¿Ñ

.7
I' "0"’
Maſíª/I , o
<2- ~>«*'-'
’A’

1 Núrodní knihounu CR
&ª Historické fondg
Wii-’ª' .
______ ſ
/
Národní knihovna

[lllllffllH|||||Ill"||||||ll|l|lllll||||||||||||llll||||||
‘1 002385780

ſ /
l U"
ſ

J ‘. . ' '1]'
f J , "?J¡\\;l
 o Í I ~ \’ . , l l v I
‘ Þ \ v U ’4 ' _ ’ ‘ q l v ~ ‘ L ~ I.

‘ : … A ‘ l V A Þ o l'
. _ I ‘ª _‘ , ª lo ‘
*e \ '. - ,
.r' i l _ I A ‘ I ’ y X
-I . Ñ b Þ ‘ r l .
í ' ’ al ª r ‘ ‘ . ’ ‘ ' -I X
q * “l ' * ‘ I h_ ' . A y *- . '
'- ª
o I I ' -' y‘ I ' ' 'An _ ' ‘
.a f ‘ ‘.A 1 ~ n - r a l rm º A ’
x l I' ,l r" | Í ‘ <- ‘ G 1‘ þ I ª O fi T‘ D. L
o' Í I *A I ,I O' c Í "...- I l ' * X
l‘ b Q ' A l I W‘ nl 'HI ’J ‘ J Ñ n* P l
‘ q *j j ſ’ ' I ‘ Q ý . I

'k’ . i ‘ 'v i n _ . à r_ J ¡l r y ’o' .l

‘ . Í l . l - \ ' I” 4 I ì ſi . ð ‘ ſ
=o I c l_ ' ___ \ .l _ Y ª ª‘ y * \ u Ó V , l \ l-I x
x . I *l \_ q v I 7 '- Q i C á r ‘ o s \ I
' Q - l. n ª
'Í i ’ ~ f- -O A Á ‘ v 'Í ' " ' - Ñ *‘ . --‘ ‘ -N. - . , - . ‘
I o _ ’ . !— Ó . Α
Í n l _ y‘ u ;AX * ct a I *
l 'L - º ' ' ' ' ‘ x l l‘ ‘. “ - 7' V ‘

‘ I ' "V i \ . . .r - n
‘ I I - ' ._ ‘ " 'Í I _ ' _“ o l I "y ’X
I ' p .l _ r v _ . \ lì Í _ V _ ‘l ' , p q '
1 n ' I ſ k ‘ I I ~
l . - I , Q n _ u I ‘
‘ Í ' <- I I. I - ª Ñ O ‘ 7 Ñ ' I
K ' I ‘ - I ' ª › ‘ \ ^ i.
ª I . I l' ' ‘ a. ‘. ª l
…lª-Mh-
WII , i I
b . *’ I
D v . . I- f .' \ X .-' 'I

n ì S - ª ., >
I _ j d
I , l I j 4
x ' ‘Í
3; I .l I ‘ i.
I
. ‘ C
. . P O 0- 1_

' I
' III

. PR Æ
n ‘ LIMIN ARE - -,
-ªz. - r..
., '- f- www;vi DISTINW‘-
QÚIBUS-EX'SCOPÓªETFINE L_
n - ‘ I
Í
o
.
ª- - ~
T._'
. ¡y

_ ,
Í v A

' ’SPQR ,xetefiçPappòniàeº 'praecípueº- .5465}: ſ .b Florent? :'decxeſçepteque _ x;

- RomaIzo… Imperìòî (¿lè'mde ſqCCC-:ªdentis Sclaåónizé“ ÍCJL'Oattiäeqúé., Í'.n'0_titias': a' ‘y _ Í ‘
._ Ó _P_ngmiª~flabí1i_to; Sacra: Corogæ, h‘ujufque .Apoſtolícorum‘ Regumyzinſiqpe- ‘N
u--Cu_

I
ª. Mºrªtª” Règnª ; Serviflm‘itemfiî BWnggwRaìngm aut Røyðiam ., ac fátqum ª *,
ſi ~ .n Regnorumå èftinentíªs g 31‘“? (¿²11m ;Pq/chffloxêo-LÑ _' l Regun}, Gulquatiqnìs _ z i_ -
._ * quoque~ratioç _ MAJESTAS Regalis, cxtçraque GX Dîplomatìbusî? 'aliíſqqe ÑI Ñ*: .
.juflis ac legaljbus , , Hiflprjçàe:Yerítatis fundgméhtig, cum Scriptófúfflan@
:Ñ , Przejudiciorum examine: 'ac dçmmn actualis utrz’zzſque Salavoniæ Cwléz'szfjif'? --Ý'ÍÍj-;D
¿º : v . ' , ' . . o o . i ª" - ' "ª . ’-.:-*Í’ªízz‘ïctſ’"-*ÏÏÏ'ÍÃI'355?'2 . ;
Í. Ñ . ' - tzcgque , ſecundum mulüphçes JunſdIctjones Ielatl _ , ., Í; riff}; é.;
i p ' L - ' 0 ’ n. ‘ \ - J ÎÎÎÎÎÌ"? ‘ª
.- _ n. \ _n › O ‘ _„ ‘-_ ’ a ' l - 'I'k I 1 ‘ ‘ I_ _ _ æ. L ‘ i gl’ljà\}._\lfiîl;_'- :'Oil-'fíl 1,*: “nl-8.?
ì ,O I: .. ,j x .
.‘ „að _ .- .- i {fir-2"};J,H'Iy;__'I;::if.‘. ¿,- '

. ~ _ ‘~ …Síndióylªbfiïªiªªª "Wª-ZM**
›._M ‘T-‘h"! ' '\’W-Í ‘ v I y» - ' ' - "ª“ I | Ip" ~ ‘ _ v ‘ "J11

~ "Iª-NOBILISI ONORSABLLISQUE Ý: ~
\_ _ I
q _ ‘ ,
I

. KB-RCSBLI-CH DE¿;C ORB ' *TI , ." ¿

'g '-Regíæ Apofioligæ Majeflgfis. .cle'megtya»,\Abruptxs'fIpflflgu$SSf ‘ pga:* _. x
. fiolorum- Petri &t Pauli .def Kács, Ñ __ac in Reg'nìsîDal. -Croatj :8: Sclavoniæ J,, I
\ i l‘ .
I
I
Ñ .Tibulz— »Meflb'I-ís‘: _ & ’Cathedralis, EccleÉåe Zägrabienfii, __ ‘
'
ì q
\
‘
Í‘
_
_
- .l Z’ l . . ª \ v F' . ‘À j“ \ t u r: ::pt 'J' Í ‘ u ' . . . q‘ _
w

‘IL t‘. Ã -.&‘._ b

ª *- p‘Prîwe‘gfo Regia, H-Suwfmm» 3²²W? Ewi- Commiäíema MF"? WWKW l’,

. i n . 'l Ñ p \ a.“ I. l _ - Í n ir_ D ‘.— b ‘ ‘w nºſ.; A ‘ . _7…7 "A ari“?
"r
s*
I ‘
-. , ,-Ñ -
,
V
Í

7
,
..l‘ll
.'1 2'11“?-~
.. '

‘l ,- Y U* è ’y ..
y
I
Í. y ,
Í ¿ ~ ,
A! q' Ñ. ._ fixa' fix"? ‘ ’ ſ'Ñ - v“ Q l V v Y _ ‘ 7‘ .pl-K; .Í _ is V

I , z . ~
. Ñ : z. ‘u
r l ' ¿3'
„o- ,j
. z ,__ "ª-Jº"
-
, ‘,- Was‘-
xx
,M
n)
. ,v . ‘ *r. *n L . - ,c- f ,
. A , I ¡ª - .æ IQ,… ¿Lª, 1. A _m j M _ n.) ‘ ‘ J;
.1 á Í ‘.~ é O Í _.- -
'Á
| _ _ 'Í' ~ , _. .‘. \- "ª ~ . ª’ ‘
3.' 3. X I ‘\ -_ g"
. ’ \ ª' - 4‘ , I'º. ‘ª '

nº . l “FI‘,
_ "l ‘. *- *
'. ª I

I J 7- V \N x . _ ,Ñ
I .5 ‘ l ªl ª
Ñ Ñ _R .. _ - _ ‘ A., ~
:q l ,n'i 'fkn' ‘ A .J . ,

pd "ªn - ' ’ . *.
.- l l' \ l .ª › Í‘ "u-

I p ' ‘ ‘ V nn; _ Q \ªñ ª¡ l a

O º ’ ' ‘, . . w
‘ ª, ª
i : \ - Þ' '
"I c ‘
I Þ ‘II

,
p‘ t
. Q .1.… .s l.. ‘ ff‘ Q
J“ a ‘
ª Á A o ~ u 7 l Þ **Á i'm. H ~ª

' \y Q ..Í l» ;Í 'e ›‘

‘l - a Í :- l n. ‘ › b -~
. ~ -- ‘ ’- Á
~"
.
~ ~ ' \
a" .- ' I V. ':'\\ N
' ‘-A ’A
i I»
*' y
—‘_— _ ªr -

*.' ' ~ º " ‘ “ ª -'Ñ - . ' 'ª’ ‘ P’H '

.-.. ‘ v ~ ‘ R A9: Un C- E- Z-_- -T- 1L.P9, ORA
.Ñ Ñ . L -
I ‘ ‘ 'y ~ í

'
'PT-Pla DEI-WM Asmonnjmsql - - aA- -.' 1-l -.r . -- ; . Ñ ,- -z
L t J I 'l‘ d c ‘I. in __ i O ‘ *A -ª, ì h‘ ‘ ‘f, A A \- ªl l C

L
z. ' ‘ X- “Y ~ ***a
I - qª_ .
¡Í A., ‘
z ' " n ct
' ì.
..á _ *u ‘
. *
_ n.“ ¡Ce
' ’ ~
x _ .
å. .e
"I -.'-' I v
Ñ 'll nk_
O É „ ' o uª- V 77‘ . D D I ‘Q (ª "l
G
I ,-1. ‘y ‘ Ñ- D r _"LA-
- l I .ª ‘d . At ' ríª.: ‘ Q ‘ l « ‘ I ‘i ¡'\‘.›- . f ª l ‘ , \Id 77-- I

, ‘_- o . ’ .Ñ’ “ª
I n “Í _ _ “gi" Á ‘M - 'f a ª D “ NR*: "7- a_ I *r I i ‘ ..l I I
,N * i
\. \ y..
‘ ,' - V“
1 ‘
n - _
.
. ª \
- ‘ Í
.‘ .
~o n \Nik-ª¡
" 'trip l
"111.1;
,"A'
ªï b‘..~ '
‘ '
. ' .
n-_ <* .'
Í 'ª‘ ~ ' l - ' -7 - - ‘-Íf'-~". 'o " ‘ ‘c' *Z \~
, \ z ‘
u i “ a, a “Ær a
 ,3!
4.4|*
ª_I I_

Hoc genus eruditos nec magnopere diligo nec magnz’facz'a, qui Cbmícis‘
ſi ED" Tragicis fabulz's ., Lºªlaudationum blandimezztis, lingua: occupd

runt. Sed eos potius, gm' aut naturam rerum pro 'virilifim indagárunt:
- aut biflorias diſperſizs, 85" aliorum dicta factaque, ad animi fortitu
dinem, aut prudentiamffiectantia, fila labore collecta, ad maximam
pofleritatis utilitatem ediderunt. Niceph. Gregor. Lib. _1.C. 1.
\__ . -l
"ſi ª*- ". ~ J A.. Mªe-*'—

1,.:
..M \

-
.ª
l, _ ' .

x ' 3 l

2z Ñ Ñ;ª
/l ª" ª \
.FIL—.Pq
, \Vip - Fix-;qÉ—. .

¡1 ²V
\ n _ \

e‘ .

. \ .I › ' .ªf Í
’ I 'a 1' ‘ - ,l

‘
" "'34
'.
"Fl"l
\(— ª "
…Aª/’Kº'-
I"
-‘ J
"-²
 'u'.rr _L_ _Ñ W_— —_ …-Ñ . -

Q Í

r" .

f
’I
Í
A
› l
I
AU-GUSTISSIMÍE
F. INVICTISSIME 'AC GLORIOSISSIMJE
L
z.; ROMANORUM IMPERATRICI
E V IÑD U IE.

' ‘MARIE
THRRBSW
\
.APOSTOLICÍE HUNGARIE
NEC NON‘ ‘
BOI-IEMLIE, DALMATLE, CROATIÍE, SERVIÍÉ, RASCLE,
¡mimª GALLICI-AE, LODOMERI/E, CUMANIIE, BULGARIÍE,
.SCLAvoNIzEQUE
?cupó
írzmt:
,R—E G I N .²B,
ARCHIDUCI AUSTRÍE,
»Titu
imam
D U C I
BURGUNDIE, BRABANTIE, MEDIOLANI,
lª STIRLffl, CARINTHIÍE, CARNIOLIÍE, LUXENBURGL,
WÜRTENBERGÍE, UTRIUSQUE SlLESIÍE,
P R IN C I P I ,
SUEVIAE, ET TRANSYLVANIAZ, x
Iac—’——mr'—
.pxhª-Nuar*

~-MARCHION~I
s. R. I. BURGOVIJE, MORAVLEE, UTRÏUSQUÍE LUSATLE,

C OM I T I;
HABSPURGI, FLANDRIÍE, TYROLIS, FERETIS,
KYBURGI, GORITIÍE.
"h—w*:
D O M IN ¿EN
MARCHIÍE SLAVONICÍE, ET PORTÜS NAQNIS &0. &o ‘
I

DOMINÍE DOMINZE
CLEMENTISSIME
Q
 II Í I
II'
x‘ Il
I I .. n
I \
l l
.
Í
Í c
l
Í f
Ñ .
l
n .
O I
O ‘
II
.
n
l
\
. . _ .
ff
- I
I _
O . .
Í
l \
x
I
_
. n .
I
_
I n
l
' Í
.
. o I
. I \
.
I
Q *I
I 'I
.
I x
.
. .
I I
I .
l
\ſ
. n .Í _ n
.
. _
I
l Í
I q ª
.
- . . n
Ñ ~ n _
,n .
. .
/
I)

N _.
N Q
n d
l I *
Í
. _
\
I
l.. . I i
‘ Í
o n I l
z
.
n
\ l
. \ I
o
n N
x. _
i
.
I .
l
t I
o
U I
l
\
I I
o I I
I .Í
\
C
I
Í
\ 1
I
v
\ l
. x c .
. y I x t
. J
.
I Q
ð I
\ K
. .
. . Y
.,
v. I
n o.
\\
e
I
5
\
t
n l
n l
_ n . . .
. I
I
l
I
Il I
ª \
I
I
l
.\ .
I
.
I n .
u . I
v u
Á r I .l
l h
n
. n p
. .
ſ l
I
t A
.
I .
.-
I
.
\
\N
 AUGUSTISSIMA DOMINA
IMPERATRJIX VIDUA,
_ REGINA APOSTOLICA
DOMINA MEA NATURALIS , .ET CLEMENTISSIMA;

z— Reddere uzzicuíqyefimm, Jüflifid’ efl. Salvatoris itemnoflri

- '› doctrmaª; QUI , *vzffi numº atgue inmgine Caſaris, qua
u._.— …_ ...—-.
-DEI jimt DEO.- gua- vero Caſaris chmggue, bis, TBd-ſi

Sacra Rc’gm' Hungariw Corona , rmnjzbfctantibus ad eam Regnis ;

Scla-Uonia* , Croatia* , Dalmaticc , MAJESTATIS VESTRIE bárediz‘arie
/imt; proinde dum opere hoc, jura Coronaº: in Dalmatz’am, Croatiam,
Sclavonim, Bofiziam item'atgue -Serviam: cum Pradeceſſormn Regum
Poffefforii narratione, demanflrantur : dum ab aliorum prwtcnfionibus,
per examen *vindicantur: dum Regalis Poteſtas exponitur: Hd’L‘, ut
MAJE'STATI VESTRIE propria, Ez'dem, inſcribenda dedicandague fuere.
Sed inſüper, tam Avi MAJESTATIS VESTRIE APOSTOL’ICIE, V2:
&orioflfflmividelicet LEOPOLDI 110M; quam EI‘ MAJESTATISÑESTRIE
naturalis 89" Cíeónentiffima* Dominar , in bis' Regionibus FACTA, opus'
iflud MAJESTATI VESTRIE conſêcrandum exigebant. '
Optabat LEOPOLDUS ,five ex neceffltatibm FERDINANDI I, atque
II. Pradeceſſorumfilorum ; five ob 'victoriafil tum , arma fiza ; five ex
REgio oflicio (una barredibm, ſiIccejſorz‘bmquc filis coffllturm) ſí à
guapiam, Jura Coronae ſuae,ſemper credita, Lª" per Titulos Hunga
ric Regum , àſitculis imperturbate Toboram , ita illuflrentw: ut tam
Romanorz—Im Pontificum ; quam etiam 1‘02‘ Eur-61M: Principum (pag.310.)
recagniz‘io; jufla fundatague in jure, ab omm'bus videatur: prwterea
que Scriptaribus Venetis, ac cªuulgatis per Joanne-m Lucium argum
deductz’onibus- rcyponderetur. 0pm ſòlicitzt cum providentiwque Re
gia’ , Lib. Baroni Paulo Ritm- Cbnfiliario filº, ſcrz’bendum demanda
-uerat , praſpI'ciendº guagua* de ïnPdiÍ-S. Qui, adfinem bunc, dumgux—
’ ~~ rzt,
 ªh, ª

rit, colligit, deſcribítque nace/[aria, objecutam LEOPOLDI martem,

opus perficere nan valuz't : quuu'mmo illud abpmjudicia relinquere debuit,
APOSTOLICA MAJESTAS VESTRA , Auguflarum Progenitorum
.S’uarum, Chrome Reguarumque, bares efl. Quid igitur pietatz'MA’
JESTATIS VESTRIE tenerim? aut convenieutius eſſe pote/Z? quam *vi
dere completa Avi/ia' vota,fludia’, curas, quíbus ille, Chrome , Rc:
gnisquc’ Haedum film-um, in eventurz’s neceffltatibus pro/Pectum
iri cupiebat. Cbuſcrz'beudum à Rittero opus, dedicandum olim D. LEo—
POLDofuerat ; Sed nec illud Ritterus z'nſ'cribere , nec LEOPOLDUS ‘videre
potuit, Cum vivat Regnetque in Digniffima NEPTE fila LEOPOL
DUS, rea/'umptum opus, tanta magís MAJESTATI VESTRIE devoven
dum erat; quod de clementiſſimo anutuſizo , per Ritterum bano in rem
collecta , mibi extradata, LF’ ad me devoluta baberentur, ſub fiducia
Expectatioueque Régimſi, quid utilis MAJESTATIS VESTRIE ſuorum
que Haredum m- óuCCeſſorum Juribw ,' aut Regm's Provínciz’sque MA
-JESTATIS VESTRE APOSTOLICIE illuflmndís , vel illa cantinereut,vel
abs" me plura eruerentur, ut per me colleêïa demum ederem‘ur.
Regia’, porro Maternaeque MAJESTATIS VESTRIE, bas in Regio
nes effuſa gratiae, mqioresſunt; quam ut barumſufiiciens ad poflerita.
'tem pam' ªvaleat mauumentum. Erigebautur olim Templa , Am,
Statua? , aut cum inſcriptíouibus marmor‘a. Níbz'l invenit, m'bil paffiu’tj
antíquíz‘ay, quad APOSTOLICIE MAJESTATI VESTRIE nan debera mm.
‘- APOSTOLATUM MAJESTATIS VESTRÍE, bis' ex Regiouibmª
in cttmzum pra-dicabunt, Greta' Ritus Unitarum fidelex, qui, SAN
CTUM REGEM in MAJESTATE VESTRA (ut à pag. 431.) aguqſcunt,
ET—Denera’ótur. Díſciplínae Chriflianaefludium: Sacraeve Suppellecti
lis pro-Difionem, inferior demouflrabit ScïavoníaÏ Here in fin ulis
temqlis flzïs , factamà MAJESTATE VESTRA APOSTOLICA pam' tonem
’—ffi—.-—Ñ , ‘ Sa
h.
\
 Í"

Sacramm rerum dacebit. Nequè in 'una Eccleſia",ut G‘I‘S’ELZI‘EVÉ—

SPRIMH,' at in fingulis Sclavonicis, reliquia* devotionis, ac Apoſfdla—
tu: MAJESTATIS VESTRJE pereïinabunt. ' De qujà lflripz‘um eſt:
exzſtimaſjè Eum, Ritmº morasque etbm’cos, compom' pajje'cmn religio
mª Cat-bolica ,* At mor-em bzmc , ab ejus filia'ªSanctoï Regla &6721711720;
per conflitutos Epffcopatus fui/fe ſiIblatum.' . Sclavoniajnferior , ¿n
barbari: moribm , ncglectugue 0mm' , Turcamm, inflar? pvfl fui;
LEOPOLDI armis, e mancipatu Egyptiaco five Ottomanomductionemª;
Septuagimja ED" amplias amis, Catholico/ub nomine d’etinebaz‘w! Jam
ab arma 1753. per Apoflolatum MAJESTATIS VESTRIE, ab inductix
eo Sacerdotibus,
bros 89" Parocbiis
edit , regulataque borum camſh'tut‘z’.'S‘-,'~
eſz‘ injurisdictionibm mares corrigit,
atque Urbariis. ª -’ h"—
"ct~‘~‘
In Superiore Sclavonía , Partibusque eidem annexis Üaatiae;
MAJESTAS VESTRA APOSTOLICA , naïzſòlmñ 'pwfecit Patrís fui M.
Caroli VI. , in regulandi: Scla-vonia- Croatia-ªque .Confiniix conaf’us ,'*_
jèd Banalia fic dicta Confinía, omnium Regum PRIMA rcªgvlando, ac
- SUO,ſí10rumque Hnedum aptandoſervitiis, proflvexit Patrice , Cbra~
me, Papula. Quantum publico .ª quantmnſàluti Civium? quantum *ui
ta? commadi: .² ex tot, tantorumque ſizlaria recipientium numero, con
fiiltum fit .ª res~ ipjà loquitur. Evamzſcit barbarie: vetas, cultiar eva
dit agricola , miles a latrone diflinguimr. ‘ _
Sed MAJESTATIS VESTRJE GRATIIE, in jwisdiêïionem una Re
gnicolarem diffzç/Ir _/z’mt. Data efl leªgalis Cbmiratibus jwixdictio :
aucta quorumvis ſizlaria: multiplican officia : erectum Cbïzfilium Re
gium; ut Nobilium qui-vis, mereriſervireque volem, atque a N0bili~
tate non degener, de -Uitaª mediis; de oficio Chili, gaudere proviſiu
que eſſe valeat. Hcec, torque alía., Regia Clementia’ , illiusque MA
TRIS affectus, qua: fibiſubjectorum cultui, prefieritati , vimgfiliqrum
in
 'Mi
inflar/'mmm intendz’t , quantajànt .² 'veneramur Es’ aguaſcimus: quali
!53'ſ
tumque MAJESTATI VESTRE debeamusf Didemus. - à
IS‘
Tot tantisque APOST'OLICÏE MAJE‘STATIS VESTRB -Gratiis , jmÍ
F…
noraſímt qua-vis marmora,-89º.inÍ’ÏS‘ 'irzl‘criptionummemoria- ; caduca entra
jimt, caſibusque obnoxia; ac loci .illius :tantum-,Tin qua -rollacant‘ur. Nec
perennant , ’vel perqmundum dzffunduntur, nifiſcribantur , pateaïthue
ex libris'. [bit, diſvergeturque per -orbem opus hac, futumm 'ubÍ-Uis
TANTA?. MAJESTALÏI‘IS perenne monumentum NequeMAJESTA-TIS
VESTR/E, Coroanuefiur Tantum, perbibebit jura ;flªd {mas una pro
viſíonesque .- 'Quin,Materna .Ragiaque ſz'bi ſubje'ctis, a MAJESTATE
VESTRA pmflita beneficia: .Magnitudinèmque ac defiderium APOSTo
LICE MAJESTA'TIS VESTRE apud Natian'ex Dmnes, faciet ſempíter—
num. . -
Dedicari ergo 0pm _hoc MAJESTATI VESTREE debuit , in tantorum
“patria: bm'c mm beneficiarum gTatam 'memoriam ; quam La’, ad demon
fl'randum mundo, MAJESTATIS VESTRIE 'providentim reduci Regia
nes ha: in illud decus , quo gaudebantfilb 'florente ºolim Wien‘ Romana
imperia. Ad zetatem illamzquajèdes erantrtot olim AUGUSTORUM,
Imperiique Romanz' , tuti/ſimum pmſ'ídium. Vzdet ‘num Salavoniazeſſe
re Andavtoniam veterem 'rempublícam illam, que Ragum condamfim
jiIm venerata beneficia, barum 'memorias tot ſZtculis \Zªpultas ; atque
_fiIb Gloria/Mimo MAJESTA'TIS VESTRE Impefio repertas atque erutas
admiratur, fatendo: Vab adorandum myflerz‘um! Sub actualis Sala-00
mlt Matre, Matrís Andavtonii 'WMA‘, gratitudinis ergo palitas ad
pofleritatem memorias, mmc Emi: Illiusque Matrix, Ithue Familia:
revocar¡ memorias , cui Sacrum eraſ pro ſàlute Patrice/è dew-vere.
Devam'tſemet amplius MAJESTAS VESTRA SACRATISSIMA, dum
nonjòlum inflzlutem Ragionum barum ,* Sed ut ‘vera Mater, injuriª¡
em
 ,7,, —,— › .

dem commoda, ¿educationem Nobilem, con/èquendamque apud Natiax

nes certera¡ glariam , intendit tenen-ima Impius ingvatusque fllbditm:
JC Sacerdos ego eſſem, cui , dum tot Antenatarum SUORUM; MAJE-ª
STATIS quaque VESTRIE, adeo mamentcyà beneficia , in bas Regiones
(guarum eſjèmfilius) copio/è effzffiz ,per/Picea@ penetrarcque datum efl,
devavere me in jurium MAJESTATIS VESTRE , flzaªque Sacra- Caronx
defenſíonem dubz'tarem. ‘\~ * . *x

D‘uctus ifle , efl extirpari incoatarum per MAJESTATEM VE

STRAM pmjudz'ciorum , atque abuſüum veterum : Ffuctusſèbolarum ,fluz .Ñ
diarumque priorum (immortali NOMINIS MAJESTATIS VESTRIE G10*
ria) reformatianis. Magna eſf MAJESTAS VESTRA, arbz's totz'us con
ſè‘fiſít , tot geflis bellis, tot triumpbiy , tot ac ubiªvis bencfactis. Ve
rum fludz'orum regulatione, evaſit perennabz’tque MAXIMA. Salud
tantorum boc flzcto con/z'zluz’t: dzzm veramjòlz‘damque doctrz'nam , ¡Dieta
tem, juſtitiam, difiere ac prafiteri, exponereque, MAJESTATE V17;
STRA protegente , audemus. Dum utiles bonasque litterasfi’gui : dum '
ad agnítíonem veritatis contendere licet, Quis Apoflolatum bincMA
JESTATIS VESTRIE non agnoſcat , venereturguc .ª Quis a DEO electam?
nobiygue , ut olim PAULUS gentibm, datam effe non videat .² .
Abufizs *veremºs tot tantiquc (quos legum naflrarum teflcmtur Ar
ticuli) nec latis legíbus, nec Regum Rafi-riptix, a Saªculz's adbuc 'extir
pari pozuere, MAJÉSTATIS VESTRIE cura, provide-mia, Zela; fila
¿dante ceſſabunt omnes , ut veras olim Juda’arum Sjnagoga. Dcſtrue
tur Opinionum anarcbia, imaginationum templa, flyjzz'cionum adoratío.
Sequetur pax unioque intraſizbditos, dum ab exemplo illuflratorum a
Divino Spíritu Apoſfolorum Cbrzſ/Zi , um¡ eademque doctrina firmabi
tur ,- ceffabz’tque clamor ille , egoſum Pauli,, ch Apollo, Petri C720 :
Sic author meus ,fic Statuta Iza/fra , fic Senes vel traditia. [22-7170,
um
dum Magzflrum unum , ò‘ Leªgislatorem , juxta Doctrinam Salva
torz's cognaverïmus, legumque interpmtationes, baud ex pri-vatorum.
arbitrio ,- Sed ex Sublimíum Poteflatum oraculz's, 89’ Legislatoribu:
petemus. Tam profe-&0 Sublimz'ares pote/tam cognoſcere, ac cuivir,
uadfimm efl tribuere, atque bis obedireſciemus. -
BENEDICTJE INTER MULIERES,ap0fleritate omnijure 0p
timo MAjESTATI VESTRE attribuetur pmragatz'va; dum MAJESTA
-rIs VESTRIE provídentia , implantata nataque creª/¿ent, producentque
Iructus DEO ac bominibus acceptox. .Si Andreas II. fi Bela IV. ji
Carolus I. Ludovicus Magnus , aut Sigismundus, 've-ram ſòlz’damgue
fludiarum .rationem azcaaviſſent; Caranaſizbditi de Majeſiate nec cum
Matbia I. dijfiutaſſent; nccſub Uladislaa II. cam Reg¡ eripüiſſent;
minima vero Ferdinand() I, Majeſlatem qm'dam invidijſent. Qzuwi:
Reipublz'ca calamítates, tantºrumque cafligatianc: atquc interitus ,*
Ragnarum Sacra: Chrome excidia, ami/fianzªsque ,- cauſàtw ¡nde ſímt :
guod obtentz's a Regum grafía dignitatibus, licere gane-vis creditum
fuerit; ejſeque tales , nequaquam Regale mz'niflerium; afl Angelo:
¡llos, qui pares ejſe ambiebant Altifflmo : Quad, vera Elidaque ingenio
rum cultura neglecta .' virtutes ex affectibm, ex opinions* juflitiam ,
exfiszicíonibus vindíctam , equivocatiºm'bus fiientíam , metiri ac defic
mere diffimulatum talleratumque fuerit. Et ne [mc arbitraria* divi
nari quis exiflimet .² perpendat quaeſt) diflrimen illud, quod efl intra
bene educatos neglectosque homines; quºd intra Sylveflrex ED" cicura
tas pecudex; quod inter cultos borras , 89" plena Spim's wticisque defina.
MAJESTAS VESTRA SACRATISSIMA ¿Zum quorumvis anteriorum mala
rum radices atqueſê‘mina extirpare incoavit , que quantaque ſít? aut
fuerit? orbis tota: obflupcſcet, prxdz'calzit, mirabitwque po/Zeritas.

Ra
 Í

' Roma oh'm tramlati: è Gracia z'nſui medium lítteris, !llanurcbiam

eſ? conſècuta. Verum banc :cªgue perdidit , ab illurum neglectu. Chri
fliana Relzgio ab adveutu Diw'm' Spíritus, cognitiane veritatz'sz'lluſfra
ta , (Hle VOS docebit omnem veritatem) creªvit , firmata efl, triumï
pbavit. MOSESſÍlmmm‘ cfl: à populi ſz‘u‘ cultura , bujus-que ex algun',í
*vitara Egypti eductiane: Populumqueſizum per ÍM’C, celeberrimum 04
Iim atque Divinum effecerat. ,
Fructum itaque buuc, mea: quidem collectionis labqrisque; MA
JESTATIS autem VESTRIE pietatis ac providcntia’ , clementifflme ſílſèi
pere, MAJESTAS VESTRA Apoflolz’ca ut dignetur , ſupplex 0ra de
votifflme. Si in boc,fi1bditiſizifidelitatem ;ſzſi devatiam’m MAjESTATI
VESTRÍE debitam ,' fiJURIUM, Regnarumgue ſílarum illuflratiauis 00
mztum, clementer per/pica? uan dedzguabz’tw: tum mibi , cum 89” aliís
addentur flimuli, ut MAJESTATE VESTRA protegeute, utilium 170m-.
rumque litterarum flores atque fructus, in Regm's Provinciz'yque MA:
JESTATIS VESTRA?. uberiom, mat’uriaresgue appareant. Surgent,
properabuntque tot, intraſizbditos MAJESTATIS V'ESTRIE, latituntes
fideles Nicodemi , ad illuflmnda tot tantaque, abſcurata bacteuus ,- ad
diffipandas variarumprwtenſionum/pz’ſſas ¿equivocationum ’uebulas ,adum—
brataque jura; per Re na 89’ Praviuciax MAJESTATIS VESTRIE ex,
ten/à. Regali Poteſízti @que a DEO inflitutzt , invidebit mªma:
neque parem ,* minus *verá muioremſèſejactabz‘t quispiam; dum Cªgua
ſèent omnes* , aſubjectz’om's Obligatiouç , eximz'ſemet, 'Del abſòlvi nequi
Te. Him couabunturſingulí , MAJESTATEM VESTRAM ,juas-que Au
GUSTISSIMOS HIEREDES , ut¡ vita;ſíc S9" Calama, in Regnis Provin
‘ ciisque VESTRIS , juribus item legitimis Lª’ competentibus tueri , defen
dere , conſervare- ,- quin amiffa, involuta velffipulta; vindicare, Muere,
çffodere, Telmbere: nec erit ad hfferós -vz'a, reprobationisque ;eterna
1'71
indicíum,ſèſè profllute patrias* ,pro RegumESºReipublicwfilxjuſh'tia,
‘varitatis profe/flow, dew-vere dez'nceps. Qua’, ut eveníant, MAJE
STATEMQUE VESTRAM, DEús , quam dz'utifflme pra gloria/ua, SF’ ‘ue
ritatis a plerisque agnitz'onc ,* REgnorum item Salute, fer-ver incolu—
mem: fructusque Providcntix/ím -Uz'dere: atque ex bis, flbi ſubjecta:
rum utilitatem experirz' utfaciat , pro Sacerdatali munio
oraturus, Emarz'or.

MAjESTATI VESTRE APOSTOLICIE.

Obedïentïffimus devotusque Subdítus,

& Capellanus Humilh'mus: Balthaſar Ada
mus Ketcselich, C. Ecºl. Zagr. hunúljsCanonicus.
 W‘.
,

_ 7*_ ſ' _ fi ~ . ªl' #k ’hª *ª

KJDJMDEJEJMJWWMJMJWMMMLMMJMJ
)

BALTHASAR ADAMUS KERCSELICH

LECTURIS SAL UTEM OMNEQ UE BONUM.
Motiva quarumvis operis hujus, in fubrfiiffione debitoque
finguh's honore, exponit.

A ª" Jl(
Obilium hominum ab ignobilibus diflinctam conditionem, (Ifiu‘. 3.
" \:5 :7019 zo) Sacrae teſtantur paginae. Quin variarum Claſiium cenſe~
N
'n- A"
y d\ \ 'U ' -
tur Nobilitas; Naturalz‘s vídelicet , ſeu publica , Civilis: Privata:
ſ
demumque Mixta. Omnis vero in virtute fundatu?, ut, fecun
dum cujusvís Reipublicae legum rationem Obtenta, virtUtis proe
mium atque ornamentum habeatur. Sunt quidam , quiſèelere Nobiles fieri ºuolzmt,
tefle apud Saluſt. Plaut0; Divuſque Hieronymus, Helvidio objicit: Nobilis fa
ctus es jèelere. Verum hace ,Nqſèz'bílitas rectius ſunt., quam vera legaliſque Nobili
tas , coarguuntque facinoroſos criminis , dum virtutis prxmium ex ſceleribus qua:
runt. Omnis enim, qm' ‘virtute ddèrta, (Boeti. de conſol. 1.4.) homo eflè dªs/fit., cum
iu diviuam conditionem tmujz’re* nou po lt. necqfflè ¿ſt vertatur in belluum, nude u‘va
Tus homo in lupus: ferox Cªnis, dolo us ‘Dulpes dicitur. Pithagoris illam , animarum
transmigrationem ~in beſtías, haud male interpretari exíſtimo , pro iís hominibus;
quorum imaginatioü mores, brutorum ímaginatiopi atque affectibus miſcetur.
Neque enim doceret Pithagoras , unimam bomíuisfieri béfliam 5 ſed induere , ſubí
re..., tranSIre. ' ,
_ Pracipua venerandaque eſt num-ah": $9’ publim Nobilitas., hoc eſt illa, que in
antiquitate avorum atavorumque ſundata, fic ſplendet in filíisv ac nepotibus, ut
compleatur
mandum illís:illudTaco
ECC]. 3. Deus
rnflice honora‘vit
Arpiuas, patrem
Nobilz'tas in filiis.
in illis Secus
iucepz't, iu \cum Cicerone
te dcſtuit. cla
ctNequeª
enim ut Philo HXbr. Gentilitusſàuguineſòlo ¿effimatur apud veritatem— judicem ,ªjèd
factis findiyque_ Majammſimilibus. - - - Quibus 1070171-0 datur generis obj’èuritas,
poflunt exczjàri., quia uullum cum ‘Oíï’tütefilit eis commercium. Vos-¿flis z'mªxcu/àbi—
les, qm' pmdaris proguatifamz’liis, jactati¡ Majarmn fioleudorem ac gloriam : 89’
cum abundetis exemplis domeflicis, uulla ‘vobis iuhcerezzt Majorum decommer vcſtmm_
uegligentiam. Cicero in Verr. ita nobiles hos alloquítur: Cogita quo locoſis? qm'd .
dare populo Romano? qm'd reddere Majoribus tuis debeas? circznnſiuut te fitmma?
auctoritates., qua: te oblivz'ſèi laudis domcſtim uauſiuaut; quee tenoctes' diçſque 00m…
moueant., fortgffimum tibi Patrem., ſhpieutg’fflimum A-vum , gravz'fflimum Sacerumfzujï
jè. Ut hinc aC proPe infinitis aliis, naturalis Nobilitatis eminencia, atque hac prac
ditorum , obligado; conſequatur. , ~ x _
Civilis Nobilitus cenſetur-ea; dum five defectu, five neglectu natural¡ pra:
ditorum Nobilitate, ex virtutibus Nobiles atque idoneos., Magiſtratu'um Civi-v
lium officiis,applicare oportet. Quia porro publica Officia ¿z dignitates., Nobilia eſ
ſent, ut per legès, Nobiles his przeficere neceffum fit., ad haec elevati., ubivis
gentíum cenſentur Nobiles. y Recte Marius apud Saluſt.. Comparate me llorm'uemv
Iza'vum, cum illarumfizpçrbía , qua: i112' audire., legere ſòleut,e0rum partem ‘vidi ; alía
. A egomet
 PREFATIQ 'V
egomet gçffl; Platina in Dial. Ver. Nobíl: ii qui ex Clari: Major-ibm orti ob *vitiZi de
generármzt ., inglorii &’.degenerex jímt babiti ,* ut Superioris Afificmzifilius, qui bella
Ajz’atico ab Aiiiliioca turpiter captusy‘viiam precario pmter Romanumimrem ab ba
jte impeti'ſiójit. Quare regulae inſtar habetur : inter PoliticorIm-I dognmtii, ÜKEVLJÏJFEVZZÍ
cioſa dicenda eſt, ji ii tantnm honore atque publicis officiis digm' exiſz‘imeñtur, qui ex ma
tris ute-K0 illujires Titulos recepere. .- Sane dum per Magiſtratus Sacros Civilesque
regimur; Regisque ad exemplum, componi ſubditorum mores affoleant, quis
ſanae mentis, degeneres atque inhabiles anteferat jdoneis , propriisque glorioſos
virtutíbus‘? Ea ubivis gentium, publicorum Officizorum eſt ratio, ut quamvis Ob
tenta, "capaCes non‘ efficiant nec Divinos poíſeíſor'es 5 at elevatorúm individuo
rum ornentur illuſtrenturque virtutibus; níhilominus Nobilia ſunt., cenſenturque.
Hinc ad dignitates , Cívilesque Reipublicm Magiſtratus affumpti , gaudcnt jordi-oga
tiºvis Nobilium. Sic Eccleſiaſticus , Militarisque Status: Doctores; Proto-Nota—
tii &o Confideratione videlicet Sacerdotii, doctrina: ,milítíae , Officíi.
, ' PH’Ufltú Nobilitas, ex radiCeNobilitatis, ‘aii-tun videlicet deſumitur; eſtò ut ad nor
mam legis reddatur quis Nobilis (pro cujusvis Reipublicae ratione) modi habeantur
pratſcripti. Hice, ex natura virtutis, in honore eſt atque precio,quà Nobilitatis funda
mentum. SXPG deſunt media, ut legali Nobilitate fulgeat virtuoſus; facit attamen ip
ſa virtus Nobilem ac honoratum, quía plus eſt: dignm—n qfflè laureà, honoribus ,
Nobílitate , dignitatibus ,ac hos caſu ſortiri vel emere, demonſtrando palam,ſta
tuam ſe eſi'e deauratam, ad altare collocatum , aut truncum' vel ſervum ,fulgore
veſtítus ſuperbientem. [lle clams, ille fiiblimis, docet Chriſoflomus., ille- tImc de
mumfimm iiztegmm Nobilitatcm pittet,jí dedigneturjêrvire ‘Oitiis, &lº ab eisfiipam
ri. Oſorius item: Nam ille vii-magma ,qui primmj—ugcuimn fimm ad gloriae ſtudi
. um adjunxit ; quamvis non appeletur ‘01115,- Nobilis, cum tamen ingentem laudem fit
adeptus,izobilitatis,
&ª ‘virtutisatque
inſignia pcſteritati relinqiiat,videturjhize,pi-¿261473 jecifle fimda-
ct menta 'virtutefim pq/Zeritatem illuflrzgfflé. Eurípides quoque: QI'Ii ’
z nº); _ju/his gli, licet a Pam meliore quam Flipiterjtt, games deducat, ignobilis mila'
, ‘videtur. QuareTiraquellus ~, ex ſenſu cunctarum gentium concludit: Omm’s con#
jèiztim-It, bonos more: ſi‘ve virtutem, Nobilitzzti Imteponenclmn. Attamen dum pro cu
jusque Reípublicaº, conſtitutione , ad Nobilítatem varii modi ſunt (l. Nobiliores
C. dedicitur
non comer.Nobiliias,
&C mercat.)
necAlii fimt Nobiles,
divitiie. aiii ‘virtnq/i,
Dígni ſumus aiii divites,
ob vírtutes Uncle
nobilitatcte ‘virtus
, tametſi
'eam non conſequamur, dum hujus collatio , a variis flat eventibus. ‘
Mixta Nobilitas: virtItibus ſulget propriís , ac inſuper \Fel Civilem , vel na
turalem publicam poffidet. HXC Princeps eſt, maximaeque apud omnes glorias,
ut ab omni agnoſcendum exikiímo. Virtus a nobilitatejjalendore virtutis' illli/Ïlſzztſifl ,
inquit Oſorius, hac 'ratione differt , quod ‘virtutis lau: in ſingnlis cernitur bominibus:
Nobilitas autem unimijlzm g-*ntem amplectitur. Mixtas nobilitatís vifi,virtuofis ope
ribus ſuis demonflrant, filios aC deſcendentes ſe eſie, illuſtrium ſuorum Antena
torum, fi enim flii Ahi-able eſtis, opera Abmbze facite. Si vero in virtute‘defi
ciunt., degeneres a‘bortivique vocantur. ›
His fimilibuſque ego in adoleſcentia mea imbutus doctrinis , poſtea’quam CO'
gnoviíſem: Majores meos, non ſolum intra -Anlites Regios, relatos Olim; verum
* 6L Iizflgniis, vera vetuſtaeque Nobilitatís recogniuone, ab Regibus Hungariae 01'
natos: in publicis item Regni officiis, politicis aeque aC militaribus fuiſi'e conſtitu
tos; ne otio negligentiaque- meis ,degenerem me;Regibuſque,Patriae,aC Sacrae
Corona:: Reipublicw inutilem , palam & ad-oculum exhibeam, cavi dih'gentiffi
me. Reipubiicaz enim Cicerone tefle, utile ¿ſt Nobiles de bomines , dignos Majo*
'ribusſuixz Ideo fi quid maculz vel obſcuritatis , qüiſpiam generis mei contraxiſ
fet, arbitrabar eſi'e pietatis meae, ut ií’cud Ciceronis adverſus Saluflium exp’leam:
Ego mei¡ Majoribu‘s ‘virtute mea ’pmluxi., utſi prim noti nnnfiierint, a me incipizms
‘ William
 P R 'ffl F A T l Ov
initium memoria Tui¡ tu vitd,' quam -turpíter ?gi/fi , magna! octbfitelifli teuebras;
ut etíamſifizeriut egregii Cives , eerte *veueriut iu oblit‘z'ouem. Mea quide‘m ſenteri
tia , illi, qui m'l luez's babeut, m'ſi a luce Majorum, teuebr'as illis adduut, damn/mt—
que progeuiwrum curas , daumatasque ¿filª tcſtautur. Cum porro .tot fantaqUe fin't,
virtutis teſtandaz media 3 ut~ a fingulis uníverſa prmſtari nequeant; ſed hX'C ab his;
ab illis alía: ego perpendens illud (Daniel. 12.) Qui doctifueriut, ulgebzmt qua/i
ſjrleudor firmameuti, &º quiadjuſtitiam erudiuntmultos, quaſijfellee z'uperpetuas ¿eter
uitates, doctrinae conſequendx conatus adhibui , amplexatus praecípue Ecclefiaflí
cum flatum; quem doctrina ‘commendari ornarique , Chríſtí inflitutio , Sacrive
evincunt Canones. .Hinc ego Sacerdotii fine-m, haud a dívítíis mundique pompís -
metiens, adhaefi Salvatorís doctrinae, Apoſtolorumque exemplís. Quin Cicero
nís etfi Ethnïçi ſententiaª:: Qui: dubitet? quia in virtute dí-vitiee poſitee jíut ,* quoui
am uulla poflefflo , uulla ‘vis aura' FF" argeuti pluris eeſíimauda, quam ‘UÍVÉUJ‘ Ete
m‘m t calliçli Terum ¿IS/Ziumtores, prata 85’ areas qua/[1am magm' ¿eflunaut, quod ei
geueri ¡aq/'Manual miuiu'ze quaſi nom-e pote/Z, quauti eſt ¿eſiimauda ‘UÍVÍHJ', quee'uozz
eripi, uec-fiwripi poteſt uuquam: ueque uaufi'agio., ueque incendio amittitur: nec tem
porum., nec tempcfflatum permutatioue mutatur. Qua qui pmditifimt, ſòli _ſhut di-Ui
tes;ſòli ez'u'm pgſ/idem res., &º fmctmyas &ºſempitemaL Addidit his calcar, EX
cellm. 011m Zagrabienfis Ecclefiae Epiſcopus Bruni/\gb ' Georgius, dum me anno
\747 die 2 3 Januarii,CathedraliS hujus Ecclefiae creavit Canoniçum, quo ,in mu—
nio, neceffariam effe doctrinam , non ſolum municipales 1eges;_ verum ob er
rogativas Capitulorum, hzc quoque exigerent. Neque ſufficíens effet de rebus
metaphyficis diſputatio: at Legum quarumvis ,ſolida requireretur cognitio, cau
ſa five judiciorum, five ſuffragíí confih'iquein publicis Reípublicae vel judiciiS , vel
comitiis. Neceſfitatem verò quorumvis connatuum meprum, atque poffibilis di
ligentíz impoſuit, !haga/ía Domina atque APO/[oliva Regina, dum in expeditíone
collataz mihi Titularís Abbatiae,'SS. ApoſZolorum Petri 85²’ Pauli de Ka'cs in Diaecefi
Agrienfi, ſequentia, 1749 die 23 Julji, inſerta legi :NOS MARIA THERESIA - -' -
ſ uod Nos beuiguum babeutes rejjoectum, aal pmclaras ‘virtutes, &lº -exeelleutes am'uu'
tes: Noflri
fidelz's doctriuam ítem., ED’
Haztorabilis Eruditiouem
Baltbajarís eximiam.,
Adami exemplamfi-ue
Kerç/èlicsz, ‘vitae89’
Pbilojòpbice convezſ/atiouem,
Sacra T1160- l
logiª? Doctaris; Capituli Cata-?duales Eſicclq/iee Zagralaieu ts, prouti'é‘aª Fidelis itidem
Naſh?, Nolaísſiucere dilecti Revereudi Magm’fici Fraucz'ſèi Xaºverii Libere' Barom';
Kla'euficzky de Zette'uy-E‘p' ,_ í Zagrabieu/is, Abbatis -' - ~ à latere Cauouicz’, Protba
Notaríi Apcſtolici, quibus izq/um De’í Altz'fflmi muuere iuſiguitum 89"’ ornatum elle CO
gnovimus: jz’fflulque benigueïutelleximus’, quam ſòlerti cura &ª iudcſtflo zela’ in iu
meutum artbadoxaz Religiom's, cultzyïzue, ac gloria Diviuaiu Dime/i Zagrabieu/í m'
telliguntur memorata inferius-a pag. 43 2.) pmcipue ‘vero tempor’e ultiu'ïo grajjautis
expide-mica luis, iu cum-n &ºſalutem auimarmu,ſè totum coayècraudo, expoſitus fru
&uq/è labora‘verit, GF" -pe-r ¡me ad amplían¡ etium qmeqme capefleuda muuera Eccleſía
[fica jeje omuiuo, diguum reddiderz’t, atque commendatum. Porra Clemeutgflíme etíam
coag/iderantey, Majomzñ &ª Auteuatorum ipſius ,fidelia uon minus ac utilia pro cir
cumſtantiamm ratioue domui Ncſt-m Auſtriueae preeſtita jèrvitia , ezmdem Baltbaſarem
,Adammn Ken/Zªha¡ tauquam peq/òuam 120m2 expectatiouis, Nobis gratam E9’ acce
ptam, ad Abbatiam 89°C. 8556. CÓnſCíus ego debilitatis meat, illam doctrina: erudi—
tiouisque, eximiae
mónito diplomati
Regia-que inſercionem ,habuique.
expectatiouis‘accèpi nequaquam pro ineloacêtlís
Hinc 'O ,pro
verum Regis
collato me¡
hono

i-e gratiis, cum Ipſamet benigníflíme , quae éx elargitis a Deo mihi talentis expe
ctaret , meminiffe dignata fui-ffet., ſciſcitaríque: num Ritteriana MSS, in ſua Au
lica Hungarica Cance'llaría oljm repoſitá , mihi jam haberentur adfignita? .me ye
—r0 affirmante agenteque gratias , juffit: fi quee ex illis , aut aljunde eruerem,quae
illuſtrandis Regnis illius ac Provínciis , aut Hiſtoriae‘, vel juribus cognoſcendís de-.
A 2 fervi
 PRÍEFATIO.
ſervirent, a me expectaturam. Et cum ego , meam in his tenuí'tatemexponere
cupíviíſem , in hunc ſenſum repoſuit: modo animas adfit, ſèr‘vire Regi &ª publico.,
ſati: de capacitan., meaque doctrina relatum _ſè haben’ Lºs" cog'lzovyjè. Quare neceſ
fitakem impofitam videns , Regis mel, nec eludendam nec ſeponendam expecta
- tionem, concluſi habuique. Itaque de meclz'is ad finem praemiffum, tanto magis eram
ſolicítus , quod ſaepe admonebar gravius,a ſummis Viris aC Principibus, ad ſpeci
minis alicujus elucubrazionem; mirabarque unde tantís víris, ea nata eſt de me
opctinio ac exſpectatio?
,Translato ad Metropolitanam Sedem Klobuficzkio, cum a quibuſvis nego
tiis' remotus haberer, commoditas acceffit, lectioni librorum. Verum tantorum
unà benevolentia , qui jam diplomata, variaſque ſcripturas, jam antiquitates di
verſas ,ſquin libros etiam habitos, communicare mecum dignati ſunt. His ego ,
ut laboxum meorum promotoribus Gr miniſtris, perennes ago hubeoque gradas,
habendasque a poſteris oro; lqbenſque efferem nomina., nifi Charitas , amoven
dam -ab illis aliquorumiram, a me depoſceret. Satagebam ergo , cum relatorum
de cauſa ; tum quod Virgilio teſte (Eneid.l. Io.)famam extenderefactlx, ‘virtutis 0pm
cſt. 'Verum quo ſub titulo? diu multumque deliberavi. In rebus Eccleſiaflicis
cognitionem aliquam ſortíri incoaveram , fed ea infelicitate , quam in Obſequium
Mathaei Cap. V, tacendam elígo. De RegíS-mei demencia- anno 1752 die 2.]a
nuarii, Judiciaria in his Regnís Tabulae Aíſeffor, dictus ſum; quo adauctus Officio,
confirmandam habui Patron¡ Conſcientia‘m. Propcrans ergo,poteram aliud dare
operibus nomen: fed victus affectu Ecclefia: , 61 quod hujus uterer potiffimum
monumentis ,Titulum Hiſloriarum Ecclejize Zagrabierffis elegí. Approbari hunc ab
Auguſta & Apoſtolica Regina,Dominaque Noſtra loetus intellexi , dum in elar—
gito Typographiae Zªgrabienfifinno I 754 die 9 Aprilis,PriVilegio,ſequentia inſerta
legi: Ut ipſè(Anton1us nemPe Rainer) artemfimm Typograpbz‘cam ,ln pmfata Ci
*Uitate mffira Zagrabient - - - libere exercere: ac ibidem cujuſczmqne generis libros,
notamter libellos ro uju fibalajh’m juventutis‘, ln ante-lata Regno nq/Zro Croatia deſèr—
vituros;
rmn Call-¡Mªia
Eccleſij/íx item latina,
Zagrabienfis Croatia¡
imprime-re ,* ac &º
eu'mGermanica ,* ac denique libros :-Hiſtoria
etiam in finemjòciosjèrvare tyroms
filſcipere - - - pqfflt ac ‘vall-at. Pmcipienda Magylmtilms, ut ezmdem prategant in -
pmjpècificatis - - - ipſisque &ªfilis bwredibus acfimçfflòribus boa in pajfil toties quo
zies ‘necçffllm film-it² authoritate Magç'flratuali madis omnibm Izſiſlere debmnt te
‘Meantnr Haec voluntas Regia, in Congregatíone Regé. die 2 Januarii Ann¡ 1755
(fidem faciente Protonotarío ) fuit publicata , & nemine reclamante acceptata.
Hue enim palam atque publicè , adv Obt‘dgendam impietatem,refiſtere ſolent
is virtutum malevoli; ſed invidendo quxrunt tenebras ,,murmurandoque ac
cuſzmt , criminantur alía , demumque perimunt. Innotuit privilegii publicatione
'mens mea., innotuit Regis anjmus. Itaque a ſuſpicionum mancipiis, hominibus—
que ex his viventibus , ambitionis arguor vanaaque gloriae: proditionis item ar
canorum Ecclefiae fecularibus. Praetenditur accuſari coeteros , adverſus Chriſtia
nam Charitatem negligentíae, atque reaffumendas a Clero litteras; quas nihilomi—
nus a ſaeculis jam, Clerus Ceffiffet m‘onaſteriis. Pacis antiquae turbator, Veteriſque
moris & conſuetudinum oſor everſorque depraedicor, novitatum ſtudioſus, dum a
ſui'origine Ecclefia haec, ſubſtítit fine rerum ſuarum cognitione; fine hifloriarum
aliis communicatione'. Religioſorum virorum (qui perfectíonem attamen profi
.terentur)ea eſt prudentia, ut res ſuas velint ſerventque ocçultiffimas. In fimi-v
libus conflituto circumſtantiis , nil profuit exempla de Clero edentium libros pro
ponere , non ſolum in Galli? , Italia , Germania; verum in- Hungaria quoque:
Ratkzzy ¡tem atque 'l'omci Canonicorum Zagrabienfium; nil Marcellevicbii opere
incoato Vienna: mortuí ; dum hOS fuifl'e fanaticos , Ratkajumque Canonicatu pri
vatum , _Tomcum autem &.Marcellevíchium , poemas morte praveniſi‘e, repone
' ' ~ batux.
 º 1

"ſiPRAEFATlºç

3056.?
batur. Quare Typo apho ſub cenſurarum Gt exilii'poena , vetatur editionis con
4 r'
?MC-“fix
tinuado; "ego, non olum ad‘ earn reflector obedientiam , quam in ſuſcepto'Pres—
necá
byteratu juxta Rituale promifi; ſed portione Canonicali arris, privor', hodiedumü
que careo: ut mediorum defectu, ab opinata ſomniataque proditione arcanorum
pecªª
Ecclefiae defiſtere debeam. › A‘Ccidit a_nno 1755 in Ecclefia hac vaCare benefi
cium collationis Regia; pro quo mihí clementiffime conferendo, cauſa medii'
ad finem a tantis Optatum, devotiffime inſtiti. Sed natus renovatuſque Thomae
Archidíac. Spalatenfis caſus (deſcriptus ab eo cap. 324.) in me eſt integre , ut hunc' ‘
exſcríbere non oporteat. EX his proceffit fontibusz ut Ecclefiaſticarum rerum
opera, non ſolum ſeponerem; at perſecutionum temporibus, in Cineres plurima
poſuerim; ut incapax inhabiljſque ad qusavis Ecclefiae Officia fim fuerímque habi
tus: novator atque hareticus proclamatus; licuitque nemíni fine culpa me- inviſe
re, benefac‘ere:
lehemitica. ut denique
Quareſi Hieronymiínſtar,domus
Vi oppreffus mea ſpecus
.,‘ peremptus, ſepultusque; míhi effet Beth
fors tranquillitate aní
mi, rerumque mundi cognitione, torquebam potius injuriantes g ac ab iis torque
bar. Ah utínam mendacia, doli , ſcandala , pecuníae, ípfis jam demortuis, non ve
niſſent ad perdítionem eternam! Occidit Nero Senccam ,verum rectè Juvenalis :'
Liberafi alentarpapa10fizffragia, qm"; tam perdia:: .² ut'clubitet Senecam pmflweNeramÏ.
Hzec notoria atque publica , fi virtus decusque fuit in me patraffe: ab exemplo E—
' vangeljſtarum, Petri facta non occultantium, çacenda non exíſiimavi, tum ne hujuſſi
modi invidere vel prpbare filentió videar; cum &z ‘ad cognoſce'ndam cauſam , ne
glectorum operum in rebus Ecclefiaſticis. ' '
Confiteor debilitatem mean; atque oſcitantiam,quod vim potentiamquepm—
judiciomm,›eam futuram non ſatís perſpexerim; ut_ Charitate omni 'exuere valeat
eos , quorum Officii erat ſplendor charitatis Chriſtiaçr. Nec v ſatís pónderaviQS.
Hieronymi (in e iſt.ad,Chromat.) faffionem: In' mea Patria ruflicitatis ‘DEHMCIt/ll,
— Deus ‘venter q/Z: in aliem ‘ui‘UÍtur: &ºflnctior @ſí illa qui_ ditz'or Accedit buic‘ "
-_‘-
patellce * ' - Lupicius Sacerdos - - 'videlicet ut pezjbratam nave-m. debia": guberna
tor regat, 89° Cercas cwcum dncat in foveam, tati/21m’ fit Rector, quales i112' qm' _reſi
guntur. Putabam ego Herodiani apud Ortellium teſtimonium de Pannonibus ceſ?
". .—
ſavífi'e: efiè nempe corpore pmvalidos 89² Aproceros, in pugnam mdemque paratgſ-'J
fimas ,dum ſcivi , dudum Pannones'ín his Regionibus defiiíſe; horum ſucceſi‘ores
.
SClaVOS, eſi'e ita Ch'riſtianos , ut per leges firmata haberetur his in oris Catho
lica Religio. Sciví laudari Pannones a Paterculo: Non tantum a dZ/êiplime Militaſi
risfludio ;ſèd linguc‘e quaque quam notitia , atque litterarum ¡oleryèue diam u 11,'.
…—_
Hinc credebam: uſum utilium folidarumque litterar'um, ab exemplo aliarumj'
Chriſtianarum Nationum; Regina quoque Nqflm ‘UOZÍS', atque in Univerfitatibus
At ſpe deluſus ,Provinciarum
haereditariarum cognovi ſero:ſuarum facto,
me divina gratum ipfis
ordinatione in eaacceptumq
eߏ Cla߻ectuehominumz
futurum.

qm'bus, ut ait S. Augufl'mus, 'virtutex peccata ſímt. Applicitus tradendis litteris,

conabar in ſolidioribus , utilibus, eruditiſque litteris, erudire infignía tot adolef-z
M…
centum talenta ; Pro Dubícza-retinenda , aliisque occaſione regulationis Confinío
rum Banalium , quatuor menfibu's egi Viennae; ſed nec inſumpta recepi. Conatus
perpetuo ſum plura Caetera, verum eo ſatus fato, ex benefactis nunquam me
I~m.-*._ rui , fed cum S. Paulo , repoſitam expecto a Deo coronam juſtitiz.
DEUM vocare teſtem váleo (quem fallere nequeo, metuoque in amore '
filiali judicem) mein nullius deſpectum, opere Hi/Zoriarum Eccleſtaz Zagrabievg/ía
intendiiſe; quínimo honori communi _voluiſſe conihltum. Exprobrariaviris fum
mis identidem audivi: eccur res Ecclefiz hujus finerentur negle’ct'ae? dum nihílo
minus adoranda Dei miſericordia., nec deſtructa , nec uhquam loco mota fuiffet:
dum Ritos haberet proprios vetereſque: du‘m Tabullarium publicum. Huic ego
murmuri mederi ſatagebam , eo magí's poflquam intellexiffem: exigi plane poſ
’ ’ — B ' ‘ ſe a
 \ --PRIEFA-T-IO.
,fe a Canonicis‘_ , :emm publicamm illuſtrationem; ſunt enimſiintra Reipublicaa ſta
btus; Tabullaria ſub eorum ſunt fide atque cuſtodia: interſunt -Comitiis publicis ac
particularibus 5 Fororum adminiſtranda: juſtitiae , membra ſunt; adèoque fiſaecula
rium eſt , tueri armis Provincias, ¿Economià \Erariis proſpicere; Cleri effe , quà
'membri Reipublicae , tueri hanc , doctrinà', commentariis , juriumque illuſtratione.
Ah quoties mihi oggeſtum eſt : creditis habitisque pre manibus, uti neſcire Capiti ¡la ,
dum confilio ſuo , publicas privatorumque Obligationes , poſſidere poſſent , ſummá
que effe apud omnes in veneratione , ob conſilia &lumen , quae cuivis praeſtare in v“e
ritatis demonſtratione quirent , pre quibusvis Religioſorum Czetibus , premifiis me
diis deſtitutis —, atque unice divinando arguendóque ſcribentibus , vel imaginationes ,,
‘_utjres revelatas Obtrudentibus. Haze', plurimaque cxtera fuêre , quibus impellebar
ad fiſtenda multorum lamenta , communique honori ſatagebam conſultum. Erravi
' doleo! vi praejudiciorum non ſatis perpenſa : Erravi genii ſtudiorumque Nationis ne
glecto examine'. Quamvis enim Salvator Noſter perhibeat : inaequalia Divinam bo
‘nita'tem largiri tªlenta; quamvis convincamur experientia , vires aequale's paresque
haud ineſi‘e omnibus: hic nihilominus dicere, hunc aut alterum przcellere , fortiorem
effe , ruina eſt laudati individui. JEque miles eſt , qui arma tractavit nuſpiàm , aC ille,
I qui recçptis in tot bellis Cicatricibus pollet ;auque \doctus qui percurritGrammaticam,
qui ieêes vidit , ac 'dle , qui vitam trivit in litteris , qui ſenſum vimque legum cogno- u
ſCit. nferiorem porròjunioremque virtuoſiorem effe poſi‘e , opinar¡ aut dicere, cri
men eſt non parcendum , haereſis damnatiflima. Peccavi IfiſtOriammz Eccleſtze ‘Zagra
bieu/ïs Titulo , dum dato alio nomine , aut appellatione ſymbolica , felicius proceſiiſ
ſem. Erravi audacia praecoci , poſt cognitos mihi caſus Illmi Olim L. Baronis Pauli
Ritter , quem illuflrande hujus Patriae fervor , przecipitavit miſerrimè , omnique pri
'vavit ſubſtantia, Oportuit itaque me illuflrandis Eccleſiaſtic'is rebus valedicere , o
portuit filete.. Credebam obedientia hac , promerita: credebam dandas mihi occu
' pationes alias ,.ut harum exercitio a litterarum cultu impediar. Verum ratiopublici
praªvaluit, dum tot paznis., adeo hic notoriis! przciſus credebatur ànimus,etiam
puerÓrUm , contendere ultra ſcholarum dogmata, ultra firmatas Seniorum exemptis,
çonſuetudines, Patrumque mores traditionesque. Sublata in ſeminariis Clericorum,
juris cujuscunque fludia , dum optima eí’c Praepoſitorum conditio , abſoluta ex lubitu
legislatio; pluresque cadunt , & periculoſius , fi currere finunt equos. Proviſum
exemplo meo , ſcholarum firmitati; proviſum authoritati dignitatum , proviſum ver
bò conſueçudinum perennitati, ſublatus metus periculumqueà regulandis (ab exem—
pio Confiniorum SCl'a‘voniae & Croatiª: , eorumque oliJn Praefectorum abſoluta pote—
fiate ) ſacris profanisque czteris. At damnatus ego , ad unam lectionis , convey/htio
nisque ut ajunt cum mortuis neceffitatem; evado doctior , utiles bonasque litteras
deteſtantium odio , aC dum procuratur , ut in ſepuitum ſwviat orbis , omnisque poſte- «
ricas; ab inirñicis excitor ., horumque odio imponitur mihi ſcribendi necefiitas.
Enimvero cui his in Regiouibus , inſani anonymi , ſub titulo veXatio, infame
ſcriédtum , anno !764. diffeminatum , lictorisque igne crematum Poſonii ,ignotum
eſt . quo ille, dum mihi non pepercit, fludioſus orbis univerſi , in me Clariſiimum—
. que aC immortalem Ritterum , eí’cò à mortalium judiciis ſubtractum , exc'itare Odi
um , (fic odium perdit odientes) ſemet vel ex his oris fuiſi‘e infamis operis aucto
rem detexit; vel reviſum auctumque opus illud., a quopiam perfecutorum meorum
qxtitiffe. Accuſat me proditionis patria atque Regni (cujus effem ſubditus aC ci
vis) dum ſcriberetí In has ‘veteres cbartas imperitè protrabendi prurigine , haudfiio a»
non Ritteriana ova Kercjèlicbficpponat rotario ad excutiendum , Cozffiliariis rerum na
flraruminvidis. Ut univerſale in me concitet Odium , innuit credique vult a' fingu
lis , me , rerum noſtrarum invidis Con'filiariis , neſcio que ſupponere , ab exemplo
olim Ritteri. Hujus temporibus actum eſt de tollenda Proto—Notariorum poten
tíàzemendandis per commiflionem ſyſtematicam legibusª thuia Leopolji Regis
' ª ~ ' juffu ,
 P'RAIFATIO.
juſſu , ad'demonſtranda jura Regum Noflrorum in Dalmatiam ; refi'ellendósque
Scriptores Venetos , Ritterus deſudàfl'et ; credítum eſt: Ritterum in legum defir u
ctionem agere , hoſtemque eſi'e ac proditorem patria , totiusque Reipublica, T e
fior DEum! nihil me reperiíſe in Rítterianís ſcrípturis, utvel à ſuſpiciofiffimo ar
gui valeat ,prodítionis patriae reus , his in Regionibus rúhílominusrcanonizatae. O p-v
timi Civis , fidelisque ſubditi , doctus Xternumque Clarus Ritterus , habet reliquitque
in ſuis MSS. teſtimonia. Sed quia ſaecul’arem ſcribere,'impietas cenſebatur tum , '
eratque aeternae veritatis regula: tractet fila templa Sucprdos ,rcligirjïss litteras ,fla
uwas fazmlaris, ’hinc expietate atque juflitia , graviffimz in Ritterum injuxiae pro
fluerelcredebantur. Impius anonymus,qui mortuo non pepercit Rittero ,mirum
mihihaud viſum'eſt , quod inme ſaeviri quaeſiverit. ' X
Inſano impioque hominí ut reſpondeam , cura me non ’tenuit ; przcípue dum
vidi celebríus ab i110 redditum nomen meum , atque à tot praeſtantiflïmis eruditiſ
fimísque Viris , me honorari litteris, a quibus fi _impetraverO-, u‘t dií'cipulus eo
rum e'ffe merear , gloriabor. Movit, com'r‘novítque me ¡Vehementiusz dum toti
Sacra Coronz: dumMajejZati Aprſtoh'corum udirorum chum detraxit—Anon) mus;
cum fingulum Nobilem ,~ Domimmz ¿fle flamít , Reges vero a quibus creantur N0
bíles , donantur dominía , conceduntur privilegia. , firmantur leges, defenditur'Re
Egio atque Reſpublica , Dan-Lina¡ ¿[Ïè negat (quem non commoveac ejuſmodi teme
ritas? leeſxque Majeſtatis crimen ‘è ) Confiliaríos Regum invidOS proponit: Vultque
plus ſapere ſolus, quam Status Ordizia/?1m Corona. Hi, evincentibus Art. XI Gt XII
de habendis protrahendiſque veter'ibus carthís, in eiſdem Comitiis egerunt; conſtiſi
tuique a Regià Majeſtate e‘xoràrunt. Amabo! fuítne hoc, veteres cartbas protraben—
\ di imperita pruriga? At infamis reſpondebit Anonymus z Carthas _illas , quae priva
torum ſunt lucri ,litiumque pabula , fine culpa éxtrahipoíſe,communicarique ſub
conſtituta poana debere; ¡Has vero que juris ſunt commodique publici: qua: Sa
cra: Coronae : aut Regumjura attingunt vel demonſ’crant (ob td. 23. P. I.) ſepeliem
das effezne invidirerum noflrarum Confiliarii excutiant talia,conſuetudineſque ac
djſciplinam Populi ,in rectius meliuſque reſorment. Ad inſana hace, xeſpondiſi'e ſuf
ficiat: fi ſtant anonymi principia: ecCur tolleratur Werbòczy P. 2.1:th 6 doctrina ,
jura noſtra videlicet ,ex Re m quoque diplomatibus pet¡ ‘2’ eccur Articuli 70, an
ni I 72 3 vota non damnantur . eccur 45 anni 1550 ſancitum eſt; ut de metis limiti—
busque Regnorum , mm tam de 1da - - -jêd de proprietate tractetur çoncludatur
que. Sane fine carthis veterum,deproprietate,nec privatus in foris tribunalíbuſque ju
flitize triumphabit; triumphabunt Regna Sacrzc CºronX,Obtinebuntqne proprieta-‘
tem fine documentis.- Itaque media lege praſcripta ad finem, imperita pmrigofimt ‘é’
componere ſemet ad leges , hiſque obedire, crimen culpaque eric?
Interim perp‘endens ego Nobiljtatis p'ro tuenQa Majeſtate Regum,-Officium:
perpendens Regina: Clementiamzqua me ad Aflêjfloratu‘m Tabula’ promovit: Re
gia item expectationis illíus , cujus me in memorato ſupérius diplomate collatae mi
hi Abbatiae , reminíſci voluit, memor: perpendens denique corvorum monſtro
rumque non deeíſe progeniem; cum vidiffem illam anonymimalevolentiam, quod -
in mortuos reſuſcitare invidiam non fit veritus; ex charítate quam poí’t DEum mi
hi debeo , jureitem natural¡ , ſervandi ápud poſteros boni nominis; ad purganda '
ſmiſtra modernorum‘ futurorumque dé me jpdicia ; cogitaví de edendo opere , quò,
cum inſano non contenderem; verum injurias Regibus Noſtris , Publico, mihi , t'ot
que aliis prxſtantiſi'unis viris quaefitas , vindication'e amoverenz; teflarerque mun
do , me fidelem nobilemque elſe , Regum meorum &z Sacrae Corona ſubditum , Pa
tria Civem optimum , ſtudioſumque hujus, per inducenda‘rum utilium bonarumque
litterarum deſiderium atque vota. Accuſor; me ſupponere ova, ad excutiendum
à Confiliariis rerum noflrarum invidis. Aſt., que illa? cur tacentur., ſuſpicioque
pro demonſtrªtione ., pretendïtur? Ego¿a ſum in quoſvis Regum Miniſtros ?1110011
2 l a
 PREFATI.O.
fifiarios reverentia, utjuffis horum'obedike, crimen non cenſeam. Quin effe Ob
'Iigationem, infimis Reipublicx ſubditis exiſtimo,ut: que ſunt ad rationem bonum-
qu_e Reipublic‘z ,Í corporis item Civium ſalutem- , pandere in veritate teneancur. Si
enim judici cauſa ,adminiſtrandae juſtitiae,eſt reſpondendum? eCCUr Prmpofitis Rei‘
publicae , pro publica ſalute deliberantibus , occultare veritatem poenªle ª efl‘et? Ve
rixm in his conſtítutus Circumſtantiis ,in ſubmiffione cultuque devotiffimo, erga
quosvis Regios Miniſtros atque Confiliarios , orare non ceíſoz ut univerſa quwvisiªe
mea excutiant ., num reperiantur alicubi , que in Patria , Religionis , publiCaÉque fa
lutis damnum aut periculum unquam ſcripfiíſem? Vah! DEum apellojudicem
tra me ac ſuſpicionum mancipia, plumisque ſuperbientes Pªvones! Sane viribus‘,
\Otis contendo, ne cuivis iniquus fim ac ínjurius,apprimè cognoſcens, quam diffi
Cilisfit reflitutío ,eorum vel maximè, qui fic opprimunt alios; ut mediorum defe
- &u ,prodelſe viventibus naſciturisque nequeant z occiduntque inuno tantos, ad per
petuas Xtermtates. '
En itaque opus , erudite juſtitiaeque cultor., Lector optime! cujus Princeps
cauſa , neceffitasque relata eſt. n Finis eſt ſcopusque operis : Jura Regum Ntſtromm,
pmu'pue in Dalmatiam , Salavouiam , Croatiam , Servium item atque Bqſuiam demon
firare, cum Pqflèflòru'ut ajuut, narratione hiſtorica. Jurium horum., poteflatisque
Regia? confideratione , intuebuntur ſmguli Majo ati: eminentiagn ; ‘ intuebuntur Re—
ges noi-’tros , Domino: çflï' in veraprqprietate , ' Domino: quidem naturalesfim Mo
MTïchqx. Argumenti hujus ſolicitudo premebat Leopoldum ,tam ob victoriolà ar
ma ſua; dum fors demonſtrare intendebat orbí: ſui efſe legitimi juris, que revin—
dicata armis ſuís quzerebat ., ut¡ ejus a pag… 434. publicado exprímít; quam 61 ob
Scriptores Venetos ., qui jus Serenifflma: eorundem Reipublicz, ad Danubium uſ
que extendere fcribendo non definunt. Morte praeventus, videre cupita,Leo
poldus non potuit. Videt expleta Avi ſuiÑvota MARIA THERESIA repara
-tgr ſtudiorum , Regnorum ſuorum Provida Mater,ſolatiò, fructuque ut ſperarem
eo,quod debellatis virtute ſua Regia prajudiciis, defideratum opus ab Auguſiiſ
finds Progenitoribus ſuis, nunc in lucem., Regnante Ipſa ., prodire 'Valeat. Profe
cto Anguſtiffimis Haeredibus ſuis, Totique Sªcra: Suae., Eorundémque hereditaria*:
Coronae proſpicit de‘fir‘mitate, tutiflimisque prefidiis, dum hlc., ea, que legiti
mi ſunt eorum juris., Sacratiffimzeque eorundem Corona ; poteſtatis item Regia
lecturí ſunt; dum ab exemplo Ferdinand¡ I. Majeſtatem Regiam., ad Majaſtatem
mpg/¡tam, in'tuebuntur. Ritçeri 1a-borum,ſuis locis menúniíſe volui, ut optimuin
Civem , ſubditumque Sacra: Corona: vixiíſe Ritterum demonſtrarem , adeoque- Ci
nçres demortui, nequaquam maledicentir elſe, verum eterna: memoria, ſuo
rumque conatuum imitationis. Opus hoc meum, plenum eſt occultatis hactenus
incognitisque (pandunt namqueiveritatem ex' ſepulchrís ſcribentes ) repletum car
this veteribus, quas pando ideoz ut jufius orbis univerſus deliberet., num prodi» .
tor fim Patria, & cui ſubſum Corona? num Regíbus meis infidelis 2 Puto ego
conatus meos laudatos iri., dum examinato opere cognoverint, Patria: illíus illu
ſtrandaº: me fuiſi'e fludioſum, que hactenus a filiorum nemine eſt illuſtrata. Lau
dandam confido diligentiam meam, fidelitatemque debitam, dumjura demonflro
tueorque Regum,Coronae,PatriX, proſpiciens ex przeteritis, Regum &Comme '
eventurís neceffitatibus; Expectatimzi Regia-,in memorato diplomate expreffae,
ſ¡ non ſatisfeciſi'e; adminus ſtuduiſi'e voluiíſeque , agnoſcendum exiflimo. Nec
damnari credo juſtè poterit., gubernationis harum Regionum índe‘ ab Auguſto me
miniſſe. Hinc eniinvero ad Reipublíca rationem., Magiflratibus fubditísque mul
ta promanare utilía judico. Uſuum conſuetudinumque deducitur antiquitas: fir
mantur, vel intelliguntur tºt numem leges: Regum eluçet poteſtas; morbi tot
Reipublicz; mod¡ razioque hujus pro temporum varietate. Omnia hace, Recto
tibus ad diſponendum; ſubditis ad parendum,utilia funk. Union¡ demum animo
rum
 *PREFAATIO:
rum conſultum volui,dum intuebuntur lector8s; multiplices jurisdíctionesmgva- .
ria corporis membra., ſub uno Reípublicze totius capite olim .conſuluiíl‘eunáque'
..~ coaluiffe in lis' , qúae ad Civilem &ternamque ſubjectorum Reipublicaſalutem, per—
tinent. . ~ - A 4
' Quaevis porrò mºnumentísfirmo , a'ut lapídum vel veterum numorum me
moriis, diplomatum itemexſcriptíone: legum quoque articulis; aut teſtibus ex
ceptione majoribus: verbò ſecundum regulas graduum hiſtoriçae probabilitatis.
Diplomata legum indulto deſcribens , peccati poenaeque reus 'haberi nequeo. In
his examinandis diligentiam non omiſi ., conſcius tantarum olim fraudum,ac provi
.ſionis Regum., in confervanda horum lintegritate. Utile ell‘et publico ., ſcríptoris ,
lllíus opus,qui ederet regulas, per quas, vera a falfis diplomata dignoſcerentur,
iſtud nihílomínus fi’lici natmſub jjlderejèribat. Malitiam tantorum, Bulla Carme,
Par: 2. ttlí I4 & I7 ; Praefatío item Decretis noſtris (editionis anni 15‘84.) praefixa , ‘
perhibent. Multa attameri ſunt inſtrumenta., ex defectu praeſcríptae in legibus for
me., in Foris nulla; que nihilominus in hiſtorico genere vera ſunt. Hinc refle _
monet Commffiofig’lematzm ., Reg-um Privilegia ex Par. 2.tt1. 14 legal¡ firmitate ça—
rencia., ad pr'obandum factum iis notatum, Vím teſtimonii habere. Multa econver- .
ſo ſunt ,quee in Foris vedexaminata non fuêre., vel djífimulata ſunt, attamen ſe-Ñ
cundum regulas Hermeneuticas ,falſa ſunt, vel ſuſpecta. Ego índeſcriptis cor'nu— -
nicatiſque'adhibui examen, ne reus fim errorum illorum ,qui ex ,illis deſumeren
tur. Anímadvertens inſuper ., plurimorum in'credulitatem , quin impietatem plane,
de inſtrumentis iis,' qua: in operibus aſaeculari aut EcclefiaſticolViro ſcriptis refe
runtur, admoneo ubivis, ubi a me exſcriptorum reperientur authographa; vel'm -
quorum roborantur fide , quie ex copiis e_xcerpfi._
Legum Articulis in hiſtorico genere utor, ex illa Ciceronis de Orat. ſententíay
Plurima erat,in cmmijure Civili antiquitatis qffigiesctg’ [Il-"¿fill ‘verborum vetuſtas,
actiormm .genera qnaedam,quaz majomm Cºil/uemdinem, ‘Ditzzmque declarabcmt. Qua—
re quzvis in fide legum fundata, pubficae funt fidel,illiusque roboris., cujus ſuntta—
lia recognoſcentes ,in publicís Comitiís.. Scriptores: ut teſtes adhibeo. Hoslfi‘lez .
ges, vel diplomata enervant , ſepoſui: ut teſtes vin jure níl probantes. Opus‘ínſcri—
pſi Pmliminares Notitias ; neque enim Regionum harum ſcribo hiſtoriam , fed N0- .‘
titias , deſerviturfis pro robore illi , qui hiſtoriam ſcribendam eſt ſuſcepturus. Ac-.
::edit opus hoc,j1wium qflè demmſtrationem exfine ,* . factorum Vero vel eve tuum
relationem , accç/joriè ſnbincrare , ideo Notitias placuit nominare. Sed inter has,in
plerisque opinionem reffexo , vel propono; in plerísque conjector., nolo tamenz
ad hzcjurari ab alüs. Quare dum haec, ex notitiarum defectu inſerui.,nec ſcopus.
meus fulſi'et opiniones conjecturasque vendere , verum cognitiones rerum Cºlli
gere inquirereque: Notitias appello. . , - ,
Jenny/¡mié Reipublicae Venezia detractum nil volo, nec intendo , cum In earn,
debita ſim veneratione &_Cultu. Notum eſt orbi univerſo.,Ejus decusêz gloria,…
fingularis rovidentia , & in rebus gerendis perſpicatia. ‘ Verum cauſa mihi tota eſt, .
cum ejus criptOríbus. Si laudis meritique eſt, in ſubditis Serenffimae lieipnblim ,
jura ,juflitiamque Reipublicae‘ eorum ſcribere ,,dílatare ., proponere; mxhi ,Regum
meorum ſubdíto , eo minus crimen ſcelusque attribuendum reor .,' dum propofitis. '
Regum meorum juribus, exanúnatisqueVe-netorum Scriptorum rebus, :equo ju
flóve judici ,ſententíam ferendam relinquo. Scio eam effe Serenifflïmaz Reizmblim
aequítatem , nt quemadmodum a. fibi ſubjectis fidelitatem jure exigit; ita me infide
litatis erga Reges meos damnaret , fi jura horum non tuerer calamo , que: ſangui-.
njs effufione , quà Civis Patriª: ., tueri obligor. Haec de opere,cauſisque hluus;
nunc de methodo ſcripti’onis, ‘. . - Ñ
_. Sèío ego Scholaſticorum in ‘generïribendi hiſtorico , ſequemges elle regulas
áb'EruditiſiLD. Arizª/lino Pakadi/i P. I. criptas..I. de Magnis convenit bene lo
.Y d C. ‘qui
1 _ - l , ‘
*ª
 * PREFA'TIO. , Ñ
qui vel tacere; cum enim Emihentium dignitate, proprium fit ſp‘lendere Virtutí- _
bus,ſufferre nequeunt,fi dicatur, eos Obſcurari malefactis. II. Quare fimilium o
‘pera,eſiò.mala , defendenda eíſe interpretandaque ſub virtutis ſpecie ; fi vero de- O"
fendi nequeant , ſunt excuſanda: parit enim veritas odiumgdUm defectus corrigir,,
emendandosque praetendit. Nec privatorum eſt, veu/bres effe. III. ContentariE—
minentes Viros,fi homines lingua careant, impediaturque vel praeſcindatur eis ma—
nus a ſcribenda veritate. Hinc oportere , veris falſa apparentiaque miſcere,jux
ta illud Seneca:: Quis uuquam ab biſZorico fidem exigit .² hoc habet ‘vitiummyêra mor
talitas,ut ‘veris faya multa iuterdum myèeautur. Cicero quoque in Epií‘t. ad L. Lu
cejum: Te plane inquitçetiam atque etiam rogo,ut ornes ea ‘vehementius(facta vide
licet Ciceronis) quam jhrtaflèjêntis, &ª in eo leges bifloriaz negligas - v amorique n0
flro pluſeulum etiam quam concedit varita: largiare. S'ane Theologi, negationem ~
Petri non excuſant; excuſant defenduntque facta Succefforum Pontificum., que:
incauti hiſtorici retulerunt. Correct¡ hoc in genere, tot libri ſunt; verbo: fi de
Maguis loquendum ſcribendumque, ultra veritatem & conſCientiam, eloquentiae
ope Conſulendum , deprsedicanda pro miraculis ,officii, hominisque recti exerci
kia., Atque ii’cud ,totius pruden'tiaª, effe* fundamentum Clamitant. Quare dum opus
hoc,plenum eſt in ſcribendo libertate; dum ſChOlarum &fectus arguit: dumRo
manae Curia-Ñ ſenatúsque ,conatus variosque modos aeconomicos pandit: dum Clau
flralium ( de quibus nihilominus ſenſu eorundem Doctorum, ſub mortal¡ noxa,
quzevis bona rectaque forent pradicanda) exceíſus detegit : dumMajcſtatis vim ex
plicat: dum leges diſciplinae Ecclefiaſticae, ex municipalibus legibUS petendas,
_ (haud vero ex receptis tot Religiofis Canoniſtis,velReligioſorum ſtatútis aut ex
emptionibus)affirmat; prxſúmptío haec atque methodus, ut ſcholaz , opinionique
przeſcriptaª adverſans., hiere-tica eſt &I deteſtanda. Aliud eſt reformar¡ militarium
confinia &errores; aliud ſanctas conflitutiones , atque' uſus Religioſos. HXC ſup
poni debent Divina; illa, ut terrena., Regu ſubſunt ordinationibus. Haec, ut
arbitror , maxima effe poteſt accuſatio imperitorum , apud imperitos ,' quam etiam
- diffufius enervare viſum eſt. - ~
' Salvator -noſter conjunctim ait: ſe velle omnes homines ſalvos feri; Et ad
agnitiouem *ueritatis ‘venire. Iſtud,firmatum ab i110: D0ctrimi,atqne operibus de.,
,omnis ille fatebitur, qui in lectione Veritatis Evangeliwe ſocors non eſt. Neque
ſua coarctari poffe ad doctrinam,FideiDivinae dogmatum unice, omnis ille fatebi- a
tur, qui morum diſciplinzeque doctrinam Chriſtiperpendeñt. Hanc, adverſus Scri
bas Phariſeósque, nequaquam ex argutiis, probabilitate ., ſophiſmatibus: verum
\ ex naturalibus principiis , ſcript’uris Veterum ,legibus denique deſumptam demon#
' flratamque videmus. Opera SalVatoriS, relictu’mque exemplum fi lubet perpen
dere: chctos è tem lo ., ementes vendentesque: de maleſactis,]udaeos horum
que Phariſxos atque dcribas coargutos.: repraehenſosque Apoſtolos,qúin Petrum
ipſum,inveniemus. Credo ego a Chriſtianis, nec Salvatorem damnandum impru-x
dentiae; nec accipiendam pro crimine DiviniMagiſtri-imitationem. Ego nativita
te flatusque electione Chriſti ſum, neutiquam Ciceronis aut-Senecae(quos nec in
Canonem relatos legi) proinde nou erulujèo Evangelium., .confiterique Chriſtum
coram mundo 61 hominibus, wietbodo etiam doctrinee exemplique Ejus. Si Evan-‘
Ïleliſtarum 5 fi electi a DEO ad praedicandum gentibus Pauli, ſcrutemur methodum ;
li., ſcribendo etiam, Petri Apoſtolorum Príncipis peccata non defendunt.; non
excuſant, non diſi‘unulant , at fatentur fincere: Petri negationem , Judas impieta
tem ,, incredulitatem Thome., Matheeum publicanum. Paulus eſtò Apoſtolorum
minimus , Petro nil diffimulavit, docendo: Oro ut Cbaritas Veſtra, magis ac magis
abundet iu fiiemia; Ea’ iumuniſèu/u ,ut probetispatiora. Joannes Baptiſta,quo ma
jºr nºn fuerªt inter mortales., palam ap eque Haerodi pronunciat: Non licere
fibi , fratris ſui uxorem. Neque libertas ;i Evangelica ( teflantibus Martyrum a
’ ctis) v

-e
 PREFATIÍO.
. ctis )' commutata fuit, quoadusque ſcholaſticorum leges -ac- meth'odſius, domina'ri
non inceperunt; vquoadusque ad orbis Mauarcbiam , mm elevan' opinio, adorari,-ac
pro evidentia, fideque haberi Divina. Sub hoc Monarcha , prudentiae Chriſtianªª:
vis.,in Odorem lucri ., tranfiit; illa recta veraque audit ſapientia , quee leges , fidêi
que dogmata, novit applicare intentionibus Pietas vocatur ad omnia-'utilis:
fraus dolusque,virtus menti's dicitur: DEUS iviúáqüe fides, ſervire debent ini
quitatibus. Regnum hoc., nejc Chriſti,~nec Apoſtolorum eſt; neque tot Marty
ſi rum confirmatum
Sed neque, aeſtrelatis
ſanguine.
in Canonem (c. I. Difl.-Xx.&-C. 3. Diſt.xv.) Chriſtiàni
Populi Doctoribus ,memoratae ſcholaſticorumleges ,five traditae; five operibusfir
mata: habentur. Hieronymus Romam effe Babilonem arguit: in Epiſt. ad Bonaſum,
uanne ínquit &º Paulus qu/lalus, ad pre/Ï 5.4.1). z 6. ait: iaimieus ‘vobis factus “¿verum
~ dicens. Et quia Salvatoris '0era eloquia dura videbaumr, plurimi ali/iipulorum retro
abierzmt ; ande nou mimi-u "aſí, ji nos ipſi vitiis-detrahentes, oflenalimus plurimas. Diſ:
pofiii iia/um ecare‘ſà‘teutem., timeat qui/Zrumryus eſl. V010 coruiculze detrahere garieu
ti; raueiduljmjê intelligat cornix. Nuuquial uuu; iu urbe Romana ¿ſt, qui habeat trun
cas in homſto ‘vuluere‘ nares ,' szquidjòlus Bonafils Segcſtanus ca‘va ‘verba? &9’ iu mo*
dum ‘UEſtca-rum tmuentia, haceis trutinatur iufiatis? Dieo qua/¿lam jèelere, peajuria,
julfitate, ¿a diguitatcm uefiio quam pez-mui e. - - ~ V010 in uumarios iu-vehi Saeerdo- '
tes , Tu qui ¿lives uou es ,eur iraſèeris? ~ - - Iu quodczmque vitiumffiili mei muero
contorquetur; Te clamitas dlſtguari. - - - Au idea tibi bellas videris,auia FAUSTO
uoearis nomiue? quafi non 89’ Lucas idea dicatur,quoal minima luceat; &ª Fame quod
minime parcant; EI" Eumenides fzwiaz, quod nou ji-utbeuigme.,85'ª valgo ¡Trip-01m *va- ,
centur argentei. a Plurima in rem hanc exſcribi poffent,mitto quaevis; Celeber
rimi Muratorii , veritatiſque aetate hac reſuſcitatoris., ex opere de Nauis in Reli
gioaem incurrentibm exſcribenda cenſui., haec meditate relegi a przejudicioſis peto.
ſunt autem: \ - . y …
Pro’ptereafiipieutibus , etiam inter-’Qatboliaos ., gratum _accidit ,* quoticfiuuque/Erip
tores noſlri , nou maledicendi fludio., izoÃaaCitO everteucla ipjius' pielatis animo : ſècl ho
mſto zelo, atque amore decoris in domo Dei., nuevos ipſòs aliquamlo deteguut, CF" evi
tando: monen‘t. Olim cum tot barejès bellïlm eouclamaffleut advei'fils matrem juam Ec
clejiam, uoujècus quam in bello interflecuh Príncipes ,.qmuia fizſfoieionibuspleua erant.
Quiczmque ‘vel leuiter qua improbanda eraut improbaflet., gra-Dem contiuuajilbibatin
vidiam,'qua_/í is interuum aliquodfoveret barejeos fermentu-m; Num: etiam,ji quijimt
Ritus , quos inm’diuata pietatis merito aliquis iufimulet ,* clamoribus omnia interdum’
impleutui'-, uullifizue parcitur contumeliis’; quafi cezyor uan paucorum coruptellis adver
_ſètur ., jê'cl uni‘verjum pietatis Regnumduſque dizque 'vez-tere ‘uelit.- Quail pmfiªrtim clo—
leudum, propter nim‘ium rig'ialae eau/um metum.,e0 res decluó'la eſi aliquocl in lOCis., ut
tot felicia doctaue earum—Regionum ingeuia., arguere 'vel tantillum uan azuleaut., quee
tamen emeudationem pojèere ‘Uideutur. Quem fructum pariat tautm rigor ¿9’ metas,
qmeris? dicam: omuibus ibi tacentibus , uemiue moneute, neceffiª eſí ateruum dureut,
Egº muzquam rejiiuda-utur, qua contra aut pmter reflum ordinem exercentur; - - -
Felicia nimimnfo-rent ‘vitia, quoties uemiui admijus ea exerere 'vocem liceret. Imo EC
clefiam re‘vera uan amat (zeque nec Patriam ., ſalutemque Beipublicae) quicuuque
eaqqua in izcſtus dedecus verguut difflimulauçla Cerjèt 'atque accujauti iraſèitur. Et quial
(firibit S. Aiguſliuus epifl. z 93.j ?lO-bis efle 'debet qptatius? quam ut ahuudent ,quier
rores infeſtautes Catholieam Fidem., SF’ infidiautes iufirivnis_ ineruclitisque fratrzlms, ll/Zfllc
quaque reclarguaut? Qzliul plural? quiſquis clemum ejl japicus inter nos., 'emxe optat:
nouſòlum ut pietatis 'veraz indie: \Patriiuouium augeatur; _[èd etzam ut qzianlzlm jim'
poteffi, in melius proficiai - - - Multa procul dubia reflaut, cum .m Ecclefiaſhca ,' cum
in chCltlZlïi Republica, qua uuuquam animad‘vertimm., 'aut 'UlſlO alzquo laborare, aut
in melius commutaªri prj e. Gratiee proiude iis hab'euclze, qui aut mclzora film'llflltºdllt
- , ª 2 ‘ eme?:
 PREFATJO;
¿mE-ndafione digna detegunt; atque incompqfiti zeli plerumque inczy’lmdifimt, qm' ¿ja/I
.modi medicas ¿ºgro m'mis animo fenmt. . -
_a Metiri veritatem,juſtitiam, coelum, ex praejudicatis opinionibus,lippitudo atque
Caecitas,efl"ectus ſunt. EX opinione vivere , recto bonoque carere eſt judicio,&
nunquam ex puerorum eluctari mae. Abundant pueri idaeis aC appraehenfioni—
bus , ingenio ſzepe excellunt ,monendi tamen ſunt de vitandis , ac illicítis, quorum,
five periculum , five malítiªm , judicii defectu., non perſpiciunt. Verum quzevis pu—
tant licere, quee lubent affectui, aut deducuntur ex arg'utiis, admirando Paradifi
- ſerpentem, eritis jimtDii. Ut poſt PCBnaS, deceptos ſe videant; experiendo tardí
us illud Judaeorum adjudam: Quid ad nos.? tu ªvideris. Sivero authoritas: aut ſan—
ctitatis larva, Obtingat praejudiciofis , cogunt fibi ſubjectos.,ex merito aut profeſ
ſa obedientia,ſua adorare malefacta: fateri erubeſcunt ignorantias ſuas: ipſaque
peccata ., ex officii vel dignitatis reſpectu, virtutes arbitrantur, quafi dignitas & Pra:
latio , ad qumvis aude-nda effent. ‘Puniunt in aliis,qu2e committunt ipſi,injuriatis~
que depraedicant Patientiam, Chriſtique exemplum; dum fibi licere credunt, effeª
Judazos illos clamantes: talle Crucifige cum. Verbis damnant Pilatum, Neronem &o
. factis vero, illorum impietates., ſequendas docent ., ac exprimunt. Non ¡¡cet deſh
perioribu: mala firmaanere , _[èd ut Dei Protozzypon fimt adorandí exclamant, Eheufi
de Deo ex multorum Przepofitorum notoriis publiciſque factis eſt judicandum: aut
' effentialis in Deo perfectio, eí’c abneganda:aut Deitatis varietas diverfitaſque de— ~
fendenda. Aliud eſt Eminentia,Dignitas, Officium; alíud homo mortaüs dignita
tes confecutus. Neceffarii ‘ſunt in Republica Magiflratus,nece\ſaria Hyerarchia
in Ecdeſia. Verum fingula individua Hyerarchiae hujus, DEum eíſe ,Divinaque
fingulorum opera, nec aDEO eſt revelatum, nec ab Ecclefia conſtitutum,neque
lege ulla impofitum. Inter Apoſtolos, alia ſunt opera Petri; Iſcariothis alía, er
gone ex Xquali dignitate, pares virtutibus, praedicandi? adorandí? ac ad poſteros
ſéribendo transferendi ? Paulus (ad Hmbr. C.5. ) recenſetregulas,per quas, a DE()
affumptus ex hominibus Pontifex dignoſci valeat; a Pontífice nec 'vocato nec ele
ctoaDEO; confitendo de affumpto etianïèÑ-'juoniam &º ipjè circumdaflu ¿ſt in 'r
mitate. Hae regula: , peccata funt Apofloliz fi \tant ſcholaſticorum leges; ſi pra:
tenfio opinioque Magnorum : quaevís illorum Divina effe: Si mala Superiorum ope—
ra., deſcndi debent vel' excuſari7 Hoc eſt velle praacipitari de Coelis, five Ange
ios, five ſtellas, Hoc ObſCurari luminaria; hoc Evangelicam extirpare veritatem.
Dignitatum Przelatorumque officia Paulus Apoſtolus ad Titum deſcripfit, oblitus
Titulorum ', quuum., praetenfionum tantarum; exemptionis item a legum ubſer—
v'antia; que nihilominus reflectente CardinaliCafino, patrant interitús. multorum
mi'racúla: ut ſCientes neſciant., videntes non videant, loquentes non loqnantur,
viventes moriantur , ſepelíantur. Profecto exſcribenda mihi h‘IC videntur Hiero
nymi verba ex ePiſt. ad Marcellam: Ad me repente perlatum ¿ſtffluosdam hommzcu
los mibiflndz’cjê dctrahere,cur advetfitm Alltbºfitfltfm vetermn , Ca’ totins, mundi opi_
nionem aliqua in Evangeliis cmendare tcnta‘uerim. Quo: ego cum pqfflem meo ¡me con
'temae'ïe ( \gina qm'ppe {yrafitperfluè canit j tanzen ae nosfitpefbizz utfacerejalentfflr
gitant ., ita refiomffitm babeant: Nan adea bebetis me cordis, CF“ tam WMA' ruſh'
citatis( quam illi ſòlam proſanctitate babent, piſcaïornmſè di/Eipulas (¿flex-entes ,quaſi
idcirCO jaa-.ªti Manſ¡ nihiljci-verint j ut aliquíd de Dominicis verbis aut corrigendum
’ piztaberimns; autnon Divinitus injjairatnm. Seal latinormn codiuum vitiojitatem, quee
ia diver/¡tata librorum comprobatur, ad Gmaam originem , ¡male 89"’ ipſi translata nº»
dèncgant ., ‘voluiffi revocare. (ego pariter in hoc opere, quzevis ad originem ſuam ,
6¡ veritatem; fludeo reducere) Quilms fi dÉ/jalicetjbntis mula purjfflimi, camojòs rí
*zmlos bibant. - .- Scia Te cum iflalegeris , rngare frantem, &º libertatcm meam rur
jüm'Seminarium timère rixarzt'm, menmque jifiei'i ¡Rotcſt, os., dígito ‘08116’ comprime,
a'e, ne audeam dicere,quod alii fame mm çrIIbç/êlmt. Rogo quid a Nobis libere cliïïam
v' eſ .² .
 P R E F A T I 0.'
ªſí.? muquidin ‘luncibus idola miata defiripſi? - "- szquid'ex meudicis diuites jim'
dolui.? uunquid reprceliendi'hiereditariasſèpuituras? - - - Multiplicatifimtficper ca
pillas capitis mai, qm oderuutzme gratis , &ªfuctmſum ei: in puraballam. - ~ Ve
rum ~ - iili legantjjie gaudentes TEMPORIſèrªvientes : Nos legamus ,fije gaudeute:
DOMIA’OſèrUiº-ntes. 111i adverfiim Presbyterum (Praepofitos, Magiſtratuales) accu
ſationem mmziuu «mm pntenÉ recizzlieudum : Nos iegumm, ud‘UEifii¡ Presbyterum accuſà
tiouem non receperis,uiſijub duobm aut tribus liz/films : Pcccuutes autem coram 0mm'
bus argue. 111i: placeat bumauus jèrmo - - Nos cum Greecisſid cſtmm Apoflolo.,qni
Gmcè locutus eſt, erremus. Fidelis ſèrmo 89"’ omni acceptiaue dignas. Ad extremum
illi gaudeant ubique - - Nosjòlutos ‘vinculis, &ª in Salvatoris mimſterium PVCBÏMTA
ÍOJ', Zacbariai ajèllus ille delectet, qui pcſtquam Domino ter-ga priebuit, cepit Eſiijaz
caizſòuare [armonia , ego
Modefiiffima beatus quiſèminat
Cryfi jèms
,in opere omnem
Hzſtor. aquam,
Eccl. Zugr. ubi
uſusbos\um
‘Y ;aſimcs
verum cuicdut.
pee-y
cavi modeſtia ipſa,C191ſisque maturitate. Oportuit me nunc gratià eorum, qui m0
deſtiam vel ignorant vel perſequuntur., audaciam ſuſcipiendo ., ſcribere exprxfiius.
Attamen hic .quoque,ita ſcribi ª me, exiſtimo; ut nec leges modeſtiw, nec Chri-'I
fiianae folidaeque prudentize,in Obſequium cujusvis,0miſerim,memor ſemper:.de—.
decere me ., re culp‘oſa 61 indigna -, explere vota inimicorum; ut ideo reſpexerim :'
quee me conveniant, haud verò que imperitorum ignorancia vel malevolentia me
reretur. Quare nemo ex quibusdam incurrentibus me accuſet, vel condamnet.
Confiteor ., ex ſtylo de inclinationibus hominum metiri poffe ., hic nihilominus ple
raque inſeruiinvitus.,ac ex neceffitate. S. Hieronymus ( epifl. ad Cuflrutian. J in—.
dicat Pannoniorum indolem ,dum ait: Homo Puuuonim , idcſt terrenmn Animal. F121-,
gellis clamoribusque moveri , indigereque pecudes , experientia evincit. Cujus
rei confideratione audere plura debui, aC voluiſi‘em; ſuntque funiculi aliorum ans
daciae., furoris ,damoris , ignorantiae. v .
Aliud eſt Apoflolica Sedes ., hujusque Officia; quàcum in unione mori cupiO: a
liud Senatús Romani , Dicaſteriorumque Papas ut Principis , quaevis acta cogitatus
que, Sancto Sedis Apofloliue Nomine pallianda confundendaque praetendere. Aliud
dogmata revelacionis Divina; aliud Panegyris.- Aliud Ischariotem -fuiſſe Collegii ,
Apofloiici aeconomum : aliud an ex prodito venditoque Chriſto ., pecuniam accepiſ
ſe licuerit‘è -ln fiflemate meo, demonflrandorum nempe firmandorumque Sacrae'
Corona? ., Regumque Apoſtolicorum ,jurium : Vicinorum connatus ., practenfiones,
modos , vis argumenti exigebat deſcribendos. DeſCribeudos dico; neque enim de
ſcriptorum auctor ſum ., .veriun five Scriptores Romani ., five Pontificum epiſtolae ,
BreviaÑBuiae: Quae , fi probantur , ego culpari nequeo. - Sanctitatem Apoſtolicae‘
Sedis non violo : dum ab exemplo gubernationis Romanae; aC five hujus; five Rei
publicz VenetaeScriptorum ,excitare conor noſtros ., adimitandam iliorum fideli
tatem ; exequendam item ., erga propriam Rempublicam obiigationem. Singulo—
rum non eſt gubernare , alias ſubjectus nemo effet 5 eſt attamen fingulorum , etiam
ſubditorum : providere praevidereque; conari item ., teſtarique talia , quae ad ſalu
tem ,decorem_‘., confervationemque tam Capitis., quam &c totius ReipUincaª. ſunt,
\ªdn-ª" verbo Regibus & Reipublicae bene 'valle'. ' Paulus Apoſtolus per Apoſtolatum , Ci
vis Romanus effe non defiit , conjunxitque officia Civis , cum officiis Apoſtoli. Ne
que—ſCiO iiLam legem ., quod mutari 'mihi debeat bona rectáque voluntas , erga Re
gem , Magiitratus, Patriam , Rempublicam ideo ; quod Chriſti ſum , quod Sacerdos,
q'uod cum Apoitolica Sede unitus. Regum Clementià, fulget regnatque hodie Chri
fliana Religio: thujus miniſtri, ad temporalem vitam providemur : membra ſumus
Reipublicae. Quaeefl gratitudo vel pietas? pro benefactis horum ,agere prodito
rem : ex eorum victu ac_ .ſtipendiis .L alterius \potentíae agere militem ., .leeſaeque Ma
jeſtatis crimen , Fidei opinar¡ articulum. - 0mm"; anima jitblimioribm patcſtzztibIU ¿ſt
fizbjecta z utlnliiiilominus unique fic, ſubfitñne vel caro rebellet adverſus ſpiritum¡
‘ vel
 PR'EFATIO
Velſpiritus ca'rnem opprimat , evadatqúe fanaticus vel enthufiaſta. Neceíſariam in
Ecciefia Hyerarchiam tueor. An autem hXC , ad Monarchiam aut Ariſtocratiam
faculi , fit trahenda? aut in Charita'te fituari debeat ?‘inferiorem me profiteor., ac
ut vel opinari audeam; ſemperque obediam Ecclefiae-quidquid ſuperinde @aume
m'aè diam-Dem. Scholaſticorum errores; Conventualium item atque Sacerdotum.,
ex legum artícuijs , vel ſcripturis , factisque publicis , non ertereO 5 fine eo: ut hinc.
viſos, ( dum leges municipales exigui legerent) emendandos procurent; ceſſetque
praetenſioillazvSanctum verumque id omne effe , quod facit, narrat , opinatur, pra*:
cipit religiofi tectus habitu: eiſeque tantum penes illos ,doctrinam,juſtitiam , pie
tacem , ſanctiinoniam, aC Divinarum humanarumque legum interprxtationem. Ma
jeſtatis jura ex legum Codicibus exhibeo: tam ad excitandam ſubditorum‘obe
dientiam; quam &L ad cognoſcendum ab hominibus: Solos Reges , Domino: ¿flè in
veritate proprietateque. Nec Majeſtatem dividi cum ſubditís ., verum hos a Ma
jei‘tate illuflrari. -
Obſervari cupio ab illís ., qui iraſcuntur díplomatibus , monumentisque vete
r—ibus; me ,ad evitandam eorundem íram , ubivis monuiíſe: Doctis emditisque V1
ris ame talla communicari. In officinis reperiuntur merces, pro varia conditiÓne
hominum; in Pharmacopaeis pro temperamento fingulorum; ideo qui diplomatav
non tollerant ., relinquant quxſo iiS ad quos pertinent , legantque encomia illa ., qua?
pag. 36. atque alíbi continentur. Ex monumentis deſumi poſi‘e jura publica.,ſcribi
hifioriam , quin privatorum jura lzedantur; quin Fzſèo famuletur , tOtO opere teſtal
\um facio. Nullius privati enervo jura vel poffefforium. Utve hoc luculentius
pateat ,Arcis , Oppidique Szamobor ex monumentis extraxi hiſtoriam a pag. 45 7.
demonſtrare cupíens , ex inſ‘crumentis excerpi poíſe privatorum quoque hiſtoriam.
InſuperJudicís eſt ferre ſententias, híſtorici facta referre. Mirabar autem , damª
nare aliquos memorias Virormn in Zagr. Hiſt. relatas; metu eo: ne’ ſepulti oppreſ
fique plures exurgant, vetuſtaeque' Nobilitatis habeant indicia. Praeterquam quod
viiis fit hace invidia., innanis metus eſt: dum probanda remanet Genealogia. Reª'
fiexiones feci , aut harum occafionem praebeoz causà Reipublicae, vel qui legun‘t
irrefiexè. Hae damnari nequeunt z quia legentium ſubſternuntur examini atque
judicio. Demum quisquis opus hoc meditatus fuerit , intuebitur exíſtimo: juſtiſ
limas fuiíſe preces Coro-ace Statuum; pro Diplomatum communicatione: \E
ternae item memorias eíſe: Regina: Noſtm providentiam,pro eorundem conceflio
ne., anteriorumque prsejudiciorum extirpatione.
lllos ,qui Virtutem quandam ineffe nominibus arbitrantur, ac ex derivationi
bus petunt eruditiones, in mei exculpationem reflectere volui. Si flat: Conveni
rmt rebus nomina [Lepe fin": ,me debuiſſe , ªd extirpandas ſpinas vepresque , tot in
fignium ingeniorum intendere, dum Kercſíti extirpare, Kem extirpaturam fignifi
caret. Quare Vijureque agnominis ,me ad extirpanda prejudicia , ut ſani recti’ve
judicii impedimenta , procedere. Si data mihi nomina Adamus Baltbaſar cogitave
rint.,cum fint ad imitandum attributa; ille in poenam peccati, vepres extirpabat;
Baltbajar vero z Regalm Salvatoris agnovit praedicavitque Majeſtatem z per orbem
univerſum diffuſo facto ſuo , ſuorumque Sociorum Magorum, hoc eſt: Doctor-mn.
eruditommaue.
Emditi doctique Lectores noverint , fibi à me ſcribi verbis Auguſ’cini ad Hi@
ronymum: Sifbrte aliqua in aliquibusfi‘riptis mais reperíuntur, in quibus uliter ali
quid, quam TU jênjêflê rep-criar ; Non contra Te díctum,jèd quod mz'bi videbatur a
me jèï'iptum ¿j]e ,puto Te debera cogmfiere; aut cogmſti non potcſt, credere debera‘.
1tafime hac dixerim: ut ego uan tantum paratus ſtm., ſí quid Te inmeisſl‘riptis move.
rit , ji'atez'uè accipere, quid contra jèutias, aut de correctioue mea ; aut de ipſa Tua
bene-Eolentia ga‘vilhrus , ‘verum ctizzm hoc a Te poſiulam Ea’ flagitem. Eapropter oro
devoxifiimè ., dignentur eruditione ſua, habitisque monumentorum \Sc librorum
Q
me
 'Ñ '1‘ J .P R JE F'A'T I O.
mediis, meosſiſupplere defectus: corrigenda corrigere : emendare emendenda:
extendenda extendere: indul-gere Geographicarum cartharum defectui. Evenik
ifle impenſarum inopia. EX carthae in his Regioníbus penuria , &1 ſectiones rario—
res efle oportuit; ¿z plerisque in locís narranda conflringere. Si nihilominus me
viventeIcontingeret hoc Opus reímprimi , admonitus non negado omiſià, moni
turns: quae &e .ubi >12¡pr Geographicze inſerendx? Initiò, Periminaria hace bre
viora conceperazu , GI libro Hifi. ECU]. Zagr. anteponenda; ſed cogitans ., finem 0
peris exigere ;.ut Scriptoribus exteris reſpondeatur: ut pqfflêflòrium Dalmatiae perv
ſmgulos Reges exponatur: ut denique adverſus Anonymum , Reges Domino: ¿j/Z.
jê luculentius pateat, illuſtrenturque magis‘ hake Regna; opus excrevit. Studui
magis in refferendis utilibus rebus , quam ornatui vel eloquentiae; hinc ufita.tis Rei
publicze Noí’ch nominibus uti non dedignor. Illorum gratià , qui Regiones has’
non viderunt , Regum noflTorum modern¡ poffefforii, Sala‘vouiam Croatíamqu'e 'fe-'
cundum multiplices jurisdictiones recenſeo; fors ad intelligendas Periodos, ex—~
teris non Oberit, lectionem operis hujus a pag. 401. ordiri. Biennio, jam cal-thx»
defectu; jam de Typographia variis quzeſtionibus; opus hoc morari oportuit
filb praªzlo. Lau: Deo nunC abſolví valuifl'e. .
- Suſpiciofi tandem , ac detractionibus aut maledicentiae dediti ,medítentur ob
íècro ; five illud Thom. Kemp. Grandi: iq/ipieutía ¿ſt, neglectis -utilibus nec-:j:
ſariis, xuÏtro intendimm curicyis Ea" damnoſis, five Hieronymi ad Auguſtinum
reí'ponſum: Nec tam ſíultus JÏM’I, ut diverſitate explazzatzïouum tuarum, meladipu
tem ,' cum nunc eciam , ut Hieronymi Mate: Par¡ major ¿ſt Milcſtavſabellas re—
volventium., quam Platom's librºſ; in altera em'm [mln: 89"‘ oblectatío e , iu altera
dzfficultas, 89ª’ ſitdor mixtas labora'. !Eque item hic , ut'Hieronymi temporibus:
Teflameíztum Grumu'i, Corocottaz, Porcelli, decantaut injcljolis ¡amm-um., agmina
cachiuautinm. Judxi fimiliter murmurabant, non Óbſervari a diſCipulis Chriſtí,
traditiones; micas horum repraehendentes, trabES in ſe non videntes.
Fridericus Malateſta oljm decretorum Regni deſcriptione, Ï(teſte Art. 73
anni 1550.) meruit Indigenatum. Quid me maneat , qui jura Regum &t Corona,
Patrias item conſcripfi? &z pro his, calamo , adverſus domeſticos extraneoſque
ſcriptores decerto; neſCiO. Qui praeivit, demeruit? qua-z ſors mea futura eſt'?
ignoro. Utinam vel illud Hieronymi non negetur: Mibificfficz’t pamorum tez/limo—
m'um, ¿'9² amicorum ¡ande couteutusfitm. Vincuntur p'ro Rege & Patria pugnan—
¡es milites.,‘ occumbunt , ſpoliantur: creſcit attamen , augeturque miles, nec ceſ
ſat militia. SCiO me, veritatis agnoſcendae f’cudio: Deo, Coronae, Apoſtolicis
Regibus,Patriae, juſtitiae , gratíſque poflerig plus Conſuluiffe ac.: proſpeniffe , ab
exemplo Pauli , ;aliorumque Apoſtolorum hcet pauperumz Hieronymi Item &a
ſcribendo: quam alíos pompis, Obeliſcis, Xdlbus magnIfiCIS, menfis ſumptuoſis.;
auro micantibus aris, Familiarum elevacione, copioſique aeris poſt mortemlega
tis. Haze enim temporanea effe evincit experiencia: Doctrina vero ad poſteros
'translata ſcriptis, five pro Dei Ecclefia, five Regum Regnorumque jui’citia,
( quamvis dum vixifl'ent Oppreſi'orumét pauperum)fic{get uz perpetua¡ ¿eterna/¿ten
Illa admirantur,'vel praedicantur: Haec, ut ſalus pubhca, IS: firmamentum R61
publicae, in armamentariis Bibliothecarum vel Tabullariorum conſervata peren
nant. Quare cum ego nullius benefacta eſ’co caduca,\{anq,.temporanea damnem,
nec mea haec in Rempublicam fludia , a ſano rectoveJUdICIo, damnanda ªrbitror.
Ac ne pro ſtudio hoc, 6x in Rempubhcam* ſacraé. Corqnx zelo , .pletate
item in patriam ., five culper! five amphus puníar! ilngulqrum 1n
terpello conſcientíam , oroque _favores Gr granam.
U'

.an,- _ .
D 2 Indul
 PRECESTET'MONITÁ.
Indulgeri mihi,notorium errorem à benevolís Lectoribus demíſi'e ſupplíco , dum
a in locis aliquod lecturi ſunt: Dra-vªm a Sa‘vo recípi, aut: in hunc izyiuere. Eſt
hoc apertus error, dum ad Almas, infra Eficbinum , ut pag. 406. retulimus , bratam
à Danubio reciperetur. Cum in ſcribendo occurifl‘et hujus necefiítas, aſpexifateor
Charcas Geographicas; haud nihilominus attentè ,quja Drim' ad Savum devolucio
ne deceptum me, deinde cognovi. quare fphalma hoc, indulgeri oro , emen-1
dandumquelſuis locis errorem , Obteſtor. !Eque in Cathedral¡ Bafilica pag. 414.
ob recentemzArarum translocationem , nunc ara Magdalena? eſt in Sacello EpiſCO-.
pali , ¿ISS, Ger-vajii_ &ª Protlmpij eo translata , ubi antea fuerat S. Marine Magdale
me quemadmodum referimus pag. 414. ' ' ’ "
, :- Monemus I. Firmas ortographiae regulas-uti neſciremzfic in vocibus pleris
' que,variationem inveniendam. Præterea in monumentis legumque articulis id
ipſum obſervavi. Hinc ex his , exſcripfi quoque_ errores & menda. Sæpe eadem
loca mvel nomina , diverſa littera exprimuntur, vt . Capraucza, aut Kaproncza vel
KopVi-Unicza; Zamobor vel Szamobar: Sifiium; Si cia , SzY/ècgb : fin ideo attamen,
elle diverfa ipſa loca ne putes.Cb nobis idem eſt,quod Italis Ce,Germanis tcs:
Il. Pag. 198. Caſh-i W’otç/'percb elle mentionem Hoc ubi fit? aut olim ex-L
títerit? informarí co n’abar. Tandem relatum accepiz Wotjjaerg diſtare Gmaio’ Sti
rm tribus circiter milliaribus, effeque eunti Graeciò, verſus Carinthiam à finiflris.
Poffideri autem locum- arcemque a comite de Wogezz/Íjergb. Haec intelligendis il
lis, quæ a pag. 1 98. refemntur , ſervire poffunt a -
III… Haud fati-s moneripoſi‘e , quæ ex eorundem locorum , eadem nomencla
tura gaudentium , per Scriptores cauſari poffunt , dr funt caufatæ confufiones , dum
lecta , ſubito applicant , quò lubet. …In documentis litterarumo folet exprimí: C0-.
mittitur ¿'9² diſírié'tu-s, per .verbaz Et in Comitan: NN. exiflentia habita. Verum nec
illud fatis efl,dum in eodem Comitatu perfæpe agnomina loca ſunt. Sic in Comi
tum Zagrabz'enſi, pluribus in locis eſt Goricza, ut in Campo Turopolja, cis Colapim,
Berdoviczii., ſub Ríbnik aream Quare ad intelligendos ſcriptores, item documen
ta, non parum mereretur Geographus., qui eju/litem nominis 10m, five in diverfis ,
five in eadem Provincia , Comitatu, Círculo, Regno , accurate recenſeret.
IV. A Rege noſtro Maximiliano., quæ in Sclavohz‘a Croatiaque acta vel diſ
pofita fuêre, refferi in opere Hzſtoriarum flcclq/iæ zagrabienjir ad annum ufque ‘
1603. Proinde petenda ibi; quamvistêr, de anterioribus Regibus UngariX,‘plu-.
rimæ iſthic occurrant notitiæo quas legere, medítarique non oberit Succefforum
vero Regum memoriae , ex aequalibus operis hujus fundamentiso integre necdum
alnobis ſunt conſcriptae. Neque ſpondere-valeo, conſcribendas, ob defectum
virium medíorumque. Sunt quidam ,- qui dubia formare ſciunt, fine motivorum
dubii communicatione. Sic quod fub nomine : S,R~egís,Ladíslaus defignari valeat,
objectum babui Verum quod Ladislaus exprimaturj vel fit habendus , motiva non
vidi , nec legi De poggii non diſputo , dum nunc uterque coleretur ut Sanctus. At
antonomaflice intelligi per Sanctum Regem, Stephanum; tanta evincunt, relata in
opere. Accedente Decr. I. S. Ladisl. C. 38, ubi ipſe Ladislausz Sancti Regis Ste
];Iljani , Quare dum Leges nollræo Ritualia Eccleſiarum', populus a tot fæculis ,
nomine S. Regis ,D. Stephanum habent; quando? eccur? per quem? translatum
Stephani pmdicatum , eſt ad S.Ladíslaum demonſtrari peto.v Tametſi monumen
tum publicum , a Lucio relatum Almum Croatia: Regem , a S. Ladislao fuiíſe con
flitutum evincat; per Regem defignari ií’chic meectum, vel ut vocamus Banum,
interprætationis fundamenta non legi &c. quare dum ego refferendis monumen
torum rebus eram ſtudioſus, taleſque ut reperi communico , pace mea interpræ
tetur eas quiviso ut demonſirare fidit veritatem, habiturus me quoque diſcipu.
lum , Aſſertis autem ex lubitu, nec in jureo nec in Hiſtoria, locus eſt.
 …MERROREQº
De in Emilie monere volui. Singulos nºn exſcribo, quod Lectorum diligen
\le emendan valeant , ii przcipue , qui per typum evenerunt; ſenſusque com
bmatione Pªtent illico. Quare illos tantum recenſeo, qui majores ſunt; aut
ubi pofl voces inſerta's operi, quaedam add¡ debere obſervavi, fuerêque o.
miſſa.- Itaque
Pag. II. Lin. PenuIt. pro Martinum, lege Marilium.
12. Lin. 3._pro Martins , Iege Marillius.
50. Lin. 19. Pro alias , lege alium.
51. Lin. 30.' ubi , uti.
54. Lin. pénult. voces hee: cum Dra-aus in Savum influít , hic , ac ªlibi omittantur .
,Dravus enim ínfluít in Danubium , ut refertur Pag. 406. ’
75. Lin. 42. pro incedeus , lege índecens. \ _
¡02, Lin. 22.1egendum poſt voces: totam fflflèdiſfl* Selavom'am. Arguí hoc videtur ex
Proſa , five poſt epífloLIYliffae Hymno , u iffalis Zagrabienſis , ubi : per han:: Chrç'flus
predio-atar , turba credens baptizatur , fides Chrifli dilatatur in tota Parmom'a. Hic ad
‘ ¡rx/Zar Salamonis ſtruit templa , ditat danis , ornat gemrnis &º corom's , Cruces &º Altaria.
.Ad docendum hie Prelatos , Viros panz't litteratos ,ju as ,fidos &º probatos , ad roburfi
delium. Si verum eſt dilatatam fuiſi'e fidem in rata armonia ; cfim Sclavonia pªrs fueª
rit Pannouiae veterís , quinimo Pannonía Savia, Stephanus qumcunque erantVeterls
Pannoniae , tenuit. Verüm cum argumentationis ſolius , hae eſi'e; aut panegyncè
dicta cenſerí valeant; ideo rem hanc , e-Uiueunt diplomata &c'. _ _
¡05. Linea 13. lege poſt Carthce Geographiecefirmarent, Diplomª item Sígiſmundi ¡{5ng
relatum ‘a pag. 381. ubi , mentione Prius faéÍa-Comitatus Sirmienſis , 9.0.111 eo , Liv¡
tatis Hagalaz , dum Poſegani Comitatus fata lecenſeret , meminit Civitatls ſuae Rega
lís Szava Szeut—Dmeter. Haec hodiemae Mtroviczz quis applicari poffe docebiç,
dum eju anti uitas nullis demonſtraretur veterum Carthis , neque aut nunk: eſi'et Ii¡ í
Comicálïl Polªgano; aut oh'm , & ſub S.Stephano , eam extitifl'e in Poſegzmo Comi
tatu edoctum hªberetur. Firmat praemiſi'a , legatarum leeorum relatia &c. ut¡ m opere.
:38. Linea 18. equus , lege aequus I -
¡39. Lin. 15. 1153. lege 1183. l .
186. Lin. 49. 1299. lege I 199. - ſ q _ ~_
318. Lin. 23.,adde Poſt :. Orígínale vel Copia Pafconius‘ap. 85. exhibet candem dona_
ſi tiºnem , fed à Luci¡ Copia variantem , ponit enim Datum per manus Torcziſy electl
Epiſcopi ECC]. Albenſis - - - Anno 1288. quò Bela IV. non vixit, a!: Ladislaus LV.
Appáret ob tantam varíationem quo loco haberi mereatur. Ritterus ¿centra &c. ,_ ,
330. Lin. 37. adde poſt voces : Ad Carolum Regem augebantur Ut tum ſigilltun Capitu
lo Zagrªbienſi novum, impertitus fuerit , ob plures falacias antea commiſi'as ſubJQªn
ne I. Eppo, quarum mentio pag. 96.'Hiſtor. Ecºl. Zagr. jubet enim 1398. Intel-"¿Q~
v quasdam , ſub novo Capital¡ ſigillo expediri. Sane anna 2 309. &0.
369; Lin. 24. Prazfizffi , lege Praefati. .. q . . qÑ
464. Lin. 14. addendum poſt : y pertiuuzflè arguimus quod Rex Stephanus ( ut pag: 164.):
teſtetur : inter reliquas , Parochíam quo ue Mo ruflïze à Ceyſa conceſi'am ſmfi'e Spa
latenſi z adeoque a ſui origine Spalaten I non ſuberat. Verum Sede Croatenſi'ſub-I
lata , uſque ad GeyſaÏm conſtitutum nil fuerat de Modruſierxſi Sede; at tum primò,
Spalatenſi fuit conceſi‘a. Madruffa-ultra Allpes Ferre-as &a :~ '
488. ln infcriptione poſt Cast. adde: CON . , - ~ I

491. pro Diam'Ch , ubivis lege Dura-Dick. . ‘ .

497. Lin. 55. addendum poſt: Matrem Barichy Chio: voeet ; FUlÉ emm vai nomen fee
minaª , vel locus patria: ex Inſula C'hios in Arcípelªgo. Ut hinc non Videun] mºt!
va , eccur Chíns pro ‘Kiov& Ifiovía'finterpraetari explicaríque debeat: Qum
Greco To Chios
Per Scriptorem n'o'n foret acceptuçn
, harumlRegionum , famle ,àignarum.
idiomatis Kchi ſeuvIllud
filia º Barítius
fºrmªr! Pºtmt
(Jºe. Chlºs

. > E’ 4_ OPE*
 OPER_IS~FUNDAMENTA -1

tatis modernae homo cum fim , de antiquis remotisque adeo, teſtari ne,—

quiens,commentariorum horum meor'um ,radices aC fundamenta indicar::
volui; ut vifis his, doctus eruditusque lector , inlimine ſtatim cognoſcere valeat,
quibus ſtet opus fundamentis. Sed pluri ma in lectiOne Operis occurrent , quee h‘Ic
non recenſeo, uti monumentorum textu S &t ſententiae, aliáque tanta. Potíora
itaque ſunt: Inſcripúones marmorum, Numiſmata , Numi varii, partim hactenus
edita; partim eruta recentius. Tum variorum epiſtolae , ac MSS. five manuſcrip—
.ta. Regurn diplomata varia ,quzedam integra ,’ quxdam verò in ſentenLiis ad fi ſte
ma meum ſpectantibus. Demum Scriptores quà tefles , examinati nihilominus ſe—
cundüm leges, probabilitªtisque hiſtoricz regulas.
Inſcriptiones lapidares &º memorabilioresfimt: ' Andrew Mihaljevich p.330,
pag. 5. & 8. proutí &9. Ip. 23. Item 488. & Luca*: Spichinich p. 330.
495. recenter erutae. Simonis E iſc. Zagrab. epiſt. Tres. ª 354.
' Relatae ex aliis. P.2. 4. 5. 6. 7. 8. 9. & cae Simonis êpp. Modruſiienſis bínae. a 338.
terae in Periodo l. º - 'Andreae Tuſzkanich Epiſc. Tininienſis tres
Numiſmatum &º Mmorum cpigraphe. Vete ª. Pªg* 339- i , , . '
rum quidem Romªnorum Período I. Item a Joannís Torquati Bam epiſt. 18. a 340.
Pªg- 491- _ ‘ Petri Kruſſich tres. 'a p. 347.
Clavomae numorum a pag. 128. Civitatis &Capituli Segnienſis a 348.
Ezzſtolze Variorum. Bihachienſium epiſt. 4.2.349.
S. Hieronymi ad diverſos. in Prefatione. Pomazanich
Petri Mikulicha 351.
351. _ ,, ,. . ſi
Senatus olím Romani- Pªg. 14.
ª Gallieni ad Varríanum. p. 15. Jordani Horvath Gubernlt. Thopuſzkenfi¡
Claudy, Re iliano. p. 16. Valeriano 18. 5²- ,
Aureliani ¿ga/li Ulpio. 17. ad Zoſimonem Frínciſci Bªtthyán Baní 356.
pag. 18. Ad Ablavium Murenam. p. 18. Stephani Doshazii tres , a 357.
Exercituum Romanorum adSenatum p. 18. Civitatis Montis Graecenſis Zagrab.a 358.
Ritteri ad Comitem Trautſon. p. 31. h Luce Zekell. Item binw Petri de Cinta. 3-59.
S. Gregorii ad Eppos Iflriae de Sclavis. 34. Georgii Kobaffich 360. ,
Leonis III. ad Carolum M. 57. Pauli de Varda Archíep. Strigonienſ.
Joannis Horvath PraePoſ. Scepuffim.L 37I.,371,-,
Hªdriani Papa ad Baſilium Imp.73. & p.75
v Synodi Conſtantínopol. Acta. 74., . . _ Ñ Balthaſaris Banffi 371. q \
Joannis VIII. Papa?. p. 80. & 81. Thomae de Leſcanò 372.
S. GregOrii VII. p. 108. & 115. Sub vexíilo Servientium 372.
’Paſchªlis Pa ae p. 138. Eraſmí
Cafparis Catzianer
Dominitz 372.
373. l i
.‘.
lnnocentii ll? p. 15
Abſolo'nis Arch¡epiſ… *Spalatenſis 160. Gregor. Markhazy , & Wolffg.]i0ſa *373.
AlexandriIILPapae p. 164. Item ad Belam Petri KoſtkaPoioni binae, a?. 374.
HLUngar. Re? m !6 . Caroli VLad Virmandt 380.
Innocentiill . IÍQ: tem ad Emericum Re Pauli Epíſc,Veſprimienſis a, 421. ~
gem Ungar. 171. tem 178 175.&àp. ¡80, Clementis VI. Breve.“ 42g.
'Calo-Joannis Bulg. Imp. 178. 182. Pauli Nenadovich 470."
Archiepiſc. Brandizuberenſis 179. Joannis Tomecz 489. ‘
'‘ſi Nicola¡
Honorií Ban¡
Papa:p.176.
128.185.108.' ¡Comitatus Zagrabienſis pag. e o.
Ingrumenta alía ò’ IMSS.
Stephan¡ Bani & Cªpitan. Stiriaa de anno Decreta eíum , & Legum Articuli. Diplck
1 258. litterae .. quibus terras Caſtrorum diſtin mata Stirire a . Engiao Frªelich'editay
guit à terris aliorum. ª pag. 192. Montanazum ſeu rotocoil. Ecº]. Zàgrabq
Marini Ducis Venetiarum. à p. 212. Transactiones val-ia?, & fmdera publiéa ſuis
Í, Mathize Regis Corvini epiſt. identidem Joan-i? locis.
— ’nis .Aleedna. p ‘ Teflamentum Palatini Radus. p. 104.
"ª‘Nicoiai
BnnifacíiIII. a ae. ag . 22 7.
VIII.P22{Z Litterae fententionales Belize IV. p. 161.
Adami de Batthyan Bani Deer. p. 474.
Eneae Sylvii alias Pii ILPontif. ſxpius Alexandri Mikulich Epiſc. Zagr. a 50].
Alexandri YU. Breve p. 418. '
\.
Marztíní Frangepani Fundacionales
¡cu

I_
 …OptrisÏFundamnm
- .Nícolai Epífc'.Zagrab.
Petri Erdcedy Cºllation. 413.
:Bancti Intimator'm 386. Emerici Regis Referipmm ad Spalatenſeu.
uI.
268. Eja/Hem p. 170. Ñ
Licterae Praepoſ. de Glogoncza datae Plani— Andre-e II. quá Ducis Dalmatiae &0. de anna
nenſibus p. 416. I 198. confirmat. cum infertione Pmlatorum g
Francilci Frangçpani Archiep. Colocenſis privil.EchSpalateIfii. p. 170. .—
oratiq P, 375. , .Ejuſdem de armo 120 . cum Inſertíone Pra?
De'cretum Regal Sclavoníze p. 201. 'atorum & Baronum egni, quo conſtituíe
Inflructio Statnum Regni Sclav. p. 476. Suffraganeas ECC]. Arc'hi-Epiſ. Spalatenſi à
Wolphardi litterae. p. 445. ¿Ig, 182.
Inſtantíae diverſorum : ut p. 291. 426. 457 Eju dem de an. I 199. fuperlíbertatibus Spª.—
- Miſi'ale vctus & Breviarium proprium uti d.. .Lten ¡um, p.186. -
Caremoniale Ecol. Zagrabíenſis. ChſOHÍC? Eizyïlem anni- 1209. cum Inſertione Pra-la
Croatica , & Cantillenae Vulgares. Ode Croa Íorum& Baronum Regni, confirmans erín
tíca 133. ' doni Comíti de Veglia Privileg. Belae III.
Extractus Protocollorum Regní Sclavºnía?. Pªg- 188- I
Extractus Monumentºſ. &Privileg.
Schvºníae. 4 ReEMT' Ejzgfilem Ubertates datae Varasdinenſibul. à
paï 188. -
Extractus
kenſis. monumental'.
ct Abbatiffl Thopuſzq ela? I V1 Aurea Bulla Lib. R. Civitatíl
Mantis Graecenſ. Zagrabi. de anno 1242. cum
Extractus Privilegíor. Nobíliurn Campi Za. lnſertione Praelatorum & Baronum. pag. 124.
grabienſis five Turopolye. Eiusdem Anno 1266. erectio Caſtri in mon
Extractus monument. Eccleſiªe Zagrabíenſ. te Grech juxta Zagrabiam cum callªdo Pri-z
confectus a Georgío Marcellevich C. Zagr. vile íis &terris. à pag. 125.
Extractus varií díverſorum monumentor. ilçſdem de armo I ,24. cum Inſertione Praz
Memoriale Rectorum C011.Zagr. PP.-Societ. Iat.& Baronum donauo, K‘okocheGenerationiv_
JESU. bus íbi ſpecíficatis. 'a p. 190.
Joannís Archídíac. de Guercſe. MÍ. Ejnjïiem an. 1242. Confirmationalos diviſio‘ç
Raphaêlis LeVakovich Mfl'. nís terrae Caſtri Gorre , ac hoſpitibus de Perná
Ladani Notarii Confit. Váraêdinenſis de ge— & Petrina. pag. 192. ' r
ſtís Banor. Mfl'. Ejzflem anno. 1240. fuper libertªtíbus 8a
Pauli Ritter. Offuciaejoan. Lucíi MÍ. ejujï tenutís Fran epanis. à p. 193.
Jem de Hungarico in Croatiam jure MÍ. Di~ onfirmatío Litterarum Frangepa»
mezſizrum notitiaranfil Adverjhria varia Mfi'. níanarum armo 1251. à paga 194.
Natales S. Ladislao reſtituti, editum. Ejzçſdmn Donatio -loci ad Vinodoll & metaª
Joannís Tºmkus Memavichii Marc¡ Filii* les íllius. àpag. 195. '
Epiſ. Regni Boſniaz &c. differtat. De GenealoJ Ejujdem An. 1269. ſuper Libertatibm Ecol:
ia, Romz edita 1632. Za rªbienfis. pag. 199. .
Éſ. Amlrea Ciacích Míoffich , diſcurſus quoti— jzçſdcm Anno 1242.: elargitae Phªrenſibus
'dianuságentís Sclavicae editus. 1756. vulgar' ' muriitates. p. 206.
.dialecto Dahnatica. Alia item ,' ſuis locis re— Ejuſdcm ªnni 1242. Hoſpitibus de Zamobor
-crn/ita: ſ v. _ Privil ' les. p.458.
Diplomata Varia., 89’ Regum Rq/Ewpta. ' anni 1257. Privilegiales datae hd
.5'. Regis Stephani. à p. 102 ſpitíbns de afzterbarſzko. à p. 459.
. Colomaui Regis Hung. deianno 1105. Pag. Stephan¡ . anni 1271. ſuper Poteſtariª Sª_
114. Eju/dm datum Archi-Epiſ. Spalatenfil gníenfi. à p. 2 I 8.‘ a
Creſcentio anno 1 103. à pag. 137. quſdem ſuper decimis Licanis. p. 221.
ó‘tephani II. de anno 1124. pag. 156. Ejufilem An. I 272. Donatí@ Familia:: Septhe
« - Bela: II. anno 1138. pag. 157. - I‘ſacta , cum inſertione Prcelatorum & Baronum
Gayſ-z II. pag. 156. Item ª pag. 157. Regni, plura Hiſtorica continens. ‘a pag. 2 2 I.
Eiuſdem cum mſertione Praelatorum. 158. Ladislai IV. Confirmado Privilegii ſupet,
aliud , de anno 1158, pag. 159. . ‘Poteſtaria Spgnienſi , ando 1275. à pag. 2 18.
StephaniIlLde anno 1 163.chni fill II. quo Caroli I. armo 1323. cum Inſertionc Pree—
' attribuit Parochías Spalatenſi Archi-Epíſ. ibi Patorumct', & Baronum; confirmatio Privileg.
notatas , quªs inter Modruffienſis pag. Içz. Frangepan. pag. 195.
:Bela I . de anno I 193. DonadoComltatus LIIdo-viciL zumo 1358.,Praeſcripta nonnz
.Mod'rus cum infertíone Pmlatomm, facta C0- ín judíciis-.ſervandª _,jadrenſibus. Bag. 2 38.
miti ſuo Bartholomaeo de Veglia, pag. 167.
E² Ein-II h
 ..__ - i ª Í"'I!-, Ig-I. 1-_ ,d-u-II— c~~~~-_

ºperis Fun-:lamenta
Eju/Zem anno !367. Mªndata ad Spalaten~ Ferdinandi I. Reſcrípta ad Nieolaum Rau
ſes. pag. 238. * - ber armo 1329. Ad Pniniergſem hiſtoriaª
- Lily-'im Diploma cum mfertione Praelato ſerviens, anno 1530. Ad Status &º Ordines
rum 61 Baronum , anno 1356. elargitum Civi Regni Croatia: anno 1531. à pag. 336. '
tati Caproncenſi. pag. 242. .Eju/'dem Mandata tria ad Lucam Szekell
Sigiª‘mundi Confir. Privil. Frangep. anpo Capitaneum Caproncenfem año 1556. Pag.
¡394. inſertis Praelatis & Baronibus. p. 195. 56 . l ‘
Eje: dem ſuper lnſula Veglia lidera , ªtque juſzlem ad Níco‘aum Zrínium Bªnum anª
alíís e anno 1412. pag. 209. 10'1551. de non derivando Dravo per terms
Ejuſdem an. 1412. Mandatum ad Spalaten Iliorum. à pag'. 365. '-
\es ſuper Jure Patronatus Regio. p. 354. lklaximiliani anno 1565. Mªndatum, de
Ejuſdem Donatio anno 1457, ad Hiſtoriam reſtítuendis pecuniis fumalibus à populo ECC].
& lurium cognítíonem ſerviens à pag. 355. Zª ab acceptis. pag. 386.
ju dem Mandatum anno 1415. ad Capítu gadolphi Diploma Civitati Carolſtadienſi
Ium agrab. ECC]. de inſtrumentis examinan datum anno 1581. à pag. 592.
dis. pag. 460. Ferdinandi III. Confirmat. Ejuſdem Priviª‘
Eiuſdem Collatio inſignium ſeu armorum legii. a . 3 º. ' ~
Marco de Zaverſijª armo 1415. ubi quaedam Lezªmª! agno 1662. qup confirmat. Bullam
Hiſtorica. p. 362. 7 'Alexandri VII. Papae, & indulget eri i‘a Fran~
Ein/Hem Anno 1412. Oppignoratio XIII. ciſcanis Provínciam Sclavoniae S. dislai,
oppidorum Scepuffienſium cum conſenſu Pm cum inſertíone Práilatorum & Baronum Re
Iatorum & Baronum. ‘a p. 378. ni. à ag. 418.
Ejuſdcm Donªtio Joanni Maroth Bano Ma F Eju dem Collado Sacellí S. Hieronymi
.chovienfi anno 1404. Hiſtoriam temporum il Stri 0 PP. Paulinis p.424.
rum illuſtrans. à pag. 381. Í jufilem anno 1690. -Patentales‘ ad Popuc
Ladislai V. dicti Posthumi Diploma Re ¿um pertinentem ªd Coronam Regni Hunga—
gno Sclavoniae datum anno 1457. à pag. 277. lªª ª Pªg- 434- ,o
Matthiae I. Collationales Juris Regíj anno El'ufilem 1690. ‘ Dªtum Raſcianis in negotio
1481. Frangelçanïs , ſuper Caſtrís Terſact , CíReligionis. ‘a pa . 435. '
vitate Modru a,Caſte11is Bythym, Plazij, Kli Confirmado 0mm facta -anno 1706. ab
pzeh , Caf’cro Hrelin , cum Portu Buccaricza, Imp. & Rege Joſepho I. Item anno '1713. à
Grobnik, Vinodo] , Drivenik , Item Dubovacz Cai-010 VI. cum clau/ida relata. P, 437. _
& Zvecsaij. pag. 225. Ejujdem Leopoldi anno 1697. Diſpoſitio dª
_ \ Eiuſtiem Sententionales anno 1459. pro fa Sclavouia inferiore. pag. 475.
milia Memavich &0. quibus res Serviª: illu Anno 1703. Ordinario de Confinïís
flrantur. à . 280. f Sclavonícis , ſeu Generªlatu Varaſdinenſi , Ba
Ejuſdemïhnatio Comiti Tomco Mernavích nalibus quoque à pag. 446. Item , eodem in mc,
armo 1469. territoriorum in finibus Bosniz & rito expedítum Diploma. à pag. 477
Croatia cum infertíone Praelatorumà Baro Mariez Here/ie occaſione regulat. Confinio*
tmm Regni. à pag. 294. rum Banalium diplomatis extractus. à p. 481. x
,Ejufilem EPíſtOIª de electionefiEpíſModruſ Accedunt Regum Huugariae , ex afiís mo—
ſienſis. 296. ‘ numentis Ordinationes , & textus , relati fui¡
Viadislai II. Collatio Inſignium ſeu Ar loóis in opere.
morum familiªs Hergfli An. 1507. à. pag. 263. Regum aliorum ., Dueum Item Sala-venia:
Eju/Zlem Diploma ſuper Infigniis RegniScla monumenta.
Vonia! anno 1496. à pag. 301. Stephan¡ Ducis Croatia! teſtªmentum. pag.
Ejufiiem anno 1505. Exemptionales à pecu— 114. -
niis fumalibus Populi Eccl. Zagrab. P . 303. nyZcf Ducis , armo I I58. donado {acta Ar
Ejuſdem Litterae ad Osvaldum Epiſ. gra chi—Epiſ. Spalatenſi. Pag. 158.
bienſem. Pa . Colamani Regis Ruthenorum & Ducis Sch
Eiuſdemên atioInſignium ſeu Armorum voniae collatio’nes diverſis factªe. pag. 123.
Nobilibus ibi exprªsſiis. à pag. 499. l Eju dem Donatío armo I 2 32. terrae Ko
Ludwici II. Donatio facta 1526. Keglevi ubi ndrm Ducis mentio. 497. º
chio Bano _Ïaicenſi pag. 315. / Stepham' Ducis Solavoniz'e anno I 353. con
Ein/Hem Confirmado Privileginr. Eee]. Zª— firmatío Privilegior. ECC]. Zagr. p. 147. .
’ grªb. armº 151.9. inſertis Praelªtis & Baroni Ejuſdem anno I 354. datum Civibus & 110pr
. un tibus Caproncenſibus reſcriptum. Pag- 444—
.' Mªr*
 Operis Fundªmenta
Margot-ctm Ducífl'ae Sclavoníae anno 135?. Í] Mathix Archiducis Auſtriae Vï'cesgei-eii-r
Viduae Ducis Stephani, datum Kaproncen 1 "tía anno 1595. ad Generales & apitaneos &'c..
buísp. 444. ro Kaproncenſibus mandatum pag-365.. if.
tephªni Dabiffa Regis Boſniae anno 1394. Joannis de Hzmnjad Gubemamris , de annª
donado facta Goyco Mernavich cum infertio 1448. donatío o pídorum iſthíc eXprªeſi'orum,
ne Baronum Regni à pa . 247. ’ acta Georgia 'ifi'enſi , hiſtori'as illuſtmndce_
Stephaní Scuri , ſeu varci Tuarkovichy ervíens a pa . 2 2. ~ - -. ›
Regis Boſníae annº- 1426. nova donªdo fact¡ Mirhaèïis gilagi Gúberna‘toriS-de año 1458.-'
{Danni Memavich cum conſenſu Senatorum eſtimoníales de Níſi'a. &0. fervit hiſtoriae ¡Hu—
egni iſthic inſertorum, ſervit illuſtrande Hi (banda-.- a pag. 273. , 1-:-u 'L
ſtoriae a pag. 257. Ulrici Comitis Cilliae &C. & Bani Sclavo'nia‘eí
nno 1449. ſententionales littcrae 275.
Stephan¡ Thorme Regis Raſciae & Boſnenſi i
um anno 1446. Decretum Legum latamm cum Petri de 77111101M?: Da]matí33 & Croatia-2 Bªs'
inſertíone Praelatorum &Baronum Regni à ni anni 1442.0effio decímarum pag. 267. Ñ. -
I
pag. 271. .
c l"
f

Scriptorerut teª/ies ſuz's lacis adbibi-ti.

Ademarus. *H Diocleªtes. -u
*.--4I-Sur".
¡Elias S artíanus. Dreschsleri Cliron. Turcïcum.
\Eneas ISylvius, ſcu Pins II.
Almoinus. ct Pontíf. Roman. Eggerer Anna]. Paulinorum. A

Eginhardus.
Albertus Muſſatus. 'Evagrius. \
Albrícus. Eumenius. ‘
Adlzreicter. › Eutropius.
Ammíanus Marcellinus. Farlatus Daniel.
Arma Comnena. Flodoardus.
Annales Fulrienſes. Flor-us,
Annaliſta Metenſis. Fredegarius.
Andrea: Presbyt. Ratísbonen. Chronicon. ' Gaufridus Monachus.
Aunaſtafius Bibliothecaríus. Georgíus Arcopolíta.
Annonymus Auct. vitae Caroli Magní. Guillelmus Bibliothecariua
Annonymus Script. return Hangar. Hanſicz Marcus.
Appíªnus Alexandrínus. - Helmoldus.
Aſiemanus. Hierocles Grammat.
Aventínus. Sanctus Hieronymus;
Bzmdurius. Hiſtoria Míſcella.
Baronius Cardinalís. Hifloria Eccleſiaz Zagrabíenſis.
Bedekovich joſephus. Cªnnes Archidíaconus de Gvercſe MSS.
Benger Nicolaus. ornªndes.
Bertínianus. ovíus.
Blondus. [termos della Croce.
Bombardi. Iſthvanffius.
Bonſinius. Kaprínay Stephanus.
Canáius. T Karolyi Laurentíus.
Cupitolin. Julius. Kollªr Adamus Franciſcus.
Carolus Stephan¡ Lactantius.
Cedrenus. Lambertus Schapnab.
Loi'ma: Prag. Continuat. Lampridius.
Cromerus. ' Lazius \Volffganguak
Dandulus. Leunclavius.
Debiel Ludov. Livius.
Deſericzius. Lucius Joannes.
Dio Cªffius, Madius.
F de

.-—
 Opel-is Fundamento.
de Marcha Petxus. Ratkajus.
Marullus., . Rítter Paulus.
Menander. Rogerius.
de Monacis Laurentius. Sanſovinus.
Nícephorus— Schònleben.
Nicetas Choniates. Sextus Aute]. Victor.
Onuphríus Panvinius. Sextus Ruffus.
Ortellius Abraham. Sigebertus Gemblacenſis.
Otto Frifingenſis. Sigonius.
Pacati Panegyr. Schmitt Nicolªus.
us.
Baai‘llcimHus. Sozomçnus.
Strabo.
Paſchalis Chronicon. Svetoníus. -
Paſconi Claros. Szent-Ivany Martinus.
Paulus Diaconus. Tacitus.
Paulus de Paulís. Thomªs Archídiaconus Spªlatenſis.
Peterffyi Carolus. Theophanes.
Pichler Joſephus. Theophílactus.
Platina. Thuroczius. \
Plinius. Timon Samuel.
Pomponius Laetus. Tomcus.
Porphyrogenitus. Trebellius.
Pray Georgius Anuales Hung. Vellejus Paterculus.
Priſcus Rhetor. ** Verbòczius Stephanus.
Procopius. ‘ Wippo.
Ptolemus. , i¡ Vopiſcüs.
Raicſani Adam in epiſtolis. Urſpergenſis Abbas.
Rajnaldus. _— —
J Zosimus, q
 ‘ *
‘W t '- .tíª
Indexgerum, & Perſonarum Memoríae.
. _ . Lª": › Nªme-ru: Pagingm indicaç. ... , I

I.Opus totum, cüm rerum extractus fit, oportebit lectºrem indicata ſub nume~
ris legere. Et cum per Periodos &UK/lle epochas Ïdeductum foret, res _una
diverfis locís ,' atque paginís òccurret. II. emoriaá 'BanòrUm , q'uae 'm opere OC
currunt.) quemadmodum &, Epíſcoporum,'haud ſecundum ſeriem colloco,atAl
phabethi ordine. Quare fi quís ſeriem horum cupit, ad annos fit reflexus. Banos
non diſtinxi , qui nempe Dalmatiªe, Croatia, aut Sclavoniae ,vel Boſnae,autMa
Chovienſes &0. fuerínt; neque enim horum ſcribo hiſtoriam. At hos promiſcuè
refl'ero, juxta alphabetum.- Sunt in opere memorias rerum Perſonarumque plu
TES., quaS-lectione eruendas reliqui. In libris VetenímJíndiCes non réperíuntur;
cum operís cognitio
diligéntíque lectione., ex indice
Nam .non quaévis
cametfi fit pctè‘ndawerum cxindícemctzfiſtema
ponerentúx ad operis totius meditata
Scrip
toris , nexum item rerum ,hªrumque var-iationes , exindíce metiri eſt impoflibile.
Agrim/ium Epppr. memoria. Amir-ms
129. 421.Ant0nius Verantius 362. Cata
Ab’ares vel Avares 27. qui? 29; Bella ge- pranas 183. 188. Cletus 124. C/hna-li
runt, Iſtríªm vaſtant & Forumjuly. Cum nus I 5. Georginª* Lippay 394. Joanne.?
Mauritio paciſcuntur & ten-as obtínent. Su 295. ambertus 195.222. Martina: 158.
rb'e agunt cumJuſtino. Vaſtant Dalmatíam. Nicolaus 24g. Radeciu: 387. Stephanus
Enfionem aquirunt à Romanís , Sirmium ob— Chªffik 195. Thomas‘ 303. 384. Thom:
tinent. 29. Pugnant cum Heraclio in . Thra-
. P . M9 Ñ
cía, vnſtªntque fuburbana Conſtantmopohs. Ajº Beneventanus Dux - ‘- ~ ~ 44.
4!. Eorum dominatus decreſcit 42. &ceſſat 'Alªni---\--~-'--~27.
ferè ſzculo intesgro 44. AlapíBalthq/ar 307. Joanne-S‘ ~ - 298.
'-'1
Abbatíae in clavonía *I
402. Alaricus Gothorum
Albertlſils Rex Hun . Dux.
amatus -ab - omni
26. 27.
Abbatiae inDioeceſi chníenſi - o 467.
' Ablegatorum nomina ex Comítªtibus busBz cur? Indulget apae cognoſcendas
Sclav. ad ConventRegni Hungariae ª 470, caufas decímarum, Palatiní dígnïtatem
Abſolutio Generalís ubi & qua occaſio elevat &C. ~ - - - ~ - - - 264.
ne incoacta?ejus forma valórquc ~ - 297. Albertus Dux Auſtrim - - ~ - n28.
Acaemethariquíd? ~ - - ~ - 415. Albertus & Sígíſmundus DucesAuſtriae 235.
Achmetes - - - - - - - ~ 536, Albertus Comes Goritiae - - - ~ 174.
' Acontius Legat‘. ad Dalmatíam 81 Hun— Albertus Card. de Mora, Legatus ad
gªriªm - - - - - - -, ~ - <sz Dalmat. - ~ - ~ - -’ .- - - 163.
Adam Magiſtcr - ~ ~ - - - .399. Albertus Priºr Auran. - - - - 245.
Adalgiſus Longob. Rex - - - - 53. Alboinus Longob. Rex. ’1 - ~ - _29.
Adriªnus Papa. - l- - - - \53.54. Aldaricus Gothorum Rex - - - 28.
S. Adalbertus - - - ~ - -\- ¿oo, Aldo Dux Carïnth. - - — - ~ 45.'
Adalbertus Dux Sclavoniªe - I 02- @03. Alexander IIL 108. AVenetis prote
Adriatícum mare 233. Hujus domini ctus ¡61. Venetis {avec 164. Vide Item 182.
um cujus Olim Y 'a 317. Pmtenſiones pra-: 165'. 322. 325- 462. &c. ’
cipuae , Papa cum motivis à 319. Venetu Alexander VU. - - . . - - 418,
rum a 320. Hungariª: chum a 323. Impp. Alexander Severus Prov. Prmtór facít
Occiden. a 324. Quae praetenfionum foli mſidiªl. & Proconſul. - ~ - - - 13_
díor? a 326. AlexjusIm . ~ '- - - - - _ 119_
Adviga uxor Nic. Gara Palaf. - - ª53¡ Almifl'a 17g 185. ab Acontïo deſtructa 1 86.
' \Elianus Moeſ. Dux. - - — - - 15. Alogobotus Dux Bulgar. ~ ~ - - 95_
!Emilianus Imp. ~ ~ - ~ ~ 15. Almªs DuxCroatiee
Almus Rex Hungariae
a S. aLadisl.
- Conſtí-
~ - 84,
ſi
\Bneas Caprara. ~ - — - - - 365d
Etius Dux Roman. - - - - ~ - 6. ffitutus 118. Item a 130. Adverſus e’úm
Aggeres a Conſtªntio poſití - - - 24 rebellant Croataª,& eur? l 32'; Cedít Reg
Cis-Savani - - - - - 456. num Colománo a Alphow
!3 s*.
" A
 Index Remm, &º Perſòuarum memoria.
Alphonſus Eſthe , Dux
. Ferrar. 309' Apſarenſis Epiſc. Petrªs, Praeſes Dal
Amantini. O ª Pann. - - . - - 6 , matiae ſub‘Cólómano Rege ~ D 141.
Arba Infida,
Amantius Bann. Fri-Bſ. - - - q . 8_ 'Arbmſium r 50. 215. 219.&c.
ctEpp’ºrum memoric: Majus 120.
Amicus Comes - - ' - ~ ~ - 113_
;Ammirati Maris ſub Ludovico ¡1-,—u 233.‘ Banus _ --T -Í ‘ 7-- ‘gſ-LFP"? ~~ _' "MÍ
.Amurathes 7 - .- f' — - u- 53², \ Axºªdiuêe .a. -.-* . , N6
Anaſtaſius Im'Perator murum longum Arces ofiminRegno Crontf ,e -l .- l 5uq.
Conſtant. er' it — - - - .' -- T:²8, Archiepiſcopus dictat ,Ii-(rªnas Monachis_ "Ñ
'Anaſtafius apa - -"-'- - '-' - v 59, & eos reforma!: '207.' Dat regulas Pauli-‘
Andautoníum Reſ . Palmª-5. Item 489. nís 421. Epiſco i item. íbidem’Í ' ª ª Ï
Anderium dupL ann. & Dálm. 5.8016. “Archivum inçïcél.Zang4p]-. '- A.) "41-5
Andezium Pann, - ~ -' ,-.. --L .'25: Arendae decimarum eur. ?Se a quibus ine- - .~
Andiantes PornPaan… :—Ï …- 1... Ñ-..,,.…_. 6, &ºdªctª‘ª ², e'. . ‘ . . ._ ²4.1..
' ' Andreas I. Rex' ngatiwèlºz. Ric-11..._ . Argaidus aut Ar aSçlavoniaz Dim_ .— 45,.
¡guperat’Scla'm i- - ~ -W— x- - _104. ArnàÏdús Legªt. ontiij diſponit in Daſ?, ,
º _Andreas ILRex. Hu .Dúk,’be]lat Pro' . mat. Tributo. exigir. Petrum Archiepiſc’.
Chulinia&Raſcia 168. btinét-Ducatum " ‘ Spalatení'excommunicat ob Appellat.ad‘ ' ª
Daim. Croat. -169. Cum Fratre Emªricd‘ªï Regem Hung-trim. -' - ‘- 9- - ²-: ²452?
Rege pro Sclav. djſi'entit., &'VWÍIIUIR _ Amo Epiſc. - - *- - - - - ~ 54
condit 169. Egre fert coronariLadisLIU‘.. ,ª L Arnolphus Dux Carinth. - - - - 77.
¡7o. Detinetu‘r inCaſiro-Khenç ISLſiTu-Ï
tor Lªdklaí III. & Succeffor'182ſi.Jadram , , .._,Arnu1phus Imp. — ,.-. -- 7 - .74587
. ¿Arpªd :a-p, 86. 89.91. guiej,usfilii?.,__,,
ne ligit, nec tamen ‘cundo ad ſiamjurax…. 92. 93.Donatíones faèit,íbi em. i ¿,1
cel t Venetis in Dalm. 183. Vi cum Re- ‘ … Aſanus Bulgar, Rex j - 7 q- Ñ 7,4779
gium in Dalm, tenuit 184. Jura; Reg-um . A-\Tennnus -refutatur ~ - -- -l 48. 1203.
neglexit 185. Almiſànos caſtigavít 176., Ñ_ … Attila _ I. - .
Banos
. —----i .²75²8.2.
FavoresDalmata_ & Sclav.ſiac
ejus erga CroatLſuppreffit 187,
inter-ct cietera Avaríſci pop. Pann. - i
- Auditorium_vetusRe m ínnovat. ¡2‘83,
fundat Abbat. de Toplica ſeu Thopuſzka, Averſpergh Com. Tªiana¡ cas 4,593 -i-m‘
.81 4. Canonicos Zagr. 188., Belam—filiumz Theadorus 457. 459.v ‘ i
afl'umere debuit in Collegam Regpi,;91.._ TA Augures Parmonx ~ - …TM-‘13
Andreas III. Rex Hung.q.contrª'Rom: dT B. Auguſtich
AuguſtinusThom. Canon.Zàgrab.
Epiſc. Zagrab. ſi orator ?(456
Pro‘ ;55,
Pontificís Praeten. in Regem Hung. coro—
natur, reco noſciturque,aDa1matis a 228. Carolo fuit, ubí? — -, ~ ,-. ,- - ~. 230.
Andreas ux Sclavoníae 226. Auguſtinus Card. Legat. ad Colom- 138
Andreas Dux filius Andrea: II. 497 ’ Auguſtus Octav. - ~ - ~ 2. 3,_ 8.
Andreas filius Caroli Rex Neapol. ~ 235. Aulus Vitellius Imp. ~ _
.. e 9_
Andreas Dandulus Dux Venet. 211. Auranae Priores a ' .T ²79- 8²,²94'
Andreas Com. Varasdín. Aurelianus Imp. ~ - - - - - _ 18_
Andreas Vªivoda Tranſil. 242. Aurelius Imp. - A - - - _ - l_ ,16_
Andreas Buttlinecz Offic'. Reg.Jaiczae~ 305. Azellia hodie Ozell - - - - 6. .4'95.
Andreas Spalat. Archiepiſ. Sigiſmundo
’ Regi fidelís, verbgratus a Spalat. non reſig
navit, fed ad Sígíſm. cºnceffit Babich Joanne: - ~ ‘7' - - -
- - - 250.
_ B. 402_
Andreas Archiepiſc. Raguſ., - -Bachar - - - -A ,-' , - - -
195, ²'91*
Andreas Aurio'- 7 - -' -fi _- -Bachía Com.Zagrab. - - - -
331, 1²3',
Andreas' Gabrielli - -' - Bacfienfes Archiep.Greg0riuSJ138.
- -‘ 533, . q
Annicium Pan. - - 9 . Chus 158. Videinfra Caloceu
BajanusAbarorum DADFI ſ -es.. ,- q v 33.
Anna Ludov.II. Soror, uxor Ferdin. I. 314. Bakarenſe Capitul. - '- H- - e 466
' Anna uxor Hermann¡ Com. Cillíae 253.
ª Annatae introductae 241. Harum effec
tctus 368. Quae olim Epísc, Zagrab. - 415. Balaſi'a aneç‘ſcus 306.., Alter B;
Franciſcus ~ - - ~ - ~ 4d?.
‘ Antoninus CommodUS - - - - - 13_ Baldrícus Carantanor. —, ~ 'ª Ñ 59. 61.
Antoninus Philoſ. — - ~ - - - ¡z, Baldrícus Dux Forojuly. — - 52. 67.
Antoninus Verus - - - _ _ ¡²' Balduínus Imp. - - '- ' .- 234.
Anz Comes - - - - - _ _ 246, Balianus Archiepiſ. Spalat. Monialibus -
, Apſaro ſeu Aufl'ero Inſula - - - 2 15. imponit Juramentum -l __ v ~ ‘ ª "232.
Ba1~
 Index Remm, ¿'9² Pcijbnamm memoria.
Balthaſar SOI-ba - _ - - - - - 239-²{295- 286. 289. Nicolaus de Zecs 238. Mea
Banalia Confinia a - - 473 laus aZrinio 419. Nimlaus Kolloních 307. ~,
Banderia ſub, Aureliano 17. fub Colo Paulus 2 12. Paulus Comes Bacſienſis 22.2.
mano Rage 136.Sub BelalVggo. 193.&c. ' Paulus Biſi‘enus 383. Paulus Cſupor 260. Pe
‘eur haze deprecabatur Clerus? 263. Va trus Beríſzlo 307. Petras Bocskay 289._-Pe—
ria &diveribrum 284. Reguo attributa 304. tras Keglevich 362. 364. Petras de Medue
Banffi Paulus 280. Baltha/izr 353. 371. .~_ 254. Pen-us Thallovicz 264.267. PonichBa.
375. Joannes 356.- Ladislaus 362. Ó'te ¡us 222. Pontius-An? 187.' Pribiuaòºò‘mª
phanus 362. Andreas 289. :oslav 151. ' ' ~ Ñ-I
Banus officium 50. Mutati continuo ‘Radoslaus 205. Rolandus Com.Spa]at.ºo7‘.
!95. 227. 263. Plures Bani Sclavon. 202.' Stephauus 151. Stephanas 133. 200'. .207.
Dalm. & Croat. quidam 186. Sub Mathia 460. 192. Stephanus 221. 231. ò'tephauusLacz.
,Rege 289. Bani Sclav. auctoritas- extenſª - ; kovích 244.. 249.
_187.,crevit. zoo. Banorum Sclavoniae Thomas 233. Thmnas de'Ñádaſd …362. 75. ;
Ñpraetenſio - - - - ~ - - a-f— 299, Ulricus Com.,Cill. 269. 271. ²75, -. .
.,ÍZvonimirus ¡05. 113. ¡ 2. _1 ſ
'Memoria Banorum in ' hoc opere… Barbara Re ., uxor Sigiſin. - 253.: 264,
, Ademas Com. de Batthuyanſijçvs. 474. Ai
-Barbara de ‘rangepani - - 458. 2'88'.
beuſus 160. Ampudius 160. Andreas 195. An—ª Barbara Conſors Stephani Capitanffi 362.
dreas 170. Andreas Both 306. Andreas Ban~ f Barbara Sidoniª Peranſzki - ~ - 426.
ffi 289. Anonymus 50. Arpa 158. Bªmabas Dardanus ~ - - ~ ~ 21 I.
Banco 158. Bellis 160. .Boritlzíus 160. 495. Barnabas Bellaj ~ - - - - - 514.
Butka Maritimus 220. Bubok Zeuriníen. 195. NBarthakovich Caſpar - — - - 3'45.
Carolus Cºmes a Batthyan , modo S. R. L Barthoiomazus Comes de Veglia - 1'67.
Prince s481. Calaaus Epp, Quinque—Eccleſ. Barones Regni Banderiati - - - 283.
187. (ªdams Ban.Boſniae 174. ~I R Barones Reginarum -. - — ~ 195
Damianus Horvath 289. Detricus Bubek ~Barones Título , initió Caſtrorum Ca— ‘
249. Dionyſius 124. 192. &0. _ ſteilani 283.
Emeritus Peren 307. Eme-ricas Zapolja 286. _Baſiiana ubi 22.
,Erszt Joannes 289. Bailianusſiaéhs adViminatium Cai-far,
Francifius Balaſi‘a 306. Franciſcus de Bat~ dictus Aurelius Antoninus 13.
thyan. 353. 356. &c. Fridericus Com.Cillz'aE-.. Baffianus ªlter , feu Bathajas Cubrati
269. 271. 2 5.›&c. . . q filius ~ ‘-— ‘ - ~ - - ›- - - 37.
Georgius e Kaniíh 304. 306. Godimir 105. Ba/illa Reg. uxor Colomani ~ - 140.
Goizo 105. Hemicus 222. Baſílica» Cath. ECC]. Zagr. ~ - - 413.
Joachim 2 18. Joannes Bittovecz de Gereben Baſileenſis Concil. Decreto , reſiſtit Co#
275. 286. Joamzes Corvinus v301. 304. 305… mitat. Criſienſis - - - -. - - - 263,
joaunes Drªskovich 299. Joannes de Maroth Baſih'us Imp. - - - .. - - - 62_
Machovien. 381. 379. .Joannes Szekell 9,69. Bathory .Stephan 290. Nicolaus 457.
Joannes Thucz 257: 294. JaannesTorquatusi Andreas 362. .
_314. 338. Joannes Com. de Zagoría 2‘87. Batthyan Adamus 428. 474. Adamus
Joamzes de ¿apoija 195. Joannes 202. Joanncs junior 482. Balthaſar 289. 411. '
231. 244. Joannes 238. Irenus 205. joſephus Carolus Princeps 481. Theodorus 483.
Comes Eſzterhazy 481. Jula 187. Valentinus 353.
Ladislaus de Eggervara 279. 28 . 298. . Bato Diſiidiatus Dalmata - - ~ ~ 4.
Ladislaus deKaniſa 3ó4. Ladislaus de oſoncz Baco vel Batro Pañon. Dux-Breucorum
245. Ladislaus de Ujlak 379. Laurentius de ad Sirmium excurrit - ~ - . - - 4_
Zeurino 222. Leuſtachius 242, Bayzath D. Turcarum - - — - 383.
Marcus Mislenovich 306. flfartinus 123. l Bcatrix Regina uxor Math. Regis ~ 293.
Machaºzus 209. Mathias Uereb 289. Mzthias ¡Beatrix FrangePan, uxor DucisJoannis
de Marott 295. MlthÍtZS de ThªUOVÍCZ 26.1. Jorvini , dein Marchionis Brandeburg Ge
Miuritz’us Banus Maritimusgzóz .Mladínu' ‘)rgv ~ - - ~ ~ ~ - - - - 306.
232. Mikcs 251. Bedekovich Lada-0. 449. Jvſephus 8. item 32
Nicolaus 195. Nicolaus 2 3T,.2 35. Nicolaus Bell Mªthias - ~ ~ ~ - '- - 82.
Y¡
totius SCL Ban. 241. Azeolaus de Dombo 286 Bela I. Rex Hung. 102. 121. &0. *Q
ª
Mcºlaus Gara 249. Nicolaus de Gara 382. .Bela II. Rex Hung. ‘- - - ~‘ — 157.
Mcolaus de Macho 242. Nicolaus de Ujliak Bela .III. Rex Hung. — 165. 167. 168.
A 2 ' i Bela
 Index Remm, Ca’ Pezjònamm memoriª?.
Bela IV. Rex Hu . Collega Patris in Reg# Bonifacius VlII. Caro]. Roberkum dicíc
no 189. 61 Sclavoníae ux 190. Cumania: Rex Hung. Regem. Sibenicum facit Civitatem,
:[91: a Tartaris perfecutus 191. Mortuo C010— ac alía a 228. Suae conſtitutioni , ut dece
mano fratre , Dionyſium Banum Ducem feciÍ: dentium Romanª', beneficia a Papa confe
192. Terrastomitatus ª Caſtrenfibus priva— rantur, Hung. reſiflit 232. vide & lege a .31 !'
torumque diſtinguit 192.Banderíalem militum Bonifacíus IX. Hortatur Spalat. ad ſol— ª* _
a bonis obligationem litterís inſerit , cªſtra eri vendas ſibi decimas 246. Ladislao Ncapo].
git ,gerigique ªdmittit 197. Item 125. Mon— favet 250.Hunc coronafi fec'ít Neapòli "Z
tem Grªecum juxta:Zagrab. in Liber. Re . Ci~ Quali ſerto ſeu Corona 383. Ejus in Sígiſ
#fm-item elevat 124. Bellum gel-¡é pro ªtiriaz mundum Regem animus 253. Abſolv’it . .
-198.Ecc]. Zagr.Privileg. largitur 199. Bano Dalmatas a fidelítate erga Sigiſmundum &53.
rum v auctorítatem auget 200. Bulgaria Rex* Borichius
BOI-na Libumiz & -Dalm. Dax- - 160.- '495.l
cur omiſit? 205. In totius Dalmatiae fuít poſ. 5²* «59*
ſeſſorio , a 206; ad 220. ubi jurareſpondeturque,v
Regum Hung.1 Bors Comes Borſodienſis - -93
ad ſingulas Inſulas docentuí',
Borſotti Dann, Epiſc. Roſonenſis ~ ?419.
Venetis. Scriptoribus. Bela: Regis memoriª ve Boruth ux Carantan. -- 46
neranda , tum mors ejus 220. ' Boſna mortun Dabiſcía trifariam diviſa
.g ‘Bela Dux Sclavoniw I 25. 200, 207. & factíoſa S49. a Mahometanis infeſtata 957.
.S Bela Dux de‘ Machov & Boſnae ~ 207.1 Boſnae Regum memoriae 247. n57. 971.
‘ Bela Caſtrum 5 - c ~ ~ ~ - 451_ Bojñenſium Epifi‘oporum memoria?. r -
. - Belec Comes Varasdinenſis 157. Daniel 174. Petras 195. Jaamzes I 5.
² Bellovarínum adiſicari incoatum 448. Petras 247. Benedictus 295. Georgius a
.Í Belgradienſe Capítulum - - ~ 467. tachich 402. ch/Z-phus Anton. Chiolnich 40!.
. ’ Bembus ~ - - - - - - ~ 333. 403.
B. Benedictus XL - - - ~ - - 2 30. Boſnenſe Capitulum executiones per
~ Benedictus XII.- ~ - ' ‘~ - 23% Sclavon. facere nequivit - - - 304.
Benedictus XIV. ~ - ¿h - 252. 432W Both Joannes - - - - - - - 307—
Benedictus ~Moro - - - ~ - 333. Botond — - ~ - - - 88. 89. 95.
Benger Nicolaus - - - - - - 424. Brandenburêenſis Marchio Georgius 306.
Berengarius - - - - - - - 96. Branimírus roat. Libur. Dux 80.
Beriſzlo Petras — 307. 314. &0. Ejus Ducatus firmatur ex Privil. ~ - 158,
- ~
Bernardus Rex Italiae - ~ - 58. - BranslaVus alias Bratísl. fi]. Hezilonis 78.79
' Bcrnardus EpiſcSegnienſis-electus con Breſecz ſeu Runa - - - 356. &c.
tra Papae voluntatem - 237. ' Breuci Pann.gens '~ - - 4. Item 6.
Bernardusjuſtínianus - z 1 g. Breviarium Zagrab.Eccl. ~ ~ - 103.
n IL c

Bertholdus Patriar. A uílejen. ~ - 196. Bríbíríenſe Capit. - , - - ~ 467.

Bertrandus Sedis Ap. Zegat. ſub titulo v Bribirienſes Comítes inſtrumentum Pa
Pr'ecationum partem 25. proventuum Ec pae,tuentur Papales monetas — - - 229.
cleſiaſt. etiam a"'monaſter. in Dalmatia -Ñ Bruno Cardinal. - - - - ~ - 107.
exigit ------------232-"Bubalia--~~~~--~22.
Bertuzzíus - - - - '- -- - - 333. Bubºk Emericus Vaiv.Tranſilv_ - 195.
Beffarion Cardinalís - - - - - 280. alter Emeritus Prior Aux-ana: - - - 383.
Biſztricza, alias Neoſolium 130. Biſz- Bulla Coenae - - ~ - - 309.312.
triczaín Sclavon. — ~ - - - - 455. Bular terra. - - - - - - - - 90
Biſztricza Andreas - ' - - ~ ~ 271. BulgariMoeſi olim 28.ín Im .Rom.Se~
Bíia&Bocſu Iſmaelitm donatí aTocſun 90. des fixas obtinent 29. Item in armonía
Bihacs Civitas Regia - - - ºo . 349. 37. Ad Savum extenduntur 44. Sclavo
Biagajſoannes 271. Georgius 286. te— níam occupant, &ſuos Rectores ín ea con
pharms - - ~ - - - - - - ~ 384- ffituunt 61. Eorum converſio 71. Tribu
Blafius Magyar — - - ~ - - 294- ta ſolvunt Conſtantinopolitanís - - 177.
Blaſius Raguſaeus ~ - - - - - 295. Bulgaria nando &qualiter Chríſtiana 73.
Blivilas Dux Pentapo]. - - - - 28- ſub Emeríco‘kege quee‘ldzquomodo Reg
Bodon Stephanus - - - - - 384. num fªctª ª_ - - .. . _ _ .. - l 7.
Bogoris Bulg. Rex,ex baptiſ. Michïe]. Re is Bulgar. Titulos, curBela IV. ex
7!. 72. 7g. miêt 205. Item 382. BulgariaXGLVala
Bogud raEp-Zagr- _- - ~ ~ ~ 98. chia? partes, qualiter ad Graecos devene—
Boncelªus Com. Goncenſis ~ › 103. runt‘èab Regibus Hung. — . . . 131,
Bu1~
 ;Index Remm, &º Peijònmum \Mentor-ia. l*

_--------88-89
Bulſu
Buim Caſtrum ~ . - - - - 345.
Carolus VU. Imp.
Carolus Rex Sicilia .
.' [Él
203.
Butko Banus Maritímus - — - '220.
Carolus Primogen. Regis Sicilia.- gener
Buceo Com. Corbaviae 249. Bel@ IV. Regis 103.
Carolus Archidux Auſtriae Guberna

Cªbari Ñ. ~ - -
Ce o U.
tor Sclav. & Croat.
- 92. ' Carolus Paulinus Grammat. Villa La
332. 394.

Cadoiachus Dux Forojuly 52. 59. 66. bariamo Carus donat.

