx
∫ ( x 2 + 1)2 = ∫ ( x2 + 1) + ∫ ( x 2 + 1)2 (∗∗) , luego:

181
(2 x 2 + 1) Ax + B Cx + D
= 2 + 2 ⇒ 2 x 2 + 1 = ( Ax + B )( x 2 + 1) + Cx + D
( x + 1)
2 2
( x + 1) ( x + 1) 2

⇒ 2 x 2 + 1 = Ax3 + Ax + Bx 2 + B + Cx + D ⇒ 2 x 2 + 1 = Ax3 + Bx 2 + ( A + C ) x + ( B + D)
Igualando coeficientes: A = 0, B = 2, A + C = 0 ⇒ C = 0, B + D = 1 ⇒ D = −1
dx dx 1⎛ x ⎞
(∗∗) = 2 ∫ 2 −∫ 2 = 2 arcτ gx − ⎜ arcτ gx + ⎟+c
( x + 1) ( x + 1) 2
2⎝ 1 + x2 ⎠
3 x
= arcτ gx − +c
2 2(1 + x 2 )
9 x
(∗) = 3 x − arcτ gx − +c
2 2(1 + x 2 )
(2 x 2 + 41x − 91)dx
7.47.- ∫
x3 − 2 x 2 − 11x + 12
Solución.-
(2 x 2 + 41x − 91)dx (2 x 2 + 41x − 91)dx
∫ x3 − 2 x 2 − 11x + 12 = ∫ ( x − 1)( x + 3)( x − 4)
(2 x 2 + 41x − 91)dx Adx Bdx Cdx
=∫ =∫ +∫ +∫ (∗)
( x − 1)( x + 3)( x − 4) x −1 x+3 x−4
(2 x 2 + 41x − 91) A B C
= + +
( x − 1)( x + 3)( x − 4) x − 1 x + 3 x − 4
(2 x 2 + 41x − 91) = A( x + 3)( x − 4) + B ( x − 1)( x − 4) + C ( x − 1)( x + 3)
⎧ x = −3 ⇒ 18 − 123 − 91 = B(−4)(−7) ⇒ B = −7

∴ ⎨ x = 4 ⇒ 32 + 164 − 91 = C (3)(7) ⇒ C = 5
⎪ x = 1 ⇒ 2 + 41 − 91 = A(4)(−3) ⇒ A = 4

dx dx dx
(∗) = 4 ∫ − 7∫ + 5∫ = 4 η x −1 − 7 η x + 3 + 5 η x − 4 + c
( x − 1) ( x + 3) ( x − 4)
( x − 1) 4 ( x − 4)5
= η +c
( x + 3)7
(2 x 4 + 3 x 3 − x − 1)dx
7.48.- ∫
( x − 1)( x 2 + 2 x + 2) 2
Solución.-
2 x 4 + 3x3 − x − 1 Adx ( Bx + C )dx ( Dx + E )dx
∫ ( x − 1)( x 2 + 2 x + 2)2 dx = ∫ ( x − 1) + ∫ ( x 2 + 2 x + 2) + ∫ ( x2 + 2 x + 2)2 (∗) , luego:
2 x 4 + 3x 2 − x − 1 A Bx + C Dx + E
= + 2 + 2
( x − 1)( x + 2 x + 2)
2 2
( x − 1) ( x + 2 x + 2) ( x + 2 x + 2) 2
2 x 4 + 3 x3 − x − 1 = A( x 2 + 2 x + 2) 2 + ( Bx + C )( x − 1)( x 2 + 2 x + 2) + ( Dx + E )( x − 1)
2 x 4 + 3 x3 − x − 1 = A( x 4 + 4 x 2 + 4 + 4 x3 + 4 x 2 + 8 x) + B ( x 4 + 2 x3 + 2 x 2 − x3 − 2 x 2 − 2 x)
⇒ +C ( x3 + 2 x 2 + 2 x − x 2 − 2 x − 2) + D( x 2 − x) + E ( x − 1)

182
2 x 4 + 3 x3 − x − 1 = ( A + B ) x 4 + (4 A + B + C ) x3 + (8 A + C + D) x 2
⇒ + (8 A − 2 B − D + E ) x + (4 A − 2C − E )
Igualando coeficientes se tiene:
⎛ A + B = 2 ⎞
⎜ ⎟
⎜ 4A + B + C = 3 ⎟
⎜ 8A + C +D = 0 ⎟
⎜ ⎟
⎜ 8A − 2B − D + E = −1 ⎟
⎜ 4A − 2C − E = − 1 ⎟⎠

∴A= 3 , B = 47 , C = 16 , D = − 8 , E = 1
25 25 25 5 5
3 dx 1 (47 x + 16)dx 1 (8 x − 1)dx
(∗) = ∫ + ∫ 2 − ∫ 2
25 x − 1 25 ( x + 2 x + 2) 5 ( x + 2 x + 2) 2
47 ( x + 8 ( x − 8 )dx
16 )dx 1
3
= η x − 1 + ∫ 2 47 − ∫ 2
25 25 ( x + 2 x + 2) 5 ( x + 2 x + 2) 2
47 (2 x + 2) − 47 4 (2 x + 2) − 4
62 9
3
η x −1 + ∫
5 ∫ ( x 2 + 2 x + 2) 2
= dx − dx
25 50 ( x 2 + 2 x + 2)
3 47 (2 x + 2)dx 62 dx 4 (2 x + 2)dx
= η x −1 + ∫ 2 − ∫ 2 − ∫ 2
25 50 ( x + 2 x + 2) 50 ( x + 2 x + 2) 5 ( x + 2 x + 2) 2
9 dx
⇒+ ∫ 2
5 ( x + 2 x + 2) 2
3 47 62 dx 4 1
= η x −1 + η x2 + 2 x + 2 − ∫ + ∫ 2
25 50 50 ( x + 1) + 1 5 ( x + 2 x + 2)
2

9 dx
⇒+ ∫
5 ⎡( x + 1) 2 + 1⎤ 2
⎣ ⎦
3 47 62 4
= η x −1 + η x 2 + 2 x + 2 − arcτ g ( x + 1) +
25 50 50 5( x + 2 x + 2)
2

9 ⎡1 1 x +1 ⎤
⇒ + ⎢ arcτ g ( x + 1) + +c
5 ⎣2 2 x + 2 x + 2 ⎥⎦
2

3 47 17 9 x + 17
= η x −1 + η x 2 + 2 x + 2 − arcτ g ( x + 1) + +c
25 50 50 10( x 2 + 2 x + 2)
dx
7.49.- ∫ 2 x
e + ex − 2
Solución.-
dx dx dx
∫ e 2 x + e x − 2 = ∫ (e x ) 2 + e x − 2 = ∫ ⎡ (e x ) 2 + e x + 1 ⎤ − 2 − 1
⎣ 4⎦ 4

183
dx du
=∫ (∗) , Sea: u = e x + 1 , du = e x dx ⇒ dx =
2
⎡e x + 1 ⎤ − ( 3 ) 2 2 u− 1
⎣ 2⎦ 2 2
Luego:
du
u− 1 du Adu Bdu Cdu
(∗) ∫ 2 2 =
∫ = ∫ − ∫ + ∫ (∗∗)
u − ( 3 )2 (u − 1 )(u + 3 )(u − 3 ) u− 1 (u + 3 ) (u − 3 )
2 2 2 2 2 2 2
1 A B C
= − +
(u − 1 )(u + 3 )(u − 3 ) (u − 1 2) (u + 3 ) (u − 3 )
2 2 2 2 2
1 = A(u + )(u − ) − B (u − )(u − ) + C (u − )(u + 3 )
3 3 1 3 1
2 2 2 2 2 2
⎧u = 1 ⇒ 1 = A(2)(−1) ⇒ A = − 1
⎪ 2 2

∴ ⎨u = − 3 ⇒ 1 = B (−2)(−3) ⇒ B = 1
2 6

⎪u = 3 2 ⇒ 1 = C (1)(3) ⇒ C = 1 3

1 du 1 du 1 du
(∗∗) = − ∫ + ∫ + ∫
2 (u − ) 6 (u + ) 3 (u − 3 )
1 3
2 2 2
1 1 1
= − η (u − 1 ) + η (u + 3 ) + η (u − 3 ) + c
2 2 6 2 3 2
(u + 3 )(u − 3 ) 2
2 + c = 1 η (e + 2)(e − 1) + c = 1 η (e + 2)(e − 1) + c
x x 2 x x 2
1
= η 2
6 (u − 1 )3 6 (e x )3 6 e3 x
2
s e n xdx
7.50.- ∫
cos x(1 + cos 2 x)
Solución.-
s e n xdx − s e n xdx du Adu ( Bu + C )du
∫ cos x(1 + cos2 x) = ∫ cos x(1 + cos2 x) = − ∫ u(1 + u 2 ) = −∫ u − ∫ (1 + u 2 ) (∗)
Sea: u = cos x, du = − s e n xdx
1 A ( Bu + C )
= + ⇒ 1 = A(1 + u 2 ) + ( Bu + C )u
u (1 + u ) u (1 + u 2 )
2

1 = A + Au 2 + Bu 2 + Cu ⇒ 1 = ( A + B )u 2 + Cu + A
Igualando Coeficientes se tiene:
⎧ A + B = 0 ⇒ B = − A ⇒ B = −(1) ⇒ B = −1

∴ ⎨C = 0,
⎪A =1

du udu
(∗) = − ∫ +∫ = − η u + η 1 + u 2 + c = − η cos x + η 1 + (cos x) 2 + c
u 1+ u 2

184
1 + (cos x) 2
= η +c
cos x
(2 + τ g 2θ ) sec2 θ dθ
7.51.- ∫
1 + τ g 3θ
Solución.-
(2 + τ g 2θ ) sec2 θ dθ (2 + u 2 )du (2 + u 2 )du
∫ 1 + τ g 3θ
= ∫ (1 + u 3 ) ∫ (1 + u)(u 2 − u + 1) (∗)
=

Sea: u = τ gθ , du = − sec2 θ dθ
(2 + u 2 )du Adu Bu + C
∫ (1 + u 3 ) = ∫ (1 + u) + ∫ (u 2 − u + 1) , luego:
(2 + u 2 ) A Bu + C
= + 2 ⇒ (2 + u 2 ) = A(u 2 − u + 1) + ( Bu + C )(1 + u )
(1 + u ) (1 + u ) (u − u + 1)
3

(2 + u 2 ) = Au 2 − Au + A + Bu 2 + Bu + C + Cu
(2 + u 2 ) = ( A + B)u 2 + (− A + B + C )u + A + C
Igualando Coeficientes se tiene:
⎛ A+ B =1 ⎞
⎜ ⎟
⎜ − A + B + C = 0 ⎟ ∴ A = 1, B = 0, C = 1
⎜ A + C = 2 ⎟⎠

du du du du
(∗) = ∫ +∫ 2 =∫ +∫
1+ u u − u +1 1+ u (u − 1 ) 2 + ( 3 ) 2
2 2
u− 1
= η 1+ u +
1
arcτ g 2 + c = η 1 + u + 2 arcτ g 2u − 1 + c
3 3 3 3
2 2
2 (2τ gθ − 1)
= η 1 + τ gθ + arcτ g +c
3 3
(5 x 3 + 2)dx
7.52.- ∫ 3
x − 5x2 + 4 x
Solución.-

(5 x3 + 2)dx (5 x3 + 2)dx Adx Bdx Cdx


∫ x3 − 5 x2 + 4 x = ∫ x( x − 1)( x − 4) = ∫ x + ∫ ( x − 1) + ∫ ( x − 4) (∗)
(5 x3 + 2) A B C
= + + , Luego:
x( x − 1)( x − 4) x ( x − 1) ( x − 4)
(5 x3 + 2) = A( x − 1)( x − 4) + Bx( x − 4) + Cx( x − 1)
Igualando Coeficientes se tiene:

185
⎧x = 0 ⇒ 2 = 4A ⇒ A = 1
⎪ 2

∴ ⎨ x = 1 ⇒ 7 = −3B ⇒ B = − 7
3

⎪ x = 4 ⇒ 322 = 12C ⇒ C = 161 6

1 dx 7 dx 161 dx 1 7 161
(∗) = ∫ − ∫ + ∫ = η x − η x −1 + η x−4 +c
2 x 3 x −1 6 x − 4 2 3 6
3 14 161 1 x3 ( x − 4)161
= η x− η x −1 + η x−4 +c = η +c
6 3 6 6 ( x − 1)14
x5 dx
7.53.- ∫
( x3 + 1)( x3 + 8)
Solución.-
x 5 dx x5 dx
∫ ( x3 + 1)( x3 + 8) ∫ ( x + 1)( x 2 − x + 1)( x + 2)( x2 − 2 x + 4)
=

Adx Bdx (Cx + D )dx ( Ex + F )dx


=∫ +∫ +∫ 2 +∫ 2 (∗) , luego:
( x + 1) ( x + 2) ( x − x + 1) ( x − 2 x + 4)
x5 A B Cx + D Ex + F
= + + 2 + 2 , luego:
( x + 1)( x + 8) ( x + 1) ( x + 2) ( x − x + 1) ( x − 2 x + 4)
3 3

x5 = A( x + 2)( x 2 − x + 1)( x 2 − 2 x + 4) + B( x + 1)( x 2 − x + 1)( x 2 − 2 x + 4)


⇒ + (Cx + D)( x + 1)( x + 2)( x 2 − 2 x + 4) + ( Ex + F )( x + 1)( x + 1)( x 2 − x + 1)
x5 = A( x 5 + 8 x 2 − x 4 − 8 x + x3 + 8) + B ( x5 − 2 x 4 + 4 x 3 + x 2 − 2 x + 4)
⇒ + (Cx + D)( x 4 + 8 x + x3 + 8) + ( Ex + F )( x 4 + 2 x3 + x + 2)
x5 = ( A + B + C + E ) x5 + (− A − 2 B + C + D + 2 E + F ) x 4 + ( A + 4 B + D + 2 F ) x3
⇒ + (8 A + B + 8C + E ) x 2 + (−8 A − 2 B + 8C + 8 D + 2 E + F ) x + (8 A + 4 B + 8 D + 2 F )
Igualando coeficientes se tiene:
⎛ A + B + C + E =1 ⎞
⎜ ⎟
⎜ −A −2B + C + D +2E+ F = 0 ⎟
⎜ A +4B + D + 2F = 0 ⎟
⎜ ⎟
⎜ 8A + B + 8C + E =0 ⎟
⎜ 8A −2B +8 C + 8 D + 2 E + F = 0 ⎟
⎜⎜ ⎟
⎝ 8A +4B +8D + 2 F = 0 ⎟⎠

∴A= − 1 ,B = 8
, C = − 2 , D = 1 , E = 16 , F = − 16
21 21 21 21 21 21
1 dx 8 dx 1 (2 x − 1)dx 16 ( x − 1)dx
(∗) = − ∫
21 x + 1 21 ∫ ( x + 2) 21 ∫ ( x 2 − x + 1) 21 ∫ ( x 2 − 2 x + 4)
+ − +

1 8 1 8 (2 x − 2)dx
=− η x +1 + η x+2 − η x2 − x + 1 + ∫ 2
21 21 21 21 x − 2 x + 4

186
1 8 1 8
=− η x +1 + η x+2 − η x2 − x + 1 − η x2 − 2x + 4 + c
21 21 21 21
8
1 ⎡⎣( x + 2)( x 2 − 2 x + 4) ⎤⎦
= η +c
21 ( x + 1)( x 2 − x + 1)

187
CAPITULO 8

INTEGRACION DE FUNCIONES RACIONALES D SENO Y COSENO


Existen funciones racionales que conllevan formas trigonométricas, reducibles por
si a: seno y coseno. Lo conveniente en tales casos es usar las siguientes
x 2dz
sustituciones: z = τ g , de donde: x = 2 arcτ gz y dx = . Es fácil llegar a verificar
2 1+ z2
2z 1− z2
que de lo anterior se consigue: s e n x = y cos x =
1+ z2 1+ z2

EJERCICIOS DESARROLLADOS
dx
8.1.-Encontrar: ∫
2 − cos x
1
Solución.- La función racional con expresión trigonométrica es: , y su
2 − cos x
solución se hace sencilla, usando sustituciones recomendadas, este es:
x 2dz 1− z2
z = τ g , x = 2 arcτ gz , dx = , cos x = ∴
2 1+ z2 1+ z2
2dz 2dz
dx 1+ z2 = 1+ z2 2dz 2dz
∫ 2 − cos x ∫ 1 − z 2 ∫ 2 + 2 z − 1 + z 2 = ∫ 3z 2 + 1 = ∫ 3( z 2 + 1 )
=
2− 3
1+ z2 1+ z2
2 dz 2 x
= ∫ = 3 arcτ g 3z + c , recordando que: z = τ g , se tiene:
3 z +( 1 ) 3
2 2 2
3
2 x
= 3 arcτ g 3τ g + c
3 2
dx 2 x
Respuesta: ∫ = arcτ g 3τ g + c
2 − cos x 3 2
dx
8.2.-Encontrar: ∫
2−sen x
1
Solución.- Forma racional: ,
2−sen x
x 2dz 2z
sustituciones: z = τ g , x = 2 arcτ gz , dx = ,sen x = ∴
2 1+ z 2
1+ z2
2dz 2dz
dx 1+ z 2 1+ z2 2 dz dz
∫ 2 − s e n x ∫ 2 z ∫ 2 + 2 z 2 − 2 z = ∫ 2 (1 + z 2 − z ) = ∫ ( z 2 − z + 1)
= =
2−
1+ z2 1+ z2

188
Ahora bien: z 2 − z + 1 = ( z 2 − z + 1 ) + 1 − 1 = ( z − 1 ) 2 + 3 = ( z − 1 ) 2 + ( 3 ) 2
4 4 2 4 2 2
2z −1
dx 1 z− 1
∴∫ = arcτ g 2 + c = 2 arcτ g 2 + c
( z − 1 )2 + ( 3 )2 3 3 3 3
2 2 2 2 2
2 2z −1 x
= arcτ g + c ,recordando que: z = τ g , se tiene:
3 3 2
2 3 2τ g x − 1
= arcτ g 2 +c
3 3
dx 2 3 2τ g x − 1
Respuesta: ∫ = arcτ g 2 +c
2−sen x 3 3

8.3.-Encontrar: ∫
4 − 5cos θ
1
Solución.- Forma racional: ,
4 − 5cos θ
θ 2dz 1− z2
sustituciones: z = τ g , x = 2 arcτ gz , dx = , cos x =
2 1+ z2 1+ z2
2dz 2dz
dx 1+ z 2 1+ z2 2dz 2dz
∴∫ =∫ = ∫ =∫ 2 =∫
4 − 5cos θ ⎛ 1− z ⎞ 2
4 + 4z − 5 + 5z
2 2
9z −1 9( z − 1 )
2
4 − 5⎜ 2 ⎟
9
⎝ 1+ z ⎠ 1+ z 2

z− 1
2
= ∫ 2
dz
=
2 1
η 3 + c = 1 η 3z − 1 + c
9 z − ( 1 )2 9 2 ( 1 ) z+ 1 3 3z + 1
3 3 3
θ 1 3τ g θ − 1
Recordando que: z = τ g , se tiene: = η 2 +c
2 3 3τ g θ +1
2
dθ 1 3τ g θ − 1
Respuesta: ∫ = η 2 +c
4 − 5cos θ 3 3τ g θ + 1
2

8.4.-Encontrar: ∫
3cos θ + 4s e n θ
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz 2dz
dθ 1+ z2 1+ z2
∫ 3cos θ + 4s e n θ ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ⎛ 2 z ⎞ ∫ 3 − 3z 2 + 8z
= =
3⎜ 2 ⎟
+ 4⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠ 1+ z2

189
2dz 2 dz
=∫ = − ∫ , pero:
−3( z 2 − 8 z − 1) 3 z2 − 8 z −1
3 3
z 2 − 8 z − 1 = ( z 2 − 8 z + 16 ) − 1 − 16 = ( z − 4 ) 2 − ( 5 ) 2 , luego:
3 3 9 9 3 3
2 dz
=− ∫ , sea: w = z − 4 , dw = dz ; de donde:
3 ( z − 4 )2 − ( 5 )2 3
3 3
z−4 −5
=−
2 1
η 3 3 + c = − 1 η 3z − 9 + c , como: z = τ g θ , se tiene:
3 2( 5 ) z−4 +5 5 3z + 1 2
3 3 3
1 3τ g θ − 9
=− η 2 +c
5 3τ g θ +1
2
dθ 1 3τ g θ − 9
Respuesta: ∫ =− η 2 +c
3cos θ + 4s e n θ 5 3τ g θ + 1
2

