Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
LATINA
www.culturaclasica.com
>■
Z
Z
*T* HH
HH 03 D r i c0 D 0 ►3 Q T3
O r& c rt r»
nc
G HT O
3 ! c/ j
3 n> Z ►i
^ « 0 03
O o ►n Ό >i «S 03 * 0
ce ^ 00 . P O 3 « <
•1 ce r» oT T°
CA P 3 *
0 }
0
Ό O «
S
<
0 00»
O
. •
3 3
C ><
Ic
Ο 3 M HH
ν; BT fl· « &
CA 5 '
CA Λ T3 ■12
O O
CD CA ¡X
P
rt HT
5*
O < ►n
•1 Λ n>
0 0 . 1 Î2
0r > ce
« <-*■
3
s>■
3
'
03
D- 03 I>
P
rt O
150 C2
Z
,_„ > I H H
>· r· (/)
Z < n >
G m C0 O 3
O Z U 2 2
> 2 0 > 1c
s
> <1 Ξ S s 73
H G 2 Z > ■
¿0 2 z H Z
O NJ C C PJ CB H
» Ό co CO O, O. Z
's5·*
3' ! 2
VJ
«O 2rt„ R«
r •ÇR5
www.culturaclasica.com
CH» UJ 5 R
«O l <*> O o»
M >2R
S'
3 j*'o
Ni» O,
ITT O ε ,
ε V<ï»
*m
to NJ NJ NJ NJ NJ
O Os Cn en H. H
en . O en O en O
La F iesta Santificada La h o jita de p ro p a g a n d a religiosa m ás p o p u
lar en to d a E spa ña . S e reparte en m uchas
Lauría, 5 (Apartado, 1042) Barcelona p a rro q u ia s los d o m ingos y fiestas del año.
O
G £ O FABRICA DE MEDALLAS
« -c g
> «2
3 o.
«8
r;
O
—' « tn C R U C E S :: D I S T I N T I V O S
^ CÜ
cd -n
w O
-<u I _u
*o . <«
I N S I G N I A S :: E TC. IC
-flj S = 3: r
5
c Cu G 0)
< £ £
. > = o >
► >
U S IO
« — np
o 5
« - • 3
5 2 ►¡ ’
W Z¿ =
0
"O
<u
w
=
= n70
—
cd o»
« ·»n
=
= = L.< A
3>” £~
"o o ( J =
<a "o =
k- -2j¡ =
o cu o = * ¡?
3Ü «85 I r= *-» na o
£ £ I P R O V E N Z A , 3 7 6
. Z I P rrl
a ^ * ¡| B A R C E L O N A =
3 , 5*
H S ”
í d °ig u
'« =
—
s z a
2V tí o
es
G <U
o CQ
J2 t3
S 2 -S FOTOIRmDOS
fl
H
W
tí
<
a
o
o
o
u
«
03
M. SOLANO
t-1
U
O
NAVARRO
riH im tm ttm iiM iH iiH itM iiiniinH tiiniM m iintiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiii·
u iH H iiM itiiu im m m im n iiiim m H m iin m iiiiiU iiiiiim iiiiiiiiim im u iM fH
di I.'
n 3
(I) •a
a
-M
< « H 1
u a
<
ífc >n O- £*
v ________________________ J V. .
I lu s tr a c ió n d e l C lero _ (mensual)
E " V I S T
EZ / r i s d e P a z (quincenal)
E d ita d a s p o r P P . M isio n e ro s d el C o ra z ó n d e M aría E l M is io n e r o (mensual)
www.culturaclasica.com
B u en S u ceso , 22 - M A D R I D T e s o r o S a c r o M u s ic a l (mensual)
MIMIHH I H H !IH H H II H IIIH H t m m M W IH i m n i Ht H H IH H m i MH MIU H IIH H H m H m i l l W m i HIHIH H I MMmW>MMIIIHt l l H IH MH H MMMMMIIHI
E l O b isp o d e C a r ta g e n a , A d m i n i s t r a d o r A p o s tó lic o d e B a r c e l o n a
9 d e D i c i e m b r e d e 1941
R d o . P . f o s é M .a l i m é n e z D e lg a d o , C. M . F.
C iu d a d
M uy estimado en el Snñor; He recibido el ejemplar de S u REPET1T O R IU M , que con su
grata del 5 ha tenido Vd. la bondad de remitirme.
Le felicito cordialísimamento por esta nueva O bra, a la que efusivamente bendigo y para
la que anhelo vivamente el mayor éxito. Con la graduación de sus temas, con lo atractivo de su
contenido, con las ilustraciones del texto y demás facilidades que ofrece su Libro, ciertamente ha
de ayuda* a cuantos se sirvan de él en la pronta adquisición de la lengua del Lacio, cuyo apren
dizaje cuesta a veces por no tener a mano guías tan adecuadas como este RE PE T IT O R IU M , cu
yo empleo tanto facilitará su labor a los alumnos de latín. — Una vez más demuestra V. con
esta obra cuánto se preocupan los Hijos del Inmaculado Corazón de María en seguir las huellas
del Bto. P. Claret, que no solamente fué tan excelso Misionero, sino fomentador constante de las
ciencias eclesiásticas, como lo es su Congregación, cuid ando ante todo de divulgar el conocí- ;
miento de la lengua oficial de la Iglesia, que es a la vez la llave de oro de la antigua sabiduría.
Con todo afecto a V. R. saluda, felicita y bendice *j* E l O bispo, A. A.
C u m e m e t i s , PALAESTRAM LATINAM n u n t i a n t i b u s r e f e r e t i s
www.culturaclasica.com
AN. XII. - NVM. 73 MAJO et JUNIO AN. MCMXLI
P alaestra L atina
S E U DE LATINITATE C O M M E N T A R IU S ALTERNIS MENSIBUS E D EN D U S
Pretium subnotationis annuae, solutione antelata, est io pesetarum in Hispania e t Lusitania, ii pes. in America et Philippinis insu
lis, et i s pes. in reliquis civitatibus - Pretium m ittatur op ortet a J A Jm in u tra to rem , L auria, 5 - lia rtin o n t - A part. 1 0 4 ·
43
www.culturaclasica.com
Paccento sulPultima, si raddoppi puella consonante. Dunque: da Clarét, Clarettiano.
La forma fin qui usata: Claretiano, fu coniata da un curiale il quale erronamente
pronunziava Cláret. Noi abbiamo scmprc sorriso a quella pronunzia; ma poi, con
evidente inconseguenza, abbiamo adottata la forma «Claretiano» che deriva corret-
tamentc (!) da quella pronunzia sbagliata.
Inoltre, ¿lando al significato del nome, esso vorrebbc essere un diminutivo ca-
talano derivato da «claro» formato con un suffisso che ha il suo corrispondcnte in
tuttc le lingue neolatine, e che in italiano verrebbe a essere il suffisso «etto». T r a
ducendo, si avrebbe «Claretto» o «Clarctti» o come si voglia, ma con due t. Ridur-
re, neila flessione, le due t a uno e cambiare softanzialmente la parola. Nessuno in-
fatti lio trovato fin qui, il quale conoscendo l’indole della noílra lingua, abbia sos-
pcttato che quel «claretiano» possa ma¡ essere derivato da un diminutivo in «etto».