ImpetSarmatis victicts, Panno— 54.
Cadolaus Marchiªe Forojul.Praef. - 52
Caecina Priuſ. Myſiªe \ias reddit ſecuras 19.
Caeſarianus Conſtantinopol.ſub Baſilí Caſimírus Polon. Rex. _ A n ~ 280.
baptízatCroatas. 68- Item - ~ \- 76. Caſtellanffl Georg. Viceban. - 301. 304.
Caganus Abarorum 29. Singidonem e Caſtrum novum ſeu Caſtelnovo, aedi
vertit , & fit Sclavis arnicus - \ 33. ficatum--~‘---~~~244.
Cajanus Caſtigatus ob Gothos evocatos 26. Caſtrís addicere vel demere in uſu fuit ,
Calixtus Ill. - -- - - - - - ¡80. &7. uomodo - - - ~ ~ - - 2575
Camengrad Caſtrum ubi ? - - 294. atharina Reg. uxor Math. Regis ª 293..
Cammillus Urſinus 4 - - - - - 331. Catharina Regina Bosniaz, & hujus te- ’
Cªndax Dux Alanorum - -v - - 28. ſtamentum - - - ~ 13!.
Canonici in Hrelin & Dreveník - 466. Catharina Primog. Ludov. L Reg¡ S
Capitaneatus ſupr. Reg. Hung. erectus 275. Hung. ----.----~I43"
Capitªneatus Sclav. & Conferen Catharina & Margaretha Filiae Belae Re—
tiªe .- 475- 477 gis----—---~>-192.
Capitanei gentium Epiſ. Zagr. ~ - 290. Catharina Ducis Me'raniae Filia - ~ 197.'
Capitanffi Georg. - 301. Catharinª Uxor Steph. Frangep. Filia ,
Caprara General. erigit confinia Sclav. D. Petovionis. - - - - - - ~ !24.
inferior. - - -, 404. Catharína Terſacsky - - - --- 425.'
Caproncza Lib. Reg. Civitªs 242. 444. 452. Cencius aliter Cincius - -› - \- 107-
Caprocenſis Capitaneat. 36!. Cenſurae latae contra Spalat. eccur non
Capucini Zagrabiee 42 8. Varasdim' 429. curatae - - - ~ S40.
Carlobaehi 470. Effeehini & Zemlini - 403, Cephanus Palatin. Hung. - - - 183.
Carinus Imp. ~ - ~ - — ~ ~ 19. Chák Comes Bodrugenſis - - ~ 123.
Carolomanus Dux Carint. - ~ - 77. Chasma donata Epiſ. Zagr. - 127. 448.
Carolſtadium erectum à - - - 392. Chaſmenfe Capitulum 127. ejus relatio 41 I.
Carolſtadienſis Generalatus - 472. 501. 'Chazari & Cummani idem - — ~ - 92. A
-Carolus I. Imp, Francorum Regnum & Chernkoczi Franciſ. - ~ -,- 473. 478.
quousque extendit 53. Forojulio , Iſtria Chemovich Arſenius Archi—Epp. non
potitus 54. Croatae illi fe ſubdunt 55. Hun unitorum, venit Sirmium -\ - 434.
ni quoque , Venetze, &Dalmata ~ — 56. Cheskovich Paul. Praep. Zag. - - 449.
Carolus Calvus Imp. - ~ - 78, Chikuliny L. B. Stephauus 449. Fran
Carolus Martellus Rex Sicilia a Papa eiſcus Comes - - - - 459.
dictus Rex Hung. nec à Dalmatis recogni— Chriſtianitatis pecunia quomodo intro~
tus. ----~- -228. ducta, & quo effectu 228. Vulnera alla
Carolus I. Rex Hung. dictus etiam Ro ita per eam 240. Abolita - ‘- - - 3'12.
bcrtus. 228. Zagrabiae Coronas deſectu un Chriſtophoms Hahpurger - ~ - 282.
ctus tantum. 229. Per Monachos non eſt Chízolla Advocatus - - - -‘ 317. 329.
conſecutus Coronam Hung. 230. corona Chulmiae Duoatus - ~ - 175. 176.
tur 231. Banos Sclav. non mutat 2.3L In Chuníbertus Colon. Epiſ. ~ - 43.
Dalmatiae fuít poffefforio 232. Moritur - 2 37'. Chunradus de Dachove quis? ~ ~ 161. -
Carolus II. Dyrhachinus 242 In Regem Chupor Caſpar de Monoſzlo - - 9.71.
Hung. Coronat. & occiſus 244. Cibriones explicantur - - — Ñ— 231.
Carolus III. alias VI. - Roman." Imp. Cico \Mgn Tavcrnicor. ~ - ‘ 242*
Rex Hung. ſolidítus Prº revindicandis op Cillize Comites $64. 269. 271. S750
pídis Scepuffien. 380. Reformat‘ Confinia Civitas Spalaten. diviſa - — - 237.
Schv. & Croat. 443. Privii. Raſcianorum Claudia & Winicſe Fille Zvonimiri I 14
confirmat cum clauſula. 437. vide etiam 449. Claudius Illyricus Imp. - ~ , - 28.
Carolus V. Imp. 331. Clauſtrªles per Math. Reg. regulªntur 295,
B. Clea
 \
Index Rcrum, &yª Pezjòuarum memoria.
Clear-¡der vendíc quaevís - - . - 15.’l ConfiansImp. - * - ~ - - - a4.
Clemens V. \I I- y 230. 232. 333.
Conſtantinus ImPJI. Hujus res cum
Clemens VI. - - ª › - 239. 49.2 Lícinio & Criſpo filio 22. Geſta 23. Impe
Clemens VII. I p ~ . 3 31. rium dividit Item Conſtaminus II. ª4
Clemens VIII. - - - - 333- 353 Conſtantius Chlorus 20.
Clemens de Gereben Can.Zagr. - 276._ Conflantius Magnentio victo Imp. &
Cleſiich Paulus - - ~ - - 246 ejus jeſta - - ‘ - - 24.
Clifl‘a Caſtrum - - - 3314 333- 347 Conflantinopolís amíſi'a ~ . - - S75
Cºci elevªti, & pares Aulicis Regiis 305. Conſtantinopol.S nodus - - - - 73
CaeleſtinumPapa ~ - - . - 169. CorbavienſisEpi copíinitia - 463. 166
Caeleſtínus V. - -_ - . .- . 29,3. diſtinguendus 'aModruffienſi ~ - - ’464
Colanus Martínuzzi - ~ - - 239 L‘orbavierffium Epprum memoria?. ~
Collectores varii 203. Matluçus 170. Martmus 462. Nicolaus 195.
Coloceufium Arcbíepijèop. memoria. Chrtſtophorus 310. reſiduos vide - - 465. ‘
.Afiricu’s 120. Benedictus 124. Benediflas , Corbulus Dux Croatarum 46
‘195. Bertholdus 185. 188. Franciſcus Fran ‘ Comidas Daniel 385
gepªni 375. Georgius Szelepcſeni 419. Grego Corona Regum Hung. cur ſacra? à 251.
n'us Frangepani 328. Fr Ladislaus 195. s 31. l… olim plurES non fuerint dubii motiva? 265
Mcolaus 242. Nicolau.: Bubek 195. 225. Coſtanicza à Graecpr. unitor Eppor.481.
ſi Coſtanicenſium -I D ~ ~ I. e ~

Paulus 166. Petras 166. Sau1167. Stepha

nus 222. Tulbertus 133. Ugolz’nus 188. memorias , relata? - - - - ~ ~ 470. y
S. Colomanus Martyr - - - I . Craizer Gabriel - - - ‘ * ' ' * 339.
Colomanus Rex Hung. Miles fub Zvonim'Ï Creſimirus Rex Croat. ~ ' ~ - - 65.
ro I 14. Haud Epiſcopus I 15. Filius S. Ladis Creſimírus Rex Croat. 100. 107. 151.
' ¡ai 81 inter Magnos Hung. Reges collocandus. Críſienſis Comitatus adheretJoanSor—
134. Croatas Almo rebelles domat & obtinet vino Gubernat. Hung. - - ~ - 275.
136. ImRegem Croatiªe coronatus , ubí ? 136. Criſienſis Comitat. relatío ~ - - 451.
Dalmata: le ill¡ ſpont‘c dedunt 137. Ejus dona Criſpus filius Conſtantínilmp. 22. 493.
do Spalat. ECC]. 138. motus Dal. compe ſcít& Croata: ab Heraclio Dalmatiá veteri do- 4
deJadra triumphat 139. Socero ſuccurrít con nati 37. 42. Abares inde expellunt & ſub
ductís navibus Venetis 140. Dalmatía denuo jugant 43. Pars horum,Liburniam à Scla
otitur eamque regulat à p. 141. Fuit verus vis tardíus occupat 44. 45. 52.
aJm. Dominus 153. Ramae item ,155. croataeDalmatiam incolentes aConſtan~
Colomanus Dux Sclav. 123. Curam ſuſci— tinopol.lnip.liberi 62. Catholíci 68. In
pit pro Dalmat. 186. Vide 497. ’Face vivunt 79. Solvunt tríbuta Croatís
Comitatus Sclªv. olim plures - r- 204. iburnícís ~ I n n .- - -I o - 8L
Comitatuum Còngregat. antiquae 93 Croatae Libumiam obtinentes, Ducem
Comites ªnales eligendi Y 206. ſibi conſtituunt, Banum & Supanos 50.
, Comites upremi Belliductores , & Vi Hos e fuis eligunt , Sclavi exteros 52. \Ab
ce—Comites Capitanei conſtituti - ‘- 283. Imp. Francorum ſe eljberant a 63. Bapti
Commodus \Elius Pann. Dux - - 12. zati, Rempubl. ſuam conſtituunt 68. Croa
Communitates Liberae in Sclav. -— 460. tí!? ſervii, Zachlumitae , Canalitae , Diocle
Concilii Bafileenſis eonſtitutio - - 265. tiani, Terbuníotw, Pagani - ~ . ~ 68.
Confiníªrii unde dicti - - - - 403. Croatarum extenfio Saeculo X. - 97. 100.,
Conſratemitates &Figlíanczaz quid & Croatia: partium modernarum relatio à 461
‘le I- ~ _ - ~ - - 262.
Croatia.- Reges - - - - - - ~ III.
‘Conſuſiq Sclav. Croat. Dalm. quªe & Croata: diverſas ſequuntur partes ſub
unde atemporiBus Maximilianí, à - 396. Ladislao 279. Croatia ſub Mathia Rege
Congregationes Generales - - - 203. 29]. Neutralís 266. Vult ſe dedere Papx
Conjurªtio Re'gnicolarum. - - ~ 306. uti &Dalmatia 314. Ceſſa Ferdinando 314.
Conradus Imp. ¡OL 104. Croatenſes Epiſ. Gregorias 116. Ana
Conradus Imp. Ducem Venetum eXpu flaffius-------. 151.
lit & totondit, cum S. Stephano Rege Croatenſis Epíſcnpatus ſublatus 117. 139.
Hungariae bellaſ: . - 151. Cronicas rerum Hung,olim plures, nunc
Conſectaría deSclªvis,Abªribus,Bulgaris 38 cur rara! --.(...---
q .. \82.
Conſectaria de Regnís Dalm. Croat. Crumpath Paulus -ª - - ' 359
SClªV-àPª-g- ª ' º r o '- * - Crumus Bulg. Prínceps - - - E8. ?1.
521le
 ſ
Index Remm, 85" Perfiuamm memorias. \

Csakí Stephªnus - - - - - - 420. Deſponſªtio Maris Adriaticiunde !Bo- 32ſ*

Cfiznadt’enſium Epporum memories. Diªcºvar - ~ ~ - -~ - - 401.
Benedictus 195. Blaſius124. Criſpinus DéªkºYiºb ¡fªjªs ª - ~ - ~ ~ 436.
167_ Delfin-¿us ¡88, S_ Gerardus ¡2L ,Dianeíevwh Nicol- Prmp. Zagr. . 456'.
Hiaeynthu: Macripodari419Joannes 1 5, Dicatoreg &horum oihcium - - 905.
Joanne.: 295. Mcolaus de Lſak 328. Pçau- D30 Cªfllus Pªnnºn- Prael. ~ - I- ¡4.
lus 158. Thomas 242. " Diocletianus hnp. .- - - j. .. . zo.
' Cubratus Hunnogund.Domínus 36. 41. Dzºgenes Dªx Sirm‘ºn- j ›' IOI- 104'
Culpun - - - - -‘ - , . 89_ Dlpioma Alexandl‘i M.cuy15 fidel? 32.
Cuſan Dux Hung-ari@ . . -. . 84, Diploma Emerici Regis ſiſpect. ~’ 1'74.
Cuturgurí a Gepídís evocati - - 29. Diplomata vªriª Res-um HupgarAlío
SS. Cyrillus &Methodius - - . \69, rumque videïn Fundzzm.Operis.
Czettín Caſh-um - - . . . 366, Dircislaus Croat, Rex(95. 100. Diſcip~
Cziupol Cªſh-um . - - .. . 34². línam Eccl.ordinant prae cribuntque Reges
Czefl'arvar Caſtrum I* I o- 10% 141. 142. e96. 311. 312. 524. 568.81?.
.
x
b

Lſcordiae intra Emericum Regem &

D
Dabïſcia Stephan. Rex Boſnía! *‘- - n46.
Andream vulnera tuleruntCoronaE juribus.17a
Diſi'enſiones Procerum ſem’per Regno
Subjicit fe Regibus Hung. 247. Ejus do— graves 232. 243. 267. &0.
nado 248, Mars 249, Diviſio Imperil mortuo Conflantino S4.
Dacia nova ſub Aureliano - ~ - 13. Divª-fiº Regni Hungçl‘ﺑ ~, ' ~ 16²¡
Dagobertus Frªncºr'um Rex - . 43_ Dobo Stephanus Vªlvoda Trans. - 202.
Dªlmaſius Cªpitan. PaPX ~ - - 232. DºgªnqviºhJºªnnes - ª' - " ' 543
Dªlmzda yemª 387, 318, ¡7L Ab q Domamczkl Joannes - - - - 475. '
Auguſto ad Savum extenſa non fuit 7. ne- Dºmbº Geºrg‘ªs " ' " " ' ² 53ª
que ad Dravum aut Muram 8. 3o. Ejus Dºmjaních Joannes - . - 449.
limites poſteriores 38. Ab Impp. Confian Dominicas Spalat. AIChiep. cur & qnas
tinopol. donata non fuit Venetis 152- Di ,grªiias meruit 236. In peſie non obiit 239.
viſio a Script. Venetis inventa caret funda Dominicus Lion¡ ~ - ~ - ~ - 21 1.
mento 17s. NovaDalmat. confuſio & eur? Dominicas Sylvo Dux V enet. ~ 120.
\76. Dalmatía Sígiſinundo adheret 249. Dominitcz Caſpar — - - ª* ' 373.
\

QuE-ejus confideratío ſub Vladislaov 308. ' Domnius 'ª Spalak. electus in Arch-ep.
Ludovico 315. . 254. Confirmatus à Sigiſmun. Rªge 253. 459.
Dalmatim Comitum memor. h 114. ‘ Dºnª-dºnªn“… Vetªſtªs- * ‘ -
, _ - ~ lº*
Dalmata: in focíetªtz Pªnnºnüm tribu- l Donationcs -ad haredes extendit Con
!ªpi-omiflà ſolvere renuunt 3. OCCUpata 'Rª-“tinªs_ ' ' _ ' ' ' ' ' " ²3- ²4*
Sªlºnªªsclªvis vict¡ 4o, Crºªw Dªlma_ \ Donatio Segmae per Belam IV,praeten
taeadhazrentConſtantinopolitanis57. Nec ‘fªzfªlſªºſt- ’. ' ' ' " ' " " ²18,
IX. nec X. nec XL Sèeculo parebant Vene- Dºnªtuª Elflſº*J*d_Ϫ ' ff ' ' 5°
tis 151. Colomano Regi voluntariè ſe ſub- Dºnªtªs EPlſº* Qſtlºnſis ' * ' '. 7²
jiciunt
ram137. Renovant juramentum
Coronªm,&fexus erga
foemineiſuc- Dºrºthºª Blªgª¡
Dºrºthªª ' , * ' ²7°-
Gªbªſsf’ºZl * * 467-
ct ' 477'
4²6-,
ceffionem agnoſcunt 243. _ Dºrºthº? V‘ªgº‘Í‘ºh Í ' Í' ' 4²9*
Daria Comitiſi'a Inſulae Keſi'e - - 215- Drªgºmïſªs Sºr"1²ª Pr‘més ª ' 59*
Dªutºnª hºdie Zªſztenje - . _ - 6, Draskovmh Joanne: 299. oarmes 476.
Decebalus à Trajªno victus - º IO. JOjZ‘phus Caſ-imlrus - _- - * - ª 45²
Decius lmP.EX Pann. - - - 15.- 489. Dl’ª~º>l‘¡ºº²l Cªinªk-_Vlººbªn- ª ' 387'
Decimªe cur reſtrictae 240. qualiter reha— Ducatus pluresmiho $XM1.V1H. - 46.
bitae 263. pro Caſtris applicataz 266. . Duces Noreae Inſtituçi . ~ - - — 20.
DecretaRe ' & de iís diſpoſitío 313. 367. DUCES Sºlªvºm? 1'11… ' * ª ’ 5i
Demetríus uſi'orum Rexà - ~ º 106 Duces Croutarum alm. - - 66. 79.
Demetrius Mgr.Thavern_. - - - 195- ::fºªtªl'f’m leumlªª º ‘ ' " 66- 80*
Derencſení Enmicus - - ~ - 307. Scluvoniw ~ -. ~ - ' - ~ - - 66
Deſeffi Joannes - . .. - _ - 362. Avariaem Pannon. -7 - - - - - 66
Deſericiusª - . .. . .. , - 251. Saralïaiior. Sclav. ~ ~ ~ - - - 27.,
DeshazySteh. - - - - ,- - 40, ºl'º‘uy ' ª ‘ ' ſ' ª_ '_' " 7*
l Deſiderius_ Lªngºb._Rex _ e U n 35 Duces per Ungaros ſubjugªtl qm? - E89.
lE - \_ a - º.
I

z
 !ndex Rep-um, &º Pezſonamm memoria‘.
fl, Euſtachius Prior Ord. Praed. Zágr. ad
E
' Eberhardus 'Epiſc.Zagr. jubet Benedi~
S. Nico]. -_ - - ~ - - ~ - - 286.
Exactiones in Sclav. - - ~ - S41.
&um Pro Papª habendum 251. Transfer Excommunícatío cum indulto Regis fe
tur ad Varadien. -- ~ ’ ª ' ' ²5.3* rebatur 191. Lata ab EppoZagrabdecla
Echius Comes à SaJmis - - - - 362. ratur nulla per Regem ~ - - - 304.
Edecon Pann. Savia', Dom. - - - 6. Ezerínus -- - ~ - - 115.
Egidius Mgr. Thavernic. - - ~ 2²s.
Eginha‘rdus quid ſervabat in ſcribendo 53.
Eigilbertus Fríſing7Epiſc. - - - 104. Factionurn adverſus Mariam Reginam
F
Electio Eppor. ſub Sacra Corona Hung. cauſae,- - - - - - - - - - 243.
pertinetad Reges 206. 254. 252. 296. Fames ſub Antonino - - - - '- 12.
uin &aliorum beneficiorum collatio 512. Farkafius Praep. Alben. - - - 12 5.
Elías EpifiCatanienſis Theſaur.Pontif. 241.. Farlati Daniel. Croat. & Dalmatiae de
Elizabeth Reg.Mater Ladisl. qua? tenuit? Iſcriptio non ſequenda - ~ ~ - ~ 45.
&Ita;- ejus inſidíatum 226. Donat‘ poffeffio- ‘ Fauſtina Auguſta " - v - - 492.
nes-------~~-331. Felix Petancius Segnienſ. ~ - ~ 87.
Elizabeth Reg. Uxor Ludov.I.‘239. 242. Fcrdinandus l. Rex Hung. ceſi‘ae ſibi à
945- 38²- ‘ iLudov. Croatiae providet 314. Orari de
Elizabeth Rag. _Filía Sígiſmündi uxor buiſfet pro Rege Hung. 329. Quzedam in
,Alberti Regis ~ - - - ~ 264. 265. Dªlm. tenuit 330. Fcedus cumTurcis , ob
Elizabeth Stephani Ban¡ Boſnize uxor 2 37.
Ducum díſcordias irritum 331. Díuturna
Elizab. Frang.uxor ComitisThyI-heim 224.
cum Turcis bella geflit 332. Acta ejus in
Elizabeth Ungnad. - - - - ~ 353. Croatia 336. In SclaVonia 353. Quaedam
Emªnuel Imp. Dalm. Obtinet - ª 164. Hungarica 367. Confinia Sclavonica pro
Croatiam quoque Liburnicam º ~ 165. videnda accipit à‘ 363. MajeſtªtemRegiam
&Emeritus Dux Sclav.‘a v - ' - 103. Majeſtati reſtituit 367. Conſtitutiones fie~
Emeritus ªlias etiamHmricusRexHum ri permittít, & Decreta condíc 367. Diſpo-ó
coronatus 166. Bellat cum Bubaljis ¡68. , nit deEccleſiaſticis a ~ _ 3 8,
Diſi'entit cum Fratre Andrea & Proceribus Ferdinandus II: Quà Gubernator Sclav.
Praelatisque a ‘169. Andream praecludit: & Croat.cum Venetis habet incommoda ob.
!70. Servia elevata‘adRegnum 174. Leo Segnienſcs a 332. Confert ceditque Vete—
nem Pontiſ.Legat. detinet 180. Dimittit rum Ducum SclavJocum PP.Societ. Zagr.
&cut 182. Ejus actatl'SI. Liberalitas 188. a 426. ‘Offertur illi cura Croat. & Sclav.
Engelshoffen Baro Genera]. - - 405. 397. Quà Rex Hung. bellum geflit cum
EpiſcopíJadrenſis bona occupata 250. Venetis , Veglíenſi pace terminatum. s 1 4.
Equitius Com. Ulyrici iníqua tributa _ Fcrdinamlus III. Rex Hung. - - 392.
eradit - -\ ~ ‘ 25 Ferdinandus Rex Hiſp. - - -x \ - 509.
Eraſmus de Thun - - - - - 34g. Ferdinandus Rex Aragon. - - ~ 293¡
Erdòedy Alexander 473. Geargius 420. Ferdulphus Dux Forojul. 45-'
Chrzſtophorus &Georg. 457. Mcolaus 459. . Filipovich Simeon. - - — - ~ 431.
Petras 354. 362. 386. .Simon EpiLZagr. Firmanus Sedis Rom. Legatus , ſub Ni
, 353. 362. Stephanus &º Wolflſgangus 358. colao III. electionem Sibinicenſis Eppi di
Thomas 455- 459* cit nuDam. Penſiones ſolvendas imponit ,
Erhardus Hohenwrath - - - - 275. Sclavoniam efl'e Pont-;iii Rom. declarat 226.
Ermenricus Epiſc. a Ludov. II. Imp. ad Flamínius Cámelius Senat. Venet. 143.
Bu] aros miſi'us _- - - — - - - 72. Florianus Imp. àProbo victus ~ ~ ¡ 18.
meſtus Archidux Auſtriªe — 390. 459. Florinus Princeps Spa]. &Cliſiàe - 97
Ernuſzt 1¿cambiªdias Hampo - - 353. Fluvy in Comit. Zagrab. - - - \461
Erricus ux Foroju]. - — 51. 54. 55. Sclav. Super. - - - - - II, ' 408-‘
Effechinum - - '* - ~ ~ - 402. Folcoinus FOrí Sempr. Epiſc. Legat.Se
Eſzterhazy Paulus 420. Jqſephus - 481. dis Rom. - - - - - - p ~ e 103,
Eudocia uxºr Steph. Regis Servia 175. Forgacs Adªm - ~ - - ' ~ 420.
Eugenius 1V. - - - ~ - 264. 274; Formoſns Portuenſis ~ ~ - -' 72. 76
q Eugenius ſub TheodoſiD turbator in Fortunatus Patriar. Graden. - - - 57.
…pibusjuliis ~ ~ - - - ~ - . 25. Forum Privil. ECC].Zagr. ~ - - .415,
Euſebius Can. Strigon. Eremita — 4z I. Domínale P ..- - - — i -' - Ecclev
º 443. l
 Index Remm, &º Peg/òuamm memoria.
Eccleſiafl'cum regulªn ~ ~ 369* Gertrudis _ - - ~ o u ~ . ²23@
Franciſçus Rex Galliae - - ~ ' 309* Geta Septimius Carſ: vias & pontes re
Frªnconzm Regum morªs ' " ª 45' {’cituít ~ - ~ ~ - ~ - l 3.
Franciflus Allegretus ~ ’ - ª 333' Gejyfiz le. Tag/un. Rex Hung. Pater S.
Francifcus Stumbergh ~ - - - 347. Stephani, ªb Othone Impqzro Rege Hung.
Franciſeus Camaro - - ~ ~ ' 333* agnitus ba tizatus ue ~ ~ - - 90. ICO.
Francifcus de Marocfa - . ~ ~ 307 Gªy/h .Rex ung. - 102. 105. 121.
Franciflus de Reva ~ - ~ ' " 371' Geyfiz I]. _Rex Hung. - 157. 160. 162.
FrancolDaniel — - - * ª ª 335* Geyza Dux Sclªv. - - ~ - 158.
Frange ani erga Belam Regem/ devotl Giletus Dux Sirm ~ - ~ ~ 123.
196. Sigi mmdo fideles - - 253 Gínich Nobiles Dalm. - - - 206.
Frangejani Martinus 286. 467. 490.‘ Giraldus ArchieP . -'SiP—ont. Legªtus ad
Dalmat.
Chriſtopharis 510. 315. 35 . Bemardus - - - - . - - 107.
304. 307. Joamzes 294. ¡colaus - 307. Gilera - — - - - - - 280. 282.
Friderícus Imp. - - - - 284. 287. Gifulphus Dux Forojul. - - ‘- - 40.
Fridericrs de Petove - - ~ - 198. Giulay Stephan. 353. Joanne.: - - 30x.
Fridericus Lamber ~ - - - - 287. Glad - - - - - - - - - 93.
Frideríms Malateá - ~ - - 370. Godeſchalcus Rex cujus Sclªv? ~ 106.
Friderims Berzelwycze - ~ - 371. Godeſchalcus Monach. Orbacen. 68.
Fronfpa'gh Georgius ~ ~ - ~ 331. Goico Mernavich. ~ ~ - - - 248.
Gomba Stephanus - ~ - ~ ~ 384.
Gordiani a Mªximinnis victi ~ ~ 14.
Gaan Comesde Veglía - - - —' 218. Gordianus junior q- - ~ ~ - - 492.
Gabinius Rex Sai-mat. 81 Quedar. a Goricza & Goricenſis olim Ecol. 103. 464.
Marcellíano occifus - - - - - ~ BST Gotfridus Judex Prov. Stiríaz - ~ 198.
Gabinius - - ~ - - - - - - 3. Gothal Petrus ~ -, - - - - 476.
Guilerius Maximinus - - - - ~ 20. ‘-Gothi irruunt in Pann. 81 Sirmíum 26.
Gallienus Imp. a - - - - - - 15. Hanc prími poſt Rom.veteres inhabitant:
Gallus Trebonian. Imp* ~ - - — 15 . 27. 28. Pugnant cum Satagis 28. adHiſ
Gªra Civitas 382. Locus Con .Sclav. 270. pan. abeunt 29.
Gara Familia. Joannes 253. adislaus Goth¡ minores ad Haemum ²8
Palat, Hung. 276. Niealaus I. Palat. 253. Graecorum unítorum cum Rom. ECC].
244. Nicolaus II. 379. in Sclav. initia , {ata , refurrectio , ſive no
Gaudentius Epifc. Apfarenſis . ~ 106. titiae Eppat. Svidnicenfis 43 ¡
Gebizo Abbas — - — - - - 108. Grecorum non unitorum , Eccleſiaſt.
Gelaſius ll. Pontíf. - - - - - 1074 Jurisdictionís initia, preces , fªcultates 434.
Geleu Dux Tranſilv. - - - 86. 93. [tem---~~-~-~~47o.
Gellicza Nifl‘enſis mater StephaniSer— Graifalkovich Comes Anton. - ~, 405.
viaeRegis - - - - - — - --º 175. GracianUS Imp. ~ ~ - - - ~ 25.
GentiliLegat.Pontif. - 230. 231. 422. Gregorianczi Ambros. ~ ~ ~ - 457.
Gentium variarum irruptio & crudelitas 26. S. Gregorius VlI. Papa a - - ~ 107.
Georgius Comes de Bribir - - - 228. Gregon'us XI. Decimas rehabere fatagit
Georgius Nifl'enſis ~ ~ ~ Q o 272. &0. _ - .’ ~ ~ ~ y S40. ¡41. 49 3.
' Georgius de Ebreeſs Com. Cott.Zagr.275. Gregorius a Crefcentio Leàſiad Hung. 174.
Georgius GlaynarCom.Zagr. - ~ 269. Gregorius Strigonienf. di s , in Hun
Georgius Parifan Com. Comit.Varafd. 289. gar non ªgnitus º ~ - ~ \ 129.
Gepides, aC horum Sedes 27. Exten Gregorius Vilh'c. Re g. in Dalm. - 1 84.
dunt fe mortuo Attila 28. Longobardis Gregorius &Joannes Filii Ruflïw Def
fubjiciuntur, fed evocant Sclavos & Cu potae tephani c o _ ~ v - ~ 301.
tururOS--------_-29. Gregorius Croaten.Epiſc. ~ . ~ 116.
53. Gerardus Epifc.Cſanadicnſ. - - 104. Grimoaldus Rex Longobard. ~ * 44_
Gerardus Mªíicus Regis - - - 7 202. Grimoaldus Epifc. - - ~ - ~ 73.
Gerholdus Com. Limit. Pahn. - ~ 61. Grobnicenſe Capitol. ~ - - ~ 466.
Germªnicus Caef. fil.Druſi ~ - 4. 9. Gudovcz Petrªs - - - . - - 301,
Geroldus Bo'pariae Comes - . ~ 55. Guilielmus Ne sBelae IV. - - - 192.
Gertrudis Reg. Andrea! II.uxor - 197 Guncellus ArcTiep. Spa]. Interdictum
Gertrudis Mifniae, Stiriée Infer. D uciſi'a 198q ab Acontio poſitum tollit . - - 136,
C Gun-h
l
 Index Rerum, 85ª Paijſòuamm memoria!.
Gundacarus Com. Carinth. - ~ . 77_ Hoffman Joan. Georg. ~ ~ ~ 475.
Gurfeld Caſtrum - - - _ _ ²9¡ Honorius Imp. - ª ~ ~ ~ ~ ~ 6.
Guffich Stephanus - . - - _ 34]. Hon‘orius Papa - ~ - - 176. 185
G valdus Andreas Archie?. Spªlªtfl‘uªr HorvathJoan, PI'EPP. Scepuſ. ~ 371.
co devotus 246. A Sigismundo repoſitus Harvath Gregoríus - ª - - 314.
& ſua mors - - - - _ _ - ²54. Huba Com. Nitrienſ. ſub Arpa-i. ~ 93
Gyanta Stephanus - - - - _ 384, Hugolinus indignè tractatus afizalat. 240.
Gylªs&Carchanquid? .. - -‘ ª 93, Huiſca palus ~ .. - - _ . o 22.
Hulek - 93.
H
v- Hadrianus Eli. Imp. Prov. diſtinguitin Hungari variè nominati & ſcripti 82.
EX Scythia quo armo? cur ‘Z & quiL‘us Du
Conſu]. &Praeſidiales lo' Adoptatffl cibus reverſi 84. 91. Quas terms primo
Iium Commod. \Erariumque militare a occupárunt a 85. Quos Duces &7. qzas Na
Provínciali dií’cinguit - — - - - ¡zz, tiones ſuperánmt 88. 93. Sclavonnm ſibi
Hadrianus Papa - .‘ . .. - _ 73_ cºnjungunt & efficiunt Ducatum ſuum
-’Hagh Frahciſcus - ª - - ~ .359' 98. Respublica Hung. conflituta 95. Reg
Hagolaz Civitas - - - - , - 38²," num Hungar. ab Arpad. incoatum, Zuita
Haramiae olím quíd? - - .. . 403; condit, limitesque Reyni ponít 9'0.Hun
Hartungus Comes - - . .. - 97,! gariae Regni limites a Porphyrog. rchti 93.
Hazres quís eſi'e debeatComitum Cilliae? 276, Hungaria Regnum ante S. Stephmum ICO
S. Hegvidis Meraniw, canonizata - 197.‘ Hungariae Reges eccur y tantum legi
Hegvidis Elis. Ludovici, Regina P010— timi, qui Sacra Regni Corona coronantur 251.
.niaz - - — - - - 247. 243. 2484 Hungariae‘ Reges de rebus Eccieſiaſt.
Hellena - - ~ - _ _ .. diſponunt, utiolim Croat. Reges 142. Vi— l
Hellena Regina uxor Zvonim. 107." de Diſcipl. Eceleſï ſupra.
- Heliena uxor Dabiſciae Reg. Boſniae, Hungariae Regnum olim florens , ‘l hu
Monaſter. ingrefl'a - - ~ 249,‘ Rus latitudo - - - - - — ~ - 274.
_ Helvius Pertínax pecunia? ſtudioſus 13.’ HunjadJoann. GubermHung. 268. 26 .
Henningus miles de Zomſedvar ~ 2 ’1‘. 270. 2 2.
Henningh Valentin, alias Thóreck 353. Hunjad Ladisiaus — — - - ~ 276.
formats — - o. q — . - 457. Hunni primí ſe firmant in Panríonia &
Henricus Imp. o UI- -E - n- - 102. penſionem a Romanís ſibi ſolvendam' ob—
chricus IV. Imp. - º ~ 116. 140.! tinent - -’ 27.
**Henricus VILIm . * - - ~ - 233. . Hunnimundus Rex Svevorum 28.
Henricus Bavar. ux '- - 96. 205. Hypogothi--*~~~~~27.
Henricus Dandulo Dux Venet - 171.
HenriCus Pªlatin. Hung. ~ ~ - 221. o
Heraclíus Imp. - ~ ~ * - ~ 36. abianich conditurn ~ - ~ - - 197.
- Herberflein Joſeph. Gener. Varaſdinen acobus Dux Maríanor. ~ - ~ I 13.
fis---~-~--~444.452. ¿ambos Tie-polo Dux Venet. - o 2 10.
~ .Herczegovina ſeu Ducat. S. Sabse 2 3. 436.
acobus de Arpano - - - - ~ 239.
Hercuniates op.Pann. - ~ ~ - 6. Jacobus de Caſi'ano Ammiratus Mariti
"HerebertusA bªs Toplic. - - - 190. mus & Comes Pharze 238.
'¿Herenniª Etruſcflla a - - *l . 483, Jªcobus Comes de Marocſa 264..
Hergfl’y Georg. & Stephan. ~ - 260. _ladra everſa aVenetis, occaſione belli
Hermanus Cilliae Comes 253. cruciati 171. Quibus ex motivís ſub Caro
- Hermanus de Greben Víceban. 264. lo I. Rege,hanc petunt Venetie a 212.
Hermolaus Tiepolo - -›- p
533 Jadrenſes ſub Bela IV. Venetorum ſub- ª'
* Hemac fil. Attilze 9.3. diti non fuêre 210. A Caroio I. protagon—
-Hervoja - - - 249. 250.3153.2 54 tur. 232. Liberi 253. Modusjudiciorum,
-'Hetten
ſiHeveneſii~ Gabriel
~ ~- - ' ſi- - - 90.
208. íllis praeſcriptus
A Ladislao I 38. RectoresJadra?.
Neapolit. non ſunt ctvenditis39.254,
"Hezilo ELPrívipae - - - 76. 77. 78. Jadrenſis Sedis elevatio jus Dalmatiae
Hildburgshauſenjoſephus Princeps Sa non attribuit Venetis - 160.
xoniae benemeritus de Rege & Sclavonia 443. ?adamſ Epporum &ª Arabic-p. memoria
.Hiſpani -‘ - - - ~ 344. 3 . 9.. Marcus I4I. Site-pizarras 151. Lamprialius
~ Hiſtoriae Sincerae quaª. media - 5—-9 Archiepl. 159. Eagubiaus 165. Petru5195.
Hobetich Balthaſar -Ñ z .. z - 355. Jªm
 Indax Rex-¡mz, Peq’ònarum memoria'.
Jaicza an fuerít Ferdinando I. cefl'a 315. _oannes à Suparantío Dſix Ve’net. '233.
Japídes ubi? & quam reſoluti 2. Item 3. Cannes Card. Romªnze Sed. Legat. 1071
_lapidiae Oppída clariora - 7. oarmes Rom. Sed. Legat. ad Buigaros 197.
Jaurínerffiwn Eppomm memories.
enedictus 124. Colmarms 242. ſi DB—
Dannes Archiepiſc. Spalatenſ. Monaſt.
v' ¡tac 61 reformat - ‘ - 207.-'
mtrius 295. Diary/¡us 222. Franc‘g'ſcus _Joannes Epiſ. Segnien. Vicarius Dalm. 245.
Comes Zicſy 252. Georgius Draskovich joannes nominar. a Papa Epiſc., Seg
429. Georgius Szecseny 414. Gregorius enſis,rejectus nec agnitus - 237.
188. Joanm-S 195. 579. Nicolau: 195.
Paalua Gregorianczi 362. Prtrus 183-!
Jª’ Joannes II. Epíſc. Tergeſtínus -
oannes Epiſc. Varadienſis flectit Fri
- 96.

jazyges ubi-‘f’ diſtincti aJapidíbus &Japy- der. Imp. ad pacem cum Mathia Rege 285.
gíbus - - - - - - . .. - - ¡o, Joannes Abbas Toplicenſis - - '192.
Jelïachích Stephanus ª - - - 459. Cannes Archídíac. de Gvercſe - 4] 3.
Jeſzenovecz Caſtrum ~ - ~ ~ 362. omnes Presbyt. - ~ - ~ - - 80.
Ignatíus Patriªr.C0nſtantin. - -. 75.- Cªnnes Com. Vegl. ~ - - 216. 253.
Ihre tus Hípponícor.Regul. - - — 6. Cªnnes de Griſogonís ~ - - - 258.
Ijoſa \B’Olffg — - - - - . - 373, DannES Bíſi'enus Com. Nitrienſ. ~ 243.
Ifljeshazy Georg. - - - - . 4²0. ' oannes de Paliſna Prior Auramn 245.
Illyricum extenſum abAuguſto 7. re- Cªnnes COmES de Zagoria - ~ 287.
firictum - - - — - - - - - 23. oannes Bittovecz Com.Comit.VaI-aſd.289.
Induciae cum Turcís quíd fuêlje - 332. Oªnnºs Gyvªn ~ ' ' º ' ª 308
Ingenuus Pann. Rector - ~ - 15. Cannes de Leo - - - - — ~ 336.
Innicus - - - - - - … 80. 81. oannes Cuſpinianus - --' - ~ - 308.
Innocentius II, , .. - - - , 157, oannes filius Petri de Horvathy - 382.
Innocentius III. - . 169. 177. 190. oannes Crucifer Prior Auranaz - 382.,
Innocentius VIII. - ~ - - . 294. oannes alias Calo-Joannes a ~ - 177.
Innus Comes Zag-r. - . .. - . 202. Jobagiones Sancti Regis - ~ - - 190.
Inſcriptiones Iggy,recentiores - ~ 17- Jſdí’PhllF I- Ïm ?rªt-"¿ªº Rºª‘ Hung- ‘437
Inſignia Pro Hªngar. unde nata, - 261. {:VÍMIUS five UVͪÏIUS ~ ~ - ' ²4
quid probant - - - ~ o - 263. 500. l Cªndius ~ ~ ~ - - ~ - ~ 89
Inſignium Regni Sclavoníae 301. Regni Iſaachus Imperª't. Conſtaptin. - 177.
Croatia: vetuſtas - - ~ - - - . Iſachich Caſtrum - "-1" - ~ - 343.
\ Inſtrumentis litterariis Proviſum a 260. Ïulía Moeſa - 'ª'- ~ á' ‘- - - 492.
Delata ad Conci]. Confiantíenſe 261. Vi— Julianus Imp. - . . . .- -.-> … ›- …24;
de etiam 296. 297. 311. ulíus Papa varians a -'-" - ’²“'- -~ 3'08.
' Inſulae quaedam devotaa Ladislao Nea- Jura Regum &Sªcràe Cdtºnqº'iïnlnſuª- '- 7"
politano - - — ; - - - - - 251. las Dalmsog. In Vegliam —' ²’-. - 109¡
Inveſtítuza Zvonïmiri in Regem Croa uraEurogïnPrincig.
taJab Re Hun . inDaTm. 'rcco iª ‘Ã’
310,' A Romª-"Id
tia? , cur rejicienda a - - - - 106.
Inveſtitura Pmtenſa a Venetis ſuper In Pontífice ' - - - - - '-ª’ - 374. 3‘14.
-ſula Vegliaª a - - - - - - — 216. ura Regalia tuetur & exerceé Mathias Syd.
‘ joannes Tyrannus - - '- - ~ 27. Juramentum Croatarum Dalmatiaª 39.
‘ Cªnnes ÍV.Pontif. - ~ - -X - 13. jurſich Joannes - Q y Iª - c c 461".
{Cªnnes VIH. — - - -v - 30. 81. uriffich Nico]. o o ~ ~ e. ~ 312i
Joanne-s X. - - - - - - - III. ns Patronatus Laicis coll-at. _ - 240;
JoannesXXH; — - - 232. 237. 422. ¿us quod \mculare vocatur, unde Y 8: ' .‘
oarmes XXIH. de oſitus - - - 2.61. quando natum? q a ~. ‘-' “- :dog
oannes Dalmatiae BÏXÏ. - - - 61. uſtinianus II. Heraclius non Yocabatur 32._
Cannes Comnen. gener S. Ladíslai 122. {vmovich Georg. 2‘80. David 4'76;
Joannes Angel. Dux Sirmy' 124. ª I*" Í‘ › .—
ct…'~5:’
joannes Dux Sclavoniae - - - - 242.
Joannes Corvinus - - -. - ~ 269. Kamenjan Thomas - - :Ñ: -Lª*:\-- - 35‘33
Joannes Corvinus Dux Sclavoníae 298. Kaniſa Ladisl. 300. Gears-ias 304.306. ‘
Joannes Participatin Dux Venet— !45. Nicolaus Thavern. Mgr. -A - ~ - 225,
oannes Sorenzo Dux Venet. '- - 211. Kapolna G'eorgius - ~ ' ' ' 355.
&Cªnnes Delphini Dux Venet. - 211. Katzianer Joana. 315. 337. &c. Eraſ: ’
Joanne¡ Mocenigo Dux Venet; 217. 293. #mas Capitan. Bihachien. ~ - - -' 345f
C z Ke
 Index Rerum, &ª Peijònarum memoria.
- Kegievich Petras Banua Jaícenſis Ladísiaus More a ~ ª ~I - 4
356.
31 Petrus alter 407. Ladíslaus Palatin. Hung. _ 124.
, ercſelich Nico]. 366 Laici & Sufſraganei Epii‘copi ab electio
Keriatovich Theodor. Dux Munkacſi ne Archicpiſco . excluſi - - - - 2 36,
n - - - - - - ~ - - - - 243. Lambertus fudex Curiae - ~ - 195.
Kefl'e Inſula - * ~ - ~ ~ ~ 215. Lampertus Comes - - ~ — 132.
Kheil joſe hus - o - ~ ~ - - 17. Lampridius E Noja-.iras Obtinet Palli
Kheenne aſtrum - ~ - ~ - 188. umab Anaſinſio Fundſ. 151. commenda
Khisli Gvido - - ~ ~ - - - 335. tione Venetorum 159.
Klefelt Venceslªus - - -‘ 431. 482. Landomirus Dux Solav. Infer. - 78.
Kobaflich Cªſtrum - — - - - 341. Lªndſtroſs ſeu Koſtanjevicza Tímeonis
Kobafiich Georgius - - - - 360. Frangepani - - - - -' - ~ - 224.
Kollar Adam. Franc. ~ 102. 142. 290. Lapſanovich Martinus - - - - 114.
Kollonich Nicolaus — - - - - 307. Laudes quid?olim Regibus decantatae
Kouos Jªcobus - ~ - ~ ~ ~ 378. 146. Hodie decantantur Papa? & Duci
Konoba Caſtrum - - - - Ñ* 193. Venetíarum inDaJmatia ~ ~ ~ - 260.
Konſchina, Koſtel, Krapina caſtra 451. Laurentius Dux Sclavorum - ~ — 33.
Konth Nieolaus Palªt. 242. Stephanus 248. Laurentius Dux Sírmy - - - 307.
Korotnagoannes - - - - ~ 288. Laurentius Archiepiſc. Spalatenſia 116.
Koſtka etrus ~ - ~ - ſi ~ 374. Laurentius Mgr Pincemarum Comes de
Kovachevich Thom. Can. Zàgr. - 147. Keweà Korªſi'ov ~ - - - - - 204.
Kozara & Verbaſs Caſtra - - - 271. Laurentius de Monacis 212. &0.
Kriſanich Caſparus - - - - - 352. Lebedias - - - - - - - - 91.
Kriſtich Oſtoja - º - - 149. 253. Legalus Rom. Sedis Praetendít Corona
Krupa Caſtrum - . - - - - 341 tionem Regum Hungmon efle neceſi'ariam 229
Kruſiich, Petrus - - ~ - - ª 531. Legíones Conſiniorum Banalium482.GC- ’
l Kukaproncza - * - - ~ - - 445. nerªlatus Carolſtad. 472. Generalatus Eſi‘c,ſi
Kuwar Caſtrum ~ ~ - - o 445. chinenfis 404. Generalatus Varaſdínen—
fis - — - - - - - * - ~ 448
LªºImP* ~ * - - - 34-58-84
Ladasclavus Croat. Libur. Dux 61. 66. Leo III. Pontifex - - - - - 57.
, S. Ladislaus LRex Hung. a 118. Croa Leo X. - - - ~ . . .
_tiam Pontificia donatione non obtinuit, Leº Presb.S.R.E..-- . - \. - 2.
quinimo jura Regum eſt tuitus 109. Item Leo Card. Legatus ad Bulgar. - - lªo.
_Is l. Sclavoniam ut parten¡ Regni & Du Leo Dalm. Catipanus. ~ - - - 95.
càtum Hung. reunit S. Corona 127. Eppa Leo Mattina Neapolit. ~ - - 217-,
cum Zagrab. fundath conſtituit 127. 199. Leopoldus Imp. &ª Rex Hung. mandat
In Regnum elevat 128. Croatian¡ cur jura Coronaz elucubrari p. L Víde alía
& uomodo occu avit 128. &C 418. 434. 446._473. 477.
, \ZadislausªIL ex Hu . 162. Leopoldus Prmceps Badenſis - ~ 479.
, Ladislaus III. Rex ung. - 169. 182. Lepa Reginª Croatiae - III. 114. 131.
, Ladislaus IV. Rex Hung. in perturbar-Ñ. Lepoglavienſe Monaſterium - - 424.
tione R ',fuit in Dalmatize pofl'eſi'orio Lepovinenſe Monaſteríum o - ~ 434.
$26. Pen lonem CuriXRomannuè ſolven— Levakovich Ra haè'l - - - - 465.
dªm ſpondet 227. Cauſa malorum ſuorum Libumi in mªri potentes 317. Libur
uae ‘i’ - - - - - 227. niX Civitates XIV. Finis huJus ad Scor
Ladislaus V. Rex Hung. dictus Poſt donam --,-. * ....8,
humus 26 . Regere incepit2274. Bellat Licinius Valerianus -.--_1
cum Imp. riderico - ~ - 278. Licinius Carnunti aGalleríoCSLſar dictuszl.
' Ladislaus Neapolitan. a Boníſicio IX. Limigantes qui? - ~ - - ~ - 24.
dictus Rex Hung. 8; Neapoli coronatus Limites Smculo VIII. Inter Solªv. &
351. 333. Jªdram Venetis non vendidit 254. Croatiam - -_ — - ~ ~ - - ' 51.
Ladislaus Tranſilv.Vaivodª ~ - 230. Limites in Privil. Belae IV. - ~ 196.
Ladislaus Comes Clifl's.- Vicarius Bani 2 38. Limites Sclavonim ſub Bela IV. - 193.
Lªdislaus Bolfli de Deche ~ - - 289. Limites Sclav.&reſpectiv‘e Croatim fub
Ladislaus Cuſtos Eccl. Zagrabíenſ. 276. Stephano V. - - - . ~ - - 223.
Lªdislaus de Gereben. Viceban. - 276M Limites ſub Vladísl. IL - - - 307.
Limi
 vr-.

' l

Index , Rerum Perſòuarum memoria..

Limites model-ni - ~ 4OIſi. 407. 461. .-Mahomed Bosniam infeſtat',&in Croa- l
LittoraJis Auficriaci nova apellatio 326. tiam ingreditur’ a ~ - - - 257.‘
Liudcmullus .Dalmat. Dux. 52. 66 Mzkar Nícolaus Baro ~ ª o ª 425.
. Liudevittus Sclav. Dux , 58. Malenich Georg. LMcolaus ~ - 426—
Locumtenens Cfaſmenſis quid? - 304. Manfredus Archid. de Gvercfe ~ 128
Locumtenentes Regli - ~ - › 307… Manuel Archiep. Bulgar. e - - 71.
Locumtenentiae aqalís officii 4 . 477. MaranaeDucatus 3.1 .I 6.1 .
Longobardi 27. xtendunt ſe ad an Matar-iz Duces, titungcis ¿ªmªda 97 ‘
noniam 29. Gepidarum amici, dein hoſtes. uſurpabant u — › '*- ª _ — c ~ - 197.
In Italiam migrando, Pannonia¡ Hunnís Manniae Parochía olím Eppí Croa
five Abal-¡bus permittunt - . . ~ ~ 29. tenſis, attributa deín Spalat. ‘ 138_
Lonjenfis campus ~ - - - - '454 Marcellianus Valeria? Dux - - ~ 25.
Loí’oncz Stephanus - - - - - 382. Marcellus jobagio Caſtrí Ferrei de ge
Lotharius hªlla? Rex. -' ~ - 62. 64. nere Chumu - - - ~ - - 221.
Lucas Archidiac. de Regvy - - 147. Marchíones Stirenſes - j» ~ - 197.
Lucius ILLPapa - - - ~ - 166. J Marcomani ſub Gallieno Pan. ſup. obti
Lucius joannes. Ejus apparentíze 152. nent.--* — --‘--- - 16.
Civitates confudit 153. Chulmiªm obſcu ct Mªrcſa
Marcus ad Ivanich
'Praeſes ~ - - 7-8 . 4? I. 435.
Alpi.juliar. 2.
rare nititur cum injuria Andreas II. 176.
Errar de Segnia 208. 218. conjecturaz ſuae Marcus Polus - , -' - - - '21.1.
refutatae a 213. Item 233. Nimius in con Marcus 'Cornarus Dux Venet. - 211.'
jecturando 236. errªt in cauſa defectio— Marcus Marketich .’ ~ - - - - 334.
nis Spalatenfud Tuarcum 246. Ejus fen Mandurinaz 202. 304.417.131 Nota. '
tentia de Hiſtoria Veneta 156. De Actis Mare Adriaticum cujus olim 317, olím
Conci]. Dalmat. & Epiſtolis Papalibus Veneti A( uas Sclavonicas vocárunt, nunc
I I I. Faffio de praetenſa Bulla Silveſtrina 214. Culphum encticum - - - . - - ²34_
_ Ludolphus Sveviae Dux.
LudovicusPius Imp. - - ~ - 58.62.
ª 6 9I
Margaretha Duciſi'a Sclav. 242. 424. 444.
Margaretha Szckell. - ' - - - - 3 ,
Ludovicus IL Imp. - 0.72. Margaret conjux ſenJoan.Ungnad.353.357
Lado-virus I. Rex Hung. a p. 237. c Markhazy Gregorius. — - - - 373.
ºleſiae Zagr.libertates reſtituit & Dalma Maria ſoror Heraclii Imp. - - - 41,
tiam recuperat,Venetis juramento omni Maria. - ut- dieſiítur
María filía *- - Ladisl.
-, - ll.
- Hungar.
- - X33-.
~
ín Entel-num pmtenfioni renunciantibus
237. Dalmatiae gubematio fua. 238.]ura Rºgis. - - - - - ~ ~ ~ - 163.
Regalia tuetur in beneficiis Eccleſiaſticis \ Maria Regina Sicilia? a - - - 228.
conferendis a 2 39.]uríum Regalium vin Maria Reg. Hung. filia Ludcwici I. & u
dex , Bosníam injure clientellari tenuit & xºr Sígiſmundi Imp. & Regis cur a. Patria
Serviam revindicavit 243.Regno Sclªvo morte ſubito coronata 243. In Dalmatiam
niae dat privil. 241. Fundªtor Parodhíae pergit cum Matte & ſorore 244. Qui ab ea
Caproncen. - ~ - - 242 prim¡ defecerunt 244. Ejus mors, magnos
Ludwicus II. Rex Hung. a 313. In In motus cauſavit 247. Vide etiam diploma. 333.
duciis Pªdis cum Turca ob exmifl'am Croa MARIA THERESIA filia Car-Oli
tiam , earn defendendam Ferdinªnl ceſiit. VI.Imp.& Regis Hung. conjux Franc¡ ci
E4. Dalmatía qualiter confidemtª ‘²x 315. IJmp. &º C0-Reg.Hzmg. 9 1.252. 302. 402
Sclavonia ae diſpoſuit 316. 404- 405- 43²- 45²- 459* 494
Ludovicus echius Patriar.Aquilejenſ. 258 Maria Reg. Hung. Ludov. II. uxor. ſo
Ludovicus Peker \"iceban. , 301. ror Ferdinand¡ I u o . o - ~ 3 14.
Lukavecz Caſtrum 363. Maria Reg. Hung. Maximiliani Regis
Lunkavecz, Ludbreg olim Caflra - 452. Hung. uxor - 386.
Lupoglav Caflrum 348. Pasconi vult Marilíus Turbo, ’ſub Haclriano Imp. .
& ſcribit adverſus Regum diplomata &fi-~ . Pmſ. Pann. _u ª - II.
dem , pertinere hoc ad Miriªm Marinus Dux Venet. fate-tur jus notori
Lupus Dux Forojulii. - - - - 40.44. um Regum Hung. in jadram a 212. & 72.
Lutuardus Epiſ. Vercellenſi¡ ~ - - 89. Marinas Archiep. Spalat. - - ~ - 250.
Fr. Marinus- de Curzllla auctoc abſolu—
tionis generalis - o º" e - - - - n97
Mªdam Elia Zvonimiri Butconi nupta. 133.
Mªgnentius ad Murſam victus. ª - 24. D' Mari
 \
*Index Remm, &9’ Perſanarum memoria.
Maritimae partes, funt Regni Croat. per- ' Michael Banus Solavoniaª ' * º - 79.
&nªntes ad S.Coronam a ² ²4 Michael Orſzagh Palat. Hung. 288. 295.
Marítimus proceſi'us & ejus relatio - 483. Michael Comes' Magdeburg. ~ ~ 27 .
Martiªnecz olim Mªrtene caſtrum - 35. Michael Comes Venetus ~ - - 2 I I.
Michael Comes Varasdinenfis - - ª 19.
Mªrtinianus ~ - ~ 2 3.
MartinusV.Pªpa abſolvit Dalmatas a fi Miclos de Palisna - - - ~ - 247.
delítªte erga S.Coronam & a cenſuris quas Mihelich Paulus Viceban. ~ - 249.
incurrifl‘ent ſub Regibus Hungarian: - 259. Mikulich Petrªs 351.‘ \Michael Fran
Martinus Claudus - - - - - 65. ctſcus 484—
Militia varia & multiplex olim in Hun
Martinus Czobor , - - - - - - 303,
Martinus Sanutus Q o SII garia. D
- - - ~ - o -
369.
Maſtarda Georg. - . . c ª 334. Minores Fratres S. Franciſci , alias vul— ›
Mathzus Vaivoda Tranſil. ~ - 222 Bo Franciſcani. Provincias S. Ladislai 4) 7.
Mªfhaeus Mgr. Thavernic. — ~ - 124. rovincize S. Capiſtrani 403. SSmae Cru
Mathias I. Caninas Rex Hung. Regni cis in Sclavonia 420. In Croatia 467.
curas Rakim affumit 280. Parat ſe contra Minqshus Comes , defenſor jurium Re- ª
Turcas,& Decreto edito multa innovat a o galium - , ~ - - — - - - - 165
283. Magnus ªnimo in afflictionibus 285. Minutius ArchiepíſcJadrm - ~ 333.
Civitates Zagrabiam , Varasdinum, cum Miroſthlabus fi]. Regis Creſimiri - 79.
‘ Inſula Murakòſz recipit, tum ratio Sola Mislaus Dux Croatarum - - - ~ 62,
voniae demande, 288. Ejus Ordinatio— Mislenovich Joanne: 247- Vincentius
,nesrle roatiª a2 o. De Stiriae mode-mae 412. 426. Ñ
Pªrtibus, quas po edit 288. 291. Pro Dal* Miſnenfis Eccleſiaemos - ª‘ ~ ~ ' 415.
matia,quae egit 292.9. 16.Pr0m0vet res ma Mffl'a pro Rege,& SS. Trium Magorum,
rítimas 293. Disguſtus varii cum Venetis ſeu Regum a 148. Pro Somniis Interpre—
293. Bosniª & Servia qualiter ſub Mathia tandis y - - - ~ 23'4.
º' 4. Servandis juríbus Regaiibus ſtudet , ModeſtusEpiſc. Veſprimienſis - . 202,
. ~ dlſciplinam Eccleſ.ordinat, Clauſb‘ales re; Modiglíſcus Dux Vandal. .. * ,. 27,
format 295. Lamentatur ªdverſus Rdmam Mod¡ varii Monarchíaeafferendae úniv'er
falls , Rom. Sedi 25!. 261. &Zu
916. 296. Modruſi'a 103. 162.01im Civitas 81 C0—
Mathias Archídux Auflriae, poſt Ru— o
365, mitatus
c _ _ _ _
dolphum Rex Hung. ~ - - - -
~ I- .- - - ~ ' 464.
Matici - - - - - - . Lo_ Modruſſienſis Epiſcopamsinitia incerta '
Maurús totius maritim. exercit - 165. 463. Mathiªs Rex otdinationem hujus non
Mauritius Epifc. Iſtriae - 54 admittit Papae 296.
Maxentius 21. Modruſieu/íum Eppmm memoria.
Maximilianus Herculaeús I Il u 20. Mcolaus 294. C'hri/l'ophorus. Hrdinandus
Maximilianus Imp. Viennam recipit, Frangepani &(3, vide 465. 7 o
ui ejus Partium? fundamenta praetenſi, Mmſia diviſa in Super. & Infer. - ~ 1 I.
Regni Hung. 298. Jura in DalmatiamVe— Molerſtein Baro Joannes - - 449.
netis cedere non potuit - . - - - 310. Monaſteriª quaedam antiqua in Sclav. 416.
Maximilianus Rex Hung. a 385._Item 364… Monaſterium S. Demetril 7 104.
Maximinnus Imp. ~ - - - - - 14. Monetae Papales inSclav. 229. Sublatae 26I.
Maximinus & filius \uus Marcellianus Monetae Sclavonicae ª 128.
Duces Valeriae - - ª - - - 25. - Moniales olim Zagrabiae , ubi nunc Ca. '
p F
Maximus Pupienus & Balbinus 14. pucini . U- u- ~ I ~ p ~ 42 8.
—
Mªximüs Aquilaeam occupat , AlpesJu— Moniales modernas S, Clarª: quando Y —
¡ias munit , Petovium recipit , ad Siſciam quae primze ?analice-I' fundatae P a 21,29. -
victus ª - - - - ~ ª - - - 25. Moniales rſulinae Varaſd 9 v - 430,
Medve Caſtrum Edifiçari incoatum 199. Mons Claudius 4. Item 453.
" .Mellen Caſtrum - ~ - ~ - - 451. Montªnei initiab, &quid fit? - - 236.
‘ Menomorouth Dux 86. Süfieratus ªb Mores Prºcerum & Nobih'tati¡ S. Coro
Mercurius- Comes
Hungaris - - -- .ª : -~ u - 12(3): nae 297. meinarum 133.
Morlachi qui, unde? ubi? ~ 239. 327.
Merzyn Caſtrum - - - - - , Mortagon Bulgar. Princeps ~ - 71.
Michael Rex Sclavñrummbi? 106. Moſtar Caſtrum - — - - - ~ 341.
.Midml Balbus Amºms Imp. . mu Moymarus MoraviaªPux - - 76.
-\ Moya

l
 Index Remm, &7’ Paiſ/òmzmm mêmoríce.
Moys Palatïn. Hung. - - - ~ 222.
Mucimirus - - ~ ~ - * ~ - 9 ſ. Nobiles CampiTuropolja -ª I - '457…
Nobiles de Drenova - ~ ~ e ª 160-,
Muliel'es Aquilaejenſes 14. Sclame in Nome cur a Clero relaxataa - - 241.
Caſtrís 41. Poffa-Uame 456. Nonenſis Ep'patus reſtauratus ~ 1-07
Mundus Ge ida Rex SirmY - - 27.
Muſumer lªlatin. - - - - - '188
Nonerffium Epprum memoria.
Mutnícza arx ~ - - ~ I- ²- _ 544 - Joannes 195. Jula qui ſimul &Bªnus227.
Gmbcz’us 185. Rodanus 162. Mathew
.z 168. Stephanus 221.
Nadásd Hamas Banusjeſzenovecz re- l Nortmani ui? &unde? a l'- 115.'
cuperªt aTurcís 362. Idem Pªlatin.Hung. Novigrad aſtrum - ~ - - - 341.
362. Franczſtusjudex Curíae Regia.- 419. NoviArx -Ñ- - --_ - - 343.
Francſ/¿ws actu Banus ab anno 1756. Novofzel Lucas - ~ - - - - 458,
Nªgyilª h CÏVÏ‘W 015m Í* ' " 38²* eſt,Novovillanus
Capellan. E' Parochus , ejus- fundatio
iſC.Zagrab. - - ,413,
-
Nª?“h ‘llenªmºs‘ 41²- Bªll-’hªſªf 4²6- Numifmata 'numi eruti in Schytaro,
Narentani - - - - - ~ ª 114. relªtí ª _ -‘ - -‘ - -r ..\ .. . 491,
Nªtªliª Venetus ' ' " º ' ' ²11- Numí Sqlavoniw a 129. Item 498.
~ Nauportum. - - ~ - R ~ ~ 489- - .
Nebula Sclªvorum Dux - - ~ 45. 53
Neliptius joann. Com. Cettínm - 249.
Nenadovich PaulusEpiſc. Plaſchenſis 47]. Occidentalís Imperíi quae fue‘re in Italia -
Nerva Coccejus Imp.intendít varias Na~ _ -SXCUlOXH. - ~ - x- ~ j - 144._
(iones, unam geniem efficere ~ -. - ÑOcra mons Í‘- -' -v - ~ - - ¡7,
Nicetas aNícephoro miſi'us ªd mare A- ~ Octavius Augpfius Aquilzeam condit,
driaticum Item 7o. f Japodes ſuperat 2,. Segeſtani fe eidem de—
.dunt. 3. Cum Senatu.dividiç Provincias &Ñ
Nicetas honiates quªe de Venetis 152.
Niczky Comes Chriflophorus - ~ 406. Octo Conradus a Venetís víctus - 161.
Nicolaus I. ~ ~ - - - - . 72,
Ode Croatícain Latinum translatav ' 133.
Nicolaus H. . ~ - - - - 115.106. Odescalchi Famil.Titu10 Ducis Sírmy
Nicolaus III. ~ - p ' ~ - 226. 227. gaudet-~ -'----,-- 407'.
‘ Nicolaus IV. - - - ~ - ~ 228 Odcacer victus - -' - - . - ²5,
Níco]aus V. - - - ~ ~ ~ 274 Odra fluvius ~ l- . - . - __ 78.
,Nicolaus Offlenfis Leg-at. Pontif, ª 229. Oeconomizv_ que: ratio fuit in Sclavon. 449.
Nicolqus Mªrczali Palatin. - 253. Okich Caſtrum’ olim ~ -- — ‘- 459,
Nicolaus Vaivoda Tranfilv. a' 221. Op ídum Szamobor 457.]11fithba1ſèko 459
I
Nicolaus Abbas To licenſis - 12-9. ª Or elaphus Faledro Dux Venet. \— 141,
Nicolaus Pra;- oſl e Poſega - - 243. Orlovich Capitan.Segnienſis - - 352.
Nicolaus de \yizakna ViceGubemator Ormoſd Caſtrum' ~ — - 288. 359.
Tranſilvaníenſis - - - -P ~ ~ 271.
Orſich Comes Chriſtophorus - - 483,
Nicolaus E iſc.Pharenſis - - - 171. Oſtercz Caſtrum - ~ - - ~ .451.
Nicolaus &mes Ve ¡ia- Segniae - 209.
Oſtoja‘ Rex Boſniw - - ~ 250. 353.
Oſtreherich Georgius - - ~ ~ 216.
Nicolaus de Chupor ê’aivoda Tranfil. 235. Oſtrovicza &Cliflà ~' - - ‘246. 315.
Nicolaus Iſthvanfl‘y‘ 313. 314. 28. 386. e
Fr. Nicolaus Ord.'Min. Orator palaten
Oſvaldus Epiſc. Zag-ab 287. 290. 303..
fium a245. Otho Salvius Imp. annoniam tenuit 9‘ -
Otho IH. Imp. Venetis dat prívileg. & ‘,
Nicopolis Caſtrum - - - ~ -' 382 ' tributa relaxat - - . . - .. ¡44
Nin-ia ſeu Nitrava ubi? ~ - ~ ~ 77.
Otho Rex Hangar. - - * - - 299.
Nitrienſium ?pz-um memoria'. Ocho Dux Venetiar. ulſus - - 150.
BlafiusJaklin 393. arthalomcus 124.Ge— Otho a Dalmatis fi elítatís juramen
orgíusSzelepcſení 41?.Joannes 195. Ladis tum cujus nomine recepit - - - ¡5°,
laus. Adamus Erdoe y 395, Paulus Borne— Otho Fridericus a Puoheimb Epiſcop.
miſza 562. Fr. Stephanus 242. Stephanus Labacenſis - - - - -. - ſ. - 425,
328. Hamas 295‘. r Ocho - - - - - ~. 89_‘. 97. ¡oq,
Nobiles Amaliſtze in Hungaria qua ex Ottocíenſis Eppatus. Qu¡ EPlſCOPÍ Z
_cauſa ² & unde orti , aliter confiderªti Y 262. 'a 310. Item 465.
Nobiles agobagiombusCaſtrorum di ſtin
.ctï 203. No ilium privilegia 204.‘ Diſtm Dº ’ Pªªk
¿tienes ſublatae 24¡- Quoruodam memº!“- 365
‘l
 l

Index Rerum., Cªº Pªïſſt'marum. memoria. '

\
Paulus de Patka - - - - ' ‘-- 363.
P
ſi :Peakv Antonius Viceban.
- - 209.
- Puycr Joanncs Leopol. - - - '450.
Pecri Ludm-icus ~ - '— - 343. 353.
Palatinatus Hung. elevatus valde - 299. Pejachevich Baro Marcus -' - ~ ‘407.‘
Palfi'yNicolaus - ~r - ~ - - 420. Pelſeuczjoannes - - - - - 379.
Palísna joannes 244 hujus mors 245. PemO Dux Forojuly , fugit ad Sclav. 46.
Mirlos Oſtroviczae Comes - - - - 246. Pºpo Patriarcha Aquí].' - - - 150.
Phalizin quomodo Rex Hung. - - ¿3. Peren Emericus -Ñ - 307. 308. 328.
PhanegyriSclav. fervientia 36. 4 . c. Perennis Pann. Praf. occifus ~ - ¡3. ,
, Pannonia ab Auguſto ſuperata & ſtipen Perghokar Andreas - -‘ ~ ~ ' 375.
' dial-¡is adjecta 3. Límites hujus relati a Periczhoff Marcusjofeph. ~ - 356.
Strabone. 2. Item 6. & 7. A Dalmatia di Perfonalis Przeſentiae oflícium inſtitut. 283.
ſtincta 4. 316; Tributis tardius ſubjecta, Perver Chriſtophorus - - - - 371.’
quia' Romanorum auxiliªria. 6. Maximin Petazzi Comes Genera]. - — - 483.
nis mortuis fuijuris effecta z 5. Provincia Petelenich Hieronymus ~ ~ 314.
fuit Auguſtorum ~ ~
- - ~ o Í
Pºtrana Comesjadra: ~ - - - 160.
Divifa in I. ſeu fuperiorem & -II. Infe Petrovagora - ~ - ~ - - 136.
riorem,obfcuri utriusque limites arguun Petrovaradinum ~ - - - - - 402.
tur Io. & II. Deinde ſubdivifa in Saviam Petras Rex Hung-arias' - - IOI. 102.
&en -21. 2 . Petrus Rex Bulgaria* ~. ~ - - ~ 17'].
Sub allieno fciſi'a in d‘rtes 16. Mar Petrus Chulmi-E'L‘ominUS - - - 1 86.
commanis probabih'us ad 1V uram fluv. cef Petrus Urfeolus L Dux Venet. - 120.
ía 17. Inferior attamen manſit ſub pote- › -Petrus Urſeolus II. Dux Venet. - 145.
‘Rate Auguſtorum 17. Confuſa, & quid n0 Petrus Barbolanus Dux Venet. - 150.
mine Bubaliae Sirmienſiè 22. Míſerè vat-v Petrus Polus Dux Venet. - - - 159.‘
ſtata aSarmatis & Quadis 26. A Sex-culo 4,. »Petrus Gradenicus Dux Venet, - 21.1.
V. ejus ſtatus 30- A' variis gcntibus viciſ— - \ Petrus Ziani Dux Venct; - - - 215.
fitudines , demum Sclavo’niu.ª , Croatíaeque PetrusLauredanus - - ~ - ~ 258.
nomen fortita 32. Petrus Bembus Card. - - - ~ 310.
- Paraminfzkí Petrüs º ~ ' - 481 Petrus Card. Legnt. Romana Sedís 1 14.
’ Parochiaz in Infer. Sclavonia E. Z. 401. Petrua Archiepií'c. Spalatenſ. fub anna
Parochize ejusdem , in Sclav. Super. 8L themate Longiori - - - - - - 232.
Croatia a - - ~ - - - - 409. Petrus Bulgaria: Legatus - ~ - 74.
Paschalis Papa ~ ~ - — - - 138. Petrus 4 oynici filius fugit ad Cront. 95,
Pafloris Caſ ar. - - - , - - - 342. PetrusA bas Latinus S. Adrian¡ - 1-32.
Patachích (¿render 405. Joamz‘es 35, Ñ Petrus Comes S. Georgy &a Buſin Jud.
406. 452. Ludavicus 406. 452. Mathias , Cur. Regiae - - ~ - ~ ~ - 306.
449. ótephanus 481. 482. Georgius Item Petrus Berileo Epifc. Vefprimienf. 307.
Gabi-M402. Franciſcus 451. 483. Petrus a Pago - ~ - ~ 254. 259.
Patareni in Bosníª v y 237. Petrus de Miffih'n- - ª ~ - - 256.
Pattinacitaz 37. Idem ac Rutheni vel Petrus de Cinto - - - -- - - 359.
Vlahi - I- c - - ª - d ~ p 91. Petrus Chernkovích - - - - 402.
Paulinorum origo , regulado , vetUS ap Petrus Macedonay * ~ -" - - 362.
pellatio ª 421. Eorum privilegia 423. Di Phile Pra* . Za r. - - ~ ~ 219.
viſio in Provincias , & Croaticae Provín Philippus ann.%)om. 15.
Philippus Francorum Rex Idem
- *- ſi 490.
205.
cia-,- Coñventus 424. Capellae S. Hierony
mi collatio, que Abbatía nun uam fuit Philippus Palatínus — ~ - ~ 195.
425. Przetenſionesêz moleſtiae mefunda Philippus Firmi Legat. Sed. Rom. 226.
mento cum Parochis in ſtrigo 425. Praz ‘Philippus Paſcalic - - - º 334.
tenſio eorum rejecta 426.469. Conven Photius - ~ - - ~ - - 72.
tus Croatia: in Provincia'eorum Iſtriaca 469. Piariſtae in Sclav. & Croatia - -' 429.
Paulus Il. - - 294. Pinne Rex -Breucorum in Pannonia , a
Paulus Populonienſis Epiſc. - - . 27, Batone prodítus 4. Ejus Regnum ubi? 6.
Paulus ~ Dux Jadrae , - 56. Pipinnus Rex Italia? , Venetos fecit tri
c o - u.

Paulus Epifc. Zagr; Romam pergit , utí butarios ſibi 54. 57. 58.
&Jªdrenſis - - 244, Pius ILMathiX Electionemjuſtam Igno
qulus Seu-pins *I ¡I Q o 336. 208. |fcit 28.4. jura cuivisfua fervari vult. Hor- ~
&fl-ll'
I
 q¡
Index Rerum, &ª Perfinarum memoria".
htur Chriſtianos Príncipes contra Turcas {nes 158. Joannes 285. 295. FrJoannes Sa
985. Coronas Reg-ªlas eſtò petit'us non di— lix 419. Ladislaas 195. lVicolaus 242.
flribuit , nec Epilcopos 'nominat , ne jura Maurus 104. ò'igçſmundus 307. Valentinus
Regum Violet ~ - - - ~ - - 285. Cardinal. 195. .
Planilla &Planínenſes - - - - 415. S. Quirinus Epiſc. Siſcienſ. - ~ _8. -14.
T. Plautius - - ~ '- - - - - 9. Qmefliones in hoc opere attacta.
Plemich Georgius - - - 449. 474 An Batro Pannonicus a Caecina victus?
Blue-mima o - - - - - - 224 ªut ille victor hujus fuerit? - - - 4.
od mia Caſtmm - ~ - - - 45 . An Magiſtratus Pannoniae Veteris ſu
Podênaniczki- - ~ - ~ - - -
37? ſtulerit Tiberius - - - - ~ - - 5.
Pagan Sciavicum quid denotat 69 ~ -
An Siſcíae monetarias inſtituerit Tit. .
.Pogzm Petras - ~ — - ~ -
347. ClaudDruſilsGermanicus? aut NeroChud.? 9.
Pogledich Georgius ~ - 481. 471.
An ſub Maximinnis, aut Decio, vel Tra
Poh Palatinus ~ - - — ~ - 188. jano in Pannonia erecta Respubl. Andan—
Pongratcz {Saunas Vaiv. Tranſilv. 295. tonium ? -‘- ~ o ª c I. I
Pontificale _omanum - - -‘ - 148. An Vabalathus Ucrimorum ſub A ureli—
Pontífice-S Roman‘i favent Venetis 294. ano has Regiones gubernaverit? - 17.
Pontius an Banus fuerit 187. Quae rip-a ſtrige , per cujus circuitum ve—
Porinus Croat.Libur. Princeps 50. 64. nit Nicomediam Diocletianus 20.
Poſega - ~ ~ - - - - 3- 383. Patria S. Hieronymi ubi flatui poteſt? ªl.
Poſeganus Comitatus - - - * 406. Upde díſi‘enſio intra Confiantinum Pat
Pofi‘avani Procefl'us incolarum mos 456. rem &Criſpum filium? - - - - - 22.
Pray Geºrg, 91. 229. 230. 266. 268. 191. Pannonim Conſtantinus an reſtituerit
Praebendarii unde dicti? & quod eorum Cilliam? — ~ - - - ~ - - ~ 23.
offic‘ium - - - - ,- - —
~ ~ 412. Quae gubernandaz Pannoniaz ratio ſub
Predaucy quid - - '- › - - - 22 7- Conſtantino, & quee cbnfideratio ? - - 23.
.Predicatores ſeuDominicani olim Zªg.286. AnDalmatia extenſa fuerit ad Savum ab
Praepoſitura S. Petri de Poſega - - 402. Auguſto? & haec extenſio perduraverit ad‘
Przſcriptione tueri fe , pro Dalmatia Seculum VII. Quaeſtio a. ſubditis Sacrae
nequeunt Venetae 399. Corona: non negligencia -l ~ - ~ 30.
rasſides Provinciarum dilexit Severus _14. Pannonim Veteris novi incolx an .Sala
Pribunius Banus ª
7 . 495.‘ ‘viautSlavi fundatius ſcribendi? - - 32.
- 'c Í

Primas 8: Patriarcha an differant' 180.1‘ In Pannonia Savia, ubi Primas Sedes

Prii'ca cujusfiiia - - - - ~ 122. Sclavi locárunt - _ u ª c ~ 34. 35.
Privatorum cura noxia S. Coronaz a 314;] An ideo Romano Imper. obnoxientur
Privilegia Regni Hungar. ubi olim? 370. ‘haze ¡Regna , & Hungaria , quod olim Pan
Privina a - 76.* 77.‘ *nonia ſubjecta fuerit Romªnís ² 39
Probus Imp. ~ - - c Samo quorum Sclavor. Rex ? ¡ ~ 4-3
a. ~ - ~ 1 .
Probus PrXf.Praetor. apud Sirmium 25.
An alba Croatia ſuſtineri valeat in par~
‘ Proculus Albingaunus in partibus ma tibus moderna? Croatia? ,Sclavonim ,ac in
ritimís ~ ~ Q ~ . -ª — _ u c 17. ;parte Stiriae & Carniòlia'e? — — - - 50
Protonotarius S‘clav. qualiter eligitur 287. Cur notitiae harum Regionum hactenus
Protonotariorum aliquorum memoria? 22 I. neglecta?? - — ~ - 50.
Provinciae in Dioeceſes diſtributae 8. Utrum CroatX SClavoniae nomen exten
Senatus Romani ſive Proconſulares’? 9. derint ‘è &‘3. Croatis dicatur Sclavonia? 52.
Pzer Caſtrum 454 Hunni qua ex parte Forum-julium ag
grefli? - , ~ l — -
Q q - .24. 26. Qualíter inter Càrolum l. & Nicepho
Quadi rum Imp. pax innita ?4 a - - - - 57.
Quinque— Eccleſienſis Epiſ.
a S. Stepha Utrum Sclªvónia Crumo Bulgaro pa
no Rege fundatus 142. Baſilicam Petrus ruerit?a ~-..--~-.-58,
Rex abſolvít l 107. Arg/aidus quorum Sciavor. Dux? - 45,
uinqne~Ecclef Epparum memoria. Apocriſarií Rom. Scdis , qua via in Bul
artholomeus 124. 421. Banipertus gariam funt profecti ‘Y ~ ‘- - - - 70*
103. Calanus 167. 170, 183. 188. Geor -Ludovicus qua via, & ªdVerſus quos
gius Draskovich 362. Georgina Tampa Dalmatas eſt profectus? - - - . - O.
563. Geºrgius Klimo 406. Job 232. .Joan Cur ejectus eSclavon. Formoſugacaiii? 76.
Unde
 ‘S

Index Remm, Pezſonamm memoria.

ANRebrovich Petrus - - *- - * 350.
Unde defectos Chronicarum Veterum Z
Hungar. ~ 33. Regülianus Imp. - ª ~Ñ ~ ~ ~ 16.
Wazil & Raczi de quibus Anonymus ' Regni Boſniae Senatorres - 248, 257,
Hung. ubi '2 - - - ~ 88. Regni CroatiX qua* gubematio fub pro~
An HungariCroatiam totani receperint Y 99. .priís Regibus - - . -- ' - - ' - 118,
Unde radix & orígo quaeſtioni , Sclavo Regnum Hung; Trífaríam diviſum 162.
ff
nia &Croatia, utrum uníta'vel ſubLecta ReUes Dux Croatorum - ~ - - 164.
fit S. Coronae a - - 99. Relkovích Math. Anton. - Ñ.- - 409…
Unde promanat Titulares Epíſcopos & Remetenfis Conventus - ‘ o 429.
Abbates nominaria Regibus Hung. 171. 229. Repicius Advocatus - - - 319. 331*

Cur Colomanus Rex miſer‘e deſcribatur Reſpublicae ſub Roman. plures

a recentioribus 134. Reipubh'cm Regni Sclav.antiquitas,Ma~
Cur ª Clauſtralibus nec peti , nec Praz gífiratus varii , &jurisdictió - - — 440,
ſtarí. poffit fincera publicarum rerum , ac Rhenanus Dux Sclav. ~ - - ~ 98.
jog-¡um illuſtratio. 2087 Item in Pmfiztione. Ricciardi Petrus - - - .. . 473,
Unde quªeſtio, Sclavonia utrum unica ' Rieger Paul.Joſeph. - - - - 370,
vel ſubjecta Hungar.? - - .. ' ~ 2‘49. Riparienſis Pannonia - - - - ¡7,
Qualís in fata quzrſtione uſus? - ~ 399. Riproth Petrus á - - . - - 358_
Quando bell¡ initium pro Stiria? ~ 198. Ritter Paulus - ~ . - - . 473,
Quos limites fecit Bela IV. Intra Stiri Robertus Siciliw Rex - - - . z 3 3,
am_ & Sclavoniam 198.‘ Robertus Nortmanus ~ .* 115. 119.
Plures Corona: Regum, an olím fuerunt g ª Robertus Abbas obligat ſe ſtarejudicio \

Ñ in Hungar.a ª - a- - u.. .- - 265.' ;Eppi & Curiae Regis - F - .. - 185_

Quid de Natalibus Joannis Gubemato R0 erius Sclavonia? Dux, ſub Emma
ris Corvini? - 270. ’nuele mp. u › - - ~ - - _ . 165.
Quaeſtíones Indigenatus, unde intelli-- ' Rogerius Scriptor,quis? - - ~ 191.
guntur? - - - -- ~ Romani Senatus, connatns pro obtinenz
370.¿
Viminacium Vetus Romanor. ubi? 490. ;da Dalmatia ¡63. modus 296. Praetenſio
Borichius quis & cujus 'filiusí 496. Ïde Regno Hungar. - - - _ ²²7'
Titulis Regiis, an Vladislaus U. inſcrip Romani Clade affecti a barbaris - — 2,
, ſerit,Sclavonicr Rex o I 500. Roman¡ Imperii ruinas, quee cauſre? 38.
Rozgon Simon jud. Cur. Reg. ~ - 379.
R
RabattaJoſephus favet Venetis , ejus a
Rudolphus Roman. Rex— -
Rudolphus Imper. &º Rex Hung. 336.
~ n 227_

cta Segnia: , & convenciones cum Venetis 3 34. 394- 39²

Radagaiſus Vandalorum & Alanorum ‘ Ruffinus infidelís . .. Ñ . -‘ - ²6_
Rex _ ~ o p ~ - I c ~ -
26. Rugí - - ~ - ~ ~ - ~ - 28.
Radoslaus Dux , Banus 205.5 Rutheni in Iocis variis - - - .. 496,
Radovamls filius Zvonimiri ~ 101. I 14.? Rhymetalces Rex Thracíae Romanis
’ Rªdus Palatinus *‘4- ~ I 102. 104.l ſuccurrit ~ . .. ,. .. _ - . , _ 4,
ſi l Raguſini fubdunt fe Orient. Imp. a 69.
Fidelitatem fervant S. Corona.- 274. Ma~
thiam Corvínum habent pro Rege ſuo 295. Sabaria ~ 4-, - - , . . - _ ²5.
Rakonog Caſtrum ~. - -1 .. ~ 346. Salacho Comes ª - .. . 76.
Raphael de Sorba - - - - l 238. Salomon Rex HunmAndre@ Í. — 102
Raſca Blaſius Caſtcflan. Buden. - 304. .Saïanus Dux ubi? 86. 'Superatus ab
-~ Raſciani variè núncupantur 434. Ve Hungaris 87'. 93.
tera Privileg. a Ducibus elargita ve] con~ ‘Saionia Ve] Salonina partem Pannon.
' firmata 2 433. Super. tenuït 16. Ejus memoria - - 493.
Raſzina Caſtrum - ~ - - ~ 452. Sªlvius Julianus emit Impamíiitíbus 13,
Raſtices Moravorum Sclav.Dux - - 7L SambokJoannes - - ~ - - 334,
Ratbodns - ~ - - - - ~ - Sambucus uis? Ejus Tabulae ſalſªe a 390.
77.
Rathiçhís Praef. For -Julii ~ 45. 46. Samo cum agoberto Rege pugnat - 42,
- Ratimarus - - ~ ~ - - 76; 98. Samoborarx XdiHC-ariincoata 199. E—
Ratkay Paulus .- .- - - - ~ — 347. jus hifi-…Tia - ~ - ~ ~ - ,. - 457,
Raubcr Nicolaus — ~ ~ - - 336. Samoborienſes ſodinae 449. 457.
_ ›' Rajnerius Geno DuxVenet. 216. 234. Samuel Remezg. di‘ctus Abba 94. 101,
' San*

¡L
 ,A

Index Remm, Peij’mnm memoria. l*

Banſovinus x ~ - -_ - . - - III; 'mítatusdefignati 476. erecti 405. I’mª-‘

Saraceni veniunt contra Dalmat. - 69.‘ i¡ moderna 404.
Sauromataa alias Sarmatae - - - Schvoniaa Superioris moderni limite-I
Scar-dona aut Scodra - - - ~ 407. Hujus Civitates, Oppidª, Fiuvii,
Scardoneiyium Eszorum memorias.333-’ Communitªtes, Comitatus &0. 403. Ro
Fraueifi 193. Lampridius 1/62. Mchael 170. gxiiatio Comitatuum 442. Confiniorum
Sem , Sata-¿X , Setagari , Alana gens in *relati › a 4‘43.
, Moeſiaoiim locati,ſed deletiaGOthis - 23.‘
S‘Ordiſci ubi? ~ - * - - - ~ 3,
SchwandnerjoanGeor. optímè meritus Séribonianus Camiiius - - - . . 9,
de Hung. - - - . - - - - 82. 9]. Scriptores uidªm cujus X-tatisí ~ ~ 4,
Schytae Romanis nomen generale ~ Scriptoresaeneti reflefluntur a 143.Ex
Schytaro - - ~ ~ - - a ſi 487. 'iia qui antiquiores 2¡ I. Iniqui in Regei
' x Sclavi. Subjuſtiniano prima mentio 31. LIungªriaz a 142-. 176. &c
Unde ſunt 34. aGepidis evocati, Tiberium Scríptores a deſcriptoribus diſtinguendi,
ªfflígunt e . Diſtinctí ſunt ab Abaribus, ¿z domeſtici lsrdentes jura Regum & Co- \
quíbus ad iſi'am afliſtunt , Obtinentque ab Ironae, per publica Decreta refutatï - 154;
his ten-as, Vaſiant Romanum Imperium. Scriptoribus qua* obſervzlndª? - - 327.
Ex Dalmatia reverſi, tenent Pannoniam Sebaldus Maur. Capit.Civit. Zagrab. 275.
Saviam 33. 34. 35. Primae horum Sedes Sebaſtianus Zeani Dux Venek. - 915.
in Palm. conjectantur 35. Dalmatíam ſub Sedesciavus - - - ~ - - 79. 80.
Phocª obtínent 35. 4o. Pannoñiam I. ae Segeflaniubi? - - - - a - - 3.
Zuè cum Abaribus, & quaedam de Infer.‘ Segnia - - — - - - 217.
ann. 'tenent 36. Attamen ab Abaribus & Segnienſis Epiſc. initia ? & ex quibus Se—
Vandalis díſtincti 36. -Iſtriam vaſtant 39. dibus cºnſtat hodie 462. 466. ñjus Capí
Per hodiernam Carinthiam & Camioliam tulaa' ----~--~466.'
ſe extendunt 4o. 44. Ducem Giſulphum Segnienſis Eppus reſiſtit erectioniEpi
Forojul occidunt 4o. In varios Ducatus ſcopatus Ottooiaceuſis * - - - 311.
diviſi, Rempublicam formant 50. Inhis Seguieujium Epporum memorie.
Regionibus antiquiores Croatis - ~ s. .Mineus 165. Leonardus 195. Bernar _
ciavonia quando Catholic¡ , & qua? hu dus 237. Joanne-s 245. !Michael 3 Io. Quos
jus confuſio a 72. Diviſa in Superiorem 8: damcaeteros vide. - ~ - - - - 465.
Inferiorem ª 76. Reverſis Hungaris, ho Segnienſis Capitaneatus erectus' n42.
rum Regno , fe conjunxít 93. 98. 99. Re Item a 307. 314. Carolſtadi um ti'ansiatus 479.
gibuo Croatia? obnoxia dein, 105.21 Croatia, SeguienſcsCa itauçi - - - 307. 314
diſtinguidebet 93. 105. 123. Receptª ab Segnienſes a Papa nominatum Epil'co—
Hungaris in Regnum elevata 127. Jam re pum rejiciunt 2 37. TurcisVenetisque gra
Itrícta,jam1atior 123. &0. DiſcorsL 271. ves 332. Iſtriam invadunt 333. Naves cur
2 . &0. ’ illisfublatae? - - ~ - - - - 336.
?cha-¡¡arde Ducum Período III. memoria: Sejanus------~—-4.
‘ Botmzd, tum @Loan 98. S. .Stephanus 103. Selin Caſtrum - z ~ ª - — 355.
S. Emeritus 103. Adalbertus 104, Bela Sepel CumanusMgr. Agazon. - - 94,,
125. Geyza 158. Emeritus 168. Andreas Supe] Inſula ~ ~ — ~ - -ſ 89;_
169. Bela IV. 189. Colomanus 123. 128. Septiinius Sevei'us - ~ ~ -. 13. 14,
497. Bela fi]. Bºlas IV. 200. 207. Andre Sermaghe Joſeph. Baro — - - - 481*
as 226. Stephanus 147. 444. Carolus Dyr— Sermo Dux Sirmy * — - - 150.
hac—hinus 242. Joamzes 242. \Margaretha Servia & Servy. Horum ſedes 8: nova
242.444. Joanues Cominus 298. ¡territorii ab Heraclio collatio - - - 37.
Sclcwonize Gubernatores Periodi 1V. Servia chnum ſub clientellª Regum
Carolus Archidux 332.' 392. &0. Ferdinan Hungaria* a - - ~ * - ª '174‘
dus II. 333. 426- Mathias 365. Banas vi 'Sethus Síngidone Praefcctus - ~ 35.
de ſuper. to. Banus , - Sextus Pervincus Audnrienſium cauſi
Sciavoniaa Regni Inſignia 301." Guber 'iicus - — - - - - i - _ _ 5’
natíonis ratio ſub Ferdinando I. 360. An Sexagenarumrvalor ª 4 _ ~ - . . 38¡
( tiquítas 440.-’ Magiſtratus a 441. \Econo Sibenicum‘ - ~ -ª ~ 229. 232. 255.
, num ratio 449. - q ' Sibenícenſes año 141 2'. ſeſe Venctis non
Sclavonia.- inferioris Limites , & Tri li* i‘ubjecerunt -, - ª R º - - b- 256.
çíi jurisdictionis relatio 3401. Hujus Eo
E g Bibi*
 Index Remm , &º Pexjònamm memoria;
Síbmimfiwn Epi/'copm-um memoria .- An Slavizo Rex Ñ - - b ~ ª 108. nº‘.
*om’us 195. Paulus 225. Martinus - 229 SocietasJEſu quando &qual'ter venít
Sidovalich Joannes - - - - - 362. Zagrab. 426. »Varaſdinum 42 8. Qua ratïo- .
Sigebertus filius Drªgoberti - - o 43. ne intra ScutusRegni recepti Rectores 428
Sigíllum Zvonimíri - - . _. 114. Vide etíam 403.
.
Sigillum Tuarco Tuarkovich .' Sophia uxºrJoanniS Hennïngh ~ 457.
258.
Sigillum joannís Hunjad. . . . 273. Sol. Mgr Dayiſcrorum - ‘º - - 124.
Sigillum Mathíªz Còrvini . . . 282. Spalatenſes Regi Hungar. ſe ſubjicïunt
Sigillum Capítuli Tinniníenſis . 274. 137. Confirmata obtinent‘ ſua ªrivilegia
SígillaComitatuum Sclavon. ſunt nova 302. 158. 170. &0. Ob non juratam ela: Du
Sígç'ſmundus Rex Hung. &º Imp. ln Re ci Sclavonia: fidclïtatcm caſtigati'207. Cí
gem coronatur, & Dalmatiam Palatinis vítas diviſa i114. Riones 2. 7. Nutant er
ſubjicit labrogato Indigenarum regimine
245. Pro Bºsnia ſiſolicitus 246. Mortua i aSigiſmundum 245. Deficiunt ad Roges
Éoſnenſes 246. Díviſi in extrïnſecos & in—
Maria in eum conſpíratío 247» Cum Heg triníecos 250. Agnoſcunt Lulislaum Re
vide convenit_, & reos caſti at- Criſii
A Sclavis & Tranſilvanis fgIrmatur in Co 246. gem Neapolitan. 250. Habenç plurcs Ar
chiepiſc. 254.
rona 249, Benedicto adhaeret 251. Mi Spalatenſis Eçcleſia , ſubjectasfibí aquí—
ſeriae ejus a 253. Barbaram cur duxit in rit a- Rege Eccleſias Dalmatiae 81 Croatia:
uxorem 2 5 5. Papa: reſiſtit ob creatum Ar 137. Eppatu Croatenſi ſublato Parochiam
chiep. Spalaten. 254. Venetos vocat re Maroniaªl 38. Item cXteraS inter, Modruſ— i
belles & infideles 256. ‘Res Religionis cu ſicnſem'lóz. Salonaz etiam 157. &0.
rat 258. Raguſaeis dat Brazam &Curzu Spalateu/I'um AI'Cbiqaj,-0ram uzgmorizc
1am 259. Integritati Inſtrumentorum pro— ' hit occun'entes. _
videſ: 260. Nobiles Armaliſtas inſtituit ‘Martinus 145. Laurenn’us 110. 113. &0.
262. Monetas Regales inducít 261. Sola. ªG'uncellzls 1 23. 185. Crrſcmzrius 137. Gau- ,Ã
voniaz affectus 263. Con'ſmia tenuít 264. dias 156. Petras 160 Affllvn Hung. 160. '
Inducías ſaspius indulgetVenetiS 266. 4 9. vGerardus 163. B R aim-rias 165. Petras
Oppida Scepuſſienſia oppígnorat 374. al ,Chitilini 166. Petras Hung.166. Bernar
matiam \tenuit 209. 253. &c. Vide & lege 'dus 169. Andreas 195. 240. UgTinas 206.
ad ejus hiſtoríam donationem \'- a 381. Jnannes 206. Rogerius 206. Jnannes Bu
Sigiſmundus Epiſc. QuinqueEcclc-ſ. 307.‘ zad 207. joarmes 222. 227. JaCrbus 228.
Sihelsburg vulgo Sumbergh 298. Cujus {Petras ª 229. Balianus 2 52. Dominirus
Regni pªrs? - - - - - - 448. 5,6. 2 59. Higolinus 238. 240.241. 242. Í
5. Silley Petrus díctus Selul. ~ ~ 420.? mire-as Gvaldus 246. 250. 254. Peregri— i
Simeon Rex Bulgarian - — - - 79." ſido nus confirmat
de Aragonía 250. Jacobinus
Domnz’us a Baduariu¡
Sigiſmun- ¡
Sinerſ er Sí iſmundus 2 54.
Ñ SíníslopdegWÏÍͪv Com. Pra* . Za gr.
Palªu. o.
,26%. Bernardus Zaanius 308.
Sirmium Romanorum ſub praeſidio 4. j tatus Confiniorum Banalium 1745.
Probi patria 18. Sepulchrum 19. Sedes Anni , 481.
Gepidum 27. Duces hujus obnoxií Regi— ª Statuta‘propria condit Sºlavon. ab olim
bus Hung. 123. 205. Item Comitatus & Civitates - 44!.
I S. Stephanus I. Rex Hung. a 100. 121.
Sirmienſis moderni Epiſcopatus initia,
ſeu vcteris rcſtitutio - - - - - 204. l Stephanus Iſ. Rex Hun . a - - 155.
Sirmiezgſium Epyèoporum memoriª?. Stephauus ÍILRex fung. a - 162..
Oliverius 204. Gaorgius 1%.204. Ladis Stephanus IV. Rex Hung. - 162; 493.
Iaus 204. 7720mas 242. icolaus deBa Stephanus V. Dux Stiriae 198. An CO
thor 2 5. Joannes Orſzag. 328. Fr. Pau ' 0113.², Sccptris, juri in Stiriam, Carnioliam
lus de auris 41 . Franciſcas Verm'ch 402. ¡¡Carintln renunciaverit 'Z & quid camſ-:cu—
a Gabi‘iell’utachlc 403. Ladislaus Szñreny ſtus Y 205. 222. Fuít coronatusaz I. Mul—
401. Joanne-s Bapt. Paxy 401. ra innovavït, Dalmatiamque ten uit 222.
Sirmienſis Comitatus - - ~ - 408. imites qui, intra Stiriam & Sclavnniam? 22 3.
Síroctíus Notar. unetu excommun.pri— Stephanus Dux, pragtenſus Cro: tia: Rex
mus Carolo Roberto ſcripſit Rex Hung. 229. ortuo Zvonímïro , ab Hungaris non ag
Siſcía Urbs Pann. - - ~ - - - 3. 'tus pro Legítimo Rege 101. 113. 116. I 17.
Sixtus lV. Pontif. - - - - - 294. Stephªnus Rex Servia? - - ~ ~ ] 74.
Skalích Mathias - ~ - - ~ ~ 358. Stephanus filius Urosy Regis Servia',
Skerlecz Nicolau¡ C. Z. - - - 481. gener Regis Hangar. - -_~ - ~ -s 205.
te~
 Dzdex Rerum, &ª Perjt‘marum memoria.
Stephanm Dabifcia R. Bofi-i. - - 205M Tellonia ex uſu,in quo radicata * 304
Stephanus Tuarco Rex Boſn. - ~ ²57 Templary ſtudent Bonificii Intentioni
Stephanus Thomas Rex -Boſn. S71. bus 185. 229.
Stephªnus Thomaflevich Rex Boſn. 279. Tenturich Stephanu¡ - - - - - 395.
Ejus petite. ~ >- _ ~
285.
ò Terbelies Bulgar.PrincePs - - ~ 45.
Stephanus Dux Sclav. - 241. 444. 147. Tergeſ’cum ~ - ~ - - ~ ~ 9 .
Step haums LL Epiſc. Zag-r. - - - 200 Teríàcttun - - ~ - 55. 351.468.
StephEIUUS pridem Palatin. º 2:5 Terſacski Nicolaus - - - - - 457.
Stephanus Archidiac. Camarcenſia 276 Terſactenſis Conventus a - - ~ 467,
" Fr. Stephanus Bobonog ~ ~ - 458. . Thabor Caſtrum - ~ - - ~ - 451.
Stephanus Waldonis Comitis frater - 89* Thaliovich Petms favet Venetís - 267,
Sdh’co Vªndalus. *- ~ ª _ ' _ ª 26. Theobaldus Legat. ad Dalm. - - 165.
ÉL. Stipkovich Ladis]. ~ ~ ~ ~ -‘ 350. Theobaldus Praspos. - ~ ª - 141.
Stiria in Ducatum elevata 197. Partem Theodemir Gºthoz'um Rex ~ - 28.
ut hudie efl, Bela tenuít, & qualitat gu - Theodericus Gothor. Rex ª - 27. 28.
bemavit? 198. Vide etiam a 22 3. &0. Theodorus Princeps Pannom ² ~ 56.
Item 291. ‘ _ Theodor-us Cupara Monachm - ~ 71.
crídon &Late S.Hieronymi DalmPaïío— Theodorus Scriba Regis Zvonimiri 114.
niaeq; conſmium. Aliud a transDrnvano 8. l I. ,Theodoms Abbas S. Stephani ~ \ 116._
Strigl ~ ' 21. Theodoſius Dux Moeſiae ad Sirmíum q
Strígonium l l. 2 30. hnpmfièctus ~~ - '- - ª‘ ~ ~ - 25..
Scrigonienſis Ecol. oſt Regem , caput Theodofius U. Imp. - - - ~ 27.
ECCiCu’Ím-um S. Regni oronw 369. Theodofius Epiſc. \Ibi ‘P - - ~ 87.
Strigouiwg/àm Epiſèopomm memoria’. Theophilactus Epiſc. Bu’gar. - ~ 75.
Benediñusnç. Baleslau: 195.Demem'us z Thóreck Valentinus - - ~ - 371.
B44. Diºrgyfius 266. Georgius Lippa 4x9. Thezlabus ~ - ~ - - - ~ 95.
Joames 183. 188. Joannes 1 5. 01mm*: Thobias Bozkowicz de Cſemagora 298.
22 5. Joannes Kªniſay 249. camas 295. Thomas Vªivoda Tranfilv. — - 195.
joazmes 379. Job 167. Ladomerius 42 I. Thomas Mauroccnus ~ - - - 2 33.
Lºcas 158. Nehemias 109. Nicolau.: S42. Thomas a S. Georgªo ~ - ~ - !44.
Nimlaus Olahus 362. Paula: 37D. Phi Thomas Montar - - - - - 360.
lippzxs 222. Stephanus ¡24. Hamas Car Thomas Niger - - - ~ 314. 315.
dinalis 307. ?3.461. Thomas de Lascano - ~ - ~ 372.
&ide-.rich regoriua - - - - - 430‘ Thomas Archirliac. Spaiat. ~ 207. 908.
Subníi'z ijoannes - - - ~ - 362. Thomas Raſ. Serv. Boſ. Rex - - 270.
Subſzkí Paulus ªuctor Abbatiae S. Hie- ’ Fr. Thomªs Collector GeneralRoman.
tonymí in Strido 435 Cam. per Dalmat. - * - - - S41.
Svetislaus Bulgar. Imp. ~, ~ I 305. Thoma‘fl'evich Regis Boſnize edictum 279.
Svidnicenſis Eppatus lnitia , {ata , reſur Thomaffevich Marcus , &a Petrus - 363. .
rectio 6¡ memoriae .Epiſcoporum a 431. Thomizoba Biffenus - - - - . 9Q
Syivanus Brcucos vincit , & Pannones Thopuſzka Clſtrum 352. Qualiter eo ‘
per n-actarum qomponit 4. & 5. Raſcíani inducti - - - - - "ª _SOI-Ñ
Synadenecuyisuxor? -- ª - - 122 Thuri A’icolaus 57ſ!. Georgius ~ 456.
, Szavui'zent Demecer Civitas Ohm Re Thurn Caroius Mugimii. _ - - .. 474_
galiS---------\384. jusThuroczi 301.
Benediflus R75. 501. Berna» ~
jnannes ~ e - - ~ - 347.
Szekeljacabus 298. Joanncs 27h. 280.
Tiomas 280. 285. Nicolau.: 306. Lucas Thurzoll miles Cumanus — — 92. 93Ñ
Typographia Zagrab. - o - - 456.
35 - 363-'
ztcnevicenſis Inſcriptio - - - - 5. Tibenus , Ductor‘ exercitus contra Ger— 3
‘—² eter Caſtrum o] i...
¡ bzentI m l 452 ,manos-----~-~~~.
Tíberius Imp-midi( legadonem ªd Ada
T. nun-Down¡ .-_ ~ _-‘ - - - - 29.
Tahijoanſines PriorAuranae 353. Fran- Tixixa\n1sfl¡›viils ubi? ~ - - -. 59,
-nſcus 362. Tmmmezgſíum LGlyorum memoriª?.
Tamock Petrus - - ~ - 238. 457. ./-íizaſiaſius 141.AmireasTuſzkªmchaZQE
Tlrviſium - - - - '- - ~ - 59. Bla/¡us 242. DEJE 162. .Flasco 165. (1.:
Tªlſllº Dux Bojºªliºrum - - - 36.“0rgius 170. Joanne: de Ujlak 362.. Lada—u
. F u
 lndêx , Rernm EF" Pezfimamm memoria?.
¡aus 249. Blathias Zaberdinus 563. Mi* miS‘Veterum - - p - - - .. 494
¡¡ms 123. Aïicolaus 295. Paulus 195. Uturguri aJuſtiniano evocati - - 29.
Tirp-mirus Dux Croatar. Dalm. 62. 63.
Tocfim fiIÍZctS Zultze Rex h'zmg. 89. 9o.
' Tomco Mcrnavich de Zvonik ’272. Vacievffium Epiſvoporm-n memoria?.
Tomcus per Lucium refutatus ~ IO 9- Blªſills de Varadino Petro 362. Bolesla—
Tragurium 137. 184.2 34.2 39.246. 2 5 1.6K. :IS 170. 183. 188. Franciſcus Szengyorgy
Traguriezyium Epzzwrum memoria.. 416. Michael 24a. Mcolaus Bathor 328.,
Cri/bgonus 195. Joannes I 17. Joanncs 141. Petras 195. Philippus 222. Stephmzus fa~
Michael 166. 170. ctus Primas 124. Vincentius 295.
Trajanus victor Decebali 81 Imperii dí Vajay Ladíslaus Baro - - - ~ 408.
lªtator. - - - - - ~ IO. Valch Vaivoda Vªlachorum ~ - 247.
Transcolapizmus proceſſus ~ ~ 483. Valens Imp. - ª º ~ - s 5. 493.
Treugm cum Venetis pro Dalmatia cur Vaientinianus La º - º - 24. 493.
81 per quem fªctae? - - - - - 499. Valentinianus II. - - - - - - 25.
Tributa in Sclav. ordinar. - - - RO5. Valeria unde dicta ~ *A - ~ ~ 2².
’ Tribute… extraordinaria - - ~ - 204, Valerius Mmfl'alinus Dalm. & Pannon.
Triceſimae ex quo fine penduntur 194. PrmL-------,~-~ 3.
In Superiore Sclav. ubi? 450. In Infe Vandali 47. diſtincti a Sclavis - ~ 36.
riore 485. Inpartibus Croatiae - - 485. Vannius Rex, in Pannon. locatus -
Tuarcus Boſ. Rex ~ ~ - 243. 246. ' Varadinum‘ - ' - ~ *. - 247..
"Tuarcus SCurus 249. Evocat Turcas & Varadiexzfium Epïºorum memoria.
iis tributa ſpondet - - - -
253. 2 57. Alexander 188. Benedif’ms 124. Demet
Tuhutum - - ª - - - - 93 rius 242. Dominicas 303. Framifiªus F0r~
Turcarum graíſationes 382. 383. 257. n gacs 362. Georgia.? 323. Joamzcs 195.
372. 2'79. 281. 234. 293. 375. 314. Joannts 28 5. Joannes Palfalvay 419. Ivan
315- 331- 337-341- 343-345-3549- 355 cha 195. adomerius 222. Simon 183. 188.
363. &0. Varaſdínum Civitas - - * 188. 450.
Turcae uo medio uti ſolent ~ - 329. Varaſdinenſis Comitatus fingularitas 442.
Turda piſcopus - - - - - - 94. Varaſdinenfis Comitatus rehtio - 450.
Varaſdinenfis Generalatus ~ -
i
Varianus - ~ ~ - - ~ ~ ~ 16.
Udbina - - — - ~ - — '- 339. Veglia InſuIa a ~ - no . 216. 294.
Ugrinus Spalat. Archiep. 81 Comes 206. Veglicnſium Epp. memor. Bominicus
Ugrínus Mgr Agazon. Com. Sinn. 204. !41. Thomas 230. ‘
Ujuar Caſtrum - ~ - - 362. 395. Vemcslaus Rex Hung. ~ ~ - - 229.v
Ulamanes Turca ’ - - ~ — - 411-. Venerí calvae eur templum dícatum 14.
'Ulimjc - - - - ª - - - 425. Veneti Carolo I. ſe ſubdunt , & dein pri
Ulricus Dux Carinthia — - 98. 196. mi recedunt a Francorum Regno 56, A
Ulricus Goritiae - - ~ - - 376. Pipinno Rege Italiae ſubjugantur , tributa
Uhicus Comes Cilliae 368. 274. 275. 276. que folvunt Italian Regíbus 5 . In Dalma.—
Ungnad ſaªrme: Senior Item Junior tia nil'habuerunt Szrculo XI Quae iis ab
353. Chrzſtoflmru: * - ~ - - - 457-… Alexio Imp. ſunt Pl'íkſtlta 119, Territo
‘ Unio cum Eccleſia Romanain leges re— ria ſua , & portus tres ex Impp. Occid. pri—
lata - - ~ - ~ - - - - - 365. vilegiis habent 144. Privilegia hwc , a qui
Univerſitas Regni Sclavoniae a - 303. lzus Impp.- elargita ſunt vel confirmata
Urbanos 1V. \- - - ~ - - 421. 323. Ducis títulos uſurparunt, & ſi ípſi
Urbanos V. - - - - - - 423. fubjecti non ſunt Imperio , nec Dalmªtiam
Urbanus VI. — - - - - - - 340, iis eſi'e ſubjectam145.
Urcúm Biſi'enus factus Catho]. - ~ 90. Veneti cur‘ pro Dalmªtia foliciti 155.
Urofius Rex Serviae‘. - - .. - 205. adram ruinant 170. Sed non retinent I I.
Uroſius Rex Raſciae - _ - - ~ 246. ventant diviſionem Dalmatiae 172. o~
' Urſi Petrus - - - - - ~ - 79. cietatem Dalmatinorum affectant a 210.
Urſula Kaniſaí , Thomaª Nadasd Ban¡ , Ineunfque º33. Recognoſcunt ura Re
dein Palatini uxºr -' ~ - - - 363. gum Hung. in Dalmatiam 233.. uramen- z
Urſus de Urſinis Legat. Pontif. ~ 312. to his ſe abdicant, ſi quª? habere poſient
Uscochi qui? ~ - - - - - 327. 2 37. Treugas aSigiſmundo exorant 499.
Utilitas que ex Inſc riptíonibus , aut nu \ Eorum
 /

Index Rerum, &º Perjòuarum memoria.

Eorum officía in Mathiam, & our e92. Vratislaus Comes - — - - ' I
Vladíslao II. fpondent fubfidía, resque eo; Vuk Rafcia: Despotus. Titulo Rex B0
rum debiles a 308. Cum Turca pacem in fiúffi--‘-~~~-~—~264
eunt 331. Qualiter uſu marís Adriaticí po— Vukoslavich Joannes -- - 342. 356.
titi .² & qum pacta cum Rabatta fecerunt a 3 32. Vukfa Vaivoda - - - . ~ ~ 259.
Veneti qua occaſione & quomodo Infu Vulcanus five Vukfanus Boſnenſis 174.
Ias quasdam Dalmatiae occupàrint 259. Walamirus Gothor. Rex - - - 28.
Eorum praetenfum jua in Dalmatíam, in Wamefridus Dux Forojul. ‘- º - 44.
quo radicatur 260. ' ‘Vectari Dux Forojuly - - ~ 44.
Verbüczius Stephanus - - 313. 328. \Volphardus Kapuſtanar Caliellanus
Verocenſis ſeu Verovítícenſis Comita CaſtríKuwar - - - ~ - - - 44,5T
tus ----,------406.ª \Vonornirus Dux Sclav. - - 5]. 54.
Veſpaſianus Imp. ~ ~ - 9. ~ 49]. VVOtſperg Caſtrum 198. 81 in manítís
Veſprimienfe Capitulum - ~ '— 370.: initio. -
Vç/Íjt'ir-¡óíeuſium Epporum memoria.
Ax'bertus 295. Andreas de Küttves 362. Zaberga Dux Cuturgorum , a'quo fors
Calenda 183. Joannes 242. Heurirus 195 Zagreb---~~-~~~~30.
]Hartz’uus 195. Mode/\us 103. Paulus 158. ZagTab Caſtrum vetus — - - - 88.
Paulus 222. 421. Petras Beriſzlo 307. Zagrabíá Civitas Regia' 124. Caſh-um
314. Robertus 188. Stephanus 231. &en in ea erectum 125. Ejus relatio 455. Lo
phanus Senny’eí 41 . C1 IS Sclavorum CiUíae Comitibus adhaªrcn
Vefſelleni Francis Palat. Hung. - 419. tium 271. FrÏderico Imp. paruit , Capitu
Vetranio -‘ - - - - ~ - - 21.1,.1 io gravís 2 35. Adhaeret Ferdinando I. con
Vezelínus - - - ~ - - ~ II 5,‘ tm Zapoljam 358. A
Více—Banalís Sedes quid-olim *Z - Zagrabienſis Epiſcopatus fundatus à S‘.
Victor Barbàrus - — - - - 334 Ladislao I. 127. 147. 199. &0. Jurisdíctio_
Vilharíus & Beatus Duces Venet. - 56. fpiritualís, & módernae Parochiae 403.~
Viihelmus Comes Zagr. - — ~ ' 289." 409.461. Jurisdictio temporalis, &OHL
Vimínacium ~ - — - - 13. 490.. ciales hujus 416.
Vincuríus Comes Beligrada ~ - 132.5 Zagralu'erffium Epparum memoria?. ,
' qVirmondt Comes - - - - * 380.l S. \Inga/films Gazottus 2 30. 424. Alexan—
Vitalis Faledro Dux Venet.\ ~ - 152.? der Mikulich 501. Beneditïus Vinkovich
Vitalis Líichael Dux Venºt. ~ - 160.² 171. 415. 420. 453. CaſÏmr Ztankovacs—
Vitellius Antonius Epifc. Temnenſis 4²d.
Vitus Doffen - ~ - - - ſi- -. 402. ky 412.417. Demetrius I. 270. Deme—
tríus II. .Cſupor 285. Dominicas 167. E
Fr. Vivianus General. Crucifer Nuncíu berhardas 209. 2 5 I. 25 3. Pi-zónegſcus Erge—
us 82 Collector penſionum — — ~ 241. líus 354. 413. Franciſeas Xav, Lib. B. K10—
Vladislaus I. Polonus , qualiter ele s buficzky 421. 432. E'ancçſiſcus Thaufzy
in Regem Hung. an? &L qua corona coro 402. Georgius Braniugh 430. 432.471.
natus a - i - — -v 265. Gothardus ] 83. I 88. Jarabus 4] 3. Joanna-S
Vladislaus .U. Rex Hung. a 29 . Rega 19 . Joamzes Gara 249. Joanues 1V. 276.
lis auctoritas oppreſi‘a a 297. ªbet ad— ſoanues VI. Monoſzlay 412. Ladislaus
verfaríos 298. PalatinaÉUS elevatus'ad 237. Lucas 306. Mathias Brumanus 362. '
fumma 299. Qualiter Sclavon. guberna Martinas Borkovich 426.429. Michael
‘ vit a 300. Confirmat Sc]av.Inſignia 301. 229. Nicolaus 147. 241. 413. Ofiialdas ’
/’ Ordinationes ejus a 304. &0. In Eccleſia— 103. 287. 290. 295. 300. Paulus 244.
flíca diſCi lina conſtituta 304. 311. 312. Petras Domítrovich 414. 43 I. Petras Pe~
Qualiter {udovicus filius coronatus 306. . tretich 419. 420.429. 430. Philippus 160.
Res Croatia? fub eodem a 307. quee tenuit Pro-lanus 127. Simon Erdocdy a 354. 362.
in Dahnatia, & cur occaſionem recuperan Simon Bratulich 412. 426.Sz'ngídunus 136.
dae ejus neglexíta 308. Ejus mors & de 495. Stephanus II. 241. 242. Timothzeus
ſcriptio - - - ~ ~ - - — - 313. 199. 222. Verblen 158. Zelniczey Nicola
Vladislaus Rex Bohemize - — ~ 163. us 106. -
Vlahi - . - - - 343. 350. &0. Zagrabíenſis Baſilicze relatio 413. Ch
Voikffi ſiNicolaus - - - - 301. -305 rus ejus 415.
Volauje ~ ~ - - - - - - o. Zagrabienfe Capitulum. 410. Quid in eo '
Voltrex Buto &c. - - - - ~ lª“ fummªe piae?4lo. Sigillum ejus authen
Si ticum
/
 Index Remm., 89ª Perfinarum Memoria.
ticum mutatum ſub Caroio I. in additioni— Mpublicam , & limites Regní Htmgarize po~
bus inter mata. Item ſub Sigismundo 2 60. nit - - _- - - º - — ~ 90.92.93.
Zagrabienſis ECC]. Seminaria Clerico— ~ Zumbor - - - - - - ~ - - 93.
rum 410. DOanS Sanerciotum deficienti Zventibaldus ~ — - - - 78. 86.
um 411. hjusPrivilegia 147. 199. 303. Zvonimirus Demetrius Rex Sºlªvoni:›-,
315. 586. ~ Croat. Dalmat. a 105. ad 117. ubi qua-!VES
Zagrabªenſis Comitatus , huj-usque Pro~ notítiae, que: míhi obvenenmt ,referunt rr.
ceffimm rciatio 454. 483.
Zagoria diverſa - - ~ - - - 289. ‘bj-"CEM—’‘SE-MÏÁEéfflªESE-E'
~ ¿o
Zakmardi oannes - - 3]. 425- 44].
Zapolyª Emeritus 28;]. Stephanus 304.
Joannes 329. 347. 353. uic ſtudentes im— Auctarii Supplementuqm.
provi i - — - - - - - - * 328.
Záverſya Marcus ~ ,- ~ - ' 262. Poſt auctarii typos, ex Schyta‘rjevo 50. nú*
Zaich Caſpar. - - - - - ~ 355. mismata reddita miiii ſunt. Qua? legi pofl‘unt,
Zeamis n. .- ~
~ ~
- U- u
101. nec ſunt anterior-ibmcum
Fadeioombirctiatione communicata,
altero 492. ſunt. I.
relato,
Zemthri Georgia: 305. Michaèlzóz.
ZilagiMiChael Gubem. Hung. 273. 280. ſ uamvís in hoc erugoſuſtuierit enigraphe)
Zimjch Georgius ~ 343. i pinªr eſt, in quo parte avcrſa PRO VIZV—
Zinzendorff Comes Adolphul per etu C A legitur, cïetera conſumpta.
'us Comes Lichª 81 Corbaviw 473. udo— II. Exhibet nitidè Gallimus AI ; verum
virus----------474 ' 'pars aver-fa rarioris chamcteris a normam
Zmolik Ïoannes Ca itan. Caſtri Sztup— latinarum litteramm habct epygraphe; com
nik &GOYAES CampiTPm'opolja - - 275 bimtiona litter. partía averſz, legendum cen¡
Zobotky Caſtrum - ~ - '- - 362. ſeo :Ab una antea Aug.
Zobulſu Caſtrum - - - ~ 89- 93 Eſt numus Prohi, ubi, adverſa pan-e :IMPA’
Zodan Princeps Pann.Baptismo Abra Probus Aug. averſa vero , equitam Imp. tum
hªm ~ ~ ~ - - - - ~ ~ o 56. orbicujarís Epigra he: Así-ventas Probz' A A .
Zolthay Andreas 81 Nico]. ~ - 362. III. duobus Bon/[antini numis, Iªn-tea ~
Zomzedwar Caſtrum 340. &0. vería : Cnnſtantinus Au . Averſa; n. Com ’
Zrinius Adamus 396. Georgius 507. flantini Jl7ax.Aug. V01’. . uthinc firmen
ZVÍCOIEUS 362. Dravum derivat per terra¡ tur , quee ex Pomp. Loeto , 8: rehtís a pag. nt‘
aliorum 365. Nicoíaus 419. Petras 42 5. Lſtrifliºnfbus ſcripta ſunt , cognomen
Zubur Dux N itrienſis ſu peratus abHun nempe filaximi Confiantinum
I-ïs ' 86. 93. uſurpaviffe.
Zulta Ria-Hangar. a 89. Firmat Rem—

ÏVO'UEÏÍS Lector. Eorum, qua: in additamento ſunt apag.Ñ5Ó3. in hpc' lndiºe, non ¡flªn
mentionem; quod dehinc addita fuel-int. Vale.
 ,i , ; i tu_ ª Ñ
z z’ *iiª-Ï'VÏT º
: Pſ ‘

\ IT
‘ª &º ‘ª
PRAELIMINARE‘S . .. . .
Ñ‘ªç'ReglontIm ,earundenj Variètnomínandarumz 8: dívíde‘n‘dam‘m, ratió, eii m’uiª
. ª?… tIs proflu¡t-. Pkraecrpua exiſtimo: diverſitatem femporum; Rerumpublicaruúl con#
@ª verſionem: Scriptorum arbitrium: qui, vel eruditíonis ambitione z, vel ex incertis
relationibus , ex ingenio fito,- ſine rerum eXamíne, de remotis atqüe incognitis ſcribun’t; &t
Sectatores ex prejudicioquop’iam, nanciſcuntur. _Potiſiimum autem Regionum diviſiones ,~
ac nominum mutaciones z ab eorum pendent arbitrio, quibus_ parent., Hinc, in his Regioniª'
bus,(quarum amore, Opus iſiüd compilàtum eſt) cumprimis eXPerimurz Ve’nía profectd
digni ſunt exteri , dum e'rrant in genuina , Daln’zaticz , Croatia?, .Sclavonia noticia; ‘Dome-ª ‘
ſtici quam vai-¡ent a‘tque confundant,qnor. eſt quod wcenſeam. Itaque dum Zagralzienſêm'
Eccleſiam; uidam in Croatia; quidam in Sclavonia, in Parinonia. ali¡ , collocant., @nªcidª
hinc etiam, aepe diſco‘rdiís z &dum Eccleſia.- haju‘sfizcra Jurisdic'i'ioz per vai-ias & diſtin;
ctas Regiones, Olim, atque hodie extenderetur; de Regioyibua his 'commentari Volui; ut itª;
Pars haec Hiſtoriarum intelligi commodius valeat. Ex inſtituto de hi‘s differere , Pet-tineſ: ad
civilem hiſtoriam, cujus , colleçiionem majorem haberem‘usſiub ſpe olim, hujus quoqp'e a no-‘
bis edenda’e.- Verum ita volentibus fatis ,curam hujus depoſuimus : _oramus nihilominus Ci;
ves Patriae , ut hanc, pro Reípu'ïlicae fuáe, Sacra? Regni Ungariae Coconm, Regisque fui¡
íervandis legitimis ac' juſtíſiimis juribus no'n’ ne ligant, pmc‘ipue; poſt uam neceſiimtemhuª
jus, articuli illi omnes, qui, de. rectificandis imitibus: Banorum au‘t oritate &CÑ tanto nus
mero , legibus Mnicípalibus inferti ſunt: tot item’ª fakpenum'ero controverſiw , _exigere viª‘
dencur; LEOPOLDUS Anno 1700. hujus fiiera’t fludioſiſiimus, ut fue'. mandatº. Regia evinª
eerent; aliud de XX: Die Novembris , anni 17cc. aliud ex Caſti'o EberSdorzffDie XV. Sep;
tembris 1701.- eXPediÉa. Verum Cai-oli II.- Hiſpaniae Regis, dein Leopoldi ipſius niorszeª
gios bos conatus, atque officium, interru' run't. Porrò, nc Preliminares [uz memoria¡
intallïgªntur cºmmºdíus, Per pr'ascipu'as criados , has reffere' viſmn eſt.- Sequiniür pto viri-~
bus juxta gradus probabilitatis hifloricae Scriptores. Lapidum Irz/èriptiones pro confirma-Í
tion‘c adjungimus, Numos item' cuſòs ¡Si cia!, ac his in oris erutïos,v 'quorum plures, RSS.
D. Geºrgina* Maleniclz de Kuriloci, bbas infuldtus S; Jacobi de' Silç'fio, Lector Capi¡
tulª' ¿5’ Cañonie'us Ecclç/z‘a* Zagrabzenſisz pro eruditionis amore z ‘ac ſtudio utilitªtis publi¡
cae; ad perennem fui memoriam, nobiscum am'icè commun‘ica’vit. Pet' nos ,* 'viſn examinati;
&tractatiſunt; - _- , _ _ _ Ñ, .,
. PERIÜDUS'Ï.? . . º
Florerias ac' decreſeentls' Romano‘ru'm [mpcma ádc‘oquc uſun ad
Seculu‘m‘

Notití’aa Pantfoníá ab' Octaviana Augufld, ad M; Vulpium Trájaizani;

ª
Í. Regiones; qua's hodie, Cr'oatiam, Sclavonia": , lrfféi‘iorem òyriamx, G’ Cáfniolidflï
m Pªrte' faltem, \iocá‘mu‘sz òlim , ante, ac fub Auguſtoipſo, Pan-tordº fuifl'e dicen¡
_ . . , Ñ. . _ a , vn‘
Iii/Zar'. Balthaſaris Here/Elida'
 _ *e o NotitiaÑPrzelimingres ,
iiveteribus Scriptoribus fidesÑdubitai-i non poſſe_videtur. Ó'trabo Auguflo aequalis, aut
ſupPar', de Pannonia ,ſcribit : ;Fertingit Pannonza etiam usgü’e dd Dalmçtiam, Ardicz
os verſüs l meridiemſigrqficfiçztur - l \gua- ſüprq _llana/ita eſZ_Regio ¿mozïtoſà eſhſrz'.
ªida', ac nivalis , maxzrne ua ‘çzd ,Septemtrionem vergit‘, ita uk vites ram; /int , in editis
plantªs. ‘lacis. A Hatſürgt_ amionuzíz', meneame planities ver/ies meridiem dd Dalmatiam
usque; é’ Ardiaeosgertznerztesç ‘verſ/its 'jêptemtrionem ad ¿le/Dientes_ Item Stra
bo 6. 7', QIiOdant ¿zum modo' in uit: unejzzduéïactv, uaſilliz'z'ea paralleld montes IlÜfiçi;8
‘ Paanici, Thrqcze' ‘inter' ſèhiíi apt', guie ab A riatic'ó in. Ponte'm uſèzee perueniat,
cajas partes 'in a uilonem ſjveéi‘antes ir'zíer’I/Zzªüm, montesyue cqnſç/Zun’t
imnàerito obſervet_ ucius libró , I". C. à'. Montes', ex 'qïa'bzctis proſffièc'i'us in "Ba: U't non
Adriaricum,
z" asque montanasPlanities {-,Panripnes pqffèderjunt 8C. Ñ ¡Haze vero 'àccipiencia‘non eſi’e,
dz ¿his, cris-,quee ‘, ſí‘e‘ſpéctu Zçigrabice', ſéribimus, vèi‘ſu's óccidentém ad líttus Adriatici
extenſa funk¡ evitie’unt: ªStrábo ', caeterique Scriptores ; Anguſtoruni Rómanorum hiſtoriae;
imo inſcriPtiones
terfnediani‘, pegariÍeteresÑ
non_poteſt. ‘Eñimvero Japides,‘atque_[apidiam,
H _Sed qui fucterant linïite's, [lis in hac
OrisStrab'onis mtatò,
Pànnònice fuiſi'e in‘.²
, a Ïapidia
nequit
Ie.. determinári.
-Siíi .Strabo,
/Ïmt‘ -Jcſizpoa'es poſt Iſtriamà
_ſüb Alfio ñzprzte, _'/êjuitur
Aqui Japodümuinquitſora, Stadiorzim
Alpiumſi 'admòdum alto, mil
ac Pártbn
ad PªnnºnÍÓS ª?. Iſtrúríz perting‘úht;pdrj i cia’ Adríàriz. è’ctc. l Urbe; eorzim ( nerripe Ja
oduñ’ifliíètulum, Arüpit'zjzm, Monetiüni end'úm - L PQfl_JdPOdÚÏÍZ aráni; Libúrnzca
' _fiic'cedit 80‘. ,Ita exhibet_ Strabonis textym LuCÏUS‘, EL., r'. cap. é. Schònleben aútem cap.
g‘. Siri na'niqueſànt _Jay-¿des in Albio mo'nte; finis Alfiiumf ádmòdum al
to, 'atque illín'c _ad Pqnnonias Mmm; hínòad A riàm' parriguUtur &’ç. Quat- Lectio—
iAJlgioquam
nes, ,differá'ntſi
ctm'onte Lªbaliud, quiviá vidét.. Aliud
hos ¡Sei'tingere "artimeſtſàb’ Albió ñzontè
ad Pannonios lap'ideá collocáre;
è’ Ïſtrumz àlíúd
áliüd: illiric, in
hem.
e abAlbio’i‘nonte ad xPiar—7171072110.? J/lrum Porrigi. L¡Seectlinduru’ Schónlebeny lectionem,
perfacile foret', limites Pdnnonz‘ae deſcribere , Japidz'bus; l ªt Citatus á Lucio; Strabo; fed.
ditdifficiles. Credo Strab'oniá Auto'gpafihum'; ‘ab horum neutro fuiſi'e viſúin ; hinc' Auguſti ,
Tiberiique Xtaté‘, his in cris“; ſeu vocata' ¡¡odie Croatia-z_ qui fuerint intra Japidiam ac Pan
nóhiám limites? conſtitui nequit. Illa vero, ex quibus argui poſſunt; & conjéctando firma
ri mOX inſra Véñíent,.^ _ , ., ,l b ._., Ñ l q _ _
Ñ
legique ‘Rorna‘nam
mere’tur Rempublicam';
C]. Daniel Fárlatdscuni Ill'yriís,Dalmátis;
Tomo_ I. Iliyrici Sacri. Moeſys 'pugnaviſi‘ez
Studioſanſii 'rè‘s clara
aequè fuiſi‘e ellª,
Remp‘u
blicam , Pannonize' ſubjúgàndse, ªccepto 'eye Moeſtd (’nu'nc_ Boſtzia, Sei*viaqué)itinere,per~
ſúaſum habeo‘. Séd pon: acceptam ad Savuñz clgzdem; ífelictám ,_ª Ronia‘nis fuiſſe Panri'o‘niam,
argumento eſtz ſi]_entium Reifmblicae Romanaé Scriptor'iim.- Cladis acceptaz, teſtís eſt ápud
Laàium, InſçriPtio', jïrop'e' &óvum‘ reperta: _ Ñ ‘ . , , q k , ‘ .Ñ _ , _ . v o ~
‘ G. HOSTILIUS ET EGNATIUS VEITOR QUINTADECIMAEÑLEGIONIS
'TRIBUNUS PRSÑP. R'.- CUM. BARBARIS DIMICANTES; ,PARITER 0C
' CISI, HElC PARITER IACENT; SIÑGULARE. POSTERIS EXEMPLUM
" ET CHARITATIS ET FORTITUDINIS CILJNENS. XXI. DlES ATRAT.
'LUXERUNTL . ‘ .' 'ª '. ‘ ¡M N '. m.
_ " _ a a ſane clades hago fuérit, quam Senatiis Populus ue" Róinaniià; atrati, XXI: 'die
bus luxerunt.._ 'Illud porro;- cum Bárªbaris dirhiçdnks, z annones_ poteſtati Romanorum
ſúbjectos, necdu‘m fuiſſe , confirmátz'.; duiri. ektrª dub'riuui eſi'et: Bai-barman¡ appellatione , '
v'eniſiÏe Romanis, eos', qui, Reipublicw; ſquecti¡ autcoiijuncti nor¡ fuer'ant. q_ _ v . ,
’_ '. IIL. 'Octqſivius Augiç/Zus Aquiléjá cohditª‘, &L Limite' :Ítálic’e eXteIiſÓz utrſeque'ris doce
réªtInſcritio (. INVICTUS
' IM P: I¿AESR . Ñ
AUG. __ ,_ L, ..
AQUILEIENSIUM ,_ _‘Ñ _.. … ET CON
RESTITUTOR ,

DITOR: VIAM :GEMINAM, A. PORTA,,USQUE_AD PONTEM PER

.TYRONES JUVENT 'T. NOYAE'Ñ ITALIAE ,ÑSUAE DELECTUS ; LONGI
TEMPORlS LABE¡ çORRUPTAM;'MUNIVIT ET RESTITUIT) . ~
’ ..In Ja "¿des arma vertit,, q'uod: Appiànó‘ teſté ',fáctó iii Aq‘uilejaniimpetú , ac Ter—
geſtiná CÓZMiá direpta_, ’Qaeſáreui _offe'ndeiªinc Quizteſtet Dio_ lib. 4.9. ſapidés i ſè ¡Sello
petiit; guorum‘ eos, qu: cztrdffiontes pròczz'l á/ma'ri habitábant, non omnino Jóffic‘ávlter
ſàbegit: uz vero montes_ {5’ ultra ellos incdleb'dnt; eos non' fine maximo labore perdo—
muit. _ i Metallo' maxzmdſüà urbe occ'iipara, Romanos* app nantes níultaties repu
Ierunt, mac/lirias multa's combigfferunt, Caeſ'arªçni ¿lv/¡im a lignea uadam turri murum
conſèenafere conatum ,gfavite'r fiz‘úcz’averunt ,-’ tándem cum ni/zilominus propqfitum urge
rét, copiasgue alias evocaretsſunulantes \è Faccmfac‘i'uros, Frqfidium m arcem ac
" ., .. r captªn‘
-O
 Periodus I. Parinonz'aè Vete-rie‘. . _ _
ceptum noctu interfecerunt, redes juas incenderunt, ſèipjòs , ac guidam etz'am uxores,
8 liberasſimul occiderunt; ita ut nihil rada*: ¿nde ‘ad Caeſàrèm redieritz cum captivi
etiam, paullo' ¿vo/Z, necemſibi corz/Eçverint‘. Appíanus autem bellum _hoc diſtinctius
& copioſius deſcribens, conclu'dit: Metallo 'capta L .. _141704753- tunc Primum Papúª- Rº_
maniditïa'ni,'additifiçnt. q horu'm
.. "Superaçís Japydibus', \(Izeſar, ad Ñ m_ ab. oríenke vicinoſis
… ‘ Pannones’, continuó
_ ~
Proèrèſi
ditur’. [nde
Paronúm pekexiclſunt verba Appianiin'apud
q/ZfladSavu'rizczçjus ripáFarlatí; in agrum
urbe egregíe Sega/Zanum;
múnità 5’ i
\ita ſieſl‘, patetyueè
tç'fflmê ir; az‘plófqffle u'rñirrisyue_ complexu ,- èa maxima _de "can q expetebdtu'ra Ca.
ſàre, qúi i u 'oípi imidef/Zirz'aver'at ſèdem Be i ,' 'gu‘ód "r'ncclitabatür" driverſ/’us Biz/Zªr.
nas, ac Dacás abitàntés ulti-á Iſtrúm, ’72a' per *cas Régionesfabfica’ctri
adhúc Dán’uby hamcr’z 're
tiuet, Paulò ;infer'I'zLS‘ÑI/Zér futuras'. _ Iriflumçſine .Sa'uóªnave's -jqfferſüt‘, ‘güiBzA
frumeſntum injDanubium; ‘qu'êmvòàvus influir; .develzère paraba@ ua’ res'non /zabènti
in pote/Zar; Segdiazn; qdmo'dum" dçffiçil'zjswerát futura‘ _ª .-. ſi Segéjlzzni bninia ªcerrimw
oppügnatlozzzs .malapév‘ªeffls trigcſima' ta'r’zden‘ſiz die; Fer_ ;Jim capa'. ſz‘mt‘. ~_ r, y
e HXC Appíanus de" :gq/Zé .ſcribifi qua;- inſula‘ fu"it àd Siſciàm; intra Savum ab órfú;
Calapim ameridíe, draná fluvitim ab Ócdáſu, ſità'. 'Dia auteni Cafflus de ..Siſèiaz trans
Colapim; late ~extenſa.; & 3. Sequ/Zrl; Hui/io uno' Sie autefii Diq': Cwſàrjrz. Pçènña
nios prqfe'ct'ús, primúm 'a' 'r'a'péniſivſè cóntiñuit; quam'iíis pago.? c'amPç/Zribusſttos'
deſèruèrant ; ſèd cum del-‘Jiſèiani àccèdéntem, eüm lazſi ent, ira \caí-reptú‘s ag'rur'rè eor'ur'ré
uffit; praddè'yue', guqs fiotuit maximás 'égitÑ A Cum úr i aproPingüêfflrt; incªolc'z 'áfri
moribus perflafi, \Zatz'm . êiſè dedider‘ünt ; pcylea' aüteni campanas oc‘clú/í'ffent z Ín _DBL
_lidione habitiſüz'zt,
lopsqenini cúñz ¿5’
(CO-lapicts-hodie 'mui-isizalídis,
\aja/'a ò’ duobús
maenz'q alluens .hábigálilgusfluózis
iii Savüm dçflz'a't ,1…1 l con/I' erèrit,
Tándem Cóè
'áúdz'tó
guasdam Soczorum fitórum inſidiis Exceptas Perilzffl, anir‘nis ‘collápſi 'deditionèmfecèl
runt. l Itq his 'mpot'ç/Zatem Cwſà'ris récep’tis, re igua etiam Pannonia Pªi-:is c'onditzctoſi
nesaccepzt;
_ _Ex deſcriptis._ H , _
adhucſi', cóncludimúSEy ab
' Augúſto
ª _ v. ~
rimimi; _-... ,l his,
ſuper'atís Japidibu's, … vici
,Ñ

nos' Pannones, Romano Imperio fúiſl‘e’ aªdjectos. , El: annones Regionum hªrum; de‘ quibu
commenfamúr. _Veruín terminos; jafiidiani a Pánño‘niálhac díſting'uentes; heque' ex Bis‘ e#
mere Valeo. .Tut'n‘ faiſtó ex Japydía itiner'egAu'guſtIim hás Panp‘onié ò‘ras; ſub 'á-ciè con
’dipnibus accepiíſe., ’Qué illa: fuerínt condiciones? q deſerib‘ere aliúd nécjüeó', _ae ex pit. Sex;
Aurª-l. Vic70ris_ſententíaríi:
teſtaturï PaªnnoriiósſtiPéndaí'iis
MY/I'os .M'a’rcu‘i' Lucullus iza’jeci‘t'.
- - - Nec F'r'a't'è'rea' Sáne‘ Añmiíánúñ
quctidquan'z 'a Ropúlo de Myſiii
Rón‘mnó
jàb
actz' vetere
fimtz meRepublicd advéiſtzsulffiyſiçsgeſtumcbm
al) Aúgzç/Zò-yü‘ideniz "er-i; ¿juz
Cdtſieruin a_ Tilª'r‘iò; hegue¿70' 'uod tributàpendefe
!Anguſlum' ad;
reràñi ffiÓtiſi
tusç 'q/Z; dóhzitoscqn/Zat; .SiAMyſytá Republica Ròmená obtenti; ad tributa_Pe'riclenda nêc
ab,Auguſto' àdacti fun't; _qui_ credam? áçceptqs ab Auguſto ¡Par'moneèLàçl iributá pendendá
fuiſſe coinfiulſos, Praecip'ueêlúm Siſèíàñz'; bell¡ i'edeni aduerſus Bq/Zarnás Da'cosſhàb'ere
voluit; dum Magiflratus Régesque Panñonizè nón ſuſtuliéuz _ut'umoxï ‘videbímusÑ Zum 0—‘
píriione' mea,- ſtipendiorum ánnuoruih ’Promiffis5'Japide'S'. Pánnonosque; Auguſtus; Omaha¡
adjecit ImPerïq;.Sirmiz¿m'únieè, Romano \ñuniens pifªªſidio, . Equiziem Ñ Í l _ª_ ,
IV. ,Au'guſtusz \qui APPianqt’eſte; idehtideni alrmá' corripientes Dalmata compeſcuit;
u't: ,òbſides tráderent u'èros; ad ſep'tinge'ntos; Ad hize; verbal funt‘AigPi‘anizſ {IqRo'r'rza
na ,' gu’aé Gábinia 'db ulerdnr ; E5’ tribuzjufiz, g'u'o'd à vJulylz‘e pr uuépeu 'ere izz'termiſi
ſerant; redditürospoïlícifi; òbſe ¿lentes 170171110' Romano ¿mpflªrumfuêxa _ Yet-uni diuſi
turna Dalnia'torum' no'n erát fide Itzis'; ódio enim‘ tribút'o'ruiii', _Pannoriíbus _in_ !odetgtem perº
fractis; ªrm’a corripiiint; Dg'ci iriqu'it Did; gía' frigorje ‘cózzcrje't‘uni' trans'greſiï, ex
Pa'n'norzia~ liraealds &Maki-annª, Dalmata: xqu'o'que &propter exáà’um trfbdtu'm feóelliaª
nemfecêre., Has ;harás Tiberius 'ex Gállia; _in’ dani' cúm'_Aug_u,/ZOÏ frqf'ectúsfúèrat;
"acaviL Véí'uni Tiberío' ¿duerſus Gefníános‘ exerclttim' docente“;kquo'd II’ Dalmaçis ;fitq'ue
çánnoniis, p'e'ccuniam; & ñúlíf’es, aïfl exèedítione'm Germánicam impeſáſi'et; audªctè'k n'ègatíl’
imperatis,
bata' fe fer-entes
mole/Ze‘ a‘ Roma'norum' Imperiolib.exim'ère,
( Dio' Ca'iliús nova defectiòrie,ádni>‘u_ſun_t.
55;) cúñifitpſie'ñori tempore; vel ¿num _ . Pálrhatcz im#
ſèchntitiªç'ſï
ſè‘nt ,- po/Z u’am Tiberiusvſe'dmdq'm iñKGectrn'zaucjs exi'e'd'z'rio’rz'em ’feclzt ,ª- ac Came?” mag_
nàpárte ‘Ñercztus babduct'á,, ipfisgúe_DáL~nat_zs mz v¿te Imperrthz _ad .lóellum Germanz—
cum' Valerizis
ren'z ipfi flí’effizlin’u’s
cóhyengſifflerir, Dálmaticz ¿ic Pànnlmç'ar tum'_Pchzfec'ïus
judénty'tenigúêfizdniflórénteni 4174122.‘ Cumabſupta,
couſïzexzſtènt; cuuc'ïqtiane cam ob
‘ Pí'ima pana Quidem rebellavêre'ct , ato'n‘e guadam Dyſidlató eos maxzme conczícênte ,
al' I O'
_-_.Ñ
"4 _ A L _ 1 Notíticz_ Preliminares.” LL q v, l _
RomanOSque obviam prqféctos , ibifuderunt : ¿nde reli uz' quoque Dalmata: defecerunt.
Ac Brea'cz Pannonica geris, alía/¡bi qu'odam Barone Buòeflzm to, acl Sirmim, qual
Romanor'um tene-¿atar prçſidio accçffè'runt. Vellej'us ª'utem aterculus, ennarrato eò,
'uod _rs eXercitus ujug, in [Macedonian eruperaÉ; pars Italiar'n petere decreverat;
m Hªi Nau orti ac Tergeſlis confinio , concludit z tán‘tüs etiani ¡¡Lajas bellí metusfuz't,
utflabilem illZm &’firmatum tantºrum bellorüm experientia , Caſar‘is Auguſti animum
guateret atque terreret. k l b ‘
Same Vellejo Paterculo, & Dione Caffio ’auctoribus, Batá ¡lle Dªimahcm, populabun
&us Salonam excu‘rrit
nia aa Apollanlſian'z , ac vaſt'avit,
usque ultra Drllºnem pro jam
jam vict'us, reſſus, átque
victor. in Macedoníam
' Aci'vèrſus effuſus ,\Weſ—ª
hubo Valeria.? 0m-

ſçzlinüS cum aliquot Legíonibus a Tiberio fuit fubmifl‘ús ;Rhymetalces quoque Rex T/Ira
cia*: , ,in auxilium a Romapis vocatus'. Bata autºm, vel rectius Barro Pannonícm, ctczgva
to monte Claudio, 'ut teſtis çſi'et Vellejus , munitione ſè defendit, ae ad Sirmizlm excurrit
Et _no cª \eretur Sirmium, A Caêcina Pretjès Mjfflw , celeriter ad Dra‘vüm flumen accur—
rit(comginatione horum, (facina Sírmió ivarit; Bata autem pªrtem fui exercitus , trans
Dravum miſerit, cui Caecina ocCur‘rit, partem, i'n monte Claudio ſecum habuerit) victum in
genti clade, ¡¡1 Patone ſcribit Ve{leju.s*; victorem Cmcinam \fuiſi'e , Did recenſet. Motus hi,
diutumiores fuere; nam poſt Tiberium ab Auguſto revocatum, Germánicus CEE-far filius
Druſi, RomanoEXercitui pr'zeerat; Tibcrius iterum , qui Dione teſte Dalmatas‘ pªrtim bel
lo , partim pacificatione concilpoſuerat. Sed ex ſubſeèutis intra Batones diſcordiis, motus re
natí ſunt. Enimverofitb i em tempus, ſcribit Dio , Bata Breucus, qui pr'odito Pinne
mer“ce'dis loco, Refrnum B‘reucqrum ácce er‘ar, cap‘tus ab altera Barºne,, OCCi/üsque efl.
Saz/[neóïam enim il efidem fizbdztorum Ízdíens , circum ‘caſtella Profectus, obfides poflu
la at; eumque alter re cognita, zrg/idz'is. interceptum, in arcem quamdam com'pulit ,
traditumque db it's, quz arcem tene-ban: , in cq/Zra ádduxit, 8 darnna'tum mori cae' it.,
, uofac'ïoxz cum iterzmz permultz Pam: orgy rebellá nt, òjylvdrzus in Eos exercitu daga,
gremio' vzcªïis , relzquorum noñnullos absqueprae io recepit. Igitur Bata in Pannonia
nihil ſjzei reliquum vzrlens, pra-ſçdiis aditus ex ea in Dalmatiam pertinentes muniI-it,
Dalmatiamque
ficiis vaſtavçt. Sie_ 'fell'quiacceperlmt
iryªe/_Zaretur,paczs_candztzones eiiam Parinohy cum a' _atrocimſia
,- ni/i quod erª eo‘rum qu‘a’dam,
a' Q'ylvanoutMale
que:
in hujusmodi tumultu dm jam exercz’tata çfflènt ſúperfué‘re ſ res nunquam nan praſèrtím
apud ç/ZOS Impªla.? uſirata j etíam dez'ri e ex‘czſtz. Proſequitur Dio lib. 56. (apud
(,1. Farlati j Butonis huJus Dalmatici hiſtoriam;
edificada arce, ſeſe defendiff'e_, etica Pace, eum, profugiſict‘e
ſuis deſertis nempe, Anderjy, ad ipſas
; ac dem‘u'm, míſſoSolanas
ad Tí
berinm Scevafiho, arbitrio Tibcríi ſemet tribuiſi'e. Hanc Batonis inſolentiam, ªb anteriore
fuiſi'e diſtínctam , hifioria Dz’omísi evincit,
V. Ex adhuc deſcriptis conſequiwr. Pannoniam hanc , ab Auguſto, adjectam Écmaï
nis extitiffe, atque inicia Roiñani lmperii in vPar'mor'iiae parte hac, ab Auguſto‘ efl'e petenda.
2. Au ſtum Magiſtmtus Paimoniae, tum ſtªtim haud ſuſtuliſſe, cum Bre’ucz‘ Pannonica
gens, gundam Regem ſúur‘n habuerínt. Sui, a Batfone proditus, Regn'um Pinne, ſeu
Breuººruma 111²1‘?ºdiª 1ººº, ªººeperat. 3. annonialm a Dalmatia diſtin ui oportere, nequa
Daimatiam, per Pªnnonias fuiſi‘e extenfam. Plura item , quee ſtndioſús factor, perfacile m
tucbitur. Verum dubietates ex anterioribus, meditationeinſtituta , énatas , illuſtrare conve -1
II-m

hit. Auctores inſinuati, aetate diffiñt. Ad Octaviani, atque’Tiberii Epocham, Strabo, &
Vellejus Paterculus, proximï fimt. Dio Caffius Saecuii III¡ inició, floruit A pianu:
.Alexandrç'nus oſt medium II. Sar-culi, Ammiarzu’s Marcellz'nus, item Sextus zgffus a
medio 1V. Sªecuii, ut facile, ſecuridu‘m Xtªfis ſuz'e morem, in feribe'ndo, qúzepiam ªb illis in.
ferta exiſtimcm. Sane Velle¡ Paterczllus auteferendus Dioni Caffio foret; tum quia fu!,
Tiberio vixiſi'e; cum &, quod Legátus Tiberii in Ger'mania &.Pannonia fuiſi'e , ſcriberetur,
Sed quod nimis Aug'uſti partihüs faveac, Tïberzumque, atque etiam Sejanum immeritis lau
dibus omet, reprehenditm. Quake lnſeriptiones repertáe in lapidibus, firmare, uaedam vi
denmr. , Certè Superior Aquilejenſi's, Auguſtum viªm geminam 'Per Tyrones re 'tuiſi'e, te
ſtutur. Haze vero, ut; ªb iis', qui Aquilejae faerunt, ªccepi , altera eſt orientem verſus, ad
hodiemªm Goritiam ; altera; corI‘ÍIPtª & negle‘ctª ad ſeptemtribnem. Hinc, ſtructi's viis,
ªdvierſus ja idesl, Auguſto erª‘t Commodum, pugnare, Japidum p'orro oras illas fuiſi‘e, con
firmat apu Lucïum (L. 1, c'. 9.) fragmentUm ſeÜlenS¡ ‘ h l _
C. SEM PRONLUS C. F. C. N. TUDITAN. S COS. DE JAPUDIBUS. KAL. OCT.
Parte quoque ex alía, live Dalmatiªe; Auguſtum ſtraviſi'e, à duxifl'o vigª¡ non \'01qu
¡¡num , nunc ºdian: vefiigia; \ed 8¡ ¡¡Pis relatul a Lucio,- Farlatio_
4. CU.

I-_ÑA
 Periodus I. Pannonic Veterís. 5
CUJUS VIA] MILLIA PASSUS. SUNT, CLXVII. MUNIT, PER VEXILÏ‘
LARIOS LEG. VII. ET XI. ITBM. VIAM GABINIANAM AB SALONIS AN~
DETRIUM APERUIT ET MUNIT. PER LEG. VII. i
Jam , poſtquam Auguſtum Pannoniae' Reges non ſuſtulifl'e, ex ſuperioribus pateret,duni
Pirme atque Barro, Breucorum Pannonicorum, Reges;' Tiberio cauſaviſi‘ent moleſtías, an
Tiberius Magiſtratus Pannoniini propríos? horumque Reges ſuſtulerit; conſtituere permo—
leſtum eſt. EnímveroDio Caffl ſeriptio, Pannonios, szerz'us, uſàs egregia Scordiſèa.
rum , qui Pannoniorumfines attingebant , _eodemgue belli apparatu utebantur, opera ,
multis illatis cladíbus damuit, arma ademit ; jumorum pleros ue in alias Regiones ad.
ducendos, vendidit, Indicare.videtur, Pannones aTíberio, ſubjugatos extitiſi'e. Si eos do#
muit? fi arma- ªdemit? 'fi juniores vendidit ? Magiſtratus & Reges, Tiberium iis reliquiſi'e,
~ _credi nequít. At quia duobus ac ultra Sªªculis Dio Caffius, Tiberio eſi'et poſterior, ac ſupe*
ríus, Pacis cºnditiones Pannoníos accepifl‘e narráſi‘et, atque a Batane Dalmatico , ob malefi
cia per Sj/lvanum accepta, eos recefliſi'e, ut nihil ſpei in Pannonibus videndo, Dalmaticus
Bato, praPſidia muniverit; ejus ſcriptionem conciliare nequeo. Sane apud Lazium, videre eſt
lib. 3. pag. 387, Inſcriptionem ſequentem…, , -
ſ L, SEXTIO PERVINCO DEC. CIVITATIS AUDERJENSIUM CAVSIDICO,
ACCEPTIA AEREPTA CQNJUGI SANCTISSIMO F. C.
Ut Pervincus Decurio Civitatis Auderíerçfium( veroſimilius ut ini-*ra mox, Pannonici
Audi-Icy, quo loco, occiſum Pinnetum ſcribunt) a ud Tíberíum in Germania. tum conſtitu
tum , agens Prº Civitªte & Pannonibus Oratorem, ¡ve cauſidicum, iſthic mortuus fuerit; ve.
¡ſúa nihilomínus exºrata, pacisque eondítionibus acceptis.I Interim ex memoria Cellejenſi
eqSEX.
uente:PUBLICIUS FRONTO ANNO ' LX. BATRO‘ CELEJAN. ANNO LXX.
SERVATIS CELEjANIS ANNO XXXV. INSEQUENS CEKLEJANOS ANNO '
LXX. HIC S. › _ - ' ‘
Pro Bato , Batra Pannonicus legendum putarem , atque hunc Celejanum , ferváſi'e ſuos,
occaſione illa, qua Auguſtus ínJapydes eſt progreſi'us, vel dum Romani a Pannonibus caeſi
ſunt , deinde, eosdem Celejanos inſe uendo, quod fe pro Rege ªgnoſeere noluiſi'ent , Pinneto l
prodito,ſed Dalmatico Batoni adhaz Iſſ'ent. Verilm y
ª VI. Multa ſunt, qua@ ſuadent: Pannoniam, per Tiberium nec Magiſtratibus ſuis fuiſi'e
privatam ; nec ad tributa ſubactam. Rei hujus, lapis 1758. e profundo terrae errutus, dum
in Sirenievecz( loco verſus oecaſum , hora una , Zªgrabiá diffito) novum erigeretur Paro
chiale .templum, teflimoníum
i perhibet,
IMexhibens
P. C A Inſcriptionem
E S. ſequentem.

v-M E S S I O
Q U IN T O T RA
IAN O '
DECIO." P. F. AUG.
. . P. M. R. P O T
. , . C O S. I. R:
\ P. P. RESP. ANDAUT. DD.
Andautonium inter fuperioris Pannoniae Oppida, a Ptolemaeo fub Antonino Pio Circa
160.Scr'!ptore) recenſeri; teflatur Carol. Stepfflz. Luz-_ias &e d Lapls_ .Sz‘tentevecz reper
tus, iſthic fletiſi'e Andautonium , cum caªteris ruderibus‘, atque veſti ¡is evmeit , errorisque
damnat Geographos , qui alibi Andautonium Ioeavé‘re. Respublica ¡ec, Pannonum 'fuerit,
ad confervandos hac ratione Pannones, Romano Imperio. Neque particulares Nationum
quamndam, Reipublicaèſiuêre eXcluſae, dum talíum memoriam_teſtantur la Ideª. SIC apud
Lazium L. 5. Cap. X. C. CORNELIO - - - Curatorz Rezpublzcae O ESIMORUM:
Item : P. CLODIO - - ~ Citratori Reip, BERGOM. dato ab Imp. Trajano Citratorç
Reipubl. COMENS. Dat- al: Imp. Had. Item Iib. 3. C. URRIQ Patrono B’ Citrato"
Reipub. Veronenſium &c. Ut Trebellius refferat,in oratíone Trajam Deey z dum V¡¡tkm-zu
num ad munus Cenſòris electum confinnaret, reliqbua inter Cenſoris offima: T1" veé? alza
firmabis , divides Statum, Respulzlicas recenſè is. Imo Fud Ortellium Videre e nu
mum, ubi parte una: IMP, C. M. TRAIANUS DEC] S AUG. Patte ex altera,
PANNONIAE ac ad Latus S. C. five .S‘enatusconſulto. Accederet: nunc etlam, barbaro¡
quos vocamus numos, complures freqúentius erui, fed quia ignoraretur Epocha, ªd quªm.
forent
H/Z. Baltlzajàri: Kerr—filiªl!.
 ,-6 ‘ ’ Notitia Preliminares Y x
forent coliocandi, eos omittimus. Certè f1 .Romani gentes quaspiam, ad incolendum folum
fuum recipiend'o (ut de Vannio Rege in Pannoniís, locato , plures fcriberent) has; cum eo
rum Regibus recipere fuerunt folíti ; extaret quo ue lapiz apud Lazium lHREPTI , Hippo
nicorum Reguli preebens memoriam, ad amnem aruſium repertus, &iſthic I/zreptz' domi—
hatum indicans, tenoris fequèn‘tis. '
T. P. S. L. VAL. IHREPTUS, ET DOMITILL.REGULUS HIPONIC. HER- 7
MES ONESÏMUS AUG.'COL. HPC. L. D. D. D. ª ‘ l. l

'Concludi poſi'e videtur, nec naciones illas, quee eorum Imperio per pacta & conditio
hes, ſefe unive'rant, fuis illico 'exuïfi'e Magiſtratïbus. judez egit Prazſidem Pilatus Pontius,
nomina .Romanorum, attamenêroprii fuére etiam Judªeorum- Magiſtratus. A Priſco Rhe
tore (Tom. I. ſcr‘ipt. Bizant.) décon 'deſcribitutz 'guíPeeohiam Regionem ad Savumſiª
tamincalebe‘zt , que, exfoedere inita , cum ¿Frio Romanorum occidentalz'um Duce,bar‘
Lara_ arebat GC. Verum eXarnínanda haec relinquimus, qui; Pannoniae five totíus ,five hu~
jás'Ñzïºia!, aliquando fcripturus eſt Civilem hiſtoriªm. ' "
VlI. Tributa etiám', ab Auguſto atque Tíberio, Panrzonibus impoſita non fuiſi'e, ſu-L.
Periora fuadentz_ at ſtipendarios extitifl‘e, ac auxiliares. Hoc'Inſcriptiones etiam firmar-ent,
in quibus Equitz Aulezarzo le eretur. Praetetea eſt Infcriptio apud Laz. lib. I. pag. 7'.
T. PÏautio - ~ ~ El‘ Comín' Cauqu Cae/Í in Britania Coſ: Procos, Pro-Praet. oe
siee. In quaplura quam Centum millia ex' numero TransDanubianorum ad pra/Zan
da tributa cum conjugz'bus ¿3’ liberis, 8 Principibusſuis traduxit. Ut videatur,poſt Dal
matiam, Moeſia,
At, nec de a'tque
his, hic inde Transdanubiani,
ex inſtituto. Ideo prius ad tribute ‘aduffi
b , & Pannonii tardías.

VIÏI. Ciim in 'Siztenievecb vetus Andautonium ſtetiíTe, lapis fuperius relatus doceat;
porro nunc Sirenichniak, Zaſitem'e, cum veſtigíis antiquítatis, trans Colapim exiſterent';
apud veteres autem Geographos ,in Pªnnonia Andautonium, Andezjum( five Anderíum
autetíam
fic Auderium, legendum
Siteníclzmſiak fit )’Daatona
Andezium item; facileZaſàtenie
.five Anderium, ut ózrenievecz_
autemeſtvetus
Andavtonium
Davtona,vetus,
ſint.
Hinc quia Ptolomaeus , faeculo 'poſterior , ab &kate Tíberíi, intra Pannonia: populum re
eenſeret .Andiantes, fcribendo: Andiantes tenen: autem G’ i ſam Provinciam , in partíª
bus quidem
¡aq/Zea occidentalibus.
Andiantes, Amant‘iní
pez/Zea Brçucz'. _ma'gz's SeptemtrionaÃs,É/izb
‘In partibus vero orientali us, quibus Hercuniates,
qui ſimaxirneſèptem—
trionales giant Avari/Zïi, &ª qui magzs meridionales Scordiſèz'. Quia vero Amantini intra
ravum a‘vumque fuifl'cnt, Sexto Rufi'o ªuthore , Barone Pannom'orum R'egeficbacªt'o ,
zn ditíonem noflram Pannonio: vené‘re, Amantinis inter Savum Dravumque pro/Zratis,
Regio Sairienſis , ac ſècwzdariarum, Panrzom'arum ( nempe fenfu aetatis Sexti Rufli Circa
370.) loca Obçentaflmt, poſt quos trans Savum, fuêre Hercuniates, quos vulgus nunc eti~
- am Kihacharz a clava Hereulís , & Hermataclzi vocítaret; tum Andiantes, Amantinis Me
ridionales, & hi, Andiantibus Septemtr-ionales ;, adeoque Andiantes moderni ineolae‘Sz‘te
nichniak , B’ Zq/Ítenje eli'ent. Bato cum Bleacorum Rex atque Pannoniorum fuerít, in
Anderio vel Andezio. five Szteniçfiniak captus , a Batone Defydíato Dalmatiae, captus ſit
& occifus; ex Dalmatia enim , terreftri litinefe, & ,montem Petravz ' Gora, hodíe vocatum
(ut quivis intueri poterit) pervenit ad Sztenichniak five Andezium. Inde, nihil fpei inPan
nonia videns, in Dªlmatiam rediit, communitis preeſidiis, ne ſive Pannones , five Sylvanus in
Dalmatiam irrucrent. Tum ~iſthic in Anderio , arce ad Salonks aedificata, que moderna
Kliſi'a putatur, ſefe íàlváſi'e. Hinc AnderíUm Dulmatícum, ab Andezio vel Anderío Panno
niae eſt diſtinguendum. Quia demum poſt Andiantes, Breuci ponerentur, ideo hi, ab Ate
diantibus, dextrorfum
ínferioris, atque etiam inflectendo, refpectivè
Stiriae hodiernae, ªb complexu
in fuo occaſu ad Se temtrionem
haªuerunt, àd ,Averiſiſcos
Pªttern Camiolíaè
maximo
feptemtrionales g ac perfacile in oppido Brecht' , Stiriae inferioris ad Savum ('latine Runám
meªnt) Breucorum ,q Pannonía: veteris , eorum emque ſitus nune etiam, memoria fervatur.
Quare Andezzum,
corum Daytona,
Pannoniae Regum, hincAndautonium , Cíllea,
Pinneti & Batronis A e Regnum
, fuiſzfe ia, nunc deducuntur.
O ely, .SÍ/EM,Horu
Breuſi-
conſideratione, ac fupra deſcriptorum , dum Vellei Paterculi ( utpote Tiberii Caeſaris ad Pan
noniam legati) de Epocha. in quª fumus, firmiſiimum eſi'et teſtimonium , huic defetendum çſt
plurimum. lpſe Yero lib. ¿cap, IIO. apud Schünleben, recenſita Pannonum defectione, par¡
inquitpetere Iralzam decreverat,juncº{amſibi Nªuporti ac Tergç/Zis confinio è’c. Uſ:
Nauportum in conſinio Pannoniae fuifl'e arguatur, adeoque fluvius ad Labacum hodíernum
fluens, initium fuiſi‘et .Pannoniªe , & plªna Illa , tum erant Pannonize ,Japidel dextrorfum fué—
re, P-linii
;
etiam heſtimºnio, qui fub _Veſpaſianm floruit, inde glandz'fera
u
Pannonice: fori
l ben

Í¡- - _/
 _ ._ _ |
_
Periodus I. Pannoniae Veteris. . .7
bentls , prepare/&mia Alpium ju a , per medium Illyricum ,a Septemtrione ad meridª;
l
verſtz, mollz ln dextera ac leva evexitate conſidunt, nempe Japodes, ut in ſuo complex
Xu,.Avendor_Iem, Terponum, 'Monetium , Arupium, Metuflum &0. habuerint Japidiae ~ſuae
darlora OPPldª. Quake ínfra Metullum limes fuerit, qui Andiantes , Pannoniae populum,
a Japxdlizus ſeparabat, inde uti ſuperius obfervatum, facile per antiquum Corçyras, Dune
veroſimlllus Kerka , ut hic fluvius ad Cola-pin: influeret facto flexu, Pannoniam Regnum
que Breucorum ad Orientem couſtituebat. Haec a Oſco Conjecturae eſſe, cum a nemine,quod
egqlegiſi'em, Pannoniae ab Auguſto acceptae , à iberío firmata?, limites ,japidiam verſus,,
diſ’thtè_deſcriptos, ſciam. Poſteriores autem five Geographi, five Hiſtorici, pro ratione
' Relgubhcae fu¡ temporis, ſcribant. Quisquis certiora demonſtraVerit, a nobis reddendas ſib¡
gratas, ſciªt.
IX. Monendum quoque cenfui, Appianum de hac Pannoniae parte, intelli i non poſi'e,
dum ſcriberet: Salmo/?z ç/l omnis Paeonum Rígio, interyue Japodas ac ardanos in
langumípratenſà ,- null@ in ea urbes erant,ſè vicatim , aut dz perſis_ er agros domici
las _habitabatum nullum univerzſà gens in commune regimen, nullz' !GagÍ/Zratus, ſè a
ratzsyue ¿ver cognatzones atguefamz'lias conſiliis agebant. Conſtat equidem in his an~
Dºmª' 01‘15, extitiſiè Siſèiam, Segeſtam, Sirmium , Andautonium. Pinne, & poſt hunc
Battpnem Pannonize hujus Reges; Rempublicam item extitiſi‘e, ſuperior evincit inſcriptio;
ut hmc Yidere fit, ad explicandos rite Scriptorcs ,plurima legenda cognoſcendaque eſi'e, Qua
're Appganus, de parte alía Pannoniae, venit interpraetandus, aut quod aetate ſua, reflrictius,
Pannoma , qua: ſub Auguſto ac Tiberio erat, conlſideraretur’,
. _Praeterea , Auguſtum Italiae fines ad Polam protraxiſi'e, Strabo lib, 7. teſtatur, docuimus
mquiens .- m [talla: deſèriptione primos ¿n Illyrici 0ra maritima çffè I/Zros , canterminos
' ItalIae 8 Camas, Principesgue noflros( Auguſtum & Tiberiumflzodíe Italiarfines ad P0
Iam usyue {/Zrza' urbem prorulàfflè. ' !Etate autem Plinii, ltaliae limites ad fluvium Arſiam
extenſi fuere; ſcribit euim L. cap. 9. Nunc finis Italia fluvius .Ar/ía. lllyrici quoque
appeilationem fuifſe ſub Auguſto extenſam, ex Strabonís, relatis ſupra verbis, non negamus.
Qua* autom ratio hujus fuerit, an illa? quam Pancirolus apud Cl. Farlati Par. I. Proleg
Tom. 1, pag. 66. credit, reſtituendae videlicet prima-eva: oríginis; aut quam Appianus Alexan—
drinus ſcribit: Romam~ vero inquiens non has duntaxat, ſèd Pezones prwterea, ò’ Rim
tos, Norzcosqzie ò’ !Mx/ios Europam colentes , aliosgue hisfinitimos, gui per I/Zrum de.
_ſèendentzbzfs a dextera occurrunt, dçſtih uunt a Gra’CI's, nonſècus ac ipſi Graci, e0s~
que pro _ras nomznzbusſingillatim appel ant ; cceterum communi vocabulo omnes [Ily
rros ar arantur 5 nec/¿Iris comminiſèi pqfflzm, quo initio duc‘Yi, patéfflmum in [zanc opi
Irzonem devenerznt ,1172 qua ¡¡odie cum maximeperſèvemnt , quippe tributum lzarum na
tzonum. anterfontes'IſZI-i &ª mare Ponticum 'Shar-um, tanguam unum exigunt , EI’ Illyri
cum trzbutum vacanta Lectorum ſubſterno judicio. Mihi Appianiperplacet ſententia , tum
quod _Saeculi II. Scriptor eſi'et;~cum vel maximè, quod Romanis Imperii fuí extendendi cu
ra maJor fuerit , quam reſtituen'di alieni, adeoque Illyriorum Veterum. Interim aetate Ap
Biani Jam hXC etiam Pannonize pars, ad tributa pendenda fuiſi'et adacta. Profecto Inſoriptío
etovy in Cªmeterio S. Martini, ſub Illyrici nomine, Pannoniam fuiſi'e acceptam firmat ,eſt
autem ſequens
ISIDl AUG. SACRUM MARCIALIS FIRMINI SABINI VERANI T. P.
CONDUCT. PORTORI ILLYRICI ARIARI VlC, VOTO SUSCEPTO.
Verum quod Dalmatia, ab Auguſto ad Savum uſèue extenſàfuerit, neque Lucio , ne
que Cl. Farlati ſubſcribere valeo. Enimvero extenfio hzkc, nec ex Strabone ,nec Vellejo Pa
terculo doceri poteſt. memorata ſuperius bella, ſub Auguſto atque Tiberio, Dalma~
tíam a Pannonia diſtinctam fuiſi'e , ſatis teſtantur. Appianusgpreterea teſtatur ,antiqua ProJ
vinciarum nomina a Romanis fuiſſe ſervata, eosque propriis nominilzusſingillatim appeL
lant, cceterum communi vocabulo, omnes [lb/rios arbitrantur. Accedit: tot inter Veteres'
Inſcriptiones , nullam aut repertam, aut relatam ab aliquo effe, in transSavanis hic partibusf‘
qua doceretur ab Auguſto ad Savurn Dalmatiam fuiſi'e extenſam. Contra multas eſi'e ,in qui-d
bus Pannonia: eſt mentio. Memoria nóſtra, in campo Turopolia, adeoque reſpectu Dal
matiaª cis Savum, lapis erutus , ſeqlxentem exhibet Inſcriptionem. '
q FUNISULANO º
L. F. ANI: .YETTONLANO TRIB: MIL: LEG: VI: VICT: QVAESTO
R1. PROVINCIAE. SlCILIAE. TRIB: -PLEB: PRAET: LEG; LEG. IIII.
SCYTHlCi PRAEF: AERARI: SATURNI. CURATORI VIAE
. A A . _l ,‘:' b ² . , v
 '3 Noticia: Preliminares
² ..MATIAEI
LIAE. ,COS.vITEMVIRO E PULONUM:
PROVINC. LEG. PRO:
PANNONIAE: PR. PROVINC:
ITEM MOESSIAEDEL
SU..
.- PERIORIS. DoNATO BELLO DACICO CORONIS Illl. MURALI: VA
LARI: ,CLASSICA AVERA. HASTIS PURIS: IIII: VE: XLIS IIII.
Hai-c Inſcriptio poſt‘erior ‘eli-,“81 ſub M. Vulpio Trajano, ob voces Janato bello Daci
co col-onia IV. quae diſtinctè Prºvmciarum Delrnatiae, item Pannoniae, item Moeſiae ſuperiº
i-is meminit.
xiſi‘ec, Nequel “fui:
&ſi Bannoniam‘ doceri poteſt , qluis
reſtítuiſſet Imperatorum
ín_1itibus. Anno ,quoque
Poſt Auguſtum,
MDCCLI.Dalmatiam
vidimus inreſtrin
Ther..
inis Abbatiae Topuſzkenſis, plures inſcrí'Ptiones, qua? Pannoniaª iſthic memoriam ſervabant.
Inſuper agnoſcit dqçfiſſirnus Fariatua , rovineias ſmgulas in plures Dioeçeſes, quas conven
tus vocabªnt; partlta‘s fub Romanis extitiſi'e; recenſetque Aſiaticas Dimceſes, tum ex Pli
nio Hiſpanicos conventus. Dalmatícos ítem tres, nempe‘Scardonitanum, Salonitanum, Nª
ronia'num. ' Et Plinio teſte Iib. 3. 'cap. zI. & 22. Conventum Scardonítanum Fetunt ,lapi
des .~ 8 Liburrzorum Civitateslquatuordecim , Liburnicefinis, ê’ initium Dalmatia: Scar
dona, eo minus credí poteſt ,Dalmatiam ad SaVUm usque ab Auguſto fuiſi'e protractam , quod
Pannoniae, ſuae qquue fuerint Dimceſes & Conwntus; neque ſint vel índicía, Pannoniam
Saviam, ªd Dªlmªfíººs CºnVenkus unquam pertinuiſi'e. S. Qctuirini M. & Siſciae Ep-iſcopi hi
floria, non commemorat, ad Praeſidem Da]matiae,Vírum ſan um, fuïſi‘e ſubmiſi‘um : verum
- __ªd Amantium pr'imae Pannoniae Praeſidemzſed nec video, ſ¡ ab Auguſto ad Savum uſque, ex
tenſa erat Dalmatia ad YII. plane Iàeóulum, quod Epiſcopi Siſcicnfis, Singidunenſis; Salo
n着nº MetrºPºliW fªbiªct¡ nº" fuºïïnt, ªt Metropolitam Pannonize, Sirmy habuerint, de,
ſtructove Sirrnioï Theſi'alonícªª honor auctus fit. Deni ue Hieronymus ſe natum in oppïdò
Stridonis a Gothis everſofatetur-,quod Dalmatice quon am, Pannoniague carffiniumfuit,
Ubicunquc vero Stridon hace collocetur , cum cis atque ad &vam , a nemine adhuc ſit con.
flituta , Dalmatia. ad SaVUm ab Auguſto extenfi¡ non fuit, minus autem, Partes he, ad VII.
,uſque Saeculum,Dalmatiae nomen retínuerunt.
Trans Savum porro, ad Dravum, aut Muram, vel plane Danubium, Dalmatiam ex
' titíſï'e ’aliquando extenſam, ſuſtineri nequít, dum oppoſitum demonſtrant, tot numero, ac
tanta? Veterum Inſcriptíones , dolo & fraude carentes, Síc ªpud Lazium exhibetur Inferiº
tio Varaſdz'ni repºrta, adeoque intra Savwn Dravumque L
T. VARIO CLEMEMTI PROC. PROVIN. BELGICAE , ET UTRIUS ,
GERMANIAE, RHETIAE, MAURITANIAE CAESAR. LUSITANIAE, C -l
LICIAE PRAEF. ALAE BRITAN. MlLIAR. ET II. PANNONIORUM
Ñ TRlBUNO MIL. LEG. XXXV. ULPlAE, CIVES ROMANI EX ITALIA ET
ALlIS PROVlNCIIS IN PANNONIA CONSISTENTES.
_ Trans Dravum Petovii ¡in fracto lapide
VENULEJO PROCULEIO V. ANNO DIEB. X. PROCULUS AUGON’. VERN
, VE XX. HERED.UT. R. ARUMQ. PANN. CUM VALENTINA FILIA FE
. t CERUNT.
Caeteras rei hujus memorias, Cillea: , Graecii Stirorum &c. repertas miſi'as facio , ue
proinde Scriptores omnes, qui Dalmatiam ad Regiones has , quas nunc Camioliam, Stíriam,
Croatiam, Sclavoníam,Hungariam, ac inferiorem Auſtriam vocamus , extenſam fuífl'e, & qui
dem ad VII. uſque Saeculum, fine rerum examine, aut fine ex Politico , veI Patriae ſuae am
1 ificandaª ſtudio, ſcrïpſiſi’e exiſtimem. P. J'Oſephum Bedekovich , inſtituti Eremitarum a S;
Paulo Ereinïta , excuſat oblatíonum affectus, dum in Oratoria oppidi Strigo , ad Conventum
Chaktornenſem pertinente templo,natum contendit Magnum Hieronymum, Hoc ut perſua
dear, imagina'ri ſibi Vult a fingulís ex Svetonio, refferente: in bello Dalmatico, Auguüum
ªd Setoviam vulnera reoepiſi'e. Quía vero Lazius Setoviam Svetony , interpretaretur Pe
tovium , concludít P. Bedekovich: Ex his dare‘ patet ', Petoviam urbem in Dalmatia,
uool bene notandum, vel adminus proximam Dalmatice extitiffiè. Cl, Lazy de Setovia
'ªvetonzg eſt conjectatio , quee claritatem veritatis non effecit. Poſtremo bello, quod Boruſ
ficum vocamus , pugnatum {Lepe , ad Pragam, Vratislaviam &c.' fuit ; haud attamen ideo ela.
re patet, Pragam urbem effe m Boruffia, aut Boruſſiaz proximam. At relinquendo ejusmo
di cla-ritates & evidencias,
X. Auguſtum ſolídarum litterarum
orbis Provincias vcum Senatueremitis.
diviſiffe, Strabo, Svetonius,- Dio Caffius,
&c. teſtantur, - Strabo pro Senatu, ſcribitpopulo; proculdubio Senatumintelligens. Dio
Caffius 1ib.53. Potenziores Provincias: inquit, utfalaces G’ pericu{qfas , B vel ¡¡Q/Ze.:- ac
colas habentes, vel per ſé magna ò’ nºva mºliri valentes,ſibi retmuix. Idfaczebqltªſub
' c
 Periodw I. Pannonia Veteris. , 9'
Abc/Peck , ut Senatus ó timis Im er :ibas tutov erj‘rueretur, 1i e labor-¿bus 5’
riculz's Object'm* ¿Yet .- atçeveraſiz háçïçetextu inc-{mis &imbellifíèt; ¿3’ eſaíis
arma ¿3’ milites aberet. Eadem ferme Strabo. In Provinciin Señatús, rocarzſ es ſortí~
to creabantur, ut Svetonius. In Prov-inciis Imperatorum Propraetores ſine temporis Cir—
cumſcriptione, erant. Provincias Procºnſielares, ideſt Senatus, Dio\nominatim percenſet,
African!, Numidiam, A/I'am, ò’ cum ira Graciam, Dalmatz‘am, Mcedomam, -Sich
liam, Getam, A ricam erenaicam, itlz niam, cum Pontofinitima, Sardím'am , at'
Zue Ifiſjyaniam ¿Eticam Reſidua fuêre ropraetorum, five Auguſtºrum. Hinc iterunr
rmªntur ſuperiora , Pannoniam a Dalmatia , fuiſi'e diſtinctam , quia hemerat Proconſularit
"ſub Auguſto , Pannonía neutiquam , ut non reminiſcar ¡ne legiſfe, aut vidifl'e Inſcriptionem‘
aliquam veterem, niſimemonae Pmt. Pro-Praet. In numis aeque, Siſcii cuſis plerumque le
ªeretur D.N. &0. _five Dominus NQ/Zer , ut Pannonia pro Provincia, Auguſtorúniffemper ha,
ita fuiſi'e deducatur. Hinc quia talis fuerat: _ º _ y
XI. Ab Imperatoribus excoIi ſtudíoſius procurabatur, tam oi) ſoli fertilitatem, quam
& ilumina & aquas, extendendique Imperií opportunítatem. h Titum Clªudium DruſumGer
inauieum , ín Provinciis hi¡ , eumprimis Dªlmatia, plura innovaſfe, euni illud argumento eſt,
uod Scrílvor'zianus Camillas inter Dalmªtas Imperator dictus fuerit, ſed continuo occiſus,
g‘acito & Svetonio teflibus; tum etiªm , quia per T. Plautium plura quam centum millia
trans Danulzianomm ( ut ſuperior Inſcriptio) ad tribute Pmſtandª traduxiſi'et. Thraciam
quoque rede iſſe in Provinciam ſcribatur. An autem ip'ſe Siſcii, ¡Sl/¿lx, officinas monetariais
inſtituerit? ' re neſcimus, quia cuſum vel ſignatum Siſciªe, Claudii [lu-¡us numum non vid¡
mus. Duo¡ nos Vidiſi'e fªtemur, quorumªjmrte una: Claudia.: Caſar Aug. ~ - ~ altera:
Cory/?antic Augzç/Zi, & in medio SC. five Senatusconſulto, ln altera: Claudius Cajàr
AUG. Germanicus P0- - v Vedia SC at inneutro,locum cuſ'ºe moneta, vidére eſt, Pro
inde ¿Veronem Claudium, Siſcienſis Monetae auctorem credimus,quia vidimus numum ,’mo
duli majoris, in quo parte ex unaCaput Neronis Laureatum , cum epigraphe: Nero Claud.
Caſ Aug. - ~ ( reſiduª diſtinctè lectgere non valuimus) Parte alía: pcrſpicue diſtingui {reque
Imt perſonze binX, quarurn una ſedenl., inſcriptío: Annonw ~ ~. Ceres _in fine, poſt imeam
Et quia Imperatorum hiſtoriam non ſcriberemus, mifl'a rehqua feeimus, memorias tem'
t’um , quª.- hic ſuperſunt ,vªc ad noſtram venerunt 'notitiam referirnüs." Sane Ser-gy bulpzçx
Galbae, nullam his in partiizus repqrimua adhuc memoriam , Axil Vitelly numum, modulh
ſane ma i Vidimus, quaſi Siſciae ob memºriam Siſ'c. cuſum , in quo, parte averſa inſcriptio:
Honos, Virtus, ſed dun¡ tanta indicant, numi falſitatem', nec hi9 in partibus fuifl'ec erw
tus , eum vel ideo negligere oportet- , quod Legiones Pannoniªz , Mcxſiªe, *Dalrnatiuh M591
vio Otlwni(firmantibus hiſtoriam Taciti , pluribus Siſciae repertís Othoms hujus numis ) ju:
rata.- fuerint, adverſus Galbam ac Vitellium. Sed & Othone mortuo, ad partes Veſpuſiam
Pannones accefiifl'e. In fracto iapide in Kri ovljan ad Varasdinum, eò, ex. villa Babmecz
( fi ex vocibus, que placiti ſunt, tenet argumentatio, Balnnecz, vetm_ Anzcziem Pannonixz
ubi Valentiniªnus II. in Imperatorem ſalutatus (cribitur, eſſet) 011m ejusmodi antiquitªtum
fertile, translato; Veſpaſiani reperitur memoria, eſt autºm ſequem:
VESPASIAN - - - NNIO A'FR. - ~ LEG. _ o
Reliqua adEceleſiaa ſtatum, aconomic’è applicata , & fracta. Nerva Coccejus ut extra
neus ipſe, vídetur intendifl'e, ut tot naciones colligat, & unam prope gentem nntionernque
efficiat , hinc compettum etiªm , urbem Roman¡ extemorum virtute erCVIiTe. H1 Nervae co
natus, ex duplici memoria confirmar¡ videntur. Alterªm refert Lanus lib. IX. Comment.
Reip. ad fines AuſtriEP repertam ,
C. ÏULIUS C. FILIUS FAB, ANTIOCHUS PHILOPAPPUS COS. FRATER
AÚRALIS,ADLECT_US INTER PRAETORIOS AB IMP. CAESARE NERVA.
Item apud eundem Laz. pag. 916, Vienna! Auſtriae P. CLAUDIO PALLANTI
norat. Adlecto inter Tribunz'tzos Le . Pr. Pr. Provinciae Aplzriçae _ _ _
Altera Síſcíae eruta eſt, Anno 1766;. occaſione Paroehíalis templl m szella ad Siſcmm
0- muris noviter erecti , quam inſcriptionmn vidimus, & ex lapide quadrato deſcribimus;
D O M A C VI U G I ,
MESSILLAE FACTUM. _ _~ \
Q U E. V l X l T
CUM CON.- PATRE S,UO
ITA/Zar. Baltlzafizris Kerç/èlich.
' ‘ ROM.
 '1. Notitlce Preliminares

ROM. A. NO. ANNIS XXXVIIL

.- HOC EST SEPULCRUM
COMUNE MATITOCUM.
Tom. I. Script. Rer. Hangar. reliquas inter Inſcri tiones vetem Tranfilvanicas,, ex@
‘llibetur etiam : .lis, qui mílitant , in clqfflè Flavia Ma* ca ~ - Item dimiffls ‘honi-.ſta miſ:
fione, yuorum nominaſübſèriptaſz‘mt. Ip/is, libcriqu/Zeris ue eorum Guitatem dedit,
B’ connubíum cum uxoribus, quas tunc Ízabug'fflènt cum eſZ Civzz‘as ¿is data , autſi Calibel
Zffiznt cum ¡is, quas poflea duxg'fflênt, duntaxat ſiugulifingulas, D. XVIILK. Julia;
c. Caeteros intra ſubſcriptos eſt: Gli. .Il/[atici, Ut exiſtimem ad Siſciam agros' uospiamMª
ticiS obtigiſi’e, dum Sepulcrum commune ¡Hatitoazm, in Segeſtica In'ſula , S' ciae adjacente,
il’chic fuiſi'e, lapis evincít. Porro cum Dacica Inſcriptio 'doceret : honeſta miſſione dimillis,
Civitatem( id eſt Agros cum finibu¡ horum, vide in Lex. H'qffi voce Civitas) datªn¡ fuiſi'e,
conſequenter benemeritis territoria donandi, ançiquiflïníus mos effet ; Daciam autem a Tra
jano, Decebalo victo, in Provinciam 'redactam fuiſi'e conſtaret, tam illa Tranſilvaniae ,quam
BZ Siſcie modernª.- , Inferiptio,Trajano poſterior eſt. Utraque ªttamen , ad Períodum floren
tis Imperii videtur collocanda. Facile etiam Infcriptío Celejenſis Matitocorum familias eſt.
Videlïcet ,
D. M. MATT. ADLECTO -INTEKFECTUS AMATTIZARIS A. EX 'L.V.F.
ANTOQUlNETA CON.
S 2du¡

Memorie Pannoniczha Trajano, Vulpio ad Conflantinum.