8.5.-Encontrar: ∫
3 + 2 cos θ + 2s e n θ
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz 2dz

∫ 3 + 2 cos θ + 2s e n θ = ∫ ⎛ 1 − z12+⎞z ⎛ 2 z ⎞ = ∫ 2 −12+z 2z 4 z
2 2

3+ 2⎜ 2 ⎟
+ 2⎜ 2 ⎟
3+ +
⎝ 1 + z ⎠ ⎝ 1 + z ⎠ 1 + z 2
1+ z2
2dz
1+ z2 2dz 2dz
=∫ =∫ 2 =∫ = 2 arcτ g ( z + 2) + c
3 + 3z + 2 − 2 z + 4 z
2 2
z + 4z + 5 ( z + 2) 2 + 1
1+ z2
Como: z = τ g θ , se tiene: = 2 arcτ g (τ g θ + 2) + c
2 2

Respuesta: ∫ = 2 arcτ g (τ g θ + 2) + c
3 + 2 cos θ + 2s e n θ 2
dx
8.6.-Encontrar: ∫
τ gθ − s e n θ
Solución.- Antes de hacer las sustituciones recomendadas, se buscará la
equivalencia correspondiente a τ gθ
2z
s e nθ 1+ z2 2z
τ gθ = = = , procédase ahora como antes:
cos θ 1− z 2
1− z2
1+ z2

190
2dz 2dz
dx 1+ z 2 1+ z2 2(1 − z 2 )dz
∫ τ gθ − s e n θ ∫ 2 z 2 z ∫ 2 z (1 + z 2 ) − 2 z (1 − z 2 ) ∫ 2 z + 2 z 3 −2 z + 2z 3
= = =
+
1− z2 1+ z2 (1 − z 2 ) (1 + z 2 )
(2 − 2 z 2 )dz 1 −3 1 dz 1 1
=∫ 3
= ∫ z dz − ∫ = − 2 − η z + c
4z 2 2 z 4z 2
Como: z = τ g θ , se tiene: = − (coτ g 2 θ ) − η τ g θ + c
1 1
2 4 2 2 2

= − (coτ g 2 θ ) − η τ g θ + c
dx 1 1
Respuesta: ∫
τ gθ − s e n θ 4 2 2 2
dx
8.7.-Encontrar: ∫
2+sen x
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz 2dz
dx 1+ z 2 1+ z2 dz dz
∫ 2+sen x ∫ =
2z
= ∫ 2 + 2z + 2z
2
=∫ 2
z + z +1
=∫ 2
(z + z + 1 ) + 3
2+ 4 4
1+ z 2
1+ z 2

(z + 1 )
=∫
2dz
=
1
arcτ g 2 + c = 2 arcτ g 2 z + 1 + c
( z + 1 )2 + ( 3 )2 3 3 3 3
2 2 2 2
2 2τ g x + 1
Como: z = τ g x , se tiene: = arcτ g 2 +c
2 3 3
dx 2 2τ g x + 1
Respuesta: ∫ = arcτ g 2 +c
2+sen x 3 3
cos xdx
8.8.-Encontrar: ∫
1 + cos x
Solución.-usando las sustituciones recomendadas:
⎛ 1 − z 2 ⎞ ⎛ 2dz ⎞ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ⎛ 2dz ⎞
⎜ ⎟⎜ ⎟ ⎜ 2 ⎟⎜ ⎟
1+ z2 ⎠ ⎝ 1+ z2 ⎠ ⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠ 2 (1 − z 2 )dz (1 − z 2 )dz
2
cos xdx ⎝
∫ 1 + cos x ∫ =
1− z2
= ∫ 1 + z 2 + 1 − z 2 ∫ (1 + z 2 ) 2 ∫ (1 + z 2 )
= =
1+
1+ z2 1+ z2
(− z 2 + 1)dz ⎛ 2 ⎞ dz
=∫ = ∫ ⎜ −1 + 2 ⎟dz = ∫ dz + 2∫ 2 = − z + 2 arcτ gz + c
( z + 1)
2
⎝ z +1⎠ z +1
x x
Como: z = τ g x , se tiene: = −τ g + 2 arcτ g (τ g ) + c
2 2 2
cos xdx x
Respuesta: ∫ = −τ g + x + c
1 + cos x 2

191
dx
8.9.-Encontrar: ∫
1 + s e n x + cos x
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz
dx 1+ z2 2dz
∫ 1 + s e n x + cos x ∫ ⎛ 2 z ⎞ ⎛ 1 − z 2 ⎞ = ∫ 1 + z 2 + 2 z + 1 − z 2
=
1+ ⎜ +
2 ⎟ ⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠
2dz dz
=∫ =∫ = η z + 1 + c , como: z = τ g x , se tiene: = η τ g x + 1 + c
2z + 2 z +1 2 2
dx
Respuesta: ∫ = η τ g x +1 + c
1 + s e n x + cos x 2
dx
8.10.-Encontrar: ∫
cos x + 2s e n x + 3
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz
dx 1+ z2 2dz 2dz
∫ cos x + 2s e n x + 3 ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ⎛ 4 z ⎞ = ∫ 1 − z 2 + 4 z + 3 + 3z 2 = ∫ 2 z 2 + 2 z + 2
=
⎜ 2 ⎟ ⎜
+ 2 ⎟
+3
⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠
= arcτ g ( z + 1) + c , como: z = τ g θ ,
dz dz
=∫ 2 =∫
z + 2z + 2 ( z + 1) + 1
2 2
Se tiene: = arcτ g (τ g x + 1) + c
2
dx
Respuesta: ∫ = arcτ g (τ g x + 1) + c
cos x + 2s e n x + 3 2
s e n xdx
8.11.-Encontrar: ∫
1+ s e n2 x
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
⎛ 2 z ⎞⎛ 2dz ⎞ 4 zdz
⎜ 2 ⎟⎜ 2 ⎟
⎝ 1 + z ⎠⎝ 1 + z ⎠ (1 + z ) =
2 2
s e n xdx 4 zdz 4 zdz
∫ 1+ s e n2 x ∫ =
⎛ 2z ⎞
2 ∫ 4z 2 ∫ (1 + z ) + 4 z
2 2 2
=∫
1+ 2z + z4 + 4z2
2

1+ ⎜ 2 ⎟
1 +
⎝1+ z ⎠ (1 + z 2 ) 2
4 zdz 4 zdz 4 zdz
=∫ 4 =∫ 4 =∫ 2
z + 6z +12
( z + 6 z + 9) − 8
2
( z + 3) 2 − ( 8) 2
Sea: w = z 2 + 3, dw = 2 zdz
dw 2 w− 8 8 w− 8 8 z2 + 3 − 8
= 2∫ = η + c = η + c = η +c
w2 − ( 8) 2 2 8 w+ 8 8 w+ 8 8 z2 + 3 + 8

z2 + 3 − 8 τ g2 x 2 + 3− 2 2
Como: z = τ g θ , se tiene: =
2
η 2 +c =
2
η 2 +c
2 4 z +3+ 8 4 τ g x2 +3+ 2 2

192
s e n xdx 2 τ g2 x 2 + 3− 2 2
Respuesta: ∫ = η 2 +c
1+ s e n2 x 4 τ g x2 +3+ 2 2

8.12.-Encontrar: ∫
5 + 4 cos θ
Solución.-usando las sustituciones recomendadas:

2dz
dx 1+ z2 2dz 2dz dz
∫ 5 + 4 cos θ = ∫ ⎛ 1− z ⎞
2
=∫
5 + 5z + 4 − 4 z
2 2
=∫ 2
z +9
= 2∫ 2 2
z +3
5 + 4⎜ 2 ⎟
⎝1+ z ⎠
2 z θ 2 τg 2 θ
= arcτ g + c , como: z = τ g , se tiene: = arcτ g +c
3 3 2 3 3
dθ 2 τ gθ 2
Respuesta: ∫ = arcτ g +c
5 + 4 cos θ 3 3
dx
8.14.-Encontrar: ∫
s e n x + cos x
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz
dx 1+ z2 2dz dz
∫ s e n x + cos x ∫ ⎛ 2 z ⎞ ⎛ 1 − z 2 ⎞ = ∫ 2 z + 1 − z 2 = 2∫ (− z 2 + 2 z + 1)
=
⎜ +
2 ⎟ ⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠
dz dz 1 z −1 − 2
= −2 ∫ = −2∫ =−2 η +c
( z − 2 z + 1) − 2
2
( z − 1) − ( 2)
2 2
2 2 z −1+ 2

2 z −1− 2 2 τ g x 2 −1 − 2
=− η + c , como: z = τ g x
2
, se tiene: = − η +c
2 z −1 + 2 2 τ g x 2 −1+ 2

dx 2 τ g x 2 −1− 2
Respuesta: ∫ =− η +c
s e n x + cos x 2 τ g x 2 −1 + 2
sec xdx
8.14.-Encontrar: ∫
sec x + 2τ gx − 1
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
1 2dz
dx
∫ sec x + 2τ gx − 1 = ∫ 1 cos2sx e n x = ∫ 1 + 2s e n x − cos x = ∫ ⎛ 4 z1 +⎞z ⎛ 1 − z 2 ⎞
sec xdx dx 2

+ −1 1+ ⎜ −
2 ⎟ ⎜ 2 ⎟
cos x cos x ⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠

193
2dz
1+ z2 2dz 2 dz dz
=∫ =∫ 2 =∫ =∫ (∗)
1 + z + 4 z −1 + z
2 2
2z + 4z 2 ( z + 2 z)
2
z ( z + 2)
1+ z2
1 A B
Ahora bien: = + , de donde:
z ( z + 2) z z + 2
1 A( z + 2) + B ( z )
= ⇒ 1 = A( z + 2) + B ( z ) , de donde: A = 1 , B = − 1
z ( z + 2) z ( z + 2) 2 2
1 dz 1 dz
dz 1 dz 1 dz 1 1
(∗) ∫ =∫ 2 −∫ 2 = ∫ − ∫ = η z − η z+2 +c
z ( z + 2) z z+2 2 z 2 z+2 2 2
1 z 1 τ g x2
= η + c , como: z = τ g x , se tiene: = η +c
2 z+2 2 2 τg x2 + 2

sec xdx 1 τg x2
Respuesta: ∫ = η +c
sec x + 2τ gx − 1 2 τ g x2 + 2
dx
8.15.-Encontrar: ∫
1 − cos x + s e n x
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz 2dz
dx 1+ z2 1+ z2 2dz
∫ 1 − cos x + s e n x ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ⎛ 2 z ⎞ ∫ 1 + z 2 −1 + z 2 + 2 z = ∫ 2 z 2 + 2 z
= =
1− ⎜ +
2 ⎟ ⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠ 1+ z2
2 dz dz
=∫ =∫ (∗)
2 ( z + z)
2
z ( z + 1)
1 A B
Ahora bien: = + , de donde se tiene:
z ( z + 1) z z + 1
1 A( z + 1) + B ( z )
= ⇒ 1 = A( z + 1) + B ( z ) , de donde: A = 1, B = −1 , luego:
z ( z + 1) z ( z + 1)
dz dz dz z
∫ z ( z + 1) = ∫
z
−∫
z +1
= η z − η z +1 + c = η
z +1
+ c , como: z = τ g x ,
2
τ g x2
Se tiene: = η +c
τ g x 2 +1

dx τg x2
Respuesta: ∫ = η +c
1 − cos x + s e n x τ g x 2 +1
dx
8.16.-Encontrar: ∫
8 − 4s e n x + 7 cos x

194
Solución.- usando las sustituciones recomendadas:
2dz 2dz
dx 1+ z2 1+ z2
∫ 8 − 4s e n x + 7 cos x ∫ ⎛ 8 z ⎞ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ∫ 8 + 8 z 2 − 8 z + 7 − 7 z 2
= =
8−⎜ 2 ⎟
+ 7⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠ 1+ z2
2dz 2dz
=∫ 2 =∫ (∗)
z − 8 z + 15 ( z − 3)( z − 5)
2 A B
Ahora bien: = + , de donde se tiene:
( z − 3)( z − 5) ( z − 3) ( z − 5)
⇒ 2 = A( z − 5) + B( z − 3) , de donde: A = −1, B = 1 , luego:
2dz dz dz z −5
∫ ( z − 3)( z − 5) = −∫ z − 3 + ∫ z − 5 = − η z − 3 + η z − 5 + c = η z − 3 + c ,
τ g x2 −5
como: z = τ g x , se tiene: = η +c
2 τ g x2 −3

dx τ g x2 −5
Respuesta: ∫ = η +c
8 − 4s e n x + 7 cos x τ g x2 −3

EJERCICIOS PROPUESTOS
dx dx s e n xdx
8.17.- ∫ 8.18.- ∫ 8.19.- ∫
1 + cos x 1 − cos x 1 + cos x
cos xdx dθ s e n θ dθ
8.20.- ∫ 8.21.- ∫ 8.22.- ∫
2 − cos x 5 − 4 cos θ cos θ − cos θ − 2
2

8.23.- ∫ sec xdx cos θ dθ dθ


8.24.- ∫ 8.25.- ∫
5 + 4 cos θ cos θ + co τ gθ

RESPUESTAS
dx
8.17.- ∫
1 + cos x
Solución.-
2dz 2dz
dx 1+ z 2 1+ z2
∫ 1 + cos x ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ∫ 1 + z 2 + 1 − z 2 = ∫ dz = z + c = τ g x 2 + c
= =
1+ ⎜ 2 ⎟
⎝1+ z ⎠ 1+ z2
dx
8.18.- ∫
1 − cos x
Solución.-

195
2dz 2dz
dx 1+ z 2 1+ z2 2 dz 1
∫ 1 − cos x ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ∫ 1 + z 2 −1 − z 2 = ∫ 2 z 2 = − z + c = − coτ g x 2 + c
= =
1− ⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ 1+ z2
s e n xdx
8.19.- ∫
1 + cos x
Solución.-
⎛ 2 z ⎞⎛ 2dz ⎞ 4 zdz
⎜ 2 ⎟⎜ 2 ⎟ (1 + z 2 ) 2
s e n xdx ⎝ 1 + z ⎠⎝ 1 + z ⎠ = 4 zdz 2 zdz
∫ 1 + cos x ∫=
⎛ 1− z ⎞2 ∫ 1+ z +1 −z
2 2
=∫
2(1 + z )
2
=∫
(1 + z 2 )
1+ ⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ 1+ z2
= η 1+ z2 + c = η 1+τ g 2 x + c
2
cos xdx
8.20.- ∫
2 − cos x
Solución.-
⎛ 2dz ⎞
⎜ 2 ⎟
cos xdx ⎛ 2 ⎞ dx ⎝ 1+ z ⎠
∫ 2 − cos x ∫ ⎜⎝ 2 − cos x ⎟⎠
= − 1 + dx = − ∫ dx + 2 ∫ 2 − cos x ∫
= − dx + 2 ∫ ⎛ 1− z2 ⎞
2−⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠
2dz
(1 + z 2 ) 2dz 4 dz
= − ∫ dx + 2 ∫ = − ∫ dx + 2∫ = − ∫ dx + ∫ 2
2 + 2z −1 + z
2 2
3z + 1
2
3 (z + 1 )
3
1+ z2
4 dz 1 z 4 3
= − ∫ dx + ∫ = −x + 4 arcτ g + c = −x + arcτ g 3 z + c
3 z +( 1
2
) 2 3 1 1 3
3 3 3
4 3
= −x + arcτ g ( 3τ g x ) + c
3 2

8.21.- ∫
5 − 4 cos θ
Solución.-
⎛ 2dz ⎞ 2dz
dθ ⎜ 2 ⎟ (1 + z 2 )
⎝ 1+ z ⎠ = 2dz 2 dz
∫ 5 − 4 cos θ ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ∫ 5 + 5 z 2 − 4 + 4 z 2 = ∫ 9 z 2 + 1 = 9 ∫ ( z 2 + 1)
=
5 − 4⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ 1+ z2
2 dz 2 1 z 2 2
= ∫ 2 = arcτ g + c = arcτ g 3z + c = arcτ g (3τ g x ) + c
9 z +(1 ) 2
9 1 1 3 3 2
3 3 3

196
s e n θ dθ
8.22.- ∫
cos θ − cos θ − 2
2

Solución.-
⎛ 2 z ⎞⎛ 2dz ⎞ 4 zdz
s e n θ dθ ⎜ 2 ⎟⎜ 2 ⎟ (1 + z 2 ) 2
⎝ 1 + z ⎠⎝ 1 + z ⎠
∫ cos2 θ − cos θ − 2 ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞2 ⎛ 1 − z 2 ⎞
= = ∫ (1 − z 2 )2 − (1 − z 2 )(1 + z 2 ) − 2(1 + z 2 )2
⎜ 2 ⎟
−⎜ 2 ⎟
−2
⎝ 1+ z ⎠ ⎝ 1+ z ⎠ (1 + z 2 ) 2
4 zdz 1 2 zdz 1 1
=∫ =− ∫ 2 = − η z2 − 1 + c = − η τ g 2 x − 1 + c
−6 z − 2
2
3 (z − 1 ) 3 3 3 2 3
3
8.23.- ∫ sec xdx
Solución.-
2dz
dx 1+ z2 2dz 2dz
∫ sec xdx = ∫ cos x
=∫
1− z 2
=∫
(1 − z )
2
=∫
(1 + z )(1 − z )
(∗)

1+ z2
2 A B
Ahora bien: = + , de donde: A = 1, B = 1 , luego:
(1 + z )(1 − z ) 1 + z 1 − z
2dz dz dz 1+ z
(∗) ∫ =∫ −∫ = η 1+ z − η 1− z + c = η +c
(1 + z )(1 − z ) 1+ z 1− z 1− z
1+τ g x
Como: z = τ g x , Se tiene: = η 2 +c
2 1−τ g x
2
cos θ dθ
8.24.- ∫
5 + 4 cos θ
Solución.-
⎛ 1 − z 2 ⎞ ⎛ 2dz ⎞ 2(1 − z 2 )dz
⎜ 2 ⎟⎜ 2 ⎟
dθ ⎝ 1+ z ⎠⎝ 1+ z ⎠ = (1 + z 2 ) 2 (2 − 2 z 2 )dz
∫ 5 + 4 cos θ ∫ =
⎛ 1− z2 ⎞ ∫ (5 + 5 z 2 + 4 − 4 z 2 ) ∫ (1 + z 2 )(9 + z 2 )
=
5 + 4⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠ (1 + z 2 )
2 − 2z2 Az + B Cz + D
Ahora bien: = 2 + 2 , de donde: A = 0, B = 1 , C = 0, D = − 5 ,
( z + 1)( z + 9)
2 2
z +1 z +9 2 2
luego:
(2 − 2 z 2 ) 1 dz 5 dz 1 5 z
∫ ( z 2 + 1)( z 2 + 9) = 2 ∫ z 2 + 1 − 2 ∫ z 2 + 9 = 2 arcτ gz + 2 arcτ g 3 + c
τg 2 θ θ 5 τg 2 θ
= arcτ g θ − arcτ g (
1 5
) + c = − arcτ g ( )+c
2 2 6 3 4 6 3

8.25.- ∫
cos θ + co τ gθ

197
Solución.-
⎛ 2dz ⎞ 2dz
dθ ⎜ ⎟ (1 + z 2 )
⎝ 1+ z2 ⎠
∫ cos θ + coτ gθ = ∫ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ⎛ 1 − z 2 ⎞ = ∫ 2 z (1 − z 2 ) + (1 − z 2 )(1 + z 2 )
⎜ +
2 ⎟ ⎜ ⎟
⎝ 1 + z ⎠ ⎝ 2z ⎠ (1 + z 2 )2 z
4 zdz 4 zdz 4 zdz
=∫ =∫ =∫ (∗)
2 z (1 − z ) + (1 − z )(1 + z )
2 2 2
(1 − z )( z + 2 z + 1)
2 2
(1 + z 3 )(1 − z )
4z A B C D
Ahora bien: = + + +
(1 + z )(1 − z ) 1 + z (1 + z ) (1 + z ) (1 − z )
3 2 3

De donde: A = 1 , B = 1, C = −2, D = 1 , luego:


2 2
4z 1 dz dz dz 1 dz
(∗) ∫ = ∫ +∫ − 2∫ + ∫
(1 + z )(1 − z ) 2 1 + z
3
(1 + z ) 2
(1 + z ) 2 1 − z
3

1 1 1 1 1 1+ z 1 1
= η 1+ z − + − η 1− z + c = η − + +c
2 1 + z (1 + z ) 22
2 1 − z 1 + z (1 + z ) 2
1 1 + z −(1 + z ) + 1 1 1+ z z 1 1+τ g θ τ gθ 2
= η + +c = η − +c = η 2 − +c
2 1− z (1 + z ) 2 2 1 − z (1 + z ) 2 2 1 −τ g θ (1 + τ g θ ) 2
2 2

198
CAPITULO 9

INTEGRACION DE FUNCONES IRRACIONALES

En el caso de que el integrando contiene potencias faccionarias de la variable de


integración, estas se simplifican usando una sustitución del tipo:
x = t n , n x = t , siendo “n “el m.c.m de los denominadores de los exponentes.

