Está en la página 1de 15

1

PALABRAS EN ESPAÑOL Y EN LUCUMI

Si nos adentramos en las selvas vírgenes del Afrecha, en un


viaje saturado de emociones indescriptibles, llegaremos a una
pintoresca región llamada Yoruba, la que esta formada por
muchos pueblos; el Congo, el Mandinga, el Arara, el Ganga, el
Carabalí, el Llobu, el Lucumí y otros que harían interminable
esta relación.
Todos los hombres que viven en un núcleo social, de más o
menos grados de civilización, necesitan del lenguaje hablado,
para exteriorizar sus deseos, sus ideales.
Luego entonces, los Lucumíes también tienen su lenguaje
hablado, que es distinto al de los vecinos cercanos y entre los
mismos Lucumíes hay varios dialectos, el Lleza, el Tecua, el
Eguado, el Ara Usa, el Ara-Taco, este último dialecto es el que
utilizaremos en este libro.
Par una mejor comprensión de la lectura de este humilde pero
instructivo libro, vamos a hacer una pequeña relación de las
palabras lucumies, del dialecto Ara-taco, mas usadas en Cuba
por los que profesan esta religión.
2

ESPAÑOL LUCUMI
Agua ---------------------------------- Omi
Ajos ---------------------------------- Alubozaguere
Adelante -------------------------------- Suayu
Aceite -------------------------------- Adi
Ante mi ojo, no -------------------- Oyu miniosi
Adelante ---------------------------- Suayu
Agua de lluvia ---------------------Ollouro
Arco iris ----------------------------Orunu. Ochumulo
Ano --------------------------------- Idi
Alla tu ------------------------------ Iguo loma
Alla ellos --------------------------- Iguolon ani
Aguja ------------------------------- Abero
Agujero ----------------------------- Odo
Abanico-----------------------------Abebe
Acariciar ---------------------------- Mababe
Acuerdese --------------------------- Mabague
Asi como grita es de grande ------ Oguotito nisoroilla
Agache los ojos -------------------- Ofoyude
Agache la frente ------------------- Ofoyu eleda
Agrio -------------------------------- Loum
Aquí --------------------------------- Leco
Aqui estoy -------------------------- Beco nilei
Ami si ------------------------------- Aique
Acostumbrado --------------------- Azamini
Acto sexual ------------------------ Teille. Ondoco
Almidon ---------------------------- Raguea
Hay malo --------------------------- Ofo tele
Hay bueno ------------------------- Obi tele
Aire -------------------------------- Lain
Abre ------------------------------ Via
Andar ----------------------------- Chonchou
Azul ------------------------------ Aro
A comer -------------------------- Gualleun
Abuelo ---------------------------- Babala
Abuela ---------------------------- Iyala
Año ------------------------------- Odun
Arrancar ------------------------- Torun cui
Atrevido ------------------------- Ogurullonu
Acompañeme ------------------- Ore
Agua bendita -------------------- Omi Olofi
Amarillo ------------------------- Eñi
Arrodillese ----------------------- Cule
Algodón -------------------------- Eu
3