Qualcuno, anzi, ci ha riportato addirittura a S. Clara.
Raffrontando que¿le due ragioni che si completano e rafíorzano, risulta chiaro,
se la logico non é un’opinione, che la noftra convinzionc non e campata in aria, ma
che riposa su buone basi. (Messaggero del Cuore di M a ria , Aprile 1939).
3) R. P. C a r o l v s M esa C. M. F. (Columbianus). - Romae fn. Jan. 1942.
De cognomine Claret ejusque derivatis, quam in P a l a e s t r a edidifti lucubratio
nem attente legi. Meam liceat proferre sententiam quam tuae submitto eruditioni.
Derivatum illud « c l a r e t i s t a » (de hispano loquor sermone) non omnino rejiciendum
existimo. Eft enim consonum hodiernae linguae evolutioni, immo et novam sc. vim
includere videtur. Exemplo conabor probare. Cum tu, v. gr. aliquem scriptorem
claretianum appellas, vel cum de Claret scripsisse potes intellegere vel tantum esse
Congregationi claretianae adseriptum, quin rem claretianam attigerit. Claretista
vero vel de Claret vel potius pro Claret scripsisse videtur indicare. Sic, exempli
gratia, Emmanuel Pardinilla, Cepeda, Jovaeus noiler, viri illuilres, scriptores a p
pellarentur claretiani eo quod Congregationi claretianae dederint nomen: dum M a
rianus Aguilar, Thomas Echevarría, Puigdessens, Poilius, ceterique omnes, licet non
C. M. F., qui et amore et industria de rebus claretianis disseruerunt, merito clare-
tistae titulum vindicarent (Cfr. tom iíla, suarista, cervantista, tratadiila et id genus
sexcenta). Nonne tibi videtur vocabulum «claretianum» generaliorem sensum, «cla-
retiila» vero vim quandam apologeticam continere? Ego, si in me esset, utrumque
pro casu adhiberem, nisi tu, Joseph, ea qua soles copia ct eruditione, contrarium
demo nt re s.
* *
♦
Quidni, bone Carole? quanquam per privatas litteras, tibi et ornatissimo Patri
Poftius sententiam meam prius significavi, nunc omnibus palaeftritis aperiam, ut
perspicua et manifesla fiat res ad cujus controversiam vos faces praetuliftis.
1) C l a r e t i a n u s et C l a r e t i s t a . — Gaudeo te, optime Carole, lucubrationem
44
www.culturaclasica.com
mo tenebam et typothetis edendam mandaveram cum, amici nutui obsequens, fere
abjeci. Sed optime tu emendafti, nam suffixum -tila — de gracco fonte— licet parum
a romanis usurpatum (gratnmatiila, balliftaj notionem agentis secum fert, quae
deinde ad cujusdam officii nobiliores cultores designandos olim inserviit: eaque hinc
exorta eft distinitio inter v. gr. carpintero et ebanista, organero et organista, cajero
et cajista (cfr. gal. jardinicr-jardiniste, menuisier-ebeniste); atque praeterea ope hujus
suffixi, cujusdam disciplinae aut viri nobilis in scientiis, in philosophia, in re publi
ca sedatores i nn uun tu r (= a r tis ta , dentista, darwinista, gongorista, derechista, fa la n
gista, romanista, marista, marianista, corazonista, cet.) Igitur —ut tibi sententia arri
det — scriptores de aliquo viro aut arte hoc sibi vindicabunt suffixum illudque «vim
quandam apologeticam continebit». C larctiila ideo noder erit sedator, defensor
Bti. Claret ejusque rerum.
45
www.culturaclasica.com
■I N N Á V E M 1
O navis, validis quis tu a viribus d u ri terga salis a e s tib u s invii
afflavit veteris p e c to ra ro b o ris, ta c ta m sidere dextero.
ludas ut sc o p u lo s a e q u o ris horridi A u r i saepe furor sollicitat viro»
m u lto funere territos: p o n to se tem ere credere perfido,
P r o d e n te s etenim vidim us in vada m ollis divitias qua e re re gaudii
confisos n im iu m perdere navitas, regnorum ve cup id in e m .
rauci lu d ib riu m flebile turbinis, Q u e s tu s n o n in h ia n s a u t m a la faenora,
genti a u t p a b u la lubricae. torvo q u a e sa p id i lu m in e c e rn im u s,
T e m n a s ut tu m id o s, qui m a re co n c ita n t, quae fratres c o e u n t M artis in a g m in a ,
u n d a r u m c u m u lo s signaque bellica, v a sto gurgite laberis.
im a s perque freti, per su p e ra s plagas, Sed quis te facilis u d a per avia
curvis p r o d ita p u p p ib u s; ducit pacifici litoris ostia,
Sic q u a n d o q u e pavet terrigena inscius p e rm isitq u e cito rem ige devium
fra c to ru m accipiens m u r m u r a fluctuum , longi carpere tra m itis ?
q u a ssa e m e m b r a ratis a u t vaga c o rp o ra N o n vim ducis o p u m ; te b o n a divitis
p lu m b u m q uae q u a tit, o m in a n s. aeris n o n a g ita n t. Te tulit em icans,
U llum te v e tu it u sque periculum s u p r e m u m p la c id o n u m in e P ra e su le m ,
c o n s ta n te m ra p id is findere gressibus s u m m u m S te lla m a ris P a tre m !
R aym. S armiento, C. M. F.
Villae Rosarii in A r g .
O NAVIS2
O navis, referent in m a re te novi q u a m v is p o n tic a pinus,
fluctus? O quid agis? F o rtite r o c c u p a silvae filia nobilis,
p o r tu m . N o n n e vides, ut ja c te s et genus et n o m e n inutile:
n u d u m rem igio la tu s nil pictis tu m id u s n a v ita p u p p ib u s
et m a lu s celeri s a u c iu s Africo fidit. Tu, nisi ventis
a n te n n a e q u e g e m a n t, ac sine funibus debes lu d ib riu m , cave.
vix d u ra re carinae N u p e r sollicitum quae m ih i ta e d iu m ,
p o ssin t im p e rio siu s n u n c d e sid e riu m c u ra q u e n o n levis,
a e q u o r? N on tibi s u n t integra lintea in te rfu sa n ite n te s
n o n di, q u o s ite ru m pressa voces malo, vites a e q u o r a C ycladas,
H abetis, pueri, a lte ra m R. P o m b i versionem in cujus a e m u la tio n e m vos in
superiore P ai aestrae Latinae fasciculo c o n c ita b a m (Cfr. n.° 72 pag. 37).