EJERCICIOS DESARROLLADOS
xdx
9.1.-Encontrar: ∫
1+ x
Solución.- La única expresión “irracional” es x , por lo tanto:
x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt , luego:
xdx t (2tdt ) t 2 dt ⎛ 1 ⎞ dt
∫ 1+ x
=∫
1+ t 2
= 2 ∫ 1+ t 2
= 2∫ ⎜1 − 2 ⎟
⎝ 1+ t ⎠
dt = 2∫ dt − 2∫ 2
t +1
= 2t − 2 arcτ gt + c

Dado que: t = x , se tiene: = 2 x − 2 arcτ g x + c


xdx
Respuesta: ∫ = 2 x − 2 arcτ g x + c
1+ x
dx
9.2.-Encontrar: ∫
x (1 + x )
Solución.- Análogamente al caso anterior: x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt , luego:
dx 2 t dt 2dt
∫ x (1 + x )
=∫
t (1 + t )
=∫
1+ t
= 2 η t +1 + c

Dado que: t = x , se tiene: = 2 η x +1 + c


dx
Respuesta: ∫ = 2 η x +1 + c
x (1 + x )
dx
9.3.-Encontrar: ∫
3+ x + 2
Solución.- La expresión “irracional” es ahora x + 2 , por lo tanto:
x + 2 = t ⇒ x = t 2 − 2, dx = 2tdt , luego:
dx 2tdt ⎛ 3 ⎞ dt
∫ 3 + x + 2 = ∫ 3 + t = 2∫ ⎝⎜1 − t + 3 ⎠⎟ dt = 2∫ dt − 6∫ t + 3 = 2t − 6 η t + 3 + c
Dado que: t = x + 2 , se tiene: = 2 x + 2 − 6 η x+2 +3 +c
dx
Respuesta: ∫ = 2 x+2 −6 η x+2 +3 +c
3+ x + 2

199
1 − 3x + 2
9.4.-Encontrar: ∫ dx
1 + 3x + 2
Solución.- La expresión “irracional” es ahora 3x + 2 , por lo tanto:
3x + 2 = t ⇒ 3 x = t 2 − 2, dx = 2 tdt , luego:
3
1 − 3x + 2 1− t 2 2 t − t2 2 ⎛ 2 ⎞
∫ 1 + 3x + 2 ∫ 1 + t 3
dx = tdt = ∫
3 1+ t
dt = ∫ ⎜ −t + 2 −
3 ⎝
⎟ dt
t +1⎠
2 4 4 dt 1 4 4
= − ∫ tdt + ∫ dt − ∫ = − t2 + t − η t +1 + c
3 3 3 t +1 3 3 3
Dado que: t = 3 x + 2 , se tiene:
1 4 4
= − (3x + 2) + 3x + 2 − η 3x + 2 + 1 + c
3 3 3
= −x − +
2 4
3 3
4
3x + 2 − η 3x + 2 + 1 + c = − x − +
3
2 4
3 3
(
3x + 2 − η 3x + 2 + 1 + c )
Respuesta: ∫
1 − 3x + 2
1 + 3x + 2
2 4
dx = − x − +
3 3
(
3x + 2 − η 3x + 2 + 1 + c )
9.5.- Encontrar: ∫ 1 + x dx
Solución.- La expresión “irracional” es ahora x , por lo tanto:
x = t ⇒ x = t , dx = 2tdt ,
2
luego: ∫ ( 1 + x )dx = ∫ 1 + t 2tdt , como apareció la
expresión: 1 + t ; se procede análogamente: w = 1 + t ⇒ t = w2 − 1, dt = 2wdw , esto
4 w5 4 w3
es: 1 + t 2tdt = ∫ w2( w2 − 1)2 wdw = 4∫ ( w4 − w2 )dw = − +c
5 3
4(1 + t ) 2 4(1 + t ) 2
5 3

Dado que: w = 1 + t , se tiene: = − +c


5 3
4(1 + x ) 2 4(1 + x ) 2
5 3

Respuesta: ∫ 1 + x dx = − +c
5 3
dx
9.6.-Encontrar: ∫
x +1 + 4 x +1
Solución.- Previamente se tiene que el m.c.m. de los índices de Las raíces es: 4 ,
por lo cual: x + 1 = t 4 , dx = 4t 3 dt , de donde:
dx 4t 3 dt ⎛ t ⎞ dt
∫ x + 1 + 4 x + 1 ∫ t 2 + t = 4∫ ⎜⎝ t − 1 + t 2 + t ⎟⎠ dt = 4∫ tdt − 4∫ dt + 4∫ t + 1
=

= 2t 2 − 4t + 4 η t + 1 + c , dado que: t = 4 x + 1
Se tiene: = 2( x + 1) 2 − 4( x + 1) 2 + 4 η ( x + 1) 2 + 1 + c
1 1 1

dx
Respuesta: ∫ = 2( x + 1) 2 − 4( x + 1) 2 + 4 η ( x + 1) 2 + 1 + c
1 1 1

x +1 + x +1
4

200
dx
9.7.-Encontrar: ∫
x+3 x
Solución.- Previamente se tiene que el m.c.m. de los índices de Las raíces es: 6 ,
por lo cual: x = t 6 ⇒ t = 6 x , dx = 6t 5 dt , de donde:
dx 6t 5 dt t 3 dt ⎛ 2 1 ⎞ dt
∫ x + 3 x ∫ t 3 + t 2 ∫ t + 1 = 6∫ ⎝⎜ t − t + 1 − t + 1 ⎠⎟ dt = 6∫ t dt − 6∫ tdt + 6∫ dt − 6∫ t + 1
= = 2
6

= 2t 3 − 3t 2 + 6t − 6 η t + 1 + c
Dado que: t = 6 x
Se tiene: = 2( 6 x )3 − 3( 6 x ) 2 + 6 6 x − 6 η 6
x +1 + c
dx
Respuesta: ∫ = 2 x − 33 x + 6 6 x − 6 η 6 x +1 + c
x+ x 3

dx
9.8.-Encontrar: ∫
x + 1 + ( x + 1)3
Solución.- Previamente se tiene igual índice por lo
cual: x + 1 = t ⇒ x = t − 1, dx = 2tdt , de donde:
2

dx 2tdt dt
∫ x + 1 + ( x + 1)3 = ∫ t + t 3 = 2∫ 1 + t 2 = 2 arcτ gt + c
Dado que: t = x + 1 , Se tiene: = 2 arcτ g x + 1 + c
dx
Respuesta: ∫ = 2 arcτ g x + 1 + c
x + 1 + ( x + 1)3
x −1
9.9.-Encontrar: ∫ dx
3
x +1
Solución.- Previamente se tiene que el m.c.m. de los índices de Las raíces es: 6 ,
por lo cual: x = t 6 ⇒ t = 6 x , dx = 6t 5 dt , de donde:
x −1 t3 −1 5 t8 − t5 ⎛ t −1 ⎞
∫ 3
x +1
dx = ∫ 2
t +1
6t dt = 6 ∫ 2
t +1
dt = 6 ∫ ⎜ t 6 − t 4 − t 3 + t 2 + t − 1 − 2 ⎟dt
⎝ t +1⎠

6 6 3 2t − 2
= t 7 − t 5 − t 4 + 2t 3 + 3t 2 − 6t + c1 − 3∫ 2 dt
7 5 2 t +1
6 7 6 5 3 4 2t −2 dt
= t − t − t + 2t 3 + 3t 2 − 6t + c1 − 3∫ 2 dt + 6∫ 2
7 5 2 t +1 t +1
6 6 3
= t 7 − t 5 − t 4 + 2t 3 + 3t 2 − 6t − 3 η t 2 + 1 + 6 arcτ gt + c
7 5 2
Dado que: t = 6 x , se tiene:
6 6 3
= x 6 x − 6 x5 − 3 x 2 + 2 x + 3 3 x − 6 6 x − 3 η 1 + 3 x + 6 arcτ g 6 x + c
7 5 2

201
Respuesta:
x −1 6 6 66 5 33 2
∫ 3 x + 1dx = 7 x x − 5 x − 2 x + 2 x + 3 x − 6 x − 3 η 1 + x + 6 arcτ g x + c
3 6 3 6

xdx
9.10.-Encontrar: ∫
x+2
Solución.- La expresión “irracional” es x , por lo tanto:
x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt ,
xdx t (2tdt ) t 2 dt ⎛ 2 ⎞ dt
luego: ∫ =∫ 2 = 2∫ 2 = 2∫ ⎜1 − 2 ⎟dt = 2∫ dt − 4∫ 2
x+2 t +2 t +2 ⎝ t +2⎠ t +2
4 t
= 2t − arcτ g + c , dado que: t = x , se tiene: = 2 x − 2 2 arcτ g x + c
2 2 2
xdx
Respuesta: ∫ = 2 x − 2 2 arcτ g x + c
x+2 2
( x + 1 + 2)dx
9.11.-Encontrar: ∫
( x + 1) 2 − x + 1
Solución.- Previamente se tiene igual índice por lo
cual: x + 1 = t ⇒ x = t − 1, dx = 2tdt , de donde:
2

⎡( x + 1) 2 + 2 ⎤ dx
1

( x + 1 + 2)dx ⎣ ⎦ t+2 (t + 2) t dt
∫ ( x + 1)2 − x + 1 ∫ ( x + 1)2 − ( x + 1) 12 = ∫ t 4 − t 2tdt = 2∫ t (t 3 − 1)
=

(t + 2)dt
= 2∫ (∗) , considerando que:
(t − 1)(t 2 + t + 1)
t+2 A Bt + C
= + 2 ⇒ A = 1, B = −1, C = −1
(t − 1)(t + t + 1) (t − 1) (t + t + 1)
2

Dado que: t = x + 1 , Se tiene: = 2 arcτ g x + 1 + c


(t + 2)dt dt −t − 1 dt t +1
(∗) 2 ∫ = 2∫ + 2∫ 2 dt = 2∫ − 2∫ 2 dt
(t − 1)(t + t + 1)
2
(t − 1) (t + t + 1) (t − 1) (t + t + 1)
1 (2t + 1) + 1
= 2∫
dt
− 2∫ 2 2 2 dt = 2 dt − (2t + 1)dt − dt
(t − 1) (t + t + 1) ∫ (t − 1) ∫ (t + t + 1)
2 ∫ (t + t + 1)
2

dt (2t + 1)dt dt
= 2∫ −∫ 2 −∫ 2
(t − 1) (t + t + 1) (t + t + 1 ) + 3
4 4
2 2 t + 1
= 2 η t −1 − η t 2 + t +1 − arcτ g +c
3 3
(t − 1) 2 2 2t + 1
= η − arcτ g +c
(t + t + 1)
2
3 3
Dado que: t = x + 1 , se tiene

202
( x + 1 + 2)dx ( x + 1 − 1) 2 2 2 x +1 +1
Respuesta: ∫ = η − arcτ g +c
( x + 1) − x + 1
2
( x + 1 + x + 2) 3 3

EJERCICIOS PROPUESTOS

1+ x 1− x dx
9.12.- ∫ dx 9.13.- ∫ dx 9.14.- ∫
1+ x 1+ x a+b x
x+a xdx x−6 x
9.15.- ∫ dx 9.16.- ∫ 9.17.- ∫ dx
x+a 1+ 4 x 3
x +1
9.18.- ∫
dx 1+ x x+a
dx 9.19.- ∫ dx 9.20.- ∫ dx
x−2− x 1− x x+b
3
x +1 a2 − x2 9.23.- ∫ x 2 x + adx
9.21.- ∫ dx 9.22.- ∫ dx
x x3
9.24.- ∫
dx 9.25.- ∫ x 3 x 2 + a 2 dx
x + x + 28 x
4

RESPUESTAS
1+ x
9.12.- ∫ dx
1+ x
Solución.- Sea: x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt
1+ x 1+ t2 t + t3 ⎛ 2 2 ⎞
∫ 1+ x ∫ 1+ t
dx = 2 tdt = 2 ∫ 1 + t dt = 2∫ ⎜⎝ t − t + 2 − t + 1 ⎟⎠dt
dt 2t 3 2 t 2
= 2 ∫ t 2 dt − 2∫ tdt + 4 ∫ dt − 4∫ = − + 4t − 4 η t + 1 + c
t +1 3 2
2 x3
= − x + 4 x − 4 η x +1 + c
3
1− x
9.13.- ∫ dx
1+ x
Solución.- Sea: x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt
1− x 1− t t − t2 dt
∫ 1+ x ∫ 1+ t
= = ∫ 1 + t dt = −2∫ tdt + 4∫ dt − 4∫ t + 1 = −t + 4t − 4 η t + 1 + c
2
dx 2tdt 2

= −x + 4 x − 4 η x +1 + c
dx
9.14.- ∫
a+b x
Solución.- Sea: x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt

203
dx 2tdt tdt ⎛1 a 1 ⎞ 2 2a bdt
∫ a+b x
=∫
a + bt
= 2∫
a + bt
= 2∫ ⎜ − ⎟dt = ∫ dt − 2 ∫
⎝ b b a + bt ⎠ b b a + bt
2 2a 2 2a
= t − 2 η a + bt + c = x − 2 η a+b x +c
b b b b
x+a
9.15.- ∫ dx
x+a
Solución.- Sea: x + a = t ⇒ x = t 2 − a, dx = 2tdt
x+a t 2 t dt
∫ x+a
dx = ∫
t2
= 2 ∫ dt = 2t + c = 2 x + a + c

xdx
9.16.- ∫
1+ 4 x
Solución.- m.c.m: 4 ; Sea: 4 x = t ⇒ x = t 4 , dx = 4t 3 dt
xdx t 2 4t 3 dt t 5 dt ⎛ 4 3 2 1 ⎞
∫ 1+ 4 x ∫ 1+ t
= = 4 ∫ 1 + t = 4∫ ⎜⎝ t − t + t − t + 1 − t + 1 ⎟⎠dt
⎛ t5 t4 t3 t2 ⎞ 4t 5 4 4t 3
= 4⎜ − + − + t − η t +1 ⎟ + c = −t + − 2t 2 + 4t − 4 η t + 1
⎝ 5 4 3 2 ⎠ 5 3
5 3
4x 4 4x 4
= −x+ − 2x 2 + 4x 4 − 4 η x 4 + 1
1 1 1

5 3
x− x6
9.17.- ∫ 3 dx
x +1
Solución.- m.c.m: 6 ; Sea: 6 x = t ⇒ x = t 6 , dx = 6t 5 dt
x−6 x t3 − t 5 (t 8 − t 6 )dt dt
∫ 3 x +1 = ∫ t2 +1 = ∫ t 2 + 1 = 6∫ t dt − 2∫ t dt + 2∫ t dt − 2∫ dt + 2∫ 1 + t 2
6 4 2
dx 6t dt 6

⎛ t 7 2t 5 2t 3 ⎞ 6t 7 12t 5
= 6⎜ − + − 2t + 2 arcτ gt ⎟ + c = − + 4t 3 − 12t + 12 arcτ gt + c
⎝7 5 3 ⎠ 7 5
7 5
6 x 6 12 x 2
= − + 4 x 2 − 12 x 6 + 12 arcτ gx 6 + c
1 1 1

7 5
dx
9.18.- ∫ dx
x−2− x
Solución.- Sea: x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt
dx 2tdt (2t − 1) + 1 2t − 1 dt
∫ x − 2 − x dx = ∫ t 2 − 2 − t = ∫ t 2 − t − 2 dt = ∫ t 2 − t − 2dt + ∫ t 2 − t − 2
2t − 1 dt 1 t−3
=∫ 2 dt + ∫ = η t −t −2 +
2
η 2 +c
t −t −2 (t − 1 ) 2 − 9 2 3 t+3
2 4 2 2

204
1 2t − 3 1 2 x −3
= η t2 − t − 2 + η +c = η x− x −2 + η +c
3 2t + 3 3 2 x +3
1+ x
9.19.- ∫ dx
1− x
Solución.- Notará el lector, que este caso se diferencia de los anteriores, sin
embargo la técnica que se seguirá, tiene la misma fundamentación y la
información que se consiga es valiosa. (∗)
1+ x 1+ x 2
Sea: =t⇒ = t ⇒ 1 + x = t 2 − t 2 x ⇒ x(1 + t 2 ) = t 2 − 1
1− x 1− x
t 2 −1 4tdt
x= 2 ⇒ dx = 2 , luego:
t +1 (t + 1) 2
1+ x t 4tdt 4t 2 dt t 2 dt
(∗)∫ 1 − x ∫ (t 2 + 1)2 ∫ (t 2 + 1)2 ∫ ( t 2 + 1)4 (∗∗) , haciendo uso
dx = = = 4 de

sustituciones trigonométricas convenientes en (∗∗) , y de la figura se tiene:

t2 + 1
t

θ
Se tiene: t = τ gθ , dt = sec θ dθ ; t + 1 = sec θ
2 2
1

t 2 dt 4τ g 2θ sec 2 θ dθ τ g 2θ
(∗∗) 4 ∫ =∫ = 4 ∫ sec2 θ dθ
( t 2 + 1) 4 sec 4 θ
= 4 ∫ s e n 2 θ dθ = 2∫ dθ − 2∫ cos 2θ dθ = 2θ − s e n 2θ + c = 2θ − 2s e n θ cos θ + c
1+ x
2
1+ x
− 1− x + c
t 1 2t
= 2 arcτ gt − 2 + c = 2 arcτ gt − 2 + c = 2 arcτ g
t +1 t +1
2 2 t + 1 1 − x 1+ x
+1
1− x
1+ x 1+ x
= 2 arcτ g − (1 − x) +c
1− x 1− x
x+a
9.20.- ∫ dx
x+b
Solución.- Sea: x + a = t ⇒ x = t 2 − a, dx = 2tdt
x+a t 2tdt t 2 dt ⎛ b−a ⎞
∫ x+b dx = ∫ t 2 − a + b ∫ t 2 + (b − a) = 2∫ ⎜⎝1 − t 2 + (b − a) ⎟⎠dt
= 2

dt 1 t
= 2 ∫ dt − 2(b − a ) ∫ 2 = 2t − 2(b − a) arcτ g +c
t + (b − a ) b−a b−a

205
x+a
= 2 x + a − 2 b − a arcτ g +c
b−a
x +1
3
9.21.- ∫ dx
x
Solución.- Sea: 3 x + 1 = t ⇒ x = t 3 − 1, dx = 3t 2 dt
x +1
3
t 3t 2 dt t 3 dt ⎛ 1 ⎞ dt
∫ x dx = ∫ t 3 − 1 ∫ t 3 − 1 = 3∫ ⎜⎝1 + t 3 − 1 ⎟⎠dt = 3∫ dt + 3∫ t 3 − 1
= 3

dt
= 3∫ dt + 3∫ (∗) , por fracciones parciales:
(t − 1)(t 2 + t + 1)
3 A Bt + C
= + 2 ⇒ 3 = A(t 2 + t + 1) + ( Bt + C )(t − 1) , de donde:
(t − 1)(t + t + 1) (t − 1) (t + t + 1)
2

A = 1, B = −1, C = −2 , luego:
dt t+2 ⎛ 2t + 1 ⎞
(∗) = 3∫ dt + ∫ −∫ 2 dt = 3t + η t − 1 − 1 η t 2 + t + 1 − 3 arcτ g ⎜ ⎟+c
t −1 t + t +1 2 ⎝ 3 ⎠
a2 − x2
9.22.- ∫ dx
x3
Solución.- Sea: a 2 − x 2 = t ⇒ x 2 = a 2 − t 2 , xdx = −tdt
a2 − x2 a 2 − x 2 xdx ttdt −t 2 dt −t 2 dt
∫ x3 dx = ∫ x4
= − ∫ (a 2 − t 2 )2 ∫ (a 2 − t 2 )2 ∫ (a + t )2 (a − t )2 (∗)
= =

Por fracciones parciales:


−t 2 A B C D
= + + + , de donde:
(t + a ) (t − a)
2 2
(t + a ) (t + a) (t − a) (t − a) 2
2