Acostado ------------------------- Dubule


Acuestese ------------------------ Dodobale
Alza ------------------------------- Yoa. Dide
Alto -------------------------------- Ibae
Astro ------------------------------- Otonogun
Agua de aafe ---------------------- Omi erududu
Apurese ---------------------------- Murasi
Agua bomba----------------------Omi lasazan
Anja ------------------------------- Monijei
Amigo inseparable --------------- Ore cata cata
Amigo a fondo ------------------- Ore guma guma
Amigo mata amigo -------------- Ore ocua ore
Andar ----------------------------- Vode
Adonde ---------------------------- Youn
Boca ------------------------------- Enu
Barriga ---------------------------- Ifun
Brazo ----------------------------- Acua
Bollito ---------------------------- Ocara
Bofe ------------------------------- Adofi
Buey ------------------------------ Malu
Buenos dias ---------------------- Ocu ollireo
Buanas tardes -------------------- Ocu ollunao
Buenas noches ------------------- Ocu azan
Bueno ---------------------------Oda
Bien -------------------------------- Odara, Ire
Beber ------------------------------- Mamu
Bebida ------------------------------ Oti
Borracho --------------------------- Ocu majana
Boniato ---------------------------- Cucunducu
Blanco ----------------------------- Fun fun
Blanco (persona) ---------------- Oibo
Bollo grande ---------------------- Abobo butiri
Bebida de color ------------------- Oti loro
Baile -------------------------------- Oyore
Bandera ---------------------------- Asia. Loque
Brazo ------------------------------- Loguo acua
Bomba ------------------------------ Lazazan
Bulto -------------------------------- Cuanducu
Bate --------------------------------- Cumambo
Bien muy bien --------------------- Oda moda
Bien bien --------------------------- Moda moda
Batea -------------------------------- Buade
Baño --------------------------------- Undere
Bonito -------------------------------- Televi
Buen camino ------------------------ Onare
Basura -------------------------------- Icun
4

Basurero ----------------------------- Icun nicun


Camaron ---------------------------- Ede
Cabeza ------------------------------ Eri
Corazon ----------------------------- Ocan
Carnero ------------------------------ Abuo
Carnera ------------------------------ Agutan
Caballo ------------------------------- Echin
Camaleón --------------------------- Aguema acua
Cucaracha -------------------------- Añai
Codorniz ---------------------------- Acuaaro
Canario ----------------------------- Enago
Comer ------------------------------ Yiye
Comida ----------------------------- Yeum
Caldo ------------------------------- Solve
Candela ---------------------------- Ican
Casa --------------------------------- Ile
Caliente ----------------------------- Bona
Calor -------------------------------- Barausa
Carbon ------------------------------ Edu
Ceniza ------------------------------ Bebeina
Cama ------------------------------- Eni igui
Cascarilla -------------------------- Efum
Cazuela ---------------------------- Icoco
Calabaza --------------------------- Eleguede
Cachimba -------------------------- Cocotaba
Cuchillo ---------------------------- Obe
Colorado --------------------------- Cucua
Claro ------------------------------- Guangua
Cojalo ------------------------------ Cofagua
Callese ----------------------------- Sedeque
Cerrado ---------------------------- Foto
Cielo ------------------------------- Otonogua
Corre ------------------------------ Muraguiri
Cuchara --------------------------- Cuaco
Collar ------------------------------ Leque
Ciego ------------------------------ Ofoyu
Canasta --------------------------- Awam
Cochino -------------------------- Elede
Cuantos -------------------------- Elo
Comerciante --------------------- Aroboni
Catarro ----------------------------- Ceuma
Caracol ----------------------------- Aye
Con mi dinero lo compre --------- Oguo nini moficuon
Cuantos van a chiquear ---------- Ocalanque
Cocotazo --------------------------- Odanico
Curioso ------------------------------ Efeyu
5

Con el favor de Dios -------- Olodumare Moducuezum


Cadena ----------------------------- Achaba
Como esta -------------------------- Iguenda
Como se llama --------------------- Onilleri ila
Ceiba --------------------------------- Araba
Coco ---------------------------------- Obi
Cacao --------------------------------- Ori
Cuentas de collares ----------------- Nelo leque
Caña ---------------------------------- Iguere
Callate -------------------------------- Moguican
Costumbre --------------------------- Azan
Costumbre de ellos ----------------- Azan ni
Cubo ---------------------------------- Bade
Carnes -------------------------------- Eran
Carde de res ------------------------- Eran malu
Carne de gallo ----------------------- Eran akuko
Campana ----------------------------- Allalay
Corona -------------------------------- Ade
Camino ------------------------------- Ibo
Caminar ------------------------------ Chon ohon
Cascabeles -------------------------- Cheguero
Conchas de caracol ------------------- Aye cuejera
Chiva ----------------------------------- Eure
Chivo ---------------------------------- Ouco
Chucho -------------------------------- Cueri
Chino ---------------------------------- Filani
Chismoso ----------------------------- Enforo, Ofofe, Elenu
Chulo ------------------------------------ Isu
Chorizo --------------------------------- Eran guigui
De ---------------------------------------- Uon
Dio --------------------------------------- Tori
Dios -------------------------------------Olodudumare
Dios ---------------------------------- Olofi
Diablo ---------------------------------- Alosi
Dos cosas iguales ---------------------- Yikan yikan
Dos partes iguales---------------------Yikan yikan
De otra ---------------------------------- La odo
Dientes --------------------------------- Eñe
Detras de mi espalda---------------------Eni la a do mado
Dia -----------------------------------------Yodi
Donde ---------------------------------------Youm
Dame ------------------------------------ Fumi
Dinero -------------------------------------- Oguo
Dormir ------------------------------------Dubuli
Durmiendo---------------------------------La ozun
Dale ------------------------------------- Babanacuero
6