¡Vuélvente, oh nave, a la mar las nuevas tu excelsa estirpe y fama, hija del Ponto,
[olas! y a en historiadas popas no confia
Qué haces? afierra al puerto! i>e sin remos tímido el nauta ni te impide seas
la banda y roto el n\ástil al violento mofa del huracán. T ú , oh cara nave,
A f r i c o , y gime cada antena, y cómo mi tedio ayer, hoy mi anhelosa cuita,
lidiará el fiero mar nave sin cuerdas?
las deslumbrantes cicladas evita.
Ya no tienes vela integra, ni aun dioses
que en nuevo a^ar te acudan, y aunque R afael P ombo ,
[precies
46
www.culturaclasica.com
De O rthographia latina
¡3) De «/» et «v» litteris retinendis
«J» nihil est nisi / q u o d c o n s o n a n s fit c um videlicet aliis vocali
bus in verbis latinis p ra e p o n it u r c um quibu s in eandem syllabam
cohaeret; «V* c o n s o n a littera est q u a m Pr isc ia nu s vau seu digamma
(h. e. duplex g a m m a = F ) vocat. U tr a que variis re s p o n d e t litteris
in do ge rm a ni c is , uti ex a dju nc ti s exemplis patebit.
J = i con son a V = u con son a
C = yugam , ζυγόν, jugum , F (digam m a) = novas, v s f o ; , novus.
y = asyas, [έ(σ)ίτ;ν], ejus. ’ vel f = F = ver. ( f ? ;;) , video ( f£-),
X (iod) = μέγας μέγ-)'ιυν = μειζων. vis ( fu\ vinum (ροινος).
di = dyaus, Ζευς, [Jovis]. β = jwas, βιος, vivus; βούλομαι, volo.
*pedios < pa d y a te , pejor. ψ — vtcpa, nivem (ninguit).*
gi = *agio <( ad a g iu m , ajo. gu = guspitas, βόστρυχος, vespix.
= y^krt, ή~αρ, jecur- du = ai. f e m . svadvi, suavis. 1
J am vero u n u m id e m que fuisse inter r o m a n o s signum ad i et u
vocales sive c o n s o n a s / et v exprimendas, ne mini latet- T e s t a n t u r
in s cr ip tio ne s o m ne s, s c r i p t o r u m reliquiae, grammatici. Q u in ti li a
num audiamus.
«Atque etiam in ipsis vocalibus —ait officio c o n s o n a n tiu m fungantur. Q u a e
— g ra m m a tic i est videre an aliq u a s pro ret hoc etiam quo m o d o d u a b u s d e m u n
c o n s o n a n tib u s u su s acceperit, quia vocalibus in se ipsas coeundi n a tu r a sit,
i a m sicut e t i a m sc ribitur et q u o s c um c o n s o n a n tiu m nulla nisi alte ra m
ut t u o s . A t quae ut vocales iungun-
frangat. A tqui littera i sibi insidit ( c o n
tur, a u t u n a m longam faciunt, u t veteres
ticii enim est ab illo iacit) et u , quo
sc rip se ru n t, qui g e m in a tio n e e a ru m ve-
lu t apice u te b a n tu r , a u t < d ip h th o n g u m ; m o d o n u n c sc ribitur u u l g u s et
iu n g im u s a u te m , non plures q u a m > s e r u u s . S ciat etiam Ciceroni p la
duas: nisi quis p u ta t etiam ex tribus cuisse a i i o , M a i i a m q u e gem i
v oc a libus sylla ba m fieri, si n o n aliquae n a ta i scribere». 3
Sed n o n t a n t u m u n u m id e m q u e si gnum ap ud ro m a n o s , i m m o
et s o n u m e u n d e m q u o n d a m fuisse, facta con firmare videntur. C u m
enim M. C r a s s u m ex ercitum B ru n d is ii im pone ret, q u id a m in po rt u
c a r i c a s . (higos secos) C a u n o adv ect as vendens, c a u n e a s , cl am i
ta b a t ; ipse vero se m o n i t u m cred idi t ne eo iret, ut si cauneas idem
esset ac caue ne eas. 3
T a m e n ja m a saec. I p. Chr. n. «v» fere ac graeca s litteras ou
vel j3 s o n a b a t uti hae t r a n s c r ip ti o n e s d e m o n s t r a n t :
Vergilius = BspfiXio;; vel Oospq&Mx; Nerva = Népoya vel Nepjk
Vivia = Outoyia (cfr. Eckinger, 95)
r C fr. W a LDE-H o FFMANN, Lateinisdies, Etym ol. W o rterb ufh , W inters, 1938. — R e INACK, Manuel de Pbilologie. Le
digamme. Paris 1880 (p. 137).
1 Inst. O rat. I 4-10, 11
3 C fr. Cic. De D ivinat. II, 84·
47
www.culturaclasica.com
Inde litterae u ( = v ) et b in dis tin c te u s u r p a r i c oept ae s u n t , cuj us
rei t e s t i m o n i u m t u m latinae in s cr ip ti one s t u m ve rn acu la e linguae
patef aci unt. S i n t ex. gr.:
m a n d u c a , u ib e , lu d e , e[f] b é n i a t m e (CIL. VI, 142 e).
U b e r ta u ( u s ) CIL. I, 1 0 6 2 )= lib e rta b u s a c e r u i s s i m a m (CIL. X. 1208, 1 2 ) =
i u u e n t e (CIL. XI, 137) = iu b e n te a c e r b is s im a m
S ilb a n o (CIL. XI, 3732) = S ilu a n o h e r b e c e s (CIL. VI, 1099, I, 92) =
B e r e c u n d u s (CIL. VI, 2 1 7 = V e r e c u n d u s verveces
P r a e te r e a f e r v e o > f e r b u i ; c o r v u s > ital. corbo, fr. c o r b e a u ; c u r v u s > prov.
c o r p , (cat. c o rb e lla = especie de hozj; n e r v u s )> ital. n e r b o , fr. n e r f; s e r v a r e ,
s e r v i r e )> ital. s e r v a r e , s e r v ir e . 132
S a e c u lo xvi c urr e n te s ig num speciale ad i et u c o n s o n a s
n o n d u m i n d u c t u m fuerat, u t ex Vívete n o s t r o colligi pote st , qui ait:
«vocales quinque sunt in vocabulo hispano o u e i a ( = o v e j a ) » . a
A t t a m e n c um latina vo c a b u la qua e per i et u s c r i b e b a n t u r nec
e a n d e m s e m p e r vim h a b e r e n t ( q u a n d o q u e enim de vocali, quando·*
que de c o n s o n a agitur) nec u n a m e a n d e m q u e d u c e r e n t originem,
p r u d e n ti qui de m consilio P e t r u s ille R a m u s ? a n n o 1562 / et v con-
s o n a s in du x it et a voc ali bu s i et u dis ti n g u e n d as p ro p o s u it . C o n s i
liu m felici om in e pro dii t, a deo ut s cr ip to re s ubiqu e t e r r a r u m civita
te d o n a v e r in t et per s ae c ula a li q u o t praevaluerit.