Trajanum, victorem fuifl'e Deeebªli, & Scrliptores teſtamturZ 61 Tranſilvaniae Inſcri fio
nes confirmant. Has in Lazio, & Tom. . Scrip. Hungariae, videre eſt, Sana ciubſi
tari eo minus poteſt, Trajanum ex his Pannonia: oris, Moefia item , adverſus Dacos pugna
viſi'e, quod Dio Call‘. in Nerva Trajano ſcribat: Nunciatur Decebalum pra-:ter conventio
nes &javier-a, multa ad rcbellionemſjjecïantia arare acfacere : quippe armafabri
care , trarjflzgas recz'pere, municiones f5’ Ca/Zel a irª/laurare , vicinas gentes mzffis lega
zionz'bus a bellumſò ¿citare - - Jamque Jay/glam agri artem invaſèrat , quam Traja
nuS victor illis repetentibus minime rç/Zituere deinde v0 za't. Ob ¡zac iterum /zoſiis a Se—
¡1amjudicatur ( ſcilicet Decebalus ) Bellum Trqiamcs ſüſèepit, quod tandcm fine altcrius
Ducis opera coqfecit. Jazyges, aJapidibus diſtincti ſunt , hi enim ªd occaſum Pannonizc
fuere, Jazyges intra Danubium & Hercyníum ſaltum. Ab his ,Japyges noque diſtinguen
di, qui olim, in Regno Neapolítano fuêre. Hwe, Pannones in ~ rajani fi e perſtitifl‘e, facie
docent.
II. Eli¡ Hadriani Imperio , ob extenfum ab antecefl‘ore lmperium, Provincia in Europa
58.' conſtitutm, quarum alíª Conſulares , alias Praeſidiales , cum antea Proconſularel alía: el:
fent; aliae I’m-.toria. Docct hoc etiam Inſcriptio apud Lªz. C. Plinius - ~ - ProvinciaePon—
ti Conſülari pote/late, in cam Pr'ovín‘ciam mç'fflzs, Pamzonia in Imam ò’ II. diviſ‘a e/Z,
ut diviſionis hujus , memoriam, tot numero lnſcriptiones evincerent. Reliqual inter Petovy‘
:in fracto Japide videre eſt: Venulejo Proculeo V. Anno dieb. X Procalm Augon. Vernve
;XX Hered. utrarumque Pann. cum Valentinafiliafecerunt, ubi To utrarúmyue Pamzo.
niarum, divifam fuiſi‘e Pannoniam eonfirmat. Hinc’ poſteríores Hªdrinno; tam Geographí,
uam & Hiſtorici, dum Pannoniam deſcribunt, 'ab hac Pªnnonie diviſione, plerumque de
Rannonia ſcribunt, & ſui tem oris ſequnnturrationem. Moe/ia quo ue cum Norico gºgh
11:1 effecta eſt, five ſuperior & Inferior, ut¡ de Pannonia meminimus. toÍomaus proximus,
Hadriano, ſic utramque dcſcribit, apud Schünleben Cap. I. 3. Pannoniaſüperior ,ter-mz'.
natur'alz accaſü monte Cetio, ò’ pro parte , Cardvanca; a meridie parte .{/l‘n'ae ê’ Illy
ridis.- a Se temtriòne vero Norici termino, ó’ ea Danubii parte, que ç/Z a Cetio monte
usyue ad ivertigium Narabonisfluvii ; ab ortu verojòlís , irgferiore Pannonia, ’
’ Inſeriorem vero Pannoniam, ſiecircumſcribit Ptolomaeus. Terminatur ab occaſü fiz
Feriori Pannonia a divertigio Naraêonis fluvii : a meridie arte Illjridis , que: a dicta
limite uſèue adflexum ç/Z Danuby, juxta uem divertitur
ne autem ò’ oriente, terminatur ea parte anuby, qua! eſ!òazmfluvius. A Septemriº_
a divertiglſio Narabonisflu.
vii, uſèue ad Savi divertigium. . Hªze nimirum generalia, genuinam Pannoniw hujus utri;
¡¡ªque cognitionem, obſcuram Quant. Perfacile hinc. Dalmatiam ad Savum usque ext…,
~—-~ .a
f.
r_ j, ,,._*—,

Periadus L Pannoniw Veteris. l u*

[am fuiſi‘e,
lomaeus enataefl;
meminit opinio,
, hand quam nos
Dalmatiae, imoamplecti non in
quiav Moeſia pofl’e, fupra retulimus.
ſuperiorem **Illyridis
inferioremque diviſaPto—
ex
titít_, firmante apud Lazium Inſcriptione. .
HERCULI TIBURT. V]CT.ET CAETERIS DIIS PAENATIBUS TIBURT. º
L. MINITIUS MATALIS COS. AUGUR. LEG. AUG. PRAETORIAE P. R. '
PROVINCÏAE MOESIAE lNFER… VOTIS. Haze fub llyridis nominefacile, ut ter-v
minus meridionalis Pannoniw, acc‘ipi potuit. _ ct '
,Sane Regiones has, de quibus commentamur, hac etiatn. Provinciarum‘diviſione , in
Pannonia relictas fuiſi’e, ex Ptolomaeo deducimus, qui lib. 2.-Cap. 15. oſtquam recenfuifl'et
ſuperiorem Pannoníam terminar-i ab occaſu monte Cetiq, & pro arte _arvancaj a. Ineridíe
Zarco Iſtriae , addit: juxta líneam arallelam, qua: à prafato ;ire çcczdentalzqri per Alª‘
anum mºntem exit. uſQue ad lªbios montes, ò' lirízites izzferzorIS'Pannonzct. BebioI
autem montel, nunc etiam memorarent incolae. Eorumdem, quemadmodum 6L fluviorum,
traditione majorum ſervando memoriam, (reſpective ad Zagrabim) trans Colapim plane,
ac intra hodiernum Brad ¿1’ Chabar proxima hodiernaz Camioliae nuncdpatzav loca; ut omni
no
am,Savuo, Pannoníae
Regione¡ terminus, nec
hª‘ rt’inuerint? ab Adrianoeſt fitconſtituere,
permoleſtum conſtitutus. Ad uamq porrº‘
adeoqueciimitel veros,Pannoni
ſupori
oris inferiorisquo Beªnnoniae determinarª. Profecto Ptolomaeus, ſuperiorem Pannoniam, ut

ſupra dekribendoç ;cum ab occaſu orſus fit, de monte Cetio ad Viennam Auſtriaº.- jacente,
intelligi nequit. Verum de Cetio occidentali ,cui, a parte mom alter Carvancas fit, uterque
occidentalem limibem Pannoníae ſuperíorilconflituens. Magis iſtud firmªtur,deſcriptis a Peo
lºmf'ªº Nºriª¡ **mªniª lib. ª. cªp. 14.. Noricum inquit terminatur: ab OCCdſü Oenofluvzo,
a òeptemtrione Darwlzy parte, guae df ab Oerzo, uſque ad‘ Cetiunz montem, ab ortuve
r0 ſOÍi-S‘ i ſò monte Cetio ; a meridie vero parte Pamniczfltperioris , me /àb dicta eſi
mºnte, Fººd ¿nde ç/Zfitpra I/Zriam, eo monte, qui Carªvana-as appelÏatur , ut omnino
Pannonía uperior, montis Cetii extenſione, ab occaſu* protraÑcta fuiſiè appareat, & a parte,
monte Carvancªs, Tum meridionalis termini meminit Pçolomaeus , quem nihilominus reli
quit , tantum \cribens : a meridie parte I/Zriae 5’ Illyridis, quo loco, neſoio quid actum ſub
Hadriano , de Japidia Auguſti Y an nempe hªze, diviſione Provinciarum ſub Hadriano, fueriſ:
Iſtriae f aut Pªnnoniaa additRPC‘um lib. z. cap. 17. Pto]. fcribat: Tenent autem Provinciam,
gª¡ l/Ïfiª hªrªn‘Japídesmt Pannonia ſuperiori, hi, ªd meridiem Vicini extiterint. Sed
a Prolonueo , relictís ,per extenſionem Pannonioeſz‘zperioris a meridie terminis, quouſque
fuc're extenſi, Conjectari ſecu¡ nequit, quam ex incolis, & lOCis praecipuis, quae, in ſuperio—
Iº Pªlmºniª ººuººªt- Itª-que dum apud Abrah.0rte1]íum , atque ex ſuparioribu’s, in ſuperí
ºre Pªmºniª ªfrºntª
Aſindautohium montes: Albius
Síſcía ,iSabaría fivereflexiona,
&0. facta Albanus , ad
item Belzy, acPannoniaz
deſcriptos ex urbibus Andautrium,
ſupªrioris atquè
rinferíoris camino¡ , oreditu facil: eſt , fuperiorem Pannoniam a Septemtrione monte Cetio ,
ªque Dªnubiº flªViº› uſque hodiernum Comaromium, aut jaurínum fuiffo exteRſam, ¡nde
orientem verſus, inferiore Pannonia; per Divertigium Arabonis, ad hºdiªrnªm PªPªm› ªº
Lacum Bªlaton , ac ¡nde verſun-Dernje, Giurgievccz, Chaſmam fluvium ad jeſzenovecz ,ab
indeque juxtª Savi divertigium, a, meridionali parte trans Colapim aliosque alveos , ad AI
bíos per meridionalem pla montes , ad Caravancum montem, a parte eujus dein , termi
nºs mºnte cet-¡ºz ab oeca. u continuando ªd ejusdem ſupra Viennam finemªqêz Danubio Sep
temtríonali termino jungebntur. Ut, omne, quod his includitur terminis, ad L Pannoniam,
five ſuperiorem, hac aetate , & poſterioribus duobus faculis, pertinuiſi'o videªtur. Reſidu
um, ad Belgradum uſque, inferior eruatur Pªnnonia. Hujus memoriam, Ñconſervat lapisp,
Effechini,teſte Lazio‘erutus, cum ſ uenti Inſcriptione. Í
VIRTUTI ET HONORI L. LPIUS MARCELLUS LEG, AUG, PR. PRO
PANNON. lNF,,jV. S. . ,
Quare: fuperíor inſcriptio, cmterªeque Iurimªe apud Lazium , in quibus Ala* II. Pq?
naniarum eſt memoria , vel ad poſteriorem kEſpocham Collocandae .veniu’ne ( quamul mento)
infra ſequitur) vel Viri illi , quorum ſervatur in lapidibus memoria, in II. ſón_ infºlfflºïe P311;
nonia, officia & honores habuêre; eſtò in Pannonia ſuperiore , loco five mo'rtis,' five habxçak
cionis, inveniantur eorum memoria?. o A_ 'v l
Adriªnum, pacis amantiflimum, ac ſtudioſum fuiffe,ex EL Spªrtiªno , Vlderºeſt. HUBO
Pſªemiffis exercitibus, h'cèt MOEſiam petierít ipſe-, ad ſedandum Sarmaçarum (Y:~ Alanorum ku~
multum, cum cognoviſi'et, imminuta ſtipendia, Cauſam fuiſi'e tumultm, Pacelp compoſmt,‘ &
Pannoniªe Daciaeque ¿War-tinum Turbonem, poſt Mauritania praefecturam infulis omaeum,
ªd cªmpus Lraefecit. Hujus ſervari videtur memoria, in lnſcripçione apud Laz. P'. IqS-¿Qz
cq Mar¡
 , ;u _ _ Notitzſia Preliminares
Iíªrélio Turbçmi FrontoniPztblz'cz'a Severo PraetJmpCaeſfTrajani Hadrz'ani Aug. P. P.
Colon. Ulpia Trºjan. A ;Dácica Sa " etuſa. Pannoniz‘e Prefectura, hac :etate ex
Clarion'bus fuerit, dum & . artíu's Turbo a hanc transfereretut; &z ffllius Commodus ve
rus ab Adriano adoptªtus, & Cªeſa’r factus (ſequuntur ver-ba S rtiani ) Statimyue Prcetor
factüs', 8 .Pandora-S Dax" dc' Rector ¿nªve/EMS, max con crearus. Et guia eratde
Puía‘tus Imperio, zterum Conſul dçſignatus ç/Z - - - Tantumgue apudAdr-ianum Prin—
cipe-m valuit, ut prater adoptiçnis affect"um '- - jblus omnia qua: cuperet, etiam per
' &fieras impetfaret. Nèc Provincia’ uidem, _cui prepofitus erat, defuit. Verum qui
illi favores? non, eruimús. Mentoriaje adrian¡ his in oris five Pannonia complures funt , ex
Quibu's , ‘uia‘ certi 'íúl dedu‘celremus , millas facimu's. Poſi'edimus numum aeneum , medií modu
11, quó ,. aput Láurèatüm cum Inſcriptione: IMP. C. LIC. VAL. ADRIAN US PP. AUG.
Alterazdüo Saerificuli I‘ma, ſuſtinentes manu infantem, Epig‘rª he: Reſtitutor Entis. Locus
èuſi num¡ d‘eſi'der‘a'tu‘r. A'n "Pro ſincero babe’ri valeat? ob -. LIC. VAL. qua: Adrianum
'adhibuiſi'ez ‘nü‘Squam legimus=, ‘ab Antiqu'ariís ‘rerum ejdsm‘odi, eruderetur.
_ q III, ‘Antoninu's Pins'( tefle u]. Capitolino) eo maximè intentus, ut Provinciª? cuncta
ſub eo flo‘rearit'z' popul'orumqu'e Ibi fubjectOrum res, quaſi ſu’ae ell'ent, curans; tametſi Ger
rnanos & Dacºs, gentesque‘alias 'rebelles, per Praaſides ac Legatos,contudiſi'et , Pannones fi
dele's 'eid'erïrz'ſüifiè videntu‘r ,, dun¡ lnulla’r‘n 'comperi memoriam , qua? contrarium indicarek.
Victorias Antonini, Alba* Julia: in Tranſilvaizid, apud Luium lib. I. Pag. '536. memoriam
teflatur la'pis , 'quó exprimitur: Ñ u _ - l v 4
, ,Victºria AntoniniAug; L Annius Itàlz'czzs HonoratusLeg. Aª .D.- .XII.I.G. An
ionir’zidnè Praçf. \Erarii militaris Sodalis Hadrianalis cum Gavi 'a orguata/'ua G’
Armſ.: Italicò 8 Honorato G’ Italicá Ellis. ‘Quo ex monumento condiſcimus etiam, M
lz'tare cerarz'um, I‘ub Hadriano diſtingui incoáſi'e, verofimilius ªb ¿erario Provinciali. Fa
inis magnaeſub Antonino hoc, reminiſc'untur Scriptoros, qua: firmari videtur Inſcriptione
-¿Tranſilvanicaz a ud Láziu‘rn, ſequente: _ -
M. ULP. HA .F. DIVI TRA]. NEPOT. DIVI NERVAE PRONEP. AEL. HAD.
ANTONINO AUG. PIO. PONT, MAX. TRIB. POT. V. COSS. IIII. P. P, AURE
LIUS Q. F. TERTIUS PAP. SARM. DEC. COL. OR. HONOR FLAMONI ET
HS. LXXX. N. AP. ANNONAM DEDI'I‘ L.D.D.D.
- IV. Marci_ Aurelii AntoniniPhiloſophi'temporibus, bell¡ Marcomannicioccaſione,Pan.
noriia haec ſupe'rior, non parum affligebatur, feribente Capitolino: Speciale bellum Mar
comanmcu’m , fid quantum nulla unguam memoriafuit , zum virtute , tum etiamfelicita
te transegit , ê’ e‘o guidem tempore-, quo pç/Zílentia gravis multa millia &popularium G*
'militum interen‘zerat, PannOnias ergo Marconiannis, Sarmatis Vuandalz's , ſimul etiam
Guadix exïinctis, ſèrvz'tio liberavit. Profecto diuturnius, fummique metuª, bellum hoc
Marcomannicum e'xtitiſi'e , ex Capitolino videre eſt, ut fingula deſcribere'opus non ſit , uti
neqúe Inſei‘ipdonesyatias. Addimus : Capitolino teſte , ab Antonino hoc , Latrones Dalmª
tize atque Dardaniw, Pactos fmſi‘e milites. Tum Provincias cx Proconjïzlaribus, Confizla
Tes; a‘u't exConfitlarib'us, Proconficlàres, aut Prwto‘rias, pro belli necçffltate fecit. De
nique occaſione vehementis illius peſtilentize, leges ſepeliendi ſepulcrorumque, quia. ab Im
eratore, latas ‘fuiſfe, Capitolinus ſcriberet, fors memoria ſequens , legum latzrum eſt, quam
fl'echini anno ¡759. e profundo extractam , Vir fide dignus, 8: extractioni lapidis majoris
', exſculptos virum foeminarn ue referentis) adſtans, a fe díli enter deſcríptam , nobis tradidit.
T. AUR ELIUS AVIT S ROMAN/²B LEGlSLA R ANNO LXIII. HAEC
SIBI, ET CONJUGI SUÍE PIENTISSIMAE AUREAE AMELITANAE. VIVI,
VlVIS F.F. »
' V." Miſe'ra eſt Lucii Veri Antonini apud Jul. Capitolinum ,-non minus Lucii Commodi
Antonini,apud Elium Lamprid. inorum, geſtorumque memoria. ‘Sed tametſi in VERO
[cribat Cªpitolinus .-' hunc ad Agmlçiam fuiſi‘e cilm Lucio profectum; Verum nihilominus
a ud A uilejam, tantu'm vectitatum convivatumquefulffi, atque compoſito in Pannonia
bello , Aquilejam reddiviſſe, caufa voluptatis. Ut hinc metuendum veniat, de varitate In
ſcriptionis apud Lazium lib. 2._ pag. 132. nempe:
A Divictori omnium Gentzum Barbararum, fizpra omnes Retro Príncipes Pruden
Im . CAES. M. ANTONIO VERO. INVlCTO AUG. P. M. T." P. PROCOS.
'11.‘ PRO OS.Dicatfffi
VAL. JULIANUS
Metue-ndumV. P. P.P. [Ii/izan.
quzequaeTarracon. Majeſtati Numini
Ejus ſèmper inquam , quia laudes Veri , ad adulatores refl.
_femnturhlulianusque in fimilium hominum numero, recenſetur.
Sub Antonino Commodo,Lamprid, fide eonſtaret: ab eo,per Legatos, victos fuifl'e Mau.
ros ,
 Periodus I. Pcimzoniae Veteris. 13
ros, víctos Dacos, Pannoni'as quoque campo/[tas Fors Pannònes obAvaritiam Prefecto~
rum , aut pro tuenda eorum integritate’, motus quosdam fecerint ? poſtquam Lampridio te
fle, e Commodo: multi óenatoresſine judicio z'nterempti, aminoe uaque divites, G’ non
Izullz _Fer Provincias,- a Pere'nnz', ob divitias inſzmulatz,ſ['70liatz fimt, vel etiam inter
emptz. Tum fecuta Perennís mifera morte , & refciſſis ad fpeciem , ejus geſtis; ſub Suºceſ
fore Cleandro, graviora enata funt. Et reliqua inter, llteſte Lamprid. fl’lutabantur Pra*
_ i fec‘ïz Praeto per lloras ac dzes, è’ - - ad arbztrmm Cleana'rz aut retentz ſímt, aut oc
cç/í ~ - ven itaeque omnes Provincia’. .Omnia Cleander peccunz'a venditabat. &c, Poſt
quorum defcriptionem, quia pannones compoſitos refferret, dubíum eſtt an motus Pannoniae
caufaverit Avaritia ? dum Dig-nitatum officíorumque emptores, ex re empta, lucrum qua-Ere
rent_; aut ob tot preeſtantíſfimos víros occifos?quorum nomina recenfet Lampridius , addcns:
deſtmaverat è’ altos ¡4. Occidere, cumſz‘emptus ejus injuriis, Romani lnqveriifiefiíneri
non¡ pefflènt. Itaque Familiis, a Commodo extinctis, opes &z divitiªe, interitum cªuíàrunt
multis. ac fors etiam Commodí crudelítas, in' Pannoniis tumultum.
. VI. Publíus Helvíus vPertíngx ſub Marco Antonino Rhetias'SZNoricum ab hoſtibus
vmdicavit. Deín è Syria ad Danubii tutellam profectus, atque inde Moeſiae utriusqueªmºx
Daciae regimen accepit. Sub Commodo Antonino efl'ectis vàenalíbus officiis, Syriae Regimen
obtinuít, ubi Capitolino teflepeccunieeſtudüit , quare etiam dictispopulartbus laceffltus , ,
garzam Romanampo/Z uatuo'r Provincias Conficlares,jam dives zngrçffles ç/Z, cumeam
òenator antea non vz‘diſigt , coemptísque ían'gur-Ia multis agris, per fuos fervos mercatus
eſt, ‘ Perenni occiſo, geſtis varíis officiíS', in imperio fuccefiit. 'Quod nihilominus diutur
num Pº? illi, nºº Didiº Salvia Juliana, qui Imperium a militibus emifl'e ſcribitur, fuel-at.
Seprzmzus itaque Severus, adhue ſub Didio Juliana , idibus Auguſti apud Carnuntumaª Pªº'
nomco exercítuz ( Pannonías enim Proconſularí Imperio rexít) & LegionibUS Germanicis ,.ut
[EL Spªrtían. Aug'uſtus eſt appellatus.. Provinciis in fide fua firmatis , ut numus Antiochiaa
cufus ( ubi parte unª , SEVERUS NOB, CAES. Parte ah'a legí nequít inſcriptio) confirma—
ret , ac in verba Seven' jurantibus Ill ricanís & Gallicanis exercítibus, Romam venit', & fe
met in Imperio ſtabilivít. Severum annoniis affectum vixiſi'e, teſtantur Infcriptíones varia.
Sie Petovií Styrize teſte Lazio . ² - - ' -
Profizlut‘e ¿3’ victoria Imp‘. Cae . Laci Se timy Severí Pertinacis Aug. Domini z’n
-dulgentz'ffi Junianus lib. Adjut. Ta ul. P. P. u. ex voto. Item Prope Soproníum: Pra
ókzlute Imp. L. Septimy Severi. Et M Aurely Anton; Augg, Fr. Clariſêz Et Jul. Au .
Mater Caq/àrisfizb cura Fl. Meriani S. F.-R.M FI'rmZdZuS Julius Fr. Legi. Aux. R
F. Optio conſècravit. \EL Spartianum, dúm ſcriberet: Recu/¿zvit ò’ Part/licum namen,
ne Parthos lacçffle’ret Inſcdptiones 'emendándum evincunt. Enimvero Vienna* Azç/Zria’ re
pertam Rhapfodiªm , exhibet Lazius. * ' _ '
I. O. M 'Pro Salute Impr. Septinyz Severi Py Pertínacis Aug. Arabia' , Arlia
Izeni , PartÏzici Maximi. Et Imp'. M Aurely Antonini’Aug. Et L. Quirinalis Maximus
Trib. milit. Leg. X Germ.‘_P.‘ F. V. SL"L; L. M. › '
Firmantur autem compi‘ura-a Spartiàno relata., :eque Inſcriptíonibus, uti:-› Cum ire:
contra Albinum, in itinere apzzd Viminàtiumfiliumſtzum maiorem Bigfflªnªmz ªPPº/Ïtº
'Aurelí Antonini nomíne Cog/&ram appelhvit. E uidem exhibet Laz. memoriam.
v mp. CaeſÏ- -Pius Severa.“v.- Per. Aug. Trib. ares. IX. Imp. XII Coſ) II. P. P.-Ca.
P7. Imp. Caes. Mar. Aure. Antºninus ¿us Aug. Arab. Ger. Max. Trib. Potes. P:.'P-.
‘-PrOCOn. At. M L. III. Ducibus Severí ab ' Albimanis irictis, tzencflílicz'tus , inquit Spa'rtie
‘nus' cum conſuleret a Pannoniacis Auguribus, comperit /è victoremfururum. Augurum
vPannoniae memoriam confervat lapís Sabariae, quo : Iſerculiſàcer Canenius Augur V. S.
L. LM Denique Getam quoque, minorem Se'veri filium Cªefarem & Antoninum dictunx,
ſequens roborat memoria. ' ~ _’ - , -‘ -"
Im . Caeſc‘zr'Lucz'us Septimz'us Severus Pins Pertinax Au , Arabicus Adiab. Pai*
-zhicu: Iüax. Pontff. Maximus. Trib. Pot. V[Ill'lmp, XII: as, II. P. P. Pracos. Et
*Imp Caeſàr Marcus Aurelius .- Antoninus. y _Pius Aug. Trib, Pot. IIII. Procas. Et Imp.
P. Septim, Geta Anton. vias {3’ Pontes Rcſt; _Ab AUGJM. P. XXX‘XI. * '
- Numos Seven', plures ‘vidimus, habuímus , tractavimus‘, ‘ cum Epigraphe Virtus Au
zç/Zz' P. Ex his' mªjoris moduli , crneus, nobis à viro quodam,'fuit fubmiſi‘us, ín quo , parª
Éaput Severi exhibet, Cum Epigr‘aphe: Imp; Severus -\_ -‘ -- ‘Albin, Part. Pars altera- Jl’fir
nervaz Pacg'f. COSL’III. Hic numus, an pro'ſincero, recenſerí valeat? dubitamus. ›' .
VII. Alexandri SeVeri'tet'nízoribus, qui ’Provincias P‘ra’torias, teſtc Lámpridío, Pra
-fidalesfecitplurimas, ProConſz‘zlares ex SeFtus voluntate *ordinavit. Pannonia Lfi<
. Hi/Zar. Baltlzaſaris Kechèliclz. C ve
i
 , ¡4 Nacida Preliminares.
' veſizperior , Pmſidem obtinuerit, dum Dio Cqfflus Praeſes Pannoniae ſuperioris ſub Ale
xandro fuiſi'e, ſcriberetur; &‘Praeſidis prima.- Pannonim judicio, ſucceffivè S. Quirinus Siſciz
Epiſcopuª, ſubmiſi'us fuerat, An autem Nºi-¡cum, per ſuperiorem Pannoniam ab Alexan
dro cxtenſum fuerit; dum Norici Praeſides, marmora evíncerent, conſtituere neſcio. Pro
vinciarum Praeſides dilexiſi'e Alexandrum , Lampridius perhibet: Pra/¡des inquiens Provin
ciarum, ques veré, nonfac'ïianibus laudari comperz't, in itineribusſècumſèmper in vehi
culo habuit, {1’ munerilzus adjuvit, ldicens, &fures a Republicapellendas aC pauperan—
.dos, B’ integros eje redimendos atque ditandos, Memoriam Alexandri in numo repeti
mus, ubi .in Parte adverſa: Imp. Alexander Pius Aug. in averſa: Providentia Aug. S. C.
Pacem a Gel-mania peccuniá Obtinere laborans, atque ideo exoſus militibus, procurante Ma
ximino occiſus eſt. Hic, pacata Germania .Syrmium venir, Sarmatis irfferre bellum pa
rans,ut Capitolinus, atgue animo habeas, concupz'ens usgue ad Oceanum,ſè¿otemtrio
.nales partes in Romanam ditionem redigere. Sane ſub Maximinno Imperatore,fuiffemo
tus maximos , & Scriptores teſtantur; & eruditae firmant memoriª. Pannonia: Maximili
no erant obnoxiae, ut evincerent tot memoria? , & quod ſedern Sirmii fixerit. A militibus
[actos Cxſar, quod etiam numi firmare videntur, in quorum plurimis vidi, parte adverſa .
Caj, Val. Maximimzus Nob. C. altera: Concordia militum,atque hos,Sis. Ant.K.C &c.
cuſos, ut favores militum , initio ſaltem habuiſi'e deducatur. Verum quia Senatus Romani,
affectu caruiſi'et Maximinnus, ut Senatus litterae, apud Capitolinum teſtarentur, tenor-is ſe—
q uentis :
,, Senatus Po ulusque Romanos, per Gordianos Príncipes ab illa triſtiſiima bellua, li
,, berari coeptus , [Broconſulibus, Praeſidibus, legatis, Ducibus, Tribunis, Magiflratibus ac
.Ñ fingulis Civitatibus, & municipiis, & oppidis , & vicis, & Caſtellis falutem, quam nuuc
Ñ primum recipere cmpitz dícit: Diis faventibus Gordianum Proconſulem, Virum Sancti
,, iſimumòz Gravifiimum Senatorem , Principem meruimus,Auguſtum appellavimus. Nec
,, ſolum illum, fed etiam in ſubſidium Reipublicm filium ejus Gordianum Nobilem juvenem.
Ñ Veſtrum eſt conſentire ad ſalutem Reipublicze obtinendam , & ad ſcelera defendenda , & ªd
,, illam beluam Maximinum atque illius amícos ubicumque fueïint perſequendos. A nobis
,, etiam Maximinus cum filio ſuo hoſtis eſt judicatus. Recitat uoque Seuatusconſulti litte
- ras Capitolinus, dein poſt acclamationes, conſulem retuliſi'e. . C. De Mximinis uicl
placer? Reſfaonſum efl: ha/Zes [IQ/les. Qui eos occiderz't, premium merebitur. tem
Conſul dixit :de amicis .ll/[aximim' yuid videtur? acclamatum ç/l: laq/Zes [IQ/les BC, In
'usmodi circumſtantiis, Pannoniam Maximinno paruiſi'e cum geſta bella, tum etiam numi,
cuſi Siſciae, ſuadent. Ex pluribus, quos tractavimus, vidimusque numis ,unus eſt ,quº-pal'
te adverſa: Imp. C'. Val. Maximinnus P. EAug. in adverſa autem: Genio Auguſíi. Siſè.
B. Alter Cai. ValJllaximinnus ¿VOLC in parte autem averſa: Perpetuitas Au g. ex ſi
.niſtro latere VI. in fine B. Sane Maximinnum , agnominem ſibí, ſuumque fi ium., in
,Imperii Collegam aÍl'umpſiiſi'e conſtat, hinc & Siſcienſis numus. Perpetuitas \haga/Zortam.
Imo Maximinni hujus Junioris‘, ae ue firmant iſtud, numi, qui tam confideratione faciei ex
adveri‘ª parte , quam & ly: Jun. iſtincti eſi'e, ªBPªrent. In horum uno, parte aver-("a . S.
P. Romanarum Principí fed quis Senatus? opulusque indicatur? dicere neſcio. Avi¡
figuram mediam terminat. In adverſa porro parte. Caput Laureatu'm juvenis cum Epígra
Ïphe. Imp. Maxímin‘us P. F. Aug, aequalium numorum, alter Siſ.' B. alter Ant. cuſus. I—
taque Maximinis duobus, Romam Gordianos duos a militibus nominatos, recognitione ho
_rum Imperii o poſuerant. Quibus per Maximinos victis, Seuatus Romanorum, Mximum
Pupienum, ò’ albinum Maximinis oppoſuit, Verum Julio Capit. teſte,inter ipſos a Se
‘natu lectos Imperatores , erat diſſenſio, marentibus inſuper , ſunt verba Capitolini , militibus,
.quod eum Imperatorem, quem delegerant, perdiderant : è’ eos habebant , guos Se
natus legerat. Nec dzffimulari pote-rat maeror, uia apparelzat in frºntilms/ingulorum.
.Et eſto Maximus, eos, verbis, ſtipendiis, doñis, p acare ſtuduerit , piacare nihilominus mí
lites noquivit, ut Capitolínus ſcriberet. Aquilejenſium pro Romanis _contra Maximinum ,
.ea commendatur fidelitas , quod neglecto Hiſtria? eXcidio, funca de capillis mulierum fecerint,
cum deefl'ent nervi ad ſagittas euútoendas. Uncle in honorem matronarum, templum Veneri
Calvaz Senatus dicavít. Aquilejenſes autem libertatem obtínuiſi'e, probat epiſtolaSenatus a
pud FLVop. Senatus Amplg'fflimus Citrix Trevirorum. ,, Ut eſtis liber'i & ſemper fuiſtis,
_,, latari vos credimus, creandi Principis judicium ad Senatum rediit. Simul etiam Pra-fe
,, cturae Urbanª: appellatio univerſa decreta eſt, Eodem modo {briptum ç/Z, Antiochezz/z‘.
.bus, Aguilejenſibus, Mediolanenſzbus, Alexandrinis, Thçfflz anicenſzbus,Corint}çys-, 8
Athenierzſibus, retferente Vopiſco in Floria‘no Inperatore. In ejusmodi confuſmnibus , qua
ª Pro- '
 Periodus Ii Pannonia: Veteris. 15
Provincia?, hujus aut alterius, partes ſecutz ſint? non examinamus. Pªnnoniªm MaximinnTª
extitifl'e obnoxiam, ſuperiora ſuadent. › Dacia , relatis fuperius Senatus litteris, Gordiano fa.
viffe deducitur ex Inſcríptione Alba: Julia.- apud Lazium, ſequente;
\Macri Aug. proſtzlute Imp. Caej." M Antonini Gordiani Piifel. Aug. M Antoni
us R. Dec. Col. Apu]. Sacerdos Are Augn. Si enim Dacia Gordiauo devota. nou
fuiſſet, M. Antonius Eques Romanus, palam vota ſua, pro falute Caſaris nuncupare nequi—
vifl'et. '
VIII. Pannoniae, ſub Illyrici generali illa nomenclatura acceptae , fui juris poſt Maxi
minorum fata , quodammodo remanſiſi‘e deducuntur, Non me latet, in veteri Catalogo E
piſcoPorum Laureacenſium , a plerisque Scriptorum relato , ſcribi: Philippus niñas-gue Pan
nonicz Dominus &’c. at an hic Dominus Pannonia.* exprimaturYideo ; uia Romanorum Im
perator & Ceſar fuerit ? aut quia ſua obedientia, Pannones pro Cwſare hilippum habuerinc,
dubium eſt, uod Marinum,lmperatorem exercitus lllyricorum appellaverit; & hoc extin
cto, Decium ancivem, qui, Philippe Verona? caeſo , Imperium obtinuit, Philippi his in o
ris, unicam eruimus,vi imus ue in numo memoriam,in uo: parte adverſa, Caput laurea
tum, & gravis Viri facies cum pigraphe : Imp..M Jul. Bliilippus Aug. Parte vero aver—
ſª.: P. MS. C’Ol. Vial. in fine , feu poſt Lineam An. V. Similis numus, Anno I 33. in lí
bello Gradus Philoſo hici, Utilitas rei mamaria veteris com endia prepa/ita, a ‘larifiimo
Vir0,P. Ludovico ebiel è S. J. meo tum, in Diſciplinis P iloſophicis , digniffimo, ac ae
temi cultus & memoria: Magiſtro diligentifiimo, ſub Num, XXXV. exhibetur. Sequens in
aVerſa parte , ab illo Debieliano , eſt in hocce differentía ; quod iſthic vir paludatus , dextera
globum, finiſtra haſtam teneat, in hoc: ſtaturªª altioris vir, manibus demi¡ is dextrá bovem,
ſiniſtrá leonem, extenſis digitis prope attingat. Quºd item in hoc, majoribuª litteris ‘videre,
& legere ſit AN V. Quo ex numo evincitur ſuperiorem Moeſiam , Pannoniêe inferiori Pro
ximam, Philippum‘pro Augzç/ZO habuífl'e, haud verò Pannoniam e '
Il’lgçſii Q. Trajani Deçy è Pannonia. oriundi , tam in inferiore, quam etiam ſuperiore
Pannonia , complures in Rapſodiis extare memorias, relatione plurimorum accepimusſ Sed
nec preces noſtrae, nec Patriae aut eruditionis amor, effecerunt: ut deſcripta: memoria: , ad
nos adhuc pervenerint, dchinc fors, viſis his laboribus noſtris , ad deſcribendal movebuntur,
qui penes tales degunt. Quae in Sztenievecz eruta. ‘eſt , fupra, ſincerè deſcriptam poſuimus.
Au autem, Andautonium? ab Auguſto Reipublicªe Pannonicze ſervaverit memoriam; Au:
ſub Maximinis, vel Trajano Decio in Rempublicam Pannoniae fuerit elevatum? de opinions
non certamus , cuivis opinandi quod lubet, líbertatem relinquimus. In numis vidimus Pam_
noniae , Felicitas Saeculi ~ Rç/Zitutor [lb-riel' &02.
Poſt Decii mortem , Turbarum evaſit domicilium Romanum Imperium. Vibius Tre
bonianus Gallus,penſionem annuam Gothis zoo. Drachmarum pollicitus,ab \Emilano Moe
ſiae Duce imperio ¿urivatus eſt. Confirmandz rei , fervire videtur lnſcriptio Petovienſis: Prac
flito Jovi A. Tn: . COLX. Praetor. Cultor.Numinis ipſius prq‘íciſcens ad apprimandam
.factionem Galli. ngffià Princévisfizi , Aran¡ iſlam poſ'uit. Breve tamen fuit Emilianí
Imperium, quia poſt trimeſtre , chinius Valerianus eidem ſucceſfit. Huic Pannoniam pa.—
ruiſi'e , Siſciae cufi numi evincunt. cum Epigraphe: Jovi Conjèrvarorz'. Sali mvicto Comiti.
Genio Populi. Lucinia Valeriano a Perſis capto, ſub filio ejus Gallieno ( 91a' , ut Trebell.
Pollio nata: abdomini t? volu tatíbus, dies ac nocºt'es vino Bſtup’ris, perdidit orbem
terrarum. Trz’íinta prope ?gramºs pqfflis ç/Z Romanum ¿Eliane/?antes Imperium,
ita ut etiam mu 'eres eo melius imperarerzt ) Provincia: Imperii Romani, in deſolationem
venêre. Que Pannoniarum ſunt memoriªs, has tantum attingere volui, reliqua miſi'a facio.
., Itaq ue
IX. Cum Gallz'emts vino B’ po inis vacarct ( utor Trebollio Pollione , ui fub Con
ſtantio Chloro ſcri ſit, adeoque ſub ne Saeculi Ill. & pro exacto admodum, ha etur a Vo
Piſco) cumgue ſè nonibus, mímis , {5’ meretricibzagidederet, ac bona natura, laxuricrçozi
tinuatione deperderet, INGENUUS, qui Pannomas tune regebat, a \Woeſtaczs Le zom
lms I erator eſt dic'Ïus , cateris Pannoniarum valentilóus. Qua re a Gallieno inte ectª,
has Po io refert Auguſtí litteras:
,, Gallienus Variano: Non mihi fatísfacies, fi tantum armatos occideris, quos & for:
,, belli interrimere potuiſi'et. Perimendus eſt omnis ſexus virilis , fi & ſenes atque ímpube
,, res fine reprehenſione noſtra occidi poſi'ent. Occidendus eſt uicumque mªle voluit , occi
,, dendus eſt quicumque male dixit contra me, contra Valeriani lium, contra tot Principum
,, Patrem & fratrem. lngenuus factUS eſt [m'perator , lacera, occide, concide, ªnimum me
,, um intelligere podes, meª mente iraſcere, qui hªce; manu mea ſcripſi. Credimus Epgïth
a e
 ': 16 'Notitz'ae Preliminares’
¡lane ad Varianum ¡llum miſi'am eli'e, cui, relata ſuperius Inſcriptio facta eſt , nempe T. Va.
rio Clementi &0. Cives Romani ex Italia B aliis Provinciis in Pannonia con/'ç/Zentes,
ªdeoque inferiorem Pannonianr, ut Mceſiae conterminam , ad Ingenuí partes tranſiviſſe, In
terim quie Gailwnus, Ingenuz victor a Trebellio deſcriberetur, & in omnes Moeſiacos tam
milites quam Cives aſperrimè ſaevríſſe, nec quemquam ſua.- c'rudelitatis exortem reliquiſi'e , uſ
que adeo ªſper & truculentus, ut plerasque Civitates vacuas a viril¡ ſexu relinqueret, Va
rianum mitiorem ſ'mffi:Z Inſcriptiones ſuaderent. Pannoniae, partem hanc, Pªulopoſt Rilyª.
ricnſèm vocatam-z Galheno obedivíſſe, firmar'e videntur numi Galliení, in quibus epigraphe'
Szfiz'a Aug. Verum Gallienus ſE-vitie ſua, pacatos non effecit Mocſios, dum Regillianum
in IlJy‘rico Ducªtum gerentem, Imperatorem proclamant: .Imperator teſte Trebel. eſifa—
'ctus, autoribus Imperjx Moçó/s, gm' cum Ingenuo fuerant ante ſz‘iperati. In yuorum
arcntes graviter Gallzenus flevíerat. - - Sed antoribus Rox‘OZanz's con/'entientzbusyue
militibus , 8 timore Provmcialium ne iterum Gallienus graviorafaceret,interemptus e/Z.
Hic ille eſt Regilliªnus , ad quem Claudius adhuc privatus, ita ſcripſit ex Trebellio:
Ñ, Claudius Regilliano multam ſalutem. Felicem Rempublicam, quae te, talem Vírum
,, habere rei CaſtrenſiS, bellis his meruit. Felicem Gallienum etiam, ſi ei vera,nemo nec
de bonis, nec de mªlis nunciat. Pertuierunt ad me Bonitus & Celſus Stipatores Princi
pis noſtri, quaiis apud SCIQDOS ¡n pugnando fuerís, quot utio die przelia & qua celeritate
confeceris. Dignus'eras tríumpho, fi 'antiqua tempora extarent. Sed quid multa? me
mor cujusdam omims , cautius veiim vincas. Arcus Sarmaticos , & duo ſagª ad me velím
mittas. Sed fibuiªtºríª , cum i ſe miſerim de noſtrís.
Regilliano occiſo , Aureºlus ló/N'Cicznos excrcitus regens, z'n contemptu Gallieni , ut
ºmnes eo tempore, Cºactusn militibus /àmpſit Imperium. ,Et cum Macrianus cum filiº
uo Macriano contra-Galizenam Ueniret cum plurimis, exercitus ejus cepit; ali nos cor—
ruptos, fideiſiaz addzxzt. Et cumfactus çfflè invalidus Imperator, cumgue allienus
expugnare vzrumfortemfrlç/Ïra tentêffl-t, acem cum eo contra PQ/Zhumumpugnaturuf
fecz't, guorur’n pleraqlfe. ¿9’ dicta [fent, è’ icenda. ita Trebeli, EX quibus, atque iis eti
am, uae Sext. Aurelzus Vzóïor, ſub Juliano ſcribens, hinc annis LX. circiter, Trebellio
oſterior, retulít: dubium de Pannonia naſcitur , an non diviſionem nacta fit, & novam fui,
ab ordinatione Hªdríani epocham ? Enimvero Aurelius Victor in Galh'eno , perhibet: Gal
lienus ~ -- amori divcrfi) Pellicum deditus, Salonice conjugis è’ concubinae, quam per
pac'h‘onem concçffiz parte fiiperzoris Pannoniaª, aparte Marcamannorum Rege, matri—
mony ſpecze fitſèepqrªt, Pipam nomine. Novç'fflme adverſàs Aureolum prqfec'ïus eſt.
. - Ejusdem Aureolz commento aſtiis interiit, Horum combinatione, cum iis, quae Tre
bellius ſcríçſit, apparet: in pactísqillis, quae inter Aureolum, &² Gallienum interceſi'erunt,
inferiorem ªnnoniªmz cum MGEfiª, Dªlmatia &0. Aureolo ceſi'am ſuiſi'e, cum parte qua
dam ſuperiorís. Pqnnºníªªz Pªrteſ!) ªlíquam, Gallienum pro ſe reſerváfl'e , quam ſubinde,
Conjugi & Concubinïe., Marcornannorum Regis filias, per pactionem conceſſiſi‘et. Satis exa
minavi, quae ſuperioris Pannomae par] , Marcomannorum Reg¡ ceſi'a fuerit‘? quee item Au
reolo ? verum hiſtorica? probabilitatis gradum , aſi'equi non valui; ut quieſtionis hujus .comº
mentaria, ab eruditis orem, & praeſtoler.
Sane Aun-[y ViC'ZarI's hiſtoriam, confirmare videtur, Inſcriptio illa Sopronienſis apud
Lazium: . AUREL. FESTIANO. NAT. PAN. VETE. AUR.CLAUCE, PATRON'.
ET CONj GI DULCISS. B. M. P. Ubi,quia Quintus 'Aurelius Feſtianus, five ipſe,
five uxor ſuaClavce Pannonicz veteris Nativi indicantur , tum, dum memoria illa colloca
ªt'à eſt ,Pannoniae appellatio iſthic deſierat. Verum quia ignoraretur, ad quem Annum, aut
Epocham Inſcriptio illa Pertinet, conſtitui nequit, partes íllªs a Gallieno, Marcomanis ceſ.
‘rªs fufflè. Sunt níhilominus plura conjecturaº.- hujus motiva. Imò. Sile‘ntiur’n Trebellii, in
Clªudiº lmp. Vopiſci, Aurelii, de Pannoniae ſuperiorís partibus. 2do. Quia‘Val, Aureliª
num cum Marcomannis Zugnaſi'e, Flav. Vopiſcus diffuſius deſcriberet, reliqua inter: Ac
cepta eſtſàne claa’es fic Aureliano a Marcomannis per errºrem‘, nam dum is afronte
non curat occurrere,ſàbito [iq/Ze.:- erupêre dumgue ¿llos a dorſò perſègui para: , om
nia circa fijediolanum graviter evq/Iatafimt. - - In [llo autem tz'more, guo Marcomazz.
m' cuncta vaſtabant , ingentes Roma? ſèa’z‘tz’ones mota: ſímt, paventz'bus cunc'i'z's, ne ea.
dem, guwſub Gallz'enofuerant, provenirent &0. Proinde ad Mediolanum uſ ue vaſtan
tibus omnia MareÓmannis , eos in ſuperioris Pannoníaa poſi'eflione ſub Aureliano ?uiſi'e appa
'ret. gtiò. VopíszAureliani epiſtolam ad Ulpium, a quo fuerat Flavio Claudio volente ad
optatus , hanc refertz‘ -
'* Ñ Aurelianus Auguſtus'Ulpi‘o Patri. Quaſi fatale quiddam inceffit, ut omnia qua-cun
ª¡ qu*
 Periodus I. Pannonz'a: Veteris: ‘ "17
-O

,, geſi'e'ro, omnes motus ingraveſcant. Ita enim ſeditio Intramurana‘ bellum mihi graviſi'v
,, mum peperit. Monetarii autore Feliciflimoz ultimo fer‘vorum. cui procuratíonem Fiſci
,, mandaveram rebelles ſpiritüs extulerunt. Hi comprefli ſuntz ſeptem millibus Hiberorum,
,, Riparienſium , & Caſtrianorum & Daciſco'rum interemptis. ª _ .
Quo ex loco , argui poſi'et, Gallienüm Matcomannis adMu'ram uſque, ceſſifl'e parten¡
fuperioris Pannoniae, & quee ſub Imperio Romano remanſerak par's, eam Ripàrierç/êm, fuiſª
ſe vocatam. Vabalathi numos plures , his in oris effodi eruique , certum eſt, Ego ipſeplus
res habui medii moduli. In his adverſa parte laureaturn Aureliani Caput cum epigraphe:
LWIP. C, AURELIANUS AUG. Averſa autem Caput Vabalati cum Serto, Epig’kaphel
VABALATHUS UCRIMOR. Nihil in his 'numis Gràè’ci 'eſt latina omnia-Ñ Conſului de
his numis plures. Doctiſiimus vir, Joſèphus Khell SJ. 'pri ie Cal. Aprilis -, Anni hu'us
¡767. certiorem me reddidit,_Eruditiflir'ni Viri (olim Digniſiimi Magiſtrimei) E'raſ‘mi rb'-,
[ich opus poſthu‘mum de Vabalathi familia ~, elle. ab ſe edítum- Qui a Zenºbice Privignus ‘cum
haberetu'r, College. Aurelieni poſt Zenobiam quod fuerit, atqueSyriam, alias ‘ue orientis Pro*
vincias, conciliata fibi Aureliani ªmicítia, uod adminiſtraverit. Hinc illuii': Ucrimòr‘z le
gendum eſi‘e. Vice~Coeſàris Romani Impem‘ , dç/Zinatus Rector‘ Ego, qui‘ſtudium antiquita.
turn ejusmodi non profiteor,orientalium quoque linguarUm ignar'us eſfer’n, 'nulla 'ratione 'cum
magiſtrís ejusmodi litterarurn contendere poſſum. At ut diſcendi c'u idus, mirar ;in numis his,
litterarum lªtinarum, & lectionis nitidez, cut his in Regionib'us? requentius Vabalathi eru
antur numi, ſi is,translatus e Syria, huc non fuerat? Et dum lectionis illius: Vice-Caſá
ris
us: Romani Im eriz' multi
Incolw Alctjªum deſlinatus Rector,
pofuli, fundamentum
ſèd illa/[res a Pola, non
'ad leerge/Zi
i, poſt <Regione":
uam ſcriberet Pliní~
Secuffirs,
Subocrini , Cªïili , ¡Hamaca em', 'uxtaque Camas, uondam Tauriſòi appellatI'-, COgitaª'
bam , annon ab Ocra monte, illu Ucrimar Vabalathi fit?deſigne't ue: Vabalªthum ob Ze
nobiae eminentiam , has in oras fuiſi'e translatum. Aut fors Va'balaíizus ille Palmyrefms al*
ter fueric; alter vero fit; cujus hic numi effodiimtur , ac fors parens, Salonio't, five Pipe
'Marcomannorum Regis filiae., cui pars ſuperioris Pannoniae , a Gallieno eeſi‘a fuiſi'e, \cribitur
Qui‘, ſub Aureliano Regios quaeſivit titulos , ſeſeque Aureliano parem ‘credidit, ut 'utriúsquª
laureatum Caput, in numís exhiberetur, › _ _
Conjectationi huic, fors ,& ſequentia V0' iſci applicari queuntè ,PróCuÏo patria Hªir!"
gavni fuêre, pqfiti in alpibus mqſitiníís. Bom¡ nobilis,ſèd .majoribus latroeinantiêus,
atque adeopecore, ac jerws, us rebus , quas abduxerat, ſàtz:: dzves. Fertur denzque
eo tempore, quoſitmpſit Impermm ( ſub Probo videlicec) duo nullza ſèr‘vorumſizorum ar
màfflè. Huic uxorJ/ïrago , qua: illum in hanc prwcipítavit dementiam, nomzne Samp o,
quod ez' ¿vo/Zea zndztum eſt. jVam antetz Viturgia nominata eſ?. Dum Proculi patria,
in Alpibus maritímis poſita ſcnbixur, facile Alby 'mºntes per Albingaunios indicantur, latius-M
ue fuerit Proculi dominium , ex quo , is', duo millia fervorum ſuorum armavit, (videnmt
anderiorum ſucccilive vocatornm, indicia) ae adverſus Probum , poſt plurium legionum
Tribunatum , ſumpſitlmperium. _Sane dum ,,Alemannos, qui tunc adhuc Germani dice*
bantur ita Vopis: nonſine gloria? ſjzlerza’ore ca'ntrivit, nunquam alz'ter, quam latrocínan- '
dí pugnans modo , dum prodentibus Francis, ad quos confugerat,a Probo victus interem
ptus eſt, Proculo partes illas marítimas, olim Cami-am, Japidiam, paruiffe; argui poteſt.
Adeoque firmari videtur, ſub Gallieno ceſiïo Pannoniaz [u erioris. Quam firmare videntur
plurimaz Inſcriptiones apud Laz. Comment. lib. In‘. cap. 7. ggy repertae. Illae Romana noc
mina non Oſtendunt. ut Voltrex: Buro: Buius: Brocci ò’c. Item foeminarum Iluncorzis u
xºri (qUOd Helenam indicat) Item Regaefilict 8C. Superato Proculo partes illas mariti
mas, a Probo receptas extitiſi'e, dubium eſt ex verbis Vopiſci: PoſZerz' ejuS etiam nunc d
pud Albingaurzos agunt: qui joco ſòlerzt dicere,ſib¿ non placere ejfflè vel Príncipes , Del
[arrancan Prazmiſi'a recenſere volui, tametſi mei ſint examinís , atqu‘e meditationis priVatàe,
ut a Magiſtris dilucidar¡ enuclearique valeant, tanquam civil¡ ad_fu-ndamentali Pannoniae,
Regnique Hungariae hiſtoriae, haud Inutilia. K x
X. Quamvís Pannonia ſuperior, ſub Gallieno videatur in parte amiſi'ayquod Noria¡
extenſi ac mediterranei, Valeria? item, ſubſecucae appellationes firmarent, inferior nihilomiª
nus Pannonia, ſub poteſtate manſic Auguſtorum. Quin extenſa fuit, parte ſuperioris Panª
noniae, a Gallieno penes Imperium ſervata. Diverſoe marmorum memorias , quae nunc etiam
reperíuntur trans Sayum y ac hunc, & Dravum , ad Muram usque fluvium , cum inſcriptio
ne II. Pannon, haec firmare videntur; me, Gallieno Oſteriores eſl‘ent , adeoque poſt Saeculi
III. medium. Caeterum ſub Flavio C audio .* Aure z'ano.- Claudia Tacito: Prdbo .- Siſci
an¡ lmperatorum fuiſſe, num¡ horum iſthic cuſi , ſu’ªderent. Clªudium e Dardania originem
habe
l'fiflor. Balthaſaris Kerqſèlich. .
 Notitia: Preliminares_
- hªber-e
l'ub Valeriano, teſte [epiſtola Auguſti ad Zoſimionem Procuratorem
Syriae, refert
in quª,Trebºl].
epud Trebctell. _'C'laudium Ilèyricirznar_ gentis Virum, Tribunum Marti@ -
uintcz [Egionigortç'fflmd dedzmus, VZrum devotz mzs quibusque acfortiffimis, veterum,
referendum c. Cor'lſtituthue eidem iſthic Salarlo amplo, in epiſtola ad Ablavium Murat:
{ªmz Define 'am Conquer¡ quºd adhuc Claudine eſt Tribunas - - Duxfactuseſt, G’
Dux totius ll rici, habet inpo‘teflatem leracias,Moeſbs, Dalmatas.,Pannonios,Da
cos exercitus gc. Digna eſt lectu tam hdee‘ epiſtola, quam & Deçy , de Claudio tum ju
vene, apud Trebºl]. ‘ Aureliani 01‘th quidem S’irmio, quidam Dacia Ripenſi, ªli¡ Moeſiaª
attribuunt. Privatz multa egregza extantfdcmora, Ita F]. Vopi's. Nam erumpentes
Sarmatas z'r'z Illyrico, cum 30'57. Prafidiarz'isjòlus attrivz't. Rdert Theodias Cue/&reo
Sch tor, Aurelianum' manufita bello Sar-marica una ,die 48. interfecijf
rum temporum
ſè, plurimis autem diverſts dieïnzs 9572. adeo ut Vir fortis decantaretur Verſibus. Seve
ſtatur apu‘d Vopifcum Valeriani Auguſti cpiflola; ¡ªndes ¿us, & vírtukes Plu—
ritatern
rictbus Vaequsv te litteris c‘ontinentur, quas non deſcribimus, qui’a ejus hifioriae non ſtuder’nus, _
eriani
Sub Claudio Imperato're quie fuerit teſtatur Clªudii Epiſtola. Flavius Claltclílls , Valerzº
Aurelianoóffizoſtz‘lmem. .Experit a Te mnusſòlitum noſtra Respub. Aggredere guiª!
morarz's? ' ua Ma zſterio milites uti ¡Eolo , tuo ductu Tribunas , Goth? oppugnandz'flmx_
Gorki a Thracz'iſis* amovendz’. Earnm ením pleriqüe Hermimantem, Ezzrºpamgue v-e*
xant, qui te zçgnanirefugerunt, çmnes capacita@ Thracios, omnes Illyricz'anos, totnmü
ue limiten: m tuapote/Zate conflzquſòlztam 7‘10sz ede vtr'tutem. Tecumr eri't fran-,
uintillus cum occurrerit. Ego alas rebas occupatus,fizmmam belli illius virtutibus
tuis credo &c. apud Vopis. Verum Imperiu'm aſi'ecutus, q’uamvis plures duxiſi'et exerci.
tus, & victor e'vafifi'et ſzepius , triumphaſi'eçque, non ſolum a crudelitate accuſatur, fed; cum
vizſlatum-Illyricum , ac MaEſiam deperdztam videret, Provinciam trans Danubium,iDa.
cíama Tra).ano c0pflitútafl2,jàl›lato exercitu. ,‘è’ Provincialibus,
l reliquit,
d dejj’pemns ¿am
pqffe retineri. Abdúctosq'ue ex ea poPulos zn Mar/íam collocavzt: apgellavthue jz‘zªm
, _Daciam, quee’ nunc d‘uas Mae/ias dividir. Diciturpratereq, Ízujusfuzffi crudelitatis’
at pleris ue ſènatoribus ,fimula’tam iníerererfactiòrzetrz conjuratioms ac Tyrannidis,
quofaci i'us 'eos pqffiz‘t bcczdère. &c, apu Vopiſ. Chriſtiams Aurelianum non faviſi‘e, cam nu.
¡nus indicate videtur, quò parte adv‘erſa: Imp.C. Aurelianus Au . averſa Reſhtutor cutis,
quam & Epiſtola {ua ad Senªtum: Mror ya; Parres ſànc’h" ta iu de aperiendis, .Silzylli- ,
nz's dubitaffle librzs, per-Indequafi m Chrtſíianoram Eccleſia , nan z'ntem lo Deorum om.
nium tractaretis. Agzte zgzrur &0, Morte hújuS fecu'ta manu Notarii ~, Exercitus ſequen.
tia ſcripſiffe ISenatui, refert Vopiſcus. ,, Felices ac Portes exereitus Senatui , Popul’óque
,, Romano. .Aurelianus Imperator noÏfer-Per fraudern umus hominis, & per errorem bonoſ
,, rum ac malorum mterempms eii. ‘Hmc 'I‘nçer Deosreferte Sancti &Domini P. C. &de vo
,, bis aliquem,fed dignum veſir01udic10 mittite. No‘s enim de iia, qui vel erraverunt , vel
,, male fecerunt, imperare noizus nernmem patimur. Laetitiam Senatus , ob attributum ab
eXerc' ibus, dªndi jus Impçrzz, appellandi Principis, nuncupandi fAuguſti, ſatis loquuntur
Epiſtolae ’apud quiſcum, in Floriano Imffiratore, ques omittimus. Ex ſuperioribus de.
ducitur, ſub Aureliano, Dacia-In amiſi'am .- oeſiffi priorrs terminos, mutatos fuiſi‘e, ªc intrª
utramquc, Novam Daciam conſtitutam. ClauÏíy Tacíti: demptis numis , in Pannonia me.
moriam nullam adh‘uc comperimus, ‘In numis mp. CL. Tacitus Aug. círca ca ut radiaè
turn; arteautem ave'rï‘a': in uno Martz' Pac'ff. i'n altero : Clementiae Ceds. XX .
' I. PROBUS , victo Floriano imperiukn reunir, eXErcituum orienti’s voluntate, Ita e.
nim Flan Vopif. Cum ad exercit’us nuncius vençſiffè't( de mo‘rte Aukelianifium primam ani.
mus militibusſuit prevenire Italicos exercitus , ne iteram Senatus Princi em daret,ſècl
cum inter milztes ſèrma çfflrt, quisfieri deberet, 8 manipulatim in ca o - ibuni eos al
la uerentur, dz'centes req‘uirendu‘m e‘ e Principe": a z uemfartem_, . néïum, pere-cun.
dum , clementem, probar?: - - ab onzm us acclamatUMe Probe Auge/Ze Dyſèſèrverztz -
Hanc electionem in prima épiſtola , data ‘ad Ca itonem Prefect. x fe confirmat: Lupe
rium nunquam optavi, ò’ invitas accepi. epone‘re ‘7.721711' 'rem inpíáicffifflmam non lic-et,
Agenda e/Z Perſòna, quam mila mzles zm Oſz'at. l Te qua-:ſó Captto &A I
o‘ ‘ Probus oriundus ePannonia,Civitate irmienſi, nobiliore matre quam pat’re , patrimo
nio moderato, affinitate non magna, tam r'ivat‘us , quam Imperato'r, nobiliſfimis virtutibus
claruit. Verba Vopiſci funt.; qui, ePiſto ªs pluresAuguſtorum, leerz'ani nempe, Gallic
nz,Claudii, Aureliani, Taciti, lectione di'gniffimas, exhibet; e uibus, de Probi virtute,
‘_É_T -l-—. WT dubitari non oteſt. Amorem militum_babuit,. quin nunquam Pa zw ç/Z Pena,, milª-em.,
quin etiam urelianumſazpe , a gram era-delegª deducir, ut Vopiſcusz ¡lle ſingulçs ma.,
‘ MPH"
 Periadus I. Parmoniaz Veterïs. A n _ ' 19‘
¡lil pre-:ter
nipulos _telavez/ies
adiit, 8 arma'ſèrvaret.
8’ calceamentaVfijrtutis tantae
eqſjyexit : ſícum
you'dfuel-it,
pra-dáeloctgii
fait,aut
itaadulationis damna
divi/it , utſibi ZZ

ri non poteſt Vopiſeus, dum ſcriberet: Cujzu* imperio oriens, accidens, meridíes, [Epic-m.
trio, omnesque orbis partes in totamſècuritatem redactwficnu Neque deferibimus e V0*
íſco, Probi de Germunis Victorias, ſubactis diverſarum gentium novem Regibus, que, ex
Rrobi ad Senatum e iſtola Vopiſeus demonſtrï addens : Pqfl hee Ilfyricum etizſit, &pri
us quam veniret, Ïzetiasſic pacatas relig , ut illic ne fitſjóicionem ui em ¡filias ter
roris relín ueret. In Illyrz'co Sar-.matas carterasçue entes Ita cantu lt, ut prope ſine
¿ello cruzc a raciperet, guª- z'lli dirIPu-erant. Teten it deimle ¿ter Per Thracias &c. q
Pannoniarum' nulla eſt apud Vopiſ. mentio , credi nihilominús poteſt., precipue quia
Prqculum ſuperáffet , quod amiſi'am , cell‘amque ſub Gallieno Pannoniam, ſub conditionibus,
in clientelam Romani Imperií receperít, ac inter novem_Reges illos, quos in epiſtola ad Seª
natum dit: Novem Reges gerztium diverſàrum ad meos pedes , ‘ima jad vç/Zrosfigpplices
JZrazique jacuerunt. fibifuill'eſupplices. Hos inter extitiſi'e, quoque illos , uibUS ceſi'a fuie
a Gallieno Pannoniªe pars. Videntur hoc firmare; ſuperiuq relata verba, aculi Succej:
fòrum. Forsetiain cum Regibus his, trarisactum fuerit, ut ln foluin Romanu—m tranfirent,
ſèd cum &ª ex aliisgentibusplerosque paríteï* transtulgffit , ia' ejZ ex Gepz'dis , Gautun
nis, {5' Vandalis &ct Vopiſ. Stabilito Imperio,& Veteranis omnia illa ,que angul’cè adeun
tur loca Private. donando, ſub conditione illa; ut filios ab anno octavo decimo, Inares dunta~
xat ad militïar‘n mitterent; dum Sirmium Patriam ſuam , ornari amplificarique_vellet, ac ef—
foecundari' cuperet, ad ficcandam quandam pªludem, multa ſimul millia militum poſuit , in
gentem parans’ foll'am,qua , dejectis in altum navibus, loca Sirmienſibusdprofutura ſiccaret;
cum ideo , tum etiain quod diceret: Annanam gratuitam militem come ere non debe-re,&
Reipublica* ¿revi milites necçfflzrios nonfuturos , ut ad aratra & fervítutem fe damnandos
¡ati, fªcto tumultu, Sil-my inferrata turri interemptus eſt, ibique fepultus cum marmore:
Hip Probus 'Imperator , B vere Proòus ſitusçfl victor omnium gentium barbararum,
nctoretiamTynmnorum. Probum five ro enſiorem fuiſl'e in Siſciam, five quod ſua haec fue-‘l
rit, in numis evincit Epigraphe : Siſèia r0 i Aug. Praeterea- duos Probi hujus Auguſti nu
mos habuimus ,› in quibus parte adverſa eaput radiatum cum ſagitta pectus transiigente, Cum
Epigraphe: Vir-tus Probi Aug. ex averſa: Vir nudus , manu dextera ignem tenens in face,
finiſtra Pallium. Epigraphe ~ - 'Li Pacç'f. in alteropars adVCrſá aequalis priori numo, aver
ſa; Martis'ſignum cum Epígrapbe: Martz' Pacif. 'm III. Imp. Cai, Aur. Probus P. F.
Aug. - ~ parte avería: Clemen-tiàe Tomy in IV. Imp. GM .Aar. Probus P. F. Augpar
tis averſae Epigrapbe: vReſtitutqr‘* bis. S. _ ~
Poll Probum exercitus CARUM Imperatorem appellavit. ' Qui NúÏnerianum , & Ca
rinum
Bon-um{illos, Cªeſares
Princèpem dixit. Dee ,Pannoniis
Carumfuz’ cum maltamemoria Cari
indican?, tªmell:illud
apudetlſiam,
Fl. Vppiſcum ſequens:
guodflatim ade- ct
ptas imperium, Sarmata‘s a eo marte Probiferçceç, ut mva urasſè nonſblum !lyric-um,
jêd Thracias uagueJtalz'aingue minarcntur: ua, Inter’ el parranda çantuſizt , tapan. ,
ci :mis cliebus annqm’asſècuritdte donaverit, occç'fis SarmatarIImſèdeczm mzllzbus,ca -
tis diver/í /èxus vigz’nti millibus. Quake cum Carus Ifªnnonias ſecuritate donaverit, Ã.
mari videtur ſuperior conjectura, Pannonías a Probe,fuxlïe reductas, reſtitutaque Romano
Imperio. Numi etiam CARI hujus, plures his in locis eruyntur, in quibus² parte adverſa:
.Imp, C Aun Caras P. F. Aug. Parte averſa quos hab…: Vzrtw Exercztus. Clementia
Temp. &0.7 Numeriani in n_umo Unico comperi memoriam, ubi:1my.…C AunNumerianus
Aug. arte alía: Virtus; reſidua vetuſtas abſuinpſit. _ '
ARINIªmiſera eſt vita, ntpote qui ªnimªls., nzereçrzchuzº, paníomimz's , cdní‘o’rïbw,
atgue lenonilzus,palatium imple'vit , Offiznzbus Improbzs Zurm‘zum detulit, eOngze qa'con
vivium ſèmper vacavit. Regem Illyrzct plerzgize voczt brunt. Ita Vopiſcua In Epit. Sex.
Aut. Victoria. Carinus omnzlms fe ſèeleribus mguznavzt. Plurimos innoxzosfictis cri.
miniòus Decidir, Matrimonia Nobiliam corrupit ª ſi 4d exhamumfrucidatur, ejusprd.
cipue tribunz' dexter-a, cujus dicebatur conjugem pollugfflè. Pannoniaq Carinum tÉnui'fiè,
- numi indicant, {ídimus numum, ubi pªrte adverfa: Imp.C—. Claud. Carªznus N017, C. aval-fª
autem
Pomp. : Laet:
Virtuª*five
Aug-g.
apud Mors quoque
Murtiu'm ſuaVopifi
ut Fl. Pannonias eum
occifus tenuill'e
fuerit docet, live
; quamvis ad Marga":
a‘d diverctſa ut
loca, ex
derivªtione nominum , tam Margum , quam Murtium trahctentur, Pro Conjectura Vel ªffectu
Scriptorum. ‘ " i ' * ‘ -,
XII. Plura fingularia fub Diocletiano occurrunt, ut : &frª Diocletiani. Abſolutaz Re.
glaeque Dominªtionis forma. Sie enim_ Entropius : diligentWÍIzzus , jblertifflmªs Prin
' e a * CEP¡ ,
 \
. 'zo-\I
Notitiae Preliminares ‘
cepa', ui Romano Imperio primas Regia Cel/itudinisfarmam magis , quam Romance li
bertatzs invexit ,- ipfe enim injuſi'u populi ac Senatus, Provincias omnes pro poteſtate divi
fic , & pro lubitu cum iis difpoſuit. Sine‘eonfenfu Senatus, pro lubitu Creªvit CXfares , fecit
Auguſtos, imitantibus eum Sueceſi'oribus fuis, Verum haec, & plura alía miſi'a facimus,quia
Propoſiti noſtri non eſfent. P. Daniel Farlati Hiſtoriam Diocletiani Tomº II. Illyrici ſacri,
accurate examinan~ _Quia nihilominus Dioc] ' nus, altero Imperii fui ªrmo, cum Maximia
ño Herculeo , diviſiſi'et Imperium', in hac di, one, cui horum Pannonia obtigit ‘.² mihi igno
t‘um eſt. Credo attamen, tum ob plures leges Sirmy a Diocletiano latas ,cum & ex Panegyr.
Mam’e‘rtini, Illu'm mado é‘yriàyiderat , jam Pannoniaſizſèeperat, nempe Diocletianum,
Tu Maximian'e) modo Galliae oppiela luſiraberas: Diocletianum cum oriente, in hac cum
Ma'xrmiano Im'perii diviſiºhe, Pannonias ſibi ſerváífe. Exíſtimo etiam, occaſione illa, qua,
uter ue Au' uſtus A uilejae fuit, (quod praeter Acta S. Anaſtaſiae, confirmaret numus aeneus ,
mean ‘moduili, qúò lſtinctè parte adverſa: Imp. Diocletianus P. 'F. Aug. ín avcrſa autem
Epi' raphe: Sacra maneta AUGUST. CAESS. NO/er. AQ. Sid eſt: Aquilejaeſigna
¿a, Pa'nnonias ho‘sinter partitas fuiſl'é. Enim vero Enmenius apud Farlati: Par-tha ultra
Tygrim redactó, Dacia_ rcſtitzet'a, (nempe quam Aurelianus amiferat) ,arrectis uſg'me ad
Danuby caput Germanzae, R/zceticzque limitibus, deſtinata Batavicz, ritanicrque vindi—
¿Zn, _ Hinc quia GermaníX,Rhaetiaeque limites protracti fuiſi'ent, vereor Pannonize aliquid,
óccaſione ha'c fuiffe ademptum. Profecto ab hac Epocha, & Narcea in oris Maritimis, &AVO
i'ici mediterranei, Noricorumque Ducis memorias, Inferiptiones exhibent, firmareque vi
dentur opinionem noſtram, Numi Maximiani , Sifcienfes ; fuvent. Denique ſi Aurel. Vi
ctori fides) cixm ortu'agreſíi Pannoniaque, funt verba Aurel. nam etiam nunc, lzaud lan'
' ct e Sirmi0,eminet locas Palatio , ubi parentes ( Maximiani) exercebant opera mercena~
i Tia fuerit MaXImianus; Pannoma’m, ut Patriam 'fuam facile obtínuerit a Diocletiano. At _
‘quïd? ex Pannoniª ſuperiore obtigit Maximiano? erue‘re nequivimus. Verum poſt uam ar
bitratu fuo Circa annum 293.'Diocletianus cum Maximian'o, Conſtantium Chlorum, Galle—
iªiuin,(Maximinum alias) divifio
fent, noſiva iterſium Imperii Armentarium
facta eſt., Cazſares dixíſi'ent;
Orientem hosque Maximino
cum Galleria affinitate fibi 'conjunxif
fervallè Dio
èletianum; Occidentem Vero Maxir'níano Herculeo, cum Conſtªntio obtigilTe, fcio ab Aucto—
Íibus fcribi. De' Pannonia qui conſtitutum '.² ſententia eſt difficílis, variantque Scripto‘res.
Lactani‘ius generatim refert: Tres participes Re‘ nifecit( Diocletianus) in quatuor par
tes orbe diviſ'o; Aurelius Victor: Quonz’am bel orum moles acrius urgebat , qua/ipar’
\
'rito im erlo, anncta que trans Alpes Galli@ ſz‘mt Con/Zantio commifflz: Affrica, Italia
ue IIS-calco ; lllyricique 0ra ad uſèue Pontifretum Galleria .º ccetera Valerius retènta
vit. Ut hinc deduci videatur:Valerium Diocletianum in hac diviſione, Pannonias pro ſe fer
uaviſi'e, numis hzec etiam firmantibus , quorum plures haberemus, his in regionibus crutos,
ubi adverfa parte: Imp. C. Val. Diocletianus P. F. aut P.P. Aug. parte vero averfa: JO
vi Canſèrvatori: Concordia militum &c. i
Verum dum arbitratu fuo, mutabat Diocletianus omnia , haud credo diu eum tenuíſi'e
Pannonias. Enimvero Socrates, apud Petrum de Marca C 4. teſtatur: Univerfum [llyri~
cum a, Gallerii poteſtate fuiſi'e exemptum, & in Herculy Maximiani ditionem, conſequenter
ad occidentale Imperium, fuiſi‘e translatum. Hanc Socratis relationem, firmare videntur
num¡ Confiançy, i'n quibus parte averfa: Fel. Temp, Reparatio. Siſè. B. ac ad latus dex~
terum lll. ltem Imp. Maximianus P.F. Aug. cum Epigraphe: ex averfa parte: Genio
A ufli B. Inferiptio ite'm Cilleae:Marti ~ - Hercul - - Victoriae Norejae. Neque
‘exi imes Lector ,hunc Can/Zanzium nos, cum alía Con/lantini filio confudiſi'e. Equidem
alterius quoque haberemus numos, ex quibus, diſtinguendos eſi'e, vidimus, & diſtinximus, q x
ut infra relaturi. Sane ,occafione illa, qua adverfus Aclulleum profectus fuerat Diocletia—
nus , facile Superior Pannonía, occidentis Imperatoribus tradita fuerit, adeoque Circa annum
296. quod forsindicat numus fuperíor Sifcize, quo ad latus dexterum,III. _five anno III.Con
ſtanty, indicar¡ credo- Item occupato bellis orientalibus Diocletiano , quia’Dalmatae defeciiï
Tem, fors Herculei , Narejenſes victorias declarantur. Poſt celebrata, Rome Vicennalia,
Diocletianus Nicomediam proficifcitur, ut Lactantius c. 17. Sedprqfeéïus hyeme,ſizuientc
\ frigore , atque imbribus verberatus, morbum levem ac perpetuum traxit, vexatusqueper
omne iter , lectica plurimum vehebatur., Sie aſt'ate transaó't'a er czrcuitum Ripa: Stri
ai: Nicomediam venir , morbo jam ingraveſ'cente. Ex hoc loco actanty , qua iter ſumP*
It Díocletianus Nicomediam ? quwflio intra eruditos eſt , orta. ut plurimum ex interpraeta
tione vocum illarum; per circuz'tum Ripa: Strigw. Confentire in opinionem hanc viden
tur; Diocletianum iter hoc fumpſifl'e per Pannoniam, !cum Sirmy leges plurimas tulerit, fub
' J ' ‘ l forip-\
 r"~ '- ~’

7 _ ‘ _Periodus I. Pah‘nònia Veteris; ' - ' Si _

\feripſeritque 5 Sirrnio ite'r 'profecutum fuiſi‘e‘ per Taúr'unum, Viminacium &0. Ñ Ãt Sirrríiufl¡
qua_pervenit via , diſſentiúnt eruditi. Sunt: qui per Strigaè Ripam,locum~, fucceſfiveStriª
.gamum appellatum interpraecentur. Sunt': 'qui errorem arbitrenturin To Stri cz & legen
dum dieantzper circuitum Pipa: .Mricçz, five Danuby. Abſit me velle -, tot eru itis "ªiris ín
ferko injuriam, aut in re obſcura,manifeſti er'roris damnaró quempiam, è'um doce'ri nequeat‘,
Lactanty opera, pura & genuina fic eſſe , ut mendo omni deſtituantu'r. Exp'ertus ipſe fum,
qua? ſit in legendis veterum ſcripturis difficultas? 'nominatim in lectione’lhominum Pi'o'pkio‘
tum. Interim cumªopinione fors nova, meaque prodeo, quaml‘novamdicòdideo, quià Aúr
ctoribús, qui ſcripſerunt hactenus, harum partium non e‘rat notitia; .é _domeflicis autem , hi5
de Iªebus,per quchas , uod ſcirem ego , ſcripſit nemo. r Itaq‘ue Diocletia'nus _ite'r fuu'm, or
ſus Salaªm ç/Zx; inde le tica 'v'ectus iverit per vetus Dªlmatiàe Andetriurïz, inde pervenie’r'is,
( viarum'yeſtigiis firmantibus) ad Auder‘iuni Pannonic’z; infra quod, ¡intra hodierna'r'n Co
fiamczam &zi-inium, trans fluvium Vienna‘, (nunc Turcarum ſub'Ir'nperio)cum fit fluviub
Strifa, & ru,dera veteris ſtridonis , haud procul a 10cc? mine Dóbrolir'z appellato ( ubi Patri
‘am . Hieronymifuiſi‘e, eſt Yeroſimile; & po ulus iſthicz traditione; aó fideiprthodoxà'e proª
fefiione , e‘tſi Mahumedafios inter, teflaretur Diocletianu'rà iviſi'e a'rgui Poteſt, Si aútem A
?alga *iter illud fumpfit Diocletianus, per hodiernam Qoriczjam, -lVIet'ullum ,Anderium
annome vemt; inde per circuitum Strig'ae ;'five Sirmium ; five Sirmió , per Meſías¡ Sa'
ne cum a Geographis Vetus illa' Stridon, 11be fupèrio‘ris Pahn‘ohiw in Illyrici confinio, at
que intra Petram Piloſàm, Portulam, 8 Primentum ſituetur; Magnus quoque Hieronyr
mus cítaretur his verbis : Patrè Euſèbio natus ex Óppidò Stridonis, 9an aGothis ever'
ſ'um, Pannonia, Dalmatiaèguè confinium füit; & cum"éx ſu'perioribus pateretª, Ddlr'n'atiª
am nec ad SaVum, minus autem trªns Savum , Dravumque ſaltem per horum fluviorum to
talem curfiim (quidquid ſit cie ea Savi parte, qua is habét *Scaturiginis origine'm) neutiquaili
fuiſi‘e extevſam, quae enatar'um hactenuS opinionum,de_Patria S. Hieron'ymi, probabilitate ma’
Jiri gaudeat? non examino. Locus hic, quem‘ refl'erimus, flu'vio Striga uunc etiam gaucietz
Pen-am Piloſam, ſitus loci firmat, ac vetus Petrina cum agnomine flúvioè_Dalmatiae ad
Stridonem extenſio. Euſeby ſe ultura z eciminus Patriam evincere Hieronyïnijpoteſt, quod
Stridone a _Gothis eVerſa, ſenex ,uſebius aliorſum ſe transferensze'xtra Patriam mori_ ddmit.
Certerum five Aguileja , five Salon'd, iter ſuum incoaVerit Diocletiauu‘s, ¿um _Sirmium ap#
Puliſſe, atque legcs dediſi'e iſthic illum , nor¡ dubitetur ab eruditis z quam re’cehſui_ Sirigò; faª
'cile per hujüs circuitum Sirmium venerít; Verum quia Lactantius, clarus 'mihi 'videretúrà -
exprimere videlicet proximioremNicomeçliae viam ,ſic aeſidte transacta ñempe itinerahdóffleí'
czrçuztum ri cz ò'trigae, Nicomediam venir, morbo jam in abejcènte, adeòqúe; ne’quò
Strigomum ngariae, neque Strigam nunc CroatiÉ , neque I ricas jripas, intellexiſi'e videª
"tur, at Ó‘angarium fluvium, .qui per Phrygiam', Bithyniam ue in Pontum illabereturmeª
gue m'ultum remotos effeta Nicomedia, De' quo fluviq C au . L. 2. in Eütrop. ª '- Dinafy
Mªſunduntz óangarzum, vitreo puri,9uí gurgite Galli. Pto]. Sangarum. Ovid. Pont. 4.¡
18. ò'agarim vocat: lzu’c Lyrm , /m'c Sagaris &e Lactantius facile, Strigam, vulgari ford
turn nomenclatura, eun’dem vocaveritz‘per circuitum' rILUaeStrigze , Nícomediam venit, 've
ctus Lectica. Haze mihi credibilia effe videntur, ſi erro errorem in tanta obſcurita'te 'nòñ
defendo, imo docti, eruditique cujusvis Viri, ſum’ eroque _diſcipulus; v ~ , _ Ñ Ñ_ _ _
ConſiitUerant Salonae, Diocletianus, cum Imperii fui conforte Her'culeo Maximianó,
ut depoſita 1m eriali dignitate, private viverent. _ Hoç metu Gallery Maximiani exequeñ¡
tes, poſtquam èonſtantiu¡ Chlorus cum Gallerio Maximiano Au‘ ufli a'p'pellati fuíſi'ent,Cae=
\ares dicti funt,Maximinus cum Severo, quod numietiam, quos íaberemus evincerer'lta_
Cu¡ horum ſuperior Pannonia obtigit? ſtatuere eot’ninüs poffumus 5 quia Siſciaª.- fub utriü'áquè
nomine euſos numos vidimus; quia item confuſum, & diffentiens fui!: Im'perium. Vidímui
humos , in quibus adverſa arte: Cai.- Val. Ma‘xz‘ñzirzu’s N01). C. - parte autem aVerſa : Pen¡ ,’ -
petuítas Augg. .- & facies,cateraqueſdiſtinctionis n95 monueruht.- Sünt'e'ñirñ
num¡ , _in quibus Maximinnus duplici N. eXprzefl‘us, & hos Maximinno villi _de ‘quo ſúperiud'
a-ttribuimusò Sunt ubi Max‘in'zz'anus; ſunt Maximinus; Seireriq'uo ‘iie (Antiochiaez & Siſcy
cuſtos numos vidimus, cum Epigraphé: A7017. Caes; virtus Angry/Ji. P.) Diſſenſiones aque‘
nota.- ſunt. Dum Circa anuum 306. _Confiantio Chloro mortuo, Conſiantinüs filius fucceſiitz
Mxentius autem Roma: a Práetorianis in Impefato'rem falutaretur , perſequente eum Seve-ª
ro, Licirzío qúoqpe Carnunti Caeſare declarata per Gallerium , enatisque intra tot Impeª
ratores bellis, 'de adnonia in medio Imperii ſituata, cºnſtituere durum eſt, cui nernpe pa¡
ruerit? Numi Siſciae fignati, fingulorum habentur, Quin etiamuna plurium , quod docereté e
Augu/Zorum nQ/Zrorum, aut Caſàrum nq/Zrorum epigraphe. Nuperrimè allatu'º nobisnu¡
f ~ — mus
Baltlzaſàris Kerffilie’h -

\\' - ¡ . i l
 o - . l

;Notztzçz Prczlzmtnares
aª
mm cſt, ubi
AUGG; NNadveria
E, Pªrte: lmp.exC‘Onſtantinus
Proinde P. F.nequiç
his numir. conſtitui ¡IL/'LI'. ªverſa:alteri,
huic,aut JoviPactnnonías
Conſèrvarorí
fuiſ—
fe ſubjecta‘s. Iphlonetªriis., ut fieri folet, fignata moneta eſt, ſub ºujUSÏÏbet Dºmine 9 neº in*
de determinaripoteſt, quís Pannoníae Dominus fuerít? Quia 'nihilominus Licinius,Camunti
. Cªzſªr fuifl‘et per Gallerium declaratus; guin Pars illa. ſuperïoris veterís Pannoniac, Valerie:
nomen ſortita, mªjoris partís Pannonïae ominium tenuiſſe Gallerium , conſeqüi videtur. Ob
diviſiºnemªttªmen, Ripafien/is, atque Savia’ Pannºniae; Norici quoque extenſmnem z Gal
Ierio integralis Pannonia., attribui non poſi'e vidçtur. _ - \ ~
Prºfectb, càuae fit in -Scrïptoríbus , Pannonzce div¡ſio,‘quí in Geographía , &hiſtoría 'ver
&tus -eſtjªteri ebet. In‘veiúetprzmam,jècundamque Pdnr‘zoníamz, lnfekiorem, ſuperiorcnj
ue: Item Rïparienſém, qgam multi Pro,, lnterªmnia habent. Si hoc tuentur Lamprigïy,,
*el Vºpiſèz' ªuthºricake-, opmione mea , minus rectè. Lampridius ením Iriteramnèam, in Me
ſº ºt‘ªmiª ſtatuit, in Alexandre ſcribens: Multas _Perſarum accepimus, eosdemgàe vendi-ª
dzmhjerras interamr’zasz Meſòpatamic ſèilicet, neglectas ab impura belua recepimusu
Idem Vopiſcus in vita Aumlïani. Si autºm Interamrzenſèm Rannorzz'am, Vocant ex lubi—
m , atque ob amnes pot, fateri 'dçbcrentz Obſervo atçamen Valerzam, A172. Marcel]. tcſte Hb.
[9. *m honorem filias Diocletian3 , ex _I’gnnopxa ſuperlore exelſam ,inſtitutaln &z cognominatam,,
'am cum Riparienſi conjungi; jam dxſtmgpl, Sunt quoque adſinis nominïs, tresxfluvii , nem'
,e Sam“, qu¡ ªcceptº ªd Siſciam _Colag1_, atqgç ad Effechinum DraYO , demum ad Belgra
-dum a Danubio recipitur, Sà'ana mfrª ,lllªªïïï ªd 5²V"… influens I Sªº .ªntíqfflºribªªzsàvº
¡¡ª Poſtekiorïbus, Circa Kürmendinum, Plinius ipſe: Inſïth in Sao -flſetabarris, amnica—
'um' maxima, _Horum amnium , ut obſervo Confuſio ,haud exiguam Cngnoſcendz-E Pannoníaz
Sªvia, fªcit difficultàtem , habuitque Xtate-ſubſequa, filas epochas etiam. Savia: nihilomiª
nu¡ Pªnnºnz'a , ª luis ‘Cai-rectoribus memoria eſt certíor. Sed inſuper , Pannoniam , Sir
mienfem , Bubaliam , ſeu' Búdaliam , Amantindm , in Scriptoribus offendere eſt, hàud Zſinc
cºnfufiºne; vel cauſata ex ambitíòne_ exuditionin (equidem Amantini populí, intra. Sava ,
Drªvumque olim dicti ſunt, 'gti ſuperius monuimus) vel ex locorum ignorancia, vel denique
px hegectu exªm'mi's Pannomae , Per Epochas ſuªs. Quare Pmmifl'a, & prazliminares has
nºtitiªs colligere,_combinareqúe _Vlſklm eſt , ut commodlus Lector, Pªnnoníae vete'ris cognítío.
nem Obtïneat. Cmterum a Galhem aetate, atqye Imperio, variationem magnam in Pannonz'a
deducimu’s. Noricum extenſum per Pannoniam fuiſi'e, ( facile ad ,Saanam uſque fluvium) _
Celejenſi, apudLaziu'm inſcriptione convincimur'yvidelicet'_ .
4 D.N.F.L.CONSTANT1NO CLEMENTISS, ATQUE VlCTORI AUGUSTo_
' ' MARTlNIANUS V. P. PR. NORICI MEDITERRANEI. Sub Conſtantino igi- ›
"tur, Cillea fuera: Norici‘, &z adempça Pannonia.
Sub Aurelianoſparte's transmuranas Pannonia! vçterís, mnïſi'a’s fuifl'e, ‘ſuperiºm teſtªn_
cu‘r. Gallerius, Valeria: nomen facile partibus illis a fe rccuperatíl indídít , adeoque ſi non
ad muram , credibilius ad Sao , ſiye Savonam , Valeriamb extendït. Reſiduum, Savia Pan
nonia. fuit. Illa porro Pªnnoniªe ªcceptio, nempe :Sirmienſis, Babelia!, eſt locorum , neu.
tiquam Provinciªs g idomque notat,ua fe dieam.: Au/Zria Vicnnenſw; Vel Hungaràz Paſó.
nienfis,‘ut diviſio lia-.ªc rejïcienda. veniat, ad V11. STLculum; autVlIIquibus Pannºnía , Sirmíen
fi , & Bacſienfi territorioinçludebatur'mt ex Hieracle Gramatico Provincial reoenſente orien
talis Imperií , ubi in Provmcia 19. Pannoníae, Sirmium, Baffi‘andÑ Si hoc: vides quam noi:
fe oporteat Epochas temporum, ad Seriptores intelligandos & ¡Qterpratendos,
, H ' tïus

\ ‘ - - º . a
k Memoria Pannonicêe , 'a Conſtantmo Mamma, ad' Herachumª
. 3

‘ I. Cºnfiantïno , fuïffe in Patagonia , non ſolum c_ur'n Lícinio ad Cibalim ( q'u'ªª ſifides Sex.
_Am-el, Via. fiEfitoirchuxta palúdeçl Hu:ſca"m noçnjne, fuit) ſuperato; fed. perfacíª
1ª Cum Crifflzo etiªm io incommoda; argu¡ ex numis potqſt; Enímvero, tam Licíny, uam,
¿z Cnſl‘zz' Siſciae fignatos nu‘mos’plurc? vidimus. Sie Harta adverſa; Julius JVOB
Caes. averfa: Providentia Caessò Szfijz in altera; Org/[nus A791?. Ca‘eſ parte vero averſa:
Principi Juvenzuris C._S. in {me C. .Sª/Í Item *adverſa Pªrte: Jul. Cré/jau’s Nob. C’. averſa:
Caefizrum Noſirqrum in mçdio VOT. V. in fine: CÓIS_ Hínclfoi's crcdibilioſevaïlit ¡lla
opinio, quod G'z'ſjaus ob civiles motús, colluſio’nres Cúm barbaris', ¡norte ipſa, Patris fen
tentia, fuerit caſtigatl‘u. Pçſtquam Conſtant'mus ſibi ip‘ſi Vindicáſi'et ROITianum Imperium,
ſi& cognomen Maxim: induiſi'et, teſte Po'mp. Lzeto, care: dubio, Pannoniam ableo integraln"
txeptªm, recuperatamgue fuiſi'e. Scñblt 'enim Sext'. Aure‘l. Cozyiantinm _ºbtento tapia: 7
Rom
 ~Periodns I Pannòniaè Vereris. ig
Reinanizñfzpery,
xit: mira bellorzszelicítate
‘habitum Regium gemmzſis, ò’ caput, exòrnans
regimine perpetuo
- - - pontenz in Danubio
diademate. MMM;
Commodg'ffr
?nus tamcn rebus multisfuit, calumnias ſèdare legibusſeverifflmis, metrirïe artes Lonas,
precipueſindia lz‘tterarum 4 legere ipſè, ſèríbere , Meditari , audire legationcs, T5‘ guzz
rimon'ias Provinciarum. Pompon.Loetus teſtatur: Inditaguefiint &3’ a pellationes alía,
ut puta Corffiantinus re/Zituwr ’humani generis , propagator Impèrii, itionis ue Roma;
na: , &’fundatar eterna: fecaritatis. - Hoc firinare videntur numi illi, quorúm p ures habui'
mus, in quibus parte advcrſa epigraphe: DN~ CONSTANTINUS AUG. adverſa vero: Rei'
publicae Reparatio Siſx' In alio numo-L- DN*. CONSTANTINUS F. AUG. - Rez'pub;
[ica Reparatio A. Sed longuni for-"et, univerſa ( quee habuimus, & tractavimus , his
in oris comparta) Conſtàntmí numorum Epígraphez mmmemorare; his itaque omiſſis. Pan— ‘
noniam integran¡ Confiantinus non ſolum tenúit, at in en pÓtiſiimum eſt commoratus. Hoc 1a'
tw abgeſta
Hoc eo leges,
cum Aquileja:
Sarmatis ,SÍTUDI , Sa'br’zrice,
bella, apud SardicazMargum,
Camponanſiz, in Dacia, N'ag'ffl),
Bononiam.Vimznaçy
Imo evincunt.
ornandae‘
Pannoníae cura illi quodſuerit, marmora docent. Haec dum integra non _haberemus , miſſa
*facimus ›, deſcribimus unicum in Thermis Capituli Zagrabienſis , Varasdin'enſibus vocatisz
quia integrum, & ſequens: _- v b y A _ -_ _ _ , -
IMP. CAES. FL. VAL; CONSTANTINUS, FELIX; MAXIMUS; AUG. A
'QUAS IASAS OLIM VI IGNIS ‘CONSUMPTASz CUM PORTICIBUS ET OM—
v’NIBUS ORNAMENTLS , AD PRISTINAM FAClEM RESTIT.UIT. PROVI- '
‘SIONE
ſiNO E'I‘iA M PIETATIS
CONSTITUIT. SUE.VAICATU
CURANTE NUNDINAS
LL. DIE SOLIS
INOV. RP. PERPETIÑ AN
P. P; P,.’SUPER.
fors. Per pietatc-m, praefati' _Principís Pannonia: Superioris. An ªutelïg Cºnfianfinus',
Pannoníam ſicr reſtitiwrit , ut bipartita iterum effet,fitperi0r nempe aC inferior, definir¡ ne—
quit. Ex inſtituto an quispíam five ſcripſetit? ſive iſtud examinaverit ‘Y _ me ignorare confi
tcor. Scriptores variaſint, ſcribun-tque ex lubituz dum hos rerum Pannoniòarum faccre men—
tionem accidit: Jam enim , Imam vocant Pannoniam ('ut in Actis S, Fuirini M. & Eppi Siſª
ciª) jam Saviam exprimunt. Superius relata ex Lazio Inſcriptio, Ci learn reſert in Norico. *
Verum quia Sext. Aurel.ſcrib'eret: Inde Thçfflzlonicam mzffiim, (Lï’ºinium ¡nºmPÜ Pªulº '
¡OQ/Z eufn Martinianúmquejugulari jubet. Quake ſi Martinianus ille', qu¡ ſub çonſtanè
tino egit Norici Pmſidem, Theſi'alonícae cum Licinio czeſus eſt, an Cilleam PBUPODIX'reffl- ‘
tuerit Cónſtantinus, aut pro Nvorico relicta fuerit? quis definiet. Sane apud Lazmni, çornl
mentar. Reip. lib. Io, cap. 9. eſt'o duo exhibeantur mai-mora, tacetur in utro ue ‘ProVIneia;
Illud , quod Leibnz‘czy extare teſtatur, ſequens eſt: CEONIUS apt. cºs’ IO Przmztlvo_
F. ¿5‘ Aug.fizadrae Con. DN. FL. CONSTANTINO MAXIMO, .Bedtgfflm03 ac apra
omnes retro ,Princzlves Piiſiïmoſèmper Augzç/Zo B. R. P. Nequ'e enimlcum‘certitudine def
finiri poteſt , quam gubernandX‘Pannoniéx 'rationem Conſtantínus poſuit. …Nonme fugitz
Zoſimum lib.'2. ſcribere : Cum çfflènt duo Prafeéïi Pra-:taria - - Con/Zanunus .Itunc {Pla—
gIſi/Zratum in quatuor Imperial diſcerpſit, refferendo; PrXfecto .Prietory- .IinÉlCl attribuc
tos excitiſi'e: ll/làcedoms, Thçffalos, atque Cretenſès ,' ac erczar‘n,8 Circuqucentes znª
7_fiilas,Epir-um utrarnclue, [lb/ricos, DaCOS, Triballos, è’ Pannonzos ad Valertam uſ 118,'
8 Moéamſuperiorem. Verum baec quam ſint confuſa , fatentur Scriptore'sí _óe'xtus u=
fm* in rev. poſt Conſtantinum ánno oirciter tri eſimo florens, lllyrici Provincms recenſen¡
do ; reliquas inter Pannoniarum refert duas, aleriam , ,.S‘avianz, Dalmatzam , Moe/1am; 7
.Daciarwn duas, ut diſtinguere videatur , Valeriam, Saviamgue¡ Quare um duas Panª
nonias numeret, excluſa Savia, &Valeria , niſi utraque collocanda veniat, intra ª'mbituni.
hodiernarum maritimarum partium (fort ªppellata Riparienſis) atqúe Alpiuin illarum; ubi
Pannonias duas collocemus? non invenio. ‘jornandes duobus poſterior Secuiis, _luis 111iyri
eo det Provincial. Norici tina’, duae Pannoniw , daa? Valeriaz , Scania, .Dalmcztta' , Aloe:
_lia ſúperior , Dardania, Dacia: ¿luce, Macedonia, TheFdia, Achqja, Epzrzpª‘npïjC‘
palis , Creta. Amabo ;quis haec conciliet ? Norici dime,… um Pannonzw, dude' Valeria,
Savia PerfilaſumhabeoJornandem , ex lectis ab ſe , Pªnnoniae I. item II. Dem rnemoª
tati¡ ſupra Pªnnoniae Epochis, memoriis, tot Provincias', arith'metica addition-ez formáíi'ez
Hinc pro certitudine haberi nequit, quod., fine exáinine, hi0 aut alter? _adſcripſiç , ‘
Profectò qua ex Pancirol. deſcribit Schünleben arte III. pag. mlhl 219. _Erat au¡ l
tem Ill ricum &0. quam varient, &ſint diverſarum ‘pocliarurn,quivis animndvertet, Qui!:
re ex [gen] onzLoeto ( ad firmandas Donationes Bon'orum , Regibus noflris uſitatas ¿ab olIm)
deſcribere ubet. Illud con/Zar in initiafiznxffiè ( Confiantinum videlicet) ut agrz, villa-3,'
vppida; gue: ad victum'emeritorum contributï erant, ad ¡tardes transirent. Unlíígziª
ª .
 ¿4 Notizie Preliminares
litexſibi magis obnaxios , ac dedièos "EddidZ-tò* Prius ex veteri conſuet'udine ( confer *aH..~_r.
hace , cum iis, me ſuperiuss I. pag. ¡ade Jllfztticwzretulímus) Tribunis , praffeóïis, Cbmizi.
bus, En" Ducz us, qui pro au aida Imperio c0 jènuerant, dabantur agri víllwque; ut
' necçfflzria fizppetereht qúoa vzyerent, Pàroc__ías ‘vocabant.. Animadvertas, cupio Le
ctor, quam vetus fit, illa Reipublrcaepoſtrw appellatio, Parachza, Comes Paroclu'anus ; ut
fi jura & ConſUetudines noſtras , five Jctorum, five eruditorú'm quilpiam illuſtrare ªdnicere
tur, Vetuſtiflïmae antiquitatis, ,& iiz rqfanzs Romana:- Reípublicae: in Religiq/ís autem-,diſ Al?

cipiinae veteris effe, quam plurima‘ emonſtrarl p’oſſent.

mani.II. A morte 'adCoñſtantini-, five filioſis
patrís redacta
teſtamento;
eſt. five ut quidam volunt forte,
qua*orbis
transRo
::ª
"dominatio très Conſtantini Confiantino Juniori,ea, a1
>~ª
pes ſu‘nt obveh‘e‘r‘unt, Conſtantio , Aſiak atque 'oriensz Conſtanti refidua. ſi Conſtantinus ( ſi
fide‘s‘ PÓ'm 0m Loero) novam. diviſionem ª fratribus petiit, qua non Obte'nta , invaſit propin
u'as Regiones-,,jamque ad Aquilejam perVenerat, ubi cacius, & multis ictibus a militibu¡
aii/¿amis donfoſi'us eſt , obtruncatus, projectusque in fluvium Alſà ~, ab Aquileja haud lon
ge remoturfi. ,Hz-ec firmare videtur Cellejana ínſcriptio: DIV. Con/¿anti Cçmentiffl‘ma, at
uè Victori \fuga/Z0 &0, Pannonia haze noſtra , qüod his intra fratres Vigªntibus diſcor
, Ziis, jam uni; .jam alteri adhàªſe‘rit, ex numis arguitur; enimvcro hos compa-ire eſt , cum E
pígraphe: D. C072 an_tinus un. nobis C parte vero _ex altera : Gloria exercitus… Item
.DIV. Confla'róz‘inus Jun. [VO . C', parte averſa: Providentid Caes. Sed &z Cari/Zamis eadem
eſt epígraphc; Gloria excrcitus, ac parte adverſa :l DN. Con/?ans Nob. Caes. Poſt devi.
ctu'm, ut credimus fratrem, ſequens numus cuſus' fuerit; Farro adverſa i Imp. Confians P.
F. AUG. averſa veroſ Fe]. Temp. Reparaz‘or'i. five : Fe ici temporum Reparatori. Veª
rum Mágnenty dolo, interſecto 'etiam Conſtante , Vetranio ( ſcribunt aliqui Britannion) in
Pannonía ªpud JUNY/[am imperium occupante, poſtquam Con/Zantius, ſupplici Vetranio
Seni, crimen indulſiffet; Magnentius autºm , ambitu Imperii pungáffet,victusque a COHſtªfl* I

tio ad Murſàm ( haud ſine clade magna bellatorum milirum )fuiſi'et, Imperium totum quonr- \
flantium e/Z devolutum. Confirmare videtur przemiſſa humus, quó, advcrſa parte: Con
_ſlantius Aug. averſa: Victoria Augu/l‘l: A. . Socrate teſte, Conſtantius biennium pro
pe transegit Sirmy , ubi Legatos Sa ans Meſopotamiam &7. Armenias_ ſibi reſtitui petentís ,
(Pompon.Loeto ſcribente )ekde it. annomas eúm _tenuiſi'e z hinc & ex hiſto’ricis concluditur ;
Galas enim Peto-vy captus, ac Olce occiſu's deſèribitur. Sdrmatas G’ Quados caſtigatos, at
que coercit‘os, .teſtatur Amm. Marcellinus Cap. II. lib. '17. addens: gerebaritur [zac in ea
parte Sarmátzd , quaſècundamproſjveéïat Parinonium, parique fortitudine_ Circa Valeri
am oyes barbaricas, are-nda , rapzendoque, mzlitarzs turbo vdſtabat. Quin datis obſi
dibus, ſeſe Romana: potentia: parituros ſpoponderant, pulſis Limigantibüs ( ſive fervis ad
' Verſu¡ dominos_ ſuos tumultuantibus ſub COnſtantino adhuc magno) & Picenſióus in ordinem
ícdactis , dum íterum Limiga’ntes, ad partes Tibiſcana's redire volunt ( vide Mar-Cell. lib. 19..
cap; 11. ) neqUe iis negaretur, ci'edunt plurimi, aggeres ¡¡los , qui intra Danubium & Ti
biſcúm, apparent in ruderibus, a Conſtantio poſitos effe, Externa), in Galliis Pannºnii¡
triumphales'ªrcus Conſtantium erexiſi'e, magno' Provinciaiiurn diſpendio, notat Pom . Loet:
ò‘iſc'y cuſos ejus numos, duos inſuper vidimus, quorum uno DN Cºn/Zantius Jurz. A ob. C.
Parte ex averſa: Reipublicw Repardtio A.S[S. altero; epigraphe: Gloria' exercitu’s,
III. Sui) Juliano,‘Conſtanty Sueceſi'ore, Pdnnonict Savia* Conſularem praefectum fuiſi'e z;
.S'exium Aurelizim Vict‘qre'm donſtat. Liteerarum faqurcm fuilctl'e‘gzlianum , conſentiunt om
nes , &z tot hujus‘ temporis Seriptores-,evincunt Quae in eo arguit omp.Loetus, ſunt:quod
Libq’rgY(a quº fuerat inſtitutus) regulis, pins aequo detulerit, ut pratermiffà veritatis co~
‘ niti'or'ze, añimum’ ad antiquzo'rªum crudelitatemflexerit. Hina, enatam fuiffe quoque ,
Éhriſtíanorum perſec'utionem. B Caeterum, tam ſub _juliªno , qu'am & hujus Succefl'ore Juvia
¡zp qdorum uterque in Imperio biennium transegit) Pannoniarn,Romaní Imperii fuiſi'epar.
tem, caret dubio, Juvianus, ſeu Jovianus, filius erat Verromani Com'itis ordinúm, agrí'
Singidonenſis incolze, in Pa'nn'oni'az ¡
. ‘ IV¡ leeritinianus Lab exerCItu Im‘perator Nicear eiectus , rebús aliis diſpoſitil. 8;
Valente Imperii conforte dicto (fide Ammiañi Marceliini) Cum muniendorum limitum, ni‘
mio &agràſi‘et
vindicatis ſtudio,
adzſificari transflumcn
praºſidiaria' [/Zrum
cq/Zra 1'7² avi::Quadorum
man terris
quod accolae , quaſiindignè,
ferentes Romanolegation*
juríjam

tenus interim,
zium, & ſuſurris
ſequentibus q arCebant,
i Rei hujus
q ſi Veritas
_ , Bateſ: etiatn ex marmoribus apud
- La
judicio principali .Domnzorjz'Im uQ/qurum,_Va_Ie_rztinia_ni , Valentis, B Grátiani Prin.
¡Tam Maximorum .- Dzſqufiriom num dlzſtrzs wn , utrzusque Militia v .Magi/Zri, Co.
- , num,
i
 y Periodüs I. Pdiznonice Veteris‘z ' ¡g
Miri.? , Fç/Ï'aüus Prepa/&us Legíonis prima* Jl/[artiorum , !ma cum militibusſibi creditis' , \
lzunc Burgzmz-, cui nome-*z Commertz'um, ud cauſz'z &factus eſt Fendamentiy , G’ extras
xit, 8 adjl’zmmam_ manum operis, in (llegas XXXXVIII. Conſ' atus Dim' noflrz Grati¡
¡mi Auguſti Biº', è' Prob." virz' Clarifflmifecitperrenire. Item 4
DJD. D, A". N. N. Valentinian¡ , Vale-¡Iris, B Graz‘z’ani PerenníIIm Au Içflarum\21ª
-Iuberrz’ma chfflone, HMC Bur wi¡ a fundamentís ordinante VI'ro elarçfflfmo Equida
C’amite, ò’ urrz'usque B’IL'Iítzzr ¿l’agzflI-O. [nſzſíente et‘zam Leontiò P. P. Mz'lt’tes Aure
lianes,LaureaceIz/ès cara* ez'us 00772172M. _Conſtzlatus eorlmdem Dominorum ,~Prz‘nci<
pumve' Nqflrarum Tergy , adſàmmam manum erdzzxerunt perfect'z‘onis. l
Acceflit, teſte D. Hieronymo ( Cònt.Chron, uſebianª) inſatiabilis avaritia Equity. E
quitíus Comes !lb/rice' ('inquít Hieron.) inz‘quç’fflm'rs trz'butorum exac't‘z’onibus, ante Pro-i
vincias , nas re ebar, tanquam a barbarz’s vq/Zdrentur , eraſit. Denique Maximiniamª
bitio, à iii ſui 1 Iarcellímzi per Valerlam Düc’zs calliditas , quod Gabinium Regent bus
'm'anitate ſimulata, epulas digredientem, hoſpitalis officii ſanctitate nefarie violata, tru
cidarífeczffit, eau ae prªccipue fuêre, Í*ut Sarmatm , &Quadi , Pannonias miſèrè vaſZarent.
Transgrefii primo Danubium , cum nil eXpectaremr hoſtile, occupatam Circa meſi'em agree
ſtcm, adorti ſunt plebem , majoreque parte truncata, quidquid ſuperfuit, domum cum multi¡
tudine varii pecoris abduxerunt, Latius ſé cum Sarmatis Quadi pandentes , ad raptus &lacra-ª
cinia gentes aptiffimw, praedas hominum virilis & muliebris ſexus agebant & pecorum, vil
larum cineribus
(que obteffa exuſtarum,
fuerat) Ohitergz‘oCzeſorumque incolentium
exciſo, aliisque exultantes
cruentis, perceleri erumnis, Ad Aquilèjam
procinéſitu actis ;* ad E uí- ,
ty vertuntur indaginem", &7. quia eum ſeceíiifl'e 'ln Valerz’am intellexerant co furioſi feſti—
nant, Legionesque duas, Pannonicam nempe & Moeſiacam , ſibi obvias , caeciunt, dii'pellunt.
-Alpibus Juèys pra-erat \Moreau PraefectuS Praetorío apud Sírmium agens, Prolms; DuxÏ
Moeſiae , Theodoſiusſunior fuerat, Valentinianus prope Baſileam , munimento cedrficamª
do intendebat. eii-.n meecti Probi , ei offertur, cladis Pannoniae ,atque …yrici relatio, .Se—
quentis anni vere ,cum in Pannoniam Treviris Contenderet , Legatio Sarmatarum ,proſtra
ta pedibus,orand0 veniªm , eidem offertur. Carnuntum appellens, tribus menſibus eeſtívil
arma parabªt, ac alimenta. Turn fllerobaude cum militar¡ peditum manu quam re ebat
ad cremandos barbaricos pagos miſſo, ipfe Acincum proper‘e caſtra commovit; Qua Is a .
mºntana dilapſis , facilis erat vindicta— Interea pro hyberna ſtatione Sabaria Imperatoride
fiinatur. Adfuére Quadorum Legati , paeem cum prazteritorum obliteretione‘ſuppliciter ob‘
ſecrantes: quam ut adipiſci poffent, & Tyrocinium , '31 utilia rei Romanmpollicebantur, ob l
quxe, inducize eis data.- ſunt. ,Ammianus tdt‘aturz‘VaIentinianum in Provinciales admodum
Parcum fuifl'e, ad tributorum Sªreinas ponendas velocem , in Gregarios ſeverum: potiorum
vero Ducum fla’gitia, in majus progredi ſinebat, ad quaerellas in eos motas ,furcium Exquº
nit:
ſi Britannicí matas , Affricarzae
Ea quee Valentiniano clades
a Sarmatis , {5’ vaflitas
Quadisque cauſataemerſtt Illyricí¡
ſunt per ,
Illyricum ,Valens ab Hun
nis, & Gothis in Thracia, illisque Provinciis etiam paſi'us eſt,.ac ſagittis faucius, in vil¡ cafe,
incendio etiam eſt cºncrernatus. Valentis ſignatum Szſèía: numum; necdum comperimus‘.
Valentiniani hu'us duos , quorum altere; parte adverſa: DN¡ Valentinianus P; F Aug¡
averſaà Rei u [ica: Reparatia altere: DN, Valentinz'anus P-.E A . ex averſaporª
ro Pªrte: zrtus* Auggg. A ¡Si/è. Gratiani tres,uno : DN Gratianus P. . Aug. tum Rec'
paratio Reipublicce A .Si ci Altero Imp. Gratianu’s P. F. Aug-parte autem averſa :Con-'
- cordia AUGGG. quo firmaretur, quod cum Valentiniano, & Valente , Auguſtu's fuerit;
Tercio: DN Grgtianus P. EAug. parte altera: Gloria Romanorum, tum ad latus F¡
Item R. & infra S. poſt lineam ASLSCIE. Sed Vªlente, ac Valentiniano extinctisi' Ñ
Graíianus , Sirmy genitus, fratre ſuo Valentiniano II. rimiml Auguſto deciarà'td
( qdod firmarent etíam numi, cum cpigraphe adverſae pªrtiº: DIE]. Valentz'nz'anus Jun, P¡
.Fl .Aug. in averſa autem,un0: Re arario Reipublicc, altero .º Gloria Romanorum. A;
ac pªulo oſt etiam Theodcyfo apud Sirmium Im erazore effecta, firmanteiſta nu
mo, quó’ DIV. Fheodoſius P. F. Aaª.v parte ex averſa: ªirtüs Auggg. TeS, Interim Poſt- o
uam \Waximas Aquile’am occupav¡ ec, & Alivibus Julys communicis, Petovíò receptoz'
ªd Siſciam ſubſideret, a heodoſio iſthic victus , non minus' Petovy ,' atque Aquiiejaº, ubi ‘a‘
ſuismet captusz‘óe Theodoſio traditus , ac VI. Cal. Septemb. trucidatus eſt. Hz'uc ex Pacati
Paneg’yri (apud Schünleb.) firniantur, ubi: TeſZiS eſt Siſ'cz'a, teſtis pulclierrimu's am’rzé
confiióïus
Reparatio&ci ‘For-S victoriam
Reipuſiblicae hanc indíeat,
A 51ſ adverſa ªutem:Siſcienſis n‘umi epigraphe
DN Theodoſius : iubi Item
P. F. Aug.v parte inaverſª'
alto-T ct I

li
to; Gloria Romanorum. Eugenium quoque in alpibus, , Reipublicae turbatorem, a Theo-1
' . g doſiº '
Hſtºr. Balthajàris— Kerq/èliclu ,
y
\l
 ¡6 Notitiae Preliminares
.àoſio capitis damnatum , conſtat. Theodoſy pro RÏublica cu ram ccſtari viºlªr…: ¡Emus Síſ.
ciaº; quó, adv'erſa parte: Theodqfius P. Fª - g, ayerſa: Salus Reipublz'caz, A
Amorem militum alter, ubi averſa parte: Vot. Vl ,Mila A i \ —
V, Poli: Theo’dol'y mortem , Arcadia.? Confiantinopoli ; Honor-ias Romª, ímpetu_
Q‘úamvis habeamus, numum_cuſum Aquilejx- , ubi ; _ DM Arcadia‘, F_ Aug_ ex avcrſa au_
'tem parte: Salüs Rezpublzca?, ad L_a_tus F, infrª lineam Aqui. ut binc firmetur Saz-Omara'
lib. 9. hiſt. Eee]. cap. 4.3 narratiq'; ò'tzlzco flíàgL/Zer militum Honory ‘ ~ hartarus Cſt ¿um
(nempe Alªriºúm Gºthºrum Duº-em) ªt Hb’ſiºªm ºººªPªrºt * ' 'fª ‘lªóque cu‘n'z legioni
bus militum Rómanorum accurſürum pronèç/ÏÍ, ut cam Provinciam fu!) Honory dizionem
iedigèrèt. Itaque 111 ricum Cum Pannonia Ai'c’ady fuerant. Hi0 ſub Rufiní cura, ambi
tioli, de infidelis honlims, utpote ‘Sui Gathorum potencia, orientis diadema ſibi impºnenª1um
. uzſivit, eoqúe oe'ciſo , Cajanus i ipſum auxilio Gothorum ambiens, ‘per Oontum dein affixo
¿ªpife ~, Conſtantiñopoli evaſit ſpectaculo, Honory, Tutor Stilz'co Vandalús, ſecretiore ’via ,
filiQR'eg’núm Pares-Is, Suevos,Vªndalosque,& Alemannos magna praªclae ſpe ſolicitans , fecit:
utlii-,cm‘n Rªge Rhadagaç/ò, maximo numero militum irfüínperent. Ab inc Epocha , de.
fiiſi'e videtur, Romana poteſtas in, Pannoniis; & plene ſi non deſiit, profectò admodum'eſt di
ininuta. Sub Arcgdy , Honoryque epigrapbe , ſi'gnatos \Si/(EIC numos duos repªrilnuS ,. quº.
rum ‘Uno‘: DN. Arcadius P. F. Aug, parte averſa :l Gloria Romanorm A 51'ſ? altera :
DN. Honorius
mimos',P.,five
F. legere
Aug. ,- five
- Gloria Romanorum. Siſ: ſihac
Neque dehinc,dominatui
Siſciªé culºs , ſig.
natdque reperire potui, ut om'n-ino Epocha, Roma
no , plurimum dªmni , ac. detrimenti cauſaturn teſtentur Scriptorès ,Jotnandes , Theopanes 8m.
Magni npduli
'lentinianus III.numum mneum
Alemnus ,nuper
Parth. ſubmiffum
averſa habuimus,
vero: Muerv. in quo
Pàcçctf. ’parte
Coſ; IIÍ.advèrſa:
Szſc, AtImp. Va.
prª-ta
uam,quia numum hunc, ſibi_ ab Hmbçeis datuín fatebatur communicans ,_ multa ſunt; 'que ‘º
?uſpectum reddunt. Reliqua inter illud :l Álemaulcus Part/Liens, ſaeculis his non congruic, K .o
fed neque COS. III. niſi edocat'úiª, Valentinianum III. anteriºrum fiecúlorúm morem, in mo-‘
netis reduxiffe. -At his omillis. _ o _ n i K ~ d
VI, San'e quee fit ab Epocba hac, bªrbara'rurngentium, .in Romana!: terras irruptio ,
inſtituti me¡ non eſt, deſcribere , forétque. diuturnioris examinis -, 'auctorumque combinationis,
razcipue ob tot, diverſamm gentium nomina, Hieyºorgymus his temporibus co'aè'vus, OPPi.
dum Stridonis, Dalmatiae cÓnda'm Pa'nnoniaeque'confinium, everſúm aÑGothis meminít, - T1130,
doſy Principis an‘no 14.. ' Ideni Tom. f—'Pdáh '207. ‘èclz't, Antvèrpien. A, 15-79,_1rám DO_
inini etiam brutaſèn'tíurzt anthzalza‘: ¿5’ vaffiitdslurbibus, homiuibusque interffeél‘ió-,ſoll-m_
a’i-I'zem , En’ raríta‘tem «Pague bèfliarun’z\ici-1,8 Dalaiílium, píſèiumgue , :Mishª/ricm M2,
teſtis. Thracía, tçflis m g'uo or'tus fün’z,ſòlum 5 'ubiprcèter Calum, ¿3- zerram‘ are/.cen.
tes vepres, {1’ condenſàffllvurunz , cunc'l'a pena-ex' 'In‘ lªpiſtola \ad Heliodorum ; HOT-reg
animus 'temporum {zzfflzofu’m ruznaspèrſêquç . Vl mtz eo 'anzplius *annª/im: ,gººd ¿,z_
fer Conv dntinopolzm, {5’ Alpes Julzás 'guatzdze o'mañusjêzrz uis gffun ítur. .SO/thi
an'z , T rct'acían‘z, Macedoniam ,.Dürdc'znzam , Ddciam, lecçffi’a onicam ,Achajam , Epi.
ras , Dalmatian’z, v(funéï‘asgue Pàñnohzás(è11firmari, tam Pannonize divifionem ; quam ¿tz,
a'. Dalmatia diſtin‘ctionem, nt proinde Dalmatiam ad Saeculúm VII. fuifl'eexte‘nſar’n per Savum
totufn, ad Danúbiuin usque, ſuſtineri nequeat) Gotthuy, ,Sar-matª , Quadus’ ¿lanus,
Hunni, Vandàli , Marcomanni, vaſtànt, trahunt, ràpiunt, Quot marronae? uot vir—
ines Dei , {5’ ingenua, nobilioraque cor-porq, his belluisſuêre ludibrioLPcapti ZpiſZ-OPZ,
, Interfecti Presbyteri, ¿Y diberſòrum qfficia’ 'C'lerícof‘umz Subyerſz ECC-[dia, ad ªkºn-a.
Chffſtiſtªbulªti ¿qui, Mdrçy‘rum çffqffceïrelzguia. Ubique lu‘cºz'us,ul›igue ¿mimª-,8 la.
‘rm'za moflis imágo.~ Rdfndr‘zuſi* brbls fun‘, _ tamen cervix nQ/Z'ra nONjác'Yitur. ' zzz'd'
uta‘s nunc animzſifflza erè Corniªthiosz {fit/zeniènſès, Lacedcemoz‘zios, Arca’das, cunc'i'am.
gue Giaci'am, q'uibus ini _'èrª’ánt barbdrz. Epíſtola Vero ad Gemntiat‘n: Olim a Inari Pan.
ticb, usque dd Alpes Ju las, uwlerdnt ftp/ZM , nòn hgflrufimt. Et per ahnos trzginta
frdcto anuby limz’te, zn n_ze z'zs Ranmm Imperjy refzombus ugr’zatur - ª (Luis/,lloc ere.
det? - -. Romam in g‘re'nuòfito'uOIzPro lerza,ſè Proſa ute pugnare? ima ¡zePugd
"ªriª q'üi‘zªm ’ .ªurª ’ 8 "²47²57“ fi‘PÍ’e 1967”? Vitam- redimir-re , quod 73071 vitio Princi.
Pªm z ªi "ªl rºllgſiZQ/ïfflm‘ fi‘mªſèd ſ?? ere ſèvèlbarb'arz acczdzt proditorzs (facile Stilico
nºm ºnºry \mlªel'ªFºl'iS tutºríª-m¡ fiel!! Socerum, genere Vandalum, indicarifflutº) qui nº.
flris, contra nos‘ op'zbus armavlt mir'mcos. l _ ‘
Sub Honorio itaque,Gotlzi: ſivc malicia 'Stiliconis ; five ut Jornandes cap. 29, quod
Theodoſy filii, lu'XUrio'sè vizend'o , Gotfiis auxiliarizſis ſ'uís conflzeta dona ſubtraherent,
fumpto exercitu , per Pannomas, & per Sirmium dextero lªtere, quafi virisvacuam intrlárun:
. tª.
 Periodus I. Pannonicz Veteris. _ _ v "Izª
Italiam, nullo penitus ‘Obfiſtente. Vix tamen femet firmaverint in dominio Pannoniarun‘¡
Gothi, at Huni credibilius ; Zui Ammiano Marcellino lib. 3!. cap. '16. teſte, Gothorum SOª
cii erant , quia teſte Dfárce ino Comite, Hierio, GZ Ardabure Coll'. Pannoniae -, que per'
quinquaginta armas ab Hunnis retinebantur ,a Romanzs re'c‘ep‘tqe fans., Verum hace reª‘
ceptio, confide’ratis hiſtoriís, ac filentio reducti in …Pannon-ia'm'Rom'anorum Magiſtratus , alíª.
víx fuerit , quam quod beneficiario jure Romanorum, e'rga fol‘Ve‘ndam Hunnis per-_Romanos
annuam pehſionem , ( erat hzèc, Priſco tefle, 350. a'uri librarum) teſtandáqüe amícitiaªbſignª,
Pannonias femet poff'eſſnros promiferínt. Hinc lata per Hunnos, contra-Joanncm Tyrdm'
num auxilia, coaevi teſtantur Scriptores : hinc Prifcus Circa 430-. ad Ani-lam Legatus , dupli
'catam penſionis fummam , 700. nempe auri librarum fpoPondit. Saneqlectio legationis Priſ
ci Rhetoris ad Attilam,dubitare non finit, Attilam Panno‘niªí‘um do‘minium exercuiſi'e; _Ne
'que ruinatas ab Attil'a urbes commemorare oportet , dum hàe,ex Auctoríbus not'ae fu'nt. Thea
doſius II. receſi'um Attilae ex tetris Romanis,millibus librarum auri fex, legation‘ePrdinataſi , ' Ñ
redimere, atque Pro Pace A ulteriús agenda, a'nn'u'arum 'mille _librar'um 'tribútúni 'promltt‘ere cos -
gebatur. Sed Attila circa 4.47-. gravius bellum_ orſus , late in Romanüm Iniperiu'm fae'viit,
qua in re, Priſèus ite'rum Legatum egit. ad Attilam. ‘HUjus hiſtoricam 'omittendo narratio—
nem, poſt mortem Attilae, cum filii fui de Regnorum diviſione 'centenderentz ab Alaric'o Ge
Pidarum Regè fugati fcribuntur. i _ k l _ -_ - - _ ‘
VII. Omittendu'm nihilominua 'non p‘utavi , 'referre e'x probatis Scriptoribüs -, qui 'potifii
mum incolàe, abArcadio , atque/Honorio has obtinuerint Regiones? Defcripſim'us ex Hiero
nymo fuperius , gentium , Pannonias, Romanumque Imperlu'm depopulantium, tot “nomina,
quos opulos nomine qutlzarum P'rocopiu's comprehendít, Nominatiore‘s ¿temen fuêre Gºª
illi, Ãypvgorlzi’ffiVe Viſigothi’, Gepides, ò’ Van'dali,qui teſte Hiſtor. mifcella lib._ 14.. ſáb
Arcadio è’ Honorio DanuZium transeuntes -, locatifiint in terra Romanorum , G’ Gepi
des quidem-,ex quibus pcſtea divi/ïſúnt Longobardi , 6’ Avares, villas, quazſiint Circa'
Singidonem, &1517771111771 habitavere. Hypogothi vero ¿vo/Z Alaricum Romam ele-popa_- '
[antes, in Gallias aêierunt, è‘ qua? ibidem ſünt,0btinue^re. Gothi autem Pannoniam‘lia
bueruntprimum: deinde décimo Octavaanno TheodofflImperatórisſunioris, Thracilz
villas habitave'runt, {5’ per annos 5'19. in le‘race’ marahte‘s, occidentis quo ae obtinuerunt
Im erium.trans'euntes
adíèitis, Porra Vandali Alanisfibí ſbciatis,
Rhennumfluvium, &ª Germanis,
Modigiſèlo Duce, lil‘ui nunc rancidicz’mtur
_
abita’veruní‘ in fliſjja'nia. -
Eadem Theophanes ad Annum Inc’amat. 43'!. Theodoſy Junior-is 31. caeterL …Ut hin'c ha¡
beamus Gepia’e‘s Circa Singidonem, & Sirmiúm habitáffe, ſedesque fixiſi'e ,quin dilatafi'e terri-'
' torium fuum ,' ut fucceHiVe,_Re em propriui’n_habuerínt. Enimvero Cedrenus fcribe'retzAnª
no decimo tertio (Juſtiniani) omanis /è conjunxit IWUNDUS Gepida mitiçne',filius‘
Ifieſ‘azi, Rex Sirmy, quem tametfi Theophanes Magiſtrum militier per Illyricum expriª
meret, hanc illi acceíiiſi'e dignitatem, poſt Bulgaros devictos, clarum eſt; fcríbít 'enim é Had
anna Murallas e Gepidibusſüum genus tralzens z Giefinifilius , qui poflpatris obzrum ad
avunculum ex matre Sirmy‘ Regem , accçfflt, in Romanorum partes tranſiit. E0 co nie
to Roma: Rex leeudericusrLegatos ad eum miſit ;quorum verbis ille ſz'iaſ'us, ad T eii
derieum prqfectus, cum eo moratus ç/Z, armarum ejus ſòciusfaéïus. Theudericofatis
functo, ad Danub’iumfiumen venir, EI‘ ab Im eraz‘ore Jufliniana Imperyſàbditumſè def‘
incep's haberi poſtulavit. Quin etia’m Con/(antinzçlolim ’accçfflt , qitem ImPerator and_
cum io maximis muneribus donatum, 8 Illyrici q agi/Zrum militicr' renunciatum, a ſè
dimffit. Illyricum ver ,us iter agenti , B jam proximo ; Bulgarorum r'nanus innumerd,
prwcluſit iter : ¿Rſ-:ªni ilominus viamfer'ro aperuit, EI’ irruens in adverſos delevit omnes.
BC. Conſequitur hinc, Cedreni , Theophanisque teſtimonio, Sirm'y Regem Gepidar‘um fuiſ
ſe ; enimvero Mu‘ndus, ſi R'ex Sirmy ípſe non Fuerat, 'pOſt patrio obitum, ad àvunculuñi
Sir-ny Regem accçfflt , adeoque hac epocha, Sirrn'y Rex Gepidarum fuit ;‘ & Illy'ricum ar—
ctius ,atque reſtrictius conſiderabatur’, cum po caeſum a Bulgariª _Ïuſtinumz poſt_Acu'rñunt
in captivítatem abductum; a Ju'ſtíniano , Illyrici Magiſter militi’ae, [Manchas, fuerít declaràmsz
vel una Rex Sirmy, vel dehinc a Gepidis ’Conflitutus. Gepid'ae_ in Parte inferioris Pannonize
firmas fubJuſtiniano habuerunt fedes.. Et dum ex Gepidis, divifi ſint‘ Lóngabarrli ,B Aª
vares, partes haz- occidentales, atqüeAlpium maris Adriatici ,Longobardis obvenerint.,
Profectò Pannoniarum, a tot tantisque‘ ‘gentibüs, dep0pulatio, ut_ miferrimª. eſt; ita ad
Sedes'conſtitutas, ob earundem Variacionem, Clare — ac diſtinctè deveniri_ non poteſt. Confideª
‘rationefupra relatorum, Marcoman'ni , ac Gothiprrmi fuere ex \nominatioribus , ac in Pannonia
ſcdes figentibus. De Marcomannis fu’pra in Gallieno commentati fumus pag. 16. & ¡7.DeGUthis
Theophanes 'ad Annum Incarnatª 4.3 IÑTheo‘doſy Junioris '31. Garni Pannoniam priZzunz a
‘ ' ª v ²1m¡
Á . I
 \,8 ~ Notizie Preliminares
,de-PM', max ?zarzaſiipra decimum Impa- ajmq, Theodoſio juniore itapernzittente, Thra
\ ’ 'cias- Regiones incaluere, ¿3’ Thraczca abzratzone per annos F8. rºtrªctª OCCÏdentªlíJ
tªndª”, ſmpeyy fac'lz [I‘m: Donzint', Hoc ipſum , etiam Procò‘pius ib. ¡Ide Vandal. cap.
e. 'teflaturz *Got/zi , inquiens,trajec?0 Iſlro primum occupaverunt Pannoniam, deindeſè
dem illis in Tin-acia [mlªyeratarlconcefflt, ¿bi, non diu maruti in occidení‘is Inyºeriumin—
volaverunt. Regnum, Jornando tefle lib. 15. Intra Pannoniam,Daciamquefi1ít, ubi credo
ego, Aurcl'iuni Daciam i_ua‘ícari,Daciam autem Veterem, five Tranſilvaniam hodiernam,At
kike fuiſiè Regnum'- EJUS dominio fuiſi'e ſubjectos , Ardaricum Gepidarum Regem , Walami
rum'Gothorum Regnzxtorem, Marcomannos, Svevos, Quados, Herulos, Turcilingos, five
-Rugos (¿um propriis Regulis,Paul, Diaconus ſcribit.
Mortuu autem Attila , ſub Marciano
Imp. Gelvza’ce demand. cap. _5o._) _Hannorumſibzſèdès, vzrzbus Déndzſicantes , totius Da—
-cz‘afines -veZut vzcïores potztl_ ,_nzlzzl alzud a R'o'marzo Imperio nifi Pªcem , annuaſòlem—
"¿am /Z‘renui viri ,amzca 1211671072:: poflulavêre. Quad ‘8 lubens annuit Imperator , 8
a] ue nunc ( hoc eſt annum 52.) canſuetum danum e/Z. Gothi vero cernentes , Gepidas
fſznnorum ſêdesſibz defen ere , Huunorumque populum fiias antiguas ſèdes. occuº are ,
maluerunta Romanp Regno terras peter-e, quam cum diſZ-rimine ſào invadere a ienas,
accipientes Pannoniam, c Mein lan aporreói’a planicie haber ad oriente Maeſtamjgª
eriorem, a mcrzdze D ¡Izatzam , a occa/ii Noricum, aſèptemtrione Danubium. t
{Drum confideratione, Gepidas tranſtuliſi'e ~Regnum ſuum, in Daciam', ſive Tranſilvaniam,
-Moldaviam, Valachiam &0, modernas, infereudum Gothis verò, Pannoniam Saviam ,
ac Riparienſem Obtigiſi‘e , cui moderna Servia,&‘ Boſnía ,tum dicta fuperior Mmſia, ameri
die Dalmatia , vetus illa, & propria, ab Occaſu Noricum , a ſeptemtrione Danubius, limes eſ
ſet. Proſequiturjornandesz Sauromatw vero ,quos Sarmatas diximus, G’ Cemandri, 8
"¿Jªm ex anis in parte Illyrici ad Ca/Zrum Martenamſèdesſibi ¿latas coluere. Ex
?nº genere fui: Blivilas Dux Pentapolitanus, eiusque germanª…? Froilas, ¿3’ zzcíſlri tem—
-Poris Beſtà Patriotas. En reſ’crictum Illyricum , ac a Pannonia diſtinct’um aecipi , ad Sa
vum ªmnem , ex inferio're Moeſiae parte', modern‘ae autem Serviae hac &rate concluſum fuit ll
,lyrieurm ,dumjomando
¡.0 , (cºntinuªt Joy-pan.) teſte, Nui/um Savo
ò’ ¿.S'atagary, trajecto
¿3’ cazterz , prima fuítcu'mi'Duce
Alanorum Illy rici Civitas. SciriCan
ſuo nomina veª

¿ªx , Sg/thiam rumor-em, zrzfierzorem ue Moe/iam accepêre. Czqus—Candacis Alanowa

mutlzis patris met genztor Perla, _1d e meus AvustOtarius , ouſque Candy ipſè vi
veret, ui't ; eiusque germana! films Gunt/zzgis, Ãuz ¿3’ Baza icebatur, Magzfler nuli
tum, [Sus Andagis,ſil_y Andaluz, de proſàpia malorum deſèendem, e p item, quam
\vis agrammutus, Jornanfles ,_ant'e ~corzver/imzem meum Notariusfui. inc quale eſt’,
his in rebusJOrnandis teſiupomum? mtueri eſt. Rugz vero (ſunt verba ornandis) alía::
(fue nationcs naèzzzllz, Ban-71,. {5’ Arcadzopkolim_ , ut inçolent etimºre. fernac quoque
junior Attüafilzug, ?7073 uzs in extremo_mmorzs óçytluaeſè es delega‘ ,- Emmedizcr, 8
Ultzindur couſizngumez ejus In Dacza rzpenſi, Utaè’ſiſtmlmus, qui ea patiti fimt, mul
n-gue Hunnºrum Paffim proruentes, tune m Romanian¡ dederunt. Deſcripſi haec ideo
etiam , ut bella dehinc, has intra gentes habita, facdms mtelligantur. Porro eodem Joman—
de teſte, fuere, &Gºrki minºres , in quſia, regionem Nicopolitanam incolentes, ad pede
Hffimi. mºnde, imbelles, ac pauperes.
Conſtitutis ſedibus, occu‘patisque locis, uti ſupra exJOI-nande recitavimus, memoratas
¡¡¡ter gentes, ſub Leone Imperatorebella enata funk» Gothi enim in Satagas (qui inferior-em
hªbebªnt
unt. Svevos,Moeſiam, arma
armenta movent. in
Gothorum _ Hunnos
campis propblſan't, &p Gothorum
errantia praeldantes, captoarma
etiamfo'rmidare faciª
coruzn Regªl
Humimunde fezjvicuti ſubdunt. Erant autem Sveví vicini Dalmatiis , quod 'firmaretur Gtiª
am, ex Sede Epifcopali Svacieizfi , Olim Salçnitanae Metrópoli ſuffraganea; Qui primo in
citarunt Sciros, adverſus Gothos; fed licet Walemir Rex Gothorum hoſtium lanceis confoſ
ſus inherierit, tamen deleti ‘prope a Gpthis Seiri ſunt. Neque juvit Sarmatas, Gepidas, Ru— .
os’ ª Scirºmm reuquüs in auxilium fuiſi'e evocatos, poſtquam Theodemir cum fratrejuniorª
Widemiro , conferto praelio evaſit ſuperior. .S.1ngidunum reccpit a Sarmatis, ſihique‘ſerva
fit, ªc Sªvº Illyrici
ſibi reddms trajecto,loca.
Naiſum, prlmam IllynCI
Theodemiro urbem mpſit,ſucceſiit.v
mortuo,Theoderlcus Sarmatasque devicit, ab
Hic quamvis pervía
Im
eratore Zenone in filiuſim adoptat'US fuerit 5 Conſulatu , &e eqúeſtridçnatms ſtatua , cum Go
\ this ſuis in Itactlinm etiit, ac tértiO ing'reſſus fui armo , OJÓacre victo, interfcctoque; ínſig—
nia Regia, ut_ Got orum , Romanorumque Rex, ail'umpſit. Ad impedie'ndas barbararum,
ntium incurfioncs, Anqflaſius Imperator , murum long-,u m ad Couſtantino'polim eondidit,
ºb quſorum,ſive Bulgqrorum (iuntvcrba Zonal-ae.) Ez’ ..Slgtlmrum incury‘iones@ Ed
i _ ~ . ~ quam
l
 a u __ ‘~A Períadus I. Pam'zbnia": Veteris. , '2‘9 _
'quamvíç Paulus Díaconps, Bulgarórum facial: mentionèm anteríqrém, ac ªd 'anm'm'l èïrcitéí‘
Chriffi 486. ſcrípt’úm _a ſe rerum ‘combinatione 'a ' Pa‘réak; nihïlqï'ninu's ſedes firmas in Romanò
Impe‘ríp non obtinuerint,ad]uflínían_í Impétaèohq temporal. Sub 'quo Go’this ad ltdiarh,,_'atqúò
Hiſpàní'am abeuntibus,aè Bulgaria depulſis, Ge'pídes ¡terum, ſuasextende‘runt redes; Sirmíò,
82 Sírgidqne occupaçièMilitícè
onſtantinopoli , 'eorumRidglfl'ro
ue Rege Mundo,
conſtíèuto.Ilerici) W trans' Savum
_ _ incoantis
_. ct l hac Ego'‘
'cha)
VIII., Sane,quía_Go'thí, uti e'x Jo'r‘hande Tup'rà, Ïekulímüè, 'vicinas fibí gentes, 'neniPò
Sátàgds, five Satagar'los, Svevòs 53cc, contrí'viſiènt, ipſique relictis Pannoniís ªbiviſi‘ent ,' ut'
iterdm deſe'rtae hae pªrtes rer'nanſefint -, ’no'va dive‘rfilrum ‘gentium nomina, 'joccurfunt apud
Scrip'to're's. Theophàñes ad annqm Juſtiniani 31.( hoc efiChríſti 557.)fizb i4em,inc1uít temª
pus, gehs‘lPrarfizs irç/òlèn‘s , ‘atgzçe inèognità,Al›àreS ‘eipor’nen 5Conſlantmopolin'z‘ adve'
nit. Hoz ;Abarth-.95* úidam ¡Hunnicze genti; quidam 'Sclavícçüe attribuuht, aút etiam Scythí~
me. _.Stúdioſi obtinen ae ſedis , & extendendi fui fetrïtorií fueriñk,cum Evagrius lib 6. cap. IO.
'i‘ub Mauricio Imperàtoke ſcribat ': Abári bis ’uſgue del loqumz ‘qui [langus mui‘ús áppellan
'ïur írrzªvtz'onefacta, Singidonèn’z, -Anclziç‘zlun'zz z‘totar'r'z Helladem, {5’ 'àliaà Prxtezïèá ç‘zï
'vitatèà-,Éz’ qi‘ces expügnant,ſibiguè fich‘icíunt, 'Omnibus febusferrò G’ igàè baflatls‘ › ²‘14
*que cam multa cbpice _Romanorun'z in orientç verſàrerzturª. H Longobardífix'nilitcr (Opinió
ne their, dx Gepidibus _ha'ud orti,"ut 'cum iís ideo 'diviſionem ‘facere‘nt) feliciti 'de Tuo tetfim‘
rio amplifiéando, ‘ſeſe in Pannoniam , 'condam fu'Periorem-,ſif’q Primaifl extehde'r'unt. HQ
‘rum orígò, credibiliúè ex Germanis eſt, pari ètian'z Modo, ſcribít Paul, Diac. ‘Cªli ²² Hb.. LT’l Ac—.

VVirzilorúm, /zoc ¿ſt Longolzqrdòrum ¿KMS, 'guie' Paflea in Italiafeliciter regndv'it, ‘à

Gefmanorumpopulis,Originem daa-ens. Hi combinªtione Scriptorúrúfiidentúr prímun’r,
fuifl‘e Gepída'rum amici,dein bella'géffert‘m't 'cúm Gepidíè, Toí'te_ váí'ia, deniúm Abàljum,(qúí
'a Rege Ïuo Avares dícti) ſocíetate ínnita, ut teſtai'e'tur Paul. Diac. lib. '57. 'fic ,Gepïdes con¡
triverunt, ut: ſcribat Paul. Gepzſidorª'um vera gemas ita e diminutúm, ut exjtlb jam ten¡
pore, Ultra non habú'erint Regèmz fècl ur'zi'verfi, g'uiſuſpzerçfflè bello paterant, aut !Longo
bardis jïzbjec‘Íi fimtz 'aut uſ’yue ¡¡odie Iſurzrzis‘v eor’um Patridmpoffldentibus durol-szeriÓ
ſicbjec‘Zi gema-nt. Gépidaè _'ut exuí'gerent, & Sclavo‘s evocaruntz teſte Procopio lib. 4.. capª-5.
& Cuturgurüs, adve'rſus quos Juſtiníanus Uturg'uros‘ evocàfl‘e~ ſckíberçtúr ab eÓdem Proçoplo,
'ac aliiswt fic itetum novae gentes, vaſtªntes Romanas Provincias Pro‘deant, _ Lòn’goba'rdipor
r0, firmato ſuo regnq -,.& geſtis preclarè bellis leibus, ‘Ciròa annum 568. in Italiam mig'rá'*
tuntz Pannoniam amícis ſuis Hunnisz. five Abà'ribus, hac Iegè 'relinquentesz 'ue fi ,quo èem Ó'
're L‘Óúgobardis ne'ce‘ſi'e 'e’ſi'et reVeí-kí ,_ fue. 'rurſu's _arva repeterencttz 'ut ſcfiberçtPaúl. _Díac'o’nizéz
Quia Vero Abares, 'cum ctSígeberto; ítem Childeberto Francoſ-um Regíbus bellª gefliſi'e deſcnª
rentur, a Paulo Díacono ,ac aliis‘; ítem ſub Mauxicio, I/Zriam ‘vaſta'viſi'e'; FÓ'r'u'mÃuoguà
.fué/;quin ípſi Mauricio Imperatori , graviore‘s ‘cauſárunt motus ,üſit ThÓòphjrlacto ke _ez 'Pªi
ica concl'uſa fuerít; Ex pacto aúte‘m I/Ze'r, 'ad Romanoi-zmz , Abarámque'finès dzrzv'zèr'z:
dos corgctituitur, &porq/fas iisde'm contra Scla'vos trajiçierzdi conceditur. Pra-:tereq de'ª
nuo vicena aureorünà millia , antéa páctis adduhtur. -Atgue hoc/¿me modo &llum Inter"
Aba'resê’Romariosprqfligatum'éY/Zz_' _Ñ _ _ H __ x _ .. a Ñ. . u
IX. Abares, Mehàndro deſcribente, ſuperbè admodm'n 'egiſi'e ‘videntur cúm Rpmaplé Inyp‘e‘
tªtoribuá. A Juſtino Juniore Imperatore,audacter petiertmt mún‘er'a‘, adſàmusl dlcented¡
gm' cor’zfizetd muriera accep’imus : _{èdſèito no'rz àlite'rfierªi PM‘, ¡ft 'NZ/Ze" Dªx ,Rºmª
norur‘n Reipublz'caéſit amiczzsz qúàrñſi tanta Pïchdáfizmat, ut zl{z moveſ: contra Romàª
nos arma‘, in mentem han Deniatz _ReponenteJuſtíno .- ‘cz-biie', yüz Màgnlpreçy. iªemua nq‘-
bis Obtinetisz yuód ‘volzis falvis ò’ íncolzznzibus' Íi‘çeí vitdm pérage're, &pecunzarum ?990?
' uas a Romanis dçcípere vultisª¡ flceri timarem ò’ ‘m‘etum ad ſàlutemvç/Zràm èorzv'erzffzte
gi reportate; SÃd Aba‘rès , ſeu Albóini Lon obakdokúm Regis doñſilío; ſeú alía de çali-lfªzde¡
'na mima Contrígu'rq'kum, qui diçèbántur I- unñi, tkájiéèrel flúviúm Sávümz & Váſtéilíé'Dªx'-.
'niatíani faciuntz miſi'aque legaúonè adJuſtínuszirmium ſibi tkadi voluntz "úqdªab- ns CEEI¡
‘darút'n "res 'efl'ent eve'xſm .PraE-teréà ex pequniís, penfionem a juſtinïanq qual!? Pa'ctakgmlz
pétſolví ui'gebarït, Quªe, dum rejeèiſi'etjuſtïnús, bellicúm canicoé‘ptúm çſt, leeſlOQUQ.V1.ct‘0¡
ac Victoria potitís Abarís, facto fmdere, de perſolveñdïs qdotannísv ‘180. ,ndniorurñ mllhbuà
Pei- Rofnanos Ab'a'ribüs, Ca'g’anuç quievit. -At ſub Tiberio 'Pé'k Sclª'vo's afflicto; compnllic Tíj- -
, beríumz ut ann’o 58D. círcite'rz Sii'miúm Abarís tkàde‘ret, de quo Mcnand. The'op‘hylactus &c.
& Pax fub his conditípnibus ſañcita: út Sirªrqium traderetm*: ut 180.’húm0ſun3 àurépz‘úzñ
williaz_ t‘kiennío px-_ioi'i 'ne'glectaz ſòlvekéntur, x_ Sub Mauñcío lmPeratore ,‘eſtvò ¡pſe, 'qmbpf
iris Petitis Cagaúi de‘ferret , p't víde‘re eſt ex Theopharie, Menandro , TF‘eophÏYIacto &Q $4?an
anno Maui-¡cy L Càgañuá Shgidonem’evertiç, multasqúe alía: urbes lllyricx Praafectlïiébſubª

Hſt. Baltlmjà'ric K’er‘çfielich¡

\

\l ª
 ‘30 Notitzct ’Preliminares ‘.24

¿Lªs expugnªvit, plurimaque geiht bella vcum_Maur1C10, Jam Victor, Jam victus , pracipue
ªd fluvlum Ti' am, 'ubi Abarum tªria millia, àlioru'm barbªrorum ſena millia ducenti , Sola-
Vorum 'octo ia capta, a Theophyl. narrantur( 'Quae miſi‘a &chulas -, 'utpote nec Impera
,cbkum;nec Aba'r’um hi'ſtorian) pro ſcopo haben'tes. l ‘
X_ Cºnſidèkªfionç ante’riorúm patet, a Saècuio V. Pannonias ita ’confuſa‘s fuiſi'e , ut loca,
inhabitàntiúm eas gehtium, ciarè,diſti,ncteque co'g'noſcere, atque diſtinguere, prope_ deſpera
tum\ſit. Regionem illam , Inferioris Pannoniae, Gepidai, poſt hos Gothi , Gepidae iterúm,
¿ein Abu-es Poffediſi'e dedueúntur, qUan‘Ivis intra‘ has ipſasgentes, alios quque ſub eorum
&em p'oteſtate bonſediſſe, ‘nèg‘an non poſiit. Saviafn hanc annoniam , poſt Gothos Long0~
bªta¡ “mªme deducuntuy_ Si/èic,florente Romano Imperio, haberi memoriam ſuperiora
tefiªntur; aſiSaecuio V. altiſfimum eii ſilenti'um' ,ut inicio 'illíu's íècul¡ everſamzexiſtimemz
¡¡cum-¿ue ars háec , longiori t'ªempore deſeiª'ta manſeªrit, c'un'l ‘neq Cilieae, nee Siſcize Ancianª
‘tºny, Au er , ªliarumque veterum hIS "m gris ¡irblui’n , ac oPpidorum , ’nulla à Saecuio V-.~~ -
Ruª…,- ª‘Pn Scriptores mentio. Praete'rea ii conjectárlzathe arguere, ex quibusdam nuné.
‘5ªm ſuperſtitibus , quorm'ndam iocoï'um aPpellationibus¿ fas eſt; partes has, a “variis inhaª_
Bitatás -fuiſfe nationibus , deducere'tur. Equidem a loco ò'cfflzitdrjevo, oiim ut legimu’s in Inn‘
ªtun-,ºnto ,Kutell dicta,- Schytharum uosdam ſsdiſſe, atque ex veffigiis i-uderum, urbem,
vel caſtrumx habuifl'e ſequeí'ctur. Ex ¡no, Vinic a, Vmodol &0.Vandalos, vel Winidos;
Zªgreb ¡pſum,Cu'tui-gorum reiiquia’S,olim Duçi aber' <2 parentes ïndiºªre POÏQÉ- Al'- ¡¡¡Lª
non aſſerimus, cum admodum infirma fit , ex ej'usmodi erivationibus argutia. .
Duchas itaque Concludenda haeº ‘venit Periodos. Primò :q dubiam ac_ nutanten‘l fuiii'e z
¡¡ªsh Regiºnes Romanorum oteſtatem, duobusk his Sªecuiis. Si práeſºctos límitis Dªnubíªªr
ni, ªB-.Imperªtqribus datºs; 1 Magiſtros Illyrici , ‘creatos: ;fi gentium preéès ,quibus hasaut
iilas plagas, ſibl concedi ab Imperat'oribus pétleruntz‘ ſi denlque receptum poſt Gepidas Sir-i.
mium a Romanis, àc iterur'n Abaribus a Muricio traditum ſpectamus ,- has_ipſas entes, Ro;
mªmi-uª¡ jus,ae poteflªtem agnoviſi‘e, cenferi debet. ‘ verum Parte ab altera, í? Reges ha?
:um gentium: ſi foedera pªcta , ſi Romams jªm praèſtita, jam negata auxilia: ſi pen’ſiones iiª
lªs , quas Romani,iisdem, ‘àrmuè perſolvebant, perpendan‘ms '; debilem _Ror'nanoi‘um his ir¡
ºkis potential? ,Boteſtater'n quoque reperiernt'IS. Quin,anteriorúm tenſiderationefluibusdam
temporibus, m annonns hullamt QuamVIS porrº, n11 obſtante continuª gentium ‘mutatione
tot Sedium, Veterum Provincmrum Rorñmarum nominªiervatª videantur, ut Pªnnonim‘¡
Moefiae ,1]13rrici, Dalmatiae &out ai) his bárba‘ris gentibus, anteI-I'eracl'y Imperium , novàe Proª…
vinciarum , Region'urnque appellationes, & nomina , non eruanturex Sqriptoribus indita,nihiio~
minus Oppidis,Caſtris,a‘ nOVIS hogntibus , nova quoque adveniſſe nomina conſiagut Marrºn-e,
Sªnd@ a,'Dru/ipara' , Nòbas, alba, ſeu Balben, aut B'anges, in Dalmatia, &0. qua! flo~
\ente omanorum Imperio , non leguntu'r. Pràeter‘ea Veteres illae Romanorum Provinciaz, _ -
ut Pannoniàs, I_ yrici, Dalmatiae , quſiaeſ, nomenclaturam ſerváhmt Scriptorum dili’gentia,
hand attamèn liihites Ilèyrícum , qUOd ſub Romanis extenſum olim fuiſi'e, I‘upra 'demonſtra
vimus , 53301110 VI. ad ò'avum amnem ,' h‘aud nihilominus pe'r totalem Savi deſiuxum, at cer
tis ad Sirniiuni limitibu's Cºarctabatm, 'dum trajecto Save, Nagffiim prima lllyrici urbs poni
tur. Dalmqtia poſt montes hac aetate fuerat. Hinc . , '
l ¡db : IE uus judicet lector', á‘n pràzmlſſo‘rüm cohſiderationèJuſtineri vaieat: ab A‘ugu-.
nº, ‘ªd VII. u que Saecuiurn , Dalnzdtidrnnſive ad Sadam, ſiVe ad Dravum, minus autemr
ªd Danubiurn uſque, extenſam coñſtantet¡ fmſiiéZ Same florente Romanorum Imperio, diſtin—
&te fuerunt rovinciàe,DªltÏiatia, & Pañnomaz _ Haec Au üſtorurn, illa Senatps fuerªt.
Pªnnonia erªt ampliar , atqúe in Imam 82 2dar‘n diviſa 3 ſubin e 'vero if¡ leèriam , atque Saz‘
¡Jªm, Ri arienſèm diViſa. Quod vero Dalmatia,P3nn0maq‘ue, eii _tributorum raciºne, IZ
l rico a omanis, attributa fuerit, tam parum infer‘ri poteſt., Dalmªtiaè ad‘Dauubium'exten
¿º, uam modernas Italian, quz‘e'in Enropa eſtz ad Europa:: fines, limites' Decreſcenbe Por
to, omano Imperio, ’tametſl a barbaris 'gentlbus, Dairjlatin fuiſi'et dilatªta (quod athc
(criptª… ª dºmine, & ,gentes illáe ab oriente , ae Se'Ptemt‘rion'e Irruentes , prouti Primo ad Dal
matiam non intrabant, ſic ne‘c hujus extendendaeloccaſionem habuêre) rectè aſi‘e'ri «neqſúg ab '
Auguſto Octaviano, Dalmatiam ad Savum , \rei Dªnuizium fuiii'e dilatat’am ,at a. V.Sasculo ,
'Petçndª effet Dalmatiae exteniio. Acuedit: Sériptores 11105 3. qu¡ Dalinati'ain ,,*a'd Savum Da
nubiumque extenduqt , e'xplica're debuifl‘e, ’qua ex parte,1_1anc.Dalmatiz‘c e'xté'nſionem habeant¡ I
Perfiuxum five Sam’ map; ’ Danuby (qeu/m, Daimntiae lirnite's abii‘s C'ollocari non' Poſi'e.
¡es certa, clarªque ER. Ad partes quoque haSAdſiªtiC12'quw ªd ºòçªſlfim funk; 8¡ in coiúiſi.
naná, cum olim’ ja'pidm fuerintz dein ſub Romanis , certª Setate NUNCA ªº ſúbinde _five Dúº*
º… Iſtrize, five Foro Julietifium , Lºngºbardºruin, Mªmm- yª, 'dºmªin poſt VIL-1Sªeetk
' um
\. ſ . ' "
i ' l '— . I
 ª\ .

Periodz'w I. Pannoniz‘- Vans. _ b _ ª.

lª!
inm SciaVo'r‘um , Croatarumque, 'qua ration‘e Dalmatia ad Savum, aut Dravtm'z, vel Dj
hubium extenſa fuiſſe demonſtraripoſiit ? non aſi'equor. Sed nec ex parte illa , Zagrabiie me;
ridionali Roi‘nanorum olim Moeſiae ',\ucceffivè Servia- -, akque Boſniae , C'roatiae item' &Rafciae‘
&0. five ad Savumzſive Danubium, hinc inf-'ra hodiernum Belgradum, Dalmatía ad VII. uſ
que Saaculuni extenſa fuiſi'e ~, doc'eri potefi. Quatre opinione mea, Dalmatiae extenfionem Po
tiu‘s, rectjiIsque, 'ad poſte'rio’ra Smcula, Patron¡ fententlae hujus, _reycíendam habent. Cum,
enim-Croátiae Reges , una etiam Dalmatxae Rege's ( ut1 ex eorum tltulis clareret fuerint, ex
hi3-, Dalmatiae eXtenſiÓ, argui pofl’et, quamvis non fine rerum, Provinciarumque confuſione.,
Roman¡ Pontificesq, in ſuis epiſtolis, vel reſcriptis, Reges Croatiae, plerumque Dalmau@
Reges fcripſêre, ut videre èx pluribús 'epiſiçolis, 81 C. _Si quisamodo, Diſt. 31. ad RE‘~
er'n ‘Dálma‘tiarum, utïhiuc, & ScriPtorilius q’úibúsdam, ui, aut ſine rerum‘ exªmine ſcrip
irunt; aut contractè àdmo’dumà Compendiofè? ut e. g.- enqmierdum Tcriberet: Itaquejuſí
fit ( Abarum Dux Bajanus) dena milita Contſzgurorumz qui dzcebantur Huang., trªil-cerº
._fluvium Savilm, B naflare Dalmatzam &0. intulermt, Inferantque _quidam , ergo Dalma;
ticz trans Savumfuerit, qu'çe nihilominus legitima non eíſet eonçluſio, cum trajecto Savo ,
itinerati ſint, ad iraſtandám Dalmuiàrn. Abceditï 'Súevo's ~ ibi olimr, ‘qúem‘ádnctrodum ’retrili
mus habitáſl‘e, hinc aut Ammanuenſium oſcitantíá, ªutipſorum Auctorum ſcriptura pro Sue.
vis;-Suavi, & Spavià eXaratum, zetàte -ſubſequa -, interpretationem òbtinnit : Savia;
Conſequenter amPlificandªè 'DalmatiXª, ad Savum, oe‘caſio fuic. _Dalmatarum aèque aliqui, ad
Germaniae parte’st'ranſeuntes , quam faciant confuſionem apud Scriptores, res ſuas ex aliis
unicè deſcribentes, atqúe Sectario's, non eſt quod reeenſeam. Longum foret ſingula, qua:
Cl. optimeque meritus, five Farlatús, five Luciu’s, pro Dalmatiae fue extenſione deſcripſe;
runt, dilucidare ,* qua'remifi'a faeio'; cum 'ex anterioribus ; reí hujus , Veritas eluceat, facile'- _
que citati ab adverſo Seti to're's,exp1icari queant. _ ,_ , ¡ i_ Ñ, _ Ñ Ñ fi .
Quzeſtionem han‘c, eſcri tasq'ue ſúperius‘memoria's, ut Sacra Carañwfliljèc'ïus, negli
gendam non putavi, tum ad eVItandam tantar‘um rerum ºonfuſionem ;cum quod me _nÓn lateae,
qualis ſit de Dalmatia praetenſió 2 Illos damnare nequeo; qu¡ ſuª‘! Reipublícaz ſtudio,Da-lmaè
tíam ut olim \Senatus,P0pulique Romani Provinciam , amxzifieant, atque extendunt; at neè
’robo, eo‘s,qui, ¿- domeflicis, haud fine vulnere: Jurzs v/Zrz public-i¡ deſeríbunt ſubitoz
me rerum, rationumq'Ue examine, Scriptorum extraneorum opinion68,ad quasſcribendas,
Policia, eorúmdemque Reipublicae’, Status ratio ; ‘eos permovic, ac impulit. _ Hínc mix-ari
ſatis nequeo,, continentis Auſtriaci, five mañfimarum partium Accolas, femet Dalmatas Seg:
nienſès, Czirquenjès &c. inſcribere, ac pro Dalmatis habendo's praetenderé., Míhi qua;- hac-1.
tenus vid'ere lic'uit, Regum noſtrotum monumental; nullum obtigit, quo vídiſi'emz Adriatïª
cas illas partes, Dalmatiae adſcribi';veri1m in Regno nqflroCroatiw , aut in pàrtibus noflris \
maritimis. Quarerectè deplorat Ritterus ,in epiſtoga, die tº- Ϫnªªgy ªnni 17m- Zªgrªbiªs
ad D. Joannem Leopoldum Comite-m a Trautſònv Aidª cºª/\ªrmª ªprªmªm ‘Prªfªctªmct’
quºsdªm, operum ſuorum ipſis Regibus facta dedieatione, adeo ue ſub Regum clientella, Coª
'tome ,juribusque eorumde'm, admOdUm contraria. edere 3 ªt‘luº rºn?” Rºgªmàuº jurª" ºlªªª'
¿bus fuis, (Pro quibus proemiarentur) quaſi Regio annutu , dubia , mfirmaque efficere. Seríª,
bit mi…: j—lïflº'ria Ter eſtina, Auctare,Fr. [rent-zo della Cracez recens- edita, ‘k5’ quad
Periculqſius, ipſiSC. IÏ- Majeflari dedicªr-*ªmet MMM ªººªP’ª‘ª’ Prºª'miª’ªfºrª'
'etiam , Sacra: Corona? fitnmeerª ª/ZÍϪͪd‘º’Zà' Qu” eªmjªm.rªfltªrª ª'fi’dª'ñ
fics Regis titulo , atgue Pªtrºciniº Prº ª?: .DE ..5. bºne! Mºªªºh'ªª '2²ª' ffi‘ªliºª -ªº'ª
tractant, ignorant ue jus publicum , at m ln‘genu argunwxò' quaſiiºnzbus inutilibus;
dºrmidª: conſèpuZZÍ, -ea, taliqqu’e ſèribere fas efl. DeJèrzbunt, commenrantu'rque ea;
Hua: in ºjus fitnt obſêquiun'i, cul filªs' dªbªn‘ RªsPªMºªs v prim-"lºgiª" ’ªliªs ¿ªlíª/Zºº '
diQ/i, ac milz'tes &c; Scop'us itaque meus cum fuerit: qUUeſtionem_ prxmifi'am inveſtigare '3
miretur nemo, ſi de incolis \Pannoniae , hujusque hoſpitibus, accurate ,ª ’mé tractatum non in;
‘venerit.- Ha'ec ex Scriptoribu's C‘Olligat aliis, tantáque alía, tanquani fiſteniati meo non neceſª
ſa'ria. , .‘ _~ .. .a. I.
Demum , ab errore immunis eſt, quisquis antiquítatis amore 8: ſtudió; Regiones has;
Pannoniam vocaVeritz ‘Conſtat enim ex przbmiiſis, ad Saeculum usque VII; Pannoniz'zz no;
‘mine, R iones hªs, quas Sclavoniam Goatia lle nunc diCimus, conſtanter 'venifl'ez jam
videlice't imc,jam .Secundae, jam Javier, ut agrabiam,hujusque Eccleſiam 5 Parma¡
hice erip‘ere neque‘as; Licèt verò ab Honory ep'ocha, fignatorum ò'ç/èice numoizum , ,fed nee
Inſcriptionum Veterum adſint veſtigia; quin imo ex Hieronymo, caterisq'ue .coadvis Seriptoà
-ribus, de'folatio, decoris, urbium, caſtrorum, facta in Pannoniis àb eXordío V. Szec'uli, cer;
*ª fit: mutªtum nihiloxninus fuifl'e, Pannonáce Provinciªs nomen z in alind, ad Vllfègſquç',
. .- ª \ » \ . u,

z y
 3¡ Notítz'ae Preliminares Pannonia: Veteris
faculum competir:: hand eſt. Neque a tot veteris Par'moniae _Tyrarmis, atque gentibus , five
Húnniae, .five Vªndalize, aut quodçumque aliud¡ Parinºniaª hüié saviae, inditurn gfuifl'e pro
mm ¡tPoteſti
bari Qualis
ſuPeI-Hes autem tot
memoria"; olim ac ſub .Romanis
tantaq‘ue mai-mora',fúerrt
'dúéh!mee Panhohia 2_ 'totvia:úrbiun'l
fluviorur‘rrfilveiz Rate, , Icaſtro—
ScriP-ct
toresctitem teſtªntuſir. ‘EQ dºm mªdª" intrª Rºmªni. ImPºÏy ªªïphtªdiñèm fªit; tºt Impe*
ratoruí‘n ,ac Augúſtoiªúm Sedes , materque; florèrñ ejus conjectari~,Pronum eſt¡ Verum quie.
de his cºmmentandu'r'ñ non accepinius, memorils 'Prioribusz quib'usdam adhuc iuèognitis, qui*
busdªm filuſtrando júri publico non inutilibus,'ſicóntenti\, 'ad periodm'n ~aliam 'dig‘redimun

P E RI O D U S II
S clavo ª‘Croatiica ²a Sac'c'ul'ò Vi].
S lª
.ſiGencralia de Sclavis'; horum 'ne‘mpe Primis-Sedibusin Pañnònia przèèípuè \ctSa'Viaz
~ _ , _ , cateris'que. . . 'q ~ ,q _ -
Pannonia, qua? ſub Romanorur'n Imperio varias viciflitudinèïs _ªa 'tot entibü's Tubierat, file'
b 'ratque in ſuis mutata partibus, ut , Valertar) ‘Noſirzcz, Salud ,_ \11²mm jüïizzmm ale-:e~
petit Ducatus, &Provincias; ſub Heraclio, ſublxto Palnnoniae "domine, in Sclavòñ’z'àm Ci-Oa-~
ziarrſqucte -mutata eſt. ~Hat: in re ,qua-&am premittenda veniuilk: \ 'Ita ue I. An. Slam' ? v'e!
Sc'lavi dicendi ſcribeñdique ſint? nòh diſputo; Ñ ròuti nec, de vocis huJus derivation‘e, an vi.
'delicet a Slava, hoc èſt gloria, vel ¡ñancipatu derivèntur. Hodie ampliſiima 'èſt, Slam);
rum extenſio ; hoc‘ enim nomine , 'c'òmpraehendh’rltur , Ruffi , Bolohi , Bohemiv, Moravi , 8¡
?léraeque aliae Nationes, attamen cum Remp'ubhcam, \& Magiſtratum , ſub nomine Slavo*
m-á “ºdie ªmplius -nºn cºnſewenc,-de Slavis ¡DPS Septemtrionalibus, _nullus mihi 'ſern'io futu'ª
ru’s en. Hac Sacate, &lªv'ºníae nomen Propriur’h èſt, Savienſi :veteri Panrioniéè; quee ‘etiam -
Re""ui Sclavonicz ’ñòrnine .venity ‘eſtque Sacra: Regni Hun ariba Coronas cºnjuhcta¡ Scio
quo dam efiè, qui Velint han'c,‘Sla'1_Ieniam, 'pequaquampclàvanz‘am ſcr'ibèndaxn; monºs
bªrquehgm ª ,religzoi‘o quodam qu‘rp¡ ne bciau. nzam feriizerèrn. q vRafi-:ines dedit: 'Primos
qui-ªÑMªgn¡ Alexa-¡Lam .datum geuh Sla_vor1rm dàploma, nació ‘hake Selavonicà fibi applied-à
. nºi¡ «Poterit , haud fine Regni totiu‘s prajudicioz ‘ um Diplomª-fe ‘i110 ,Jús Regñò ~cc'nñpetit¿aii
tofüm'ſeptemtrionem,*meridionalesque_Regionesz dè’mptisrterris Papalibus. -à’dò': QúodDi'p
¡flamª illud, & o‘rthog'raphiam òéêvònzaz tuerenturpaffim Mo‘ñaehi, uorurïr hQfiòï'Ï ªnden‘
dem effet. gtiò ': Quod cun") Sczàwª, 'Italiª 'mañèipium expril’r‘i'eret, me ingratitúdir‘ie ergà.
Patriamz & gençís‘contemètu, ortogrªphiam Sclàí-*onia: ſequi ñèqueam. Hzè; èujus ſint ro"- º
bo'ri‘s 'ae momenfiz v'non'elrtagera ‘Pace ¡UMD-:qee enim legislakionis_'poteſtatèm uſurpo) feria
v b’at uisvis pro 1u_bitu-, five ólaïzòziiay ¡i‘ve Sclaïlozzia. De Alè'xandri ‘Diplox‘üake, quod lu;
ber. entiat'; in deri'vationibu's nomiñ‘úm 'verfetuí' totu'sz me nihilominnl ideo , àñathépiake noſ¡
ferriat, fi in ortogrªPhia plane -, fectamhhon fÓVèòz_ -Reges Húngaríae omnes àtque \finguli ,
Regcs fe -Sclaúonicz‘ſèrilzunt , ac 'ad diſti'nctionem alterius Slà'voniaez’eujus ſcribercntur: \Wars
chia: SlavÓnicce D0nzinus-, han'c Sclai-vonian'z exprimunt, in ſuis Titúlís, Privilegiisz [mas
numentis. Decrèta
‘vis Tcriberetur‘; legun'¡
'Culpa publiè‘a,
igitur nun’ii vetere'sz
caré're Poffurh Sc'lávoniáñi ſéribendam
, dúm 'orthograpiam evincuntz'ac'utfidei-,ct
ublicae autho’ritctatís ubi’
‘ ahtefero 'Privatae eujú‘svis argutiae; ac argumentá'tioni. Joannes afimarczyz eſtò .Regni Proa
to-Notariüs, ex ‘officiofide‘i digfiiiàtz'sfim, ve'ri'us pei- P. Bèdekovich pag. 35. 'citatoa , canª
~eii’Ia‘viI‘. heutiquaffl, quibu¡ agnpſc'it, "diploma _Ale‘xandri Macedoni‘s,'veri1m ut homo priva
tús, PÑJÓſèph Bèdekóvich, in Nªtali Sólo S¡ Hieronymi, pag, ª4.. 'recé‘nſens Sehònlebeni
um, ‘contrariari Ratkajo(qui tamèpqduorum Lilo‘naehmum, Grb‘im , Glavinich authoricatª
fulciretúr) de 'vèritªfe diplomatis ;Alexandri --, lcttà. 'profequi'tú‘rï Exáanduifate’òr, dani ir¡
lec'ïz'o‘r‘zem [zorurſin ín'zPegi, 8 ¡zi/i mihï religiofiz patientia uáſgfflèt niodefliamz if: 'cònvitiánq
:ein prodçfenſione Patriota?: Scr’iptoris¡ coñvitioſi qui proruljffèm; prouti 8 contra' P._
Alexium'Piarçſtam , qui parite'ï' ’~ '- 'idem &Flavia ‘confi'c'ZI'zm, atque ex pariétinis Pra.
¿Mus 'defromptum vóncludiï. \Heu affectus! ‘Vªh 'préténſiommiNeque diſputo , ‘dq
gela’vorum antiquitate; aut quod _AlexandriMágniidiplomafe, autiquiores \int Romanis¡
quamvis ſihoc fit¡ miràri non __fufficiamz Scriptóres Romaïíó’s», qui adeo vetuſtorum Slave¡
tu‘mz noi¡ iriamiiïêre, Sed 'nec ſtàtuoz Sarmatas, Quados, 'caeterasq‘uè illa*: variarum nºmen—
clationuin gentes, SlaVos fuiffe ; ,feribendosque ’efl'e; Sl"a'vv ª Sar‘m’ardsz Slavoª Gatito¡ &ei
nunquam enim erªn¡ ſolitus, de obſºuris convende‘re, vel ad ºpiniones jurare. '
. ‘ſ ,
_rw ’—-H '—Q ’ I ' ' '—

\ 1

Periodus II. Sclavonia,&’ amix.. ' \ 33'

d II. Sclavi Pannonize Savíae , de quibus commentamur , combinatione Scriptorum ſub
Juſtmlªno Imperatore, primò occurrunt, fic enim Procopius lib. 3, ca . 38. .Sub idem,tem
us, óclavenorum exercztus, ex tribus ſòlum corgflatus'virºrum miliibus , nemine rolli—
nte, I/Zrumfluvz‘um trqiecit, ac nullo negotlofiibmde transmiffl) Hebroflumine iſari—
am dz cefflit 8to. ( para fors verſus ſeptemtrionem , ubi Slavorum amplíe terra, Regna, Duca
tus , roYInCiae ; pars ad meridiem , & occidentem, ubi a* ue diffuſiplurimum) narratªque eo
rum SXYltla, & propugnatis Thracize urbíbus, concludlt: ita uterque eorum exerciius
quafi rizmz'o ſàngume èbrzus ac ſàtius Mi‘, quos impoflerum caperet, illorum parti da:
nare_ vztargflqruzt;
merzs nylrzadzbus. qsia fac'i‘um
enuo ç/Z, utreverſi;
videntur domumciim
omnes reverfiſint,
ſcribat lib. 3. cap. cum
4o. captivorum
P rucupius :v inmo
Sola.
venorurn caterva? uauta nunquam' antea prodierant', aa' lmperjy Romanifines progre/3
[Ze, trajeáfo _1/er umme, Nazſiim venerunt, ¿º, utſiibiungitur con/ilio,ut Thgfflàlomcam
urbesque 1111 czrcumjeéïas Olffidione caperent. Et quamvis in Dalmatiam in/tráll‘e ſcri
bantur, pradasque feciil‘e majores; domum nihilominus reverſi ſunt. Plurimi Scriptorum,
Abares , Anthes, Sclavinos, pro una gente accipiunt. At ſi veteres conſulamus, diſtincti ’
ſunt Abares , a Sclavis. Ením vero Menandro‘teſte:- Circa quartum quidcm ejus( Tibery
nempe )annur_n, centumferê millia Sclavorum in Thraciam irru erunt, G" Thraciam
multasque alias Regiones rxdatiflmt , adverſus quos Tiberius , a ajano Abarorum Du:
:OL er _Sethum Singidone rªefectum,auxilía petiit. En Menandri textum lib. 3. Va/Zata'
a .bc amm.? Gracia, cum undi ue alía ex aliis pericula imminerem‘, {5’ exorirentur ,- ne#
que Tíberzusfiztzs copiarum aberet, quibus cum una parte hQ/Zium, nedum cum tato
' o/ZI‘lz agmzne, manus cºnfereret, neque in ejus oteſtate çfflèt, hoſiibus obviam ire, ra
pterea quod Romanorum wres ad orientis be converſó: erant; Legatum ad
Bajanum AbaſorumuDucem.. Is tunc temporis non erat‘ erga Romanos male anzmatuſis,
mio quo terqpore przmum Tzlzerius Imperiumſuſèepit, iure Rei ubliccx ncyan frui cu
zebat. Mittelgat aurem ad ¡llum, utſz'iadere: cum Sclavim’s, ¿llum facere; quo illos
fijarte dçfiderlum caperet Romanºrum terms invaden, adfiia defendenda, propriie
mails revºcçzret , ¿5’ curp Pªtrlafitª º itulari Sclàvinipotius ducererit , rapinas a rere ex
Romanºs dztwms terrls Cçfflareflf- ªºiqitur legatiorze ad Bajanum a Cwſàre careta,
el ¡zz uqquam non' obternperavzt. .Ad ea procuranda Joannelr mittitur. - ~ ,- Bajanus
"² ,tenºrºmflªfflms "Pªm trªnsgrªffªs › Wºº", 8 agas Sclavinorum igni ferraque va—
fiavzt; B ’cum nemo barbarorum auderet cum zlto ,mmm cºnfirere (deals, 1-,, ¿vªs y
cªvªrªªºflzg‘ªgªrªnt ) "mªlª ?ªªª Pªtªſ’, "ª “i²- A‘que huic Abarorum in óclavirioa
cruptionz , Mnfflla Caſàris legatio cauſàm edit‘,~ aut quud Bajanus Romanis gratiam
rçferre velletzzuod eum Cceſàr liberalzter projècutusfljercftz ,red ¿tiam ¿um Privamz'm'.
mzczticr movebam\ quia_Bannus erat Sclavinisprivatzm lüféflju, M-ſèmt ¡Ml-m Abd.
rum Dªx, dd Lªuſºntlum óclavznorum Ducem, B eos qui apud .Ñ, em aucton-Mtem
habebant, ut Allan-s‘ (li-:70 audientes' Witt, 3 eºrum numerºſ?: ªdſgrig‘ſ-.erenz uz‘ tri.
buta peñdebant. _AzïLaurentius, ¿5’ gencis Príncipes: uiS hominum 11.1,"113t ¿fl º
qui falls _ran-{ys tepfſèzt, qui wflram potentiam pqfflit /ibi ſúZigere. ¿5' dopzare? ¿Jl-0…5'
enim rEgzonzS donunatum aquirere ſòlemus,.'non alz’i ¡¡(2/er .- qui dommatus nao .ft
mªnª, dºnªſ? ¿mªſ bªllª ¿5’ enſèó‘- Ad hunc madumfiiperbè ò’ arrogantcr loquentwu
.Sclavinis, non minori fuperbia, 8’ arrogantia çrga nos Abariſünt uſi. Hinc in pr0~
¿mi-S’ convicia itum , è’ ut barbarorum eflferox , ¿3’ impotens ingeniurn , in rixa: &con
tentiones inter ſè prazcipites ſerri. .Sclavini cum ira moderari neq'uirent, Legatos, qui
adſ? venerant , occiderunt. chc audita, nimium Buianum abalienárunt. Accedebat.
quod multum auriſè in eorum Regione repeNWumſPeraêat , quia vicinas Romanorum
terras, quas nunquam ulla alía ens attzgerat, depredatifuerant. Sed Caganus , cum
Sclavis haben¡ inimicitias, ſub Mauricio Impçratore jam horum fuit amicus, dum Zonara
teſte : Chaganus, ut inſàtiabilis 8 ery‘idus,dolo Romanos aggrçfflus, i ſè quievit. Scla
vorum vero gentes .quasdam, ad rovincias cancitavit, qua? uſque aflon um niururn
fimtprogre a?. Theophanes: Interea Caganus pacemperjfidi’u folvere \Zu ¿buzz-…501mm
norumſunidem gentem ad Thraciam mvadendam armis :zz/¿ruxiu qua: quuiem vel uſ:
ue ad murum longum rogrçfflz , magnam ſtragenz, captivitatemque ſubditis induxzt.
Laden¡ Theophylactus li . 2. cap_ . & aiii. Horumconſideratione,facile accidit: ut Chaga
nu¡ territorii ſui, loca quaedam Sclavis inhabitanda dederit, precipue dum in ea , ad Tgffizm
amnem,Mauricy victoria ( Theophylacto lib. 8. cap. 3. teſte) Sclavorum pars maxima inter
'iit, & Abarum cria , Sclavorum octo millia , capta refferuntur.. Narrat quidem Theophanes,
¡¡¡no Mauricy IX. pqflera luce viri tres è‘clavomrum genere orti, ¡¡alla ferrº, ¡ze-l#8141
a Ñ ‘ Q
War. Balthªjàris Kerçſelich. ,
ª \
 ,4_ Noticia* Preliminares Pannoniez _Veteris.
,clio accinc7i,ſèd çytlzaris tanturnmodo inflrucªt'i, a Romanis captifiint. Uncle tra/ze
rent artum, vel 'morum facerent ? Imperatar rogare. Illiïèè genere Sclavinos, 3 ad
aceani limites habitare , rç/fiondèr'unts _Chagánum autem egatos adſè mzſiffè, 8 tri
buum ſiidrum prefectos muneribieSſòlicitajfflê, aiſibi fiqvpetias adverſus Romanosfer—
'rent .'- ſè vero abfamiliarum capitibus mijas, qui eos qpud Chaganum ercuſàrent, quad
ob via'rum remota intervalla , manum auxiliarem ei preebere, ne ueant. Octode'cim ve
rò me'çſium iter carffeciffe, &0. Quare eſtò victoria Maurciy ad_ TzfflLm, ad annum ejus ¡9. Ñ
deſcribatur, conſtituere nequeo, Sclavinos ad Ocean¡ limites habitantes , in Chaganí auxili
'um pOſt annos etiam decem adveniſi'e ~, nullum enim reperio fundamentum; fed in eam addu
‘ 'cor fententiam': ,SclªVos illos , qui cum Chªgano pugná‘runt, aut_ ex' hodiema fuifl'e Polonia;
‘aut poſtquam Abaribua, Lºngobardi, fedes fuas in _Paninonia habita: , fub conditions fuperi
"us memoratª ceſiiſi'ent, in Longobàrdor'um fedes, Abarorum indultu,SClavos fuifl'e illocatos.
Hoc dedueo’ex pluribys. ‘Imò: Quod Sclavi, Longobardis Italiam po'ffidentibus, penſionem
ſoluerint , adeoque Longobardis ſucceſiiſi‘e videntur. adò : Ex S. Gregory Pontificis, ad Epi#
fcopos Iſtriae 'epiſtola, qua: de Sclavorum ente, que: vobis imminet, è’ affligor vehemen
Íer ¿5’ turbor. ,Affligor in his, que: in v0 is jam patior. Conturlzor quiaper IſZria: adi
Ïumjam in Italiam Intrare ceperlmt. 3tiò: Quod Procopio teſte, Hunni, Sclaveni, G
' fintae, íñ Regiones has venerint; ‘ut faepe Confundantur a Scriptorib'us, imo pro cadem gente
babeantun 4to: Quod adventus Sclavo'r‘um, in has Pannoniae Sa'viae oras, ad certam epo
cham-,ntque tempus, ª _nemine deſcriptus fit, eoru'm _verò Saviaſiª Pat’inoniár.ª inhabitatío, e!
'epiſtola S. Gregory ſub Mauricio, caeterisque Scriptorib'us, dedúcatur. lſtriam enim , hi6 Ex
\cris intra're debuerunt, necdum enim Dalmatiam affligebant. Con/laminas Porp/_zyrogdo
." , Bulgaria, Servia, Croatia ſcribit, at de Scla'vonia hac‘, atque hodiema, tacet. EX eodem
‘nihilon'xinus eruitur, a SclaviI Pannoniani Saviar'n fuifi‘e inhabitatam, ſcribit enim cap. 28.
habebat 'tresfratres Pipinus, qui _Francia omni, {5’ Sclavonia imperabant; Si conten
das hac de Sclavonia moderna intelli end_ 'n'on dl'e,'ve'rum de Sclªvis feptemtrionalibus,qui
Franciae advicinªbantur, licet capite‘ 1110 e Venetiarum exºrdíís fcribat Conſtantinus , diſpu
care 'no_10, verum ex cap. ‘29-. apparet ‘clarè, Sclavos Pannoniam Saviam, veteremque [api
“diam, & Libu'rniam, in parte faltem tenuíſi‘e, fer-ªlt ªni-_n _Cºnfiªntínuu Sclavi, ſive Aba
-ªriz e‘um Romani aliquandoflumen tran smiſi t ,gq/iris m/idiis illos ‘adorti app nano-fa
"viceruntque, narratoque 'victoriae modo,v a_ "ªª ª! ClªVÍS ªcceptas, pulfo‘sque inde onzª-nº‘
&muecª & quia haec ex Pªrte dqffiz actflufli‘e. ſcriberet , Sclavos Pannoniam Savia-el ÏENUÏÏ*
¡e eºñſeqúítm_ stòè Ex ªnteriºrzbiſpatet, Scla‘vos ab Abaris diſtinctos eſi'e z Wªre dºm
fumffivé_ &MW-’five Abareslnjbcnptoribus exPrimuntur, alía rei nequit “lº rªtiº» “iſi
qúia &jªvi—Per Abªrcª evo- , , horum amICI, ab hisſive Abaribus, in Pinªºniïïz Primº
.territºria ºbtinuerint- ya r_a_ hac Xtatq, Hungaria variis, diverſi'sque naª'ºflibus repletª CR,
ht Svefisz Rªſciªn- oſnenſilzus, S__la_hs-,Valachis &0. quee ípſa: natiºnªl: quªmvís ªl’ Un*
r¡- dímncte ºf,, _pro_ Ungarxs_ acel'pluntúr. Idem -, _nunc etiam , ir- ólªvºníª ºXPeI'ÏmÜI‘
\ HL N/_minons_ difficultatls_ eſt eruere, ubi primas fedes ? dz 'quoaduaquo '2- Sclavi hi¡
-ih mi' pmnomae_ Sai-Ixe, obtmuerint. Scio, q‘uos’dam velle: !’ſïmªª ſédºªz SºlªVºï ſUb Leº
ne _ __ ratore_\ab Hilarione Patricio acce iſi'e ,._ Cerapalas,Ef—‘0Pªms Mªdiªªªſna pªtillª"?
, am_z _& _alias Svitlz_vo'catas, quee de (gothis, c“um Jotnandes fcribcret, ajunt: fucceliivè
qub Juihniano, Pogo'natl filioſi, Gothicumillum populum ,Slavinos dictum fuiiï'e. Opinionem
› _I-Ianc robórªre \ata unt ex Porph'YrogcnÑçap( 5o. ubi Thematis Peloponneſi "Sclavos, tem.
póribus_ Imperatorn Theo'phili , ejusque fiIii _Michaelis , Imperium exduſiſi'e recenſet. Verum
'poſt _abitum Inltaliài'n Gothorum, _doceri deberet, dehinc Sclavos iſthic fuiſi'e locatos, uod
&tii :negare non auſim , cúm fcribat TheºPha‘neS; Heracly anno' 16. Clzoſto'eªs Perſàrum ex
cti’rbcifizñi Due"ènz_cum ya¡ millibus militum _CÓn/Zantinopolim ver/ies mittít, uª‘ l'nitis pa:
&Is "cum Hunm’s ( Abarès meant) Bulgaris, Selavis, ò’ Gepz’dibus urbem’ imprçfflone
faéi‘d olzſiderent. Attamen Sclavi illi Peloponneſi , qua ratione Chagano ad Tgfflzmhmnem
tuliſſént ſuPpetias' z 'ño'n affequo’r¡ _y Dein Peloponnefus in Pannonia Savia nunquªm fuít
_ut_ Pannonizè Sclª'vorui'n, primas fedes PeloPonhefum dicamm. Alii, ex Jordandis textu,
gatoyagesª ¿afilíomatadverjz, quOÃISarmatas diximus, 6’ Cemandri, 8’ quidam ex
unnis In parte › yriaz' a ca ru'm artena‘m edes lei datas coluere, Iſti .Su '
Iectarzbus‘ multa, ſibíque‘ dari volunt, nempe: Saèmataí, aliam gentem , nationemçízniio:
effe, quà’m Óçlaizo's: Caſtrum Martene, hodi'ernum in Stiria Marpurg, aut inferioris Scla
'l vomqe Efflclunum', 'olim Murªſà Vocatum: Veterem illam lllyrici extenſionem, reſtrictam
. _nullls temporiliusfuiſi‘e. Quaè, aliaque pluríma , ſupponi a Lectore'cum vellint pri;
'Mitª Cituſimè, quªevu definiunt. Adducunt infuperjornandis textura, Slavini a Cii-itaª
. . te
 \

’ . PerióJus II. ªSclaiàoniw¡ B Craati'ci'.

te nova è’ Solanum Rumunenſè, E1’ loco qui appellatur Murſtanus, uſèue ad Dana/1²mm
è’ Boream
‘gendu‘m VI' ola/venas
notar:: Ólavimſi acor'nmorantur,
Civitate Novi,quem textum,&ªGrutterus
ò’ Uñenſè, lacuz qui ex Palatínis murzano
appellatur codicibus,, le-~
uf
hinc ite‘rum intellíg¡ vellínt, Novi Caſtrum, Vunnám flu'víos, arque Mar-am, adeoque pri
mas Sclàvorum Sedes, & territori¡ eorundem limites, ’ab Vanna uſque Maram, atque aMu
rae, in Dravum defluxu, per Dravúm; ac a rècept'o pe'r Savum Dravoz Savi fluminís curſú
Belgradum dique, ubi Danubíum influit Sa'vus, ut tem certam concludant. ,Verum relató
—téxtu,’pªtet : òclªvinos a prmdictís locis excludi non poſſe, haud attamèn primas ſedes illo
rum iſthic fuiſſe. Dein poſt ruinatas 've'tekes urbes-,quqv‘aszêz cum hòvis hominibus his in oríI
ſurrexiſi'e, caret dubio. q Novi, in pluribus lOCis eſt-, ad Gram ‘r'nafis ,nbi & Capitulum N0
víenfi: in Diaeceſi Se nietzſi. Aliud, ſub Tuteaïúm m'mc Imperio , trans fluvium Vunna,
,- ïntra
ut hinçCoſtaniczam & ríníum,]oca
naſcatur dubíum, Conſiniorum
an Rumunenſè_ ‘,7 'aut Banalíúm; _Rama in fit
Uzznenſè Ieſigendum Sirmicnfi Comitatu
? Illúd: eſt,
Mariano,
non video,'qua
no autem Lacus ratione
fueractt. Pro Mtra
Quare ab ªécipi debeat, dum
'non [Murano, fluvíus
Venet'ae éſi'et ſive
djtioni’s Mirra; 'non lacusz
Márana ſtagnisMuria’-
Adria.. ‘
ticí marís circumdata, Aquileja: parte ex adverſa, _ibi intellígatur? aut l‘acus alía,nolim deſi~
hire. Conſequitur attamén, nec priorem textqm ita Clarum eſi'ez "ui: abſque metuz prima? fe
des Sclavorum, eorumdemque territorium in Plannoníàz poffit determinadª, z
Eſt quoque in hodiernª ſuperíore Sclavonia , alíquot horís Varaſdinó reúiotúm, olin'l
Caſirum, nunc? pagos,
'tíni Epiſcopi Martiane‘cz.
aut a caſt_ro Nomen hoc,
veteribus Mdrªtène' 'utrum
'vocato í habeát ,--a Parochialíxemplo
cui lubetz S. Mar
indaget. _Anno 1754,-. 10A ct
ca illa perluſtrando, vidi iſthic lªcum majorem, CIE-no re letani¡ a cujus" Paſcuís, aní'malia dí
ligentiffime arcentur; faffione ehim, non ſolum plebis i Iius; verum & èorumdem Domini;
Comitis videlícet: Joannis Pa'taclzícll de Zaie‘zda, S. Allí, Cameràry, Comitatus Crzſtenª
ſis Óüprenzi Comités, ò’ Tabula: Reg'norum horum Prazſidis , atque a Cultu bondrum uti—
liumgue [itte'rarum, harumguepatrociníó,favorábus , celeberrimi .- Si vel modica ibi fu‘
munt pªſcua, ſic inflantur, uſ: diſrumpí_ & crepare ea oporteat. Et quía lacum illam a Mª
ra fluvío, habere ſcaturiginem relatum haberem, illiusque Scaturigínís cxtaro cerca _indicíàz
què 'monſtrari valeant, intellexiſſem; fors_relata, e Palatinis codicibus, per Grutterum texs
~tus Jornandís lectioz ad lacum hanc reſpexit., ſcriptumq'ue fit: a Lacu qua: appelldtüf) nemª
'pe ex featurigíne) Mariano¡ l _ _ Ñ Ñ _ \ _ 4_ _
Mihí pro lubituz primagSclaü'orúm in Par'moniis Sedís, loèum ſtatúékè -, ñòri eſt 'aninjuk
combinatione 'níhílominus Scriptorum, quamvis veroſimilíus mihi vidcatur, ſuperius relata v
'cx Menando, de Sclavis per Ba'anum, ad preces Tibery oppugnatís, rectius de Sla‘vís ſep'
temtríonalibus , atque modernail olonía': , aut Ruſſiw 10ribi, qui trans Iſ’crum funk, vicinioresª
que Thraciae & Conſtantïuopolí, quosz inter &Roman05, Bajanus erat medius, utpóte’_ iñ
Vetere Dacia¡ & partib‘us inferioris modemaeHungariX regnans z attamen cum teſte Procopio;
Sclavenorum Catçrvwñ’aiſúm veriefint, ut Thefl'alonicam, urbesque illi ſubjectas caperent z' Seª
des primas ibiSclavos fixiſſe ponjectarí poteſt; aut, ſi in illis Moeſiae partibul firmati 'non fuiE
fent ,eos ab Abaribus ¿um fuíſi'e receptos , illocatosque r' Pannoniam a Lorlgob‘atdis 'ut-teª.
tulimus celhm, concludere o ortet, aliªs qua ratione C. aganus tam inſolens fuifl'et Mªuricio ‘è
Sírmium ſibí dari urſiffet? Singidonem cver’tiſi'et‘? jactaudo 5o. alias Ròmani Imperií urbes a’.
ſe ſubigendas brevi: qualíter plurª Sclavorum millia ad Tiſiàn’¡ amncm ſub Mªuricio caeſa,
capt'aque fuitl'ent? Ubicumquc igitur'primas ſcdes in Pannonia fixiſi'ent Sclavi, eps ſeſe‘ dªª¡
'táſi'e extra dúbium VEnit; uoniam ab Unna., ſiVe Vu'nna fluvio (qui facile ab Hunnis nomad
obtinuit) Sclavus per has‘ annoníaeRegíones habitáffe,_Scriptores perhibcnt. _ Súb Phoca
MauricySucceffore, Blondo teſte‘ Dalmªtíhm occupárunt; ſcríbít enim .- Per id etiam tem
Pus (nempe ſubſi’hoca) Imperio Conſiantinogolitano tumultibus illis in Africa ò" Aſia
agitatïa', PUMA-guys‘ oſteizdím'us in Dalrrga‘tzae Ez’ [firi‘w 0ra çonſèdfflè, quacungue Fr@
pznquzs UZ Reígombus Imperio parentia Invaſèrunt, è’ m'zlitzbusz guos Pfio‘ças prºa/¿dió
inpoſüeratjü Ita z'r'ruptiorzc_ occiſis, omne'm Dalma‘tz'ce; ¿5‘ [lb/riel' Adrza'tícoj' 'adjacena
' ſitos
tis Propírzczamficbegerunt, Ut. firm'ari,
his in oris fuiſi'e‘, dum Praeſidíarios’ hincmilites,
Phocae etiam, írruptione‘
.videatUr, facta
SclaVo‘s ab' Abaríb‘us,
occidetªunt; lpcaª ‘
& Adríaf
tico adjacentem Provinciam ſube'gerunt , ut has Se’des conferváffe deducantur z cum teſte Por‘
phyrog, ſuccelſivè
Tleñores) Domíny Salonam occupavilſent.
SztenzſiC/mjalc metales, inHabemus q'Iíoqu'e
quibus: ex' alteralitteras
Parte(tametſi multuin
dictifluvy' po;
Corane¡
.Chernomaliſic vocal?, per unam vallem Sz‘lovalcava draga( hoc eſt: Sclavonicam vallem)
dictam, ut íſthicSClavos habicàfl'e conclud¡ debeat. Eſtò ením' poſteriores multum hª: ſinfi
litterªe, cum’ nihilominus fluviorum, montiumyvallium nomina , alter condiſcat ex¿Ítems
' i a tqué
\
 , \