Descanse en paz ---------------------------- Ibae baye tonu


Dos testarudos -------------------------------- Kilebiafomelli
Dos narizones no se pueden besar ---- Idafo imuz gogo melli
Despacio --------------------------------- Melo melo
De prisa ----------------------------------- Maraguiri
Dueño ------------------------------------- Locolona
Dueño hable claro -------------------------- Guangara locolona
Demasiado hace ---------------------------- Aseyu mochse
Demasiado ---------------------------------- Aseyu
Dulce ---------------------------------------- Okikio
De lado --------------------------------------Yikan yikan
Discussion ------------------------------------ Tiya-tiya
Dos prosonas fuertes ------------------------- Melli agadagodo
El ------------------------------------------ Uom
Espiritu ------------------------------------ Egun
Esposo, esposa----------------------------- Isuno
Elefante --------------------------------- Malu ayanaku
El año que viene --------------------------- Allai madun
El mundo este --------------------------------- Alle guey
El otro mundo ---------------------------------- Alle onu
El que revuelve el caldo es el que ---- Bembonise obe nanyo
sabe como el caldo esta.
El campo -------------------------------------- Uon ni araoko
El mar ------------------------------------------- Uon ni okum
El rio ------------------------------------------- Uom ni losa
El cuerpo de la persona -------------------- Uom ni erani
Excremento ---------------------------------- Chere añaga
Enemigo ----------------------------------- Otaco
Esta peleando conmigo ------------------------- Otacomi
El viento -------------------------------------- uon ni afefe
Escopeta -------------------------------------- Eba
Espejo ----------------------------------------- Aguona
Enseñemelo --------------------------------- Ofin jami
Estoy bravo --------------------------------- Ai mabinu
Enfermedad ----------------------------------- Anona
Esa mujer esta embarazada------------ Uon ni obini oloñu
Embarazo ------------------------------------- Oloñu
El que se siente algo es el que se ---- Ben beni chobe
mueve
Escalera ----------------------------------------- Cachse
El dinero saca tragedia ------------------ Oguo uom dillale
El pueblo ------------------------------------------ Uom nilu
Entra -------------------------------------------- uelee
Esclavo ---------------------------------------- Aguada
Esta bien ----------------------------------------- Moda
7