A = 1 a, B = − 1 , C = − 1 a, D = − 1 , luego:
4 4 4 4
−t dt
2
1 dt 1 dt 1 dt 1 dt
(∗) ∫ = ∫ − ∫ − ∫ − ∫
(a + t ) (a − t )
2 2
4a (t + a ) 4a (t + a ) 4a (t − a) 4a (t − a ) 2
2

1 1 1 1
= η (t + a) + − η (t − a) + +c
4a 4(t + a ) 4a 4(t − a)
1 (t + a ) 1 1
= η + + +c
4a (t − a) 4(t + a) 4(t − a)
1 a2 − x2 + a a2 − x2 1 a2 − x2 + a a2 − x2
= η + +c = η − +c
4a a2 − x2 − a 2( a 2 − x 2 −a 2 ) 4a a2 − x2 − a 2 x2

1 ( a 2 − x 2 + a)2 a2 − x2 1 1 a2 − x2
= η − + c = η a2 − x2 + a − ηx− +c
a 2 − x 2 −a 2
2
4a 2x 2a 2a 2 x2
9.23.- ∫ x 2 x + adx
Solución.- Sea: x + a = t ⇒ x = t 2 − a, dx = 2tdt

206
∫x x + adx = ∫ (t 2 − a) 2 t 2tdt = 2∫ t 2 (t 2 − a )2 dt = 2∫ (t 6 − 2at 4 + a 2t 2 )dt
2

2t 7 4at 5 2a 2t 3
= 2 ∫ t 6 dt − 4a ∫ t 4 dt + 2a 2 ∫ t 2 dt =
− + +c
7 5 3
2( x + a ) 2 4a ( x + a) 2 2a 2 ( x + a) 2
7 5 3

= − + +c
7 5 3
dx
9.24.- ∫
x + x + 28 x
4

Solución.- Sea: 8 x = t ⇒ x = t 8 , dx = 8t 7 dt
dx 8t 7 dt t 6 dt ⎛ 3 t 2 + 4t + 4 ⎞
∫ x + 4 x + 2 8 x ∫ t + t + 2t
= 4 2
= 8 ∫ t 3 + t + 2 ∫ ⎝⎜
= 8 t − t − 2 +
t3 + t + 2 ⎠
⎟dt

t 2 + 4t + 4 t 4 8t 2 t 2 + 4t + 4
= 8∫ t 3 − 8∫ tdt − 16∫ dt + 8∫ dt = 8 − − 16t + 8 ∫ t 3 + t + 2 dt
t3 + t + 2 4 2
t 2 + 4t + 4
= 2t 4 − 4t 2 − 16t + 8∫ 3 dt (∗) , por fracciones parciales:
t +t +2
t 2 + 4t + 4 t 2 + 4t + 4 A Bt + C
= = + 2 ⇒ A = 1 , B = 3 , C = 14 , luego:
(t + t + 2) (t + 1)(t − t + 2) (t + 1) (t − t + 2)
3 2 4 4 4
⎛ 1 dt 3 t + 14 ⎞
(∗) = 2t − 4t − 16t + 8 ∫
4 2 ⎜ 4 + ∫ 42 4 dt ⎟
⎜ t +1 t −t + 2 ⎟
⎝ ⎠
⎛ 1 dt 1 3t + 14 ⎞ dt 3t + 14
= 2t 4 − 4t 2 − 16t + 8 ⎜ ∫ + ∫ 2 dt ⎟ = 2t 4 − 4t 2 − 16t + 2∫ + 2∫ 2 dt
⎝ 4 t +1 4 t − t + 2 ⎠ t +1 t −t + 2
3 2t + 3 − 3 + 3
28 31 31
= 2t 4 − 4t 2 − 16t + 2 η t + 1 + 2 ∫ dt
2 t2 − t + 2
(2t − 1) dt
= 2t 4 − 4t 2 − 16t + 2 η t + 1 + 3∫ 2 dt + 31∫ 2
t −t + 2 t −t + 2
dt
= 2t 4 − 4t 2 − 16t + 2 η t + 1 + 3 η t 2 − t + 2 + 31∫
(t − 1 ) 2 + 7
2 4
2 t− 1
= 2t 4 − 4t 2 − 16t + 2 η t + 1 + 3 η t 2 − t + 2 + 31 arcτ g 2 +c
7 7
2
62 2t − 1
= 2t 4 − 4t 2 − 16t + 2 η t + 1 + 3 η t 2 − t + 2 + arcτ g +c
7 7
2x 8 −1
1
62
= 2 x − 4 x − 16 x + 2 η x + 1 + 3 η x − x + 2 + arcτ g +c
1 1 1 1 1 1
2 4 8 8 4 8

7 7
9.25.- ∫ x3 x 2 + a 2 dx
Solución.- Sea: x 2 + a 2 = t ⇒ x 2 = t 2 − a 2 , xdx = tdt

207
∫x x 2 + a 2 dx = ∫ x 2 x 2 + a 2 xdx = ∫ (t 2 − a 2 )ttdt = ∫ (t 2 − a 2 )t 2 dt = ∫ (t 4 − a 2t 2 )dt
3

( x2 + a2 ) 2 a2 ( x2 + a2 ) 2 3 ⎛ x + a a2 ⎞
5 3
t 5 a 2t 3 2 2
= − +c = − + c = ( x2 + a2 ) 2 ⎜ − ⎟+c
5 3 5 3 ⎝ 5 3 ⎠
3 ⎛ 3 x − 2a ⎞
2 2
= ( x2 + a2 ) 2 ⎜ ⎟+c
⎝ 15 ⎠

EJERCICIOS COMPLEMENTARIOS
A continuación, se adjunta un listado de ejercicios que se proponen al lector.
Observará que no se indica técnica alguna solicitada para el desarrollo de los
mismos, y que además no se han respetado normas relativas a niveles de
dificultad, ni a las técnicas mismas. Como siempre, se adjuntaran las soluciones
cuyos desarrollos pueden diferir de los aquí presentados. No importa, eso es
posible; además una consulta con su profesor aclarará cualquier discrepancia.

Encontrar:
1.- ∫ t 3es e n t cos t 4 dt
4
θ dθ θ eθ dθ
2.- ∫ 3.- ∫
(1 + θ ) 2 (1 + θ ) 2
4.- ∫ eτ g 3θ sec 2 3θ dθ 5.- ∫
xdx x2 −1
6.- ∫
3
ax + b x +1
7.- ∫
dx 8.- ∫ e 2 − x dx e x dx
9.- ∫ x
(2 − x) 1 − x ae − b
(t + 1)dt ϕ 12.- ∫ τ gθ dθ
10.- ∫ 2 11.- ∫ sec dϕ
t + 2t − 5 2
η2 η 14.- ∫ ϕ sec 2 ϕ dϕ 15.- ∫
dx
13.- ∫ sen dη
a b 5x
16.- ∫ sec (1 − x)dx
2
17.- ∫
xdx
18.- ∫
dy
16 − x 4
1+ 1+ y
20.- ∫ cos ecθ dθ 21.- ∫ t (1 − t 2 ) 2 dt
1
dx
19.- ∫
x+4 − x+3
22.- ∫ t (1 − t 2 ) 2 arcs e n tdt
1
1 + cos 2 x x2 + 1
23.- ∫ dx 24.- ∫ dx
s e n2 2x x3 − x
e x dx dx (3 x + 4)dx
25.- ∫ 26.- ∫ 27.- ∫
9−e 2x ( x − 1)3 2x + x2
ds dx xdx
28.- ∫ 29.- ∫ 30.- ∫
4 − s2 x2 x2 + e 1+ x

208
y 2 dy y 3 dy dθ
31.- ∫ 32.- ∫ 33.- ∫
y +1 y2 −1 1 + 2 cos θ
t 4 − t 3 + 4t 2 − 2t + 1 dϕ 36.- ∫ x(10 + 8 x 2 )9 dx
34.- ∫ dt 35.- ∫
t3 +1 ηe
dx x3 dx x3 dx
37.- ∫ 38.- ∫ 39.- ∫
(16 + x 2 )3 x2 + 4 16 − x 2
40.- ∫ a ( x 2 + 1) 2 dy
1
dx dx
41.- ∫ 42.- ∫
( 6 − x 2 )3 x(3 + η x)
ex x3 dx
43.- ∫ dx 45.- ∫
16 + e 2 x 44.- ∫ cos 1 − xdx x −1
2 y 5 − 7 y 4 + 7 y 3 − 19 y 2 + 7 y − 6 47.- ∫ s e n x + 1dx 9x2 + 7 x − 6
46.- ∫ dy 48.- ∫ dx
( y − 1) 2 ( y 2 + 1) 2 x3 − x
5w3 − 5w2 + 2w − 1 50.- ∫
3dx (1 − x) 2 dx
49.- ∫ dw 51.- ∫
w4 + w2 1 + 2x x
xe −2 x 53.- ∫ e 2t cos(et )dt 54.- ∫ x ( x 2 − 4)3 dx
2 3

52.- ∫ dx
2
10
s e n xesec x ds 1 ⎛ 1− z2 ⎞
55.- ∫
cos 2 x
dx 56.- ∫ s 13 (1 + s 2 3 ) 57.- ∫ 3 ⎜ 2 ⎟ dz
z ⎝ z ⎠
x η (1 + x 2 ) co τ gxdx ax 2 − bx + c
58.- ∫ dx 59.- ∫ 60.- ∫ dx
1 + x2 η sen x ax 2 + bx − c
61.- ∫
dx
62.- ∫
dx 63.- ∫ τ g16 xdx
cos 2 5 x 12 − 7 x
64.- ∫ τ g 4θ sec 2 4θ dθ xdx 7t − 2
65.- ∫ 66.- ∫ dt
x−5 7 − 2t 2
67.- ∫ (1 + x) cos xdx 68.- ∫
dx
69.- ∫
dx
x( 1 + x − 1) coτ g 6 x
70.- ∫ co τ g (2 x − 4)dx 71.- ∫ (et − e −2t ) 2 dt ( x + 1)dx
72.- ∫
( x + 2) 2 ( x + 3)
73.- ∫ (co τ ge x )e x dx s e nθ +θ arcτ gxdx
74.- ∫ dθ 75.- ∫
cos θ + 1 (1 + x 2 ) 2
3

76.- ∫ x coτ g ( x 77.- ∫ x 4 x 2 − 2dx ( x 2 + 9) 2 dx


2 1

5
)dx 78.- ∫
x4
79.- ∫ x 2 s e n 5 x3 cos x 3 dx 80.- ∫
xdx x3 dx
81.- ∫ 2
5x2 + 7 x − x−6
82.- ∫ s e n 2θ es e n θ dθ
2
dx dw
83.- ∫ x 84.- ∫
e − 9e − x 1 + cos w

209
⎛ 1− s e n 2 x 2 ⎞
2
x3 dx s e n ϕ dϕ



⎟ 86.- ∫ 87.- ∫
85.- ∫ e cos 2 ϕ
3

(cos x s e n x )dx
⎠ 3 1

2 2 19 − x 2
88.- ∫ (sec ϕ + τ gϕ ) dϕ
2
89.- ∫
dt 90.- ∫ aθ b 2θ c3θ dθ
t (4 + η 2t ) 2
1

91.- ∫ s e n 2 ϕ cos3 ϕ dϕ sec 2 θ dθ


1
dx
92.- ∫ 93.- ∫
9 + τ g 2θ e − 16
2x

94.- ∫ (e − 1)(e + 1)ds


2s 2s
95.- ∫ 2
dx x +1
3
96.- ∫ 3 dx
5x + 8x + 5 x −x
97.- ∫ (arcs e n 1 − x 2 )0 dx 99.- ∫ x(1 + x) 5 dx
1
3dy
98.- ∫
1+ y
dϕ tdt s η s ds
100.- ∫ 101.- ∫ 102.- ∫
a s e n ϕ + b 2 cos 2 ϕ (2t + 1) 2
2 2 1
(1 − s 2 )
1
2

103.- ∫ (2 cos α s e n α − s e n 2α )dα 104.- ∫ t 4 η 2tdt


11
105.- ∫ u 2 (1 + v) dx
(ϕ + s e n 3ϕ )dϕ ( y 2 + 1)dy
1
ds
106.- ∫ 107.- ∫ 1 108.- ∫
3ϕ 2 − 2 cos 3ϕ s ( s − 4) 2
3 1
2
y 2 ( y + 1)
109.- ∫ u (1 + u 2 ) 2 du ( x3 + x 2 )dx 111- ∫ adb
110.- ∫
x2 + x − 2
dx ( x + 1)dx 114.- ∫ f ( x) f ´( x)dx
112.- ∫ 113.- ∫
x − 2x − 82
2x − x 2

x + 7 x2 − 5x + 5
3 η 1+ x + x 2 ( x − 1)dx
115.- ∫ dx 116.- ∫ e dx 117.- ∫
x2 + 2x − 3 x2 − 4 x + 3
xdx 4dx co τ gxdx
118.- ∫ 119.- ∫ 120.- ∫
x2 + 4 x + 5 x + 4x
3
η sen x
121.- ∫ η exp x − 1dx 1 + x3 x −1 1
122.- ∫ dx 123.- ∫ dx
x x +1 x
s e n xdx dx xdx
124.- ∫ 125.- ∫ 126.- ∫
1 + s e n x + cos x 3 + 2 cos x x2 − 2 x + 5
(1 + s e n x)dx dx
127.- ∫ 128.- ∫ 4
s e n x(2 + cos x) x +4

RESPUESTAS
1.- ∫ t 3es e n t cos t 4 dt
4

Solución.- Sea: u = s e n t 4 , du = (cos t 4 )4t 3 dt ; luego:


1 1 u 1 u 1 s e n t4
∫ =
4∫
=
4∫
= + = +c
3 sen t4 4 3 s e n t4 4
t e cos t dt 4t e cos t dt e du e c e
4 4

210
θ dθ
2.- ∫
(1 + θ ) 2
Solución.-
θ dθ Adθ Bdθ
∫ (1 + θ )2 = ∫ 1 + θ + ∫ (1 + θ )2 (∗)
θ A B
= + ⇒ θ = A(1 + θ ) + B ⇒ θ = Aθ + ( A + B ) , de donde:
(1 + θ ) 1 + θ (1 + θ ) 2
2

θ dθ dθ dθ 1
A = 1, B = −1 , entonces: (∗) ∫ =∫ −∫ = η 1+ θ + +c
(1 + θ ) 2
1+θ (1 + θ ) 2
1+θ
θ eθ dθ
3.- ∫
(1 + θ ) 2
Solución.-
θ dθ
θ
dv =
u=e (1 + θ ) 2
Sea:
du = eθ dθ v = η 1+θ +
1
1+θ
θ eθ dθ eθ 1 θ
∫ (1 + θ )2 − ∫ ( η 1+ θ +
θ
= e η 1 + θ + ) e dθ
1+θ 1+θ
eθ eθ dθ
= eθ η 1 + θ + − ∫ eθ η 1 + θ dθ − ∫ (∗) , resolviendo por partes la segunda
1+θ 1+θ
θ dθ
u = eθ dv =
integral se tiene: 1+θ
du = eθ dθ v = η 1+θ
eθ dθ
Luego: ∫ = eθ η 1 + θ − ∫ eθ η 1 + θ dθ , esto es:
1+θ

(∗) = eθ η 1 + θ + − ∫ eθ η 1 + θ dθ −eθ η 1 + θ + ∫ eθ η 1 + θ dθ
1+θ
θ
e
=
1+θ
4.- ∫ eτ g 3θ sec 2 3θ dθ
Solución.- Sea: u = τ g 3θ , du = 3sec 2 3θ dθ
1 u 1 u eτ g 3θ
∫ e sec 3θ dθ = 3∫
τ g 3θ 2
e du = e + c = +c
3 3
xdx
5.- ∫ 3
ax + b
t3 − b 3t 2
Solución.- Sea: ax + b = t 3 ⇒ x = , dx = dt
a a

211
⎛ t 3 − b ⎞ 3t 2
⎜ ⎟ dt
xdx ⎝ a ⎠ a 3t (t 3 − b) 3 3 ⎛ t 5 bt 2 ⎞
∫ =∫ =∫ =
a2 ∫
− = ⎜ − ⎟+c
4
dt (t bt ) dt
3
ax + b t a2 a2 ⎝ 5 2 ⎠
3(ax + b) 3 3b(ax + b) 3
5 2
3t 5 3bt 2
= 2
− 2 +c = − +c
5a 2a 5a 2 2a 2
3(ax + b) 3 (ax + b) 2 3b 3 (ax + b) 2
= − +c
5a 2 2a 2
x2 −1
6.- ∫ dx
x +1
Solución.-
x2 −1 ( x + 1) ( x − 1) ( x − 1) 2
3
2( x − 1) 2
3

∫ dx = ∫ = ∫ ( x − 1) 2 dx = +c = +c
1

x +1 x +1 3 3
2
2( x − 1) x − 1
= +c
3
dx
7.- ∫
(2 − x) 1 − x
Solución.- Sea: 1 − x = t 2 ⇒ x = 1 − t 2 , dx = −2tdt
dx −2tdt dt
∫ (2 − x) 1 − x = ∫ ⎡2 − (1 − t 2 ) ⎤ t = −2∫ 1 + t 2 = −2 arcτ gt + c = −2 arcτ g 1 − x + c
⎣ ⎦
8.- ∫ e 2− x dx
Solución.- Sea: u = 2 − x, du = −dx
∫e dx = − ∫ eu du = −eu + c = −e 2− x + c
2− x

e x dx
9.- ∫
ae x − b
Solución.- Sea: u = ae x − b, du = ae x dx
e x dx 1 du 1 1
∫ ae x − b = a ∫ u = a η u + c = a η ae − b + c
x

(t + 1)dt
10.- ∫ 2
t + 2t − 5
Solución.- Sea: u = t 2 + 2t − 5, du = 2(t + 1)dt
(t + 1)dt 1 du 1 1
∫ t 2 + 2t − 5 = 2 ∫ u = 2 η u + c = 2 η t + 2t − 5 + c
2

ϕ
11.- ∫ sec dϕ
2
ϕ ϕ 1 ϕ ϕ ϕ
Solución.- Sea: u = sec +τ g , du = (sec τ g + sec 2 )dϕ
2 2 2 2 2 2

212
ϕ sec ϕ (sec ϕ + τ g ϕ ) sec2 ϕ + sec ϕ τ g ϕ
∫ sec 2
dϕ = ∫ 2
sec ϕ
2
+τ g ϕ
2 dϕ =
∫ 2
sec ϕ +τ g
2
ϕ
2 dϕ
2 2 2 2
= 2 η u + c = 2 η sec ϕ + τ g ϕ + c
du
= 2∫
u 2 2
12.- ∫ τ gθ dθ
Solución.- Sea: u = cos θ , du = − s e n θ dθ
s e nθ du 1
∫ τ gθ dθ = ∫ cos θ dθ = −∫ u = − η u + c = − η cosθ + c = − η s ecθ + c
0
= − η1 + η s ecθ + c = η s ecθ + c
η2 η
13.- ∫ sen dη
a b
Solución.-
η2 η
u= dv = s e n dη
a b
Sea:
2η dη η
du = v = −b cos
a b
η 2
η a 2 η 2b η
∫ a s e n b dη = − b η cos b + a ∫η cos b dη (∗) , resolviendo por partes la segunda
η
u =η dv = cos dη
b
integral se tiene:
du = dη η
v = bsen
b

a η 2b ⎛ η η ⎞
(∗) = − η 2 cos + ⎜ bη s e n − b ∫ s e n dη ⎟
b b a ⎝ b b ⎠
a η 2b 2 η 2b3 η
= − η 2 cos + η sen + cos + c
b b a b a b
14.- ∫ ϕ sec ϕ dϕ
2

Solución.-
u =ϕ dv = sec 2 ϕ dϕ
Sea:
du = dϕ v = τ gϕ
∫ ϕ sec ϕ dϕ = ϕτ gϕ − ∫ τ gϕ dϕ = ϕτ gϕ − η sec ϕ + c
2

dx
15.- ∫ x
5
Solución.- Sea: u = − x, du = −dx
dx 5u 5− x 1
∫ 5x = ∫ 5 dx = − ∫ 5 du = − η 5 + c = − η 5 + c = − 5x η 5 + c
−x u

213
16.- ∫ sec 2 (1 − x)dx
Solución.- Sea: u = 1 − x, du = −dx
∫ sec (1 − x)dx = − ∫ sec udu = −τ gu + c = −τ g (1 − x) + c
2 2

xdx
17.- ∫
16 − x 4
Solución.- Sea: u = x 2 , du = 2 xdx
xdx xdx 1 2 xdx 1 du 1 u
∫ 16 − x4 = ∫ 42 − ( x 2 )2 = 2 ∫ 42 − ( x2 )2 = 2 ∫ 42 − u 2 = 2 arcs e n 4 + c
1 x2
= arcs e n + c
2 4
dy
18.- ∫
1+ 1+ y
1