Sed, o levitas h o m i n u m et i n c o n s t a n ti a ! Q u a e li t t e r a r u m /, v ab
i, u di st in c tio in h o n o r e fuit c ad e re coep ta est i t e r u m q u e re n a sc i di
xeris qui ja m c ec id erat e a r u n d e m lit te ra ru m u s u s h a u d dis tin ct us;
ideoque, ut n u n c se res habet, varia diversaque s u n t s c r i p t o r u m placi
ta. Aliis, p r i s c o r u m vestigia secutis, place t « i u u e n i s » scribere;
alii c um R a m o n o v a t o r e «j u v e n i s » scribunt; alii vero u t r a m q u e
pr a x im c oha e re nt e s, « j u v e n i s * m a l u n t , U n d e tres quasi s ch ola e
c o o r ta e sun t, q u a r u m p r i m a m iuuenistam , a lt e r a m juvenistam , te r
t i a m iuvenistam dicerem.
luvenisnum prof itent ur in prim is itali, qu ib us «j» quid m i r u m
s o n a t u t p o te q u o d id ve rn a cu la lingua n u n q u a m sit r e c ep tu m . M ag
na q u o q u e pars s c r i p t o r u m qui hodi e cog ita ta sua latine exprimere
s a ta g u n t, e a n d e m viam inscii consciive s e q u u n t u r . S u n t etiam e p h e
merides class ica e quae ha n c pra xim retineant, videlicet, Alma Roma,
1 C fr. G ran dg en t, Latino Volgare. Ed. H oepli. pag. 177. M eyer-Lúbhe, Lingüística Románica, M adrid, 1926, p. 251-254.
2 VIVES, C oll. V de lectione.
3 De Ramo gram m atico et philosopho nonnulla invenies in D ezobry-B aâielet, D ict. de G éographie et d ’H istoire. Libr.
Delagrasse. Paris 1876, 7.a «R a m u s, en fra n ça is L a Ram ière (Pierrej célebre philosophe né d a n s Vemandois vers 150a, m. 157a...
Les p rin cip a u x ouvrages son: In I V libros Georgicorum et in Bucolica praelectiones (1555-1556), C iceronianus (1556); Séholac
G ram m aticae libri II ( i 559), liber de moribus veterum gallorum ( 1559-1562,/, G ra m m a tica L a tin a (1558), G ram m atica Graeca
(1560), G ram m aire Française ^1562^ où il propose quelques réformes orthographiques, qui ont été conservés, entre autres, la d is
tinction de V u et du v, de i et du j... En 1562, R am us présenta à C harles I X un pla n p our la réforme de V u n iversité . Les persé
cutions l 'y su ivire n t. O n alla ju s q u ’à lu i fa ire un crim e de la façon dont il pro n o n ça it les mots quisque et quanquam ...»
48
www.culturaclasica.com
Iuvenius, Societas Latina, Bolletino per lo studio e Vvso dei Latino,
Les Etudes Classiques, cet.
Iuuenistas invenies praese rtim int er scr iptores c o m m e n t a r i o r u m
scientificorum. Videsïs Revue des Etudes Latines (Paris). Emérita
(Madrid).
N ob is a u te m P alaestritis t r i ta m viam servare placuit ideoque
c u m Jovaeo n o s t r o P a la e s tr a e Latinae c on dit ore Juvenistae r e m a n e
bi m us .
Q u i d ergo? T a m e ts i video q u o t qua n ti q u e viri in nos ex surgunt
q u a n t a q u e te m p e s ta s invidiae nobis imp endeat, quidni n o s t r a m in
ha c re ex planare s e n te ntia m eam que ad t r u t i n a m afferre, au dea m?
Atque in prim is hoc aperte profiteri liceat, me pro j u s t a et legi'
ti m a c a u s a decertare, m eq ue n u n q u a m adeo v e t u s t o r u m a m a t o r e m
p raeb uiss em (quod p le ru m qu e fit) ut ab aptiore, firmiore, utiliore
scribendi genere in c on su lt e differre enitar.
Jam vero aptior, firmior, utilior scrib endi ra tio n o n in eo est ut
«j» rejiciamus d u m «v» retin e m us. Q u i a n o n n e utri sque eadem est
ra tio ? n o n n e e ade m s t a t e r a «j» et «v» p e n s a n d a ? Ego equidem si
s e n t e n t i a m rog a re r inter iuvenistas et iuuenistas prof ere ndam , re
a tt e n te c on si d e ra ta , pro his certo s ta r e m qui u t r u m q u e et «/» et «v>
ab s cr ipt ion e a m a n d a n t . Sibi ergo n o n c o n s t a t b o n u s F. Antoine iu-
ve ni st a c u m vera falsis rem is cen s haec ait.
«Les letres i et u jo u a ie n t d a n s l'a lp h a b e t latin un rôle double: elles étaient a la
fois voyelles et c o n so n n e s. I voyelle = n o stre i , I c o n so n n e = notre j; V voyelle—
n o tre u; V c o n s o n n e = n o t r e V. Il y a, en effet, entre i et j, u et v, une grande affinité.
L 'e m p lo i de deux letres differentes p o u r re p ré se n te r le son voyelle et le son conson-
n a n tiq u e de j et de v est une invention du XVIIe siècle. Il n 'y a a u c u n i n c o n v é
n i e n t d c o n s e r v e r , p o u r la c o m m o d i t é d e l'é c r itu r e , u et v. Il faut seulem ent
n o u s rap p e le r que cette d istin c tio n est to u t à fait c onventionelle et arbitraire, et ne
repose su r a u c u n fait historique. M a is le s i g n e «j » est a b s o lu m e n t étranger é l’a n
tiquité, et il f a u t le r e je te r d e s t e x t e s la tin s, d ’a u ta n t plus que cette lettre est p a r
f a ite m e n t initule». 1
A t inutile «j», q uod d e s i d e r a r u n t ro m a n i, q u o d q u e sedulo s er
v a n t linguae vernaculae, et ipsi philo log i ad o r t h o g r a p h i a m p h o n e '
t i c a m indigent?
A tq u e re vera r o m a n o s / c o n s o n a m de siderasse ex h oc ma xim e
c o n s ta t:
1) «in plerisque C icero v id e tu r a u d itu e m e n su s sc rip tio n e m , qui et Aiiacem et
M aliam per d u o i sc r ib e n d a m existimavit». 3
2) P o m p e iii q u o q u e genetivum per tria i an tiq u i scrib e b a n t, q u o ru m d u o su p e
rio ra loco c o n s o n a n tiu m a c cipiebant, ut si dicas Pompezt-i». 3
t F. A n to in e , M anuel d ’o rth o h r. latine. Klincksieck. Paria 1881, pag. 5.