.\ \
36 '\ thitice_ Preliminªres Pannoniac Veteris‘.
fleque horum magiſter traditío, illud Vallen¡ Sclgvozticam , Sclavorum Sedem iſthic olím
fuiſi'e, e’víncit. _ ’ ' -,
Cogimur híc tantiſper, fcriptionem abrumpere, atquº illoi'um gracia , qui argutias otio
'fi intellectu‘s am'ant ; a‘ut qui me Patria.- ingratum praedicabunt, quod legum vigore, atque
fide , Sclavoniam ubivis ſcríbàm, talitc‘rque fervitutem, & mancipatum gentís, defignare vi
dear, reflectere: me ſuperiore Periodo pag. 6. deduxíſſe in Spaniclzmſiak Vetu- Pannonia
Ande'zium , five Aude'rium denotari , 81 Poſt Hercunzſiates Ptolomzei, Ajzdialztes iſthic olím
fuifi'e. Contingere pºtuit, ut 'SºlªVÏ ini, \hºªºffive › {lº Pºſt !Rªdium VI, SX‘cuIi, loca illa 0th
nentes
"tcr , ubiSclavz’ni,
:amen Condam Andiantes
6’ .Anſiz‘hesfuêre, Ant/les Vocatl
nomz’nantur. ſmt, Cum
Intelligere fcríbatJornandes:
quoque Principali
potu'e‘runk, Ilercum’ates,
a clava Herculis oompellatoj , olím ibi fuíſi'e, póſtquam Sclavi eorum quoquekerraspbdnu
iffent ,' fe ab flerculis clava , Sclavos vocárínt ,* & nequaquam ex voce Italica Shiavo, quª
tum, v'ix adhuc in uſu fuerit. Ut ngculei emm,»non ſolum amplificárunt territorium fu
um, fed ſuccefliv‘e’ Abarum excufl‘êre jugum, _prop’riam fervárunt Rempublièam, & Regªl'
Sclavonia* poſuerunt fundamentum. Boheml, Polom'; cae-terique Slavorum, Proprií nºmi.
his effecêre Regna., Vel Provincias, aut Ducaêus, Hi , avita: & ori inaríae gentis , nomen &
Regnum confervant; quod ſervitgtem, manupatgmgue excludit. l ¡PC, quisqm's itª ªm, º.
Pinetur, cum impoſiibile non fit, hc evanire potmſi'e, aut Cogitari pofl'e; nomina adhuc in con
trarium ſcribºnte ,' accuſari vel hínc \ion potero, me Patrize oontrariarí panegyribus, vel ho.
‘nori cius volúiflè detractum. Sed reverti lubet. ' .
His ita ue Pannonim Savia? locis , ſ!, non ab 'uflim'ani cpocha, ſub Tiberio, atque Mau.
ricio jam fui eSclavos deducitur,at Abaribua conjunctos, ut plures Abarcª:: pro Sclavis, ac
. viºiflim habu'el'ªínt. Neth ſolam Pannoniam Saviam incoluerunt; ªt Pannoniam condam
ſuperiorém‘ five ri‘mam, integram, Enimvçro teſte Paulo' Díacono lib. 4.0ªp. n. Boicºt), .
u que ad 2. mil ía vil-0mm uper Solanas Irruuntr,fl¿perveníente Chacano omnes inter.
fiáuntur , ut hincdeducatnr veterum primam 'Pannoniam (pag. n. -ſuperim deſcriptam)
Sclavos tenuifl'e, ‘dz in Chagani fuifl'e clieptella, ejusque Socios. ~ Item, idem Diaconua eápJ
41, Mor'tuo Thqffllane‘Duce , Bojoarzorum rçrmir'zi depredantur. Reſümptis temen
quoary vz’rilms ,3’ Fraçdas vab hcſtíbus‘ excutllmt, ª3’ ¡IQ/?és defizis finibuspepul'erunt,
itaque az] limites Bojoa‘nae Igea_ tenuerunt SclaYi. Sigcbert. Gemblaeenſis ad ªnnum 95.
Thaffllo a‘Clzildeberto ordmdfzïs Rex Bojoarzonum, devicºt'is Sclavz's obtinm’t triump um.
Sed inſuper de inferiore olím Pªnnonia. , modo vero Sclavonia , quadam poffederint, fi verum
kſt,COS (m ſupra retulimUS_) a loco Ranzunenſè, 8 Murſiano, quod Rumam for¡ hºdiºr..
nam, & vetcrem Müſtzm indicar, incoluiffe. 'Horum conſideratione, multa illorum *mil
lia , Chagano, auxilio eſi'e potuerunt in illa ad Tgffltm pugna. ' ª
' i 1V. N egligendum 'non'exifljmavi, eſi'c quoldam: qui arbitrcntur, Vandalos origine fu_
iſi'e Slavos; quosdam vero; qu¡ Slavos, Vandalon eſfe putant. Neutri opinion¡ , cum Crd*
Mero , adhazrendum cenſeo. Vandal¡ cnim Gothorum , Germanorumgue gente¡ fuorunt, Tª
cito, Entropia, Iornande-&cn teſtibus. Nec_ eſt, uod a Germanis P eudz', aut Vindz' vocen.
tur Slavi, &Z moàerna Sclavonia dícatur' ab ’ipſis ’indcnlandt; iflud ením haud alíter Scla~
vi¡ ªttribui Poteſt, quªm quod olím. per Vandalos, Gothonque inhªbítatas term occupavo
rint. Unde Pannones etiam, & Roman¡ dic¡ Ppfi'ent, quía olím PannOnes, dein Romani,
hat-*Regiones incoluerunt. Profectò idioma, gubernationíl ratio , molides , quam ¡n Vandª.
lis deſcribit Prucopius, Sclavºs eſi'e gehtem ª Vandalís , GermarfiquC diffin‘ctam, Katiª teſta.
tur. Probabilius quºque eſt, Sclavm Pannoniae Savia? , five modernizª SCIªVOnÍD ,e Polo.
'nia, in oras has non veriiſi'e, quod Cromeruu otiam monuít: Ne Blondo quidenz, in uiens,
è’ -Crantío qffentz’mur in eo, uod e Polonia ,8’ BOÍIÉmI'a, Slavos in Dalmatiam, Ill -
Ticum veng'ffle volunt. Poteſ? enimprobarí e Procogio, &ª Sabellz'ca , Thraciam, 8 Ma
cedoniqm velut vícinz'ores, ab iis prius , ‘quam IUyrzcum, è' [/Zriam ~vexatas-M ,- e Pa
lonia ‘.vero, &ª Bohemia proficientibus, Iza: Regiones prius (zffèrunt , quam illª,
~' V. Caſo Phoca, Heraclim Circa 610. anpum, Imperator factus; tametfi quaevij ad hª
bcndam-Ñ cum Chagano pacem ,ioblitue Prope Imperatoríaz di ítatil, dum ei obviam eſtpro ref
us, tentáſi'et( vide Cedrenum,-Nícephorum, Chronicon Pa. C al &c.)níhi10minUs creſcebat ha
ganua perfidia, inſolentiaque,' ut Nicephoro te’ſte, thratus Hún‘nogundorum Dominun, con
tra eundcm rebellaverit , & legatione ad Heraclium miſi'a , reèeptis ab Imperato're muneri
bus, & Patriciatus honore., [Sªcem cum Herªclio fecerit, ad finºm vita: ſua: confervatam.
Cubratus Bulgaria, 8; Hunuoguris; gente,ſermone ue diffemntibus przfuicctuemadmodum
\ Chaganus, Abarum , _Sclavinorumqúe ¡equè intra ?e difiínctorum, Dominu’c fuit. ' Cubrati
Luju‘s filü poflea , ſiv_e ſub Con/Zantino Pºgonato, contra Patri¡ ultimam Vºluntatom, qu¡
m
 L

_ Periodºs IIZ Sclavónice,& Ci-oatid. l v 3?

ne ſeorſim a ſe invicem habitªrentz praPcherantzdiſpei-ſi ſunt', ut Nicephor..Theoſip1i.& Paul.
Diacon. notzrent. Ñ Horum unus , fuederee‘um hábitatoribu’s inito, inPannonià domicilium col
locavit. Sed ubi ? q'uQVC 1000? in Pannonia fede‘s Bulgàrus .iſte obtinu'erit 'eonſtituere du- '
rum eſt._ - Ex ¡is , quie Nicephoru's ae The'ophª'nes ſc‘ribunt; colloéati 'vident'uï' fuiiſe, cis Danu
biuni, adeoquo in partibus fors Sirmienſibu's, & Bachiehſibusz'c‘út'n Buigïa'ri ‘eºrum locorum
Dominiextiterint, Praetenſiones fecerint;& Chubí-a'ti filioru‘m únuïs, ,Baſianus a Nicephoro,
aThe’opha'ne autem Báthajds nuneúpet'urz á quo ñ'qile rºmantic inditurh 'women', Bªthya,
five Bachkasz Bªſianaz ‘uti ſupra ex Hierocle- retulünus¡ Sed iſtªha'ud 'ultra ‘opinationem.
Bulgari hi, qui in ‘Pannoniá ſedes 'ªCcepE-rïant _ Circa annuni 679. Nice'pñoï'ò ſcribente: Cum
Danubiz'im tranſtg'ffènt, G’ ad Barna'm( ſucoelïivè Vai-nan‘i) qüdpr'ÓPe OJO/MMM’ eminen
tiora illa mediterranèá efl ~, pervènjffèntz c'uñtjüm locum ¡indique è’ 'afluvióz ,8 ¿I Re
gionis uſjzeritate múnit'um animadverte'rent, ibidem cq/Zrán’ze'tàtiſünt. Sèd B Sclavinao
‘ ¡jªm gçmjèm, 'guie illic in Propin uó de‘ ebàt, ‘in Patè/Zatèm rèdigunt¡ &cpártemfictºrwzt
m eo lzmzte,guz -Ab'àres reſjvzçie tc’Ól acant, alzas Roman'òrumfinibús "objiciúnt. 'Qui—
bus audi, at ne con/irMatiz _Titi-acia? oppidà lòcaqne omnia 'ulanï'ú'íx Quare Im
iªf’g‘ºg Hex ‘tªtiªnª 27""sz p'àcern cum iz'sfúcere coactus Theopinnes ªque.
r1 lt e 11s em. -
_Conſtàntinus Por‘pnyrogenitus, de his- haizeſit , ſwe unde Buigari , &J quaiiteï! Mwſiáifl
inferiorem muPaVerint? ad pacem tamen, & quietem, cum iis ſervandam, ſuadet cªp. 5-ª
micitiam 'cum Pat'zinaci'tis colendànj." Veruñi cªp. 31. rebenſet, Crobatás e Dalniàtia_ Abu‘
tes eXpuliſi‘e, Dal'm'átiaE-que Dominos ſeſe effeciiſe; atque hoc Her-{ely Imperàtoris juffú, u:
Porphyrog: Tempore ej'usdem anano'rúni Impera‘toris Heracty, deſòlá'tá 'cortan __'Re-›
gio jacuit ( nempe Dalmatia) guàpropter jlxlffit hujus Imperà'toris, iidèmſCrobà'ti àrn’us 'á- ‘
reptis, 'Abares ex I'llis 'locis exp'ulerunt, 1’ in iſiſòrum terrá, 911M 'ètiáni ¿hodie tenen't
ſèdes collocàrunt. A’C licet hace 'ad Júſtiniànun‘z_RhinOtmetum, qu'em Heráclium ll.ap'p'elª
latun‘¡ ' raetendit, kefferenda ‘Vellit L'ucius, Bandu‘riu'sque; eis tame'n ſubſc'ribei'e -hequeo; turn
uod onſtantino Porphy'rog. ign'otam ſúokúm prèdeceſſorum Fuifl‘e hiſto riàm, conſequenter
eriem, ac nomina, dedere nedueam -, qui Heraclium Ilz nominaſi'et, Jüſtïñiánus ukHèl'ª*
clius fuiſi'et; cum &,q'uod apºrte di ' t temporal, dum ſcriberetè ;At á Crobatis, ZuiDalz
matiám venerunt, Parª" quadaniſèce lt (non ſtïatiçn, atque illico z quis Chrobati ªptÏZªti ,
extra limites propriae terra: non libentet‘ aliis bellum inferuſrit‘, ut idem Po'rphy'rog.) è‘ [lb/
ricum, ’atque Pannoniam occup‘avit,_ qua dente inferius ubi de Croatisz ſcri turi. h ' ï
De .Serviis,
dos eſiè a òervzſiisfive
nonSerblis, ſequentia
baPtiZatj-s‘; 91a' Porphyró‘. cap¡ 3Q¡ Sciendzzn’z
etia‘m ¿t icognóminantur, Ez’ èult‘eriora
ServzasTur-cie
anun
incòlunt, in, loco db illis Boici húncupato , cuifinitima ‘Francia ç/Z, 'uti ¿3’ magna Chro—
~ batia baptiſ'mi expers, que etiar'n alba’ cagnominatur. Illic i itur* initio Seno' hi habi
tab‘ant, Principatu autem .Service, a' patre ad dual—?fratres jevoluto , alter umptd pº*
puli parte dimidia dd‘RomanOrüm Impèratorem eracliufl'z confugit, qui excepto ,
10mm ad inhabitandüm dedit in The-fflIIOnich Themate, qui ex eo tempore Servia nun
cupatur ª - - Serio' dutem indefic cognomindtiſitnt, guodR'omanorüm Imperatorifi'r
virent. Aliguanto pero [Io/Z , v‘i/z‘im eſ! Servys in terramfitam redire, 8 dinuſit quoque
illos Imperator; ſèd cum traiecjfflènt Danubiu'mflumen, poenitentia din-.71' per Precioſ-em,
qui tune temporis Belgradum adminzſtra‘bat ,‘ab Herpclio Intzzerªtore petieru'nt -, aliam
fiIn' terram ad inhabitandurnflffignare ballet. aunque ed, qua: nunc Servia dicitu‘r,8
Pagania, qua-gue Zachlumarum terra vocatzir, item Tebnrnia z 8 Calnalitarum Regió,
qua* Imperatorzs Romanorum ditionz's erant, propter Abarum excúryïònes, de/èrtct e/ª
ſènt, expuèſis ¿nde Romanis, que' nunc Dalmatiizm , atque Dyrrdchiu'm incolzqzt, Re
giones ¡tias &HD/6' habitandas [Éperatar dedit , cui etiant fiibjèà‘l era'nt, a quo etiam
aptzzatzfué‘reE(1er Presbyteros omá accerfitos, 8 pietatzs opera ‘edóèi'i, antzqua fide
ªccepta. EX raemiſi‘orum combinatione, videntur ªd Heradt‘um, Chrobatce primo adve
niſſe, Dalmªtíamque conditione ea Obtinuiſſe , ſi Abares inde ekpulerint. .Bert-ios paulo poſ!,
ad eundem confugiſi'e Heraelium , & loca recepifl'e ad Theſi'alonicam ſub conditione pra-flan
dorum Imperatoribus ſervitiorum , credibilius colonicaliúm, cum in terram ſu'am revErti ma
]uerint; ac deſertas ob Abarum excurſiones tel-rªs, Potius afl’umere poſtea , ſub Imperatorum
clientella. I
Conſequitur ex anterioribus. Imò: Abªres cum Sclavis aMauricii Imperatoris anno
circiter 17. fuifl'e conjunctos, atque Socios, ut pro una gente perſaspe uſurpentur. &lavas
Pannoniam hanc Saviam, ab Abaribus accepiſi'e, territoriumque ſuum , prope per Pannonial
inteng propagáſi'e. Abªres cum Sclavis, & vieiflim ; Permixtos fuiue, Abarorum nihilº‘
minus
Hiſ!. Balthaſaris Kercfiliclz.
 33 ' ' Noti-tic PraEm’nares Pannonicz Veterin ſi \

manu. magis propria fedes quod fuerit, Danubio contermina , cúm Tranfilvania , deinde par
tes ſupra in Serviis memo'ra , ex quibus, illi in Dalmatiam quUe irruiſi'ent. Tum ſub
Heraclio Abarurn pºtentiam ecrevifl'e, dum ex Dalmatia per roatas, ae probabiliue etiam,
ex Zachlumia, Teburnia , &Canalitarum Regione expulſi eXeluſique ſunt, _ut ii, qui reman
ſerant, Croatis parche debuerint. Hinc Idò:.poſt Abares, Sola'vos , Croatds Dalmatiam aªn
mis ſub Heradio aquiſivifl'e. Quod autem Croata: illi ,ad Regiones has Adriakici marisfimfi
¡llico non venerint, & partes hee, olim Libumia, Japidiaque, proDalmatia (ejus temporis fi*
've ingrefl'us Croatarum) Croatica haberi nequeant, non ſolum ex ſeqüentibus apparebit pa
ragraphis , fed ex terminis; nam ab oriente .Orina flumíne, ab occidente Iſtria, Vel potiul
fluvio Arfia-,a feptemtrione Albío, Bebio , Ardio montibus, a meridie mari Adriatico termi
nabat’ur Dalmatia, Prmter'ea-cap. 30. narrªt Porphyrog.~& qua r'atione Salona ab Abaribuv
. fuit- occupaka , &quod demptis, Oppídulis mariadjaceatibua( nempe Raguſio, Aſpal’ato , Tra
gurio, Diadora, Arba , Vegla optan) Dalmatia univerſa ſub‘ Abarum manſeri-t pokeſtate,
adeoque ad C‘roatarum, qui Abares ‘expullerunt, Venit dominatum.. Qualiter autem po'ſt
Hera'clium ,cum, his ue
his in oris initia Regionibus actum
.ab Heraclio ſit? ini-'ra
petenda, in dicemus.
memoratis gtiò : Serviarum
ſuperſiiu¡ fiveServia,
iocix; que Serblo‘rum,
ſub
inde, in Ramam, a/èiam ,Bq/hiam, Serbian: ipſàm, diverſis attamen temporibus diviſª'
eſt. 4tª). Bulgaros poſteriores Croafis & Serviis elſe incolas, ex ſuper‘ioribus confequitur¡
5to: Epodia hac, Abarorum his in Regionibus continuo decrefcere memorias , fed Turco
rum, atque Avarorum ſupereſi‘e. Facile pro Aharorum, Avararum Scriptores exaraviſi‘e,
admiſero. 6to: Romanorum Imperii, hoc cſt orientalis five Conſtantinopolitani, diminw
tam fuiſi'e per has R 'ones potentiam, non ſoium nova nomina , urbium , oppidorum, loco
rum-, Regionum , ut Honda, Servia, Bulgarizè n'omina, \ed 8: enata ſubinde Ragnar, evin—
cunt. 7mò; &lavorum autem nomen ªmplificatum evaſiſi'e, ut Croata, Servii, Bulgari,
hoc nom'ine perſaepe compraehendantur, acci-pianturque promiſcue , utantea Abares cum Sola—
vis. 111i vero, ui verſu: Franciam, ac ad eam incolebant», Slavarum nomine plerumquo
ſcri'ountdr. Ut aec appellatio Slavus.òblavus, adm‘odum ampla, ab Juſtiniani 1-. tempori
bus evaſiſiſt'e videatur , facile a Slam… five gloria petita, quod vídelieet gloria/i condam Rºª
mani -, per has nationesgloriq/ius non ſolum attriti; verum devicti fine; dun¡ ceder: illos
oportuit , Daciam ,Pannonias, Myſiam, Meeſiam , Dalmatiam Iſtriam, Norieum, caeteras
ue olim Romani lmperii celebres Provincias. r . ,
Si cauſa-m ruinae,tanti Imperii indago? imperſcru'tabilem illam Divinas ordinaria
nis;
nullareicuivis, ſuos terminos atque
media ad perennitatem, praefigentis ; demonſtrando;
qua-qua: nulios
caduca & fluxa‘; efl'e «mortalium
'ªdirïlemm invenio,conatus
E'zechive-, i
lis ‘ 8. de Gog vatiºiniü‘m’: Nonne l venies e loca 'tuo apartibus \ quilanisz tu, {5’ Populi
m tz, recam, irffidentes e uis omnes BC. profecto populi multi, antea ferri & barba-rivene
runt, & Chriſtum colunt, ?Roque famulantur'-. Si vero Romanorum confideretuª'r Politia ,
in hac defectos , hand gubematione levcs , eonſideratione relatorum priore Periodo) compe
rire eſtt I. Nativos ¡neolas transferre aſi'olebant, quibus attamen innatus eſt ¡¡nºi- Patria!,
& ob (oli fertilitatem, divitiarum cºngregandarum more, Romanos Cives illocabant, ut tot
Coloniae,municipia teſtarentur, imo marmoraqetiam. Hinc factura v, ut gentibus irrum
Pentibus, ad originis fue ſoluçn, veloces volaverint, incolis nativis aut - aueiore numero fu
perſtitibus,aut Romanorum dominatione pertaeſis, GZ ’adversus Magiſtr u": murmurantibus,
a‘dnotante uoque lib. 35. Marcellino: In Provincia Affricam Panuonic ecundcz Corre—
ctºris a q Sirmium, poculis amplioribus madçfacÏZi quidam,_a_rbitrum a ,Mi nullum exi
ſtz’mantes, (¿center Imperiumpraeſèns, ut moldhffimum iñcléſàbdnqt. II. Luxm nimius ,
& ambitio univerſi orbis fubjugandi. Illx Neglectus ille a Co'nſtant'ino Magno pumª!, Le- ‘
migantibus‘; _ qui ſeditione facts, Dominos ſuos expellentes,loca eçr’irmctem occu ànmt , Con
ſtantino diffimulante. Quo exemplo impune relicto, & ſubditi adinegandarn a 'ſtratui, ac
Imperio obedientiam mot¡ ſunt , 8: loca alía qu’aerente‘s Domidiz ad ‘ſeſe vindicangixm de Ro
manis , evocatione barbararum gentium eompulſi, IV. Frequentes novitates, mutationesque
forma Regiminis,quod patet ex díviſis, ſubdiviſisque toties Provinciis. V, Erectiones tot
Pmſidiorum‘ ſub Valentiniano, quªe fine oppreſiione plebis efl‘e ne ueunt, VI. Militibus per
miſfa tanta licenciª., ut Im eratores impune occiderent , crearent, ?ubſtituerent VI, Ad of¡
ficia &dignitates , aut ad ªtorum; aut has ementiu'l‘n -, elevatio; ac defectuum ab iis com
miſi'orum, neglectum examen & eo‘rrectio. VIIL Extraneornm, ut erant ò'tilico Vandalus,
& Rufinus , ad fumma 81 Imperio proxima(utpote Tutores Arcadi¡ & Honorii ) promotio;
qua occaſione, vires Imperii , aerarium , cªteraque arcaniora viderunt. Deniqüe non folum
Pªctorum cum viciiiis ,promiifionumque, verum etiam Religionin neglectus, & Permiſiio ha;
‘ ſi reti
 ,I
_º ’ Periodus IL Sclavonia, Ooaticr. 39
reticarum concluſionum , ut¡ fuit Ariana haerefis, & complures aliae , ab Imperatoribus , ªt'
que Magiſtratibus, ſi non tutataz , certb diflimulatw. Pluraque cmtera.
VI. Cum hare
vè Hungarice, ſit Periodus,
Regna; ua,Pannoniae
aIÏOSque cl)…*atcuª veteris, in ó'clavonice,Cr‘oatiw,
vel Provincias,nomen ac ſucºeflï
plane abiit , videndum eſt.

num juris forent legitimi? ac num ſic libera haze Regua ſmt, ut nee jure clientelari, obnoxiz
Romano Imperio remanſerint? Mihi ex inſtítuto de his non ſcribenti , reflectere ſufficiat: rem
quamvis ab ſui origine menſurandam eſi‘e. Conflat porrb, Priusquam Romani has in Régi0<
nes irruiſſent, ſuos ubivis Magiſtiªatu¡ & Rempublicaſim fuiſi'e, a Romaniª illorumque Repu
blica Plene independemes: liquet ex Livío ( lib. 39. cap. 4.0-. ) Madudium, bellum Iſiricum
Senatui propoſuiſfe , facultatemque hujus obtinuiſi'e. Carnorum , {/lrorum ,è’ Japudum Le
""h'I.\
gati venifl'e ad Senatum ſcribuntur, ( vide Liv. lib, 43. cap. 6. Flor-um de geſt. Roman. lib. 4..
cap. lª.) accuſando Cqfflum Con/ídem, quod fingens ſe in Macedoniam progredi,ex medio
reverſus itinere, fines eorum depopulatus fit. Proinde ſi res ab origine confideretur ,Regiª
ones hª, eo modo effectaa fuerunt ſubditª Romano Imperio, quò ſunt eliberat'aa SíPrmª
fcriptionis objiciaª titulum; prazterquam quod fact@ etiam Regm Hungarian , Corona: , negar¡
nequeat, huic’, a Republica Romana renunciatum tum fuiſi'e cenſeri debet, dum in divíſiono
Provinciarum (vide ſupra fol. 8. ſub X.) pªrtes hª , Auguſtis ceffie ſunt ; habito per eoszdo
mínio proprietatis, donar¡ poterane. A Gallieno, ceſi'am fuiſl'e Pannoni'ae artem fol. 16-1101
deductum eſt, ſuadetque Proculí hiſtoria & Noreae Duces. Monarchicè iocle‘tt'aitus egit
cum Republica. Cart/?antinus teſtamento diſpoſuit qua-vis. JIQ/Zinianus Vindelí'camGZ No
ricum (fide, Joan. Georg. ab Eckart de reb. Franc. orient. apud CI. Farlati Illyr. Sacr.
Tom. I.) ea ſub conditione ceffit: ne ultra Rhattíam 'NºricuMque, ditionem protenderent.
Proinde 'librerias II, 'eedere jus Pannoníarum poterat Bajano, Abarorum Chagano; atque
is, Pannoniam Saviam, Sclavis :confirmare Mauritius,atque Heraclius. Chrobato’rum, Dal
matiae aquiſitio , eſt Pªcti illius ,ſiinde Abares SclavOSque expulerirtt, tantique orienti¡ Im*
perio Servity,quod Abares attriti manſerint, eíquc obtigerint Imperio terrw, quas Servíis,
ut¡ ſupra retulimus, & deín Bulgaria conferre poterant. Chrobatarum legitimum jus, agno
vic Romanus Pontifex, dum, ut cap, 31. Porphyrog. Chrobati pq/Z accept-um Baptiſmwn
’pepigerunt , B Chirograp/zis propriz's datos Sancto Petro qu/Zola juraverunt, Hungary¡ ª
ſè alienam terram armzs invafizros, jèdpacem habituros cum Ómnibus volentibus; im
precationem viczffim a RyomanoxPonti ce acceperunt, ut ſi quando alice gentes ipſòrum
Chrobatorum terram invaderent, bel aque in e/iarent,pro it's pugnaret vindexque effeſ:
eorumDEus , victoriam conciliante Petro C ri/Zi díſcipula. Provida ſervandae Italia: cu
ra, confirmans jus Legitimum Croatarum. Serio* Heracly tempore, ſubjecti erant Impera~
tori, ſucceſiivè ſui juris facti, Reges Serviae propríos habuerunt. Sane ſi tot Regna , plena li—
bertate gaudent, quª olim, ſive Reipublícaa- Romana?, ſive Imperatorum fuíſi'e conſtat, ec
cur hoc negandum Pannoniae, conſequenter Hungªrian caterique ejusdem Regnis. Modern¡
Imperii, a veteri i110, diſtincta eſt ratio, conſtitutio,, epoeha. Quin veteri i110 Romanorum
Imperio, unita ſolum fuit Pannonia , &’ſiipendariis adjecta ut pag. 3. Licèt verò ad pen
denda tributª , ſuceeffivè coacta fuerit, vel acceſi'erit; tam parum ideo ſubjecta evaſit, mm~
cipiumque Imperii , quam Imperium ipſum , dum Attilae, Abarum Chaganis , Bulgaria, ªzºte
risque; annual¡ penſiones, & tributa ex pactis exolvere debuit. Si jus bell¡ ohficias ; _eodem
jure libertatem renaſci clarum eſt. Amiſerunt Pannoniam Imperatores, a gentibus aliis, earn
occupari pafli fªt, qumipſis, nec origine, vel antenatorum ſuorum .nativa ſubjectione, nec ex pa
ctis ſubditªe erançat cum Romanis geſi'erunt bella,& vírtute proprza libera effecerunt tot Regna.
.An vero five Sclavi? Croata?? Dalmata-2? Ungari? &c, poſtea ſeſe ſubjecerint, ſua ſponte Ro
mano Imperio ‘I aut Im eratoribus ² infra videbimus. ‘ Nune duntaxat de initiis horum, fu
mus commentati , ad d' uendum ſophiſmaillud: olz'm Pannonz’a vetas, fait obnoxia R0
mano Inquerio, igitur, nuuc‘quoque ejus e/Zficbdita ò’ parª‘. , x
l( S‘ 2duo ª . ,,

-4 Memoria Civiles; 8( BellíCae Scl'avomm Pannonize. ~ \

. uh-,_am_ _…_,_5
I. Selavi habita Pannonia Savia,- in ſocietate Abarorum, Longobardorurh‘qúe amici , Circa
annnm 99.1ſtriam vaſtant , ut teſtis eſi'et Paul. Diacon.lib. 4. cap, 25¡ Interihcec in
équien: Langa ardi, cumAvarz'bus B_ Sclauis l/lrioruzª fines bmgreffli , ¡¡hiper/à lgmlms‘;
rapinis vqfiaverunt , firmante hoc ipſum, epiſtola S.Gregorii ſuperius relata.. In Iſlrza’e‘
níhilomimu poſi'efforio nºn remanſerant , ſed five ceffione Longobardorum , five per ‘
'a - ‘ º* "
 l
'4o ‘ Notitia Preliminares Parmania Veteri:
bodiernam Carnioliam, atque Carir'z'tlziam , tune Carantanum vocatas , ſeſe diffuderunt
five ,Gile
cum
Abaribu's mixtim, & Provincias _has ', SclavÓniae, ‘uſit partes effecerunt. Zelliam,
amcaedem:
probabilius
pi ed ,metuèns
ideni Diaeonus Sclavòrum
Grimoachi Regis Règioherh
vires ',filſigiteXprimit, & de Warnçfrido
ad Sclàvorum 'poſt Lu
::item in Carriun—
tum,'q‘u0 corrupte ïxacitant Caràntanum, Ve'rüm rupto uuu: Longofardis líoedere, cir'ca.
annu’mólo. Spb He’raclio Impera‘tore, Ducatum'Forojuly ªggrediuntur cum Abàribus, &ÑGi—
_fiiifun'z Forojulianúrn Ducem , u'ndiqúe circumſeptum‘, oecidunt, per Forojulianorum fine'
diſcurrentes , omnia incendiis & iª'àpinis Vaſtantesz obtentoquè illorum caſtro, qua-.vis _diri
Piunt, "Ut Paul, Diaèon. lib. 4.. cap. Qui etiam lib. 5. cap. 18. & ſeq. rec'enſet: quod ſub
Grimoaldo, Lupus Ducem Forojuly, ſe efficiensab Abarib'ub die quarto ezeſus ſitz ubi
dum'àit: Veniente Càcano *bum ’mà'grio exerci'tii, in loco, qui 'Fluvíus dicitur ( boe eſtmo
demum Flumen ) nobis retuleruntſèniores viri , qui m bello fwè'ruizt, per tres
dies, Lupus Dux , *cum Farojuliaizz‘sz adverſus Càcani excrcïtuzhconflixit. Unde conclu
ditur: 'tum Flumen_ àd Forojulianos pertinuiſl'e‘, 'cis à’utem fluvium Rec/ind ,ªqui nunceüªm
limes 'ell‘et Croatia ‘iſthic, jA bares *ºkm Scla‘vis loca illa tenuiíl'e. Dé Daln'zàtiá ſupra retuli
*mus-, ‘priusqúarn 'per Crobatos, Óccupàretur': Proutietimh, que 'cum Boi¡ ~Bella geſi‘erunt.
SaneDalmatiani oècúPáffe, Salonïam ‘e’vertiſi‘e Sclavi , atquè Abal-es a Por'phÍXmg. ac aiii¡
deſcrib'untur, ut_ dubitari de 'veritáte 'beq'ueatè 'quam‘vis de modo &bircutñſhntiisz plura ve'
nirent d'ubià. HX() ¡autem 'Circa ànnum 639. 'e‘Vènili'e ſcribantúr, ac' ante Crobátorum in Dal
matianh adventum', 'ejectosque Sólavos &Abares‘; dúm hi per Chrobàtos ¡nde ſub Hera'clio ‘ea
je ctideſcribuntur,
tia;- eirerſionem, ac iſthicve ſuum ínèoá'viſi'e,
oècüpatio'nem cap. 29._ &z bis
30. in ReFionibus
ſii'ec'en dominatum'.,
et Porph'yiªògx Po'rro Dalffià
quàè ob commixtioñem
Abaroruni ,Sclavorümque, ac ho'rüm "èonjúnctlonèm eap, 29'- Sclavis adſcribitur, capite au
tem 30.Abaribus~,
mitem ut hac
cuſtodiendutctn expliò'are
Danuby, oporteat. Narrat itaque
per Romanos,mittebant«ur cap.,29.
milites; Hocquod ex Dalmatia
ſub Phoca, & Hera'ad
li
’ clio fuerit, quia ſub Mauricio bella 'ad SingidofiemzatqueSirmiurñ èohtiñua prope, fuiſi'e còrh
flat, Abares inter &Romanos; Sub Phoca vero a‘c Heracli‘o prioribus annis, in Thracia ib
Tolentioi‘e's 'ektitiſi'e Aba're‘s conſtat, hinc eo Proïecti ,Partes has atque limitem, ut fieri ſole’t
bellórúm tèibPoribüs,quod in ’èas .eras, ubi bellü'mxgéritur, q potior pars non
reſiduorum e'Vòce- ’
tur, reliqïlamurqſiUe tot , quot cr'eduntur necefl'ariiz In oris illis; 'ubi bell¡ 'eſt vis,in‘ei‘meª
reliquerunt, hiínusqü’è po'Pulo. proViſas. Dalmata' ergo, cu'rioſltate ducti, trajiciu‘nt Danu
bium díjceª'r‘zdi gratia, quinam trans Danubiur'ñſzabite'nt ( ſunc_ verbº. Porphyr. ubi pro
quirzam;v ‘vel legendum puto ‘quàlz'tèr? vel quiñarn fumi in eadem ſignificatione, ut \Lepe ac
cidit, uti ¿um fiſcitor, quina'm bálès? ſtas? &0. Seiebant namque Dalmatª, Dánubium li
mitem ell'e Romanos inter & Abares) inveneruntque Sclavinos’ gentem inermem, & acceptis
raedis recell'erunt. \ Sane cum Danubius a Belgra o, ad oras illas defluat , &t Dalmatª* Danu
bium trªjeciſſe deſcribantur, vigiliae illa‘.- Dalmaticàe, inſra bodiernum Belgradum fuerint, &
cis Danubium Sclavi'Abaribus permixti habítare debUerunt, intra Dravum, Savumque, ae
trans hunc etiam fll'wium, ad Vunnarn uſque, occidentalesque has oras maris Adriatici, ad
Flumen uſque. Vindicare Sclavi ſeſe' qupientes de Dalmatis Romanis , dumhi permutant ví—
, gilias, a Sclavis caeduntur, magnoq'ue ſtratagemate, all'umptís per Sclavos Dalmatorum GB
ſorum Yeſtibus, armis, vexillisz céterisque ſignis bellicís, in Dalniatiam irruunt, Salonaní
occupant: ibique ſedibus ¡èoſitis paulatim ex eo tempore incipientes pmdari, Rºmanos in
campis & in locis editiori us habitªntes deleverunt , eorumque lo'ca invaíªúnt, Raguſio,
Aſpelato, Tragurio , Diodora , Arba, Veglia & Opſara, ſub Romanorum poteſtate relictis.
Haz-C Porphyr. cap, 39. de occupata a Sclavis Dalmatia. º
Capite autem 30. ſequentia -,, ,Conªgregabantúr ita ue qu‘ot minis ex reliquis Dalmatiaª
\ ,a urbibus equites, &' mittebantur, Salona uſ ue ad mi le, ad flumen Danubium, ut ibi ex~
a, cubias contra Abares agerent. _ Ad illªm_ emm Danubii partem ‘Abarcª túnc commoraban
Ñ
tur, ubi hodíe Turca: degunt (hocv gatempare Confiantihi Porpliyrog. adeoque Circa
s» 949. ,Turcas accipz’trpro Hungaris) Nomªdum inſta'r viventes. Venientes autem uot
a, annis Dalmatª , cum zepeillic jumenta homínes ue viderent, trajicere illis aliquando Vlſum
DI fuit, & inveſtigare quinam ibi degerent. Cum ¡taque trajecill‘ent, Abarum foeminas & pue
a) ros ſolos invenerunt, viris & juvenibul ad \ex editionem bellicam profectis; unde ſubito
Ñ ingruentes, omnes eePerunt, nulloque accepto amno reVerfi funt, prada hac Salonam ab
n ductª, Abares autem ex bellica expeditione ‘reverſi ( enfirmari ea, qua: ante diximusf, ’
Ñ
fugffiè eos in bello Thracico, quod inter Abarcª* 8 hTeraClium erat) re eognita con
n ſtemati quidem erant; at unde vulnus hoc ipſis illatum eſl'et , i orabant; quam ob ren¡
Ñ obſervandmn ſibi tempue flatuunt , & ab eo omnia diſcenda. oſtquam igitur pro more
\r i . n mr‘

I
 4 Periodas IL Sclavónía* , ¿3’ Croatia!. 4.1
,, rurſum miſii funk. Salona Pràeſidiarii, & alii efl'ent a primis, !idem confilíum &e ípſi cº e.
,, runt, trajeceruntque contra Abarca. Incidentes vero in ¡llos non ſparſos,-ut antea , Fed
,, collectos, non'ſolum nihil effecerunt , fed omnium‘graviffima¡ affi ſunt; quíppe artim,
,, caeſi,partímoaptifuêre; neque quis uam fuít, qui è manibus' orum evaderet. \Pºrcen—
,, ¿tati vero quinam & unde effent, intel ectoque ab ipſis- fe mªla ſupra mmemorata perpeſª
,, fos efl'e, inſuper de loci qualitat: inquirentes, quaſi ex auditª amêaccenſi, in vincuh'a Ñ
n eos tenacrunt, veſtibus eorum ſumptis, equísque conſcenſis, flammula & reliqua figna,
a’ qua: ſecum attulerant, tollentes,more exercitus Salonam petierunt., Cognito igitur tem
z’ pore uo a, Danubio redire folití eran: praeſidiarii , quod erat magnum Sabbatum, etiam eo
ª’
dem dle venerunt. ‘Multitudo autem omnís, cum urbi appropinquaret, ſeſe occultavít;
,a mille vero 61 Veſtes Dalmatarum ſumpſerant, ut fallerent ulterim pereXerunt. Oppidani
,, cognitis ſignís fui¡ 82 vèſtítu, praeterea die, quo redíre ípſis folenne: portís á ertis gratula
,, bundi cos exceperunt. Illi vero ſtatím ac intráfi'ent portas oceupant, & Igno reliquia,
,, in inſidíis eran: dato accurrere, ac ingredi jubent. Interfecerunt ítaque omnes CIves ,
Ñ
ex eo tempore Dalmatiam "univerſam occu árunt, ſedcmque illic ſuam collocarunt,ex
» cepti¡ oppidulís mari adjacentibus, quee ſeíe ¡pſil non tradiderunt, fed in Romanorum po
Ñ
teſtate permanebanf,eo quod ex mart victitarent. Vídentes itaque Abareo pulcherrimam
n efl'e hanc ten-am, fedes ibí poſuerunt: Chrobati Verò. &0, '
Jam quia priore capitª, hªec de Sclavís narraviffet Porph rog, & Iocum ubi congre a.
bantur Romaní, Cïjffàm, quatuor millia paffuum a Salona d' antem Fuiſi'e narraret. Oc
autem capita teſtaretur mille tantum Víros veſtes Dªlmatarum affumpſiffe, cateram multi
tudinem fe occ‘ultavifi‘e, ait enim multitudo aatem omnis, cum urbi appropinguaret ſé*
_ſé occultavit , ac infra ': .Signo religuis , gui in inſidz'is erant dato accurrere , ò’ ingredi
jubcnt, dubítari non pofl'e videtur , quin hac multitudo, qua: ſe occultaverat; quaeve juſlà
erat, ex inſidíís accurrere & ingredi, Sclavorum Pannoniam Sªviam incolentium , non fue
rit? que facillímo negocio, ex Sztenichnz'ak moderno, atque Petrova Gora, antiquo olím
Auderio Pannonico, ad Clilï'am & Salonam venit. Eſt equidem incredibíle, a Belgrado aº‘
infra, five Danubii littore, ad Salonas plane, multitudinem Abarorum iviſſe. Itaque ob Scla
VOrum víciniam, Hi quoque cum Abaribus progrefli ſunt,ut hinc Abaribus Sclavisque: Sala
na: everſio, Dalmatiae occupatio tríbuacur. Annum his actís confignare, perquam arduum
reperio. Scio a, ViriI Clariiſimis , &quibus nullº. ratione ſumcomparªndus, annum 639. affigï.
Verüm quia Porphyrog. ſeriberet: vaſtítatem Salem: accídiſi'e, poflquam Abarcª reVerſi fuifl'enc
ex bellica eicípeditione', ideo ad ooncilíandos Scriptores, eruendamque veritatem videndum efl:: ‘
Zum bella eraclio_fuére cum Abaribus. Porto Cedreno teſte, anno Herªcliï nono , ſeu
hriſti 619. Abares in Thraciam arma moverant. ‘Heraclius autem mzffis Legatis, a—
cemfirmari expo/èebat. Quumgue Caganus eamſè com Oſiturum pollicitusfiziſet , m~'
perator cum Satellitio propriam dignitatem de conte a longum uſèuç muru‘m onge ab
urbepragr çfflzs, am la magnorum munerum copia Chaganum excepztzfidem ab ea ac
cepturus, pacem in er ſè m‘utuo inviolatamfirmatum iri. AF Abarca.: ¡lle ,Iſpretojurejuo
randg atguefoedçre, ex inzprovi/ò Heracleam irgfç/Zis armis adortu; ç/Z. mperator vc*
ro ram inſjóeratce rei molimineperterritus,fuga arcpt/a in urbem revertir. Barbara:
-univerſò Imperatoris ap aratu, SatellitiOque capta, cum Ómnibus aliis, que com ra?
hendere potuit, retro ce lt, multague Thraciq: OFpida ſfíe pacis deluſà, ac nil ta eſà
jjjicantia deprcedatus ç/Z. Hoc factum in Chromco Paſchali refertur ad ªnnum Heracly
nonum‘, Indictione VII. -Anno ſequente, Theophane teſte intra eos coaluit. Sed iterum armo
Heracly XVI. Chríſti 626. Abares Conſhntinopolim obſident, de qua obſidione in Chroníco
Paſchaſis diffuſius, Nícephdrus quoque: Abari dfflòluta jam pace, etenim fieracliusprius
guam m Perſtzs exercitum duceret, muneribus ad eos mç'ffls illam firmaverat , atgue ill/ü*:
Per dzicenta /zis namorum milliapramiſèrat, Obſidesque dederat Joannem - - - Sedbar
[Dari Cxpeditione facta, ca/Zra ad Corzflantino Olim admavent, ibigueſtiburbana omnia
incendio vq/Zant. Ita diviſò‘ inter ſè velar T racio Boſplzora ,Per/Ze Aſiaticum Iimitèm,
Abares T/zraciam infe/Zalzant. [idem ad muros expugnandos machinasfabricaverant,
turresſèilicet li neas 8 tcſtudines: uas cum manz'bus admovifflènt, repente divina vitª‘
!ute di Oluta: ¿mt, obtritis gai in ilÏis 'emm‘ Abarum pro ugnatoribus. Erant in ea
ruma'em exercitu Sclayinorum auxiliares copia: bene n tar, guas illiſècum adduxe—
rant. Proſequítur nªrrando, & qua.- mandata habuêre Sclavi , horum ue cladem , ªc quod
inter cadavera Sclavinorum, mulieres quoque im'entªz ſint. Tum a DEO gradas &0.
Ad annum iterum 6 34.. quía ſeriberet Patriarcha Nice horus: Eodem tempore María HC:
racly jòror, pecuniz's ad Abararum Chaganum fmffis, Stephanumfilium recepit. ‘QUA
1 ‘ “S
¡Mor- Baltlzaſàris Kercſèlicñ.
 42 .Notitice Preliminares Pannoniax Veteris.
bus mnneribus illectus Abarus , Antoníanum flïagíſlrwn incitar, ut ipffiſimilibus danés,
religuos guos ¡labebat Ole/idas recuperaret, quod &factum eflªut tam hinc, quam ex Por
phyrog. qui Abal‘es ex bellica eXpeditione revexſos, in Dalmatas !Ïruiſi'e narrat, Salonam ac
ceFiffe, tenuifl'eque 3 conclude’re 'op‘orteªt 5 bell‘um, poſt annum '630. Herac'lio cum Abari'
bm; fuiſi'e, fors oçcaſione illa-,quando Saraceni Antiochenos vaſtab’ànt agro's , Th'eodoro Duco
i'i's Ïefiſtentc. Mex *ungit nªrrando. Cubratum legafione '3d Heraclíum 'miſi'a, pacºrn
cum eodem fecifi‘e,, 1 Cub’ratús, five Chrobafu‘s, Tſucceſiivè ab Heraclio , aut tum flªtim
terms pçtierit. Herªclíus a’utem, intelligens Dalffla’tiam non forum vaſtatam eſſe aSCIavis&
Dalmatiamfed
Ábaríbus, planededit.
Crºatis occupatam,'neſcirem quo 630.
1taque Poſt annum conſilio, ſub&conditionibus
Sclavi ſupcríus
Abctares Dalmat'iam relatis ,
& Salonaa
opduPárunt , tenueruntque, déin ChÍrobatis adb‘enientibus , atqú‘ç pugnantibus, Partesque Ser
vï‘a'e modernae, ſive loca illa, quàe Serviis, ſuc‘Cèffivè depulſis in'deAbaribus, Heraclius decile,
Jdolantibus; circa 639. occaſione pugnae & cercª-\minis intra Sclavos, Abares , 81 Creatas pro
Dalmatia, videtur eXCidium SaiOnae ªccediſi'e , Croatarumque in Dalmatía *dominatus inco
-Irc. *Ñ ‘ i
Il. 'Profectò Abarum dominatus , vel maviq díòere depopuïatío, ut_diffuſus erat antea,
'confirmantibus Francicarum 're‘rum Scriptoribus; ita, ab Anno Chriſti circiter 623. decreſce
bat. Quo armo Sclavi Winidi , SAMONEM _flatione Francum, Regem ſibi advekſus Abarc
conſtituerunt. Cauſam rei, enarrat Almoinüs apud Illus. eruditíſiimumque D.Joſeph. Aſi'eª
Iñaui Tom. II. pag, 5. verbis ſequentíbus: ,, Sclavi jamdudum Hunis, qui&Avares dicurr
.ª, tur, ſubjecti‘; dominatiònis eorum‘juguril detrectare tentabant. Siquídem cum prímum¡ vaj
z, ctigalia eis, utiDominis dependerent; praeliantium caſtra ïutarentur; fugientibus auxilíà
z, ad reſiſ’cez'ldum‘ ſubmíniſtrarent , tantas. ab ipſis ſibi illatap tollerabant Contumelias ,utnon
-,, homines hominibus, fed feras crederes quibusl'ibet vilíbus imperitare jumenjzis. Nam inter
y', czebeta, qua: c'mdçliter (dictu quoque hor’rendum) in eos eXercebant,unum illud nefandum,
z, cunctisque antea SaecuIis inauditum erat ſcelus, quod _quaſi_ hiematuri , eorum adeuntez
,, domicilia, uxºres ipſorum ſuis afl'umebant focias ſtratis. Verum illi, qui de conjugíbu¡
Sclavorum, & Hunnis erant geniti , hoc màlum quod vitríci corum diu fueran!: perpefli,
3, nolentes perpeti , immane conçra Dominos,& Parres ſuos excitavêrc bellum, Ad quod
,3 Samo cum 'ſociis, adjumento Wi'nídis füturu!, forte profectxus efl. Factaque congreffiehe,
ç, Winidi Hunnos ſuperant, In hoc certamine Samo cum fuis praeclarum milicia: documen
--,~, turn dedit. Pran‘upto namque ſeſe periculo dans ‘, plurimos hoſtium deſtruxit. Hoc fuc
',, ceſfu Same- aSclavis ad regnandum expetitua, eo~qu0d egfegia ejus delectarentur fortitu- .
9, _díne, de negotiatOIje Rex conſtitutus, per 36. annos flrenue Regnmp gubemavitfidvqrſum
5, innumeros bellorum tumultus, qua.- Cuui Aval‘is geffit: in quibus fempcr prudenti aſtutïa
-Ñ uſus, victor eXtítit ,,. Fredègçirius quºque, caeterique complures ejus memi’nerunt , geſto
’ umque abs fe beÏÏOrum. Pªrtq ítaquc ex illa‘, ſive oriental‘iz & ſcptemtrionali Francorum
Regno advicina , Aba‘i'orum domfuatus reſtríngebatur, cum Samo Winidorum Slavorum Rex,
in bellis , quee cum Avaris geſiit, victor femper extiterit. j -
Scim‘us viros alias doctiffimos , opinar¡ acſcríbere: Samonem bunc Gªranthanorum Sclaª
\ verum fuiſi‘e Regem , conſequenter Pannonia: veteris Sclavorum, atque hunc, his ex Regio
nibus, & ſuum extendiſſe Regnum; & Selwo! ab Abarum *ugo eliberavifl‘e. Verum combi*
Iiªtionc Scriptorunr‘i, factorum item; ‘tam hor’úm, quam & inidorum Sclavorum illorum ,
'qui Francis advic'jnabantur , & cum his frçquentia, gqffierunt bella , opinionem hanc cºr
ruere oportet.
'tantinorum _ Enimv\ero
Sçriptorum preter ugm¡ quod
(quorumciiiſtoriae ad Samonis hllJUS, nec
hos Pannonïª Porphyrogenitüs
Sclavps , nçc By~
plerumque pertinem)
quispiam , facíaf mentionem, ſi me non ‘fu it, fefelitque ho'rum lectio Combinatio, 'editionis
Venetae; conciliar¡ Regnum Sªmonis cumíiſtoria Sclavorum horum-Pannonias incoleutium
hequit.
db AvarumSamo
jugo623. anno, libeke‘tqu‘e.
Vindicet, Regr‘lum apud Sclavos
Qua itaqueconfecutús feribitur,
ratioñe, fi harum ac fine eo,Rex
partium ut Sclavo¡
fuíffet , i
adverſus Dalmatas , pro, atque ‘Cum Abarib'us , pugnare poterat '.² Dalmatiam occupare, aut
occupari facere Poſt 630. pro Abaribus permittere ? Samo 3x6. annis rçgnáſi'e ſcribitur, adec
Bue ab armo 62 3. ad a'nnum c_i'rciter 660. cui" nulla ojus his in Regiorxibus memoria? admíffa
_ almatías Per Croatas occupatïoz horumque Dominatus extenſio _, per VeterumJapydiam , Lí—
burniam, Partcmque ſuperioris Pannoníàe veterig? & quidem intra. annOS eos, quibus‘ Snmo
regnavit. Quid eſt, quod Aimoinus & Fredegarius deſcríbu nt bella Samonís cumDagoberto;
Saxones tributo fuiſi'e liberªtos , ut_ limitem Francorum defenderent. Vide bos Hiſtoricos a
pud Illm. Aſt'emªnum, ex quo Aimon‘y textum 'ex parte ,/habe: Anno itague XI. Regni
fin' (nempe Dagoberti) cum Winidijzgfflz Sama/¡is iterumfortiterſàvirent, &ſhªpe tranſ
- \ - › cen—
\
 vU _ l_ _ _. Pèïibdüs II. Sclavoniw,8 Croatia, 43
cenſòproprz'o limite z Regfzum Finncorum ’Dq/Zandum, Thoringamê’ religuos agas in:
Érederem‘ur ,- Dagobertus 'Rex'- .ll/lettis urbem veniens, cum Conjilio Pontç'ffrum , _ſèu
rocerum, Omnzbus ua Primal-ibas Regni conſèntíentibus, Sigelºertumfiliumfizum in
Reg-no Azç/lrm‘fizb mzavzt, ſèdemque ¡Verás ‘cz'vz'tatem haben, permiſit; C/zunibertum
vera Colonia: Pantiſicem, &Adalgiſüm Ducem Palatii 'ad Regnum gubernanclum inflz'-.
tuit. Haze, nulIa ratione Caranthªnis Otis, atque parctbus applicari poll'unt , cum tamen ſ¡
Samonis Regnum intra Sclavos hos fuiſi'et, Sa'moni opponere , vicinis ex tetris Carínthíae Si
ïbertum debuifl'et. Samonis/ -itaque in Regem eIectio, ejusdem ‘ue Regnum in deſcripta ab
elmÓlda líb. I. cap, 2. Regione fuit; videlicet: ubi Polonia emfacil‘, pervenitur ad
amplz'fflmam Slqvorum Provinciam , eorurñ 'qui anti uitus Wandali , nunc autem Wmi..
thi; ſèu HTML-.lt appellantur. Horum primiſunt omerani, quórum ſèa’es protendun
tur uſèue ad Odoram. Efl autem adora ditç'fflimus amnis Slavica: Regionis ,8 oritur ir¡
profupczïáffúnaſàltzz {Mara-[1071145772 , .ui'fimt ab oriente Bohemia: , ubzct 8 ‘ Albia ortitur
princgpzum, nec Zangzs ad mvzc’em ſtantſpatiis,ſéd¡díverfiz currunt meatu. Al ia e'm'm
irz occaſàm fuens primo ímpetu Bohemos alluifcum ò'or‘abzſis, mediº curſú Slavos dirimit
aSaxonilmS , novíffi'mê Hamburgenſèm dívidens Parachiam a Bremen/i, victor Oceanum
ing-‘reditur Britanrzicum. Alterfluvius , id efl Odora, vergens in Boream trarz/z‘tper mea
dios [Vinalorum populos dividens Pomemnos a Wilzis. Denique fi illa perpen'dantur,
qua: immortalis memoriae (mortuusViennae die 5.Septembris 1766.) Harificªziu: exhibet diplo*
mªta, res certa eſt, S’amonís Regnum, Carinthiam , Sclavosque Carantanou non fuíſſe. Di*
flinguendi itaQue ſunt, Scla'vi , qui Pannoníam incoluere,a Slavis illis; adcoque Rex illo‘rum
Samo, collocari híc nequit, que uberius firmabuntur ex iís, que: infra dicentur. Parte ni*
hilominus ex illa Slavorum, Per Samonem coactªbatur Abarum audaciª. , _tyrannin & dº‘
mmatus. ' ‘ - ›
Pªrte quoque ex alía , Daimgtía‘e videlicet, qüam Chtobªtae Circa 639. aut 640. occupa
verant, potiflimum oſtquam & ò'erlgy, recenſitas ſupra ex Porphyrogen. Regiones ab He.
rach'o accepiſi'enf, ¡c‘contriti, coarctatique app'arentÑuÍ: memoriaz eorumdem, 'Poſterioribul
his annis,pedetentim deficiant,& exigua‘z admodum ſuperſint. Eos prorſus abíiſi'e, magraíï
ſeque alio, ut: olím Gothí , Longobardi , dieere non poſi'umus, cum iſtud a nemíne ſcriptuni
feminiſeamur¡ Itaq ue Sclavorum his in orís ereſcente potencia &viribuslz in eorumdcm ví¡
dentur nomen tranſiviffe, & cum iisdem ut infra; diviſionem feciſi'e Pannoniae, atque hujus
partem tenuiſi'e. Abares illi, qui in Dalmatia , poſt ejus a Croatis aquiſitionem, iſthlc reman
ſerªnt, Croatis ſubjecti quod herínt, teſtatur Conſtªntínul Porphyrog. cap. 29. bellogue ín
uíens: per annos alíguot inter eos* geſto,vicerunt CÍzrabati; Abarumgue alias guide":
vzterfecerunt , alíòs vero parereſzbz' coegerunt: ‘atque ex i110 tem re , a Clzrobatis poſ-ª'
_ſèſià hac Regiofuit, ſúrthz’ze etiamnum in Chrobatia Abarum reïuiw ( Chrobatígm vo*
cat, occu ¿tam per Chrobatas Dalmatiam) B Abares çfflè cognoſèuntur. Idem in aliiI
artibus, ’annoní’a? veteris raecipue, eveniſfe deducítur. ' '
An autºm ¡llico , poſt Balmatiae partesa Croatis aquiſi‘tas, per Cliſi'am , caterumque cone
tinentem , ſemet Croata: in have Pannoniae Saviae óram effud'erínt ? partesque trans Colapíanas ¡
five occidentalis ex hacÏparte, condamLibumia‘Eª & Japídiae, ubi nunc Lika, & Corbavía, occupa.
Verint ?ſeſeque ſtabiliverint ? aut tardius ?conſtítuere neſcio. Ea ſiquidem eſt,ex Scriptoribus va'
rietas, ut utrumque’dícendum,arguendumque_videatur. Illajoannís IV.Captivorum redem.
¡nio, anno 640. aut 64.1. quàe 'redemptorum aSclavis captivorum narratur, aut a Croatis fuerit;
aut: aSclavis &Abaribus ; bella cum Croatís gerentibus. Porphyrog. uoque capita 3o. Aca
C/zrolüatz's , qui in Dalmati'am ve’nerum, paz-s quedan? ſècefflt , ò’ I ricum atgue Panno
mſiam accupavit. Utſom'nino argui poſiit , flatim obtentá Dalmatiá , Partem aliqua'm Croat—
tarum, Pannoniam in arte ut diximus ocCuPªvilI'e. Hujus ſenſus eſt , auctor'Cronice Croaª
tic-ae ſcribendo: 0'40. re/c Babmelz Gò'r Harvati nazjvervo vu Dalma ¿u, É
ave vezdasnje Harvaçſzke , i .S {Sven keſztrane‘, z' {imafemi ¿Oz/,fitirali ieſ@ A are,
z' andeſ e naſztanili - - ~ od nzjlz Dazmaczia Ícàje 0d orja do Marea' Dunaja CIO/¿eª
gala ,I-Ïorvatſàko ime prijela ,z' do danaſtzjega dnev'a obder/àla ie. Hoc eſt: 640. Adve
nientes trans Baby.; montibus Croata?, primàm in Dalmmiam , B' Ízodiernae G‘oatz'x Salar
voniaegue partes,
Dalmatia , qua*: a6’Mari,
poſZ multa bella , ò’expulſis
ad Muram Abaris , [Iicſèdesfixerunt
Danubiumperſitingebat, - - ~ accepz't,
Croatia: namen ab illíS

8 z'n hodiernum diam conſèrvat. - Verum ſi relatçus a. Porphyro . Croatarum illorum,, qui
Dalmatiam occupárunt ſub Heraclio Baptiſmus: fi juramentum Ea 'ae praeſtitummon inva
dendi alienas terras: ſi deniq‘ue Paulu’s Diªconus lib. 5-. cap. 18. api hiſtoriam ſub Cort—
. ¡¡ante Imperatorc dºſcribens z qua : 'Tarzc1 Grimoaldus nalens Clyde bella": ¿nte-2 Lam
- I l q . , ' g@ ar’
 44 Notitiae Prayliminares Pannonice Veteris
gvbardas excitare, Regi Avarum Cacano mandavit ,ut in Forum July contra Lupum
.Ducem cum exercztu venz’ret , eumçue bello protereret. Quad ò’ fac‘Yum ç/Z. Nam ue
niente Cacano cum magno exercitu in IOCO , qui Fluvius ( modo Flumen) dicitur, ſicut
nobis retulerunt Seniores Viri , gm' in ipſò bellafuerunt ,per tres diesLu us Dux cum
Forojulianis adverſus Cacani cxercitum cozyïixit BC. Attendatur, perpen aturque 5 ſub
Conſtante Imperatore, 8L Circa 662. Abares Pªnnoniam Saviam ,de qua commentamur poſi'e- .
difi'e concluditur, dum ad‘ Flumen cum Lupo PUgnaverunt; Cadente nihilominus, laeſaque
corum potentia, poſtquam ad mandatum Grimoaldi oecurrere Lupo Cacanus debuit , & Fo
rojulio exire atque cedere ad minas Grimoaldi, quod cum omni exercitus Tui multitudine fo—
ret irrupturus, niſi de Forojulianorum finibus exierint. Pmterea; quia Dalmatia per Cro
atas polfidebatur, illa quoque Pauli Diaconi cap. 4.6. de Sclavis narrado; quod cum multi
'tudine navium , de Venetiarum finibus ſolventel apud Sipontum ad mare Adriaticum ſitam
Apolie urbem caſtra poſuerint,ſoveas occultas fecerint, Ajonem Beneventªnum Ducem oc
cidcrint; ſed a Radaaldo magna ſtrage Eroſtrati, fugam in propria arripere coactj ſint, ne
uªquam de aliis,'ac de Sclavis, turn ad uc five eii-ca. :mnurn 662. óras has Adriaticas, &
anhoniam Saviam incolentibus , intelligenda Venit… Si enim per Selavos , Diaconus Croa
tas intellexiſſet, eo nomine eosdem vocáſſet, neque his opus fuiffet , per Venetias in Apuliam
crajiCere. Quªn horum confideratione, ſub Herª-;lio Croata, hª! in 0ras e Dalmatia tum
illico ſeſe non extenderunt', at tardius omninm NeqÚe Porphyrog. five annum occupªta: a
Croatis Pannonia: Savia; five tum illz'co, ſeu poſt aquiſitªm Dalmatiam, parten¡ Croatarum
in Illyriºum , & Pannoniam I'eceſiifl‘e, ſcriberet;Chronica etiam Croatica , dum poſt multª bel
lª , expulſis Abaribus, ſedes fixiſi'e Creªtas in Pannonia narra!, ſatis innu‘it, tardius eos Pan~
noniarum partem hanc, occupáſi'e. _ \
Hac nihilominu¡ Xtate, Sclavos jam tenuiſſe Carinthiam hodiernarn, fi fidel eſt Pau* ~
lo Diacono, negar¡ ne uit, Scribit enim cap. ²ª-. de Werneſrido, SelªVorum ope, Ducatum_
Fºrojuly, poſt cªedem upi arripiente -metuens Grimoaldi Regis vires , it ad Sclavo~
¡um gentem in Carnuntum, quod corriente‘ vocztat Carantanum Qui po ea cum Sala—
vis advenzens, qua/i Ducatum, eorum vzrzbus refizmpturus, apudNemas Caſtrumffluod
..non -longe a Forojuly dz/Zat irruentzbus ſizper ſè Forqiulianis, extinctus efly Narrat de—
¡nde cap. 23. de Wec'tari Duce ForoJuly, quod cum audiffet Sªlavorum ens , Ticinum pro—
\ectum Euiſſe, ad terrª¡ Ducis irruentes, Caſtrametati‘ ſint, in loco, quiêroxas( fors Brixia.
hodie) dicitur,non longe a Forojuly, ſed reverſus pridie Wactari , ſeſeque ad pontem Na
' nſònis fiuminis co'nſpiciendum priebens Sciavis, fic eos terruit, quod precipitel fugiſſent, Si
pmstendal lector. Abaros , ſub Sclavorum aceipi nomina, ob gentil Abu-atom &Sclavonicae
Perſaspe conſuſionem; contendere nolo. At mixti lic‘et fuerint, ſequitur ex his nihilominus,
Abares quamvis Sclavorum nomine acceptos , hi¡ in oris ermanſiſi‘e, neque iilico per adve
uientes ſub Heraclio Croatas ſuifl'e, ex Illyrico hoc, & armonia ejectos.
III. Profectò Caganus Abaroi'um, vires ſuas attrital cernens. neque Longobardorum im
periaòt mandata pati volens, ſub Conſhntino Pogonato , intelligem Abare¡ ab eodem pro
fligatos , pacem cum Imperatore fecit. Sie emm Theophanes, ªd IX. annum Conſtuntini , a
deoque ad ªnnum circiter 677. Hoc ubz percepêre ,Ãui occa um incolebant , Chaganus A
barum Princeps,caterzque illarum Provinciarum eges, uces, è’ Caflaldi,vzrz’gue 0C.
cidentalium nationum primores, chatos unà cum muneribus ad Imperatorem, pacis
concordia ue cum ipjò ineundw,firmandaï)ue gratia misêre. Imperatar eorum preci
¿us conce ens , pacem, gua ſè teſlaretar ominum, cum ipſisfirmavit. Videm porro
Circa hXc ipſa tempora (ut Theophanes ad annum XI. Conſtantini) Bulgaros progreſſus eos
ſacere, quod Imperator coactus fuerit , pacem cum eis agere , & non ,fine magno Rºmani no,
minis dedecore pactam annuatim Eeeuniam eisdem perſolvere, ſuumque Bulgaros dilatare
dominatum , ut Theophane teſte , unc, a Varna ad Savum (hand tamen per totum , ſed qua
is a Danubio recipitur) extenderint Bulgari; Chagano facile mortuo, AbaribUS autem , qui
iſthic remanſerant, alium non eligentíbus Chaganum , at Sclavicarum gentium , quibus qua—
quª verfu¡ cingebantur, ſive morem; per Seniores gubernii accipientes'; five par¡ Sclavo‘
rum redditi , uti ſine proprio fuêre Chagano; itª. eorumdem memoria,, apud Scriptores non
occurrit, fermè Saeculo , niſi nomen Abaricz, quaſi cujusdam ſpecialis Provincias.
IV. Circa. haec tempora , putat Lucius lib 1. cap. II. Chrobatas a Francis ſubactos fuiſ
le, Franoorum ue Dominium , extenſum uſque in Dalmatiam , ob Porphyrog. verba: Tan
ta autem crude itate utebantur France‘ , ut lactantes adhuc pueros occidentes,canil›us Ob
jicerent. Quae res cum intollerabz‘lis C/zrobatis çfflèt, facto dilidza , Príncipes guos ex
¡ªp/is habelzant interemerunt. Verum ſubſcribere Pªrenti, fundatª: Hiſtoriae Dªlmaticae ne
v queo.
 _ Periodus Il-Sc'lavonia, G’ Gaatiae. ’ 45
Enímvèro Sigèberto teſte, 'ad a‘nn‘umïóóo. apud Schònleben': Frán‘cºrum Regibus à
’tafortitudine '8’ ſcientz'd degenerant'ibus, Règnt pbtèn’ti‘á di/Ïponèbatur I¡ver majores do
mus', Regibús ſòlo nomtne regnantib'us, Ouibus Moris _‘èrdtprir‘zciparz ¿idem ſècun
dum gemas, 8 nil'agere vel di poner-e, «quam irrdtior‘zàbiliter edere ò’ ¿Sere, domique
morari,QCalendzs Mtv' ;me dera' eorum 'rota gentev -, fizlutarè ò‘ſalurari'-, ’ob/è uid, ò'
donaiacczpère G' rep'endere, S’ſic _ſècum -‘ fªre dll alium Màjz'm‘z ¿er-manera‘. 'am Si..
'geberti narrationem; con rmaret, Samònis la'Vorum'W’inidorum _iſtoria, 'reliqu'a item a3.
tati: hujus Francorum; ‘ut‘, hinc Franciª, extendendae ad Dalmatiar'n jurisdictionis fu'ae, con#
natus, ſtudiumqúe'non appareant. PMerea'PaulusDiaconuS ſcriberet: 'ad -Azelliam ‘u'ſqueſi
("quod Ozallium inodemurn 'eii'e ‘diximu‘s) Sclavos tem inhabitato'res 'penſionem ſolv'ete Fo:
rojulianis, ‘adeoqde Franei, his in 'partibu's dominatu caruerunt. Inſu' er- Auctor'Miſcellzn'
hiſt. lib. ‘19. cil-ca 6'96. refert': -Imperatorem Juſtinianum, Telectis ex Mae 1a’ -, ‘& infc'riore Pam’
novia tri intapa'cem
Uect'NelIuÏa, millibus
'cumSclaWrum
Arabibus-,'fupiſi'e.
quos Populam accepè‘abilem
‘Hi primum nominavit,
urgere foedera, 'eonſtituto
obtende‘re iis Du-’
juramen
ta, pacem expoſcere viſi ſunt’,‘atſiJuſtiniano_ non audiente, Sclavorum Dueem miſl'a ecunia' ,
corruperunt;
ad' ut"cum
Regiones has, ſuum '2o.millilzus 'ad ipſos‘ transfugere't.
dilataVctiſi'e Impefinm, dicere nequeò.Quorum Confideratione,
Sed ſub rahcos
Senio'rum Tuorui‘n ’ '
bernatione erant Scla'vi, 'ut fcriberet Porpñyrog'enius: Prin'ci es ‘vero ¡uz gentes nan a
Zem", Procter Zupanos Series, 'querriarimodum etiam reliqui óclawrum Pofdi, ’atque vi
gorePacis , innite cum Conſtahtino , utieX' Theopliaue ſu riu’s retulimus, mperatores v'eK‘
nerabªntur, iisque parebant'; u't bellatorum 30. 'millia Ju iniano dediſi'e-ſcríbªntuk.' ' ' '
' Itaqv'e cum ’ad finem Sªculi hujus VU'. Bulgarorum potencia creverit, ut ad Terbeleñl ' '
Bulgaria Principem Juſtiniànús Imperator Pagiſl'e deſcribatur, ejub 'viribus poſtea repoſitus;
.Sclavas quoque , in Forumjulium irrupiſTe z Paul. Diaèon. lib.6. càp. 24.. a ud Sch'ònlebe'n tes
fletur 'his verbis.: irruerun‘t Laura-:cali o‘clavorumjàper gregem 'Ez' ya ares oviun'z‘ ,' qua:
in eorum 'vicir'zia paſèebdnrur, è’ de eis prddas abegtrunt, cil-ca Saeculi VIII, inicia; quod
ye Argaidum eos inſequen'cem, Engá eluſeript, fiibſècütus ¡los ,‘_Rèà’ar loci ¿llius Arga‘zÃ
dus, quem lingua propriá dicunt, vir no'bzlz's animoque Ez' virzbus potens , nec tamen'aſ:
jèqui170mb' cumpradafugientes. Quem idèo, quod _Ferduáffius reprªeh'enderit, inquiens:
q'uandajortitèr ages -, ubi 'db Ar a, nomen Arngdz Conſèchus es; v‘Ipſique reſppndiſi'ec
Arga: .Il/[emineris Dax Férdul ' e, quod me çfflè mermemò’ !nutzlcm dix‘eris, G’ vulgar-i
verbo Arga'dixeris ,jam cÓrz/ at rampas edendiſjóecimen »ulitaris audacia: ,dpereatquí
poſlerior e nobis Slavosadortusfuent. Tum Argam irruiſi‘e in Sclavos , Fer‘ ulphume
ciam ; ' fed ex monte,, ubi Slavi ſe locayerant, ut loco opportuno, Taxis ,armisque, ‘modicáſuò
rum jacturá; ſie triumphaviſi'e Sclªvos‘, ut primos inter 'occubuerit Arga, mox etiam Dux
Ferdulphus, ‘&‘omnis fere Forojuly nobi-Iitas. Credo ego hac Dccaſione Croatas, qui Dal
matiam tenebant, occupatis 'anfea inſulis illis, qua: remaqſerant (uti' ſupra ex PPI-phyrog.
retulimus)nempe Arba, Veglia &0.'per'oras illas CorbaVIàe & Licbze, has in Regiones irru.
iſi'e , ſieas ue occupaviſfe, fuumque DominatUm , &z poſtea Regnum , has in orªs extendiſi'e, a
deoqúe gzculi VIII. ſub initia. Hactenus Croatas \num Dºinmatum _has in Regiones exten
diſfe , nullurn eſt ex Scripto'ribus fundamentum , vel conjecturae ªlien-jos; it'aque Croatªrum
has in Regiones extenſionem , figendam ad hos a'nhos exiſtimo. \ k l _ 4 '
Scio Pallªdium,'ha.~c, in finibus Carinthiw, \acta fuifl'e è'XIſtimare; Schbnleljenium ,La
baci; quºd, !Emonam Veterum'eſſe, oſtendere conatur.. PaulusDiaconus tacet, cujus locí
Rector Argaidus fuerit? At tanta ſunt; quee‘ ſuadeant, Argaidum Selwonize hujus , 'de qua
commentamur fuiſi'e Rectorem. Imò: Quod Ex Po hyro enito, ac aliis, Sclavorum 'gen'
per Seniores gubernari fuiſſet afl'olitª, ut 'Ar aidus‘i’ eo, ectarisnomine defcribatur, Ca
rinthis , five Capantanis Sclavis, Duces jam fulſi'e ſcribantut, &Circa hàrc tempora Aldo, àdòi
:Quiz: Sclavos hac actate, tenªas has, olim Longobardorum ſub annua penſione poſtèdiſi'e ul"
ue ad Ozelliam , ac ad tempora'Ratechis Ducis, fis-e annum 'circite’r 74.0. idem Diaconus beª
ſtatur, ut hinc.; quemadmodum harum Regionum Sclavi, Ducum Forojuly, ali ua'rn in poſ
_zèms ªbs fe, ªgnoviſi‘ent Pro’prietatem; ac erg'a Lpngqbardos obligacionem, quod emuishus
Argaidum reprªehendere vaIUerit, ob non' Contrltos_ Irrumpéntes ?clavos ,-' italia-c acci iſi'e,
ex cris modemarum maritin'm'r'um partinm, five lLi'cllano—Corbawenfibm, tanto magis 'exi
-flimandum eſt,quod Carantanos Sclavos penfionem ſolviçè Longobardis non legatur, imo
Lu us ceteri ue, ad Car-‘internos Sclavos h‘aud fecurèhgiffent, ſi ºbnoxii penſione Catan
tani, fuifl‘ent ongòbardisſi‘ 3do: Dum 'Diaconus !..atruneulos YocatWSelav'os' ill'os', Qui-ad
Pªſtoxeg ovium irmifl'ent , Partes illa- Lichae, Corbamque‘mdwari, ubi nuncetmn ovium co
‘ í ,. I¡ m y - —' y ‘ ª ~
x 'r ‘ piª,
' 'Hi/lor. Baltlzafim's Kang/¿lid,
 46 Notitice Preliminares Pannonia: Veteris.
Pia, à ex his vita incolis , ſatis parce. ~ Propter occupatas vero Adriatiei- inſulas a Croatil
antea, five poſt annum 64.0. vicim_ Croata? Sclavis, fuêre, indeque fecêre impetum in gregem
Ovesque vicinorum , atque ex montibus illis, admodum oportunis, Argaídum, Fernulphum¡
cwterosque Nobiles ſaxis, armisque oppreſi'erunt. Nec eſt , quod Diaconus latrunoulos illos
Sclavos appellitet; Conſtat enim :eque Croataa fub Sclavorum nomine ſrequenter accipi , ell-A
ſeque a Scriptoribus acceptos. 4tò: Bellum Argaidi ex oris veteris Liburniae &japidiae \uz
iſi'e, hoc ctiam indicat, quod Iatrunçuli illi, in terras a Sclavis pofl'eſi'as irruiſi'e, & pmdasfe-_ç
ciſi'e dicantur, iſtudque intimatum fuíſi'e Femulpho Forojulienſium Duci. Potro ſi ex Caz
rªntªnis partibus illa deprzedatio accidiſi'et, cum limes Forojulienſium Ducum, limitiCaran
tanorum advicinaretur, ſi Latruneuli Slavi fuere, ex Carantano_ limite ‘irruere debentes,il~
lico ad Forojulienſium terrasirruiſi'ent. Si vero ad Carantªnoru‘m agros venerunt latrur'i
culi, Slavi eſſe non poterant, Red Noriei aut Boii , nos nihilominus Slavos fuiíl‘e ,_ narratDia-z
conus. Itaque Croatas fuiffeLatrunculos illos con equitur , qui ek tetris vicinorum ſibi Scla—
vorum oves, aliaque depmdati ſunt, ut facta horum inſolentiae ſignificatione, Dux Fernul—
Bhusfidverſus eos, prefectus unà _cum Sclavorum Rectore Argaido fuerit. 5tò: Cum Civic,
tas Zagrabia, in qua hare ſcribimus, nunc etiam Agram a Germanis vºcetur, Civitati hule:
abA ra nomen inditum remanſiſi'e , cenſeri poteſt; adeoque Agram , five Argaidum , Sclavo
rum orum fuiſi'e Rectorem , atque hic potius, quam Labaci reſedifl'e, ex ſui nominis reli iís.z
Quiz porro ſimiliter , Corbavice nomen , ab octavo hoc -Saeculo erueretur , & Corbulus Dm_
catum Fernulphi occupaviſi'e ſcriberetur, fi is Croatarum , turn oras illas occupantium, Dux
non filerªt( quem fuifl'e eſt veroſimilius) Corbaviªe nomen , ab hoc Corbulo adveniſſe , conje-ª
&ari pobeſt,
Ducatum atque poſt
occupaviſi'e occiſos
, aut AgramCroatíci
extenſione , 8¡ Fernulphum
dominatus,, inhis
czeterosque Nobilium; Corbulum
oris eflſi'eciſſe.
V. Hªc ſane occaſione, ex Scriptorum combinatione, atque hiſtoriis deducimus. Imò z
Croatarum has in oraa Adriatici , extenſionem. ‘ªdò: Longobardorum conſequenter etiªm
Forojulienſium factam per Sclavos‘, Croatasque his ex Regionibus oteſtatis _omnis ceſiioneml
hinc & penfionis illius, cuju¡ Paulua Diaconus memínit, finem, nimvero in Ducatu Foro*
july, Fernulpho ſucceflifl'e icribítur Pemo. Huic cum Sclavis ,ad Forojulumerumpentibud
fuiſſe bella conſtat. Ad Laurianum'ſive Lauranam caſtrametatus ſcribitur Dux Pemo ,_ &q
poſt ternum conflíctum , oblata Sclavís yace; cum iisdem coaluifl‘e, Hac Óccaſione penſionem¡
illam eeſi‘aviſi'e credo , cum' Pemonis, Succeſi'or Raticlzis , ſtatim ut gubernªndo Forojulio ad
motus erat , in Carnioliam Sclavarum patriam ( ſunt _verba Díaconi, a ud Schònleben , in
dicantia Sclavorum fuiſi'e Carnioliam, tanquam Partem veteris rimae annoniae)arma mo
vit , five ªd Sclavos obligandos, neglectam ſolvere enſionem; !i’ve quod Pemo pater ſuus ad.
eos Profugerit. Quacumque demum ex cauſa Ratzchis cum Sclavis bellum geſiit , teſte Dia
cono, Sclavi penfionem ultra. non ſolverunt , imo Forojulianorum decreviſſe poteſtatemmon.
ſolum ex inferioribus-eonſtabit, ſed Ratichis ipſe, Preefecti tantum , Forojuly nomine venir¡
Atque hace Circa 735. aut 74o.annum, acta fuiſi'e ſcribunt'ur, _ _ , __
3nd: Si Dubravio totque aliis Scriptoribus fides, ab exordio Saculi hu1us octav¡ multa¡
Duces atque Príncipes enatí ſunt; reliquos inter , ſi Sigeberto fidel , circº. annum 7_n4.. Boy' ,
& Alemanni jugum Francorum eXcutiunt(hinc qua ratione ſuſtineri pollit? Sclavomam, Gr.0:
atiamque ªetate hac, ſub Francorum fuiſl'e Regno , non afl'equor) Caranthani quoque, ?bl
conſtituiſi'e Ducem Borutlz nomine,ldeſcribuntur: de Bulgaris , horumque Ducibus,dub1ta~
bit nemo. Itaque poſtquam Pannoniae Savia Sclavi , ut olim Abªrum , ita circa [Int-Edictos
annos, a Longobardorum , vel ſimavildieere Forojulíanorum, poteſtatezſeſe plena libertatc
emancipáfl'ent , ab example ſibi vicinorum, Ducem eos, ſibi proprium creavifl‘e conſcqurtur,
ut ab a… circiter 74a. hujus moderna Sclavonz'a: Ducatus petendüs vzaleatur. Quan¡
--vis porro, primum Ducem ,cerco deſignare nequeam, Sclavoniam nihilominushanc Duces h:
buifi'e conſtat ex Lindeviti bello, aliisque
,heeſecuturis. Hanc Ducatum
Seculisfuiſi‘e , auque utheno
clarum faz
ciunt Scriptores, atque diplomata,,cteflò ſint duobus prope po'ſteriora,
delfinarrªturua i q z…" _g q ¡ª H ' _ _ - Ñ
Ñ 4th : Et quin ab Annocircrteróyz utI ſupra ex Theopb-ane diXImus , Abarum poteng
tia fúiſl'et diminuta,, ut nulla prope occurrat eorundem memoria; &avorum , Sclqvoruruque
nomen,admodum celebre, clarum'que ev-aſi't., ‘Winidi Slavi i111', Francorum attrive're vu-es',
atque ¡>011entia'rzlª’-çx caufis ſupra e, Segiberto deſcrïptis,atqlue ,l tot Ducatus 8d ſuccelſivè_
Regna, ut Thurin 'ae , Pomeraniae Bohemia¡ Mpraviªe, Po omae, Sileſiae &cqeffeeerme .Uh
quos‘ nos Scla'vas‘ cribimus, ªeque’lh his lcisPanubianis (reſpectu Zagrabm) Oris_ , atque etiam,
poſt Belgrªdum h'odiernum, trans,-Danabianis¿-Yarios Dueatus ,xatque Regna, virtute [un qon
ſtituerunt, ut BulgªriªmysctüaingCroatia-mii_SdªvommÑ Cantªnum, nune Carináhiªam
Ñ"
ti" y
 Periodus II. Sclávonia,&’ Croatia. i a 47

&o Adeoque puti illi SIaviFrancorum; ita hi conflmtinopolitanorum lmperium admodum

coarctirunt , jugum excuſi'erunt , prouti etiam Longohardorum , at ue ita , Slavicum nomen ,
ac prope dixerim orbem extenderuntp effeceruntque percelebne. t omnino licet olim , vi
derentur fuifle Servi , ac alíorum mancipia , Gloria/i, ua devictores appareant. Hino ,
quamvis intra eos ,-íncolae, habitatoresque mixtim, aliæ etiam remanferint nationes variªs,
qui attamen Slavica, aut Sclavicæ entis Principatus evaſerunt,cªtere uoque intra eos hae
bitantes nationes & gentes pSlavica ub appellatione compræhenduntur. ex Silentio bellorum
has intra gentes Sclavicas , ab exordio dominatus eorundem , concordíam, ſummamque con
junctionem & amicitiam argiae licetg prouti etiam, ex mutuis translocationibus, five ſedí
um mutacionibus; ut hinc almatiam, five Deleminciam L( quod nempe ex Dalmatia tranſi
verínt) item Sorabos , è Serviª five Serblia ſeſe trausferentes, offendas in moderna Germania.
acutas illoz, qui Dalmatiam veterem aquiſiverunt, ad magnam Goatíam mittere folitos ,
fcribit Porph rogenitus, Quínímo plurimi volunt, ſcribuntque': er Cheo/zum, Lechum
ue, ex hac gannonía: Croatia emigrantes, Regna. Bohemiae, atque Boloniª: conſtituta fuiſfe.
Luª an ita ſint? non indagamus, nec afferimus, Si cui lubet de hac quæfiione informari,
Clariffimos, doctiffimosque: Farlatuma ae Affemannum eonfulat. Hinc nihilominus ,conjun
ctíonem illam, Slavos inter Sclavosque viguiſi'e conſ uítur. verum opinione mea , perni
ciofius nihil cogitare, facereque poterant, quam dum ln tot Ducatus, Principatusque , femet
diviſerunt, nec fub uno Rectore, ªtque Capíoe, tantam ſervárunt Rempublicam Slavonimm…
5tò z Enªtís tot, tantisque Ducatibus , qui ſmgulorum fuerunt limites Y cffet indaganq.
dum. Ego, qui de Veteri homanarum Pannonia , commentarer , de hac tantum dicere in;
votis habeo. itaque in veteri illa , Romanorum utraque Pannoniª , Japidía quoque & Líburw
nia antiqua, in parte faltem inclufis; fequentes ab octavo Seculo, enati deducuntur Ducatuª,
Magiſtratusque, Primo ab occidentali &reſpectivè meridionali , ubi nunc Lichay & Corba—
via , verbò prope , Epiſcopatus Segnienfisefil Creada pars eſt conſtítuta; quam Mediter
rarzeam Farlatus vocat, partemJapídiªe veterís, Pannoniæ item antiquæ complectens. Hªec
pars poft Latruneulos illos, de qpibus in Arga díximus, primumque probabilius Ducern Cor
bulum, ad Creatas devenit , fic penes Croata: remanſit. Hoc firmat Porphyrog. ea . 30.
dum ait: At a chrobatis. qui in Dalmatiam venerant, pars quædam ſecçfflt . ò’ [lyri
cum atque Pannoniam occupavit, habebantque etiam Princzpemfizpremum, qui ad
Chrobatia: tantum Principem , amicitiae ergo -legatiºnem-míttebat. Verbis his clariffimb
narrata Nequaquam ex magna illa Crobatia, ad carpaticos ſita, has in Regiones advenifl'o
primo Crobaias, at in Dalmàtíam illam veram veterum , quod urbes etiam ab iis occupatæ.
ultro firmarcnt. Ab his in Dalmatia ſeſe iirmantibus crobatis-f qui in Dalmatiam venerant,
adeoque poſtea) pars quædamſècefflït ad Ilèyricum ,atgue Pannoniam , hac in parte, haud
integram , occupavit Conſtítuto ſibi proprio Principe , in mediterranea hac foli Pannonici
Croatia ( habebantque etiam ipfi Principemfizpremum , five ii, qui e Dalmatia in Pannoniam
ſecefi'erant) adCÍzrobatiw tantum Principem, amicitiæ ergo' lcgationem mittebant. Sanº
confuſio tota, enata inde eſt, quod e domefiicis , patriæ cognitionem habentibus, locorum item,
montium ,fluviorum, ea quae ad civilem pertinent hiftoriam , ſcripſerit nemo; verum vel de
rebus Religionis, vel bellicis, at ue hæc plus enoomiaflice , quam chronologice , aut fecun
dum gradus hiſtorícae probabilitatls, Extranei verò, atque remotius fcribentes , defectu cog
nitionis Regíonum, harumque Magiſtratus ( id quod etiam nunc experimur) varient admoo
dum, Rerum Francícarum Scriptores, plerumque Dalmatiam ad Dravum ufque extendunt,
aliis jam Sclavoniæ vel Slavgniæ Regionem vocant, jam Pannoniæg aut a gentibus, anna,
nias olim occupantibus. At quisque fuarum rerum optimam habet cognitionem , & cumpri
mis earum , quæ publicæ ſunt, & vocantur. Ac licet accurate confcriptæ non fint , traditio
ne fic inhærent , ut per plura saecula ,non oblítterentur, id, quod nunc etiam experímur, dum
quædam huic, quædam alteri Provincia, ex ratione ſtatus, Principum ſuprema voluntate
adjíciuntur, ea nihilominus, eſtò nomen fortiantur novum , ab incolis fic ſervantur, ut oblita
terari nequeant. Rei hujus veritas elucet ex tot numero articulis, ut 17. anni 1538. 35,_
154.3. 4. 1545. 23. 1630. 4.8. &57. 1647.31, & 32. 1649.8¡ iis omnibnaqui de rectificandis Reg,
ni limitibus tanto funt numero,- præcipue verò ex articulo 30. anni 1765. ubi: Quodper lite
toralis Au/Zriaci campellationem -( in partibus nem e & Regno Croatiae ) ex ipfa tantum
fitüs ratione deſàmptam, juribus Re ni haud qui quam deragandum, adeoque {pſius e~'
tiam Sacræ Coranwjurisdic'ïionz' ind? nullumpræjudicium eventurum fua Majq/lasSacfa
tç'fflma benigna declarare dignataſit, Status è’ ordines demi e contentantun Quan
ſcribªnt nunc, ut etiam ſcripturi creduntur Auctores, partes illas ‘roatíae, pro littoraliAug
flriacº , confuſionem apud pofteros , facturj ,cauſatutíqueomnino ſunt , veritatem nihilomj,
¡n s nu¡
 ,.
43 Notizie Preliminares Pannonia' Veteris. \
nu, confervabít femper , erudita Hungaria, Croatiaqúe, de pareíum illarum mªrítimarum le' '
gitimo jura, & vero Croatiae "nomina, prªfatis articulís. Idem accídit olim , ‘ac dum ſuum
quívis afnbieba'ç extender-e dominatüm. At Patriªs Civa at' ue inc-ola? -, nil obſtante Aücto—
ruth in ſcribendo varietate, ve'rïtatem conſetv‘ant', 'dum diflin_ oa confianker, a. Saeculn hoc o
cta‘èò', Duces Sclavo'nim', & ‘fuéceſiivè Regè's-,aDucibusz Règïbúscple his-in orís Croatia“: fet;
van't, & diſtinguunk; dun": inTituIis'ſúókum Regu'i’n , Dalmàtirz, Croatia , Sclavonia: Rex,
'dum in Banis perſzpe fliſtinctís, à'tql'je ªliis ‘Croakïae, Sclavoníae ªlíis‘: in ea ‘olïr'n “vaca: T0
tius; ſive Sclavoniªe, five Croatia* , vel Unga'riªe'* qúod poſtrèmum S. "ReX'Stephanus adhi
buit in tïtúlis, 'evincentibu's ſujSA Dipïomªtibus, a tenm’¡ Dèïiletríus'SvinínfiI-us , tertium , five
totiuS'Sclavaniaè, totfino
Bani_adh~ibuèrunt-, 'veríèat‘eth rei, five diſtínctionis Croatiª: a Solam
niªJiiI Pafinoniílª, fion , 'fed 'tot Saeculïs‘ºònſeï'várunt, - Quare ¡nit-ari ctſatis nequeo. ‘Illu*
ſtrifl'. Doctifiïm'ïqup D. -Afl'en‘lªniz Tom. 4,.Par.ª. cap. I. pag. mihi 279…'ve‘rba'hïxc: Ego veia‘
' de_ Pànnohif'z 'guidem Sªvia», ‘hulliim du'biur'íz'mbveripqfflè affirmO: hin'c en'm'z a C‘lzrabatia
Sclavisyquz “cam Régionemchffiêdèmn’t, Ólavoniá ¡canten accepit.- ‘ Mirari'inquam ne
qu'e'oz Vil-unªn tantum ¿affirma‘i'e t nullum dubiumªmovéripqffièdum nihilominus; *ex ſuis pro
Priis , emdiçiíſirnlsqqe fane Tomis , & iknmòr‘talï's memoria? ſóríptís , dubium _ilIi enaſcí pºtuít;
quando Sclàvo’s 'aJuſt'miani épocha-, 'Croatas 'iréro ab Herácly, _ipſe deducít, & demonſtrat,
adeoque rectíus 'à Sºla‘vis anterioribus , atqú‘e -Abàríbus permixtïs , Ci‘oatae fu‘cceffivè ’adve
niences, Sclavºſumquam
dehinè o'cçupatls', nomen'àccepêrúu't,
quod 'a Crò'atis,a find-Julio
herrïs peï-dubío,
Sclavo‘s ante ſiSclªvohiae
nomèn poſi'eſiis, pér Croata!:Savia
, Pªnñonïa vero

acéepifl'et. Deindez‘errat & vàlde Puideu‘¡ , Vil' Illuſtriflimus ‘ Afl'emanusz'ſi exiſtimat Pau‘
noniam Vetèrum Sai-¡am, 'toçam ‘; ¡iz-e Croatia; ſive Sclavò‘nïfe hòmíne , au": ’nunc Venïre, aut
ab'òcta'vo ſmculo èonſhnter efi'e‘cohſiderandam , 'èrró‘rem ejuſs, lègcshofiràé 'municipalesz innu
méra Hungariaè Regum diplomata 'evínc‘u'nkx ‘Quªd “videlícct, in ipſa Vetéri illa, Romªno
rüm ,olim Parmònia , ſucoeffiVè Savia cqmpçüaca, díſtirlcta Regna , ſint Croatia, ‘81 Sclavo
nïà, 'imo huecz in ſupériorem, infÉrioremqu'e dïfiſa. , Et QuamVís ,'necAſi'emanus , hèc Fatla
~tu: in "Codicibús
mo‘humentª; qua:Legum noſtl‘àrum
in noſtris extarent, tabüllariís,
fundatos ſe 'clarum
eſſe \Contendere valeant, nec
effet ; vnihílomínu's iisdem
'cum ea efl'c
fub 'Ludo
_vicò ‘Imper. ‘inferioris Pannonià: Dux Liudevitús deſcríba‘tu’f, qui ’cum Boma DalmatïXÑLi
barniz ue’ Duce bellavit , ac demum relicta .Si/‘ciaz 'ad Sorabos, five Servíos ffiròfugïens, .ín
Daltñatſam ad Liudemallúñ’¡ Bornaejgvunéulum trànſiít z facile ‘Tel hincu, dubíu‘m iis Enafci
potuiffet,'in4Pannonía ‘olim Sa‘viayï'plures Uncum fuífl'e, RJCOQue‘Croatiam tempore Ludo
vici pi¡ , nécdum pelſ, tocarn Pªnnomam Savia'm, fuíſi'e extenſam. Bornªe'vero Ducatum(dum
Dux Libumiaeª ſoribitúr) m orí‘s Adriatici mediterranèis,‘eſi'e debuïſi'e) proutï &e Sorabos ,~ five
Servios , ad uoc Lïudevitm prófugit. ‘ ‘ ~ \ ª ~
- Certè lan Farlàtus -affectui fuo in Dàïm‘aàam, admodum lakavit habenas, dom eam
¡b ¿Ã'ugílſto ad VII. uſquç Saculum , ad Savum, Dravum, Danubium extendit, Pannoníze Au
guſtòrum Provínèize omnino injurïus. Dum'verò pªg, 116. 'ſcrib’erecz Pq/unam imperan
te Juſiiniano -, res Gathorum in Italia diminuiſèx’ta Sáeculo, ac deteriores indiesfieri
eaperunt, tantum abc/Z , ut, Dalrróatiajus ſüur‘n , ac nomén contraxerit, ut patitas per ea
tempora longe in ſèptemriorzem uſè’zie ad Dravzzm 'ac Panubzum protulerit : atque hac
ç/Z tertia propagatio nomznis Dalmaticz, cum Dalmatza Sal-*um ac Dravum transgrçffiz,
Pannoniamfere_ totam,ſúb patçflatem, -nÓtianemqize ſizi nominis redEgz't. Hic nimius
affectus~ , Clariſi'. Farlati, abripuit ſibi ipſi. Si lo'nge‘in. ſcptemtrionem -, ad Dravum , Dªnu
biumque-, per Pa‘nnoniam totam; Dalmafïa poteſtatem , ſuosque e’xtendit a Seculo VI. te'r
minos', per quem Y & qualïter'prolata' fult poteſtas illa, & nomen Dalmatia per totam Pan
noniam, docendum erat. Fors bªrbara illa' genteq, Longobardi, Abares, Sclavi, Bulgari,
Dalmªta‘.- er'ant 'Z & ex Dalmátia erumpmtes, ut nomen, poteſtatemque Dalmaticam ext-Indif
fo' vidcªntur. At hoc ſcriptüm a nemine, ¡¡no Dalmatiam ipſªm aSclavis & Abal-ibas deſtru
&ani fuiſi'e , dein Saeculo VII. indulgente Hel'aclío a Croatís a uiſitam conſtat, ipſeque Far" '
latus deſcriberet. ' Qua ergo rªtione Dalmatía, Pannoniamfere tºtam ſüb poteſtatem, n0
tionemque ſiá nominis redegit? At Procopíuª (cui innitïtur Fatlatus) Gepides Sirmium
ait urbem, è’ alias Dalmaticz Civitates,-maiarem in par-tem occªpantes tenelzant , ubi Sir.
mium in Dalmatia cum fuiſi'e íntelligi poteſt; Au'cto'r quo e hiſtoríae Miſcellz: Chajanuª
inquit in Dalmatiam ¡Magyar, Ez’ cum vemfflt Beliclzam' fit haze five Velika , in moderno
Poſegano Comitatu, aut Ia, vel Bihachium) 40.Civitates Circa eam depopul’atus ç/Z.
Quin Conſtant. Por hyrog; Antiguz'tus Dalmatia incipiebat a confiniis . Djrrhaclzyſzve
Antibarzs, 6’ ad I ria: confinia pertingeba:: ad latitudinem vero ad Danubiumfiumm
jè extendebat. Verum nec ex his Patet ,Jus, pºteſtatcmque Dalmatia ad Danubium fuifl'jª
._. 5, Prºª
 Peri-‘Tus II. Sclavonicx,ê’ Croatia. ' ‘4.9‘
Pròmotam. 'Quod vero nomen att‘met, Proeopius, ſi ſui textus ſunt, eſt ſingularis adnÏl
dunpdudm SIrmium Dalmatiaª adſcribit, contrª reliquorum omnium Scriptorum fidem, ac
tefiimomum, um etiam e_orum, qu¡ a ſexto, ſeptlm ue ſcripsêre Saeoulo, Hieronymus
oppldum ótrí on, Dalmatlae,PannoniX-que confinium iÍI'e perhibet , cujus teſtimonium an.
teferendum eſiè Prooopio puto. Quamvis in Veneta editione anni 1729. Procopy, textua
illos non inveniam, imo lib. I. cap. 13, pag.mihi O. Procopius ;'ªít : Epirotaê dicti, primum
lacum obtirzent , aa' urbem uſijue maritimam pidamnum. flirzc ſè aperit Prelvalis re
gio ,- ſè uitur cui Dalmatia- nomen eſt ,‘ &ª que cum i ſtz, occidentalis Imperjy finibus
compra; enduntur. Proxima Liburnia , Ízuzc Mria, einde Regio Venetorum, ad Ra.
vennam urbem porra-ªcta. Atque ¡zi ſünt maris accolaei Supra guas Siſêgy {5’ Saabi, nan
i111', qui Francis parent, ſèd ab ii's diveIſt interioris terra? tract'us obtinent. Ultra ’lO-S
Carr¡ ſitifimt,Noricigue: aa’ quorum dexteram Dacae ¿3’ Pannones habitant,fi¿isçue
in rbibus Singidorzum, ac Sirmium numerant, ad [ſlrumfiuviam evadentes. Proco
ius hic Sirmium Pannoniae attríbuit, ut olim omnes , deſcribitque bene has Regiones. In‘
Eiſtoria urbana cap. 18, pag. ¡nihi 316, ante bellum Italicum Got/10mm Imperium ex Gal
lorum agro ad uſQue Dacia-fines, ubi Civitas Sirmium ç/Z , protendebatur. Caterum ,
cum Romanorum copia: erant in Italia, Gallicani , C5’ Venetici a ri magnam partem Geri
mani occupabant; Sirmium vero vicirzamgue Regionem Ge a es habebant. Totus /zic
terrarum tractus e/Z mortalibus deſiitatus, partim bello delftis, partim [ue, morbisçue,
ua! conſèïui bellaſòlent &c. Item de bell.Goth. lib. 3, cap. 33. Gepcedes, qui Olim ur.
Zen¡ birmmm , Daciam ue omnem obtirzuerant, utprimum Ju/Zinianus .daga/¿ªus ditiºª
ni Got/:ica- regionem i [am eripuit , agentes ibi Romanos abduxerurzt in ſèrvitutem, ò'
continenter progrçffi, vim vaſiitatemque Romano Impei-io attulerunt. Quart Imperd
tor illis impcylerumflipendia negavit , ua: jam ¿nde olim a Romanis accipere confizeve.
rant. Cum autem urbem Noricum 8 annonia: munitiones, aliayue loca, ac pecuniam
infizper nmximam,]u_/Zinianus Auguſt’us Longobardis donáſiet, eam ill¡ ob cauſàm pa
triis ſedibus relióïis, in adverſtz Iſtrifluminis ripa conſèderant, /zaua’procula Gepcdi—
¿us, At ip/I'Zuoque Dalnpatiam ò‘ Illyricum, ad limitem ujèue Epidamnipervagando ,
pradas abige ant , 8 captzvos: quorum nonnullisfuga elapfis , ac rºver/is domum ,R04
manum Ízi barbari imperium Obibant &e cap. 34.. in oratione legatorum Longobardorum:
Sirmium Gepaedes tenent - - ſèſègue univerſa Dacia pótiri jaC'Yant, ut prefecto non vi—
deam , qua ratione, doceri valeat 'Z Procopy fide, Sirmium ſub Juſtiniano urbem fuiſi'c Dal~
matiza &Dalmatiam ad Sirmium ac fupra extenſamg De Auctore hiſt. Miſcellae, cum opere
deſtituar, dicere neſcio, Beliclzam attamen, non dicit in textu fuperiore, in Dalmatia eíl'e,
at quod inDalmatiam properando, Belicham & alias 4o. Civitates Circa cam ( videlícct Circa
Dalmatiam , adeoque a Dalmatia Civitates illas excludere videtur) ſit depopulatus. Porphy-~
rog.cap. 3o. ait antiguitus Dalmatiam in latitudine, uſque ad Danubium ("efe extendifl'e, fed
quando? quave ªetate ? non exprimit. Accepiſlè mihi vídetur, ex narrationis fue contextu ,
tempus illud , quo loca illa, Serviis ab Heraclio collata, ob Abarorum metum , deſerta fuêre, '
hinc illa ut deſerta, ad Provinciam Dalmatiae‘ ſcripſit , de qua videlicet, quomodo a Sclavil
fic occupata, enarrat. Quare Clariſiï Farlªti , nec in Dalmatiae extenſione , five ab Auguſto
ad VII. Seculum; five a Saºculo VII. ſtatim, ſubſcríbi poſï'e affirmo .- fed neque iís, quº.- do
Chrobatia lnteramnenſi ſcribít dícendo.- C/zrobatia- Interamnen/is cadem e/Z ac Pannonia
Savia, Dravo Savoque interjecta. HEBO fi de modernis intellígit temporíbus, palam eſt,
cum Sclavoniam inferiorem , Comitatibus tribus , & Generalatu Sclavonico, five Effechienſi ,
quae Dravo , Savoquc contiuetur, ad Illovam amnem ab occaſu, ’cum Chrobatia Interamnen
ſ1 conh'diſiè, ui: quívis notitiam habens fatebitur, ipſeque Farlatus reperiet. Si ver0,de pra?
teritís loquitur ireculís, hoo etiam legibus & monumentis noſtris teſtantibus, ſubſiſtere nequit,
dum illarum P trtium , ut divertir,- ſunt Periodus , ſic & appellationes; ncque eruta eſt bacte
nus epocha , qua, partesillae, nomine çhroatize fuilſent habitar. Sed &Mediterraneam Croa
‘ tiam ſuam, accuratè non deſcripſit , dum eaminter Savum & montes, partemque-Japidim col
locat, dum iterum hmc, ut nunc confideratur, includens etiam ſuperíorem Sclavoníam , at
que conſtans tribus \Comitatibus, ac duobus Generalatibus nempe Caroloſtadienſi, &Varaſ
dinenſi , conſiniis item Banªlibus , adeoque haEC ipſa Croatia, quam Farlatus L’lediterraneam
appellavit, & Savo concluſit, ultra, & trans Savum ponenda fuitl'et, ad Dravum uſque fluvi~
um a Septemtrione. Haec veritatis amore , quam, dixi ſuperius , magis ſciri: ex traditione,
legibus, monumentis , ab ¡is , qui Patria: ſunt filíi, ac a quibusvis’ extraneis Scriptoribus, Sed
reddeundum, itaque
V. Poſtquam ex Dalmatia, Croatarum pars , in ora¡ has Japidie veteris & Liburniu
n ſeceſª
Hiſtor. Baltlzaſàris Kercſèlich. y ‘
 í
5o Notitiw Preliminares Pannonicz Veteris
feceſiiſi'et, partes illasflejectis ¡nde Sclavis, & occiſo Arga, ſive Argaido occupavifl'et; Poſt
quam item Sclavi, 'qui Longobardis ad tempora Ratichis Ducis penſionem ſolvebant, ſemet in
plenam afferuiſi‘e‘nt libertatem, ab eXemplo Vicinorum , a quíbus Duces fuêre conſtituti, ut
Bu]ga’riªe~,ServiX, Carinthiae &ci Hi quoque conſtitutís intra ſe limitibus, Duces ſibi creaviſ
{e dedueuutur. 'Sed an illico , aut fucceffivè , conſtituere nequeo, praeeipue eurn ex Porpby
rog. tardius ‘noc eveníſi'e arguatur,ait enim: excufflsRomani Imperiz‘ habenzs liberz, ſuz's
que nºn -alienis legíbus 14/1'ſimt. Príncipes 'pero , ut ajunt , Ízmgentes non habent,pr¿z~
ter Zu anos ſcfzes, quemadmodum etiam reliqui Sclavorum populi. Imo eodem cap. 29.
fub Baáio Imperatore, & po'ſt ſuſceptum Baptiſmum (a Croatis nempe oras Adríaticas inco
lentibus) Croatas 'ſuos aſï'umpſiſſe proprios Príncipes narrat. Atgue ex eo tempore inqui—
ens, .En -hodíernum ªuſèue diam , Príncipes ipſis ex eademflirpe, G’ non alz'unde eliguntur.
Haze de Croſiatis Porphyr. Verum Principis nomen , pro Regis officio intellcxiſi'e Porphyrog.
argui poteſt excap, 30. ubi narrat, ſuſcepto a Croatis Baptiſmate ſub Porino Principe, Prin
cszatumqtenente Parino Regíonem in Zupanias XI. diviſam fuiſi‘e, quibus enarratis fubjun—
git : -Ipſarunlzque Banus tenct Cribaſàm , thzªm , ò’ Gutcczam, hoc eſt hodierna dialecto,
Cprbaviam, ikam , Kotczevje, ut proinde Porinum,, utpote Principem five Regem, aBa
. no diffin‘guat. Hinc nihilominus fe uitur, tam'Croatas hos , ante conſtítutos a ſe Reges , five
Príncipes, quam & Sclavos alios ha uiſi'e quendam, [meter Zupanos Senes , qui his erat Su
Peridr'; quem illi Banum ,ſive Dominum appellabant ; vicini autemdixêre Ducem. Nec
occaſione ‘con ſtituti Per Croatas Regis, Regniq ue; Banos fuiffe extinctos , at Regibus ſubjectos,
Zupªnis nihilominus majores, dum Bano , Corbªvia, Líka, Kotczevje exciſa, affignªtaque
fuere. Haec de Croatis habemus ex Porphyrog.
Eac'lem omnino de Sclavis tenenda ſunt, non folum ex verbis Porphyrog. quemadmo
dum e'tiam religui Sclavorumpopuli, ubi, antequam Príncipes , ſive Reges proprios conſti
tuiſſent Croatae , eandem illos ſervàfl'e gubernationis formam , five Rempublicam , cum reliquia
Sclavorum populis, teſtatur. Igitur dum pra-:ter Zupanos, Croatis Banum fuíſi'e cnſtat , i
dem etiam obſerváſi'e vicinos SclaVos conſe uítur; firmatque Banorum , non folum Croatiae,
DalmatiaeqUe,ſed & Sclavoniae , atque ſubffiegibus Servíve, Boſniae, Banorum Series. Qua~
te quo's Scriptores 1atini,,Duces retulêre, hos Sclavís his quoque fuifi'e, dubitari non poteſt ,
at quod hi, ſuos Duues, idiomate ſuo BANOS appellaverint, vocaverintque, Zupanas quo
que illos, quos Comite¡ Latini,Banis (quorum fuit officii milítaribus Praeeffe, ſecuritati con
ſulere, uti ex Argaido apParet) ſubordinatos, Itaque proprios Banos, ſive Duces, his fuiſi'e
nationíbus, anteq uam ſuos habuiſi'ent Reges, dubitari non poteſt. An autºm T0 Banus, ac
ceperint ex voce Pan , qua: Dominum ſigniſicat? aut ex Abarorum reliquiis aſſumpta fit haec
vpx Banus? quia Bajan, Abaribus Chaganum eorundem, ſive Ducis oſiicium denotáſi'e, in
comparto haberetur, quºd cui lubet, teneac. Mihi ſatis eſt, id Bani Qfficium apud Sclavos ,
Croatasque fuiſi'e, quod Ducis apud naciones alias.
Jam cum ea fit plurimorum opinio, & manifeſtus error, quod ſuperior have Sclavonia,
quae hodie Croatiª*: nomine venit, ab olím & ſemper ſit, fueritque Croatia, neque ullas ;Fifa
‘ unquam fuerit mutaciones ac periodos, id quod domeſticorum quidam ar uunt, ex alveo 0r
vatC/xka vocato, adeoque indicante, femper hic fuiſi'e Croatiam , cum orvat, Croatam fig
nificet, HarvatCÍzka Croatiam. .ltem .- quod or'as Japídiae veteris, ſive populum illum, qui
ad Meklicam, Mütlin , Circa & ultro habitat, Belt' Harvatfflzi , id eſt Croatas Albos vocarent;
non deſunt, qui pro (ªtªcada magna, aPorphyrog.indic:—1ta, non habuerint olim , ac nunc
quidam habeant, credantque ſiriniliime,has oras. ?uare ajunt: cum telus hªec,multiplica
to populo, ſufficiens non fuiſï'et, in Regiones non .olum vicinas \efe dilatárunt Croata?, at
fratres tres, ex arce Krapina, cum quibusdam abiiſfe , condidiſſeque tria ampliſiima Regna ,
Bohemiam nenipe, Poloniam , &Moſcoviam Hinc Alexandri Mªgni Macedonis diploma ,
dicebatur in Regni hujus tabullario, aſi'ervari; cujus copiam Chehus, ad ſeſe in Bohemia fir
mandum , dOCendumquejus legitimum , curªvit Prague marmori incidi. Haze & fimilia ſomniª,
evidentiae erant & certicudines , memoria quoque mea, ut certe his adverfari ante annos zo.
nefas fuiſi'et, utínam apud omnes, nunc quoque culpa care-at! Et qui praejudicatis majorum,
Religioſorumque Virorum non adhrerebant erroribus, periêre. Ali¡ vero, docti 1icèt,a fe
ſcripta. edere metuebant, ut ſie, partes her, cognitione rerum ſuarum careant, habeantque tot
lacunas, quas necè MSS. ‘litteras colentium N iCOdemorum ( quod videlicet tantorum ſcripturw
confervatae non ſmt; Vel ſi pra-judicatis opinionibus non adhaefiſi‘ent, ut hareticorum , nova
t›rumque miſerrimè periverint) ſupplere eſt poſfibile. Nunc , laudes infinitª: DEO i infan
tiam agentíbuys , melioribus utilibusque litteris , qua:: diflinguunt verítatem, acujusvis opinio
.Ñ‘—_qffi—rz
ne, nec rei evidencian¡ in ſophiſmatibus collocant, ſcribere hac de re nos poſiè confidimus , quod
diplo
 Periodus II. Sclavonicz , G-¿atz'aa i":
diplomª adeo decantatum Alaxandri Magní, ín aperto viſitatoque anno 1763. monumentoru-I-;z
RegniSCrínío , repertum non fit, quodve propríarum noſcendarym rerum , eſi'e multís deſideſi
rium animadverterim. ' ›' '
' Itaq’ue ex ſuperíoríbus pateret, Sçlavos cum Abaríbus his in Regioníbus, ante Croata]
fmfl'e. artçm CranartïuI ex Dalmatjau, Zn Óras nominatas ſeceffiíÏB, illasque Sclavís eripuiſ—
fe. Parte alla Solavxs rellcta, ut ex lelſione ac pactís, illud uod Croatïs obvenit, Croatia:
venerït, remanſerítque nomine ,- quod Sclavís relíctum eſt , SC avonia dicta eſt. Clarª haze
ſunt , ex monumentís Hungaríae Regum , etſi poſterioribus, ex tot tantísque Scriptoribus , &
ut reliquos taceam , ex ſuperíus recítato Porphyrogenití textu , patet , Sclªvorum gentes', vi.
cimas fuiſi'e Croatis, dum aít Porphyrog. quemadmodum reliqui Sclavorum populi, quoé ª
Croatis diſtinguit, ac fuiffe plures indican" Profectò Carantani, Carnioli,,Sclavorum fuéro
populus, ítem Sclaví, in Sclavonía habitantes ,Servii quoque ſive Serbli , & trans Danubium
Moravi. Hinc ſurgentíbus bctavº ſaªzculo-,tot tantísque Ducibus ,ªdeo ue Ducatibus etíam;
Sclavam'a quoque Banatus five Ducatus nomen ſortita, occaſione hac nata eſt, ac diſtincta
Provincia effecta , a Croatia , Servia, Carantano &c. Et quaevís , tametfi Veterís Pannoníae,
ſuis círcumſcripta fuêre límitibus. -
Sed qui ill¡ fuêre limites '.² Sclavoniam inter & Croatíam ? Fateor, efl'ç notacos a nemï
ne. Quantum níhilomínus deducí eScríptOIibus poſi‘unt, ſi generatím perpendantur, Prími
illi Croatia- advenw, a ſeptemtríone ad límites Ducatus tum Forojuly , ac ex parteScIªvo#
nine, ab oriente Sclavonia, a merídíe ac occaſu partim Servíís, partim cum Croatis ¡His, a qui
bus e Dalmatïa receffetantdnngebantur. Sclavi vero ab oçcaſu, Croatís, & Forojulíanís, a
feptemtrione partím Carantanís, partim Avaríbus , ab oriente Bulgariª, a merídíe in parte'
Serviis, in Parte Croatia. Et hoc octavo ſaeculo. Si vero diſtinctlus con ſiderentur , & particu
larius. A ſeptemtríone atque oriente , ultra Dravum , atquc ad Sao fluvíum, ac Rabam ex
tenſa fuífl'e deducitur Sclavonía, a meridíe Serviorum Regionibus, ac demum ab oceªſu ad
Zettinam ‘ſive Cettinam, ita ut inferiorem, quam vocàmus tam Camioliam, quam & hodíer.
nam Stíriam , in ſuo complexu, Sclavonia habuíſi'e, &culo hoc Octavº, deducªtur. Hoc neck
lubitu aſi‘eruíſi'e vídeamur, ex Scriptoribus deducimu¡ , admodum veroſimilíter. Nec ſolum
ex rªtione Ducatus, five Banatus SolaVOnïaez verum etíam\ex Paulo Diacono , qui Carnioli
am,Sclav0rum Regionem, ubi ſupra appellat. Hoc autem de ſuperiore, quam nunc Carº
niam vocant, ubi Gorítia, caeteraque loca( cum ſªeculo octavo , Ducatus Forojuly íſthíc fue. 'ſi
rit, ſub Lon Obzrdorum'clíentella) Díaconum intellexiſi'e, credi nequïc, ítaque de inferiore
Carniolja vi ecur interpraetandus, Accedít ſub Carolo M. ad_finem ſzeculí hujus Octavi, quiz
circa 796. ſcríbi in vita CaroliMagni, quod :Er‘zcus,ſivç Henſzçus Dux Forojulíetz/z‘s,mçffls
Ízominibusfitis cum Wonomiro ( a quibusdam Svoplmlro fcnbxtur) Sçlavo , En Pannonias,
Hringum gentzï: Avarorum longis retro temporzêus quzetum, Clvíll.b.61[ofatlgc{tis inter
_ſè Principibus, ſpoliavit. Quo ex loco , plura Vldentur, Imò: CIVIJJa bella hosmtra Du
ces fuifl'e. 2dò: Avares inPannoniís fuíſi'e, & longis retro temporibus quíeviſi'e, 3tio:Du~
cem Forojulienſem, fuifi'e alium; & alium Sclavum Winomirum, Huíc ut fcederato cum
Duce , datas fuíſi'e ſuppetias , cum quibus W0nomirus,Ringhum ſpoliaVIt. Itaque advicina~
batur Forojulíenſi Ducatuí, Wenomiri territoríum , qui du_m Sclavus_ exprimitur, aliud non
erat , quam Sclavonia , cujus, Wonomïrus Banus tum fuerxt, ac Abanbus ex ſeptemtrionalí,
orientalíque parte vicinus,ut infra uberius. Porrò ſi vera: ſunt, editae hactenus DucumCa— _
rinthíae feries , \VonomírusSclavus e Carinthía fuiſſe dicí neBuit,mínus autem eSlavís ſeptem- ¡
trionalibus, & orientalílbus ,quía his adeo remotís, auxilía ux Forojulíanus, dare nequívííï
fet , ut ſubito Rhingum ſpoliare valeant Firmat ſuperíora noſtra, Eginhara'us devgeſtís Lu- '
dovíciPii ad annum 818. & 819. ubi de bello adverſus Liudevítum Pannoníae inferiorís ( ſive
Sclavoníae) reſerens, ªit: Quibus q'omum reverſis( pempe Ludovici exercít'íbus) Carniol_en
ſès, qui c'zrca Ó'avumfluvizçm Ízabztant, &.Forajulzerzſibus pene contiguz fimt ,.Bqldrzco
_ſè dediderunt. Ergo aLíudevito SclavomX tum Duce, ſive Bªno, cui antea ſubjectl fuêre¡
defecerunt. Extendebatur ítaque ab armo círciter 7.1.0. ad 819. Solavonia, uti ſupra díximus,
ad Savum, atque inferiorem Carniolíam comprzehendebat intra ſuos límites. Eratque Sola
vonia Carantanis proxima., aít enim Egínhardus: Idem &pars Carantanorum, que ad
Líadeviti partes a nobis dqfecerat,,facere curavit. Ub¡ obſervandum, Eginhardum te
flari : Carantanorum partem adLiudevítum defecifl'e, Non autem de Camiolenſibus, athos
Liudevíto ſubjectos , quia Forojulíenſibus contiguos, ſemet Baldarico dedídiſi'e. Hinc Selwº.
\IÏX limites, occaſum verſus ( confiderando a loco ubi ſcribïmus ) ¡Der inferiorem hodíemam Sci.
riam, & Camíolíam eXtenſos {3201110 V111, fuiſi'e deducímus

n 2_ z Quad
 l

;z Noticia Pmlimznares Pannoniaè Veteris.

uod vero a ſeptemtrione , ex parte Larantani, ex parte vero “Avares vicini fuerint, tnm
'tx Eginhardo paterets idem {5' pars Carantanorum, que* ad Liudevitipartes a nobis de
j’ecerat ,facere curavit, cúm & ex alíís, qure longum ſoret deſcríbere. Avares, qui anto
annum 757. circiter, ut ſupra ſumus comentari, Dominatum Óenuêre totius Pannoniaº.- , in ere—
-ctione per Sclavos facta, ſurgenteque Sclªvorum Republica, excluſi plane e Pannoniís non
fuêre, at partem hujus continuo ſerváffe dedu0untur, & quidem ab Albi & Anaſo fluviis, ad
Rabam, atque inde ad Dravum , ramosque Danubii. Haeº luculentª,& clara ſunt, ex Cla
riſſimis , Marco Hanſicz S.J.ubi de Laureaci ruina, & Georgia Pray S. Annaliumveterum
‘ Par. II. & III. ut 4d erudíta horum opera,lectores remittam. Quod demum orientalem de*
flexe ad meridiem partem ªttinet , Serblos five Servios fuifl’e Sclavoniae vicinos , a nemine diſ
ficultari ſcio. Eſt ergo iterum difficultas , de en reſpective parte, qua? ad occaſum , & meri
diem eſt, intra limites hodiemaz Carnio]ize,& Croatiae, five modern¡ Segnienfis Epiſcopatus,
Veteris condam in parte Libumize; in parte autem Japidiaª. Equidem Doctiſiimus Farlatus ,
ut ſupra recenſuimus, Croatiam medz’terraneam extendendo, Sclavoniam excludit ,quin To
mo I. Illyr.Sacr. pag. 117. Sclavoniam a Croatis dictam, conſtitutamque Circa annum 796.
admitteret , ſcribendo: AtaC/zrqbatis, qui' in Dalmatiam venerunt, palªs quadamſèceſi
fit, ¿3’ Illyrz'çum ,atque Pannonzam occupavit, Ad quem Porphyr textum , fic Farlatus :
E Clzrobatis ¿girar, qui Dalmatiam occupaverant, duplex Chrobatorum ſècgfflíofaéïa
"3/1: altera ad orientem , altera adſèptemtrionem, [Ii quidenz migraverunt in Pannoniam
Lilium, qua! al) novis incolis genere Sclavis , Ók'lavonia: nomen accepit-z Illi vero pro
fecti ſimt 'ln Illyricum, [wc eſZ in flfocſiamficperiorem, &ª ab Serlzlis eiusclem nationzís,ò'
lingua populis in a rorumſocietatem admiffl,ſacles,ac domicilia collocárunt in flíaeſia,
qua? tum dicta eſt, odieque dicitur Serblia, Hoc ſecundum relinquo , cum Serbliae hiſto—
riam non illuſtrem , quam ClariſiIRitterus, opereMSS quod poflidemu¡ illuſtravit. At Pan
noniam Saviama Croatis , Sclavoniczfiomen accepiffe, alï‘entiri non pofl'um. Longè ante
quam Chrobatorum nomen his in orís innotuiſi'et , Sclavos & apud Scriptor’es, & hic in Pan
nonia notos effe, anteriora teſtantur. Qua igitur ratione? Croatae, qui Sclavos , Abaresque
'e Dalmatia ejecerunt, Sclavonicr, potius nomen indidilï'ent Pannonia Savia?, quam Croatia??
Quomodo Croatae hoc nomen dare potuerunt, ui a Sclavorum occupatis tetris, Sclavi etiam
dicti ſunt? qui ſucceffive ac tardius prolato in (iªannoniam Saviam dominatu , ſuperiori huic
Sclªvoniar, Croatix nomen attribuerunt, hodiedumque Croatia.- cenſetur vocabulo. Supra
docuimus, antequam Croatae e Dalmatia receſſiſſent . Sclavos mediterraneas has oras poſï'ediſ
fc, in parte ſemet Croatas firmáffc, reſiduum Solavis reliquiffe, & occafione enatorum tot
Ducatuum , Sclavoniae Banatum, ſive Ducatum ſuiſi'e erectum ,cui reſpectivèª meridie,& ab oc
caſu advicinabatur, terrenum ab- advenis ex Dalmatia Croatis occupatum. Hoc prater recen
fita ſuperius, roborant diſtincti Duces , five Bani. Hoc Eginhardus , qui Bornam, veteri vo
cabulo Dalmatia: , Liburniceque Ducem , hoc eſt Croatiae, cui ſucceffit, ne os Ladasclªvus:
Liudevitum,Pannonice inferioris , hoc eſt Sclavonia?, Cadolaclzum Jl’IarC cz Foroiulienfis,
c'ui’Baldriehus ſucceſſit, Duces recenſet. Liudemullus Born- Avunculus, vfuit Dalmatia:
Dux ,illius nempe , quam Croata! ſub Heraclio aquiſiverant. Proinde Liudevitus, ut a Bor
na‘& Cadolacho Dux erat diſtinctus , ſic & ducatum alium, Sclavoniam ,nempe habuit.- Cu¡
Liudevito , quia Carniolenſes ſubjecti erant, iple item &fcia relicta ad Sorabos profugilſet,
cum Sclavonize Ducem ſuiſi'e, quivis fatebitur, cui regiones ha¡ viſitare, & ſcrutari placue—
fit. Accedit , uod Porphyr. tcſtc: ſub Imperatore Baſilio, dum mediterranea haze Croatia,
fidem ſuſcepit Latholicam , & Zupaniae XI. cum Banatu Croatico erectªe fuiſi'enf , nulla , illa
rum Zupaniarum’ fit, quie ad has Sdavoniae partes pertineret, aut trahi poſſet, conſequputer
artes ha?, Croatim attribui nequeunt, neque Sclavonia a Croatis nomcn acccpit. Quare
ªmada? mediterraneae a Farlato ſacta deſcriptio, quemadmodum & Interamnenſis ad poſte—
í'iºra pertinet ſajcula, ut ſuis locis dicturi, & nullatenus ad Octavum ſªeculum.
ſi ' VI. Apparet ex pmmiffis, in_ Pannonia condam vetere atque Romanorum, Ducatus fae
culo hoc Octavo plures ſurrexiſi'e , nempe , Croatia? , Sclavonia, Hunnorum five ’Avariae, Ca~
fantanum , Forojuly autem Ducatus ,japidiam Romanorum majori ‘ex parte complectebatur.
Croata a Sclavis in hoc differebant, quod illi Banos five Duces ſuos, e ſuis ambiverint , ha
buerïntqu’e potillimum, ut etiam ſuccefliVe Príncipes , five Reges , ut haec potiffimüm cauſa
fuer-it , _amilï'ae pºr Hungariae Rege-s. Dalmatiae, five Croatiªe illius Veteris ab Heracly tempo
fc, quod Reges I-Iungarize,extraneos iis , pro Banis dare, fuerint aſi‘oliti. Sºlavi contra , Ba
nUs ſuos, e ſuis habere non curaverint, at potius 'exteroa Hoc ſive promanet e genio, quod
Pares eſi‘e velint ſinguli ſingulis five quod al) climª, Abaribus , a Scl’avis diſtinctis, parérci…, e
bíiíª*
i--L .. . "Í
 Periodus Il. Sclavonicz, è‘ Croatia?: 53
biberint, ſibique naturale feeerint, Sane ad finem Saeculi noni, cum Hungariaª Regni fige
rentur per advenientes Hungaros initia, Sclavi mox ſeſe conjunxerant, ut infra dicturi.
Jam qui Duces , ſive Bani Sclavoniae ab armo circiter 737. fuêre ? dicendum foret. De~
fectu Scriptorum dicere neſcio. Ex anterioribus patet, horum inveniri memoriªs, nempe :
ſub juiïiniano lmperatore Nebula. Hic ¿ere corruptus , ad Arabes profugit. Agra, ſive
Argazdus a Croatis cXſus, Rector Sclavoniae circa 4o. poſt hunc vel Anonymus, vel Pemo
ex Forojuly Ducatu ad Sclavoniam fugiens , & credibilius a penſione illa Veteri, Sclavo¡ eli.
berans. Poſt hunc Anonymus, unus aut duo etiam, Wonomirua , qui Ringhum ſpolíavit.
Hos Duces Sclavoniae ex dictis Scriptoribusque eruimus, Si Serviae five Serblorum hiſtoriam
eXaminandi, for-et nobis otium , credo complures Sclavoniae hujus Duces five Banos, Serviª?
adſcríptos comperiremus,

S* gtius

De Sclavonía ,8C Croatia Pannoniaa , Saeculo IX. memoriae.

I. CAROLUS Magnus, Pipin02Re e 768. mortuo, Patri ſucceſiit. FrancorumR um ex.
tendit, reddiditque celebre. ¿nod ut videªs Lector,juvat ex Eginhardo, vit, ar.c. 16.
ſequentia deſcribere,,' Regnum Francorum ~ - itanobiliter ampliavigutpenè duplumilli adje
,, cerit. Nam cum Prius non amplius, quam ea pars Galliae, quae intra Rhenum,ac Ligerim, o
,, ceanumque ac mare Balearicum jacet: Et pars Germaniae, qua: intra Saxoniam & Danubium,
,, Rhenumque ac Salam fluvium( qui Thuringos & Sorabos dividit) poſitª, a Francis, qui
,, Orientales dicuntur incolitur; & praeter haec Alemani,atque Bojoary ad Regni Francorum
,, poteſtatem pertinerent: ipſe per bella memorata primo Aquitaniam & Vaſconiam, totum~
,, que Pyrenazi montis jugum,& uſque adHiberum amnem ~ - Deinde Italiªm totam, qua:
,, ab Auguſta Prªetoria, uſque in Calabriam inferiorem, in qua Gmorum , ac Bcneventa
,, norum conſtat eſi'e conſinia ~ - Tum Saxoniam, quae quidem Getmaniae par-s non modíca
,, eſt, & ad earn, quae a Francis incolitur, latítudine dupla putatur cum longitudine polſit
,, eſſe conſimilis, Poſtquam, utramque Parmoniam; & oppoſitam in altera Danubii tipa
,, Dacíam , Hz/Zrz'am qUOque, ¿3’ Liburniam , è’ Dalmatíam ; exceptis mªritimis Civitatibuª,
,, quae ob amicitiam, & junctum cum eo ſoedus, Conſtantinopolitanum Imperatorem habe~
,, re permiſit. Deinde omnes barbaras, ac feras nationes, qua inter Rhenum, ªc Víſtulam
,, fluvios oceanumque , & Danubíum poſitae, lingua quidem pene ſimiles , moribus vero, at
,, que habitª diſſimiles, Germaniamincolunt, ita perdomuit, ut eas tributarias effecerit Ñ .
Compendio hic babes Lector, Caroli bellica geſta. Ego commentari de caeteris nolo, ac de
Pannoniis, ac ex parte Hiſtria, Liburnia, Dalmatia, ad memorias deducendas, illuſtrandas
que, harum Regíonum; Sclavoniw nempe & Croatiae. Caeterum ex Eginhardi textu hoc,at*
que caeteris,víderç eſt, eum in nominandis his Regionibus, nequaquam appellationibus no
vis, & prioris ſaeculi, uſum fuiſi'e, a?: veteribus illis Romanorum, dum vocal: utraquePan
noniam, item lſtriam, Liburniam ,atque Dalmatiam. Hanc, Dalmatiam nempe, videtur divix
dere, in mediterraneam, at ue maritimam ,dum hanc Imperatoribus Conſtantinopolitanis
permiſſam fuiſl'e narrat, Meªiterraneam vero, cum Veteri Liburnia con'ungens , Francorum
Regno addicam fuiſſe per Carolum nar-rat, hujusque Ducem, Bornam ucceffivè, in Liudevi
ti hiſtoria. Ejusmodi hiſtoricorum ſcripta, qui Provincias jam uno , jam alio nomíne ſcribunt,
non parvum obſtaculum ſunt , rerum ſincerè, & ad veritatem cognoſcendarum, pmbentquo ‘
inutilibus diſputatíonibus ſomitem. Cert‘e poſt irruptionem barbararum gentium ,poſt ere oª
tot numero, priore ſaeculo Ducatus novos, uti Veterum Romanarum Provinciarum mutatí
ſuêre limites, atque nomina; ita pro ſervanda hiſtoriae vera;- ſerie, nomina Ducatuum, \Po
pulorumque, & conſtituti horum limites, ſervandi fuiſi'ent. Pannonia- ſub Romanis ip is,
uti anteriore Periodoſvidere effet, varias diviſiones,& epochas habuêre. Saeculo VII. ab ea¡
ineolentibus, in alias venerunt appellationes, VIII. Ducatus nOVOs nactae ſunt , adeoque con
fundere non debuiſſet Eginhardus , caeterique hiſtoriam. At j uis medebitur? Itaque
Il. Poſtquam Longobardorum Reges, Romanis Pontificrbus pro Exarchªtu Ravenae ín
commodi fuiſſent, nec in Graecis przeſidium locari poſi'e viderent , Adrianus Papa, ad Carol¡
opem oonfugiens , legadone ſupplici, fecit: ut Carolus Deſiderium Ticini obſeſi'úm ad dedi
tionem coegerit, Adalgiſüs, Deſiderii filius Veroná, ad Graecos profugit, Patriciatus ho—
nore a ud eos decoratus. Acta haze ſunt anno 773. teſte aureo Carol¡ Numiſmate, apud
oſep. Bichlen in hiſt. Quín ue Caro]. Vien. 1735. edita, ubi in uno, epigraphe z Verona de
dita. ò’ Longobardis. imfijem, accep. & poſt lineam, Clem. Princ. in altero: ſedens cum
o \cep
Ífiflor. Balthaſàris Kerqſelich.
 \
54 Notizie Preliminares Parmanie Vera-is.
fceptro, Coronatus Carolug, & flectentibusduobus, & corona ad 'Caroli edes depoſica, epi—
graphe: Devic'ÏO. Dç/ïderlo… Et. Papia. Recepta, poſt lineam DCCZXXIII. .Hoc ergo
anno, Longobardiá Potítus Carolus, reddit@ Pontíficí exarchatu , reliquum Longobªrdorum
Reguo adjïciens -,- urbes, prmſidiaqUe ; Fr'ancico cuſtodita voluít militª, leges ſuas ïmpoſuít
ſervandas , SPOIEtanum , Beneventªnum ,Fomjulíenſem Duces , e Lon obardis permiſit,jura~
mento 'ſolumſac feudo, tributoque alíquo, Francorum Regíbus Obſtriáos. Hac occaſione in
Solavoníªm &e Croatiam Forojulianis vicinam , Francorum imperium extenſum fuiſi'e dicere
nequeo, cum 'altum fit apud Scriptores , hac de re ſilentium , Lucíi ue ſubſcribendum cenſeo
opinionï, dehinc ſeſe Francorum potentiae, has partes ſubjccïffe. x Privilegio conceſfo a
Carole, Paulino Grammaticès Magiſtro, quod ex Palladio deſcripfit Schònleben ad annum
' 6. confirmantur, que retqlímus de Forojuly ad Francos acceſfione, cum Regno Longo
bardorum quà partis, ait ením: Notum ſit omnium vç/Zrum' .magnitudini, gualiter cediſi
mus B donamus, a nobis vira valde Venerabilzſi Paulino, artis Grammatícae-Magzſíro ,
¡¡oc efl res quondam CI’ facultqtes, gucrfuerunt Waldandifiliz’ guandam Mimani de La
¿ariana , qua ad noſZrum devenerunt Palatíum, pro eo', quod in campo cum Rotgan
‘lo noflro z'rzimico, a ¡IQ/Irisfidelibzçs interj'ec'ïus eſt ; Villam vz’delicet in Labariano cum
(>ng integrítate &’ſiJZiditatefim Bªc. Dat. 15¿Ca[. Juny , ‘anna ¿ª, Regni nq/Zri. Si ‘Laba
ríanum, hodíerna Laurana Carníae eſt, ſaªculo octavo , a Forojuliqnis dependens, care!: du
bio,, Ducatum Forojuly , cum' Longobardorum Regno , ſub Caroli poteſtate fuiſfe,
An autem Forºjulienſcs Duces, a poteſtate Caroli,bel]is aliís , cum SaXonibus nempe 8a
Bavariae Ducibus occupati , ſeſe in líbertatem ponere, fibi ſuorumque vicinorum auxiliís ad—
nixi ſint; ut Palladius apud Schònleben; aut occulta qua-¿am molíti ſint, cum iís, qui in
arte lſtriw Graeci erant, ‘conſtituere nequeo, ob varietatem Scriptorum. Verba epiſtolªa Ad
rian¡ Papas apud Lucjum, uam Carolo foripfit, ro Epiſcopo Mauricio Hiſtríªª, ubi verba.
hace: Zelo ducti tam pra* ict'i Greci, uam z Hlſtríenſès, efus oculos cruerint,propa~
::entes ei, ut qua/Z territorium Z/Zrenſè , Vç/Zrcefizbli'mi Excellentz'c (nempe Ca.
. rolo) tradere debug'ffet, {atis indicant, lſtrianos propenſiores fuiſſe in Carolurn', quam Im
perªtores Confiantïnopolitanos. Interím ſi verum eſt Carolum Circa annum 784., Duces n0
vos dedíſi'e vaínciís (quod negaretur a quibusdam , at Comites eum creiſi‘e, & Marchíones
five finium cuſto‘des ) ac hos interªForojulío Ericum five Henricum , rerum multarum nova
torem, & ut infra Occiſum. Poſtquam Eginhardo teſte anno 788, szni ,ſicut Taffilonz'pro
miſèranr , vduolms exercitilzus comparatis, uno Marclu'am Forojulienſèz’n , altera Bojoa~
riam aggrçfflï junk: fèclfruflra. Nam in utrogue loco vic7í ,fugatz’gueſünt, B multio‘
fitorum amç'ffis , cum magno damno ad loca /z‘zaſè rcceperunt 8C., Dubium eſt , qua ex par
te Marchiam Forojuly Hunn‘i aggreffi funk? cum ſive per Carantanorum Sclavorum terri
torium, five SclaVOniae ,cujus Banatus , five Ducatus in Savienſi erªt Pa nnonia , tranſivíffe non
fcrïbantur,aut cum his Sclavís belláfl'e, metuo ego Eginhardum iterum eruditionis ſuae demon.
firandae, in voce Hunnï ſtudioſum fuiſi'e, quemadmodum ſuperius obſervavimu¡ in nomínibus
utriusque Pannoniae, Liburniae , Dalmatiªï; ſic híc etiam , gªeneratím Hunnorum nominª, Sclavox
Pannoniae fuiſi'e complexum. _ Avarum fines fuêre, ad Albim &Anaſum , uti ſupra deduximus.
Neque eos deduxifl'e ad Forqulïum límites, Sclavis pulſis , ab ullo fcríberetur , itaque cenſe
mus: quod quia ab olim, ſumma 'fuit connexío, atque focíetas, Sclavos inter, atque Abªres,
poſtquam Thafiilo, auxilia ab Hunnis vícínis , id eſt *Avªribus poſtuláſi'et; hi, habito cum
Solavis conſilio , fic conſtituerunt , ut Sclavi erumperent ad Marchiam Forojuly, Avares in
Bojoariam , fed infelicitcr, quia utr ue loco, vícti , fugatique ſunt. Haze ita, ut retulímuº
interpretandº. effe, praeter datam rªtlonem limïtum, deduci vídetur ¡nde etíam, quod teſtc E
gïnhardo, ac Regino (qui Avaros nuncupat, quos Eginhardus Hunnos vuoat) Hurmi inju
riam velut vïndícaturi, Bojoariam iterum majoribus copiis petierunt, fed repulſi, cmſ¡ , & illi ,
qui fuga evadere conabantur, dum Danubium tranare niturxtur, gurgitïbus fluminis abſorti
funk. At ab‘\iis,qui ad Forojuly limites profectí ,fugatique fuerant, reſtaura tam fuiſi'e pugnam ,
ſcriptum a nemine, immo Wonomírum Sclavum, five Sclavoníae hujus Banum , EriCi dexte
rïtate ſemet in Clientelam Cnroli, & Francorumvtrªdidíſi‘e , vel hinc evadit manifeſtum, quod
in ſequente contra Avaros Caroli bello, ad Eric¡ juſi'zx, Wonimirus Rhingum Avarorum prae
fidium fpoliaverít , Theſauros repertos ad Carolum ſubmíttendo. Fírmare videtur opinionem
humo noflram ,Author hifi. Carant. apud Bollan. Schònl, AÍTemanum , dum de hac Pípini &Xpe- ‘
ditïonç ¿reli ua inter aít ;Partem Pannoniac ¿‘i-rca lacum Pelgffczinferioris, ’ultrafluviung,
guz dzczxur apa ( Raba) B fic agua aa' Dravumflzzvium, eouſcjue ubz Dramas flan*
zn Danubium,
rum Regctíonem (occupàſi'e
fors pro Dravus, alza , cum
Pipiuum narrat, DravusEpiſcopo
& Amon¡ in Sax-umpro
influat j Avariae,roſignàſi‘m
converſione ſeu Humo*x

ª ‘ 1tª.* '
 \

Periodus 17. &laz-mimª Gautier. 55ª

Itaque ut Wonimiri Sclavi poſita trans Dravum Regio,a Pipino occuPzIta non ſcribitur;
ita hunc , &Sclavoniam ſuam , tub Francorum clientella, tum fuifl'e deducimus, conſequen
ter Sclavonia. , Anno circiter 788. occafione memorati contra FOrumjuly belli, Francorum
poteſtatí ſeſe ſubjecerat , quam ſub Liudevito Bano ,five Duce ejicere procurabat , ae ſtuduit,
ut infra narraturi. Accedit: ſcríbere qubsdam, extenfum Caroli Dominium, uſquc ad Saví
rípas fuíſi'e(nos priorum conſideratione, haze aocipi non poflè per totum defluxnm Saví, cer
tum habemus, ªt ut ſupra díximus únicè ex parte occidentali, ubi limes erat Forojuly) no
vasque colonias, Bavarorum & Vindorum in Pannoniae partem inductas, una, firmar¡ dí~
cunt, ex quorumdam Pagorum nomenclaturis , ut Wind/grata¡ &c. Item rivilcgiis Aqui
lejenſis Eccleſiae, dum huic partes cis Dravzmaz , Salísburgenſi trans Drªvanaz a Carolo fuiſ
fent attributae. Verum fi haze ad annum 791, circiter conſtituunt; Caroli & Francorum ad
Savi ripas dominium, extenſum fuífi'e, hand ſecus intelligi , interpi'aêtarique poteſt , quam ae*
ceflione Wonimiri Sclavoniae Ducis , poſt pugnam anno 788. ad Forojulium amifl'am,\deſo
latarumque turn quarundªm Wonimiri partium, volentibus Errico, & Carolo; ex Vindjs ,
five SlavisÑillis ſeptemtrionalibus, Boiis item,novam impopulationem. I ~ ' . 7 \ J.
Ill. Interim Erricus Dux ant Marchio Forojuly, omnem moviſi'e videtur lapidem , ul:
quemadmodum Wonimirum Sclavoniae, ad juſi'ª Francorum 788. compoſuerat,ſic aequè per
mediterraneas Adriatici oras, qua: aCroatis poſiidebantut, dominatum Frªncorum extende
ret, hinc 796. exmiſi'o Wonomiro ad Rhin um ſpoliandum , fini ſuo exequendo intentus fuiſ
ſe deducitur, fed alio longe exítu, cum Egmhardo teſte‘, aliisque tot numero, Erica.? Dux
Foroiuly in Liburniajuxta Ter/‘aticam maritimam Civitatem infidiis oppidanarum in
terceptus, Occiſusque fuerit. Duo loca ſunt maritima, ad quee textus Eginhardi trahítur‘,
Terſàctum nempe, quod turn , ac nunc etiam Croatian eſt , proximum Civitati Flumen voca
tx, fluviusque Rechlna nunc etiatn Provincias ſepararet, Alter Tergeſtum eſt. Egínbardi
textu quidam Tergeſtum intellígi volunt, quod Epiſcopi efl'et fedes, cujus Carolus in poſte~
riori quodam diplomate, faceret mentionem. Alíi, juxta Terſàticam maritimam Civitatem,
Teríàctum ab Eginhardo exprimi volunt, quod & vero'fimilius eſt, non ſolum ex voceipſa,
at quod, Forojulium ad Flamen tetminabat, uti ſupra demonſtravimus, & inde Libumia,ſen
ſu veteri, hujus verò ſaeculi, ab Incclis Croatiª , Croatia inmabat, ut Eginhardus ſupra, Du
cem Forojuly',
danorum captumin recenſeat
Liburniajuxta Terjſàticam,
, innuereque videatur,adeoque
vVel cumneutíquam Tergeſtiſeu, ínſi'diis
vicínis Libumís, Croàtís,oppí—
bel*
lum ill¡ fuiſi'e, ut ex inſidiis caperetur ; vel Ericum vicinis fuiſi‘e moleſtum. HXC Poeta Aſi
nonymus de geſtís Carol¡ M. Imper. teſtatur ad ªnnum 799. Indict. VI. dum poſt Geróldi
'arias Comitis mortem ab Hunnis illatam,}ſubdit: a b
Italic¡ verò fuel-at Dux limicis alter, nomen habens Erichus , qui, poſt bene plurimª ge
fla pra-lia , poſt Crebro ſumpcos ex hoſte triumphos oppugnare Liburnorum contenderat ur—
bem Therſilticam, CiVEsque loci , quem robore ſemper invictum novêre, dolís ac fraude necá
runt. Item in vita Carol¡ ab Anonymo, qua Reghino quo ue uſus; Eodem anna ( 799.)
gcnspojl
Avarorum afide, quam promifirrat ( 797.) dffec‘it: t Herricus Dany quojulíen:
fis, tot res proſPCTè ,gq/ias, juxta lTac/¿zticam Liburnzſia: Civitatem, mſidzz's Oppb
norum Occiſiis e .
Porro cum Sigon. apud Lucium lib. 1. cap. 15. tefletur: Caralus in Italiam digrejſtis,
recto itinere Luburniam roperavit, ibi nex Henrici merito, umpto de Terſàticenſibus
jupplicio vindiòata_, Ca alocus Dux Forojulienſibus datus. Conſequi necefl'um eſt, Cro
atas ¡llos in vetere olím Liburnia, & Japidiae parte fedes figentes , ſeſe Carolo , anno 300. ªd
habendum,conſtituendumque occidentale Romanum Imperium in Italiamproficiſcenti, ſub
(lidiſi'e, accepto ejus judicio, Attamen Duccs , five Banospropríos , iis relictos fuifi‘e, praeſi
diis five arcibus eorum , Francis impletis. Hoc tªmillud Sigony evincit , ubi CadalocumFo
rojulíenſibus Ducem datum refert , nulla Líbumíw facta mentione , quam & ini-'ra Bornèe Du
cis memoria ,qui Dalmatíae , Libumíaeque Dux exprimitur. Ex Porphyrog. denique , refe
rente: qua ratione dehinc Francorum Jugum Croata* excufferínt.
Statuimusítaque, ex hactenus deſcriptis Errícum 799. captum, occiſumque; an‘no dein
Boo. Croatas ſeſe,Francis ſpontè ſubjeciſſe , atque hee narrare Porphyroíï cap. 30. dlím ait:
At a Chrobatis, qui in Dalmatiam venerunt, ars quwdam ſècefflt , Illjricum, arguc
Pannoniam occupavit .* habebant ue etiam Príncipem ſizpremum , gw' aderobatia
tantum Principem amicitzw ergo Zegationem mittebat. Per aliquot vero annos etiam
Dalmatiam incolentes C/zrobati , Francis fübjiciebantür , uemadmoa’um En’ antea, dun¡
in ipſòrum terra degerent. Hªze intelligi nequeunt , de C robªtis i]lis,’qui in Veteri vera
Dalmªtia fuére, & a quibus hi, in Illyricum & Pannoniam ſeceſsêre, ¡tamctſi Porphyrog
confundere videatur Dalmatiªm, & has Croatiae oras (qua: Eginhardus & Sígoníus Libar
- o z ¡¡mn
 56 ~ Notificª Preliminares Pannonia Veteris
niªm appellantg) pro Palmatia aecepiſi'e , dum ait : per aliquot annos,Dalmatiam incalerz
tes Chrobati , Francwſubjzczebantur , enimvero Eginhardus,~teſtis exceptione major, Caro
jum marítimas Dalmªtiag Civitates Confiantinopolitano Imperatori permifiſiè ut N. I, hujus
Spb¡ retülimus, teſtatur. Quare ex Scriptorum arbitrio , nano hoc ſaeculo Dalmatia in mari.
timam , & conti'nentis harum partlum, dIVIſa eernitur, jam ſub Liburniaº.- nomina, jam Dª].
matiz &Liburnlªae', quae in veritate-Croatía eontinentis vocanda fuiſl'et , ut confuſio haze tem
porum, magnamsin-h—iſtoriis , e'ffecerit rerum Obſcuritatem, praeeipuè dum per poſteriores, re
centioresque far-cul¡ XVI. reéhus‘enqomlaſtesªquam veraz hiſtoriaa elucubratores ; pro cujus~
vis ſtudio, univerſae haz Regiones, jam ForOjulio ; jam Carinthiaz, Camioliae adſeribuntur.
Ex Pòï’phyr. Yerbis,elici etiam videtur , motivum, Croatªrum horum, eur nempe Franco
nun dominio femet ſponte ſubdidcrint Y quia ‘videlicet & Olím, dum majores horum Croata
küm in FrancorUm ten-is degerent, Heraclii tempore, Francis fiibjicielvantur.
IV. Res Conſtantinopolitanorum quo’ loco hac :Ptate fuerint? notum eſt eruditis, hinc
'ermiſi'o cecidentis Imperio, ha* medinª: naciones, five confideratione Potencia Francorum ;
ªve novitatis, ſeſe Francis ultro ſubmiſiſſe videntur. Enimvero Annaliſta Metenſis, apud
-¿Zus ª - Inde ‘vero
Cl. Afl'emanum Tom.ad2.Regensburg
Par. I. Cap. 2. veniens , diſióo/zftjis
Anno 803. Im erator[21's, qua! utiliaBoioar'zam
Carolus uidebantur Effi,
prcffe
' adventum exercitüs de.Pann0_nlſia. redeuntis raſtolabatur. Quibus rever/is obviam il
íis ad Regensbur venir. _Ibi etiam "cum il is Zodan Prince-ps Pannoniw veniens , Im
peratoriſè tradi it. \Multi quoque &dal/.i, {1’ [:Iu'nni in eodem conventufuerunt, ¿3’ ſé
cum amnibus, uapqfflidebant, Inzperatorzs donunzoſubdzrlerunt. Chronicon Hildensheï
menſe ad ann. aroll 35. Ibi venzt Legatio Avarorum, omnem terram Imperiiſüi l‘ub
ditione Imperatoris Caroli'ſàba'unt, Anonymus Author vitae Caroli, ad’annum 797. Tu.
d‘um ficundum pollicitatzonem ſàam, cum multitudine Avarorum ad Regem venir, ª’ fe
‘ei dedit cumpopulo G’ patrzafita 80._ Deinde inferius: Prince s Hunnorum Capcanu:
( Caganus) propter neceffltatem papal: Imperatorem adiit, pq/[Zlans\172i lacum dari ad
ñabitandum inter Sabariam, G’ Carnuntum , quia propter infeſtatianem Sclavorum (Bo
hemorum,
"mz, QuemMoravorumque', trans
Imperator benz ne‘ Albim(ſituatorum
ſizſèepzt erat enim )Cgpcanus
in pri/Imisfi-a'ibus
Chri/Zzſianuseffèinnan pote.
baptiſr‘no
'homine Theodarus, ¿3’ precz us q'us annuens, munerz’bus donatum rcdire permiſit. Qui
?edie'r’zs ad populum fizum, pauco teInpore-transaói'o diemobiit. Que Aquisgrani eveniſ
ſe narrar-et. Eginhardus autem ad annum 805, Collocat, A morte Theodori hujus , motus ín
tra Himnos fuerint, millique ideo in Pannoniam exercitus Caroli ,iquorum redditum in Re—
gensburg praeſtolabaturParolus , & Theodori Succeſi'or Cagan us , Zodan nomine, ad Carolum
Venérit, ſeſeque Dominiº Imperatoris ut antea Theodorus ſubcliderit , lege ea: ut ſummam
Imperii, juxta Priſcum Hunnorum ritum haberet , quod Carolus annuit , ut Auctor vitae,
ſe’riberet: Mç'fitque Capcanus ( five Caganus) unum de optimatz'bus‘ ſàiS petens ſibi hono
rem antiguum, quen: Capcanus apud ¡{unnos .haben/¿deban ¿jus precibus Imperd
tar Wnfiim prazbuzt, {5’ ſümmam totíus Regm ,juxta pri/¿um eorjtm ritum Capcanum
¡labere pracepit. Iſte Caganus Zudan antea dictus, ſuſeepto Baptiſmo, Abra/1am ſit vo
catus; id quod obſervat etiam Hanficzms , cum ab Eginh. ad annumrsos. Abraham dicatur:
Anno ¿²05, Cabuanus venit ad Dominum Carolum , ò’ Abra/lam Caganus . baptizatusfiz.
Per Fz'slcalza. Sed ab Hunnorum Pannoniae ſuperioris incolarum , etiam eXCmplO, Sclavo
rum Pannoniae inferioris item, qui ab anno 788. ſub clientela fuêre Francorum, Croatarum
qUOque in veteri Liburnia &Japidiee parte habitantium, &ab Anno 800. Carolo fubjectorum’,
reliqui qu ue ad Fi'àncorum partes aceellerunt, ut Venetm & Dalmatae, fic enim Eginhar—
dus: 806. Ótatim poſt Natalem Domznz venerunt Wil/zarius &Beatles Duces Veneticz;
nec non 8 Paulus Dux Jadera, atgue Donatus ejusdem zvitatis Epy'èopus, Legati
Dalmatarum , ad pra/èntiam Imperatoris, cum magnis Janis. Etfac'Za e/Z ¿bi ordinª
tio ab Imperatore de Ducibus {5‘ ‘POPUZÍS, tam Venezia, quam Dalmatice. Eadem habet
Author Anonymus vita¡ Car-oli, ni 1 quod pro Wilharius, ſcríbat Wilericus. Caeteri quoque
Annaliſtazmt Carolo Regiones hªs ſemet fubjeciſi‘e,difficultari nequear. ‘
V. Sed qualiter? quave ratione ? Pannonia,cªeteraeque ha*: Regiones ad Carolum, &
Francos aeceíl'erint, ſtatuere durum eſt. Equidem intellecta diviſione, quam Imp‘.Caxolus -
intra filios ſuos feeerat, refractari Francis illico occeperunt, ut bella , qum Pipz’nus pro his,
ac in his partibus geflit, reddunt indubium. Quake aut inſolentia Francorum in Praeſidiis
conſtitutorum , aut lmperatorum orientis motus fecêre ; ut populus Regionur‘n harum , Fran
corum Imperium, atque jugum ejicere fit conatus. Certe Veneti, fi non prim¡ , intra pri
mos fuiſi'e deducuntur , facta inter eos ſciilione, dumv pars Nicephoro: pars Carolo adhaeſifl'ª
i l Vide
 Periodus Il. Sclavonia,è’ Gautier. u 57

videtur,verum ratione illa, ut amb¡ uum fit, cui Imperatorum .P ſincerè addicti fuerint.
Leo PP. Ill, in Epifl. XI. ad Carol. , in cauſª. Fortunati .Archi-Eppi Gradenſis, Quico:
vocal:: reperimus inqujens in ets, guaienus a Gracielª/i injula, ubi Fortunatus Arch¡ E
piſco usfizam proprzam Sedan haber-e videbatur , propter perjècutiorzem Gracorum,
_jèu enetícorum, _'exul e e di noſèitur. Sigoniust Nicetas Patricia.: cum claſiè in Adri
aticum ſinym vemt , a ícepíoro _,- ad comprimendas inteſiinas Dalmatarum Veneta
rumçue dz cordias. Eginhardus: ,, Anno ¿’07, Mcetas Patricz'us, qui cum claſi'e Con
,, flantinopolitana ſedebat in Venecia, Pªce fªcta cum Pi ino Rege, &induciis uſque ad men
,, ("em Auguſti conſtitutis, ſtatione ſoluta Conſtantinopollm regrefl'us eſt. Anno 809. claſiis
Ñ Conſtantinopoli míſi'a, primo ad Dalmatiam,deinde Venetiam appulſa eſt, Quumque ibí
,, hiemaret , pars ejus Comaclum inſulam acceffit , commiſſoque pmlio contra prªeſidium,
,,. quod in ea diſpoſitum erat , victa,atque fugata in Veuetiam receſiit. Dux autem , qui claſfi
,,~ ªmerat, n-Omine Paulus, uum de pace inter Frªncos, &Graecos conſtituenda, quaſi ſibi
., oc eſièt injunctum , apud‘ ipinum Italia: Regem agere moliretur, Willarenus, & Beatus,
,, Venetiae Ducibus, omnes conatus ejus impedientibus, atque ipſi etiam infidias parantibus
,, cognita illorum fraude díſceſiit ,, Certe Magna fuit,in partem utramque Venetorum dex
teritas, Si onio teſté : Villerusiz’ Bea-tus Venecia Duces cum Dalmataru'm Legatis,Car0
Zum in T codonis villa magnificz’s Janis calzum fagàrant, ut Venetos Dalmatas in ami
atiam reciperet, 'ac Duces ,popular ueſz‘zos c’onfirmaret. Quibus audit'zs, Carolus ¡¡azul
gral-até qffènſitz acfoedere conce 0 dimiſít. Eadem & hoc ordíne recenſet Author Ano.
nymus vita: Carol.M, Profe uicur Eginhardus: ,Anno ¿²10.Pippinus Rex', pexficlíaDu
cum Veneticorum incitatus, enetíam bello, terra , marigue _iufflt ap ett', Suly’ectague
Venetia ac Ducibus ejus in dedz'tionem acceptis, eandem clqffem a Dalmatícz littor‘a
‘ .validada mffit. Sed cu'm
um Delmarisferendum Paulus Ce
adventuret , ¡¡ale-nice Prafec'ïus
egia clqfflis cum oriental?
ad ropria clqſw ſi ad auxili
regreditur.
Reflectere volui : Dalmaiiae, Dalmatarumque nomme, hi0, a. Scriptoribus Francis, Cro—
ªtas illos exprimi, qui ſub Heraclio Dalmatiam aquiſiverunt, quive Dalmatiªm illam polle
derunk, hinc quae fupra de Dalmatis refferuntur, Croatarum in veritate effe. ' ºdò: Croata]
illos, Dalmaciam poflidentes, Duces habuiſſe alios , nec fuifi'e ſub Venetorum Ducibus, Paula-9
em'm Dux ladera?, alter a \Vilhario & Beato , Venetorum Ducibus exprimitur. gtio: Croa
tas cqgnita Venetorum fraude, a Venetisrecelſiſſe, 8: orientis Imperio fincerè adhzſifl'e,dum
810. aulus Cephaloniae Praefectus cum oriental¡ claſi'e Dalmatis , five Croªtis adfuit,&Pip~
pin¡ elaſſem retrovertere coegit; Venetas autem Pippïno ſubjici ,pªſſus efi- 4tò: Hec qua
vis,qua~ ſub Carole , &Pipinno acta ſunc, poſteriºres Scriptores Venetos, partim confunde
re, partim negare, quosdam vero’ explicare, & conciliar-e, niti, At veritafis ªmatores,
fide tum viventíum & coaevorum, Veritatem agnoſeunt, ut Eckhardus lib, 28. num. a. Do
'ctifll Aſi'emanus Torn. 2. Par, I. cap. 3. eitans ipſum Dandulum Hb. 8, c. 1, aeem a Carolo
M. cum Imp. CP. conſtitutam , referentem, ubi : Per hoc decretum Caro approlzans,
quod cum Nicephoro actum fuerat, novam Venetiam aſè abdicavit. Item Diploma Frí
derící I. de anno 117 . .- * ‘ ’ ª
Jam, conſtat quïcíem , Carolum inter & Nicephorum Impp.poſt illud PippinibellumVeg
netum , pacem fuiſi‘e factam, fed quibus pactislres fine dubio, non eſt. Eginhardus teſta
tur, ſub ſua poteſtate tenuiſi'e Carolum, I/Zrzam ¿3’ leurniam, atgue Dalmatzam, excep
tzs Maritimis
l'itanum Cívitatibus,
Imperatorem uaspb
¡cabqere amicitiam
permific. Ac ,B
eſtòjunctum cum
intra has eo foedus,
marítimas Confiantilzopo
Dalmatiae Civitates,
Venetias fuiſi'e comprehenſas non negem, tam ob Danduliſieſtimonium quam & Eginhardi,
qui affirmat: Pacem cum Nice lloro Impfecitmnam Nicephoro Venetiam reddidit lon
ge tamen diſtincta fuêre pacta, e Venetiis: a Pªctis mantimarum Dalmatiae Civitaçum. E:
quidem Venetae ſub exolvendïs annuè tributis, Re 'bus Italia?, Nicephoro fuêre teddltlmt re¡
hujus teſ’cis eſt Conſtantinus Porphyrog, cap. 28, juvat ejus verba deſcríbere.
,, Multis poſt annis veniſ: rurſum Rex Pippinus, qui Papiam tuna, 8: cªfeta Regna te'
,, nebat, Habebat enim tres fratres Pi pinus, qui Francia? omni & Sclavonia: imperabant
obſèrva Sclavonia, nola attamen, ut nc ſòlam intelligas , at cam uague , uae trans
Albim latéffimafuerat , adeo ut occidentz's terras,intra Francos, è’ clavones,fiveó‘cla~
vos, orientales intellexerint ) ,, Quum autem contra Venetos proficiſceretur Rex Pippi
,', nus, ingentem militum multitudinem ſecum docenª , caſirametatus’ eſt in continenti, ex al
,, tere. parte trajectus, inſularum Venetarum , m loco, cu1 nomen Albolas. Videntes ªutem
,, Veneti Regem Pipinum contra' fe cum exereitu adventantem, & cum equis appulſurum eſ*
,, ſe ad infulam Madamªuci, _quee continenti propinqua eſt , antennis jªcti¡ omnem tr‘aJEctum
‘ P Ñ muni
H'díor. Balthaſaris Kercſèlich. -
 53 ' Notit'm Prazlítſininares Pannanicz Ven-ria

,z muniverún-t. - - Deſperans ïgitur RexP’ipinusita _Venotos compellavit: Subdíti mei eſtía,

,, ſiquidem a mea terra, & ditione huc veniffis : At ill¡ reſponderunt: Romanorum Imperato
,,_ ri ſubefi'e volumutnon tibi. Tandem vero crebris moieſtiis fatigati Venetí, pacem cum
Ñ ,l’ipino Rege , vel inviti fecerunt, {1’ tfrz'buta plurz’ma promzſèrunt. ‘Ex ¡llo vero tem
,, Pareſzngulis ati-n25', nrinutumfuít trilmmm, quod etiam hodie obtinet ,- ſòlvunt enim
,, Veneti‘guo'tanms Italia: , /íve Papia? Regnum tenenti, dz'vari-a argenti nanſignati ,
,, libras trígintaſèx. ,, Pergit n‘arrando , Lis circiter temporibus Ducem ſibí creáſi'e Vene— ,‘
tos, qui carteras Nobilitate antecelle—ret,, & hunc ex Civitate nova , quod continentieſi'etpro
xima,deinde ad Inſulam aliam , ubi etiamnum eſt, de communi conſilío , Ducatum Fuiſſe trans
latum ,Pro urea:: quod tam longe a continente dé/Zet , quam quis .hominem eçuo inſi
, dentcm vi ere pqfflt. K
De fin ulis circumſtantiis bel'li hujus int-ra Venetos & Pipïnum , nolo differere, {nihilo
níinus de 'Tªributm teſtimonium Conſtantíni, tantum tale ue eſt, quod enervari non poteſt.
Quid cnim magis cognitum iruperankibus , quam tributa? inc quia Conſtantinus, aetate quo
que ſua, five annº 9.5.9. qua eIrCIter ſcripſit, Venetos a tempore innitae cum Pipïno pacis,hoc
eſt 810.annis fingulís tributa , quamvïs ſucceſſiv‘e minuta, ſolve‘retef’retur, dícenb: tributum
* uod etiain hodie Obtïnet, ſòlvunt, argenti libras 36. Conſtat diſtinctae rationis fuiſi‘e pacta
Ze Venetíis, utpote cum Venecia? Nicephoro redditae fic fuiſi'ent, ut Italia Regibus ſolutíone
annuorum 'tributorum obnoxiarerítur, .taliaque teſte Porphyrog. folvill'ent. Quake Venecia.
ſaeculo plane decimo, plena libertate non audèbat. ,
Vivente ergo Imp. Carolo, qiiamvis \ªenetïe inſtabiles Fuiſſe deſcribantur, cum Croatiª
Dalmatiam polfidentibus, Forcju ¡ani nihilominus, igſisque laterales Croata? Líburniam co
lentes, Sclavi item, Savia: Pªnnoniae veteris, ſub client/ella Francorum perſeveráſi'e dedu
cun’tur, ex Scriptorum ſilentio , cu'juslziam Oppoſitionis. Anno 81 L Eginhardus, in tres par
tes totidem exeroitus miſi'os, recenſet; ques inter: alterum in Pannonias ad controverſta:
Hunnorum, B Salavorumfiniendas. At vel hinc patet, intra Hunnos, Sclavosque diſcor
dias fuiſi'e , non cum his, Carolo. Hinc etíam , Ducibus copiamm Caroli jubentibus,ad Prín
éipis przkſentiam iverunt , ut Eginhard. Non credo autem Sclavos, inferioris moderna Scla
‘voniasª fuiſi'e , qui cum Hunms cliflidebant, ſive in Religionis, ſichimitum negotio. Verum Sºla*
VOS , Moravize hodiernae; ſcribit enim Eginhardus : Fuêre etiam Aguis adventum ejus ex
ſ ecªt'antes, qui de Pannonia venerunt - * B ali¡ Primores Sclavorum, cz'rCa Danubz‘um
¿bitantium ~ Conſtat autºm, Patebitque infra, Sclavos ilios, moleſtias- Hunnis attuliſſe.
\
Vll.. Anno 81+‘Carqlo lmperatore mortuo, Imperium ad Ludovicum Pium devenir,
Pipinus, quem ſupra cum Venetis belláſfe retulimus , Anno 810. VIH. Idusjulii mortuun
fuerat. Huic Ben-tardas filius, anne 8x 3. avi fui Caroli voluntate, in Italiae Regno \deco
Hit, Hic, 816. circiter,c_um Imp'eratore patruo, díffenſiſi'e-a plerisquedeſcribitur, ac demum
occictſus. Si Bernardo huic, cum Italiae Regno, has Regiones ab Avo aſiignata: fuêre, Liude
virus-(quem alii Lindevitum, alli Ludovicum ſoribunt) Pannonia: ínferioris Dux, mortem
Regis vmdicare fors voluit. Scío quosdam , quos Inter C]. Ritterus in MSS. ſuis eſt, vellº :
Sclavoniam hanc, que in Pannonia inferiore, ſive Savia eſt, ſub Crumo Bulgarorum clarif
ſimo Principe, Circa annum 811. ejus recognovífi'e flominium, eidem ue ſemet conjunxiſſe.
Arguit hace Ritterus , ¡mb! ex Caroli* teſtamento, CDjUS Pattern recitat ucius lib. I. cap. 15,
.Pªg,mihi 5o. ubi Carolus de Pªrªnoma cum_ taceat, videtur Ritterç, haecpraecipue Savia,ſub
ejus poteſtate non futſſe. Lucnmterpmtatlçnem , quam iſthíc ſubJungeret , ut‘Erívati homi
nis conjecturam , alterius chusvis teſtímomo deſtitutam , rejicit. :db: quod Lucms ipſe Bor
nam,qui Guduſcanorum & Timotianorum Dux fuerat, Guduſcanos , Timotiauosque, infe
riorum harum partium, populum fuiſi'e, aſi'erat. Hos autem, ex E inha'rdo, aliisque Anna~
liſtis , Conſtat Bulgaris fuiſi'e afibciatos, dum ad annum 818‘ de ii: Fngnhardus ſcriberet: què
nuper a Bulgurorumſocietare de/èiverant, 8 adfines noſtros ſè contulerant, iraque ªn
te annum 818. Guduſcani,Timotianique, hinc & Sclavi, Pannoniz Saviae incola; in Bulga
rorum ſocietate quod fuerint. Hinc profluxiffe legationem illam , anno 817. Leonis Impera~
toris Conſtantinopolitani, ad Imp.Ludovicum, cauſa finium, Ritterus-exiſtimat, Hinc Liu
deviti bellum , dum Ludovic‘ús cauſam , quªaſtionemque limitum non determinàſi'et, quin Ca
dolaus Marcha: Forojulienſis Prefectus, ſua crudelitate ac fallaciis, Tímotianos , a Bulgaro
rum focietate deſciſcere, effeciſi'et, quaqetiam de "re, per Liudevitum, Ludovico a’ccuſabatur,
gtiò: Quod Theophanes fata Nicephorſi Imp, deſcribens , ad annum Chriſti 811. narret:
Crummuc autem ayzputatum {VicÃphOrz caput , adventantibus ad variis nationz'bus 0
[Zentandum per ¿les multas m_ amanorum dedecus, &ª vituperzum in ligno fizſpendit. ,—~

Pq/Zmadum vero illud/üjjzendw revulſàm , Carnibus_ nudatum, è’ mªgentç tec'Ïum , com

Botª!
 Periodus IL Sclavonzae , è’ Croatíx.- l 59
potaturis Sclavinorum Princip'Ibus inpoculum glariabundus çfformſiavit. Ex his ªrguiº
Rittetus Lucium de conjecturis nimiís, ac illa quoque, quam cap. 15. ex Caroli teſtamento
de Pannoniis & Dalmatia confeciſi'et ; dum confideratione praemiſi'orum Ritteri , rem accura
tius examinandam habuíſièt. Agat eruditus Lector judícem , Ritterum inter, ac Lucium.
Ritterus, ex verbis Theophanis: compotaturis Sciavinorum Principilzus, inſert: hos in ſo
cietate cum Crummo eſi'e debuiſi'e, -utpote ſecum compotantes. Nec alios fuiſſe, quam Ser
viae , Sclavonia?, Zachlumie, Macedoniae , Epyrus, qui Sclavorum generali nomine cenſeban
tur. Credit quoque,morem illum gentis hujus,dum in conviviis, ex cacabis, argento Obdu
ctis, aliisque ejusmodi , ut calceis, pileis (quod ego‘ quoque perſaepe, non ſine nauſea , vidi)
potare , in ſignum amicitiw ſolent, habere originem ex CrUmmi facto, ipſoque a tot ſaeculis
more , teſtari iſtud ;Principem illiu's temporis Sclavoniaª , Cruſno confoederltum ,ſociumque fu
ill'e. Utut hªc ſint, cum Crummus 814. decefl'erit, ſub ejus Succeſſore Murtagon Bulgariª:
Principe, Sclavonia hake, ad quem pertinuerit ? quaeſtio eſt. '
VIII. Celeberrimam profectò, ſui nominis memoriam, reliquit in Annalibus Franco
rum, ac Eginhardo, cwterís'que Soriptoribus Liudevitus Pannoniae inferioris, five Saviae,
adeoque moderna Sclavoniae,Dux. Haec ne ex lubitu predicare dicamur, Pªtent? ex Sii¡
cia urbe , ab eo relicta, duxñ ad Servios , five Serblios profugit , Carniolmſibus quoque ſuis ,,
qui dehinc ut vicini , ſeſe_ Forojulienſi Prefecto ſubdiderunt, ad Savum incolentes , conſequen
ter ínferioris hodie vocata! Carnioliar. Ut omnino Liudevitus Dux modernïe Sclavoniw fueª/
fit. Quando? quove armo Ducatum , ſiVe Banatum obtinuit ‘ª comperio ſcribi a nemine, An
nº 6’!7. In his Regionibus , motus ſuiſi'e intra vicinos Duces, negari haud Poll'e videtur y tflm
ex Legatione Leonis, miſſa ad Ludovicum, finium cauſa, & ab hoc Imperatore , ſubmlfi'o
.Albi’gario , cum Cadaloco, litium finiendarum cauſa. Occafione hac, puto Boruarn, qui Gu~
duſcanorum & Timotianorum Dux ab Eginbardo ad annum 818i ſcribitur, ad partes Ludo
-Iviciacceſſiſi'eg quia is 818. Legatos ad Ludovicum cum donis miſiſſe ſcribitur; eran: :loz G’
aliarum [Vationum Legati, ac Barna: Ducís Guduſèanorum 8 Timotianorum, quz .nu
Per a Bulgarorumſòcietate deſèiverant (anno nempe priore , dum Albigarius Comnuſflw
rium ageret) {5' adfines nO/Zras ſé contulerant, Liudeviti uoque Legatos adſuiſiè, teſta
tur Eginhardus. At loco donorum, accuſationes tulerunt nªverſus Cadolacum, ſuum Vici
num ex occidental¡ parte, cum de crudelitate, ac variis inſolentiis accuſando. Et quiaaud1—
tus non fuiſſet, anno 819. bellum gerit Liudevitus ,parte Carinthiae ad ſe accedente; mifl'uin
que ex Italia Ludovici Imp, exercitum ſuperat, regredi cogit. Mittit Imperatori conditi—
ones ſubſcribendªs, quas , quia rejeciſi'et Ludovicus , Vicinos ſibi Liudevitus ad bellum folla.
fat, &7. Guduſcanos Timotianosque adjutores, atque ſoeios obtinet, Cadolaco febri correptoz
& mortuo. Poſt Bornam 821. mortuum, Baldricus ſuccellit. Hic Carinth着 Cºmªs &Lªnt
dum in Regionem Carantanorum ingreſi'o,qua3 ad ípſius curam ertinebat,occurrens Liude
viti ªd fluvíum Dravum eXercitus, a Baldrico, caeſis pluribus’, de rovincia eſt fugatus. Par
te vero ex altera, cum ſocero ſuo Dragomiſo (qui Serblorum Princeps erat) Liudevitus Bor
nee ad Colapim fluvium occurrens, cum Borna pugnavit. Quo in przelio ,Dragomiſus occ¡
ſus, ac ob deſectionem Guduſcanorum ªd Liudeviti partes, Borna Praetorianorum ſuºrum
auxilio adjutus, vix evaſit. Liudevitus autem ,Dalmatiam ingreſi'us Decembri menſe ferro &
¡gue devaſtat omnia. Borna caſtellis ſuis quaeque includens, Liudeviti copias , jam exlate
re , jam a tergo lacerans , eum de Regione exire coegit, tribus hominum miliibus , de Llude
viti exercitu interfectis. Ac poſtea Guduſcanis etfiim a ſe ſubactis.
Jam Barna-:Ducatusnenít illuſtrandus. Eginhardus uno loco Guduflanorum, Ti'
motianorumque, Ducem, eum appellat. Poſtea Dalmatiz & Liburnize. Quod Lucrus
quoque animadvertens,lib. I. cap. 15'. pag. mihi 52.explicare nititur. Pra-.ªtendit Lucrus Gu
duſcanos, & Timotiªnos citra Danubium in Moeſiaſuperiore fuíſi'e, nititurque hoc, ex Pto
lomaeo , &Plinio oſtendere. Verum multa ſzecula ſunt , ab ªetate Ptolomzei , ad nqnum hoc
ſzeculum; multa rerumin Pannonia, Mceſiaque veteri, ab wtate Ptolomaei & leu muta-A
tiones. Quake firmiorem cenſeo Cl. Ritter opinionem: Nono hoc ſneculo, non alios GuduſT
canos,Timotianos ue, Borni‘e fuiſi'e ſubjectos, quam populum ¡llum ad _Tlmavum lluvmm_
degentem, poſt arvi/ium , & prope hodiemam Duyn arcem. Timavus emm lon
gum non habet fluxum, at continuo a mari recipitur. Guduſèanos verò efl'e populum
illum , qui ínfra' modernam Goritiam , ad Gradi/èam habitat. Rationes ex Egmharª
do , ſmculi IX. Scriptore , deſumit Ritterus. Nam primo, ait: Bºmªm fuiſſe Ducem
Guduſcanorum , & Timotianorum , turn memorata illorum inconſtantia , quod jam [zum,
jam alter¡ ſcſe ſubdidiſſent, refert Bornam ad Colapim fluvium conſtitifl'e, & cum, Liude
_vito pugnáſi‘e , Barna vero Dax Dalmatiae ( verba ſunt Eginhardx ) cum magma cºlªdª
. P a ª .
l
 60 [Votitiat Pralòm'nares Pamzonz'ce Veteris.
ad Colapium jim-Zum, Lindèvito ad [è venienti occurrens , in prima congreffi'ane a
Guduſèanis deſèritur: auxilio tamenxPra-torianor-um ſüorum pratectus, evq/it. Per
iit in eop‘ralio Dragomoſz‘ts ſòcer Lmdeviti , qu'z in exordz'o dçfectionis, reliéi'q ge
nero , -Ba’rnw ſèco’ujunxerat. _ ’Guduſèanz' -domum regrc-Jfi, iterum a Barna ſublgïm
zur. "Quisquis hunc textum Eginhardi, 'cum Cola is fluvii defiuXu metitus Poerit, Luci
um l'me fundamento, Timo'tianos, a Trimacïzo glinii , inter Naiſiiim, ( hodio Niſi'am)
& Ratiariam, \atente Lucio, plim Situm, dictos'; ibique Sitos; inveniet, Guduſcanos
item ad ar'mzem Moravam maiºr-em, Inalè loeari'inveniet, ' 'Colapie 'ad Siſeiam in SaVUm
&fluihamittitque ibi'nom'en ſuum. Ita ue dum E inhardo teſte ad anDUm 82 2. Lindevitus
relicta Civitate Siſcia,'ad Sorabos fugien o ſe contulrt,Siſciam Lindevito paruiſi'e, tam hino
pa'tet, quam &ex Carrfiqlenfibus,'qui ad eum pertinebant; Cªrantanis item, qui Liudevito
ſe ſubjecerant,
Mora'V’a, & Per Baldricüm
ubi Guduſcanos, ſuêre recuperati.Lucius,
Timotianosqueſiſtatuit Si autem Bornae
extenſus Ducatus,
fuill'et a Naiffo,
ad Colapim, adec&
que ad Siſciam,‘qua via 'l & quo ² ad Sorabos 'proſugifl'et Liudevitu‘s, nemo rep'eriet. Ac
cedit variar'e Lucium, nam ‘cita‘ta ‘pªgina Guduſèanos in Mcelia collocat; Pag. autºm mihi
54.. 'eºs‘ſta’tuitr’in Bulgaria, Et Güdzç/èani , Cs' Tz'motz'am‘, inquiens in Bulgaria hodierna,
five“cis Danubuzfza ſunt. ‘Quae 'combinari nequeunt. A ’Si enim in Bulgaria fuêre Guduſca
ni ,& Timotia‘ni? Bo‘rhae Ducak'us ‘totam Servia'm contine‘ba’t': hinc qua ratione ad Sorabos,
five'Servios, Liu‘devitus ingere 'poker-at? non affequor. adò: (311m tam Eginhardus , quam
& vitae Ludovici ſcriptor,‘teſtentur: Bornam , Lindevito ad ſê venienti , ad Colapim fluvi—
um occurriſi'e, quisquis ‘eras has inſpexerit, CZ Colapis fluªxum metitus ſuerít , judicare ſecus
non ’pciberit, ‘quam Bornam ab occidente progreffum, venienti contra ſe Liudevito, cil-ea par
tes hòdierni CarÓIq/quii, ubi Colapis fluxus dic¡ poteſt , locusque & campus eſt , in quo Bor
nm,& Liudeviti eXCrcitus coniiſtcre 'potuit-, occurriſl'e; adeoque Ducatum Bornae haud fuiſ
fe alium,‘quam inoris Adriatici, iii-e. ‘pro more Eginhardi ſcribendo: Lib’urniae, & Dalma
tia, in ve'ritate autém Ctoatarum, ibi degentiuru. _ Guduſòanos ~item & Timotianos, qui do
,num réverſi-, 'e'x'bello ad Cola'pim Feſto , ‘a Borna iterum ïuére I'ubjugati, nequaquam alios ,
' ’am ſupra memoratos, ‘adTarvi Ium, Timavaque populos. Horum primo Dux fuera:
ma , pertinebantque ad ejus Dueatum,'facile poſt occiſum Errichum a Terſaticenſibus.
Qu'ò'd ‘tacere ‘viſum Lucio, ex ratzone ut voeant Status.- Deinde Cadalaeo mortuo, per
Forumjuly, ob Fidelitªte'm teſtatam , Przefecturam ªquoque act-epic. Turn quod bella ad Co
lapïm gefl'erit'; cum,‘quia Baldricò›,'Car_-antanum ‘fuiſi'et commiſi'um,nec Bom’ce ad Colapim,
tuliſl'e ſuppetias 819. anno lege‘retur. q Quod fine culpa, negligere non poterat, ſi tum Fo
ro'julium Baldrico‘fiiiſſet creditum, Ritterianae deductionihuic , &explicationi-, refragari ne
q‘ue’o, 'pe'rſuaſum habens: C1. FarJatum, Aſſemanum, caeteroque omnes, ui Lucium ſunt
ſecuti-, ſi loca hace, & fluvios ‘pmdicto’s, 'metiri , inmerique dignabuntur, a ucii eXplicatio
ne receſi'uros, K '
-IX. BOI-ná, Ludovico Imp, qutevis ſua, EL Liudeviti Dueis, gefiaz, per Legatos nun"?
ciante, anno 820.Aquisgrani in ConVentu, ad opprimendum undique Liudevitum, tresſieXer
citus ordinantur , &in Vere mittuntur. Unus ex Italia per Alpes Nºticas, alter per Catan
tanorum Provinciam, tertius per Bojoariam, & ſuperiorem Pannoniam. Horum exercitu
um duo, tardius ingrelli Tunt, ad Liudevit‘i territorium, five Sclavoniam, quia primus Al
-pium tranſrtu, a Liudevití exercitu prohibebatur.(hinc firmatur ad Savum uſque , Labaco
incluſo,Sclavoniam'Liudeviti Fuiſi'e extenſam, dum ex Italia per Alpes Noricas veníens Lu
dovici eXercitus, Alpium tranſitu prohibebatur) Alter, five ex Bojoaria, & Pannoniª ſupe
riore ordinatus, & 'longitudine 'itineris, & Dravo , qui trajiciendus =erat ( uſque ad Dravum
ergo, Sclavonia Lindeviti erat) impediebatur. Medius five is ,qui per Carantanos proſiciſce—
batur, quanquam tribus in locis ei reſiſteretur, ter Liudevito ſuperato, Dravo etiam trans
miſſo , celerius ad deſtinata loca pervenit. Liudevitus, nihil tum molitus, nunitione tantum
caſtelli, ſe ſuosque'continuit, nec belli, nec paeis ſermonem habens. Exercitus verb, poſt
uam in unum conveneru‘nt, vaſtata Regione domUm reVerſi ſunt, Anno 821. Redintegra
tls a Liudevito, viribus , ac índubiè ForUmquy , & Carantanas artes devaſtante , quºd priorª
anno, Carniolenſès,qui Circa Savum fluviam habitant, B’ oroiulíenſibuspene contigui
jim: ( igitur illi, qui ad Labacum fuêre) Baldrícoſè dedidiſi'ent, Idem {5’ para‘ Carantano
rum , que ad Liudeviti partesa nobis defecerat ,facere curavit. Eginhard. Tres iterum
exercitus ,Aquisgrani adverſus Liudevitum ordinantur, qui perfidorum agros, per vicos va
flarent. Quod etiam nemine reſiſtente peregerint.
Hoc eodem anno 821. Eginh. teſte: Barna Dux Dalmaticz, atque Lilmrniw algien
&us ell : Et petente populo, atque Imperatore conſentiente, Nepos illius nomine Ladaflla
' ‘ ¡las,
 Periodüs Sclavoniag, ò’ Croatia!. 61
vas, ſucceſſor ecti conſtïtutus eſt. Si Ladaſèlavi nomen, de quoinfra: fi Porphyrog. fidem,
quod Croataa e ſuís, Príncipes conſtituere ſoliti fue‘rínt, conſidero, Bornam Croatiª-2 Ducem
fuiſTe, inferendum eſtmon minus, fuíſi'e tum Croatís , líberam Ducis,ſive Ban¡ ſuíelectionem,,
quam Imperator confirmáſſct, patente 170171110 B Imperatore coryèntiente, Lada/&lavas
ficccçfflbr conſtitutus
Fortunatus ç/Z.
Patriarcha Gradenſis , a Tiberío Presbytelro ſuo, apud Imperatorem accu
ſatus, quod Liudevítum muraríis, & artíſicibus juvaret, Citatus a Ludovico ,nec comparens, ‘
jadram venir, milctſus
ac aperta
flantinopolim eſt. fuga: cauſa , a Joanne Dalmaticr Prefecto( haud- folios Jadrae) Con
Anno 822. Exercítus de Italia propter Liudevïtïcum bellum eonſicíendum ,ªin Pannoní~
am miſfus eſt; ad eujus adventum , Liudevitus Síſcia civitate relicta , ªd Sorabos fugiendo ſe
contulit , haudjpſe, at cum ſuis pluribus, cum ſcribatur: uno ex Ducíbus eorum , ſiVe Sora
borum , per doium interfectO, Cívitatem ejus in ſuam redegiſi'e ditionem. Anno autºm 823.
Ludovíco allatum eſt, de interrítu Liudevíti, quod relictis Sorabis, cum in Dalmatïam ad
L'Iudemullum Avunculum Bornae Ducís pºrvenifl'et, & aliquantum temporis ,cum eo mora*
tus fuíſi'et, dolo ípſius effeſ: interfectus. ‘
Pramiſi'orum , facto examine; Sclavonïa haze, five Pannonía inferior, cui ſubjecta exti
tiſi'e cenſeri debeat? flatuere neſcío. Vocant quidem Scriptores Franci, Líudevítum, perfi
dum, rebellem .- At quid fuit, toties exercitus mittere? devaflare Sclavoníam ,& reverti. Nec
e ſuis Ducem conſtituere, aut tenere praeſidía , Francíco adimpleta milite. Quid , quod fu
giepte Liudevito ad Sorabos , extenſum non legatur Francorum dominium. Haec ſi perpem
dantur, quamvisWonomirus, olim ſe ſuosque Francis ſubjecíſi‘e, negar¡ non poſiit, tameneo
mortuo, aut Sclavos hos Fr'ancorurn excuflifl'e jugum; aut ab Imperatore CarOlO , Sclavoní
am hanc, orientis Imperio, per innita pacta., ceſi‘am fuiſi'e , ut de ea in ſuo teſtamento etíam
-taceat,concludendum,inferendumque eſi'et. Verum Bulgarian Príncipe Crummo, Confian
tinopolitanís formidando evadente, Sclavos hos, & Selªvoniam , Societatem Bulgarorum fuiſ
F: amplexatos. Crummo mortuo, equque Succeſi'ore debiliori effecto, Ludovicum & Fran— .
cos ſtuduiſſe; ut benevola, ſizontaneaque accelſione Sclavorum , ªmplificetur Francorum
otentía. Sed Liudevito & Sclavis reſiſtentibus, neZin bellum cum Orientalibus veníant,
Intellecta Fortunati Gradenſis Patriarchae , Conſtantinopolim fuga, quaſi tantum illatarum ſi~
bi a Liudevito injuriarum vindices, ownpationemficlavoníae huJus, neglexiſi'e videntur. Hat-c .
an ita?aut ſecus ſint, Lector determinar, Prouti etíam .- an Lzuderza , montïs Claudii poſ
(èſio , Liudeviti hujus ſervet memoriam, ſitque ab ejus nomine‘ ; uaſi iſthic Liudevitus ar
cem in monte erexifl'et, ſe ſuosque anno 820. contra exercitus Imp. udovici contínens, quam
opinafionem , ex nominis derivatione, locorum item ſitus, & fertilítatis terreni, in MSS:
comperimus. ~ ~ . l _ u
X. Liudevito mortuo , combmatlone facta Scriptorum', dífficile eſt, his de Regloníbus ln
veritate conſtituere, cui parebant. Anno 824.. cum Mortagon. (ſcribïtur varíe, quía hi Mu— ~
tragan, hiPrinceps,
Bulgaria! Omarrag,,ªliiMurtagon; alii Muradus,
ad Ludovicum lmperatorcm Legatos vel
cumMorad
Epiſtola.Chan,eumexprimunt)
ſua ( rei novſiitate, ſcrí- '
bentibus Francis, Imperacore eorum moto) miſiſi'et; Imperator Lagatos pro audiendis illis,
ac aliis,termini extenſione,detínuit. Anno 825. Legatis Aquïsgran¡ auditis , prªetenſionem
de tel-minis & límitibus eſi'e intelligens; eos , datís ad Regem Bulgariw litteris remiſit. His,
Bulgarus non aquieſcens, anno 826. Legatos ad-Ludovicum remittít, rogans: ut ſine mqra
términorum definitio fieret; vel ſi hoc non placereſ: , ſuos quisque terminos fine pacis foede
re, tueretur. Potro non ſolum hªce Bulgarorum praetenſio fuit, ex parte Dacia? Danubio ad
jacentís, quam Pradenecentw dicti , incolebant; fed etiam, ex parte Pannoniae ; cüm Bal
dericus {1’ Gerlwltus, Comites , atque Pan'nonici limitis Przefecti , miffi ab Imperatore in Ca
rantanorum Provinciam fuerint , tum ad invigilandum Bulgarís, cum ad inquirendam‘famaª.
veritatem , num Murtagon a ſuis fuerit interſectus? Verum tantaa moras pertzeſus Bulgarus ,
Anno 827. Eginhardo teſte , etiam de adhuc deſcriptis: Bulgari quoque SclavOS in Panno—
m'a ſèdentes, mg'ffo per Dravum navali exercitu zferro 8 igne va/Zaverunt, En’ expulſis
eorum Ducibus, Bulgarzcos eis Rectores cOn/Zituerunt. Anno autem 828. Ludovicuª
lmperator, relatum nunc factum Bulgarorum, íntellígerxs, Baldericum amov'lt, teſte Egin—
bardo: Baldert'cus Dux Forojulien Is , cum propter ejus igual-¿am Bulgarifines Pamzo—
Lia: fizpÏ/Zrioris impune vaflc’çffent, noribusprivatus; 8 \Marcha inter guatuorComites
zvç/à e .
Ex pramiffis conſequitur. Imò: Liudevítum Bulga'rís fuïſi'e affoeïatum, & in eorum
clientellª, ciun Liudevito mortuo, mox Bulgariª Rex, de Enibus quaeſtionem fecerit; Idò; ‘
‘l Ñ Poſt
Hfl. Balthfzſàrís Kerçſelich, .
 62 'Notitne Preliminares Parmonia: Veteris.
Poſt Liudevíti ad Sorabos fugam , illumque occíſum, Sclavos Pannonim Savia: incolas. ,
dovici Impeijatoris poteſiatem ag'noviſi'e, huicque ſemet ſubjeciſi'e, poſtquam Bulgari Sclavos
in Pannonia ſedentes, miſſo per Dravum naval¡ exereítu , non ſolum vaſtaviſi‘ent; verum Du
cibus Sclavo‘rum pulſis, Bulgaricos Rectores iis conſtituiſi'ent; ut Sclavonia hace noſtra, ſub
Bulgarorum poteſtatem veniſi'e ¿educatur, & Bulgaros recepiſi‘e Rectores ,adeque 827.Fran~
corum e mancipatu exiviffe. 3tiò: Pulſos e Sclavonía Duces, ad Ludovicum fugiſi‘e, Bal
dericum accuſaviſi'e ; dum is anno 828. honoribus eſt privatus. Interium quia ſcriberetur a
Fuldenſi ad annum 828. Lotlzarius cum exercitu ad fifarclzam Ifi'ſz'zanicam mjfflis çfl :/í
militer G’ Ludovicusjuvenis contra Bulgaros, ab Imperatore Ludovico, neglectam fuiſi'e
Sclavoniae rec'uperationem, cenſeri non poteſt ;.Verum-tam ex filentio Scriptorum, quid ju
venis Ludovicus cum Bulgaris geſi'erít ‘Z quam &confideratione inteſtinorum beïlorum ,con
fiderationis item filiorum Ludovici , contra Imperatorem Patrem, denique etiam: ex conſtí
tutis per Ludovicum, novis quatuor Marchas ComitíbuS; práecipuecum Anna]. Fuldenſibus
teſtantibus '; Anno ¿²2 9. Bulgari navibus per Dravumfluvium venientes, guasdam vil
las noſlrorun'zzflumini ‘v'zcinas, incenderunt. Concludi aliud nequit: quam Ludovícum
Imperatorem, Bulgaris mode'rnam cefliſſe_ Sclavoniam, facile etiam ultra trans Dravum ;fed
quoaduſqu‘e .² ſtatui non poteſt. Argúí nihílor’ninus poſi'e videtur, ex Marchis Imperii , Boi
ca nempe , Carantana, Tarviſana ~, & Mora‘vorum, Pannoni’ºe veteris Pattern magnam, Bul
garoa obtinuiſi‘e. Quod etiam , infra adducenda , roborabunt.
Sane , quX in utroque imperio, his annis fuêre confuſiones ac miſeriae, meum ¿efe-ribera
non eſt. Qui ignorant, legant Annaliſtas Francºs, & refpectu Orient-alía Imperii, Scripto
res ByZantinos. Dalmata',hoc 'eſt Croataeilli, qui Tub Heraclio aquiſiverunt Dalmatiam,
funtq'ue bene diſtlnguendi, a Croatis Libur’niae veteris , ut etiam Lucius lib. II, cap. Ladmo~
nuit , aucti potentia & viribus, videntes MÏChaelis Balbi ſocordiam , occafionem ítem, captª-;ea
Saracenis Sicilia? , & Calabriïe; ſeſe liberos effecerunt. Parebant hi, poſt pacta illa intra Ca
rolum I. & Nicepho'rum Imp. Orientali Imperio, at Circa annos hos ,_videlicet 826. ju m
eXcuſTêre. Haec qua: ret'ulimus, teſtantur Zonaras, Cedrenus, Curopolata. Michelz’s al;
[Ii Amorei tempore , Saraceni .Siciliam . è' Calabria partenz occupà vere. Item amnis Dal
Matia dçfeciï~. Conſtantinus Porphyl‘º' ’. in Contin.Theoph. ad annI'Im 826. omnis Delma
tia fiib id tempus a Romano [mperio (five Orientali) defecit, fligue omnesjuris , acſi
bi capita extite‘rurzt, yuoadusyue incljtus ille Bafilius Impe’rium rc Izdumſüſèepit; tune
enim Romana: factifiu‘zt dit'IOIzI’S. Item de ¿Admin, Imp. cap. '29. m Romanum I _ e
rium, [7er imperantium
Amorlenſis :una'izan
Balblſi, tantum temporis ignavzam
expzriwèç, , argueſbcordiam
gta' Dalmatid , maxime ,ſàijurisfa
’oppida incoleban‘t MCACZZ'ÏS‘ ,

cti, neque Romano Jmperatori, neque cuêguam alteriſiibjec'í'i. Firmantur iſta, etiam
Privilegio, apud Lucium lib. 2. cap, e. Tirpimirz‘ Croatorum DUCiS , dato _ Salonitanw
Eccleſiae, quae dum extra dubium in DaÏmàtía veteri Rbmanorum, eſſet; Ti'rpimirum Du—r
cem Croatarum illorum , qui Dalmatiam ſub Heraelio aquiſiverant, fuifl'e patet. Eſt Privi~
Iegium ,Lucio alſirmante, de anno 838, Hoc ſe Tirpimiru‘s,Croatarum Ducem vocat : hoc
ſuum anteceſi'orem, Croatarum ;eque Ducem Mislavum exprimit, ſub hoc MislaVO Duce de
dicatam fuiſi‘e Salonitanam Eceleſiam , ipſique elargita Prívilegia teſtatur‘ xTirpïmirus quo.
ue, quèdam largitur , ac :mtecefl'oris fui Mislavi eonfirmat donationem , & privilegia.
L’Ieditatione Privilegii iſtius,eertum eſt M ¡Slavum,Tirpimiri fuiſſc antecefforem,ex alio gene~_
re hunc, ex aiio Mislavum , cum Tirpimiru‘s taceat, ſibi fuifl‘e agnatum.'2dò:Mis]aum Egiſi‘e
Ducem,ſub Graecorum clienteila; Tirpimirum verò fuíſi'e illum, quijaRomano Imperio 'defecit,
ut ex verbis
munercte Privilegi¡
Divino deducit'ur:
~ ' Item: Egº
¡Mundi al* licèt Pecca‘tor
origine cunèlaTirpimir'us
per temparaDux Croatarum
fac7a manſiſiè,,juuatus
delabis
ſéqueſ‘uccedentibus alía, ut ideo vota folvens DEO , de communi, ut ait, conſilio cum Om
nzbus Zupanis,monaſterium conſtruxerit , ibíque catervas fratrum adhibuerit, dota'Vc-r'ït. Ex
annis quoque Tírpïmiri hujus, iſtud deducitl‘Ig cum ad hace tempora, Dux fuerít, quibus, de—
feciſſe Dalmatas, five Croatas illos , Scriptores Conſtantínopolitani fatentur. Duªe autem híc,
ex eodem Privilegio naſcuntur difficultates, Prima ‘eſt: num ſicClºoatX illiDalmªtiampoíl
fidentes, liberí eveſerint, ut ab Oriental¡ deficientes Imperio, nec Francorum ſive occidentis
Imperio, ſemet ſubjecerint? Lucius ex Inſcriptione :Regnante in Italia Piiffi'mo Lorlzaria,
Francorum Rege. Putat Tirpimirum ſub Francorum imperio fuiſi‘e. At o inioni ſuae, dc
ferri nequit, tum ideo; quia lmperatorem 838. egit Ludovicus Pius, hinc 1 deficiendo ab
Orientís Imperio Tirpimirus , Clientella.- Francorum Imperatorís fe tradidíſi'et, Ludovícus
fuerat in inſcriptione exprimendus :cum etiam , quodConſtantínus Porphyrog. (teſtis perquam
idoneus) teſtecur : Qui Dalmaria oppida incolebant, negue Romano Imperatori,, negue
, cui.