Solución.- Sea: t = ⎡⎣1 + (1 + y ) 2 ⎤⎦ ⇒ t 2 = 1 + (1 + y ) 2 ⇒ t 2 − 1 = (1 + y )


2 1 1 1
2

⇒ (t 2 − 1) 2 = 1 + y ⇒ y = (t 2 − 1) 2 − 1, dy = 4t (t 2 − 1)dt
dy 4 t (t 2 − 1)dt t3 t2
∫ 1+ 1+ y
=∫
t
= 4 ∫ (t 2 − 1)dt = 4( − t ) + c = 4t ( − 1) + c
3 3

1+ 1+ y 4
= 4 1 1+ y ( − 1) + c = 1 1 + y ( 1 + y − 2) + c
3 3
dx
19.- ∫
x+4 − x+3
Solución.-
( x + 4) 2 + ( x + 3) 2
1 1
dx
∫ x + 4 − x + 3 = ∫ ( x + 4) − ( x + 3) dx = ∫ ⎡⎣( x + 4) 2 + ( x + 3) 2 ⎤⎦dx
1 1

( x + 4) 2 ( x + 3) 2 2 ( x + 4)3 2 ( x + 3)3
3 3

∫ + + ∫ + = + + = + +c
1 1
( x 4) 2
( x 3) 2
c
3 3 3 3
2 2
=
2
3
( ( x + 4)3 + ( x + 3)3 + c )
20.- ∫ cos ecθ dθ
Solución.- Sea: u = cos ecθ + coτ gθ , du = −(cos ecθ coτ gθ + cos ec 2θ )dθ
cos ecθ (cos ecθ + co τ gθ )dθ cos ec 2θ + cos ecθ coτ gθ dθ
∫ cos ecθ dθ = ∫ cos ecθ + co τ gθ
=∫
cos ecθ + coτ gθ
du
= −∫ = − η u + c = − η (cos ecθ + coτ gθ ) + c
u
21.- ∫ t (1 − t 2 ) 2 dt
1

Solución.- Sea: u = 1 − t 2 , du = −2tdt

214
3
1 12 1 u2 1 3 1
∫ − = − ∫ = − + c = − u 2 + c = − (1 − t 2 ) 2 + c
2 1 3
t (1 t ) dt 2
u du
2 2 3 3 3
2
22.- ∫ t (1 − t 2 ) 2 arcs e n tdt
1

Solución.-
u = arcs e n t dv = t (1 − t 2 ) 2 dt
1

Sea: dt
du = 1
v = − (1 − t 2 ) 2
3

1− t 2
3
1 1 dt
∫ t (1 − t ) 2 arcs e n tdt = − 3 (1 − t ) 2 arcs e n t + 3 ∫ (1 − t ) 1 − t
2 1 2 3 2 2

1− t2
(1 − t 2 ) 2 (1 − t 2 ) 2
3 3
1 1 t3
=− arcs e n t + ∫ (1 − t 2 )dt = − arcs e n t + (t − ) + c
3 3 3 3 3
1⎡ t ⎤
3
= − ⎢(1 − t 2 ) 2 arcs e n t − t + ⎥ + c
3

3⎣ 3⎦
1 + cos 2 x
23.- ∫ dx
s e n2 2x
Solución.-
1 + cos 2 x 1 + cos 2 x dx dx 1 dx
∫ s e n 2 2 x dx = ∫ 1 − cos2 x dx = ∫ 1 − cos 2 x = ∫ ⎛ 1 − cos 2 x ⎞ = 2 ∫ s e n 2 x
2⎜ ⎟
⎝ 2 ⎠
1 1
= ∫ cos ec 2 xdx = − coτ gx + c
2 2
x +1
2
24.- ∫ 3 dx
x −x
Solución.-
x2 + 1 ( x 2 + 1)dx ( x 2 + 1)dx Adx Bdx Cdx
∫ x3 − x ∫ x( x2 − 1) ∫ x( x + 1)( x − 1) = ∫ x + ∫ ( x + 1) + ∫ ( x − 1) (∗)
dx = =

( x 2 + 1) A B C
= + + ⇒ ( x 2 + 1) = A( x 2 − 1) + Bx( x − 1) + Cx( x + 1)
x( x + 1)( x − 1) x ( x + 1) ( x − 1)
x = 0 ⇒ 1 = − A ⇒ A = −1
De donde: x = −1 ⇒ 2 = B(−1)(−2) ⇒ B = 1
x = 1 ⇒ 2 = C (1)(2) ⇒ C = 1
Entonces:
( x 2 + 1)dx dx dx dx
(∗) ∫ = −∫ + ∫ +∫ = − η x + η x +1 + η x −1 + c
x( x + 1)( x − 1) x ( x + 1) ( x − 1)
x2 −1
= η +c
x

215
e x dx
25.- ∫
9 − e2 x
Solución.- Sea: u = e x , du = e x dx
e x dx e x dx du u ex
∫ 9 − e2 x
=∫
32 − (e x ) 2
=∫
32 − u 2
= arcs e n + c = arcs e n + c
3 3
dx
26.- ∫
( x − 1)3
Solución.-
dx ( x − 1) −2 1
∫ ( x − 1)3 ∫
−3
= ( x − 1) dx = − +c = − +c
2 ( x − 1) 2
(3x + 4)dx
27.- ∫
2x + x2
Solución.- Sea: u = 2 x + x 2 , du = 2(1 + x)dx
(3 x + 4)dx (3x + 3) + 1 ( x + 1)dx dx 3 du dx
∫ 2 x + x2 = ∫ 2 x + x2 dx = 3∫ 2 x + x 2 + ∫ 2 x + x 2 = 2 ∫ u 12 + ∫ 2 x + x2
1
3 du dx 3 u2 dx dx
= ∫ 1 +∫ = +∫ = 3 2 x + x2 + ∫
2 u2 ( x 2 + 2 x + 1) − 1 2 1 ( x + 1) 2 − 1 ( x + 1) 2 − 1
2
Sustituyendo por: x + 1 = sec θ , dx = sec θτ gθ dθ , ( x + 1) 2 − 1 = τ gθ
sec θ τ gθ
= 3 2 x + x2 + ∫ dθ = 3 2 x + x 2 + ∫ sec θ dθ = 3 2 x + x 2 + η sec θ + τ gθ + c
τ gθ
= 3 2x + x2 + η x + 1 + 2 x + x2 + c
ds
28.- ∫
4 − s2
Solución.- Sea: s = 2s e n θ , ds = 2 cos θ dθ , 4 − s 2 = 2 cos θ
ds 2 cos θ dθ
∫ 4 − s2
=∫
2 cos θ
= ∫ dθ = θ = arcs e n s + c
2
dx
29.- ∫
x 2
x2 + e
Solución.- Sea: x = eτ gθ , dx = e sec 2 θ dθ , x 2 + e = e sec θ
1

dx e sec θ dθ 1 sec θ dθ 1 cos θ
2
1 cos θ
∫ x2 x 2 + e = ∫ eτ g 2 e secθ = e ∫ τ g 2 = e ∫ s e n 2 θ = e ∫ s e n 2 θ (∗)
cos 2 θ
Sea: u = s e n θ , du = cos θ dθ , luego:

216
1 du 1 −2 1 u −1 1 1 1
(∗) = ∫
e u 2
=
e ∫ u du =
e −1
+c = − +c = −
eu e s e nθ
+c =−
x
+c
e
x2 + e
x2 + e
=− +c
ex
xdx
30.- ∫
1+ x
Solución.- Sea: x + 1 = t 2 ⇒ x = t 2 − 1, dx = 2tdt
xdx (t 2 − 1)2 t dt t3 t2
∫ 1+ x ∫ = = ∫ − = − + = − 1) + c
2
2 (t 1) dt 2( t ) c 2t (
t 3 3
x +1 x−2
= 2 x + 1( − 1) + c = 2 x + 1( )+c
3 3
y 2 dy
31.- ∫
y +1
Solución.- Sea: y + 1 = t 2 ⇒ y = t 2 − 1, dy = 2tdt
y 2 dy (t 2 − 1) 2 2 t dt ⎛ t 5 2t 3 ⎞
∫ y +1 ∫ = = ∫ − = ∫ − + = ⎜ − +t⎟+c
2 2 4 2
2 (t 1) dt 2 (t 2t 1)dt 2
t ⎝5 3 ⎠
⎛t 4
2t 2
⎞ ⎛ ( y + 1) 2( y + 1)
4 2

= 2t ⎜ − + 1⎟ + c = 2 y + 1 ⎜ − + 1⎟ + c
⎝5 3 ⎠ ⎜ 5 3 ⎟
⎝ ⎠
⎛ ( y + 1) 2 y + 2 ⎞
2
⎛ y + 2 y +1 2 y + 2 ⎞
2
= 2 y +1⎜ − + 1⎟ + c = 2 y + 1 ⎜ − + 1⎟ + c
⎝ 5 3 ⎠ ⎝ 5 3 ⎠
⎛ 3 y2 − 4 y + 8 ⎞
= 2 y +1⎜ ⎟+c
⎝ 15 ⎠
3
y dy
32.- ∫
y2 −1
Solución.- Sea: u = y 2 − 1 ⇒ y 2 = u + 1, dy = 2 ydy
⎛ 3 ⎞
1 (u + 1)du 1
1
y 3 dy y 2 ydy 1⎜ u2 u2 ⎟
∫ y 2 − 1 = ∫ y 2 − 1 = 2 ∫ u 12 = 2 ∫ (u + u )du = 2 ⎜ 3 + 1 ⎟ + c
1 −1
2 2

⎜ 2 2 ⎟⎠

⎛ y2 −1 ⎞ ⎛ y2 + 2 ⎞
3
u2
= + u 2 + c = u 2 ( 1 u + 1) + c = y 2 − 1 ⎜ + 1⎟ + c = y 2 − 1 ⎜ ⎟+c
1 1

3
3 ⎝ 3 ⎠ ⎝ 3 ⎠

33.- ∫
1 + 2 cos θ
2dz 1− z2
Solución.- Sea: dθ = , cos θ = ,θ = 2 arcτ gz
1+ z2 1+ z2

217
2dz
dθ 1+ z2 2dz 2dz 2dz
∫ 1 + 2 cos θ = ∫ 2(1 − z )
2
=∫
1 + z + 2(1 − z )
2 2
=∫
1 + z + 2 − 2z
2 2
=∫
3 − z2
1+
1+ z2
2dz dz dz 1 z− 3
=∫ = −2 ∫ 2 = −2∫ 2 =−2 η +c
3− z 2
z −3 z − ( 3) 2
2 3 z+ 3

1 τ gθ 2 − 3
=− η +c
3 τ gθ 2 + 3
t 4 − t 3 + 4t 2 − 2t + 1
34.- ∫ dt
t3 +1
Solución.-
t 4 − t 3 + 4t 2 − 2t + 1 ⎛ 3t 2 − t + 1 ⎞ 3t 2 − t + 1
∫ t3 +1
dt = ∫ ⎜⎝ t − 1 +
t3 + t ⎠
⎟ dt = ∫ ∫ ∫ t 3 + t dt
tdt − dt +

t2 3t 2 − t + 1
= −t + ∫ 3 dt (∗)
2 t +t
3t 2 − t + 1 A Bt + C
= + 2 ⇒ 3t 2 − t + 1 = A(t 2 + 1) + ( Bt + C )t
t (t 2 + 1) t (t + 1)

t = 0 ⇒1= A ⇒ A =1
t =1⇒ 3 = 2A + B + C ⇒ B + C = 1 ⎫
De donde: ⎬ B = 2, C = −1
t = −1 ⇒ 5 = 2 A − (C − B) ⇒ B − C = 3 ⎭
t 2
Adt Bt + C t2 dt 2t − 1
(∗) = − t + ∫ +∫ 2 dt = − t + ∫ + ∫ 2 dt
2 t t +1 2 t t +1
t2 2tdt dt t2
= −t + η t + ∫ 2 −∫ 2 = − t + η t + η t 2 + 1 − arcτ gt + c
2 t +1 t +1 2
2
t
= − t + η t (t 2 + 1) − arcτ gt + c
2

35.- ∫
ηe
Solución.-

∫ η e = ∫ dϕ = ϕ + c
36.- ∫ x(10 + 8 x 2 )9 dx
Solución.- Sea: u = 10 + 8 x 2 , du = 16 xdx
1 1 1 u10 u10
∫ x(10 + 8x ) dx = 16 ∫
+ =
16 ∫
= + = +c
2 9 2 9 9
16 x (10 8 x ) dx u ddu c
16 10 160
(10 + 8 x 2 )10
= +c
160

218
dx
37.- ∫
(16 + x 2 )3
Solución.- Sea: x = 4τ gθ , dx = 4sec 2 θ dθ
dx 4sec 2 θ dθ 1 dθ 1 1 x
∫ (16 + x 2 )3
=∫
4 sec θ
3 3
= ∫ = ∫ cos θ dθ = s e n θ + c =
16 sec θ 16 16 16 16 + x 2
+c

x3 dx
38.- ∫
x2 + 4
Solución.- Sea: u = x 2 + 4 ⇒ x 2 = u − 4, du = 2 xdx
x3 dx x 2 xdx 1 (u − 4)du 1 1 1
∫ =∫ ∫ = ∫ (u 2 − 4u 2 )du = ∫ u 2 du − 2∫ u 2 du
−1 −1
=
1
1
x2 + 4 x2 + 4 2 u2 2 2
x2 + 4
3 1 3
1 u 2 2u 2 u2 u
= − +c = − 4u 2 + c = u 2 ( − 4) + c = x 2 + 4( − 4) + c
1 1

2 3 1 3 3 3
2 2
x2 − 8
= x 2 + 4( )+c
3
x3 dx
39.- ∫
16 − x 2
Solución.- Sea: u = 16 − x 2 ⇒ x 2 = 16 − u, du = −2 xdx
x3 dx x 2 xdx 1 (16 − u )du 1
∫ =∫ ∫ = − ∫ (16u 2 − u 2 )du
−1
=−
1
1
16 − x 2 16 − x 2 2 u2 2
1 3 3
1 16u 2 1 u 2 u2 uu u
=− + = −16u + + c = −16u 2 + + c = u (−16 + ) + c
1 1
2

2 1 2 3 3 3 3
2 2
16 − x 2 32 + x 2
= 16 − x 2 (−16 + ) + c = − 16 − x 2 ( )+c
3 3
40.- ∫ a ( x 2 + 1) 2 dy
1

Solución.-
∫ a( x + 1) 2 dy = a( x + 1) 2 ∫ dy = a( x + 1) 2 y + c
2 1 2 1 2 1

dx
41.- ∫
( 6 − x 2 )3
Solución.- Sea: x = 6 s e n θ , dx = 6 cos θ dθ , 6 − x 2 = 6 cos θ
dx 6 cos θ dθ 1 dθ 1 1 1 x
∫( 6− x ) 2 3
=∫ 3 3
= ∫ 2
= sec 2 θ dθ = τ gθ + c =
( 6) cos θ 6 cos θ 6 6 6 6 − x2
+c

dx
42.- ∫
x(3 + η x)

219
dx
Solución.- Sea: u = 3 + η x, du =
x
dx du
∫ x(3 + η x)
=∫
u
= η u + c = η 3+ ηx + c

ex
43.- ∫ dx
16 + e 2 x
Solución.- Sea: u = e x , du = e x dx
ex du 1 u 1 ex
∫ 16 + e2 x ∫ 42 + u 2 4
dx = = arc τ g
4
+ c =
4
arc τ g
4
+c

44.- ∫ cos 1 − xdx


Solución.- Sea: 1 − x = t 2 ⇒ x = 1 − t 2 , dx = −2tdt
∫ cos 1 − xdx = −2 ∫ cos tdt (∗) , integrando por partes se tiene:
u =t dv = cos tdt
Sea:
du = dt v = sent
( )
(∗) = −2 t s e n t − ∫ s e n tdt = −2t s e n t + 2 ∫ s e n tdt = −2t s e n t − 2 cos t + c
= −2 1 − x s e n 1 − x − 2 cos 1 − x + c
x3 dx
45.- ∫
x −1
Solución.- Sea: x − 1 = t 2 ⇒ x = t 2 + 1, dx = 2tdt
x3 dx (t 2 + 1)3 2 t dt 2t 7 6t 5
∫ x −1 ∫ = = ∫ + + + = + + 2t 3 + 2t + c
6 4 2
2 (t 3 t 3t 1) dt
t 7 5
2t 6
6t 4
⎡ 2( x − 1) 6( x − 1)
3 2

= t( + + 2t 2 + 2) + c = x − 1 ⎢ + + 2( x − 1) + 2 ⎥ + c
7 5 ⎣ 7 5 ⎦
⎡ ( x − 1)3 3( x − 1) 2 ⎤
= 2 x −1 ⎢ + + x⎥ + c
⎣ 7 5 ⎦
2 y − 7 y + 7 y − 19 y + 7 y − 6
5 4 3 2
46.- ∫ dy
( y − 1) 2 ( y 2 + 1) 2
Solución.-
2 y 5 − 7 y 4 + 7 y 3 − 19 y 2 + 7 y − 6
∫ ( y − 1) 2 ( y 2 + 1) 2
dy (∗)

2 y 5 − 7 y 4 + 7 y 3 − 19 y 2 + 7 y − 6 A B Cy + D Ey + F
= + + 2 +
( y − 1) ( y + 1)
2 2 2
y − 1 ( y − 1) ( y + 1) ( y 2 + 1) 2
2

2 y 5 − 7 y 4 + 7 y 3 − 19 y 2 + 7 y − 6 = A( y − 1)( y 2 + 1) 2 + B( y 2 + 1) 2
⇒ + (Cy + D)( y − 1) 2 ( y 2 + 1) + ( Ey + F )( y − 1) 2 , luego:
2 y 5 − 7 y 4 + 7 y 3 − 19 y 2 + 7 y − 6 = ( A + C ) y 5 + (− A + B − 2C + D) y 4
⇒ + (2 A + 2C − 2 D + E ) y 3 + (−2 A + 2 B − 2C + 2 D − 2 E + F ) y 2

220
⇒ + ( A + C − 2 D + E − 2 F ) y + (− A + B + D + F ) , Igualando coeficientes se tiene:
⎛ A +C = 2 ⎞
⎜ ⎟
⎜ − A + B −2C + D = −7 ⎟
⎜ 2A +2C −2 D + E = 7 ⎟ ⇒ A = 1, B = −4, C = 1
⎜ ⎟
⎜ −2 A +2 B −2C +2 D −2 E + F = −19 ⎟ D = 0, E = 3, F = −1
⎜ A + C −2 D + E −2 F = 7 ⎟
⎜⎜ ⎟
⎝ −A + B +D +F = − 6 ⎟⎠
2 y 5 − 7 y 4 + 7 y 3 − 19 y 2 + 7 y − 6 dy dy ydy (3 y − 1)dy
(∗) ∫ dy = ∫ − 4∫ +∫ 2 +∫ 2
( y − 1) ( y + 1)
2 2 2
y −1 ( y − 1) 2
( y + 1) ( y + 1) 2
4 1 ydy dy
= η y −1 + + η y 2 + 1 + 3∫ 2 −∫ 2
y −1 2 ( y + 1) ( y + 1) 2
4 3 ⎡1 y 1 ⎤
= η y −1 + + η y2 + 1 − η y2 + 1 − ⎢ + arcτ gy ⎥ + c
y −1 2 ⎣ 2 y +1 2
2

4 3 y 1
= η ( y − 1) y 2 + 1 + − η y2 +1 − − arcτ gy + c
y −1 2 2( y + 1) 2
2

( y − 1) 4 y 1
= η + − − arcτ gy + c
y2 +1 y − 1 2( y + 1) 2
2

47.- ∫ s e n x + 1dx
Solución.- Sea: x + 1 = t 2 ⇒ x = t 2 − 1, dx = 2tdt
∫sen x + 1dx = 2∫ (s e n t )tdt (∗) , trabajando por partes
u =t dv = s e n tdt
Sea:
du = dt v = − cos t
( )
(∗)2 ∫ (s e n t )tdt = 2 −t cos t + ∫ cos tdt = −2t cos t + 2s e n t + c
= −2 x + 1 cos x + 1 + 2s e n x + 1 + c
9 x2 + 7 x − 6
48.- ∫ dx
x3 − x
Solución.-
9x2 + 7 x − 6 9x2 + 7 x − 6 Adx Bdx Cdx
∫ x3 − x dx = ∫ x( x + 1)( x − 1)dx = ∫ x + ∫ x + 1 + ∫ x − 1(∗)
9x2 + 7 x − 6 A B C
= + + ⇒ 9 x 2 + 7 x − 6 = A( x + 1)( x − 1) + Bx( x − 1) + Cx( x + 1)
x −x
3
x x +1 x −1
⎧ x = 0 ⇒ −6 = − A ⇒ A = 6