2 V e l L o n q u s cfr K e i l . G ram . Lat. V II. pag. 54; Q u in t. In*t. O r. I 4 x i.
3 P r ISCIANUS cfr. K e i l , G ram m at. Latini. II. pag. 14.
49
www.culturaclasica.com
3) P o m p e iiu s , T a rp e iiu s et eiius per d u o i sc rib e n d a s u n t et p r o p te r so n u m
(plenius enim so n a n t) et p r o p te r m etra. 1*
4) P o s t c la ssic a m a e ta te m i lo n g u m qu o d prius ad i ( = n a t u r a longum ) fue
r a t in d u c tu m , ad i c o n s o n u m ( = h o c est «/») u s u r p a tu m est, u n d e forte litte ra J
provenerit. 3
5) Ad rem h a e c p e r p e n d e n d a P r is c ia n i verba: « V id e n tu r ta m e n i et u , cum in
c o n s o n a n te s tr a n s e u n t, q u a n tu m ad p o te s ta te m , q u o d m a x im u m est in e lem entis,
aliae litterae esse p r a e te r s u p r a dictas; m u ltu m enim interest, u tr u m vocales sint
an c o n s o n a n te s . S ic u t e nim , q u a m v is in varia figura et vario n o m in e sint k et q et
c, ta m e n , q u ia u n a m vim h a b e n t ta m m e tro q u a m in sono, p ro u n a litte ra a c c ip i
d e b e n t, sic i et u , q u a m v is u n u m n o m e n et u n a m h a b e a n t figuram ta m vocales
q u a m c o n s o n a n te s , ta m e n , q u ia diversum s o n u m et diversam vim h a b e n t in m e tr is
et in p r o n u n tia tio n e sy lla b a ru m , n o n s u n t in eisdem m eo judicio elem entis a c c ip ie n
dae.., M u lta enim est differentia in te r c o n s o n a n te s , u t dixim us, et vocales. T a n tu m
enim fere in te re st in te r vocales et c o n s o n a n te s , q u a n tu m in te r a n im a s et c o r p o r a . . . » 3
P r a e t e r e a si it a la m li n g u a m excipias, ceterae «j> se d u lo re ti
ne nt. En exempla:
la tin a H isp a n a ga llic a germ ana a n g lic a íta la
juvenis joven jeune Jung young giovine
jocus juego jeu joke gioco
ju d e x juez juge giudice
ju g u m yugo joug Joch yoke giogo
jungo ju n t a r jo in d re to join aggiongare
Q u o d si «/» ex eo q u o d latinis i g n o t u m fuerat a la tin a lingua re
j i c i e n d u m , n o n n e et vernaculis linguis ant e saec. XVI ig n o t u m q u o
que fuit? Ad m a n u s est m ih i o p u s m a g n i m o m e n t i q u o d in bib lio th e
ca Se m in a ri i B ar ci n o n e n s is ser vatur, cui ti tu lu s «Francisco Petrarca.
De los remedios contra próspera y adversa fortuna. — O b r a de c o n
s ol ac ió n h u m a n a y divina p u e s ta en c as te lla no po r Fr an c is co de
M ad ri d, a rc ed ia no y can óni go de P a le n ci a. — Zaragoza. J. C o c í , 1523»
Ex e od em h aec exscripsi:
« P o r m a n e r a que c u a lq u ie ra que h a y a a p re n d id o a p in ta r algo en p e rg a m in o , o
a t o m a r la p é n d u la , a u n q n e carezca de to d a d o c trin a es te n id o por escriptor. N o
b u sc o ya, ni me q u e x o de la ortografía, que h a días que pereció...»
Ergo si «/» littera a lingua latina ex allata ra ti o n e a m a n d a n d a est,
a ceteris q u o q u e linguis, sive h is p a n a , sive gallica, sive ge rm a n a ,
sive anglica, etc. eadem simili ra ti o n e rejici o p u s esset. A t h u ju s
consilii i n c o m m o d u m quis non videat?
Ipsi philologi qui h o d ie rn is t e m p o r i b u s / et v rejicere c o n a n t u r ,
s ig n u m speciale i n d u c u n t in o r t h o g r a p h i a ph one tic a a d h i b e n d u m
( i , u = j, v); at n o n n e magis c o n s e n t a n t e u m esset q u o d ja m fuerat
in usu, u t r u m q u e et j et v, diligentius servare?
U n d e n o n im m e r i t o c la ru s E d o n haec-habet:
«Bien que cette distintion été inconnue aux Latins, nous prête
rons sur ce point la clarté à la exactitude'». 4
i C a s SIODORUS, E x orthographe, Caeaellio collecta. C fr. K.E1L V II. p . 396.
3 C fr. EDON, Ecriture et Pron. du latin pag. 10, 16, 90.
3 P r ISCIANUS cfr. K e iE , G ram Lat. II, pag 13·
4 EDON. E criture et P ronuntiation d u latin. Paria. E. BeUn.
50
www.culturaclasica.com
«Porque no debemos prescindir del fructuoso resultado de la dife
renciación gráfica, mayormente cuando con ella no falseamos, sino
que acusamos con mayor relieve la distinción fonética... Nos parece
tocada de un cierto carácter de nimiedad la pretensión de dar carác
ter de'vetustez a un escrito trazando palabras como estas: uos, uobis,
iu g u m .. . No cabe desconocer que con semejante resultado, se abre el
camino a una serie de lamentables confusiones, puestos de relieve y
reconocidos por no pocos profesionales de la Gramática* 1*
C et er um , s u n t qui n o b is c u m / et v in scriptione latina retineant.
Sa tis sin t haec a u c t o r a t a te st im oni a : Forcellinus-Perin Patavii in
Italia, a P u s t e t l i b r o ru m lit ur gico ru m cas tigatissim us editor Ratis-
b o n a e in G e r m a n i a , 3 B ar ci n o n e cimus P. Llobera, S. J., G r a m m a t i '
cae Classicae La tinitatis a u c t o r egregius. 4
Ergo stet d o c t r i n a et praxis Palaestrae Latinae c ondi to ris 5 litte'
ra s q u e / et v re ti n e a m u s quae s o n u m e xpri ma nt c o n s o n a n t i u m i et u;
n a m vecordis esset, c um duplicem ja m s ig num h a b e m u s , u n o t a n
t u m ad s o n u m duplicem, vocalem et c o n s o n u m , inepte i n c o n g ru e n '
te rq ue uti.
T a m e n q u a n d o q u e cu m iuuenistis licebit litteris i et u vim c o m
s o n a m tribuere. Sed venia haec dat a sit s u m p t a pudenter, nempe:
1 ) C u m certo consilio et ratio ne a d h ib e a n tu r velut irr idendi
c a u s a , vel ad im ag ine m q u a n d a m a ntiq uit at is sententiis re d d e n d am .
2 ) Pr ae te re a in verbis propr ie graecis. Apud graecos enim i sem-
per vocalis est, und e iambus, iaspis trisyllaba s u n t verba.