N“ __.___ .
 Periodus .II. Sclavonix,ò‘ Croatia. *- 63
cniguam alteri ſubjec‘i'i. Hoc error effet , ſiFrancorum Imperio, Dalmatiae ineolae ſeſe ſub—
jeeiſi'ent, vel oecaſione paris illius , anno 838. innitae, intra Ludovicum Imp. &z filios (de qua
Pagius , & apud Cl, Aſi'emanum , Metenſis) Lothario , Tirpimirus fuiſi'et fubjectus ,' cum ni~
hilominus, diviſionem hanc ignoraſl'e Conſtantinus Imperator, ſupponi nequeat, utpote pub
]icam. Sed nec arguipotef‘c, ad pacta, diviſionemque illam, Croatas Dalmatiae pertinuiſi'e;
cum illi, ex Carol¡ I, pactis,0rientali [mperio attributi fuerint; neque ob diſcordias dome
Ricas, qua-3 Ludovico erant cum filiís, opportunitas extitit, receptione Croatarum Dalmatiae,
ut ab Orientís Imperio deſieientíum ,Orientis Imperatores provocare, & hoſtes efficere. Qua~
re Inſcriptio illa, Lotlzary, Italia-z Regis, ſive ex vinculo amicitiae , aC foederum( quia Lo
tharius in patrem fuum impietatis reus deſcribitur) ſive ex juramento illo , quo ſe Croata,
Dalmatiam aquirentes , Romano Pontifici obſtrinXerunt olim , procell'erit, neutiquam vero ,
ex ſubjectione, &z recognitione juris, Regum Italiae, in Dalmatiam, ut ideo Tirpimirus, nec
Lotharium, ſàum Dominum, vel Dalmatia?, ſuique Ducatus vel innuat; vel canſènſus L0
t/iary, reminiſcatur, at ut juris abſoluti Dux Croatarum &Dominus, de communi Zupano
rum ſuorum eonſilio, q>uaequ33 diſponat in fato Privilegio. Alia quaeſ’do eſt: TirpimiriDu
catus, qui fuêre limites', & num ad Danubium uſque, annis his, ſive 838. Croatzu'um horum
Dalmatia extenſa fuerit ? Limites fixos , & Cum certitudine, deſignare nequeo. Ex loco ſub
ſcriptionis Bjaci, ſivc ut nunc Bilzaclzio argui poteſt, ad fluvium Unna ,five Vunna , exten
ſum per montana, reſpectu Zagrabíae meridionalia, Tirpimiri Dueatum fuiſi‘e, ad Drinum
fluvium; ut ea, qua? trans Vunnam ſituantur Tirpimiri fuiſi'e ar ui valeat, CisVunnana
vero Sclavoniaa 5 quae Bulgaricos Rectores ab anno 827, habuit, ut1 ſupra Eginhardus , teflis
exce tione major perhíbet. Ex Verbis Privilegio infertis: Ac de'mcle, ut-in fatam matrem
ECC eſiam , ( nempe Salonitanam) Mae Metropolis uſ ue ripanz Danubii (eſt) &pene per
totum Regmmz Croatia’, conclu i le ¡time nequit,ZI‘irpimíri Ducatum, ad ripam Danu—
bii fuiſi'e extenſum. Conſtat enim Serb os ſive Servios, fuiſl'e iſthic, ac hos inter Selavoniam,
& ad Adriaticas continentis oras , Sclavo-Croatas. Conſtat item , ex Dioeceſium vel Metro
politanarum finibus, legitime meriti non poll'e , Provinciarum limites, dum diſtincta eſt, facra.
Jurisdictio , a profana, Nunc etiam Dioeceſes, &7- Metropoles , quoad jurisdictionem ſacram ,'
extenduntur per Provincias diſtínctas, & Regum, Magiſtratuumque _divérſorum, quin inferri
valeªt, metirique inde, Regnorum, vel» Rerumpublicarum , limes ac terminus. Religioſorum
autem, quos vocamus, Magiſtratus, live Provincias 5 perſaepe per 'plura Regna, Ducatus,
Provincias extenduntur, & in unam conflantur , eorumdem Provinciam; qum ex confuſio
ne hac, inferri five nunc, five aliquando poterit, Regnorum aut rerumpublicarum eosdem
fuiſl'e, aut ell'e limites. ' '
XI. Liquet itaque ex, raemiſiis, poſt bellum illud Liudeviti Sclavoniae Ducis,occa.ſio
ne bellorum civilium intra líos Ludovici Imperatoris cum Patre, Sclavoniam hodierna'm an
no 827. Francorum excuſiſi'ejugum, atque Bulgaricos Rectores nactam. Croatas &que illos,
ui Dalmatiam incolebant , ab Orientali defeeiſi‘e Imperio, oecaſione Saracenorúm, in Sicilíam
Lalabriamquclirrumpentium, circa annum eundem 827. Jam examinandum venit , quando
Croatae illi, quie Dalmatia ſeceſſerant , & Sclavorum terras, occiſo Argaido, ad oras Adria» ,
ticas, intra SelaVoniam , & Forumjulium in veteri partim Libumia, artlm Jap dia occuPa
Verant, dicti Sclavo-Croatae , ſeſe a Francorum poteſtate ſubtraxerintª & juris iii¡ effecerint?
Hoc eorumdem factum , ad annum 84.1. aut 84.0. cum aLueío , Aſi'emano , Farlato,eae~
terisque eruditis Virís Collocetur, neque inveniam motivum, ex coaevo quopiam Scriptore.
aut ullo diplomate, ab íisdem recedendi, eisdem ſubſcribo. Rei, hoc eſt libertatis Sclavo
Croatarum teſtis cſt Conſtantínus Porphyrog. cap. 29. Hic, poſtquam retulíſi‘et Croatas il
los, ui Dalmatiam ineolebant, fui juris factos, nec Romano Imperatori, nee euipiam alter¡
ſubjeé os elle, proſequitur: Itidem conterminae illisgentes( adeoque poſt Croatas, Dalmatias
incolas) .Romani
l excuffis Croati, Servy
Impery, Zachlumita, Terbuniota,
habenis lz’beriſi, ſüisgue nonCanalita: , Diaeletiani
alienzs legibus , ò’ Pagani,
uſi funt, Verum,
&tendum eſt: Por hyrog. adeo contractè plurium ſaeculorum memorias Croatarum ‘referre,
ut fibi ipſi contrarlari videatur. Cap. 29, ſubjectos Romano Imperio fuiſſe, Croatas Dalma~
tiam incolentes , prouti & gentes memoratas recenſet, fed per ignaviam, & ſocordiam Michae
lis Amorienſis Balbi, ſui jurís effectos eſi'eſi Cap. 30. cum narráſi'et, occupatam per Croatas ,
pulſis ¡nde Abªribus & Sclavis Dalmatiam, refert: a Chrobatis, qui in Dalmatiam venerunt,
partem ſeceſiiſl'e, & Illyricum, atque Pannomam (in parte videlícet) occupáſl'e, ſubjiciens ,
Per ali uot vero annos etiam Dalmatiam incalentes Chrobati, Francis fitbjiClebantlU‘:
gue-ma modum {5’ antea, dum in ipſòrum terra degerent. Tanta autem in eos ,crudeli
tale utebamur Franci, ut lactantes .adhuc eorum pueros accidentes , caniòus oly’ieereat,
q a me

^'ii‘
-.
 64 Notizie Preliminares Pannoniar 'Veterisz
Que res cum intolerabilis Chrobatis effit,faéïod¿fflïdíq, Príncipes1,731405' ex ip/ïs halº;
banr, interemerunt, Uncle magnus contra eos exercztus movzt e rancía, è’ pcſt ſép
tem‘annorum [ze-llum, wgre tandemfizperioresfaéïz' Chrobatz' , omnes Francos, eorumque
Príncipem Cotzolin e medioſizſizderunt. Et exinde liberi, &fui jurisfaéïi ,ſàcrum Bap
zifina, a Romane Pantffice petíerunt , mzfflíyue Epiſ‘cop—í , z'pſòs baptizárunt, Princz'patum
tenente Parino. Narrat deinde., regionem in XI. Zupanias fuiſi'e divíſam , harum recenſem
¿atia, cum reliquis
nomina-,Bano &fiabiníis
illorum ( Sc]avis)zta
uid obtigit, /ita fines
tum ergit: ç/Z &0. Ut hinc inehoans
deſcribcre; pateat etiam , eum diſtinctè
: prwdicta Chro

non ſcripſiſi'e , verum confudiſi'e Croatas cum Sclavis cap. 31, Re ia autem [me , quam inco
luerunt Chrobati,alz initio ſüb Org/late erat Romanorum mperatoris - - C/zrobatz'ae
autem Prince S ab initio, ¡wc eſi al: Hera-ely’ Imperatorís temporilzus, Romano Imperd
zorá’, non B garice Princàvi erat. Neque Bulgarus cum C/zrobatis bellumgeſl
c.
.Horurn, caeterorumque
'eſt comPendió facto examine,-&
ſuo Porphyrogenitum, memoriascombinatioue ſcriptorum
Cl'oatorumv per areliquis,
plura ſaecula certum
effe comple
amm; quam-fine Cronologia rationer, aliorumque Scriptorum adminiculo, nec intelligi, nec
interpretar¡ pofl'unt. Mihi ªccurate perpendenti, combinantique Porphyrogeniti narrado
nem, cum Seriptoribus aliis, & locorum ſitu, videtur is, capite 2 . generatim Dalmatíam
complexus. cap. 30. .poſt generales de Croatis noticias, ſpeciatim de roatis illis agere, qui a.
Crobatis illis, Dalmatiam ineolentibus ſeceſi'erunt in Liburniam veterum,&Pannoniw partem
occupárunt. Hoc, non ſolum ex dominatu ,per annos aliquod Francorum, deducitur; at ex
fide, five Baptiſmo etiam, quia hos, ſub Parino rei-'ere fuiſi'e baptizatos , ill¡ verb, qui in Dal—
mªtía permanſerunt, Catholicam fidem ſufcepíſfe ſub Heraclio recenſentur, juráſi‘e Romano
Pontifici, nec a fide ſuſcepta defeciſi'e illos, deduei oteſt. Capite demum 31. ſpeciatim de
Croatis Dalmatiam ,poſiidentibus, fcnbere videtur ï’orphyrogenitus, ut quivis inveniet, ca
ut iflud meditaturus, Quare cum ca ite hoc Tir imiri facial: mentionem, qui Circa 837.8:
equentes annos, Dux fuit Croatarum Balmatiae, poſt eum Creſimirus ; Parinus , de quo f,
cap. 30. Porphyrog. Princeps five Dux,|Croatarum horum, id eſt Sclavo-Croatarum Dux
erat; nec Croato-Dalmatis attribui poteſt, cum Porphyrogenito teſte, Circa annos eosdem,
Porinus,& Tirpimirus DUCes fuiſſe obſerventur, - .
Itaque pat‘eret ex przemiſiis Porphyrogenitum , hiſtoriam faecxfiorum plurium, atque
Pªrtis utriusque Croatarum, quin & Sclavorum fuifl'e complexum , quam nihilomínus anteri
ora, a nobis relata , illuſtrarent. Sclavis ergo Pannoniae inferioris, five Sclavonia , per Bul
garos ſubactis , Croatís aeque Dalmatim, ſeſe ab Orientali Imperio fubtrahentibus; Sclavo
Croata: , quiintra Magiſtratus,
Sclavo—Croatarmn hos fuêre medii, Franciſque Marchiae_
a Franeorum parebant,praefectis,
quod hi, dl;razfidia pofliderenc,
nderent, &
atªque liber

,tatem conſequi procuraVerint. Sed ua via? quibusve modis, clarè criptum eſt, a nemiñe.
Narrat Porphyro . ſuperius, poſt be lum annorum ſeftem, libertatem confecutos, at quibus
annis, bellum illu fuiſi‘et? tacet. Vereor ego, Porp yrogenitum nomine Corzolin Princi
PI'S , Cadalacum exprimere. uod ſiita e'ſi‘et , per bellum annorum ſeptem indicaretur, bel
lum memoratum Liudeviti , el etque confuſa Porphyrogeniti narratio. At cum e Francis
aliisque Scriptoribus, nec argui valeat, Sclavo-Croatas, Adriaticas oras incolentes, liberta"
tem turn fuiſi'e conſecutos , inio Borna Dux contra Liudevitum pugnàfl'et pro Francis,bellum
illud hujus
bell¡ ſeptem annorumcollocari,
eXOrdium fuiſi‘e poſterius, cenſeri
. debe(ct , atque ad annum circiter 83a. aut , 8 3 3.
Sáne quisquis, filiorum Ludovici P Imperatoris, cum patne difcordias 8L indignitatem
perpendat, quam ad annum 833. deſcribxt Auctor vitae Ludovici, Conradus item Uri‘pergan
fis , Sigebertus &c. occaſionem Sclavo-Croatis his fuiſi'e, ſemet vindicandi deFranCis, _facíle
agnoſcet… Obedire Francis cum renuiffent Croatze, [meros eorundem Franei occidere, cani
busque .Projicere, teſte Porphyrog, crudeliusque agere mee erint. Quam exoſi Croata: Ty
rannidem, Francis occiſis in libertatem ſe aſſeruerunt, habito facile adjutorio a SclaviB,Bul~
garia.- parentibus, ut: infra dicturi. ‘ _ . l . ‘
, Belli geſti deſideratur relatio, ſuperſunt nIhllominus huJus memorias , tam apud Porphy~
Ñ rogenitum: Pq/Zſè tem annorum ¿ellum, a? rè tandem ſiqperz'ores act¡ Chrobatz' ,omnes
.Francos - ª e me ioſtg/ïulerunt. Et cxin e liberi›,&’ſàijurisfa z' &0. quam 81 Scripto
res Venetos, apud Lucium lib. e. cap. 2. Pªg. mihi 60. & Sch'ònleben ad annum 836. Sed in
ſuper: anno eodem 836. Lotharius Italia? Rex, Gregorio Papa- inſenï‘ús , Romanam Eccle
_fiam haud leviter perturbáfl'e, apud Schònleben perhibetu'r. Cujus' rei confide‘ratione, cum
jeſtª Tirpimiri memorato ſuperius Privilegio , Dux çroata’ru’m, Dáhnatingxum TerEímirus¡
›
1a
 ‘l

Pe—riOJus Salavonia: , è’ Croatiª?. 55

in amicitia fuiſi‘et cum Lothario, innucntibus verbis illis: Regnante in Italia Piiffimo L0*
tharia Francorum Re e. Martinus ille Claudus, de quo Porphyrogen. cªp. 31. verbiI fe
quentibus : In diebus Zrincipís Terpemere, guipaterfuit Principis Creſèmere , e Fran
cia, que inter CÍerbatiam ò’ Venetiam media ç/Z , veñíens Vzr quidam Martina? nomi —
ne, ’maxima pius,ſèa,' habituſoeculari, quem ¡idem quoque Chrobati, miraculafecç'ffè
plurima dicunt, hi0 porro Vir ius imbecillus admodum, 8 pedz'bus mutilatus, ita, ut a
guatuor bajulis ?uocumgue vel et , deferreturſillud Sanctifflmi Pontfflcis mandatum (nem
pe juramentum i lud, quo fe ObſtrinXerant S. Petro Apoſtolo ſub Heraclío occaſione Baptiſ—
mi ſuſcepti; ut¡ ex eodem capite 31-. Porphy’ro -. pateret) Chrobatis ad ultimum vitcefinem
ſervandum çffl: itidemſtznxit , eaclem etiam ilÏis, quee antea Pontifex, imprecatus. Qua,
propter-neque Sa enae ipſtnºum Chrobatorum, ’neque candurce, unquam ad aliquem bel
lo irzfeſtandum
ducitur, afeunt, Croatas
ud reflectendos niſiſi quis eos adoriatur.
Dalmatim, juramentiMiſſus a Papa
illius fuſib fuiſſe eliciti;
Heraclio ad Terpimirum
adºoque dc
ne
adverfus Papam, cum Lothario ſaederibus & ſocietate conjunctï, moliantur quidpiam, Lo~
thariumque adjuvent. Quod‘CroatiS Dalmatiàe per‘fiiaſum fuiil'e, tam Privilcgium Tirpimirï
apud Lucium -ſuaderet, dum is 837. plus ſolïcitus eſt de monaſteriis, quam armis; quam &
filentíum a ud Seriptores, geſti ab eo bell¡ cujuspiam, Quare is, ’Croatas Liburnicos , non
adjuvit, ne ranoos, ſibi amicos Offenderec, arljuvando ¡1105-, qui a Francorum ,jugo ſeſe el'ibe
rare ſtudebant. .
Martinus relatus , dom e Francia ,57m inter Chrobatiam ò’ Venetiam media eſ?, ad
Terpïmirum ivifl'e, a Porp’hyrog. deſcríbit-ur, facile ad hos Sclavo-Croatªs iverit,eòs ue ad~
verſus Lotharium 81 Francos hortatus eſt , ut fic Lotha‘rium a perturbanda Romana Eccleſia
avocaret. Terpimirum, hujusque Croata: Dalmatíae, juramenti admonuit, ut Lotharius e
vadat debilior, & ditiones Romana: Eccleſiae ſecuriores. Venetaa,'utpote Italia.- Regibus, a.
deoque tum, Lothario; tributís Obnoxªi, ut POr-phyrog. cap. 28; adverſus Croatas hos Lí
burniz incolas ( quos illi Sclavos vocant, ſcrihuntque) pugnáviſi'e deducuntur , ex propriis
ScriptO-ribus, aLucio lib. 2. cap. 2. relatis, Quare bella haec, innui a‘ Porphyrogenito , cen
ſeo; dum
liberos, & poſt ſeprem
{ui juris annorum bellum, Chrobati
effecctil’l’e,‘ſcribuntur. N _ omnes Francos
l 4 emedio ſuſtulifſe,
, ſequ*
q
Occaſione hac, nec Croatas Dalmatiaª, nec Venetosg -SclaVOEC'roatis, adjutorio fuiſi'e ,
.pro conſequenda ab iis libertate, modo deſcripta teſtantur. Salavi nihilominus, qui ab anno
-827. Bulgarícos -habuere Rectores ; item vicinª illis a meridie gentes, nempe Servii , Pagani
five Narentani, Croatis his quod aſſocíati errint, credimus ,non ſolum ex vic-inia , &in Fran
cos odio ; verum etiam ek Po’rphyroxxeniti contextu, &combinatione hiſtotía: ſuaª.- , de Serviis,
item Bulgaris &0. Buin apud Clarin‘. Aſſemanum Tom. 2. Par. I. cap. 5. pag. 149. Bertinia
nus: anno 845. Lu ovicus,'14. Ducer Boema-norum - - Sclavorum quºque,8 Bulgaro
rum legatl'onesſüſàepit , audivit , abjblvit. Quªke ad Sclavos hos pertinent, ut credam Deca
ſione hac, juri omni, ſi quod Francis erat in Re 'ones has Solavonia? , &_C_roatíae Lilzurmew,
ſeu maritimarum partium ,Ludovicum celliſſe, Fegationesfizfiepit, auduut, _abſòlvzzfl Hme
anno 853. apud Aſièmanum, adverſu's Ludovicum arma movºnt, ſiue infidehçatls neta) du-m aIc
Bettinianus: Bulgarz’ /òciat’zs ſibi Sclªvis,, ¿ª , ut fertur a nq/Zrzs munerzbus Invitan afl
verfizs Ludovicum Germania: chem—circiter permanentur: ſèd Domina pugnante vmª-v
cuntur. P rofectò ab anno 84.5. his in Regimibus, nulla dehinc oc0urrit memoria,bellorum,
aut dominatus Francici,ut omnmo inLegacïone illa Sclavorum,& Bulgarorum adLudovicum ,
apua'Padrabrumzo in Saxonia, chlavi, &1 Bulgari ,Pannoniae hujus , a Francorum poten
Rate pro abſolutis declarati videantur. _ _ .
XII, Patet ergo ex adhuc deſcriptis, quando? & qualitat? ex liisRegionibus Francm
mm deſiít dominatus. Patet diſtingui oportere Sclavoniam , a Croatia z & hanc, allam elfo
Croatarum Dalmatiam incolentium; hisque temporibus diſtinctum fuiſi'e Ducatum,-a Croa-'
tia, & Croatís, oras Liburnïcas, &japidíze inoolentes, fuumque Ducatum extendentel. H¡
ª Scriptoribus Venetis , Sclavorum nomine c-Xprímuntur; illi Dalmatarum_& Dalmame. _.
Romanis, atque Romana Curia, utríque habentur pro Dalmatia, & Dalluatis. A Byzantlms
jam SCIaVOrum, jam Servíorum &C. Croatarum item exPrimuntur nomme. Vetus a'ttamen
díſtinctio,& veritas , maximè in Díplomatibus Hungariae Regum ,Legibus Item ſervatur,quª,
Bulgaríam , Serviam,Boſniam, Raſciam, Dalmatiam , Croatiam, Sclavoniam, & diſtinguunt,
& confervant, ut infra ex Diplomatibus deducturi. ’ d q _ q_
Jam ſingilatim , antedictorum Ducatuum , Duºes 'recenſendi forcut, ut horum, fe'nez res
ſuperlores firmentur. Verum que fit in his eruendis difficultas, qu¡ 'vel modicum m rehu
noſtrís verſatus eſt, animadvertitſi Sane Scriptores Ducum horum, ut Diocleates ÃT2931”
Hffor. Baltlzaſaris Kercſèlz‘clz. v l 'r . rc' l
 66 Notitia: Preliminares Pannonicr Veteris
Archid. Marulus,0rbinus«, variant, tam in nominibus horum,quam & Chronologia. In hi¡
'accnratiu's deducendis , egregiam operan¡ naVav‘it Lucius ,- EXamínant quaevis eruditè ae
doctè Farlatus, ac Tomo Affemanus ,ª attamen ob defectum cognitionis , Regionum, ;ªrº
vtimnque hai-um, &1 cumprimis S'clavmiae,ut Regni poſtea , ante vero Ducªtus díſtincti a Dal
matra, Croatia, Servia , Carantano, Iſtria, confuſionem etiam bos non evitáffe coinperio
Quake fine qua‘visllluſtrium Virorum boi-_um injuria, & quibus nulla ratione comparar¡
fum, Ducatuum horum Du'ces, hac aetate, ita diſtingüendos, collocandosque ceuſeo.
DUCCS,~CÏUAÏ3ÏUÏÏ] DalmatiX.
_ Paulus. In vita Carol¡ M» oecurrit ejus mentio , jam ut ſub nomine Ducis Jadras , jam
Dalmatízeª \Egit de pace inter Francos, & Grªcos conſtituenda. Inſidiis premebatur per
Duces Venetiae, vide pa Ñ 57. A -
Jadnnes Dux , qui ortunatum Patriarclmm' Gradenſem Confiantinopolim miſit. Ne
¡¡ue eſt , quod Duces hi jadrenſes vocèntur, Merci-¿nina Duces Dalmªtiae. Jadrªe habitantes ,
‘ut exSéri torum contexto emit'ur. _
LíuSemullus, Bomaz Ducis Avunc'ulusz ad ſe fugientem Liudevitum , ſuf’culit.
Mzslavus. Ex Privil. Tirpimiriapud Ludum—
Tzrpimirus. Ex Privil. apud Lucitim , &Í Conſtant. Porphyr. ſe, &'Ducatum fuum , ab
Imperio Orientis eximit, 'i , y, _ _
Chrçfimirus I. Filius Tirpimiri ex Porphyrog. ,
Duces Croatarum m Veteri Libuníiia ;ctſl'eu Orís Adriaticí contínentis Francis
. . , ' “b, 'ò
Ananymus cúm Ericho 'pugnansç q Bovina, de quo inferius.
Ladaſèlavus. Huic palfim anni exigui, Ducatus attribuuntur. At fi cantilenas vul
gi pe'rpendo, quas nu‘nc etiaminſaltitationibus vulgus cantitaret, huic Ladaſclavo, fi non tota- '
¡is a Francis eliberatio , certe initium ejus negarinon pofl'et. Circa Feſtum Joannís Baptiſtt,
occubuiſi'e cantatur, pro patriae Conſequenda libertate. Errar Ritterus , dum proſam illam
“vulgar-:m5. Regi Ladislao attribuit; v Carter¡ item, ui idolum Lacie, aut Lado, verſibus
¡llis putant coli, quod ſªepe etiam , arguendo ſuPerſtitIonis plebem , rudºs in hiſtoria Condo
natores declamant. Proſa.- nihilominus totius teXtus , Ducem cantari notat. At hªec utut ſint.
?Muy/¿lavas, ſiVe Muius, alter aMiSlavo ſuperius poſitq ,cum Tirpimirus ut fui An
teeeiloris in anno 838. Mislai Dalmatiae r’eminiſcaturz Cum Maya autem in anno 839.1%
t'rus Veneciarum Dux, pacem firmaſi'e,per Dandulum deſcribitur, apud Aſſemªnum.
Porinus ab an'no 84.0¡ ex Porphyrogª
Duces Sclavoniw.
' LiuJeuitu‘s de quo‘ ſup'ra, NN, Adam-mªs‘ Qui Ludovici Imp. tradidit ſe in
&111m , & ad eundem fugit, Bulgaris SclaVoniam‘ cecilpantibus. yide a ª 62.
.-i- ' Bardas. Conſtitutus a Bulgariª ex Leºnis Grar'natici verbis: lª‘ Zabebatfilium Bar
darn namine, B'v‘iri’li wtate provec'ïum, quem vice'ſua Mcedonibus trans Danulyflu—
minis ri as habitantibus hoc eſt in Sclavonia z quee erat trans Danubium, reſpectu Mace
doniae ,g ſupra eundem Danubium ) donari reliquit. Ipſe quodam invento ex ªrte, ad
TheOPhilum accefflt, quem gaudens excepit , ò’ ea', quod expetebat cognito, ut navigia
-cÓnſè uerentu‘r‘ ( quibus anno 829. ut‘ ſuprª ex Fuldenſi, per Dravum venientes, villas in
bendeiiant- ) man-Jam?.
Ratimar’us apud Sellònleben‘. F
Umwſèlavus ex Dandulo apu/çl Lucium , fors ab Unna fluvio , ad quem ſuus extende
batllr Duoatus, ita dictus; hinc Dux Selavoniae. Socius Croatarum ſibi vicinorum in conti—
nenti marie Adnatlci , ari-Francos' expellendos. Actdomeſticis vocatus Deliavulc.

q Duces Avaríae in Parmonia.

Theodorus , vide ſupra pag. 51.
Zodan in Baptiſmo Abrahamus pag; 56.
Tutundus Circa annum 824.. ex epiſtola Eugeny Papa? apud Schiinleben , Lazium,Pray, q
videncia.- Ab hoc Duce, memoriae Ducum Avarim non occurrunt, five quia cum Selavis
Moravis eos confuderint Scriptores; five ob Duces BoJoarias, ALI/{rias nihilominus memo
:ja in Diplomate exhibito ab Hanſicz Tom. I, Germ. Sacra, Ludovici BOJDªrlae Regis ad ar.
'num 836. eſt mentio , ubi: Quasdam res proprzetatzs nq/l'rce, quaſiint In ProvmczaAva
~ rorum , in loco , qui dicitur Kira/¡bach BC. ut ſacile ob Regnum Ludovici in Bojoaria , cor:
" ‘ ' Ritu

L4—
 ‘Periadus II. &Zàvonicnê’ Croatia‘.
ſtítutum, (Avariá
_
in
c
?Binciam'ffláctája Regi Ludovico ªecèibueª memoria
‘ ' * " "7"
AVªl'l D i
cum, ceſſaverit. SI ea, quae de Sala'ç/zone ſc'ribit Schónleben ex Avªnt. Lazio &es aii
…Im 34.0. Brynonem nempe, ſive Przvirzna’rIZab eo receptum ,.81 Ludovico Regi ſubmiſfum
fuifl'e , vera ſint; ..Saldo/10 , Comes limitaneus Avui-iz hujus,-vicinaé Bulgaria, efl'e debuit.
DUCCS Carantanorum Scla'vorum.
Taffllo Circa 784².
Carolamanus‘. Ex qui Hunnos' apud
Diplomate evocavít,ut
LaziurriJ'a ª ¿ſí-Migr,
4 relatu'm ex Pagg.
Giªnt. E inhardo
mihi 1632215::
816, (cavere nolim ,errorem m anna non cubare. gªin geſtorum Carolomanni meditatione
Puto ſcrIbI debmſi'e, annu'm 861.- Hoc ſi ita, tam -arolomannus, quam Arnolphus ,Baldrir
cº Poſtponendl) ubi : In Nomine Sanctm, G’ Individuaſit Trinitatis .‘ Caralomannus DEI
concedente Clementz'a Rex Fra’nc‘orum, Carárttanorum‘ Be. ‘ '
Arnolplzus _, ut ibiLazius ex Rhegino Prumienſi, Otho‘ne Friſingeníi ,deduceret.~ Sub
Arnolpho hoc, miſi'us fuerít Bala'ricus ad Carantanos 'contra Liudevitum‘, ut pag.59. inde trans*
Iatus ad Fortunjuly. Poſt hunc Baldricumeſt Lacuna, in Bruna feria, Dueum Selavorum
Car-antanorum.
Duces‘,-- ForojulctYª ~

Rot andas‘, uem pag. 5_4.. Carolus ſu‘um inimicu‘m eXprimit,

Errzcus, vel enrzcus urea 784.. a Carolo M. poſitus , de quo ſupenſius. Anno 799.
occíſus a Terſaticenſibus.
Cadalocus Anno 800. a Cai-010 (latªs. Ludovicº Piº Imp, à Lindªvüº “cui-ªt” d‘
crudelitate , variisgue inſolentiis ,' mortuus’ Anno 819.
Barna Dux 'roatarum Libumiae , mortuo Cadaloeo , ob teſtatam fidelitatem contra Liu
devitum, un‘a etiam Ducatu'm Forojuly adminiſtrat, ad annum 821, quó obiit. Cui in Du*
‘ cªm Cr‘oatarum, ſucceſlit Lada/&lavas; in Ducatu autºm Forojuly.
Baldricus, mortuo Borna, Ducatum Forojuly accepit ,‘verum etiam Ca'rantanorum
Sclavorum fuit adminiſter, cum teſte Eginhardo , anno 828. hanòribus privatus fit ideo; qui¡
propter ejus ignaviam, Bulgari fines Pannoniae impune. vaſtáll'ent , & turn Mªrcha., fit, in
ter quatupr Comites diviſa. A x ' › '
HOS Duces, turn ad confirmanda ſuperiora, cum & videndam Scriptorum quorundanz
confuſionem , adeoque etiam intelligendam harum Regionum, vetorisque Pannonias hiſtoriª
am, recenſere diſtinctè, viſum mihi eſt. Animadverti enim, quemvis coñrodius intellectuª
rum non ſolum VIII. & 1X. Seculi harum Regionum híſtoriam , confideratiOne relatorun;
..ª
Ducum, verum ea quoque, que ſequentur hiſtorica, five illa Civilis; ſive bellici ſint argu~_
' menti. Recenſiti,deſcriptique ſupra Duces, temporum ſunt eorumdem, nempe ſub Carole
Magno , &Ludovico Pío. Sibi fuêre cognati , ut Liudemullus ,Dalmatíae, ( ad quem Liu- ~
devitus fugerat, tanquªm ſub Orientís Imperii clientella conſtitutum) Bo'rme Ducis Libur-Ñ -
niae, avun‘culus exprimatur. Facile Liudemullus , affectui carnis indulgens, ut Bornam neç,
potem commendatum reddat_ Ludovico Imperatori, hoſ item Liudevitum interſeeit. Eodemv
¡taque tempore viXerunt, Lzudemullus , Barna, Cada ocus, Baldricus CarantanorumPrm
fectus; Liua'evitus. Quorum acta , & res legendo , meditandoque, niſi Provincias, Du-j
catus eorundem cognoſcas, de iisjudz’àzre non poteris , ſed haud fine erroris periculo, ima~
ginari nro lubitu , ao ex appraªhenſis , imaginatisque idaeis ,erroribus ſubmergeris. p, ,e
XIIL Jam eruendum eſt: poſt Francos reſpectivè ejectos , reaſumptamque iibertatem ¿º
qua? ſunt pra-fatorum Duc’atuu'm veriores memoriw? Has antequam or diamur, admonerpſorq
'non oberit Patriotas, ne ſuſpicentur me culpofl: omittere, tot tantosque Reges , Ducesque
Croatiª, quos in Ratkajo Iegerunt, vel lecturi ſunt; aut in Imaginum ſubſcriptionibus, Plª"
ctorum licentia-offendent, ut Goſtumilli , Ivani &0. five Croatiae, ſive Sclavoniae huíc attri
butos. Quin, ſi etiam in Annalibus Imperatorum (ut omnino invenient) vel bella cum Sola.- , .
vis geſta, vcl datos Sclavis Duces legerint , ne vel me invidíªa arguant, Nº] talia ſubito, Scla- l'
voniae huic, & Croatia? attribuant, aut trahendum fuifi'e dicant. Non nego , Moravos, Bp- l
hemos, totque alias Nationes .*. Sclavorum nomine his Saeculis accipi , monuique ſuperius; ‘ſed,
& juſtitiae eſt: ſz'ta cuique tribuere; & me de Sclavis illis non comentari , ſupra. monui. Stu~*'ª
dium ,conatusque meus, in eo ſunt, ut his Regionibus propria, colligam ; ac in ſuum reduz:
cam ordinem. Lucíus identidem narrat, confundi has Regiones, nec Sclavoniae ſcribi a ſe hi-Ã~
floriam , aut ſcriptam ſe ſcire ab aliquo. Obſervavi , vidique in locis aliquod, GodeflalC/zl‘_
imªgines, &7. hunc Regis Sclavoniae , Sancti item Martyris, honoribus extolli per inſcriptiO-u
nes. Ego nec Regem, nec Martyrem Sclavoniaª.- hujus , Godeſcalchum , comperio. Bcn.
r a vero,

,M-~
 \

G3 ‘ ² Noticias Preliminares Pannoniae Veteriº. . r

‘Vero , Godeſcalchum Urbacen'ſis Monaſteríí *Monachum PTESbyterum , variís'ſuperſtítíonibua
deditum, & ſcíentía tumïdum, qui tur-píter ex Itªlia ejectus, Dalmatiam, Pannonzam, NO
ricumqbue adïnſus ex Arma]. Bertínïan.) guardan: nÓ/Zrce ſ‘aluti valde contraria, praci
fue ſü nomzne pr‘adeflz’natíonis, pe/Zffews dictisò’firiptis dci/?mens inpraeſentia Ludo
Ivici Germanorum Regis, Epzſèopali Concilio detectº-us, atque convictus, ad Dioeceſtzos
fit@ urbem reddire compeïlz’tur. Vídeant quorum intereſt, ne fub Regis, Martyris, &A
poſtolí Sclavoníae título, impoſtar ïſte habeatur. Cªte'rum reddeundo.
Fundamençum hiſtpríze, praemiflbrum Ducatuum, efl Porphyrogenitus. Verumïn epo~
cha'efiªm hac,_ſive confecutªe ‘libertatís, a Dalmatíae, Liburniaeque Croacís , Sclavís item;
non -ſolurrª brevis eſt; "at pleraque, .hand ſatisª chre,
v&Barre adnitemur, Itaque _ _
dictincteque
.
conſcrïpſit
l
, qum tamen Illu '

d &Porphyrogenítç
i'ís, Abaribus, ſub teſte, Crºatae
Principe ¡TH ,'qu‘¡
ſho'tum Porſuba,Heraclïo'Dalmatíam aquíſivcrunt,
_Catholſiicam Religiónem pulſisbapti
profeffi ſunt, Sola
zatique ; juramentum praeſtances Romaqo ontífici,de quibus capªz!. agït Porphyr. ‘Ho
Cr-oatas, a ſuſCepta fide reſilivíffe, deduºï 'nequït Eorum in Catholíca fide ſtabilítatem, de
mºnſtrant Epiſcoporum Sedes, Spalatïnſªdm &0. Imo, dum Croata maritími , Franco~
terís jugum
ru'm excutere
juramenti veïlent, cum
, per Martínum Terpimirus
Claudum. Lotharïo
Quod Regï amicus
làtís docet, Croataseſfet,admonebantur ve~
bos, Cathoctlícos fuiffe,
guia ſecus admonerí non ‘poterantjuramentï iïlïus Tub Heraclio prªſtití. ’
Croatae oras marítimas Líburníae incolentes , & Francis ab anno 800, ſubjectí( de Quibui
Porphymê. cap; 30. )EXcu\'ſo Francomm dominio Circa 84.1. ut ſeſe in obtenta Iibertatefir— .
!na-rent, atholicam fidem ſuſcipere decreverunt, eamque amplexi ſunt. Omnes Franboª
&Forphyrg e ngedz'o fizſkn’erunt. _Et cxz'nde -Zibe‘ri , aclſz'zi I'urisfaóYi , [àçrnm baptiſmaa
omano onty‘ícepetierunt, mi/lïque Epiſèopz ip/òs baptizárunt, Principatum tenentc
Porino. Primo ergo , ſublatís Francis, líbèrï & ſui jurïs' fact¡ ſunt, Circa 645. uti ſuprª de
duximus , dum eo": Ludovicus abſolvit , ‘ac-ut Iiberhs haec , firma effet , báptïzari petierunt',
81 baptizati ſunt ab Epiſco is, Principatum Porino tenente. Haze Croatis Dalmatíae tribu¡
tiequeunt-, -dum ’ill'i & Cat olici fuêre 3 &z habuerunt Príncipem vel Terpímirum ,‘vel huj'us
filium Creſimirum Occaſione hac, divi/ZI eſ? eorum Regio ( five Croatarum baptizatorum)
in Zupaniª‘s XI. gúarum nomina , Chlebiana; Tzentzena ( Cetina celebre caflrum & Comí
tªtus,ex Dip]. Regum Hungariaz) Emota: Pleba: credo Ledenicze, Peſènna ,nunc Piſinum:
Paratlzalaffla Primorje, Brebern, Bríbïr. Nana hodie Puto Novi, ubi Capítulum Novienſe.
Tzena, SegniazSidra a, hodie‘Dra‘ga :NïmLv His Zupanís,BANUS fuperior; cui, ut loca
limitanea data funk: pſòrumque Banus tener Crilzaſam, hodie Corbavia: Litzam hodíeLi
ka: Gutzekam:
'ni Principatus Gotſe, alibi‘nequctitz'ac
conſtitui Kochevje. Harum Zupaniarum
in or‘ïs ſitus locorum confideratio-ne,
Adríaticí contínentibus. Pori—
Terminos Principa
tus hujus, ita poni—t Po’rphyr. -A Zentina -azztemfluvio Chrobatzſia ,incipin extenditurque
ver/ü: mare ad Iſtri‘a‘? !uſé-ae confinia, five Albanian urbem; ver-_für montana’ ali uatenu:
diam ſúper I/Zriar Thema excurrit, ac verfizs Tzentina è’ Clzlebena, Service egionem
attingit; Turn deſcribit Servíam-, cui narrat ad Septemtríonem , Chrobatiªmpropinquam e1
ſe. Atque hat-C ,Rakatª Porphyr. 'Sive anno 949, '
" idem Porphyr. cap. 29;,p0ſtquam recenſuiff'et, eos qui Dalmatíª? oppida incolebªrrf, fui
jurïs' effe effectos , neq‘ue Romano Imperatorï, neque cuícíuam alter¡ ſubjx—ctos, proſequitur :
,, Itidem conterminae illís gentes, Croati, Sen-ii, Zach umitªª, Terbuniom ,Canalïtaa,Dio
,, cletíani , & Pagani , exêuffisRomanï Imperíí habenïs liberï,, ſuísque non— alienis legibus uſi
,,² funt. Príncipes vero, ut'ajunt , hee gehteç non habent,"praeber Zupanos ſmes, quemaçïmº.
,,ª'dum etíam reliqui Sclavorum populi. Plurimïetïam ex hi's-Sdavis ſ en 'gener-all voºaLn-lo,
Sclavos vocan'prüemifflzs gentes, 8 fidem five Baptç'ſmum ‘fugffe pro Jubitu intra eos)
Ñ non baptizabantur, ¡mo diu baptiſmi expertes manſerun‘t. Imperante aubem Pyffimó Im-›'
r,, peràtore Bafilio , Legatos miſerunt petítum , ut 'quiex ïpfis baptizatí nondum efi‘ent,.bapti~
ª’ ”zarentur, effentque veluti ab origine Imperio Romano ſubjecti._ Horum precibusauditis ,
’a
beatus ille prwclarusque ~Irxiperaªtpr Carſarianum unà cum Sacerdotibus míſit, omnesque
ª’
illos , qui in praedictis gentibus,'nondum ba'ptizati erant, baptizavít, v Baptízatis autem íp~
,I
fis, tunc Príncipes eis deſignavit, ques Vel’lent, eligerentque e ſtirpez‘ uam maxime dilige- e
,, rent ªc amarent. At ue ex eo tempore, in hodiemum uſque diem, rincipes ípſis ex ea-
,, dem flïrpe, n'on a-hunde eliguntur. Paganiautem, 'qui & Anentani Romanorum lin~~
,,*Éua nuncupatl ſunt , m locís. inacceffi‘s ,arg Fe Freeruptís -baptiſmi expertas Telinquebantur.
,, aganí'quxppe Sclavorum lingua non baptlzatl dlcuntur. l Deinde Vero etiam hi , milſisad
Ñ~ ‘em-¡dem Praeclªrum Imperatorem Legads, Pederunç baPtiçariz Miſiç_ ¡imªge, & mpt’uªvict
‘ ' ~ ' Hime < ²
 q Periodus II. Sºlar-animé? Goatie. 69
Hinc oonſequitur Imò : Croatas Dalmatiae,antea ſuos habuifl'e Príncipes & fuiſi'e bapti
\atom ſub Huraclio nempe. Croatas quoque Libumicos , utpote ſub Principe Porino baPti—
tratos, 8L utrosque hos miſiis Roma Epiſcopis, adò: Servias, aliosque ſupra nominatos, &
ſuis caruiſſe Principibus, & Baptiſmi remanſiſi'e expertes , uſque ad tempora Baſilíi Impera—
toria, & poſt Saracenos'Raguſio atque 'Dalmatia ejectos , adeoque poſt 870. annum. 3tio :
[los baptizatos Fu’ſi‘e,‘ er Cwſàrianum, aliosque Sacerdotes ab Imperatore Baſilio ſubmiſſos.
Quare SS. Cyrilli &ª fet/zadii predicado , ac Ápoſtolatus , his attribui nequit, ut adjutorio
DEI, opere alío ; de inz’tiis, arque origine particularis Chri/li Ecclçfiae Ungaricae , edo
cemus. 4to: Narantanos dehinc fiólem aCCepiflè Catholicam. Hi latinè , a pagis confiderari
poſl'unt, fed nominatos fuiſi‘: abinfidelitatefflmphyr.teſtatur. Et in verïtate Paganmobis in
fidelem ,non baptizatum dufignat. Hinc qui?. Narantanis vicini populi, fidem Catholicam
profitebantur , ab his Narantani, Pagani vocabantur. E-ſt hoc genti hui‘c uſitatum, ut a fa
cto quopiam vel defectu, attribuat agnomen, vix eſt e plebe, nunc etiam, aliquis, qui plu
ra non habeat agnomina, ut hoc in judiciis, regeſtris, teſtium faffionibus Ñ Genealogiïs rite du
cendis , nunc quoque magnam pariat rliffiC-.xltztem. Quake miror Doctiiſimum Aſi'emanum,
dum de vocis hujus: Pagani derivacione , ſigniſicationeque, litem movit. Porphyrogenito,
Lucio, & noſtrisomnibu's Nationibuº, fieles ªbroganda non fuerat, Pagan infidelem nobis eſ
ſe. Nunc etiam Concionatoribus, Populo toti ,in uſu eſt, fignificntque infidelem. Nec Na—
rentmi pagis tantum continebantur, ſcribít enim cap, ‘30, Por h , .Ab Orontiaflumine
Pagania incipit, &parrigitur uſèue ad Zentinam fluflzen, Y Zíipanias tres haber , lRa~
flarzam , .Macrum , ac Dalen. Et çuitlem duaZupania, Raſtotza , acMacrum,ac{ ma-‘
re ¡"zrarſz‘mt , v5’ Sagenas ¡¡abc-nt; Dale-II' vero Zupaniapracul mari\ita ç/Z, ò’ ejuS Inco
Ice ex agricultura vivunt. Habeaſ: quoaue Pagani in prapinqua Inſulas guatuar, nimí—
rum Meletam , Curcuram, Bªrtèum, ¿5‘ Plan-um, omnes pulcherrimas, fertilifflimaïue ,
oppida item, deferta, &paludes multas ,in quibus habitant, Ez’ jumenta alunt, un e Dz'
ctum parant. Quare cum tardius Narantani, fidei lumen ſuſceperint, Pagani vocati fuêre.
O Iïttcra, in A mutata per ſeriptores.’ '
5to: Deducitur , Croatas Dalmatiae incolas, qui Circa annum 8a7. in libertatem ſeſe vin
dicaverant,ut null¡ lmperio ſubjecti fuel-int, Occaſione bell¡ illius, Circa 867,3.ut 868. quò ª
Saracenis premebatur Dalmatia', ſemet ſub Baſilio, Oriental¡ Imperio fubdidiſi'e. Teſtis rei
eſt Porphyr. c. a9, ſcribens: ,, Poſt aliquod Vero temporis , pra-claro illo, ac ſemper memo
,, tando Baſilío trama lmperii moderante, venientes ab Africa Saraceni cum Soldano ~ - na
,, vibusque 36. applicuerunt in Dalmatia, atque urbes B‘utoba ~ - eXpugnárunt. Inde ad
., verſus Raguſiurn profecti, eam urbem obſidione cinctam , quindecim tenucre Menſes. Tum
,, R uſini Cives in anguſtias reducti, Baſilio ſemper memorando Romanorum Imperatori
Ñ id Ignificarunt, hiſce verbis: Míſerere noſtrirneque nos permittas ab infidelibus peſi'um
Ñ dal-i &0. ,, Item clarius firmant narrata, Porphyrog. in vita Baſily Num. 52. ad 55. Sey
litzes, Cedrenus , dum recenſent obſidionem Raguſii a Sarecenis, & oppida Dalmatiae capta,
ubi inter cartera: Ad hac etiam, ui irz Pmmonía , El’ Dalmatia, ac qui ultra [10.? .Scy
tluz, Chrobati ſèilicet, G’ Serbli, Zac-[ilumi, Terbuniatce item, ¿3’ Canalita’ , B’ Diocle
tiani, 6’ Rentani ( Narentani) excuffa Romani Imperiijugo, cui pridem fiiberant,ſizi ju
ris, atqae liberifacti,ſüis dzmtaxat Regulis, ac ¿Wagylratibusparebana PleriÃue ve
ramajoris dçfectianisſjyecimine, etiam baptiſr‘num ejuraverant, ut nullum erga oma
nos amicitiae, ac fiily'eóïionis ignus retínerentſ‘vec referencia ſunt ab 21710827. ad 867, ac de
Narantanis tantum intelligen a , quos ob hanc infidelitarem Pagana vicinis vocatns,exiſtimo)
Sieperturbatis,
ac igitur occidentis relmsAgareni
arrepta conflitutis , ingue eum aſicca/io
Carthaginenſèr maJumneper- -ariarclziam laborantibus,
ſèxſlzpra triginta naves
in Dalmatiamgmiſèrunr, quibus Dalmatarum plures* urbes captwfimt, Butama - - (I
z'pſàm venerunt tatiusgentis llfetrapalim,, uam Raguſium vacant — - Dumirague Ra
gu/ini pro temporis diuturnitate malis canjgcerentur, atque ad incitas redac'Zz çfflènt¡ Le
fatos ad Imperatorem mzttunt , necçffltatis angu/Ziis preſii. ( proſequitur narrando Midi-ac
em Balburn , dum itinerarentur Legati, mortuum fuiſl'e, quod Reddit—24.. Septemb. 367.0Jus~
que Succeſl'orem Baſilium, Legatos audiviſi'e, claſi'em centum navium miſill'e, ſed Saracenos,
ante, ſoluta Raguſii‘ obſidione, in Italiam ad Barium expugnandum , abiviſi'e. Quibus nar
ratis , ait: Videntes guas paulò fizperius memoravi natz’anes, Chrobati Izin‘èirum {5’ Ser
bli, ¿5’- religuz' , ejusque, qui turn reram pati'retar a uitatem , in 0mºz'zlzu.9quejuſlztiam , ¿1’
virtutem audientes, beneque ſülzeſtè , uam pericuíoſè au/izgue temerario praªeffl: , acim—
perare, plurisfacientes ; operan: a 'hibent , ut ad pri/linum redeant dominatum, ite
rumgue Romanzsſèrvzant. Quare Cs’ çzſiOratores matan: ad Imperazorem - - rogan
tes
H'yíar. Baltlzaſaris Xerez/èliclz.
 7o Notitiae Pralimmares Pannonia Veteris.
tessque humanifflmo Romana‘ potent'lw jugo, ac illius Duc'Zori, Rectorique ſubjici Y.
Haec intelligenda ſunt, juxta ſuperius explicata, nimirum , de Servia , Zaehlumitis, Terbuni
tis‘&c. Praeterea haec Dªlmatíae obſidio ,per Saracenos facta, alía eſt ab illa Siciliae, & Ca—
labria , quam ſúpra pag¡ 62. retulitnus;
uamvis vero ſuperius, & eos ex imat': qui in Pannonia ò’ Dalmatta, ac qui ul
tra 7106‘ Sçytlzae, _Chrobati ſòilzcel‘ &0. Ad has attamen aliud non pertinet , ae quod jugo Im
perii ſemet ſubtraxerint, & in libertatem afferuerint , ut relata ſuperius te‘ſtarentur. vNeuti—
quam ’vero poſterio'ra, live 'leg’atio ad Baſilium, ad Selavos Pannoniae , & Chrobatos pertine—
rent, Quin volunt complurimi, ut Pagius, Aflèmanus &c. Croatas ¡llos, qui ſub Ponino
baptizati ſunt, conſequenter Sclavos-, atque Sclavoniam, (cum hanc a Croatis non diſtingue
*‘rent) Francis iterum ſubjectos fuill'e. Hoc ex epiſtola a Baronio deſcripta ad annum 871-. ‘ſo
demonſtrare authumant, in a: non .enim congrue geſtum ç/Z, ut iisdem Sclavinis n0
ſtris, cum navibus fiiis apu Barim m procmc'ï‘u communis utilitatis Con/iſle-ntilzus, 'ò’
*ni/Zilſibi adverji imminere putantibus , tam impiê damas quaquafiia: diriperenrwr. Ve
ſi 'rum nec clafflbus
'tor cum ex textu deſtinatusèacce
hoc , nec alils , ut:a ›Nzcetas
quafi quzdem Patricius-,
lzujusmodi Hadriaticiſretiſèrva
rem occa/ione, mu taspradas
ab ip/is Sclavinis abſtulit , ' qui usdam caſtris direptzs, eorum [Laminas captivos alódu
xit; nec tamen qua prafati Venerabiles Apocri/iarii percliderun't (hi mitteban‘tut ad
Bulgaros ) [zac'Ïenus'rç/Zituta fiant. SaneſPiritualem tuam nolumus zjgnorarefraternita
'tem ſúper caſlra nq/Zra dç/Zruc'Ïa, tot PZEIÍS Ó'Clavonz'ce noſlrar in captivitateſine ua
lz'bet parcitatevideo
d'ubjectionem, ſubtracºïis,fi¿pra uam _ 'ihoc
demonſtrar‘i. Sclavonize poteſt,
ſaeeuloanimum naflrum
erat,nomen conmotum. Et Lu
uſitaſitilſimum. anc

' dovicus ipſe, inquiens: 'tot pºéulis Sclavonizr. noſtra , ſatis exprimit, univerſam Sclavoni
niam, ad ſe non pertinuiíl'e. ua‘re clum Nieetas ªfreti Hadriatici ſervator , praedas aSclaviniI
‘ªbſtllllſiè, caſtra ſpoliàll'e, captivos abduxifl'e per Ludovicum II. Baſilio aceuſatur, de Sclavi
-nis illis intelligi debeſ; , qui ad oras Iſtriae, &Forojuly, Francis adhue ſubjcctas Provincias in
colebant. Pag. 5-4…. ſuperitis, ex Adriani 'Papas cpiſtola Tetulimus, parten¡ Iſtriae a Graecil
-fuill'e poſl'eíï'am,ſub Carolo M. Para illa aGrXeis defecerat, JutiDalmatia cum aliis. HX'C,
qui-a, ſub Baſilio , iterum ſub clientellam feſe tradidifl'et Orientalium. Nicetas, -Iſl'riotas reſti~
tuere lmperatori ſuo quXſivit. Hinc querellª Ludovici funt de Iſtriotis. Venetis item, ‘tri
buta pendentibus Italiae Regibus. Hoc cum exinde fic explicandum, quod, Croatae Dalma
tiª, Baſilio fe fubjeciſi‘ent ,item Serbli, & al'iae ſupra nationes , hinc nçn fuit ratio, ut Niee~
tas
niae,illis moleſtüs
conſtet: effet.Franeicu-m
quando Quod item de Croatis
excuſi’ére 0m hand
jugum maritimae
vero -continentis, ſive 'veteris
quod illuditerum Liburv
afl'umpſerſiin't, ‘
& fi illos Ludovicus intellexiiſet , Liburnos , aut Dalmatas vocáíl'et, more uſitato Francis
Scriptoribus. Sclavonia autem 'cum mari Adriatim vieina 'non fuerit, epiſtolaz illze trahi ad
Sclavoniam nequeunt. Praeterea dum de Apocriſariis, & Rºmana: Sedis Legatís, memínit
Ludovicus, uti'hi ad Bulgariam profecti fuerint per Iflriam, & LudóviCi terras ; ita illa, quª
patravit Nicetas ad oras lſtriae,& Forojuly, intelligenda veniunt, praecipue cum Sclavonia.
ad Bulgaros pertinuerit, iter commodiſiimum & breviſiimum , eraſ: Romana_- Sedis millis,per
Venetias,
& SclavosTergeſtum
Sclavorum , intellexi‘ſi‘e,
ad Bulgaros.cumSi doceriſi
ver@ contendas
n’equeat, Ludovicum , per
quando poſt Sclavinos,
annum 84.1: feCroatas
Francis,
Tubjeciſſent, neque apud ſeriptores , ulla _effet bellorum per Francos his in Otis geſtorum,
mentio; textus epiſtolarum citatarurn interpraetari aliter nequeunt, quamLudovicum ,Cro
atas , Sclavosque , populum Sclavinict noſlra vocare , vel ob jus, gnod habere fe credïdit,
dum ante annos 30. Francis Obnoxiarentur; vel, quia adverſus Saracenos, ut confoederati Lu
, dovico, profecti fueran't, Porphyrogenito teſte cap. 29. jungunr jè copiis nempo
Ludosiieus & Papa Romanus) unà cum Clªzrobatis , Servus , Zachlumzs - - canc'i'zs ue
.Dalmatice oppidorumincolis - ~ qui in Longobardiam t'raiicientes, urbem Barim 0% e- _
derunt , expugnarunt ue. Et quia Chrobatae continentis, Sclavi item , tametſi Bulgaris pa
tentes, fed cum Sede Romana intelligentiam , amicitiamque foventes, navibus deſtitueban
tur;
vorumideo ſubjungit
Príncipes Porph r0(gfivesſiiis
, Ragu/ir’zi , Sciendum «autem
navibus UZ, quod Chrobatos,reliquo.sque
in Longolzardiam transmiſèrint. Scla

Conjicio ego Illſi'. D. Aſl'emanum , hac vidifl‘e; ideo ut appareat, a Ludovico II, Scla
x voniam hanc,& Croatiam reªuperata fuiſi'e , contendit adverſus Farlatum , Tom. IV. Par. a.
cap, I. pag. 280. Fuldenſis textum, 856. ªnno: JWènſè Auguſto Ludovicus Rex collec'i'o
exercitu, per Sorabos iterfaciens, Ducibus earum'ſibi conjunc'i‘is, Dalmatas pra’liaſit
perat, acceptisque OIz/ídibus, tributarios fecit , de Sorahis , five Serviis , item Dalmatis ma
ritimis , haud vero de Sorªbís model-nie Miſníae , & Dªlmatís Germaniae ineolis_, interpreta—nª_ '
i g dun] '

l
 Periadus II. Sclavonia!, 8’ Croatia. 7':
¿um , intelligendumque eſi'e. Verum Vir doctifl! admirar¡ nos fecit , turn ex ſubſequis Anna
liſtae_verbis: _Inde per Boemanos tranſiens( five ex Dalmatia) nonnullos ex eorum Duci
bus _In deditzonem accepit. Profectò Dalmatía maritima , ſeu maris Adriatici, vicina B0*
hemrae non eſt , ut ex Dalmatia traſire mox potuerit Ludovicus per Bohemiam ; fuiſi'etqua
çlarlſi'. Afi'emano explicandum, qua via, Ludovicus profectus eſt in Bohemiam .² Item qua*
liter? qnave via in _Serviam Moeſiae antiquae, five Illyrici. \Si praetendas , per Moraviam ,
Pannomamque profectum fuiffe Ludovicum, & teſtem peto afl'erti ,* & ubiDravum, Savum ,
Danubium trajecit LudoviCUS? docer¡ poſtulo. Erant inter Serviªm Illyrici , & aetatis hujua
Pannomam, Sclavonia incolae Sclavi, Bulgarorum potentiam agnoſcentes, habentesque Re
ctores Bulgaricos, num etiam hos Ludovicus ſuperavít Z per hos vero tranſeundum ill¡ fue
ſªtz ut ªd Illyrici Serviam ªttingat. HTC uªevis, Regionum harum notitia polens,fatebí~
$111' z & ºXfºk , ſi viſitare vult, intuebitúr. gi vero raetendas , per Carantanum , Si Forum
July, Ludovicum iviíï'e: tunc in Dalmªtiam venire d’ebuit, ex hac deinde in Serviam. lſtud
Vªrº ªdvºl'ſªfur Annª]. Fuldenſ, ubi : er Sorabor ite'r faciens -ª ~ Dalmatas Eral‘zalgzpe
"ªt- InſuPºb Aſi'emanus ipſe Tom. I. pag. 25.1.. textum Fuldenfis exhibet: òorabi ran
Cºrªmfines Crebris incurſtonibus, atgue incendiis irzfeſtant, ande Ludovicus Rex com
motur . cum exercituper Thurz’ngiam iterfaciens, terram eorum ingrçffliu* -- - magis eos
fame, guamferro perdomuit. Eadem ſcribereAnnal. Meten'ſem fatetur, Haud itaque in
venIO fundamentum, trahendi teſiimonium Fuldenfi ad Sorabos, five Servios Ulyrici, Dalma
tasque Dalmatiªz,
-non fuel-int, ut ex tum
hac, quod hi, Frªncurum
opprimercntur. jugum
Illud excufliſi'ent;
tandem turn quod Thuringiª
crelzrisctincurfionibus vicini
fines Francorum
Sorabí infeſtant, audacíam horum per annos plures fuiſi'e , innuit ; Urde Ludovicus Rex
commotus, hoc eſt ex cauſa repetitarum ab anno 350. incurſionum , anno 856. per Sorabos
(ªd quºs venít per Thuringiam, Fulden. teſte ) conjunctis fibi horum‘ Ducibus, Dalmatas
Germama.- ſuperavit, fecitque tributarios. ÍEque illa, qua;- CL Aſfeman. Tom.IlI. apag.
10a. exhibet, ſi er endantur, & reliqua inter: Rex Ludovicus collecto exercitu,ſPecic
Fªldªſ”, quaſi a/E'cem Moravorum ò'lavorum Ducem, cum auxilio Bulgarorum( hoc
eſt Sclavoniw hujus, que-Bulgaris parebuc) ab oriente veniemium domaturus; re duren¡
lvera ad Carantanosfitium Carolomannum expugnaturus, accefflt 80. Farlato rectius ad
];aerendum eſt, atque hujus amplectenda interpraetatio, de Sarabis, &‘Dªlmatis a Ludovicp
uperatls, 4 -
XI. Evincunt ergo ſuperiora, Croatas Dalmatiae, hoc ſªeeulo díſtingui debere, a Cra¡
atis Liburnicis. Ab his iterum: Sclavos, creterosque ſuperius indicatos. Patet ex deſcrip
tis, quo anno, ſingul¡ femet in’ libertatem affemerint: Patet Croatas Dalmatiae ab Heraclio
ſervaſi'e Catholicam fidem g Croatas veteris Liburniaª , ſub Porino efl'e baptizatos. Jam de
Sclavis , horumque fide, quaedam dicenda ſunt , cum ex inſtituto alibi de his ſcribamus. Hoc
argumentum attingere voluimus, ob connexionein, atque ob inſiuuata ſuperius de Miflis ad
Bulgariam, Sedís Romana?, De anno converſionis' Bulgarorum eſt intra Scriptores _diſcor
dia. Sunt:qui ex Porphyrog. & Cedreno ſub Crummo adhuc, Bulgariª? velint converſio~
nem, verum a parte ad totum, legitimª non concludítur. Cedrenus porro, relata Adriano
Polis Crummo dedítione, translatione item in Bulgariam Manuelis Archi—Epiſcopi, Baſili¡
quoque genitorum, aliorumque CiviJm, per hos , captivos , nequaquam totíus Bulgaria? con
verſionem, fed aliquorum refert, Bul arorum inquiens: plero uead Orthodoxamficlem,
cum nondum gens illa ad verum DE] cultum adduéïa effèt, Y in plurzbus Bulgaria: lo
cis, C/Iri/Ziancr doctrinas emina jecere. Porphyrogenitus &que; Multas Larbararum ad
veram C/iri/Zz'fidem ad uxerunt ſ nondum enim gens illa ,animum ad pietatem transtu
lerat) multisgue [Otis Chri/Zianae Doctrinwſèmina jecerunt - - pergit narrando Crummi
Succcfl'oremMurtago, Manuelem, tum & alios plures, ejus rei delatos , variistormentis ex
cruciatos, Martyres evaſiſl'e. Quare omnes illi, qui Bulgariae converſionem, Manueliattri—
buunt, de primis initiis, & ſparſo inter aliquos, Doctrinae Divinae femine funt intelligendí'
Hoc ipſum femen,crudelitate Murtago Bulgaria Principis,fuerat ſuffocatum. \Eque intel*
ligendi ſunt ii Scriptores, qui Bulgarorum converſionem, Sorori Michaelis Bulgarorum Reª.
gis , ſive Bogori, & Theodore Cupharz-e Monacho attribuunt, nam radices tantum firmiores ,,
apud Bulgaros fixit Chriſtiana Religio, dum pronüs in hanc effectus fuit, ſororis precibus,
Michaelis animus, ªc uidam Bulgarorum hanc palam Profiterentur. Verior eſt Bulgaro—
rum converſio , quee ad annum 865. aut 866. collocatur , quando Bogoris ipſe, affumptoMí—
chaelis nomine eſt baptizatus. De eireumſtantiis converfionís Bulgarorum , ſunt ex Scripto~
ribus varia dubia. Quidam Conflantinopoli baptizatum Volunt, levatumque ab AuguſtoMi
chaele ſcribunt, negant haee alií. Quidam converſionem Bulgaria , Photio tribui debera con
* s .a ‘ ' ' ten
 7’* \ A’atitz'a Prwliminares Pamniae Veteria.
tenciunt,quod in_epiſtola ad Regcm Bulgaria Michaelem ſcripta , vocet illum: Partusſüi
_ſjairitualis genuznum genema. ' Quidam Ludovico IL ex Amaliſtis Francorum. Roma~
ni vero. Nicolao Papa: converſionem hanc attribuunt, Verum examen harum differentia~
rum,
aliaqueatide
eruendam veritatem
Ori ctinibus huc Chriſti
particularis non‘pertinet , oRere
Eccleſiw alio, ut ſperamus
Hungarica: brevi prodituro, hac
examinamus.
Cum nihiiominus conſtet ex anterioribus , Sdavoniam [lane nQ/Zram, de qua commen
tamur Bulgaris paruiſi‘e, Bulgaricotque hanc Rectores ab anno 827. habuíſl'e, ut ideo Bul
' aria: fub nomine confideraretur, neque ejus occurrat mentio apud Scriptores, poſteaquam
ªulgaris aLudovico Pio permifi’a fuiſi'et. At ſi quª: ?five poſterioribus occidentis Imperato
ribus , five Moravis fuêre diſl'enſiones, Bulgarorum ſub nomine,accipiatur , referaturque, ob
eorumdem videlicet in Sclavoniam hanc dominatum, datoSque eidem Rectoreê,dum attamen
certum eſt, Bulïriam ver-am, quae in veteri, five Myſia , five ſuperiore Mcefia eſi'et,vicinari
nequiviſi'e, nee* ois,nec dilatato Moravorum Principatu, Moravis. Hinc ex auctorum be
neplacito, aut Regionum harum ignorantia (cum domeſticis ob príkjudicia, & mancipatum
bauſtum in ſcllqlis,erga magiſtros , publica nec tractantes,nec [cientes ; ſcribere ,verítatemquo
deducere, ac fateri ,nefas fueri‘t , & crimen irremilfibile) Sclavonia hXC, pro affectu Scripto
rum, jam Dalmatis, jam Croatis , modo Serviis, a quibusdam Carantanis, aut Camiolis,vel
poſt erectum Stiriae Ducatum Stiris , attributa cernatur, non ſine laªſione juris publici, 81 Sa
cra* Reg-ni Hungariae Coronas; imo abſorpta plane fit. Heu quam, qualemque confuſionem,
in hiſtoria , tantarumque ‘rerum cognitionem , ac perſaªpe conturbationem inter Cives , atque
Imperia , Sclavoniae confuſio ,- cauſavit! Gravis illa diſceptatío, Bulgaria an ad orientalem,
Vel occidentalem pertinuerit Eccleſiam? hinc proſiuere deducitur. Conſtantinopolitani qua:
ſcripſerunt, de Bulgaria vera in Myſia, aut ſuperiore Moeſia conſtituta intelleXerunt. Ro
mani atque Franc¡ , dum hac &take , Sclavonia Rempublicam Bulgarorum Conſtitueret, &
ſuos ‘a Bulgaris reciperet Rectores,nomine Rei ublicae, five capitis, partem hanc ,"five Fela
vrmiam acceperuªnt , ſcripſerunt; & poſteriores , Bulgaria: nomine decepti , rcm parti¡ ;tod
Bulgariae Regno attribuerunt. .
Profectò apud Illfl! Alï‘emanum , Bertinianus recenſet: Anno ¿>66, Rex Bulgarorum,
ui precedente armo, DEO 'znſjóiramfe ~ - Chriſlianusfieri meditarus fuerat , acrum
Zaptiſ'ma uſèepzt. Quad Proceresſz‘u molq/le‘ferentes, concitaverunt populum adverfiu
cum, uz ' lu'm mterficerent. Quotqüoï igiturfnemnk intra decem Comitatus, adunaverunt
jè Circa Palatium ejus. Ille 'vero invocato Chri/Zz: nomine &c. Padel: hinc Bulgaria,- Re
gnum, plure's Comitatus habuiſl‘e, neque ab omnibus, factum Re is fuiſi'e p’robatum. Ful
denfis ad annum 866. ,, Legati Bulgarum ,Rack/¡307mm ad egem venerunt, dicen'tes,
Re em illorum cum p’ o non modico ad Clari/Zum W converſizm; ſimulque patentes ,
ut idoneos Prªdzcatores Chriflianae Relz’giºnis ad ‘eos mirtere nan dêfferet. Idem.
anno 867. Rex Ludovicus, Bulgarum petitionibus annuens, Ermenricum Epiſèo um
cum Epzſèopis {5’ Diacanilzus ad progagandam fidem Catholicamfflrwfatagentz de ina
vit. .Sed cum iíluc pervengſtènt, Epzſco ia Pontzfice Romano mlſſt, totam illam ten-am
predicando B Laprzzando jam tunc repívtrant: guapropter i/Zi accepta a Res: licen
tia redierunt in ſüa. Similia Annaliſta Saxo refert apud Hanſicz Tom. I.pag. 16 I. a’ annum
837. narrante Hanſiczio : Emanrieum fuiſi'e Epiſcopum Patavienfem , atque ad Bulgaros ’ideo
a‘Ludovico
ad exmiffum , \gía
curam Patavíenſis Maq/ia( ubi Bulgªri
piſèopzſipertz'nEr-e degebant)
videbatur. Dioecefis
Anaſtaſius Laureacezzſi.;
Bibliothecarius in partio
vita S.
Nicolai I. Papaz, ad Bulgaros ª. Romano Pontífice miſi‘os fuiſi'ePªulum Populonienſem, &For
moſum Portuenſe‘m E ‘iſcopos refert , ad praedicandum Bulgaris, atque inſuper Dona'tum E
piſco um Oſtienſem , eonemque Presbyterum S. R. E. nec non & Marinum Diaconum. Et
dum aulus & Formol'us prasdicarent, Donatus R-everendus Epi capi“,Leogue Preslzy—
tet, 8 Marinus qu/Zolica Sedisſlſinifler , dum Corz/Zantinopo 'm ire vellent , ecce in
ter _fines Bulgaria- ,ConfiantinopalitanorurrIgue, uemdam Theodorum Marcham iÍIam
cu/Zodientem invenerunt, gut eos ultra nan ¿Jimi/it a’bir'e ; guinpotius innumeri: eos de
notans z'rzjuriis , adeo tanraSedzs , Lega‘tis abuſüs ç/Z , ut etiar‘rt eq'uorum, in quibus ſè.
deban: , capita percuteret. Pergit narrando, Sedis Apo'ſtolicae Legatos , ad Regem Bulgaria'.
veniſſe, eum baptizafl'e, Formoſum Archi-Epiſcopum Bulgaria: 'creatum fuiſi'e, ejectos omnes
alienígenas e Bulgaria , cªeteraque. q ’
Scriptores Graeci, quªªvis ſcribunt alite‘t‘. Po'rpilyrog. ſeu alter Chrono a'phiw Theo.
phanis continuator L. 4,.cap. l . & ſequ. Inter CRI-cera de ,Bogori Prinbipe ’ui’garÓI-um ad
!idem Chriſti converfodrefert: o oris verum hmplecffi’turfidem, aclavacrum regenerar-f0
nz's ab Epi/¿opa , qu¡ ab urbe egia mgffics fuerat , confirma: , ex Imperatoris nomfno
.ML
I-——.. _ ..Ñ—_Ñ

Periodus II. Sclavonia,& Croatia 73

,, \Michael @pellatun Cedrenus , narrata fame, quee Bulgariam afflixit , ſubdit: Bogaris
DEunj Clzrz ianorum, cujus Religioni a &quitara &ſòrore gfflrt initiatus, in auleium
vocavzt, utZZe idem faccrent, tati genti mandavit: impetratoque remedio , veramfidrm
amplex'z, vacroque regenerationis potitiflnt: Principe' nomen Mdmelis de nomine
Imperataris inditum ab Arclzi-Epiſèapo, qui e'a ad Laptizandum eum mifflisfuit - ~ -
¡tz/Zitutus ue a Sancto Epiſèopa divinis arcanz's , intempeſla noci‘e baptizatus ç/Z. C '-
tra cum Zroceres Bulgarorum , ac populus inſurrexerunt,è’ interficere conatz‘ſimt: q o: —
illeparva manu Crucis ſigno prezlatofudit: re ue inopinata territos , ad fidem Chr /li
perduxit, Tota gente Bulgarica Clzrſtianam Religionem amplexa, Alios miſi'os Facimus.
Premiſi'orum confideratione, quam dífficile fit, Veritatem eruere, ſine ſtudio cujusvi:
partis, quivis fatebitur. Quis hos, aut illos mendacii arguet ? quis ad leges probabilitaris
iſtoricae, tantam Scriptorum variationem reducet? Quis rejiciet omnes.? conveniunt in
ſubſtantia , five fide Catholica per Bulgaros accepta , at in modo & circumſtantiis, quam vª.
rient, ſuperíora teſtantur. Mihi veroſimillimum eſt: Sclavos, id eſt Sclavoniae populum,
qui Bulgarorum ſuberant poteflati, ſuiſt'e eos , qui poſtquam edocti fuiſſent, Regem illorum,
ad Chriſtum converſum offe, miſerunt Legatos tam ad N icolaum Papam,quam & Regem Lu-Ñ
dovicum, petendo Sacerdotes ſibi, per quos in fide Catholica inſtrucrentur , ſubmitti., Sub
indubia ſpe illa, quod ab exemplo vicinorum ſibi Croatarum, qui fub Porino Circa annum
84.0. libertatem cum fide Catholica ſunt conſecuti, id ipſum facilius ſub Patrocinio Ludovicí ,
& Romani Pontificis
intelligendos , eſt'ent
elle, Hinc quiaeonſecuturi.v
aſi Ludovico Quare Fuldenſis,
ordinati Epiſcopi,aliorumque ſupra ſextus
‘praeventi fuiſi'ent, , de hie '
a Romctanis’
Miſiionariis; accepta a Ludovico Rege venia , ne diſcordias ideo cum Papa habeat, reddive—
runt.’ Motiva exPlicationis hujus , ſe uentia mihi ſunt. ›
Imò: Ob ordinatum a Ludovicolïrmenricum Epiſcopum. Hi0 enim qua Pataviènſil
Epiſcopus,l\letropoliticum jue inPannoniam pra-tendere potuit,quod ſub CAROLO Magno ,qu
-ris Francorum Pannonia fuerit', Abarumque Caganus ſub nomineThebdori fuerit baptizatus,
& Epiſcopi Hunia utiexEugeuy Bula retulimus, Laurencenſi Metropoli a Carolo dati fue
rint. Hinc etiam ſu erius ratio ponitur, quia Moe/ia, Dz'oeceſis Laureacenſis partio, aql
curam Patavienſis Épiſèopi pertinere videlzatur. Proſectò hazc de integra Moeſia intelh
gi nequeunt , ſuperiore nempe , qua* Bulgarorum Fuit, nec de inſeriore, uae- Serbliae, ſive Ser
via? erat Principatus, cum totam Mmſiam Carolus non poſſederit, ut anc Laureacenſi Me
tropolitae potuiſtèt adjicere; itaque de Sclavonia intelligendus venit textus , quae occaſione hac,
nempe armo 866.quia Bulgaris paruiffet , nomine Moe/ice, & pro Dioeceſis Laureaeenſis portIO
ne, habita, acceptaque Ratisbonae eſt, dum conſultare'tur, qua ratione Le atis illis, poſiit
complaceri. 2do: Cum ex Anaſtaſio Bibliothecario pateat, alios fuiſt'e, qui Pr'ºe ¡catores ſuêrefi -
dºÏIBUÏgªris; alios Legato’s Conſtantinopolim exmiſſos, quos Marcha: cuſtos progred¡ non b
admiſit , quin ineonvenientius tractatos, retrocedere compulit, ad Regem Bulgarian, qui
a Legatis baptizatus fuiſt'e refertur, conſequi neceſſum eſt , Miſſionarios Romanos, Paulum
nempe, & Formoſum, rémanſill‘e apud ſubjectos Reg¡ Bulgariae. Et quia negato Leguas
Conſtantinopolim acceſi'u, hi ad Regem Bulgarial profecti ſcriberentur, atque eum m fide mſtrq
xill‘e,baptizaſièque Paulum, Formoſumque inſeio Rege ,’ in finibus Bulgarici- Regnp prazdl
caviſt'e conſe'quitu . Hoc vero Sclavoniae huic optime congruere, & iter ex Italia, per Venª—
tias, Tergeſtum, ſuadet; & preces ad Ludovicum ab his porrectaª. 3tiò .- MethodlumM >
ravis fidem annuntíálſe, dubitari vix poteſt. Hic idem, Bulgarorum quoque pomtur Apo
ſtolus, lſtud nec attribui, ncc intelligi ſccus poteſt; ac fuiſt'e eum Apoſtolurn,Bulgai'orum
Moravia:- vicinorum. Ex Bulgaria, Moraviae non advicinabantur ahi, uam óclaw ex o:
rientali parte, &Meridie. Itaque Bulgarorum nomine , hªcªtate‘ SclaVI, Sclavoma eeepc¡
ſunt. 4th: Hadrianus Papa in epiſtola ad Baſilium armo 871. primo conquaentur de Lega
tis ſuis, per Sclavos depraedatis , ejectis uee Regione Bulgarorum Presbyteris Romanaz Sºdio:
Hic Sclavos alios Papa vix intellexait, quam Sclavos hos & Selavoniam, cum poſt termi
natam VIIl. Synodum Couſtantinop'olitanam , anno 870. Sacerdotes Romanos exemſi'ent. A:
naſtaſio Bibliothecario teſte: Gracos Sacerdotesjuxta quod Grimoaldus Epzſèçpus, u¡
ab lzisſèrepulſümfatetur,fiffizpiençesy noſtros ejiciunt. Et per eundenr Grzmqal un¡
‘Epiſòopum, quia fine conſèientia Sed'zs Apoflolioae, cqmmgffiim Ibi praazCatzonzs cffiçz
um deſèrens, Romam ditifflmus remeavit, mag-num cgi/¿Old vo umenfrzvolzs allegatlo
nibus, tanquamſàb pratextu deliberataſèntentic _'ynodo prwſiclentlum Imglzcatum,
ApQ/Zolica Sedi - - remiſit. ‘Dum ergo 870. RomªniSacerdotes pulſi fuerant, . ſequen,
ti Pªpª queretetur de injuriis per‘ Sclavos illatis , perpenſil_ hu1us rei Circurnſtantiis, hoc
Sclavos,Hadrianum accuſaviſl'e eenſeri debere , arguimus. '
t º Ad
Hi/l. Bªlthaſàris Kercſelich.
 74. Notitia: Præliminareæ Pannoniæ Velez-is
Ad horum confirmationemjuvabit credo, ex Guillelmo Bíbliothecªrío papud Affemanum
pag. 189, Tomi II. quædam defcribere. Sic ille in vita Hadriani II. de actis Synod.Conſtan
tinop. inooata Nonas Octobrís 8-69. & abſoluta prid. Ka]. Martii 870. quod actís ſubſcriptís,Im~
peratorc annuente.l.egati Bulgarorum auditi ſint,ubi: ,, Poſt ſalutatíonem Petrus Bulgªrm
n rum Legatmxexorditun Dominus Michael Princeps Bulgaroru’m audíens, quod pro utilitate
n Sanctae DEl ExeleſiaeMx diverfis partibus auctoritªte Sedis Apoſtolícaeconveneritis, gratanter
y)
accepitz vobisque, qui ex Sede Apofiolica miffi eſtis , quia in veſ’cro tranſitu , veſtris eum
J’
litteris vifitare dignaf'reſtis, multiplices gratias agít. Legat¡ S.R. E. reſponderunt: Nos
Ñ
- Ñ - Bulgarorum Legati dixeruntz Úſque hodie Pagani fuimus, dr nuper ad gratiam Chri
Ñ ſtiatütàtis accefiimus, ideoque ne in aliquo errare videamur, cuíEccleſiae ſubdí debeamus,
Ñ a vobis , qui vices Summorum Patriarcharum geritis, nolle deſideramus. Legati Eccleſiaz
Ñ Romanaz refponderuntz Santine Romanae Eccleſiáe ,cui per te, o Petrº, tuus fenior & Bea
.Ñ to Apoſtolorum Principi Petro cum omni gentis fuæ populo fe tradidit , acujus ſucceſi'ore,
n videlicet, egregio Papa Nicolao, & præcepta vívendi, de Epíſcopos, & Presbyteros fufci
:n ere meruit; vos pertinuiſi'e, & pertinere debere, etiam in eo monfiratís, quod pollulatos
m noflros Sacerdotes & ſuſcepíſtís, dt devotione congrua retinetis. Bulgarorum Legatí dixe
1, runtc A Sancta Romana Eccleſia Sacerdotes nos petiïſſe, ſuſcepíffe, hactenúsque habere
Ja nos confitemur-yal eis omnibus obedire decernimus Verum, utrum Romana', an Con
,ª ſtantínopolítana: licel-elias rationabiliter fubdi debeamus, cum his Patriarcharum vicariis
ª, definita Legati S. R. E. reſponderunt: Propoer quæ Sªncta Sedes Apoſtolica cum Orien
v talibus definienda mandaverat, Domino juvante finívímus. Cauſa autem veſtrª non ſecus,
n quam definita eſt, definíenda, quia nihil in mandatis accepímus, nihil definívimus,
v
vel in præjudicium S. R. E. definiendum cenſemus. Quinímmo quia omnis veſtra patriª
as noſtris Sacerdotibus ubique plena eſt, nulli vos, níſi Sanctze Romana: Eccleſiaz pertinere
ªz debere. definitiva ſententía, quantum nobis eſt, promulgamus. Vicarii orientalium Pa—
n triarcharumBúlgaris dixeruntz Quando vos illam patriam cepiſtis , cujus oteſtati ſubdí
Ñ ta eratz Ec utrum Latinos , an Graecos Sacerdotes habuít, dicite. Legati ulgarorum di
xerunt: Nos illam patriam a Graècorum poteſiªte armis evicimusyin quainon Latinos .
v
.Q,
fed Graecos Sacerdotes reperimus. vicarii orientalium refponderuntz Si Greece Sacerdo
n' tes ibi reperiflis , manifeſtum eſt, quia ex ordinatione conflantinopoleos illa atria fuit
Ñ Lpgati S.k. E. reſponderunt: Sicut Bulgaria: nobis diverfa modo pertinere ordinationem
Ñ
nos dicentes, mendacium non loquimurc ita nimirum eandam Bulgarian: ex Graecorum Reg
n no fuiffe nunquam negamus. Sed intueri ,vos decet , quia aliud ordinant jura Sedium, a
‘ Ñ liud patiuntur xdivifioncs Regnorum. Nos de díviſione Regnorum non agimus , fed de ju
n re Sedium loquimun Vicaríi orientalium Patriarcharum dixeruntz lllud, quod vobis
n diverfa modo Bulgaríam pertinere dicitïs, addifcere volumus. Legati S. R. E. reſponde
n runt : Sedes Apoſtolica juxta quod in decretalibus Sanctiffimorum Romanorum Præfulum
n
doceri poteritis , utramque Epírum , novam videlicet veteremque, totamque Theſi'al‘iam ,
v
& Dardaniam ,in qua Dardanïa civitas hodie demonftratuiycujus nunc patria ab his Bul
n garis Bulgaria nuncupatur-a antiquitus canonice ordinavitp & obtinuit .Ac per hoc ordina
ex tionem , quam tunc paganorum Sulgaroruni irruptione amiſerat, non a confiantinopoli
ea tam Ecºleſia, ut modo fingitur, abſtulït', fed ab iis, factis modo Chxflianís rece-pit. Se*
’J cundo modo, quia Bulgarís , qui jure gentili fibi atriam ſubjugantes, ecce per quot annos
u retinent, quod coeperunt Scdís Apoſtolicaª femet ut fupra diximus) patrocinio, ordinatio
n nique fpecialiter committentes , nobis debent, nec immerito , fubjici , nos ultronea volun
:a tate magiſtros elegerunt, Tertio modo, quia eo'ſdem Bulgaros Sanz:: Sedes Apoſtolica,
Ñ
juffu quondam Sanctiſſimï Papæ Domini N icolai,tam per aliquos noſtrum, qui hic fumus
Ñ illic multas Ecclefias dedicantes , Sacerdotes creavimus ; quam per Paulum , Dominïcum,
Ñ
Leopardum, ac Formoſum venerabiles Epiſcopos, ſed & Grimqaldum Coè'piſcopum no
.v ſtrum, quem hactenus ïſtíBulgari cum multis noſtrís Sacerdotibns, in conſpectu velim ln
Ñ bere falli ſunt: a diverfis erroribus ad catholicae fidei veritatem, multo ſudore, Chriſti
n gratia prwduce, transferens', ecce ultra triennium tenuit & tenet, ordinat & diſponit. I
ea deoque confequens non eſt , ut fine confcientia ‘Romani Pontificis Eccleſia Romana, de qui
n bus præfentialiter veſtita cernitur , ſpolietur. Vicarii orientalium Patriarcharum dixeruncz
n At uem illorum modorum modo difpenfare velitis.edicite. Legati S. R. E. refponderuntz
n
Sanc a Sedes Apoſtolíca vos, quia revera interiores eſtis, ſuper fua caufa judices nec elegir!,
II nec per nos eligit; utpote quæ in omni Eccleſia fola fpecialiter fas habeat judicandi : fed
p
neque nobis de.hac caufa fententiam proferre Commiſit. quapropter & quod ab ea facien
n dum non fufcepimus , ejus cognitionisjudicio, quæ librorum multiplicitate ad fe del'cnſiq.
J
- ,, ¡un
N
 Periodus Il Sclavonzae , ò’ Croatia. . 4 75
Ñ nis ſui multa proferre pra-valer', ex integro reſervamus; a quo omnís veſtra ſententia. tan
1,, ta ſelicitate reſpuitur, quanta levitate profertur. Vicarii Orientalium Patriarcharum di
,, Xerunt: fatis indecens eſt, ut vobis, qui Graecorum Imperium detrectantes , Francorum
,, fmderibus inhaaretis, in Regno noſtri Principis ordinandi jura ſerventur. Quªpropter
,, Bulgarorum patriam, quam ex Cra-eorum poteſtate dudum fuiſfe, & Gta-cos Sacerdotes
,, habuiffe comperimuS; Sanctae Eccleſia? Confiantinopolitanae , a. qua per paganiſmum receſl
Ñ ſerat , nunc per Chriſtianíſmum reſtitlxi judicamus. _Legati S. R. E. reclamantes dixerunt:
,, Sententiam,quam non electi, neque admiſii, ſive timore, five gratia, vel quidquid illud
,, eſt, modo praacipitaffis, potius quam' protuliſtis, auctoritate Spíritus Sancti uſque ad defi
,, nitionem_ Sancte Sedis Apoſtolicae omnino reſcindimus, ita ut nullo modo vel nomen ha
,, bere ſententiae mereatur. Teque reum Patriarcham Ignatium auctoritate Sanctorum Apo
;, ſtolorum Principum coram DEO , ſuiſque Angelis omnibus praaſentibus conteſtamur , ut
,, ſecundum hanc Epiſtolam Sanctiffimi Reſtitutoris tu¡ Domini Hadriªni Summi Pontificís,
al
,,,, quam
tuorumtibi eccemittendo,
illuc offerimus cuſtodias
, induſtria; tua ab omni
ne Sanctª Bulgaríae
Sedes ordinatione
Apoſtolica, qua: immunem te , nullum
tibi tua reſtiſituit, per
,, te ſua perdere videatur. Quim otius, ſi ( quod credimus) juſtam te habere querímoniam
,, ªzſtimas ,Sanctz Romanaz Ecclexªe reſtitutrici tua? ſolemniter ſuggerere non omittas. Tune
,, Patriarcha Ignatius Epiſtolam ſuſcípiens , licet magnopere admonitus eam legere diſtulíſi'et,
,, reſpondit: Abſit a me, ut ego his przeſumptionibus contra decorem Sedis Apoſtolicz im
,, plicer; qui necjuveniliter ago, ut mihi ſubripi valeat; nec ita ſimilíter deliro, ut quod in
,, aliis reprehendere debeo, ipſe committam. Hoc fine collocutio illa finitª eſt. ,,
uaeſtio haze aBulgariS mota,eorum propenſionem ,ad conjunctionem cum Ecclefia Con
flantinopolitana, non folum evincie, fed plurima alía indicat, ac inter cxtera, Sedem Apo
Rolicam , jure miſifl'e E iſcopos cum Presbyteris,ad jurisdictionis ſuae recuperanda 'ura;dum
'Legati reſpondífl‘ent: edesqu/Zolica juxta quod in Decretalibus SS. Rom. afitlum
doceri poteritis, utramyue Epirum, novam vz'delicet , veteremque ,- totamgue leçffalz’am,
è’ Dardaniam, in qua 8 Dardania Civitas ¡¡odie demorſtratur, cujus nunc Patria, ab
his Bulgaris Bulgaria nuncupatur, antiguitus canonz‘ce ordenavit 8 obtinuit, Hos jurie—
dictionis Romanª: Eccleſiw antiquitus ordinatos limites dicere videntur. Hinc quia poſt Sºlª*
voniam fuiſièt Dardanía , hanc juris Eccleſiae Romanª: eſi‘e inferebant. Fors Dardaniae exten
fione ac titulo , Sclavoniª tota, apud Bulgaros & Gramos accepta confideratªque fit. 'Obſervan
dum prieterea , ut fatentibus Legatis Romanae Sedis, Dardania, a Bulgariª, Bulgaria: venie—
bat nomine, fic reliquae Bulgarorum Província , five Comitatus, adeoque Sclavonia etiam,
ut Bulgaris ſubjecta, Hoc nunc etiam intuemur, dum Italia: nomine , tot Ducatus compra:
henduntur, Galliae item, aut Auſtrim &c. ‘Alteram cauſam Mifiionariorum , Legati ponunt:
ſpontaneam Eccleſiªe Romana? a baptizatis ſubjectionem , dícendo: Acper lloc ordinarionem,
quam tune Paganorum Bulgarorum irruptione ( nempe in Sclavoniam Pann’oniae) amiſè- ‘
rat , non a Conſlantínopolitana Eccle/ia, ut modo fingitur, alffiulit , ſèd ab z'is ( nempe
Sclavis Pannóniae )fac7z's modo Clzri/Iianis, recepit. Heec eſi'e intelligenda vde Sclnvonia,
tam priora legutorum verba evíncunt ; quam ea, quze ſecundo loco attulerunt, ubi Bulga
ros Sedi Apoſtolicze ſeſe dequiſi'e, hujusque ordinationi commiſiſi'e, & voluntate ultronea
Magiſtros ejus elegifl'e, ajunt'; Proinde haze, ad Bulgariam totam pertincbant. Prima Lega- ‘
~torum Ecclcſiw Romanae,ratio ; videtur enervata per ſententiam, qua.- ſequens fuit: Sali.:
incedens eſZ , ut voln's , qui Gra’corum Imperium detrectantes , Francorumfaderibas in
lzceretis , in Regno nq/Zri Principis, ordinandi juraſèrventur. Quapropter Bulgarorum
Patriam, quam ex Gracorum ore/late dudumfugffi, è' Graecos Sacerdotes habzaffi
comperímus; .Sanctchclcſia onſíantz'nopolitana, a qua ¡ver paganç'ſmum recefferat,
nuncper Clzrç'flz’aniſmum nſtitui jzzclz'camus. Sententiae hmc reclamárunt Romana Sediª e
Lºgati , Patriarcha nihilominus Conſt. Ignatius , juffite Bulgªria amandari Epíſcopos Freshy
terosque Romana.- Sedis, creato,miſi'oque Bulgaria Theophylacto Epiſcopo. Patent haec ex
Epiſt.HadI-iani apud Aſi'em. Tom. 2. pag. 203. Scripſg/Zi inquit.- ut illa tua multa omitta..
mus , ut Presb
cerentur, teri nonri
ò‘ iſèopi cum eBulgarorum Regione null?:
non Paryact ¡fnominia, ma no cum dedecorje
dignitatz’s lzabeaB ratzone
contumelia eji.
exPeI.
lerentur &c. En e'piſtola autem ad Baſi ium , non ſolum quaeritur Pontifex, anno 871, de
depróedªtis er Sclªvos Legatis ſuis; verum', guiafavore vç/Zro (ncmpe Baſilii Imp. CP.)
.Frater EI’ oepçſi/èopus nq/Zer Ignatiz‘cs, Vulgarum Regione', cmg/ècrare praflcmpſit An
ttflitem - ~
Neque ſolum eSclavonia, hac , Bulgaſiriaque tota' ; ‘
Pue're, Romanªe Sedís Epiſcopi,
ªtque Presbyteri , verum & e Servia, Croatiaque illa, qua: ad ora: oontinentis Adriatici fue
t a rat.
 76 Notizie Preliminar-e: Pannanz’a Vera-.FS.
rat. Hoc enim ex Porphyrog. pag. 68. deſeripto textu , elucet; ubi ad Sclavos necdum bap
tizatos a Baſilio Imperatore, mlſi'um fuiſl'e Coeſàrianum perhibet Porphyrog. ab hac ¡etate
nec faculo integro díſtans , adeo \le teſtis, nedum ab authoritate, ſed etiam ex ſciendi oppor
tunitate idoneusz_ Si praetendas (Elbeaphylaà‘um ad Bulgaros Myſia: , Cae/arianum ad Scla
vos Pannonias fuiſl'e exmiſſos, reſragari nequen. At dicam , explicatione hac,ªfirmariquae ſu—
¡5ra de Sclavis hi5-, five Scla’vonia ſumus‘commentati, Conjecturze meª? ſuperioris, quod nem
pe Cazſarianus ad Sclavos Servue miſi'us fuiſl‘e videatur, motivum profluxit :unod Bulgari inde
a Bogori five Mi'chaelez‘cum Im erio orientis fuerint foederati , adeoque cum Sclavonia ſub
Bu] a'rorum fuerit poteſtate, ne Juri ſuo decerptum quid videatur, Sclavorum 8: Sclavoniae
noimpe, ’a Conſtantinopolitanis, a'c Venetis Scriptoribus , Populum Servia-,- ac Croatia? mariti
ma? , Na'rantanos item Sclavor‘nm nomine , ut fuiíl'e acceptos ; ita &z Cªªſarianum ad eºs , per
tinere. .Interim dum conjectatio , veritatem non efliceret , eo minus negare pofl‘um , Caeſaria
num ad"Sclavoniam hanc'miſi'um, dum Porp'hyrog. Narentanos, Servios , Croata¡ Dalmatiae,
&Veterieluiburniae
,am diſtínguere't,Cauſa
a Bàſilio_ fuiſſe ’exmiſl‘um. Quare probabiliter
ejcctorum credi poteſt:
ex Bulgaria Caeſarianum
&Sclavonia, ad Sclavoní-
Romanae Apoſto- ,i
licae Sedis Miíſion'ariorum-, ex Joannis VllI. apud Aſl'erhan. Tom. II. pag. 216, 217. 2 18 &e,
ſententia patet, videli'cet fue're: Formoſi aliorumque avaritia , & congregandarumdivitíarum
"zelu’s (quas copioſas Formoſum eoacerváfl'e-, in Aſl‘emano legere, ac videre eſt) prouti etíam
juramenta,, ª mbus Bulgaria? R em obſtrinxerat &0. Relata de baptiſmo haétenus, in roburam
terio'ru’m ad ucta ſunt. _lam a' reſidua.
p XV. Sclavonia haze noſtraj, five Pannonicalmis circiter temporibus, quod in ſuperiorem ,'
inferioremque diviſa fuerit, veroſimilimu'm ell. At qualiter? ac per quem, tantum mihi eli:
dubiüm, 'ut el'uctari ex hoc ne ‘neam, defectu monumentorum , auctorumque. Quibus pra:
me, privato homine ,& Bibliot eca uavis publica, Variisque adminiculis aliis eruditis, caren
te '; iquªaeílionern hane enucleandi , a ſunt media; ne han'c negligant obteſtamur. Servit enim
que io, juri noſiro publico , Intelligendisque tot legum municipalium articulis, quibus, Scla
vonia ſuperior, Inferioque e‘Xprimitur. _ ‘
_ Diviſa'm fuilſe_Sclavoniam, eaqu’ae de Privina, ſeu Pribina, vel Priwinus, aut Priwi
ninu‘s ’ſéribatur,
ſub Ludovico dubitare ‘non
Germªniae Rege,'fin‘unh
de quoIſte
noncum “Moymaro
parum , Moravorum
meruerat. Duxadfuiſl'e
Fuga arepta, ſeribitur i
Salachonem
Comite’m, a qdo Ludovico miſl‘us, ab hoc ad Ratbodum, quó cum tempore ali uo eſt com
moratus. Se (ut Ha’nſiczius Tom, 2.) 'exOrta inter illos antiqua diſl‘enſione, rivina fugit
in Bulgariam cum ſuis, & filio ſuo Chozil , vel ut alii Hecilo, & non multo poſt, indubiò Re
ſigis Bulgariae Venia, adiit Regionem Ducis Ratimari. Ratimarum SclavOnia- fuiſi'e Ducem ,
ſupra diximus. Aſfemanus , flatuit eum, Dalmatiaz, Tranſalpinae , &Croatia; Regem , Bulga.
ris feedere conjunctum. Verum _ſiCroatiam ut hodíe confideratur, intellexit, permitti hocei,
pote'ſt‘, ſi tempus? vitªe Ratimari ; lapſus eſt , ex locorum , Regnorumque horum, hiſtoris
defectu. Hanſiczius rectè obſer‘vat, Ratimarum Bulgaria? Ducem non fuíſi'e , ſed partía alícu
jus, dum ait Tom. I, Invenia apud Schtares plerOSque , hunc Ratimarum vacari Du.
a cem Bulgarorum. Sed ex verbis Anonymi’guad unum dacumentum [zac in re uppetit,
eau/Zar non Bulgarorum, ſèd alterius‘ cujuspiam papalhſuiffe Ducem. Con Iderationo
locorum ,ut infra, Ratimarus Sclavonia- hujus, Dux fuerat. Qualiter ad Ratimarum ª Bul
garia* Rege, miſihs Privina fit? &ne latet, Ne u'e eruo vel eonjecturae alicujus fundamenç
tum. At bene, dum Privina apud Ratimarum m Sclavonia degeret , miſi'um fuíſiè a Ludo~
vico, Ratbodum cum exªrcitu, ad exterminandum Ratimarum Ducem, Horum conſidera—
tione, conf’e ui nequit aliud; ac Privínam inconſtantem , at< ue varium fuiſlè, quin ſtratage~
ma, obtinenilae per Ludovicum Sclavonite. Ratimarus viſo Ludovicíexercitu, ad bellumim
paratus, nec ſuplpetial illico a remotis Bulgaris habere potis , viſa ſuorum caede in fugam '
converſus eſt. rivina verò, remanſit, ſeu in loco ſubſtitit; pertranſienSque Savum fluvi
um, & aComite Salachone ſuſceptus, pacificatus eſt cum Ratbodo, videlicet ob priores , ve
teresque díſcotdias. Haze deſumpſimus ex Anonymo apud Hanſiczium, & hunc, ut Anony
mi interpmtem. En verba Anonymi, oſtquam praemiſiſi'et: Conamurªprout veracius in
Chronicis Imperatorum, ò’ Regum Ffancorum , ò’ Bojaariarum,ſt:rtptum reperimus,
fiire valentibusª manifdlare.( Haec verba, neſcio an hunc Anonymum, fic antiquum ſua
deant , ut five ad annum 858. five 875. circiter,collocariva1eat ;aut indicent,Anonymum colle~
ctorem tantum fuifi'e rerum a ſe ſcriptarum , cx memoratis Chronicis, adeoque longe pofleri—
orem) Po/Zgüam ergo Caralus Imperator , Hunnis ejec'ïis - ~ Paſt' illos verº, DucesBa
joary, ce eruntprcediéi'am terram dato Regum , habere in Comitatum - - Hs ita pera
¿ïis Rat odusſüſêepit defenſionem termini: in cajas/Patio temporis Prinlzina exulac‘us
a ¡Hay-
 /

Periòclus Sclavania, Croatia'. v

' a Moymaro Duce MaravOrumſtipra Danubium, venit ad Ratlpodum. Quiflatinſizpra?:
‘ ſèntavit illum Domino Re i n‘O/Zro Ludovicoz Etſua juffii infide inflrucºt'us, baptizatuè
¿ſt ’ín Eccleſia S. Martini lbco Treiſ‘ma vacato - '~ ui pzz/Zea Ratbodo commg'fflis , ali
quod cum illo fait tenzpus. Et non multa pafl de ?fulgariſis Hecilo Ratir’naris Ducis"
adiit Regíonem ( alter Anonym.apud Hanſ. p.128. habet: ,, Interim exorta eſt inter illos
antiquadifl'enſio: quam P'riwina timens, ngam iniit in Regionem Vulgariam 'cum ſuis, &
Chozil filius ejús cum eo: & non multo poſt de Vu] 'ariis Ratimari Ducis adiit Regionem ,,)‘
illaque tempore Ludovicus Rex" quariorum n‘ziſit Sïatbºdum cum exercitu malta ad ex*:
terminandunz Rarimarunz Ducem. Qui diffi/ZCW defendi po e,i›'zfugam converſàs ç/Z
cum uis , qui cadera evaſèrunt: è’ pradic'ius rinn'inasſüb itit-, B cumfiiis pertranfiª
vitfluvium Savum, ibiquefizſèeptus a_ SalachOne Comite',. acificatus ‘ç/Z cum Ratboda¡
.Aliqua vero occaſione iterum percepta , r'qgantibús 7 ra* z'c'ïi Regis fidelibus, pra-\Bird
Rex Prznnz’na- aliquam inferioris Pannonioe in bene/Iªium partem, circafluIIi-um, qui di-Ñ
eitur Sava, alii ponunt :óana \ \ \ A c _ , _ ' ' q ~
Duo, eruuntur ex Anonyxno. Primò: Privinà'r'ñ, Ducatum Ratimari acºupáſi'e -, prie
-¿Ïic'i'us Prinn’inasſitbſtitit; - jaiò: _Pulſum credibilius fuiſi‘e, cum aSalaehoneſit ſuſceptus, &
ad preces_Miniſtrorúm Regis Prinninas in be'neſicíum , aliquam inferioris Pannºniae , ſive Scla
VOniaz partem aeceperit; An hoc ex pactisz intra Regem Ludovicum; & Ratimarum .² aut
Michaelem Bulgariª Reg‘e'ni; factum fit? ut Ludo'vico Regi,_inferiores hª*: partes, quas Priª
vinnªe donaVe'rat-z
ſertªe Privinaz obtigerint:
cefferint, aut, quod dilapl'o
pro impopulando, &Bloque
conſtituerc— populo
’nectſeío. , deſertXhoc_
Poctſtremum manſerint, acut-dei
, fatus Anonymus
ſcribit, dum : Tune capi: ille , (hoc eſt P rivinna) ibi habitan; G' munimen cedificare in quodaniv
mcmore, BPalaffeled‘èfluminis, 8 (:ircumquaquev populm~ congregare. Hanſiczius exiª
flimat,,locum l’rivinas fuill'e a .Sana fluvio, &1 hodierna_ Cillea , conſeque'nter partes ,Zagoª
ria?, tam modernae inferioris Striaè, quam & Comitatus Varaſdinenſis. Oppidum z Caſtrum
que a Privinna conſtructum, eil'e intra Cilleam & Petovium; appellatum hodie \War-_burda
Haee ille, ex locorum ab Anonymo Commemoratorum nominibus conjicit. Multa deſideranª
tur in Anonymo, & ſcopus ſuus cum non fuerit alter , quamJuvavienſium Epiſcoporum ª;
'cta ſcribere, culpar¡ nequit. Si elogiis pure nonſtuduit,aut extendendae jurisdictioni, Eccleſi
fiar; dequa feribitàPrivina partem inferioris moderna: Stirize, item SelaVoniae tenuit. Primo
in
tis';beneficium, poſtea víſo Per-venir
a LudoviooadRege, ejus Ludovici
in fide Catholica ardorez quod
jure proprietaª
ait enim Anonymus': notitiam piiffl'mi Regis; Privinnact
benevolusfuit
ribus, conceffit e'r a DEI
illiſ’in /èrvitium
p'roprium Bffium,fidelil›us
totum, quibusdam
quod prius habuit uis ſctpius
in benq’zic‘ſiurm admonen
Diviſiſi‘e ſcribi
tur, cum filio Hecilone P rovinciam. Quid dedit filio ? non c'omperi. Videtur tamen dediſi¡
filio, ea. qua: nunc iIi Selavonia eff'ent, Patre mortuo, filius pofl'edit Provinciam inte ram;
Neque putes,aut praetendas, Ludovicum Re‘gem, de Carantano detraniſi‘e, ac dediffe grivi‘
!1X5 Hoc tanto minus credi poteſt, Vel evinci , quod Caroloma'mus Carantani Dux fuer-it? &
ſub eo Comes Gundacharüs¡ Poſt Carolomanum Amolphusz Credi itaque nequit, ut hº'
rum Ducatus &Provincias , minores fecerit Ludovicus, At ob praemiſi‘as de fide controveré
fias; ob Privinze aſtum erga Ratimarum , eumque pulſum; Sclavoniw pars data Privina‘: eſt,
Deinde facile praetenla, ex Liudeviti bello, aut cauſa ex alía, ut Carantaniappertínentiae. Sed
diilicultas ex Anonymo eruditis eſt, de Nitravd , ſeu Nitria, ubi refertur, ſtudio illius con
ſeerata fuiſi'e Eccleſia. Sed ſi non eomperiatur in inferiore Stiria, locus hujus nominis_-, cum
Anonymus diſtinctè no‘n ſcrib‘at, & fecundum annos, potuit N itrienſem Eccleſiam, confecraj
ri procurare, vel antequam a Ludovico Rege, partes has accepiíſet , ac poſt ſuſceptum baptilï'
mumz d‘u‘m locus Treſma iſthie eſi'et propinquior, Qua limes Bojorum ; vel pro reſtitutioné
~ſui ínMoraviam, laborando: dum ab Anonymo, a Moravis occiſus ſcribitur, Anno ergo
865.(itaAnonym. ) ’- - celebravit in Cq/Zro Hezilonis nov'iter Maſèburclz vocato, quod
illi fiiccefflit, nzorientepatrejuo Privina, quem \Maravi occiderunt. A _ _ p
Hinc profectò, natam eſſe eredimus diviſionemz ſúperioris , inferiorisque Sclavonia'e, ita
ut quee hodíe inferior( tum, quia orientalis, ſuperior vocata,) Sclavonia z penes Ratimarum,v
& Bulgaros manterit; hze'c vero tum ini-‘criar S'clavonia, cum inferiore Stiria'PrivinzeMc pol)
hunc Hezinní obtigerit, Hzec fuêre initia, enatorum ſucceſivè diverſorum Ducatuum,ut Sti—
riae, Carniolia'e. Haee ratio praetenſionis Regum Hungariªn in to TatiusSclavonia five Duxz
five Banusdenotata. Cum eniin z ut infra; ſuperati'sz ejectiSque Bulgaris ex inferioreSclaVOniaz
cognoviíl'ent: Sclavo‘niam, per has partes, modo dictae Croatiae, inferioris item Stiriae,z& Carª
nioliae ante‘a fuiſi'e extenſam , totam ju'ris fui‘ e'ſi‘e exprimere’volebant; Limites qui fuere , diª
viſae Sclavoniae? conflituere mihi non fido‘; Ex locis ab Anºnymo inſinuatis, argui poſi'ent; I
- u Ñ tem
Hiſior. Baltlzaſàris Kerqſèliclz. . ‘
 73 Notitzcz Proelimznares Pannonia." Veteris.
tem ex Marcha ad lvanichium, quod ‘aL-take hac, ſive nono ſaeculo, limitaneam ‘oram deſigÏsÁ
bat, efl'etque iflhic S¡ Michaelis Eccleſia, quam in proprietate Hezilonis, ſcribit Anonymus,
.At c'um ‘certinil concludi Valea'tJméc mifl'a facim'us, aliisque do'ctis Virís, qui ¡itterariis ube—
rioribUS ‘adminiculis g'a‘udent, quàeſtionem hanc, juris publíci accuratius enhcleandam 'com
men"daïnus. , 'cum. ªfequentictbus (_ a Doctiflï
Hezilo iſt‘e, conFundi ,x , ,
P,Erafmo , z
Fri’dich, Viennaz die 75]“.
ly amo-'1758. mortuob, in Díplomatariis Sacris _Ducatus Stiriae e’xhibitis , legendis) non
debet. Skculo'l enim integro a‘nte‘ceſiit alios. Et Dinaſtia h'ujus erat in Sclavonia , cartero
rum ‘Lalibi. Huic fucceſiit iilius Bran'slavus (feribitur ‘variè , nempe; Wratislaus, Bratisla.
us, Brasla‘vus, 'Braslav'0~, Brazla‘vomüi, in Dªcatum , imo Regnum , hanc eleva'vit Scla
voni'aín. "Qualitèrfi? ’q‘u‘ove ternÏIore? lugemu’s domeſticorum 'Scriptorum , five negligen'tiam,
:five 'defectum. Ad extra'n’eos, res has deſcribere non pertinebàt. Gratiae illis, pro memoríis
etiam illiszªqua’s reliqÏIer'unt. "Sane'a ud HanſicZÍUm Tom. '2. pag. '139. ex Anna]. Franc.
legere‘eſt.: -ó‘cd'anrto ‘873. Sve‘ntz’bal us Morav_us\_Pannoniam ’occupavit. In ejus crían:
partes *ab/'ceffit BrCItzslauS, Hez'tlorzis th'noïua inferioris Ducis filias. Tum exclzç/à
pehifus Juvavze'nſium pqtg‘la'te. Solas Owned ¡Jlfetlzoa’z'us~ potui‘t‘: niſi ~gzzod Pannonia
inferior cum Duce _Bratzslao (quem Fuldenſès Braxlavoizem appellant) armo ¿9.932 ad
.qfficz'üm rediit, 'Cºplamyue dedzt Theodmam-, Utlpaifflèfflones illíc egregzas, Arnolfi dona
naha'ſê'eretur &cz \Nat-'rªndoerga Ca‘rolüm Craffum, Ibi ſubjectorum motus , & defectiÓnem,
atque vAmolſi electi0nem , Tusque in Eccleſiam uvavienſem‘propenſionemmamò’ Ecclefiam
. - ‘ei con'tïtlit. Praterea ’ bbatiamjkloſàbl‘trc , ubiS/Idrianus reg’uieſèit,ín loco ſèilicet,
'uèm‘olim Priwina, deirzdefilius ejus Hezjlo, ac modoWratislaus,ſive Brasla'vus nepospoſª'
ſideba't'; pldresgzte 1000.98 ECC-[elias regionis illàzs. ~ - Ecclç/iam ad Turnaïm (haze non
Nitrava, ſeu Nitría-,rlec Tirnaviazſed Tornaw ) item ad Pettava (modo Pe'toviur‘n Sti'riª,
quod hac aetate'ſcribebatur Bettobia.) Eccleſtàm cum tota ‘civitate. Sed Barislavi ad Arnul
fum adeeflio, ta‘rdius evenit,teſte Fuldenſi Annaliſta :Anno ¿>84, Imperatar Carolas Calvus)
er Bajo‘wariam 'ad orientem proficç'ſ‘citur ‘~ - ‘venierzs Zventibaldns Dax cum Principa.,
{ibas ſílis ‘- '- conteſtatus illi fidelitatem,ju7*an‘2ent0 , En’ uſ ue dUm Carolus vixêffiêt, nun
udm in Regnumfitum "lO/lili ªexerciw çffizt venturus. ?ªo/Zea veniente Brazsclavorum
Zac-e, gta' in id tempus Regzzum interbmvo G’ Savoflumina tenuit. Ex his clarum 'eſt
Brªnslavum ,Hez'ilohis fuiſi'e filium ; fuiſi'e Dileem , fªumque Regnum inter Dravum Sai'fumª
que fluvios fuiſſe. Hſec attamen , ha'uªd ex p'a'rte omni , at Orientali. Adeoq‘ue 'ut Tupra dict'um,
a Legrad 'oppido aut Dernye, verſus Marcharn , ju'xta Ivanich ‘ad Savum, atque inde definª
xu fluminis ad Sanam, abinde trans Dra'v‘um etiam, dúm Marp'u'rg'-,Petovíum , cêeteraque lo
ca , reſpectu Zagrabiè trans Dravum effent, ut Stiria, qUam nunc inferiorem vocamus , exi
mi a Regno
lavus Branzlavonis
ſub clie'ntella fuerit nequeat. Hinc eman‘ant
Carol¡ &5 Arnulfi initia
5 aut his Règni Sclavonia.
federatus, An autem
Tatis non conſiſtatª Branz
Fidelitª‘
tis juramentum a Brazlavo depoſitum Carolo, Fulden'fes Anuales non I'cribunt. Ïmò dum
Zventiboldi ab Arnulfo defedionem reffe‘rent,Ann’o 89m ajunt: Sed ¿lle ( nempe Zventibal
dus) more ſolito adRegem ‘uenire re"nuit ,fidem 'G’ omnia ante promg'ffiz Mentiras In
de Rex irrato animo *-- cum Brazlawne Duce collogui'um habuit : ubi inter 'alía guas
Tens tenzpus &ª locum, quomodo offl't terram Moraborum intrare i? Conſultum Q/Z enim,
ut tribus exercitibus armatis , egnzçm illud infladeren r
Porro, qúam hodie vocamus inferior-em Sclavoniam , (túm i'uperior erat , GZ a Bulgaris,
Bulgaria apud auctores audit) Ducem Regem'que habuit Landomirum. Híc adverſus Z‘Ven
tibaldum Arnulfo tulit ſuppetias, & 895. cum m'uneribus’ Arnulphi Legatos, remiſit._ Hzec
iterum clara ſunt ex Anna]. Euldehſibds a ud Lucium lib, a. cagº» pag.mihi 65. ubi: ¿²92.
Arn0_lfus contra Zventibaldum, Hu'nnos Y Bulgaros flwvet. ..Afiffos enim fitos inde_ ad
Bulgaros, ò' Regem eorum Landomir ad renovandañz pryiindm Pªcem cum maneribus
menſe Septembrz' tranſmiſzt. Et ne coemptioſàlis ¿nde \Mbravanis darctuªr, expofizit.
Mzflï autem propter inſidias Zventibaldi Ducis, terreſtre ¿ter, non volantes habere; de
Regno Brazlavonisperfluvium Odgora, uſgüe 'ad Gulpampezjluentes, Saviflumínis
navigio in Bulgariam perduéïi , ibi a Rege honorfficefizſèepti , 'eaa'em via, gua venerant,
cum muner’zbus reverſt fimt .995. [Mperator Pannºniam cum urbe Paludarum tuendam
Braxlavoni Duciſüo in idtempus coñzendavit.. Egregiè hincfirmaturBrazlavonis in Sclavo
nia hac Ducatus (quare partes ha? ,faculo hoc nono, Croatia'. nomine non accipiebantur , ruitque
Croatia Interamnenſis) mentione fluviorum ſuperius, qui de Regno Brazlavonis eſſe ſcribunſi
tur. Odgora mºdo Odra eſt, tum Odgora vocata , quod ex monte Okich originem duceret; vel
Fuldenſes pro Odra ſcripſére Odgora, Fluvius Odra, ab arce ¡Selin (ut notorium eſt,&tot
Vla
 Periodus II. SclaMnia'eB’ Ocaña. 79
lViatores una mecu'm eXperti—funt, eXperirique pofl'unt) pluvioſo cumprimis tempore, agro¡
camposque fic in'undat, ¡’út non niſi navium beneficio franſiri lvaleat; viamque exundando,
impedit, niſi per naves._ _ſ‘lſte ini-'ra pagum Odra -, Do'minii Sziſzeg, in Culpam. five Cola
pim, 'vel ut erro’neè ‘quictam Gulpam influit'; tu'm infrajSiſciam, Colapis in Savum. ut horum
fluviorum fluxus, óèfç/Zicam inſulam efficia't. Ha’nc viam, Arnolfi miſfos fuiſi'e ‘fecu‘tos, tex~
tus verba evinc‘u'nt': ' e Regizo Branzlavonisz 'pe‘rfluvium Odgorayuſèue ad Chſpam per
fluentes ( exuhdati'ones majorestum fuiſi'e creditú- _facile,) Savifluminie navigio, in Bulga
riam perduc'Zi,
fe, cum Profectò
‘Via ſuperio'r, ex his
'ex pªrte videre
altera eſt:ectfi'et,
Sa'vi Bran’zlavonis Re'gnum
'conſequmter , etiam~, modernamque
Zagrabiam 'trans Sa'vum fuiíl
fu
pe’rio‘rem Sclavoniam ,B‘ranzlavi Regnum extitiſi'e. _ Tum dum 'Sai-i fluminis navigio,Arnolſi
Legati, ad Bulgariam ſuut pe'rducti; modemam inferiorem‘ 'Scla'voniamz ſub nomenclatura
Bulgaria, his te‘mporibUS,
fize ſuperioris, &nono \àeèulo,
five Myſiªe Bulgariamq, ab año
per Savi cil-cite'r'82'7.
navigctium, non fuifl'e ’coñfideratam.
Veniſi'e'n't. Fuit ergo Nam ad Moe
Lanclomir in
ferioris Solavoniae, Rex. ¡Quod legationis 'poſt'ulatum firmàret, utvídelicet: ſalis coemptio M0-,
ravis prohibeaturzBranzlavus pro hoc ‘e'rga Arnulfumbfficio,remu'neratus eſt, du'm Pannoniam,
‘cum
& que u'rbe Paluda'rum,
Bojoarii’s 'tuendam
‘ad orientem erat,’accepit, _Paño’niam
Quae illa ne'm'pe ‘urctbs,
iii: Paludarum transdanubiªnammt
ignoro. bExhish’odie vocatur,
vctidere eſt eti
am, Scla’vo‘nia’m
ſuosque octaVo 'ſaec‘ulo@Dura
habuiſi'e Maſigiſt‘ratus. 'ad Ducatus
item,honorem 'eleva'tam›,
q'u'ae neſcio in hujus
an quispiam uſu continuo
hacte‘nus, 'ma'nſifl'e,
in ordinem Ñ rede
giſi'et,.XVI,
& a co'nfuiione, c'um ’viciuis
ª Croat'x Dalmatiam Provinciisv,
incolentes, & cumprimis
poctſtquam CroatiainO'rientalis
ſefnet iter‘um &Carantano Im vindicáfl'e't.
erii ciie'n—
tella'm 'tradidiffcnt, heſcío, an 'bella qmepiam geíi'erint? Porph‘yr. cap. 31-. air": Aqua Bul
garus cum C'Ízrobatís bellum gejffltfflrw‘ter Michaelem Bo'rÓſèn Bulgaria? Principen‘z , qui
_ſz'zmptis arpzzs ¿IC-llum -illz's irztulit,ſèd cum niÍul efiícèr 't~, m'u'r'ze'rz'lüu: datis -, {1’ acceptis
Facem fecIti Negüe C/z'roba'ti anquam Bulgaria* tríbutum dederunt-,ſèd alteri alteros
.ſa’pe amicitia ergq donis ’cohor’zeſlárunt. De geſto 'cum aliia bello, tacet Porphyr. & reve
rentiá j'uramenti illiu's, facile_ eos, ’quiete vixiſi'e admiſero. Videntur 'mihizM’a'ri Adriati'co tu*
tando , ab [mperatorih'us Orientis fuiſi'e deſtinaci , a’c orientalibUS, qua limitanei , five Bande
'riis-, five militar¡ ſervitio obligatª , ſcribit 'enim Porphyr. Exhibetgue ¿guitum LX. bmillia¡
Peditum cent’um ( e'x his , hand ſatis cla’r’us eſt Pol-pilyrf qu'os Croatiª: nomine‘accepit. Nud
merus iſte militum, Dalmati'ae ſoli -, 'ſeu Croatis Dalmatis, attribui nequit, 'ut bene obſervank
omnes_ ’poſteriores Scriptqre’n , qUare Ser'viàm , Epirum , Macedo’nia'm , facile Croatia nºmine -,
ac fui) hac obligatione 'militum -, complexus fue'rit Porphy'rog'enitus) 8 Sage'nas ¿²0. Condu'ras
rentum, Et ò'age'na guide-m 40. ‘viros habent ,- conclura: vero 20. hemp‘e guie 'major-cs“;
na‘m m'morEs decem viros tantuszabent. Atgue hªc quidem Chrobatice potentia G’ co
piaefuerunt , uſèue a_d Principatum Chreſèmire ; quo mortuo, cum llſzroflhlabzwfiliusz
pqflguam lladn'erznzum gent: prefuiffet, a Pribunzo Bano interfectus çffet, plurimis 05-_
artis dz'ffl ‘ ¿is, ’ac factionibusz equitum, peditumque numerus balde ;immznutus ç/Z, item
Sager'zaru-mmc Condurarum
tiam habente InterpÏ'X-te. l Mihi_ Hïc opus effet, vel adr'nodum
Porphyrogenitus, Porphyrogenito, vel ipſi
'compendioſiſ‘e eoae'vo,de&ChÏ'O'*
ſcribem 'noti

fis , '& fine chronologia; videtur: hace poſtrerna ad ſua circiter tempora referre. Ratio ſenſus
hujm; ſúnt: ’cum verba quae ſubjungit: Et Ó'ager'zas guidem NUNC (five ‘anno 94.9.) ‘trigiïi
‘ta Ízabet, conduras màgnaS-,par'vasqu'ez B eguitqtumffleditatumque ; tum quod eirca an"
ímm'932. Petrus Ufſi’ Conſtantinopoli rediens, a Michaele Bano Sol.av_’or1'1m,_(nempe Bulgariª
co'ru’m) “Captus, Simeoni REgi Bulgaria.- mifl'us ſcribatur a Lucio, item Circa 942i bellum
inter Croata: & Bulgaros, de quo infr'az ‘ut omnin’o‘exíſtime‘m -, ChreſunirUm cui fuít Miroſt
hlabus filius a Pribunio _Bano O’CCiſus, haud feeds ad Croatas Daimatiáe ‘pertinerez ſedad Cl'Q‘
ata's Liburnicos , qu’àm ii edo’ceatur ,q Chí'eſimirum h’unc IL jam Régis Poteſtate, utrisque Cra
atisimperáſi'e, ſiVe Ducatum a'nteïa diviſumzinr 'unúm èoaluilÏ'eJ Qúa're ‘poſt recenſitos Pagª
66. Duces Croatiae,Dalmatic‘ae, ſequeñte’s iſthic ſuèceíiiff'e, benieòz _ _ '
Poſt Chrefemir'um, quem Porphy'rog. ‘teſtatſur filium Terpir‘niri. _ _ .ª
Sede/¿laws , cuiJ'oannes Papa injungít,’ut pro amore Sancto'rum ApQ/Zolo’rum Petri
è’ Pauli Protectorum ve/Zro‘rum, pfccſentem Legatum , quem ad gentem Bulgarorumzdi
ri imus,ſàlvum ,atqüe incolumem venírefac'zatis, uſfzzze ad dilec'ïumfilium noflrum M—
chïzelem, lorioſimi Regem eorum ; 8 guwcumque ezfimt ne'cçffaria ad 'victum ¿3’ vç/Zi~
mentum i lípro DEI amore adminiſtrate. ' _
Mcimirus ex Privil. apudv Lucium L. '2. cap. z. pag. 65’. Sane ex Privilegio hoc non elu
cek, Mucimirum hunc, Tirpimiri fuiſi'e filium, quod neque cum annis componi poſl'e videtur,
dum Privilegium eſt de ‘anno 892. Tirpimirus autem, vixit 838. Si nihilominus hoc ¡Tetºn
r u ² ª',
 - l

30 _Nariz-ia' Preliminares Pannonire l’cterz's.

¿as, dieasve potuiſi‘e Mucimirum vivere, cum intermedient aim¡ tantum LIV. dico :nec Chre’
fim‘irum Porphyrogeniti, nec Sedeſclavum-, Dalmati'ae huic Croatarum, Duces dar¡ poſi'e, at
p’oſt Tirpimirum -, Mudmïrus 'erit ponendus. Int-:Tim qria in Privilegio illo ann'í 892, apud
Lucium , Mucimirus , nullibi dice'ret 'patrem ſuum Tirpimirum, 'at Ducis èum nomine expri
meret, dicendo': de quadam fac'Za dona-time, a Terpz'rniro piiffz‘mo Duce, eſi'e litcm intra
Salºnitanum'& Nonenſem Praªſules.. Item infra, Eccleſianz donatam a prafat’o \Du-ce, 8
privilegiiſtatuto roboratam. . Si vero genitor Mucimiri, fuii‘ſ‘et Dux Tirpimirus, ill-ice Pa'
tris confirmáſi'et privilegium , neque fui-\Yet opus, ut litem dirimat , donatione noira in ſavorem,
Eccleſiaz Spalatenſis, Aít 'quidem in illa ſententia privilegi—ali; ¡blacuit mihi Micimir Divi
no munerejuvatus C'roatorum Dux , reſidente paterno [blio - - - Itcm infra: fèclj-uxta
Friſcam canfiietudinem‘, ut donatam -a patre meo Tecolimus, 8 max per prwſèns privi
legium denuo mancipamus, ut omnino fiibjaceat, dicta Eccleſicz ,_iure &0. At quis ille
Pater ſuus faerít? tacet. Nec Tirpimirum‘, nec alium nominaudo. Majores porrò , uthvos
AbavoquE, Patrum *eXprimi nomine, clarum eſt. Itaque, dum in anterioribus, Tir‘pimirum,
fine Patria compellatione -, Ducem tantum diceret; in poſterioribus verbis: 'ut donatama Pa:
tre meo recolimus , vel majorem ſuum P—atrem , five Abavum ſe recolere , eXprimít; vel quod
Pater quoque Muºimiri Ecclefiam controve‘rſam, Spalatenii Eccleſiae do‘náſſet , fine litterarum ‘
eatenus expeditione, hinc to: recqlimus prorecordamur, autſc'imus effeh . '
,Tamislaus ex Tom, Archid. c. 13» ànno 914. y _ _ _
XVII. De Ducatu Croatarum altero, \Si qui Croatiae nomine confideratur, uti Prior
Dalmati'ce, uzedam not'amus. Poſt Porinum illum, ſub quo ba‘ptizati fuére Croata: hi, di
viſusque in Lomitatus XI, Du‘catªus, Baño etiam conſtituto , Dux fuit Innicus. Poſt hunc‘
Branimirus. Scribit Dandulus teſte Lucio, Aſi'emano &e Branimirum hunc in mortem Se;
deſclavi conſpiraſi'e. At vereor ego Dandulum , confudíffe,Branimirum Principem ,cum quoJ
piam Sedeſclavi ſubjectorum. In Muncimiri, memorato ſupr‘a privilegio Budimir .Ju -. Pdª
atin. Item Budimiro Jup. Comitgffa: &cz Subſcripti leguntur, facile Dandulo ex ectionè ~
error in nomine irrepſit. Si in necem cÓani~rálſet Sedeſclavi Branimirusz'cur‘ ejus Ducatum
ſuo non conjunxit ‘.7 qua ratione, 'ex joannis VLII. Papª litteris,eodem vixiſt'e tempore eru*
unturz dUm utrique Legatum a ſein Bulgariam mill'um commendat , Anno 879-. VII, Die men
ſis-junii, Indict, XII. De litteris ad Sedcſclavum ſupra meminimus, ad Branimirum Vero,
ſequentia ſcripſiſtè,apud llluſtr.Aſſemanum legitur: ~,, Relegentes Nobilitatis tuàe littcras ,
,, quas perJoannem Ven. Presbyterum communem fidelem nobis mandaſti, quantarn fidem &
Ñ finceram devotionem Circa Eccleſiªm Sanctorum Apoſtolorum Petri & Pauli, ac Circa nos
,1, habeas, luce clarius novimus, Et quia-.DEO favente, quaſi dilectus filius Sancto Petro,
,, & nobis, qui per Divinam gratiam vitem ejus tenemus, fidelis in omnibus & obedienseffc
,, cupias, humilifer profiteris; tua;- Nobilitatidignas valde gratias, his noſtriApoſtolatuslit-v
,,- teris, agímus, paternoque amore, utpote carilſimum filium , ad gremium Sancta! _Sedis As_
Ñ poſtolic‘ce Matris tum, de cujus videlicet puríſiimo fonte, l’atres tui melliſiua ſanctaz ‘prim
,~, dicationis potavêre fluentªa, redeuntem ſuſcipimus , & ſpiritualibus amplectimur ulnis, ut~
Ñ que Apoſtolica volumus benignitate ſoverei,, Nlonet ut in DE( amore pcrſeveret; Sac'erª
dotibus & Miniſtris honorem debitum exhibeeh Narrat: ,, ln dieAſcenſionis Domini inter
,z ſacra Miſi'arum ſolemnia, ſnper Sacrum Alturª S. Petri Apoſtoli celebrahtes, elcvatis ſurª
,~, ſum manibus benediximus tibi , & omni populo tuo, omniq'ue terra-tua. A Concluiensz'
,~, Et quia hunc ipſum Joannem Presbyterum, tibi, & nobis Verum fidelcm in omnibus e‘iſe
_,5 cognoſcimus; dedimus illi noſtram Apoſtolicam epiſtolam deferendam Regi Bulgarorum;
,, I'deo petimus, ut pro amore Si Petri & Ni›ſtro,cum tua ipſe licentia , Legationem lia'nc no;
‘,, ſtram ſine tarditate perficint , ut & prºptcr hoc, tam dilectioni multiplices gracias habeas'
,, mus. Scripſit quoque idem Pantifex: Omnibus Venerabílibus Sacer‘dotibus, &univerſo
populo , eaclem occa/íone &ª tempore, ubi .~ Quum litteras I’rincipis veſtri Branimir, qua:
nobis per Joannem Ven. Presbyterüm ipſe direxit,legeremtis: non ſolumillius devotionein,
,ſed etiam fidei veſtrm finceritatem, & dilcctionem,, quam circa SzPetrum Apoſtolorum Pi in~
cipem & Circa nos habetis, cognovimus. Et quia velut cariffimi filii ad S. Romanam Ec~
clefiam , unde Pai-entes veſtros mellifluae ſanéi’ac praedicationis dogmata ſuſcepiſi'e agnoſcitis,
toto animo , totaque voluntate redire eupítis, Noſtrava poſtolicam gratiam , & benedictio
- ,, nem habere magnopere deſiderantes, magna ſumus repleti lactítia. -,, Si in necem Sedeſclu
vi Branimirus conjuráſi'et , Apoſtolicam benedictionem, mereri a Joanne VIII. non dcbuerat.
Icaque cum Anno & die iisdem, exhibeantur Papas ad utrumque litterw,commendatoriae Le
.q. ªz¡ ſui ad Bulgaria: Regem, Dandulo adhzerere nequeo, quod occiſo Sedaſclavo,Braniml
ru¡ ſuccelliſi'et. Quin Clarum evaderet: Duces hos fuiſi‘e diverſorum Ducatuum, P
. XX*
 y Periodus II. Sclavoniaz, è’ Croatia. 8!
Prieterea
_ ,, ex epíſtolís his , miriſice
‘ __ firmantur illa, q uaD P a g. 75. díxïmus. E'ectos
J nem
pe Fmſi'e anno 8 c. Romana? Sedis hprſcopos & Millioharíos e Bulgaria, ex Croatia¡ quoquo
praemifl'a , dum_ ’aga 87Q. armo , quà ad ſe revertentibus his Croatis, agit gracias, gratulatur,
iísdemque benedícit. Item: cumjoannes Legatum egerit in Bulgarian), per Sc]aVoníam.h0~
die inferiorem , progreſi'um ſuifi'c, ipſa ſuadet vicinía. Et etíam tertía epiſtolajoannis VIII.
Papae ,qum inſcríkzítur: Excelleytifflmo Vir OBarnimer'o lorioſò Comiti ,8 dileéïofilia n0
ſtro ; atgue Ómnibus religioſis òacerdotilzus, è' Ízonora ilibusjudicibus, cunóïoguepapw
10 , pax Cº’ gratia a Domina [VO/Zro \ECU C/zrzſto, Hac ſcríbít, gratíffimſm ſibi effe i1~
lorum erga Sedem Apoſtolícam obſcrvantíam., quam per Theodoſium Epiſcopum ipſorum Le
gatum exhibuerunt. Hortatur ad perſeverantíam, utve Legatos ſuos mítterent ad ſe , ui
bus revertentibus,Legatum [è illís ſuum, pollícetur miſi'urum ,cui ipſi , fidelitatem juxtaïc
cleſiae ritum promíttant. Ex índíétíone XIV. anno 880. ſcrïpta. fuífi‘c eruítur h'aec ep'if’mlay
Sed ad Theodoſium memoratum, cum Título: T/zeOJO/io Veverabili Diacono, é’ ele-:70
\Sancta’ Ecclqſiaª Nonenſis, exhibetur quoque Joannis VIII. Epíſtola,qua poſt,ejus laudes,_~
& tcſtatos in eum amorís affectus: Idea monemusſagacitatem tuam z ne ln guamlibetïvar- .
tem alíam declines, ò’ contra »Sacra Veneralqilium Patrum I’nflituta,EpiſCOpazus gratiam
recçpcte guarras - - Sea’ tot-0 corde, totague voluntate, ad gremium Sea’is Apcylalicaz,,
unde Anteçcffares tui Dz'vince legis dogmata mclly‘íüa , cum ſàcrw 'mſtitutiom'sforma ,
_fimmzigue b'acerdotii honorenzflzrnpflrunt, redeas :_ uatenuS &ª ipſè ab Apofiolicd .Sede,
qua: capaz: {5 Magiſtra eſt omniumEccleſtarum DE!, Epzſcopalem conſecratíonem per
710/er manus im qfirionem, Clzri/ZO amzuente perczjvíasz guatenus ſecundum prífl‘inum
morem , Sancti etri ¿7’ ::q/ira auctoritate, atgue tüitione manitas, populam Domini tibj
commifflzm ,ſíremce acſêçuriter regas. Non immeríto Erud. D. Aſï‘emano ,ex Epiſèopi N0
nenſis T¡Culo, orta eſt Aqua-ſtío , ubí Theodoſius egit Epiſcopum.? Dum ,Nana elſ-:t: urbs Cr0-_
acia: Dalmatïcae, teſte -quoque Porphyrog. cap. 31. At Theodoſii ſedes díſtíncta fuít, ab fede
illa Dahnatíªe. Ifie Theodoſius fuit Epíſcopus Tinninienſis, quae erat diſtincta Epíſcopalis,
Sedes , a Noncnſi
ma Archídiac. Dalmatiae,
Curíalis fuerit hínc ſedesCroatiª?
Regum haec ſucceffivè,vocata. eſt Croatenſis
EpiſcopuS» Quare , quodLS-
pro: E1607() TeſieTho
Ecclcſtczct
Nonenfis, Iegendum Tininenſ , _ l i -
Creatas hos, quos Scriptores Venetï, S'Clavos fcrïberent, Cpltaní &què frequenfius, fizb
[unico , ªc Baſilíi lmp. tempore , facile auxiliantibusNarantanis , vicínas maris Adriaticí in
ſulas , ju risdíctioni ſuae adjicere,perquam ſtuduiſi'e, ex Porphyr. cap. 30. deducitur. Ubi , cum
recenſuiſi'et, aSClavíS , ſive Croatia Dalmatí'ae , urbes & inſulas Romanor m fuíffe occupatas,
narrat: a Narantanis five Paganis, quotidie fuíſi'e moleſtatos , captivos, ac ne exterminaren—
tur, inſulís deſertis , contínençem eos Colere voluíſſe, verum a Croatis fuiſi'e prohíbitos, quíª.
tríbuta eis necdum penderent. Recurríſi'e eºs ad Baſilium, pro remedio: Qui Imperatar
(itª Por hyr. ) ancªíorj'uit, ut ea omnia , qua’ Praztoriſòlvebant , (miramur hoc cpnſilium)
Slavis arent, pacis cauſà; .B Prcetori exiguzmz ::liquid penderent, ad o/chdendam
duntaxat Romam’x Imperator'zbus , Es’ ipſòrum Praztori debitam fitbject'ionem, ac ſèrvitu-ª
tem. Atyue ex illa tempore omnes ¿flat urbes Sclavorum tributaria? ,pacta illisſòlvzmt;
Aſjóalatuc guidemurbs mami/?nata 200. Tetragurium nomiſr'nata 100. Diadora {10.01%
ſàre ¡00. Arbe 100.' Becla ¡00. ita ut univerjſim gffimt nomiſtnata 7ra. Excepto vino ,
8 caterisſljeciebus dt’verſis, guas prcrterjzrazdictam nomiſtnatumſàmmam exhibebant.
Quíbus SCIavis tributa hace ab inſulísmarítímis foluta ſunt ‘.² an vidçlícct Nakantanis Y a quí—
bus Perſeeutíonem accípíehantlincolX inſularum, aut a Croatís? a quibus Prohibebaptur, Cla—
re haud patch. Quiz nihilominus , ideo a Croatis prohíbitos fuiſſe ſcriberet Porphyrogcm
quod: nomlum ill’is tribura ’pende-rent, Croatis tríbuta eos ſolvíffe argucretur, ut per bos '
adverſus Narantanos, tum adhucinfideles, defenderentur, Neque enim ſuaſiſi'et Baſilius,ut
Chríſtianï hi , Paganis ſplvant tributa. At Croatas Chriſtíanos eſi'e ſcíens, Dalmatíae quídem
ab Heraclío; Libumicos a Poríni epocha, ut his tribum pendant, me Prietori dabant an~
tea, Conſtítuit. Verum hace tríbuta , quibus exolvebant Croatís ² ſièrma ſunt , qu?.u &Scrip
toribus Venetís referuntur, ſive bella ,Iſive pacta cum Sclavís dum Croatas Dalmatïm, Dal
matas ípſi exprïmerent ) dubítari fere nequit, tríbuta Inſularum ,ad Croatas Liburnícos per
tïnuiſl'e, atque his fuiſſe exºluta. Hínc eſt, ut legamus , Narantanos dehinc , cum Ducibuª
Croatian conjunctos fuiſi'e. Sub Baſilio Imp. qui Caeſaríanum , five ad. SelaVoniam , ſivc Ser
viam míſerat,Romanís Míſiionariís expulſis, Narantano‘s, fidem Catholícam non recepiſſc,
teſtí¡ eſt Porphyrog. cap. 29, Pagani autefiz, qui è’ Arezztam', anzarzorumlingua nuncw
patifimt, in locis inaccçffls, argueprceruptis , Eaptiſmi expeurtes relinquebanrur.
X . a
Hifi. Eªzzhafizr'ü Kºrº/FIRE, \ PE
 ~\

82 Notitice Preliminares Pannoniae Veteris Periodus III.I

. _ PERIODUS III
Sclavonix, 'Croatize,& Dalmatia: ſub Ducibus,Regibusque
Ungarize.

.S I
Ab Ingreſi'u Ungarorum in Pannon'iam , adSſi Regem Stephanum , ſiveSzeculum XI.
I. Hunpí _ªb Hungaris an diſtíncti ſin’t 'è’ cui ‘llibet díſputet. 'Mihi potius notare viſum,va
rils nomenclaturis eos a Scriptoribus errimi, Quidam fcribunt Hungaros , aiii
Ungarºs- thnºgºrºs aiii. Quidam ex varia-ut puto Dialecto Sclavicarum nationum Vu
~ gros, Ugrºs, \Wªz-ªrºs, ſeu Mag'yaros quidam. Item Ups, Porphyrogenitus Turcos vo
" cat, eorumque
aCCuratè fedes Hujus
deſcribit. primasteflctimonſiium
, poflerioresque, ubi a Patzinacis
anteſerendum expulſitum
eenſeo caeteris, funt,quia
migraciones
proximusitem,
mi
grationi illorum eſſet, ſcribens namque 949; tum quod informar¡ valuerit, ut Imp, Cplt.
«Se migrationibus illorum ab Oriente., fuiffet vicinior, Haec 'illorum gratiaídicta ſunto, qui
chulo X. aut alio , legent de Turcis, aut alio ſub nomine inciicatis Ungaris, res ab iis ge
flas; ne‘lecta, aliis attribuant gentibus. Quod a ſciolis , & loquacibus, cxpertus ipſe ſum ,
PMCÍPUE dum eorum ignorantia in hiſtoriis, pailio Officii, vel dignitatis vallata fuit, aut ad
Scholaſticorum argutias retraheretur‘; vel inſtituti alícujus , ut vºcamus religioſi habitu te
.geretur. Seio me, aiiosque DoctiffimGSViros, Fanaticiſmi per‘ſaE-pe damnatos, ac ut novato
res 'habitºs z dum ªlïºrum ſimplícibus apraehenſionibus, & omniſcientiae ab iis praetenſze, ex
templo ſubſcribi, vel non audiverunt, vel non legerunt. Porphyrogeniti textum, cum ani
mndverfionibus Anſelmi Bandurii exhibe!: Aſi'emanus Tom, 3, a ag. no. Illam vero Igna
tii Kulezinski explicationem, du-m ait: Varagiſànt nominati aílzoſtílz’tate; Dreulani ave
Clg/Zate .- Jazigw_ ab idiomatis corruptione: Palauçy a venatione :Pecenz‘gce a comba/lío—
nc , quod lu ultzmz pra: relzqzcisforſitan crudeliores ídololatr-w,vivos in Sacrfficiajdolo
rum comburere confiteverznt, effe petitam, ex vocum derivafionibus, eruo; conſequenter
fludiis, ac eruditioni 'Kulczynskianisz cum fuerit Monachus, convenientem. Vrag enim
Doemonem, hinc hoſtem in idiomateall‘aturam
Sclavo denotat,
ſignſiificat,Drevlan originem vetuſtam , Polje
cam-pum, Peºſèn ªffllm , PEC/¿vdd Quª- neſcio., an nationiconveniant,
dum ſignificata & voces ex homſiinum ſunt arbitrio. Sed omiſiis ejusmodi eruditionibus: Si
qui ſunt, qui initia & origines Hunnorum,, Hungarorumque noffelcupiunt, C]. Pray, Dcſi'e—
riczium, czeterosque legant; quia ejusmodi incertªe, dubiaequequaeſtioneª, nec ſunt profeffio
nis noſtrae; nec ſiſtemati noflro nccefl'arize, qui jura ennati Hungariaz Regni, hujusque Sam-ae
Corona?, hínc partium adnexarum , enucleare, illuſtrareque conamu-r., qua civis Patria?, & fa
crae Corona? Regibus , & Reipublicce ſubjectus.
Sunt porro, è domeſticis quidam, qui ſcriptoribus, Annalibusque noſtris,, vix adhiben
dam fidem cenſcant. Hoc audacia-ª majoris eſi'e, ac regulis bonª: Logicae adverſªri, enuncio.
Cuivis enim res ſuae magic notze ſunt; eſtque teſtis omnis , is potior & legalior, qui ſcire ¡II-;e
ſumitur , prae teſte, qui fcitur .- unice ac tantum ex auditu, vel novalibus referre. ln rcrum
noſtrarum notitiísi, non tam culpanda eſt majorum noſtrorum ne ligentia in ſcribendo; quam
praejudicia quzedam, ac negieéius utilium Iitterarum ;’conſcrwationisque tantorum operum ,
¿e propriarum chronicarum. ‘Sigiſmundi Decretum Il. anno 1405. editum, teſtatur vetcrmn
diligentiam, ubi: Sigiſinundus DEI Gratia Ungariaª , Dal-nacía, Croatia: - ~ Rex ò’c.
-- -- Ad quam rern una potg'fflmum coryïderatio mentem noſlram induxit: quod retroa
&is tem orilzus, Prout in Chronicis legitur Ungarorum, ¡wc Regnum noſtrum variisſ'ce
pe afflzſic ionibus, interdum per Bç'fflènos, aliguandoper Tai-taras, non ¡¡un ¿camper alias
Paoanos, navg'fflïmé vero per .,Turcas ¡rrogatzſis &0. Fuêre ergo, ªnte T uroczium,~ ac
Lujovici I. Regis tempora, Clzronz'cae Ungarorum, rebus utiliffimis referfle,dum in iísRe
gni afflictiones, per Biſi'enos, Tai-caros , caterosque'Paganos deſcriptm fuiſſe perhibentur.
Rei hujus teſtis eſt Anonymus , inter ſcriptores rerum Un aricarum,aJaan. Georg. Schwandt—
nero, Regio conceſi'u , ac beneficio ex membranis Augu ae Bibliothecce exſcriptus, atque edi
tus, immortªlibus promeritis degente noſtrae,CL &celeberrimi Schwandtneri. In hoc tanta,
juris quoque publici,1egere eſt , quae‘adhuc ignorabantur. Neque fuit majorum noſtrorum,
ea, quee praedicatur in fcribendo negligencia ; aut in rebus bellicis occu atio ,ut litteras ſepul
tas haberent ; enimvero, recte obíèrvat Celeberrimus Math. Bellius in ï’rmſat. Tom.I. ſcript.
Hung. Salvis ¿Id/zac relms .Hungaricts, in more poſz'tumfuit, ut Regum , gentisque re:
- ge as‘
 Sclav. Croat. Dalmat. fizb Duczbus Regilzzzsque Hangar-¡ae, 33 i

ge/las omnes, uin ¿3’ Familiarum Nobz'lz'um actas [nſígnes,in annales rçferrentur, tra
derenturgue a @des jungi/tri Tavernicornm, gui eos nanſècus, quam Regios tbefau
ros alias, cujlodiret , Obſèrvaretgue, ac cum opus foret in publicas ¿ª rivatas ufiuſin.
de; pro muneris ratione, depromeret. Quad, pri-horum Regum dzplzmatibus , facile
foret docere, ji id modus præfationis admitteret. Recte beneque celebem Bellius. Si
enim in privatorum litteris , ut tefiantur tot numero monumenta, Privilegiep nempe, Dona
ciones, Collationes &0. res geſtas 'privatarum familiarum inſcribere, eisque publicam fidem
Iargíri, moris fueratg quis fibi pçrſuadeat, ea neglecta fuïſï'e, quæ Rempublſcam totam, ac
flatus Re i attingebant. Nos vidimus MSS. Gothica ut vocant fcriptura librum , in quo
Ritus dt æremoniæ veteres Eccleſiae Ungurícm , fuere deſcrïptae, volumen mªjus, ac in folio'.
Sed nefcio an ex zelo vel ‘prªºjudícío, opus illico acceptum a nobis eſt , alioque portatumme
que permiffum nobis, complura ejusmodi vilitare. Utínam ut aſi'olet, pro involvendis libris
hæc applicata non fuiffentl utinam non lacerata ex præjudiciorum lege ! utinam ea nunc eſ
fet , quæ majoribus noſtrís fuit , ut priora teſtarentur, in res litterarias, dt utiles, ac publicæ
felícitatís, cura & diligentia in confcribendis conſervandísque. At nos, ultra pia vota , adeſſe
nequimus Patrias, ac cui fubjicimur factæ Corona-1*. '
Sane aliud quo ue,’ haud leve vulnusa rebus noſtris cognoſcendís, eveníſi'e al‘gui deber,
uod videlicet, cara eres, atque litteræ. nationibus his propriX, non ſolum confervatæ non
Ene; verum abolitze, Latinæ ufus apud veteres haud viguit Sclavis proprias fuiffe litteras
& caracteres extra dubium eſt. His uti res ſacras, ita multo magis profanas confcriptas ha
buêre, uti pateret etiam ex Marulo, qui e Sclavico opus fuum.translatum a fefatetun Suc
ceffivè dum juventutis educatio claufiris eſt tradíta, & a CIero, atque Magiſtratibus , Magí
fieri-am Monalleriis concluſum, effectique diſcipuli, qui a Chríſto & Apoſtolis Doctores in
Eccleſia funt conſtituti, cum illi , ſive ut extranei , litteras nationum proprias ,-ígnoraviffent,
five ex motivo alio, ſtudioſiffimí fuerint, tam fubflituendarum latinarum litterarum, quam
a interprætationum. aut translatíonum, injuriando, dalmaledicendoa quos non intelligebant
anteriores fcriptores , Religionis ſub prætextu , & condemnationis jam errorum in fide, jam
ſnperflitionis, aut ídolo‘latríae, ſic miſere perívêre, Scriptores veteres , ut horum nee nomina
ſuperſint. Haze arguimus , ex modernis quorumdam , utilium bonarumque litterarum odiis ,
. atque maledictionibusa ac fingendi temeraria licentia , quam nos ipfi experti ſumus, a religio
fo quodam cªetu. Item ex translationibus veterum librorum, Correctoríbu¡ quo ue, de qui
bus Doctifl'. Illmus Aſi'emanus , faceret quoque mentionem, ubi Raphaelem Lev' ovích, Cor
recto'rem ſacrorum lllyric-anorum librorum fuiſi'e perhibet. Denique defectus tot chronica
rum', quas olím cxtítifl'e fuperiora perhibent, teflatur. Ex quadam tandem fententia S. Re
is Ladislai non obſcurè indicatur, qui ideo, ejusque Succeſi'or , authoritate Regia, regulan—
dis Monaſteriis ſtuduerunt, ut teliantur Diplomata,& legum Decreta. Andreas vero lI. cu
ram ejusmodi remm, Tavernico ªttribuít; ne univerſa & quævis pereant Non foli fuêre
Sdavi, qui ſuos ſibíque propríos habuêre, coluêreque characteres , fed Ungarís quoque propri
as fuiſi'e litteras, Thuroczíus in Præfah Et lioc nq/lro (evo par: Nationis ejusdem( víde
‘ licet Hungaricae) quedam, Trmzffllvanis RegniPQ/ita in cris, charac'YereS quosdam lig
no ſèulpit , a talis ſèriptura: u/ü litterarum ad inflar vivit,innuit. Haec in veritate ſunt,
quæ cauſàrunt rerum noſtrarum defectum. Scriptores qui ſuperſunt, ad fummam rerum ac
curatos effe, dicere nequeo , de cumprimjs chronologiæ rationem , ab iis fervatam extitiffe de
L-ncli nequit. Sed indulgeri iis debet, dum notum eſt ; quæ fuit ſtudiorum ratio ? quan? &
per quos traditæ litteræg pro ratione fui temporis, ac ætatis ſcrípſêre. Abrogandam nihilo
minus iia fidem eſi'e, ob defectus ez lapfus aliquos, audax & temeraria cenſura eſt, Aliud eſt
errare in annos aliud in re ipſa, quæ refertur. Cultí non fuere ad keipublicæ fuæ rationem.
Socraticam non profitebantur Philofopliiama ut exceffiſi'e videantur , imo defectos , magnique
tantarum publicarum rerum filantii, forent arguendi. Cauſas autem, cªceraque, quæ in hi
Pcoríco requiruntur , illos tacuiffe, & Panegyribus, ac amplificationibusmt Bonfiníus,-Ratka
jus &c. fuiffe ſtudioſos; & mores ſazculorum, quibus fcripferuntg & ratio ſtudíorum, reddit
excuſatos. Quake a me, plane rejici nequeunt. Quin eos illuſtrare contendam. Monere
infuper volui', me unicè ea relaturum, iisqua uſurum , quibumPªnnoníae Savíae, five Sclavo
niae, Croatiae, Dalmatiae, ſub Ducibus , Regibusque Hungarian illuſtrantur. Caetera vero
prª‘ztermittere.v Itaque
II. Annales Fuldenfes ad annum 861. Ungaros magna Ludovici Regnum perhibentp Lu.
dovicus autem relicto inpatriafilio Carola ~ ~ Ludovicumfilz'um juam ducens aggredi
tur Winidos - - fed 8 [zo/¿es antea illis populis inexpertz’, qui UngTi vocantur , Regnum
ejusdem populantur. haec qua ratione intelligenda ſunt,profecto non afl'equor. Ad‘ annum
x a 862,
 34. ’ Notiticz Praliminares Pannonicï Vetêris Periáa'us III.
86:*..Ludovici Regnum, vaflatum fuiſi'e -abUngaris, fingulare eii, & tacetur ab aliis, puto ego,
in anno mendum elle, aut in to Ungrl. Affijemanus eXPliCal'e nititur pag. 146. Tom. z. Anna
les, fed fundamentum explicationis ſuae deſideratur. Annonymus noïler (inter ſcript. Rer.
Ungar.) Cap. Vll. anno 834, de terra Schytica egrefi'os,ſeribit: Anno Dominica? Incarna
tionis DCCCLXXXÍIIÏ.ſicut in annalibus conz‘inetur cronicis,ſtptemprincipales per/ò
na: , qua’ Hetumoger vacantur , egreffliſz‘mt de terra Sçytica verſtzs oceidentem. Itaque '
anno 86 2. Ludovici Regnum (lepra-dare non poterant. ‘
'Cauſa Unga‘rorum eScythia adventus, ab Anonymo noſtro hiec deſcribitur: Et terra
illa (nempe Scyhiae) nimis eratplena ex multitudine populorum inibi generatorum , ut
nec alereſuosfizjficeret, nec capere, ut fizpra diximus. Quapropter tune VIL princi—
pales perſòna, qui Hetumoger vocantur aſque ad hadiernum dz'em , angu/Za locorunz
non fizflerentes, habito inter ſè conſilio, ut a natal! ſòlo diſèederent ad occzqvana’asſibz'
ter-ras, quas incolere pqfflènt , armis (ºf Bello qua'rere non Cçffarunt, Tune elegerunt /i
líi Izarere terranz PANNONIJF, quam audi’verant‘ fama volante, terram Atlzila? Regis
e e, de Cajas progenie Dux Almuspater Arpad deſcenderat. Tum narrat , Ducem ſi
bi eos creáſi'e Almum , & eidem ſcmetjurainento (cap. VI. relato) obſtrinxiſi'e. . Porro VII.
Virorum illorum, hªE‘C recenſet nomina: Almas pater Arpaal. Eleudpater Zolmlſiz ,aquo
genus Saac deſcenclin Canalu ater Garzon. OundpaterEte, a quogenus Galan , ò’ Col
ſb]- deſtendit. Toſupater Le . Huba a quo enus ZeInera deſècnclit. Se timus Tun,
Ílutum pater Horca , cajasfilii fuerunt Gyla ¿ª Zimb'or , a quibus ¿venus Moglfut deſcen
dit , ur inferius dicetur. Porphvrogenitus cap. 38, eadem narrat, mutatis ſolum nominibus,
_ loco Ducis, habet' Baeboclam , live Vaívodam , loco Almus, Salmutzes, quem patrem ait,
.Arpad. nªrrat Arpa/d
lumfactum fuiſl‘e
:Inquam Principe… ,ex*
lzabuerunt; Etcui'us
ante lzunc
etiaminquiens
pOſZeriSArpda'em
ad lzuncTurca*:
uſqIIe Prin
ſiclI'Cm
_ cipem alium nu
Princeps Turcia' con/Zituitur. LOCO Pannoniam Porpbyr. ſcribit :- Et terram adſeales col
locandas guaraníes , Magna‘mMoraviam iIIgrç//i , incolas eius expulerunt, ibique fieles
ſüas poſuerunt , tenentque etiam in lzocliernum a’iem. Moravia magna ad finem ſeeculino
ni ,atque initio decimi, etiam per Pannoniam protendebatur. Quare dum Anonymus no—
ſter, in rei ſubſtantia cum Porphyrogenito convenit, malo ego in Principum nominibus ex
/ feribendis, Ungarum Anonymum lèqui, quam Porphvrogenitum, dum Anonymus ſuorum
magis novit nomina, quam Graecorum Imp. (Ionſtant.l’01'phyrog.
Opportuno tempo‘re e Seythia progreffi fuére Hungari, Enimvcro teſte Fulrienſium
Continuatore Freheriano apud Aſl'emanum Tom. 3. pag, 193.01) concefl'amArboni, limitis pra:
fecturam, in Pannonia fuêre tumultus. Zventibaldus-L‘loravia? Rex, Pannoniam triennio
dirip¡t,& pace ſacta, transDanubiana potitur Pannonia. Graecosaeque ac Bulgaros inter erªnt
diſeordiée , cauſa EXªctionis Telonioruln , ut ex Cedrenc, Zonara pateret. Quare diſcordiis
ubique vigentibus, facile fuit, Ungaris non ſolum ſeſe extendere , at firmare etiam. Porphy
ro . cap. 4o. teflatur: a Leone invitatos fuiſſe contra Bulgaros, dum ſcriberet: Pq/Zea vero
a cone illa Clari/ii amante , ªc praclaro Imperatore acenſ/iii trajecerunt, belluÏIIque
Simeom' z’nferentes, vic'iªo eo, fugatoque Perſtlzlabum uſ‘quepervenerunt; ò' cum in urbe
.Mímdraga cum incluſgfflènr, domum redierunt, HEY-C ad annum 889. tertium Leonís Sa—
pientis Augufli, & Metenſis narrat, & Byzantini Scriptores, ut Zonaras, Leo Grammaci ‘us
&c. EX quibus patet ,Turcarum, ſive Hungarorum Duees tune fuitl‘e Arpadum , & Cuſa
num ,quem Anonymus noſter Curzarz ſcribit. Neque ſolum a Leone 'fuêre in auxilium evo
Cati, at ab Arnulpho etiam contra Zvendibaldum Regem Moraviªz, ut teflantur Freherian.
Anno ¿²92: Rex e uia’em affimzptis /ècum Francis, quoar'zis, Alamams, menſè Junio
Maravam venir. bi per quatuor liebclomadas cum tanta multitudine, Uzzgaris etiam
ilu’clenz adſ@ cum expedidone v‘enientibus, omnem illam Regione": incendio devajlandam
varfizbatur Segibertus anno 893.Arnul}}lzus Rex Zvendeba do ~ - materia": contraſe re
bellanaªi dedit, ad quem debellana’unz cum nonfigfliceret, gentem Hun arorum DEO
inimicam Regno immi/it, eorumque auxilio Zvendebalalum devicit , ò’ trzbutariumfecit.
Profectò, fi anno 889. egrefli primum ſunt Hungari e terra eorum, qua ratione? intra
biennium *Si tantum confecerint iter, & regiones tot non ſolum ' occupaverint, verum in iís— '
dem fe firmaverint; ut Arnolpho adverſus Moravos, auxilio extiterint, ego pro debilitate
mea non affequor, Vereor , vix flatui poſſe , eorum e Seythia egreſi'um, anno 889. at omni
no ad annos anteriores ell'e collocandum. Anonymus noiicr, egreffum ex Cronieis Ungaro
rúm ponit ad annum 884-, Narrªt progreffos fuííl‘e per deſerta,& venando vixiſi’e. Veniſl'e
eos ad terram Ruſcia: , ſive Ruffiª. Deinde transnavigando fluvium Denep, cum Ruthenis,
& Comanis pugnáfl‘e, íuperatisque ~Comanis , terms Ruthenorum fibi ſubjugando, fic pacto
‘ ’ inivif
 ¡ .

Sclav. Cront. Dalmat. fiel) Ducibus Regibusgue Hungarioe ~ _ 5

inivíffe: ut Duces è’ Primªtes ,filios ſàos in obſides darent (Ungaris) tributumgue annuª
atim perſòlverent decem millia marcarum, ò’ infitp6r\vic'7um, Deflitum, ò’ alía necçfflzria,
Rogárunt inſuper Rutheni: Almum Duc’em ut dimifflz terra Gallicia , ultraſilvam Hóvos)
credo Comitatum modernum Heves denotari) verſtts 'occidentem in terram Pannoniae del:
cenderent, gudprimo Atlzilae Regis \terrafuifflèt. Et laudabant eis terram Pannoniat
ultra modum e ebonam, _dicebant enim, quod ibi cbnfluerent, nobilçſifflinufontes ayuarum,
Danubius ó“ iſèzſia, G’ alii nobili//I'mzſifontes piſcibus abundantes. Quam terram hªbitª;
rent, Sclavi, Bulgari -, 8 Blaclzy, ac pdjlores Romanorum, quiapoſt mortem Atliilae
Regis, terram Parinoniae, Romani ( id eſt Graec¡ Cpltani) dicebant paſèua effi. Deinde
cap. IO. refert: Cumanorum Duces , pediblus Almi provolutos, ſe ſua ſpo'nt‘e Almo ſubjeciſſe,
dicendo: Ex [zodierna die nobis te Donzinum ac praecepwrem ‘uſèue ad ultimar'n genera
t'Ionem eligimus, {2’ uo tefortuna fila duxctit, illuc te ſègue‘mur. DePoſit ue fidelita;
tiS juramEnto, more Zaganoruin ,in Pannoniam AlmUm ſecutos fuiſi'e, Prouti & e Ruthenis
multos, quarum, aít Anonymus, poſteritas uſèu‘e in Ízo‘diernam client, per dt'ver/à loca in.
[ªlungaria habitat. Capite XI, narrat: Ducem Ladomeriae,obviam fuiſi‘eprOgreÍï‘um Almo, _
obſides_ dedill'e, duo item millia marcarum argenti, & centum marcas aurí cocti , 300-. eqªº's,
cum ſellis &7. frenis, 2;. camellos, & mille boves & alía munera non numerata , _tam Duci,
'quam
ſifilium fuis
ſuumprimoribus.
unicum, cumHis auditisfiliis
czeteris Gallitiae Ducem,
Primatum nuclis tradidiffe
Regniſui pedibus z inobviam
òbſide's‘veniſi‘e
z decemAlmo,
item
fariſios optimos, 3000. marca’ruín argenti, '200,'marcas au'ri, veſtes nobiliſiimas tam D‘uj
ci , quam omnibus etiam militibus ſuis_ condonaviſſe. Rogáſſe Almum , ut ultra Hovos, ver'
ſus occidentem ,v in terram Pannoniae deſcenderent ,qUOd terra illa nimisbona eſi'et, ibiconª
fluerent Nobiliílimi fonteé, Danu‘bz’uà Tyſèia ( Tiſſa hodie) Wag, \War-¿fins, Crlſil'ls, Tºª
mus & càeteri, qua* olim fuit Athilre, dein Occupata per Romanos uſque 'ad Danubiurñ,
Terram vero, qua’ jacet inter T/zi/èiam &ª Danubium, Protoccupàffltſibi Reanus .Magª,
Ïills Dux Bulgaria? , abus Salani Ducis, uſgue ad confinium Rut/Zenarum, B Pplonorum,
Bſeciffèt ¿bi habitare Sclavos {5‘ Buſgaros. Terram vero , qua? eſt inter T/ziſélam {5' Ózlª
vam lgfon, quwjacet ad Erdevelu afluvía Moras u/I'Iueªaa’fluvium Zomus, praoccupaª
‘viffèt ſíbi Dux [Vlorout, Cuius ne OS dic'ïus eſZ ab Hungaris Menu’morout, eo guodpluª
res habebat amicas. 6’ terram il am habitarent " entes Cozar, qui dicu'ntu'r. 7 'Terra’ni
Perº, quª’ *LT/Z ªflªl’iº Mºrªs, üſèüe ad caſtrum rſèia, Preoccupavgfflzt quidam Dax_
7²07715716 Gªªdz de Bundyn caſiro egrçfflts adjutorio Cumanorum, ex cuiu's Prºge’nzè vOfiª l
tum fait natª-S‘, quem [ºq/lea longo pcſt tempore, Sancti Regis Stephanz, Sunadfilzut‘:
Dobuca, ne'pos Regis, in caſira ſz’zo juxta Mri/ium interfeèit, eo guadprcedzc'ïo Reg:
rebellisfuit in Ómnibus. Proſequitur, cap. 12¡ Quomodo Pannoni'am' intraveruIZZPnemEe
cum Ruthenorumi Ducibus, poſtqu am Dux Galliciaeduo millia ſagittariorum, & tría millia
ruſticorum , á'nteire Feciſi'et, ad praepa'randam eis viªm, pe'r Silvam Hovos , 'quam transeundo',
ad partes Hung. ſeu Ungvarini)eos deſcendiſi'e, has oecupáſſe, & Munka'cs (quod maxnno
labore ad terram illam perVenerint) nomináfl'e. &clavos terraª. habitatores z ultro fe ſudeª
diffe, intellecto eo, quod Almus, de genere Regis' Athílªe deſcendere’t,eique ſervivifl'e, 'ac quasª
vis pandidiffe. Tum Almum, caſtrum Hung coepiſl‘e, conſilio _inítoz accepto'que ommum
ſuoru'm juramento, Arpad filium ſuum , Ducem iis c‘onſtítuiſi'e'. Addit cap. '13¡ Anonym. Et
vocatus e/Z Arpad Dux Hangar-ice , E3’ al: Huñgu 'ºmnes/ici milites vocati /ünt Hunguan',
ſècundum linguam alienígenarum, illa vacatio uſ'gue ad prwſèns durat,per totum‘
mendumª Facile Almus, poll Arpad creatum Ducem, paulo ‘poſtjnottúus ſit, cum 'dehme
nulla fu¡ ºccurrat memoria. b ' q , _ , , Ñ
- _Juſtus , aequusque rerum àeſtimator, Vel ex Anon'Ymo hoc, (quem Belàe IV. te'mPorIbus,
quidam attribuunt, ego ‘vero antiquiorem putarem , quod ultra ſaeculum XI. non ſcrIberet z
haud vero ncglexill'et, ſi Bella IVzanteríor non for’et)arguere poterit, cam veterlbus non fmſª
fe ſterilitatem , bonarum‘ utiliumque rerum ,' Scriptorum; quam nunc deploramús ,vei'u'me'o'sz
ex rationibus ínſinuatis , miſerè periiſi'e. Sane Anonymumlhun‘c—,accurate deſc‘l'ibe'rez Hungaª
'rorum primos‘ progreſi'us, modos ¡tem, quibus , ſuu‘m' iñ Pa'nnonia obtinuerunt dominatum z
fateri debemos. Czetera item longe utiliffima , ac \_ſunt tot 'numero modernorum quaeſtlones,
ultra ingenii argutias , progredi non valentes. UtiliuS Reipublicae SacraeªCoronaE eſt, Reg
Hi) Regisque juribus , dum ſcímus ex Anonymo, quod Regibus nòſtris, Jus eſt in Gallxcxam,
umaniam , Ruthenos, Sclavos item , ex ſpontanea nem e horum ſubjectione , quam an Ungª
Ti, vel Hungari ſint ſcribendi? An Hunni ab Hungaris mt diſtinctae originis, milleque talia.
Confideratione Anonymi,ingreſii in Pannoniam ſunt Hungari, haud e Tranſilvania, ut qu¡
dam putárunt, firmabiturque ex inferioribUS; at è Partibus Carpatis , ac per ſylvam Heveſs,
y' ibidem—
Hçſtor. Baltlzafizris Kerqſèlieh. ’
\
 N
I

86 ‘ Notizie PreliÑuhares Pannoniae Veteris Periodus III.

ibidemque ſe firmárunt , ut ab Arnolpho, adverſus Moravos evocar¡ valuerint. Anonymus
noſter _bellorum valio‘ru'm ‘non meminit , uſque ad annum 903. {quò Ducem Arpad, exercituu
fuos miſiſſe, ad_ occupandas terra‘s, inter Thiſciam & Budrug ,uſque ad Ugoſam ,Ñ hodie Ugo
èſam refert. Verum quia ſcopus ſuus fuerat, Regni Hungariae ſcribere hiſtoriam, &quali—
ter Regnum effecta fuerit Hungaria? & Regno qui lim‘it‘es? hinc qualiter caſtra, &.Ducatus,
qui olim variorum erant, deinde Regni Hungariae membra efi'ecta ſunt, conſtituuntque Rem
ublicam; & Regnum Hungariae; ideo a cateris Hungarorum geſtis, ficut ipſe praeſcidit ; ita
Sum ab aliis refemntur¡ credere faflionibus illorum debemus. Quare dum continnator An
na]. Fulden. ſcribit: armo 894.-. Avari , guidicuntur Ungari in /zis temporibus ultraDa
nubium peragrantes,multa miſèrabilia perpetravere - - - totam Pannorziam uſ'gue ad
internecionem dele-verum : Dum Porpliyrog. cap. 41. Maraviar Princeps ÓPÍzczzdoplocus
(Zventibal‘dus) fortis terribilisgue populis fin itimisfuz’t. ólvhendaploci autem mor
t'em'(894. ut quidam volunt ſecutam ; quidam vero eum Clam in eremum concefliſi'e ſomni—
ant, & tardius in eremo mortuum. Somniant dixi , quia combinatione Anon mi noſtri, in
monte Zobor eremita eſi'e non potuít) armo uno in pace exacto , orto diſlïiie, .B bello ci
vili, invadentes Turci ( Hungaros intellígit) planifflme eos extirpar-um , terramquc tenue
runt , quam etiam nano ( five Circa 950 j incolunt: guayuefiipererat multitudo , a’ifflptz
ta, corgfugit adfinmmos Bulgaros, Turcas, Chrobatos , ¿3’ relz’quas gentes, At hace de
tota Moravia intelligi nequeunt , verum de Pannonia, quam Moraviae Reges adhuc tenuerant,
& de Sclavis ,quos ſemet ſponte ſubdidifl'e Almo Duci, ſupra ex Anonme retulimus , adeo—
qüe reſpectu Zagrabiae, Sclavis transdanubianis , quos hodie That appellitant. At his omiſ
fis , ad Arpad veniamus. ›
III. ARPAD, Anno 903. teſte_ Anonymo noſtro, per milites ſuos , terram inter Thiſ:
ciam G’ Budrug uſque ad Ugoſam, fibi cum omnibus habitatoribus occupavit. Caſtrum
quoque Bo'rſòa obſedit, occupavit, deſtruxit. Pertinebat caſtrum Borſoa ad Salanum Du—d
cem, qui hoc intelligens fugit, minatus Arpado cum Graeoorum, Bulgaxorumque auxiliis.
Interim ex caſtro Zemlin , miſit ad Arpad Legatos, & ab hoc , eos cum donis( cap. 14. & 16.
'vide Anonym.) recepit. Ad Ducem alium. ibi vicinnm jlíenumorout vocatum, qui in Ca- ~
ſtro Byhor degebat, legatio ab Arpad zequè miſi'a eſt, Sed Dux iſte, (ut Anon m. cap. 20.)
femet ſubjicere noluit , reliqua inter Legatis reſpondens: Verbafiia non contur ant animan:
noſtrum, eo ,quod mgndaverit nobisflz deſóendzffi, de genere .Athilar Regis , ~ - qui etí
am violenta manu rapuerat terram Ízanc ab Aral/o meo. Sed :amen modo pergratiam
Damini mei Imperatoris Conflantinopolitani, nemo oteſt auferre de manibus meis. Dux
iſte ſub clientella lmpp. Conſtantinopolitanorum quo fuerit, dubitari non poteſt, ſervitque
haze ex Anonymo noſtro memoria , ad intelligendos rite ſcriptores , dum Pannoniam Graecis
adſcribunt. Hinc ſane intelligimus, de qua parte Pannoniae, ſunt intelligendi, nempe quª!
ultra Tiffam amnem eſt , &a Comitatu hodiemoBiharienſi, Maramoroiiienſis modemus C0
mitatus , ab hoc Duce , vel illius antenatorum aliquo , ſors uti nomen acccpit, ſic ccmſervatme
moriam Ducis. lntellectis ab Arpad prioribus,adverſus Menumorout Ducem, mi ſi‘useſt magnus
exercit'us. Parabat fuga'm Dux in Graeciam. Reſtitit primo, demum ſc ſubjecit. Videcap.28.
& 29. Anonym. Se uebatur terra Ultrafilvania, five Tranlilvania, cujus tune tenebat ziomi
nium Geleu quidam laws. Tuhutum -pater Horca , antea per exploratorem de Ómnibu
informatus, accepta ab Arpad venia , Tranſilvaníamingreíſus, Ducem Geleu ſúper-at, ac eo
‘ juxta‘fluvium Copusinterſecto , ipſe Tuhutum in Ducem a Trauſilvanis clecius eſt,confirman
te procuidubio Arpado. Lege Anonym. cap. 22.incluſivè ad cap. 27. Haec nunciata fuere,
ut cap. 30. Anon. Salano Duci , poſtulataque ab i110 ad fluvium Zogea terra, quam eciam
concefiit, Arpad aquiſitis tot caſtris, extendit Regnum ſuum , ut Anon. cap. 32. a Th¡ cia uſ:
ue adſilvªm Matra, ſubjucratis habitatoribus terrae , a Grillo uſèue adfluvium Zogeva ,
Z5’ uſque adfllvam Zepus. Ï‘rogreditur Anºnymus per ſua capita , reliquas ab Arpad aqui—
fitiones caſtrorum , quee, hodieCon-Iitatus vocamus. cap; 35. & ſcquentibus, recenſet aquiſitio
nem civicatis, & Ducatus Nitrienſis. Dux Nitrienſis erat Zubur , ſub Clientella Ducis Bo
hemix, Provincia- habitatores fuêre Slavi & Bohemi. Hi impedire conabantur, Hung-iris
ad Ducatum illorum ingreſi'um, at demum in eivitatem ſe receperunt,( vide cap. 37. Anony
mi) in fuga Dux Zubur, ex acee to a lancea vulnere ab Hungaris captus, & cuſtodiae tradi—
tus eſt. CaptaqueNitria, Dux ubur, ſupra montem excelſum laqueo ſuſpenſus eſt. Unde
mans ille,ait Anonym. ab illa diam ue num: mom* Zubur nunca atar. Qua ororatio
ne ſubfiſtet .P Zvencibaldum armo 894.. ?Eremitis in monte Zobor fea ociaſi'e, dum mons iſte,
poſt 905.círciter annum, nomen hoc eſt ſortitus. Profectò dum Hungari, terrorem tot na
‘ tiomª
 \

Sclav. Craai.Dalmat, ſubDucibus Regibusqae Hungarïa. 87

tionibus, Principibus, Regnis , Imperio utrique incuſſerunt, qui eredam ? occafionem docen
‘
dae vitae Eremiticee fuiſſe, in terris haud ſecuris & quietis, nee otio ídoneis, Gire necellitatem
militum ſpectes , five vita: media,quae otioſis, in ſimili occaſione deeſi‘e clarum eſt, Habemul
ex Iſthvanfio, quà prazcipiti fuga, ſeſe ſalvabantrelígioſae turmae , dum QuinqueEccleſiae an*
no 154.3. a Turcis occupabantur. Videmus hoc ex deſertis eorumdem monaſteriis ,qui igitur
credam, montem Zobor fuiſl'e Eremitorium ſacrum. Sed omiflis his. Proſequitur Anony
mus; Et propter lloc factum ( Ducis nempe Nitriênſis laqueum' timuerunt eos omnes [10mi—
nes z'llius patria, Cs’ omnes Nobiles filias/i105* in olffides eis eclemnt, é’ omnes nationes
illius terrª? ſèſubíugaverunt -— uſque aclflum‘um IVag ~ non /òlumm0d0 ipſòsſubjuga
verum, nempe Hungarí, verum etiam omnia caſlra eorum carperunt ~ '- recenſet caſtro~
rum nomina, tum, ¿í ordinatis cuſtodibus caſlrorum, iverunt u/que adfluvium Mor-aya,
Ef‘ firmatis Dig/faculta* ,con/¿ituerunt terminos Regni Hungarorum , uſque ad Boronam, ,
é? uſqqq ad Ó'aruvar &0. Hi fpére prim¡ limites , ſuccej‘five dilatati, &Ñ extenſi etiam ex
parte 1 a, _ ‘ l
SA‘LANUS Dux, quem confideratis locis, quze habuit , hodiernve inferioris Solavoniae N».

