Documentos de Académico
Documentos de Profesional
Documentos de Cultura
&&RAMÍREZ&SOTO&
RAFAEL&RODRÍGUEZ&MESA&
FORTUNATO&RUIZ&DE&LA&MERCED&
BERNARDINO)VILLA)BONILLA)
ELIA&RAMIREZ&&ARRIAGA&
23#de#Marzo#de#2012,#San#Cristóbal#de#las#Casas,#Chiapas,#México#
INTRODUCCIÓN*
Polinizadores*
Olor* Néctar*****energía*
Color* *Polen******proteína*
****************
Can<dad*y*calidad*
Análisis**melisopalinólogicas*
1984* «Flora*melífera»*
Granos*de*
polen* Flora*
INTRODUCCIÓN*
Análisis*
melisopalinólogicos*
Monoflorales*
Origen* *
botánico*
Granos*de* Mul<florales*
polen* Biflorales*
*
Oligoflorales*
melisopalinologia*
*
*
Relación*plantaPinsecto*
*
*
Floras* Hábitos*de*pecoreo*
melíferas* *
*
Flora*melífera*
*
*
ÁREA*DE*ESTUDIO*
Tamaulipas*
Veracruz*
OBJETIVOS*
General*
! Conocer*los*árboles*clave*con*enfoque*en*la*restauración*del*paisaje*
apícola*de*la*región*golfo*de*México**
Par<culares*
! Caracterizar*la*composición*botánica*o*flora*melífera*mediante*el*
contenido*polínico*en*mieles*procedentes*de*tres*estados*del*golfo*de*
México*
*
! Caracterizar*las*mieles*de*acuerdo*al*origen*floral**
! Generar*el*programa*arboles*que*zumban*(nectar/poliniferos)**
! Incorporar*especies*nectaríferas/poliniferas*en*la*restauración*ecológica*
con*la*par<cipación*social**
METODOLOGÍA*
• 1)*En#2007>2011#Pronatura#Veracruz#(PV)#colecto#
y#recopilo#73#muestras#de#miel#en#la#región#golfo#
de#mexico,#muestreando#ecosistemas#bien#
conservados,#perturbados#y#en#procesos#de#
restauración.##
• 2)*Envió#de#muestras#al#laboratorio#de#palinología#
de#la#UNAM#
• 3)*Laboratorio#de#palinología#se#llevo#a#cabo#la#
idenOficación#y#conteo#de#polen.#
• 4)*Caracterización#botánica#de#la#miel#y#
cerOficado#de#origen#
RESULTADOS*
Especies Porcentajes*en*muestras
Prosopis&sp.&(H) # 91.30 • 173#especies#
Compositae#(H) 43.50 86.89
registradas#
Miconia&(AB) # 62.90
(Árboles,*
Citrus&(A) #45.07 57.39
Rubus&(E)* # 55.80 arbustos,*
Spondias&mombim&(A) # 55.56 hierbas*y*
Rhizophora&mangle&(A) # 54.86 enredaderas)*
Heliocarpus&donnellIsmithii&&(A) 47.60 52.60
Cocos&nucifera&(P) # 52.60
Brassica&sp&&(H) 44.97 52.00
Avicennia&germinans&(A) 40.62 49.80 16*sp*
Mimosa&orthocarpa&var&(AB) # 47.50 *
Psidium&guajava&(A) # 43.20 7*A*
3*AB*
Lonchocarpus&(A) # 42.18
1*P*
Miconia&(AB) # 41.60
3*H*
Gramineae# # 41.40
Especies*mayormente*u<lizadas*por*las*abejas*en*69*muestras*
RESULTADOS*
• El#19%#de#las#plantas#uOlizadas#son#las#mas#importantes,#
representan#el#70%#de#las#preferencias##el#otro#81%#de#la#flora#
esta#pobremente#representada#
Especies Frecuencia %*