Envidioso ---------------------------------------- Ekeni


Envidia ---------------------------------------------- Eke
Entregamelo ------------------------------------ Guanicomio
Extension --------------------------------------- Lode
Espacio ---------------------------------------- Lode
El hambre me mata ----------------------------- Evincuami
Escoba --------------------------------------- Akisa
Fondo --------------------------------------- Guma guma
Fresco -------------------------------------- Tutu
Familia -------------------------------------- Ollare, Aguere
Frio ----------------------------------------- Eguin, Iguin
Fracasado --------------------------------- Saranda
Fracaso por su cabeza--------------------- Obesebi laeri
Frijoles ---------------------------------- Jere
Flecha ------------------------------------ Ofa
Falso ----------------------------------- Dacadeke, Okesordo
Firme ------------------------------------ Loaso
Fraguero ---------------------------------- Alaguede
Fuerte ------------------------------------- Agadagodo
Favor -------------------------------------- Mocuezun
Frente -------------------------------------- Olobuo
Favor grande------------------------------- Mocuezun
Gato ----------------------------------------- Olobuo
Gallo --------------------------------------- Okuko
Gallina ---------------------------------- Adie
Guinea ---------------------------------- Etu
Guabina --------------------------------- Ellaaro
Gracias ---------------------------------- Moducue
Guajiro --------------------------------- Allabado
Guiro ------------------------------------ Ague
Grandisimo ---------------------------------- Gaga
Guia -------------------------------------- Gaisollu
Guia de melon---------------------------- Gaisollu olle
Guanajo ---------------------------------- Tolo tolo
Guerra ------------------------------------ Erulla
Gente ------------------------------------- Enia
Genero (tela) ----------------------------- Acho
Genero blanco---------------------------- Acho fun fun
Genero Negro---------------------------- Acho eru
Genero Amarillo------------------------- Acho eñi
Genero azul ------------------------------- Acho aro
Genero punzo------------------------------ Acho cucua
Gancho ------------------------------------- Ogan
Garganta ----------------------------------- Gunuguache
Harina ---------------------------------- Amala
Hueso ----------------------------------- Egugu
8

Hasta otro dia--------------------------- Odi llomi


Humedo-------------------------------- Omiche
Hace demasiado----------------------- Ise aseyu
Hueco --------------------------------- Sodo. Odo
Hechiceria------------------------------- Evora
Hierro ----------------------------------- Laguede
Hablar ---------------------------------- Soro
Huevos --------------------------------- Eñadie, Cocoroadie
Hombre ---------------------------------- Ocuni
Hijo ------------------------------------- Omo
Hijo mio -------------------------------- Omo mi
Hermano o Hermana------------------ Aburo
Hiso --------------------------------- Mochse ona, Loguose
Hoy ------------------------------------ Yodi
Hijo del Rey---------------------------- Omoba
Hormiga ---------------------------------- Erani
Hay enfermo----------------------------Uombe ano
Hoy no puedo--------------------------- Yodi cosi
Hierbas --------------------------------- Egue
Higado--------------------------------- Adofa
Y su casa--------------------------- Uom ile, Ilé iguo.Lleuco
Jutia -------------------------------------- Eku Okete
Jicotea --------------------------------- Ayagua
Jicara ------------------------------------ Igua
Jugar ----------------------------------- Sire o Sirere
Jabon ------------------------------------ Oche
Lavar -------------------------------------- Misi
Limpiarse --------------------------------- Saraundere
Limpieza --------------------------------- saraundere
Loco --------------------------------------- Asiguero
Lengua ------------------------------------- Inu
Las tetas ----------------------------------- Emu
Leon --------------------------------------- Ekunla
Lagartija ----------------------------------- Aguema
Loro ----------------------------------------- Llede. Coide
La ------------------------------------------ Uom
Le dio ------------------------------------ Uom tori
Lo hizo ---------------------------------- Lo guachse
Leña ---------------------------------------- Egue igui
Luna ----------------------------------- Osocuan u Ochocuan
La tierra ---------------------------------- Ara
La zanja ---------------------------------- Guascodo
Levantese ------------------------------------- Dide
La mujer pario ---------------------------------- Obini lo bi
La plasa ---------------------------------------- Mololla
Lo cogio ------------------------------------- Oguoso
9