De donde: ⎨ x = 1 ⇒ 10 = 2C ⇒ C = 5
⎪ x = −1 ⇒ −4 = 2 B ⇒ B = −2

dx dx dx
(∗) = 6∫ − 2∫ + 5∫ = 6 η x − 2 η x + 1 + 5 η x −1 + c
x x +1 x −1

221
x 6 ( x − 1)5
= η x 6 − η ( x + 1) 2 + η ( x − 1)5 + c = η +c
( x + 1) 2
5w3 − 5w2 + 2w − 1
49.- ∫ dw
w4 + w2
Solución.-
5w3 − 5w2 + 2w − 1 5w3 − 5w2 + 2w − 1
∫ w4 + w2
dw = ∫ w2 (w2 + 1) dw(∗)
5w3 − 5w2 + 2w − 1 Aw + B Cw + D
= + 2
w2 ( w2 + 1) w2 w +1
5w − 5w + 2 w − 1 = ( Aw + B)( w2 + 1) + (Cw + D) w2
3 2

⇒ Aw3 + Aw + Bw2 + B + Cw3 + Dw2 ⇒ ( A + C ) w3 + ( B + D) w2 + Aw + B


Igualando coeficientes se tiene:
⎛A +C = 5⎞
⎜ ⎟
⎜ B + D = −5 ⎟
⇒ A = 2, B = −1, C = 3, D = −4
⎜A = 2⎟
⎜ ⎟
⎝ B = −1 ⎠
Aw + B Cw + D 2w − 1 3w − 4
(∗) ∫ dw + ∫ 2 dw = ∫ dw + ∫ 2 dw
w 2
w +1 w 2
w +1
2 wdw 3 2 wdw dw
=∫ − ∫ w−2 dw + ∫ 2
2 w + 1 ∫ w2 + 1
−4
w2
1 1
= η w2 + + η ( w2 + 1)3 − 4 arcτ gw + c = η w2 ( w2 + 1)3 + − 4 arcτ gw + c
w w
3dx
50.- ∫
1 + 2x
Solución.- Sea: u = 1 + 2 x, du = 2dx
3dx dx 3 du 3 3
∫ 1 + 2 x = 3∫ 1 + 2 x = 2 ∫ u = 2 η u + c = 2 η 1 + 2 x + c = η (1 + 2 x) + c
3

(1 − x) 2 dx
51.- ∫
x
Solución.-
(1 − x) 2 dx 1 − 2 x + x 2 dx dx x2
∫ x = ∫ x
= ∫x ∫ ∫
− 2 dx + xdx = η x − 2 x +
2
+c

xe −2 x
2

52.- ∫ dx
2
Solución.- Sea: u = −2 x 2 , du = −4 xdx
xe−2 x
2
1 1 u 1 u 1 −2 x2
∫ 2 dx = 2 ∫ xe dx = − 8 ∫ e du = − 8 e + c = − 8 e + c
−2 x 2

53.- ∫ e 2t cos(et )dt

222
Solución.- Sea: w = et , dw = et dt
∫ e cos(e )e dt = ∫ w cos wdw(∗) , trabajando por partes
t t t

u=w dv = cos wdw


Sea:
du = dw v = sen w
(∗) ∫ w cos wdw = w s e n w − ∫ s e n wdw = w s e n w + cos w + c = et s e n(et ) + cos(et ) + c
54.- ∫ x ( x 2 − 4)3 dx
3

3
Solución.- Sea: u = x 2 − 4, du =
3
xdx
2
( x 2 − 4) 4
3
2 3 2 u4 1 4
∫ x ( x − 4) dx = 3 ∫ u du = 3 4 + c = 6 u + c = 6 + c
3 3
2

s e n xesec x s e n x 1 sec x
55.- ∫ 2
dx = ∫ e dx = ∫ τ gx sec xesec x dx(∗)
cos x cos x cos
Solución.- Sea: u = sec x, du = sec xτ gxdx
(∗) = ∫ eu du = eu + c = esec x + c
ds
56.- ∫s 1
3
(1 + s 3 )
2

Solución.- Sea: t = s 3 ⇒ s = t 3 , ds = 3t 2 dt
1

ds 3t 2 dt 3tdt tdt 3
∫ s 13 (1 + s 2 3 ) ∫ t (1 + t 2 ) = ∫ (1 + t 2 ) = 3∫ (1 + t 2 ) = 2 η 1 + t + c
= 2

10
1 ⎛ 1− z2 ⎞
57.- ∫ ⎜ ⎟ dz
z3 ⎝ z 2 ⎠
1− z2 −2dz
Solución.- Sea: u = 2
, du = 3
z z
10 11
1 ⎛ 1− z2 ⎞ 1 10 1 u11 u11 1 ⎛ 1− z2 ⎞
∫ z 3 ⎜⎝ z 2 ⎟⎠ dz = −
2∫
u du = −
2 11
+ c = −
22
+ c = − ⎜
22 ⎝ z 2 ⎠
⎟ +c

x η (1 + x 2 )
58.- ∫ dx
1 + x2
2 xdx
Solución.- Sea: u = η (1 + x 2 ), du =
1 + x2
2
x η (1 + x 2 ) 1 1 u2 u2 ⎡⎣ η (1 + x 2 ) ⎤⎦
∫ 1 + x2 dx = 2 ∫ udu = 2 2 + c = 4 + c = 4
+c
coτ gxdx
59.- ∫
η sen x
Solución.- Sea: u = η s e n x , du = coτ gxdx
coτ gxdx du
∫ η sen x
=∫
u
= η u + c = η η sen x + c

223
ax 2 − bx + c
60.- ∫ dx
ax 2 + bx − c
Solución.-
ax 2 − bx + c ax 2 − bx + c ax 2 − bx + c
∫ ax 2 + bx − c dx =
ax 2 + bx − c ∫
dt =
ax 2 + bx − c
t+c
dx
61.- ∫
cos 2 5 x
Solución.- Sea: u = 5 x, du = 5dx
dx 1 1 1
∫ cos2 5x = ∫ sec 5xdx = 5 ∫ sec udu = 5 τ gu + c = 5 τ g 5x + c
2 2

dx
62.- ∫
12 − 7 x
Solución.- Sea: u = 12 − 7 x, du = −7dx
dx 1 du 1 1
∫ 12 − 7 x = − 7 ∫ u = − 7 η u + c = − 7 η 12 − 7 x + c
63.- ∫ τ g16 xdx
Solución.- Sea: u = cos(16 x), du = −16s e n(16 x)dx
s e n(16 x) 1 du 1 1
∫ τ g16 xdx = ∫ cos(16 x) dx = − 16 ∫ u = − 16 η u + c = − 16 η cos(16 x) + c
64.- ∫ τ g 4θ sec 2 4θ dθ
Solución.- Sea: u = τ g 4θ , du = 4sec2 4θ dθ
1 1 u2 u2 τ g 2 4θ
∫ τ g 4θ sec 4θ dθ = 4∫
= + = + = +c
2
udu c c
4 2 8 8
xdx
65.- ∫
x−5
Solución.- Sea: u = x − 5 ⇒ x = u + 5, du = dx
u+5
3 1 3
xdx u2 u2 2u 2
∫ x − 5 = ∫ u 12 du = ∫ u 2 du + 5∫ u 2 du = 3 + 5 1 + c = 3 + 10u 2 + c
1 −1 1

2 2
2 2 ⎛ x + 10 ⎞
= u u + 10 u + c = ( x − 5) x − 5 + 10 x − 5 + c = 2 x − 5 ⎜ ⎟+c
3 3 ⎝ 3 ⎠
7t − 2
66.- ∫ dt
7 − 2t 2
Solución.-
7t − 2 7tdt 2dt 7 −4tdt dt
∫ 7 − 2t 2 dt = ∫ 7 − 2t 2 − ∫ 7 − 2t 2 = − 4 ∫ 7 − 2t 2 − 2 ∫ 7 2
−t
2
7
=− 7 − 2t 2 − 2 arcs e n 2 t + c
2 7
67.- ∫ (1 + x) cos xdx

224
Solución.- Sea: x = t ⇒ x = t 2 , dx = 2tdt
∫ (1 + x) cos xdx = ∫ (1 + t 2 )(cos t )2tdt = 2∫ (t + t 3 )(cos t )dt = 2∫ t cos tdt + 2∫ t 3 cos tdt (∗)
Trabajando por partes: ∫ t 3 cos tdt
u = t3 dv = cos tdt
Sea:
du = 3t 2 dt v = sent
∫ t cos tdt = t s e n t − 3∫ t s e n tdt
3 3 2

Trabajando por partes: ∫ t 2 s e n tdt


u = t2 dv = s e n tdt
Sea:
du = 2tdt v = − cos t
∫ t s e n tdt = −t cos t + 2∫ t cos tdt
2 2

Trabajando por partes: ∫ t cos tdt


u =t dv = cos tdt
Sea:
du = dt v = sent
∫ t cos tdt = t s e n t − ∫ s e n tdt = t s e n t + cos t + c1
(
(∗) 2 ∫ t cos tdt + 2∫ t 3 cos tdt = 2 ∫ t cos tdt + 2 t 3 s e n t − 3∫ t 2 s e n tdt )
(
= 2 ∫ t cos tdt + 2t 3 s e n t − 6 ∫ t 2 s e n tdt = 2∫ t cos tdt + 2t 3 s e n t − 6 −t 2 cos t + 2∫ t cos tdt )
= 2 ∫ t cos tdt + 2t s e n t + 6t cos t − 12 ∫ t cos tdt = 2t s e n t + 6t cos t − 10 ∫ t cos tdt
3 2 3 2

= 2t 3 s e n t + 6t 2 cos t − 10(t s e n t + cos t ) + c


= 2t 3 s e n t + 6t 2 cos t − 10t s e n t − 10 cos t + c
= 2 x 3 s e n x + 6 x cos x − 10 x s e n x − 10 cos x + c
dx
68.- ∫
x( 1 + x − 1)
Solución.- Sea: (1 + x) 2 = t ⇒ 1 + x = t 2 ⇒ x = t 2 − 1, dx = 2tdt
1

dx 2tdt
∫ x( 1 + x − 1) = ∫ (t 2 − 1)(t − 1) (∗)
t A B C
= + + ⇒ t = A(t − 1) 2 + B(t 2 − 1) + C (t + 1)
(t + 1)(t − 1) t + 1 t − 1 (t − 1)
2 2

⎧t = 1 ⇒ 1 = 2C ⇒ C = 1
⎪ 2

De donde: ⎨t = −1 ⇒ −1 = 4 A ⇒ A = − 1
4

⎪⎩t = 0 ⇒ 0 = A − B + C ⇒ B = 1 4
⎡ Adt Bdt Cdt ⎤ ⎡ 1 dt 1 dt 1 dt ⎤
(∗) = 2 ⎢ ∫ +∫ +∫ 2⎥
= 2 ⎢− ∫ + ∫ + ∫ 2⎥
⎣ t +1 t −1 (t − 1) ⎦ ⎣ 4 t + 1 4 t − 1 2 (t − 1) ⎦

225
1 dt 1 dt dt 1 1 1
=− ∫ + ∫
2 t + 1 2 t −1
+∫
(t − 1) 2
= − η t +1 + η t −1 −
2 2 t −1
+c

1 t −1 1 1 1+ x −1 1
= η − +c = η − +c
2 t + 1 t −1 2 1+ x +1 1 + x −1
dx
69.- ∫
coτ g 6 x
Solución.- Sea: u = cos 6 x, du = −6s e n 6 xdx
dx s e n 6x 1 du 1 1
∫ coτ g 6 x = ∫ τ g 6 xdx = ∫ cos 6 x dx = − 6 ∫ u = − 6 η u + c = − 6 η cos 6 x + c
70.- ∫ co τ g (2 x − 4)dx
Solución.- Sea: u = s e n(2 x − 4), du = 2 cos(2 x − 4)dx
cos(2 x − 4) 1 du 1 1
∫ coτ g (2 x − 4)dx = ∫ s e n(2 x − 4) dx = 2 ∫ u = 2 η u + c = 2 η (2 x − 4) + c
71.- ∫ (et − e −2t ) 2 dt
Solución.-
∫ (e − e ) dt = ∫ (e − 2e + e )dt = ∫ e dt − 2∫ e dt + ∫ e dt
t −2 t 2 2t t −2t −4 t 2t −t −4 t

1 1
= e 2t + 2e − t − e −4t + c
2 2
( x + 1)dx
72.- ∫
( x + 2) 2 ( x + 3)
Solución.-
( x + 1)dx ( x + 1) A B C
∫ ( x + 2)2 ( x + 3) ⇒ ( x + 2)2 ( x + 3) = x + 2 + ( x + 2)2 + x + 3 (∗)
⇒ x + 1 = A( x + 2)( x + 3) + B( x + 3) + C ( x + 2) 2
⎧ x = − 2 ⇒ − 1 = B ⇒ B = −1

De donde: ⎨ x = −3 ⇒ −2 = C ⇒ C = −2
⎪ x = 0 ⇒ 1 = 6 A + 3B + 4C ⇒ A = 2

Adx Bdx Cdx dx dx dx
(∗) ∫ x + 2 + ∫ ( x + 2) + ∫ x + 3 = 2∫ x + 2 − ∫ ( x + 2)
2 2
− 2∫
x+3
x+2
3
1 1
=2 η x+2 + −2 η x+3 +c = η + +c
x+2 x+3 x+2
73.- ∫ (co τ ge x )e x dx
Solución.- Sea: u = s e n e x , du = (cos e x )e x dx
(cos e x )e x dx du
∫ (coτ ge )e dx = ∫ s e n e x = ∫ u = η u + c = η s e n e + c
x x x

s e nθ +θ
74.- ∫ dθ
cos θ + 1

226
Solución.-
s e nθ +θ s e n θ dθ θ dθ − s e n θ dθ θ (cos θ − 1)dθ
∫ cos θ + 1 dθ = ∫ cos θ + 1 + ∫ cos θ + 1 = − ∫ cosθ + 1 + ∫ cos2 θ + 1
θ cos θ dθ θ dθ
= − η cos θ + 1 − ∫ +∫
sen θ 2
s e n2 θ
= − η cos θ + 1 − ∫ θ co τ gθ cos ecθ dθ + ∫ θ cos ec 2θ dθ (∗)
Trabajando por partes: ∫ θ coτ gθ cos ecθ dθ
u =θ dv = coτ gθ cos ecθ dθ
Sea:
du = dθ v = − cos ecθ
∫ θ coτ gθ cos ecθ dθ = −θ cos ecθ + ∫ cos ecθ dθ = −θ cos ecθ − η cos ecθ − coτ gθ + c1
Trabajando por partes: ∫ θ cos ec 2θ dθ
u =θ dv = cos ec 2θ dθ
Sea:
du = dθ v = −t co τ gθ
∫ θ cos ec θ dθ = −θ coτ gθ + ∫ coτ gθ dθ = −θ coτ gθ + η s e n θ + c2
2

(∗) = − η cos θ + 1 + θ cos ecθ + η cos ecθ − coτ gθ − θ coτ gθ + η s e n θ + c


(cos ecθ − co τ gθ ) s e n θ
= η + θ (cos ecθ − coτ gθ ) + c
cos θ + 1
1 − cos θ ⎛ 1 − cos θ ⎞
= η +θ ⎜ ⎟+c
1 + cos θ ⎝ s e nθ ⎠
arcτ gxdx
75.- ∫
(1 + x 2 ) 2
3

Solución.- Sea: x = τ gθ ⇒ θ = arcτ gx, dx = sec 2 θ dθ , 1 + x 2 = sec θ


arcτ gxdx θ sec 2 θ dθ θ dθ
∫ (1 + x 2 ) 2 ∫ sec 3 θ = ∫ secθ = ∫ θ cos θ dθ (∗) , trabajando por partes
3 =

u =θ dv = cos θ dθ
Sea:
du = dθ v = s e nθ
x 1
= θ s e n θ − ∫ s e n θ dθ = θ s e n θ + cos θ + c = (arcτ gx) + +c
1+ x 2
1 + x2
1
= ( x arcτ gx + 1) + c
1 + x2
76.- ∫ x coτ g ( x )dx
2

5
x2 2 x2
Solución.- Sea: u = s e n , du = x cos dx
5 5 5

227
x2
x cos 2
5 dx = 5 du = 5 η u + c = 5 η s e n x + c
∫ x co τ g ( x 2 )dx =
5 ∫ x2 2∫ u 2 2 5
sen
5
77.- ∫ x 4 x 2 − 2dx
Solución.- Sea: u = 4 x 2 − 2, dx = 8 xdx
(4 x 2 − 2)3
3 3
1 12 1u 2 u2
∫ − =
8∫
= + = + = +c
2
x 4 x 2 dx u du c c
83 12 12
2
( x + 9) dx
2 1
2

78.- ∫
x4
Solución.- Sea: x = 3τ gθ , dx = 3sec 2 θ , x 2 + 9 = 3sec θ
1

( x 2 + 9) 2 dx 3sec θ 3sec 2 θ dθ 1 sec3 θ dθ 1 cos3 θ 1 cos θ dθ
1

∫ x4 =∫
3 τg θ
4 4
= ∫
9 τg θ 4
= ∫
9 sen θ4
= ∫
9 s e n4 θ
cos 4 θ
1⎛ 1 1 ⎞ 1 cos ec3θ
= ⎜− ⎟ + c = − + c = − +c
9 ⎝ 3 s e n3 θ ⎠ 27 s e n 3 θ 27
3
1 ⎛ x2 + 9 ⎞ x2 + 9 2
=− ⎜ ⎟ +c = − x +9 +c
27 ⎜⎝ x ⎟⎠ 27 x3
79.- ∫ x 2 s e n 5 x3 cos x 3 dx
Solución.- Sea: u = s e n x3 , du = 3x 2 cos x 3 dx
1 5 1 u6 u6 s e n 6 x3
∫ x s e n x cos x dx = 3∫
= + = + = +c
2 5 3 3
u du c c
3 6 18 18
xdx
80.- ∫
5x2 + 7
Solución.- Sea: u = 5 x 2 + 7, du = 10 xdx
(5 x 2 + 7) 2 5x2 + 7
1 1 1
xdx 1 du 1 u 2 u2
∫ 5 x2 + 7 10 ∫ u 12 10 1
= = + c =
5
+ c =
5
+ c =
5
+c
2
3
x dx
81.- ∫ 2
x − x−6
Solución.-
x3dx ⎛ 7x + 6 ⎞ (7 x + 6)dx
∫ x2 − x − 6 = ∫ ⎜⎝ x + 1 + x 2 − x − 6 ⎟⎠dx = ∫ xdx + ∫ dx + ∫ ( x − 3)( x + 2)
x2 (7 x + 6)dx
= + x+∫ (∗)
2 ( x − 3)( x + 2)

228
(7 x + 6) A B
= + ⇒ 7 x + 6 = A( x + 2) + B( x − 3)
( x − 3)( x + 2) x − 3 x + 2
⎧ x = −2 ⇒ −8 = −5B ⇒ B = 8
⎪ 5
De donde: ⎨
⎪⎩ x = 3 ⇒ 27 = 5 A ⇒ A = 27 5
x2 Adx Bdx x 2 27 dx 8 dx
(∗) = + x + ∫ +∫ = + x+ ∫
5 x −3 5 ∫ x + 2
+
2 x−3 x+2 2
x2 27 8
= + x+ η x−3 + η x+ 2 +c
2 5 5
82.- ∫ s e n 2θ e s e n2 θ

Solución.- Sea: u = s e n 2 θ , du = 2s e n θ cos θ dθ

∫ s e n 2θ e dθ = ∫ 2s e n θ cos θ e dθ = ∫ e du = e + c = e + c
sen θ 2
sen θ u u sen θ
2 2

dx
83.- ∫
e − 9e − xx

Solución.- Sea: u = e x , du = e x dx
dx e x dx e x dx du 1 u −3 1 ex − 3
∫ e x − 9e − x ∫ e 2 x − 9 ∫ ( e x ) 2 − 9 ∫ u 2 − 9 6 u + 3
= = = = η + c =
6
η
ex + 3
+c

dw
84.- ∫
1 + cos w
Solución.-
dw (1 − cos w)dw (1 − cos w)dw cos wdw
∫ 1 + cos w = ∫ 1 − cos2 w = ∫ s e n 2 w = ∫ cos ec wdw − ∫ s e n 2 w
2