Compositae 71 6.8
Mimosa&aff.&quadrivalvis 42 4.0
Quercus 36 3.4
Heliocarpus 33 3.2
Bursera 29 2.8
Miconia 28 2.7
Trema 28 2.7
Citrus 26 2.5
Cordia& 24 2.3
Oreopanax 23 2.2
Lonchocarpus 22 2.1
Spondias 21 2.0
Coffea&arabica 20 1.9
RESULTADOS*
Manglar*
Rhizophora&mangle&
Avicennia&germinans
AmarantaceaIChenopodiacea&
Lonchocarpus&guatemalensis&
RESULTADOS*
Selva*baja**
Compositae&
Psidium&guajaba#
Oreopanax&sp##
Inga&vera#
RESULTADOS*
Acahuales*de*selva*mediana**
Alchornea&laQfolia#
Mimosa&albida&
Psidium&guajaba&
Compuestas#
RESULTADOS*
Bosque*Mesófilo*de*Montaña*
Quercus&sp#
Heliocarpus#donnell>smithii#
Oreopanax&xalapensis&
Colubrina&sp.#
RESULTADOS*
Cafetal**
Inga&vera,#
Coffea&arabica#
Cordia&alliodora&
Compuestas&
#
RESULTADOS*
Bosque*de*pinoPencino*
Alnus&acuminata&
Clethra#mexicana&
Lopezia&racemosa&
Gramineae&
&#
RESULTADOS*
Naranjales*
Trema&micrantha&
Sambucus&mexicana&
Quercus&sp.&&
Compositae#
Especies*de*rápido*crecimiento*y*su*importancia*en*las*abejas*
#############JONOTE# ######IXPEPE#
Heliocarpus&donnell&smithii& Trema&micrantha& Alnus&acuminata&
####### ########
&&&&Clethra&mexicana& Brunellia&mexicana& Alchornea&laQfolia&
Especies*del*bosque*maduro*
Ulmus)mexicana)
Fraxinus)uhdei)
CALENDARIO#FENOLOGICO##
#
#
FENOLOGIA*
Fenología#de#Fraxinus)uhdei*
Fenología#de#Citharexylum)mocinnii*
SEMILLAS*
1. VIVEROS*
2. NUCLEACION*
SEMILLAS*
1. VIVEROS*
2. NUCLEACION*
VIVERO*
VIVERO*
Germinación#de#semilla#y#siembra#directa#en#bolsa#
VIVERO*
Mantenimiento*
VIVERO*
Habin#Lonchocarpus&guatemalensis# Bienvenido#Tapirira&mexicana#
Pipinque#Carpinus&caroliniana# Jonote#Heliocarpus&donnell&smiQi#
Persea&americana&Var.#Mexicana#
(Aguacate#de#cascara)#
NUCLEACIÓN*
• Aumento# del# ritmo# de# la# sucesión# natural# a# parOr# de#
una# especie# facilitadora# o# nucleadora# que# cría#
condiciones#para#el#establecimiento#de#otras#especies.##
DONDE?*
NUCLEACIÓN*
Trasposición#de#suelo#
TRANSPOSICIÓN*DE*SUELO*
NUCLEACIÓN*
TRANSPOSICIÓN*DE*SUELO*
Ixpepel#
NUCLEACIÓN*
NUCLEACIÓN*
NUCLEACIÓN*
Trema)micranta) Croton)draco)
NUCLEACIÓN*
Ejemplo*de*un*si<o*en*proceso*de*restauración*
Diciembre*2009* Diciembre*2009*
Febrero*2011* Febrero*2011*
PERCHAS*PARA*AVES*Y*MADRIGUERAS*
«ÁRBOLES*QUE*ZUMBAN»*
PAQUETE*APICOLA** “cosecha*de*oro”**
# *
Hay*2*paquetes:* “para*la*época*de*escasez”**
Pronatura*Veracruz,*A.*C*
Departamento#Eco>forestal#
Coordinador#restauración#ecológica#y#
Monitoreo#de#aves#Sierra#de#Zongolica.#
Priv.#Maria#Esther#Zuno#de#Echeverria.#No.1.#
Col.#Emiliano#Zapata.#C.#P.#91090.#Xalapa,#Ver.#