3) E t ia m cu m per diaeresim / et v vocales fiunt, uti:
N u n c m a r e n u n c s i l u a e (Hor. Ep. 13, 2)
C o n d ita q u i n v e r i p e c to r is e v o l u a m (Catuli. 66, 741
51
www.culturaclasica.com
De r e n a va li
Jam inde a primordiis historiae populorum, rates et naves apparent, quibus
flumina, lacus, maria secent homines. Qu od si Horatium, Ovidium, Vergilium,
Caesarem aliosque classicos au&ores legas, plura tibi se offerent verba ad naviga
tionem navesque spe&antia, quorum sensum haud ita facile intellegas presseque
de fi nias. Huic ergo rei aliquatenus dilucidandae sequentibus operam do.
milites naves conscendere, in naves imponere. roítrum , i, n., espolón, roítro o pico de la nave.
embarcar las tropas de marina. ferire roílro boílem, herir con el espolón al
funis, is, m., cable, soga, maroma. enemigo.
gubernaculum, i, n., timón. specüla, ae, f., atalaya, torre (para observar).
gubernator, oris, m., piloto. tranílra, orum, n. pl., bancos (de los remeros).
malus, i, m., mástil. velum , i, n., vela.
52
www.culturaclasica.com
R ates ( r a t a r i a , r a t i a r i a ) [ h a l t a , z a t a r a , a l m a d i a \ , ut ait D. Isidorus, ( E t y m o l .
19, 1), «eft primum et antiquissimum genus navigii e rudibus tignis asseribusque
consertum». Rates exftrucbantur ex papyro (arbore), scirpo, arundine, vimine, et
corio circumsuebantur aut iisdem utres alligabantur. Si r a t i s ex uno cavatur arbore
m o n o x y l u s nuncupatur, eaque vox apponitur, ut adje&ivum, verbis l i n t r i , a l v e o ,
s c a p h u l a e (P lin . H . N . 6, 26); ut substantivum vero designat ratem seu navicellam
depresso recessu quae, aliis conjun&a navibus vclut ponto ad flumen trajiciendum,
usurpatur. Exercitus non nullas secum bello adducebat.
A lveus%[ c a n o a , b a n c a , p a n c a ] eft navicula litoraria ex cavata arbore, quae a
Sto. Isidoro ( E t y m o l . 19, 1) t r a b a r i a quoque dicitur et c a u d i c a r i a , «quae ex singu
lis trabibus cavatur».
C arabus [¡g o lo n d rin a !] — graeca vox desumpta ex similitudine cum canere— ,
eft «parva scapha ex vimine fa&a, conte&a crudo corio» (I sid. E t y m o l . 19, 1); lon
gis inftru&us remibus, qui solus vel majori navi junctus iter aqua faciebat. De eo
Caesar (B . c i v . 1, 54) «Carinae primum ac Statumina ex levi materia fiebant, reli
quum corpus navium, viminibus contextum coriis integebatur».
C a u d i c a r i a e ( n a v e s ) quae initio pluribus crassioribus tabulis seu potius c a u d i
c i b u s sine arte exStruebantur, deinde nomen lembis, qui in Tiberi navigabant, indi
tum eSt. Eas D. Isidorus ( E t y m o l . 19, 1) c a u d i c a s nominat «ex uno ligno cavato
fa&as». DeStinabantur in primis ad frumentum Oftia Tiberina Romam transferen
dum. Qui iis navibus inserviebant plurimi censendi sunt, nam Romae erat corpus
c a u d i c a r i o r u m , aliud ab illo n a v i c u l a r i o r u m .
L inter [ b o t e , c a n o a , p o n t o n ] eSt cymba in paludibus et fluviis ubi parva eSt mo
les aquae usurpata, militibus, pecoribus, cet. vehendis; remis movebatur, sed sine
ponte ( c u b i e r t a j , sine velis, sine carina ( q u i l l a ) .
C ymba [ f a l i i a ? , l a n £ b a ?J «a x6|i(3 o; cavus recessus... universim genus navigii
minoris, amnibus et lacubus ftagnisque trajiciendis designat», ea praesertim pisca
tores utebantur; extremis partibus acuta, in media autem navi erat recessus, ideo
vocatur a d u n c a (OviD. M e t a m o r . 1, 293), c o n c a v a ( O vid . A m . 3, 6, 4), uno vel
duobus remis propellebatur et de navicula Aiharontis praesertim dicitur. Fuerat
primum monoxylon, alia deinde et majore fabricata eft forma, sed cava remansit;
majora navigia saepe insequebatur.
S c a p h a [ b o t e , l a n c h a ] exigua navicula, quae sicut cymba, majores subsequitur,
53
www.culturaclasica.com
erant inilar scaphae, quibus merces a litore ad onerarias adsportabat ur; erant et
majores lembi bello praesertim utiles. Qui nquaginta hominum saltem capax erat.
Remi ad scxdecim numero fuisse videntur.
B a r c a [barquiéhuela, bote] s i m i l i s f u i t s c a p h a e , a t q u e i n m a j o r e n a v i adduce
b a t u r e t c u m ad p o r t u m v e n t u m e r a t « c u n ó l a n a v i s (m a jo ris) c o m m e rc ia ad litus
p o rta b a t» ( I s t d o r u s ).
2, 100): «Horiola veóli sumus per amnem». Erat prora prominenti et curva, corpore
rotundo, sine carina et gubernaculo, neque malo nec ponte; duobus tantum agitaba
tur remis atque duobus everriculis seu retibus armari poterat (Cfr. D a r e m b e r g ).
P haselus [bajel, falucho?] navis velox ab aegyptiis usurpata: nomen mutuasse
videtur ex similitudine cum phaselo legumine. Exálruebatur alia ex papyro, vimine
aut e terra cocta, — nam fld ilis v oc a tu r— ( J u v e n . Satir. 1 5 , 1 2 7 ) , ab Horatio fr a
gilis dicitur (Od. 3, 2, 28): «Fragilemquc raecum / solvat phaselum»; alia mixtam
habebat formam ex oneraria et longa trireme; parva remis movebatur, major velis
ornata, bello et productis expeditionibus aptabatur. Servius monet esse brevem na
viculam, alii navem velocem, Baysius eundem putat ac myoparonem (Cfr. F o r c e l l i n i ) .
M u s c u l u s : navis velis inflructa, a puppi in proram brevissima.
nes regias delicias splendide ornatum et in primis sumptuosis cubiculis seu thalamis,
a quibus nomen mutuavit. Eam aegypti reges solacii causa adhibuerunt. Res po n
det navi cubiculatae (Cfr. S e n e c . Ben. 7 , 7 0 ) .
A dh ibeba nt ur etiam per synecdoóhen:
A lnus (arb o r); «qui d u b iis ausus e£t com m ittere flatibus alnum » (C laudianus).
T rabs: «Trabe cypria / myrtoum pavidus nauta secet mare» (IT o r a t . Od. 1,
x3)·
S calmus: «Scalmum (cymbam) nullum videt» (Cic. De ojf. 3, iq).
J osephus M . a M ir, C. M. F.