Lo dije --------------------------------------- Emiche


Lazo --------------------------------------------- Llaga
Lo agarro --------------------------------- Cofagua. Oguede
Lo tumbo --------------------------------- Ekimale
Lo puso ------------------------------------ Ivo
Lo aguanto ---------------------------------- Ivoo
Lo llamo a Ud.------------------------------ Mocuede Iguio
Loma --------------------------------------- Oke
Laguna --------------------------------------- Ibuodo
Llovio ------------------------------------ Ollourogua
Lloviendo ------------------------------------ Olloureguaey
Lloviznando --------------------------------- Ollouroguajere
Llamo ---------------------------------------- Mocuede
Llama ---------------------------------------- Cuede
Llego --------------------------------------- Guasi
Llego a mi casa------------------------------ Mogualemi
Llego al mar ---------------------------------- Guatolocum
Lluvia ----------------------------------------- Ollouro
Llene ------------------------------------------ Baguiri
Llorar --------------------------------------- Socun
Muerte ---------------------------------------- Iku
Murio ------------------------------------------ Otocun
Mecha --------------------------------------------- Acara
Mano ------------------------------------------ Loguo
Mano derecha ---------------------------------- Loguo otum
Mano izquierda-------------------------------- Loguo osi
Miembros ------------------------------------ Ocoguiri
Mujer ----------------------------------------- Obini
Madre ------------------------------------------ Iya
Muchacho --------------------------------------- Mokekere
Mayor -------------------------------------------- Abua
Mono ------------------------------------------ Kiseebo. Eboo
Maja -------------------------------------------- Beello
Madrugada ------------------------------------ Oale
Mañana ------------------------------------------ Odola
Meses ------------------------------------------- Edun
Mundo ------------------------------------------- Alle
Muchacho echo a perder la religión ---- Omo abusalle ochani
Malo ----------------------------------- Ofoda, Morora
Me ayudo ----------------------------- Oguemi, Ogue mi ni-
Me acompaño ------------------------ Oguodemi
Muñeca------------------------------- Aguona, Aguere-
Mar --------------------------------- Ocun
Manteca----------------------------- Eta
Manteca de corojo--------------------- Epo
Manteca de cacao----------------------- Etaori
10

Manteca de puerco-------------------- Etuelede


Maiz --------------------------------- Aguado
Maiz tierno---------------------------- Aguado tutu
Maiz seco------------------------------ aguado guigui
Malanga -------------------------------- Ichu
Melon ---------------------------------- Ollo
Misa --------------------------------- Oro
Mango --------------------------------- Oroo
Mis costumbres----------------------- Azan mini
Mulatto --------------------------------- Acuamado
Me gusta ------------------------------ Gue mi
Mirame ------------------------------ Aivofe, Ofemi
Mi pueblo ----------------------------- Ilumi
Me ayudo en una Guerra -------------- Ogue mi nilla
Mundo de hoy --------------------------- Alle gueoi
Me van a dar palos ----------------------- Ogua guiloyumi
Mata con su revolucion ------------------- Ocua buruyule
Matar ---------------------------------------- Ocua
Mate --------------------------------------- Ocuao
Mayor de la familia ------------------------ Aguo, Aguore
Mi querido ---------------------------------- Acolomi
Menearse ------------------------------------ Burucu
Moverse --------------------------------------- Burucusele
Mi papa ----------------------------------------- Baba mi
Majadero ------------------------------------------ Oguri
Majadero en el otro mundo----------------- Ogurullonu
Mi mama -------------------------------------- Iya mi
Majadero en la casa---------------------------- Oguruyule
Mi casa ---------------------------------------- Ilémi
Misa en la Iglesia------------------------------ Oreile Olofi
Me puso ache en la lengua---------------- Ache se mi lenu
Mani ------------------------------------------ Epan
Me llamo --------------------------------------- Mo cue demi
Mandado a hacer -------------------------------- Tiloguase
Maracas -------------------------------------------- Chere
Mesa ----------------------------------------------- Cuataco
Machete ------------------------------------------- Ada
Mentira --------------------------------------------- Iron
Mentiroso --------------------------------------------- Ironi
Mandado a buscar---------------------------- Metiloguaguo
Nariz ------------------------------------------ Imuz
Nalga ----------------------------------------------- Idi
Nuca ----------------------------------------------- Chucuacuo
Niño ----------------------------------------------- Omokekere
Naranja -------------------------------------------- Ozan
Negro -------------------------------------------------- Eru
11