Ducem fuiſi'c exiſtimo, ut facile idem , qui ſupra Branslavus a Scriptoribus‘ Francis ſcribi—
tur, ab Anonymo contracte Salanus eXprimatur. Hic Dueatum ſuum , imo Regnum ,utiſu
pra extendit ſacile, quia ab Arnulpho curam Pannonix aeceperat contrª Zventibaldum,quam
'ut partem adjecit paterno ſuo Ducatui. Faciliquoque negotio, Sclavoniªm hodíe inferiorem,
qua? Bulgarisrelicta ſuerat, ab iis poſtea fit conſecutus, dum adverſus Hungaros Bulgaro
rum Grmºrumque accepit auxilia; dum item ab Anonymo cap. 4.3-. occaſione belli cum Sas
lano habiti caſtra Zabrag, Poſaga , &e Ulcov , ſive moderna dialecto , Zagrabiá (quam BranSª
lavum tenuiffe, & in ejus hanc ſuiſſe Regno, ſupra ex fluviis deduximus pag- 78.) Poſèga,
Valco, aut'malis dicere Valcovarinum, devaſtata fuêre ab Ungarisª At conjecturam hanc,
firmioribus fulcire nequimus ſundamentis. Ita ne Salanus, viſis Hungarorum progreffibus,
ſubjugatisque per eos jam Ducatibus , Biharien 1, Tran ſilvano, Nitrienſi , terris quoque abs
ſe,dominio Hungarorum ceíſis, quas in Pannonia creditas ſibi acceperat, merito metuens de
amittendo paterno Regno & Ducatu, inito conſilio fiwrum ait cap› 38- AQºnY‘PF-Fzïmſiª
Legatosfieos ad Imperatorem Gracorum , 8 Ducem Bulgarorum , ut /ibz aulezum da.
rent can/à pugna contra Arpad Ducem Hlmgarorum. Obtinuitque magnum exercitum.
Quo ad ſe, ad etel modo Titel adveniente, inito conſi‘lio, per Legatos mandaſ: Duci Arpad,
ut terram eorum dimitteret, & ad natale ſolum repatriare inciperet. Audaci hoc n_uncio,re
poſitum ab Arpad & Ungaris: Pracivirnus Domino ve/Zra Duci Salano , ut dzmgffiz na
flra terra , ce errimo car/u terram Bulgarorum eat, unale Proavus fiius ele/¿caderas,
mortuo ;ªlt/lila Rege atavo noſtro. Si autem /zoc no-zfece'rit, /èiat nos in proximo tem
pore contra eum dinzicaturos. Conclamat-um ergo ad arma; pugnatum, victi Graeci, &
Bulgari, plurimique in Thyſcíaª fluvio, dum ingerent, ſubmerſi periêre, u_t A_nonyr_n. cap.
39. Poſt hace: teſte cap. .to. ordinatum fuitRegnum: Et in illa loco Dux &Y lili Nabzles 0rª
dinaverunt omnes conſàetudinarias leges Regni, è’ omnia jura ejus 9 9²‘91“” ſèfflrenl‘
Duci B Primatibusſuis: vel qualiter imlicium facerent, pro ualibet crimine commi .
Ibi etiam Dux condonavz’tſüis Nobilibus ſècum venientibus, iverſà laca, cum omai us
habitatoribusſieis. Ut hinc videamus leges latas, donaciones, caeteraque. Profecuti ſunt:v
deinde Salanum victum , ultra Danubium , quem trajecerunt, nullo contradicente, ubi flu
vius Sava deſcendit in Danubium. Ad Albam Bulgaria? five Bel radum ,Salani Ducís cºgnaª
tus , cum magno exercitu ipſis occurrit , ſed amiflïs ſuorum pluribUS, pluribus autem captis,
cia-²tatem eſt ingrell'us ,ac ſcquenti die, per unnclos ſuos deprecatus , pacem exoravit, datio
donis, renunciatis Salani Ducis partibus, ſubjectione Ducatus ſui Hungaris , G¡ annuorum
vectigalium perſolvendorum pactíone. Filium inſuper , tradidit Hungaris obſidem, eosque
ultro pro redi ermiſit, uti hzec cap. 4a. Anonymus, reſ/i, uſque acl portam Waz‘il
iverunt, ex' inc egreffi terram Racyſubiugaverunt, Ducem ejus captum, diu ferro
li atum tenuerunt, ¡{irzc vero egreffl, ufiue ad mare pervenerunt, ò’ omnes nat/'ones
il ius patria?, dominatui Arpad Ducis Hungarorum,p0tenter ò’ pactficèſiibjugaverunt, _
8 civitatem òpaletenſèmªceperunt ,8 TOTAM CROVATIAM filaiſubjugaverunt , Ez’ ¿nde
lºgreſ/¡filias Nobilium in Obſia'es acceperunt. ._ _b
Hze admodum generalia, quasdam quaeſtiones faciuut, ~ lma de porta Uſaz‘zl eſtª Fe
lix Petancius(Sègniae erat Cancellarius, uti Illmus lſthvanfius in ſuis notís MSS, natione Dal
mata Sibinicenſis
fectuqèl'n Iibello, de
deinde ſub Vladislao
z’tineribus R e Hung,
aggredienezïi' & meminit
Turcum Bohemiaz,bis,
Bibliothecae
agnominisBudenſis Prav
loci, primo:
diffic' admodum via dçſèenditur ad Marizam , 1100 eſ? Hebrumfluvium , è’ cqqnpos*
y ª _ ¡
, \\
\
 gg ‘Notizie Preliminares Pannònia: Veteris Periodus III. '
.Piziz’íppopolísſrve Romanian-Ubi lzcec via inferiorkçlçſtans 'a Scopz’a 230. millibus paſ?
ſuum -, cºnjungitur cumſz‘zperzore’: ex monte Vaſigllcza , /ive Rhodope, ad ¡nec plana
,-rogrediente. 2dò: Meminit in Via ex Pannonía vper Tranſilv'aniam ‘verſus Thracíam , &
i’ontum. Ex lzis *lacis inquiens, declinando vzam ad trajec'ïum Bidz’ny {6’ Nidopolís diri
gentem-, ad Laevan’z‘qffertſè
am majorem è' minorem, ua:Vaſillum caſtrum,
Ez’ Moldavia medium
¿licitar ferme
~ - - Ex eonſſtens
Vaſillo inter
circzſiter 20. Vala'clzi
mil. paſ:
_flmm e'rtranſitur Jſier a Brilag’um, five Braillo oppidum, Tertius locus 'eſt in Croatia.
WO z -, hodíe Bqffllievo vocatus, ‘vïae ad oras Adriaticas. Item ad Cſaſmam intra GIOgon
czam, &Cſaſmam fluvios, quod ipÏum fors Anonym. intellexít portam \Vazil , ob pontcs in
fatis fluvíís, atqúe portam ad Ducatum modernª? fuperíoris, tune inferioris Sclavoniae. Ra
cy porro : Racſa núnc,fuerit, Aie 'ènim Ducem ejus captum , & ferro ligatum diu , Hunga~.
ros 'tenuiſi'e, quod de Branslavo foífet intelligendum. Capítulum qu'oque Chaſmenſe, in ſuís
babeſ: litteris, R'agy 'Olim, nlmc Racſtl. Quem, díctorum loòo‘rúm ſub \Vazíl deſi net A
nonymus? flatuefidi deſtítuor fimdaçmento. ¡Etate illa ,Ducat’us Ray/Eire víx fuerït? LX mo
'dema_Ràcſà (in qúa plures Schvoníae Ducum , 'ndmi Veteres eruere.ntur)faci1e ex monte
Claudiò -, 'ad mare progredí potuer‘untz & capta Spaïatenſi civïtate —,' reverti per Petu'rg’oz, at—
’ue inde Per Zag'rabiam , Poſegam , & Valoo. Et quia taceret Anonym'us , habuiffe eos re- ,
Zſten‘tía‘mz facile , have Sclavoníae ]Oc'a , in redditu e Clªºªtia cepe'run't. . HPLC geſta fuiſi'e , per ,
Biel/im, Lelu , &Botond narrat cap. 4.1. & ſequêm Anonymus, Plura caſtra & loca BLI/in
vocata in nominatí's iocis reperíre nun'c etíam eſt. A'rpado fuíſi'e morem , aquíſitas terms d0ª
nandi ſuis belliducibus & milicíbu's, cx Anonymo liquet. Creditſ¡ eſt, Bul/ïi, loca hace Obtíj- ~
’giſi'e, tum ex caſtrís, locisque Buſin,'a Bulſu fors.voc'atis; cum quodin ſubſequis,Duc_is Bul
ſu nah_ océurratxmentío ſub Arpad. ‘Bug/it filias Bogat, cap. 4’I. exprimitur. Co‘njectatío
haec, ‘firmari videtur ex cap. 45x 'ubí: de excurſione 'm Bulgariªm & MaCedonïam : eſtque
mentio Wacíl & caſtri Philíppi Regis, five Phílíppopolis, adeoque nominatí a Petancio , uf: .
ſúpra. Si error typi ,vel deſcríbehtís non eſt, dum Anon m. cap. 42. ſcribít Wazil ,&terram
Raçy; capautem 4.5-. Ï/Vacildtem': flszote/Zateſila abuerunt Íota‘m terranz a çivitate
D‘urajït, uffiue ad terrànz Rachy non ſolum diffinguividentu'r [Vaz!] a Wacil 5 Raçyd
RaC/¿y , fed in Raçy, Dux captus fuitª Ad Raclzy autom pel‘venerunt, uſgue ad térram
Rachy. N eque hanc cepïſi'e ſcribúntur. Verum haze, argumentatio ſunt, & quzedam Proª.
babilitas, haud autem certitudo & Veritas. Ut qu‘aeſtío emaneat dubia, Secxmda quzkſtio eſt,
& de nationibu‘s, quas ſubjugár‘unt ªd mare ‘etmdo Y cum ſqribak’: ‘omnes natior'zes illius pa
trice - potenter, ſiVe à'rmís quasdam ', uasdam ‘per earumdem ¿editionem , papzficeficb
jzl'gaverunt, & "de Croatia ;‘ ob verbà: totam Crouiztinmflzbiugaüerunífi. Naciones ſunt
Serbli, ſiVU Servia? populus, ac pro aztàçe Anonymi Boſncnſes , Raſcy &C. Puto ego Anonyé
'múm omnes Niztiones, ſenſu ſuae aetatïsintellexiffe, 'PI-out¡ &L totam Crovatiam, qua: ſzecu
10 Anonjrmi ,’ in Hungarorum ſcnſu , Zagrabíam, Poſegàm , Valço z non includebat, ob Duº
cat‘um Sclavoníªc, in quo m'ox nominata lo'ca bontïnebant‘ur , ut infra dicturí. / Itaquè Ano»
ny‘m’us , t'otam Crovatiam acccpit , ut fija aetatex& ſaeculo confiderabatur, excluſa vidclicet
etiam Dalm‘atía, & Sclavonía. Explicacionis hujus 'ea quoque mihi eſt ratio, guía, cap; 4.3¡
narràtt qua ratione Zagrabiam, Poſegam ,Valco ceperunt, atque hzªc, non includit Croatiae,
àt,cum cap. 4.2. narrálTet Hungàros ſibi totam íſiubjugavíffe Croatiam ,cap 45. nan-at: Hina
egreffi -,nempe ex Croatia, ſilvàrr‘z q'uc‘e ¿licitar Peturgoz ( hodíe Petrovagora) ¿le/¿endeu
te'Sz juxtàfiuvium Calpe (nünc-Colapïs) caſlra metatiſimt; ò’ tran/itofluvz'o illa, uſèue
aulfluvium Z'Ova ( hodíe_ Sav'us ) perve‘rzerunt , &ª tranſito Zova ,ca/Zrunz Zabrag( nunc Za
grabiaz quaz qUOd Olim dicta fit Zabrag , vel legere malis Czabrag, ſúpereſt memoria., in Alta
ria ühíus Cánonici Zagrabienſis , Chebrèg vocata, proxima Capitularium Reſiaentia: , fuñ‘data.
a quodam Perſtn., ex amít'ae meae Hellena‘?, ſubflantïal) ceperünt, B’ [zinc eguitantes cq/Zrum
Poſàga, ¿3’ caſtrum Vleou ceperu’nt. Dlueem Sclavoniae in Rae/à Cathm ligatumqüe cap.4.2.
rcfert Anonquüi ab iis dimíffus credí poteſt,,ai1t iis plane ſubjectus, dum in reddítu eCro
atia per Sclªvoniam, nullus iis obex , neque 'ad Colapim, neque Savu'm, ab ullo poſitus de
lcriberetun Caeterum cap. 4.2. Hifloríam ſuam firmat,d_i1m ait: Siſèriptis prwſentispagimz
non vultis, Credite garrulis cantibüsjoculatoïum,8 fqlſis abulis ruſtz’corum, guifortia
jacta En’ bella Hungararum, uſyue in [zodiernum diem al? ivioni non tradunt. rejicítibi
rumores vanos , & nominatím ,quod ivíſi'ent: uſque ad Confiantïnppolim ,&quod Botond, cum
dolabro ſuo, auream portam iſthíc incidifl'et, de quo ªít : Sed ego guia in nullo codice Izi
ſtoriograplzorum inveni, m'ſi exſal/isfabulís rIç/Zicorum audivi , idea adprcefins opus
ſèribere non-propoſài. Pªtet hinc, Anonymum res fuas, cum rerum examine, & recto judi~
cio ſcripſiffe. Quod inſuper opus ípſum firmaret,
Per
I
 Sclav. G‘Odt. Da/Inat. fizb Ductbus Regibusgue Hungaricr. 89
l’ergit cap. 44. Arpad ex Bodrug‘egreſſum, inſulam Sepel intraſi'ez Domus Ducales eri
_ gendas ordináfl'e ibí, & Agazonum lVſagÍ/lrum conſtituiffe Sepcl, à quo nomen inſulae. Iſt
hie ab April¡ :id Octobrem fuill‘e commoratum , tum partem CXCrcitus mifl'am fuiſi'e ad vallan
clam Graªciam, ó’e Macedoniam, cujus ihi geſta deſcriberet. Ipſe autemArpad , quod cum a#
lns progreſl'us fit ex inſula , ad fluvium Racus, trajectove Danubio, caflrametati ſint ad aquas
calidas ( has-c modernae Budae & Peflhino convenire videntur)repertaque civitate Regis Athilàe,
eſtO ruinata , quod ibi epulati ſint 8L gaviſi, ( lege cap. 4.6.) inde progrelli , ut terra‘m Pan
noniae ſubjugarent, It'ſ-jue adfiuvium Drava. Arpad,ca/Zra metarus elljuxta Danubium,~
Per/its centum montes, puto ſcribi debere Coecium montem, diviſitque exercitum, cujus pars,
Ivit verſus caſtrum Borona, ſWe Baranja; pars verſus Bezprem, ſive Veſprimium. Haec, ut:
ªªP— 49- pugnªndo dÍUtiuS, Dcmum tamen in fugam vertit Romanos, qui ad terram Tevto—
nicorum fugerunt. Arpad verb Cepit caſtrum Ferreum, montem S. Martini, Sabariam, reſiª
(luaquc loca ad Rabam uſque. vide cap. 49. & 5o. Quo capite , etiam natus ſcribitur Arpado
lilius,nomine Zulta. Et ſequentibus capitibus, Zultee huic deſponſata filia, Menumorouth
Ducis Bihorienſis. Ac demum , quod Arpad armo Dominicae Incarnationis 907. mòrtuus fit,
ac in civitate Athilae Regis ſepultus, ubi poſt converſionem Hungarorum aedificata efl‘et Eccle
ſia ſub honore B. M. V. quae Alba vocatur,
1V, ZULTA filius Arpad , atque infantiamvix egrefl'us, cap. 53- patri fuceeſiiſi‘e deſcri-'
bitur. Anno Xtatis ſuae tertio decimò, habitis comitiis, Regno conſultum eſt. En verba A
nonymi: Dax Zulra, cum egffet tre-decir): annarum, omnes Primates Regni ſz'zi , commui'
ni conſtlio En’ pari vºluntate , guasdam Rectores Regnz",ſàlz Duce prceſecerunt , qui mo
deramz'ne juris confizetudinis, déffldentium lites, contentionesyue ſòpz’rent. Alias autem
cozylituerunt Iluc'i‘ores exercitus, cum quibus diver/¿1 Regna vaſtarent. Quºrum nºmÍ
na lzaec fucrunt: Lelufilz’us
¿,/Zi virzſiTqfic, Bulſz‘m virſànguinis,filius Bogat. Bonton, filiue
Culpun. Erant enim bellicoſi &forces in animo , auorum cura nullafuiz alía,
.ni/i Domino fito ubjugare gentes, B ¿leva/fare Regna aliolªUIn. _ Profequitur geſta Ductoé
!um horum recenſere, nempc: eos cum exercítu Carantlzz'no ( itaque ſub Zulta Carantanum_
tenuêre Ungari) per Forumjlcly veniſie in \Warchíam Lombardiae. Civitatem Paduam de—ª
vaſtáſi'e. Intravili‘e Lombardiam , hanc devaſtàll'e , multosque occidiſi'e, innumerabilis inquít'
multitudo Longolzardorum . per Hungaros ¿ctíbusſagittarum periit , quam plurimis E
Pi/êopz’s 8 Comitibus trucz‘a’atis. HOS inter Lanzardus Vercelenſis Eccleſiae Epiſcopus ,
dum cum opibus & incomparabilibus theſauris fugeret, captus, interfectusque eſt. .Step/La
nus item , frater W'aldonis Comitis, per Latrinam, ſagittae ictu vulneratus , ea nocte extinctus
cſt. Deinde Lotorigiam &Alemaniam devaſtaſiè ſcribuntur. Francos quoque Orientales in
confinio Franconiae & Bavariae, multis millibus eorum cmſis, aliis in turpem fugam actís, 8:
bonis' horum acceptis,ad Zultam reverſi ſunt. Capite 55. reſertzAnno quinto Cunradi Imp.
Lelu , Bul/u ,{5' Botana' venia Zultªe, in partes Alemania? irrupiſſc, fpoliall'e, ſèd ::ana/em
Bavarorum, é’ Alemannorum ng‘andisfraudibus, Leluºò’ .Bldſtl Cªpri/¿mt, ¿3’ juxta
fluvium Hin in parz’bulofifflbenſi,occiduntur. Botond nihilominus cum 3.111s Hungarorum
Inilitibus, perſiſtcndo,ſtragem immanem feciſſe, per totam Bavanam,Alemanlam, Saxoniam,
ÓI. Regnum Lotharíngiae, horumque Duccs Erclzargenum , Erchardum, Berthuldum ,Ben ‘
toldum decolaviſi‘e. ‘Turn Franciam,Galliamque eXpugnáſi'e, & dum reverterentur victores,
‘ ex lnſidiis SaXOnum, magnamieladem eos accepiſi'e. Ob occiſos indignè Lelu & Bulſu, Du.
cem Zulta, hujusque Primates, 'non modicum fuill'e CÓnturbatos, & Theutomcorum inimicos
cii'ectos. Concludens,anno 931. Zulta? nªtum' fuill'efillu1n,quem Tocſàn appellaVIt, E0
dem armo , inimicos Atlwnis , live Othonis Regisx Theutonicorum ( cap. 56, ſcribit)necem O
thonis fuifl'e machínatos; quod ut efficerent, per fubmïffos cum mlfltº ªuro & dono , nuntiol
\nos auxilia petiiſi'e a Zulta. Hic, ut vindicaretv mortem illatam Lelu & Bulſu, foedcraitem
non ſervata; exercitui, adverſus Othonem non negato, erficit Botondium , Zobolſum , Ir- .
cundium. Bavaria, Alemannia, Sakonia, Thuringia devaſtata primò, Tum Lotharingia,
dein Gallia, Eccleſiis quoque ſpoliatis. Montibus Senonum ' trauſcenfis ,.óegufizm Civitatem
ceperunt, Deinde Taurinum , Lombardiam,‘& totam poene Italiam ſpolxaverunt. In reddi- i
tu juxta fluvium Rlzenum , ab Othone , multos interfectus narrat, fed demum fugatos fuiſſe,
Botondii confiantia Othonis milites, & Hungaros ad propria rediviſi'e victor-es. Botond laboe
ribus bell¡ fatigatum , paulo poſt' mortuum ell'e, ae prope fluvium Vereucea , five Yemveze
vel Verocza ſepultum. Concludit caput hoc Anonymusz ;Sed ’z/Zud notumſit omnzbusſèzre
volentibus
Tue/i'm Ducis, quod milites hſungarorum
gejffèrunt. , ¡zac
Caput ¿Anonymi 57.B&lalía luzju—smodí
ultimum, juvatbella,
totumuſèue ad rempora
exſcriberc. D
' z ‘ 7 . e
Hiflar. Baltlzajàris Kerè/èlich.
 9o Notizie Preliminares Pannaníez » Veteris Periodus III.

De Conſtítutíone chni. ,
,, Dux vero Zulta , poſt reverſionem milítum ſuorum, fixít metas Re ni Hungariaf Ex
,, parte Gracorum, uſczuq ad ortam Wacil, &uſque ad terram açy. Ab occidente
Ñ uſque ad mare,ubi eſt Spa etzna vitas, Et ex parte Theotem'corum, uſque ad pontem
,, Guncíl. Et in eisdem Partibus dedit caſtrum conſtruere Ruthenis,qui cum Almo Duce,
,, avo ſuo , in Pannoniªm venerant; & in eodem confinio ultra lutum Muſun, collocavit et¡
,, am Bill'enos, non paucos habítare,pro defenſione Reínifizi, ut ne aliquando ímpoſterum
Ñ furibundi Theotonicí, propter ínjuríam ſibí illatam, nes Hungarorum devaſtare poſi‘ent‘
ª Ex parte vera Boemorumfixit metas , uſque ad fluvium Mora, fub tal¡ eonditione,ut
,, Dux eorum annuatim tributa perſolveret Duci Hungariae. Et eodem modo , ex parte Po
,, lonoram, uſque ad montem Tatur, ſicut primo fecerat Regní ſuí metam Borſu filius Bun
er. Et dum Dux 'Zulta , & fui milites; ’ita radicati eſi'ent, tune Dux Zulta, duxit filío
Ñ ocſun‘uXorem , de terra Cumanorum , & vivente, acaepit juramentaſàarum No
,‘, Lilium, & filium ſuum Tocſun fecit Duoem & Domínatorem ſuper totum Regnum Hun—
,, gariw- Et ípſe Dux Zulta, tercio anno Regni fui filii de ergaſtulo corporis viam univerſaª
,, camis egrefl‘us eſt. Toqfim vero Dux , cum omnibus Primatibus Hungariae , potenter &
Ñ pacífice per ºmnes dies vitae ſuae, obtínuít omnia jura Regni fui. Et audita ietªte ipſius
Ñ multi hoſpites confluebant ad eum ex diverſis nationibus. Nazn de terra B r, venerunt
Ñ quidam Nobílïflimi Domini, cum magna multitudine Híſmahelítarum , quorum nomina
,, fuerunt: Billa. ex Bocſu; quibus Dux per díverſa loca Hungarorum,condonavit terras ;
Ñ & inſupcr eaſtrum, quod dícítur Pç/Z in perpetuum conceſiit. Billª verº & Fracer ejus
,, Bocſu, 'a quorum progepíe Ethey deſcendít , inítoconſih'o de populo fecum ducto, duaspar—
,, tes ad /èrvitium pradzc'ïi ca/Zri conceſi'erunt, tertiam vero partem ſuis poſteris dímiſerunt.
Ñ Et eodem tempore, de eadem rªfrione, venit quidam Nobiliflïmus miles, nomine Heten,
ª cui etíªm Dux ,-terras & aliaspp efiiones non modícas condonavít, 'Dax vera Tocfim ge- ’
Ñ nuitfilium ¡zomzne Gçyſàm, gzantum Ducem Hung. Et in eodem tempore de terra Byſi'e—
,, norum , venit quidam miles de Ducali progeníe , cujus nomen fuit Thomizoba , pater Urcund,
a quo defcendit gçnus Tl_lomoy , cui Dux Tocfun dedit terram habitandi, in partibus Remey,
O’
uſque ad Thiſclam , ub¡ nuno eſt portus Obad. 'Sed iſte Thomizoba vixit ad t'empora S, Re
’J
gis Stephani,nepotis Duçis Tocſun. Et dum Beªtus Rex Stephanus, verbz vitae pra-di
,, care , & Hquªros baptlzaret, tune Thomïzoba in fide vanus, noluit efl'e Chriſtianus, fed
,, cum uxore Vluurºs , ªd portum Obad eſt ſepultus , ut nebaptizando ipſev& uxor ſua vive
,, rent: cum Chriſto in aeternum. Sed Urcum filiul ſuus Chriſtiªnus factus, vivit cum Chri
9, ſto in perpetuum.
Utinam plures efl‘en't nobis ejusmodiAnony'mï! utïlíbus unicè ſtúduit. Verítatem pro
, ſcopo habuit,' non tacet, Bulſu & Lelu ſuſpenſos, aliaque tanta. Is eſt fundamentum, tot
nmnicipalium legum noſtrarum intelligendarum : ipſe Initi¡ Hungarièe Regni, formatªeque ra
tïonïs Reipublice noſb‘m,totque alíarum util¡um,ac publicarum, ſive publici juris, rerum :
rovidus Cºllector. Profectò videmus hinc , Regni Hungªría: plenzm libertatem , firmarique
El demonſtrari illud legum, quod virtute ſua propria Regnum éffècerínt, nee ab ullo accepe
tint. Videmus Regni inicia, longe ante Sylveſtrum'II. multiz autem ſzeculis , ante Bulam
Sylveſtrinª'm, cum hire, \bºulo primum XVII. in lucem 'prodierit. Confundi non debet
quªeſtio hac,v quando? quª raiïone? Regnum Hungaria- oríginem habet, cum quieſtíonc alía,
’nando' nempe? quave ratione Chriſtianum effectum eſt Y quando Y & qualiter Orthodoxa
hrifli Religio , in Regno Hungariae , ut ªjunt pra-dominan! , ac regnans evaſit? Quando, &,
ualiter in Regno Hungariaª, particularis Chriſti Ecelefia , accepit orígïnem ?x & {innata eſt Z
331: diſtincta elfº, omnis fatebitur. Cum Initíis Chriſtianae Religionís , (luis dice!: inicia. Ro—
mana*: efl'e Reípublicae ² Quis rejiciet Ethnicos , & complures Chriffianorum perfecutores, enu
mero Romanorum Imperatorum, negabitque anteceſi'ores Confiantini Magni, ideo excluden
dos eſi'e, eſerie Imperatorum Romanorum , quod pax Fidelium a Confiantino petatur, de~
fcribaturque. Anonymus noſter , nativitatem deſcribit Re ' Hungariae , illiusque deſtructis
anterioribus Ducatibus extenſionem. Hoc autem modo , Roma crevit olim ,& Regna cae~
teta. Deſcribit conſtit‘utam , ſub Arpad Rempublicam , & ſub Zultª firmatam , hujus magi.
Matus, Toga; pro adminiſtranda juſtitía, {5’ Sagi, pro Reipublícw defenfione. Deſcribit
conſtitutos ſub Zulta Regni limites , nec Oríentis , nec Occidentís Imperatoribus adverſantí
bus, Regnum identidem nominat. Nec in toto ſuo opere, Sylveſtri meminit, vel Bulªe Syl
veſtrinae, aut fuifl'e Italorum antea Hungariam, quam ſubinde Papa donàfl'et Hungaris. Ano.
nymus , fi antiquior non eſt , Bela? 1V. coaevus fuic. Ego antiquiorem etiªm inde arguo, quod
Bche
 ~ Sclav. Goa!. Dalmatſz'cb Ducibus Regióusquéffingaric, 9!
Bºla? Regis Notarius inſcribatur. Rex vero Bela IV. docentibus fuis Dipleinatibus Cachi
[ªrms, vel Procancellarzos eXprimit, haud Notarios. Séd eujuscumque Regis REIR fue
,ªc Notarius Anonymus noſter, evincit opus illius, Virum fuiſfe Reipublieae ſtudioſum’ do
ctum, modeſtum, providum , qusevis cum return examine, pro una veritate , ſcribentem ’ Ob
hujus, tanti operls exſcrIPtionem, ‘& per typum communicationem, omnes quotquot ſuinus
facrae Coronas ſubjecti , fpeciatim devotionem noſtram debemus , Auguſtóe & Apoſtolicaz Re:
gigas; Sehwandtnero autem, immortales gracias; quas etiam ego illi, in cultu & venerªtio
ne perenni, ago quam maximus.

S* 2d!!!
¡ I

Anonymi noflrI memoria , firmantur ex aIns, 8( explicantur. Precipue ad

. Regiones has SclavoniX,Croatiae, Dalmatiae cognoſcendas.
l. Gunz mihi fit,Anonymi Scriptoris noſtri, & domeſtiei aeſtimatio, ex adhue recenſitil
conſtaret. Deſideratur in eo , geſtorum ab Hungaris, per ſingulos armo, relªtiº_
.At invenerit ille ,in Cronicis domeſticis , ac Scriptoribus Ungarieis veteribus , defectum illum,
quem in Chronicis aliorum , nunc quoque eXperimur ; variationem videlieet in annis. Ut com
binando Cronicas , & Scriptorum , ad annos determinatos , actorum , geſtorumque ab Hunga
ris affixionem, tanta fit varietas , ex qua, eluctari prope nequimus. Proinde cum ſeopusA
nonymi , hand is fuerit, ut periclitentur in fide Scriptores, i pſequeevadat ,contentioſus Schola.
fiicuscollegit,
que , verumquw
unicè,
ſuo juri publicofuêre
neceſſaria Hun Iſtemati.
ariae RegniHinc
cenſulere, roſpicereque
excurſizones ſtudens, ea talia
quasvis Hungarorum, ut

fue fini non neeeſfariªs , nec eorum bella pro ſcope habens deſcribenda , complexus ultro hªud
eſt, quam fini fue, erat neceſi'arium. Nec ſingillatim per annos progreſi‘us eſt, at ea , quae o
portebant ad eognitionem Reipublicae , Ordine Primorum Ducum complectitur. Variationem
Chronicarum , ua: vulgataz funt hactenus tot numero, Chronologorum item, ii omnes, qui
lectioni librorum font dediti , nec jurárunt in ſectas, pm me ſciunt. Qui vero anteponunt
negotia alia litteris, & quandoque tan’tum libros inſpieiunt, fi Illuſt. Affemani Tom. Ill. le
ere voluerint, qua.- ſit variatio, in annis de Hungarorum geſtis , intelligent. Cl. quoque P,
‘eor ius Pra)r , optime de patria laboribus ſuis mel-¡tus, in plerisque inſinuat. Quare in- _
ffitutiimei non eſt, nec de annis movere litem, nec Anonymi noſtri hiſtoriam, ad chronologiam
reducere, Verum unicè, quªdam fua dilucidare. Ita ue
Almas Hungarorum Dux Anonymo primus eſt. or hyrogenitus ,adverflu quem ex
eipi nequit, cum proximos his fuerit temporibus, 310949. cribens. IS praeterea, ui rerum
harum cognitionem veríorem haber:: potmt , quaecumque ſpectentur. Meminit iſte ungaro
rum, ques Turcas Vocat cap. 33. 39. 4o. & fequentibus. Qui Anonymo noſtro Cumani,hi
Porphyr. ChazarizPatzinaeitae huic , Anonymo Rutheni & Blachi funt. Profectò appellatio
nís varietas, obfcuritatem non immodicam cauſat. Sed ex nominibus relatorum ab utro ue,
Hungariae Ducu'm ,ques Turcas unus, alterHungaros ſcribit, hiſtoriam utriusque ad eosdem
rtinere, tanto eſt clarius , dum ab Anonymo defcribitur, eur Y & quando? Hangar¡ ſunt
vocati, quod Porphyrogenito remotiori ignotum fuer-at, unde hic eos appellat, ſuorum Grae
corum more , Anonymus vero , occidentalium nomenclatura. Itaque cap. 38.Porphyr.Tur~
carum recenſens originem , narrat: a Chagano Chazariae, mifl'os fuiſi'e legªtos, ad Turcas, ut
ſuum ad Chaganum mitterent Vaivodam , quem is Principem ſibi ſubjectum faeeret. Voca
batur ad hanc dignitatem Leljedias, Verum deprecans , Salmuzem ad hoc munus ropoſuit.
.Sedeſt alter (ita Lebediam, inter caetera reſpondiſi'e beſtatur Por hyrog.) a me ªcabadas
( five Waivodus) Salmutz‘es nomina , qui &fillum habet Arpa en nuncupatum: Harum
ſive ipſè .Salmurzes, ſivejzlius _ejus Arpades Prince sfiat, tibique_ſulzjiciatur. Placuit
itaque lzac erario Chagano, mrosque cum Ipſò ad urcas mz/it, quz ubi cum zzsſèrmonem
communicèzfflènt, vi/ïtmpot'zus illz'sfuzt Arpaclem Prmcipem conſiituere, quam Patrem
Salmaqen , utpote digniorem, B prudentia, con/ilio acfortitudine znſignenz, talique Prin
cipatui parem. Quem etiam ſòlenní Chuzarorum more ac confizetudz'ne , mſèuto erectum
Principem fecerunt. Et ante hunc AZ)adem Turca: Principem alium nullum unquam
Ízabuerunt, Ex cujus etiam poſteris a lzunc uſque dz'em Princeps Turcicz con/lituztur.
Pofl aliquat vero annas, Turcas invadentes Patzinaeitae, eos cum Principe Arpadepen
jèeutiſuat. Turca? itaque’profligatifugienres, {1’ terram acl \Te-des collocandas qua-ren
tes , magnam Maraviam ingrçffi, incolas ejus expulerunt, ibiqueſèdes filas pojuerunt,
tenentque etiam in hadiernum uſque diem. Diximus pag. 84. convenite _utrumque Ano
z a nym.
s
 92 Notitiat Preliminares Pannonia.* Veteris Periadus III.
nym. ncmpe 81 Porphyr. in eau/PI, motus Hungarnrum eScythia, Hi0 Porphyrog. occaſiic‘)t
¡¡em adjunxit , quod videlicet a Chagano fint‘ invitati ,congruitque \cum cap. 1X. Anonymi,
1¡er Almum quem Ó'almutzem vocat Porphyr. paccm feciſlè cum Ruthenis, Cumanisque recen
ſec. Cum cap. item X. Anonymus ſuo ordine quaevis narrat, & progrefl'us Hungarorum de
ſcribit, Porphyrogenitus ab Arpad Primo Hungarim Duce, vel incipik, Vel nimis compendioſè
ad cum pervenit, dum Anonmes, pro fundamental¡ hiſtoria, neceſſarias notícias inſeruit.
Almas Hungarorum fuit Dax , quia e Scythia , cos eduxit , Arpad Vero Dux primus' fuit
Hungªfiªª, ut ex cap. 13.‘Anonymi. Arpadi in Ducatum volªnte patre electio , ad annum
902. figi poſl‘e videtur , qma teſte Anonymo cap. 14.. Arpad Dux anno 903. ad occupandam
terram ,quam necdum poffidcbant Hungari ,cxu‘citus ſuos, miſit. Quake Porphyr.de Hun
aria hac, cujuszAI-pad Dux primusffuerat ſcribere , clarum evadit. Cazterum videtur ex
f’orphyrogeníto argui , Arpadem , antea fuifl'c a Chazaris conſtitutum eorum Ducem, quod
Anºnymus quoque mnueret, cap. nono & decimo, couſequcnter Arpad. extendiſi'et Ducatum,
du'm & h’ungar'uz Dux, patris primorumque Hungarorum voluntate , effectus eſt. Haze
firmar¡ videntur’ex cap.39. Porphy'rog. ubi narrat: inter Cabaros &Chazaros , ortocivilibelª
10,'victos Chazaros ad Turcas fe contuliffe, & linguam Turcas cdocuiſl'e, quam in dialecto
ſervarcnt. Capite4o. qua ratione Chazarorum anterior potentia ſit Cºnti-ita, nempe: Prima
a Chazaris avui/¿1 [zac Cabarorum ens eſ?, quam dixi. Secunda Nace; Tertia \Vege—
re; guarra Curtugermati; .quinta ariani ; ſèxta Genac/z ; eptima Care; octava Ca
ſè. Atgueſic cannexz ſunt Inter ſè Cabarz cum Turcis, ui‘ aqinacitarum terram i11
coluerunt. Quamvis porro, qui'ousdam tantum memoriis, Í'orphyrogenitus contentaretur,
nulla temporis ſervata ratione, tamcn ſi cum Anonymo noflro conferatur, qui fundamentalia
jura & inicia modern¡ .Him arize Regni complexus eſt, cum Porphyrogcuito convenir. No
mina propria , a quows fi‘rlpta aliter, pro more videlicct natiònum dialccti. Porphyroge—
nitus.Grazcus , rationem ſervavit Grazcam , Anonymus Latinam. Hinc quos Caóaros vocal:
Porphyr. ComanosCumanosque vocat Anonvmus,dum pluribus locis meminit, Cumanorum,
quipugnáruntcumllungarisi Sic Cªp. 15. aria] miles Cumanus, vocaturcap. 16. miles
ſtrenuilſimus , pro Hungaris pugnans &o Anonymus noſier, ſuo ordine quos Duces ab ſe in
ingreſi'u compertos in Pannonia ſuperarunt, eorumdemque Ducatus, Regnum unum Hunga
I-iae feccrunt, recenſet. Porphyrogenitus Regnum Chazaria* antea fuilï'e indícare videtur,
i qu’od ¿ein ’per partes ab Hungarís; fuifl'ct ruinatum. Interim quos hic cxprimit Nece , JUE
gere, Genach, Caſán Anonymus indicare'videtur' per: Mr,Mgicfinas,Gene{ſène,Ca~
fit, utadverlarl ſihi non vrdcanturz. y
.- ‘Quªïdam ex l’orphymgenito clariora ſunt , quam in Auonymo, ut: ex cap. 4.0. Clarins
adve‘rtimus nunc Belgradum, Sirmiumque ab Humgaris ſub Arpad fuill‘c :lquiſitun], ac ex A—
nºnymo, quiDucum meminitfuperatoru'm. Scribit enim Porphyrogenitus: Turcceſèdes
poſuerunt_zllzc, ubz nunc habitant. Inka.: autemſiaca antigua ua‘dam moninzentzzſà.
perfimt ; Inter que; pons Trojan¡ Imperatorgs ad Inma Turciae, Belgrada, qua: trium
dierum itinere ab Ipſò ponte dz/Zat, ubi turns eſt Sancti ò’ \Wagni Con/¿aman Impera
zoriS. Et ruiz/izs‘ad eur/um flumz‘nis extat Sirmium, quod Belt-grada abeſt duorurn die
rum z'tinere. _ Clarins quoque habemus ex Po'rplªyr, de partibus turn Maçuml‘v’loravia? Voca—
tis , Cnius Princeps olím fizitSp/Iendoplucus, aliis Zventobaldus , quod intra filios Zvento
bai-.li -: poſt Sphendoploci mortem, anna _una _in Pace exacto, orto a’eínde dgffidio ¿Y EIC-L
lo Civili , I'm-adentes 'l'u‘rcah fundz‘tus eos extirpárunt, rcgionemgu:: eorum occupcí'runt,
guam in [zodiern’um uſtlue diam incolunt , quagueſüpererat multitudo , Iii/lipata confugit
adſinitimas gentes ~, nimirum ad Bulgaros , Turcas, Cbrobatos, 8 ad religuas nationes.
Haec ca'p. 4.1. Reſidua clariora funt ex Anonymo.
Adverſari fibi-vidcntur, quod Porphyr. Arpadi ‘qïmtuor filios fuill'e fcriba‘t: Sciena’um'
vero , inquiens Arpadem magnum Turcia’ Principemſilíos genujfflê guatuor, Quorum
primas Tarcatzgcs; ſècundzzs ſeleclz, tertiur Jutotzas, guartus Zaltan, A‘nonymus, po
flremi hujus tantum, mentionem faciat, 'atque hunc, nempe Zultam, cap. 52. Ducem fuiffe
narret. Anonymusnon negat, Ar do plures l'uiſi'e filios, ſed Zultam'a patre, ut preepoſi
y tum aliis, & ſupremum
cae Hungarorum Hungariae
híſtoriam) ucem factum(
ut fin¡ ſuſcepto dum Pro
neceſi'arium, ſCopo , llabuit
rcccuſet Regni
vel folius & Rcipublí~
Zulta? faceret
ideo mentionem , quod iſte , ex legitimo thoro ortus fit , cum ejus deſcribatnuptias. Differen
tia ſumma inter hos eſt: uod Porphyrogenitus, dum ſupra deſcripſiſfet Arpadis filios ,pro
ſequatur: Rar/‘us Arpa e primogenitus, Tarcafzusfilium genuit TEL-:Ze ,- alter Jelcclz:
filium‘ genuit Ezeleclz. Tertius Jutot IIS* ,ſilizun /Zç/Z‘epit P/zalitzin , guinunc Principatum
tener .- Quartus Zaltasfilium baba: axial. Dum nihilominus, de I-Iungariªe Rei-ge Piza
<—-~.—Ñ-—~_ \n
, ¡t U"1 D
 .Sclav. Goat.Dalmat._/üb Ducibus Regibusgue Hungaria! 93
&tz-m, Anonymus nullam ſaceret mentionem. Hunc ſuo tempore Principatum tenuifl'e teſte—
tur PorphyrFenitue. Verum héec conciliari pofl'unt. Teſte enim Anonymo cap. 55. Du.:
a anna omzmca Incarnatianis 93:. genuitfilium, guem nominavit Tacſz‘m, five To~
xa, aut Doxa,v ut variè exprimeretur. Hic patre in vivís agente,fuit Dux totius Hungariªs,
ut Anonym. cap. 57, Quare Palitzjrz, totius Hungariªn Dux non fuerat,ſed partis alicujus;
neque quph’Fr. ait: Ducem totius Hungariae. Vel Principatum tenuit in bellicis , pacificè
emm vuuſſe ocſun ab Anonymo deſcribitur; vel denique gubernatorem egit, ut rei hujus,
ªdeſï'ent eXem la in Joanne Corvino , Michaele Szilaghy, atque ex his motivis, Porphyrog,
ſcrlRſit: Plza ::Lin qui nunc Principatum tener, Enimvero cum Anonymus his in rebus
ſucrlt accuratus , non video , cur Phalitzin exmiſiſi'et, fi hunc in cronicis veteribus Hungaro
turn 3 Ducem totius Hungariaz comperiſi'et. Credo Emile, Zultam mortuum eli'e, dum mino
renms fuerat Tocſun , hinc donec hic attingat Xtatem legitimam , Phalitzin gubemáſſe Hunga;
riam. Quo anno ſcribere incepit Porphyr. ſua, ignoramus, Facile dum ſcribebat Porphyro ,
Tocſun erat Etatis imperfecta. Zultam tunc non vixíſi'e, teſtatur Porphyrog. dioendo: ¿Y
omnes guzdem Arpaa’efiliz’ mortuz'ſz‘mt , uperſtitibus tantum eorum nepou'bus P/zale {f
Taſè, cum atruelz eorum Taxi. Phale, idem fi non eſt cum Phalitzin (quem tameneun—
dem uto) orÜzrog. hiſtoriaobſcura evadit. Regnum Hungarorum temporis ſui , fic deſcri
bit .orphyr. eriora vera, ua- omnia Turcz's habitantur , cognomina nune haben: a
flummzbus tran/èurrentibus. Zortam primum Time/és eſ ; alterum Tutes; tertium M0
reſès; quartum
Bulgari;_ubz eosCriſus ; èuintumui Ti
lſterfluvius, a, Corgfines
{5’ zZarzubt'us autem
dicitur Turcisjünt
ſ arat orienten: ver/‘us
; .Septemtrionem verſàc

Pathn-acmz; ad occidente-m ranci; ad meridiem Chroïizti. Libertatem Hungarorum

exsrmut Porphyr. Oç’ïq vero [me Turcarum gentes, Principibusſuis fiibjeèïa nonfimt,
./²² [Zªgªlª Prºfiumlmblªsz 9ªil²lts dçſtinguuntur , mutuo mterſè contractuſtatuerunt ,
guamcumgueflartem bello szeſtari contigerít, ei communiter omnifludíº 8 cura [uppe
:las ferre, abent autemprimUm Ducem exercitus , Principem e Pro/ápia Arpade,
cum quo aſuo alii Gylas ò’ Carcharz , ui judicum vicem obtinent. Et haber una ¡cague
gens peculiarem Principem ,- ſímtgue ºylas {5’ Carchan non {nominaprapria ,jej digni
tates. Profectò ex brevibus his intueri mihi videor, libertatem illam gentís condendorum
ſtatutorum , ſub fuedere tantum , mutua* adverſus Regni hoſtes deſenſionis. Ducis prim¡ offi
cium , belli tantum occaſione fuifl‘e, ad hunc nihilominus ex partibus appellari potuiſi’e, dun¡
Gylas & Carchan tales fuêre dignitªtes , qua: Judicum vicem obtinebant in aula Ducis ,‘con
ſtituebantque ducalem curiam. Regnum denique fuiſi'e hwreditarium, habentprimªm _Duº
tem e roſàpia Arpade.
u @terajuris Regni publici, ex Anonymo noſtro eondiſcimuu. Quïcdam! reſerl'emm,
ad Scriptoris hujus commendationem ,videndamque antiquitatem,tot & tantarum Re i Hun~
gariae conſuetudinum, Itaqueprimò: In Pannonia veteri olim, temporeingreſi'us ungaro
-' rum , ſequentes fuiſi'e Ducatus videmus , nempe: Tytulenſêm , cujus Dux Salanus turn fuerit.
Iſte Sclavoniae nunc inferioris Dux fuel-it, dum caſtrum Zemlin , & alia in Anonymo videnda
tenuit. Poſtyhunc-Tuhutum.
fuit. B horienſèm,cui preeſuit Menomorout.
Moldavia: Ultrafi/lvanum,
modernas, cujus cui Geleu
Dux erat Glad. Blachus
lege cap. ra?
4.4. Nkitri~
enſèm Sºlavorum ,Bohemorumque egit Ducem Zubur. Beſprimezgſèm, qui Romanorum fuiſ
ſe refertnr. Demum Cap. 42. Dux Racy, ut opinaremur modernae ſuperioris SclªVOHiX in
Racſa refidens fuerat. Hi ſeptemDncatus in corpus Hungariae Regni conſtituendum ivcrunt.
His anterioribus Ducibus, ſucceflili'e alios ex Arpadi progenie, videtur affirmare ſupra Por
phyr. Alii item Illuſtriores, ut Hulec avunculus Arpad Ducis, ex cap. 33. Anonymi, dum
intra Principªles Perſonas refertur. Anonymus Ducum unica Tranſilvanim meminit, atque
lion-um recenſet deſcendentes, nempe Tuhutum rimus Dux, qui genuit HDI-cam. I-Iorca,
Geula &Zumbor, prior defecit in maſculo, reliéi’is tantum filiabus Caroltu , & Sarolt, qua:
maker fuit S.Regis Stephani. Zumbor autºm genuit Geulam II. live Gylam. Qui,Bue, Bi
via, & Bucſne, Hoc deficiente S. Rex Stephanus ſucceffit,
2dò: Comites Comitatuum , tum fuiſi‘e diſcimus ex cap. 13. &0. nam Bars Comes Bor
ſodienſis,Huba Comes Nitrienfis ſub Arpad ponuntur. angregationes Comitatuum particu
lares ex cap. 21. dum ibi: Communi ergo conſilío ſòciorumíuorum, congregatione facta
Civium,fecitfqfflàtam magnam, ò’ Caflrumforti zmum (e ificavit, quod nunc Caflrum
Zobolſü-nuncupatur.‘ 3tiò: Donationes,eollationesque tum illico incoaſl‘e. Cap. 15. ab Ar
pad accepit Retel terram magnam. Cap. 17. dedit Arpad terras multas diverſorum locorumL
cum ſuis habitatoribus Edenec & Edumemec, uas etiam terras eorum poſteritas. uſque nunc
babere meruerunt. Turzol p'er gratiam Arpª Ducis" ubi Budrug deſcendic in Tiſçiaxq‘ ªguiª
a a ¡vie
Iii/Zar. Balthaſaris Kercſtliclz. q _,
_; -.- N‘…-——_…—.— -..ºna, .ªn—;ÑI—Ñ F", -
‘V

Alora/“re Preliminar-‘cs Pannarzia Veteris Periodus III.

9
‘livit magnam terram. Hubo: Cumanus cap. 28. Borſu cap. 31. qui fecit unum Comitatum.
"Leg-e fi ultro lubet cap. 33. 37. 4,4.. 46. ubi & de hoſpitibus. 4.7. &cz
' gtio: Baronum Regni, ut nunc voeamus,initia; aeque ab origine petenda. Gylas &
‘Carchan dignitates , live chni Baronatus ſuére, Sepel Cumanus Magiſter Agazºnum ut
rap. 4.4.. Anonymus. Piura quoque alía, ex Anonymo noſtro intuemur , quª? longum foret
deſcribere. Ca , 19. ‘notat: poſt Almum Ducem , quiegreſi'us e Scythia ñierat, alios Hunga
rorum ſecutOI uilſe, veniſſeque, nem e: Ufiibuupmer Zoloucu, ò’ Velec; a cujus proge
nie Turda Epiſcopus deſèendit. Eran:: enim çſti genere Noln'liffimi ,ficut 8 alii de ter
ra Sçythica egrçffl, qui poſí Almum Ducem venerunr, cum ma na multitudine popula
rum. Capite 4.3. vicinas nationes eonfluxiſi‘e, & pura fide ſubditos emet effeeiſi'e, ut hoc i¡
num opponi ªueat, deſcriptqe .ac exageratae barbariei, quam qpidam Hungaris attribuerant.
Tot'qUOque amilinrum origines , ex Anonymo habcmus, t Samuelem Regem Oba vel
Abª
l enuitvocatum
Eudu &nepotem
Boyta. eſt'e Edenec
Genus .Sade&ex
Edemurnec. Genus
Eleud, &z hujus filioBrugſz‘e
Zobulſu.deſcendere
Ex Gladex Duce,de~
Ete, qui

Éendere Ohtum , pluraque Caetera , Genealogia-s illuſtrare queuntia. Quisquis utilium Reg—
no & Reipublicaz rerum, amicus eſt :damnare vota, recesque noſtras non poterit ,utaliquan
¿lo vel ¡equalis Anonymo in ſiſtemate ſcriptor; vel ejusdem continuator ,Sacra-E Coronas Reg
nis, naſcatur. Hactenus de Regni Hungariae exordiis, ſumus commentati.
Dicendum jam foret, de bellis Primorum trium Dueum, Almi , Arpad, & Zultªz. At
quia praeter opinionem noſtram , Notitiae ha.- Praeliminares exurexiſi'ent; ideo ne cogamur a
lía omittere, de bellis geſtis ad ſcriPtores alios lectorem remittimus. Cl. Pray plurima retu
litz’ Plªrimª ºx ªnºrum Chrºnïºïsz leg¡ poſictunt. In quibusdam five exeurſionibus, five bellis
variant, praecipue in annorum determinatione. At error tantus non eſt, in anno 81 die, ſi e
pocha congruat, Scriptores plerum ue, juxta ſiſtema computus chronologiX a ſe acceptae,
annos poſuére.‘ Exigui ſunt, qui be lis geſtis interfiliſſent. Quake nos ad alía deſcendimus,
II. De G'Oªtia jam dicendum Venit, Verum deſectu ſcriptorum, pelagum nobis intra
ctre videmur. Ex iis, qua: notata apud diverſos reperio,dum ex inſtituto ſuoque ordine,ſcrip—
‘tum effet
lo,ac a nemine,Hare,
deſcribere. certitudo haberi nequit,
potiſiimum Conſuſio
a Scriptoribus vero ea tanta
eſt cauſata, quocàuequídam
eſt, quam
ex lugere
lubitu ma.
ſuo
Croatian¡ extenderint, quídam confuderint Dalmatiam , Croatiam, Serviam, Sclavoniam , cae
terasque vicinas Provincias, .A nono ſaeculo, Scriptoribus Francis ad Albim fluvium, Sola.
ironia ſieſt, Sc'làvorum, medida' _quos/Ilha dividir amnis Vide Ducheſn. Venetis, & Roma
dis', Narantani, &7. Creatas Maris Adriatici, ultra lſtriam Selavi ſunt. Croatas aE-que hos ip—
ſos vocant plurimí, plurimi cpm Serblia confundunt. Interim conabimur przeſtare ea , qua:
Poſſmus,
cipibusque.adUttenebras
diſtinctadiffipundasf Eſt 'quoque‘ſuaſie
habebantjurisdictionis permagna obſcuritas,
territoría, ex Banis,
ita reperto Supanis,
alicujus Prin
nomine, l'u
Bito
mina,Croatiae adſcribuntur,
ex gentis more, unus& idemque,
ªdſcripti leguntur
quaſi alter, aut Dalmatiw.
ponitur. Quim
Sed poſt fee e ob varia
aquilijtamlab agno
Hungaris

Pannoniaru , res Croatia? obſcurae l'unt. EX' Anonymo noſtro , ea videtur fuil'ſe Hungarorum
-cura , ut qua? olim Athila, Abares'item poffed'erunt, ipſi , ut ſua avita recupcterent. Caret du
bio, Sclavoniam modernam, Croatiam item , cum Dalmatia , Abarum , condam ſuiſſe. Tºªª*
tur qüoque Anonymus ,cap, 4.2.,Hungar05 Croatian¡ totam, cum Spalatenſi civitate, accsp~
fis obſidibus ſibi ſubjugáſi'c. Muratorius quoque Tom. 21. peg. 1'99. Poſlea Gªoatiam inva—
' dunt', videlicet
fhizect‘vicina nondevaſtata Carintliia.
fuerat , quare Verum
-Sclavonia aetate hac
creditur ,five ſaeculi
Croatize nomineX.accipi.
inicio, Quamvis
Croatia , Carin
porro
Hungari, Croatiam-totam ſubjugaviſi'e aeceptis obfidibus ab Anonymo l'ariberentur, in ejul
attamen dominio haud permanſerint; verum pactis foederibm : & ſocietate mutuae defenfio—
nis (id quod ex ſilentio geſtorum bollorum inter Croatas &- Hungaros, firmar¡ videtur: latin
uoqüe ſuppetiis ab Hungaris, du'r'n Croatae, cum-Bulgarisbellur’n geſiiſi‘ent, & a Croatis,dum'
I ungari adverſus Berengarium ) Croatis ,,condendi Eque ſibiRegni , modum, occaſionem ,at<
que exemplum praebuiſl'e videntur¡ 'Quod ſub dominatu poteſtateque Hungarorum Crpatia
non remanſerit videtur teſtari Porphyrogeni‘tus' , qui eonfinia Hungariae deſcribens cap. 4o.aiſ:
Confines autem Turcis ſz‘mt ~ - - ad occidente": Franci,ad meridiem Crobati. Si dixe~
ris* hace de ſaeculi decimi medietate, five annum 950. accipi debere, Antea vero, Hung-aro¡
poſi‘ediffe totam Croatiam, firmar¡ ex Anonymi cap. 57. quo Re um a Zultaòconſtitutum
deſcribit, ubi reliqua inter: Ab occidente u/que ad mare, ubi e Spaletina Civitas, adeo~
que deſcripti a Porphyrogenito Hungariee limites, ſuorum ell'ent temporum. Dicam ego,
orphyrogenito teſte,_haud aliter interpraetari poſi'e, deſcriptos ab Anonymo Regni Hungª
riae limites , quam unzonis ratiom , mutuo inter/è cºntrac‘Zuflatuerunt , quamcunzquepara,
" - - ' tem
 Selav. Croat.l)almat. ſübDucibus Regibusyue Hungaria. . 95
tem bello irgfç/Zari'contigerit, ei communiter omnifludio ò’ cura ſüppetiasferre, Sunt
verba Porphyrog. In hoc ſenſu ac intellectu univerſa ab olim eſt Croatia , qua? iç’eo , urzitam
ſemet ,nulla pero rationeſulqieè't'am Hungaria, affn’mat. Hoc firmari videtur ex Regum
Titulis, qui fe Reges Hang-aria: ò’ Croatia?, ut diſtinctorum Regnorum ínſcribunt: Haze
cx communi intellectu: haze deniqueargui pofl'e videntur ex Anonymo , qui ſupra memora
tos Hungaríae Ducatus Dravo includit, nee ullius trans Dravani, vel trans Savani meminít.
Eapropter cap. 5 . Regnum Hungariae aut pro amplitudine Xtatis ſuaª, faeculi nempe XXL vé].
XIII. aut ex faé is per Hungaros excurſionibus, & ſub Duce Zulta, five vicinarum Rempu
blicarum ceffionibus,ſive cum Hungaris,Croatarum Sclavorum ue affociacionibusd Hun .arias
Regnum accepifl'e,& deſcripſiſi'e videtur. S, Rex Stephanus , um Regem fe, totius Juga
rice, evincentibus ſuis diplomatibus, inſcribere aſi'olebat; videturpréetendiſi'e Regnum Hun
garizr eſï'e ,proutí Anonymus, de conſtitutione Regni cap. 57, deſcripſit. z
Croatiae Ducatus Celebriores duos , unum videlicet in Dalmatia,alterum inLiburnía ve
teri, ante Hungarorum in Pannoniam ingrefl'um viguiſſe, ſuperiora demonſtrant. Ab ingreſ
ſu Hungarorum, Ducatus illi‘, in unum coaluiſſe deducuntur , qua ex unione, & Croacia* ex—
tenſione , Regnum quoque Croatia effecta eſt. At recte obſervat ſçribitque Lucius 1¡b.2. cap.
3, Quo tempore? occaſionegue Croatici Regni partes coaluerint? nulla memoria ‘repe—
ritur. Nulla hercl‘e certa & firma, ex defectu potiflimum , publicarum utilíumque rerum
ſcriptorum , qui de his ſolíciti eo minus fuerínt, quºd ſtudiorum ratio, lutea fereaque fuerit,
haud ratione tantum Syntaxeos, at cumprimis rerum materiarumque tradi incoatarum , ad
rationem privati magiſtrorum commodi. Lacuna haec, prouti & , quis prefªtorum Ducum
Croatia? ‘é’ poteſtatem extenderit ² & Regnum fit conſecutus .P ſuppleri nequit, niſi ex dedu
étionibus, & nunc figi nequit , ultra probabilitatem ac opinionem. Itaque
Primò: Duces veteris Liburniae, qui Venetis Sclavi ſunt, poteſtatem ſuam extendiſiè ,
& Croatia? Regni, dominatusque poſuilſe fundamenta, hosque evaſiffe Reges , ex mulcisargui
mus. Imò: uod hi cum Serblis viciniores fuerint, ad quos, ut omictam caeteros Byzanti
nos Scriptores , Orphyrog. teſte cap. 32. Petrus Goinici filius, patrui Muntimeri metuens ím
pïetatem, in Chrobatiam fugit, & ſequenti armo Patruelem Pribeſthlabum cum duobus equI
fratribun Principatu dejicit. Fuga ad vicinos Creatas, adeoque haud ad Dalmatioos eſt ín
telligendª, atque horum Croatarum viribus Petrus repofitus fuiſſe cenſeri poteſt. Proiude ut
major erat horum Croatorum audacia , & his , major milicia: neceffitas , quod eſl'ent in conti
nenci ,ita cap. 31. vires eorum deſcriptae habentur a Porphyr. Hi, Circa 936. cum Bulgar¡
Serviam invafiſi'ent, omnemque a minimo admaximum populum abduxiſi'ent,Serviam deſer
tum efficientes, Bulgaros in Croatian¡ erumpentes deleve‘re, ut teſtis eſt Porphyr. Porra
Circa illud etz‘am tempus Chrobatiam cum Alogobotur armata manu 1'77ng Bulgari,
omnes a Clzrolmtis interfecti /thz Sane cum tanta fuerit Croatarum horum potential, ab
his Croatize extenſionem , & Regni poſita initia ªrguimus. 3 Occaſio etiam adfuit, cum Sep—
tennio integro, deſerta fic fuifl‘et Servia, ut in ea Regione( Porphyr.) prceler vIraS 5:0.ſine
uxoribus liberisçue, venatione victitantes , tantum fuerint; dum Tzeeſthlabus SerVIam re
parareinwpit,Romanorum lmperatorum ſub clientellaÑ Legº cap. 32.. Porphyrog. aaò:
Quad in monumentis, a Lucio exhibitis, Reges Croatarum primoloco fe mſcribant, cum Pal
matl’narum, quo ex facto argui poſſe videtur, Croatas Libumicos, haud autem Dalmatlcos,
in Regnum elcváfl'e Croatiam. Stiò: uía Dalmatia orientales habuit Cari anos, ut demon
flrant apud Lucíuni monumenta, ſic: e nante D. Con/Zantino Duce,./T‘ agria Imp. Prio
r'arum vero _ladera retinerz'te D. Leone Ïmperiali Protoſpatario, 8 totius Dalmatiae Ca
pitano, ideo Duceſis iliius ad Regale ſolium non venerunt. 4to: Superius retulimus, eii-ita:
tesmaritimas, atque Dalmaticas, conſilio Baſilii'annua tributa Croatis ſolviſſe, adeoque ut¡
hi amplificando ſuo ſtuduêre Ducatui, ſic per hos elevatam ad Regnum fuiffe Croatiain, cen
ſeri poteſt, 5to: Si verum eſt: ut Clariffi. Lucius lib. 2. cap,8. pag. mihi 79. oruit , non fo
lum ex Thomze Archidiac. cap. 13. fed &fcripturis ; Dircislaum , primum fuifl'e, qu¡ Regios t¡
tulos Dalmatiae,Croatixque obtinuit, recepitque Regiae dignitatis inſignia ab Impp. Confian
tínopolitauís , Circa annum 994.. tunc Regni inicia clara eſſent. Ex Dandulo autem , CUjUS ver
ba iſthic exſcripſit Lucius , :ªque conl’caret ; Dircislaum Dalmatialu non_ temuſſe ¿dum- Greſ¡
mirus, Jadram, è' alias marítimas Civitates Dalmatícz , quotzdzmus IIzcurſiOiubus inque—
tqfflè refertur, adjuvantibus Dalmatas Venetis. At quia Doctil'ſi. D. Paulus Bitter, m veri
tate detexiſi'et , pmſtantiſiimum alias, doctiffimumque Lucium , in rebus gcſtls Venetorum ,
cumCroatis,ſeu Sclavis , admodmn variare; ſerviviſi'eque rationi temporum, & quwſtioni , de
IVlaris Adriatici Dominio; id, quod facile, aquovis erudito, & cum rerum examine Lucium
combinaturo, depmhendetur, demonſtratque Ritterus opere MSS. Offuciw Lucy iníÏáïpto.
a a a eo
 96 Notitzar Pralimznares Pannonia- Veteris Periodus IIÍ.
Ideo his in rebus , nec Dandulo , nec Scriptoribus caeteris, illico ac fine ſingularí examine,
ſubſc'ribi deferrique poteſt. v Sane Danduli, adverſum Croatas affectus, & pro veritate rerum
Croaticarum relatiq videntur, dum ifihic apud Lucium anno 1018. Creſimirum, Croatarum
Payſ/idéntcm appellat, quem nihilomínus Regem fuiſi'e conſtat ; nec veritatem hanc , obſcurari
a Dandulo debuiſi‘e , veritatis ſinceri amatores, agnoſcent. Idem Dandulus apud Lucium lib. 2.
cap, 4.. dum fateretur‘: Croatis folútdm ſuilTe per Venetos cenſum, Ducem Croatarum , Judi
cem fcripſit, 'ait'enirnz Per Idem tempus C/zroatarum judex, propter denegationEm cen*
ſus, 'Venetis mole las -znferre conatus ell &c.
zdò': Hujus
ncti e'xtendiſſe quºque
, 'vel 'inde Croatiae
confit, quodDuces , Poteſta'tem
Dalmata? Dominatumque
, Croaticam Croaticiarguantur
originem depoſuiſi‘e nominis &, Reg
dum
ſe Dalmata's-, Dalmàtarumq'ue ſub nomenclatura( 'quaſi diſtmcte a Croatis forent originis ,
dun¡ ‘moderni Croata , ab iis in ha's oras Tecell'er’unt, l'untque illorum deſcendentes) ell'e vo
lunt. _ theris "item, paulo ante ‘relatis. Uncle, 'quemadmodum ſtudioſi fuiſi‘e, extendendas
amplificandaeque Dalmatiae ſuae, _non 'ernuntur ~,- ita ſuſtineri nequit, ab illis Croatize Reg
num 'furl-exiliº. Imo dum Croatiª, tributa eos ſolviſi'e ex Porphyro . pateret, per illos am
lificatum ‘extitiſſe Croatia.- Regnum ,‘quis ſibi perſuadeat? fed ſub orino Principe, praeter
Eupanos undecim , Banum “quoque, hoc eſt confiniorum & militix ſupremum Prwfectum, his
Croatis fuiſi'e '-fcimusÑ Dalmatici ’autem'civitatu'm habitarum territoriis ,vixere contenti. Qua
re Primum-, Viºínºs fibí conjungere 'adlaboraverunt , videlicet Narantanos, Zachlumitas, Ter
bunianos, Canalitas, quibus proprios Banos, Docesquehaud negàrunt , ſuisque legibus, ac
uctfibue eos vivere 'permiferuntQ ’adjutorio mutuo -eontenti, atqúe provocatione, ad Croatia
Príncipes. Hinc ſurgit, debetque intelligi potencia illa _Croatarum, quam Porphyrog. cap.
31, deſcripſit. .Studium prudens aptumque, extendendi fui‘dominatus, in aquirendo mariª
Adriatici dominio poſuêre, quod Itiam eos Obtinuiíl'e, & tenuiffe, ſuo 1000 refferemus. Succeſ
five complura ‘pro mari Adriatico ‘gefi'e’re 'cum Venetis bellª, qua: Scriptores Veneti ſilentio
non obvolvu‘nt, quamvis illa videatur ell'e ratio, quod_ cum Sc avis ’geſta fuiſi'e ſcribant, hand
'vero cumCroatis,'vel
veteri, Dalma'tis;r_1e
deMarís Adriªtici vel umbra 'ſuperſit
dominiozquzeſtioni. , live Dalmatis,
In ſiServiam quando?ſive'Cro‘atis, renovandªs
& ua oocalione ſuum
extenderunt dominatum, 'fupra recitavimus. Neque memorias Croatarum licas, hic deſcri
bimusnoctſtro
, 'ultrahecefl'arias,
neceflitatem&lumen
, nec -A‘nnales Croatarum
allatura‘s,ſcribimus , ſed preliminares notitias , ſiſte
mati quodam ‘ad intdligendos, interpraenndOSque ritd
ſcriptores enteros, atq'ue -ad-elucubrandam feliciori 'prae me ſcriptori, partium harum hiſto
'riam l'ubſidia, _ ~ q ~ _ _
Cum Hungaris quºque unitos fuili'e , ſup‘erius re'tulimus, & 'ooniici videtur ex bellis, per
Hungaros 'ge'ſtis in Italia, Cara'n'tanoquſtria. Enimvero 'creditu facile, Hungaros , navibus u
'nitorum fibiCroatarum, in Italiarn co’ncefliſi'e, turn 'quod hi, caruill‘ent ’navibus , cum uocl
Croatiª incommoda quaepiam alla'ta ab Húngaris fuill'e ,’ſcribi ab aliq’uo non reperiam. inc
facile , ve Sclavºriia, 'ad Libumica's ora"s Hung-ari ,pervenientes, Italiam, -caeteraque loca fun!
depmdati._ e 'Qui'de his'uoſi'e ‘cúpitJegat Pray, Sellbnleben, Alſemanum Tom. IV. &C. Ad~
monere volui: Si quisPIam apud Sch'ònlebe’n legerit, 'ex Labacenſi , Hungári'a Dalma
¿isflbnulªzz', .nova denuo ‘molizzntur , quos Henriczzs Caſar -, iterato adornos* cafligat, zmà
cum Dalma’tis ¿fèditionie authoribus , non exiſtimet haec,de noſtris Dalmatis refferri , veriim,
’monente 'quoque Schònlebenio, de Dalmat‘is, in Mill'nia ’reſidentibus, ut ibi vclarius deducere
tur. ¿IHWAffemanus Tom. IV. pag. 325. in notis, quibus v, res ' eſtas ab Hungaris , probat ex
duplici “codice Vaticano Prae'tendit: poſt eaeſos al) Hu d aris Duces Ibi nomina'tos , &Patriarcham
Aquilejz fuga ſalvatum, *exinde ſpoliata Caifinthia & tin'a, poſteajeos Bu] ariam ſpoliáſi‘e. Te
merarium—foret, negare: haze in Codicibus ita ſcripka non efl'e; -at dum lic ſcriptum eſt, codi.
ces ¡llos ‘polietiqres multum eſi'e, vel inde confiar, 'quod Ducatus DucumveStiriaz, vel etiam
Provinciªs, "ſaemlo decimo non eruantur melhoriae, quamvis ſuccefiive , & Stiriae nomen, 8¡
Ducatus claru's ſit, 'ae evideus. ,
Profectò incredibile 'eſt occaſione 'gravium & diutu'rniorum Betengarii motuum ; item
devaſtationis illius , quae “adJuſtinopqlim 'ac Tergeſtum eauſata ab Hungaris deſcribitur ., u:
Joannes II. 'Epiſco' us Tergeſtinus civitatis Tergeſtinae dominium vendidiſi'e pro 500. marcis
ſcribatur, vicmos roatas, ita 'quietos fuill'e , ut nulli partium ſuiſi'ent fludioſi. Ego ex Ano.
nxmo noflro , Hungarís eos ‘adſtitíſi‘e ‘ppinor. Quamvis autem circa annum 95s. Berengarius ,
in Auguflanis Comitiis, die '7.Auguſti , ſub 'cºnditionibus annui tributi , & juris clientelaris ex
hibitione, reconciliatus Ottoni deſcribatur , cellis quoque Marchionatibus Aquilejze, &Vero.
nenſi, qui Henrico Bavariae Duel, collati fuerant; Parte Forojulii,Patriarchaz A uilejenſi
concefl‘a; tamen cum anno fequente, civiles motus Ludolphi Sveviªª Ducis , ac Regis Otto.
ms
 ?Selma Goat. Dalmat. ſàlz Duczbus Regibusgue Hangar-ice. l 97
nis filii , ſociís Conrado,alíísque deſcribantur, quos motus rogati ſuſtentabant Hungari, e*
rumpendo ut ait Otto Friſing. Locuſtarum inflar. Flodoardus autem, emptionem hancde
ſcribens, tantam fuiſi'e multitudinem narrat, quantam tune temporis viventium hominum ne
-mo, ſe antea vidiſi'e, in ulla regíone profitebatur, & Noricorum Regionem a Danubio flu
mine, uſque ad nigrªm ſylvam, quee pertinet ad montana, ſimul devaſtando,eos occupaviſi'e.
HX() multitudo ex ſola natione Hungarica, ob‘ anteriores etiam clades, frequentius, ut res
belli ferunt, acceptaszcongregari non potuit, itaque ex conflituto Hungariae per Zultªm Reg.
no , pag. 90. relato , fuerit congregata. Hinc Sclavi , Croatae,Tranſi1vani intra Hungaros nu
merari pofl'unt, ut conſtituti Hungªr‘iae Regni, membra. Otto Divina ope, -evaſit fuperior.
Sane poſt acceptam hanc cladem, Hungaros quievifl'e , multi volunt, at bella, quw gefl'erunt,
cum Graecis & Bulgaris fuiſi'e narrantur. Interim confideratione illorum, uªe a diverſis re
feruntur Scriptoribus , ad cognitionem rerum devenire, prope deſperatum- , Blondus apud
Lueium vult: Ottonem , príus u’am iviſi'et Romam , quod ad annum 961. quidam collocant,
co fis Adriatico traductz‘s SC avaniam ac Dalmatiam ¿mad/M, magnague illis in Re i0
Izzbus Gracorum praxfia’z'o deſtitutis , rerum prada , G’ mortalium cede commifflz, 0
mam ſe contulçffizx Hªec ſi ita funk, vcum poſt cladem illam ab Ottone illatam Hungaris,
evenire debuerint; aut partes has' vacuªe deſertaeque extïterªnt ; aut ad hodiermm Sclavoni~
am, trahi non debent, veriun de Narantanis & Croatiª maritimis intelli enda eſi'eut. Scio
apud Sehünleben per Alpes Julias, Ottonis Romam inter deſcribi, apud ‘ ucium vero; Na*
rantanos Ottoni adhaeſiſi‘e, ac emonte Gargano anno 969. Saracenos expuliſi'e. Sed haec ipſa.,
pluraque cet-3ra, cum aliis combinata, obſcuras reddunt Regionum harum notïtias. Culpa
non caret Ocho, ſi Regionum harurñ evafit Dominus , quod ſic eas neglexerit , ut Dircislaus
fe in Regem , & Croatiam in Regnum pªulo poſt- elevare potucrit,gratia Impp. Conflantino
politanorum. Sed dum hac non examinamus, oſniſi‘a ſunto.
Duces ac ſuoeeſiivè Reges Croatia? , mirabili vel artificio, ve] rovidentia, coluerint hn.
peratores utrosque. Equidem ſub Henríco Circa annum 935. oca-¡Bone infiitutorum Magda.
burgi equeſtrium Ludorum , quibus Nobilit'as ad ªrma tractandª, & frangendos hoſtium im
petus habilior redderetur, a ud Sch'dnleben interfuiſi'e leguntur, reliquos inter Dax Croa
tiae, Dux Bohemia, Marclïio Azçflricz, B Marchio Maravia’, Mar-Chio Mríe Í’erbe—
rus BC. Apud Lucium autem, in ldiplomatibus, aliisque monumentís, five honoris cauſa.
ſive clientella?, nomina & mentio Impp. Confiantinopolis prmmifl'a. Ieguntur, imo ab his, Re
giae dígnitatis infignia eos accipere {olitos , in Lucio Videre eſ’c. Non folum Hungaros colue—
re, ac iisconjuncti fuêre; verum vicinos uoque Duees, ac Epiícopos , ut itemm ex monu
mentis apud Lucium vidcre eſt.; ubí, Ar i—E iſcoporum .& Ducum ſubaltemorum , nominª
in exordio leguntur: ut Regnantibus ~ - - Lagnis [mperatoribus - ~ Reſidente etiam
inſede Beati Domnii - - una cum D. Florino Principe S alati ò’ Clyſi. Item :D.Leo
ne Imperial¡ Proto/jaatario Ez’ totz'us Dalmatz'ce Catipano c. ut arguantur arte quadam ,
\emet elevavíſi'e: Duces caeterosque pro foederatis tªntum habuíſi'e , quemadmodum etiam
Hungari, uti ſupra ex Porphyr.obſervavi1nus. . .Ñ
\ Extenſionem dominatus Croatarum , poſt Hungarorum in Pannpmam ingreſi'um, firma
tasque ſedes, & conſtitutum Reguum , eertius arguimus ex diplomatlbus, ªb Eruditiſi! P. E
raſmo Fròlich in _Diplomatariis ſacris Ducatus Stiriae exhibitiï , ªc Viennª! editis. EX his,
primò , tot Scriptor—um errores, in notitiís Bojoaria: & Carinthix hactenus exhibiti, corrigi de
bent. Ex iisdem arguimus: Croatas, quacumque demum modalitate, ante annum 985. ad
Muram uſque fluvium dominatum ſuum extendifl'e, ac terras prope hodiernum Leobium, tum
Liuben , aut Leuben , vocatum , poffediffe.› Muram fuiſi'e iſthic terminum , Carinthiam a Croª
tia ſeparantem. Sed poſt bellum illud civile, cui ſemet immiſcuerant Hungari cum Croatiª,
caeſique ab Ottone funk, conſtitutis novis limitibus, &Bojoariaz ducatu diviſo, datoqúe Carin
thiae Duce proprio, detractum Croatis, ex partibus illis fuiſi'e. Enimvero ſub Nro .IV. ex
hibetur diploma, de anno 960. aut lêgendum fit 961. ubi Otto, cuidam Clerico Dieprechto,
confert praedíum,inter duos montes urolton Acoziae, &vertice montís Zuueclopruc Klopru
ad víllam Bulc-hſiſſe, in Paga Crauvati , & in miniſterio Hartung¡ Comitis ,cum omnibus ad
idem p'raedium juſtè & legaliter pertinentibus &0. Hoc indicat Crovatos iſthic antea fuifl'e con
fines. Eſt enim gent¡ huic in more, in limitibus pagos ponete,pro tutandis, vel fi ferrat oc
caſio extendendiª limitibus. Hínc dum pagus integer .Crovacorum, Frülíchio tefle, Leobi
um inter & Knitelfel‘dam fitus, atque amplior,ut Comitem,ª_ſi've Prªefectum proprium obtinuey
rit, habueritque , praefatos item inter montes extenſus fuel-it, antea illum Croatarum fuiſi'e du
bitari haud pofi'e videtur. Verum poſt bellum illud civile, vel ob ſeparatnm Carinthiam ª
Boiis , per pacta, Ottoni obtigiſi'e; vel ut deſertum locum , -variis fuiffe donatum. Qui verº
Iii/Zar. .Balthaſaris Kerçſèlick. vel
 * 93 ’ Natiticz Preliminares Pannonia Veteri: Periodus Ill.
‘ ‘ velpoſit¡ ,vel uſurpati fuere hac occaſione, Croatiam inter & Carínthiam limites, conſtitue~
- re n ellſtud
ueo. proximum certitudin¡ eſt, Creatas ad Aquilejam prepe ſeſe extendiíl'e. Duces e
* nim Merªniae, vel mavis Maranae, cum Croatis uniti fuêre , ut Croatenſis Eppi jurisdictio,
Thom: Archidiacono teſte, per totam Maraniam extenderetur. Deindo clientelares fuêre
Hungªrim Regum , ut ſuo loco dicetur. Neque fingunt haee ſcriptores noſtri, ut quidam auda
cter dicerent. Hac enim ratione, quaevis pro fabula venient, & quis egít judicem, inter ſcrip
tores noſtros, & vicinarum Provinciarum. Carniolia, inferior nunc dicta, exim¡ hac aatate ª
peteſtate &Ducatu Croatia? , nequít. Tum ¡dee , quod nunc etiam,oras Metling, vulgo Mek
li‘ea, Albos Creatas voçitent, extentque tam Regum Croatia, quam & Hungaríae de par-tibu
illis monumenta, Croatica & Latina, & nos infra qua-dam referemus; cum & , quod Ulri
ct’eus Dax Carinthiae poſt annum 1:56. ſeſe primus , Dominum Carniolce inſerípſerít, ut ob
ºſervavit Fròlicbius , & veritatis amore reflexerit ,probans hocDipl, XX. Runenſium. uare
Duces illi Camioliae, a Sehünleben, ex lubitu ſuo, Ducatu Carnioliae donati, & deducti ex :
fors, ’creditufacile, çffi Potuit, quam firmo ſtent fundamento? Lectorjudicet. Affectui il
le pins attribuit, ae Veritati. Proſectò extat (fide CL D. Adam¡ Raicſani) Donatio Belle
Regis, anne Chriſti ¡963. VlI. Idus januari¡ facta, qua Bela Rex, anne Regni ſui 28. Nobíli
,viro , Mgro de Bagud Praepoſito Zagrabienſi, chariflimi filii ſui Belae, Ducis totius Sclavonia!.
. Cancellarío, contulit dominium Carniolia.- five Crªmburg in Carinthiª ſituatum, ubiexpri—
-mitur: quod Domina condam Dueiſi'aCathaI-ina, Duciſila Camioliaa, Domini Ducis Meranias
filía, matertera fuerit, praeſati Belae Regis, Haec in anteriorum robur , exhibemus. Infra,
fue loco uberius. Sed ad fiuvium uſque Harvatczka , Croatiª? limites fuifl'e,argui videtur ex
\nomine fluvii, ab ¡nde per Reich montesque illos (ut etiam rei hujus adeſi'ent monumenta)
transDravum ipſum, ad fluvium Mura, ac per bujus defluxum fors plane ad Legrad, ubi a.
Brava recipitur, Croatia: limites hac ªetate fuiſi'e , opinandi probabilia. motiva ſunt. Hi de
iade arctatí mutatique \èqucntibus fuêre ſaeculis. Quod cis muram erat , a Mªrpurg moder
~no , in’parte-cis atque trans Savum , Dravum item , & a Legrad per Dravum, hac aetateDu
catus fuit Sclavonia, ut iterum monumentis, nec ſkculo poſterioribus demonſti’ari Poteſt.
Quare pªtet, audacius quam verius , ſcriptoros Hungariae Vel rejici , vel rider¡ , dum res Regni
-ſui & Corona, pro veritate deſcribunt.
--º‘ _ Duces Croatia hujus refferendi‘forent. Verum ob complures Ducatus, item Banatus,
Ortographiam atque dialectúm
eſt, eos pro v'eritate variam , confundentibus
eruere, atque-propriis eorumdemomnia Scriptoribus,
Ducatibus, prope impoffibilo
autÁBanatibus, in tanta y
ª'eonfuſione reſtituere. Legend¡ ſunt, hoc in argumento , Lucius, Farlatus, Affemªnus Tom.
"IV, ac reliqui.- are omiffis Ducibus, cum Dircislaus Croatiam in Regnum eleváſſe , con
ſedſu omnium per ibeatur, ad finem fªeculi hujus decim¡ , ab eo, ut primo Rege, nova venit
Croatiª: _Periodus , de qua intra' dicemus. Jam de Sclavonia.
III. Sclavonia hªce, ſub Bulgarorum quod fuerit poteſtate, ex ſuperioribus liquet. Par
titam fuill'e pag, 76, & ſequentibus retulimus. - Quare a medio ſaªculi neni, aDucibus ſuis,
nºs 'habuit, ſuperier inferiorque vocata eſt. Illa, ſenſu , ſweuli hujus , utpote orientalior,
noſtr'o Anonymo teſte, Rhenanum Ducem habuit, poſthune Ratimarum ll. ut a latinis ex
rimeretur, ae Salanum, qui tempore irruptionis Hungªrorum, eidem praefuit. Hunc fuiſi'e
ſub clientela Bulgarorum, deſcripta ſu'perius ex Anonymo, evincunt, przecipue dum deſtru
&o Ducatu fue, ipſe‘fu ¡t ad Bulgaros, ut cap. 39,Anonymus. Ducatum 'Salani, Regno Hum.
gariae conjunxiſt‘eHungariae
cutisque-Regni Arpagemlimitibus
, & poſtea Zultam
; ctſed quod caret dubio, non ſolum
Selavoniue~Regni, nulla ex
fitAnonymo,conſti~
mentio ¡n titulis
Hungariw R , uſque ad ſaeculum XV. quod ítem: Ducatus Hungariªn, Sclavonia conſtan—
tarſuerit con Iderata, & Regum filii, Sclavoniª-.ª Duees extiterint , ut infra doeebitur. Quiz
vero Porphyr. teſte, Anonymo item, Hungariw Regnum ab origine fui , Duees non exclu’~
fiſi'et , qui ſub S. Stephane Regn¡ Príncipes vocabantur , ut cap. 4.. Deer. I. ac in ejus Diplom.
Duces exprimuntur 5 ideo qui¡ Salªno ‘ª’ ab Arpad , datus fuit Sclavoniae Dux & ſucceſl'or,
demonſtrare nequeo , conjicio: ex loco ſepulturaª, Botondium fuifi'e, eeque Veroczam delata
ad tumulum, filiumejus Cidpun fucceſiiſſe- Monebamur a religioſo quodam viro , bonarum
utiliumque litterarum amantiflimo , an nen Bogat , Dux Sclavonia: illius fuerít ‘Z cum ad
Quinque-Eccleſias, nune etiam pague Bogat eſfet, qu¡ fors nomen Ducis, ejusdemque olim
pofi‘eflionem & locum extitiil'e indicaret, Comités Comitatus Baranjenſie, Ducibus Sclavo
nia pªruifi‘e, deducitur ex tot inſtrumentis ,quibus, ut teſtes inſerti ſunt. Verum , cum pa
guntillum Bogat, ejus antiquitatis haud eſi'e, cenſeri vix poffit, ob deſolatas a Turcis partes
illa¡ frequentius , determinate rem hanc nequeo, etiam ob mp4!, Anonym¡ , quó uterque Bo
gªs
 Sclav. Croat. Dalmatſüb Ducibus RegibusçuegHungaria, 99
gat nempe & Botond , excurriſl'e ad Sclavoniam hanc, redeundo e Croatia , recenſentur. Dun¡
ergo Sclavonia tum ſuperior, ut pars Regní Hungarici, habita fuit, de illa ultro dicere, me¡
non eſt inſtituti'. .
‘Sclavonia' vero tum inferioris, quia occidentalis, qui fuêre limites ? ſuperius dictum.
Poſt diviſionem , Dux primus fuit Privina , 2dus Hecilo , 3tius Branslavus, &ſupra a pag.
76. edoctum eſt. Branslavus, ſucceſi‘orem quem nactus fit? fueritne ídem ipſe, qui Rae/à
ab Hungaris captus ligatusque eſt? eruere fundatè non potui. Cl. Farlatus Mohaelem cre~
dit ex Dandulo Circa 920. Sclavonim fuiſi'e Ducem. At errorem egregiè evincit Illm. Affema~
nus, Quare veroſimile admodum eſt, hanc quoque tum inferiorem vocatam Sclavoniam,
cum Hungaria fuiſi'e unitam , effectamve Ducatum unum, atque Hung-arias conjunctam, E.
nimvero nulla adſunt indicia , Croatis fuiſi'e permifl‘am , partem hane Sclavonia', neque inter
Zupanos Croaticos, ulla eſt memoria , Zupani alíeujus, qu¡ ſive Zupanus, five Banus harum
fnilï'et partium. Sed neque edoctum eſt hactenus, Sclavoniam hanc, five ad Bojoariam , ſivª
Carantanum , vel Ducatus Maraniae aut lſtrize, ſwculo hoc decimo pertinuiſſe. Quin Conti
nuator Reginonis apud Schònleben, ait, de Henrico lmp. Eodem anna .Slavos, qui Uncra
ni vacantur, hO/liliter invqfit, ò’ vicz't ,ſibique tributarios ec'zt. Hoc Schónleben ad an
num 934..collocavit. At quocumque factum eſt armo, ſicut Jncrani Slam' eXplicari neque
unt, ac vel ab Vunnafluvio, vel ab Ungaris quibus parebant; ita haec , brevis licet memo
ria, indicare videtur Sclavoniam hanc , fub Hungarorum fuiſi'e poteſtate. Schünleben praedi
ctum textum , inferior¡ moderna? applicat Carniolíae , Bertholdum (quem a Botond occiſum re—
tulimus) Ducem Carnioliae aſierens. ln litem non deſcendo ; dico nihilominus , ſi etíam do
Carniolia, poſtrema verba Crani interpraetanda ſunt ? cur vox initialis Un , ſub poteſtate Un
gariae , inſeriorem Carnioliam nonfuiſſe Y non denotabit. Infirma quidem eſt, ex nominibul
atque vocibus argumentatío. At ubi clariora deſunt, audiri poteſt. Sane fi Sclavonia haec,
modo ſuperior, turn vocata inferior, pars Regní Hungariªn non extitit, eccur ab olim innu~
mera ſunt locorum agnomina , qua! Ungªricum dominatum & Regnum indicant, ut Sçytha
r0 , vulgo Cute!. Vugrovq,aut Ugrovecz. Belovar,Hz‘m, modo Hum,Peſ¿ervar innume—
raquee monumentis alía. Colapís Colops fluvius, fors a Botondii filio Culpun, nomen Cul
pa ſortitus eſt. ' Si hoc ita; Botondius , ac poſt hunc Cu]pun,Sclavoniae hujus Duces fuiſi'ent.
Accedit a Porphyr. Hungarian* limitem, ªthe a meridie vicinos ;Croatªs ſcribi. Sclavonia ¡gi
tur, Hungariae Regno conjuncta fuit, utpote intra Croatian¡ & Hungarian¡ media. At ſatis
ingenio, argutiisquº immolatum. º *
Vereor ego futuros plerosque , qu¡ przemifl'a'omitti a me debuifl'e judicabunt. Cauſam
petent ex innani quaeſtíone illa , qua? in tot Generalibus Sácrae Corona? Comitiis , five Dimtis,
magnis animis agitata eſt,~an ne’mpe Sclavonia ad Croatiam , aut Hungariam pertineat? hinc
appellari utrum debeat, Regno Llungariwfitbjecta? vel unica? Alíbi de quaeſtione hac,ſum
ex inſtituto commentatus. Nunc- dicere ſuliiciatª, nedum Sclavoniam, fed &Croatiamtotam,
legitimi eſi'e juris Sacrae Coronae, atque huic, hujusque Regibus, &que eſſe ſubject’am, Aliud
autem eſt ſurisdiéi’io .' an nempe territorio jurisdictione, diſtinguantur. Hoc ex munici
palibus legibus , tot tantisque diplomatibus , atque uſu tot feculis praeſcripto, luculentum,
patensque eſt, ut cuivis demonſtrare , paratus ſum. Quake dum veritat¡ ſtudeº, vitandisquo
conſuſionibus , repraehendi & culpar¡ juſtè nequeo, dum Sclavoniam Croatiamque; partem &t
membrum Apoſtolíci Regní conllituo, lege, conditione ue illa: ut díſtincto proprioque quªz—
vis pars, gaudeat territorio; quaevis ſuam exerceat jurisdictionem. Hungaria a Comite Pa
latino, Sclavonia & Croatia , aBanis ſuis ita dependeat ; ut nihilominus utraque, Sacra: Reg
ni Coronêe, Regibusque Apoſtolicis ſit ſubjecta. Originem te¡ hujus ſi pekas': EX Porphy—
Togenito earn videas, pag. 93. 0670 vero [ue Turcarum gentes &c, Si cauſam :illa eſt,.quod
jus Abarum vetus confervaverint in Pannonia Sclavi , hinc ut hi, revertentibus Hung-ans, fe
ſe iis ſubito univerunt, neque iis reſtitifl'e ſcribuntur ; ita Hungari flabilito ’-,‘ conſtitutoquo
Regno , Sclavos, ut Regní Socios habuêre. Hoc olím Abares etiam feciſi'e, fuperiora evin
cunt. Hinc Regum filii, Duces fuêre Sclavonia 2 hinc ab Hung’aria (nequaqu'am vero Hun
gariae Regno) quaſi diſtinctª confiderabatur, quam etiam Farlatus Tom. I.› pag. 4.85, in noti¡ ,
ad vitam B, Lietberti , a Radulpho mona'eho S. Sep'ulcri feriptám , & a Bollandianis ad diem
23. editam, ad verba: Prattergrefflzs Pannontorumfines limztaneos ,, deſcribit in.
quiens: Pannonice, ejusſèilicet, guat Danubzq Dravo iqnterjacet, lunes erat ¿pſèmet
Dravus, qui Himnos hand ita pridem ad Chrzſlzanam rellgwnem converſbs, ſèparabat
ab Sclavis, qui tum Interamniam,ſive Regionem Dravo ò’ Sai-o ( rectius Dravo & Vunnª)
interjec'i'am incolelzant , qua: vocatur Slavonia. Item: Pannonzam ab ortu Danubius ,0.5
Jazygibus Mtanaſlis, 5' Dacis anti uis, quos nuncTranfilvanos vocant , a merzdzª
* .Dramas ab Slavi: Interamnia ,live .b avonia-Propria? incolis ſcjungebat. .
bbª S aªª- z
 !eo NotitiaeuPraliminareS Pannonia- Veteris Periodus-[IL

Stius
Memoria Sclavonia, Croatia-2, Dalmatiz a S. Rege Stephano, id eſt Saeculo
‘ XI. Ad S. Regem Ladislau'm I. 'cum 'reſponſis ad quasdam quxſtiones.
I. Stephanu'm Geyſae filium», Regnum Hungariae , fundatione Eccleſiªe , Regnum reddi
' y diſi‘e 'Chriſtia'num Hungaríam , extra dubitationem eſt ,ipſeque ideo , Primi Regis Hun
gariae titulo ’decoratuh Hungariam 'autèm _anteª , Regnum fuiſi'e -, ex Anonymo ſuperius re
latmn eſt, firmaturque Decreto 1-. &Stephªni v, ubica . 8. grave enim tibi efl hujus climatis
,'tenere Reg-num, ‘mſi imitator confizekudinis, ante Rªgnantium extiteris Regum, ubi S.
Rex, &Hungariam antea fuiſi'e ‘Regnum , hu'ju‘s clímatis tenere Regnum; & ante ſe Hunga
riae fuifl'e Reg'es: ªante regndntinm Re , agnoctſcit, fateturque. Aventinus lib. 5. Regent
;amen 'creant Geizanemfilium Toxi,5:ixntem D.Stephani. Si a‘uctoritatem Aventini mi
norem‘eíſe,'_<'1uàm'íàtis eſt quaeſtioni decidendae 'dicas; ipſe affentior, neque ejus texturª ultrª
"cómmunem ſui temp'oris o‘pinionem 'extendoz hinc 'nequaqu‘am in Aventïno , at in relato ab eo
fenſu, Regem fuifi‘e habitumeeyſam, inferendurn eſt. Ademarus SRegï Stephane eowtane
~us, cum retuliíſet baPtizatos Geytz cum fiiio , ªc utríque nomen Stephanus in baptiſmo fuiſi'o
inipoſitumv, Geyſa abOttone‘Levato; addit : Regnumei iiberrimè habere Permiſit. Regent
Ungariáe baptzzavít( ita. 'Ademaruª ) vqui 'vocabatur Geitz, ò’ mutaro nomine -z'n baptiſmo
Stephanum vocavidtjïuem. Otto Imperator -in natali Prot0_marçyris.Ste han'ióaptiſinate ex
-çepit,8-Reghum ez 11' e'rrpne habere permiſit, dans gilicenriamferre lªnceam ſanct‘am uff:
gue,ſicut ipfi ImPe'ratOrz mos ell,- {ó’ reliquias ex* claviSDamini, Ez’ de lancea Ó.Mªuſltil
gi concçfflt in¿0ra ria lanceçg. Rex guçque (nempe Geyſa )ſ‘í¿pradictus filium ¡¡cum bazº
zizare juffit-, .San us Bruno zm onens ez nºmen, ficut fibi Jeepſ” 1am. PO/Zea vero
_filio ejus Stephano, Qtto mperaïor; ſòrorèvn Henrz'ci paſtea Imperawris in cºnju
~gio dedit. _Hicego quªſtlo’nem ,‘a qUO Geyſa &a Stephanul baptizati ſunt? non examlno ;
dico tantum in Vetuſtiffimil lectionibus, Zªgrabienſil Ecclcfia Breviarii, nec eii'e veſtiglª,bª
1¡¡izaçi abAdªlbe'rtoS. Stephani, at ſolum in lectionis gtiae I. Nocturni fine: Hana‘ DEO
&Sus -Ada’lbertus -Epç'ſizoptzsde ſàcro 'Lapti/'ma'tia ante Zevavit._ ’Quibus verbis utr'um
,Adalbertus :ProjPauino ,aut ba'ptizante eXprimatur? 'c 'non indago. ’ Obſervarcti volo, Re'
_gçm voçari 'Gejy/àm, item_ q‘uoci [imperatorOtto , Geyſam Pro Rege , & Hungariam Regnum
ªgnoverit. Regnumez liberrlmê habere permç'fit, 'adeoque 'firmarſií ea , qua? ſupra ex S.
Stephano, Decreti fui cap.8. deſçripta funt ,ln ' ue ab Ottone , five 'collatum, 'five donatum,
Geyſm Regnum ab Ademaro ſcribitur, at Prae abitum, & virtute Hungarorum partum , ªb
¡¡nperatore ipſOÑ‘agnitum, Regn’um-ei liberrime‘ haber: permiſit.
Ab eXemplo Ge‘yſaa, Dirciſïaus ‘ſe Regetn,, Croatiam Regnum 'effi'oere procuravit, ſed
'ab Imperatorib'u's Conſtantinopolitanis; {ol-s ut ‘ſemet a clientela Regum Hungarize exime
ret, redderetque ſe fortioremz in ſubju‘ga‘nda R o‘ſuoDalmatia,& marisAdriªtiCi dominio.
Videns enim ab Ottona , Ge’yïam pro Rege, & ungariam pro Regno agnitam, hocidem,
Croatiª: ſuaea COL 'antinogzlitanis obtinere fluciuit, 'obtinuitque Thoma Archidiacqno teſte,
dum ca‘p. 13. aii:: _lib zſto ‘ ircislao cae‘terificccçffiòres ejus, Reges Daſmatiw ¿5’ Croatia* ap
' 'ellazi fimt , reczpzebant 'enim Regia* di nitatis inſzgnia ‘ab Imperat. Con/Zam'znop. dee.
FirÍ'nat hoc Lucius-, ex I'Criàtura fundatioms Ecol. 'S.Míchae1iu lib. 2. cap. 8. ubi: In C/zri/Zl
nomine - ‘- '- \in Regno oa'tz'ae , gubernante autem Domino Dircislavo, inclito Reg:
'&c. 'quie adhan'n‘um 994.'collocat. Horum oonſideratione apparet , quid dici debeat, de utri
UIqUe Regm huy‘u , Ungaria' videlícet & Croatia initiis. Videlicet: Si res metienda ex ve—
. ritate, vILlungariae Regnum antiqmus, anterlusque eſi'o: Si ex bulla SylveſtrinaRegni Hunga
riae'pctis inicia: 'Vel panegyricè anrino Croatia! Principe,RegniCI-oatiae; hoc,Hungariam
antiquitate preceden , -mferri debeblt, 'Czeterum 'combinatione mox dictorurn, ſub Geyſa,
Croatiam'ſemet 'a‘poteſtate Hungariae exemiſi‘e 'arguo. Enſiimvero Croatiam totam ſubjuga
…fuiſi'e ab Hungaris,'ex ªntedictis conſtat. Circa 969. mortuo Toxa, dum uadriennio
intra Doce¡ certaretur,quis'ſupremam Regni poteſtatem obtinere debeat, Geyſa emumjure
haereditatís femet 'ſtabiliente, puto *ego Croatiam [efe, occafione hac, a deſcripta pag. 94.. mu
tuas defenſionis obligacione examiſi‘e, & Imperatorum Conſtantinopolitanorum gratiª, Reg
num evaſiſi'e-, five 'ad promovendam Imperii Orientalis potentiam; five eonſervandum, hac
, uoque ratione, jUI Imperïi, in mari rªecipue, atque Dalmatia. Probabilitati huic ſuffi-ª.
gatur , quod 994. Dirçislſiau's, Inclytus ex exprimatur, fine oppoſitione , qua: ſciretur,tam
Hungarorum, quam &'Ottonis Imperatoris Occidentalis Imperii, vel cujuspiam alterius,
Quare ante hoc Dircislai ſactum , Croata: plenam libertatem conſecuti fuêre ª aut ab illaHun
, - {aro
\

c 'I—..Í
 Sclav. Croat. DaÍmat.ſàb Ducibus Regibusgue Hangar-ice !of '
garorum obligatíone liberati , ſub clientela Imperatorum Oríentís fuére. Geyſa, ex memo
riis fuis, quas in ſcrïptoribus legere eſt, excolendís ſuís fuit‘ſtudíoſior, quam amplíficandi
Regni fui. Hinc in extraneos propenſus, cumprimís vero Ghrïffiªnos fuïff'e deſcribítur, ſuís
vero ſeveríor. Ut ſeverítate ſua, fibi ſubjectos efficeret cultores, in litterïs, commercíís, ín
duſtria, moribus: quem in finem , Chrïſiían‘ae Religionis magïſtrïs,1ibei-um fecít, ad Hunga
ríae Regnum aditum, ſeque cum filio Stephano, per baptiſmum Chriſto ſubmiſit. ltaque neé
Geyſzr, nec Stephªno, Croatia pªrebat, neque iis Fuít ſubjecta ullatenus.
II. De SClavonia vero ,varias opiniones ínvenio. Ill¡ qui Sclavoníam cum Croatia çon
fuderunt, & poſteriorª facta non diſtinguunt ab anterioribus , ſed putant quaªws ab orbe con'
dico, ſic fletiſſe, ut aetate eorundem, res habita? ſunt in Republica ,- Res Sclavoníªs ¡¡Croati
cís non díſtínguunt. E domeſticís ſcrïptoribus, vel pro affectu , vel ſtudiorum ſuorum ratio
ne, in MSS. diverſas reliquerunt opinatïones. Ladani'us cum Torneo, ex Ducatu .Sclavonicª
S. Emericí , ª S. Stephªno , acquiſitam fuiſi'e Sclavoniam putant. Quibus bene Rïtterus OP*
jícit: (in MSS. Hiſtoricum de Horvat/zia Ungaricp acſjeéïa examen, ſive de Ungarzco m
Harvatiam iure) cur tacent .º quo modo , quove tempore, vel a Stephano eſt aq_1nfita Sola
vonía? vel acceſſerit Stephano? Nec favet Ratkajo Ritterus, dum ille lib. _2.- ſcrIberet:
jltS (Creſimirilfamam cum Divªs Stephanus Pamzom'orum Rex inaudzvçfflèç - - film-7.7¡
CrÏ/èimírz' in connubium Emerico‘ filio poſíulavit , ande pez/Zea Divas Emerzeus DUL‘ÏS
.5C avonia: Titulo decoratusfuit. Innuere videtur Ratkajus, Sclavoniam Emerlf‘o, _pactu
dotalitiis obtigïfl'e. Rítterus opinatïonem hancplene enervat, nec locí hujus eſt , thterlanurª
examen exſcribere. Quía nihilominus Rítterusv crederet,Sclavoniam contínuo ab _Heraclu
aetate ,partem fuiſſe Croatiae, ídeo negat, Eme-ríº¡ nupcias, Títulum Ducis Sclavºmae, qm
nemque Hungarorum , ante Ladíslai I; tem*pora in Sclavonía Foteſtatem ,._concludensz _..Ste—
P/Ianus autem, idem primas Ungaria: Rex, níhzſil iurís, nzſilzi que domznlz , au:: proprlçtae
tiS , ultrafiumen Draw: in Sclavonia Izabuit. Quomodo cam viráſüá Coruzte , PdCI ce
pqffedzk.? Bin ſz'zccçfflòres unitam Corona*: Ungaricae transmiſit? nuſ/.uam 'UZ’UCNZQ AQ
quod Rittemm fugít, Dei miſerícordía , Auguſiae noſtra: clementiá, utlhum htterªrumTu
trice; beneficio item articuli 7o. anní 172 3, i'n lucem dari poſi'e confidímus., edveçſus hauſta
prazjudicía ac praejudicatas opiniones, unius verítatís amoreÑ ItaqueJoanms Archldlacom de
Gvercſe, hac in quaeſtione'fequentia font: - l ' . _
,, Satis índagavi , quaeſivi , quando & qualiter, haz-e pars Sclavomae, devemt ad Croaçm
,, Reges, & ab Hungaris, ac Re no Hungarím eſt amïíï'a? ſed hic verè quadrat , quod ſCI‘lP
,, fit Alber. Ab.Stad. Rara es idea ç/Z; quz'a multi multa loquuntur. Pum Sªn‘ctum
,, Pªnnoniae totíus Regem , cum exercitu petiill'et Counradus [mperator , Croatlªe Rex (¿refi
,, mirus , &Stephanum adjuvit , & XVI. Ka]. Septembres, víctoriam habuerunt. In _ret hu
,, jus remunerationem, dum anno MXXXI. Counradus cum Stephgno per ambaſcmtores
,, Emeríeo ªdjuvante pacïſcerencur, pars haec Sclavoniae , quize chm ºfªt Hªſ‘gªr‘ª’* "ªm
,, pars, a decennio Díogeni Ducí Syrmenſi parebat, a Culpe m Savum Influentlamz Per flu‘
,, vium Trebes, & campum luteum , five Czernytz ad Dravum uſqUe 3 Reg‘ Cl'ºªª'ªª cºmº
,, Tum Epiſcopi Croatenſis jurisdictío ad Dravum extenſa eſt; & Godumr , quaſi fructus pa
,, Cis; Banus aCreſimiro declaratur, Haec amicïtía eeſiioque , ne civiles faClat S. Stephano
,, motus, filía Creſimíri, futura. uxor, five ſponſa Emeríci Ducis Sçlavonªïrdeclallatur. Mºrª
,, Emerici , ſequente anno fecuta , evertit connubium. Petrus, pro .EIPCHCO , T1tu1um_Scláj
,', voníae Ducis obtinuit. Qui recuperare volebat Solavoniam , (JO—US tlfulo daçamzut dlººÉ’ª'
,, tur ſponſze Emericí. Verum S. Rex quietis pacisque amans , mlquum cenſult; ſponſªmgu*
,, re ſuo privare. Quake Petrus , ut magïs pio Reg¡ complace-at' , Cathedralem S. P_etr1Qum
,, que-Eccleſiis abſolvit. Anno MXX XV. altero quem noſtrl Zeanum vqcant ln Regno
,, Croatíée ſuccedente, & Stephani Regis terras moleſtante, volebant Hungaſl² ut ceſi'as perº
,, tes Sclavòniae , recipíat. Rex, non convenire Reg¡ ; ut data ſemel realplat, reſponàlltz
,, prazcípue dum bellum apertum non inferrent. Itaque 1038. mºſkuo Sªncto Rege, .um
viduam ejus excludi non poſi‘e videretur , ípſa Petrum , quà deſtmatum a manito Regem
Ñ
ut dicebatur, in Socium curarum aſi'umpſit. Se'd is totum habere CUPlenS, eam cuſtpdzaª
ª’
,, anguſtíis concluſam , miſere habuit. v Duces, Epiſcopi,çomite_s, ad quos: Regnº Pl'ºVldere
,, pertinebat, ſibi metuentes , dum haec patrari* cum Regma vIdebant , bamuelem Dudcem a
,, Oba dictum , qui ex primis Hungarorum Duchus , Etheo‘ nempe deſcenderet, Regem .mount
,, Petrus fugit ad Henricum, Oba vero, ob receptumPetrum; Bºjoanos &Carentznos eſt
,, depmdatus. Poſtquam autem Henrícus, Petrum admteïetur repopere , StephªnusCljºªmª
,, Rex Voloſclavus ªppellaCUS, montes Trivallos & Sci—…os ad Drmum uſque vaſtawt,
,, Banum_PraſCª conſtituit. Petro rePOſito , Andreas fmt oppoſitus , qm, Petrum Regem In
c c Offer \
Ififlor. Balthajàris Kerçſeliçh,
 . t,
102 [Votame Pra‘lzmmm‘es Porno-::Ez T”eteris Periodzzs II).
,, Oflerſich captum, exº-"I‘ma Petras ſequente anne mortuus , Quimpw-Echeſiis ſepeiit'ur.
Ñ Andreas Rex Habilite ſibi Rºgue , de recuperandis Regni juribus felicitus, Adalbertum
,z fratrem Ducem ſecit Sciavonize. Radus autºm_ Palatinmn Regni. Iſti Regem Croatia co
)›
arctàrunt, & Sclaveniam ad veteres limites Zettinaª fluenti reduxerunt. Dicunt Bela?
jz
memorias ſervari , in Belica , Beiovar, aliisque Ioeis, Adalberto five Bela Duce, ob cero
n
mtum puerum Salamoncm, ac Hein rici fiiiam, ei ſponflun ordinatam, cum Rege Andrea
’1 marte aperto pugnante, licèt Dux Bohemornm cun) eXerCitu Andream juviffet; in fuga ta
a’
mcn Rex Andreas ex eque cadens Se mortuus, ſactum eſt , quod‘ Dux Bela Regno podre
Ñ
tur. Qui Salamonemin Oſtervizza pra-Cluſit. Heinricus indigna hace cenſens,0ſtervizzam
a’
venit, ſponſam Salamoni dedit, ac audita Bcize morte, cum exereitu in Pannoniam intrans,
Ñ
Salamonem Regno & Coronas reſiituit. Fiiii Bebe , Geyſa & Ladislaus in Poloniam fu
giant, ac ¡nde cum exarcitu reddeuntes, Epiſcopi & Preceres fic component, ut duas- par- i
’a
,, tes Salamoni, tertia Dncum eſſet. Quibus paétatis 1064.. Quinque~Eccleſiis corenatus eſt
1)
Salamen. Eadem occaſione Bane Svinimir Ducum Sororem , UXOre-m datam velunt , &
Ñ
cum ea ccſi'am Sclavoniae partem , utí olim a Stephane Rege , data fuerat filiw Creſimiri ,
D)
ſponfie Ducis Emerici. Reiiquum Ladisiaus hahuit , cum parte Hung-aria* uſque ad 'Fiſ
,l
ciam & Arabonem, ut eii'cnt in Comitan) Criſienſi multze memorire Ladisiai. Affmitªte
9’
hac, Svinimir potens factus, ad Regnum Croatia: pervenit. \ Ladislans & Geyſa ad Core
,, mm Hungarorum. Salnmonem Bojoarii ipſi, quod ipfi nihil ebtínuifl'ent , ſunt Perfecuti,
,, quod poſtremo carens chno deſierit. ‘
Joannis Archidiaceni , utpete ad medium ſzeculi XIV. ſcribentis , adeoque duobus ſércu
Iis pofierioris, pmmiflà relatío, firmaridebet. QuareS. Reg-em Stephanum , in exordio Reg
ni ſui , totzm poſt'ediſi'e SclaVOniam, evincunt Diplomata. Primò S. Regis Stephani in fun
dationalibus litteris anni 1009. Epiſcopatus Quinqiie-Eccieſienſis, ubi termini Dioeceſis deſcri-’
buntur, Iegere eſt: Prix-num terminan¡ - - ſècundum ozora, donec perveniatur dd aliam
ag uam, quer Klupa nuncupatur. Tertium Ropus uſcjue ad Almas aguam. Quantum
ut dicitur Reonroclzficut incipiens a Danubio , ſúper Savumfluvium terminaran Sa
nc uti hic, meridionaies, occidentalesque Dioeceſis limites, ex indieatis fluviis videmus de
ſcriptos : ita dubitari nequit, limites deſignatos , in jurisdictione Corona: , ac S. Stºphani tum
non fuiſie. Perro dum tam Ozora quam & Klupa, aquae eXprimuntur, dum Klupa, aliud
eſſc nequit; quam vel Culpa, five Colapis; vel Krupa, evidens cſt: nunc dictam ſuperiorem
Sclaveniam, S, Reg¡ Stephane pamiſſe. ozora fluvius, ſive aqua , an aiia ſit ,aut olim fu
eric? quam Uzora, five UZOÏI'CLIZ, ad WZOram medernx Boſniae 'è mihi ignotum efl‘e, con
fiteer. Apud Geographos, Uzoriczam , prope \Vzoraminvenia Meminit Bonfin. Dec. 2.1ib.
¡0.W'ürbeczius P, 2. Tit, 18. Stephanus "quoque Rex Boſniae Die VII. Octobl an. 14.26. ex~
primit in Título ſequente: Gratia DEI, [VOS Prince-ps dteplzanzts Tuarko Tvarkovi—
chias , Rex Serblia’, Boſizce , inaritimarum Clzlumenſium terrarum, Dalmatia: , Croatia!
partis inferioris occidentalium partium, Uz‘orice, Sºlid? , Podviniªe &0. Quam a Beſnia,
ut diſtíngueret Stephanus, ita etiam Uzoram , juris eſſe diflincti , quamvis a ſe polieſſam , in
dícat. Quake cum pro hac, Reges Hungarize belláſſe conflet ; hane ſub Stephane, fuilï'epar
tem Hungariae conſequitur. Proinde extenſionem Regni ejus metiri pefl‘umus , interprzetari~
que illud Porphyrog. quod Turcis, five Hungaris a meridie Croata: vícinarenrur. Demum
{iii-id: aDanubio ſúper Savumfluvium terminatur, reddit maniſeſtum : S. Stephan¡ Reg
num,ultra Dravum extenſum ſuiſſe; Savus equidem, reſpectu Hungariaª poſt Dravum eſt,
¡¡tque hic ad Savum , Savus ad Danubium influir. Verum iliud: Szzpm Savum, quouſque
intelligendum fit? demonſtrandi careo fundamento. II. Videre eſt apud Celeberrimum, ll
)uſ‘iriiïimumque D. Adamum Franciſcum Kollarium (Virum ſuis promeritis, cumprimis in
rc lider-aria eruditionisque Patriarum rerum, immortalem , atquedigniſiimum , ‘quòcum om
nis ſecutura aetas, gloriarí jure poterit, demonſtrareque euivis , zetate hac, floruiſiè bonis, uti
*libusque Iitteris Ungariam , habuiſi'eque filium , cum quovis hac astate erudito conferendum)
Lliſtor.Dipl.jur.Patron, lib. 2.pag,85.‘Diploma S, Regis Stephani,FundatíonaleMonaſterii
S. Adriani in lnſula Szaladenſi ab anne 1019. ubi Abbate Latino ordinato, nominatoque Pe
tro, ultra ind ultas praerogativas , confert Piſcinas Menaſteriojuxta Dravam ¡HBO/ca ( quod
angulum fignifieat) item in Drava. Pro decimatiene quoque villas , quas inter: .Selavonica
Rakoljan hodie Rakonog, five vulgo Rakoveez, Item Kal, hedie Kalnik , Palclorzya, nunc
Polana , Keſàtehhodie Koſztel , Ger e , Pacha , nuncPaka ,º Amelia nunc Hraſchja, Rec/ze
‘nunc Reka, lflererçye nunc quoque P. Paulinorum peſi'effio. Haªc, partes has Sclavoniaª,
S. Stephane paruiſſe, palam faciunt. Tum verò ., in parte Weſprimenſis , in parte Quinque
Eccleſienſis fuiſi'e Parochiae,ſive Dioeceſis (quia necdum Zagrabienſis fundata fuerat ) \indica
re
l
 Salav. Croat.Dalmat. ſülzDucibus Regibusgue Hungaria. i 103
re videntut , verba Diplomatis: a duobus Epi/èopís Mode/lo è’ Boniperta dedicatam ſuiſi‘e
Eccleſiam S. Adriani. Item infra : Ne Epi/&opus Paroclzianus injurias , querimonias,
in collatiane decimationis pradíò't’arum pillarum pateretur,ſibi alias terminos decima
\tionz's @Wgnando COntulimus, lll. Bela IV. ik! donatione terrae Klokoche Anno m2 I.. no
no KalJanuarias Facta, Radus, hujusq ue fratribus, ait : Qui defilíis Jobagionum o'. Regis,
ª de Goricza oriundi fuerant, Obfidelitatis ſiue meritum—, ?mi Patri naſlro è’ nobis ſèrvi
verzmt,, tanta donavímus prarogativa libertatis ,ut tam zpſi, quam ab eis in perpetuar?:
deſèendentes,
Archidiaconatuidein domo &familia
Ecclefia no/lra
Zagrabienli de ,caetero
nomen cen/èantur.
fi moderna Porro celebrisiolïm
non eſt Goricia, Goricza, a qua
lo.
cus, in limitibus Sclavoniªe a Croatia , fuit. Hoc riemonſtrant tam diplomata, in quibus Co
mes Goricenſis inſcriptus legitur, ut in hoc: Boncelaus Comes Garicen/z's, quam &z Miil'a
lia vetera Zagrabienſis Eccleſiae, ubi initio Liber gſte flſjffzz’is,ſècundum ritum B Commu~
nem obſervantiam, Alma? Ecclefia- Zagrabien/ís, Goricenfis vulgariter rzlmcupatus, G’
in lzunc ordinem pulçlzerrlrnum redac'lus , haber tres partes Principales &0. ltem in Bre
viario, inter Rubricas Breviarii: Finis Rubricae generalis ſècundum obſèrvantiam char-z'
Zagrabienſis , qua: vacatur Gorícen/is, neInpe Rubrica ,- ac infra: in lzac tamen alma, ac
celeberrima Eccleſia Zagrabíenſí, 'qua Rubrícas regulatifflimas, modumqueſingu’arem,
B dpprobatg’fflmum, qui Goricerzſis -nurzcupatur, è’ habeat, 8 ſècundum eundern guber
natur &0, ut Goricza clarir’ſimus olim locus fuill‘e appareat. Sane Goricenſis Eccleſiaª, fe
cundum cujus rubricas, ZagraBienſis Eccleſia ſtaret , quod ſcirem ego , ſrriptnrum noſlrorum 4
nullus , vel mentionem injíceret, quam nihilominus fuiſſe antiquam ,Miffale cum Breviario
evincunt. Sed de his DEO miſerente alias. Caeterum cum Bela IV, teſtctur, Ra’lus cum
fratribus, procedcre ex filiis jobagyonum S. Regis,ex loco Goricza , non ſolum evenit S.Re
gem Stephanum , Sclavoniam hanc ſuperiorem tenuiſſe , verum damnari nequit opinio illa,
vivente Geyſa, Sanctum Regern Stephanum , Ducem Sclavoniaz hujus filiſi'e, Heec ſi ita, S.
Adnlbertus Apnſtolum Stephani , eo commodius egit, fi, ut Balbinus vult, Adalbertus in Ci-A
vitate Modruſii pra-dicavit, Modrúſio enim ari S. Stephanum, Goriczam pervenerit, ac ¡nde
Striwonium. Accedit: In metalibus litteris Nobilium de Draganich,exprimi: iretſttbtus mon
ticulumin Sil-*eta Gantz-a( five Sancta Goricza) vacatum ; quod firmare-videtur, locum
S. Regis olim fuiſſe, dum per SLL-eri Kraly, hoc eſt Sanctum Regem, Divum Stephanum
dicari, ac exprimi , anoſtra hac natione, notum eſt fingulis,
’ S. Emerícum Ducem Salavoniae fuilTe, firmare aliunde nequimus , quam ex Breviariq
vetuſto Eccleſiae Zagrabienſis, ubi die 2da Septembris , e/Z officiwnq/blenne; Depoſitzonzs AS,
.Emeríci Duczſis, notat ue Rubrica, ad mox dictam diem de Sancto Emerico Confcſto‘re Daz' ſ
ce Ó‘clavanzſian Capitu , oratio, ò’ lec'ïiones ,ſicut in alía FeſtO/üo , ;le Novembrl'. Die au—. ›
tº… ‘lªinºª Nºvembſís hªbºt : .De Sancto Emerico’ Duce Sc'lavanice: Ad Veſperas Anti
phona ſequens eſt: Latare Pannonia, mater‘ &ª nutrida, cole cum larztza tuo.- prolzs gau
dI'a,, Gaude ò’ Sclavonia de tui Ducis gloria .- DEO vota dulciaſòlve _laude vana: JE
~ \SU [zone premia da , de Cceli curia: populo praeſèntia colenti ſòlennza. Pſal, omnia
laudate. Lectio primi Nocturni incoat: Beatus Enzericus Dux òjclrlvºnícª, glorloſüs Prz
mogenitus, Sanctçfflmz' Steplzarzi Prímz' Regis Hungaria-.j, mbcltco comentas ſòpore &0.
De Breviario hoc, ita ejus praefatio, \ v _
ª, Cum in Dí-Jeceſi Zagrabienſi effet magna penuria emeudatorum Brevranorum3 ſecun~
Ñ dum ordinationem (ut vulgo dicizur Rubricam)dictae Ecclefiaï: eademque l3rqvmrra, mag
na ex parte, longinquitate temporis corrupta , ac depravata, plerorumque Scriptorum 1m
peIitia haberentur. Rlſixmus in Chriªſto .Pater, Dominus Oſwaldus , memoratae Eccleſiae
Zagrabienſis Epiſcopus, animaclvertens officii ſui , debere ejusmodi poenunae occurrere,
ªtqueprovidere ; ut ex facili Breviaria in utilitatem Cleri totius Dioeceſis ſux,qnam ernen
datillima haberi poil'ent: proindeque ín eam rem intendens: ut & optime eqjendªrentur,&/
emenrlata imprimerentur, opera atque diligentia Venerabilium DD, Georg" de .Be-X111, &'
Blaſii de Kemlek Decretorum Doctoris , Archidiaconorum, & -Canonicorum 'm prmiata
Eccleſia, ad aeternam memoriam, imprimi faeere curavit. Itaque & quam optlme caſtlga
tª y & imprazll'a. ſunt, auctoritate Rſl’m‘ce Paternitatis ſuze; &Jam in _lucem eXItura, ut u—
nusquisque facile, & przecipue Eccleſiaſtiei ordinis milesz cui rir‘e 81 Julie laudare, absque
ſyncopa & verborum truncatione, Sacra Canonum jubet mſtitutvo ,cea affeqm pollit, qua!
antea paliim ita bene correcta habere vix licuit. Quorum praxſtantlam facile agnoſceso Leg
ctor optime, fi vetera illa Breviaria & Rubricas, cum his non fuerls dedIgnatus confºrt-e,
In Mili'ali ¿que, S. Emericum Ducem Sclavonize fuill'e, Rubrica exprimit: In Feſtq B.
Emerícz' Ducis .Salavonia Introitus. Pofl lectionem , quªmvis ill/èquentla ut Anºrmªl fiº
c c z ª
 Í

1ò4 Notitiae Prwlimínareº' Pann’onice Vereris Periodus III.

L l

{ie Ducàtu, ini‘tium hymni, quem nos Prolàm vocamus, hoc eſt: ſfirps regalis,pr01es Re
gis, imitator vera legis, pera dedit gandia BC. Prima verba indicant , ante Stephanum
Reg-es fuiſi'e Hungariw. _ , -
De Emerici SpºnſalibUS , hace habet Breviarium Zagrabienſe Lectione VI. Interea cum
ex paterna diſjaq/itione Virgo .Nobilis, .Beato Enterico defiwnſàta çfflet, 8 adduéïa: Ip
ſè carnalem ’generationem, propoſito wrginitatzqu/lponens - .- intac'Ïceſüce coniu is
incorruptamſèrbavit virginitatein. Pq/Z hacplenus operlbus vzrtuoſis ¿3’ ſZznc'Zz‘S,ad uc
in wtatejuvenilifeliciter migravzt ad Dominum. Quse illa? & cujus? virgo Nobilis fue*
rie? quïe ex paterna diſpoſitionc , deſponſata Emerico fuerat, diſputant ſcriptores. Neque
noſtri eſt inſtitutí , quaeſtionem examinare. Priora unicè, ad firmandum lloannem Archidia—
conum , poſuimus, ſ '
lll. De amiſi’a _ſub S. Step-bano Sclavonia , qUam nunc inferiorem vocamus , videatur Ce
drenuS-,ac alii. Scribunt enim , etſi in anno varient, Diogenem quemdam creatum fuilTe Bul
garia* ac Sirmii Du0em, ab Imp. Orientis , atque cadem hac occaſione , Croatíam ab iisdem
Impp. in fider’n fuiſi‘e aeceptam. Quod mhilominus oſtremum antiquius eſt , uti ſupra ex Lu
c'io edoctum, dom anno 994. Dircislaus [mb/tus ex Croatia? fueraſ; recole ibi dicta. De
oeſſa ‘vero ſuperiore hac Sclavonia , occuſione belli cum Conrado, quem Salícum vºcant, Io
ann‘is Archidiaconi narratio firmiri poteſt ex Wippo teſtc oculato ,apud Adlzreitter P. Llib.
16.Pa'g. 4.20. u’bi ª-d a'nnúm 1030. ſcribit: Eodem tempore multa diffenſiones intra gen
tem Panrzonieam è’ Bojoarios, culpa tamen Bojoariòrumfac‘l’afiznt, ita: ur &ep/lanus
Rex Hun aria: multas incuU’iones 8 puedas in Regno Noricorum, id eſl Bojoariorum
faceret. Ende commotus Chuanradus cum grandi echituſicper Ungaros venit. Rex
autem Stephanus minz‘nzèſixfficiens_ adverſils‘ [mperatorem, orationilms è’ jejuniis in uni
verſo Regno ſiw indictis, praſidiunz Domini tantummodoflagitabat. Imperator jam
munitum Regnumfluviïs B ſj/_lvis mtrare non valens , multis tamen pradationibus, in
cendiis , Circa terminos Regal, mjuriamfitam ſàtis ulciſèens,reverſus efl , volens tempo
Ye Opportunio‘ri a Cªptªſïla Peragere. Sea’filiusſizus Rex I-[enricus ( Emericus nobis)
adhuc puerulus Ei ilberta Friſingenſi Epi/‘Capo creditus, ( haud ergo Gerardo, quod nec
lectiones Breviarii íagrabienſis Gerardp attribuerent) Legatione Stephani Regis, pacem -,
rogantis accepta ,- unico con/illa Prmcipum Regzzi, patre neſèio, gratíam recºncilia
tionis annuit,ju/Zè Bſàpienter agens, qui Regem mjuſtè injuriatum, ultrapetentem gra
tiam,recepit in amicitiam. Sane apparet occaſio , qua Croatia Rex Creſimirus, Stephano
adeffe potuit: item qua Elia. Regis Creſimiri , ex paterna diſl'zqfitione ( nempe S. Stephani)
Beato Emerico ddjzonjàm Qz'ezt, cell'aque Creſimiro ſuperior haec Sclavonia, Circa annum
nempe 1031. ln reconciliationc illa, quam Emericus propumvít,haud ita puer’ulus fuit, ut
VOX haec a Wippo poſita innuerct , fed potius ſenſu :.51'evi-.1rii Zagrabienſis, ací/:ue in aetate
juvenili. Nec ſolum amiffa fuit Solavoniª hac occaſione 5 vcrum credibilius Bojoarize fines
extenſi fuerint. ‘ l
IV. Sub quo? & qualiter? auxiſi'a fub Stephano Sclavonia , iterum ad Sacram Coronam
rediit, eſt indagandum. Profectò in Civilibus illis,amorte S. Stephan¡ motibus, recuperan~
dorum amiſi'orum non fuit occaſio. Quªke puſteaquam Andreªs LRe-guum fuifl'et affecutus,
Adalberto , five Bela fratre, Ducc Solavonim nominato, per Rudo Palatinum, amiſi'a recupe
x'avitſi Haze ſcribic ſupra Joan. Archidiac. Hace no UC evincit Rado Palatini , teſtamenta
ria diſpoſitio, inter monumentº. EccleſiX Quinquc Eco eſienſis ſervari, eXpediríque ſolita , &
:Inno incamationis Dominicm MLVI. lécundo nonasjunii , IndictioneX. per Andream Regem,
Regni fui ªnno Xll. Alba Regiª@ , in Congregatione chni confirmata, Ubi: Quomodo ego
Rada Paíatinus , licentiá pigffimi Regis Andrea-2, ejus ' ue Fratris Adalberti invictiffl'mí
Ducis , partem pcſtèffionie meae , Petro Quingue-Ecc e/ienfiordinavi ,B WIaurum ejus
dem loci E iſcopum,ſj7ir1tualem znpqtr‘em adoptavi, ſjverans - - recenſens legatª, -intra
quae villa Raya, fors hodie Raven, & Infrª: Eçcle/iam autem guamſüpra Drawmfluvi—
um , in hºnorem S. Michaelzs Arclçangelz wdzficavi, è’ ¡Lane Sancto Petro, ac prafato
Epiſèopo filaur0_commenc_lavz, ut Indeſèmper in promptu Plebanum habui et - - De~
mum: Rogavi etzam gratzam Dominorum meorum , glorioſçfflmi Andrea: Regis , ò‘ Op
timi Ducis Adalberti, ego Rada Palatinus, ut Monaſterium meum S.Demetrii , ſizper_
Savumfluvium,
Tona*: rectificavi, uod multis
iterum bellicoſiq
ayuiſivi, galaQaboribus, cum tota
zllud monaflerium df Provincia illa,
z’n Parachzſia Sanct'w
S. Petri Co..
Quim
gue—Ecclçfienſis, ficut in ſl‘nritualibus; ita eçiam temporale dominium, quod ego Rada
m i110 hªbeo , guòd Prioratum vacant, dedz -etiam ò'. Petro Quirzque-Eccle/ienſiò’ Pair¡
nq/Zro Muro, ubi etiamjèpulturam volo ~ - curan¡ ip/ius Manaſterii, ſèmper ¿Pſè E5
J O*
 Sala v, Croat. Dal/nat. fizb Duczhzcs Regl’lziwque Hungarid. '105'
pi/èopur, vel poſl eum quiflterit habeat; B curam omnium pqfflèfflanum Eccleſtcr ~, ſèi¡
jl—_fbna/Zerii ¿ln/ias, quithuid ubique per Reg/'zum glorioſifflmorumDaminorum ncſtrorum,
ipfiim mona/lerium pq’ſidet , Epzſcopus Quinque-Eccleſienſis teneat, Hace quee exponit
Rado Palatinus, pro 'motivo ConſenſizÑRe-gii, dum in Regni congregatione, ab Andrea Reª
ge, 81 Adalberto Duce ſunt agnita & confirmata, tot tantorumque teſtíum notitiam haben*
tium fide, demonſtrant ,v ProvinciamS.Coronae fuiſ’ſe'; hanc fuiſi'e ab ea aVIllſam,atque iterum.
aquiſitam , & rectificatarn, Verba ¡lla, cum tota Provincia, utramque Sclavoniam , aquiſiª
tam iterumſuiſſe teſtantur.
utramqueSclavoniam Si inferiorem
, at unice quis tamenaquiſitam
diſputare tum
vellet, atque
fuiſl'e, prastendere:
talem nequa
confuſionis uam
decllamaª
torem eſl'e, docet monumentum , quó diſponitur: de Ecclefia S.Michae1is ſupra Dravum flu
vium, quee nunc etiam in monte Legrad eſt, item de monaſterio S,Demetrii ſuper Savum fluª
vium , quod fuit infra hodiemumgjeſzenm'ecz , ut Carthz Geographyeaª. firmarent, ac legat0ª
.turn locerum relatio, ut SLuna, nunc Szunja,Rava,nune Raven &e que ¡n moderna ſupe
riore ſunt Sclavonia, De inferiore autem teſtantur: tam Legatum Eccleſia? Quinque-Eccle
ſlcnſiffactum, quze vicinior Fuit Sclavonia‘, &e tum hujus Dimceſana; quam & Verba : Ad lloc
iuxtaDanubium villam integram dedi S, Petro, itaque totam utramque Sclavoniam recti¡
ficavit, ac iterum aquiſivit Palatinus, qui a morte S. Stephan¡ , 18. tantum annis eſt inferior,
V. Sed recuperati'o ha~c longava non fuerat. Haud tamen conſtat, quando, quave ocoa-I
ſione, ac qualiter, Sclavonia hxe, ſub poteſtatem Croatia-.- Regum revoluta eſt. Varias opiª "
naciones ex MSS. litteras clam olim colentium, eruo._ Ladanius putat, occaſione 'diſcordia
rum de Salamonis ſuceeffione, ad Croatiae Reges recidiſſe, ac bello fuiſſe recuperatam, Ali¡
Demetrium Svonimirum, ex ſorore Adalberti Ducis, five Belae natum ſuiſſe credunt, ad quem
ut matris ſuae portio , Sclavonia haze ſuperior veniſſet , ipſeque hujus aeeeſſione potentior eva-ª
dens, ſucceſiive, Creatina totius Regem ſe effeciſi'eh Verum qua ratione rediverit ad Croata¡
Sclavonia ? dum veritatis ernendae media deſiderantu‘r, opiniones deſcribere quid juvat? Cai
nonizata , prope opinio eſt, ſororem Geyſze ae Ladi'slai, fuiſſe uxorem Demetrii Zvonimiri,
Helenam nomine, uod nomen e_x Privil.apud Lucium lib. 2-. cap, 15. erneretur , ubi intra te*
fles : Imprimir quiïem Helenaglorioſyffimw Regina’. Eſt autem diploma, anni lO78.Rif-ª
l terus apud Lucium identidem ¡n diplomatis legensí Gojione Bano, Geyſam hunc Fuiſi'e pu
tat, qui tub Creſimiro , anne 1059. Banus fuiſi'et ,eujus ope, adverſus Salamonem continuáſi'et
poſt mortem Bel'ae patriª, pra-tenſionem. Tranſiviſiè illum ad Creſimirum, dum- ab Andrea,
Salamon in Regem Hungarize deſtinaretur, Verum cum hxec , totque alía ſint incerta, miſ*
fa facimus. De uxoribus Zvonimiri intra dicemus. Perro cam certum ſit, Ladialaum Priz
mum, five ſanctum; Sclavoniam recuperáſi'e: Poſt Andrea? I. Regis Ungariae mortem , earn
iterum , quacumquejdemum ratione ac anne, Croatiae Regibus fuiſiè obnoxiam , caret dubio.
‘Quod vero Sclavonia, &x diſtincta fit a Croatia, & ad Creatina Reges non pertinueritnnte ar.
num Circiter 10'31. praeter ſuperius dicta, roborant ſequentia. Imò : -Reg’es Croatiae ,
in Privilegiis, ſuisque {cripturis, nunquam ſe , five Duces, five Reges Sclavonia? , aut Sclavo
rum neininaVerint, adeoque juris ſui Selavoniam eſſe , nee ‘umbram reliquerint, Reges fe,
Ducesque Lïroatize DalmatíaS; velDalmatinorum,Croatorumqueinſcribebant- ~ Contra,Sclaª
vonia, Ducatus ſub Hungarian Regibus fuerit,hujusque Duces, ante ade’ptam Coronam, S¡
Stephanus , Emericus, -& quidquid ſit de Petro, Adalbertus. Deinde ut ſuo loco , alií. adòá
Quia intra monumenta Regum Creative , nec Zupaniae, nec Banatus, nec loci cujuspiam, re—
perire eſt memoriam vel nomen , quee in Sclavonia efl'ent. Quis porro credat ? adeo excitiſi'e
ab ¡is neglec‘iam, ut Sclavoniw nulla ratione providerint. Econtra tot ſcripturffi, collatio~
nes, donationes, memoriae ſuperſint habeanturque in Sclavonia, aut locorum in eadem, Re
gum Hunger-¡ze, Quare pronuncie :errare omnes ¿llos, quz'lzodiernam Ó‘clavoniam, Croa-1
tia’ adſcnbunt, aut cum ea confundunt. Quin ſi verum eſt Helenam Zvonimiri , fuiſſe ſo*
rorem Geyſae & Ladislao, cum ipſi ab anne 1071. Regios honores & titulos habuerint,
'inſra ex inſtrumento pa . 127. Hillor.Zagrab.ubi:~ Anno Regni Ladislaijêptzmo,C/zr'z z
vero 1076².revelata e dextera S, Stephani Regis. Zvonimirus vero, annis 1070. & fe
quentibus , Bands ‘in diplomatibus Regum Croatiae exprimatur'; bbtenta in conjugem horum
ſorore, & credibilius Sclavonia: parte, aut integra etiam , ob bella cum Bulgaris geſta. De
Reg-no, Regisque Titqlo fuit ſolieitus,_& anne jam 1075. Rei( fui:: Sclavorum , u't recenſet
Lucius lib. a. cap, IO. pag. mihi 85. At cum eodem anna Zvonzmzrum Regem nomznetfirzp
tura ejusdem archivi ( Monial. SS. Coſm. & Dam.) & infraſicuttpro Reg:: Ó‘lavorum armo
¡075, jam habitum( Zvonimirum ) apparet ,- ita Coronamfs’ znvq/izturam RegnzCroatOª
mm &Dalmatinorum anne 1076,ª in finodo a Summi Pont. Legato, ſolemrzzter ſuſèe—
Piffle‘ con/Zac, Hine videmus: Sclavoniam Zvonimirum quecumque demum‘titule,tenuiffe,
d d Anne
,Hi/lor- _Balthajàris Kerq/èlicfi.,
 ._L___Am_

¡06 Notitiae Prazliminares Pannºnicz Veteris PeriodusIII.

Anno 10751 pro Rege Selavorum fuiſi'e habitum , atque ſequenti armº *1076. Croatiaª, Dalma
tiªeque Regem ſuiſl'e effectum. Quake ſeªcutam puto ex facto hoc , umſtionem illam: utrum
Sclavonia fUErit hac ratione ªmplificata? dum Rex Sclavonia? Zvommírus, 8 pro Rege Scla
vorum habitus, Croatiae Dalmatiaeque Regnum, Sclavonia: adjunxit; aut viciſfim , an Croa
tia per Sclavoniam fuerit extenſa? Primúm Regcs Hungarian.- , Banique Sclavonia: Iunt tuiti,
deſignárunthein to:to:Totius
Zvonimirus ipſe, ¡n TotiusSclavonia Bonus.niſi Alterum
Croatia Rex, Croatiae
fors ictſtud': Dalmatiaeque
'ad Serviam Bani,
extenſum, ac
intel
lcctumque voluifl'et.
Reflectere hi0, monere item lectores voluimus. Refiectere Lex ‘epiſtolis Romanorum
Pontificum, Scriptorum quoque operibus, hac actate , non levem enaſci, in rebus cognoſcen
dis díffimltatem. In Regiis diſtribuendis Titulis , largus admodum fuit Gregorius VII. E
nimVero qu‘amvis Zvonimirus Sclavonia Rex , anno jam 1075, habitus fuerit , tamºn ut exhi
bet epiſtolam Lucius cap. XL libri a. idem Pontifex anno 1078. ſcribit Melia-eli Sclavorum
Regi ,qui , 'ut ex epiſtola deducitur: Dux fuerit Chulmiae. Rem hanc explicara nititur Lu
eius durn ait: Zvonimirum Dalmatíªe, Croaticeque Regis titulum habuilï‘e, adeoque ex com-—
'mur'u SclavOTUm nomine, Miehaelem Sclavorum Regem eſi‘o appellatum. Damianus ibidem‘
apud Lucium,ad Nicolaum ILPa am, Gaudcntium Apſarenſem Epiſcopum , Epiſcopatum
dimiſiſi‘e, 81 de SclavonicaRegno talz'am navigans, ait: lz’ttoribusAnconitana urbisappli—
cui: , a qua 'non longè-poſt bienniumfeliciter Obiit, ut him: eveniat : Sclavorum Regis ti
'tulos, datos fuiſi'e plurlbus, qui attamen Sclavonia*: hujus Re es nunquam fuere. Cur hzec ,
ſa’nctus fecerit
Anteriores Pontiſex?
Croatiae Regesii, facile intetprªetabuntur,Imperªtoribus,
a Gonſtantinopoſilitanis qu¡ politicis ſtudiis
Regia:‘dedére operam.
Dignitatis Il.
lnſignia
accepiſi'e z Zvonimirum autem fuiſi'e primum, qu¡ hire a Romano accepit Pontífice , fi vera ,
legitimaqueeſt, Zvºnimiri inveſtitura, quam ex Baronio refert Lucius. III, Ladislaum
\anctum , eſiò admonitum a Gregorio, uti teſtarentur epiſ’colze , a pluribus exſcriptae( vide eaI
etiam apud lllm. D. Kollar de jure Patron. ) nec Legªtos Romam mittere voluiſſe, neca Gre—
gorio inveſtiri, ne ſubjectum efficeret Regnum , hache eii'e caufam , quod coronatus non fue- ’
¡it in Hungariªn Regem ' _ l_
Monere Vero voluimus Patriotas, erràſi'e Ratkajum & Szeutjvanium , dum ad haze tem~
ora, annumque 1074.. Godeſèalcum Re empoſuerunt Sclavonia* mſtrat. Szentjvaniusait:
?ºq/Z martem M'rorlavi , Rex Croatia: è’ almatzcrfuzt Znozmzrus, cui Paulus Craa'tiaeBa
nusfaéïus refractarius, 'Magna ex rte Croatiamflo ſè atrapa-veraz‘. Eodem autem tem¡
pare Regno Slavoniczprceñzit G() e calcusRex &3’ artyr ,pcſt cajas MrtyriumRegnum
uogue revolutum ¿Z/Z ad Zvonzmzrum. .Miroslaustonimiri antecell'or non fuerat, at Slavizo.
Zorphyr. teſtatur 94.9. Miroſtlavum a Pribína Bano occiſum fuifl‘e, hinc ¡¡7. annis anterior eſt
ZVOnimiro. Paulum Croatia? Banum , ante annum i²66. mon'umenta non exhibent. Rat
kajus ſcribit: Cintura Godeſèjalcusfilartyriumfitzigffit, orbatum SlavoniazRegnum Prin
cipe, po/Z lan as Inter difflèntzen’tes praceres agztatas controverſtas, tándem Zvonime~
ro Dalmaticz Croatia‘, imperanti defertu'r, ut guarfere‘ſèmper Regna eodem gaude—
bant Príncipe , jam rurſtts ejusdem Regis imperia , acſòcietatisfáderejungercntur. Ve
‘ rum crafl'um Ratk’ay errorem , qui quaequze de Slavís'reperta , Sclavoníªª huic attribuit, fi
lubet ex Baronio condiſces, ªd annum i065.quiGodeſealcum,trans Albinae Slavonize, Dioeceſi*
Hamburgenſis fuifl'e Principem , ex Adamo quodam Scriptore, rebus illis praeſente, evincit,
Cmtera tam Ratkay , quam Szentjvany ex upra relatis, Corruunt_ II. Monere voluimus":
Ritterum noflrum in MSS. opere ſuo : de Hungarico , in Harvatlzíamjure; deſcriptam ª
Baronio, atque Lucio, Zvonímiri in Regnum Croatim,zer Legado: Pontificios inveſtituram,
ad fabulas rejiCere. Et quia Hiſtor. Zagr. pag. 312. Ze ¡OZÚ Epiſèapus, Nuncio Apoſto- 7
lico iſtud qUOqUe ante Ritterum negáſi'et; Ritteri motiva, diffuſius ropoſita , compendio da.
mus, lector¡ examinanda. Itaque Ritterus, I, exſcri tis Baronii, ucii ueverbis, miratur
tanto: rei, teſte ipſo Purpurato patre , ad‘miratianep ane digna , nulla (inpereſi‘e , nec Grae
corum , nec Romanorum Scriptorum tefiimonia , dum nihilomlnus Gracos , latere non potuit,
& illorum neglectus; ae Zvonimiri ab illis receſiio ; & Regis nov¡ a Papa creatio, dum res
ejusmodí,ex uis caeremoniis ſunt ex natura ſic publicae , ut cellari, occultarique nequeant;
publica nempe in Regem coronatio. II. Si praetcndatur Graecos ideo tacuiſi‘e, ne ignaviae ,
vel impotentiae arguantur, dum rem tantam permiſiſi'ent', quaerit, Ritterus, eccur in viciº
Pontíficum large accuratiſiimeque deſcriptis, a tot przeſtantiſiimis, celeberrimisque viris , res
tantimomenti taceretur. Quare III. metuit Ritterus,Demetrium Ruſi‘orum Regem confun- '
di cum Demetrio Zvonimiro , nam de illo Lambert. Schaphnaburgeuſis teflatur: quod anno
¡075. Moguntiae Hennco occurerit, cum donis precioſis , petens; ut auxilio ſibi fºi-ct contrlá.
I s
 \

Sclav. Croat. Dalmatfizb Ducibus Regibwgue Hung-aria', 107

fratrem ſuum, quiſe, per vim Regno eXpulifl'et, & Regnum tyrannica ímmanitate occupáſ
fet. Hic idem,
PP. Legatos filium
mi/it ſuum ad Sedem
aal Demetrium A‘poſtolicam
Rujbrum Regem,praemiſerat,
cum idemBaronio
Rex adteſte:
ſèdemGre arias
ÁgQ/Zo
licamſüumfilium prccmçſlffiet. IV. Thomas Archidiaconus Salonitanze Eccleſiae Pontificum
ex antiquis monumentis eonſcribens, ſynodos Provinciales omnes, Laurentio Praeſulante,
Zvinimiroque Regnum tenente coactas, memoriae prodidit, inter quas 81 ejus de qua ſermo
ºſt, itª. meminit: His ita geſtis D. Papa Alexander de hac luce migravit. Cuzſàlz/Zitu
\ tus e/Z Dominus Gregorzusſèptimus. Hic er 0 miſit Legatum ad partes Dalmatice,Ve~
nerabilem virum Giraldum Archiepi/èopum ipontinum , qui Spalatum accedens cum
magno gaudio B lzonore a Laurentio Arc/zi-Epiſèopofitſèeptus efl- Mfit igiíur 5’ con*
vacavit Szgffraganeos ~ - - In hacfi/nodo reflauratus e/Z Epi/copada.? lVOnenſis , cajas
Epiſcopus Gregorius, multas olim mole/Zias , Joannem Spalatenſèm ArchiEpiſèopum
fiiflinerefecit, debitam ei ſàbtrahendo obedientiam, è’ /ibi jus metropoliticum indebitè
verificªndo. Et haec eſt ſumma ſynodi, non Solanas, ſed ad Solonam, id eii: Spalati, ubi
tres priores,Alexandro Pontificante, celebratae. Meminit etiam alterius, Noria- actas, quam
fic deſcríbit : His temporibus celebratafuz’t ynodus in c'zvitate Nonensi ,ſilb Joanne Car*
dinali Apoſlolica: Sedis Legato. Ubi procl/amationem faciente Laurentio Archi-Epiſè-Ou
po , Illa/iris vir Demetrius cognomento Svinimir Rex Chroaz‘orum,reflituit Eccleſtae S.
Donzniz' Eccleſias S.Steplzani, ò’ S. film-ia.- in Solana, cum Ómnibus earum bonis. Haº
_liquida-{n Ecclcſias adi/icauit, &clotavit quedan: flelena Regina, donans cas Spalati
na’ſèdz jureperpetua pofflilendas. Quce ob reverentz'czm regalium jèpulcbroruzn con
cçffce fueran: uibusdam regularibus ad tempus, 91a' a/lizlue In eiS qfficiorum ÑmInI/{erza
exercebant. bi namçue Magnifica: pz'r Cre/imirus Rex, in atrio videlzcet Baszlzccª
ò'. Step/zani tumulatus e/Z, cum plurz'bus aliis'Regibus CI’ Reginis. ‘ Hee itaque duae Sy
lflpd¡ ZVÍnimirO Chroatis imperante, ſub Laurentio Archi-Epiſcopo , ui a 1060. prxſuit Salo
mtanae Metropoli annis circiter 4o. temporibus videlicet Regum Cre Imiri & Svinimiri, ut Ar~
chidiaconus, in Dalmatia ſeCutae ſunt. Unde videre eſt , Salonae Provincialem ſynodum nun
quam fuiſi'e, in qua Dux Svinimir in Regem inauguratus , & ex Rege ſubditus , tributarias
que fac'tus fuiſi‘et. Nam Archidiaconus finito Capitulo Actorum- ſub Laurentio Archi~Prze~
ſule, narrans Creſcentium Romanum illi ſucceſiiſl'e , Froſequitur : Qualiter Ungari ceperunc
dominium Dalmatiae & Croatia!? V. Cincius, qui idem, ui & Cencius, a Baronio , anno
1074. N. 34.. Gregori¡ inimicus deſcribicur Verbis Lamb.Schap nab. Quidam urbzs Prefectuª
Rºïfïªſlª( Cinciusfive Quintius n0mz'ne)filíus: ípſiz nocte Nativz’tatis Dopzinz cum ar
mans Inopinato irruit in Ecclíſiam, in ua Papa veſtimentis Pontificaliter mdutas ſàcro
{iltariad/labat, Mgffizrumſò emnia ce ebrans, injectaque ſ quod dicta quoque nefascſt)
"² ºªPdlºª‘ ¿lªs mªnu, multis contumelizïs* qffkc'ïum , de Ecclefia protraxit , ¿3’ przusguam
Pulga‘to Per cz'v'ztatem rumore Populus fregaens auxilio concurren-t, in domurnfluam
dam munitifflmam abripuit. Simile factum cum gravioribus eircumſtantiis, defcribitur a
Platina, Cincii Frangepanis, in Gelaſio II. Proinde quia Cincius hoſtis fuiſſet GreêoriiVIL
inveſtituram illam, actis ſynodalibus inſeſiruít, ad ambicionem Gregorii demonſtran am, aut '
fi Gregorio reconciliatus fuerat, ex adulatione, merendas ue Papm gratias , cui_BrunQ‘Car—
dinalis, inter criminationes alias ,ſecundo loco apud Abb. rſpurg anno 1077.0bjicit: Acrzp
Zitz‘asſàcras violenter intorſtffi. Haze culpa, ſi ſalſe appingitur Pontificl, ut appareat ve
ra , ex odio ſtuduit Cencius: Si autem vitiavit ſcripturas Gregorius, complacere quzeſivit ge
nio Papae Cencius, Utut fit, ſuſpectn fidei evadit Cencius. 'Si Baronius pro Cencii codice
(pergit Ritterus) Zvinimiri Privilegium, aut ſaltem litteras, in Vaticano archivo repertas ei~
tavifi'ct , omne de inveſtitura ipſius , & ad opem Pontificiam recurſu, dubium ſuſtulifl'et, _ſecul
enim , non Cencium dumtaXat, inveſtitura: ſed & Gregor-¡um , epiſtola, quee ad WeZelmum
ſcripta fuiſi'e dícitur, criticis cenſoribus facile reddere poſſet ſuſpectos , ENECÏPUB dum_nec lº*
cus nec tempus Veeelino conveniunt , nam MSS. chronicon Ungaricum m Auguſta Vindobq
nenſi Bibliotheca, inter libros Mathias I. Reg. confervatum ſub Stephano S, Veoellim meml
nit , his verbis: deſèendz't quoque de Bat-*ana Vecellinus, vz’delicet de Waz‘enburg. Qu)
(um S. Stephano , in Syngio Cupan Ducem interj‘ecir. Capitaneuz* enim exercz’tus extb
tir illa die. Ex ifiis Jaka naſèitur principium 8 Drigo. VI. In ipſa inveſtiturae formu~
la, multas im roprietates deducit Ritterus, ut in anno,cum Zvonimirus 1075. regnare inC0a~
verit. Tum‘illud: Barbarus Rex, eidem ( Eccleſiae Romana: ) ſèconjunxit, ubditumque
con/limit, fidelitatem juravit, tributamſjmnteffioponçlit, magnam ex eo qccçfflïonem ad
ſuam loriam comparari exi/Zimans, z ex libero Prznczpe, efficzatur ſübdztus \2132670 Ife
tro, Ïdiratur RitCEruS , quomodo five ZvOIàimdirus, Rex bªrbªrus Vºcªri & exPrum Potujºi
. a ~ qm
 t
'103 . Notz‘ti‘ce Pra’líminares Patvoniw Ï’ſieterm Pcriodus III'.
Ñ_ .___________. . .…--ÑÑÑ— _ _,
'qui Chriſtianhs ſuit, qui Eccleſiis bona reſtitnit, qui Regni illius Rex fuerat, Dalmatiae nem
*pe Croatia‘qnc, cºjª-IS antor‘effoços tantas Eccinſiis einrgiti ſunt Iibertates; ut Creſimirus: an
im 1059, .‘\Lbatibus monn'ſterii S. joannis, uz‘praèter deſólmm ECCle/[aſtica diſèlſiplinar reve— ,
’rmſfanó, 1211711' mortaliumqpotgſíati mm'zdame,ſivc /ſizírz’tualifizbjecti habeantur. Quo in
Reguo tot vigebant Eccleſiav? 8L ad cujus Reges, ſcripſiii'e Alexandrum Pa m teſtatur ad
hzizzum '1068, Ba rohius ,neuxºres ducerent: ſiqzu's amado Epiſ'copus, Pres _yter, aut Día
(-01.1…-fCE-mímzm ac‘ceperíï,
'atlfillisfaóïz'onem Ilenzſiat. VEZ acceptam
Qunmodo retinuerit
Gregorio , ¡Ir-Cªpri()
ſpondere grada potuitÑne
Zvommírus decidat, uſcjue dun¡
ipfe Grego
iius Papa, five pofl cum futur’i Pontiſices, five Legati eorum vitam aut membra perdant,aut
capiantur ? dumDaJmatae in moribus conſentiebant cum Romanil, imo Romani a Dalmatis
pluríma accepiffent ,ut Dalmaticas &C. Hínc Zvonimirus Rex barbarns, eXprimi ſecus ne
quit, niſi quod Iibertatem vendiciiſièt, & ſemet (ponte ſubdit'um tributarium reddidiſi'et, ſup
ofita invcſiiturze pactorUmque veritate. VU. Originalem membranam in archivo Capituli
gpalatcnſis, perhibet Lucius extare, guam exforaminíbzu‘ Clauſamfui e , figillamque ex* ea!
' eyend‘ifflè apparet, ſcd in quª. ſolius donationis momiſierii de Urana, effet mentio, caztera
èencium‘ſummatim ex actis ſynodi inſeruiffe. Repmhendit Lacium Rítter , uod ut Baro—
nii ſalvet Eminen'tiam, ſenſum ſuum non exp'reſi'erit, cum incredibile fit, Lucmm ſubſcribe
í'e potúiſi'e , ut Virum Iectum adeo, dum neo in donatione Spalatenſi contineretur Zvonímiri
inváſtitüra , REC Baronius earn, inter Apoſtolicae Sedis privilegia Roma: reperiri fateretur, at
ſolumm’odo copiam in codice, Centius' appellato. Hinc etſi donado Uranae , ſide Spalatenſil
membrana*: ſubſiſteret, coronatio Zvonimiri , inVeſtitura, ſubjectio tributariª , pro legitimis ha
ber-i non poſi'et, donec. non conſtiterit, unde Cenciuc, haec habuit. Baronius ideo quod ex‘
Tcripſerit, que invenit in Cencio , nec ?octavit , nec ſmïm auctoritatem in Cencium tranſtulit.
V111. Controverſia, qua.- viguit intra ªpas &z Impp. f'uit de inveſtítum] Eccleſiarum, ne
uaquam vero Regum aut Ducum. Ut vel hinc appateat, Cencium ex Odiº in Gregorium
ªme finxiffe, ¿e S. Pontifici odium procurare voluiffe , ſie enim vel i orantem fuiffe ſanctum
virum , dicere coªcremur, qui ignoràſièt illud Chriſii: dandum efib Mini, qua: ſunt Czeſaris,
¿La qua* DEL, D120. Item Regnum Chrifli non effe de hoc mundo: vel im mdentem, qui
Imperiª & Regna 'adverſum ſe provocáſi'et, cum prmtenſione invéfliturªe Cegrum, Regum,
Ducum: vel denique adeo ſúperbum , und orbem totum, ſibi ſubjici debere, aut ambivifl'et,
àut putáffet, dum nihilominus Romanorum Pontiſicum , hoc ſazculo res fuerunt debiles, quia.
Gregorius i fe, variis Contumeliis affectus, de Ecclefia fuit extractus ; & de Alexandro lll.
teſiaretu‘r latina: Diu cum Romanis colluctans, cum diceretſè urbe-m eorum ç‘umpace
izzgrcjizrum,
ricm: : cum idnílzil
etiamamplias
non im quam rem
;erraret divina": pnffccffim
, òègmſiam culturum ,eſt'omç'ffà eiS cura Legatos
, Anglorum remm firculrzª
audi*
turns. Cujus rei confideratwne, quia credet? Regum invcſtituras, Papas exercuiffe. IX.
Zvonimirus fi fe ſubditum Pap-.e fecifi'et: ſi tributa ſpopondiſi'et , cu¡- in Diplomadbus
fuis , Papa: nomen tacet ? dum antecèfl’ores fui , Confiantinopolítanorum Im eratorum
nominª inferebant. Sanº exordium illud : Ego Demetrius, qui ò’ Suinmur EI Gra
z’E-I, 8 Apoflolz’cw Sedz's Rex, quod Cencïus exhibet, nusquam le itur alibi. Mirum
Creſimirum Regem anno 105 . qui nec Tributarius , nec ſubdítus Eªpalis fuifl'e ſcribi
¿Anime-Tere: In Nomine S. g’ individux ~ - ~ Beatzfflmo Papa Nlcolao univerflzli—
tèr mundo APQ/ZOZÏCGHZ‘B , in orientis partibus' , Con/¿antinopoleos ſèilicet , C'Izmneno
.LÍIj-'El‘ªlóïe - - - Ego Cï-e/[Inyr Stephani Regis filias , Divinafavente clementia Rex
Dalmatia’, Croatia-¡IIED Zvonimirum vero, tributarium & ſubditum , ea fuiffe erga D0
minum fuum ¡reverencia, 'ut nec prasdeceſi‘orum ab eXEmplo , Papa: meminiiï'e dígnatus fit.
[Tots ob ezedem Slavizo Regis, meruit-inveſtiturªm a Gregorio Demetrius Zvºnimirus? fi.
hoc: eccur Michael Rex Solavorum a Gregorio agnoſcitur anno 1078. Quare impoſturam
fabulam hanc Monachis ªdſcribit Ritterus, qui ob eXemptionem ab Epiſiopali jurisdfctio
im, vel Abbatïs ſuíſupra Metropolitas extendendam quaeſiverunt dignitatcm, dúm Gebízo Ah~
bas, in prªeſentia, Laurentii totius Dalmatize & Croatiae Rffimi Epiſcopi, ſynodo praſedifl'c,
‘ Zvonimirum ’coronáſſe, fingitur'; tacente nec contradicente Archi-Epiſcopo .ª vel Curí‘ce Roa
mana ªuctoritatem elevandam credendo, in tot abſurda impegerunt , litibus fomenta praeben~
tes. Profectò
ectredam ea eſt Apoſtolicae
² nec auditum Sedis
Laurentium, jureprovidencia , ut jura cuivis
ſuo fuifl'e privatum ſua, vellit Abbatem
, ei antepoſitum intacta. BIO
Qui

nachum ín’actu coronationisz imo FOICOinus Foriſempronii Epiſcopus , tametſi Apoſtolica:

Sedis Legatus, in cor’onatione Zvonimiri poflponi non debuit Abbati. Ait autem inſtrumen*
Ñtum: Regnum autem uod mihi per manumfizam, D. Gebizp traditurfideliter retina
Ea. Hoc profectò calli 'itatem illorum monachorum ſatis exprimitz qui nec per Apoſiolican¡
~ ‘ I C
Nª?
 Srilav. Croat.Dalmat. fiib Ducibus Regibasgue Hungaria. ' 109
Sede-m tradituní hlifi'e Regnnm eXprimendum cenſuerunt, ſed per Gebizºnem , ut ſciliceſ:
erdicare valeant: monachorum gracia & manu, Croatiam Regnum effectam , dubítentque
ſucceſi'ores Reges, an ſint monachorum ſubditi, vel Reges. Neque haªc ſcripta effe ex odie,
quiSpiam arbitretur, ſed veritatis ex ratione, quae firmare poſi'um, tot confictis Privilegiis,
fub pieratis, vel ſimplic‘itatis pallio, per Monachos. [dee Andreas H. olim eos, a cura mo
numentorum exemerat; idee Bela IV, ſigna certerum monumentorum, litteras poſuerat cer.
tas, inició eXprimendas; ideo Reges aiii , perſarpe providere cogebantur. Neque te mo
veat, in Capitulo Spalatenſi,:denationis Uranae, membranam reperiri. Nam mihi vel hinº
ſuſpectum eſt inſtrumentum, tum quod—figilio careat, cum &, quod ſpalati ſit, dum potius
Roma?, a Donatario ſuifl'ent ſervandum. QUam facile ad Archivum Spaiatenſe deſerri po~
,tuit, dum conflat in transactione inter Epiſcopum &Civitatem Tragury anne 1283, die 30.
Decembris facta, apud Lucium lib. 3. cap. 7. in Inem. Tragur. tres Canonicos aliena manu _
ſubſcripſifl‘e: aliena manu me ſèripſi , neſèierzsſèribere. Si quís perro me ‘arguat palïionis
aut criminis , dum praetenditur impeccabiles eſi'e , ui in me'naſteriis vivunt , ego autem accepi
ut homínes mortales , & peccare queuntes, conjediari poteſt: Gebizonem aliquo modo impe
tráſi'e a Zvonimiro, pre Legatis Pontificiís donationem ſuPer tuto ad illas partes acceſſu, &in
monaſterio Uranenſi hoſpitio. Quam cum latioribus terminis deſrriptªm, & aut Regi, aut
._r.—u
._ Clere Patrias, aut Templariis ipſis pra-judicioſam, Laurentius Archi-Praeſul animadvªrtiſſet ,
obſigillari non admií’ſam, aut cert‘e detrªacto ſigillo mutilam,rejeeit: eum actum non prepa
lans ob religioſi nominis reverentiam. Quam donationem Thomas Archidiaconus vel nen
—. -_. reperit in archivo Spalatenſi, Ve] ut figiilo carentem , hinc invalidam , filentie praeteriit. ‘ Ac
peſtea ut antiquius monumentum ,ad Archivum illata ſit. Uam ideo nec Barenius intel*
Apoſtelicae Sedis Privilegia, Romae reperit, ſed Conce‘ tªe cepiam in Cencio quodam cedice,
{ide 'non indagata, deſcripſit. Czeterum ego deGregorio Pontífice ſaniora , ſanctioraque. om
nia ſentio, atque ſi quid Cedici Vaticano, rei-nm priusquam eveniſi‘ent, ingeſtum ſit; Gebi~
zonipotius( Vlª quaquam fortaſi'e ad Purpuram competenti) aut cuiquam a conceptibus , ad
ſeribendum eſſe reor,qui tam Religioſum virum‘, & communem omnium ‘ atrem, a tanta in
fubjíciendis Regibus arrogancia, &z pro medico lucro, inter Príncipes Chriſtianos tam pemi
cieſa factione, inſontem fuilſe, 'credo certius. ’ Hactenus Ritterus. Hujus ſenſum, & lane ver—
ba , in compendio hoc ſervavimus,eſtò ille, motiva prªºemiſſa copioſius amplificaVCrit’, deſcri
bendo textus integros, ex Lucio , aliisque.‘Quaedam etiam eXageratius eXprimendo, &zª-reprim
hendendo LUCium , _quod ex reſpectu Cardinalis Barenii, quaſl eminens dignitaa faceret- in'ſalli
bilem, ac in ſcribendo, BareniuS S. R. E. Cardinalem, haud vero Scriptorem ’egiſſet. '- Bººpusz
finisque Rietero, examinis ſui, ilie fuit ; ut vindicet Regni Croatia* libertatem. Hínc etiam
Regum Hungariae, qui ſubjecti Romanae Curiª?, neque qua Croatia: Reges, dici , haberiquo
‘poſi'unt. Refellit quºque RitterusTomcum, qui( vide ini-‘ra HiſtZagr. p. 6, Dalmatice :amen
CroaticegueRegmzfflutatLadislaum dona‘tione PontificiDRegna hasc,Hungariaé adjeci-fl'e. Lu
cius in not. ad Marulum N . 31. in fine , relato Tomci teXtu , ait: Quad,fi verum efflet , Unga~
rici òeriptores retalgffent, ò’ multa magis Cardinalis BaroniI’Is, accuratiſiimu’s annalium
'eclç/iq/Zicorum ſèriptOr, prout de Zvonimiri inve/Zitura retulit, ita‘ de hac donation:
jacta òLLadI’slao mentionem fecgffit .- at cum anullo referatur, Pªce-!anti viri, cujusme
moríam veneror, liar-c inexplorate ſèrip/zffi mihi vida-tur. Eadem de-Rackajo , Tuberene,
herumque ſcquacibüs dicenda ſuut. Quin, ut in notitiis Quinque—Ecclefienſis monuimus , -ſi
'quis unquam Hungariae Reºum , conſervando in omnibUS juri Regio , fuit ſtudio'ſus, is precul
d ubio eraſ: Ladislaus. v A ¿regerio VII. tam ‘per Naehemiam Strigonionſem 'Archi-Epiſcopum
{ vide C1. D. Kollar hiſt. jur. Patr.lib. 2. p. 103.) quam & Papas litteras apud Harduinum ,
reiatas a Pray Annal.Parter I. pag. 79. menetur, de ſubmittendis Romam Legatis. Mona
'Chos auctoritate ſna Regia, fine Papze conſenſu’reformat, & ſecundum Patrum inſtituta Epi— '
ſcopis ſubjicit. ( lib. I. Deer. S. Ladísl. cap. 21. 81 39. )Synodis praſedit‘ípſe, ut Praefatio De
'cretorum: Prcefidente Clzriſtianiffimo Urzgarorum Rege' Ladislao. 'Res Eccleſiarum, &
diſeíplinae, teſtantibus Decretis ſuis , diſp‘eſuit. Epiſcopatum Quinque—Ecciefienſem Mona
chis eripuit, docente ſua ſententia. Zagrabienſem vere conſtituit, ut infra‘Hiſtor. fo]. 1-. Plu—
rima CXtera, quie longum ſoret deſcribere. Quin uxores PresbyteriS_Decr, lib. I. cap. 3.
permiſit. Presêyteris autem , qui prima ò’ legitima duxere coniugia, indulgentia adtem
'pus datur, propter vinculan: pacis, è’ unitatem Spíritus flmc’i‘i -, quouſèue nobis in hoc
DominiAPO/Zolzci Paternitas conſilietur. Quis ex his Credet? inveſtituram Regni Croa
tize, vel Donationem, Ladislaum Roma accepiſſe. Sed inſuper quando ? a que Pontífice?
talem accepit, docendum Torneo & Ratkajo ſuiſſet, in re adeo mementoſa, juris publicí.
Quare dum mortuo Zvonimiro, hujusque Súcceſi'ore Stephane , nulla *reperítur ªVeniiÏe diſ
' _ ficuly
Hillor. Baltlzaſàris Kerçſelic/z,
 no A’Otitzar Preliminares Pannonia Veteris Periodus Ïll.
ficultas, five S. Ladislao, live Colomano alRomana curia in ſucceffione Croatiae Dalmatiie
.que Regni, illa Zvonimiri inveſtitura & ſpontanea ſubjectio , vehementiſiime ſuſpecta ell'e ,
*confirmantun x b _
’Ïntra Ritterum & Baronium Luciumque , Lector eruditè,agas judicem. Si relatum in
*veſtiturae inſtrumentumx, pro legali, atque legitimo habendum eſt, adverſus illud , tot &ecu
\lis eſt prdeſcriptum, dum nunc ſub eadcm Hangar-ire Corona, Croatia?, Dalmatizeque Regna
cfflnpraªhenduntur, nec tributa Romanª-e líccleſiae cxolvuntur, ªut aliquanclo ſoluta fuill'e
I'Unl‘raret. Si vero cum Cl. Rittero, membranam illam , atquc Cencium , ingenioſum commen
tum eſl‘e judic-»as ,evaneſcit 'ſu'bjectionis Regni Croatiª quxſtio. Duo adjicienda putavi. Pri—
e mum lepidu'm eſt: Croatas vídelñcet eXplociere Cencium, dum nunc etiam in more haberent,
coaiªguendi mendacem, vel adulatorem: Ti Cincius, aut odlzaiaz’ Cincius, hoc eſt : Tu Cin
~cie-, Ve] : alzi, recede Cencie, 'conſequenter traditionelonga, live adulatorem , five mendacem
Cencium agnoſcere, qui finger@ non exhorruit , Croatia? ſubjectionem. Atque hoc ruſticorum
etiam fox-mina , in more habercnt. Ut plc-bs quaavis, omnisque populus Cencium, pro men
dace ex' rimat. Imperiti Conieſiàrii, DEus novit, quam blaſphaemiam, aut imprecationem,
ſub to gencius z, contineriinterpraetantur, ſmpeque poenitentiis gravioribus, confitentes one
rant. Olim hzec, praedicata ex ambonibus t'uill’e opinor, Magiſtratuum lege, ut ſic libertas
fervaretur, & _Cencius ore omnium, dignus pcrnis praªdiearetur. Alias haud affequor, qua
ratione , nomen Cencii, a‘d vulgus pervenerit? ſitque formula , pocnam pro mendacio meren.
tisz indicarle. Fclicior erat BUlFP Sylvelirime confarcinator , ut alibi, DEO miſerente demon* _
firaturi. -Altel'üm eſt Sclavoniam eo trahi non poll'e, dum Zvonimirus fine quavis inveſtitu—
Tª, & Papae influxu, Anno 1075. Sclavorum Rex reſertur, & poſt, ſeqUenti videlicet anno,
.Regnum ante habitum , in Croatiªm , Dªlmatiamque extendiſi'e , vel obtinuiſi’e: Caeterum D0
étifll»Fírlatus Illyrici Sacri Tom. III. pag. 14.6. ſequi videtur Luºium. Fatetur inquiens:
-Do‘natio Canobii Urano?, eparatim a reliquis actis Cencianis modo deſcriptis extat can
jignata membranaceis Tabulis Archivo Capituli óPalateryis. Proinde quaªſtio eſt' de
Praetenfa in-veſhtura , &dato Croatue Regnoser Gregorium Zvommiro. Idem Farlatus ,ex—
hibet inſtrumentum cºnfirmataea Zvonimiro onationis Terpimiri & Muncimiri pro Eccleſia
_SSª ¿Domuii &Anaſtafii , factum VII. ¡due Octobris an, 1076. Circa quod tempus pmtenſa in
-veſtitura accidere debuiſſet,cum diploma Cencianum inci iat: In Nomine Sanctae &ª Indivi
…dzuz Trinitatis; Anno Dominica: Incarnatt'onis Milleſzmo ſèptuageſimo ſèxta Indicªr'.
14. nºtªſ: Farlat.f0rtW ls.) Menfi: Octobri. In ſuo vero Zvinimirns, praemixſis qui
bus am teſtibus concluylat: Lubimiri Comitis, &3’ aliorum noſtrorum Comitum, En’ Baronum,
Wiſuitfidelium maxima cºngregatio. Hanc maximam fuiſi'e, occalione coronationis , vel
;in Regem eleélionis, uivis facileadmiſerit. Attamen non ſolum nulla, five Legatorum, ſi
ve inveſtiturae eſt mentlo , verum Zvinimirus , Regnum ſuum fatetur, inquiens: In Nomine
ó'ancſila?, B Individuº,- Trinitatis. Ego guidem Svinimir Chroatorum, atgue Dalmari~
norum Rex. Reſzdente me in Re no meo, anna Dominica- Incarnationis- ¿MLXXVI
Ind. vero XIV. die IX. \Wen/¡s O obris, ac Divina gratia Cºnfor-tante ,ſuffragantibus
mcritis Beatçffimçrum Martyrum Domnii, ¿3’ Anq/Zaffl, pzz/Z guorum reverentiam , è’ de
votum amore¡.›z,Ven…Pra/izlis, milziſlbz'ritualis Patris , D. Laurentii Ecclesiae Ó'palatenſis
- - pra/"entempaginam do 8 confirmo &c. Sªne quam ha‘c differapt a Cencio, quivis vi
cleat. Si plane…eode‘m die & tempore , haec non ſtatuatur Zvouimiri confirmatio, dum in an
no mnveniunt &,menſe , ‘vel ante , 'vel illico poſt przetenſam inveſtituram, hzec Privilegiorum
cunfirmatio effe debuit, Si ante? plane differunt, quia Centius ponit: E o Demetrius, qui
{f Svinimir nunçupor , DEI_ Gratia Croatia’, Dnlmatiarque Dux, a fe Domine Gebiza,
ex quflolícce Óedis Legatzone Domini noſtri Papa? Gregor-ii ¡vºteſtatem obtinente , in
dalonitana Baſílica S. Petri , Synodali {í concordi totius Cleri, ¿3’ popul'z electione de
Croatarum , Dalmatinarumyue Regni regimine , per vexillum, enſem ,fijeptrum , &3’ C0
ronam invdlitus,
Dux! poſtquam atgue corg/Zitutus
eXprimeretur: .Rex. Superi
per Coronam ! quaeargue
invç/llſitus, conſenfio? Dux Rex!
con/litutus in titulo.
2dò Ec
in
Salonitana Bafilica S; Petri, dum certum eſt: oocaſione ea , five anno 1076. nec Salonarn,
nec Baſilicam Salonitanam extitiſlè. Imo Zvonimirus , Laurentium Spalatenſis Eccleſiae Pra:
‘ -ſulcm'êz Archi~Epiſcopum eXprimat. Hunc, & nequaquam five Gebizonem, five Gregorium,
~Patrem ſpiritualem vocet. Ob ªmore-m Archi—Epiſco i Laurentii , ait fe Privilegia confirma
-re. Si poſt inveſtituram facta 'eſt privilegiorum con rmatio, dum in maxima congregatio—
lª‘. ' ne omniumfidelium
tione acta eſt, eiªdmittere
tot Epiſcopi teſtesinſerti, Gebízo interfuit.
potueruntSi‘P eoutabſente facta ad
Zvinimirus eſt perpetuam
expeditio: qua ra ct
rei mc-
moriam exprimat : Reſidente me in Regno meo , fitque rationc' hac , Epiſcoporum confian
u'
\
 l

Salav. CrOETÍ. DaimatÁſicb DueiZus Regibzzsque Hungaria v I I I'