(sequar)
54
www.culturaclasica.com
Compositiones vertendae
Scribendi recte tapere est et principium et fon« (H o r. Ar» Poet. 309)
55
www.culturaclasica.com
Pro alumnis quinti et sexti cursus
11 . — G um m i e x p e r im en tu m
56
www.culturaclasica.com
De erratione Georgii Pelleterii pueri
Q u a e s u m scr ipt ur us n o n est ficta et c o mm e n ti c ia fabula, sed est na rr at i o even
t u u m pueri, cui n o m e n Geor gi us Pelletier. N a t u s a n n o Christi 1922 in viculo agri
Mont i s Ferrati, non a de o r e m o t o a b urbe Ta u ri n a p ar en ti bu s agricolis, c um indole
p r ae st ar et , ad s t ud ia h u m a n i t a t i s mi ss u s est, impel l ent e etiam loci parocho, ad
O r a t o r i u m S a le s i a n u m Taurinense, i nter discipulos gymnasii. Q u o c um duodeci m
n a t u s a n n o s venisset, invincibili desiderio s u o r u m t act us clam se subduxit, et itine
ris ferroviarii i mp e ri tu s defertur Ni caeam Galliae, t o t u m q u e a n n u m patria procul
v a ga t ur c u m cingaris. Rem ni t i di ssi mo s e rmo ne italice c omp l ex u s est R. D. Rufillus
Ugucci oni et libellum inscripsit L a m p a de m Votivam, et p r os t a t libellus a p u d Edi-
t ricem So c ie t at e m I nt e rn a ti o n a le m Ta ur ine ns e m. Q u a m ille o d y ss e am Georgii Pe l
leterii descripsit italice, ipsius per mi ssu in foliis P alaestrae Latinae latine e xp re s
s a m vobis lectoribus offero ita, ut videar n o n m o d o rem aggressus esse pulcherri
m a m . sed simul pugnasse c on t r a «horrorem Latini» si lectores praesert i m a du l e s
centes viderent l i nguam La ti n a m hod ie rn a e vitae descri bendae co p i am suppedi t ar e
v er bo ru m. Sed age s e q u a m u r n o s t r u m G e or g iu m ex rustica solitudine in celeberri
m a m u rbe m T a u r i no r u m.
* *
*
I. Fuit is dies postridie kal. oct obres anni 1934. Et Geor gi ol us qui dem cupierat
iter ingredi, in q uo t a n d e m al i q ua nd o visurus esset, q u e m desc ribi s e rm o n i bu s t o
tiens audivisset, n ov um m u n d u m ; sed cum t r a n s e u n d u m esset p at er nae d o m u s
limen, et c u m h a n c d es cens o colle u l t i m u m oculis c ons pi c at us esset, mirifice a n i m o
se c o m m o t u m sensit, sinceraeque et a ma r a e e r u m p e b a n t l acrimae ob o r ta s in m a
tris oculis c um videret lacri mas, neque m u l t u m proficiebat pater, qui filio maj or e
u su s voce a d d e b a t a n i m u m Is oculos r et or qu e ba t ad illa p r a t a ubi evolaverant d u l
ces pueritiae a nn i et illas frugiferas arbores, p r i m a r u m f or t it udi num s u a r u m testes,
et illas ri vor um fossas q u o r u m in frigida saepe pedes n ud u s ludisset, et cogitans ea
o m n i a se l o n gi nq u is s i mo d ecem m e ns i u m a n n o vi surum n o n esse, non levem exper
t us est an imu l i c o nt r ac t io n em .
Et eo die m a n e e ra nt frigora levi nebul a i n cu b an t e pratis, quae d i s s i p a nd a erat
radiis di urni sideris accensis brevi intervallo mille su p e r her bas m a r g a r i t a r u m
s p le n do r ib u s. Via p r at a et agros dividenti celeriter r a p i e ba t u r cisium G eo r gi ol um
p o r t a n s , et t a c i t a m c u ra m ejus, et t o t a m ejus supellectilem versus loci caput , unde
p ub li ca r h e d a ferretur c um patre filius ad ferroviariam s t a t i o n e m p r i m u m in vita
ferreae viae c o m m o d i t a t e s experiens.
N a m tot rebus novis f ac tum erat ut siccar ent ur illae guttulae, quae irrigaverant
Georgi ol i ocul os i nque e a r u m a d mi r a t i o n e defixus prospi ci ebat per currus finestel-
l a m i m m e m o r t emp or i s praeteriti at que futuri. N u n c enim ante ipsos oculos prae-
t e rvol a ve runt pagi et urbes, q u a r u m toties c o m m e m o r a r i a udi ver at n o mi na ; Nizza
Mo n ti s Ferrati, ubi q u i d a m h a b i t a b a n t p r opi nqui ma tr is pueri, qui se j am d u d u m
frustra c up is s e nt cernere cor am, Mons G r os s u s , cel eber ri mus m er ca tu locus, de
q u o m u l t u m l oc ut us pat er esset, H a s t a Col on i a (Asti), q u a m saepe amici sui nomi-
n as s e nt ; post ea Villanova, Trofarellum. p o s t r e mo Taur inum-
Sed hic Georgi ol i —cujus t ot a est haec n a r r a t i o — p a u ll u m impallescit r e c o r d a
tio. neq u e q u i s q u a m mi r ab i t u r cogitans illud par ocellorum ingenui pueri n u n q u a m
a n t e t a m brevi intervallo t ot res s imul devorasse Itaque T a u r i n u m c um venisset
isti oculi j am fatigati n o n p o t u e r u n t a m pl i u s c la ru m cernere t urbines r er um circum
s a l t a n t i u m , d a t a q u e m a n u patri veluti s o m n a m b u l u s t r a ns mi s i t u r be m a u to ma t ic e
a sc e nd e ns in c ur ru s t ra mvi a ri os et inde descendens, do n e c evigilavit in m o d e s to
57
www.culturaclasica.com
s a l u t a t o r i o O ra t o r i i , uhi s ac er do s —praefectus o p i n o r r er um e x t e r n a r u m i n s t i t u t i —
leniter s u b r i d e n s e um, u t a n i m u m excitaret, p a u c a interrogavit.
Egressus i nde et cum p a t re l u s t r a n s varias officinas v a s t a r u m aedi fi ca ti on u m
p o s t r e m a s a u d i e b a t c o m m e n d a t i o n e s a d m o n i t i o n e s q u e p a re nt is , q u a e c u m coepis,
s e nt leviter significare necesse j a m esse ad sua o p e r a r ev er te ret u r pat er. G e or g io l u s
a b o m i n a t u s tale cons i li um fortiter p r e s s a t br ac hi a patris et o b s e cr at ut se d o m u m
s e cu m p a t e re t ur redire: in i st a se i n c lu s u m so l it ud i ne n u l l a m h o r a m , n u l l a m m i n u
t a m vivere posse. T a n t a q u e affirmat voce eoq u e gestu, ut pater, qui t a m e n principio
s ensisset l a c r i m a m per d u r a m sibi currere faciem, h a c celeriter a s p e r a m a n u d e te r
sa, severus, q u e m a d m o d u m in suis s ol ebat agris, filio: Vide qui d agas. Tu ne , p o s t
q u a m coegisti me t a n t u m n u m m u m er ogare pr o itinere, n u n c d o m u m cogitas
redire? C u r me celasti a n te ? An tu f ac tu r us eras a n i m i c a u s a iter u t proficiscereris
et redires, et hoc pecuni a, in q u a p a t er t u u s d e s u d a t ? A p a g e te, cave ineptias! N o n
est q uo d p e r d a m t e mp u s .