No hable contigo ------------------------------- Omobo ogui


No hable asi -------------------------------------- Coche osi
No me gusta -------------------------------------- Coguomi
No se mira---------------------------- Cobcaibo, Enfoyu osi
No hay --------------------------------------- Cosin
No tengo -------------------------------------- Osi
No te olvido ----------------------------------- Mabague
No paso nada ------------------------------------ Cabiosile
No sirve ------------------------------------------ Ofoda
No puedo ---------------------------------------- Ai cosi
No se desespere ---------------------------------- Coyusoun
No sabe ----------------------------------------- Ase agufo
Ñame -------------------------------------------- Ichu
Ojos ---------------------------------------------- Ollu
Ojos abiertos ----------------------------------- Ollu cuara
Ojos brillantes ----------------------------- Ollu cuara cuara
Ojos cerrados -------------------------------- Ofollu
Orejas ----------------------------------------- Leti
Orina ------------------------------------------- Oto
Otro dia --------------------------------------- Odi llomi
Oyo ------------------------------------------- Mogueleti
Oyeme ----------------------------------------- Letiguemi
Oiste ---------------------------------------------- Gueleti
Ola --------------------------------------------- Lana
Ola del mar ----------------------------------- Omilanaocun
Ola de agua ------------------------------------ Omilana
Ojo de agua --------------------------------------- Ibuodo
Objetos chicos y hondos como una jicara------ Fedesie
Oro -------------------------------------------------- Afefa
Palabras ------------------------------------------ Ache
Por supuesto ------------------------------------- Ogo
Pelo ----------------------------------------------- Egu
Pescuezo --------------------------------------- Cunuguache
Padre o papa ----------------------------------- Baba
Paloma -------------------------------------- Ellelo
Pollito ---------------------------------------- Adieio
Perro ------------------------------------------ Alla
Pescado --------------------------------------- Ella
Pescado fresco -------------------------------- Ella tutu
Pescado ahumado ---------------------------- Ella guigui
Por detras de mi----------------------------- Idi la ado mado
Ponlo arriba --------------------------------- Cade
Pasado mañana ------------------------------ Otunla
Porron ----------------------------------------- Otun
Palo -------------------------------------------- Igui
Pimienta --------------------------------------- Atare
12

Polvo ------------------------------------------- Ofun


Pintura ------------------------------------------ Ozun
Platano ------------------------------------------ Agede
Poco a poco ----------------------------------- Melo melo
Poco a poco ------------------------------------ Losi losi
Poco -------------------------------------------- Dia
Polvo (cuando es para malo) ----------------- Ofoche
Polvo (cuando es para bueno) -------------------Afoche
Ponlo ------------------------------------------ Guasi
Pañuelo -------------------------------------- Guele
Paño ------------------------------------------ Acho
Pan ------------------------------------------ Oca
Peinado ------------------------------------- Lari
Pantalon ------------------------------------- Achelese
Peine --------------------------------------- Elaeri
Palangana ---------------------------------- Guade
Peinelo ------------------------------------- Guase laeri
Plato----------------------------- Guade Ague. Abua, Aguan
Poquito----------------------------- Queun, pitico
Pedacito ---------------------------------- Queun
Pintica ------------------------------------ Fifi
Para --------------------------------------- Arere
Pintar ------------------------------------ Fifi
Pintalo ------------------------------- Gudofifi, Mochse ofifi
Piedra ------------------------------------ Ocuta
Piedra grande --------------------------- Ocuta guanla
Persona ---------------------------------- Onia
Poco a poco----------------------------- Marora
Pario ------------------------------------- Lo bi
Pato -------------------------------------- Cuecuelle
Palabra mia ----------------------------- Ache mi
Paciencia -------------------------------- Amazoun
Plantillero ------------------------------- Afullalaza
Pueblo ----------------------------------- Ilu
Pueblo ciego ---------------------------- Ilu ofogu
Pelado ---------------------------------- Ofuri. Ofaeri
Puente --------------------------------------- Cachso odo
Parese derecho--------------------------------- Duro loaso
Parese firme ----------------------------------- Duro loaso
Parese alante ------------------------------------- Ade achure
Parese a la vista -------------------------------- Ade achureo
Parese firme aqui adelante ------------------- Duro suallu
Perdonelo ----------------------------- Cofiedenu
Perdone, perdon ------------------------- Cofiedenu
Perdoneme --------------------------------- Cofiedemi
Permiso ------------------------------------ Age
13