ſu perjurus,
liter dum
ret'nctzebo, ò’ paucos ante dies juraviſi'et
illzm',ſiun719ue : Re ÍCae
jusct, APO/Z0 numSedi.
autemdlzquo
uocl ingenio
milzi - -aliguanda
traditur,fide~
non '
jübtralzam , dum poſtr dies aliquos, jus Sedí Apoſtolicae ſubtraxiſi'et, populo & clero przkſenzv
te, exprimendo: in Regrzo meo. Qualiter amabo permittere potuerunt, atque ſubſeribere‘
manibus'ſuis tot E iſcopi? ut poſt dies paucos, omittat Zvonimirus memoriam: DEI gra
tia ApQ/Zoiicce Se is dono,Rex ( quee, non ‘exprimitur in confirmatis Spalatenſibus Privi
legiis ) quam ante dies , aut fors horas, aliquot, pactus ſolemniterfuerat, expreffitque in Cenª
mano inſtrumento: Ego Demetrius, qui B Svirzmurª , DE¡ Gratia , Apofioliccz Ó'edis dos ~
no, Rex. Adverſus praemifl'a, efl: apud Farlatum Tom. 3. pag. I 4.. dºnatio ÏSminae facta,
Archi—Eppo Laurentio in anno 1083. l’ndict. VI. teſtibús: Reoina epa, Radovano Regis*
filio, caeteris ue Presbyteris, Ubi: Ego Svinimir‘ Gratia DE] Chroawrum, at ue Dal
' matinorum ex. Cizm me DE] Omnip’otentis pietas', ſ¿a miſèratz'one in rega ilocaret
ſòlio , cum etiam Regni diademate,ſèelvtroque a Vicario eiusdem clavigerªi Petri, Gregm
Tio V11. Papa Beatifflimo adornarer; a! uanimite'r cepi Circa‘ meosfideles, ima‘ DEI
Oratores donatianis gratia çfflezſolicitus, Ignum ducens quo nullus fieret exteruy, a n0
_flra donatione. Igitur inter p urim‘os &0. ln donatione Vero territorii Radunce, Monaª
chis S. Ste hªni anno 1083. Indict. ſexta : E 0 Svinimirus DEIgratia Rex C/zroatorum,
atque Da matarum. Cum ſingulari DEI eneficio , guies ¿3’ tranquillitas ubique vigeat
in Re no meo, Ecclesice prwsidenz‘e Gregorio Papa, nihilantiquius habui : quam ut erª
ga meosfidelesfizbditos,ſèupotius erga DEI cultores benefacere inciperem, OPrimum
factu ¿ya exi/Zimans, neminem a ¡zo/fra beneficentia ercludi, Quapropter BC. ~ - His
actis 8 conſtitutis teſtes interfacruntprirrnm Regina Lepd, è’ Raa’ovanusfil‘zus R cgis.
uibus anteriora quaevis ruere oportet , ob ipſius Regis confeſiionem; Verum cur in diplo~
mate illo 1076. in maxima congregacione omnium fideliUm , nulla eſt horum memoria? Ita
que rebus Zvonimíri creſcentibus , fi Papa Gre orius, Zvonimiro (quem Centius barbarum
Regem vocavit ) praeſtitit quidpiam, tune nil ahud: quam‘ mortuo Michaele Sclavorum Re
ge( ad qUem Gregorius ſcripſerat annD 1078. exhibente epiſtolam Farlato fol. I5O.T0m. lll.)
Dalmaticas civitates,ſive Dalmatiam Regno ZVOnimiri attrib‘uit. Enimvero ex juramento
i110, quo fe Dalmatici Croata:- fub Heracliq Papa-_3 obſtrinxerant , & cujus ſub Tirpimiro per
Martinum Claudum reflectebantur, jus quodam in civitates illas, effe Roma: praetendi ’credi— \
que a Gregorio Potuít, Preecipue quia ſub Romanorum Imperio olim , Dalmatía inter Pro
vincias ſenatus fuerit. Sed haze Lucio ſcribere haud. viſum. Ideo ne Dandulo & Venetis‘ pra:
judicent Spalatenſes ſcripturae, ad calcem Hiſtoriae Tragu rienſis ,' Faflato teſte , inflar regula!
conſtituit: Exempla [zi/toria .Salonitanae, necſiztis ca i ata , nec admodum integrwfi—
dei - - B’ guwczzmque ex actis conciliar-um Dalmatiae, É i/Zolis Papalibus,ſèriptaſimt,
ea omniafict’iz , Cs' Jïzppositztia efflè. _Subjunxit Fa'rlatus‘: añefia'entius , 91mm cautiusq'ª
firmar, Quare fi inveflitura illa, Dalmatia‘e applicari nequit, haud “video, qua ratione {idem
obcineat, de Regno Croatiae ? dum illam Cencius,ex praetmſis actís Concilii Dalmatiaz,Do
nation¡ Vrame inſcruit. Profectò dum Zvonimirus , poſt 1031. Papaz meminít, & a. Grego
rio ſe Regulª diademate infignitum diceret ; dum notúm eſt 2 jam ab anno IO ‘6. Regem cum
fuiíï'e Croatiae , ipſeque díſti‘ngmzret, dum ai:: Cum me DEI,piezas in regale locaret ſòlio ,
fi legitima eſt Sminae donatio ,hide de Dalmatia,poſt mortem Michaelis , Zvonimiro attributa,
intelligenda venir. Haze refferre Voluimus, ut eruditus , 'veritatisque ſtudioſus lector, ex ju
ſtieia a: uitateque, ferat ſententiam. u __ v 4 _
Vl, eCroatia‘: chibus, quwdam refferemus, nee 'enim Anuales, aut hifioriar’n Regni Croatia?
accepimus con ſcſiribendan1,ſed notitias tantum, ſiſtematí noſtro neceiTarias, GZ futuris, doctioribus,
felicioribusque ſcriptoribus, ſervirequeuntesª Juri nihilºminus ublico Sacra: Coronas, Regumª
que noflrorum ; pra-judiciisitcm extirpandismtiles. Itaque lícet orínusaPorph. Croatia Prin
cepsexponatur: AJoanne X. PapaR'omano, in Epiſtp‘elj Cl¡ Farlati Tom. 3.p. 94,. deſcrlpta, 7a
nzislausRex Croatorum agnoſcatur ; exorditur enim Pontife‘x: Joannes Epzſèopus* Servus
òervarum DEI, dz'lec'i‘o filiq 'I'amislao Regi Croator‘um, G’ \WC/meti Excellenzifflmo Duci
Chulnzorum: ( uoditerum ſervit enervándo Cencio) tamen cum Dircislaus pro Rege primº
Croatiaº: , bene pio Impp. Orientis, a Lucio, Farlato z Aſi'emano, Thoma Archidiaconov colla
cetur; viros hos doctilſimos , jam ſuperiUS fecuti ſumus. Reges' bos, Patricios unà, Con- .
flantinopolís fuiſi'e, monumenta , & ſcripturae apud Farlatum videncia* evincunt, quee fors fue
rit rªtio , ut honoris cauſa nomina eorum , ('uis diplomatibus infererent. Opinione meª ,{actum
hocjus clientela‘, eo minus evincit; dum Epiſcoporum, Archi-Epiſcoporum, Priorum,Dal~
matizª Catipanorum, Principum Spalati & Chyſi,&c. prªmiſi'a in eorum monumentis _nomi
na, leguntur. Secas Ómnibus his, ſubditum fuiffet Croatiª;- Regnum. Quare honoris pm
e e a rª
 ¡13 A70titia Praliminares Pannonicr Veteris Periodus III.
re fuiſſe, nominum illerum infertionem, Verius inferendum puto, indicareque amicitlam , uti
Lucius lib. z. cap. 8. pag. mihi 81. de Stephane Bano eXplicaret, fcribendo: Ex' quo &ep/za
nzmz Banum ProtO-Ójvatarii Inzperialis titulo decoratum, Amicum Imperii Orientalis ar~
guitar, Que ſi de Barro intellig¡ vult, hand video cur de Regibus Croatia? intelligi non de
berenc‘.? Quare utſupra pag,97. monuimus, arte quadam ſingulari,coluére vicinos fuos;ut
lic“: Regnum fuum firmarent, extenderent ue. Deducitur hoc ex Privilegio ZVOnimiri annO
¡073. apud Lucium: Ego SI-inimir , qui Demetrius, grana divinitus collata ſz‘ibmini
_lirarzte , ¿3’ Sagaeis vigºreſèv'entia: vere‘ cctlztus attrzbuta: , cooperante Rex totíus Chroa
rice, ſinzulquè Dalma-tia?. Poſt Dircislaum Cresimirus tempore S. 'Regis Stephani, Croatiªn
, Rex fuerat. , Poſt hune Step llanas. Suceeſſit huic, Cresimirus, dic'i'us Petras ; ut ex dí .
' lomatibus collegit Lucius, _ Iſte, honorem illum, quem anteceſſores fui vicini exhibebant m
diplomatibUS, modo adhibuit, modo omiſit. Croatia: Regnum dilatavit maxima, teſtantea
pud- Lecium dipl. 1.2. cap.8. ubi: [gitur quia DEIIS omnipotens terra, marique nq/Zrum
Prolºngavit Regnum, decrevzmus &0, ‘ Hrerede deſtitutus , StephanUm Patruelem fuum,
fucceſl'orem conſtituit, ut videre eſt, apud Cl. Farlati Tom. 3. pag. 133. in fubſeriptione pri~
?ilegiiz Ego vero Step/lanus eiitsdem Patrui me¡ [lares, 8 Divina clementiafuturus in
Re no uccefflor, lzanc donationem com‘irmo, ò' ratam in ‘perperuum eflè jubeo, coram
’eo em Archi-Epiſèopo, è’ Gregorio Epiſcopo Chrobatia‘. Intra finem 1073. vel proximo
ineunte deeeſſit e vita Creſimirus Petrus. Stephane Due¡ , Succefl'ori deſtinato,Regn um pra:
ripuit Slavizoz q‘uò, ab Amico Comite an. 1075. menfe Nevembri capto , ZvonimirzwDeme
trius , anne eodemſiRex Sclavorum, in Regnis Creatina, ‘ almatiaeque, communi eleétione
ſueceſiit, Zvonimiri hujus quaedam, veniunt illuſtranda, dum ejus eſt, ¡n fcriptoribus no
ſtris frequens mentio. Dolemus Doctiſiï Farlatum, documenta ex Tabulis Dalmaticis non
exhibuiſi‘e , de quibus pag. 1+0. Tom. 3. ait: huic Slavizo Regnum praripzzit , qui Gre/imi—
ro è’ Spinimiro interfy'ec'i‘us , apud Clzrobatos regnavit , ut colligitur ex Tabulis Dalma
ticis, quas llicprqferri necefflcm non e/l, cum pertineant ad lzi/Zroriam Civilem Illyrici.
Attamen. q x
De Zvonimiro Demetrio.
‘ ub Creſimiro Petro, anne 1670. Banum fuiíl'e, 'teſta'ntur Privilegia adrenſium Monacho
S rum, apud Lucium lib, 2. cap. 15. Hinc quia Banus fuerat, ex Illuſtriore eum fuiffe
familia, cenſeri poteſt. Incompertum eſt hactenus, quo Patre -, natUS eſt. Varias opiniones
non deſcribo, cum nulla fundamento ſtet folido, at quaevis ex argument'ationibus fit conflata,
quee doctis eruditisxe vir-¡s, vel 'riſum, vel bilim' moverent. In Privilegio ſuo, inſrauberíus
memorando, ait: ' ntra Privilegia donationum ac confirmacionum Progenitorum ¡neo
rum, haud attamen, exprimit Regum’aut Dueum. Ut qua Proprietarii, &1 terra.- Deniini,
Denationes ¡llas feciſſe cenſendi fmt. Ad Jadra: eras, Banus fuerit, illarumquepartium , dum
iſthic apud Luciu'm Croatinus, territorium monaſterio conferenl , Roman¡ Imp. Creſimiri Re—
gis, &ZvonimiriBani memínit, Anno ſeqtlente credibilius, a Creſimiro Petro, Vel transla
tusfiel ad Ducatum elevatus fuerit, dum eidem Privilegio a ud Lucium adfctibitur: Arma
ab Incarnatiane D. N. J. Chriſli 1072. Ind.7. Reg, gloria Croatia?, Dallnatiaque Rege
Creſimiro. Viſum ç/i nobisfratrilóus Zovine , Dqſimiro, Petro, Gromi'le , {f ¿lavizo, ut
pro remedio animarum noſtrarum, ¡gel parentum nq/lro‘rum dçfunc'lorum , quorum n0
mimt fimt lzarc, Veliacus &0. Profectò dum 1072.n0n exprimitur Zvoniinirus, fed fratres
memorati , quorum »Slavizo ; mortuo oſt annum Creſimiro , Rex fieri quazrebat, de Zvonimi
ro aliter diſpoſuiffe CreſimirUm eenſerl debet. Credibilius ut vir fagax & fortis, limitaneam
ad Bulgaros, atque Hungaros prazfecturam, aCCeperat, aut etiam occaſione diſcordiarum intra
Salamºnem &Geyſam Ladislaumque, horum partibus , adverfus Salamonem adſtiterit, Cre
,fimiro volente; ut horum aſſinis effici meruerit, & al) his, partem falten) Sclavonia: Obtine
Te, atque anno 1075.Rex Sclavorum haberi. Mortuo Creſimiro, quamvis ipſe, patruelem
fuum Ducem Stephanum, Succeſl‘orem fuum deſignáſi'et, ut fupra retulimus; dum Slal-iza
Jadrenſis, Dalmatiae elevandªe ſtuderet,atque Stephanum deprimere: Narentani ſefe oppoſue
-rint Slavizoní , dum horum Comes Amicus , cepit Slavizonem -, ae facile vita privavit. Sl Zvo
nimirus Narentano'rum Dux non fuerat , quem Veroſimiliusxcrederem fuiffe , horum favores
nactus fuerit, dum 1075, pro Sclavorum Rege ab iis eſt aïritus , ac dein 1076. a Croatis( ce
dente pretenſion¡ ſuae, Stephane) Laurentii facile Arehi- ‘piſcop¡ Spalatenſis opera, inRe
gem,Regnumque Croatiae eſt elevatus. Ceffienem Ducis Stephan¡ , retento Ducis Croatarum
titulo, argun ex ¡llius teſtamento ,quamvis poſteriore. Atque hune, in affignatis ſibi territoriis
vixiſi‘e privatim, ex quibus, praedia quadam Monaſterio S. Stephan¡ legavit. An vero iplſe?
- z,
ve
 Sclav. Croat. Dalmat.ſub Ducibus Regibusque Hungariae 113
vel neposſuus Zvinimiro ſucceſi'erit ? dubium eſt. Juvatex Farlato exſcribere , inrobur d -
&orum,DucisStephani teſtamentum: In Nomíne Chri/Z't. Ego Ste hanus olím Dux illu
jl'ris Croatorum ,cumgravi morbo opprçffus, convocan' jzgffli em enerabiles Sacerdºtes
Regní Chrobatiw , qui' gruviaribus anima: mea: morbis , me icinam adhiberent , de illorum
cºnfilio me tranfferendum curavi, ad Mona/terium S. Stephani Prºto-Margrris, ubi Du
cis titulo, ac dignitate Omni depa/ita , locum meoſèpulcro ¿le/ignavi. Et rç) ans Abba
tem,ut me afflduis prec'zlvus DEO commendaret ,eidem ceenobio profitbſidio expiatio
ne anima? mew, duopra’a’ia ex meo patrimc‘miov concçffl, apudpohtem Alteslug , quod ad
jacet radiis nepotis mei, atque uſ ue adfluvium porrigitur; alterum per territorium
Bre empotoc/z protenditur, 8 earlgmfluyio, iisdemgue pradiis terminatur. Hac acta
ſunt coram Summimiro Rege , ac Domino meo ,Lepa Re ina , Radovano Regisfilio , Pe
tro Presbytero Cardinali , {1’ Romana! EccleſiaLe ata, aurentio ArCÍIi-Epzſèopo, Gre
fsrio Epi/'copa , Joanne Abbate S. Bartlzolomari, fſrjòne Abbate S. Moyfis , Andrea, è'
icolaoRegia Sai-:ello Prcepoſitis. Ego vero Theodorusſèriba D. Regis, ¡las tabulas
cargºeci, 6’ tçflis acifui: Ego nutem Presbyter Sabatius Notariusjuratus communis ex
' ſò autograplzo [zac exemplum in hoc libro totidem verbis deſèripſi. Verba- illa: Ubi
ucis titulo ac dignitate omni depcffita, Item: olím Dux Croatarum, ut¡ demonſtrant Ste
phanum Ducis titulum, cum aíſignatis territoriis ſerváfl'e; ita titulum hunc, & dignitatem in
prªªſentia Regis ,ReginªS,Cardinalis, Archi-Epiſcopi &c. .Sponte depoſuill'e.
Laurenti¡ Metropolitae erga Zvonimirum ſtudia, perhibet, tum \upra memorata anterio
rum privilegiorum confirmado, cum & caeterazprivilegia & donaciones, apud C1. Farlatum
yidendae. Anno 1078.Jupam ſive Comitatum integrum Centinze, ſuae ſacraejurisdictioniſub—
¡icit,Prim¡tias quoque cum decimis eidem attribuit, meorum inquienh Comitum, aliorum
gue Nobilíum communifulcitm can/ilio , diſponendi in Eccleſiaſtica diſciplína auctoritatem
mdulget: Et hoc :dico , ut quidguid ad Ecclefiaflica diſfaen/àtianis 0rdinem,ſàn0 intel—
leà‘u pertinere videtur, plenius lzabeat, Chr‘z/Ziancefidez’doctrinam ubique tenerifaciat,
ordinatas tam Presb/teros , quam alias ; ut caſlè vivant . conflringat , ordinandos ordina
ri, {KB-nadia* mifaciat ¿fc, Lege apud Farlatum pag. ¡4.9. Tom. III. Eodem quoque anno
1078. die ¡6.Menſis Aprilis , ªliud indulget privilegium apud Farlªti, ex quo , ad cognoſcen
dam Regní Croatiae extenſionem,haec deſcribimus : Ob - {5’ irç/Zuntg'fflmam petitionem Ve
nerabilis Patris mei ¿Piritualis Laurentii Archi,Eppi, ê’ multorum Nabiliumſuorum Ci
yium de ¿paleta meorum dilectorumfidelium , qui, una cum eodem eorum Prwſule , mili¡
gravem querellam expº/àerunt , guodpropter copiam diffu/àm , animalium ipſòrum Ci—
vium,è’ lwminum ac villarum EjusdeMArcÍzi-Epiſòapi ,- ò’ Eccleſiaeſua , paſZ-uas fitfficien
tes habere neguibant liberein meo Regali oli/Zric'i'u - ~ r - contra privilegia donationum,
ac confirmationum pro enitorum meorum, prazſèrtim villarum , atque .terrarum Serennt
ne , Got/ze , Cugme, O ic, Debt-iz, Dlanoze, Vallart, :8’ Cremene, que poſitarſunt uffra
montes Mcgfflzri. lVec non vz‘llarum, ¿3' terrarumS. Georgii in Putala, Coria-e , Laſèany,
Priac, cum totajurisdicſilione caſZri Albome, Radcyick, ò’ Smine , quaºſitae un: citra mon
tes, in montibus &ſáb montibus Dubrave, ac etiam villarum , ¿3’ terrarum .Stoloc in Cetina,
SuduſèhizeinCleuna ~ - - ~ Ac etiam Cines tuiSpalatenſès habeant pote/latemò’ liber
tªtem paſèendz ò’ adaguandi veſtra cuncta animalia , in diſtric'ïu meo , inpaſèuzs ¿3’ locis
contiguis - - Sine contradictione, vel datione alicujus per/bnº, ò’ praſèrtzm in BO/Zglz
ne meo regali territorio &0. Spalatenſes dilectos ſuos fideles vocat, & in Regal¡ ?Kane ter
ritorio, libera indulget paſcua,quae ſatis perhibent, ad conſequendum a Zvonimiro egnum,
eosdem adlaboráfi'e. De Sigillo appenſo, ſequens eli teſtimorúum: In quo quzdemſigzlla
ſèulpta e/Z qua-:dam regalís imago , /èdens in t/zrono , habeas in manu dextera guemdam
Zilium bacula fitperpoſitum, {1’ in manu\ini/ira , quamdamſèulpturam rotundam , & Cir*
cumcirca ſèulpta: erant líttercr, cruce pmmifflzſita dicentes: Rex Svimmzrus Dalmata
rum , Goatorum. - i_
Narentanos Zvonimiro fuifl'e amicos ( ut fi is , ante confecutum Regnum DuxNarantano
rum non fuiſſet , Amicus ¿lle, ui'Regem Slavizo cepit, Zvonimiro ſtuduit) argu¡ poteſt ex do~
cumento donationis tenitorii .zi/Zizur apud Farlatum pag. 155. Fatetur vir Doctiſi‘. in mul
tis locis vitiatum eſi'e, nullaque chronologica nota inſignitum , attamen quidquid ſlt de dona—
tione in Forojudiciali , cum inſtrumentum vetus ſit, all'umi, ut te/Zis ex ªudztu oteſt. In
hoc itaque : Jacobum vero Ducem Marianarum , ex parte noſtra Legatum ò’ ntroduá‘o»
rem - - - in memoratis terris permifimus. Ducem Marianorum , fuiſi'e Narentanorum,ex
Dandulo 1.8. Chrome. 4.. part. 3. Patet, dum ait: Dux Venetorum ad Narentanas tranſiens
inſzdas, cum Drojàico Mrianorum Ducefwdus renovavit. Quare dumJacobus Dux Ma
vel
¡Mar, Balthaſàris Kercſelich. \
 \ l \ b

.tu. -Notituà Prce/inünares Pannoníae Veteris Periadus III.

rianorum,ſ¡ve Morjanoru‘m (ab Adria'tico mari dictorum) egit Introductorem , Narentano¡
Z-vonimiro ſuiſt'c'oonjunctds , "Si Reª-ni Croatia? membra, concludit‘ur. '
Ex ¡uſin-uatis ſ ra, & ap‘ud lªarlatum legendis monumentiI , Z'v'onimiro duaa fuiſt'e u
'xores con'ſequitur. rima , cujusmentio anno 1 O78. Helena fuít.\ Poſt hanchpa nomine,
quª ut *teſtis anno 1083. inſeritur , Cum Zvoni'mi'rifilio R ado'va‘no. Hum: Lucius ex ¡llegiſi
timo thoro genitum arbitratur, quod patri non ſuccell'er‘it. Verum puto ego., Helena.- fuiffe
filium,dum pro teſte in 'Regiis exprimitur litteris, c‘um co’nfeſtione R-adouan'o Regisfiliq..
Si enim fuiſt‘et‘non legítimos , haud viileo , c'ur‘donationibus inſertus fuiſt'et. Logitima‘quoque
atatis fuerit, d'um 1033. teſtis ¡nſeritur , teſtamento & redunciationi , Ducilque titulo , a.
Stephano (actas. Hinc Radovanum ~, ut e'x Helena Reg-¡na natum ZVOnimiI'O fuifl‘o Opinor;
¡tu vel ante Patris \ata mortuum; vel_ſi vixit, jua ſuum S. Ladislao c‘efliſt'e, cenſe‘ri ‘debetü,
Scriptores noſtri , Zvonimirum Geyſae, ‘ae Ladislao affinem 'extitiſi'e recenſent. Neque vid¡
adhucdemonſtrationem , ut eos haec ſomniáſl'e, ‘concludi ¿cheat, Sed qua: illa ¡nit ? Helena
videlicet vel Lepa? per quam affinitas eſt contrª'cta, n‘ecdum adſunt, ferendª.- [ententiae funda-v
menta. Si diplomata , veteresque ſcripturm, diligentius 'diſeuſih ,editaqUe fuerint, eruendum
etiam hoceonfidimu¡ , ut mmc tanta, a nobis 'diluºidªri credimua, quª.- adhuc obſcura jªcebant,
& per diverſal opiniones lacerabantu'r, liaUd fine vulnere juris public¡ Regio , E &éra- Coro
nas. Sane hand video , eur tanti utilibus irafcantur litteriI i’ eur Veterum carta’- , MSS. dip
lomata, ſepelienda cremandaque clamitent Y niſi fors illud Iit, quod veritatem eliminandam
velint, adverſus Chriſti ¡nſtitutum, qui hanc doc'uit , & ſe Veritatem definivit, aut orbis terra*
.mm Monarcham , ultimumque hominis finem, opinionem 'çfflr , practendant. Sub ſpe ergo,
eruendae aliquando veritatiI, per quam pmmiſi'arum Reginarum, ªffinital a noſtriI ſcriptori
’bus mempratt, interceilt; ab opinationibu¡ deſcribendis ſuperſedeo.
De geſti¡ aZvonimiro bellis meminiſl'e Volui. Mmim’ e dico, Eſt nobis Colomani Re~
gis de anno I 105. inſtrumentum , por eminens Dícaſterium Aulicum reeognitum , ac pro legi~
timo acceptatum ,autenticatumquc, vulgar¡ nobis Croatia dialecto ſcripcum,expedítumque;
quod a me tranelatum exhibe-0. _ , b - _ _
Nos Colomanu: Dalmazia: , Boſr'n’a , B Magnus Hungaria Rex; Maris Adriatíci,
è’ aliarum amplarum Provinciarum Dominªr. Significamu: omnibus , ſingular'zter au».
'tem POPUZO nq/Zro gloriçſàe Nationisò’clauoniea: Quad ‘coram nobis , nq/lrigue pratſèn
:ia , Martini Lapfànovwh de Jobagonov , Camitis de Karina , Domini Lamaqkenſis,
{Y Vaivoda nq/Zr'z Dalmatici , Arm' R-adula flan-0: , rev-nie vicibus Zvonimiri Regis Dale
mafia, caputſèu vitam confervaverit, {F adipſè fuerit terror Bulgarini , ò’gloria gen- z
tisſuaz. Quodveſè temdecim vicibus de ellaviffit Bulgarinum, &Pqfl laa-c cumfitis Ce- 1
mqpnibus, in C0 qvo cam o conflix‘iffet, ubi etiam cum ſèptem uzsfratribus occubuzt.
Quorum confideratzone, - 04‘-, Martino dedimus, {5’ donavímus omitatum CertinªrJegeO
B conditione :11,11: is,NObis nqſtrisgue heredibus &’ſuccçfflbribus , unà cumſuis [lare- x
díbus &pq/Zerita'tibusflzo cum militar? gloríofofizo populo ,fidelisſit acfitbjeà‘ul. Llano ~
mz/lram Regimn reſò_ tionem confirmavimw coram Comitibus Dªlmatia; videlicet Nob.:
Georgio Chac/zitorowclz, Nob. Georgia Chitorow'clz, Paulo Nob. Gufflch, Nob. Obracl .
Cazmiclzitorovzclz, Nob. Jammetnatorovichz Qui omnes , reddiderunt nobis gratias, u~ A
r hac donatiºne Martino magno Comín' de Carinafac'ïa. Scrthum hoc e/Z Jadra ,
per Cancellarium Dalmatia Petrum Beriſzlavich Comitem de Boclzlci. Anno Incarna—"ª
tionis Salvatoris .NQ/!ri 1105-'. Quo donatio , ’ejusdemgue juflitia Buda confirmabitur
Colomanus MP. Locus Sigz'lli. l
Hoc inſtrumentum fi firmum haber¡ poteſt , prouti ſtaret pro eo, lloc etiamtquod Rittero ,
teſt‘c, in Regis Ludovici privilegio, dato 28.Novemb. An. 1360. referatur Zvonimirus filiam _
ſuam Claudiam,Winiche de nobili genere,Lapzanorum in uxorem tradidiſt'o , fimulque terx
.ram Karin¡ oonceſtiſt'e. Qua dere, Luoius ;quoque lib, 3. cap. L prazberet teſtimonium. Evin
_…-M.-7,_ÑTWÑMAÁÑ
cithonimirum cum Bulgaris,etiam cum vitª* ſuz periculo pugnaviſſe, fuiſi'eque Regem, 8¡
examplo militem, - PorroCuropalates ſcriberet 'ad andum I'O 4.. Servorumgens,guas etiam
Crown.: vocant, exiit, ut Bulgarian: in ſèrvitutem re (Yara. Zonaras vero: Tertia,
porro anna Imperii( Parapinacis) gens Crobatoruni, quos nonnulli Servia: vocant,_Bul~ ,
gariam ocoupªx aggrçffa ell, ac quedan¡ loca carpa, /èd multzlrpraliz's facilis , multzs uz'
‘ringue cafis, tumiesex*czd1t,que tenuerat, :um devzcta ¿3’ Romana ditione ex ulſa , in
ſuas ſedes redire coacta e/Z. .Horum confideratione , Zvonimirus ad bellumi ud fuorio
miffuI-a Crefimiro. Et cum Colm'nanus coram ſe ſuique pmſentia Radulªm pugnáfi‘e ſtre-r v
nuè, 82 vitªm Zvonimiri ſarváſt'e perhibeat, bellum illud pro recuperanda inferiore Sclavo~
nin 81. Syrmii partibm fuiſi‘e , credi poteſt, Sed mortuointerea Crefimiro , ZvonimirUSſiE ſuass
'e .' _‘ ' . e e¡
‘ª' fi. «'...lª-i ….1 ‘ l.
 Selma Croatz‘Dªlmat. ficbDucibus‘RegibuSgue Hungariae. _ Í ‘15 )
\edes rediit , ſcſeque Croatim Regem effecit, ob virtutem in bello exhibitam. HMC quoque 00*
caſio fuit ,contrahendae ªffinitatisrum Geyſa. & Ladislao. II. Si flªt monumentum fuperius,
Colomanus Rex , Epiſcopus Varadienfis haud fuerit, dum Zvonimiro adfiitit pllgnanti, hifi‘
vellis, ex milite , factum ſuifl'e Epiſcopum, ex Epiſcopo Regem* Ego credo, contínuo ſemet
eXEX-cuíſi‘e per bella (Íolomanum ,cum Ladislao mortuo , invitatus fuerit per Cr‘oatas ad capaſ
ſendam Regni Coronªm, utipfis- cognitus, &a antea cum iisdem ſub_Zvonimiro miles, quiideo
etiam citiflime Dalmatiam aquiſivit. III, lllud: Maris .Adrlatzci, aliarumque Provincia
rum Domina.: ſummum eſt, quod in defectuautogrªphi, an a Colomano fuerit expraeſi‘um ,
dum in cªeteris ſuís, hªc títuli formavnon legítur, haud diſputo: .An autem exprimere Pºmª_
kit? ſuo loco dicetur. ~~ _ - ; Ñ ,
Gregorius VlI.Papa qui ad Michaelem Sclavorum Regem ,armo Í ' 8. dede‘rat litteras,
in cauſa , que erat intrª agu‘finum EpiſcopumzêlSPªlatanum Archi- ppum_, Michaele in.
tra annum mortuo, &Gregorio Dalmatiam Zvo'nimiro attribuentc) prohibet Ven-lino inva- -
dendªm Dalmatiam anno 1079. j'uvat Gregoriiepiflolam ex Farlato exſcribere, ,, Gregori.
Ñ us Epiſcopm Servus Ser'vorum DEI Uvezelino Nobili militi, falute'm & Apofioliram be
,, nediétionem. Scias no¡ de prudentia tua multum mirª'ri, ut qui te efi‘e dud‘um Beato Pª.
Ñ tro &Nobis fidelem romiſeris , contrª eum, quem in Dalmztia Regem auctorit'as Apofiolí.
Ñ ca conflituit, tu mo o coneris inſurgere. . Quapropter Nobilitatem tuam monemus, & ex
²) parte Beat¡ Petri mcipimusfflt adverſus jam dictum Regem deincepsªrma capere non prm.
n ſumas; ſciem qmdquid in ¡llum auſus fueris , procul dubío te in Apoflolicam Sedem factu
Ñ rum. Si vero adverſus ipſum aliquid te forte dicis,haben,a'nobis'judieium debes expete.
"ª re, & expect-Me juflitiam potius , quam contra eum ªd .injuriª-\m SediI Apoſtolicªe minus‘
Ñ tuas arma're. Quod ſi te tua: temeritatis noanDitueI-It, fed contra mandatum noſtmmÏ.
n contumaciter ire tentªverisz. fciasindubitanter, quiª gladiur‘n B. Petri in audaciam tua… e..
I) vaginabimus , 6: eodem pertinaciam tuam , 81 omnium , qui tibi in ea re &vel-int, niſi refipi-ï .
9) [cas , mulctabimus. Si vero obedieus, ſicut Chrifiianum decetfflrudenter extiteris, gracia
,, am Beat¡ Petri , &Apofiolicaa Sedis Benedictionem, ficut obtemperans filius, conſequeris.
,, DataRomae lV. NonªsOctobI-is, Indictione tertia.v - q -
Evincít hªªcepiflolª I. Veaelimn'n ſubditum efl'e debuiflè Romana Sedis, dum 'hac aucto. x
ritate , ſeripſit ei Gmgoríus. Quareerrªreillbs, quiCarínthi‘ae Ducem, putªr‘IIntVecelïnum.-ª
qjui neſcio , quam pra-tenſionemhpbere potuit :PTU Dalmªtia , ut _hac &tªke confiderabaturzï
ujus autem partir, Dux ‘P aut milee'VE-c'elinúa fiierít P nerdum confiat, 'vel fizerït Roba-tíª
Northmani mila, chjua bella his temjmribue deſèribuntur a LupÓ’Pmtoſpata‘,A-nna Gemmª"
na , ‘Abbate Gaufrido dicto Malatétr’a &0. cumRobeÏtus Romàm inauxilíum Papa! ívín‘e I'm-'L
batur; vel eredibiliu¡ fue-kit Ezerinu¡ , de quoLaurent. 'a Monacis’ lib. 13'. ~ QuzdamEzerz'.
nus quandam Albrici \miles gregarins, veniensin Italiam cum OéÏOÍIe Bnperatore,obti.
nuit abeo villam honorariam infinitas Paduanis,ſèu Vicentinis. - .Hícgenuit Ezerínu'm¡
Balbum , qui didusfuit Ezerz'nus Primas. Hic ennit'Ezerinum Monaclzum Inn-eticum,*r
qui dz’ctusfiu't E2 erinusſècundus ,B ¡¡ic gema*: zerinum tertium, qui Izabuz't infeudum¡
ab Imperatare villam deRomario &0. -Vide Laur. -Monacísg qui-geneªlogía‘m & hifioriam -
eorum refert. Quia porro Nortmanorum meminifl'emuMoDcurretque dehine mentio , proLe. ª
ctoris commodo, fit hake de iismemoria ex, lib. 4. Laur. de Monac'is pag. mihi78. -’ ,. Nortma- ‘
,, ni .fuerunt populi dehltimis littcribus occidentis, qui maria illa , continuis diſcurfionibus- 7
:o iuſeſtabant. Hi pofiea
trantes , Frªnciam, junctis fibi, Datis(
Lotharingiam foreDa‘nis)Per
&Germaniam ligerim
, per amos flumenGalliaD'pot‘enter
ultra‘ in.*› l -
4o. ferro & incendió va-l
’ª
Ñ
flaverunt. Tandem Rollo Dux eorum percuff'o foedere ’cum Carolo III. dicto Simplicean-'Ï
-A‘ ciae Rege, ſactusque de idolatra- & hofie Chriſtíanus, & genet’Regis, & v'oeat‘us in baptifina-Ï
,zz te Robertus , a nomine Roberti Comitis Parifienfis, qui eum de ſacro fonte levavik , accepika-ª
3)
Rege regionem incolendªm ſuper Sequanam flumen , que abinde dicta efl Normania. Hic
zz fuit Atavus ſupraſcriptí Roberti Guiſcardi ,~ qui intrans Italiam cum potehtiffim‘o Norma.
o’ norum exercitu Appuliam obtintjit; Saracenos Campaniam ’occupantes fugavit,_GrªªcÓQ‘
J) eXpulit de Appulia,
tata potentia dimiffisCalabria,
-in Appu]iaſi& aliquibuscum
Ecclefiis adhuc
Rogerio tenentibus
fratre trªnſiit ritum Grªe’orum, ingeni
in Sieilinm‘,-quam Dila-\
Ñ
I'd tiſtrzge' Saracenbrnm obtinuit; R'obertustOcatus @R Comes Appuliae, Rogerids SicilíaeJ-º
y’ -Robertus ſubjecit Lucaniam , & Salemum , & tranfiit ad alias eivitates Campaniaef Leo Pa::
Ñ
pa añbedictus, ſiudem repellere ’Robertum, victus magnª caede fugit in Beneventum ,apòzª
,, ret in'loeo praelii aeervus Offium ‘interfectorumJ Pofleª Papa victor fruflra hentavit exªªl
,, pollera Normannos ,de Appulíá. Tandem Nicolau¡ II. Summus Pontifex , *inſpecta invictg‘
,, potencia dictorum' ftatrpm, conceffit eis fulê fifdelitate, juramento,.&vexillo terrasAppsqliQª
ª º
 116 Nariz-ice Praüminares Pannonie Veter'ts Periodus- III.
,~, & Sicilia, confioentibus ſe, haredesque ſuos Vafl'ªlosEccleſize. Poſtea gravi ſuborta diſcor
Ñ dia inter Gregorium Papam ſeptimum, &Hemicum IV. Imperatorem, Rebertus Guiſcar
Ñ di, Papuª fe‘rem auxilium, Henrieum fugavit Senas , cum fue Antipapa. Poſtea Romam
y intrans, illam igne ſertoque Vaſtavit, & Gregoríum in ſua fede repoſuic. Hujus Robert¡
Ñ poſteriores, fortuna tam alee extulit, u't nomen ſuum, atque otentiam, por Orientem , Oc
,, videntemz & meridiem diffunderent, nam & Principatum Antlochenum , ma namque partem
i,, Italia: , Siciliª: , &Affricae, & in Galliis multas regiones, &Regnum App iª! poſi‘ederunt.
II. Dalmatiam Zvonimiro datan¡ fuilſe, 'eumque conſtitutum a Papa Regem Dalmatiae , \
Quem in Dálmatia Regent auctoritas Apoflolica conflituit.~ Haze roinde inicia ſunt Reg
ni Daln_1atia;,quae , 'utdiſtinctum Regnum aCrea'tia, cepit haberi. Primo¡ itaque Rex Dal-J
matim-ZvOnimIrus ‘fuit. Hoc eſt , qdod in ſuis diplomatibus Zvonimirus , ¡083. PapaeGrego
tii meminerit , & facta- ab eo inveſtiturae. Regni videlicet Dalmatiªe, nequaquam Croatiae ,
quie nihilomínuz Cenciuª conſudit ,& Crºªtiª? attribúit. Zvonimirus in monumentis anterio
ribut, annumq‘ue 1080. PYaecede‘ntibus , nee Pa , nec inveſtiturm meminit. Gregoriun i ſe,
de Regne Croatia;- tac-et, & unice Dalmatiak egem conſtitutum fuiíſe memomt, Quanel-lª
ari ‘virtute_ propría, Regudmlveffeeerunt, quod a evit, ratumque habuit ſub Geyſa Otto.
reacae 'fimiliter, robantibu's'ſub' Dircislao, ’Con ntinopolieanis Impentoribus. Dalmatia
Vero auctoritate regoriiPap’a; anne IÓ79. ſub ZVOnimirºinR um eſt elevata…
'Quamvis Zvonimiru's, in 'donatione -Radunae camebio S, Ste ani anne x083. indicti. Sex
ta , 'apüd Fa'rlati fate'a‘tur) ‘Cum fihgulari Dei bene/¡cio uies tran uillitas ubique vigeat
in Regno meo, anne nihileminus 1085. 'diſcerdias vi uilie cenfit ex ocume'nte apud Farlati
Tom, .'3.'pag. 155. que Lªurenfi'us Archi~ ich ns, me Regiª memoria, diſponit,inquiens :
' Ego La‘uréntiiis DEIGratia Epiſèopus- - a aun/is* , unà cum Valiga Priore , Cïero , ò' ª
univerſò poPulo,'Dabrum Abbatem'Ca: ii S. Stephan¡ PratoMartyris extra urbem,
cum G’ ejus Mandela' 'equfiá çffèm‘ incurſtºnibus hoflilibus, omni ope B' corffilio ju
‘van um eſ@ cenſz‘iimus. Hªce Lauret‘itium, aliene fuiſi'e anime , a Rage Zvonimiro, veo lu
‘culentim teſtantu'r‘, quod Joanna' 'edituu‘s 'donationem illam 'renuerit cenſignare , ſic enim
ibi: Tam 'negotium dqtum ’ç/Zvſoanni-adituo , ut hdnc'da'nationem litteris con/ignaret,
qui , cum ſxpiwfogïztm ~al›_n'ueret , v{1"e;\-.*cz¿ſ'as*z'orze valetadinis -ureretur( dum nihilOm‘mus
Inter tefles ſubſcriptusefl'etJ 'Ego Theodorus Presbyter indignus hace owniaſèrg’pſi, roga
tu VenerabilisArehi-Eppi-~-~ - I- whzçïusmadi donatioz- mew-um,- uiſizprzz nomina
tijimt-,fauèïerààs ſàneiuàt, ‘videlieet Arehi—Eppi,aer~iª rior-'Is', .-Nobz’ 'tatis,è’ plebis u
‘niverſMfirmaſinac erpe'tud. 'Profectò liae'c, ſatis teſtantur, 'adverſus Zvonimirum. ¡¡lotus
hill'e,quibúsAtchi~ piſ-:opus ileicaBatun ‘Cauſam rebellienis hujus fuiffe,bellum a RO~
berto geſtum dedueitu’r. 'Cum'emm Rebel-tus ‘ſaveret Papuª, a *que Zvonimima Regis Dal-
'matiªs titulos adeepe'ra't, Z‘vºn_imirus,'ad vetºſus Imperatorem Orientis, 'atque hujus ſocros Ve
'netos ,ut Dalmata e‘Xea'nt , voluerit. Hoc illi 'detrectantes adverſu‘s Regem ſuum ,ſeſc eleva
runt. HXcad andum '1085.‘ex Lup’e Protoſpatafigenda font, qui ſcribit .- 1085. Pradictus
Dax( Robertu¡ ¿Brandi-apparatu hdi-ida, 'izanunuñque innumerabili exercitu - ~ in
'in A r'a'tiaum ¿pelagus - v 'ubiStolus Vaneticorum, &filias Ducis Venetice
cum ¡ªlzª-'ibas navibus -eratinfç/Zw, Duci Roberto. Sed bello in mari inter eos Corzfeó‘t'o,
victoria'ad Nortlzmannos_
memo‘rato convenit, co’ncqfflt. ''oſiti
ubi,Mon_achieX -Avnus. a Lupo relatus, cum ,nempe
lioſſtilibusexcurſionibus documento Laurentii pra:
Northmannorum.
, ex rimuntur. Haze fui: occaſioz'ut ephanus Creſimiro patruelis, & ab 'eo deſtinatus ſuc
"' ce or, ex ¡nfimiicate illa‘gnvi reſtitutus, .privatim ue fine Ducis titulo vivens , rebellium
Zvòpimiro caput, effe’ctus fuerit.
RegaÏÍS'teri—itorii_,'ſ'heodero -Abbª‘tiInnuit hoc-in elargitaa
S. Stephani ſe donatiene
(le n‘di 'apud Farctlatianne
Tem.1089. Indict.XIL
3. ag. 158.quo
ait : Illudveroſtlentio
comandrari minime
ne ueat, ut pr'wtereundlzm
qfleris díª cum
innotefiat~,guod quamis a nobis,
neceffitas ſine aſinosſü
ua-dam 'que egerit,
ªdora
ad'illos~(Monac os) ºauxi iz' 8 conſilii Cªüíà corzfugere,'è’ -aligz‘zidqfiibfidii, ſèu dom' ab
íisdemº eeepc, dli admodu’m comiter, ac ~ enigne amplias centumſòlidos ala-eo.: nobis
fiepp itárunt 'ea conditione,~ut ip z guague, r0~eo~at~digna compenſatio poflularet,a
liquid‘iisd'em'tribueremus: ¿al ua nobisprajſizre ‘nendum limit. Hare omnia notaſimn
Law-aida VenCrabiliArcfit-Ão 0,5’ Gregorio olim Lupo Crºatia, &Gregorio ;zo/Ira
Scribd. Haec firmant ‘ſuperius Ga», nempe Stephanum Telnet feciſi'e rebellium Ducem, qui
in ſubſidium levavit aMenachis, amplius'centum ſolides, Iege ea: ut regale territorium , il
lisconferat, ſipotitus Re ne -fuerit ~, quod ante ann‘um 1089. exequendi Impos , ut eXprime
rec: id quod nobis prª?” are 'nondum -ücuitfium'demurn eí’cexecutus. Haec acta fuifl‘econ
filio Laurentii , verba docent: omnia not-:jim: Lªurentio. Created¡ Epiſeepo quid cªve
‘ nerit .
\
 b Sclav. Oroat. Dalma-.NL DuczZusRegíbusgue Hangar-I‘d. 7 T117
herir? necdum eſt erutu_m ,profectò 1089ªEpiÍ‘COpue non fuerit‘, cum dicat Stephanus: Gras
gorro olzm Eppa Croatia’. — 'u ’
Rei hujusconſideratione , fiGregorius C'roatenſis Epiſeopm , qui Regis cüriam ſequebaª
tur, & regalís vocabatur EpiſcopUs,a Zvonimiro Epiſcopatu prívatus fuit , ut ªrtes fecvtui
tebellium; & augeri potuit tumultus ob Epiſcopum depoſitum , & deſignªri Epiſcopatus lª*
grabienſis in Sclavonia, GoricenſiqueSedes ( quod ritus a Zagrabienſi Eccleſia ſuſceptus, Se
Goriczá Zagrabiam translatus firmare videtúr, atque teſtari) Zagrabiam transferri , ut rectè
pag. 19.hiſt.Zagr.infra ,monuimus , ſiEpiſco atus quispiam Zagrabiam translatus fuiſl'e creª
di poteſt , tune Croatenſis major¡ ex Parte. Hmc relata Tomci & Vinkovichii opinio, pag. 6.
cap. infra HLquiE iſcopatum Zagrabienſem anno 1035. fumiatum ſcripſêre ›, de his diſturbiic
foret intelligendª. ‘t quia Zvonimirus Sclavoniam pofl'ediſi'et , ideo Breviaria antiqua, de fun*
dato hoc per Ladislaum Epiſcopatu tacere. Sed turn fundatus non fuerat, at defignatus tan
tummodo , ad reducendum Gregori um Epiſcopum , legitimo Regi ſuo Zvonimiro, Enimvero
mon'umentum pag. Lexhibitum, morte S. Ladíslai 38. annis poſterius , Ladislao fundationem
adſcribit: Regnante Nobilifflimo Rage Ladzſclavo -~ -› pra-dicta.: Rex (itaque Ladislaus)
Zªgrabzenſèm con/lituit Epiſcapatum. Quare ut ante mortem Zvonimiri, Sclavom'am a
Ladislao receptam fuiſi'e , nemo ſcriberet, ita lia-rc, mortuo Zvonimiro acta fuiſi'e,cenſeri deber.
Hinc cum Zvonimirus ªnno ¡087. vixerit, at ‘ ue ad annum 1089. vixill'e deducatur, Zagra
bienſis Ecdeſia anno ¡085. fundata haud ſit. orro ad componendas-diſcordias Tinniny an~
no ¡087, conventum cclebratum aZvoni’miro fuill'e, cumque armo hoc vixill‘e,confiteXmonía~
liumJadrmſium confirmato privilegio, a Lucio ac Farlato memorato. An vero ſub his co~
mitiis impie aCroatis trucidªtus fuerit Zvonimirus, ut traſtulít Marulus? aut vixerit ad an~
num lequentem , res adhuc obſcura incertaque eſt.
Zvonimiro mortuo, ut in turbis Regnum fuerat, ſic cas, ultro continuáſi'e argumento efl:
‘ uod adíndicta Sibenicum comitia, die octava. Septembris, nec Banus,nec Comes ullus compa
ruiflè arguatur, ex inſirumento apnd Farlati, atque Lucium lib. 2. cap. XI. dum pro teſte in
ſertus nullus habetur; at tantum Laurentiua Archi-Epiſcopus, Ioannes E iſcopus Traguri—
'nus , quidam ex Spalatenſi Clero , Cum Nobilibus. Facile Laurentius Stepïanum coronavit,
dum iſthic exprimeretur: .Ac'i'um ç/l hoc aputl caſtrum Sibenico in die praſata’ſòlemnita
ïis. Superius autem z Cum igitur omnipotentis DEIpidas, meſúa Clementicz, Patrum ,
Avum , Proavum, Elio in Regia Ómnibus Clzroatice , {5' Dalmatiae Nobilibus collaudanti~
bu s exaltaverit honore. Narrando, miverſos Nobiles ,Eccleſiarum Rectores ad ſe confluxiſ
\e , & reliquOIinter Abbatiſi'am Caenobii Spalatini cum precibus , ut: quodamſèriptum a nu
per Rege defunc'ZO Svtmmzra concçffum confirmaret. Ubi uia Banorum , Comitum nullª
exprimeretur mentio, qua: lecutae ſunt aSvinimirímorteconfu ¡ones , faeile conjectari eſt. Hoc
ſane eſt , qubd Stephanus aScriptoribus Hungaris , proRege nun eXprimatur, quia pro legiti
mo , nec ab Hungaris, nec Romana Curia , nec vicinarum Provinciarum ſcríptoribus habitus
unquam fuit; Verum Rex fuit, factionis paucorum. Hoc ell: quod Laurentius Archi-Epi
fcopus a Stephano, ſuo lic‘ct Rege, confirmar¡ Donaciones , privilegiªq uc Eccleſiª: fue: non pm*
curaverit. Hoc eſtzquod Hungari'ae Regcs, agnoſeente quo ue Lucio,quamvis in fuccellivª. .
privilegiorum confirmatione, Zvonimiri, Creſimiri Croatia: ºgum ‘memorias fervaverint, de
Stephan() neverbum quidem punant, dum nihilominus anno 1133. hoc ipſum Stephan¡ , Mo— 4
nialibus datum diploma,fuifl'et exhibitum, ejusdemque obtenta donatio nova, quin Stephan¡
' Regis poucretur memoria, at tantum Svinimiri. Quare inique repmhenduntur ſcriptores
Hungari , &cumprimis Thuroqzius , quod Stephani hujus mentionem non feciffet, duru hunc
Pro Rege legitimo, nec Regní Croatiae optimatcª , nec l-lungaria unquam habuit , vel agnovit,
at {Olummodo Laurentius Archi-Epifcopus. Ex Epiſcopis: Tragurinus, & Gregorius olim
Croatenſis. Presbyteri aliquot,.Monachi, Abbatiſiàr, Nubilesque S alatenſes. ’Dum Croa
tia Dalmatiaquc- membrum & pars legitima Sacra.- Regni Hungariªe Sºrºllª' funt, latere hate
non potuêrc , Scriptores vetulïos Ungariae, quod in horum Aula ,è Regnis illis , ut Obfides, plu
res numero ſemper exfiterint'; quod item privilegia illorum , Ungariªe ches confirmeverint.
At videntes Stephanum,facti0ne paucorum Regios ufurpáffc titulos ,poſtquam (ponte ¿Uri 0m
ni, &Ducis titulo ipſemet cellil’ſet, eum enumero Croatia: Regum exmiſerunt, eo veracius,~
dum nec Hung-aria: Reges , nec StatUS Comme , Stephanum pro Rªge habuiſiimt. Scriptòrum _
eſtzfidem ſequi publicam, & hanc non poſtponere ex privatis affcctibus. - Dcmum ex ſupra
relatis videre eſt: Quiz fuic Stephanus ?qua ratione in extradatis fcripturis inſeruit : Patrum,
avum ,Proavumgueſòlio in Regio , Nobilibus collaudantibus exaltaverzt honore .P Quan
do? atque ubi mortuus? etiam nunc obſcurum eſt. Debili valde manu Regnum uſurpam,
¡llud facile amiſit, dum armo 109 1. Dalmatia, ad clientelam rediit Imperü orientan; (33-03
. ' S B tu
Hiſtor. .Baltlzaſaris Kerç/èlzclz. \
 ng Notizie Piwliminarea Pannonicz Veteris Periodus II!.
&Almum as. Ladislao da‘tum Regem 'habuit , teſte antiquo monumento apud Lucium lib.3.
cap. LAnno Incarnationis JEÍízClzri/Zi DJV. ¡091. Kyri Alexia Corçflantinopoleos Im
perante , tençªore ,quo Vladie aus Pannoniarum Rex., Croatia irwadens Re num, Do
mnum Almum uumNepotenp in illoſtatuit Regent; Jadrerg/ivero Cathedrce omno An
drea venerabz' ¿ter pmſulante, meque Drago omirzi Praflantii Epi/'èopi nepote, jam
Sarria priorante. V-erum de his ínfra uberius.
-Perpenſis Regum-Croatiw -ſcripturis, ac diplomatibns, Vequalis vide’tur fuifl'e gubematio
mis ratio, ut in Regiº Hungarian Erant his poſt Regem Bani, five Duces, Zuparzi, id eſt
Comicºs.
bant. ErantBarones
Status-cgni,
atqueutRegni
Cubicularii,
ordínes,Camerarii &0. ,quos
ex Epíſcopis tamen ,,vulgari
Abbatiſibus dialecto
Presbyteris etiamexprime
, ut Di—
plomªta eorumdem Regnm evincerent. Regní Congregationes , ut ſuperiora dubitare non ſi—
-nerent ,dum Zvonimirus : ubi Fidelium maxima congregatio &0. Caſtra,Comitatus,
caéteraqúe , &queCum
que terr‘itoria. ut in regalibus
Hungaria.diſponebant,ut
’Reges benemeritos praemiabantur,
donationes donando , conferendo
evincerent. Dſiiſponebant cum m0
nafleriis , iïsdemque immlmitates largiebantur, ut diploma a—pud Lucium , lib. ¿cap, 15. Ann¡
1059. teſtaretur: Cpncedofavemannuo tibi Andrea: Abbati - - lªuius patentiae liberta
3em , ut prmter debitam Eccleſiq/Z'zccz dffiiplimz reverentiam, nulli mortalium potcſtati
mundanueſtve ſjíiritualiflcly'ecti lzalzeamzſini, luríbusque .aliis. Hoc porro fªcul‘o X. ita
viguiſſe, {act-'1 teſtantur Canones, & Decret-a a Reghino collecta, quae demonſtratio huc non
ertinet. Eccleſias conferebant, utfidem fccinnt diplomata apud Cl, Farlati, in rebus diſci~
¡Ilinae publicis, live Rempublicam reſpieientibus , communi voluntate ordinabant, Regal¡
aucton’tate, JWagnatumgIte meorumfavorabili voluntate, ſcribi mandavi _llabile (vide
loco 'citato apud Lucium) Prz'vilegium libertatis &0.
VII.. De Dalmatia meminiſi'e -debemus. His temporibus , refiricta-m admodum fuiſi'e ›
Dalmatiam, nemo dubitat, 'cu-m haze maritimis tantum civitatibus contineretur , Jadra, Tra
gurio &e Inſulae vero, ut Arba ,Veglia, 'Chet-fo &c. fuerintne Narentanºrum , aut Croata*
rum , adlmc in obſcuro eſ’c. Dalmatiam ut his confiderabatur temporibus , Scriptores Vencti
.adeo confundere ſtuduerunt,ut ſi bos, horumque Duccm Dandulum ſpectes , quaevis monu—
menta,diplomata, MSS. quinimo quosvis ſcriptores , qui Dandulum non ſcquuntur, erroriI
damnare oporteat. P-rofectò admirandum eſt ſtudium,quo nituntur , res Dalmatiae Obſcuras
reddere. Croatiae Reges,jam judices, jam alio nomine ſcribun‘t. Sclavos Sclavoniamque ex
primunt. Narentanos pro .Marianis habent, ceeteraqre innumera. Se Dalmatiae Dominos ,
atque Duces contendunt, titulºs varios ex Dandulo proponendo. Profectò fi quïs eſt: qui
quaevis fªlſa ſuppoſitïtiaque fibl perſuadeat, Dandulo excepto ,ac Veneiorum Chronicis,ho
rumque non Ómnibus, fed quibusdam Scriptoribus, talem relinquimus. Qui vero veritatem
amant, prieter omniſcïum DEu'm, errarc poſl'e homines t'atebuntur. Porphyrog. aetate ſua
Venetos Italiaz Regibus tributa folviſi‘e teſtatur, Sclavis ítem ſive Croatis, talia. per eos fuill'o
eXOluta,negari non poteſt. Si Dalmatïa Venctijuris Sasculis X. & XL fuit: Si Venetae Dal
matia: Domin'i? qua ratione Democraticus ille Dalmatarum flatus, a Lucio Farlatoque de
ſcriptus ſu’bſifiere poterit? quomodo Croatim Reges , ſe Reges Croatarum Dalmatinorumquc
inſcribe'oant? Pfiorcs, vel Catipanos Dalmatiw , propriis inſerebant ‘cartis.? terra, marique
fuumdilatatum Regnum eXprimebant? quomodo anna 1064. ut eſt apud Lucium lib. 2. Cªp.
¡6. Tragurien'í'es eXpediunt: Regnante Domina mylro, ac PiçIÏMO Au . Corz/Zantirzo Du
ce (ºf fi’lagno
¡tuberias Ímparatare.
Domino Comneno; Eccur Arbenſes,
Croatia’v iſthie apud
Dalmaticegue Lucium
regimen D. 1º62. mperiiPetro.
gubernarzte moderante
Quid
eſt? nullum adhuc repertum eſl'e monumentum, nullam donatione‘m, quibus doceri pofl'et,
‘ſaeculis X. aut Xl.Venetiarum Ducis, memoriam,n0n dico ſubjectionis ,clientclm , ſed nec ho
noris, in Dalmatia, aut Croatia haber¡ inſertam , adrae factx ªtque Jadrenſibus collationes,
dºnaciones , privilegia, per Croatia Reges, a Cl. ucio, & Fa'rlato exhibcntur, miror atta
men, utrumquc dicere, tales deſiderari. At ego neutrihorum iraſci vale0,dum rationi 1”qu
Reipublicae fic ſtuduerunt; ut cognoſcenda: veritati ,media,modosqne poſuerint. Lucius lib.
3. cap. a. neceſiitatem,quz_ª
guammamzſèripti Alexlum illiImerat,ſªtis ex matias
. - -i Da rimit, titulum
dicens: concçfflfflè
V'eneti Scriptores,
untforrfiestam vulgati,
(NB.)qfflè~
runt, »Sed cum ex traditis al: eisdem, Iza-geſtaſànt, diſlingui negueant; idea al: illarum
tenzporumffiriptoribus ,aliguaſumen afimr, ut - - eau/¿e belli , tituli ue Dalmatici 00n
jèguendz occajio appareant. Que \atis indicant, quid ſenl'erit Doctiſiï ucius? quid item
fcribere debuit. Cauſw ¿ªlli titulique Dalmatici conſèquendi,haud vero confecutí, occaſia
aypareant.
Itaque ante Sªeculum XII. atque iſtud, tardías, Venetis ínDalmatia nil fuiſi’e , cet-turno
ſi WORK‘
monumentïs, diplomatibus, &Scriptoribus eſt. Deſudªt loco citato Lucíus ,ut pe* \è
eorum argutías, umbram, apparentiªmque facíat, bello Northmanïco, five à Ro '
adverſus Confiantinopolitanos ,jus quodam in Dalmatiam Venetos obtínuïfl‘e, ex Ale
Privilegiïs. At quisquís Lucium ªttentè Iegerit, vídebït quam invitè , atque víolenter,
currere nitaturScriptoribusVenetís. Profectò , fiabAlexio , attributus fuít títulus Dalmatíª
Ducis,Vita]i Phaletro,qua ratione Gregorïus Vll. Zvon’ímirum in Regem Dalmatiae inve~
fiivit, agnoſcente ſuperius Svinïmíro ? quomodo ªnno 10 I. ut ſuPra,Alexii Imp. Epíſcopí,
Priorisque Jadrenfis exprímítur memoria? quin vel mentlo efl'et Ducis Venetiae Kyri Alexiª
COÏZJZantÍNOPOÍCOS Imperante &0. Anno 1030. Botoníatem detruſum efl'e ad monaſterium ,A
lexium ue Imp. factum, ſcríbït Lupus. Anna Comnena, Alexïum adverſus Robertum mul
tos folímtáſi'e recenſet, ac reliquos inter, Venetos quo ue, oblªtíone promiffioneque dono
rum , qua? ſalva Republica. concedi poſſent. Deſcribít enetorum operatïones,miffosque fuiſ*
ſea Venetís nuncíos ad lmperatorem, indicaturos, que contigerant. [Mperatorinquít Arma :
eos , utpar erat benevolentéffime exec-ptos , beneficiis onuflos innumeris remifit, cum non
modica pecuníwfizmma , gua,è’ Ducem Venetiarum, ¿3’ alias-ſáb ip/ò , ejus Reipublicc
Magiſtratibus munerabatur. Haud attamen memínit permïſi'ze Venetís Dalmatiae , attribu~
tïque Dalmatïaª Ducis Títuli. Quín Robertum Virum im erterríti aními fuiſi'e celebrar, &z
Eoſt amiſi'am victoriªm, eum ſuas naves in contínentem ſub uxiſſe, libera pqfflèffione, mari:
O/Zibus perm‘g'ffrz. Cujus rei Robertum Poenituiſſe, non ſolum ob rerum ſuarum formam ,
ſed etiam ſalutem ſuceeſi‘umque ceptorum, Con/limit ergo renavato ímpetu bellum iterum
terraſimul mari ue movere. Abbas Gaufridus apud Lucium quee-vis ab Alexia Venetís pm*
Rita na'rrat, verbls ſequentíbus: Cujusſjblendidx victoria,ſimul Imperator ip/òrum num
ciz's indicantibus certior @ligadªs , multis eos munerz'bus ,magnisque honoribus projècu
tus eſt. Duci Venetiarum rotoſèbaſli dignitatem, cum congrua cen/ü annuo contulit.
Eccleſiis Ómnibus, que: Venetiisſimt,ſàtis magnum auri numerum guatannis ex Impe
rial¡ erario endendum conflituit. Eximz'a: vero Eccleſicx,_/lrucºr'a in nomine Evange
li/ZaeApoſtolz Mrci, vectigalesfecit ¡Uelpher'zſês omnes, qui officinas Conflantinopolz'
Izaberent: amnesque praterea ºficinas, ac tabernas alias , qua: a veteri Habraíca Sca
la ad Biglamàfic dic'Zam ertinent; /imul ê’ eas Scalas, que intra çſtud totum ſfmrium
continentur , onavit. ¡gate-rea magnas ímmobz'lium largitiones, tam Confiantinopoli,
zum Dyrr/zachií, turn ubicumyue alibi illz' petierunt. Quodque maximum omniumfuit,
mercimonia ¿pſòrum cunóïa, guovis portorio , aut vectigali, decrevit immunia in omne
tempus W, z'rz cunc'ïis Romana: ditionis locis, ut guidguid ex artarent, importarentue,
n'I/I'Il, ne obulum guidem redemptoribus fi ci, aut publicanis, /zènilibusve Regia: pecunice
Cºllector-ibas, commercii , alteriuSve tri uti nomine pendere , cogerentur,_/êd plane li
lzeram, cunctague Romanorum Magiflratuum poteſtati exemptam ¡¡aber-ent mercatu
ram, Hi ſunt favores, quos Alexïus Venetis conceſtit; ubi Dalmatíae, nec tituli alterius,
quam Protoſèbq/Zi , eſt memoria. Gaufrídus autom illorum temporum ſcríptor eſt , & Dan
dulo multum anterior, qui ,utpote Abbas, nec demendi quapiam Venetis ,rªtionem habuit 5
nec decipere poſteritatem Voluíſl‘e, cenſeri poteſt. Relªta cum Robert¡ morte, quid ab Alexia
factum, narrat Gaufridus, nempe: diffcnſionum ſemína ſparſa, & quídem opera Venetorum.
Addens: Incumbebat in idem,ipſè per ſèinſàper Augu/Zus, nullumfinem donarzdi, pro
mittendiyuefacíens. Perſüaſitfacz‘le; ç/Z enim univerſtmz Latinorum venglc ¿venus 3
experdzto pecuniae amore , pdratum , ſòlitu’mque, Cªri/\ima yquueprodere, _ac pda/è¡
pro ſPe lacriſòrdidi. Proſequítur, quod: al¡ Angle/_to lactati [bebus conjuratzonefac'ïa,
primum de medio tollunt, uz' auctores fuerant aras( Dg’rrhachienſis) Roberto trader¡
da’. Tum {1’ alias, gui a ucperſtabant in ejusfide. vame cum Marulus ſcribat, iniquê
occiſum fuiſſe in Comitíis poſt lectas Papªe lítteras Zvºnimírum, quem partíum _fuiſi'e Robertí,
ſupra díximus, perfacile ¡Efe, cum filio Radovano , míſere caeſus , interemptusque eſt. Tan
dem verbis illis: Immolnlium largitiones - - turn ubicumque alíbi illz" petlerunt, nempo
Veneti, Dalmatíam non intelligï,evincunt poſteriora monumenta, ut Kyri Alexia &0. An.
1091. Stephan¡ Zvonimíro oppoſiti : Colomarmí Regis Hungaría- , ut omnïno demonſtratum
necdum fit , ſaculís ſive X. ſive XI. Dalmatiam ſub Venetorum fuiiï'e poteſtate, aut Duces Ve
netos, Legitímosque , atque ªb Imperatore ali uo , aut Romano Pontífice , aute Dalmatis ,ha~
hitos Dalmatíe Duces fuíſi'e, Hoc infra cºpio Ius demonſtrabimus. Demum lllffimum Afl'e
manum , mirªr¡ deberem , qui Dandulo, prae Diplomatibus,& Epiſto]. Pontífidetert, dum 107¡
Croatis Creſimirum III. Venetis Dalmatísque,Domínieum Sylvo Ducem Fuiſfe ſcríbit. Quiz
nihilominus , fe Anuales Dalmatiªe non ſcríbere , fed hos, a Cl. Farlato pra-ſtolarí concluderec, ’
¡¡¡medi multum faveat Veneciª, de \Cªtania ſua , dubius ſum. Caterum quie Tom. IV. Pam.
K g g ª RP’
 *no Notithz Preliminares Pannoniae Veteris Periodns HI,
‘cap. a., pag. 353. dſtendere vult: ad finem faculi X. Venetorum Duces, ſtmul etiam Dalmatiae
fuill'e DUCCS,ejus motiva, negligencia non cenſu'i. Dum is , eruditione, officio,me foretillu
firior , ceder-e debeo Virotanto, cedoque lubens, ſicomparemur authoritate, Officiis, &cognoíl
cendarum rerum occaſione. At dum ipfe ex inſtituto de his non fcriberet; dum Dandulum
ſcquitur; dum de ejus amore in veritatem , dubitare nequeo , ejus motiva referre me poffe exi—
Iſtimavi, Itaque ~
Primo rcfertex Danduio , ad annum 997. Henricum Czeſarem , ad prece¡ Petri Urſeoli Du
cis, datum Venetis privilegium , confirmans omnes exemptiones, libertates, & ¡minunitatcs ,
quas Duces, EªCk-'ſiªª & pºpuli Venetiae , foliti funt haberc in Italico Regno. Ubi _non folum'
Dux Venecia, fed etiam Dalmatiae in eodem privilegio nominaretur. Sed anno 997.Henricum
fuifl'e Cªſarem , novum eſt. Otto enim III. eo anno imperavit. Si errorcm efl‘e in armo dicatur,
monendum fucrat. Segmendum in anno fit, quis ille fuit Henricus,eratexPlicandum Si San
ctus: docendum eſt, cum iſte, pulſis Cra-eis & Saracenis , Apuliam cum Calabria occuPave~
rit, & ob navatam aNortmannis in przelio operam , hanc ¡llis attribuiſl'e ſcríbatur. Si Vero Fuit
Henricus auceps, antiquior efl‘et Ducatus Dalmatiª: Venetis fubjectio, quam Dandulus fcribeª
rct. Verum , fit alteruter horum Henricus , ficuti eXemptiones , libertatesque , quibus ob pen
' fa tributa , gaudebant in italico Regno, Confirmavit; ita Dalmatiie Ducis titulum, ab eXpedi—
toribus &foi-¡bis infertum fuiſfe , eo magis credi debet, quia Henricus in Dalmatiam , oaruit do~
minatu , poteſtateque, utpo'te quod Dalmatia Orientis Imperio Obnoxia fuerit , cumprimis akta
te Henrici aucupis. Anno autem 997. Orientales habuit Catipanos, & Dircislaus ab anno 994..
Inclytus Rex Croatixe fuit, Confiantinopoleos Imp. gratia. Quake ut Dircislaus , honoris er
go , fe Dalmatinorum quoqueRegem infcribebat; itaDuces Venetiie, titulu‘m duntaxat ſimi
¡em, ºſªfº ,ºbtïnerºque pºterant. Quod tamen Dªlmatia non cognovit. Quarc dum notífli
mum eſt, ad privilegii valorcm, ufum demonſtrarioportere, hic quo uea Dandulo erat edo
DCndus. Si jurislegitimi fuitDalmatia, Venetiae Docum, eccur occalione in veſtituraª Zvoni
miri , ad Dalmªtix Regnum , facta per Gregorium VII. ni] actum fuít a Sereniilima Republi
ca? Eccur ab Alexi0,0b teſtata adverſus N Orthmannos fervitia, Dalmatiam obtinuiffe, nec .
:Lupo Protofpata, nec Gaufrido , ejus temporis Scriptorum , commemorantur.
2do": Provocat .[llm.Aſi‘emanus, ad pacta ab Arbenſibus ¡nita , ¡Se relata a Lucio pag. 80.
ubiArbeníès,anno Io 8. exprimcrent: Vobis D. Otlzoni Seniori n0ſlr0,Duci Venetorum,
.Dalmaticorum. agnif. Baro D. Paulus olím Ritter, in opere ſuo MSS. Qffluciar Joan.Lu~
eii inſcripto, contractum illum,::ommentum ,eſi'e docet,uti fupra Cencium , de InveſtituraR -
gn¡ Croatiae. Sed haecalias. ‘MiraturRitterus c'ontractum illum, reliéium iuiilh Arbenſibus' ,
dum ſervanduc fuiſl'eta Republica , pro demonſtrandojure tribut¡ , ab Arbcnſibus pacti. ltem
inſtrumentum aitrefferi a Sanfovino, fed in eo non leg¡ to: G’ Dalmaticorum, verum unicè:
Domino Otlzoni Seniori nO/Zro , Duci Venetico.ª*lmz, quare gravius reprzehendit Lucium,
íllud: Dalmaticorumaddidiſii: , forsſizb ipfiz imprrtffiione ita Ritter uod verba in eo Ver l
ado ¡Idea compr'çffiz manifcſtant , ut illorum diſZinóP‘ioni nullum atium anEIPOſitumjlt.
Verum utut hace link. [Marius Arbenſzs Epi/'Copla , Ducatum Dalmatize_ ªttribuere ‘non po
cuit, fi tªlem eXpracllit ,Othoni Senior¡ Arbcuſium , adcoque vel Coneivi , vel ªpud Athenſ“
pollellionato, honorare voluít illum, ut elevatum ad Ducatum Venetiw; aut to Dalnóczticº*
rum, qui intelleXerit, quis nunc interpraªtabitur, Dalmatiae attamen Ducem , cum nou ex
pra‘fflt. S. Damianí citatum ab Ailèmanoteſtimonium ,cum monumentis, diploxnatibus,lcrip
toribus non cohmret , ut hÏ-UC quaevis falſitatis arguere oporteat, fi Damiano ficles. Sane fica
ret mºndo tex tus ſuus, conciliare neſcio verba ejus: Dalmatici Ducatus/¡abenas gubernáſ
.
\è , Petrum Urfeolum, primum Ducem Venetiee, 'ò’ Dalmatici Regní Principatum fuiſi'e
adeptum. Verba haec indicant ,Petrum Urſcolum ſuiſſe antea Ducem Dalmatim, & hanc in
Regnum eleváſſc , hujusqueRegni, primum extitill'cPrincip'em. Quod nihilominus , fcriptum
eſt a neminc. Quare S. Damianus , cum Petro Urfeolo Coªstaneus non fuerit, qua ratione Dal¡
mati-am e Ducatu, in Regnum fublimatam fuiſſe ſcripſcrit? non affequor, Pietati ſuae nil vo
]o detractum , dum pii doctique Viri, jam diſtinguerent, intra pietªtem & ſcientiam , fateren
turque , pietatem a fcientia differre, nec qucmvis ſcientem , ideo quod ſciat, pium ell'e :necmm
nempium, ideo quod pius fit,rerum fingularum effe 'fcientem .
' VllI. Quaeſtioncs plurimae,per ſuperiora ſunt illuſtrataª., iisdemqueſatisfactum. Qua
re cas non repetimus. Si de S. Rege Stephano, uaedam ſiſcitari veles, dum examen horum
‘huc non pertinet , ex Breviariº Zagrabienſi habe ¿quentia : Primo teſte lectione VJſunt au›
tem . lectiones primirquoque nocturni, ex vita beatorum Vírorumfiper Aſtricum Pra-fulcm
novellm Chriflianitati, benedic¡ petiit , ſic enim lectio : Aflrito ( Aſtrico) Pratſule ad Ponti
,/¡cemſanct‘ce Romance Ecclçſicr num; novela; Clir'ſtianizatinmnus benedictionis , \íbi guaz
, que
.L J
 Solar. Gaat. Dalmatſüb Ducibue Regibwgu: Hangar-ia ur
?Corona-m 6’ Crucemin /ignum Apoflolatus Concedi promeruit, Obſerva: Crucemïz
Écronam inſignum A ‘ q/Zalatus data ſuiil'e eXFrimi , neq-,Iaquam ¡n ſignum: vel Regn¡ a S.
Stephano, ſponte ſubjeÃi : vel a &Romana Eccle 1a collati Stephauo. Querer-e ex hincv nolo , ut.
rum Stephanusooronam libi dªr¡ petieritPaut illi nec petenti,ultro pro ApoſtolicXSedis affectu,
' ue liberalitate,ut premium \ui zeli, Divma diſpofitione ſubmiſt'a fit ; ( ut mos ferebat ſmculº.
rom illorum) &quidem an nonipla, illa corona? cujus Diſt. 96. cap. 14, Conflantinus &0.
eſt memoria ſequens 7 Decrevimus itayueê’ lloc , ut ipſè( Sylveſter nempe I. j &fuccefflzreg
ejus diademate,videlicet _corona ,quam ex capite no‘ 'r0 illi concefflmus, ex aura pariſ;
fimo , 6’ geñzis precio/it uti debeant ,6’ in capite ad laudem DEI, pro honor-e B.Petri ge
ſtare &0. In eªdem lectione, ponitur: Qualis vita: vir , diſcretionisfuerit: flatutum a
Decretum manjf'ç/Zumfacit. Hoc eſt'e puto,quod nunc, Decretum ll. in Codice legum ,19;
gitur. Il. Lectione VI.pia morª deſcribitur, chniquº commendatio’ B. V. M. & anno 1033,‘
Feſto Affizmptionis ,- mortuus exprimitur. , Eſt memoria S. Regis Stephan¡ , Feſto AffumPtQ
in Cathedral¡ Baſílica Zagr. ,y lll. In officin Octava S. Stapham , lectione .[.exponitur g Bea;
tzſtïmur Rex .Stephanus , merito _nomen adeptus cſt Apofldi , guia/leur. ApQ/Zolarum i*:
nem terram exivitſònus, ita ipſius operum',—{f etiam meritoru‘rn. Narratjeroſo]ymis' ‘can-Í
ſtructum Monachorum caenobium , Romª lª… Canonicorum, Conſtantino oli Eccleſiain
in caeteriª Provinciis monaſteria. Led.Y.Sic narratur canonizatio: Tan em interjcctis'ſiçly,
annis — - multis varingue miraculis pracedentibus: Canoniz‘atus, S’ o'anctorum CatlIaA
logo adnumeratus eſl. Itaque anno 1034. Die 30. Maji, Fe/i‘um Elevationis Dexter@ B,
Regis Step/¡ani, recolitur. ln Lettionibus S. Gerardi , nulla eſt Emerici inſtitut¡ mentio ,
fed Gerardum in eremo Bel , ,cum MauroMonªcho fuiſſe , inde'¡nfula Chanadienſi a S. Rege,
cauſa Pmdicadonis donatum , non multo poſt tempore ' orta ſeditione in Pannonia , egreſl'us
Alba Regal¡ ,& ad Eccleſiam ("andas Sabina? perveniens, caenantibusfratribus , ſecuturam ſuam‘
die ſequenti mortem annuntians, abſoluta die altero miſſa, I'd fluvium Danubium, a turba
malignorum , circumdatus, lapidibus obrutus, curru ſubverſo, humi (lejªctus , repetemque:
.Domine \En Chriſle ,neflatuas illis hocpeccatum, uia neſèiunt quid faciunt. Lan
oeª porcuÏUI,Pl'ímus PannoniaeMartyr, obdormivit in ommo.

S. IV. ,
Memorié Sclavoniffl , Croatiz , Dalmatíae a S. Rege Ladislao , ad Tartaforum ſub
Bela 1V. excurſionem , ac Pannoniaª, Selavoniªe, Croatieque in Parte, dep’ºpulationem. '
LS Rex Ladislaus,quem ali¡ ſcribünt VladislaUS; aiii Uladislaua, item Ladiſclavus, Be, ,
o la* Regis fnit filim, teſte lect.I. Brev. Zag.ubi: Beatus Rex Ladislaus: Primi Beª
laz Clarifftmi Re is Hungariafilius, in ſúa? Nativitdtis exordio , DEIpra Qſitunl
habita corporis aninzz’prq‘erebat: & natus' prwman/Zrabat infantulus, ua ::r Rex'
Ïffet futuras &0. Quake ingenioſius, quam verius Clar. Ritterus ¡n opere eclitor Natd-'
es D.Ladiſclavo‘ R. Sldvontat ApQ/Zolo reflítuti, èCroªtiaOI-iundum ar nit. Regios lio-*
noreï, & titulo¡ eonſoeutüe *ſt 107,1. Rªgnavit plªne, Geyſa mortuo¡ ervandorum juri~
um Regiotüm fuí: ſtudioſiſiimus , ut pag.lo9.monuimus. RegniOptimatibuI fuit indulgenª
tior , ut Uecreta ſua evincerent , ubi Decreto L Pra/¡dente Clmſtianiſtmo Ungararum Ke
ge Ladirlaa, cum universi.: Regmſizi Pontificibue ,8 Abbatibus, nec non cunctis Opti-l
matibus. Decreto lI. Tegporibus iiffími Ladislai Regis, omnes nos Regni PannOnia!
Optimates in monte ſàn 0 conventumfecimw, 8 guasivimus, qualiter malorum ¡¡ami
num impedirenturſtudid. lll. Decreto: Hoc decreverunt , [lane legem c’anſlituerun’t, "lª
delicet Optimatel,thrum potentiam Thur'ozius ſatis indicat cap. 63. par. a. & hanc Andreav
Il. reſtrinxit,dum N obilium extendit ¡mmunitates, ut ad Regis hUjus Diploma , Succeſt'ores
Re es jurent. Mortuuª aſt S. Ladislaus, ſide quoque Brev. Zagr. Lect. III. ¡n die octava:
.l ¡gravit ad Dominum, Anna eiusdem, \Willesirno , Nonagesima Quinto,- Ter-tio Kal,
Augujli. Nuno die 30.]ulii in Cathedral¡ hac,recolitur' Feſtum .- Depositionis S. Ladislai
Regis, Salen. uod nobis eſt, ut in Romano Duplex, De ejus Canomzatione in Octav. Lect.
_J¿…_'¿
"1.
-.ªſ—
_'f‘;
V. habet: Nogris quo ue temporibus( haec indicªnt, lectionUm compilatorem turn vixiſt'e,
five faeculo XII. quod (Ye his lectionibus intelligi debe‘t, nam ¡n MSS. his Breviariis, & ante
quam ſub Oſvaldo Epiſcopo imprimerentur, in quibusdarn annus MXV, ex rimítur ) DEuS .
multis mirabilibusò'anc'i’um Canfçfflòrem fizum Ladislaumglorificavit. am Anno D0
nn'nz Millesimo, Centeszmo , lVOnage-szmo Secundo , ſànéïum Corpus ein: canºniz‘atum eſt,
Uh cacz illumznatzſünt, mutl [aquellam acceperunt¡ claudi,paralmci, vªrzzsque lan
J-IÃ/Zºr. Baltlzaſ‘aris Keraſeliclk- lI - ' -i - . guan'
 ‘un Wòtïtctiòt Prelimïnam Pannohïá Í'èlèr'ti* Paíiòtfus
ſiſi' . . , . . i . - . . . .
"²** m‘
~gü0rtbusf dmmrno
*toria_,_/ànatl ſímt. tempore
Lectioneattrm,
VL In adſèpulcrum ajus venzentes,
alas etiam artilvus Implorato ªlmas
, &circumiacentibus adjm
R'qctgioni‘
'17m', píurima mirac‘ula, é' copioſà berzlcg‘íeia,fide ¿bus,ejus Patrocinia implamntibusfimi
cxhibita: 91mfiribere longum çffèt, ogemus ergo Dominum , at per interc,cªjitarzempiiſ3
‘Jimi Regis, Sie tranſeámus er bºna tem oralia, guod è’ ¿eterna gáúdia conſèguanüm
Prazflante‘ Domino ntſtra Eſit Chriſto c. Hace retulifl’e ſUfflClàt¡
i icipúe IL
fi' isCüm armo jungebatur
affinitate I'osadverſustonimirUm , memorata
Ladislao, credito ſuperius
eſt facile; factio
dcſe‘rtum ennàtá
haud Fuifi‘et
fuiffe ,- pma
Zvonimiº‘
min ª Ladislao. Snadent hace, meditata Eccleſiae Zagrkbie'nfiª efectiv, 'poſtq‘uam Greªgorius,
Cr'òatenfis E iſcopus , factioſis ªdhªſiffet , partes fecutus Stephan¡ , _ſu’aciet Almiin’ Regem Croaª
tia;- elev‘ati‘ok Se qua infras Quake mortuis Zvonit'niro, hujusgüe filío Radova'no, S'clav‘oniam
fine qüa‘vis difficultate, ut pªrtem portionemquè S. R'egni Hungªrlk* Coronda accepit, ‘Itſ'
Croatia Vero, cum Ste bano , nullus Baronüm , neque Cºmiturh “adha'eſiſi'e erizatilr,át Laurenª
tius tªntum, cum quifiixsdªm Presbyteris, Monachis , & Nobilibus, Régnum ejús per Croatian¡
excenfiim fuíffe, eo' minus eredi potefl, quod armó 1091. a S, Ladislªo oedüpatum fuiſſe Reg::
num Ci‘oatiàe, atque Almus Rex Croatia: cºnſtitutus, mohUmeñtum àdhuc deſcriptum pag“;
e ¡axeſtetur, Quid Stephano prªebenſo Regi Dalmatiae, Croatithué acciderit? un nempe mor-ª
tous fuerit? aut itemm ut ſub Zvºnimiro, ſponte u'ªevis ceflèrit ‘2 ſtat in tenc‘br’is; Cbmhté
tantum, zumo 10‘91¡ Dalmatiam fub clientela Alexii, pioprios habuifl‘e Priokes,‘Croatiam veª
to Almum Regem , cui Sclavoniazm quoque adjunctam fuiſib a S. Ladislao, ni] obſtatzuc crede:
Te nequeumus , imo fuadent plunmà.- Hzec porro‘ omniª, przcipue Almi in Règem Croatia!
elevatio ( quod Regalia inſigma a Conſtantinopohtanis Imp. Croªtia:- Reges foliki fuerit acei¡
' ere, &quod Almul \ilccefiïve ad Imp'. Orientis pf'ofugerit) Ladislaum feeiſi‘e ſcitu Se con ſenº'
R¡ Alexii Im . eorum invieem culta amicitia evincit. Hàee tanta fuit, ut filiªl Ladislai Reª
is, nomine yriſea,(Put01e_gendum Priſcª,dum etga Beªtam Martyl‘em Priſcam, ei'ªt-eoªná
5am dev'otio magna,& dies PrlſcaeV. & MartyrdieISJanuarii) Grecia Vero Iren'e , Circa‘
¡094., JoanniComneno m uxorem traderetur¡ Teſtes rei hujus ſunt, e Soripto‘ribus Bizantïª
nis , Cinnam. Eſtò erret, dum Stephanum filium Colomªrmi , Almi fratrem ex oneret, ut itſ'
Stemàte Comnenorum pag. mihi 149. ſcribatllluſtriſiï D. Carolüi Du Freſne: ’- for-em' dure'
rat ( nempe Joannes )ſuperj/htc ¿Id/zac pure'ſzte, {mie annum MCV. Irenem Hungdriar Rei
isfilz’am, uti te/Zatur Zanaras, Ladzslaz /èilzcètª E domoſticis idipſum ſoribunt Thuro
:me cap.- 63. Piſtor. Bonſin. diffuſiuaque rem hane examiúat Rjtterus , reprmhendens Lucium,,
czetcrosque; qui S.Ladislao uxorem fuiíl‘e negant, Hodie Ritt‘erianis ratiociniis, & deductio~
nibm non egemus , dum ex diplomatibus conſtat S. RegiLadislao uxorem fuiffe. At que il-I
la fuit? igno’tum eſt. Ritterus afl'erit , haud probat , Creſimiri Regis Croatiª: fuiſi‘e filiam‘.
(ha ex lubitu ªffertio, qui conciliar¡ offit,cum Regno per Zvinimirum erepto, deſtinato
Succ‘eſi'oriStephano, haud affequor. Si Z/zaz't vocabatur, ut Bonfinius ex e i raphe Epitaá
phii Veſprimienfis , conjiciendi dat fundamentqm, vel e Polonia ,Vºl Gªlicia, &fait fu'iſi'e cen~
ſerem, dum Colomatmum evoeatum e Polonia , ad ca efl'endum Hungarian Regnum‘, noſtri
feriberent. Joan.Sçylit{. \CUÏ'OPOL Contin. Cedreni. rz Nice hora Botºmctate [mp, pag.mi
hi 678zhabet: Dedit itemſòrorisſíut filiam Ójlz’adenén, ¡Mºdulo Ó' ¡¡ad-:no genitam,
.Cralz' ( hoc eſt Regi) Ungaricz uxorem, quº' etiam mortuo, rufſüs ç/Z izanúum reverſcï.
Sed quis ille Regum Hungariz ? nou nomina‘t. Annorum combimtione cum NicephoroBOS
toniate, &Ungariae _Regibus, ¿Jynadene aut Geyſae, aut S. Ladislªi uxor fuiſiet. Si Geyſae:
¡moria ſu’k nomen ſciretui‘. Si Ladislao¡ altera illifixiffet uxor, qua* mortuo i110, Privignoü
que ſuo ſuccedente , Bizautium rediviſièt. At haec‘ non examinaremus , idea adinflitutum noº
fimm redeamus. Et Primo, Und complejm qúaevls dieenda ſunt‘.
- De Sclavonía.
Í. Illas, qui Sclavoniam aCroàtia non diſtínguuntzerroris e‘ohvincún‘t Caftl’lªſi? ‘vefer‘es, quas
hi0 longum forétexſcribere. Video-11ml' quelinfra in hiſtoria Za r;pag, v2.eXhibuimus,
ubi: Zagrabienſis Epiſeopatus, in tefra Bauatus, item in ,Ducatu Se abonice exprimitur ,
fundatus a S. Rege Ladislao. Item pag. I'.Regrzante Nobiliffimq Rege' Ladiſtdavo , nulluá
ex optimatibus Croatize, nullus ex Epiſcopis exponitur, fed Primas Strigonienſi¡ ,Atom-E
piſ-:opus Baeſienſiª , Epiſçopus Veſ vrimienſis , Palatinus,_& Comes Symeghienfis Grab, HO
I‘m-. W
Ijun'z cceterorumguc Nobilium canſi io Zagrabienſe'm EonſtituitE iſcopatum. ’Satis ergo Con
fiat,SCla\’0níam diſtingui debere a Croatiª, atque illam Sacra:v oronae fuiſſe, a S.Ladislao‘
receptam , recuperatamque, jure Sachª Comme, ut ejusdem Ducatum. Legè, ſi lubet diplo
ma Bªg. 327- ¡¡¡feriªs poſimmfiotcple alía , in hifi, Zagrªbienfi, ‘Im'ò Sclavouiïè Ban¡ , fªq#

;
Ja‘
 b ªl A Ï Sala-v. ÓOáèDalmàt. ſúbDuCiZus RegibuSqúe IfiiñgàÍ-iè. ná' ‘
jis plm-ibns ,a Banis Croatia: diſtinguebantur ,ut Decrota Legum , ªz inferiua Hiſt. Zagr'. de¡
monſtrarent. Sane tametſiFarlatús, Spalatenſis Eccleſiªª jurisdictionem, ampliſiimè exten-A
dorit, quemªdmedum & Dalmatia: extenſienemſiatis aperteq‘ue erreneè, ut dumBachienſeu‘¡
Eccleſiam poſuit ad confluentiamÍDravi &Damibih quod ſi intueri voluerit, ſe erráſi'e fatebià
tur. Dun] Diadevienkm Epiſc’epatum, Spalatenſi' attribuit, quem CarthX nºn… ignórantm
ante' XV ll. ſaeculum .- dum tot alía, ex defectu 'cognitienis rerurii noſtrarum. Si ſecutus fors
eſt Levakavic'hil MSS_:. lider-_e illís neqúit, dum. partes Solavonias inferioril, Mahometanis tune‘
pªrèbantz dum ’vixit, ,fin-ipſitque Levakevichius. Quamvis inquam faveat Eccleſias Spalatené
fi’, & EpiſcepatUm Siſcienſem (quan ait pertinuifl'e ad Salonitanam E'ccleſiam , minus rectè ,
ut édooemus alibi) a S; Ladislae 'Zafrabiam translatum fuilſe afferat, tamen Zagrabionſenª¡
Ec'deſiam
'diffln i. Metropeli
\ ' ' Spale'tanª
. '— . non
' l ubjeoit,
, ut videre ſit
, hinc etiam, ~ Sclavoniªm a› Croatia:‘
- lgſïlúd adeo 'cértum , indubitatúmque eſt, é monumentíz, legibus noſtris, Seriptoribua Veri

tatem ſequenfiPmfflt quzvis [me exſcribere. volumen efficerent., Imo olim , inter teſtes in
feri monumentis ſelitos , hoc ipſum EXprimebatu'r. Sic Bela IV. in donatiene terra: Klokoché
ait: Dati vero teflesfizút, uifaà‘IIm pratſèns ampliar¡ roborefulciatur: Cha/c Comes
às Mgi/Zen Allader
Bodrugehſis, Mági/ier,
HzçÍus’ autem terra?Martinªs Bands
indigena'e( , Bachia
videlicet Comes
Croatia! , in Zagrabienſis
ua Klekeche, ſituªba-
Andre* l

tur) Guncelliñus Archi-Ep’ijêopus Spálatenſisª, Michus Epiſcopus minien/ïs, Hereber

tus Abbas T0 lic'cz, BOnc'eldus Comes Garicenfis, ò’ alii, gluoru'm re'cz'tatiofa/Zidium geº'
neráre't. An' reasII. Anno Domini 1194.. Pelª mande M iſtti Stephan¡ Aula.- Regia: Cancel;
larii (leg'e infra Hiſt. Zagr, Pag, 32'4. de Andrea II. in eúadoneifacta Comiti jerindoni de
Veglia , confirmata anne 1:09; que legitimm Rex 'crak', ait z Attendentes itague anima
benigiziòriſinceritatem, è’ devotión’em dileéi‘i 8 delas n’aflri Comitzís* Jerindonis de Veg-
lia , t‘otan‘z terrampertinentem irzfr'a Daeátwn lavonia,ſèilicet Vinodol, {5’ Madrus ,
cum pertine'r'z‘tiis 8 totis redditibus, ei 8’ haredibus ſuis,jur‘*e hereditario contulzmus z
perpetuis_ tempo'ribus poffldénd’am, tali ver-0 paé't'ioízis interventu &0. Obſerva iqfra Dm'
èatum Sclcvon'iae, itaque Ducatus fuerat Sclavonia, Bi extenſus ad Medru¡ , &Vinedel , ut'
haec loo'a Croatica fue'rint, quod verſus orienten¡ etat, fuit Sclavoniae'. Hinc ad Cettinam fluà
vium Croatia ab Omnibus, terminari ſcribitur, Perro tamatſi Ludovicus I; Mathias item L
pro peteſtatc‘ Regia, mutaciones quasdam feciſi'e deducuntur , e'x ipſis muhicipalibm legibus, q
cum chionum 'diviſienes , CZ fieminum mutatieneª p'etifflmum ab eorum ſteht arbitrio, qui
bus “parent,- attamenCroatiam illam, ſuot ſerváſi'e Magiſtratus , diſtinctos aMagiſtratu Sclavoſi
nico, caret-dubio'. ‘ Fuit quidem in his quasdam variatio , ut coll¡ ere eſt infra Hiſt. Zagr. a
pag. 265. ªttamen íplas Congregatienes Jªm conjunctim CUm SclaVIS ,-jam inſimu] hab‘uerunt,l
ut uberius‘ Periodo 1V“, ‘ l e _ \ Ñ -\- _ª
5 Sclavonia a S; Ladislai te'nïperibu's *, ére’ctove Zagrabienſi Epiſe‘opatú ºenſtanter S; Reg-í
ni Himgàrize Coronas_ fuit unitame( ue ab hac dehinc avulſa, ut indubium ſaciunt memoria Bai
herum Sela'veniàe ,Dücúm item',ae«:~.1 Publiea , leges, donaciones , tantaque Regúm Hunga
ria: riviligiái Pro tempdrum Reipublicaz circumſtantiis cºnfiderabatur, fuitque latior3jam
arctior.- Syrtniènſis Provincia , ‘ob Duces S_Yrmiènſes ( quomm habetur in diplomatibus me¡
moria ) modo ineludcba‘tur'z \nodo excludeb'atur a SolaVONia , ſub ipfis Hungariae Regibus:
Perhibentibu's attame‘ti monumentis, Valpo , Valco , Verocza, Poſa‘ga , ad Sclaveniam Re ni_
Hungarian,- tuifi ub’qu‘e Pertinebant, dim¡ Sirmio ſui fuére Duce's. Anno 1231.cum titu 0:'
Colomanus DE Oratia’ Rex G’ Dax' toria.: Sclavonice dat diploma, per manu¡ Mag'íſtri'
Fille fui Nºtªrií , PrFªſentíliusjebágyeTúbus ſuisgula Bano , filio ue ejusdem Magiſtto Taver¡
¡¡icon-_um ſuorüm ;l Nic'olao de Szala, 0130i de imygh, Petro “Talkov, Georgia _de Bai-ana..
Cemitªtus tenentibusi Idem Celomantm Rex& Dux totius Sclavoniª,terram Harſan,juxé '
ta CaſtrUm Valc’o' metls cincta‘r'n iii-mn.- Anno antem 1234.Celomanus DEI Gracia Reik-,8:
Dex totius Sclavonizk, ce'nſentie‘ntibus o’mnibus ſuis, nempe jula Bano, filioque ejusdeni
Jula Magiſtro Tavernieorum , Nitolad Comite de Szala, Opoi Comite de Simigio, Georgio Co¡
mite de‘ Valco &0. metales p‘ro in‘habitatoribus Valcovienſibus abſolvit &0. ut hinc metiri fit;
uz- dicta paulo ſunt, Solavoniam jam latierem , jam conſtrictam, pro ratione temperum ,at~‘
que‘ arbitrio Regum fuiſi'e. Amplierem autem ante Tartatorum Serſecutionem & tyrïlnnidenu
_ Duces Sirmio, 'quamv'is proprii fue‘rint, ut puto ab Alme, e que inſra , hiipſi attam‘en,
RegniHungariae jus,& jurisdictionem agneviſi'e, cenſendi ſunt, dum in Regum Hung;Diplo-'
matis exprimuntur. Sic Anne ¡SRL-inter Epiſcepos Agrienſes , teſtatur nuper die n. Auc' '
‘ guſti 1 67. Tyrnªviae mortuusCl. Ñicolaus Schmith pag; I I 1. reliquos inter ſubſcriptutn :Gi-~
lera: ux birmii. Sie in aerea Bulla, Bolae Rigª: IV,anno ¡¡43./Lib0tª Reg. Civitabbgzni
ª
 \"4 ' " Nariño,- Prªlz'mznares Panrzºniae Veteris. Periºdºs‘ III
tis Graecenſis Zagrabíenſis elargíta, mentio eſt. Dile-¿Fo Cognato no/Zro Joanne anelo ,lDo
mino Syrmiaz G’ Comite Bacſten/í. Ue hinc , dum infra Híſt. Zªgr. pag. 32928: ſeqqª Belª in
fuo diplomate, tres ¡llos viroa de Sirmio veniſi'e exprimir, Joannem Angelum, quem Cºg-na
turn ſibi vocatBela IVJÚXÏIÍR R'egi miſifi'e inferendum videatur. - - …r, ſ .
Porto, quin aureae hujm Bulla menfïo uſusque occurrifl'et, men'iinífi'e hujus Voluimus ,
cum ob ejus antíquitatem ,r digniflimamgue víſu a quovis , non dicam'orudíto, ſed S, Coronª!
fnbdito. Eſt inſignis reliquia. Pro hUjuS' mecum communicatione, 62 demonſtratíonç Am
liffimº Magíſtratui & Civitati Regia: Zagrabienſi, perennes ago gratías, fateorquc ſi quíd
In vita Volupe míhi viderº, tractarche fuit, erat Bulls: illius Aut-cie conſpectus. ER haze,
ndicale & fundamentale Lib. Regia-que Cívíçatís hujus diploma, cujus mentionem fecímm ¡n
fra Hiſt. Zagr. 338. neque tum earn perluſtraveramuz. Itaque l. ſigillum auroum, hoc eſt ex
púro optimoque auro dependet , utínunc in ca-ra pendere ſolet. Parte advcrſà ç/Z : Bela Rex
Edema in throno , manuſimſtr'a tenens globmn , in qUO ſinyólcx,-haud duplicate, Dex‘
tft-a lumbis adhaerente ,ſêeptrum
... Epígraphe‘ſequons eſt: Bela. ‘ Gr;-
, k Hat—:Zri- é Ñ.,
Dal
má:: Graba-Ã Rarï Svie. Galic. Ladom. Cornarzie. RemX- Pªrte Vero ªverſI:Cò1:}ófa
minens, &in hoc, duplicará Crux. Epigraphe: *figillum Quart# Bele. Sceundi-Am
dree. Regis. Filii. Eſt Vero fi uta-2 rotundae, & fat magnum ſiglllum. II. In membrana in:
tus, per Cyfras : In Nominc Óanóïifflma* Trinitatís. Et Nomina Patria, 45’ lez'z', ò’ Spi
ritus Sancti. Tum Bela DEI Gratía , Hun aria, Dalmatie, Crohacíe, RCMe.,Serviq,
Galicia, Lodomer—ie, &Mártir-?gnc Rex, ¿perpetuum Regum cel/ítudo requirít,.ê'
ſªbtſiiſſliªm digªiſ-²1'¡ dºlºr-’tªr’ ªtltant’o amplias in multitudíne ¡11:12:29 gaudeat, guar‘ztof‘pª
ſi auc'Zoritate
rumſèrz'e caeteros antecelluntª_
declaramus: Hina ç/Z ,lacui
quad‘ cum Noſtrw quod cttam raſêntibwzquam
v0 untati-, PQ/Zerw,
agmb‘zcta, za.
in monte
Grech, Civitatem liberam conſtituere, 8 ifídem hoſjyz't'cs convocar-e¡ .ò’ lllam parten¡
Regni adſecuritatem corç/inii, ò’ alía comoda mum're,ê’firmare‘ comunícalo cªrlzſzlio,
…m dz’lect'ofideli Iza/{Pro Dionyſw , Bano totius Sclavonicz, è’ aliisnoflris PrínczP ¿bus,
ncyíram llanº intentzonçm ò' voluntatem'unanimitcr apprabantibus , ndlrumprapo zum
Ferduximlts ad çffectum. Concedentes ut in prendido monte libera, &vita;fiat; Offli
zes liberè conueniant, terra: è' pqffçfflones, conditions: è’ libertates a {zabzs affignatas,
fizbſcriptas fiabeant, teneant,&’ cuſtadiant incanczçfflzs. Conditiones Iregua ¿1’ liberta
tes in pra-::11670 monte-habztarztium 8 convenientium ~ - tales habentur. Has‘ ex auto
grapho ipſo , quod habu¡mus,exſcribere benevolentía civitatïs non negabat, & a. nobls omifl'as
eſi‘e dolemus. Omiſimus autem tum,ex ratíone habitª, quam níl juvat noſi'e. Datur ipſiª_
faèultas ſtatUta condendí , Judíeem eligendi, jua gladiiàjufisdíctionís ,judicandi ita: ut nul
la cauſª ad duellum judícetur. Indulgetur jus Forízatíonís: eximuntur per totum Regnum
a tributis. Facultates civilíum ªb ínteſtato decedentium, ªc fine harede, in duabus parª_
tibus, Ecelefiis, in medio Civitatis locatis adjiciuntur, in tertia ad eivítatis emolumenturn.
Prouti haec iterum an. 1266. eſfent confirmata. In eadem aureaBulla, qua: prwſtare tenentm’
ſervitía, cum Rex hſzmgarizz expedz'tionem ad partes marítimas ,º vel Carinthz'am; vel
Auſlriamfacere voluerit? Que Duci totiusSclavonz’x,ſiſit de prole Regla .P qujd Ba.
no pro tempore COIE/firmo .² ( perexpraeſi'um a Vicebano eximuntur ) ſunt ex raeſſa. Con
cluſio ejus hace eſ’c: Datum a ud W¿rezar/1a, per manus Mdgçſtri Bcnedzct'z , Pra'poſiti
ª Albenfis ,Aulas ncſtraz cance lariz', electz'zn EpffiopunzColocerlzzſem Bartholomazo Quin
gue-Eccleſienſi, Claro Agienſi, Ste llano Zagrabz‘en/Ï, Bart olomara Nítrienſi, Bla/ía
C/zanadienſiEpz CO is. enedícto Faradíenfi, ò'poſz‘ulata Jeurienfi, Stephana Vacien
fix? poſt’uü’ato in rc/zi-Epiſèopum Striganicgfitm, Ecclç/Ïas: DEIgubernantilzus. Dilef
&o cognato ¡IQ/frª Joanne .An elaDomzſiIto yrmie', <5’ Comzte Bacſiezzſi. Ladzslao Pala
tino , AIatlzeo Tavernicomm, ComiteSapronienſi. Sol Magi/Zra Dapfferorum G’ C0
mite Caſtriſerrei, Mauricio Pincerrzarum; Stephano Ag onum Magtflrisz‘ Arnaldo
²L‘z‘yrrzz’gzlmfi,- Paulo Albenſi, C'amitatus tan'entibus. Anno a Incarnatzone nginz' _Alit
leſtmo, Ducenteſimo ,taadragcſtmo ficundo: XVI. Kalen. Decembris, Regnz mſtrz An;
no Octava. Hubet quoque , aliud Sígillum aureum , eadem Civitas, quo utitur tantum Fe
flo B. Blaſii ,hoc efi: die HI. Februarii , ad corroborandas faffioncs. In hoc irzferius: Moenia
urbis , ac in medio, PONTE: ſupemè , _majores globí , & turres tres. Dextrorſum inter lílía,
ſtella: ſiníſtrorſum luna ,in medio liliorum. Epigraphe: (ª. S: Comuni: De Monte Graeci.
In cadem Civitªte poſtºa erectum el’c caſtrum , ut infra pag. 338. retulimuº, cujus erectíonís ,
fequens eſt monumentum, ex autographo defcríptum. Note - - innuunt voces, qual dir
flinctè legere nequivimm. ~
. . .Ñ , ' Bela
 Sclav. Croat. Dalmatſub DucóusRegz’busçue Hungarian ' ¡25
,, Bela DEI Gracia Hungariaz, Dalmatiae, Croatia, Ramª , Servia?, Galiciª, Lodo—
Ñ maria? , Cumaniazªque Rex. Omnibus Chriſti Fidelibus tªm praeſentibus, quam futuris,
,-, ſ-:xlntem in ſalutís Largitore. Regia? ſpeculationis & ſolicitudini¡ efl'e dobet, invigilare
,, Subdítorum remediio ,Se quieti; & eos proſequi ªmpliorí munificentia, gratiªl ſpecialis ';
,, ut tanto illi ex fidelíbus, fideliores: & devotíores ſe exhibeant, ex devotis , quanto potioª
,, ri libertatis beneficio , ex regalis proviſiom’s dono, eos contigeritl gratulari. Proinde ad
,, univerſorum notitiam harum ſerie volumus pervenire, Quod cum 011m fines, & ter
,, mini Regrzi,ſèu Ducatus &lavonia' continuªs Latronculorum, & frequentibus inſultiª
,, bus pulſarentur; Nos tam convicti noſiTa: propriw, quam ſubditorum noſtrorum,in illie
~,, partibus degentium ſecuritati proſpicere ſalubriter cupientes: Caflrum in monte Grecl¡
,, ¡una Zagrabiam, ob tutiorem eorun‘dem confiniomm‘z decrevimus conſtituendum. ,In
,, cujus Caſtri conflructionem, fidele'¡ noſtri CiVes ejusdcm caſtri, in edificando ſibi domos
,, ibidem, & alias aedesillue tfansfcrendo, ſumptus non moflicos, labores continuos , &dam
,, na pluri ma, uſque ad exinanitionem extrema* virtutis, fideliter ſubierunt: exponentes ſe,
,, & ſua lllll temporibub, pro Regio, /ive Ducatus lzonore‘ ,crebril periculis, & fortuna'.
3 Nos igitur hujuamodi obſequioſis , & ſUInptuoſiS laboribus ipſorum , grata volantes viciſé
,, ſitudiúe reªwnden, hane eis prarogativam eoncedimus libertatis .- Ut nec perſe,nec er—
,, ſonaliter a exercitum, quem N os , vel Karifflimumſilium AQſtrím‘z Dominum Be .7m
,, Inclitum Ducem totius Sclavoniae, &3’ Gautice. divcrſis temporjbus, & quªndocunquo
,, facere contigerit, ire nullatenus, nec aliquid propter hoc, vel ejuslóccaſione', Nobis vel
,, ſibi impendere teneantur, Eosdem Quoque nullius exactionis , talliaz; ſeu Conecta!, vel
~,, cujuslibet publica? functionis , aut aliorum'Regnicorum [zonas, ſubire volumus ; fed fin!:
., a prªeſtatione earum in perpetuum liberi, & immunes, Ita tamen quod preedicto Duci Be
,, lae,Kariſiimo filio noſtro, quadraginta Marcas ſolummodo in uſuali moneta; cujusqu1~
,, dem maneta?,
,, gunz‘ ducente penſé, pradictarum
; in die ſtrenarum,&non guadraginta
ante,neque poſt, marcarum
ipfiiiidem Cives, valoren¡ſuos
'per Nuncio¡ contin
¡Trae
,, cisè, &ªbsque inter ellatione qualibet, mittere 5 & ſolvere pro Cenſu annuo‘tenoantur.
,, Condiciones itaque «ª libertates hoſpitum, ſeu civium in prix-dicte caſtro habitantium ,
,, convenientium guas inter ſèfecerunt, ò’ nos* ap robavimus tales habent : Quod ſi u
z, dem hofpitos, vel… cives in diſtrictu I'Iungaria: ,Dalrçatiaº , Govatia-Ï,Sclavoma, ſpoliati
Q,, vel oceiſi er latronos,vel aliosmalefactores fuerint; Dominus terraé,ir1 qua ſpoliati aut
,, occiſi fuermt; eſtimatª quantitate pecunize ,juxta arbitrium bonorum virorum, & Sacra
,, mentum Civium ad hoc' electorum , vel ablata refimdat; Vel malefactorem oſtendere tenea~
,, tur ; ªut homicidii pue-nan: ſolvat , juxz‘a Ducatus Salavañz'a': ‘confizez‘udmem approbai
,, tam. Item tributa inter Regale¡ terminos in nullo loco {‘olvere teneantur. Item quicun—
ue Civic, alíum civem vitu’pcriis, Opprobriis, aut contumeliis affecerít ; ſi in eo vic’tus
Fuel-it; leſo decem Penſªsà non'minus eXpenſrzs centum cienarloi‘um¡ ſolvat. Quodſi poſt
temam correctionem ſe‘non emendaverit ., rebuS Omnibus in 'Comune applicªtihtªmquªm
,, infamis de civitate‘ turpiter eXpellatur. Si quis vel alapnm alter¡ de’cierit, vel per crines
,, malitíoſb traXerit, eaudçm pmnam pacíatui'. Si vero hazcÑjuclice ſedente pro tribunali, vel
Ñ alias ubicunque in ejus conſpectu, idem perpetrare prmſumpſerit, pocna dupli lectatur.
,, Quodli hoc in perſonajudícis , vel ‘cujuscun ue fui Affcſi'orís, idem attentaverlt, decºra
,, marcas uſualis monetáe propoena exolvat. Buodſi ſolvendo non fuerit, manum amittat.
,, Si quis cultello, gladíozlanceá,aut íàgittñ , aut aliquo tal¡ modo, alium vulneraverit, 8x
vulnerat'us‘ fine del-"SEM hiembrorum , reſanatlu. fuerit; medico leſi fa tisfaciat ,81 laªſo deeem
,, marcas,&ad uſum Civitatis duas marcas perzªulvat. Si quis vero hominem intei-fecerit,
& auffugeret, dun:- partes ſuarum rerum cedant arentibus occiſi , pars tel-tia Civitati. Si
,, autem captus fuei‘it, ſecuniium_ conſuetudínem eipſo vindicta ſummatur, nifi quisin lu~
-,, do, fine praemeditata malitiªzaliquem interfeeerit; in hoc enim cafu centum penſas cogna
tis interfccti ,- viginti vero penſas, ad comunes uſus refundat lnterfect - ; Si Fªcultªtªhus
non ſuffecerit, Civium arbitrio reſignetur. Item fi quis de extraneis intrans Civitatem,
z, ſive in vico, five in domo, ſive in foro, fimilia ut fupra notatur, perpetraverit, perjudica-m
Civitatisjudicetur, &eisdem poenis ſubjaceat, & dependeat. Si vero ex lncolis Civitatis
,, aliquis five - - ~ defectus fuerit, per judÏCEm Civitatis puniatur. Item {i quis extraneus
,, aliquem, de Civitate in cauſa pecuniarum, vol ¡llata injuria, voluerit convenire: coram
,, Judice Civitatis conveniat, & nulla cauſa. ad duellumjudioetur, furl per teſtes , & juramen
,, ta terminetur, five \it cum extraneis,ſive cum indigenis, at ue ipſi teflcs jurati , in_ depo
,, nando teſtimonio fingillatim , ac fingulariter examinentur. "l"efies autºm , ejusdem libertai
Ñ tis& conditionis ejus fint,iſti afl'umantur. .Eodem modo five extraneus inveníªt apud in,,
1 1 \.
,, c'olal
.Hi/lor. Baltlzajàris Kercſèlicli. «
 ‘112,6 Notiti@ Praliñzinafes Pann‘or'zz'az 'Vetèriò'Periodus HL _ _ ª..

ª’ colas; ſiVe incola apud extraneos ,equum,bovem, aut ªliquas res furtivas, ſemper teſtes,
’ 9, ut ſupra dixímus, producantur. Item Cives de przedicta Civitatje ,vel Jobaglones ‘cie villià
~,, ad ipſam pertinentibus, quaz p‘rope territo'rium ipſius Civitatis fuerínt ſitzªmullius Judicio;
,, niſi Judicis Civitatis aſtare teneantur. Quodſi judex fuſpectus hªbebitúr, & Actor legiti
,, mam cauſam recuſªtionis allegaverit, convocatis omnibus majoribus Civitatis, ipſo udice‘
‘ ,, prªeſente, negatium decidatur. De quorum ſententia, ſi ªdhuc continget dubitakichz actor
,, importunus eos; ad Regiam Citaverit prº"eſentiªm, ſolus udex pro aliis_ 'Ómnibus ád R04
,, gem ire teneatur, Eodem modo per quemcunque contra udÍCCm Civitaeis &Gif-es, 'velCiÁ
,, ves ſolos, ad R íam piªzeſentiam quippe,citaret'ur; non tenentur ire, niſi ſoluS']udex Ci*
Ñ vicatis. Et fi aliquis aliqucm Civem, vel Cives non re uirèhs antea, 'aJudice Civitatis ju#
-,-, ſtitiam , ſibi fieri; ad Regem iVerit, pro i110 , vel illisjludex iré tenebitur; & PIzCitatOlíá-S
,-, refundere expenfas; eo quia contempta Authoritate regali¡ privile "z ſibi cogni’tl , irreqpi
,3 fito Judice Civitatis fatigavit eum fruſtn laboribus& eXpenſis; iſres ’autem liberam aª
,, beant unumquemcu'nque voluerint, eligendí facultatem Judicem Civitatis , nobis pra‘ſené
,, tandum: &mutandi eundem annuatim, pro ſuae arbitrio voluntatis. Sane‘ fi quis in Ca*
,-, lumnia , vel falſo teffimonio manifeſte convictus Enerit, vel etiam depraehenſus , neo in Ju;
,~, dicem ,vel ejus Afl'efi'orem, ſive Conſiliuium deinceps admittatur. Item ſi quispiam de Ci;
,-, vitate , fine haerede decefferit , de rebus ſu’is mobilibus liberam habeaſ: difponendi , cuicun
,-, que voluerit facultatem. Res vero immobiles,domos quippe, curiam , vineas, ten-as, &
Ñ edificiª , ſuorum Concivium habito conſilío , uxºri fue , vel ªlicui cognatorum ſuorum rev.
Ñ linquat. Ita tamen quod nec. per ipſum, nec per uxorem, nec per cognatos ª jurisdictione
Ñ Civitatis poffit alienari, ſeu eximi, vel avelh. Item fi quis inteſtatus dcccſi‘erit, &nec uª'
,, xorem,nec filios,nec cognatos habueritz duae pªrtes rerum ſuarum per viros fide dignos,
,-, ad hoc ,conſilió Civium deputatos , pauPeribus ,& Eccleſiae ejusdem Civitatís reſervantur;
,z Item ſtatuimus, quod in eadem Civitate Forum ſollenne duobus diebus in ebdomada, videº
Ñ licet die Lume, & die Iovis celebretur. Ac praetªrea. forum q'uotïdianum cottídie habeaé
,, tur. Ad ſuſtentatíonem autem Hoípitum in pradicto caſtro habitantium, dedimus terram
,, circa montem Grech , quam olim per Dilectum & Fidelem Noſtrum quondam Dionyſium
,, Banum , ex ejus conſervatione , eisdem Cívibus denoſcimus ſtatuifl'e, ſub certis metís, &
,, diſtinctis perpetuo poffidendªm. Cujus terra? meta: hoc ordine diſtinguuntur: Prima meta
,, eſt in portu Zawe,_qzzz'K ralreugy dicz'tur, juxt'a magnam viam, & per eandem tendit,
,, uſque ad rivum Zozzlca 'ctum. Qui ª - - dein per eandem viam - - ~ uſque quiMIaka
,, dicitur,& pervenit ªd monticulum ~ qui eſt meta, quie dividit terram ipſorum ~ a par
,, te - dein tranſiens minorem Mlakam perveniet ad‘ magnàm viam, quae vu] o Etteven
,, dicitur,per quam veniens pervenit ad Rivum ct ibi eſt Pons; Hinc ſuper 4 - (Ïrech vadic
,, directe uſqu‘e Aquílonem, metªtim tendens ad fontemz qui dicitur Kubalkutjuxta quem
,-, eſt meta terrea , aquo fuper,it 2er rivulum Cyrlcenich, verſus Aquilonem perveniens ad ri
,, vulum , qui vocatur Zopatin a; Hinc tranſiens mónticulum cadit in quandam vallem ,
Ñ Per quam tranſit in ¿ ~ '- Potok, deinde aſcendit ad metam Capituli Zagrabienſis, &ibi
,, \unt metáz tres, una CapituliZagrabienſiS , altera hoſpitum de Grech ,tertia aliorumDobª
,\D cha, de generatione Aga. Deinde procedit per caeumen ejusdem montisz vocabulo Med
,, venicſza uſque occidentem , & pervenit - - qui PleſiUiC/ia dicitur, juxta qUam eſt metatªrá
,, rea¡ Dein a cacumíne ejusdem montis ,~ diſcedit verſus partem meridio‘nalcm metatim ati
,u arbor‘em eaſtaneam , juxta _quam eſt Crúx , & juxta eam eſt meca terrea. Deind'e deſcendit Ñ
,, ad caput fontis, qui Cliuclzeria diciturz qui fons dividit tei'ram prmdictam , fic deſcen
' ,, dend'o per eundem divertit aliqualuntulutñ verſus occidehkem ªd montem' , & ibi eſt arbor
,, caſtanea cruce ſignatª , juxta quam eſt meta ten-ea: Dei'n ,ad cacúmen montis ejusdem pro
,, cedit ver'ſus meridiem , dividendo terram Ecclefiaa Zagrabiebſis; Deinde petſ girum ad 00-'
,, cidentem - ~ - - rivulnm,qui vocatur Sleznichpotoka; Et in aſcendendo fuperius de'
Ñ terra Endrez per vallem ,ad verticem nnius montisíbi eſt meta. Hinc ſeparancio per Vete'res
,, metas terram Gremle deſcendit ad árborem, qua: vºcatur I/zar, & ibi eſt meta,- & Cadiſ:
,, in viam - z- - verſus meridiem procedit ad 'campum ad metam terream. Dein ªliquantuª
,, lum díirertit ad _finiſtram, & pervenit ad palludes , qua;- Mlªka dicuntur , ibi eii metajux
,, ta eundem Miakam; A ſiniſtra parte vadit ad arborcm nucis,ubi eſ’c meta,deinde ad Sam#
,, bueum fub quo eſt - - metalli procedit, & cadit in fluvium Zawe. Dein ªd metam prioo'
,, rem deſcendit, & fic ter'minatur. Caterum quia iidem Civ'cs, ſuper terris & poffeſſionibui
,, ſuis, alia etiam Privilegia a nobis eis conceſi'a , haberenoscuntur: illa eis inconouſi'a ſer—
,, vare volumus, &ªNoſtris Succeſi'oribus,& fubjectiª inviolabiliter obſervai'i. In cujus rei
,, memoriam & perpetuªm firmitatem prªeſentes dedimu¡ littetas duplieis Sigilli noſtri munia
’j mind
_7 Sclav. C‘roat. Dalmataſàb Ducibus Regibusgue Hungaricï &SÍ- _
',, mine roboratas. Datum per manus Magiſtri Farkaſy , Praªpofiti Albenſis, Aulas noſtrï
,, Vice-Cancellarii,Dilecti &Fidelís Noſtri. Anno Domini MCCLX Sexto, XIl. Kalmdal
',, Decembris, Regní autem NoſtriAnno trigeſimo primo. Sigillum inpendente viridi ferico.
Illud: de generatione Aga, an non Argaidum hi0 Ólim reſediſi‘e , ut arguebamus a “pag,
4.5. corroboret; Item Mdúeniczle , an Medariam , de qua ſuperius innuat , definire non au‘
demus, at erudito Lector¡ fententiam pe rmitimus, dum ex Turoczio, ad Abu , vel Akus,
ªut Atña tò Aga trah¡ poteſt. At fi horum Poſteriorum quempiam defignahit de genera-
tione Aga, firmatur Sclavoniam hanc, Regno Coronaeque Hungarian Fuiffe conjunctam,
II. In relato Diplomate legere eſt: Quad cum Olimfin'es, {5’ termini Regní, ſèu Du;
catus Sclavonia., item p‘ro Regio‘ ,five Ducatus lzonore' &e; quze ipſa in pluribus a] ¡is mo
numentis, freqüentius póſita funk. Quarequid eXprimunt? illuſtrandu'm. Zvonimirus an
no adhuc 1075-. Titulo Sclavorum Regis venit. At ignotum eſt, an hujus Sclavonia.? vel
Narentanorum Rex ſit appellatus ? Quare quia Andreas II; in ’confirmatio'ne Privilegiorum
Eccleſiªs Quinque-Eccle lenſis' dicéret: Verum quia pªci,ſêu tranquillop Eccleſiarumſta
tu¡
tes,invi
qui I'lareſèther, congruit
us Zagrabien/ís Eccleſia,RegiamMaje/Zateni:
commetata idcirco alias etiam
Quinqué-Eccleſien/ï metas, 'a SSmoct"
Eccleficr, limiá

Rage Ladislao Progenitore nQ/Zro, duximus in/èrena’as, lzoc modo: Quoniam ultra
Dravifluvium, limesſèu terminus Quin gue-Ecclesiensis Ecclesicz , nondum fueratſlaſi
¿ilitus, cum .Sa/¿Cªlas Rex Ladislaus Primas, transierat Dravarfluvium, 6’ partes sibi
Slavonicas Regno, prirrlum occupav'z't udjecïò , ubi Es’ ò'edemfundauit Epi/¿opalem, vi;
delicet Zagrabienſèm, cujus Sedís GC. Ob duo illa adjectiva Sanctus , & Primus , defe
ctum item notas ortographíca! poſt to primas, illum cauſavi't error-em, ut pro Canonizato ha
beatur: Sclavoniam, nunquam ante fuíſi'e Regní Hung-aria partem,nec_ultra Dravum, Hunſi
gariae poteſtatem, fuiſſe unquam extenſam. At hoc a S. Ladislao Rage factum fit, ipſequó
omnium Regum Hungaria* primus , Dravum tranſeundo, Hungariw jurisdictioneru
per Sclavoniam Croatiamqbe extenderit. Atque hoc, ut lipſtulatum quodam & regulan;
pruefig‘endo , certatur opinioníbus, de jure , quo hX-clegit, Ladislau¡ Y occaſione? modo?
titulo: Quas opiniones omnino varias, ac ut reperi Nro quiane plane diverſas( dum Opini
onum hiſtóriam non ſcribo)m¡ll'as facio, Ruunt omnes, o'ſtquaui oſuperioribus clarum eſt;
Sclavoniam totam , ut membrum Sacrze' Corona? femper fuili'è; atque" àS. Re e Stephano, poſ
feſi'am; Hinc anterioris teXtus fenſum efl'e, Primus lzujus navimiskex ‘adislaus San; '
ctus, dum tranfierdt &e; adeoque poſt rimus , ponendam elſe notamortographicam; .
ſi argutiisſcholaſticls; deférendumeſt; Éadíslaus culpar¡ deberet, qui Partes Sclavonicas
nequaquam Huhgatiªe Regno,& Sacrae Coronae, Verum privativè síbi, Regnó adjecto( id ex
Sclavonia in Regnurn eleVata) o'ccupáſi'et; _ adeoque jura Sacra Coro'nªº.l minuiſi‘et, contraob-i
ligationem Regis.; Hoc‘ enim'vé'ro indicarent verba: Etpartes' sibi Sclavonicas L. - occué
pavit. Verum; qu¡ cre'dam? &Rºgers , officii fui & toti'us Coronas commoda;pri’vatis ra-~
tionibus poſtPOIdíſi'e¡ Qüare opinione mea, firma de fid'e ,- neq‘úa uam szbz , five pro PU*
Vato 'commodd Sclavoniam' occ'dp‘avit Ladislau'9, ed fib’i , Reg¡ ungariªes &Sªtª Cºrº
nïe. Partes SclüiI‘onicas acceptum dictumque videtur, ſénſú ae'tatis huJus, qua Rama‘, ve]
dicere mavis Boſnia, Narentá, Sclaiioniae nomine confiderabantur, & Regis Sclavorum;
Hinc Maruli lcriptid (de qua ¡nfta, ubi de Almozdicetur) firmior redderetur. Tenuitl‘e ve)
rò~S. Ladislaúm SeláVoniaªmzden‘ionſtrant Andreª-ell. anncto Iaoí. litterªé metales, poſi'eilio-.
num Eccléſióe Zagrabienſis, in quibus : Uh' eſl meta' SLadislai Regis. Item _Terra-,- Chef.-i
ma d'on'atianis vidélicet GloriosiLadÍslai Re is, prima meta ?flpons Regis Colºmanb'
jècus gue-m nomen Hui/capi Pradani arbori its inſèribitur¡ .Ex donatione ¡patet S; La¡
dislaum, in Sclavonia: poffeffotió ex'titiſi'e:p0ns Colamdn'i hoc ¡pſum teſtatur de Colomano;
Amorem S._ Regis verſus Sclavò'niam, non folum erectus teſtatur Epiſcopatus Zagrabienſis,
fed quod Chaſmenſcs ,-Capellani Regii, hinc Canónici; ſibi a manu ,id eſt Notarii fui , fuermt.
Evincentibus hoc monumentis. Quake perſüaſum habeo,Regni Zuoque honore , Inſigmtarr'i
fuifl'e ab eodem
adieéi'o; S. Rege
Si ¿actas, Scldvoniamvirſi, fuperiu
eruditusque u‘e hºc
aliquis ic'at: defignari:adjectum
a Ladislao . egno primum occupavzt
Euríi‘e_ Croatia-2 Reg.;
num Sclavonia? , ma‘ritimarum partium modernarum , atque ab hac epocha,_annum_que CIrCIſi
ter 1091. aut 1092, oras illas olím Liburnicas,&Japydum,in unum coalurlſe_, utjam Croa-i
tia?, jam Sclavonia* nomenclatura veniant; imo Sclavonia haze ſuperior , nunc etiam pro Croa.
tia audiat; Confiteor: quod fundate reſpondeam, neſcio. Memoria,pag. I 18.exh1blta, Anno‘
1091.21 Vladislao, Nepotem ſuum Almum Croatia'e Regem conſtitutum teflatur; potuit S;
Rex, hoc etiam ordinare, ut hª mediterraneze & continentis partes, ſint cum Sclavonia con;
junctae , qua res bell¡ adverſus Almum, fub Colomano' reliquas inter cauſas, eflè pºtmt , dnd
. ¡¡a
 l .
“,8 Notitza: Pralzmznares Pannonza: Veterzs Penodus III.
Regn¡ Croatia partem, cxciſam a corpore ſuo viderunt , ut l’ecrus in moncibus Petrogozden.
fibus a Colomano victus ſcribatur. Res hee in claritate necdum eſt, deſectu monumento
rum,& quisquis eruditorum hoc demonſtraverit, lubens ſubſcribam, Ego nunc ita ex car
this conjector , a S. Ladislao Sclavoniam, Regnum fuiſi'e declaratam. Hoc docent t'ot diplo
matum verba: ſub Bela HLEmeriCO , Andrea II. ubi: in Reg/20 Sclavoniae, aut inRegno'
five Ducatu Sclavoniar. Neque repetam, aut dicta ſuperius,autinfra ex Hiſt. Zagr.eruenda.
Colomanus in donatione facta , terraz Konzka anno 1:32. exprimit : Nobisfidelem fruct'um',
cum effuſione fizn uinum, eo tempore, cumfrater ncſter Dux Andreas, a quibusdam ve
ſano Mus can/i io in Regnum Noſlrum videlicet Sclavoniam violenter irrui et. Alá
bertus Rex Decreti ſui art. 7. ¡n Regno Sclavoniae eXprirnit, Ladislaus quo ue Poſthumus
art, 9. anni 14.59. In corpore juris, ſpeciatim ponuntur 14.92. an. Articuli ÃÏObilium Reg
m' Óclavoniz ,& ¡bi art. I. Vladíslaus pollicetur: Inter certera ſúa Regna, dic'7um Reg*
num Sclavoniarfin antiquis eorum libertatibus conſervaturum; Horum ªliorumque inlegi..
bus contentºrum confideratione, probabilius mihi eſt, Sclavonia'm a Ladislao, quze antea Du.
catus erat S. Emeric¡ &e in Regnum ſuiſſe elevatam. Quad Bani, hac aetate diſtinct¡ firmare
viderentur, diſtincti nempe Selavonize; a Banis Croatian g v ~
Cauſa elevandae Sclavoniaª in Regnum, fuit erga Aimum Nepotem affectus. Colomana
nus in Hun aria* Regno Sueceſſor deſtinabatur, ut apud Thuroz cap. 59. par,II. grauis infin
mitas inva it eum , nempe Ladislaum , convocatisque Princi ibus [ias, aa' Colomanum nun
cios miſit, Sanctum \Marcellum Prwpaſitum, E1’ Petrum omitem, uz ad Hungarian¡ re'
'vertereturn Quare ſi excluſum voluit Colomanum aCorona ,quid erat, pernuncios,eum
ad Hungariam invitare? Proinde ceſlio illa , quam ab Almo factam, \in-:era ſimplicitate ſcriª
bit Thuroczius ,haud intelligi debet dc Re no Hungariae, 'verum de Regnis SclaVoniae, Croa‘
tiauque,quà membris RegniHmigarize. Iaec interpmtanda fic eſt'e Cenſeo, ex circumſtantiis
¡¡¡fra ¡n Colomªno narrandis. ?para nec Colomanus Rex, nec Succeíl'ores ſui, longiſiimo
tempore, ac per plu ra ſaecula, itulo Regis, Regni Sclavoniae uſi ſunt, vertim ut Duca~
tum , Regni Hungariae , Sclavoniam habuerunt. ln ſuis monumentis, jam Regnum/I've Du
catum exprimebant; jam Sclavoniaª terram, jam Banutum, quin pro voluntate Regis, ipſi
quandoque Duces, Regis Sclamniae Titulos , habebant attributos. Quam ob rem ,tantamque
confuſionem , ReleadislauS , Regiis Titulis adjecit, Sclavoniae Rex. Caufiz prwcipua fuit,
fmdus cum Maximiliano, ( ut ſuo OCO diccmus ) & Ïoaune Corvino , nam‘ huio SclaVOnia, titu—
lo Ducatuo & Ducis Obtigit; alteri, de ai'tibusSClavoniaª exciſum eſt. Itaqu‘e ne a jure Sa
crae Coronas cadat, aut periclitetur jus ¿route, Regum titulis Vladíslaus adjecit: Rex Scla
voniaz. Et quia Sclavoniae Duces ,intra in Hiſt. Zag-r. ECC]. dediſfizmus, ibi legend¡ ſunt.
III. Sclaaniam hanc ro Regno ſu¡(l'e,inde a tempore S. Ladislai confideratam, Num¡
qui eruuntur, Racſte
tia,non fine errore, poti I-'P-
Carolo Imum, ac in Criſienſi
FranCèzſi/èus PalmaComitatu, teſtantur,
Societ, JEſz‘e Horum
attribuit, numorum
ideo quod is ,ini
fi
miles repererit, ubi averſa ex parte: Il onetaRegis Karuli, lilia mandur &c. Sed indulgen
dum,cum longius in his ſtudiis verſatus fuerit,in determinandis rebus , tam audax non futu
rus. Ut miſiis eaeteris illud eſt: neque prius Regni appellationern obtinuit; Sclavonia,
91mm ſub Vladislao ZZ qui primas omnium_ carteras inter titulos Regios, Sczlavoniam in
_jèruiffiz viderl pote/l in Decreto L_quod majus voeant. Sed ignorabat ille, diſtingui titu
lum, a re chni, TitulusRegnicujuspiam concediſolet, ex ratione Politica, quin Regni inicia,
Vel jus, aut rmrogativa, ex titulo concludantur. Verum ſiſub Karolo primum Rege,moa
neta incoaVIt Sclavónica,qua roglo antea uſ¡ ſunt Selavi ? Quid eſt quod Denariorum Banaª
líum fit mentio ¡n tot Regum dip omatibus,ſententiis judicum,longe ante Caroluml, Quid,
quºd Andreas ILHiſt. Zagr. pag.32$.teſtetur : monetam Regaletn,a nullo anterior¡ Regeffiactam
fuiſl'e ¡n Sclavonia, nemo autem opmabitur, quavis cos moneta catuiſſe. Antiquitatem mo—
vetze Banalis, teſtantur Cap]. Zagrabien. Anno 1272. relatorize, ubi: pro 50. en Is Dana
riorum Banalium , quorum /I'ngulaz quinque pen/Pc, Marcham faciebant. tem Nicolai
Bani , Datum Zagrabiae 1279. litterae,ubi: etrusfiliusBorclz , de generatione Aglza', fa
mis inedia 8 per'mulo, terram/¡lam lla’reclitariam Cozolim vocatam, in montibusflzpra
Cſàſma! Capituli,pr0peEccleſtanz B. M'atlzei, eidenz Capitzllo,pr0 20’. Denariorum Zu¡
grabienſium , quorum szngnlce quznyue Pen e, Marcnm tunc temporisfaciebant , median
'te Manfredo Arclziüliacono de Gercſè, ecano Ecclesia’ Zagrabiensis, &pra/èntibzts
Potolá ,B Bar-ch, fratribus dicti Petri, <5’ Berisluſratre eiusdenz, de generatiºne dic'l'i
Petri ,:cOmmetaneis eiusdem. ' Fuêre autem Penſae, marcha, Banales Denarii , Corrigimpbu
li - ut ex Veterum carthis deducitur. Illud Denariorum Zagrabz‘ensz’um , decepit Ritterurn,
utputárit, Zagrabiw numos Sclavonicos euſos fuiſſe. _At nulla ſunt reihujus indicia. Qua
.' . . z 1 te
I
 Salav. Goat.Dalmat; ſüòDucibttiR_egibus9ue Hungarizt. ng
ke ut olim menflcra Baden/és, Zªgrabienſès, a primatu harum Civitatum vor…!abantur;v
& Numos Zagrabienſes dum ſic vocati ſunt, vocatos fuifl'e authumo.
Originem horum numorum , antiquiorem credit Rittekus , Hun ria.- Regnó, hinc làecu
lo X.& hoc ob numorum vetuſtatem. Talium unum , ſe pmſehte, piſeopo Zagrabienfi A¡
lexandro Mikulich, allatum fuíffe, teſtatur; quo: Ive,id eſtloannes legi potuit , reliquª Per
Vetuſtatem fuifl'e corraſa. Alterius meminit,anno 1 oo. penes fluviumVunnam Koſtaniczaz,
occaſione commiflionis Caeſarea: L’Iarſiglianae, repertl; ubi parte adverſà vir ªrmatus fra
mea ,& vexíllo; averſà ut Ritterus utat , infignia eran: Civitatis Aſiſciae. Hunc numum
ille Branslavonis effe, putat,ex uſuí lo,quinunc qUOque ſervatur, in Banorúm introductio
ne, quia ipſis , Vexillum exhiberi fole'ret. Se‘ribit inſuper in Arce Belai, infra Carolofladium,
fibi a Comite Saurau, exhibitos fuiſi’e plures numos Sclavonicos veteres , quos ille , ob parvi—
tatem eorum, Bagatinos olim fuiſi'e , credit. Ego , numorum horUm initia in obſcuro etiamª
num eſi'e invenio. Habu¡ plures ipſe ,quorum aliquos amicis donavi, nuncquoque ſex mihi
funt, quos lubens exhiberem , ſi nobis effetcalcographus. Eſt in quovis, qua-dam differentia.
In uno, parte adverſa Crux duplicata, ex quºvis latere avis, ( quas interPrXtari cuivís fas
eſto ) ad latus dexterum A. ſiniſtrum M. inf'ra, duo capita ‘coronata. Pªrte avería: mars Vel
mandªr, intra cujus pedos & ventrem ,ſupra 1unam,ſtella:ſupernè arbor. Epigraphe exſculpª
ta: Manera Regis Sclavoniae. In al tero: parte adverſa Crux duplicata , duo coronata capi
ta, ad latus dextrum S. ad-ſiniſtrum R. & loco avíum , ſupernè dextrorſum ſtella, afiniſ’cra,
luna, quie prior numus , non haberet. Ex parte averſa, intra lunas mandªr. 'Epígraphes
Moneta Regis Sclavoníw. Reſidui aequales funt , nempe: pars adverfa, exhibet crucem du
ªlicatam , & coronªta capita , fineullis lateralibuslitteris , ſupernè tamen, luna flellaqu'e ſunt;
ªrte averſa,mandur inter lilia , epigraphe: qua? in prioribus. Sunt autem numi argenteiz
Litteras illas .- A dextrorſum , finiſtrorſum , interpretar¡ non , audeo, Almum , fora, & Maª
riam , quam nunc vulgus cantitaret, exprimere. At hac ego, ab eruditis ínterprªe‘tanda ſpe*
ro; prouti etiam litteras laterales,quas numiquidam exhiberent, ut H. & R. aut R. cum L¡ .
&0. quX ſi locum cuſae, aut ſignatae monetaª: non innuunt, vel ſi ſigna non ſunt Monetario-ª
rum, fors indicate poſi‘ent Henrici Regis ªª aliud: Regis Ladislai. Sed mihi ſatis eſt , re
tulífl‘e, quae habeo, hªc demonſtrare cmvis, paratús. q H , q
Certum Vero eſt, antiquiores hos numos efi'e Carolo I. Nam in cònfenfualibus litteris ,
quas Carolus dedit anno 1303. Nieolao Abbati Toplicenſi , de vendito ſibi , G: Monaflerio , terª
reno, a filiis Martini de Zana, nit: Pro uingue Marcis, fingulís ’cum q”uingüe ’pen/is, an
tigua? Banalis planetª! ,Cum Verºnen us Computatis. Achrtez’Carolum fute‘ri , Anti
gua Banalis maneta; itaque orígo \monetae hujus, Catolo attribui nequitª In Privilegio
uoque Mikcs Bani dato Ladislao Epiſco oZagr. Super taxatione Decimarum4exPrimitu1-vaª
or moneta? hujus': Denarii Lanz' Bana es: guorum n ali valent duºdecim parvuIOSBaª
atinos. Aliud ſane , ex mimo filo dedueere debebat . Palmª, & deduxiſi‘et fi is, in flu
diis‘ his diutius , profundiusque’ fuíff'et verſatus. Videlicet: numo i110 demouſtrari , Caro
lum Veteres innováfl'e nlImos , quod Decretum ſuum z & conſenſuales‘ ſupra mdlcatae, evinceª
rent, II. Firmar¡ nümo i110, qUOd Carolus,-per Gregorium Strigomenſem, quem Hungaria
pro Primate & Archi-Epíſeopo, huuquam a o'vit,tanquam a Bonifacio Vlll. conſtltutum ,
Anno 1300. Zagrabiae in Regem Sclqvoniae , Hungariaz ,unctus fuerit,ment10nem re¡ huJua
faeiente quoque Reynªldo, Farlato Item,'l‘omo 3. At ue ideo Carolum Regem , AnnosReg
ni fuí, ab anno I .300. numeràſi'e. Et quia Sacra Regm Hungarim Corona , tum Carqlus , in_
fignitus non fuiſi‘et ; ex defecto videlicet Coronas; ¡dºo ex hoc. ipſo facto Caroli, imctlonis vi.
delicet, monetae item Cuſak, cum in ens, Andrea Rege mortuo, incidiſi'e difficultates , qms paſ—
fus eſt, ut Venceslaus , atque Ocho ſibi antepone-rentar. Ideo contra Lelªªtum Pontificiª,
motusBudaz fuiffe -ª nobis Hiſt- Zªgra (ag. 101'- indícatos, dum pro tuendo apa facto , Leggª
tus perſuadere nitebatur, eſſe Hudgarch fimplieitatis prª-judicial:: , Corona illorum inſigniª
tos, pro Regibus agnoſeendos. Ideo ſtatuwm _fuifl'e in Ditta 1301. Pontzfict jus uullum m
Reges Hungariª: effi. Haze, torque alía‘, etiam a Cl. Pray omiſi'a., ocqaſione nurmnlh'usJ’..
Palma refl'erenda fuifl'ent. Ego ſub ſpe, ªtienda aliquando Civil!? .Hiſtoriae, exmiſi plum—
ma, nune quoque mifl‘a facio. Profecto num¡ illi , a P. Palma ethbItI, rootuum horum Íunt:
uam epigraphe prima habet: R egis/Karull. Mqum exprimeretz Hungarza’. In alter-Omar
te adverſa, exhibentur conſuetaz imagines, modem ScIRVOnicaª , aval-fa vero : fcutaHunganae'o v
Sed epigraphe tacet, eujue Regni, Rex fuel-at Carºlus , verum : Monefa Regis Kgrulz.
In tertio numo Sclavonico, eXplicandum er'at P.²‘Palma ,tam adverſa- p_art!s, lªteralis litt. If.
ſupra quam minutum , .a. an non exprimat: a' Legato? videlícet Pontificro; quam 81 m ep¡
graphe: .Manera Regis P. ¿dºrmía, quií efignet? Ob ¡¡liª- (quamvil, ¡¡tha-¡329?
.H‘dier, 'Ba‘lJIaſáríç Kcrdelieil. ct i l1 i

\
 ago . Nºticia Preliminares Pan‘zòriiae Veterzs Periodus' III.
:li-ill; lilia in cmris adhibUer-it; Bela queque IV. ut pag. 124. relatum) aſſentier ſacile , numum
Carol¡ efl’e; P verò,combinatione geſtarum tune rerum: ‘ Si explicandum eſt: Pro Sclavm
Dia, 'Offenl'os fuiſſe Proceres &Comme , dum-videruut*ex nume, Ducat‘um hunc Sacra: Coro—
naz-,avelli ab eadem , adeoquejuſtam ſuiſſe eorum ,a Papa,hujusque Legatis,& Carole ipſe,
in Políticis , five Reipuhlicae ſuªe rebus;haud autem ſacris( quod nec ſeoiſi'eleguntuflſeceffie
110m,dum jura Ooronae inv‘olv¡ non permiſerunçSi autemP, innuit; legendumque eſt: \WO
neta Regis, Papalis , aut Pontfficia: Sclavoma, five quod in Papae terrïs , cuſa‘ fueric; ſi.
ve quod Sclaveniam juris eſſe Pontificii, P exprimeret,providentiam Hungarici Cenſilii , opª
poſitio illa , commendaret, explicaretque cauſam legis latªe, Pontíficzjus_nullum , in Reges
ªHungariae efflè , necfui e. raetendebatur a Legato cudendaz monetw ¡un, a Papa ſole le—
gitim‘e concedi, taleque datum ſuiſi'eJoannieio Reg¡ Bulgariae. Quare ex abſoluta Orbis ter—
rarum peteſtate, Monetam illam cudi legitunè potuifl'e. Verum hªc ſufficiant ex Joan.Arª
chid. dmn Civilis effent h\iſteriae,quae nen ect noſtri inſtituti. Haec, fimiliaque, numis ſuis
roborare debuerat P. Palma, haud vere, numorum Sclavoniª: initia Carole I. Regi attribue
re. Verum eonatns ipſius , robabo ſemper; ac ut ,in his ſtudiis perſeveret , proſicíat ue, opto.
3 Ex numis his patet,Óclavoniam, rectius efſe ſcribendam, ut menui pag. 32. anales,
au a terra Banatus dicti ſunt, aut ſers, quia Bance in Hungaria ſuiſi'ent cuſi .P determinara
ne ueo. Neque enim ſub Banorum nomine, aut hujus ollicii , ſignatum vidimus , ſed Regis‘
Se avoniae , ad indicandum fora : Reges Hungarize, eſſe etiam Reges SclaVOniaª, quam illi ,
nt Ducatum ſuum confiderárunt. Andreas ll. inſra pag. 328. in Regno Banatus ſeu Ducatus,
monetas nunquam ſactas fuiſſe, toſtatur., ut facile aBana, Banales hze menetae, vocatze ſmt.
Acccdit diploma Andrea-.- II. Epiſcopo Agríenſi anne .1231. datum apud Schmitth Epiſc, A
gricnſ. pag. 188. ubi reliqua inter a Ladislao 1V. Rege denata , cum 'tributo duorum Bana
1mm de currubus Oneratis. Quod indioat Banales denarias a Band voeatos. Agria enim'
'm Sczlavonia hac ,ne ue eſt, ner‘ue unquam ſuit. Accedit: Neoſòlium nunc quoque Slavicè
vocari Ban/¿luz Bi ricz‘a , te e Geographo Poſony 1767. edito. Vel ſi in Sclavonia cudeª
bantnr, latet nunc,locus, atque minera. Quare hoc, incertum ell'e, mihi ſaltem , Confiteor;
ubi nempe,cuſa: ſignatazque ſunt menetze hac Sclavonicaz. Certe, mea ,ſingulorumque recenª*
ti memoria , Banales numierant, haudtamen in Sºlavonia ſiguati vel cuſi.,.querum quatuor, '
gre'ſi’um ut vocamus, azquabant. Numi Hungariciquinque, valorem groffi-reddebant. ’Nec
horum uſus frequens erat in Sclawnia; nec illorum in Hungaria. Hi attamen numi' Sclaveª
nici , nullibi'in Sclavonia cuſi , ſignatique ſunt, ſed ab Hungariaz Regibus , etiam Auſtriacis,
huc mittebantur. Idem , an olim queque ſuerit? aut aliter? ego definire nequeo. Sunt miª
hi , totquc aliis , mimi hi pefleriores , qui nunc, ut dicimus, devalvati ſunt, neque ſcio,an pQſt
Regem Leopoldum, cufi ſint. Czeterum Mathias Rex, Anno 14.66. Criſii, inter Oſvaldum
Epiſcopum Zagrabienſem & Regnicolas Pro deeimarum ſolutione ſancivit, ut pro fingulis Can’
petiis cujusvis frumenti,ſòlL-anturſèx dennru benz Banales , quorum ſingulz'valeant , 12
parvulo’s Bagatz'nos. De Sclavonize inſigmis, ſi vwam , & magis propicia \uta expe'rtus de»
hinc fuero, Tomo II. Partis hnjus, in ſupplementis' acturus, eXplicaturusque. e'auſam Diplo-I
inatis petiti , datique Sclaveuiªe aVladislao II. -Ñ ,Ñ ,4 ' -. ‘ ª- -

' ~ q De Croatia , Dalmatiaqúè‘. "

I. S Ladislaum Rege‘m, Croatiam Obtinuiſi'e,atque in illa-‘Almum Cenſtituiíſe Regem an*
- n no 1091. monumentum ſupra pag* 118. cellocatum. e'vincit, Quo“: Kyri Alexia _
Con/iantinopoleos Imperante: tempare que , Vladislaus 'Pañnoniorllm Rex , Croatia in-º
vadens Reghum, Danznum ſtmm Ne Otem in illaſtatuz’t Regent; Conſt’at hinc',
que anne Y que item Imperante? Vladislaus roatiamï obtinuit, 61 quid in ea fecit?Almum'
ſciiicet Conflituende in Croatia Regem. Veª-um: qualitat? qu’a item eccaſiene? quibusveex '
partibnsf haec a Ladislao facta ſunt, certant ,opinienibus Sc'rip'tores. Nec eſt, ut opiniones,
adeo diverſas, atque multiplicºs deſcribamus, \lllud: Croatia invaden.? Regnum,ſi-ſecun-›
(ium Grammadces accipiatur, vi,acta hac fuiſſe a Ladislae Cenlequeretur. Verumjure hee
legitimo feciſi'e Ladislaum , ſu'periora evincunt,’ut Regni- Hungariªn limites, pag. 90. deſcrip*
ti: &~ ea,
ut vel qua? pag.
illorum 8.7. diximus.
confideratione Croata-rom
,poſtquam \Sum-HUNgaris
in Zv'onſiimiro conjunctionem
neſanda retnlimus ¡Snag,96¡
Croata patraviſi'ent, tepha-c
num qui juri ?qUevis , imo 82 .titulis ſpon'te cdſerat; Zvonimire ep oncndo'; ac in Reg-?num
elevare ſatagcndo’, ¡Adislaumç pro tuendis Sacrie C01*ona-'leribüs, Creatiam eccupáſi'e;&
.Almum dedill'e illi Regem, inferri debeat. " 'Sé'd ſi Ladislaoallinitate jungebatur Zvonimirusz_
poſiquam indign‘e hunc tractárunt Create, Ladislaus lieentiam' illortIm jure caſtigavit, ac:
-ne cumlmperatore'orientisdifl‘enſwm’habeat, du‘m ab iisdem lmppçGreatiae Reges,inſigm'á.’
regalia aºeipere fuerunt ſoliti, oenſenſi¡ Mbhperatoriª, Almum Regem Croatiaeálsdit,
AH-\Ñxtfl Ut'. '1. .- . . ~ ª i ' c
 _ Schuèroat. Dàlmat¡ D'u'cibus RegíBuSgue Hangar-ice' !Si A
ÍIOC praater monumeútúm ſuperius, arguimus; ex ſubſecutis nuptiis intra filiam LadiSI’ai PrZ/S
W, ’cum Joanne Comneno : dati's quoque auxiliís , ad recuperandum mortuo Roberta
Dyrrhachïum, quod etíam cum Dalmatia ,Alexia pa'ruiſi'e monumentà evi'néunt. Thoma¡
Archid, Spaïatz cap. 17; _Poſt _m0'rtem_ZVºnimiri, feeutumque defectum Regalis fanguinis,
dum intra ProCeres, ambitio Regni , diſenſi0nes ’effeciflèt, haud fine cáedibus, & ruina Regni,
'narrar 2 a :Magnate quodam Sclav'o , invitatum fuifl'e S. Ladislaum 'ad capie’ndu‘m Croatia!
Regnur’n, & ſuo dominio ſubjugandum. HIS ergo , ait Archidiacon. Vladislaus Rex in
duc‘Ïus conſiliis ¿Tb/Que ¡nora, candunato excrcítu copiq/ò, venir &goccupavit totam ter
ram a Dravoflu‘mine, uſque ad Alpes, qua’ dicuntzzrfer'reaz, Ñulla obice refi/Zente. Po/Z *
Ízzec tranfivit dípes, &² capít oppugnare mzmitione's G’ caſlra , multague pra-:lia commitè
tere cum gentibzzs C/iroatice, ſècl cum alter alte‘ri nonferret auxilium, effimtgue diviſi
ab invicem ,facilem víctor‘iam Rex potuzſit abri/1era. Nec tamen uſgue ad marítimas
regiones pervenít. Seª' audiens , quod guadam gensfizi Regnifines intraverat, in Hun
garian: repedavitz Ha‘c de re antiquiore Archidiacono ſcriptore carcmüs, qui ‘etſi duobus
feculís poſterïor ſit , attar'ne'n hehe eum accepíflªe, exi noti's hünc, 60 magis credere e'ſt, quod
ſua, monm‘nentis & diplomªtïbus convenïant. Profe ò illud: Croatia: invadenst'egnum,
Archidíaconi firmar hiſtoriam , dum alpibüs ſúPeratis, munitiones & caſtra Croatia: , expug
nata per Ladislaum refert Arc'bidíaconus, Andreas vero II. in memorato ſuperíus diploma
te S. Ladislaum L Dr'avw "fluvíum tranſivifl'e recenſet , & Sclavonicas partes ,Sacrª Coronas
adjeeifl'e; Ad marítimas Regiones, five Dalmatiam Ladislaum non veniſſe, five ex eauſa ab
Archidiaco'no affignata; five quod initis interea cum Alexio p‘actísz & fponſalib‘us inter Joa‘
annem,
bulla & Priícam
SªLªdiSlªi , Dalmatiam
Diplomata, Imperatot‘i felianendam
aut 'concéſi'otªmíu cenſuerit;
aut confirmatoi‘mn ‘a' umento eſt':
Privilgegioru‘m quod. Ñ
in lucem-
adhuc prodíverint. Haec ſecuñdüm regul'as, hiſtorícàe Veritatís érue‘ndae , firmíora funt,opí
‘níonibus aliis,quod nempe, ve] "er inveflíturar'n Romana- Sedis, Ladislaus Croatiam Obtiª‘
nuifl'et; ve] ad legatam ſibi, a ¿toi-e Regina, Zvonimiri ‘vidua¡ intraviſi'et. Enimvero,
que Zvonimiri uxorum , Helena videlicet , an Lepa .º Soro’r Geyſaª &'Ladislao , dici valeat?
‘incertUm eſt. Imo annorüm combinatione, major eſt pro Helena praªſumptio, ?ªaª 1075-.
Zvonimiro data filerit, uo ann‘o ¡I, SCIªVorum Régis titulos pbtínuit, ex reſpe indubiè
Regum Hungaríàe Ge ne & Ladíslai, & ſequente anno 1076. RegnUm Croatiª. Praeterea
bene obſervat Ritter’us ,nec apud Hungakos, nec apud Croata!! , ea fui: Reginatïum praeroe
Fat-.iva, ut ¡vr-aprietan Regni gaudeant, adeoqüe ut tale iegake èx lubitu poſiint. _ Quatre*
1 Ladislaodegatum quodpiam, a Lepapo‘ſteriore üxore Z‘vonímirí, 'ac ue fors kelícta v1
dua, demonſtrari ex teſiamenoo poſfet, hoc aiiud non exhibebit, quam ominiorum Regiª:
nalium legatum GZ eeflionem. Quae Dominia Re ¡nas habuiffe , Reges ítem,caret dubioz'r
Helena Regina, dedit bona Ecciefiis , que reſtituit ecleſiis Zvonimirus. vida pag. 107. Ste-z
phanus item, Rex ille, de uo ſuperius diximbs, Theodoko Abbati Sin-_1089; vidª Pªg‘zllçl‘
donat Regale territorium. el ſi Lepe! _Sancto Ladislao, legatum feclfl'et, _ea mduble ‘ent
forma concinatum , TPS., teſtamentum in Archivo Vaticano Cat/zarime. Regina Bo/Ïzzae, 3.-‘
pnd CLAſi‘emanum orn.V.Pnr.ffªcap.3. pa ubi: PrtefataRe-gma -' ª - memormu:
nijz'centiw, ratiarum, &beneficiorum a s è’ Apoflolica Sede _ª - collatorum, uz
cam grati una hoſjbitalitateſünt [Mer pfq/ècutt, ſizbvenierzefo ezdem flçundzem_ e
iam dignítatem-condigno annua z"/Ziperzdiov B pravlſianefitfficzenn pro j’à{s_neceffirazza.
us: in Pradictd Regna Boſióiaf Cum Ómnibus Bſingulz’sjuribus BC. ae utzlz ¿3’ ¡1173570
ejusdem Dominiò SàCroſànctam_R0manam ’Eccle 2am &Se-dem Apoſloilzcameòª ‘- ª Dni
rerfiles ¡¡cereales Succçffòres ¿Mituit ê’c¡ Sím'xle inquam .Lapàe vReginª* ehtitefiamen-r
turn‘, quam :Id S. Eadisla'um in iis_ Reghi‘C'roatise motibu‘s fuglfi'e', proviſam ſuffiuenterfmſª
fe, credi poteſt, ob viciniam: :mieiciam Item." inter ZVOmmirum & Lacilslatum, FMI ‘üe
& affines, hi duo Reges fuêre. At ¡¡vid maior? [4er teſtamèntflm exhibei‘i debeſ: ,ab 11s (11.11
afl'erunt: jurcte legati Croatia! Regnum, Sacrw ‘ Corºnà a Ladislao efl’e aqmízltu'mz Aſi'erps
nudis, Iocus non eſt in jure, neé ego ſomnia haze, jura Reipublíoae ignorantlum.; anteferam
Veriori ſententiae Thomaa Archidiaooni , quam firmant monuknènta Veterum , Diploma Ang
dreae ILUngariae Regis, & rationabilis reru'm tum gºſtarum combinªtlo, ut ſúpra deduxu
mus ‘ v '
II. Almus Croatia Rei( al) armo ÍÓq‘I. La'díslao' vivénte in Pace viXSrit , dum illaètaª
rum illi moleſtíarum z bulla reperiUntúrveſtig-ia. Quiniúio Bafilicam Zagrabienſem, ab. 1110
incoatam quidam veilíht: QuidamEcclefiam Zagfabienſemdd eflE'piſcopatuin , ª Ladlslaf)
meditztam , deſtínatamque, abAImo veniſi'e in effectum, Que: opmlo eii RItten, ex ¡nenª
Viª Pag- 5. Hifi- Zagr. propoſitisa ' Munfkéliquibqs Motºs, ab alustlmuſesÉAullim
'x‘ ' - .,..KM A
.u. ~' . z,- .*.. 3-…: I x
. …, "A:
*..zl
 13: Notitiei Preliminares Pannania* Veteris Periodus ÏIÏ.
x

fcribítur. Quidam hunc,Geyſae I. fuiſi'e filium volunt, quibus Ritterus demi-nflrzzmíum cll'e
. ait: opere-M88. de Ungarico in Craatzamjure, quam unquam Conjugem Geyſa habuit,
cur item Ladíslaus, fratrueles ſuos Colomanum &Almum,Regno rivavit .² nec Pªtri fuc
cedere paſi‘us fit? ltaquº Ritrerus exMSS. Thurocziano codice, lmum Lamperti Dacia
filium ſtatuit. Qui ideo etiam , ab antiquioribus Scriptoribus Ladislai nepoís exPrimeª
retur. Sed hanc opinionem ſuam in opere Natales S. Ladislao reſtituti , corrigit; dum ſcri
beret : quzonis
frater Almas Lamperti ut leurocius
( five Geyſae) opinatur,
¿3’ Ladislai, eſiè nan
Lampertus _fui potuit , cum
e verius affinis quam
exzſi/ZirneMr. O~
milſisque Ritterianis iſthic argumentationibuª , minus fundatis , authoritas Coſmza Pra
genſis, qui Colomanum Almumque Germanos fratres fuifl'e ſcribít, horumqtm Pªtris, 6¡
Avi regimina novit,a Thuroczio recedendi, praecipium Rittero eſt fundamentum. Rectè pro
fecto , ſi legitimum eſt diploma ,quod a CLNicolao Sehmitth pagïéz. Epiſ, Agrienſ. exhibetur,
legitimum dico ob chronologizª rationem, quem defectum enam . Schmitth obſervavit, ubi
,Lampertus Comes tantum eXprimitur: Qualiter Comes Lanzpertus, cum uxore jua So
phia , Bfilioſizo Nicolao &8. Prwpoſiti de BOZOUk beneficium fundáſi'ent, ſub Stephano II.
&c. Verum nepos aut filius dicendus fit Ladislai Almus? examinent alii. A Croatis Bela
nomen, datum Almo, Ritterus deducit , ex Marulo , Luciique ad Marulum notis Nro 304
Poſt relatam Zvonimi'ri mortem proſequitur Marulus: Bela autem Pannonice \Rex lzuju:
hominis primas , cumfama irfferente , lzoc, quod Zvonimero acciderat , didiciſièt, prope
re cum expedztorum manu venir, Regno ue patitas , po edit omnes ‘Regnz' partes. Lu
cius notat: Qua- de Belaprimo refert arulus, Tex. lav.Belarn tantum nominat,Ma~
r‘ulus Primum addidit. Illud Bela, attribui alter¡ nequit, quam Ladislao Sancto, aut
conſtituto per eum, Reg] Croatia? Alma, An autem Ladislaus Sanctus, ocCu ato Regno Croa
tia?, fic conſtítuerit , ut Marulus habet: Boſizenſes Daminumſimm fflrtitzſ'untl, Naronenª
ſès ( Narentaní)ſüurn: Crovati alienum( nempe Almum ) ne guie eosfruſtra olim, vel int*
merito aZvonimira devotos credatmempe: ne un uamſüi generis Dominum lzabeant,
e‘go definire' nequeo. Si Ladislaus haze ita non cºnfhtuitſiub Almo hac eveniſi'e cenſerí de
bebit , cum idem Marulus, Almum Severiorem Croatis fuiſi'e fcribat, dicendo : Crovatos,
ut Dominofito rebelles ac paricidas, lalzoribus, firrvitute ue opprefflt. Praterea cum
PO/Z liceo Regnum in partes ſèceffgffit anna a Nativitate [tri/li ¡a 79. Bafizenſès Domi
numſàurnſòrtitijun: BC. ut ſupra. Dubitari nequit,notante quoqm: Lucio, in anno efl'e er
rorem, & credibilius fcribi debuiſi'e, aut fcriptum iuiſi'e 1089. aut plane.1099. quo poſteriore
anno , Ladislaus non vixit. Hace refferenda erant , ut appareat, cur Almus Colomano Regª
num Croatia-.ª, hand autem Hungªriae, ad quod evocatus a Ladislao e Polonia,ſucceſiit,eeſ
ferit. Hanc ego fuga! Colomani puto fuiſſe cauſam, hand autem ut ſive Varadinenſem , ſive Ag
rienfem Epiſcopatum evitaret. Quod videns Almum anna 1091.Re em Croatiae datum,dum
ipſe nihilominus ſub Zvonimiro adverſus Bulgal‘os pugnáſl'et, CI‘Cdldel'lt Almum ſibi préefe
rendum , in ſuccellione Coronas ,accedentibus‘ 'facile rumoribus, ut in ejuſmodi cireumſtantiis
fieri conſvevit, aut qubrumdam divinacionibus,Colomanum-ad infulas Epiſcopales deſtína
Ti. Aut fors quod viderint, Varadienfi Epiſcopatu vacante, aut legum a Ladíslao latarum
indice , .Monachis erepto; Epiſcopatus illi‘us , temporales redditus, Colomano in Polonia mo
ranti , fuiſi'e a Patre ordinatos. Cum bonis enim Eccleſiarum olim diſpoſuíſi'e Reges , videre
eſt ex Diplomatibus a Cl. Schmitth editis in ſerie Epiſ. Agrienſium. Ut a pag. 14.3. &a pag.
133. &0.
Mortuo itaque Ladislao, & fuececlente eidem ColomanO, ea viguit inter eos cºncordiª
'ut- anno 1096. reliquos inter Almas-de matrimonioColomani cum filia Rogerii Comitis Nor-th
,mani tractáfl'e a Gaufriclo Monacho, temporis' hujus Scriptore referatur. Vide apud Lucium
& Pray Anna]. parteI. pag. 98. -ubi eflò Dux Alivus , nominaretur Almus, Regios eum ti
tulos adhuc ſerváſi'e arguo, ex defcripto per Gaufridum itinere anno 1097. Sponſª: Coloma—
ni in Hungariam. Veniſie Videlicet illam , ad portum Belgradaz, hand Belgradi Dalmatici,
fed neque Belgradum quod Nandor Alba , aut Taurunum Vºcamus, ut interpraetaretur Rit
ter , \bdCzirkbvenicze
locum Belºradum , , five
ubi Belegradum
monafierium olim portum, non
eſt Paulino’rum , adproeul
quod,Segnia ,intra haberem,
ut relatum hodie dictum
Be
,legrada illa nunc ertinel'et, ~ Hind progreſi'a per Zagrabiam, a Vincurio Comite Bell'igra
de, ducta eſt ad olomnnum. 'HDi-um confideratione,puto ego ,Circa annnm 1096. Occaſt—
one Peregrinorum, vel rectius militiae illius,quae ad terram Sanctam per Croatiam, Sclavºa
niam ,Hungariamque profioiſcebatur, per Almum, laboribus ac ſervitute partim vectore
:umg partim telpamndarum viarum, Creatas prefi'osffuifl'e. Illos porro/tumultuáſi'e adverſu¡
Almum., .ut ve cºnſentiente Alma, Boſnenſes proprium nacti' \int Ducem; Narentani inem
vPremiªn:: vel hi _igfi z ſuos fibi conflituen'ut Düces , tªliterque in Partes ſcifl'o Regno, A), -\
.

i ¡¡lº
 Solá?, Gaal¡ Dá'lnïatjz'cb'Düchus Regíbusque Huága'rüe. 7
...y-_n A
123'
Almo rebelles reducere impotenoeme detrimenti quidpiam,juribus Sacra? Corona! naſcªtur,
Colomanum,jus praehabitum Regni Croatiae at ue Titulos, ab Almo fuiſſe translatos. Almum
vero Tranſil vaniae &partibus trans Tibiſcanis fmſi'e datum Ducem. At haz-c utut ſint,certum eſt:
Croatiam , Dalmetiam ue ª Colomaúo fuiff‘e obrªntes rece'ptªsque, ideo eum conſtet , Almum ª
Ladislao da‘tum fuiſl'e roatisRegem, conſequineceſſum eſt, Croatas ab Almo defeoiſl'e, quo: rm
du’cendos‘ in obſequium habuit COIOInanUS. Incertum vero eſt: num Ste'phanum illum, quem fa..
ctio quorundam, Zvonimiro oppoſuerat; S.Ladislaus pro Rage :gnoverit ? illique Regios
titulos permiſerit? Boſnenſibus item , num proprium dederít Dominum, ut Almua reſiduzd
Croatia¡ Rex fuiſl‘et. Incertum neque cſt: an Narentanorum Dux fuerit Stephanus, cum tí.
tulo Croatia.- Dalmatiieque Regis , aut Boſnenſium ; vel is, vita Comite Narentam &Boſniam
tenuit , a ou'us Stephani morte, or‘ta factiqne inter Proceres, reſtitui Croªtiª: Regnum non
potuit, Se Corona: Sacraz a Colomano ’eſt firmatum.
Stephane i110 moreno, neſciretur quo a'r'mo, Circa hoc nïhílomïnus tempus , Mariam vel
Mrgaritham fuifl‘e filiam,Ode Croatica , quam nunc quoque vulgus in ſaltitªtíonibus can.
fitªret , Combinatione tenim geſtarUm, indicare arguitur. Ex Ode hac, Ritterus opinatur:
Maríam hanc,a Colomano fuifl‘e in thor¡ ſociam ªfl‘umptam, Circa annum 1108. quam cum
Jadrae reliquiſi'et,
five Boſniam , queeiſthic 1109.cognatos
ibi apud adulteriiſUOs,
teamBoríc/Fiium
com eriens, repudiavit,
enixa remiſitqne
eſt,ſucceſiivè filiUm ad Raſciam
ſe Coloma
ni Regis prietendentem, & legitimum Sacrae Coronª Succeſl'orem. Hujusjure Colomanum,
Croattam Dalmatiamque poſl'ediſfe, ac Sacrªe Corona aquiſiviſl'e. Miramur virum in pauei¡
accuratum, banº in opinionem non ſolum veniſi'e , at ea’nclem tueri, Modo Baſillc cum Co.
lomano initasmegat nupcias ; modo illa mortua, has cum Maria, Colomano ſecundas affe
rit, Diplomatª apud Lucium, que Colomanusiumo I 102.1argitusfuiíl'e eXponitur ,ſuſcepª
ta eſl'e pretendit, qua? nihilominus in opere edito Natal. &Ladisl‘ re/Zituti_ variís argutii¡
detorquere nititur. Miramur Ritterum, cantªn lectionis virum ~, hanc opinionem ampleXªª
tum. Ode illa, ſivariata tot ſaeculis non eſt, Colomanigion memínitmec parentis Marias. lª¡
cob Lucarus , Zvonimiri filiam nomine Madam, Butconis filio , Trevelio, nupſiſi'e recenſet.
Ut quzevís hzcobſcura ſint. Si nihilomínus ex Ode illa peti poteí’c argumentatío, combi.
natione rex um geſtarum , Maria , Stephan¡ illius Croatiae Regis, fuiſſet filia , quam, dun¡ fª.
ctioſi private conarentur Corona, ipſa ab Hungaris oravit auxilium. Quo ºbtento, & (edi
cioſis comprellis, eªm deſtinatam fuiſi'e pro ſponſª, filio Hungariz regis. An 'autem evaſe¡
kit conjux , aut re udiata fuer-it? vel mortua fit, ante initum connubium , Ode rªcer_ Ac lu.
dit poeta, in plancºtu Virginis deſponſacw. En lector erudíte , Ode hanc in latinum ª me tran-,I
¡ªªªm- . .
In montanis ignis ardec, Quaetunt ten-á, qu‘rrunt mari,
Saltu circa, pleba congaudec Coronamque adhuc Clari _
Mare pulchra praeſens eſt. Ungari, inveniunt. y
Eſt Corona, capot tectum; Mara plangie ejulando,
Et theſaurus Regum, ſertum. Replet quievis lamentªndo
Sie choreie Pra-fea eſt. Cujus ſponſa ero, Dune?
Ab'alpibuo ventus perfluns, Proh deformis , Hungarelli!
Marixque fet-cum efflans, Parvi! ni ri! neque bell¡
Cum Corona abſtulic. Ah! va ! ero Sponſa nunc
Ipſa doler, deflet, damaſ:: Ad quid mihi pulchritudo
Vah! eheu! quisquis amet, l Oculorum clarªh‘do
Mihi opem tulerit: Viri turpis, Sponſa dum
In exquirenda Corona Purpurea qui labiº.?
Et theſauria. En ſum prom, Datum eſtis bafia ?
Tali, ſponſa effici, Ah deformi! ah! cur film?
Ab Ungaris hºc audito Ad amplexizm 'tam deformis?
Volanc, adſunt ipſi cito Pulchrae manus! quibus formin
Volunt moeſtam refiei. Ibitis? quis luflus cum?
Cur candilli mihi pedes?
Quae- Heu! juro omni, credes:
‘ Nºn, non amo Ungarum.
Haze, illa Ode eii, ex qua. Ritterus , effòtmavít opinionem memoratam. Verum fi hi
floriam ex rimit , & non fit luſus foemineae levitatis, quee, res leves, ut ſunt: luſus, choreae,
Bacchanªlla, anteferunt maximia rebua, ut eſt domus aut Regni confervatio, & curª: ac
gandii illarum , firpe luctua extremum eſtz in luctu, conſilia non meditata, veloccsque reſm
1 1 lutio
H'yfor. Balthaſaris Kerç/èlich.
 _,34_ -Notz'tzae Prelimmares'Pannqhix-z Veteris‘Periodus IU:
[utiones', quze dein ínſtituto examine ín lamenta fletUSque deſinunt. Si inquam moran:
hªze, foeminarumque mores, Poeta non eXpreffit; ªt hiſtpríªm canto recoli , & celebrare vo;
luíc: 1Haria, Stephani Regis fuit filía, Haec'Patre mortuo ,cum culta 'ad ſiregendam, Rem—
publicam non cſfet , fed major illi fuíſi'et cura, ut Regina Chorearum fit; igneque ii¡ mon
tánis, ſive ſeditione Petri, qui frater erat Slavizo Regis ab Amico Comite capti , ut ex inſtru
mento pag. I 13. indicato , decluceretur , in partibus Rªma! , five Boſniaº: ardente, ipſa Pro reª
tinendis Pªternis non ſolicita, ab Alpibus vento ſeditionis conflato, Coronam amiſit. Seſe
Colomano,ſpontè ſubjicientibus Croatis. An autEm Colomanus ad ſeſe firmandum in Dªl
matia, Mariam Stephaní Regia filiam, filio ſuo Stephano deſtínaverít futuram Sponſªm ,
conſtituere ex verſibus nequeo. Ode exſcrípta , fi hanc nºn denotat hiſtoriatnmec Zvon'nniª
ro , nec Ladislao congruit, dum Zvonimiri filíª, teſte Privilegío Regis Ludovici , ercata
fuctit Martino Comiti de Carino , altera uti ſupra, ſi fides Jacobo Luccarí , Trebelio Buthonis
filïo. Ladislaus vero, Almum Croatiªn Regem \ feceritz níſi Mara Íza’c, Almo obtigïfl'et pro
Sponſa. Nos referre haze, erudito lectori Voluímus; qui ſicredít, in Ode, innui hiſtoríam z
applicet hanc, cui magis applicandam cenſuerit. Nos de Almo Rege Croatiae( cum reſidua
illius, ad Croatíam -, Sclavoniamque non pertinea'nt) plura dícere neqüeimtes , proſequimuí'ª
III. Colomatzus utrum fratrem habuerít Almum? incertum eſt. Nepotem ením Las
dislao fuíffe , veteres Cal-tha? & monumentª loqm’mtur¡ Colomanum verò fuiſi'e Ladislaí ſan—
ct¡ filium , reiert Thom. Archid. Spalat. Colomanus inquíensfilius Vladislai R. Ung,_/Zan's
in Regno, loco Patri.? fiel'. SCiO Lucium,prò Patria‘ ſz‘ti, corr'ígere: Patrui ſüi. Atcuuï
Lucius quatuor ſaeculís poſterior fit; Thoma Archidiacono, neque_ cauſam panaſ: , ob quam ab
antiquiori ſcriptore , atque ab aetate Colomani nec duobus ſaeculís diſtante , recedendum eſª
fet; cauſam non video, ut ab Archídiacono recedatur. Quín non ſolum vetuſtas, Archidia—
Conum commen'dat; ſed veri'tatis ſtudíum, dum ſua,nunc quoquº firmantur monumentis 8x'
diplomatibus¡ dum Priſcam e¡ fuiſi'e filiam , ex relatis ſupra pªg. 122. deduceretur; dum
Memoriªle illud , quºd ad calcem adjecit , ex tabulís innitorum cum Croatís pactorom, cum
deſcrípſiſï'e qua-:vis ſuadentª Qui enim ‘ª annum , cum Diplomatíbus alïís eohwrcntem.
Croatarum Nuncios , five Oratores? conditiones foºderum ‘Z ſcribere valuiſi'et Archidíaconus,
'niſi ex inſtr‘umenti ¡llius autographo, aut copia. Buenº ut¡ haze, nec emendandª ſcríberet
Lucius; nec corrigeret: Sic nec illud Colomanus ¿us Vladislai - flans in Regno loca
Patrisſüi, emendandum eſt; dum hoc etiam uti Caetera , Thomam deſu'mpſiſi'e ex eodem
ínſtrumento, credere nil vetat, gracipue, quod motívum condor‘diae illiUS, hoc ípſum fuerit,
quia Ladislai fuíſi‘et filius, qui roatiam aquiſiVerat, Nepotem ei, anteferendo. _Firmiora
vero credebant futura quaevis, ſub’ Ladislai filío -, Patris in Regno Húngaríàe ſuc‘ceſi'ore. ACJ
cedít perfaE-pc tam Croatiª? Reges, quam & Hungaríae (teſtantibus eorum monumentis , qua'.
ínfra in Híſt.Zagr. occurrent, ut a . 6. Blc.) patentes ſuos inſeruïſſe. 'Ut credam omnino ,
Archidiaconum, illud: Filius Vasisïaz' 4 in Regno loco Patrisſz‘u', ex diplomate ¡llo ,
;nera Crocztas &Colomanum concordiªs, deſcrípſiſi'e¡ Et quouſque erráſi'eArcbidiaºonum , de
monſt‘ratum non fuerít, ei, pra: Luçïo, adhierendum effe, exíſtimo. Lectioncs Bre'v.- Zagr.
nullum pmbent fundamentum , aut affirmandi, aut negandi , Ladishum Sanctum in matri
monio fuiſi'e. Evocatio Colomani ad thronum, \heceffio nullo reſifiente , potiflïmum fi fue
rat Colomanus Epiſéopus ¡mee Coronarn, filium fuiſi'e Ladislai confirman:
Intra Magnos Hungaria? Reges, Colomanum numerari debera' , facts. ejus evïneun‘t. Stu-ª
duít fummè Reipublicê'e, hujusqüe commodis erat Perpetuo intentus. Evincit hoc cura illa,
uam habuit, ut ad tel-ram Sanctam proficíſce’nfes, damna Regno non inferant, vide apud
gray Anna]. Par. I. pag‘ 96. Evíncunt Decreta ſua in Corp. Juris videnda. Evincit Sacrª:
Coronª?,jurisque Regªl, per Croatíam, Dalmatíamque extenſio. Ut neſcíam , quid demeruít
apud Thuroczium, qu¡ cum miſerè & cum injuria depinxit, nactu‘s ſectªtores, Poſterïores ſe
ſcriptores , five quod homines proníores ſint ad ſuſpimones; five quod Colomanus ſuPerflul
e Monaſterils cauſà Reipublicae, teſtándíque voti paupertatis non folum a ſingulís, ata caetu
toto , & monaſteriis, abſtulerít, teſte Dec. I. Cap. 16. Abbates item í'nvícem contendentes , a.
ſynodo judïcari voluerit. Profecto fi quis RegumClero favjt, is erat Colomanus uk Decre~
ta ſua, Diplomataque evíncunt. Sí quís diſcíplina'e Eccleſiaſticae ſtuduít , ſtuduït Colomanus4
Bígªmos Clerícos, vel repudiatarum maritos ,beneficiís, & Dignitatibus Eccleſiaſtícís privat!
dos confiituit Deer. II. Cap. 9¡ prohibendo ordinari alíquem ad Diaconatum & ultra, niſi pri
us contínentíam voverít. Quod ípſum etiam conjugatís Presbytheris &Díaconis cap, Io,im-.
Panic: follendas a Clerícis coneubinasjubet cap. 12.Matrimonia Clandeſtína , invalida ; opus*
que fomícationis cªp. 15. definit. Pluraque cai-cera in Decretis videnda. Albrícus temporis
hujus fcríptor ad SeraphinArchi—Epiſcopum Strígonienſem ait ; Chrfflianffimw Rex n0
‘ _ . \ter
 N _ l Sclav. Croat. Dalma/lib Du'cibus Regibusgue Hangar-id‘- _, 'i
.ſter Colomanus, columbinae gratiaeſimplicitate, cum omni virtutum diſèretione prcediÏ
tus , pq/unam vidit adult-am fidem, erfec'ïa* religionis robur accepgffi - ~ indignum eſ:
ſé perpendens, fijamſjíontaneumſi e'z militem,legalis para: timor torqueret, quem nec
ipſà mars ab agmïcz jam carffeffiane veritatis ab/Zralzere potuzffit - cum videret prop;
ter Civilia bella, uſèue ad tempus illius (nempe Colomani, qui haec ſua prudencia impe¡
divit) ingraveſèentia, paternis traditionibus jam magna ex partejòlutis, Regni Conſi;
lium ,labefaéïari
men , Curia?
virtutis lloſ/‘zes honorem vile_/èere,
irrevocabilisfieret timens neRe
iniguita‘tis; miles
ni inſblens
l Princi pacis, dome/licus ta
ibas congregatis, to
tius Senatüscbnfizltu , prcefati Regis Sanctte memoria;- .Step/1am' , egalem textum recenª
ſuit. Narr'at dein leges füiſt’e auctas, comparando Colomanum S. Regi Stephano : Et ille
guidem ( nempe Stephenus ) de/lruc'ïorfuit infidelium : ¿lle , Colomanus, r'ecte converſàª
rionis augmentator in juſtfficatione .- Ill'e loricáfidei po ulum induerat: IjZe terrence
ambitionis erflu‘enta, Cingulo _ju/Zitia: prwcingebatè I le, gladio Spiritüs verbi DEI
iperterruit: ‘/Ze g'aleáſàlutis decoravit, Has'c Colomani cum S. Stephano comparado,
miffa Primati Hungariªkz 8; De'cretis Colomani práefixa , miror quid eſt? qüod fugerit omnes,
qui Thuroczium ſunt ſecuti. Mlhi videntur, fine rerum examine, Scribae tantum Thuroª
cziani eii'e. Antiquitas omnis , Colomanum Regem Chri/Zianifflmum exPrimit., Inſtrumm~
tom anni 1x05. apud Lucium pag. mihi II 5. Regnante Piiſ/'imo Coloma-no habet. Item
Inſtrumentum publicum apud Ritterum anno I 105. habet: Per Colomanum banctzffimum
Regem, gaceta terrá , marique redditam effe. Rogerius p'oſt annos 14.0. ſcribens cap. I.
:it:Cum ela Rex ~ - adin/Zarprogenitorum' fiiorum, ò‘teplzani , Emerici, Ladislai,
ª’ Colomani Regumfflui Sanctorum Catalogofient adſcriptz’ - - ubi non ſolum compara;
tur Sanctis, ſed intra Sanctos Re'ges recenſetur. Qui ¡gitur eredam‘? ſerocem, barbarum;
vafrum, impium, vixiſi'e Colomanum¡ Si ejusmod¡ fuit, cur Croatèa ,Dalmatae item , ultra
ad eum acceſi'erunt? cur dempta Almi infelici audacia, que 'tamen nec ſectatores, nec ſauto
res nacta eſt; nulli civiles motus, ſub Colomano fuertmt? teſte ſuperius Alb'rico; Quare
temerè de Colomano nemo judicet, preferatque antiquorum teſtimonia omnis, recentiorum
vindictae; In Breviario Zagrabienſi Die ui. Octobris officium eſt de Colomano M. Hic ſub
Henríco Ottonis certi¡ Succeſſore, in Regione Norici paſl'u's, eXponitur lectionibus ſex , qua
rum prima: Venit itaeue in Orientalem Noricce telluris Regionem, cui a plaga Orien
tali Pannonz'a¡ ab Aguilonari confinis adjacet Bohemia. Haze recenſemus, turn ad noſ—
cendam, Saeculo Xi. Norici 'racionem , cum ne quis exiſtimet, five Colomani Regis, ſive al-'
terius, Ducis nempe Sclavoníà, a Tartaris occiſi, coli memoriam; _ A _
Colomanus , cell'urn ab Almo‘ aecipiens Croatia? RegnUm , five ObAlmi ex Marulo relatan).
óppreffionem, & Croatarum adVerſus ſe motus; five ob mortem Stephani, ſecutaSque variorurn.
prªctenſionemumprimis vero Petri,'occiſiSlavizo ſratris. Almusque videns ſevimparem m reſiª
Kendo inimicis; imparem m re'ſiduis Sc'laV'oniae partibus( ſenſu Scriptorum Venetorum‘ Sola*
Voniz'e nomine, Narentanïl.- Partes accipi videntUr) Regno Croatia uniendis; videns Regis
Colomani ardorem in amplificandb Hungariªn Regno; Erga hUnc affectum Croàtarum,dum
in Regis olim Zvonim‘iri_ caſtris ,~ egit militem. Confiderata denique Colomani legitima fue"
e'eſiione, ultro ei ſe ſubjieiens;& relignans, Ctoatiam.,SclaVOniamque ccfiit Colomano. Sc¡
'vit Almus , ab iráto Ladislao, filium \ibi fuiſſe‘ poſtpoſitum; ob attentatum matrimonium
Clandeſtinum a Cebuanº, Cum ſub Zvonimiro contra Bulgaros pugnaret.- i Si enim Vera'
fuit, Boricbii ſuccciliv‘e praetenſio, tüm Colomanus Clandeſtinis nuPtiis conceptun'i habult
Borichium. Sed Patre Ladislao repugnante' , quod ſe indºnſulto' matrimonium attentáſi'et,
, (dum ſenſu municipalium legum noſtrarum , cum Patris ſcitu matrimonia ineunda ſunt, &
Petulans exbaereditarl poteſt filius) repudiatam fuiſi‘e 'complicem._ Veroſimile eſt, ob attenª
tatum a Colomano matrimonium, ei ,aPatre , antepoſltum fuiſi'e in Regno Croatia* Almum, ‘
Colomªnütnque ideó in Poloniain fugiſi'e.- Amorem Ladislai, majorem er'ga nepotem fmſl'e
'ra-dieaturn, at u'e Almum deſtinariSucceli‘orem Cor'ori‘az; Colomanum__a‘utem ad miulªs.
Breviarii Zagra ienfis die I’7Junii, Lectio Ill. de Ladislao ‘erhibet.- Hzc Beatuszex e-‘
rat - Cultor fu/iitioe, Patranus pudicitiae êic. ut combina one _laudurn harum ; fuga CO“
lomani : legaliu'm diſpoſitionum; a We'bòczro conſcr¡ tai-um eſtò tardíus. Prietenſioms fue¡
ceffivaEBoI-¡ehii, intellecta honeſtiſiima Colomani in Pébloniis converſatione, videns quoque
:ſibi ſubjectorum in Colomanum affectuin, hunc evocar¡ çurat e Polonia, ?ªtªque Coloma
nus ſuccellit. Mili¡ perſuaſum eſt, pudicitiw amore , illas Chriſtianae dlſmpllnae leges, quae
in Decretis ſuis continentur proceſiiſſe, ut viderent finguli, juventutis ſuae dellcta , Coloma—
num emendaviſſe’. Potiffimum autem legem Colomani illam ,D. 2.cap. 15. quá Clandeſtma
matrimonial, opusfornicationis ell'e declarantur ,ex Colomanilanteriori. facto,- ad Impedlen
do¡ quº-vis POſt ¡noi-tem ſuam tumultus , lprománafl'e: atque Ideª Benchlum ſucceáſilglïuü
ª J'
M I 36 q Notitiae Preliminares PannOniae Veteris’Per-iodus III. _ _ A
ditum non fuiſi'e. HEBO mea' ſententia , ex legibus, & hiſtoria deducta , fi lector¡ docto noſ¡
Probatur , veroſimíliorem exhibeat, Cauſarnque legis illius cap. I 5. D. 2. Regis ColomaniexX
Plicet, totqne eXtera ſuperius indicata. Quae illa fuit rejecta Colomani uxor? & cujus filia?
non ind'ago. At perfuafum habeo, Almo fuiſi'e reſiduas inter cauſªs , hanc etiam , pro reſig*
nando Croatiae Regno, quod Colomanum ad ſucceſſionem Coronª e Polonia evocatum , ex
haereditatum
aquiſiverit. non viderit. Ladislaus autem Sclavoniam reſtituerit S. Corona, Croatíamve
,' _ ſi
Celſis itaque per Almum Sclavoniae CroatizequeRegms, Colomano ea ſuít cura, ut iſta ,
Sacra* Coronae firmarentur. In Sclavonia nullas expertum fuifl'e oppoſitiones , ar mento
eſt: quod nulla ſint harum veſtigia , quodve òingidunus Zagralzien/is Epi/èopus oloma
no adhaE-ſerit, Croatasque Colomanus ad fe vementes Criſii audiviſſe legatur. At partem
ſaltem Croatiª?, aut Solavoniae , de nomine enim non diſputo, a Colomano extorquere, ſibiª
que concedi, Petrus, Slavizº Olim Croatia: Regis frater quªrrebat. Hic ergo Colomano fe
oppoſuit, ac in montibus Petro GVOzdenſibus a Colomªno vlctus,czeſusque eſt. De monte
hoc Petri, quídam ex imperio vigentis ſcholaſticze litteraturae, litigant. Parco lubens exte
ris, ac Patrize hujus loca ignorantibue; at domeſticºs miror, dum Albiis olim montibus,
appellationem Petri montium ſucceffifl'e, Petrique montes, five Petrovagora extendi vident
Quod generale nomen, particulares appellatlones alicubi obtmet, ut Olim quoque Albii,Be~
biique montes , atque íſtud , ob diverſos ejusdem montis poſi'eſi'ores. Quare controvertere Rit
tero nolim, Petri montes a Modrullia ordiri. At hos extendi verſus orienten¡ tractu toto
modemorum confiniorum Banalium, negar¡ nequit; dum hoc populi confeIIione cònſtªt, G¡
Veteribus denominationibus, ut antiquªz Petrinar, fluvií agnomiuis &0. Victoria Colomaní
de Petro , ad Gvo clan/¿ko , nunc quºque fic dicto loco evenerit, ut ideo ſcribant veteres, Zn
montibus Petro vozdenſibus, exprimantque Generalem montis , & particularem loci mon
tis reportatze victoria? , appellationem. Quake iter quoque Colomani in Croatiam hinc meti
mur _Ñ nempe partem exercitus fui , ex fuperioris modernae Sclavoniae oris proſectam fniſſe:
Part-3m vero ºx Sclavonía nunc infel’iore. Colomano in [{ralieva velilca, quam arcem K]—
raiy Kalmar: vocatam hinc fuiſi'e , veteres carthae evincunt. Vícto hac ratione Petro, Colo—
manus , ſeſe dedentibus aliis , S alatum pervenit. Porro hac ,- acta fuêre diplomatumfide an*
no l Los. Et anthuam viciſi'et etrum. Ex memorialienim ab Archidiacono adjecto eonſtat:
Colomano Rege cum ſuo exercitu ad flumen Draw: adveniente, intellecta Croatarum conª
gregatione , miziisque ad eos nunciis, fi fine belli incommodis fe ſubjicere Reg¡ vellint, amicè
fe cum iis transacturum: Duodeeim ad Regem oratoribus exmiliis ad talenz, inquit Archi—
diaconus concordiam devenerunt: Quad omnes prwdicti teneantſicum paciſice è’ uietê.
Et uod nOIz teneantur aliqua pradic'ïarum generationum, nec eorum hamines Regia
Majeſlatisſòlvere cenſimz; niſi tantum teneantur Domino Re i, quando ali ui invade
rentſüa coryªinz'a Regalia , time , ſí Dominus Rex mittet pro zpſis, tune ire ebeant ,ad
minus cum decem armigcrís equitum de gualibet generationeprcenaminatorum ( en Ban
deriorum vetuſtatem , inde a Romanis r_eliétam ,ut pag. 17. ſupra , refleximus) fizisſàmptibus
&ª expenſis , uſque adfiumen Dravce (qui Sclavoniam ab Hungaria diviferit, Sclavonia ªu
'tc-m cum Croatia, vel commixta fuit , vel Croatªe, ut ſibi viciniorem tueri non deprecaban—
tur ) inde verfizs Hungariam ad ex enſàs Domini Re is, u@ue quo exercitus durave—
rit, debeant permanere. Et ſic ordiizatum de armo ¡za/gw Redemptionis ¡¡02. His ſic ,
cum parte Croatiªe, five nominatis ab Archidiacono generationibus, pactatis; Contumªeis
Petri, debilitatis rebus , & ipſe facile victus eſt; 81 Colomanus reſiciua in ſuam redegit pote
flatem. Enimvero coronatum fuiíl'e in Croatia.- Regem , aſi'umpto ex more Regis quoque
Dalmatiae titulo, conſtat ex Diplomate apud Cl. Lucium lib. 3. 02113.3. pa . mihi 113. ubi:
Anno Incarn.D.N'.J. Chri/Zi ¡102. Ego Colomanus DE] Gratia Rex ngariae,Cr0a~
tia* , atque Dalmatiaeſàlvo habito con/[lio ,po/iguam Coronatus fui‘Belgradiſüpra ma—
re in urbe Regia BC. jadrenſi Monaſterio clonat libertatem Regiam , dicens: ut nullus
mei Regni audeat guizipiarn diſfralzere, vel aujerre illi Monaſterio , tam in mobilibus,
quam immobilibus. Si guzs vero contumax 710/er Regali huic juffioni contraire ten
taverit - - guadruplum reddat, uſizrpator vera cum ſüis Ómnibus regaliſèntenticefflb
'jaceat &e Quae illa fit urbs Belgradi lupra mare, ¡n qua coronatus fuit Colomanus . an
videlic'et Dªlmaticum vetus Belgradum , vel Liburnicum ut filpra , nil flatuo, credo tamen fuiſ
‘l‘e Libumicum 'penes modernum Czirquenieze, ob verba: Belgradi I’rz urbe Regia, ſiquidem
Belgradum Dalmaticum, urbs Croatiae Regum non fuerit, ſed jure clientela* obnoxia Impp.
Orientis. In alienae vero jurísdictionis urbe, Coronatum fuiſi'e in Regem Croatia Coloma.
_num credi nequit, niſi hoc permifl'uAlexii .[mpfactum fuifl'e probaretur. Anno I 102,DaI-_
, .I matzam
‘a'. ,
 ſ‘ Salav. G-oatDalmat. MDrteibus Regibusque Hungarid, ’137
Mariah?) non tenuifl‘e Colomanum, inf'ra demonſt "al:›itu1*L Suadehtque priora , nam MonialibÍ
Jadrenſibus , Regiam libertatem largitur ſuper ¡is, qua: in ſuo Croatia! Regno pollidebant
Moniales,ait enim: Nullus me¡ Regni ~ [tem: Contumax noſlro: Regal: juffz'oni, deniª
que: Regqliſèntentiajjubjaceat. Quze ſatis teſtantur,Moniales illasJadrenſes,non fuifl'e Regni
' ſui, habuiffe attamen in Regne Croatiae quaepiam ,quee libera Colomanus veluit. 4 Hoc ipſo
nihilominús mandato ſuo, affectum Dalmatarum quaeſivit, & obtinuiſſe videtur,dum ait:
atgue Dalm‘dticeſàlvo habito con/¡lio, ut hoc non appellet ad to Rex indicet ue Regem
fuiſi'e , aut ,ſemet feciſi'e Dalmatiaª , ne Alexiúm eff'endiſi'e videatur,aut Rouianum ontificem,
‘& quidem Paſchalem Il'. qui juris ſui Dalmatiam eſi'e pra-tendebat, Verilm exprimat: Dalmaª
tarum peticionibus &conſilio ( Salvo alias jure, Dalmatiae) aſe ,- eſtò MenialibusJadrenſibus,
& alien¡ juris, préero'gativam illam concedere, ea'sque in ſuam ſuſcipere pretectionem. Ras
puit hac re animes Dalmatarum Colomanus , ſua‘que in Dalmata: propenſio effecit , ut Spala
tenſes, qui a Coleman() premebantut, teſte Thoma Archid. capª 17. Regi ſe ſubjicerent. Ita
enim Archidiaconus: ópdlare‘nſès inter [è fac'i‘o óonſilio, miſèrunt Creſèentium \Itªchi-Epi'—
fiopum, ad Regent Cºlqmanum, Pacem}›0fluldntes a‘b eo'. Quem ille benignê ſüſèipiens
annza't Ómnibus petitwritbus; quas òpalaz‘en/èsfecerdnt, pro pacis fcedere cºmponiendo.
Facta i itur eonſcriptióne omnium, qua? [zinc inde fueran: ~ex' beneplácito \lªbilltdjlla
ravit ex cum ſ'uis Prirzeipibus omniafirmiter Obſêrvare. PQ/i‘era vero die quaverunt
Spalaten/ès , primo uidem máiore's , deindejuniores, ¡vo/Zea vulgus omne , ut Coloma—
Ïza Regi, 8 eíu’s po/Ïeris, ae Regno Ungaria’ ſúbfec'ïi ê’ficleles , Omni tempare arma
nerent. _Vide jua Regni Ungarize, vide male ſcribere eos, qui ſemnia‘nt Dalmatiarn jure ar
morum ad Sacram Cerenam pertinerez Tune Rex Civitaiem irzgwffw v'alde honarç'ficè
a Clero, è’ populo', ſüſèeptus ¿fly Et ea‘ dieprocuratione qffluenter a Cammüniſiiſèep
ta, confectisgue ac traditis immurzitatisv rivilegiis profecſit'u's e/l ² -‘- Tragurium,è' de
inde Jaderam’ , a quilzus Civitatibus firm' i exemploſüſèeptus (ita 'ue no'n armis, ſed ſpon—
tanea illarum acceilione) fec’zt eiS libertdtz’s Privilegium , &fic in (Jngariam ç/Zregreffizs,
Anno Domini ¡203. Cauſa ſubjectionis hujus ſue'rint, notiifimi motus Henrici_ IV‘ adverſils
Pattern, & Papam Paſchalem: in Alexium decantata od‘a; Piſanorum in mari potentia , Caª
'teraque toto ferme orbe conſuſa, uti teſles return , ceri Sériptores ſunt. y
Veritates has adlaborant obnubilare Scriptores Veneti, Danduli auctoritate, 'variisque a
aliis, ut inſra dicturi. Archidiaconus ſua ex monumentis Dalmaticis aècepit & ſcripſit, quª:
nunc etiam firmant eu’ndemª Arguit Thomam Lucius lib. 3.- c‘ap'¡ 4.; Vir Eccleſzaſlicus, de
Poll'tidis non _adnioduni /òlicitus. At mihi veritate ſuat,² magis placet Archidiaconus, quan¡
Lucius ex politica co’niidefatiohe, involvere Veritatem adnitens á tametſi he injuriam clarif—
fime optlmeque mérito' Viro, lnferam; fic ludat, ut cuivis .lectori ,_ ſúa cum examine,& re
kum combinatione lectura, exhibea‘t, ſe ex politica ſo’liçituditié , Veritatis cegueſcenda'e mediª
rabuiſi'e, quam tamen Lucius ex Politica denſideratiene , efferéndam non oenſuit. Archi
iaconus autem ut ſub Bela IV¡ Rege ſcribens, nec ſerenifflmªe Venetorum Reipublicae tun'i
ſubjectu’s, adeoque Politica veritati pmferte 'haud debens , ut Vir Eccleſtd/licus, è’ ¿Palas
ten/is Archidiacanus, Politicén rationem, yeritati 'conjunxit Hoc credo ,~ ſeciſi'et Lucius ,
fi tum quoque, ut Belén IV. temperibus 5 Dalmatia. Sacrae Regni Corona: ſubjiceretur. COI
lomanus* certè oſtqUam, ſúperlus relata ex monumentis perfeciſi'et, Anno 1103. Spalateni
ſi Eccleſia!, ut ex Dalmatim ,quevis çonfirmavit. En Diploma ex Farlato, Tom. 3. pag.
164.. Lucio item lib.- 6icap. 3'. pag. mihi 2 ‘9.' l Y i
In Nami-ne Domini naflri JEſil Clªri/li. Anno‘ al) In'car'natione ejus MC'lIl. Die
X V. Junii. Coloman'us DEIGratia’ Hupgariar, Dalmatict, Clzroatid: , Rama*: ue Rex.
Confideratis ;ide-[ibas ,dc del-'Otis qbſèquizs Ven. Patris D. Creſèentii Spalate zs Arclzis
Epi/¿api, nobis per z’pſlim ¿xhibítzs‘, ejusyue prece di nan‘ter induéli, Dona 'ones', ac'
corgfirmationes Regum,atgue Princz _um, ò’ aliorum aminorum ,~ ad ¡tz/Zar Privilegios
rum: Eccle/ice Spalatenſis, quee' in rivilegiis, litteris , vel antiquis ma'ntaneis (id eſt c:—
dicibus) Ecclefia conflripta' halentur, prOe/èntis priv’ilegii pagina‘ confirmamus
auc'l'orztate Regia , ac pleno jureſ'ubiiciñms eidem Archi-Epiſèopo ,ſüisyue Succefflírió
¿us, {5’ Eccle/ia'Spalaten/i. Omnes fiero Epiſèopat'us, vques aa’ praſèns obtinet ip/à
Eccle/ia per Dalmatiam &Citroatiam, omnesque villas 8 pqfflefflones, Es’ alía ad eam—
dem Eccleſiam ſjzectantia ; prceſert'zm v'zllam S.- Ge’orgii de utala, ut ab Olim donata
fuit cum omnibus llom‘inilms in ea ?ªe/identibw, ſèrvis‘ 8 dncillis, ¿3’ eorum omnibus bo
nis ,- villam Syrenine , Geſè z Tªgan', Afflsi ,- /irgPliciter cumſèrvis &ª ancillis,è’ eorum
Po/Zerim Eccle/ias S, Mariª? de Salona, G’ S. tephani, G’ SanctiMay/i, &Ecclçfiam
S.Bartholoz‘nai cum Ómnibus prove'ntibus earumdem z villam guague orizam, ¿diam
. m m fi.
Iii/lor¡ Balthaſaris Kercſeliclz.
l
 '-133 ' Notitz'ae Praªlí'mianes Pan'noézz'à: VeteriS'PerioduS IÍI.
0“/ng villam Labenam , &² tatum territoriurn de S'Ïli'ld, villam zſirz Cleuna ò'udxzmz'ri—
¿am, villam in Le/inaſíolez. Decimas’PÍ-at‘erea Cleaner, Zetinae, Clifffie , {ªf ejus* di*
' jtricſit'us. flígfflzri cum tato monte Magna, Poi'itiz', G’ decimas Almj’ſz'i uſèue Macarum.
Quae omniaſítpra dicta volumus quad 'tened’, po ?Mea-t, regar , rthue gubernet perpema
òÏnalatenfis Eccleſia, ac ejus* Prczj/I'tles, line alícujus perturbatiorze /èu moleſtatiorze, pa
cZ/Ï'Cê cºª’ quieta. Si (luis autem in prami’h's, vel qualibet prwmifflòrum, dic-7am SPalatefZª
ſèm Eccleſiam, vel ¿ID/174m Archi--Epi/èopum ò’ efus Succiíffiores mole/ZaUErit , ¡¡el turbª
verit, iram DEI, 8 NO/Zram indignationem incurra?. t ad robar omnium predicto—
rum, praſèns privileègtum, no/Zro .S'igz'llo aut/!entico communiri mándavimm. Lucius,
Farlatueque voiunt: oc Privilegio deceptúm Archi-iiaconumv, quaG Colomanus R ¡am
dominationem poheſtatemque eXer‘cuili'et , at ab eXemplo anterioris mandati,pso_]adren ¡bus
à'íonialibus , intelligi hic deber-ev ªjunt , unice Spalatenſem Eccleliam in Protectionem ſuam
Colomanum aecepilTe. Sed eruditus,jurisque'peritus lector agatjuciicem. In prioriMonia—
llum, manda!: ſibi ſubjectis Croatiª I 102. anno , ne ulius ſui Règni, audeat moleſtus efi'e Mo—
nía'lium bonis 5 at hic Auctorz’tate Re ia , non ſoïnm confirmavít donaciones, Privile
gia , Eccleſize , fed pleno jure ſubjicit Ccleſiae Spaiatenſi. Epiſcopatus & Eccleſias ub
fieri conſuevit , & efl'e debuit , in noVa hac Periodo Regni Dalmatizr , ob 'Strigonienſis
prietenſionem, ne vidclicet huic, Spalatenfis ſubjiciatur. Lector equus, & juſtus hªee co ª
noi’cat , &z judicet. Quis item verius ſoribat, Thomas nempe vel Lucius 'Z quem Farlati e
guia¡ r. Profectò,Colomano Rege in Dalmatia morante, anno I 103. Augu/Zinus S. R. Es
ardinaiis, ad Colomanum miffus era: legatús. Decret¡ initium tantum Farlatus tom. 3;
exhibet ſequens: In Clzriſti Nomine. Anno ab Incarnatione 'flICIIL Indicº?. IV. Rega
nante Alexia
rioribus ſupra Imperatore) Obſerva, Profectg
memoriis legereſitur. non ex rimi a Legato , Priores
Democraticum Dalmatiae,
illud Vetus uti regimen,
Dalmatiae in aut*

cefl'avüi’e, ob Spontaneam Colomano ſubjectionem , ap aret Ego Au uflinus S, Romana:

Sedis Cardinalis, mg'ffus a Domino Papa Paſé/¡alt Seat? :ma in Da matiamê’ Ungariam
Apocré/àrius - o - ad ropagandam per Dalmatinas, Cívitatesjuſiitiam, ea que inve—
nimus in eis extirpar: a ,-extzrpavimus; 8 qua plantarzda erant plantavímus &c. Ubi
cum mentio fit, Alexii buferatoris , nequaquam vero VenetiarumDucis , qui credam ‘P Spa
latum, jªdram, verbo Da matiam tum pertinuiſi'e ad VenetOS? Pafchalis Papae Legatum, ut
Venetos jure privet , & Dalmatiam Orientali lmperio attribuat , faveatque Alexia; voluiſi'e
quis-credet? 81 combinatione tengzorum, demonſtratione magna o us eſt, quam hercie nec
dum legi. Puto ego Legatum apre, ab exemplo‘GregOI-ii VII. aïmatiªz Regnum,ac in
veſtituram Colomano obtuliffe. Verum Prudens providusque Rex , hanc fúerit deprecatusz
' fiVe ob affinitatem cumJoanne Comnnno, five motivis ex aliis¡ Interim benevolam videns
Dalmatarum ad ſe acceifionem ,ſubjectionemque ſibi &Sªm-ªe Coronª, hªce acceptavit,fciens
Vel confirmanda ab amico ſibi Alexio; vel ingrata non futura, dum intellexerit Coiomanum
providiſi'e, ne.Dalmatia ab Imperio avellatur, ~ Interim inten'reliqua, tum diſpoſita, Vctus
ille Croaterzſls Epi/è'apatus ,job erectum a S. Ladislao Zagtªabienfem, ‘turn' ſublatus extin—
ctusque fuit. Equidem Paſchalis Papa confirmat Parochiam Maranice, & uod erat Epi
fcopalis juris,Creſcentio Archi-Epiſcopo Spalatenſi. Paſèhalis Epiſèopus i‘ervus Servo
Tum DEI. Venerabili Fratri Creſèenrio Salonz'tano Archi-Epi/èopa Salutem, &ª APO*
jiolicam bcnedictton‘em. qu/Zolicne Sedis benignitas confitevir [ica cui ue jzzraſêrvarc,
è’ſic honoris aDomino contribute' rivilegium (fu/Zodire , utfrarribm‘ ignis conſdrtz'um
‘non deneget dignitatís._ Idcirco Vênerabilis Frater Creſêenti Salanitanw Arc/:LEW
fiope,pr(ç/èntis Decretz
Civitatis Salonitanrz pagina cum
Diaceſim, Fraternitati
omnibus tuae, tuisyue Succçfflvribus
ſizzſis appendiciis confirhmmüs
: Et Paracñiam Mar0~
nice, è’ guithuz'd Eviſèapali, vel Metropolitano ¡are ac¡ Salonit‘anam Eccleſtam Cagua
¿ſèitur pertmcre.&c. Apud Farlati Tom, 3.pag.-162.legenda. Colomanus uoque ſuperius:
Onznes vero Epiſikaíamsquos rm’ praſèns obtinet'- — - volumus yuca? teneat, pomªda*
‘at , regar
-ſem ,atgue
ultimum gu ernet perpetuo
Epiſcopum, Spalatenſis
ob infidelitatem Eccle/ia * ~ , Porrò
erga Z’vonimirum Gr oriUm Croaten
prívatumeêpiſcopatu fuífl'e
pagar/v. obſervavimus, qui Stephano Reg¡ adhaeſerat. An ªutem idem Gregorius, relicto
Stephano Rege, adColomanum tranſiverit,ab hoc ad Archi-EpifcopatumBacſienſem elevatus?
‘ego non definiªm. In Diplomatibus Gregorius Bªcfienſis Archi-Epiſcopus legiturz Tul
~bertus Colocenſis
, teſte, Thoma
anno MCXI. Iſtud certius eſt: Maroniam uſèueCroatenſi olim Epcſcopo lºuiſ
ſe ſubjectam Archidiacono ,ſha _jurisdicſilio ad Dravumfluvium exten
r—debatur. Habuit quoque, Farlato teſte, Regum ſuorum beneficio , C‘omitatum Cetime, Claus
:-nac,.C1¿'ffae, Mqfflarum Almgffium , G’ Corbaviam— Et ultra all-\esferreas uſèue (Él ço‘n-I_
*.2 : . nm
I.