Et procedere coepit. Sed filiolus sic ejus se a pp li ca t c or por i ut p e d e m mo v e re
n o n pos s i t Auxilio fuit juvenis s ac er do s i n s t it ut i qui testis s cenae et c la mo r i s sta-
tim intellexerat, qua e illic ager et ur fabula, et a m i c a vi c o m p r e h e n s u m p u e r um , ut
se sequeretur, invitavit, b o n i s q u e verbis a d d e b a t a n i m u m . Sic p at er l iberatus m a g
nis p as s i b u s discessit semel se c on v e r te n s ad G e o r gi o l u m seriae s a lu t a t io n i s agens
g es t u m. A ndreas A venarius , S. V. D.
{sequetur)
B ib lio ffra p h ia
Enrique Basabe, S. J. — Tentas de composición griega. dio libenter uti valebunt. Quadam duftus nimia
Analogía. 2.1 ed. — Edic. FAX. - M adrid. severitate — cl. scriptoris venia dixerim— non n u l
Eo nempe consilio prodiit hic liber ut qui lit la recentiora vocabula respuit, quae, circumloc 'n o
teris graecis operam dant quandam quasi palaes ne vel minus apte et presse, dicenda proponit. Sic
tram habeant, qua se exerceant atque arma compa admittenda arbitram ur abbas, accentus, baptismus,
rare sibique aptare valeant. In eo 165 themata baptiilerium , beatificare, Biblia, bibliotbecarius, alia
hispánica, graeca vero 33 pro p o n u n tu r. Optim um que non nulla; benefacere alicui et Tullius dixit
ducimus librum, quo constanti usu grammaticas le (*quibus benefecerimus») ei Plautus (dii tibi bene
ges edoceantur alumni. E runt tamen qui quandam faciant») et Livius («ne ingratis quidem benefacere
detegent siccitatem, nam quas amant pueri brevis absiilam) cfr. Forcellini.
J. M. M ir , C. M. F.
simas historias fabulas, di£ta cet., in eo forte desi
d e r a b u n t.— In prologo scriptionem commendat, Planquc. — Ciceronis Oratio pro M ilone ad iudices.
praecipuum discendi dicendiquc magiátrum. 3.* ed. — Ed. Wesmacl - Charlier, 1939. N a
m ur (69, Rue de Fer).
Enrique Basabe, S. J. — M anual de eílilíílica latina. Eximii au&oris hic commentarius in orationem
2.* ed. — Ed. FAX. - Madrid. . pro Milone pulih er et exquisitus efl.
Grammaticae complementum et culmen e£t vir Analysi textus quo rectius adulescentes sensum
tutes cujusque scriptoris in dicendo perspicere et possint interpretari, nonnulla de personis, locis et
optimum sibi comparare ¿tilum: qua ratione hic rebus, quae ansam Ciceroni praebuerant ut M ilo
conscriptus eil libellus ut eo duce facilius puldirum nem susciperet defendendum, praemittit.
scriptorum rom anorum dicendi nitorem adulescen Ejusdem au&oris G rammaticam Graecam pro
tuli deguátent, ipsique aptius ad conscribendum xime in P alaestra commendabimus. Hosque, etsi
manu ducantur. Praecipua saltem ¿lili praecepta tales, non unos fore D. Planque libros sperare
continet libellus atque alumnis perutilis erit eoque liceat.
— praeter magistri explicationes— quasi compcn- A ndrfas H errera C. M. F.
58
www.culturaclasica.com
ÉÍJ/l
V IN O S D E MISA M
J. DE MULLER, S. A. w.
m
m
m
w.
T A R R A G O N A 1
m
Casa Fundada en 1851 m
it/li
w
Medalla de O ro en la
M
Exposición Vaticana de 1888 (S. S. León XIII) M
Proveedores de Sus Santidades
Pío X, Benedicto XV, Pío XI y Pío XII \IX<
§£3Í&
WÁ
T&A
II
G arantía de absoluta pureza &
tt¿A
XÁTi
EXQUISITA CALIDAD
3&I
Certificados del Exmo. Sr. Arzobispo de f/r7\K
C u m e m e t i » , PALAESTRAM LATINAM n u n t i a n t i b u s r e f e r e t i s
www.culturaclasica.com
N ostin' novos m edicationis n a tu ra lis pro d u ctu s?
SANATORIUM F o r m u l a e s u n t Rdi. Dris. J. G a r c f a R o c a
V e n e u n t in p h a r m a c o p o l i s et speci f icor um s e di bus
mi i jivmi
V I T O R I A (Alava)
Eurep
R E L O JE S , PIPAS Y PORTAMINAS
REPARACION DE PLUIWAS
LENCERIA
ESTILOGRAFICAS
ESPECIALIDAD
CASAESM ARATS
C ontra affectiones gastricas, S a n a t o r i u m
EN PLUMAS DE MARCA M. E SM A R A T S
0
C asa fundada en 1867
■■■·
C a s a d e la F A B R IC A DE T E JID O S DE i
L IN O Y A L G O D O N E N
E S T IL O C R ^IC A
: SAN G IN É S DE V IL A S A R !
M ··
i SELLOS d e GOMA y GRABADOS
Fontanella, 21, (antes Corribia 8-10-12)
VENTAS
MAY0 R Y : Teléfono, 14386 - BARCELONA
DETALL •
i: F o n t a n e l l a , 1 9 - T e l é f o n o , 1 2 1 3 3 V e n ta s al
BARCELONA M a y o r y D etall
ífirnui irvvvi ivnrnn 11itii nniTinriiiMunMiiiiii nirn viutivmim im iniiinniiriM inf ffirrrrnm niim intnvTmnmtTTTTmfTifTTTTTTfttTTTi
|
E S C UL TURA. RELIGIOSA
IROSENDO OLIVEELA
BOTERS, 1 9 - 2 1 ( c o n t i n u a c i ó n P u e r t a f e r r i s a ) T e l . 23973-BARCELONA
Imá ge ne s en m a d e r a t a l la d a y p a s t a m a d e r a . — S a n t a s C e n as . — Crucifijos.
Altares. — O r a t o r i o s . — Capi l l as. — Atriles. — S ac ra s. — Recl i nat or ios.
P e a n a s y t o d a clase de t ra ba jos c onc er ni e nt es al r a m o de la Es cul t ur a.
S a n a to r iu m P ilu la e F e r r u g in e a e ,
cantra anaem iam , clorosim et organicas feminarum perturbationes
www.culturaclasica.com
CO
§
<Ν
Ο
ro
©
ΙΟ
CN
ΙΟ
τ—
©
<
Q0
CN
Ο
ΓΟ
τ—
ΙΟ
·
οθ
CN
ΙΟ
ΓΟ
<Ν
©
Ο
Ο
CS
www.culturaclasica.com
Curiosa, e t Jocosa
p e t o p e re unt . Q u o t r e m a n e n t ibi?
—Nul l us, q u i a ceteri auf ug e ru n t .
www.culturaclasica.com