Prostituta --------------------------------- panchaga


Planto la revolucion -------------------- Cuaburuyule
Puso ache en su boca -------------------- Canimu ache
Partiendo ------------------------------- Cuachumbanchou
Puso --------------------------------------- Oa
Pie ----------------------------------------- Elese
Puso santo en su cabeza----------------- Cari ocha
Pie derecho --------------------------------- Elese otun
Pie izquierdo -------------------------------- Elese osi
Por la mañana --------------------------------- Lolu
Portero ----------------------------------------- Onibode
Puerta ----------------------------------------- Guede
Partio ------------------------------------------ Guadichum
Pavoreal --------------------------------------- Agueni
Pajaro ------------------------------------------ Ajuani
Polvora ---------------------------------------- Itu
Porfiado ---------------------------------------- Biafo
Pulpa de maiz cocinado, clarito-------------- Cotocoto
Pulpa de maiz cocinado, clarito con azucar ---------Lengue
Pulpa de maiz cocinado, en forma de ----Cocalla
majarete
Quien ---------------------------------------- Tuni
Que dice ----------------------------------- Kilonche. kinche
Que se va hacer--------------------------- Ki loguase
Que ----------------------------------------- Kin ki
Quitalo ------------------------------------ Toru
Quieto ------------------------- Dake, Lesi losi, Cuele cuele
Que hacemos --------------------- Ki loguase
Que hacemos en esta casa ------------- Ki loguase ile oi
Quebrado del espinazo ----------------- Abukenke
Querida ----------------------------------- Allaba
Quieto ------------------------------------------ Erro
Que hace ------------------------------------ Ki lase
14

La palabra OBI se puede emplear en cualquier frase que


diga bueno.

Frijoles de carita molidos y envueltos en hojas de platano


con sazon y sin sal se llama EKRU.
Estos mismos frijoles de carita con sal, sin quitarle la
cascara, molidos tambien, cocido con su sazon todo, se
llama EKRUARO.
Estos mismos frijoles de carita cocidos en la misma forma
con bastante bija que quede bien Amarillo, envueltos en
bastantes hojas de platano se llama OLELE.
Maiz molido, cocido sin sal, amarrado con hojas de
platanos, se llama ECO.

REFRANES LUCUMIES

Ore odi mo ta cosi ofinja guma


Amigo de tres dias no se enseña su fondo
.
Obatala daguedi oti boguo ilu:
Obatala repartio bebidas a todo el pueblo.

Guede guede lo bi ina guede guede lo bi oro:


Donde nacio la candela, nacio el arco iris, lo mismo que
donde nacio el jorobado nacio el derecho.
Aroro Toguese:
Si no quieres ruido no cargen guano.
Allalai tanaio:
Quien te cachuco? Yo mismo me cachuque. Dice la
campana por el hierro que tiene dentro, que es el que la
golpea.
Ide Acuadie:
Gallina sola para su cola.
15

Aleyo culce laroyo cuta:


Uno toma purgante, otro le hace operacion .
Alaguede onu:
Cuchillo de dos filos.
Bembeni chevere:
El que lo tiene adentro se memea.
Bembeisenise obe nanllo enfe:
El que revuelve el caldo, este es el que sabe como el caldo
esta.
Ilu ofullu uon berollu ocan chocho uon ni oba:
En el pueblo de los ciegos el que tiene un ojo es Rey.
Ara guaudeleaise uon ollufe:
A la tierra que lleguemos, hacer lo que vemos.
Gaisollu elede:
No coja la delantera.
Gaisollu elede:
El cochino es el que lleva el hocico alante.
La coto, la coto, illa ningua, la coto, la coto, illa ningua:
Cuando una persona persiste en lo mismo.

También podría gustarte