(s e n w) −1 1
= − coτ gw − + c = − coτ gw + + c = − coτ gw + cos ecw + c
−1 sen w
Nota: Este ejercicio esta desarrollado diferente en el capitulo 8.
2
⎛ 1−s e n 2 x 2 ⎞
⎜ ⎟
⎜ ⎟
85.- ∫ e
3
⎝ ⎠
(cos3 x s e n x )dx
2 2
2
⎛ 1− s e n2 x 2 ⎞ 2 3 x x
Solución.- Sea: u = ⎜ ⎟ , du = − cos s e n dx
⎝ 3 ⎠ 9 2 2
2
2 ⎛ 1−s e n 2 x ⎞
⎛ 1−s e n 2 x 2 ⎞ ⎜ 2⎟
⎜ ⎟ ⎜ ⎟
⎜ ⎟ 9 2 2 ⎜ 3 ⎟

∫e (cos3 x s e n x )dx = − ∫ eu du = − eu + c = − e
⎝ ⎠
+c
⎝ 3 ⎠
2 2 2 9 9
x3 dx
86.- ∫
19 − x 2
Solución.- Sea: x = 19 s e n θ , dx = 19 cos θ dθ , 19 − x 2 = 19 cos θ
x3 dx ( 19)3 s e n 3 θ 19 cos θ dθ
∫ 19 − x 2
=∫
19 cos θ
= 19 19 ∫ s e n θ (1 − cos 2 θ )dθ

229
19 19
= 19 19 ∫ s e n θ dθ − 19 19 ∫ s e n θ cos 2 θ dθ = −19 19 cos θ + cos3 θ + c
3
19 − x 2 19 19 (19 − x 2 )3
= −19 19 + + c = −19 19 − x 2 + (19 − x 2 )3 + c
19 3 ( 19) 3

s e n ϕ dϕ
87.- ∫
cos 2 ϕ
1

Solución.- Sea: u = cos ϕ , du = − s e n ϕ dϕ


s e n ϕ dϕ
1
du u2
∫ cos 2 ϕ ∫ u 2 ∫ + c = −2u 2 + c = −2 cos ϕ + c
−1
= − = − = −
1
1 1 u 2
du
1
2
88.- ∫ (sec ϕ + τ gϕ ) dϕ
2

Solución.-
∫ (sec ϕ + τ gϕ ) dϕ = ∫ (sec ϕ + 2sec ϕτ gϕ + τ g ϕ )dϕ
2 2 2

= ∫ (sec 2 ϕ + 2sec ϕτ gϕ + sec 2 ϕ − 1)dϕ = ∫ (2sec 2 ϕ + 2sec ϕτ gϕ − 1)dϕ


= 2 ∫ sec2 ϕ dϕ + 2∫ sec ϕτ gϕ dϕ − ∫ dϕ = 2τ gϕ + 2sec ϕ − ϕ + c
dt
89.- ∫
t (4 + η 2t )
1
2

dt
Solución.- Sea: u = η t , du = , además: u = 2τ gθ , du = 2sec 2 θ dθ , 4 + u 2 = 2sec θ
t
dt du 2 sec 2 θ dθ
∫ t (4 + η 2t )
1
2
=∫
4 + u2
=∫
2sec θ
= ∫ sec θ dθ = η sec θ + τ gθ + c

4 + u2 u 4 + u2 + u 4 + η 2t + η t
= η + +c = η +c = η +c
2 2 2 2
90.- ∫ aθ b 2θ c3θ dθ
Solución.- Sea: ab 2 c3 = k ,
kθ (ab 2 c3 )θ
∫ a b c dθ = ∫ a (b ) (c ) dθ = ∫ (ab c ) dθ = ∫ k dθ =
θ 2θ 3θ θ 2 θ 3 θ 2 3 θ θ
+c = +c
ηk η (ab 2 c3 )
91.- ∫ s e n 2 ϕ cos3 ϕ dϕ
1

Solución.-
∫ s e n 2 ϕ cos ϕ dϕ = ∫ s e n 2 ϕ cos ϕ cos ϕ dϕ = ∫ s e n 2 ϕ (1 − s e n ϕ ) cos ϕ dϕ
1 3 1 2 1 2

sen 2 ϕ sen 2 ϕ
3 7

= ∫ s e n 2 ϕ cos ϕ dϕ − ∫ s e n 2 ϕ cos ϕ dϕ = − +c
1 5

3 7
2 2
2s e n 2 ϕ 2s e n 2 ϕ
3 7

= − +c
3 7

230
sec2 θ dθ
92.- ∫
9 + τ g 2θ
Solución.- Sea: u = τ gθ , du = sec 2 θ dθ
sec2 θ dθ du 1 u 1 (τ gθ )
∫ 9 + τ g 2θ = ∫ 9 + u 2 = 3 arcτ g 3 + c = 3 arcτ g 3 + c
dx
93.- ∫
e − 16
2x

du
Solución.-Sea: u = e x , du = e x dx ⇒ dx =
u
Además: u = 4sec θ , du = 4sec θτ gθ dθ , u 2 − 16 = 4τ gθ
du 4sec θ τ gθ dθ 1
dx du 1
∫ e2 x − 16 ∫ u 2 − 16 = ∫ u u 2 − 16 = ∫ 4secθ 4 τ gθ = 4 ∫ dθ = 4 θ + c
= u

1 u 1 ex
= arc sec + c = arc sec + c
4 4 4 4
94.- ∫ (e − 1)(e + 1)ds
2s 2s

Solución.-
1
∫ (e − 1)(e 2 s + 1)ds = ∫ ⎡⎣ (e 2 s ) 2 − 1⎤⎦ds = ∫ e 4 s ds − ∫ ds = e 4 s + s + c
2s

4
dx
95.- ∫ 2
5x + 8x + 5
Solución.-
dx dx 1 dx
∫ 5 x 2 + 8 x + 5 = ∫ 5( x 2 + 8 x + 1) = 5 ∫ x2 + 8 x + 1(∗) , completando cuadrados:
5 5
8 16 16
x2 + 8 x + 1 = ( x2 + x + ) + 1 − = ( x + 4 )2 + 9 = ( x + 4 )2 + ( 3 )2
5 5 25 25 5 25 5 5
x+4
(∗) = ∫
1 dx
=
1 1
arc τ g 5 + c = 1 arcτ g 5 x + 4 + c
5 (x + 4 ) + ( 3 )
2 2
5 3 3 3 3
5 5 5 5
x3 + 1
96.- ∫ dx
x3 − x
Solución.-
x3 + 1 ⎛ x +1 ⎞ x +1 ( x + 1)dx
∫ x3 − xdx = ∫ ⎜⎝1 + x3 − x ⎟⎠ dx = ∫ dx + ∫ x3 − x dx =x + ∫ x( x 2 − 1)
( x + 1) dx dx Adx Bdx
= x+∫ = x+∫ = x+∫ +∫ (∗)
x ( x + 1) ( x − 1) x( x − 1) x x −1
1 A B
= + ⇒ 1 = A( x − 1) + Bx
x( x − 1) x x − 1

231
⎧ x = 0 ⇒ 1 = − A ⇒ A = −1
De donde: ⎨
⎩x = 1 ⇒ 1 = B ⇒ B = 1
dx dx x −1
(∗) = x − ∫ + ∫ = x − η x + η x −1 + c = x + η +c
x x −1 x
97.- ∫ (arcs e n 1 − x 2 )0 dx
Solución.-
∫ (arcs e n 1 − x 2 )0 dx = ∫ dx = x + c
3dy
98.- ∫
1+ y
Solución.-Sea: y 2 = t ⇒ y = t 2 , dy = 2tdt
1

3dy dy 2tdt tdt ⎛ 1 ⎞ dt


∫ 1 + y = 3∫ 1 + y = 3∫ 1 + t = 6∫ 1 + t = 6∫ ⎝⎜1 − 1 + t ⎠⎟dt = 6∫ dt − 6∫ 1 + t
= 6t − 6 η 1 + t + c = 6 y − 6 η 1 + y + c = 6 ( y − η 1+ y + c )
99.- ∫ x(1 + x) 5 dx
1

Solución.-Sea: u = 1 + x ⇒ x = u − 1, du = dx
11 6
u 5 u5
∫ + = ∫ − = ∫ − = ∫ − ∫ = − +c
1 1 6 1 6 1
x (1 x ) dx
5
(u 1)u du 5
(u u )5
du 5
u du 5
u du 5

11 6
5 5
⎛ 5u 5u ⎞ 15
2
⎛ 5(1 + x) 5(1 + x ) ⎞
2
=⎜ − ⎟u + c = ⎜ − ⎟ (1 + x) + c
1
5

⎝ 11 6 ⎠ ⎝ 11 6 ⎠

100.- ∫ 2
a s e n 2 ϕ + b 2 cos 2 ϕ
Solución.-Sea: u = τ gϕ , du = sec2 ϕ dϕ
dϕ s e n 4 ϕ dϕ s e n 2 ϕ dϕ du
∫ a 2 s e n 2 ϕ + b2 cos2 ϕ = ∫
1
=∫
(a τ g ϕ + b )
2 2 2
=∫ 2 2
(a u + b 2 )
(a 2τ g 2ϕ + b 2 )
cos 2 ϕ
1 du 1 1 u 1 au 1 ⎛ aτ gϕ ⎞
= 2∫ 2 = 2 arcτ g +c = arcτ g +c = arcτ g ⎜ ⎟+c
a u + (b ) 2
a b b ab b ab ⎝ b ⎠
a a a
tdt
101.- ∫
(2t + 1) 2
1

Solución.-
dt
u =t dv =
Sea: 2t + 1
du = dt
v = 2t + 1

232
1 (2t + 1) 2 (2t + 1) 2
3 3
tdt
∫ (2t + 1) 2
1 = t 2t + 1 − ∫ 2t + 1dt = t 2t + 1 −
2 3
+ c = t 2t + 1 −
3
+c
2
⎛ 2t + 1 ⎞ 2t + 1
= 2t + 1 ⎜ t − ⎟+c = ( t − 1) + c
⎝ 3 ⎠ 3
s η s ds
102.- ∫
(1 − s 2 ) 2
1

Solución.-
u= η s dv =
sds
(1 − s 2 ) 2 , además: s = s e n θ , ds = cos θ , 1 − s 2 = cos θ
1
Sea: ds
du =
v = −(1 − s 2 ) 2
1
s
s η s ds 1 − s2 cos θ cos θ dθ
∫ (1 − s 2
)
1
2
= − 1− s2 η s + ∫
s
ds = − 1 − s 2 η s + ∫
s e nθ
(1 − s e n 2 θ )dθ
= − 1 − s2 η s + ∫ = − 1 − s 2 η s + ∫ cos ecθ dθ − ∫ s e n θ dθ
s e nθ
= − 1 − s 2 η s + η cos ecθ − co τ gθ + cos θ + c
1 − 1 − s2
= − 1 − s2 η s + η + 1− s2 + c
s
103.- ∫ (2 cos α s e n α − s e n α )dα
Solución.-
∫ (2 cos α s e n α − s e n 2α )dα = ∫ (s e n 2α − s e n 2α ) dα = ∫ 0d α = c
0

104.- ∫ t η tdt4 2

u = η 2t dv = t 4 dt
Sea: dt t
5
du = 2 η t v=
t 5
t5 2 2 4
∫ t η tdt = η t − ∫ t η tdt (∗) , trabajando por partes nuevamente:
4 2

5 5
u = ηt dv = t 4 dt
Sea: dt t
5
du = v=
t 5
t5 2 2 ⎛ t5 1 ⎞ t 5 2 2t 5 2 t5
(∗) = η t − ⎜ η t − ∫ t 4 dt ⎟ = η t− ηt + +c
5 5⎝ 5 5 ⎠ 5 25 25 5
t 5 2 2t 5 2t 5
= η t− ηt + +c
5 25 125
11
105.- ∫ u 2 (1 + v) dx

233
Solución.-
∫ u (1 + v) dx = u (1 + v) ∫ dx = u (1 + v) x + c
2 11 2 11 2 11

(ϕ + s e n 3ϕ )dϕ
106.- ∫
3ϕ 2 − 2 cos 3ϕ
Solución.-Sea: u = 3ϕ 2 − 2 cos 3ϕ , du = 6(ϕ + s e n 3ϕ )dϕ
(ϕ + s e n 3ϕ )dϕ 1 du 1 1
∫ 3ϕ 2 − 2 cos 3ϕ = 6 ∫ u = 6 η u + c = 6 η 3ϕ − 2 cos 3ϕ + c
2

( y 2 + 1)dy
1

107.- ∫ 1
y 2 ( y + 1)
Solución.-Sea: y 2 = t ⇒ y = t 2 , dy = 2tdt
1

( y 2 + 1)dy (t + 1)2 t dt (t + 1)dt


1
2tdt dt
∫ y 12 ( y + 1) = ∫ t (t 2 + 1) = 2∫ (t 2 + 1) = ∫ (t 2 + 1) + ∫ (t 2 + 1) = η t + 1 + 2 arcτ gt + c
2

= η y + 1 + 2 arcτ g y + c
ds
108.- ∫
s ( s − 4) 2
1 3 2

Solución.-Sea: s = 2sec θ , ds = 2sec θτ gθ dθ


ds 2 sec θ τ gθ dθ 1 dθ 1 1
∫ s (s
3 2
− 4)
1
2
=∫
8sec θ 2 τ gθ
3
= ∫ 2
= ∫ cos 2 θ dθ = ∫ (1 + cos 2θ )dθ
8 sec θ 8 16
1 1 1⎛ s e n 2θ ⎞ 1
= θ + s e n 2θ + c = ⎜ θ + ⎟ + c = (θ + s e n θ cos θ ) + c
16 32 16 ⎝ 2 ⎠ 16
1⎛ 2 s2 − 4 ⎞
= ⎜ arc sec s + ⎟+c
16 ⎜⎝ 2 s2 ⎟

109.- ∫ u (1 + u ) du
2 2

Solución.-
∫ u (1 + u ) du = ∫ u (1 + 2u +u )du = ∫ u 2 du + 2∫ u 2 du + ∫ u 2 du
2 2 2 4 1 5 9

3 7 11 3 7 11
u2 u2 u 2 2u 2 4u 2 2u 2 2u u 4u 3 u 2u 5 u
= +2 + +c = + + +c = + + +c
3 7 11 3 7 11 3 7 11
2 2 2
⎛ 2u 4u 2u 5 ⎞
3
= u⎜ + + ⎟+c
⎝ 3 7 11 ⎠
( x3 + x 2 )dx
110.- ∫
x2 + x − 2
Solución.-
( x3 + x 2 )dx ⎛ 2x ⎞ 2 xdx x2 2 xdx
∫ x2 + x − 2 ∫ ⎜⎝ x 2 + x − 2 ⎟⎠ ∫
= x + dx = xdx + ∫ ( x + 2)( x − 1) 2 + ∫ ( x + 2)( x − 1)
=

234
x2 2 xdx x2 Adx Bdx
= +∫ = +∫ +∫ (∗)
2 ( x + 2)( x − 1) 2 x+2 x −1
2x A B
= + ⇒ 2 x = A( x − 1) + B( x + 2)
( x + 2)( x − 1) x + 2 x − 1
⎧ x = 1 ⇒ 2 = 3B ⇒ B = 2
⎪ 3
De donde: ⎨
⎪⎩ x = −2 ⇒ −4 = −3 A ⇒ A = 4 3
x 2 4 dx 2 dx x2 4 2
(∗) = + ∫ + ∫ = + η x + 2 + η x −1 + c
2 3 x + 2 3 x −1 2 3 3
2
x 2
= + η ( x + 2) 2 ( x − 1) + c
2 3
111- ∫ adb
Solución.-
∫ adb = a ∫ db = ab + c
dx
112.- ∫
x2 − 2 x − 8
Solución.-
Completando cuadrados se tiene: x 2 − 2 x − 8 = ( x 2 − 2 x + 1) − 9 = ( x − 1) 2 − 32
Sea: x − 1 = 3sec θ , dx = 3sec θτ gθ dθ , ( x − 1) 2 − 32 = 3τ gθ , luego:
dx dx 3 sec θ τ gθ dθ
∫ x2 − 2 x − 8
=∫
( x − 1) 2 − 32
=∫
3 τ gθ
= ∫ sec θ dθ = η sec θ + τ gθ + c

x −1 x2 − 2x − 8
= η + +c
3 3
( x + 1)dx
113.- ∫
2 x − x2
Solución.-
Completando cuadrados se tiene:
2 x − x 2 = −( x 2 − 2 x) = −( x 2 − 2 x + 1 − 1) = −( x 2 − 2 x + 1) + 1 = 1 − ( x 2 − 1)
Sea: x − 1 = s e n θ , dx = cos θ dθ , 1 − ( x − 1) 2 = cos θ , luego:
( x + 1)dx 1 (2 − 2 x) − 4 1 (2 − 2 x)dx dx
∫ 2 x − x 2 = − 2 ∫ 2 x − x 2 dx = − 2 ∫ 2 x − x 2 + 2∫ 2 x − x2
dx dx
= − 2 x − x 2 + 2∫ = − 2 x − x 2 + 2∫
2x − x 2
1 − ( x − 1) 2
cos θ dθ
= − 2 x − x 2 + 2∫ = − 2 x − x 2 + 2θ + c = − 2 x − x 2 + 2 arcs e n( x − 1) + c
cos θ
114.- ∫ f ( x) f ´( x)dx

235
Solución.- Sea: u = f ( x), du = f ´( x)dx
[ f ( x) ] + c
2
u2
∫ f ( x) f ´( x)dx = ∫ udu =
2
+c =
2

x3 + 7 x 2 − 5 x + 5
115.- ∫ dx
x2 + 2x − 3
Solución.-
x3 + 7 x 2 − 5 x + 5 ⎛ 20 − 12 x ⎞ (20 − 12 x)dx
∫ x 2 + 2 x − 3 dx = ∫ ⎜⎝ x + 5 + x2 + 2 x − 3 ⎟⎠dx = ∫ xdx + 5∫ dx + ∫ x 2 + 2 x − 3
(20 − 12 x)dx x 2 Adx B
∫ xdx + 5 ∫ ∫ ( x + 3)( x − 1) = 2 + 5 x + ∫ x + 3 + ∫ x − 1(∗)
dx +

20 − 12 x = A( x − 1) + B( x + 3)
⎧ x = 1 ⇒ 8 = 4B ⇒ B = 2
De donde: ⎨
⎩ x = −3 ⇒ 56 = −4 A ⇒ A = −14
x2 dx dx x 2
(∗) = + 5 x − 14∫ + 2∫ = + 5 x + 14 η x + 3 + 2 η x − 1 + c
2 x+3 x −1 2
η 1+ x + x 2
116.- ∫ e dx
Solución.-
η 1+ x + x 2 x 2 x3
∫e dx = ∫ (1 + x + x )dx = x + + + c
2

2 3
( x − 1)dx
117.- ∫
x2 − 4 x + 3
Solución.-
Completando cuadrados se tiene: x 2 − 4 x + 3 = x 2 − 4 x + 4 − 1 = ( x − 2) 2 − 1
Sea: x − 2 = sec θ , dx = sec θτ gθ dθ , ( x − 2)2 − 1 = τ gθ , luego:
( x − 1)dx 1 (2 x − 4) + 2 1 (2 x − 4)dx dx
∫ x 2 − 4 x + 3 = 2 ∫ x 2 − 4 x + 3 dx = 2 ∫ x 2 − 4 x + 3 + ∫ x 2 − 4 x + 3
dx dx
= x2 − 4 x + 3 + ∫ = x2 − 4x + 3 + ∫
x − 4x + 3
2
( x − 2) 2 − 1
sec θ τ gθ dθ
= x2 − 4x + 3 + ∫ = x 2 − 4 x + 3 + ∫ sec θ dθ
τ gθ
= x 2 − 4 x + 3 + η sec θ + τ gθ + c
= x2 − 4x + 3 + η x − 2 + x2 − 4x + 3 + c
xdx
118.- ∫
x + 4x + 5 2

Solución.-

236
Completando cuadrados se tiene: x 2 + 4 x + 5 = x 2 + 4 x + 4 + 1 = ( x + 2) 2 + 1
Sea: x + 2 = τ gθ , dx = sec2 θ dθ , ( x + 2) 2 + 1 = sec θ , luego:
xdx xdx (τ gθ − 2) sec 2 θ dθ
∫ x2 + 4 x + 5
=∫
( x + 2) 2 + 1
=∫
sec θ
= ∫ τ gθ sec θ dθ − 2∫ sec θ dθ

= sec θ − 2 η sec θ + τ gθ + c = x 2 + 4 x + 5 − 2 η x2 + 4 x + 5 + x + 2 + c
4dx
119.- ∫
x + 4x
3

Solución.-
4dx (3x 2 + 4) − 3x 2 (3 x 2 + 4)dx x 2 dx
∫ x3 + 4 x ∫ x3 + 4 x
= dx = ∫ x3 + 4 x − 3∫ x3 + 4 x
3 2 xdx 3
= η x3 + 4 x − ∫ 2 = η x3 + 4 x − η x 2 + 4 + c
2 x +4 2
x( x + 4)
2
x
= η 2 +c = η +c
( x + 4)
3
2
x +4
2

coτ gxdx
120.- ∫
η sen x
Solución.- Sea: u = η s e n x , du = coτ gxdx
coτ gxdx du
∫ η sen x
=∫
u
= η u + c = η η sen x + c

121.- ∫ η exp x − 1dx


Solución.-
( x − 1) 2 2( x − 1) ( x − 1)
3

∫ η exp x − 1dx = ∫ x − 1dx =


3
+c =
3
+c
2
1 + x3
122.- ∫ dx
x
2tdt
Solución.- Sea: 1 + x3 = t ⇒ t 2 = 1 + x3 ⇒ x = 3 t 2 − 1, dx =
3(t 2 − 1) 3
2

2tdt
t
1+ x 3(t 2 − 1) 3 2 t 2 dt 2 ⎛ 1 ⎞
3 2
2 2 dt
∫ x
dx = ∫
(t − 1)
2 1
3
= ∫ 2 = ∫ ⎜1 + 2 ⎟dt = ∫ dt + ∫ 2
3 t −1 3 ⎝ t −1 ⎠ 3 3 t −1
2 1 t −1 2 1 1 + x3 − 1
= t+ η +c = 1 + x3 + η +c
3 3 t +1 3 3 1 + x3 + 1
x −1 1
123.- ∫ dx
x +1 x

237
x −1 x −1 1+ t2 4tdt
Solución.- Sea: = t ⇒ t2 = ⇒ x(1 − t 2 ) = t 2 ⇒ x = , dx =
x +1 x +1 1− t 2
(1 − t 2 ) 2
x −1 1 (1 − t 2 ) 4tdt t 2 (1 − t 2 ) dt t 2 dt
∫ x +1 x
dx = ∫ t
(1 + t 2 ) (1 − t 2 ) 2
= 4 ∫ (1 + t 2 )(1 − t 2 ) 2 ∫ (1 + t 2 )(1 − t 2 )
= 4

t 2 dt ⎡ Adt Bdt Ct + D ⎤
= 4∫ = 4 ⎢∫ +∫ +∫ dt ⎥ (∗)
(1 + t )(1 − t )(1 + t )
2
⎣ 1+ t 1− t 1+ t2 ⎦
t 2
A B Ct + D
= + +
(1 + t )(1 − t )(1 + t ) 1 + t 1 − t 1 + t 2
2

⇒ t 2 = A(1 − t )(1 + t 2 ) + B(1 + t )(1 + t 2 ) + (Ct + D)(1 − t 2 )


⎧t = 1 ⇒ 1 = 4 B ⇒ B = 1
⎪ 4

⎨t = −1 ⇒ 1 = 4 A ⇒ A = 1 4
De donde: ⎪
⎪⎩t = 0 ⇒ 0 = A + B + D ⇒ D = − 1 2
t = 2 ⇒ 4 = −5 A + 15B + (2C + D)(−3) ⇒ C = 0
⎛ 1 dt 1 dt 1 dt ⎞ dt dt dt
(∗) = 4 ⎜ ∫ + ∫ − ∫ 2 ⎟
=∫ −∫ − 2∫
⎝ 4 1+ t 4 1− t 2 1+ t ⎠ 1+ t t −1 1+ t2
t +1
= η t + 1 − η t − 1 − 2 arcτ gt + c = η − 2 arcτ gt + c
t −1
x +1
+1
x +1 x −1 + x +1 x +1
= η x −1 − 2 arcτ g +c = η − 2 arcτ g +c
x +1 x −1 x −1 − x + 1 x −1
−1
x −1
s e n xdx
124.- ∫
1 + s e n x + cos x
2z 1− z2 x 2dz
Solución.- Sea: s e n x = , cos x = , z = τ g , dx =
1+ z 2
1+ z 2
2 1+ z2
⎛ 2 z ⎞⎛ 2 ⎞ 4z
⎜ 2 ⎟⎜ 2 ⎟ dz
s e n xdx ⎝ 1 + z ⎠⎝ 1 + z ⎠ dz = 1+ z2
∫ 1 + s e n x + cos x ∫ ⎛ 2 z ⎞ ⎛ 1 − z 2 ⎞ ∫ 1 + z 2 + 2 z + 1 − z 2
=
1+ ⎜ 2 ⎟⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠⎝ 1+ z ⎠
4 zdz 2 zdz Adz Bz + C
∫ (1 + z 2 )(2 + 2 z ) = ∫ (1 + z )(1 + z 2 ) = ∫ 1 + z + ∫ 1 + z 2 dz (∗)
2z A Bz + C
= +
(1 + z )(1 + z ) 1 + z 1 + z 2
2

⎧ z = −1 ⇒ −2 = 2 A ⇒ A = −1

De donde: ⎨ z = 0 ⇒ 0 = A + C ⇒ C = 1
⎪ z = 1 ⇒ 2 = 2 A + 2 B + 2C ⇒ B = 1

238
dz z +1 1 2 zdz dz
(∗) = − ∫ +∫ dz = − η 1 + z + ∫ 2 +∫ 2
1+ z 1+ z 2
2 z +1 z +1
1 z2 +1
= − η 1+ z + η z 2 + 1 + arcτ gz + c = η + arcτ gz + c
2 z +1

τ g 2 x 2 +1
= η + arcτ gz + c
τ g x 2 +1
dx
125.- ∫
3 + 2 cos x
2z 1− z2 x 2dz
Solución.- Sea: s e n x = , cos x = , z = τ g , dx =
1+ z 2
1+ z 2
2 1+ z2
2z
dx 1+ z2 2dz dz 2 z
∫ 3 + 2 cos x = ∫ ⎛ 1− z ⎞
2
dz = ∫
3 + 3z + 2 − 2 z
2 2
= 2∫
5+ z 2
=
5
arcτ g
5
+c
3 + 2⎜ 2 ⎟
⎝ 1+ z ⎠
2 5 ⎛ 5 x⎞
= arcτ g ⎜⎜ τ g ⎟⎟ + c
5 ⎝ 5 2⎠
xdx
126.- ∫
x − 2x + 5
2

Solución.-
Completando cuadrados se tiene: x 2 − 2 x + 5 = x 2 − 2 x + 1 + 4 = ( x − 1) 2 + 22 ,
Sea: x − 1 = 2τ gθ , dx = 2sec 2 θ dθ , ( x − 1) 2 + 22 = 2sec θ ,luego:
xdx 1 (2 x − 2 + 2)dx 1 (2 x − 2)dx dx
∫ x2 − 2 x + 5 = 2 ∫ x2 − 2 x + 5 = 2 ∫ x2 − 2 x + 5 + ∫ x2 − 2 x + 5
dx dx
= x2 − 2x + 5 + ∫ = x2 − 2x + 5 + ∫
x2 − 2 x + 5 ( x − 1) 2 + 22
2 sec 2 θ dθ
= x2 − 2x + 5 + ∫ = x 2 − 2 x + 5 + ∫ sec θ dθ
2sec θ
= x 2 − 2 x + 5 + η sec θ + τ gθ + c
(1 + s e n x)dx
127.- ∫
s e n x(2 + cos x)
2z 1− z2 x 2dz
Solución.- Sea: s e n x = , cos x = , z = τ g , dx =
1+ z 2
1+ z 2
2 1+ z2

239
⎛ 2z ⎞ 2
⎜1 + 2 ⎟
(1 + s e n x)dx ⎝ 1+ z ⎠ 1+ z2 (1 + z 2 + 2 z )dz
∫ s e n x(2 + cos x) ∫ 2 z ⎛ 1 − z 2 ⎞ ∫ 2 z (1 + z 2 ) + z (1 − z 2 )
= dz =
⎜2+ 2 ⎟
1+ z2 ⎝ 1+ z ⎠
( z 2 + 2 z + 1)dz ( z 2 + 2 z + 1)dz Adz Bz + C
=∫ = ∫ =∫ +∫ 2 dz (∗) }
z + 3z
3
z ( z + 3)
2
z ( z + 3)
( z 2 + 2 z + 1) A Bz + C
= + 2 ⇒ z 2 + 2 z + 1 = A( z 2 + 3) + ( Bz + C ) z
z ( z + 3)
2
z ( z + 3)
⇒ Az + 3 A + Bz 2 + Cz ⇒ ( A + B ) z 2 + Cz + 3 A , igualando coeficientes se tiene:
2

⎛ A +B =1 ⎞
⎜ ⎟
⎜ C = 2⎟ ⇒ A = 1 , B = 2 ,C = 2
3 3
⎜ 3A = 1 ⎟⎠

2 z+2
1 dz 1 dz 1 2 zdz dz
(∗) = ∫ + ∫ 32 dz = ∫ + ∫ 2 + 2∫ 2
3 z ( z + 3) 3 z 3 ( z + 3) ( z + 3)
1 1 2 ⎛τ g x ⎞
2

= η τ g x + η τ g2 x + 3 + arcτ g ⎜ 2 ⎟+c
3 2 3 2 3 ⎜ 3 ⎟
⎝ ⎠
dx
128.- ∫ 4
x +4
Solución.- Sea: x 4 + 4 = x 4 + 4 x 2 + 4 − 4 x 2 = ( x 2 + 2) 2 − (2 x) 2 = ( x 2 + 2 x + 2)( x 2 − 2 x + 2)
dx dx ( Ax + B )dx (Cx + D)dx
∫ x4 + 4 = ∫ ( x2 + 2 x + 2)( x 2 − 2 x + 2) = ∫ ( x 2 + 2 x + 2) + ∫ ( x 2 − 2 x + 2) (∗)
1 ( Ax + B ) (Cx + D)
= 2 + 2
( x + 4) ( x + 2 x + 2) ( x − 2 x + 2)
4

1 = ( Ax + B)( x 2 − 2 x + 2) + (Cx + D)( x 2 + 2 x + 2)


1 = ( A + C ) x3 + (−2 A + B + 2C + D) x 2 + (2 A − 2 B + 2C + 2 D) x + (2 B + 2 D)
Igualando coeficientes se tiene:
⎛ A + C =0⎞
⎜ ⎟
⎜ −2 A + B + 2C + D = 0 ⎟ ⇒ A = 1 , B = 1 , C = − 1 , D = 1
⎜ 2 A − 2 B + 2C + 2 D = 0 ⎟ 8 4 8 4
⎜ ⎟
⎝ 2B + 2 D = 1⎠
1 ( x + 2)dx 1 ( x − 2)dx
(∗) = ∫ 2 − ∫ 2
8 ( x + 2 x + 2) 8 ( x − 2 x + 2)
1 ( x + 1)dx 1 dx 1 ( x − 1)dx 1 dx
= ∫ + ∫ − ∫ + ∫
8 ( x + 1) + 1 8 ( x + 1) + 1 8 ( x − 1) + 1 8 ( x − 1) 2 + 1
2 2 2

1 1 1 1
= η x 2 + 2 x + 2 + arcτ g ( x + 1) − η x 2 − 2 x + 2 + arcτ g ( x − 1) + c
16 8 16 8

240
1 x2 + 2x + 2 1
= η 2 + [ arcτ g ( x + 1) + arcτ g ( x − 1) ] + c
16 x − 2x + 2 8

241
BIBLIOGRAFIA

AYRES Frank, Cálculo Diferencial e Integral


Ed libros Mac Graw Hill- Colombia 1970

Demidovich B, Ejercicios y problemas de análisis matemático


Ed Mir Moscú 1968

Ortiz Héctor, La integral Indefinida y Técnicas de Integración


U.N.E.T San Cristóbal- Venezuela 1977

Piscunov N, Cálculo Diferencial e Integral


Ed Montaner y Simón, S.A Barcelona 1970

Protter Monrey, Cálculo y Geometría Analítica- Fondo Educativo Interamericano-


EEUU 1970

Takeuchi yu, Cálculo II- Editado por el Autor- Bogota 1969

Thomas G.B, Cálculo infinitesimal y Geometría Analítica


Ed.Aguilar-Madrid 1968

242
Método de Integración

12 de diciembre de 2022

I.4. Método de Integración por Funciones Racionales


Son integrales en donde sus integrandos presentan en la forma:
Z
P (x)
dx, con Q(x) 6= 0.
Q(x)
donde P (x) y Q(x) pueden ser funciones algebraicas, funciones trascendentes y/o funciones irracionales,
entonces desarrollan los siguientes casos:

1. Caso P (x) y Q(x) son funciones algebraica, racional y polinómica.


a) P (x) y Q(x) son Funciones racional y polinomica; las cuales Grad{P (x)} < Grad{Q(x)}
y Q(x) presenta factores lineales y NO se repiten, entonces
P (x) A1 A2 An
= + + ··· +
Q(x) a1 x + b 1 a2 x + b 2 an x + b n

Ejemplos

1) Encontrar Z
dx
x2 − 9
Solución.
El integrando forman funciones racional y polinómica, de las cuales P (x) = 1 y Q(x) se
compone de factores lineales y se no repiten, esto es Q(x) = x2 − 9 = (x + 3)(x − 3),
luego
1 A B 1 1
2
= + de donde A = − y B=
x −9 x+3 x−3 6 6

por consiguiente
Z Z Z
dx 1 dx 1 dx 1 1
2
=− + = − ln |x − 3| + ln |x + 3| + C
x −9 6 x+3 6 x−3 6 6
1
= (− ln |x − 3| + ln |x + 3|) + C
6
por lo tanto, usando propiedades logaritmicas, nos queda
Z
dx 1 x+3
2
= ln | | + C.
x −9 6 x−3
b) P (x) y Q(x) son Funciones racional y polinomica; las cuales Grad{P (x)} < Grad{Q(x)}
y Q(x) presenta factores lineales y algunos se repite, entonces
P (x) A1 A2 An−1 An
= + + · · · + +
Q(x) ax + b (ax + b)2 (ax + b)n−1 (ax + b)n

1
Ejemplos

1) Encontrar
4
2x2 + 13x + 18
Z
dx.
1 x3 + 6x2 + 9x
Solución.
El integrando forman funciones racional y polinómica, de las cuales P (x) = 2x2 +13x+18
y Q(x) = x3 + 6x2 + 9x = x(x2 + 6x + 9) = x(x + 3)2 se deducen con factores lineales y
uno se repite, esto es

2x2 + 13x + 18 A B C A(x + 3)2 + Bx + Cx(x + 3)


= + + =
x3 + 6x2 + 9x x (x + 3)2 (x + 3) x(x + 3)2

de donde
2x2 + 13x + 18 = A(x + 3)2 + Bx + Cx(x + 3)
De la igualdad, sea
x = 0; entonces 18 = 9A y A = 2
x = −3; entonces − 3 = −3B y B=1
x = −2; entonces 0 = A − 2B − 2C = 2 − 2 − 2C y C=0

lo que la integral se convierte en


4 4 4
2x2 + 13x + 18
Z Z Z
2
dx 1 4
dx = dx + = 2 ln x]41 − ]
1 x3 + 6x2 + 9x 1 x
1 (x + 3)
2 x+3 1
1 1
= 2(ln 4 − ln 1) − ( − )
7 4
3
= 4 ln 2 + ≈ 2,88
28
por lo tanto
4
2x2 + 13x + 18
Z
dx ≈ 2,88
1 x3 + 6x2 + 9x
c) Si el integrando forman funciones racional y polinómica, las cuales Grad{P (x)} < Grad{Q(x)}
y Q(x) contiene factores de segundo grado, pero ninguno se repite, entonces:

P (x) Ax + B
= 2
Q(x) x + px + q

Ejemplo
Calcular la antiderivada de Z
4dx
x3 + 4x
Solución.
La función racional del integrando forman funciones racional y polinómica, de las cuales

2
P (x) = 4 y Q(x) se deducen con factores lineal, segundo grados y se no repiten, esto es
Q(x) = x3 + 4x = x(x2 + 4), luego

4 A Bx + C A(x2 + 4) + (Bx + C)x


= + =
x(x2 + 4) x x2 + 4 x(x2 + 4)

de donde
4 = A(x2 + 4) + (Bx + C)x
De la igualdad, sea
x = 0; entonces 4 = 4A y A = 1
En término de x2 y A = 1; entonces A + B = 0 y B = −1
En término de x lineal; entonces C = 0

lo que la integral se convierte en


Z Z Z
4dx dx xdx
3
= −
x + 4x x x2 + 4
1
= ln x − ln (x2 + 4) + C
2
por lo tanto Z
4dx 1
= ln x − ln (x2 + 4) + C.
x3 + 4x 2

2. Caso P (x) y Q(x) son funciones trascendentes y racional con términos trigonométri-
cas.

P (x) y Q(x) son funciones trigonométricas de senos y cosenos en la función racional, las cuales se
consideran las siguientes sustituciones:

2z 1 − z2 x 2dz
sen x = , cos x = con z = tan y dx =
1 + z2 1+z 2 2 1 + z2

Ejemplo
Calcular la antiderivada de Z
dx
sen x + tan x
Solución.
Considerando las siguientes sustituciones, se tienen

x 2z 1 − z2 2dz
z = tan , sen x = , cos x = con y dx =
2 1 + z2 1+z 2 1 + z2

3
lo que la integral se convierte en
Z Z
dx dx
= sen x
sen x + tan x sen x + cos x
Z Z 2dz
cos xdx 1+z 2
= = 2z 2z
sen xcos x + sen x 1+z 2
+ 1−z 2

2
(1 − z )
Z Z Z
1 dz 1 1 1
= dz = − z dx = ln | z | − z 2 + C
2z 2 z 2 2 4
1 x 1 x
= ln | tan | − tan2 + C
2 2 4 2
por lo tanto Z
dx 1 x 1 x
= ln | tan | − tan2 + C.
sen x + tan x 2 2 4 2

3. Caso P (x) y Q(x) son funciones algebraica, racional e irracional.

P (x) y Q(x) son funciones racional e irracional; las cuales se simplifican haciendo la siguiente
sustitución
x = zn
donde n es el mínimo común denominador en los denominadores de los exponentes de términos
irracionales.

Ejemplo
Calcular la integral definida Z 18
dx
√ √4
16 x − x3
Solución.
La función racinal √del integrando forman funciones racional e irracional, de las cuales x =
z4 ⇒ z = 4 x donde 4 = m.c.d{2, 4} de los radicandos en los téminos
√ irracionales,
3 4
luego dx = 4z dz, además cuando x = 16 ⇒ z = 2 y x = 18 ⇒ z = 18

lo que la integral se convierte en



4 √
4
18 18 18
4z 3 dz z 3 dz
Z Z Z
dx
√ √ = =4
16
4
x − x3 2 z2 − z32 z 2 (1 − z)

Z 4 18 √
Z 4 18  
zdz 1
= −4 = −4 1+ dz
2 z−1 2 z−1
√4
h√ √ i
18 4 4
= −4 [z + ln(z − 1)]2 = −4 18 − 2 + ln( 18 − 1)
≈ −0,4713

por lo tanto Z 18
dx
√ √4
≈ −0,4713.
16 x − x3

4
Ejemplo
Calcular la antiderivada de Z
dx

x 1 + 4x
Solución.
La función racinal del integrando forman factores racional e irracional, de las cuales
√ z2 − 1 1
z= 1 + 4x ⇒ x= ⇒ dx = zdz
4 2
así Z Z zdz Z
dx 2 dx
√ = z 2 −1
=
x 1 + 4x 4
z z2 −1
y
1 1 A B A(z + 1) + B(z − 1)
= = + =
z2 −1 (z − 1)(z + 1) z−1 z+1 z2 − 1
De las cuales,
1 1
z=1 ⇒ A= y z = −1 ⇒ B=−
2 2
luego Z Z Z
dx 1 dz 1 dz 1 1
2
= − = − ln |z + 1| − ln |z − 1| + C
z −1 2 z−1 2 z+1 2 2

por lo tanto, con z = 1 + 4x, nos queda
s√
Z
dx 1 + 4x + 1
= ln √ +C
z2 − 1 1 + 4x − 1

5
Ejercicios. Resolver las siguientes integrales indefinidas, según los casos de los métodos
más adecuados para su solución

También podría gustarte