’ -———-—-LA—— i ‘III-.l.
 i Sclav. Crear. Dalr'nat. ſub Ducibus Regibusçue Ming-aria :39
.finia Zagrabice,totam Maronz‘amſübiect'am. Duo animadvertere Lectorem oupio. P—rï
mum eſt: ad cogfnia Zagrabiw, hac itaque, nec erat iq jurisdictione Croatenſis Epiſcopi,
nec in Regno Croatiª: , at Sclavoniae, RegzImque Ungarize;COnfiniis intra Sclavoniam ac Croa
tiam, ad Alpes Ferreas exiſtentíbus; sdòzl Maroniam pertinuifl'e ad Croatiam. Eſt autem
modernum Marano, vel Murano , Aquilejae vicinum. Hujus Duces Hungarize Regibus pa
ruiff'e, fuo loco docebimus, quorum gratiá etíam,Cªrinthiaz Ducum habuére títulos,Sclªvo~
niwque pars,fuece1ſi ve adCarnioliarn abiit. Gratis itaque Mara niam, quidam volunt pro Barª
nienſi Comitªtu ; quidam , ut Farlatus ,inter Tilurum & Naronem , cum additofortaſ/Ïs, dum
Archidiaconus , non ſolum fluvii Dravae meminit, ſed Maroniam ad Alpes ferreas collocat, aut
ultra has. Vidº dicta pag. 98. Cateru-n de Croatenſi Epifcopatu, quamvis ex inſtituto non
ſcribam , reflectere lectorem volui. I. Si memoriam hujus poſterioribus annis, inſinuarile
get-it , ſciat Tininienſem Epifcopum , nomine _Croatenſis quandoque eXprir'ni , 'uti nuno Diaco— l
vienſis pro Bofnenſi. ll. Epíſcopatus Veteris Croatenſis ſublati , earn cªuſam ne putet, qua
indicar¡ videtur ex epiſtola Alexandri lll. apud Cl. Farlati tom. 3. pag. 184.. legenda, quod
videlicet is , nullo praefente confecraVOrit Epiſcopum alium. Alexander enim Ill.anno I 153.
obiit ,adeoque vetus ille verusque Croatenſis Epifcopatus ,jam antea fublatus, ex cauſa. 1n
finuatorum ſupra motuum, ideo non eſt , thod Epifco us iſte, ad confecrandum alium ſo
immíferit, At illa, Alexandri Epiſtolae, de Tininienſi ILEpifcopo , qui Croatenſis dice‘batur ,
intelligenda veniunt, ſi Croatenſi in veritate convenire poſi'unt, nt doctè obſervat Cl. Farla..
tus loco citato. _ v
Ut dictum eſt,prioribuscbnſtitutis -, Colomatms teſte Archidiacono, anno 1 103.in Hun—
riam eſt reverſus. Vix abiit; _En in Dalmatia motus atque rebellio. Qualiter hi motos?
E er quem ſunt excitati? in obſcuro eſ’c. Conſtat vero, Alexium Imp, orientis, quod ac
culªretur perfidiae in peregrinos latinos , & cum Saracenis amicitiam colere , exofum Roma:
fuifſe; ut tametſi Legatus Papaª Auguſtinus, ſupra eXprPfl'erit, anna ¡¡03. Re nante Ale.
xia [Mpqratare, dehinc nihilominus,memoria Imp,in Dalmatia non ocçurrit. écnſtatitem',
ex Platina &caeteris , quªe acta fuêre ab Henrico IV. contra patrem‘, ipſum quoque Paſcha*
lem Pontiſicem, ideo occaſione tªntorum motuum, abfente Colomano , facile in Dalmatiª
tumultuatum eſt, ſive ad obtinendam plenam libertatem, ſiye fine ex alio, quod fors Colo
manus ,nulli partium palam adhzeſerit, feiveritque in .tantis motibus, Regnis ſuis proſpicere.
Undecumque demum tumultus Dalmatious proceíïit, rebellantibus_DalmatiS;Rex continuo pro
vidit, Enimvero, ſubitò cum exercitu in Dalmatiam‘pro erans, bano coercuit, & Sacrae Corona,
jurisdictioni conſtabilivit. Neque pugnaviíl'e nunc cum (Frontis ut 1,102. ab ullo refertur. Hinc
in fidelitate permanentibus Croatiª , cito in Dalmatiam venit ,Jadrá eo facilius expugnata , quod
Tra urinieRegiColomano
apuÍLucium Videndo Vobisſideles manferint.
Tragurinis AitenimCivilvusffiyrºmam
meisfidelibus in ſuo D¡ lomatepacern,
Tragurinisdato, ac
hine uti Pri
vilegiorum Tragurinis'latgitorúm,-motiVUm erat Regi ,firma Tragurienſium fidelitas ,ita de fi
delitate eorum
ctplura apud dubitari nequit.
Luciumrteſtantur Jadram vero
monumenta. Utanno l 105.turris
lnſºriptio aquiſitam armis fuifl'e a, quee
Monialiumjadrae Cólomano
fequenl, .
eſt: Anno Incar. Dni. Nri. Ilzu. 297i. \MIL CV. lºq/t victoriain &pacis praemia _ladera-3 in.
troiws a DEO concçffa. Proprio ſàmptu Izanc turrim Sea* [Marias, Ungaria’, Dalma
cice C/zroatia: conflruz, ò’ erigi jufflt Rex Colomanus. Item ex inſtrumento anni ejusdem
ªpnd Luciu‘m L..3. G.4.. pag. 1-15. .Anno Incarnationis D. 1V. ,IE/ü Clari/li “05'. Indi
C'YI'One 3. Re nªnte ¿vii/lima Colomano Croatia, è' Dalmatia; primo anna, ' ua trium—
phaliter Ja ramªingrefflts
bi—iem: Laude eſ?.- -'Ex
nitans multa, ſepulchrali
Nos haber, elll uoque
annuslapide annoquo
quinta?, MCXI. ¡Zelcenega i»
Rex Colomanum
Circümſtantiae belli hujus ignote ſu'nt, nihilomimrs , tam illud¡ Triumphaliter Jaclram in
grçffàs ¿fl, quam etiam, turris Jadrªe, ordinata per Colomanum erectío, fatis loquuntur,
uam fueriç caſtigata jadrenſium temeritas.-, Illud vero: Et Dalmatia: primo anna , an ca
t ad to Regnante.? ut Lucius, Farlatus, caeterique Scriptores Veneti ſu‘pponunt , ad lirª,
mandam illorum pretenſionem, qUOd annis anterioribUS , atque ab anno 1074.. Dalmatia fub.
dita fuerit Venetorum ,fed anno primum ¡¡05. per fum‘mam iniquitatem , Venetis abfenti-'
bus , ac pro recuperacione term-Sanctaé pugnantibus , per Colomanum &z Ungaros , ſit occu
pata vi & potenciª mediante; aut vero, p0ſt\ to Dalmau@ interjecto ortographico puncto ,
exprimat: Primo anna quo triumplmliter ſaclram Ingrefflcs e/Z Colomunus ; confirmet
que relatam ex Archidiacono, & Privilegiis Colomani firmatam fupra , ſpontaneam Dalma.
tiae deditionem; aceipiendo epocham prime Colomani de Jadren‘ſibus victoria‘, lector erudi
tus, doctus, azquus, juſtusque determined Nam quemadmodum Scriptores Veneti , Politi
cam colerent in fcribendo rationem , fic me lcgalem eſi'e judicem, dioere nequeºz dumRSacm
\ m m a ‘ eg
 14.0 Nºtifica Pmliminares ‘Pannonez Veterzs_ Periodus III. ª
Regni Ungarie Coronª me profiterer ſubditum , hujusque legitima jora illuſtrando , ſerfa_
'tectaque pro veritate ’& juſtitia cu erem. Ratiocinia hic ego, quXvís miſi'a facio, quee diffu
ſius ‘extendere poſi'ern; ſed cum il a, ultra probabilitatem_ &' cOntentiÓnes non aſcendent , ¡e
quumjuſtumve lectorem talibus non diſlraham. Itaquç: ſi Colomano Reg-ni Dalmatiª, án—
nIII '1105. primus eſt, ua ratione, teſte Archidiacono anno 1102. feſe primi, Colomano &
Regno Ungariaz ſubdidet‘e Spalatenſes, tum Tragurini, demum Jacirenſes. Quomodo I 103.
Spalªtenfis Eccleſia, Colomanum pro Riege agnovit, habuitque Dalmªtiae, dum ab eo, novam
quorumvis donationem aceepit. Pontificius LegatusAuguſtinus , quid egit in Dalmátia 1 103.
a ud Colomanum. Nec te moveat, Colomani cum non memíniſl'e, ſed Aléxii. Ver‘um nee
\Penetiarum Ducis fecit mentionem AuguſtinUSz Cur autem Colomàní non memínit? ſupra'
dictum eſt. Si annUS 1105. Colºmeno Dalmatíci Regni primus eſt, a quo illud aocepit *.²
num a Da'lmatis? Papa ? ut olim Zvonimirue. Sed haze a nemine 'ſcripta ſunt. Denique fi
1105. annus,FDalmatíci Regni primus eſt? quomodo Colomªnus in Privile io Arbenfibus ’
dato apud Lucium pag. mihi 117. eXprimit: Anno MCXL Colon'mnus DE Gratia Rex
Hungarorum, per miſêricordiam DEI, Otitus Regrzo Dalmatiae atque Croatia. Qua:
innuerent, primum anno MCXI. Regem almatia’e Croatia-que factum fuiſi'e: uod tamen
nec Scriptorum Venetorum l ullus ſcribei'et. Sicut ergo ex Arbenſium Privileglo , tur-repri
mo potitus Dªlmatia Croatiaque non przetenditur, ſed patitas: poſt compoſitos Dalmata
rum motus, ab omnibus ſumítlur; ita 1]]ud:Dalmatiaeprim0 anna, mptua Dalmatinorum
primos exPrimit, firmantibUS inſcriptionibus, turris memoratae: vic'l’orz'am Colomani ,
& premia pacisa DEO concçffiz , ſépulchri item: Nas habet Rex Calamanus ç/Z amm:
uintus. Habet nempe, poſt triumphalem ingrefſum. Abſolutis Coloman’i rebus , inſra
Z’enetorum momenta, lector legere poteris. '
Meditatione diligentiffima, rerum hoc tempore, in utróque Imperio actamm; Rome‘
item ,ac in Italia, har‘umque cum circumſtantíis, tªm affinitatis Colománi cum oanne Com
neno, quam & ob uxorem Colomani Baſillam Rogerii Comitis, in defecto omeſticorum
cºrevorum Scriptorum, combinatis qua-z ſuperſunt memoriis , puto ego: Colomanum Alexia
que'evis in Dalmatia geſta anno I 102.ac per Legatum Papas anno 1 103. ſignifieáſi'e , petiiſl‘eque
Dalmatir'e Ceſſirmem. Alexius, ]atinis minus favens, jusque Dalmatiae a' ſe confervari poffe
deſperans, petitis Colomani annuit. Opinio haze mea , pra-ter nari‘atas circumſtantias z Con
firmatur ex Laur. a Monacis lib. 4,. pag. 80. ubi: beneficia Venetorum Alexiis Cºnfiantinm
Olitanis prreſiita, cum recenſuiſi'ek, concludit: in illa defecit( nampe Alexio qu'artp )fami—
'a Alexii primí, quee Contra Vcnetosfui: ingratiffima. _Memoriá haec Alexii, ceffam fuiſ
fe Dalmatiam Veneciª, non ev'incit. Ideo quie Alexius Colomano pofius celliſi'e Dalmatiam
argueretur, Venetos ad Henricum ſeſ conVertiſſe dicendüm eſt, ut re intellecta , Henricus
Imp. ex jure Italic¡ Regui,obtíntend2e almatiae curam all'umpſerit. Hinc Colomano mole
flias intuljt, five ut Almum poneret :id Coronam, ſiVe finealio, Berruml-Ienrici cumCo
Iomano mentïo eſt apud coaevos( quod Anna]. P.I. P. Pray legere poterisjeſtò in ªnnis ſit diſ*
ferentiª, dum bella illª, quidam ad annum ¡106. ali¡ 1108- ali¡ I l 13. cqllocant. Si ſzvepius aª
cta non ſunt, cum teſtantibus‘ diplomatibus ªnnum I 108.in Dalmatia egifl‘e videatürCOlomà*
mus, credibilius eſt 1106. & IIÓ .Coloman‘um habitosuoqtm Polonorum auxilio, Almimo—
tus icºmpeſcuiſi'e, caſtigáſſe , & enricum repuliſl'e. uare Anno 1 105. vi¡ plane compoſiª
tis Dalmaticis febus( fleqüe enim, cum Spalati eum aliqUa diſpoſuiſl'e eºnſtarét) fi Veneton‘
inter &Colomanumz fmdus aliquod interceſiit, armo illo 1105. roper‘ant‘e in Hungarian), ‘
Colomano, factum eſt ,lege ea: ut inillis Communibus motibus, Olomani tebus in Dalma
tia Veneta? affiſterent, cum (beis non fidiſi'et Dalmatis , relictus ªutem ibi, pro tarrisjadren
fis ¿edificio ‘etiam,Ungaricus exercitus, bellorum in mari eíſet imperitior. Hoc_ apud Luci
um ]ib. 3. cap, 3. pag. mihi 113¡ MSS. Codicis’ Ven-ba firmapt: Galeas gdague Venetorum, '
8 naves/¿lidans
in Apuliam ( nempe
de/Zínaſivit( Colomanus)
haud’ ¿3’ allacans
prefecto adver‘ſus pecunza
Socerum maxima
,Comitem exercitu’m
Apuliaª copioſum
Rogeritlm , at in
ejus obſequium ,atque uſum. Rogerius enim Paſchali adhzeſit, eſtque eum in' perfecutioni
bus ſuis tuítns , Platina referente: Henrícus e Germania in Italiam cam ercer-Cita cie/cen'
dens, magna terror¡ Ómnibus fait. _ Verum cum is Romam ven'iffet, abſènte Pantzfice,
qui turn In Apulia Cancilium [tabebat, carngue ſ_è privatu‘m dignitate Imperêi putaret
una cum pºte/late dandorum Epi/èopatuum - ~' zterum coronatus - ¿z'npatrzam abiit,
-Pa/èhalis ªutem, abſ'oluto conventu ex Apulz'a Romam cum capiis Northm‘anorum re
-diens: G’ multa oppida ab [zo/¿ibas occup‘ata , recepit, Farlatus quoque Tom. 3.p'a . r65. i
Teſert anno 1106, celebratam fuiſi'e ſynodumGVaſtallX aPªſehali Romano Pontífice) ui A* i
*pulia Spaliata, continua: textus Codicis MSS-per tres men/¿s in eapermanffirunt, ubi eti
--
~ am
'\
 Sclav. Gear. Dalmatſàb Ducibus R'egibusgue Hung-aria tu
am Manopolim 8 Brunduſium Civitates expugnantes, Venetiç's ad tenendum r0 uti
litate Regis Colomani reliquerunt; ipſi autem Úz Hungariam abindeſz'mt rever . Qua
qulíízrzz Civitatesper Soliatas Pi/ànorum mçffljs per Caſarem, expulſw Venetiisfimg
re trae.
Brevís hire MSS'- Codicís memoria, combinatione hiſtoriae te'mporis hujus , mírifice te.
flatur: pro Pecunia Colomani, galeas quoqueVenetorum conductas, mifl'ªs nequaquam fun
¡¡re contrª Rogerium; verüm Rogerío adverſus Henricucn Cüſarem. Ubi expu natis Caeſarei¡
Civitatibus,& Apulia Czeſarearum partium ſpoliata. , dum ob bella. contra êolomanum ab
Henrico ſuſceptª, miles Colpmani in Ungariam reverti debuít. Si quod foedus cum Veneciª
Colomanus iniit, hac oocaſione factum fuít; pactumve: ut ſicut expugnatªe ¡nApulia Civi
tates, Venetis ad tenendum pro utilitate Regis Colomaní relictae fuerant; itª 8: Dalma
tiae cura, neJadrenſes nova defectione culpar¡ valeªnt* Verum abeuntibus Hungaris,h0rum
que eDalmatiª excroitu; fic pro ntilz'tate Regis Colomani,cuſtodïverunt Apuliae Civitatez,
VenetE: ut eas pro Cªeſareffler Piſanorum naves rehaberi permiſerint. Piſanorum in mari po
tentiam,Platina uoque recenſet. Ego dicere neqúeo , nec ita ſuſpieioſus fum , Vehetos oc~
caſione hac, apud enriCUm mereriquaeſiviffe, uia videlíoet Italico Regno fuiſiªent obnoxii.
Suamvis opinioni huic faveant , Laurent. MonaCIs lib. 3. pag. 59. inquiens I Ordelafa Fale
ro Henricus IV* per Privile ¿um clarum Ver-once Anno Dominica: Incarnationis MCXI.
Undecz'mo Kalendas Juniz', ?ndic'ïione III!. Immunitates confirmavit. Item Dªndulu¡
ªpud Lucium líb. 3.cap. 5. inquiens: Menſe Martio 1116. Henricus V. .Imp. Venetz‘as ve
niens - - Regiminiszeguitatem multipliciter commendavit. Curiam etiamfizorumPrin
cipum tenens Neuriam_ten}1it,_ſive jurª dixit Venetíig, plena libertas n'ecdum Venetiisfueª
rat) pluribus ona/Zerzís‘zmmunitatum privilegia defizis pqffèfflombus Italic¡ Regní
cancefflt , irz uilms Ducalem Provinciam Regnum appellat. Multisgue igl’tur a Duce,
IB’ Venetis impen/is honoribus, in /üo reeeffle contra Hungaros denuo Dalmatiam
invadentes auxilium fflopondit, Hinc profecto ſuſpicandi eſt occafio , Venetos què Henri
ci V. Clientes, egiſi'e cum lmperatore de Dalmatia, ſí contra Hungaros auxilia illis ſpopon'ª
dit, Verilm eſtò haec ſint Danduli, iniquum eſt: ªccufare Colomanum , quod ipſe rupiſiet
fcedera: Dalmatiam Venetis eri y uiſi'et :' dum ex illorum ſcripkoribus videtur, ab Hun aris
in Hun ariªm abeuntibus, relié fuifl'e maritima loca. Venetis, ad tenendum r0 uti itatc
.Regis ê‘olamani. lpſos vero fic tenuiſi'e, ut e'xpulſis Venetis , per Cªeſarem mt rehabita.
r Interim Colomanus , victor ªdverſus Henricum in Hungaria, vindexque Almiperfidiae,
nec Dalmatïam ſibi & Corona eripi paſï'us eſt. Enimvero docentibus Diplomatibus apud Lu
cium lib. 3. cap.4. armo-1108. in Dªlmatia fuit , 81 Tragurienſibus ob Obſervatam erga fe fi
delitatem , amplifiimum contulit Privilegium , a Lucio relatu‘m. Illud Privilegium z quía ,Ste
phanus Colomani filius & ſuccefl'or, ªnno Regní ſui nono , Chriſti vero 1124. confirmáſi'et,
ºxprimendo: Eandem libertatem, Es’ paeem a patre mea nobis Tragurinis, E5‘ Spalati~
nz'S Civibusſtabilitam — - confirmo è’ corroborozjadrenſium nulla facta mencione, vereor ~
Jadrenſibue ſeveriorem fuiſi'e Colomanum, ipſosque tributis fuifl'e ſubjectos; ut hinc iterum
abeunte Colomano, eos tumultuáſi'e eenſeri debeat, cum Colomanus ªnno MCXI, in Dalma
tïa fuerit , eamque plene fibi & Coronas ſuae confiabilivit, ut clarum eſi'et ex Privilegio Ar—
benſis Eccleſiae, a Lucio relato, ubi: Arma Dominica Incarnationís MCXI. Indie?. 4.
Epacta Nana concurrentibus. Ego Colonzanus DEI Gratia Rex Hungarorum , per
mzſèricordiam DEL patitas Regno Dalmatiaª, atque Croatia? &0. Conſenſu nempe, ut:
riusque Imperatoris,ac aliorumz Ideopatitus aic: nullumque redditUm Privilegíum iUud,
a Laurentio a Monacis relatan), fi quoque ad Dalmatiam fuiſi'et extenſum, dum eodem an
no MCXI. Colomanus & ſe potitum Regno Dalmatiae eXprimit ; Se nOVªm facit donationem
Eccleſiªe
re Arbenſi.
vult 011m InVOſtiturasDe
Clero Hungarian Eccleſiarum ordinatm
modo Decimarum ualijure,CIerum
diciponit, raeſentibusDaimaticum gaude*
& fubſcribentibus

primoHtmgariae Epiſcopis & Comitïhusz tum Dalmatíae, vi elicet: Creſèentz'i Spaiatenfis

Archi-Epiſcopi. Anaflaſii Tinienfis Epiſc.JoannisTragurienſis Epíſc. BaniAlbenfisEpïſc‘
Marci Jadrenfis Epiſc. Dominici Veglienſis Epiſc. Petri Abſarenſis Epiícipi, & Generalis
Dominz Regis CiU—I'd. Quibus videmmª, & ui nomine Dalmatíae hac zetate confideraban
tur: & quod omnes hi plene Colomanum pro egitimo Rege venerati &profeffi ſint. Demum
Curize Regis Dalmaticze, Petram Abſàrerç/èm gener‘alern, hoc eſt per totam Dalmariam
fuç'ffe Pra/idem. Farlatus Tom. g. pag. 165. duorum meminít ConciliorUm Iadrae. Primo
concilio interfuifl'e Theobaldum Prªpoſitum', nomíne Archi-Epiſcopi Strigonienfis. Alter?,
Colomanum ípſum,cum Proceribus & Epiſcopus Hungarizae_a9no MCXI. Hujus Conciiii az
cta, ex Privilegio Arbenſi Eccleſia conc'effo, metitur & cºnjÍClt. Quidquid de hoc fit, malª
n n Farº
.Hi/Zar. Balthqſaris Kerçſèliclz, -
 !“ ‘ Notitue Pra-Iimznares Pannanz'a: Veteris Periodus III.
i Farlªtus opinatnr., inquiens: Quamvis enim in Hungaria rem Ecclq/ia/Zicam, nulla ex
…zm-e Reges attin ere ſblebant; tamen in Dalmatia, ò’ Chrobatia , Colomanus morem
.‘{ècutus RegumC robatiae, jus confirmandi Epi/&opi Tragurienz’ir, quem Clerus popu
ªlusque elegzfflêt fib'i reſervauz't. Male inquam haec opinatur Farlatus , perſuaſumque habe
-n'ms, ſi vir Doctiſtimus Decreta Regum noſtrorum, S. Stephani, Ladislai , viderit: ſi diplo
mata: ſ¡ opus,Celeber. Illuſtriſil D. Kolarjur. Pat. opinionem ſuam continuº eſt mutaturus.
S_ Stephanus R, Hung. ¡n litteris Fundationalibus Epiſco .atus Quinq’ue-Eeclcſienfis Anno
D, 1009.exPrimit: Noverintomnesfideles nO/Zri - Qua.tter nos - in Praſèntia Nun—
Cii Chri/ònis Epiſèo i, 8 alzorum omnzum noſlrorum fidelium Epi/èoporum, Mzrcbio
num, Comitum - E eólionem Epíſèopatus,qui vocabitur Quinque-Eccleſiensisſtatuimus
. Boniperto ibi Epi/êopofac‘l'o - ordinavimus ¿3’ confirmavimus. Sed morem hunc tum
fuiſi‘e, Sacr¡ evincunt Canones, & ſucceſiivè nata contentio de inveſlituris. Interim combi
nationc Privilcgii Arbenſis, cum Decreto I. Colomani, videre eſt : Decretum anterius eſt'e,
Privilegio Arbenfi. Nam ait in Privilegio .- qua libertate fruuntur Clerici [-[Imgaria: , &
qua-z iſthic ſpeciatim recenſet: in Decreto ſuo ſtatuta ſuêre. Videlicet : cap. V. &.VI. de decí
miS C. 25. de Pre/laldis a cap.28. ad 3g. Denique voces illa¡ privilegii: Generalis Domine'
Regis Curia', Decret¡ cap. Il. explicat: Quiapopulus noſler, magnisſazpe tam vice , quam
ino ia: laboribus prwgravatus , pro qualibet neceffltare curiam Re alem adire non o
teſſi Bis in anno, id eſt in Ftſtivitate Apoſlolorum Philippi 8 Jaco i; EI’ in Octavio‘ z
chaelís , finodum in unoquoque Eqí/èopatu celebrari c0nſlituimus,in qua tam Comes, quam
Comites, ò’ aliorum llfagzſtratuum 'Ignz'tates &pote/later adffizum Epi/èopum conveniente‘.
Ad quam, quicunque etiamſineſigillo vocatus, non venerit, reus indicio erit. Hoc, ut¡
Congregationes quas vocamusparticulares, firmat; & Colomani Regis erga Epiſcopos& Sta
tum Eccleſiaſticum ropenſionem teſtatur; ita in Dalmatia idem ſuiſi'e ordinatum, Ea tantum
differentia, quod iſtiiicpmnes, ſiire ex’ tota Dalmatia, ad Abſarenſem Epiſcopum convenire
opportuerit , Generales D. Regis Carme Profecto alibi deduximus : S. Regem Ladislaum
Magnatibus fuiſt'e ſ eciatim affectum, Colomanum Clero Eccleſiaſtico,Andream II.Nol›ilil›us.
Stabilita ſibi Sacra: Corona? DaÑlmatia Colomanus, in ejus ipſe, ſuique Succeſi'ores fue—
runt poſl'efl'orio,ut infra patebit. _ Quare &quusjuſtusque _lector Judicet, an Danduli textus
apud Lucium l. 3.031). 4. pªg. m1h1 1 15, probar¡ poſiit , dumzllzcitzs pramzffiom‘bus &premiis;
dieit Colonianum,Dalmatas obtinuillªe, atque ¡deo in poenam , poſtquam in Pannoniam redi—
Niflèc; po/i pzz/illam inquit z'mpravi/à mortefizblatur e/Z, quod Dz’vinojudicio erfcedere
-Venetis rapto , ereditur cºntiglffe. SCI] quis Confiliarius DEL! vixit Colomanus ad annum
1115. quo mortuus eſt , adeoquº a redditu ſuo eDalmatia, & hac Sacrze Corona? firmata,an
nis uin ue, Quare poſt puſillum mortuus 'non eſt, niſi cum ſcholaſticis arguas , ,mil/e anni,
ut ies ¿ſterna <que*: prceteriit. Cujus dictiſubtilitate, uſillum ¡¡ªque erit tempus, quod
Dalmatia Sacra;- oronae non ſubeſt. At Danduli fides il a ,‘ uod Colomanus ideo mortuus
fuerit , quia Venecia Dalmatiam non permiſit, ex praetenſo fee ere. Przeterquam quod rectius
Venetae accuſandi eſi'cnt, ut ſuperius deduximus , reique omnino, quod accepta adtenendum
,pro utilitate Regis Colomani, aliis permiſerint. Mirum eſt! idipſum de Ordclapho Duoe
anno 1117. ab Ungariscaeſo, non rcſerre. Quod nempe, id, Divino judicio accidiſl'e creda
tur ¡n poenam invaſaº, jurz's alienl Dalmaticz. Verum Dandulus , apud Lucium lib. 3. cap.5.
de Ordelapho ita ſcribit: Contra ffilng‘arosqui Dalmatiam lwſliliter invaſèrant - egre/Z
fils efl, pugnamque cum els inzens, /Icut DEO placuit occi/às fuz't. Haec tum ideo ani
madvertenda velim; ut Dandulum virleas, ex ſòlicitudine Politica unice ſcripſill‘e, cum &,
quod eommune ſit Scriptoribus Venet’¡s , caſus quosvis Hungarix Regum, Concionatorum
more , Dandulo Duce interpraetari, pro DEI vindicta. Ut ſic rudiores , de Reipublicae juſtitia
effent perſuaſi, Hanc, abfit vel in minimo accuſare; Verum cenſeo, ejusmodi interprmtatio
nibus, ſereniffimaªReipubliCae deous, Si juſtitia- Zelum, no'n indigere, dum alia eandem or
nant, redduntque illuſtrem. Nec deſcribam qua-vis,facti hujus teſt-imonia. En Laurentii de
Monacis Anno 1758. Venetiis editi verba. Poſtquam l¡b.VI. jura Sereniſiima: Reipublicaein
Dalmatiam niteretur docere , ¡ta concludit : Poteſt igitur qui/que, qui advertat progreſ
_fics Dalmatice conjec'Zare,~ quod DEO, qui ab alto aſpicit ju/lifflmis oculis humanos a
ctas , ¿li/Plicuerunt rebelliones Jadrcn/ianz, nam Rex Croatiª?, cui Jadrenſès primz'tus
adlue/èrunt ( puto Zvonimirum intelligi) cumpoſleris Regnum amiſit. Colomanus, qui
primas Regum Ungarice fe in Dalmatia intruſit, repentina mortefitbtrac‘i'us eſi. Bela
Rex cum urore, En’ familia pulſícs Reg-no , ò’ a Tartaris uſque ad mare_fugrztus, duriſ-'
ſimos pertulit periculo/Zz va atione labores , tandemſè recagnO/Z'ens, Jadram Venezia'
relaxavjt. Nonnulli Bani falavoniafaventes Jadratinis contra Venetas /ubjacuerunt
gram
 h .Salav. Croat. Dalmatſz'ib Duczbus Regz'busque Hangar-ia?. 14.3
gravibus &f variis ca/ibus. Ludovicuspotentifflmus Regum Ungaricz , guifraà‘isſtz.
pe wdcribus contra Venetos omnia humana Eª’ Divina jura ſulwertit , merito tanta in.
ju iria: di na ſòlvitpiacula: nam¿2/125 extremum vitae ſha? tempus malea'icitur a mary-e¡
morirur atharinapr'zmogenita, eſffloaſàta filio Regis Franciª, cum qua ſàlus Unga.
rice pene interiit: cum generis implacabili vixit difiêordia. Diffamatur conju is pudi.
vitia, eli/¿‘ordar'zt Praceres*: :anden: wger animo, corpore languens, relic‘i‘o Regno in
maximis diſ‘cordiis, 0diis, furiis, terroribus, abſèue prole viril¡ mocſtifflma marte de.
cefflt, Divinitus etiam creditur eveni e, ut adpiaculum ſèeleris , extorta Dalmatia, ex
tortoris Cºti/brian: &filiam carceraret ( iſtud nemo, quod ſcíam Dalmatis aut Dalmatim
adhuc attribuit) Et ut tanti lzo/Zisfilia , Verletorum viribus , olaſidibus , ò‘ corzzſiliis de Dal
matinorum manibus liberata, magnitudine animum Venetorum per ſc’ecu a tç/Zaretur,
Hortatur demum: _ladra vero cuiusfortunae nunguam ni/iſub Venetisfloruêre ~ - non -
calcitret contra naturalem ò’ antiguam Dominam ,- guocumque enim erupit ejus vana
temer-iras, efflt ſèmper _fr-ante, ſèmperque geret cauterium Venetae Dominatiom's im
prçffum. pſèqm: DEus tot altas rebetliones pugnabit ab alto contra in ratamperfi
"am, Nec un uam ruta & felix erit,rziſiſòla fidelitate. Quamvis porro {aux-emma de
Monacis , Senatus Veneti a ſecretis, Cretae Cancellarius, ad Reges I-Iungaria:ª legªtus fuerit;
mirum attamen eſt, quod vir Aulicus ,tam miſerè Reges Hungaríae afficiat,Colomanum Pag.
¡02. dolo ait Dalmatiam obtinuiſi'e, eumque injzç/Zitiae accuſatum fuiſi'e Alexio, ſcribit. Er~
_ſi' rat
Regevero, dum fin
Un aria?: ait Colomano Belam
ens ait: cum Ducefucceſſill'e,
amicitiamcui- Bela in Regnoſiiccefflt.
~ tandem De Stephane
evomens quod corde conce
perat - iofliliter znrravz’t Dalmatiam. Sie ille depingit miſerè , Maximos Hungariae Reges,
Colomanum , Belem, Ludovicum. Miſeret me, dum nemo agere dignatur eorum magnitudínie
defenſorem, filentíumque adeo diutumum, tot Saerae Coronae ſubjectorum,firmªt Dªlmatas,
caterosque Papulos ad Sacram Regni Coronam legitim‘e pertinentes (ex regula illa: qui ta
cet conſèntzre videturfin opinione ac hauſto praejudlcm: Reges Hungariae , horumque Ma
giſtratus, injuſtos , iniquos eſi'e , uniusque Veneti dominatus, DEUM omnipotentem curan¡ \
erere. Profecto vel hinc vota Art. 7o. anni 1723. beata fuiſi'e firmatur, ut nempe in ſcholis
Sªcra? Coronaª fubjectis, utiles bonzeque litterae tradantur. _ H
¿am Venetorum Scriptorum , qui Dalmatiam Sacrae RegniHungariae Corona‘ , Regibuª—
que ungariae adimere nituntur, res, examinandae_Venirent. At Pateor, perpenſis tot, tan
tiSque mms, aliorumque Scriptorum circumſtantils, retracta fae e a tabula manu - - Scio
quid Rittero accidit, intellecto tantum (quamvxs Leopoldi Regis jufi'u) illius oonnatu , dum
res has inveſtigavit. Sepultumjacet opus ſuum , mea in lucem prodeunt. Verum uidquicl
eveniat, veritatis amore ſubibo , noſcetque Omnia poſteritas, me Regum meorum , (¿l Sacra
Coronzefuill'e ſubditum, quibus fidelem fuifl'e,damnari non oterit, dum hoc Lex Divina ju
beret,gentíum jura firmar-ent, Reipublicae ratio, meaque in anc obligatio, exigerent. Prae
terire poteram: oterªm profecto, fed non debebam, fi verum eſt: unumquemque Regi ſuo
ct ¿z Reipublicae
Ferdinando II?fi habeturque
elem ſtudioſumque eſi'e debere.
r0 corzfefflx, Silentium
Regibusnoſtrie noſtrum,
& Sacra legI,, juris
Coronze quidhoc
efl'ecit ſub
tantum
in Dalmatia eiſe, quod ípſi l137214105 Dalmutia? Regis, Bani vero aRegibus Hun aria con
ſtituti, denominationem Banorum Dalmatim , adjectamyſürpatamque Obtineant. En reliquo
nïl aliud , nec Regibus Hungariae, nec Banis Sclavoniae Juris in Dalmatia effe. Prefecto dum
illa cura eſt , Sereniflimêe Venetorum Reipublieae , ut enato quopiam rumore , ſerm’onis apud
nos , de Dalmatia; continuo edantur libri,‘qui jura Venetorum loquantur. Ego in hie meiª
commentariis , filentio haec praeteriremec debebam, nec fana ratione poteram. ItaqUe, devo
tionem meam , Regi meo & Sacra: Corona: debitam , ab eXemplo Scriptorum Venetorum , teª
flaturus: & ego eulparí minus potero; GZ mea firmiora evadent , dum ex Venetis Dalmaticis
que Scriptoribus, tam adhuc ſcripta , quam dehmc ſcribenda , defumo. Quare
IV. ,, Ex Laurentio de Monªcis Cretae CancellariOMtque anno ,.17 8. Venetiis Supe
,, riorum permiſi'u ac Privilegioctyjpïs Rºmºndlmªnls vulgato , ex MEZS. editisque Codimbns.;
Ñ illuſtrato per-Flaminium ornelmm Sanatorem Yenetum, e uentzdfigOPQ/Zulata: Pri
,, mum ell; Nichiforus Imperator Conſtantmopolltanm,oun1 arolo Imperatorefmdus perª
n Cunit, quo, inter eaeteraçautum , & firmatum font, ucpivitatesmarltxmz,Dalmat12e,Hi
,, ſtriªe, Liburniae, Venetiªa, qua: in devotione Imperu IllIbatze permanſcrant , ab ocmdenta:
,, li Imperio utique effent exemptx, nec ?Client ab eo.ull'o tempore moleſtari, vel mmm.
,, Et quod Veneti poſi'eſſionibus, libertatlbus, ¡mmumtatlbus, quas folitl eran!: habere m
,, Regno ltalico pacifica fruerentur ,,’ Seqmturinne, primo ¡llo traêtatu Intra Nicephorum
fi: Carolum , tam Dalmatiam &0. quam 8: Venetmm ,ab Imperio Oceldentali Emile eximpr
n n 3 ¡ll
 r i 44 l "Notitie Preliminares Pannonie vT/'eleris'Periozlus III.
-haud tamen five Dalmatiae, Libui-niae , Venetiis, ,Jura Regni, &Regalia Fuifl'e tributa. Tra-ª
~ctatus alter erat intravCarqum , ut refert Laur. Monacis, ac Michaelem Imperatorem Orthe~
*doxum , & lubſequenter Leonem , quò, teſle etiam Eginhardo, laudato iſthic libroſecundo,
ag. 22. aLaurentio, maritimze tantum Civitates (peſ’cea Dalmatia? nomine acceptas) el) ami~
citiam &fee-ius, Conſtantinepolitano Imperatori Permiſſac ſunt. Sed teſte eodem Laurentio,
a maliloquis informatus Carolus doluit abdicáſſe a ſe Dalmatíam maritimam Provínciam ,
a tifflmam ma nis relzus erendis, Inter occidente-m 8 Orientem;conterminam Italie a:
¿ptemtrione, poſitam talieis lzttoribus americlie. Inde orta inter Imperatores diſcer
dia , potens claffis inſtruitur, luncpro auferenda, [zinc pro defendencla Dalmatia. Nar
ratoque eo,quod Obelerius ¿3’ Beatus Venetiarum Duces, his ſe immiſcuiſi'ent, cum cir
eumſtantiis carteris. Quamvis-Francºrum Anuales & chronicas laudaret, tamen dum ſcribe
rent : SulójeéYa Venetia , B Ducilzus ejus in deditionem acceptis, hrec ita refellit: aGal—
líca 'vanitate procefflit, fica-[èmper in majus contra veritaz‘em attollente ,- nempe facªfa in
contrarium pugnant : res zp/à zn oppoſzïurn zndzcat, Sed pace Laurentii, facta idipſurn
confirmant, res idem loquitur. Atque omlſi‘o teſtimenio Porphyrogeniti pag. 58. legendi,
ipſe LaurentiUS de Monacis , ſubjectienem ltaliae Regibus, & Imperio Occidentalí, evincit ex
e'largicis Reipu‘olicaª Privilegiis lib. 3. pag. 59ª ubi narrat: a qui’ous? & quo anne? Immu
nitates Venetiis ſunt elargitae, Privilegia item, ſubjiciens ex iisdem Privilegiis , qua? erant
Imperii Occidentalis
Quod ipſum fit: terrae:
l quae item
q conceſi'u Imperatorum Occidentis, terrae
' X Venetae.
-
Poſtulatum II. Hijim: ean/Zro (nempe Im eratorum Occidentis) Scilicetiure:Papí
enſès, Mediolanenſès , Cremonenſès , Lucenſès , iſEIni , Januenſès ; Placentini , Florenti—
ni, Ferarienſès,ComaClen_/ès, ¡llantuani,Ariminenſès, Piſc'zurienſès,Fanenſès , Ce/ênen/ès,
.Senogallienſès, Auximelzz/ès , _lliurmznenſes2 Firmenſès; Epimenſès, Veronerlz/ès , Mon.
teſtlicenſès, Imolenſês, icentmi, Paduanz, Trevi/int, Cenetenſès, Foroju ienſès, HZ
vfirien/ês, è’ cunèli de 710/er Italico Regno, five modoflnt ,ſive gui imPoſZeT-umfu
turi fimt, Venetia'rum opulum, privilegialiter per collationes datum,;’ſic proſe uitur:
Ex edicto vero ucatu, Venetiefimr,Riv0altenfls, Mtamaucenſès,Cu Zen@
ſes, Pele rinenſes, CapitagereÍZſès, Brundulenſes,Lauretenſès, Babienſês , Majer ien—
ſès, Amianenſês , Burianenſès_ , Confiantzenſès , Equiknſès (Novae videlicet Aquilejze ut
Laurent. ipſe fateretur) Caprulznz , szztatenſès , Finenſes , Graden/ès , ò’ Cunéla genera
litas populi Venetie,ſiv1í]qui modoſünt.,ſive guifuturzſz‘int. Confirmamzzs itague Ve
netorumfines, a nemine oſirorum inquietud) Definibus Civitmis noveſtatuimus: ob
ſerva lector,ſiatuimus) ut terminaría, que a tempore Luitprandi Regis facto eſl , in—
ter Paulum Ducem, 8 Marcellum \Mzgiſirum m'zlitum , deinceps manere debeat, id eſl
de Plavi Majore , uſèue ad Plavim Siccam. Hoc poſtulatum ex monumentis Sereniiſimas
Reípublicaa , teſtibus: auctore ipſe ,Cretze Cancellario , Legato Reipublicae ſX-pius , ac ipſius
Secretario,adeeque teſte ideneo, conſentiente ajus Illuſtratere, Illſſimo EXCeJIentifiimoque
D. Flaminío Cornelio Senatore Veneto, dum adverſus nil notaret, vel eXciperet ; quanti fit
onderis & mementi? azquus Judex ennuneiet. Praecipue dum priora ſua , ſicſirmaret Lauri
_ lib. 4. pag.75. Poll congii/itionem Dalmatie Othani tertio qui Denerat in Italiam, 0
hannes Diaconus,hujus uczs Venetzarum nuncius ,felicesſüi Domini progrçffus ~ —
.nunciavit,ſêcumque Romam accedens obrinuit ultraſòlitas immunitates declaratiOrzcm
finiumſêcus Heracliam, a Playa majore, unaïefac'ïus ç/Z unus Argz'lz's, y…“ nºminal-ur.
Fornicinus, pertin ens‘uſèue In Plagionem, In que ¿Uſb Argileſünt tres montes manu—
jac'r'i , inde pertin ztur In alía parte plagzonz’sser Ovillam uſ ue adfqffam de Longuria,
G’ in Plavice a,gue veniens znfluz-t per pitergium, ¿El ab lloc termino uſizue ad
mare. Praemitrit quaque : Otlzo Imperator exiſtens Verone miſit ad ¡tune Ducem( Pe
trum nempe Urſiolum) ut Petrum naçum _adſè nzitteret, quem in unctiane G’ C/zri/inate
tenuit. &primo fllblato nonzzne, nornznavzt Othonem. Dux 'a5 eodem Rege exiflente
\Ravene obtinuit per Legatos Privzlegium de ortu C9’ mercato tenencia z'n tribus locis
cum omni dario è’ theloneo( Hace maris Adriatici Dominio non ſavent) Item infra, poſt—
quam recenſuiſi'et Othonem clamVenetiis fuiſſe, Ducemque noctu cum Caeſare egifl'e, ait: Im
peraror Ducisfiliam in vinculunzperfec'ïe amicitia: de _lchrofonte levavit, G’ Pallium,
guod propac‘lifeclere a Venetzsſòlvebatur, perpetuo remi n'. Ecce ab Othone III. tri
buto i110, de quo Porphyregi cap. 28. Venetos primum exemptos,
Jam fi ex Carthis quibusdam , qua- elargita fuifl'e per Duces Venetes , Dalmaticis quibus—
dam Civitatibus, perhibentur, legitimè eoncludi volunt Scriptores Venetaz, Dalma-:ia: ipſis
ſubjectionem , qua oro ratione ſemet ſubjectos negare poterunt Occidentali Imperio , dun¡
'' ‘ ª Immª
 x Sclav. Craat.Dalmai‘. fiel: Ducibus Regibúsqüe Hungar‘ióè. 14.5
~ ÍcÍmunitates, Privilegía, fines ſuiDucatus, portus in mari tres, ſibi aſiignatos ab Imperatc;
tribus Occidentis , ſe habere confitentur. Si vero hªec interpraetanda funk, pro protectionis tiª
tulo, & libertatiª in alieno ſolo , nec ullªm ſubjectionem jusqueclientelae Venetorum indican@
tametſi Porphyrogeniti teſtimonío, illius adhuc aetate, tributa ſolverint; Danduli item con¡
fefiione, Curiam Venetiis Henrieus Imp.celebraVerit, jusqúe dixerit, qua amabo ratione, idem
'de Dalmatiª, maritimisque Civitatibus, inte‘rpraetari non debeat? verbó : omne illud , quod
Veneta* dieere poſi'unt Imperatoríbus, eecur mªjor¡ jure, dicere illis nequeant Dalmata?.
Profecto Dalmatia z nec intra jus Imperii , vel RegniItalici recenſetur; fed nec ípſa, vel ma*
ritimarum Civitatum , quee Dalmªtiae nomine veniunt, aliqua; intrá fines Ducatus Venetï
exprimitur, aut recognoſeitur , eſtò inſeri facile potuiſi'et , fi vel remotum jus Reipublicae acl
Dalmatiam
fuit fuiſi'et.Duci
, Venetorum Quid eſt? quºdnon
Qalmatiam Henrieus anno
attribuit? MCXI
fivero , fed nec
dicatur, MCXVI.
vocibus illis: (IBuocuncªr'ageª
Venetiis

neralitas populi Venetzx, ſive qui modo ſz'mt,ſive guifumr'z fimt, Dalmatiam exprimi:
juſti aequique Lectoris xelinquo judicio ,an ſub Populi Venetia , Da]m¿xtia amipi queat , que»
-nunc etiam , fuo nomine, & nequaquam Venetiw Venit. Interim dum Henrieus lmp.nec anª
no MCXL neu I 16. Dalmatiam aut hujus Civitatem aliquam , nec intrª fines Duºatus Veneti,
nec interVenetiae populumcxprimeret, aut in aliquó Diplomate inferta aliquando fuiſi'e ref'
fereretur, utrumjuſtè_ Scriptores Veneti, Dalmatiam a Colomano & Hungaris, dolo fuiffe
Sacrae Coronae adjectam , ſcribere pofiint? mquus juſtusque Lector determinet. Ego namque
ut fu rius monui, judicem& exponentem , legum díſpofitione ere nequeoi '
Foſtulatum Ill. ex eodem Laurentio lib. 3. pag. 52. Se 56. ¿banners Participªtio Dax'
defzmèïo fratre,ducare caepit anna Domini ¿729. relatisque ejus eventibus, pag. 56. Hic
Dux conjènſu omnium , primitusſè Ducem Dalmatia nominar-it. Si 329.Joannes in Du
rem electus eſt, motibus illis ,ſupra a pag. 59. deſcriptis, dum Bulgari caeſo Líudevito Sclaª
voniam occu ‘runt, Joannes adnitens fe ab Italico Regno , & Occidentis Imperio emancipare,
Venetias ſub almeriª? nomiIIe comprzehendi voluit, liberasque reddere. Haec ,quamvis con
venire nequeanc combinatione eorum, quee ſuperius a pag. 60. dicta func ,nihilominus ſi etiam
permittantur, patetúloannem,
nus pro Dalmatiªe
Ducem ſemet Dalmatiae ſua ſponte nominàſi'e, quem nihilomíª
uce, nemo vel habuit, vel recognovit, uf: eſi'et è ſuperius , ſaªculi Noni &ct
Decimi , rebus perfpicuum.
ſecus teſtatur, Andreas Dandul.
inquiens : Ludovicus II. i '~ a[Pmperavit
ud Murator. Rer.Domi'ni
anna Ita]. Tom.
85-6.13.Huic
de prªemiſíis
commu-~
ranti fifantuae, Dux Petras ¡ni/it Le atumfizum Deusdedit nomine , qui ab eo obtinuítl‘
Privilegium de pqffle'zffli‘onibusCleriB opuli, V'erzetorunzitzfra ditionem - '- uemaa’ma~
dum temporibus Ataviſ'uz' Cai-di, perª Decrctum cum Gn‘ecisJàncitumPcffiÏerum. Lu- l
'cius autem lib. ¿cap, Titulum Ducatus Dalmatiae Petrum Urſeoli Se‘c’undum , afi'umPſii‘ſe
recenſet. Conjeó‘t'aturi ibi, haze difiimulantibus Imppi Orientis accidifi’e, nihilominus fatetur
-Magiſtratus nullos in Dalmatiam mifl‘os, effeque notªs in Dandulum recentioris caracteris.
*Sed Lucius, eſtò in conjecturis multum laboraveïic,tamen, & medià 'veritaticognoſcendae po;
fuit, relí( uitqueiis; qui cum examine fua legunt¡ Enimvero non ſolum Dirg/slaum Regcm ,
Croatia! almaciaeque , Orientalis lmperii gratiazanno 94. ( quo tempore Petrus Urſeoli egit
Ducem jevincit demonſtrªtque: Prouti &Cªp; 9zMag' ratus proprios Dªlmatiae'; concludon
do: Ex qwbusſicuti JVIagÍ/Zratus [imperiales inDalmatiafugffi: ’a paret , ita quoque in
tegrum ejus dominium ad 1m '-e'rium rediv'ç'fflè argui deber - - Po Urſèolum , uſgue aa?
Vita‘lem Phaletrum, nullum ucem, Dalma-tire titulo uſüm aliquis eorumſèriptor memo.;
rat. Hinc non folum elu’ceſcit, Duces Venetiarum uſurpáfl'e titulosDucis Dalmatizez dum‘
hoc, modò uſi uidam ſunt, modo reiínquebant; fed infuïr, Imperatore’s Orientis , Títulos -
hos , nunquam mdulſiſſe Venetis, guà I'mperio Occidentis Itªlico Regno obnoxiis. Quin ad
‘ſervandam Imperio Dalmatiam, matiz Ducibu‘s , omamenta Regioàque Titulos attribuiffe,
teſiis eſt Thom. Archidmap. 13. .Martinus Archi-EP us inquicnsfuz'r anno Domini 970.
tempore Theodoſii [WEG Dircislaz’Refgis. ª ~ - iſlo Dirciçlao, cmteriSuccçffòreS
ejus, Reges Dalmatlce &ª Croatia: qppe [qu’fimtweczpiebant emm dígnitatis infignia ab
Imperatoribus Confiantz'nopolitams B_ dzcebantur eorum Eparclziſive Patricii. Habe
bant namque exfizccçfflonefizce originzs , Patrum B' Proavorum Dominium Regni Dal
matice,8 Croatia, recenſendo Regni eorum confinia. Archidiaconum, firmant Diplomatz
Regum Dalmatie &Croatias a Lucio producta.- Qui¡ jam concedet in Lucii conjecturzs ? An
no 970. Dircislaus fuit Rex , & Rex ille, qui dignitatis Regia.- ing/?nin ab Im eratoribus Con
flantínopolitanis accepit, atque ob Dalmatiam , quee Imperiales agiſtratus buit, ut monu
ínenta apud Lucium lib. ª. cap. 9.evincunt, dictus fuit Imperii Patricius, Petrue Urſeolue
II. teſte Laur. de Monacis lib. 4. pag. 74.; in Ducem electus eſt anno 991. quo anno Direíslaum'
q o o Vixiſª
Iii/tor. Baltlzaſàris Kang/‘click ‘
 --14-6 Notizie Preliminares Pannoniae 'dem' Periodw~ HI.
vixíſi'e, tenetur apud Lucium memoria lib.z. pa .mihi 79. uá, 994, anno ,gubernanto in Reª '
gno C roatiæ Domino Dircíslao lnclyto Rege. uam foli o ratiocinio Lucius , conjecturam
fuam lib. 2. cap. firmat , ipfe indicat, dum díceret, uſurpatum illum a Petro títulum, per
mifi'um fuiffe ab mpp. Orientïs, ob etita ſucceſiïve,atque poſt annos 80, auxiliaz five rectï~
us ,ſolutas precio eorum naves ut aufridús Abbas, contra Ban-¡um ,’ five Northmanov. At
culpari nequit Cl. Lucius , ait enim : ut idem Dandulus refert
_ idquid virium fuit Lucio, ita omnes facravit keipublioæ venetae in conjecturando, &e
Venetls Scripooribus procuranda fide, ut tamen veritatis fundamentum ubivis reliq rit, opª
time meritus de Croatia , Dalmatis , Ungaris. quibus , ut ajunt ,aperire oculos vo nit. Au
diamus Luei um z ſuaque combinemus. lib. 2.0ap.6. Laudes narrat decªntatasDuci Venetiarum g
quod veneta- ,poteſtatís argumentum accepêre poſt Dandulum, Sed Lucius ,_ tales off Im
peratoremLaunless fuiffe prºmifl'as Fecenſet, totumque illud caput, fe eruditis feriare fate
tur , uti apparebit Iegentl. Neve erJudicet ſcriptione ſua, monet: Ha autem [dudes nunc
canzmtur m his tantum Civz'tatzbus, quer olim .Romanorum vel Dalmatarum nomen reo
tinuêre , ut diaum eſ?, uæ Imperiales etiam dicta: fuere ad dç'fferentiam Croaticarum,
uæ kegaleæfimtque aguſium, óïvalatum, Tragurium, Jadra , Arlzuma Veglia &0.
iaudum illarum veſtigia nunc quoque ſunt, in officio Míſi'aliª, die Paraſceven. olim in Ec
clefia quoque Ungaríczx canebantur , prascipue in adventu Regis , aut Ducis Cujuscumque,quin
ideo Dux aut Rex, cui ob eminentiam oflicii fui dicta-I ſunt, honoris cauſa, illiusque eminen
tiæ venerationisz Dominus, Rex , loci íllius, aut Eccleſiªe Patronus , vel effectus fuit; vel ag
nítus. Teſtes rei hujus ſunt, vetus cæremoniale. & diplomata Eccleſiaª. Zagrabienſis, ex
quibus eruditionísamore,quemadmodum fecíff'et Lucius, hæc finſ::
In Adventu D. Regis.
,, Quando Regem ad Civitatem, vel oppidum venire contin t, clerus totus procefiio
9D
nalitcr e¡ occurrere debet, & eum venerari, ut Eccleſiarum atronvm, & fidei defenſo
Ñ
rem. Quake campanæ ubique pulſantur, claves ab Eccleſiís Regi offeruntur. Rmus ipſe,
u
obviamire debet, Regem falutare, & ei ſervíre , cum canonicis Si Rex ad civitatem ve
v
nerit,cum Crucïbus, lleliquiisa folenniter clerus az Populus obviam pergunt Re e ex
,, equo deſcendente, Rmus prævio indutus Pontificialiter, ( fine mitra tamen,ſi ſit Rex un—
,, gariae; cummitra autem , fi alter Rex fuſcipítur , ob Regis noſtri decus)Regi in tapete con
,, fiituto,dat crucem oſculandam, & Populum ei commendat Proceffio ducitur. Rex fub
,, Baldachino pergit, quod Majores quatuorArchidiaconi eſtant, nempe Praepoſ. Chaſmen—
,, fis, Cathedralis, Dubícenſis, Camarcenfis. Cantatur: Elegir eum D0minus,ſecundum
h
Cªntuale. Advenienti Reg¡ ad Eccleſiam , occurrit Cuſtos, claves exhibens. Præpofitus aut
Ñ Senior canonicus Privile ia Aurea:: Bulze. Et Eccleſiam ei devovent. Tum receptisa Re e
,, clavibus japeritur Eccle la , organo pulſante. Rmus dat aquam benedictam Regi. Rex i
,, cit ut& populo benedicat. Quo abſoluto ,per it ad Aram ma'orcm, &Crucem cum Rel¡—
,, quia SSmæ crucis fub Pzaldifiorio oſculatur. Épiſcºpus ad ſimſtrmn Iatus,ªbſolvit oratio
Ñ nes. Petit Regem, an jubet Divina peragí. Si ita. Rmus petit veniam, in mitra celebra
,, re,fi Rex indulget,celebrat cum mitra, fi non, fine mitra crux autem, &I baculus pa
,, ſtoralïs, funt propter eminentiam ante Re em, duobus canonicis præierentibusz Miſi'a dí
,, citur de Rege, vel de tribus Regibus , ut ei in Miſi'ali, prout Rex voluerit. Si fit in itine
,, re folet dici de tribus Regibus: fi moretur in Civitate, de Re e. Ex Ambone poſt epïſto
n iam laudes cantantur , nempe: Oremus pro C/zriſtz'anéfflmo ege nQ/Zro 1V. ut DEM,
Ñ
è’ Dominus nofler,fi¿bditas illifaciat omnes barbams nationes, ad no/Zram perpe
n
tuam pacem & ab omnibus oraturz omnipotensſèmpíterne DEus, in cujus manuſiznt
u
omnium poteſtates, En’ omniumjura Regnorum: reſpice miſèríCors ad Servum tuum
.,, Chri/liang'fflmum Regem noftram Nejusgue Ianerium; ut gentes quae in filaferitate
,, conficiantp potentiæ tuæ dextera comprzmat, nos ita re at, ut fimul ,te æternumado
,, Temas, laudemus DEum, ò’ nominum univerſòrum. er linum Nq/Zr.JEſàm &²a.
Ñ Si Rex vult habere concionem , Cathedrªlís , dicto Evangelio eam dicit de obli tione er
,, ga Regem pSzllegis Gratía, fecundum Evangelium Míſi‘ae de Rage Abſoluto Sïcr‘o Pra-4
Ñ pofitus commendat Reg¡ Eccleſiam , & eam ejusque Privilegia cum genuflexis canonicis
,, Featronus
tit confirmar]. Tum
, fi vult, Rexvult,
fi non proceffionaliter ducitur ad hofpitium Arcís Epiſ‘copalis,
ad caſtrum Regis. ' qua

,, Si vero Dux Sclavoniæ venit. Rmus'ſolus non exit , fed mittït fuum hominem nomine
,, fuo. Procefiio fit, & alia de Duce introducendo. Sed nec claves dantur Eccleſiae, nec alía
,, Regaliª. Laudes tamen abfolvuntur &Miſià de S.leerico Duce Sclavoniaz. Si autem eſt
g. in via, tunc de tribus Regibus. Si alter Dux venerit, aut Princeps, Proceflio non exit, fed
l ,, antea
 /

› ª l d _ ' 7 j
ub - Sclav. Craat. Dalmat. ſáb DuczZus Rengusque Hungarzaz ¡4,7 A
,, an te Eceleſiam Clerus obviat, cum cantu ſolito, & alía juxta Otdinationem D. Regis, &l
,, Rmi. Regina eodcm modo accipítur ut Rex. Sed quía teſte Apoſtolo, foeminae tacent in
,, Eccleſia, nec claves illi exhibentur, nee Rmus ſe inſinuat pro Mifi'a , -nec laudes cantan*
,, tur. ,, Hzec in compendio fuí Caeremonialis , Kovaclzevic/i Thomas omiſit, quodjam nee
es , necDuces venire ſoleant. Forª ex ſuperíoribus promanat, mosille, Cath. hujus Bas
filicae; quod Baldachinum Epiſcopi PontificaJiter celebrantis, ſit a finiſtris Altaris; quie.
'nempe Re is olim -, erat a dextris. Intel-im nan-ata, firmantur, Privilegio elargito Ecclefiae
Zagrabíen 1 , tenoris ſe uentísz 7
Stephanus, DEI ratia Tatius Sclavonia , Croatíá, B Dalmatia Dux. Omnibus
Chri/Zi’fidelibw , tampràeſèntibus guamfuturis rwſèrztium notitiam habituris. Salle
tem in omnium Salvatore. Uníverſòrum notitiw arum ſèrie dealer-amas. Quad Feria
tertía proxima oſZ Feflum Corporis Chri/h', Anno Incarnazionis ejusdem Milleſimo,
Tercenteſzma. ¿uinquageſnno Tertia, de Gracerçfiavitate, loCo manſimzis Noſlrae, Ze.
lo Epiſèopalis devotioms cordialiter inducti, pragrediendo Karhedralem, ſèzl Epi/¿'0—
Palem Eccleſiam ZagraBieZ/êm, exfundatione Bfflmi Ladislai, in honores .SSmi Ste~
phani, beatgffimarum recor dtionum, condam Re um Himgarice, Illª/{rima PragenI'tO
rum nQ/Zrorum ,con/Zruéïam vifitêffemus : M r «mas Archidiaconus de RegUſin Ec—
cleſiaQuin ae-Eccleſiexgfi, Vblis in Chri o atris D. Nicolai, proemgffiz gratia ,ip/ias
Bucle/ia‘ grabienſis Epçſèopzyz'n temporalibus Vicarius Gener-:dis: Vice,¿›’ nomina
Ejusdem Domini Epiſèopi , Domini ſüi: Nec non totius p'rwfata: Eccle/ícz Zagrabienſie
Capitulum, in eadem
morum litteralium Ecclefia Kat/zedrali
momimentorumfiiper comordns fflexibw
libertatibus eprQ/Zratis,Éqccle/ia
rwfatce agrabienfis uam pluri
can
ect'arum è‘ entanatorªum; tam ab ipſò SSmo Rege adislao, ut pfwmititurct' ipſius EC.
cleſiczfandatore; qu am ab aliisfiiis SuccçfflDriZIUS Regibus, dicta* Eccleſiceprçvilegiali—
ter aureis bullis G’ cereis conſi natorum, exhibitionibusfactis, noflr‘am humilibus preciª
¿usfla itárunt Ma'e/Zatem. je inter cartera Eccleſice ‘litteralia monumentº, pri
vilegios“ litteras . Bela Regis, confirmantis , Privilegium Regis Andrea ſizi gemtaris
Carifflmi , aurea Bullafita conÍvignatum, ſúper confirmütione ejus, privzlegialium litte
‘rarzmz, libertates/Zzprcgºata’ Zagrabiensis Ecclesice ,- nec non ejusa’em FrmrogativasMb
eodem Dno Andrea Re e obtentas è’ concefflzs explicantíum, irffraſèrzpti tenoris ; ac— ‘
ceptare,d}7
¿us robare,, perpetuam
inſèrifapciendo B e plena ad
Ducalipotç/Zate totumlitteris
cautellam, nQ/Zris tenoremearumdem,
rivilegialibus,Prwfintiª
dignare
mur confirman. Quarum tenor talis efl: ,, Tranſumptïs Privi 'is Bolae IV. Andreas H.
concluſio eſt: - ,, NOS igiturſízpplicationibus eorumdem, Lz'ica: zcár‘ii z’n temporalilzus
Domini Mcolai Epíſèopi , in perſòtiafac'ïis : nomine etiam totius dicta: Zagrabienszlc
Ecclesicefidelium noflrorum, ju/Zitice conſòniS, Ducali pietate inclinati ,‘- Retentis etiam,
8 in memoriam revocarisſidelibus Obſèquiz‘s , eorundem Dominorum Mcolai Epiſèopi;
ò’ dicta- Eaclesz'ce ſüce Capitzdi, que tem ore prim¡ adventus NQ/Zri in Zagrabiam, lo_
cum mansion'zs ¡zo/Ira: videlicet ,ſurhoefi elitatisſludio , promfideles E1’ devoti Capellane'
Regiczflirpis in advem‘u con ueverant, ſòlemniter compul/Ezre,ſizcris equnsis reliquiie
etiam obviam occurrendot ecentia Manera, victualiumyue varietares ,ſòlz’cite admini
flrarifaciend0,nobis impenflpracuràrunt. Ac in horum Es’ caterorum Similium , ua:
aa' tempusſèriatim, è’ ua modo prolixa efflnt explanari -, dictar-um Dni Nicolai ¿Piª
ſèopi êjfizi Cªpitulifi elium obſè uiaru’m recompen/àtiañem aliqualem; Premiffizrum‘
libertatum ¡plus Za rabiensis Echesia: privile iale's Monumentorum {5’ prerrogativa—
rum tantarum, induc i, rivilegialibus* ¿irteris . Bela Regis confirmdtorii-s‘, explica
'toriis , acceptamits , ratijſctzmus, appraba'mus , è’ ex mezzczdplenitudine .Dgicalis potdía
:is , eípetuo valzturas corçfirmamus totum tenorem earu em privilegzalzum llſterarum
~D. Se‘ ¿e Regis, ad cautelam de verbo ad verbum traIz/z'zmptive praſèntlbus m/èrifaª
~ciencia. In cujus rei te/Zimonium perpetuar!: uefirmitatem, praejêntes concefflmus _liz
:eras noflras privijlffiiales, pendentis ¿3’ aut enticiſigilli Iza/Zn' murzimine robar-aras.
Datum ermanus agi/Zri Geor ii, Aula? NO/Zrce ProrO-Natarii, 8 Comltis de Urbaz¡
dilec‘Zi fidelis Ncſtri. Quarto [Silenclas lifenſis Junii , z’n laca antediéïa , Anno ab [nª
carnatiane Dominiſüpradic'ïo@ Ducdtus Noſlri Anno Prima. Firmantur his priora Cae:
remonialis Veteris. Item ex Thomae Archid. ca . 26. ubi: ,, Anno Redemptionis Noſtra:
,, 1217. Menſ Au lſtl 23. die, advenit Andreas ex ad Civ. Spalªk. Exierunt autpm pro-‘Í
,, ceſſionaliter obvmm D. Regí ,univerſi Cives,omnesque Forenſes, totaque turba ſm exºrci—
,, tus, [andes ei altis voczbus concrepantes. Deinde Clerus omnia holoſericis ſupercomptaa
3 induti veſtibus, cum crucibus 8; thuribulis procedentes uſque poſturbium, prout Regia!
e o a_ Ñ magnª
 I

**743 º Noticia Preliminares Pannam‘a Ve'terz‘s PeriÓJus ITIL ;x-j_ A

Ñ magnificentiae dign um erat , pariter concinebant. Ipſe Vero Illufi Rex viſo proceliionis (XP-T
"L

J)
tu ſolemni, ſtatim deſcendit de eq'uo, magnaque ſuorum Principuni valvatus caterVa, te
9’
nentibus Cum hinc inde EPiſcopis , qui convenera'nk, pºdes uſqUO a~l Eccleſiam S. Domny
,, proceſiït, ubi celebrato Mlſi'arum officio, & data Oblatione \'uper altare , ad hoſpjtium fe
,, ceffit. ,, Quorum conſideratione , Pªtet quíd Laudes fint , & qualiter olim abſolvebantur;
ac inſuper tot alía. Uti: diſtinctionem fuiſſc intra Duces, Regia? Sfirpiçz ac alios. Elucet
lª’oteſtas
devotiDucum Sclªvonia.
Capellani CanoniCOS,
Regia-2 ſtirpis, Capellanos
totque Czetera. fuiſi'e
Sed indictos olím Regios
Pontificalis quoque, proutfidele‘s
Roman¡ palª.
3. Roma 1726. edit¡ , videre eſ’c: Rubricas ſuo ordine diſtinctas .- Ordo ad recípie‘ndumpro
ceffionaliter Imperatorem: Ordo ad recipiendum procefflonalíter Regem: Ordo ad reª
cipien'dum proceſiïonaliter Principem ma na: potenticr; Ordo ad recipiena’unz proc-:[3
ſionaliter Imperatricem vel R egànam: Or o ad recipiendum procçffionaliter Príncipeſ¡
ſam magmepotentice, ut de pra-milliª dubitari pequeat. EX Zagrabíenſi Miffidi enlMiſi'am u—
’tramque Pro Rege , quze nunc eſt, pro memoria antiquitatis.
' Pra Domino Rege, Populogue ſibi /Ïzbjecto Introitzls.
,, Dominus illuminatio mea: & ſalus mea quem timebo: Dominus defenſor vitª.- mex¡
ª,, a quo trepidabo: Quia tribulant me inimici_mei : ipſi infirmati ſunt & ceciderunt, Pſaſ.
-,, Si conſiſtant adverſum me caſtra: non timcbxt cor meum. Gloria - Oratio.
,, Quwfimms Omnipotens DEus: ut famulus tuus Rex Noſter, qui tua miſerationd
,, ſuſcepit Regní gubernacula: virtutum etiam 'omnium percipiatincrementa: quibus decen~
,, ter ornatus, &_vicia deyitare; & hoſtes ſuperare: & ad te quivia, veritas & vita es: cum
,, populo ſibi ſubjecto fehcnter valeat pervenire. Per Dominum noſtrum.
~ Quando expedir continuetur Oratzo. A
,-, DEus in Te ſpe'rantium ſalus: & ſervientium Tibi fortitudo: fufcipe propiciªs pre-
!es noſtras: Et da ſamulo tuo Reg¡ Noſtro,&cuncto cxercitui Ejus, regimen tuaz ſapientiae:
,~, ut hauſtis pio de fonte conſilíis tibi placeant‘. & de omnibus ſuis adveríàriis , efficiªntuv
²,, victoreS¡ Per Dominum noſtrum. ,
’ Lectio lſàie Proplzez‘e Caplo 4:.
" ,, Servus meus tu es: elegi te, &non abjeçi te: Ne timeas , quia ego teeum (um: No
,, declines, quin e o DEus tuus. Confortavi te: & auxiliatus ſum tibi; & ſuſeepit te dexü
,, tetª juſti mei. cce confundentur & erubeſcent omnes , qui pugnant adverfum te.
Graduale ,, Salvum fac Sçrvum tuum DEus meus: ſperantem in te. ir. Auribuo
Percipe Domine orati‘onem meam. Allel. 1k. Domine in virtute tua. lactabitur Rex: & ſu
e 'per ſalutare tuum eXUItabit vehementer.
_Seyuentia Sri Evangeliz'ſècundum Màttkeum c.12. _
,, In i110 tempore: Exeuntes Pharíſei conſilium faciebant adVerſusJEſumf quºmºdº
!z
proderent eum. JEſus autem ſciens receſlit inde, & ſeèuti ſunt eum multi: & curavit eol
?ª
omnes. Et praecepit eis ne maniſeſtum cum faccrc-nt , ut adimpleretur quod dictum eſt,
9>
per Eſaïam Prophetam
ne complucuit dicentem. Ecce puer meus quem elegi g ſi Dilectus
animas mea-.ª. fi meus in quobeª
-
99
Offer-tor. -,,‘ In te ſPeravi Domine: dixi tu es DEus meus, in manibus tuis \temporªl
_q ,, mea. S-.Ícret. '
,', Munera quaeſum'us Domine oblata Sanctificàí Et 'uf nobis unigeniti tu¡ corpus &L
9a
Sanguis fiat, & Reg¡ noſtro-,populoque ſibiſubjecto; ad obtinendam anima? corporiSQUÓ
Ñ'
ſalutemt & ad peragemium ſibi injunctum offioium: Te largiente uſqquuaque proficiantj
"ª,
Per Dn. noſt. Item actua’ Secretum cantinaetur. v
,, Suſcipe Domine preces & hoſtíns Ecclcſia! tuae , pro falute famuli tui, Regis Noſtri: ſuo
bz
rumque omnium: ſupplicahtis : 'Et antiqua brachii tui operare miracula: quatenuszpro
‘Ia
ſtratis inimicis pacis, ſeCura tibi deſerviat Chriſtíanorum libertas. Per D. n. - Commun¡
ª)
Illumina faciem tuam ſuper Servum tuum: Et ſalvum fac in tua miſericordiª Domine;
5’
non confundar quoniam invocavi te. CompL - _
,, HX’C Domine Oratio Salutaris i'amulum tuum Regem noſtrum, populumque ſibi fui)
~,, jectum , ab omnibus tueatur adverſis: quatenus & Eccleſiaflicze Pacis obtineat tranquil
«,, litatem: Et poſt iſtius temporis decurſum ad etemam 'pervenire mereatur hereditatem
9, Per. Continuetur. Praztende Domine famulo tuo Regi noſtro: Etomni eXerCiÉUlºï
-,,~ jus: arma Coeleflia: .ut-’pax Ecclefiarum , .nulla tur'betur tempeſtate bellor’um. Per D. n.
º .Il/Izffiz de tribus Regibus Intro. ,
,, Eſto mihi in DEum protectorem; & in locum refugíizut ſalvum me facias: quoniam
,, firmamentum meum refugium meum : es tu: propter nomen tuum Dux mih¡ erisg'
enutrles ²‘
 L
'-— Sci-av. Óraat. Dalmatfizb Ducibus RegibuSque Hungarian? ‘ ¿49
' . A
v enutries me. Pſ: In te Domine ſperavi non confundar in aºternum : in juſtitia tua. libe'Ïá
,- me,, Gloria Patri. Oratio. _ l b
,, DEus qui tresMagos ºrientales. Gaſpar. Melchior. Balthaſar,v ad tua Sancta cuna;
,, bula Venire feciſtI: ‘ut te mlſtieis adorarent munerib'us . fine impedimento ctduxiſti & 'redus
,º xiſti : Concede propitius famulo tuo N. in itinere quo iturus eſt: per eorum trium Maª
,, gorum atque Regum pias interceſtiones & merita: vie ſecuritatem: pacem: proſpe'ritaª
,, tem: & ſanitatem; quatenusi ſo vero_ Sole: vera ſtella: vero lumine ducente-,ipſum ad
,-, loca deſtinata pervenire conce e. Qui vivís & r. cum DEO Pat.
v l A Lectio libri Gene/is ca x 24x q
-,, In diebu's illis: Locutus eſt Abraham dicens: &minus DEus Re'x C®1i& tema-,qui
,, fecit meexire de domo Patris mei: & de terra nativitatis meae: qui locutus eſt mihi: &
-,, juravit dicens; semiqi tuo dabo terram hanc: ¡pſe 'mittet Angelum ſuum coram te. ~~
Gradual. ,, Angelis ſuII mandavit de te, ‘ut euſtodiant te in omnibus viis tuisª 72'. In maª
,, nibus portabunt te: ne_ nnquam offendas ad lapidem pedem 'tuumz Allel¡ Ji’. '- Oſtenª
,, de nobis Domine miſericordiam tuamè & ſalutare tuum 'da nobis., Ѫ
l _ óequentia Sancti Evan eliiſècundum Mattbeum Cap. X
. z, In ¡llº tempo're. DixitJEſus Diíipulis ſuis; Euntespraedicate dicentes': quia a‘p‘proa
,, p'mquabit Regnum leorUm, lnfirmon eurate:mortuos ſuſcitate: Leproſos mundate: DX¡
,, mones ejicite. Gratis accepiſtis: gratis date -- Qffert. -- Perfice g'reſl'u's meos ¡n femiª
,, tis’ tuis, ut non moveantur veſtigia mea: inclina aurem tuam : Et exaudi 'Verba mea: mí'—
,, riſica miſericordias tuas: qui ſalvos facis ſperantes in teDomine, -ª Secrètu'm‘;
z, DEus qui es Conditò'r Sancto‘rum , & dirigis ¡ter juſtorum': Dirige_ Angelum tuu‘m
º pacis cum famulo tuo N. qui e'um ad lo’ca deſtinata cum jueünditateá proſperitateè & Pªce,
,, ſine impedimento ſalutis animae & corporis‘, perducat , 81 redUOatà pro qüozhane hoſtiam
z, tua Majeſtati ¡mmolamUSz ut ei nocere non pollit antiqui hoſtis ínſult’us! Procul ab eo fit
y omnium malorum aceeſl’us: & Comes dignetur e¡ ſemper eſi'e Chriſtus; Qui tec.'v.& r.~ '
Cºmmunz ,, Tu_ mandaſt¡ Domine, mandata 'tua euſtodiri nimis -: 'Utinam dirigantur vias
D’ mea- ad cuſtodiendas juſtificationes tuas. Compl. l- _ W ,_ _
,, Omnipotens ſempiteme DEus, qui miſiſti ilium taum , Dominum 'n'oſtrüm JEſum
,, Chriſtum: De ſummitateCoeli in uterum Virginis Maria?: ~ut homo fieret: &factus eſt hoz
,, mo : paſſus, & ſepultus : Et miſiſtiSanctos Angelos tuos ad ſepulturam ejus; non ut _chſtoª
,, dircnt, ſed ut teſtimonium perhiberent ſuae Vera Reſu'rrectionis: Pre'cor te piillime DE'usi
,, ut mittere digneris eosdem Angelos tuos: ut ſint circa ,famulum 'tuum N; 'die ’a’c ‘nocteà
,, ,ut ſit ſecurus in corpore & rebus, in'ChriſtojEſu Domino noſtro, Qui tecü'ni v. & 'r. in
,, unit,S,S. '-ªÑu ,, In Canonequoque erPetuo oratur. Re ere digneris, tota 'O'rb‘ete'rraª
rum: una cumfamulo tuo: Papa nofiro N. Anti/lite noſ r0 Nª {5’ R ege nQ/Zro N'. &en
Hate puto ego: per univerſam Hungariae Ecclefiam olim in uſu fuiſſeª_ .Utmam Miíſale hoc*:
ed¡ queat, 61 eruditorum ſubire conſpectüs , illuſtraret tanta Veteris diſciplinaª a’c‘_rituum Ec*
cleſiw Ungaricªe. Docer'et per hymnos & proſas pietatem Veterum ,Gt Bfiimíe Virginis culª
turn, qui erat olim¡ Tot item alia. Verum jam 'rara ſunt hXcMifi'alia. Olim egregiè ea tuiª
tus eſt Vinkovichius, & firmata ſunt, ante eum etiam Tridentino. Hodie Romanus Ri*
tus, defectu editionis Mifl'alium (qua-z ab anno 1500. reimpreſi'a non ſunt j & Breviariorum
perBreviari¡
eſt totam Diazcefi'm
&MiffªliSlviget.
NosInjuVare
Cathedral¡ Baſílica , ſolum,
non 'ofi'umus & hoc, ren¡
ſcit'n'us tamen, ut ajunt, in choro,
digniflſiimam elle‘ , ufirs
…te
, hoc erudito ªe‘vo, reimprimi, & eruditisfil‘heologisqúé communic'ari poſiit. Sed re've‘rta‘mür;
Ex laudibus ergo Duci Veneciamm, fors in Ecclefia quadam Dalmatica , fed poſt [mpe4
ratorem, dum ad Dalmatiam veniſſ‘et .cantatarum z legitimar¡ non poteſt Titulus Ducis
Dalmatim, nec jus ad eam legitimum.- Alias¡ dicendum eritz‘ Venetisju's e'ſl'ead RomanamSe*
dem, uia Launde Monacis ¡b, 4. pag.- 77¡ In Dominica Cautareno ſcriberet‘. Leo Papa n0=
nus, evotifflmus Beat'i Mara', accefflt Ven-etias l¡ exolvít Lauder, i ſisque Eccleſta’,
Ducatui, Ez’ aliis piis locis indulgentids G’ im'munitates indulſit. Lu ovico II. obviam
,ª exivíſſe Duces & Venetos, teſtàtur apud Murat. Tem. '12. Dandulus.i Í'Iic etiam inquienst
F ab utro ue Duce ò’ Venetz'cts ei obviam e'untibu's juxta Ec‘clefiam Se Mcbaelis de Brunª
dulo, digno cum honoreficſèeptus di‘.- ſ q l _
Jam videndum eſt monumentum illud , quod Lucius lib. á. cap. 8'. pro Venetis exhibeta
QUO deceptus quoqlw e‘ſt Illm.D. Aiſemánus , ut¡ ſupra monuimus pag. 120, Neque repeti-Ï
mus ibi dicta, at addimus: Immortàlis Luc-¡us, teſtari volens ſuam finceritªtcm in Produe
cendis quª.- reperit, fic illu'd producit pro Venetis, ut quid de ¡llo inſtrumento exiſtimari deª'
beat ,meditare ſcienti, apperiafl primo lib. 3. cap,4..' pag-mihi ¡¡9. .Ex ¡Sanctuario Eccle/ia'
A … P P , Aſbchª -
lidiar. Baltlzaſaris Korg/¿lieb
 ²²150 _ Notitza: Prelimmare: Pannonz’a’: Veteris Periaduè III.
"Zrbenſizz Anno Dominica Incar'nationis un?. Ab Lectore legendo, Quo ipfi Venetªe
cognoſcunt Imperi¡ Conſtantinopolitani , Arbam partem fuílſe'; deinde Ungariªe, Regisque
Colomani, dum ibi: Juranms vobis Arbenſiizus - ~ poteſtçztemque quam antiquitus dici
zis habuiffè , ficb Imperatore quſtantinopolitano,ê’fiib Rege Ungarorum Praſüle'm vo;
’bis eligendi — - - Gſicuti vol²1.? Dalmatiriis Colomanus Rex Ungariczjurdvit , ſizis cum
Archi-Epiſcbpis, E iſèopis, ¿5’ Comitibus, ut in breviario i110 continetur &0. Stint qui
dem IIO. anni inter ªzc inſtrumenta, at tanta nºn eſt diſtantia , quod nec è Carthi's, ſive Ve~
netm five Arbenſes in notitiamq 'venire potueri'nt , fe aliquando Venetis paruifl‘e, Éuiffeqde ho*
.rum tributarios , quod Arbenſibus pro motivo fue cum Venetis conjunctionis fuiÍl'et eXpri
_mendum; Venetis ªutem , pro confirmatione raellabiti przetenſi dominii vel juris. vAſ: bike
i non indigitant, imo Venetaejus antea Conflantmopolitanum, poſtea Ungaror'u'm Regis agno
ſcunt. ‘ Nec habita mentione‘ceffi juris,ut inf'ra, illis ab Alexiog Lauri de Monac. pag. 76;
'OthonemPatri ſueceſiifl'e ſcribit anno 1008, Hunc Ducem/Inn() 18'.fine ¿z‘tàtisfiliam Geicw
'('Geyſae ,'adeoque Sororem S. Stephan¡ ) Regis Ungaria, ſibi Matrimom'i cedere capula—
pgffi». Quod cauſa fuerit favor-um, Othonis Ill. ſupáiu‘s exfcri‘ptorum. roſequitur.- O-ª
_ctavo DuciS armo Adrienſès, qui Venetorumfines invaſèrant, apudLaurerumpI-qïigan
_tur , qui jurantſimilza nan ::ªtentar-e, nec habet, quod fe Venetae poteſtati ſubjecerint, aut
_tribute ſpoponderint velſolvermt,at: jurantſimil'la non attentare. Si dicas: Laurentium
' referre nequiviſſe fubjectionem , cum inſtrumentum Arbaa efl'et , non Venetiilª Verum hocip
ſum eſt, tale jubjcctionis inſtrumentum , aſi'ervari debuiſi'eaVenetis. Puto ego Epiſcopuñj,
illud voluifl‘e & concepiſi'e, ſed Arbenſes non acceffiíl'e,ideo PenesArbenſes remanſit,nec Lau-v
rentius de MonaciS-ejus meminit: ait tamen: IIiC Dax anna Ducatus noria ( adeoque
'1017. aut 10:8.) armata‘ olaſ/è vicit EremiſirumPraſidentem Goatis( fic Venetze Scripto—
res qua-vis confundunt ,pro Creſimzrum ’ponunt Eremifirum‘: Pro Regem Croatia Praeſidenª’
tem Croatis )qzzi Jadram alzasque Dalmatia Civitates uoticlianis incurſzbus inquietabat,
,8 in redditu ab omnibus dictis Civitatibusſüſèepitſideïtatisſòlitwjuramentum. At haec
qui cohaereant?
putctſò non aiiè‘quor‘.
Othone Ducatuz .Nam Petrua
prceficztur( idem Laurentius
Barbolanusfatetur : ſèditionepopuli
NJ' tune exorta
Pepa Patriareha ex‘
A uileª
jenſis ut dic‘Zum e/l fizperzus, Veneta abutens dzſèordia corzfirzia lacercz‘lmt. Et m e-C
rator Conradus ejus ſüg .eflu non _ſòlum immunit'ates renuit rçfirmare ,fed etiam ç/Z eª
netos perſècutus. Pra 1670 Petro expulſó ò’ tonſòrato. Agente Corz/Zantino Corylanª
;inopolitano Imperatore decernztur ut Orizo revocetur in Ducatum. Haec profecto cum
occupgtª ab Othone Dalmatia non echa-rent, Venetm ob diſcordia‘s domeſticas, nec fuêre ſuf'
ficientes prohibendiPeponem, ne laceret eorum confi‘nia, &ramºn Dalmatiam tum ſe aquiſi‘
viſſe vºlunt 'ª Conradus immunitutes eorum renuit refirmare, &z Venetos eſt perfecutus, pos
tius er o Venetis Dalmata tulerint auxilium. Creatum a Venetis Ducem Petrum Barbola
num ,êonradus expulit, & ad monaſterium detruſit, & tonſòratoi Sed ſi Otho involavit
in jura ImperiiOrientis; Dalmatiam occu ando, mereri non potuit, ut agente Conflamtinºv
revocetur inDucatum. Atque interea, rfiis Ur/iolo( ita Lauri Patriarc/za,Frater 0-'
thonis MXXXÏ. Prafectus e/Z Regimini Ducatus , loco ejus cm, ero quo Legat‘z mgffl ,
fuera/:t (nempe Othone) ut_ rediret ad Patriam. Dominicas autem Plabenico, ò’ compli*
ces, qui faerunt cauſà eleu Othonis , ſèceffièrüntformidine [Inici ddverttzm lllud vero
Laurentii z E0 tempore Andreas Rex' Ungariçz inquieta/IS Da atinos hQ/Ziliter ,aliq uOJ’
'ad deditiOnem coegit, error eſt manifeſtus, quia Andreas annis a Laurentio indicªtis vide
licet 1024. item 1031. Rex Ungªriae non fuit , fed S. Stephanus. q
Quare haec per Laurentium de Monacis cºnfuſa, dilucidari fic debent, ſecúndum infi
nUata ſuperius. Circa annos illos videlicet 1013. & 1019. ii fuêre motus, ut Cedreno telle’
1019. ſubacta Bulgaria , & Croatis ſeſe dedentibus z Servwne Syrmii Domino, indignè océiſo,
viduaque ejus poſt magnas pollicitationes , Sirmium Diogeni tradente, & Byzantium milla,
DiogenesDux Bulgaria?, ac Praefectus Sírmii conſtitutus fuit. Si in bello hoc, fecerunt uid
Venetae, Otho haud e it quidpiªm ,ſuo ac Reipublicae nominefierum ut auxilia prat-hem_ onª
'ſtªntinopolitanis Ï Si Item vicit Creſimírum, & a Dalmatize Civitatíbus ſuſce‘pít fidelitatis fo
]itae juramentum , hoc ,nequª uam pro fe & Venetis; verum pro Imperatore Conflantinopox
litano. Nam Cedreno teſte: mperatori/è dedidit cantermina Cſirobatorum gen.? , G’ eíud
Principesfratres duo, quibus .[mperator honores ac opes amplas tribuit.- Et hoc fuit ,
pt Imperatoris Conſtantini favoribus, Oth'o reponeretur, & revocaretur in Ducatum, Quó
eum Venetorum factio Privave‘rat. Quake equivocan!: Scriptore-s Veneti , in ſuſcepto aDal
_mafia fidelitatis juramento; dum taeent, cujus nomine? & pro cujus parte, illud Otho ſuſª
eepit. Suſcipere illud omninº in tºditª potuit, fic volªnte Stephano Bano , fed neutiqu’am
. ~ prª
I
 .Ñ/

‘h
l

_ ' Salav. Croa't.Dalmát.ſüb DUclbusRegzïusg'ue Hangar-ie. y "_ ¡Si _

Pre Venetis. Anne 1018. cprlſec]uenter eodem, que Arbenſis Cartha exPedita eſt, St‘epbaſi
num fuiſi'e Banum , & ImPerialem Protoſpatarium monumentum a ud Lucium lib. z. ca .Fa
’eviucit, ubi: Ego dani ue S. (Stephanus) Ban‘us, Imperialis rotojPataI-ius coinp evi
Ízec omnia, intrante 44?an Demini Mil. O‘c'Zabò decime. Hinc Otho Venetiarum DuX¡
cum Stephane Bano & Imperial¡ Proteſpatario, p'ro-Conflantini partibus únà ſteterunt,oemª
poſitisque belli rebus , Bane remanente, in redditu, fidelitatis juramentum, pro Iniperio, ab
Othone ad hoc delegatoz a Dalmatis, accipi potuit. Et haec, lie intelligenda ell'e, hiſtoria e¡
vincit. ’ ‘
Anno '1024, fuiſi’e metús, ex LuPe Pretóſpa'tà,& Anon ' ‘ e Barenſi apud Lucium con'
ſtat. E0 enit'n anne u'xok Ceſmici Principis capta, Barim cimª:: mill'aque c'um filio Confiªn
tinopolim ſeribitur, ebſerVánté hinc bene Lucio, Creatiam annís his, "nequac’pam Venetis,
Verum Confiantine'politanis ‘obnoxiam fuiſſe; firmantibus hoc ipſum CÍeſimi'ri Privil iis,&
'memoriis Banorum: Pribina, Gòdemir, Sveíoslau,Goisla'u, Varela, Bozetare, &le [za
nus , 8 Pra/bd, proſequente Lucio: guósſicuti , non eodem ternpor‘e ſimul, ita ante efi
miri Petri Regnlſctn con/Zar¡ - Conſe uenter, ſi Otho Dux Vçnetiarum , anne 1026.
ut vult de Monaeis , ſuorufn factio'ne, ab o cio Duci's amotus fuít, in diſcordiís illi's domeª
‘flicís, & pepuli Veneti ſedicione,Pepone Patriarcha, confinia_ Veneterum lacerante; quie
‘eredet? Ven'etes Dalmatiani tenuifl'e. Conradus Impe'rato’r, PriVilegia_ Vénetorum confirſi
mare
cttrum renuens,
expulitGeVenetosque
totondit. › (perfequens poteſtatem S.ſuanà,
redo 'ego hismotibus Regemſati's teſtatus eſt,
Stephanúm dum Ducem five'
ſe immiſcuiſi’e, Pe;

_a Venetis evocatum, praecipue ſi verum eſt quod Otho Duit; ſerore't'n Stephani, uxerem ha
bui't, ut ait Laurentius ; ‘five adverſus Pepenem, qui Maraniae Ducat'um, ut ſibi proxímum
- ingreſ’ſus ſuerit. Ut hoc fuerit Bellum , intra S. Stephanuniv &Cenràdum geſtum , quod pªg.
10.1.. opera S. Emerici compeſitum fuiſſe anne’ 1031,. retulimus: , Ad hunc 'enim Mªu“… ‘de'
Monacis quoque, ait’: Othonis fratrem , meectum ſuiſſe _regimini Veneto, quouſque Othó
reduceretur. uare erroneè iſthic, Andreas ſ‘criptum eſt, ad legendum: Eo'clem tem ‘ore'
S. Stephanus ex Ungarie inguietaris Dalmatinos lia/tili'ter, (videlicet Maranae oca¡
kui &Selavoniae vicinieres) aliquos ad declitionem coegit, Haec firmant ſuperiora, que pag'.
;04. relata ſunt. Interim témporibus his, Venetos juris nihil _in Dalmatia habuiffe , demon
ſtrant apud Lucium, rien ſolum Regum Croatia?, Dalmatizeqjue ſeries; Banorum nomina;
elargita ab his Regib'us Privilegia, qu'ae exhibet Lucius , ac in is monumentis expraeſiie'nes',
‘uti : illu'd Creſnniri Petri Regis, anne 106?: preprian'z inſülam, in Dalmaticoſuo ma#
‘ri \itam , que imeatur Maura', ¿ui ex‘ o'rzehta‘liparte adjacet inſul'a , que in bulgari Scla
'vonico Veru nuncupatóir. Cui Privilegió apud Lúcium libg, 2-. cap: 8452.5: mihi 77. legendo,
nen ſolum Rex fidem ſacit-,ldum eXprime'ret: Idea' 'ego Creá/irizirús DE Gr'atia’ largiente'
Croatia: argue Dalm'atie jura uberna‘ns, àtyúe' \aiii ’pez' beate' ¡mineria Crejſimiri Re'-,
gis, Patrisgue mei Regis St 'p ani ln elzſio campafelrciter quieſè'enns, haèena's Regni
retin‘ens 8C. ( horum c'onſiderationejlquis credet anne 1018,Dalmatiam Venetis \:e‘ſubdidiſ
‘ fe, dum ait Creſimirus &1501069; - ¡¡imei ª Patrisque me¡ è haberlas Re nz_retinens)
fed etiam lia-c uáevis 'confirmant'z tot ſubſcripti iſthic teſtes, ques inte’r: Step unas Jadrci
*E pus: Dommus Lea ImPerialis Prótofflaidrius, ’ac tótius Dalmatie Catipanus: Ana
ª/Za ms C’rivatetzſis
ncqueat.- E 'ifiopus‘
Efl &illudpz &bi Ut
Petri Alïbatis tot tantisque
S.- Griſego‘ni apudteſtibus,
Lucium fides
,quodadimi
legi legaliter ac juſtè
obſervavrique' de
bet: reliqua inter ; Se'cz'z'n‘dds üamgueterininüs "te transbérſüm a’ Ñzar'e' aſèue ari-
tiguam, gueitur aa’ Nanan'z‘ z que _eſl _enema_ ln' ‘ ua hac de cauſà antzquztus \‘i-v
ta ç/Z parvula coluP’r‘z‘ella’; que erdt ab liz/i latdnbús de_ qee, quofleterat remota, mac’
rienzem qua/í afflis 20'0. ‘q’u'dn'z nos cum çonſènjü Crç/iñzzrz Regis CroatçrumſiPrumgué
Nabilium ( ob erva non dici :c'enſexiſu’ Ducis Vénetor'um , ſuique enatuá) mprzſtmo retuli—
mus loco. Hanc ipſam‘ denique' terramlzis terminis terminaran!" ,- fine infe/latione quorumi
libet hominumec mode' i ª fer‘unzi ¿latam,quacl Rex guidam Croat'orum venien:
votum reddere DEC ad ECC eſiam prefaíam petentibu's Servis DEI rojizo remedio a
nime donarvz’t ¿am , quodfac'i‘umpronePos ejus; Predi‘ctus Rex, ncylfis guagueflabiliá
i-it diebus &e; !guie legantür & ’combinentur¡ b Quake tam illud Laur. de Monacis , in Domi~
Iiico Cantareno ujus tengan? Jadratini centra' debitunzfidelítatis primo Venetis rebel;
làrunt,ſi1ggeflu Regis roatarun'z, [Ice: 'guzdar‘n crzl_›at , Salamcm Resi Hungaria:
( fic legeñdum eſt loco Salamonis Regis )filu candam egzs Andrea. Tune ux Ducatue'
jui anna VII. egreffus cum potenti claffi,favare guarumclam zncolis,Civitatem recupe—'
ravit, ejus preſentia multum profuzt adfirnza'ndam fidelztatem alzorum Dalrnatarum,
quam & Precºnfio Venetorumzquod Anno , fire 829- five 1018.' Dalmatiam ſiblſubjectbªm ha*~
P P ª. ª"
 .415! ct Notiticz Preliminares Pannaniae VeterisfPerio'duS III.
buerint, ipfisque; five ab Imp.Orientis, five Occidentis, titulus Ducisl Dalmatiaz attributus,
'aut datus , vel recognitus fuerit , omnino ruit; ut bene Lucius errores graves Dªnduli identi
dem detegat, quamvis eundem fequi videatur in rebus Venetis,
' Alterum, quod Venetae pmtendunt, deſcribiçurque a Lucio Lib. 3, cap. 2-. & ſeqüenti
bus, videndum eſt. Ac rima audiendus Excel]. D. Laurentius de Monacis. Ifle lib. 4.
pag. 80. ſcribit: Vitalis aletro Dux creatus anna Domini IWLXXXIIII - - Obtinuit
confirmationem dominationis Dalmatice, {5’ Sedis Protofi-vaſlos ab Alexia Imperatore,
ui cejſtt in potç/Zatem Venetarum ºmnia jura, que Orientale Imperium ¡¡abuerat in'
almatia ò’ Croatia; quwſècundum Hiſtorio raplzosflmt prima Provincia Graciafl
addicitur tune titulo Ducis: atque Goatia ò’ mperialis‘ .Seva/ios. Verum collatio Dai
matiae facta Venetis, ab Impp. Confiantinopolitanis , edocta 'anullo eſt, quomodo ifaqueda
minationis Dalmatice cºnfirmationem dedit Alexius 'Z Alexius ille , quem ſupraing ratiíſimum
Venetis, ſcripſit Laurentius. Quomodo celïit in poteſtatèm Venetorum omnia jura , quee 0
.rientale Imperium habuerat in Dªlmatia & Croatia '?v dum nihilominus anno 1091. ac tempore
Alexii , & Vitalis Faledro ,in monumento apud Lucium Kyri Alexia Conſtaminapaleas 1m~
perante,tempore quo Vladislaus Pannoniorum Rex Croatia? invadens Regnunz, Dom'
num Almumfitum Nepotem in illo/Zatuit Regem - - meque Drago - - jam tertío Prªia
rante. Profecto teflantibus diplomatibus, Zvonimirus ab anno 1076. fuit Rex Croatiª: ,61 per
Pontificiam inveſtituram Dalmatia? , ut¡ ſuperius demonſtratum eſt. Quareſi Verum eſt, quod
ſcribit D. Laurentius, Vitalem thinuiffe poſt annum 1084.. ceffionem Dalmatiae , cauſa , quo
rumvis illorum motuum,& fora Zvonimiri mortis, Venetªe eſi‘eut; quod ſibi haud attribuſi
endum cupient, Quid eſt, quod concitatis adverſus Zvonimirum turbis , Stephanus a Spa
]atenſibus, teſtantibus ſupra ejus monumentis , fuerit Rex agnitus? quid quºd 1091, Almum
Croatiae Regem, Ladislaus dixerit ? RecoleLector oprime, ſuperiusſcripta, agasve judicem,
an credi debeat Laurentio. q
Lucius hzec modo Vitªli, modo Ordelapho Faiedro ( qUem de Monªcis ſcribit pªg. 94..
anno 1102.'Ducem factum) fecundum Scriptores Venetos, attribuit. Illis er conjecturas
ſuas ſuccurrere conatur, dicens: ut ſèrie rerum ge/Zarum percepta, eau/¿e gelli, tz'tuligue
.Dalmatici confirqaendi occaſio appareat. Ponitur ergo a, Lucio appareatia prima: bel
lum cum Roberto geſtum , five Northmªnícum. Sed deſcribic Lucius ipſe , ex Gaufrido Ma
laterra, & Anna Comnena, qua? beneficiª tum confecuti funt Venetae, neque eſt Dalmatiae ceſ
fio ullibi. Videapag, 118. ſuperius. Profecto cum Robertus armo 1085. mortuus fuiſi'e in
Inſula Corcyra , aLupo ac aliis ſcribatur, & cum i110 extinctum bellum Northmanieum , qua
racione Ordelapho attribui poffit ob bellum Nortmanicum obtentUS Dalmatim titulos? haud
apparet. Sed nec Vital¡ Faletro, quia beſte Lucio, mortuo Robert0,dçffenſi_o intra ejus fi~
lios, marítimas expeditiones Northmanorum interrupit, Djrrlzaclziumgue , B cartera lo
ca a Roberto capta, Alexius recuperavit: Veneti ergo navigatianem Jonii Priori libe
riorem, G’ cx Privilegiis al) Alexia concejſts, magis gua/luoſàm quiete‘ proſècutiſz’mt.
Amicitïam conjectandam ait Lucius , Imperatorum Conſtantinopoiitanorum cum Venetis; i
tem Dalmntarum erga Venetos propenſionem. Verum conjectura: huic, pag. 387.1*pſeaucto—
rem obiidionisjadrenſis opponit. Ex quº clarum apparet, & Dalmatarum propenſio erga
Venetos , ¿emotiva, ob quie juſta eſt eorum averſio. ltem ex Thoma Archid. cap. :5.Erant
autem eo tempare Jadrenſès Venetis multum inſç/Zl , guacumgue enim ex parte paterant,
- Venetos invade-[Dam, bona eorum diripientes, injuriantes, trucidantes, è’ guidgzzidma
li ex'ercere valebant, in ipſòs totis viribus conabantur. Si vero amicitia metiri debet in
tra Venetos 81 Conſtantinopolitan-os, hanc fatis expraeſiit de Monacis, ingratiſiimos Venetis
Comnenos fuiſfe. Nicetas uoque Choniates in Manuele Comneno lib. 5. N. 9. ,, Heneti ui
,, & Veneti appellantur - (iiomines maria alumni, vagi Phoenicum inſtar, ca]]idis~ prae ici
ª)
ingeniis. Hi aliquando a Romanis, ob belli naValis neceſſitatem fuſcepto maximo numero
Ñ
Conſtantinopoli confederunt, &in Ómnibus Romanis Provinciis diſperſi , ſolo retento no
D7
mine veteri, affinitatibus amicitiis, cmterisque rebus conjunctíflimi Romanis,admodum
UJ
creverunt 2& magnas opes nacti,contumaces & impudentes evaferunt: nec Romanos tan
,, tum odiſi'e, fed etiam edicta & minas Imperatoris negligere cazperunt. Unde factumeſt,
Ñ ut is mutata benevolencia, nunc Corcyreïe inſolentia recordatus; nunc alíª atque alía in
,, juria irritatus,vehementer illis irraſeeretur , eorumque raſi'ationes intollerabiles rªtus,
,, litteris in omnes Provincias miſiis, Venetos omnes cerca (fic compra-hendi, edrunque bo
,, na publicar¡ juberet. Quod cum ad conſtitutum tempus factum eſi'et, eorumque bona par
,, tim in Fiſcum relata, partim aPraeſidibus Provincialibus occupata effent, Venetª: - ~ fuſi
Ñ gain adomant. Ñ _Verum fuel-int five amici , five benevoli Imperatores Orientis in Veneq
.7 to¡ ,
 ~ Sclav. Craat. Dalmat. ſz‘cb Ducibus Regíbusçue Hangar-rªw‘ ' !53
¿Bs—,nec amicitiae pee benevolencia leges ferebant,T ut jura lmperii, ('51 Dªlmatia- in ‘VenetcTs
transferant, imo Venetorum gratitudo ob tot beneficia quibus ñªuebantur in tetris ‘Imperii',
hoc petete non poterat, minus autem exigere: dum hac &take debiiis erat eoru‘m potentia,
quod ex Lªºrentio de Monacis clarum eſt ,ob vicinosillis Duces, ut Paduanum, Tarviſinum,
Veronenſem, Sicilióe &0. ut hinc Dandulus apud Lucium fªteatur,anno 1116. Henricum V.
contra Hungaros auxillía illis ſpopondifl'e.
[ndigna vero eſt,Lucio , viro tanto tamque ¿acto, illa Confuſio, qUam lib. III. cap. 3. &
4- ex Politica confideratione , illaqUEat. Ex Scriptoribus Venetis rupti faz-{cris reum arguic
Coloman_um ,quod adverſus Northmanos interceſiiſſe prZPtenriunt, dum nihilominus Coloma*
'nos gener fui: Roberti ‘Comitismeque bell¡ cujuspiam geſti ,aut díſcordiarum intra ſocerum
Eenel‘umquc, Ve] mentlº Omªhª ººevís Scriptoribus. Sed nec occaſio, ob bella, que ere.
antur in Oriente, prmcipue ſi verum eſt : OrdelaphumDucem in terra Sancta fuiſi'e, ï’rO—
fecto Sanſovimis, nullius bell¡ contra Northmanos geſti memínit: quin 1 104.. notaſ:: Guerra:
ó'aciale con Franceſt, di terra Santa, nella uale Ordelqffo con :00. galee in aiuto del
Re Balduz'no. Meminit 1096.Gverra d'I/Zrza. Sed occafione hac, conſociatio illa Unga
rorum cum Venetis haud fuerit, quia anno ſequente 1097. Bdſilla Roger-ii Comitis filía, in
Hungariam venit,ut ſponſa Colomani. Quare mirar¡ ncqueo Lucium ſcribentem: In fae
dere inter Colomanum B Venetos contra Northmanoa i670, de quo concordesſimt atri—
ce ò'criptores
Zlmz (Yeneti
ſ quod Venetz ngçesnempe & Ungarici) Veroſimilius
jam uſüceperant, eſz‘,¡II/ZZ
uti Dalmatia’ cautum ne ol: Dalmatid:
pqfflçfflòres)a time
Colomano,
Belgradi Urbe Crºatcht , quamvis maritima , pompa Regia , ut Pªrª_ ç/Z crederefficmpª
tum , quo etiam utebatur , alla quztſliº moveretur( ne ob innane tItuli'nomen , communis
defenſio poſthabereturMu-zm quod Boqfirziuv contra_ Venews de Dalmatz'ae uſàrpatione
detor uet. Mirari inquam nequeomon ſolum dum titulum, a Ducibus .Venetís uſü receptum
ſcriberet, fed Dalmatiaª ,juſtos Poſi'eſi‘ores Venetus fuiſi'e diceret. Quod neutiquam probaviſª
fet,imo in oppoſitum,monumenta & Privile ia. exhibuifl'et; verum etiam, dum Dalmatiae
titulum, quin & ipſam Dalmatiªm Belgracfi, Pampa Regia a Cºlomano acceptum , fine
contradictione Venetorum reiert. Quïn ſi vera eſt, eorum conjunctio cum Colomano adver—
ſus Nortmanos, ipſis videntibus & confentientibus, Titulum Dªlmatiae accepit Còlomanus,
Eodemgue utebatur. Viderit hace Luºius, ideo excuſare mtitur Venetos 2 ne ob innane tiª
:ali nomen communis defenſio oflhdbeatur. At ſi in Dalmatia nilhabuitC010manus,quaª
liter communis contrahentium efenſio fuiſi'et poſthabita ? ſi habuit, uti reviera hªbuit, ex
ſ ontaneª Dªlmatarum ſubjectione, Colomanieoronatione ,extradatisque Privilegiis, deturª
batis dehinc Dalmatis Colomano & Sacrae Coronª: , quis argueudus iniq uitªtis? aequusjnſtus
que Lectordeterminet. Si ante Colomanum juſti fuêre Dalmatiae poſſeſi'ores, Venetª‘e? ªdª
verſus Colomanum rectius , pro tuenda Dªlmatia, quaªrenda Fuifl‘ent fmdera, quam cum Co
lomano pactanda, contra NorthmanoS’, & ipſa haec confoederªtio , poſt coronationem Coloma-ª
ni, hunc ro legitimo Dªlmatia? Domino ac Poſi'eſiore, a Venecia habito recognitoque ſatiª
evincit. {ucius ut his quoque apparentiam faceret, ait Imò aequivocare Ungaros &Vene—
tos , dum Scriptores Ungarici , diſtinguerent Dalmatiam aCroatia; Veneti autem Dalmau'
cas Civitates a Croaticzs non diflinguentes, Croaticas marítimas, inter Dalmaticahsª nua
merárunt. Hic ego miror Lucium, dum obſervatione hac,Ven‘etis ad totam Croatiam jus
attribuere Voluit, dicendque fuperius: ut¡ Dalmatia: íuſlos Pqfflrffires, innuit 'eos ~, quà
Dalmaticas Civitates a Croaticis non díſtinguentesdu¡ ad Croatiam extendere, confeqnenter
hoc , cauſa eſt: quod Dalmatiam extenſam velint, uſque ad Danubium , quamvis hoc ipſuui
nos docere
cra- CoromeLucius
fidelemvoluiſſe videatur,
Scriptorem dumqumvis
quempiam, Venetorum
qui haze illuſtret, aperiret,
ne ex calecredens futur-um
prſiaejudicii, S².
legitimª
Sacrae Corona: jura, Regisque noſtri Apoſtolici negligantur.- Sed & illaingeniofi eſt Lucii
conjectura , Praetenfionisqüe Venetae detectio: Un aros tene/Ire dominz'um Dalmatia* for-*
titos, Venetos maritimum retinuiſiè, 8’ titulum almatiae cum Re e communicàffi. Dal
mata: vera , Ungaros, pro terre/Zribus, Venetos pro marítimis (¿minis recagnoſèentes,
fizis legibus vixz'fflè, probabile videtur. DEus bone qua? aequivocatio? primò in to Ter
reſ/Ire , an nempe terrçflrale ſive territorii , vel locorum confinentis , & que extra inſulas Tunez
Sdò: an folius Adriacici maris Dominium ,Venetis datum efiè probabile fit , vel unà Dalma—
tiaª, five aritimarum Civitatum. Sarie ingenioſa haec argutia, qua-vis elargita aRegibus
Ungarióeesrivilegia, faciHimè eXplicantur, elargita nempe ut a Dominio terrei’ïribus.~ Sec]
ua ration'e ſubfiſtqnt,Venetorum,quidominium terreſtre Dalmatiw non habuerimt, hand
afl'equor. Qua item ratione Dalmatiam tenere pofl'unt, qui maris unius dominium ſibiefi'e,
anterior¡ aequivocacione fªtetentun Illud demum: Venetos, titulum Dalmatia: cum Ren_
, , , ‘1 q gº
¡lg/lor. Balthaſaris Kerçſelzch.
 154. Notitice Preliminares Pannonia: Veterzs Periodus III. -
e communicaffle, ut probabile ſit, probar¡ deberet hzec juris communio, dum nihilominul
ucceflïve ab Henrico Imp. hunc illis títulum datum , ſcriberetur ab Excel]. D. Laur. de Mona
cis pag. 59. Qui idem , pag. 4. de fmderibus inter Colomanum &Venetos initis contra North~
manos ſcriberet: In feederi us autem unionis pradic‘i‘ce inter cartera ſàncitum fait, quod
nec Rex, nec Succeffivres pqfflntſè ullo tempare intromittere in aliqua terra Dalmatice.
uze cum permiſi'o , Ungaris terreſtri Dalmatíae dominio , & uidem pactis iisdem, quis con
ciliet? Sed gratis eſt , vellint nollint Scriptores Veneti , :equrvocent quibus poſl'unt verbis,
ſuperiora monumenta evincunt, Colomanum verum legitimumque totius Dalmatize, hujus-,
ue terra.- , & maris ; fuifl'e Regem & Dominum. Neque tenuiſi'e titulum ſolum, a Venetís
Ibi communicatum, fed Dalmatiam ipſam , ac in cam poteſtatem Regiam exercuiſſe Coloma
num, hujusque utinfra Succeſi'ores.
Reflectere debemos Lectores_ deſequcntibus. Primò z Ex Auctore vitae B.Joannis Eppi
Tragurienſis apud~Lucium lib. 3. cap. 4.. nil probari. Prazterquam enim,quod fateatur Luci
us , a Tregvano , vitam Bjoannis anno 1203. ex antiquis Codicibus ell'e reformatam , parum
refert,an Colomanus Jadraln Prius ſit conſecutus , vel Civitatem aliam. Imò cum ſcribat au~ -
ctor vita:: ſàtiçfaciunt ‘igitur Cives,juxta consilium Sancti Preſülis, Regia? ditíoni(ob
ſerva Regiae , &nequaquam Ducali) &ª deditio( Regi nempe Colomano ) pro Civium vo
luntate, his jus legitimum HungariaeRegum firmatur. II. Inſtrumentum illud , quod Lu
cius loco citato pag. mihi I 19. ex Archivo Monaſterii SS. Coſmae & Damian¡ anno Dni I I ¡6,
&0. exhibet , poſterius ell'e , atque a morte Colomani , quo nil aliud docetur , ac moleſtias fe
ciíl'e Venetos Stephano ILRegI, filio Succefl'orique Colomani, ut Legenti clarum erit, Nec
eſſe ab ullo ſubſcriptum , quin,Ducís nullam prorſus jurisdíctionem indicat, dum ait: Pra-:—
dicti mona/lerii libertatem violare anclª-at (nullus Epiſcopus , aut Comes aut Civis) uam
nonſòlum a nobis coryïrmandam effl: dicimus, ſèd a Beato Gregorio Romance rlzis'.
Papa ſàncitam inſitlS decretis effi cognoſèimus. Volo igitur Ducali auc'l’oritatefirmare
BC. - — qua? ſunt teſtimonii & promiffionis, venturae in effectum ſi Religioſi Monachi, Dal
matiae populum a fide Ungariae Regum ſeduxcrint. Sequens autem documentum anni 1118,
eſt memoria & nota , qua? VenetiArbenſibus ſunt polliciti , ſi ad eos devolvi vellent. III. Di
ſtingui debere intra Scriptores & deſcriptores , quemadmodum intra Oratores, &declamato
res , ac intra Auctores, &Sectaríos. Quare Praeſidii nihil eſt Venetis , dum tot tantique Scrip
tores Ungari , Croatici item ,ſua deſcripſerunt ex Dandulo , Caeterisque Scriptoribus Venetis.
Proſectò omnes Scriptores noſtri ,qui ſcribae ſuntVenetorum , fine rerum examine ſeripsêre;
obliti Reipublicae Sacrae Coronae ,jurisque hujus publici & Regii. Utinam ea ſit apud nos quo—
que providencia, qua: eſt in ſerenilïima Republica Veneta _, ut libriedendi, publica Magiſtra
tuali auctoritate revideantur, tot vulnera juris public¡ Sacra? Coronae , Apoſtolicorumque
noſtrorum Regum , cell‘abunt. Neque adverſus patriam , tot futur¡ ſunt milites, quos nunc
nominare omittimus,qui ſuis ſcriptisjura,SaCraeCoronae,&Regum noſirorum debilitárunt. Sed
fimiles , excuſat vel accuſat neſcio,juris publici, & Sacra-.- Coronae jurium ignorantia. Inte
rim Magiſtratus totus Reipublica! noſtrz, five ut vocamus, Status, Ordinesgue Regni diaeta
liter congregati, in tot , totque numero articulis ſuis, jura Sacrae Corona? ſervant, adverſus
quosvis privatos deſcriptores.
teſtatur Articulos Conſuſionem
32. anni 14.86.quo: illamVeneti
Item guza Scriptorum Venetorum
{5’ Poloni , & amm'
onſizni arte reliqua
ue, via,
ſatis

B technis conati ſz‘mt, Bſèm er conantur , ad terras ò’ dominia ad Sacram oronam

pertinencia pedem inferre , illa uſürpare ,prouti etiam aliquampartem defaèZoZſz'ir
árunt. Proinde /Zatutum Bſàncitum e/Lz ſïzb nota perpetuar: infiz’elz'tatismt némo eg—
nícolarum &0. fors addi poſi'et: G’ Scriptorum , ſub eadem poena perpetua: infidelitatis. Hoc
ego
duli publicum teſtimonium_,anteferendum
caeterorumque, deſcriptoribus; & adeſi'e dico, quibusvis
examen, resſi nas Ungaricis , Croaticisque,
deſcribunt, Dan
non revocantibus.
IV, Haud male obſervare CLRitterum, in IMSS. joan. ucii aff'ueiis,( quas vehementiori
¿alamo exaravit , indign'e tractando doctíſi'. Lucium) in quibusvis carthis ,que pro Ven‘etis ex
hibitae ſunt, legi: Dux Veneticorum, ¿5’ Dalmaticorum, atque Croaticorum. Qua- dum
communia non efl'ent , ſingularitatem eam indicant: quod populi Dalmatici, atque Croatici,
qui in_ eorum terris erat, Duces ſeſe eXpraeíl'erint , haud autem Dalmatiw Croatia-que, quarum
Regionum , alios fuiſſe, Duces,Reges,Rectores,Praefectos, diplomata monumenta ue evin
cunt. Et quid ſibi illud: Dalmaticorum,Cr0aticorum velit‘? quzeritRitterus. equitin
tellígi: Regionum,Civitatum , Partíum, nam Dalmaticarum ,G-oaticarum ue ſcribidebue
rat, Ergo populorum Dalmaticorum,qui in eorum Urbe erant , cauſa negotli, aut alias , eſt
intelligendum. Sicut enim-Venetos fuiſi’e per ImperiiOrientalis terras ultro citroque illoca
tos ,conſtªt ex Byzantinis Scriptoribus, fic &populos, Praeſertim Vicinos,Venetiis. V. Tho
. mam

__ ——-—~——_. —- _— --——~ __ A. _ l
 Sclav. CroatDalmat. fiszucz‘bus Regibusque Hangar-ZC. '155
mam Archidiaconum, Virum celeberrimum , &cujus hiſtoriam , monumenta, qua-3 nune edun
tur, firmant, primªm Jadrae, haud tamen totius Dalmatia? , defectionem ad annum 1202.001
locare. Quin datos Epiſeopos, Archi-Eppos; a Regibus Hungarchonſtat , ex eodem Archi
diªcono atque Farlato. Item Venetos , ex praetenſioneJadraz, & hujus toties defectionum, ad
totam Dalmatiam pmtenſionem extendere, cum nihilominus, a pªrte ad totum , illegieima
efl'et argumentatio. VI. Quamvis Lucius variaret in ſcribendº, ſententíam ªttamen ſuam
clare exprimit lib. 3. cap. V. inició , ubi etiam indigitat cauſam ,Venetae ſoliçitudinis proDal
matia, díCens: Quanta incomznoda Venetz’s amzffi'o Dalmatiae, &prefertim infidarum in
tulerit , confiderandum eſt , nam in Pale/Zinapartem Civitatum. a uç'fitarum conſècuti ,
ſèdz’bus ibifixis,fora exercebant. Quare eò ,magis navibus , militiZus, {1’ nautarumſitp
plementis , ad tam dé/Zantia loca conſèrvanda indigebant, qua? omnia ex Dalmatiaſàp—
petebant. VIL Si Dalmata? , auctorem obſidionis Ladrenſis apud Lucium‘pag. 387. ſub N.
2, 8: 3. ſcrutari voluerint, & conferre cum cap.25. omaª Archidiaconi, quo infeí’ci fuiſi'e Ve
netis deſeribuntur , ideo quod divitiz’s qffluentes fuerint , metiancur ipſi , an credere debeant,
illís Scriptoribus, qui Magiſtratus Sacrae Regní Coronª: deformes illis deſcribunt , &depmdí—
cant. Haze quaevis ,aequusjuſtueque lector , cum adhuc dictis combinet, feratquº fententi
am , an non jurª legitimo, Sacrae RegniHungaI-ia: Coronas , noſtrorumque Apoſtolicorum Re-‘
gum , membrum ſint,Dalmatia Croatiaque. Quorum Regnorum jus , uti hactenus illuſtra
re eonati ſumus: itaſqſieſiòrium, illuſtrare infra conabimur, ex una debitX fidelitatis devo
tione, erga Reges no ros ,& ſacram atque Chriſtianiflimam Rempublicªm 'Sacra' Regní Co
ronae.
Monendos tandem voluimus Lectores. Ne mirencurColomanum, in Diplomate filº, Cu*
jus meminic Lucius lib. 3. cap. 3. eXprimereanno I 103. die I5,]unii Colomanus D.G. Hung.
Dalmatiar, Croatia,Ramce9ue Rex, quee poſtrema, in \equentibus diplomatibus , videli—
cec Ramª Rex omill'a. ſunt. Ramam enim five Boſniam Borichio ceſl'erat , ex ratione ſúpe
rius inſinuata , matrimonii condam Clandeſtini, quod lege lata , fornicationem efl'e , poſtea de
claravit,utí relatum ſuperius. Fors hoc ipſum origo erat diſcordiarum inter Colomanum
& Almum , quarum mentio eſt apud Abbatem Urſpergenſem ad annum 1108. quamvís ante
hunc annum , has fuiſi'e diſcordias- credam , ªut a redditu Colomani e Dalmatia. Ponit ªutem
Abbas; belli inter Colomanum &Henricum Imp. cauſas duas , nempe z ffis quarellis( ſci
licet Almi)
ſtri, ſèzſilicetmo'tus Rex
in locis Henricus;
maritimis inflzper
( ſenſu relatoetiam quod
pag.144. ex idem Colomanusfines
Laurentio Regní
de Monacis fines na.
intelli
git, & credibilius ut: ſupra pag. 14.0. diximus, dum pro Socero Ro erio adverſus Henricum
miſit exercitum, eXolutis Venetorum galeis , cepitque Imperiales Ciwtatas Brunduſium ac Mo
nopolim ) Ínvaſèrit. Sed nil efficiente Henrico, pax coaluerit, ut anno MCXI. Colomªnus
fe poeitum Regno Dalmªtiae, filpra in Diplomatibus expraefl'erit. Reſidua Colomani, Regis ‘
Magni ,ad inſtitutum noſtrum non pertinent. Ideo.
V. STEPHANUS II., Patri Colomano ſucceflit anno 1115. annum, ením 1124.. ex
rimit, Nonum Regní lia'. Almus , vedetur Coronam ambiviil'e , ob bella, qua.- Stephanus
gelſit. Sed reliqua. miſſa facimus. Dalmaticarum tantum & Sclavonicarum rerum mentio
nem facturi. Itaque vulgata Colomani ¡norte, conatus ſuos Venetae prodiderunt. Evul
gant ultro citroque ampliffimas ſponſiones, ut evincit memoratum inſtrumentum apud Luci—
um lib. .cap. 4..quò Ordelaphus,anno I 116. ſpondet confirmandam Monªſterio libertatem,
recognp cendo quaedam ,& ſpondenclo: V010 Ducalz’ auctariratefirmare, utſi zas lam x
irzfringere temptaverit, libran: aurí \Regali Fi/èo perſòlvet &c. Firmantur ae_c anduh
auctoritate apud Lucium, ubi refert anno 1116. menſe Martio, Henrici V. Venetias adven
tum , ejusque in Ducali Palatio hofpitium, Privilegiorum , celebrata Venetiia cuna , confir
maüonem, & quod Ducalem Provinciam Regnum(nempe ſuum Hemicus) ?FP-.aller, conclu.
dit: inſüo recçffü contra Hungaras Jenna Dalmatiam invadentes auxz iumſfzopqna'zt.
His rumoribus auditis, puto ego, ex officio ſuo, Banum, fiveDucem illum qu¡ Spalati, Re
gum Ungariae nomine fuit, Spalatenſem Civitatem occupare voluiſſe , qua de re Thomaª Ar
ehid. cap. 18. Hoc ipſum attªmen ſerviveri’c Venetis pro conturbandis DªlmaUS , belloque ge
rendo, Dux ipſe Ordelaphus anno 1 lI .ab Ungaris caeſus eſt ; ita enim a ud Lucium Pan—
dulus: Dux guagueſid eſt‘ Ordelap us - ~ contra Hangar-0.9411:Da‘ngatlamfiq/hlztet‘
invaſèrant - - cum uitíbus è’flolío egrçfflzs efl, pugnamque _cum eis Intern', /ïcut DEO
lacuit occiſits fuit. criptores Veneti , ut firment ceſi'um fuiſi'ejus Dalmatle Yenetis , ſcri
fun:: hac occaſion’e utriusque Imperatoris auxilia illis adſtitiſi'e, conſequenter Jos Dalmatiae
ab utroque Imperio agnitum. Felices Ungªri, quorum armis : &DuxVenetiarum occiſus eſt,
& lmperii utriusque, ekercitus attritus. Verum has Dudas aíſertlonea ſuae , docencia- haze
- q q ª ren
 1'46 Notitiae Preliminares Pannanz'ae Veteris Periodus III.
rent Scriptores Veneti. Enimvero ut recte obſervat Ritterus , Alexius lmp. in illis tum erat
circumſtantiis, ut aliorum indigeret ſubſidiis, Jonio ipſo ſpoliatus, Adriatico Ungaris jam pri
dem ceſi'o. Neque ByzantinorUm ullus meminit, Alexium pro vindicando Venetis Adriati
co & Dalmatia , adVerſus amicos ſibi Croatas & Ungaros ,bellum geffiſſe. His annis Henri
cum cum Stephane in Auſtria pugnáſi'e Seriptores refferunt, haud vero quod ſciam ,- vel lege
rim in Dalmatia. Sed mirum cſt, ſi uterque Imperator, ſtuduit magis elevandís promover¡
disque rebus Venetis, uam fuis, quod a Scriptoribus Venetis accuſctur, familia' Alexiorum
¡ngratitudinis: Quod ucceſi'or Alexii anno 1 118. mortui , CaloJoannes: non ſolUm renuit
Confirmare erſobolum Venetorum, ſed illud vetuit, Venetos imbcrbes efficiens , ut Dandu
lus apud Lucium. Accedit: ¡pſos Scriptores Venetos variare, nam Sanſòvz‘nus , Sabellicus
item,a Dandulo differunt. Lucius, quamvisDandulo ſUOcurrere nitatur epitaphio DucisMi
chaelis, fatetur nihilominus, ſuppofitum eſſe, quod Dux Michael mortuus fuerit I 129. Ema
nuel autem imperare ceperit 114.3. Quare bene obſervat Lucius in Patria;- ſua? Chronico Me
nwr. Trag.lib. I. e. 9. p. Io. Rlefi‘e coſi intricata Z’Iſioria Veneta, CÍze dig Cilmente può
efflr inteſa ,- meliusque Scriptores Sacra: Regni Corona?, ſequentur Thomam Archidiaconum,
qui retentam I'ub Stephano II. fuiſſe Dalmatiam a Venetis, nuſquam recenſuit, imo IVIanqffiès
ub ColomanoRege,Hungarus natione , erat SpalateníisArchi--Epiſcopus, ac poſt hunc plu
res: Bonfinium item ,qui rectè vereque afferuit: in capta a Colomano Dalmatia , ejus domini
um Ungaros continuàſi‘e. Hanc Bonfiniiaſfertionem, ultra recenſita ſummariè, demonſtrat
apud Lucium lib. 3.pag. mihi I 17. confirmatio Privilegiorum: Et ego Stephanus , Coloma
ni Regisfilias , ex Hnngaria: , Croatia', atque Dalmaticz, anno Dominica? Incarnatio
nis ¡¡24. Indie?. 2. \Menſè Julio , Nono anna Regnz’mei , eandem libertatem &ª pacem a
patre meo vobis Tragurinzs G’ Spalaten/ibus Civibusſtabilitam, cum Epiſèopis G’ Comiti
bus, G’ Ómnibus Regni mei Principibus,ſüb eiusdem Sacramenti obligatione confirmo 8
corrobora. Sequente ſubſcriptione tantorum. Geyſa quoque II. iſtud agnovit, in litteris ad
Spalatenſes datis, apud Doctiſt'. Farlati Tom. 3, ag. 174… ſe uentibus: G. (hoc eſt Geyſa‘)
DEI Gratia Han aria? ,Dalmaticr, Croatia, ama-?que ex. G. Gaudio) ſào Archi—
Epiſèo o, Cernec atComiti. omnz‘busque Urbis Salonitance Proa-ri us,gratiam cum/?z
lute. itterarum vç/irarum intelligentiam, diligenter ut oportuit animadI-ertimus, in
quibus Ez’ vos nqflro com ati dolori , ra Patris noſlri obitu , 8 Regia: congaudere dig
nitati , totaliter nobis a harendo,fi e plena afferui/Zis; qua de re grates nobis , veſtrzs—
que contribulibus habemus, 8 habere volumus non modicas. Laudabiliter enim noflri
Pradece ares, vos dilexi/lè comprobantur( ¡taque rebelles illis , eſſe non debuurant) cum
z'n fide ffirfflma erga nos habita, tam vos, quam veſlros concives perſèverare videamas.
Unde 8 potiori gratia vos complecti En’ volumus’, {5’ promittimus. Placuit itaque ,utpo—
te'petitioni ¡¡e/lr:: , libentijlime annueremus; nam ò’ privilegium veſtrumProut volui/Zis.
corroboramus anti ua lege Patruum no/Zrorum, {5’ vos arnpliori dilec7ione, ut diximus,
complecti volumus ¿in-omz'ttimus. His addas , qua: mox ¡nfra exhibebimus,lvidebisque Bon
finium vera ſcripſille. Refidua , cum Stephan¡ Il. rerum geſtarum non ſcribamus hiſtoriam,
ut inſtituto noſtro aliena , vomittimus.
Caeterum Regis Stephan¡ Il. apud Scriptores Byzantinos eſt memoria, de inferiore Scla
vonia,videlicet ap_nd Nieet. Choniat. Logot. Secret. lib. l. Ïoan. Cinnam. quod: Circa annum
I 123. poſtquam Joan. Comnen. Imp. Almum ad ſe profuºientem ſuſcepiſt'et (quem ob neXum
q ſanguinis,ſratreIn eXprimerent) neque ad preces Stephan¡ ex finibus Imperii eXpelleret,prz-e
textuſ oliatorum Hungariee mercatorum, ¡n Veritate autem ob receptum Protectumque Al
mum', tephan¡ Regis exercitum , ſuperato Iſtro BraniZObam vaſtáſi‘e ( Cinnamus habet Belgra
dum) moenibusque dirutis, & Zeugminum translatis, ex ¡is in Sirmio Zeu inum( hodie
Zemlinum) condidiſt'e.
Turoczius ſcribit Hinc facile
: Imperatrix proceflit, Piriſce ad St hanum Regem anomine
Con/lantinopolitanafiliaeRegisLa-dislai, monitio,quam
Pyrz’sk
nunclat Regi Stephano , quod maritus filas, Regi improperaret dicens: Regem
Hungaria' efflz lzom'znem ſàevum. Haud attamen, cauſam hanc bell¡ fuifl'e puto , ut ThurOª
czius z verum ſuPra relatam ex NicetaÑ Sunt qui volunt Stephanum hunc fuiſi'e Monachum ,
ad extremum. . At caret fundamento _haec opinio , niſi fors vel in veſte monachª‘li fuili'et ſepul
tus; vel fraternitatem cujuspiam coetus afl'umpſiſi'et, ut Saeculo decimo,hwe quoque monaſteª
riis utilitas, viguiſi‘e apparet. Neſcio unde? in ſuis adverſariis Ritterus notªt: Colomanum
Regem fuiſtè monachum , ſub nomine Stephan¡ , ex quo , Graeci Almuzem , & Sdephanum , fra.
tres ſcriberent, ſub Stephano Colomanum intelligentes. Sed hago aliaque plura ſomnia, pia!
- que ut vocant fraudes , referre pudet.

VI.
 _.
) Solar. G'aat. Da Iman/W DuelZus Regíbusque Hangar-ix. ' !57
VI. Lucius lib. 3. cap. 8. ex ſilentio Thu'rocz‘ii , aliorumqúe Scriptorum Hungariàe, mai
le conjicit eoncludit ue: Venetos Adriaticae araeqpqfflèfflionem continuó e cenſèna'umeſt,
'vívente Ste ¡¡ano ,Zcuti &Bela caci ejus Succefflòris tempore,cüm nu lius eiusdem pri
vile ii irz almaticis Civitatibu‘s memoria reperiatur. De Stephano diximus; de Bela ve
ro I . dicto cae-eo, dubitari n uit ex ejus diplomate a ud Farlati Tom. 3. pag. 17 .fe uenª
te:In Nomine Domini noflriïE uCÍzri/Zi. Anno ab ncarnatione‘ Domini \MCXÑX [IL
Indicïione rima. 0 Bela DElGratia Hungaria, Dalmatice , Chroatiae, Ramoeque
Rex. Do Sede/ice palaten/i , pro remedio anunci? memmeorumque Succeſiòrum ,- 8 tíª
_BI Gandia prwdiól‘ae Matris Ecclcſtae Archi—E iſóopa,EccÍeſiam S. Marie, quee/Z Sa—
iomz cum omrzibus appenditiisſuis, tam mobiíium quam immobilium rerum, G’ cum mae
lendinorum reditibus, ut nulli amnit’za hominum niſipra-nominata? Ecclefice Spalatenſi,
reddatur tributum ; è' uicumque Iza/Ira privile io ª - arium reſiſiere voluerit , iratum
4 habeat trinum ò' unum _ Eum , G’ habeat maledicïianem Sanctorum Patrum, in/iiper naª
flram iram ince anter incurrat, 5’ decem libras auri componat , medietatem in Regale‘
Pªlatio, è' me ietatem Eccle/ic, cui inju/iitiamfecerit; ò’ hare cart/tula maneat inſüd
?abaratione Ex Thoma item Archidiacono cap. 19. manifeſtum eſt , in pacifico conſtanti~
'que pofl‘eſi'orio Dalmatiae totius, Stephanum & Belam II. Reges Hungariae fuiſi‘e. Imò Gau—
diusArchi-Epiſc, Spalatenſis, a StrigonienſiArchiepiſcopo fuit confecratus, haud fine reſenſu
Innocenti¡ Il. Papze Roman¡ , ut clarum eſt , ex Papas Epiſtola, a ud Doctifll Farlati, loco
memorªto, in qua: in Sarzó‘t'am‘Romanam Ecclefiam raviter ¿liquiffe , Ez’ claves Bean'
Petri aÏ/Ïct temerario evacuare valle/i?: dignoſèeris, aim [Prem dignitate Sedis ApQ/ZO
¿ica, a aliam Provinciam convolá i, ¿3’ contra' veterum conſüetudinem, a Stri onienſi
Archiepiſèapo conſècrationemſüſèipere attentaſti. Potro cum in eadem epiſtola icat In'
nocentius : Quia tamen dilectusfilius nofler Bela Hungarice Rex pro te multoties apud
Sedem APO/Zolicamper litteras CI' Nuncios intercefflt , z'pſius tandem precibus cºnde/¿ene '
dimu-s, ò’ per - - Pallium o dç/Zinamus. Dubitari ex his haud pofl'e videtur, Belam Regem
in Dalmatiae poſi'eſſorio fuifl'e. Quamvis vero notaret Doctiſil Farlatus , Epiſcopum jaderti*
num , Venetorum praefidio 6¡ gratia &etum , nec Se‘disA oſtolicae auctoritate, nec hortationiª
bus LegatiApoſtoljei, adducívaluiſi'e, ut in fidem poteiiatemqueSpalatenſis' rediret, nihilo—
minus inane tantum nomen Archiepiſcopi eum gefliſi'e, Pallio non obtento, hacve de cauſa
eum vocari in tabulis Archielec'l'um. Quod Venetorum molimina denotat, nequa uam po
teſtatem, cum, fijadra Dominio paruiſï'et Veneto, ratio non affulgeat, negati pallii piſcopo
Jadrenfi. Ex ſuperiore Titulo Regis Belae , Videmus: Rama-:que Rex, Hoc qua ratione
poſitum ? multi quaerunt. Mihiveroſimilius eſt: Colomanum Regem, Qui "ºe ue hoc titulo
uſus fuerat, Ramam , ex indicata ſuperius cauſa cefliſi'e. Boríehius, ſive Baric ius ,Stepha
no Regi, ut legitimo Colomani filio, ſucceſiionem non difficultavit, Verum anno '1131. defi
ciente Stephano, pmferri Bela* Voluit. Factione attamen ſua, caſtigata extínctªve( vide apud
Pray Anna]. Par. I.) Bela , Rama: Titulo uſus efl , & ſe Regem Rama, ne uaquam Bori
ehium ſcripſit, ſatis teſtatus, Borichium a fe Pro Rege non agnoſci. Rmus ¿con Marcelle
vich notat, ex monumentis ECC]. Zagr. Anno 1 1 35. ſub Bela ll,Rege,C0mitem Varafilinen
fimBelec (a quo fors nunc Bela, in eodem Comitatu , appellatur) contiguaſibi, Capituli Za
grabienſis bona, Toplicce voeata , víolenterinvaſiſi‘e, occupáſi'eque. Quam vim, ºb bellicoſa‘
tempora, jure vindicare ,ad annum uſque 1181. Capitulum non potuit.
VII. Geyſa II. quo anno Belae ſucceſiit , dubium enaſcividetur ex diplomatibus, quia in
inferius deſcribendo , annum I 14.3. ait Regni ſui fecundum; in altero autem , aPeterfſii Tom¡
I. Conc. Hung. exhibito,annus 1148. Gey/I'z Rege in Anno Regni Octava legitur, ut
haec,initiumRegni Geyſae dubium faciant. Sed haec retuliíl'e ſufficiat. Quamvis vero Lucius
1.3. cap. 8.ex elargitis per Geyſam Privilegiis fateretur, Dalmatiam illi fuifl'e ſubjectam , &
lib.6. cap. z. in quibus Dalmatarum Privilegia, Geyſa Rex auxerit, deſeriberet; temen turn
ndis,confirmandam
exſcribimu S. reiPrimum
veritatem,eum &, notitias
eſt: Anno alias,ex FarlatiTom.
ab Incarnatione iſ uentía
Domini gſqjilri Ge ik Re
JESUyCÍir-i/Zi
MCXLIII. E o Geysha DEI Gratia Hungarice , Dalmatia: , Gautier, Rania: Rex.
Confirma Eccle ¿ae Spalatenſi , 8 tibi Gaudine Archiepifl-opo Eccleſzam SMÜC, qua!
juxta rivum Salonitame Civitatis e/Zſita , cum Ómnibus uis appendiciig‘, tam in terris,
quam in vinet's, atque haminibus,five molendinis; Iza endi,pczffidendz pptç/Zatem abria
mas ,- ut a Predecefforibusmeis Columna , Ste llano, 8 noviter a Patre meo Bela jure
fui: regali concçfflz ( en firmar¡ iterum contra Lucmm , Dalmatiam,ab his Regibus, fuiſi'e ſta-ª
bilíeer poll'eſſam) annuentibus cunc‘ïis , nºbis Epiſèopis ,five Prºceribus, pradictam canª
r r \limª
War. Baltñajàris Kerçſelich.
 153 Notitzae Prelimznares Pannonicz Veterís Periodus III.“
flirutzonemſàncimus. Quad/i quis contra noſtrum Privilcgz'um aliguid fra'ngere, vel ma
chinare volueriz', Regalis gratiae ¿vrivetur beneficio.
Alterum eſt: ,, Anno Domimcae Incamationïs 114.3. Indíct. 5. Epacta 22. concurrentï~
,, bus. 3.Menſis Maji Anno Secundo Regní meí. Ego Geyſa Rex Hungarízk , Chroatize , at—
,, que Dal'matíae. Juro ſuper Sanctam Crucem , Urbís Spalatenſis Principïbus firmam pacem ,
,, & libertatem; Mihí quoque &Succeíl'oríbus meís tríbutaríi, aut angariaríi ne ſitís. Epí
,, ſcopum vero aut Comitem , quem Clerus & Populus elegerít confirmaba, & lege antíquí—
,, tus .conſtítuta , cum veſtro Judíce utí permítcam vos. Prat-ter quod introítus portus Civita~
,, tis de extraneís duªl partes Rex habeat, tertíam Comes Cívitatís. In Cívitate veſtra nemí
Ñ nem Hungarorum, vel alien¡ enarum habitare permíttam, níſi quem voluntas veſtra ex
,, petierít. Cum autem ad vos oronandus, autvobíſcumRegni negocia tractaturus venero,
,, nemíniCivíu'm vis inferatur domorum ſuarum, nifi quem dilectío veſtra fuſceperít. Judí—
,, cem inter vos,& extraneos ame conflítutum vobíſcum ¡n Civitªte ſedulo commorari volo,
,, nec eum extra urbem alias proficïſcentem fui pmcepto aut ſigíllo a vobïs cauih placítand¡
,, ſequendum concedo. Si quis Veſtrorum per meum Regnum ,terra , maríquc negocia exer
,, cuerït; míhí, aut alicui‘Noſtrorum bomínum , ex proprío commercio nullum perſolvat
,, debítum: Obſides a vobís nullo modo reeípiam; fed inCuría noſtra ſervire volentíbus ro
,, gam impendªm , & morand¡ , five dífcedendi ad ſuum velle facultatem obtineant, nullam
,, que ſuper hoc moleſtiam inferam. Ac ſi forte alíquem, dominium meum aggravare videbí—
,, tur,& urbem Veſtram exíre voluerit, ſecurè cum uxore, & filiis, & familia, &_ omnibus
Ñ ſuis bonis,quocumque ſibi placuerít,eat. Haec autem omnia abſque fraude, & ingenio ad
,, detrimentum Civíum , &Civitatis in alíquo attinente obſervabo. Sacramentum hoc a Re*
,, ge, &Archiepíſcopo Muchia (five Mella) confirmatum eſt. Ego Bachíenſis Archïepíſco
,, pus laudo , &confirma Ego Mªrtïnus Agríenſis Epíſcopus laudo, & confirmo. Ego Pau-~
,, ’lus Veſprimienſis Epiſcopus laudo,& confi rmo. Ego Verblen Zagrabienſis Epiſcopus lau
,,,, fis
do Epiſcopctus
& confirmo. Ego&Zªcheus
laudo, Tavar
confirmo. Egolaudo,
Paulus& Canadienſis
confirmo. Egojoannes Quinque-Eccleſien—
laudo , & confirmo.
Tertium: ,, In ChriſtiNºmíne Amen. Hoc eſt eXemplum cujusdam-PrívilegíiRegalis,
,, muniti appenſione cujusdam ſigílli , magní , rotundi ſuper appenſiva membrana, in quoqui—
,, der'n ſigillo ſculpta eſt regalis ¡mago, ſedens in throno , habens in manu dexterª quoddam
,, lilium ſuperpoſitum, & in manu finiſtra quªmdam ſculpturam rotundam cum Cruce, &
,, ſculptae Tunt ha: littere circumcirca,cruce praepoſita. Geyza DEI Gratia Hungaríae, Dal- '
,J
matiz.- , Chroaciae Rama‘.- ue Dux : Cujus quidem Privíle ii tenor, per omnia talis eſt. In
’J
Nomine Sanctóe Trïn'tiatls , & individuaz Unitatïs. Ego ¿Ryu DEI Gratía Hungariae,Dal~
’I
matizª ,Croatian Ramas-que Dux. Do & confirmo Beato Dompnío, 81 tibiGaudio Archiü'
ª)
Epiſcopo Spalaten.&c. Villam quae vocatur Srenína ,cum pratís, ſylvis , paſcuis, memori
Ñ
bus, GL aquimoliis , &x omníbus aliis ſuis pertinentíis, incipiendo a Mazera, quª: vocatur
ª,
Zavala , juxta torrentem nominatum potoch , & verſus partem aquilonarem ad rupes pro
71 ximioris montis ; & ¡nde verſus Oríentem recto tramite per Stinízam in longum admagnaª
’J maceriªs, quie dicuntur Slavicze Gomílle lípe ; índe ad meridianam plagam ad aquam,quae
,, vocatur Briſních. Deínde ad lapidem cum Cruce fculptum , &ad ali-um montcm Zavale.
,, Omnes quoque villas, terras , & pofl‘effiones, quas Branimïr Dux Croatorum, & fuí prc- .
,, genitores , donaverunt beªto Dompnío , vel confirmaverunt ,'ſimul cum prmdicta villa Srrç
,, nine, cum ſervis & ancillis, quos & quas ab antiquo Eccleſia S. Dompnií habuít in ipſiI
,, víllïs, terris & poſi'effionibus; Et filios & filias eorumdem do & confirmo perpetuo polli
,‘, dendum. Decemens aUctorïtate Regia, ut non líceat alícui Bano , Principï , Comiti , & a~
,, lïïs meís Míniſtris ípſum Archiepíſcopum, &ejus Eccleſiam in erfata donatione,& confir
,, matione moleſtare, inquietare vel defraudare. Quïcu‘mque hujus' meae donationís, & con
,, firmatïonis paginam violare praeſumpſerit, iram omnipotentis DEI , &Regíam indignado
,, nem incurrat. Et ipſa donado &confirmatïoſuum robur obtineat perpetua: firmitatïs. Da
',, ta per manus Barnabae Aulas Regíe Cªncellaríí, in preeſentïa Lucze Archiepïſcopí , &Arpa-r
,, Bani, & aliorum Principum. Anno Incamationis, Millcſimo, Centefimo,Quinquageſi
,, m0 Octavo.
Agnoſco profiteorque debilitatem meam , dilïſ—glentiffimo exªmine, monumentí praemïſiï
inſtïtuto, quid ſibi vellit, Titulus: Ego Gçyza, ungariae , Dalmatia’ , C/zroatíaz , Ra
maeque Dux, conſtituere neſcio. Enimvero tam priora duo diplomata, quam eeíam inferius,
Geyſam,Regem Hungariaeêzc. eXprimunt: hoc Ducem HungariaS, Dalmatíw, Croatia-,Rà
mae. Infra deſcribendum diploma, anníejusdem eſt , nempe I¡ 53. iísdem teſtíbus , & ab eo
dem Cancellatio. Qui? ignoráfl'c eum ſuſpicabimur , Regem a Duee díſtingui. Quare opi~
ad M
 Salav. Craat. Dalmat._/izb Ducibus Regibusgüe Hangar-ia *59'
'nione mea, poſtquam in deſcripto ſuPerius ſigillo, eoque ſculpto, &ªque Iegeretur: Ggiza
DE! Gratia, Hangarice,Dalmatiae,Clzr0atiae, Ramaque Dax. Hinc fculpta ſigilli e
pigraphe foret eadem cum Titulo; eſi'entque teſ’ces duo, figillum videiicet, cum diplomado
titulo ; Geyſàe Regi, filius fuerit, Geyza nomine, qui Ducis titulo, Dalmaciam, Croatïam',
& Ramam , gubernavit, ab exemplo anteriorum Regum , ſequentium ítem. Quake Gey-ſa
Regi , piures fuiſi'e filios,ac Stephanum & Belam , hinc deducimus. Accedit.- Barnabam ae
què ſe diſtin uere, dUm ait: .per manus Barnaba: Aula- Regiae Cancellarii. Profectò ſa
tis videtur iſtinguere, officium ſuum Regis Gçyſa’ eſi'e, rem veroa ſe expeditam, GMC? Du—
cis ,qui tum ,penes genitorem, ut fors minorenis,fuerit. Quod item tria diplomata, in quibus
Rex, ſcribantur hac ortographia Geyſà: ubi vero Dax, tam in ſigillo , quam titulo Gçy—
za. Ego bee aliter, interprcetari nequeo, poſtquam figillum, vindicaret diploma, ab ejus
falſitate. Si haec mea eXplicatio, ex ſilentio Scriptorum noſtrorum, Geyzse hujus Ducis, ac ſi
lii Geyſaª.- Regis, non probetur; eſtò notum ſit ex cauſis pag. 83. inſinuatis, antiquis Scrip
toribus nos deſtitui , Thurocziumque, duobus Saeculis ‘poſteriorem, primatum hªbere, lector
erudite, haec ílluſtrare, dignare. Chroníca Croatic'a ad annum I 161. \norte Geyſae Re is no*
tata ait : [mel ie chetiri ó‘zine, Steffana, Belu , Arpada, i Gejzu. Sive: erant il i 4.fi—
Iii, Stephanus, Bela, Arpadus, è’ (I'ma. Poſteriores hos puto praeiviſſe morbº genitorem
ſuum, dum horum nulla eſt apud Scriptores memoria , a morte patria. Interim candiſcimus
ex diplomate anteriori, praeter tot caetera , Banas , lures fuiſi'e; ut non liceat aliCuiBano.
Item LucaeArchiepíſcopi Strigonienſis , nec in Arcliiepiſêapis Strigonien/ïbus, Tyrnavice
anna 1752. editl's, exactam effe Chronologiam ,dUm iſthic exordium ArchiepiſcopatusLucz,
ad annum l 162. figitur. ln robur priórum,atque cumprimis, RegemGey/Zz, a Duce filio Gey
{a diſtinguendum effe, en anni ejusdem I 158.di loma , quod Regia auctoritate eſt expeditum.
In Namine Sandía? Trinitatis B’ indivizïuw unitatis. Ego Gçyſà DEIGratia Hun
ariae, Dalmatiae, Chroatiae, Rama-gue Rex. D06’ confirma B. Dampnio, è’ tibi Gau
dio Arclziep'lſèopafideli NOſZra , pra anima mea, B parentum meorum, Ecclefiam S. Bar—
tlzolomai de Tino, cum Ómnibus pertinentiisſüis ,* &3’ Mona/Zerium S. Ste ‘hani, &3’ S.
.Zilqyſi de Salona, cum 077271le pertinentiis ip/òrum. Auctaritate Regia ecernens,ut
non liceat alicui hominum, BanO,Principi, Camiti ,ſêu cuilibet Mini/Zrorum nq/Zrarum
ènſizm Ecclefiam, /ive Archiepiſèo um de- pretfata donatione mole/lare, inquie
tare, minuere, vel defraudare. Juicum ue vera hujus mea? donationis paginam viola
re préſàmpſèrit
da ,Iram' Omnipatentis
natia nihilominusfiium D I,
rabur obtineat. è’ Regiam
Data ind¡líZarnalza:
Per manum nationemAulª!
incurrat , CI’ Cªm
Regia i /c‘i

cellarii,in prag/èntia Luca Archiepi/èopi, B’ 'Arpa Bani , G’ altarUM Principum. Anna

Incarnationis Chri/Zi , ¡¡58. › ~ qu p
De Jadra difficultas eſt, cui nempe paruit? Erectío Sedis hujus ad Archiepiſcopalem
dignitªtem , quod armo 114.5.evenit , res tanta non eſt , cum hoc GaudiiArchiepiſcapi Spala—
tenſis conſenſu eveniffe credendum fit; dum ScdeslApoſtolica, jura cujusvis illaJſa cuperet,
Gaudíusçue Primatialem ſuam dignitatem, hac elevacionejadrenſis Sedis amplificaverit
obſervante hoc ipſum , Doctiſiimo Farlato. Sed quia in Tabulis SS. Coſmàe & Damiani,apuà
Farlati exprimeretur: Anna ¡¡46. [ndiêíione nana, ten'zpore Petri Pal,Ducis Ven, ò'
Lampridii Jadren/is Archiepiſèapi {ª² Petri Camitis &o Argui poſſet, adram ſub _Geyſª
II. Venecorum poteſiatis fuiſſe. Verum iia-:c , nec Th. Arch. C. 20. uecipſe andulus ſcriberet,
qui unicè Pratectianis memïnit, cum de Salona, S alatum faret translata flfetrapolir,
eamque è’ Tragurium, Selwnicum, &57111cm alza oca Croatia , Hungarian tables occu
Pc’çfflet; _ladra cum Infizlanzs urbíbus fit Duealz pratectzane manentibus , ravzs inter ip
ſàsCivitates eſtorta dgffiênſio. Tune Lamprzdizis ladra _Epiſr‘ropus, Duczs pra/¡diazab
Ana/Zaſio Papa, ut Jadren/iÍ-Eccleſta Metropolzs,8 Pallzata de certero forenprivilegzum
Obtinuit, 'Illigue ,Inſàlarum Cathedrales Eccleſias , Romance Eccleſia alzedientes,ſz‘¿lnecit.
Dand.].9.c. 14.part.1 z.teſteFarlati. Ultima verbª reflçxionem merentur. Sed eXplicatio bue non
ertinet, verum cum ſint Hifi. ECC]. ideo : Preces, cor‘nendatiOqUC eatenUS Venetiarum Ducis, pro
Eampridio, ſubjectionemjªdrze Venetis, eo minus evincunt , quod ejusmodi preces, ¡nunc e
tiam impetrari ſolent, poſi'untque; pro eiargienda quapiam., Sedís Apoflolicxe Gram., quin
legitime concludatur, oratorem ſubditum ejus eſi'e, qui commendat, ſeſeqúe interpenit. In
caſu autem preſentí,eſt luculentum, ex eodem Dan ulo, itª ſcribence: Anna Domim 1154.
Paper Adriani primo , Henrieus Dandula Patriarclza , Duczs liar-tata, Ramam prope
rans , approbatianem Patriarchalis Sedis in Grado, G’ ¡us Primatus /izpra Jadratinury
Archiepiſèo um, 6’ ejusSuffraganeas ab Hadriano obtinuit; utſicut Papulus antá'qm
temporibus Fenetarum Duci obtemperabat 5 ita Clerus eorumPatriarchapariter obeE Ire:
l' l' ª l gº
 \ I

".160 Notz'tz'a! Preliminares- Pannonicz VeterisÍPeriodus IIÏ.

Ego pmtermitto illam :equivocationem Dariduli: utficut opulus; tacendo: quis illepopulus ,ª
At ſijadrenſemintelligitfipſe fatetur: antzquís tempori usVenetorum Duci,ol›tem erabat,
igitur teſtimonioDandulí; & Interpraetis priorum ſuorum :Jadra cum InſulanisUr ibus,ſub
Ducaliprotectione manentibus - Item :DucisPrrz/idio &0.tunc, five ſubGeyſa II. añis I 14.5.
item I l 54.. & I 1 55. ac ſequentibus,Jadra cum Inſu]is,fub poteſtateVenetorum non fuerat. Scrip
tores Venenº, hoc ipſum fuiſi'e cauſam volunt ,utJadrenſes ad Hungaros deficerent. Miror‘, ſi
eorum fuerunt ſubditi , quid fuit 'Z ut iniquam Ecclefiae ſuae cenſuerint ſubjectionem, hujuſque ele
vatiºnem ad Archiepiſcopatum. Jadrenſès periniquo animo (verba ſunt Farlati) tulerunt Ec
cle/iamſüam in dztionem redigi Patriarcha Gradenfis: id uod earum animos a Vene—
tz's alienavit, B ab [mperio Venetorum ſapíus deficiendz' initzum En’ cauſàm proebuit (Quo
modo inicium pmbuit, dum Dªndulus a Farlati citatus ait: antiquis temporibus Venetorum
Duci obtemperabat) cum autem diu , multumgue reluct'atifug'ffiznt , vix tandem adducipo
tuêre , utfitum Archiepiſèopum, ez'dem Patriarclzafitbçfflèpaterentur. Sed ¡¡wc alzas.
Premiſi‘a reſerre credidimus, ad intelligendas equivocationes, quª* ex eodem Dandulo, ſunc
dilucidatae, ut ſcrupulum nemini fªcere debeant , fi legatur, Pra/¡dio Ducz's Venetorum,
Jadi-_enſem Sedem, ad Archiepiſcopalem fuifl'e elevatam. Sed neque putºs eruditè Lector, Ja.
dram ſui fuiſi‘e juris , atque a Geyſª &Hungariae Regno independentem. Enimvero ex Far
]ato, Thoma item Archid. cap, no. conſtat, dum de Lampridio ªdJadrenſem Sedem promo.
vendo ageretur, Comitís tumJadrªe Petrana; five Petri, favoríbus Lampridium fuiſi'eele
&um , obtinuifl'eque Pallium. Idem Vero Petrana , quod Hungaríae Regi ſub‘ ctus fuerit,
teſtatur monumentum Tom. . pag. 185. apud C1. Farlati, ubi: Anno D. N. Eflt Chriſli
:164. indie?. XII. Temper¡ us italzue Dominz' Step/¡ani Regis Hungariae ,B Ampudii e
jus Ban'i. NOS denigue Petras, El Gratia Sqlqrzitana Eccleſttz Archiepiſèopus &c.
ibi legenda, ubi: ante Albeuſüm, quztzçnc temporzs m loco Bam' erat - - ac prwdz'ctus N

.Albeuſus viſà ratione Pre/lalala": nobzs Bogdqniz‘um. dedit ; a'eirzde Step/lanusfrater

(Ippo- , locofratrislzfia venit cum Petrana 0mz_te,guz tune temporisfizb Rege Ungari
c0 erat, G’ miſèrat ' Zum Banus çum fratreſz‘zo m iſ is partibus - - ac infra - Hoc ergo
nos audientes, ea,quce prwnomlnatus Stephanus ,frater Bam' cum Peri-ana Comiteju~
dicaverunt , nos corgfirmavimusêzc. Prefecto liquet hinc, anno 1145. & ſequentibus, five
Geyſa ll. vivente,Jadram, & Comitem hujus Petrana, nequaquam Venetis Pªruiſi'e, verum
Petrana Comite - guz tune temporzs/ub Rege Ungarico erat, & uidem a Bano depen
dens, ut contextus evinceret. ltaque in ſtabili firmoque Pofl'eſſorio Balmatiae , Geyſa quo
quo fuerat. Firmªntur iſta , Abſàlonis Hungari in Archiepiſcopum Spalatenſem, poſt Gau
dii , five reſignationem , five privationem , electione. Hac de re legend¡ Archíd. Spa]. ae Far
latus Tom. 3. Ex Abſàlonis hujus epiſtola adSpªlatenſes, apud Fªrlati Tom. 3. pag, ISO.
condiſcimus: cauſam, quae erat Abſaloni , cum Mercurio Comite, in Regio auditorio fuiſfe
agitatam in Hungaria. 2. Vivente Geyſa, pro more Dalmªtiae Cfoatizeque fuiſi'e Ducem
Geizam alterum, filium Regis. Et: ſub hoc Banum,ſcribitením: ,, Scitis enim in prªſentia
,, veſtra, quam coram Legatq Regis,qualiter Mercurius Comes, contra Dominum, quam in
noſis inſanivit z idcirco quia jnflitiªm mea'm quªrebam, relatum eſt hoc Regi, quam Duci,
,, & toti Re no. Unde valde iqdignati fuerunt ; & quia ego in erſentía Regis fui interro—
gatus ,voÏuit ,noluit, oportmt me dicere. At tum tantum rogavi Regem ,quam Ducem,
nod condonaverit ſibi, & cum gracia circa Regem moratur, &cum honore S alatum re
dibit - - ~ Hoc Rex &Banus audientes major-es gratos Vobis referent. Quo ~ſi non fece
,, ritis,nos quidem per gratiam Regis, quam Ducis in Dalmachia crimus - - - Nos vel-ò cum
,, conſilio Re is & Ducis mittimus inter vosJOªnnem Comitem noſtrum &0. ,, Quake Gei.
zas Ducis, ’ut upra ſumus commentati,hinc quoquememoria firmatur, cum ſcripta fit ePi.
flola Circa I 160. nifi velis, Geyza Ducc mortuo, Stephanum illi ſucceffiſſe ,poſt annum I 158.
Anno I 14.8.Be1a five Belus erat Bªnus evinoentibus monumentïs. Credo hunc fuiſi‘e Geyſae
Avunculum. Arpa BanUS erat Croatiae, ut ſuperiorª teſtªntur monumenta. Quae bella Gey.
fa II. geffit? cum non fitinſtituti noſtri, Anna]. Parte I. CLPray, videndum. Addimus tan
tum , videri nobis verofimile admodum , Borichium quacumque demum occaſione & modo,
fic fub Geyſa transe iſi'e: ut pratenſione ſua ad Coronam Hun aria.- ceſi'a, jurº ítem in Ra
mam, dominia quas ªm aRege collat?, acceperit, cum Banatus ?Yºgui Sclavoniae honore. E.
quidem infra Hiſt. Zagr. pag. 76. Borzcio Bano exprimitur. In nqtitiis autem Ecol. Quin
gue-Ecclez/ienſis exhibemus Bela: IV. ſententiam , anno ¡259. feria. quinta poſt Feſtum S. Mi- I
‘chaelis Albïe latam ,in favorem PhilippiEpiſcopi Zagrabienfis, ubi: Quad cum Venera‘lvi.
lis Pater Phili pus Epiſèopus Zagrabienſis dileéïus &'fidelis nofler, ſúper terra &Man
fini, condam ºrich Bani , aPaulofilio condam Boric/z Bani, coram Noh's tractusfuyº
U4'

I
 w p Sclav. O'Ocn‘Dalmai'. MDucibus Regibusgu'e Í-Ïuhgai‘id. ' 161-‘
ſèt in cauſàm , idem Paulus pradic'l‘am terram, utpote hareditariamſibi cum irjldnÏi:
're/lina' pQ/Zula‘vit &0. Arguimus hinc Borichium , dominia in Hungaria accepiſi'e, tenuiſi'eª
que. Neque in ſententia , hwc Paulum non probáſi‘e aſi'eritur, fed in penam falſificata'rúm
uarumd'am Belae I_V. litterarum, terra S. Martini auffertur a Paulo , adjiciturque Epiſcopo:
,9 In ipſa inſtantia judicii ( itain ſententionalibus) pmdictus Paulus depraehenſus eſt Noſtrao
v Regias litteras falſaviſi'e. Cum igitur etſi aliquid juris in praedicta terra S. Martini pra?
à) fatus PªlllUS haberet, praeter vitium comp-.ªrte falſitatís, ipſa terra S. Martini, ſicuti &aª
5D lia bona ſua, ad noſtras manus efl'ent merito devolvenda. Nos deliberato Omnium Baro
b’
num noſtrorum, qui tune aderant conſilio, praedictum Zagrabienſem Epiſcopum, ſuper
\l ipſa terra S.Martini~, ab impetitione ipſius Pauli,{& Ómnium, qui nomine,jure, ſeu ocea
i'

5, ſione ipſius Pauli, ipſum impeterent,vel impet'ere poſi'ent,ſententionaliter duxímus abſol

,-, vendum: Adjudicantes eidem Epiſcopo ,81 pro eadem ſumma, preedictam terram S. Martiª
Ñ ni perpetuo & pacificè poſiidendam &0. _ u
_ Apud PrayAnnal. Par. I. pag. 14.5. male all'eritur: pleraque Dalmatiae oppida, aut ab
Venetis ad Hungaros tranſgfflè &c. dum ex anterio'ribusconſtat ,Venecia , ſub Geyſtz in Dal
matia nil fuiſi'e. Titulus vero Conradi Comitis Dachovienſis, qui legitur: Chunradus de
Daclzawe
que DuxRem
procellit. Croacia
hancDalmaticeque ex' variaſpero,
ab aliis illuſtrandam Scriptorum acceptione
mihi enim privatoCroatiX Dalmatiae
homini,ea non eſl: ~ l
librorum copia , ut decidere queamz Ex Chronico Andrea! Presbyteri Ratisbonenſis condiſco
Fridericum L Imp. multa innováll'e priora, & Marchionatum Auſtriaz, in Ducatum eleváſl’e,
an. I I56.teſte Diplomate Friderici, ab Andrea exhibito. De Conrado hoc, ita habetAndreas: Allª
no Domini MCLXIV. Gebhardus de Purklzauſèn obiit. Ex tunc Duces Bavaria cae
/Zrum Purc/clzaujen pqffederunt. Tune temporis Conradus‘ Croatia atque Dalmatiae
Dux, natione Noricus ,de caſíro Dachaw oriundus, apud Pergamumfinem vivendifeª_
kit, ejuSque corpus in terramſuam deportatum, in Mazza/feria Sc/zyren' e/lſèpultum. Chª
jusliberalitas , ¿3’ in multis robata pericu‘lis animi magnitudo meruz’t, utſübtractus ex
lzac luce, memoria illius ongo tempore apudpaſleros non deleatur. Laurent. de Mona
cis lib. 7. pag. 122. In Vitali Michaele Duce fatetur: Fridericus Primus ací/:amet Octavia
na antíparpae ~ dum Venetce eidem (nempe Alexandro III.) etiam unanimiter adhieren,
Imperatar contrafcedus (idem D,Laureht. pag¡ 59. refert .- a Friderico Primoldata Venetis
Privilegia, apud Venetias in Palatio Ducis XVI. Kalend. Septemb. prezſentibus Patriarchis A—
*ilejenſi & Gradenſi anno Domini 1 197. per Privilegium 'dátum apud caſtrum Johannis, O
&vo IdusJunii) Venetos pro hq/Zibus habens,jubet eorumfines invadi, eju’sgue juffli, Ve
ronenſès , Ferarienſès, 8 Paduaniſül) dolo intercipz’unt caflrum Capitis~AggeriS. Ita
que dum idem D. de Monacis fateretur z Patriarcham Aquilªjenſem fuiſl'e Cum Imperatore an
tipapiſtam, uto ego Conradum hunc Dachauienſem, ſubmi um fuiſi‘e adverſus Venetos,hinci
quia apud ray Anna]. Par, I. D. Ludewig haberet,Ducem eum fuiſſe ereatum Mamma,.
quee olim erat ſub juriodictione EpiſcopiCroatenſis,Titulum hunc: Dux Croatia: Dalmatia’ª
gue a Conrado fuiſi'e afl‘umptum , aut etiam eidem ab Imperatore conceſi'um, In Pergamo
enim, anno I 164.. fide AndreªPresbyteri obiit. Hac vero aztate, ad obtendendum jus Dalma*
tias , cauſa maris Adriatici, ob ejus utilitacem, atque ad terram Sanctam [Xpius progreíl'um ,f
Dalmatiam extendebant ,Imperator uterque,Veneti, ac Vicini ali¡ , ut Dalmatiàe nomine, naaª'
vis maritima cenſeri debere, prªztenderetur. Quad_ combinatio Scriptorum evincereti quo
deConrado aliud monere neſcio. Hoc ſcio, his ipſis temporibus, Duces Croatiª Dalmatiaa-l
ue fuiſl'e, ut ſúpra Geyza Dux , & infra Stephanus, Banos item; Dalmatiamque cum Croa
tia & Sclavºnia , Reges Hungariªn pro ſuis Dominis habuiſl‘e, ut ſuperiora teſtarentur. Neque
Conradus praeter'l‘itulum,inCroatiaclhlmatiaqUe
Ducis Conradi, in Dalmatia Croatia ue repertum nil jurisefl'epoteſtatisque
adhue hèbuit. Neque
, ullum monumentum. in
Quare

ullo DiplomateRegum Hungariae, Titulus illa Conrado datus a nitusque ſuiſi'e, eruitur. Hinc*~
ſenſu iſto, Hifi. Zagr. pag. 78. eſt accipiendus; neque enim ibiallud poſuimus, ac qUOd íub no
mine Ducis: Croatize Dalmatiazque inveniatur, & le atur. Qua ratione ²_ nequaquam tuu¡
examinantes ,ut ſtudiosè omittentes talia, quibusCivIlis hiſtoria illuſtretur. D. LaundeMo—
nacis pag. 128. Friderici Imp. tertiogenitum filium ait (Dé-?0mm Conradum, Huncpugnáſſe
contra Papam Alexandrum lII. 8L aVenetis Papa? defenſoribus, captum fuiil'e. In cujus vi..
ctoriªe memoriam , Pontifex Duci annulum porrexit diceus: Te fili Dux,tu0sgue Succçffo
res Valumusſin ulis annis annula mare defflonflre,ſicut vir ſúbieéïam /ibi (le/panſàt u
xorem, guia a iry‘eſlatianibus meis mare taliter quieta/li. Narr‘at deinde Octonem fuiſl'e
dimifl'um e ca tivitate , conditione illa,ut concordiam procuret , quod & factum , cum Im-z
peratmis Fridªrici ea ſubjectiorie , ut in Foto Veneto , Imperator \pectªnte diverfiuum gentiim¡
's º multi
líder. Balthaſaris Kerç/èliclz'.
 ;1'52 Noticia? Preliminares Pannonz‘cz Peter-is Periodus III.
'Multitudine, ante D. Papam cum omni humilitate & devotione flexis genibus iterum &ice
-rum provolutus , pedes ipſius oſcularetur , ita: utquoties ad D. Papa pedºs deſcendensſe l'mB
_militer inclinaret Imperator, toties Te DEum laudamus, univerſusC1erus &vpopulus voce
maxima proclamaret, Si hX'C vera ſunt, quod non examina‘mus, Conrad¡ Titulºs facilius
explicaremus. Sed Andreas Presbyter Conradum,natione Noricum fuiſi'e ſcribit. At qua!
vís haze doctiores examinent. Ñ
VIII. Thuroczio teſte,Geyſa II. pridie Kalen. Junii obiit, anno 1161. Firmatur hoc
di lomate inferius legendo. Quaz fuerat pro Corona diffenfio, notúm eſt e Scriptoribus. Ste
pfanus Patri fliccedere voluit, ſed a Patruis Ladislao atqueStep/zano, obices habuit. Friª
dericus Imperator, tot rebus in Italia implicitus, ſeſe his noſtratibus rebus immiſcuiſi‘e non‘
legitur illico , 'five Geyſa mortuo. Quae his de rebus, a Cl. Pray, aliisque ſcribuntur , non
deſcribimus. Videantur apud Scriptores. Sentencia meª, diſcordiae iſta?, necdum ſ.›tis ſunt
illuſtratar. Combinatione monumentorum qua.ª in lucem prodierunt, Scriptorum item; mea
opinio ſequens eſt, quee ſi doctis , eruditisque viris non probetur ,eam emendari illuſtrarique
expeto , futuros hercle diſcipulus, quisquis , rerum harum confuſàrum , Veritatem demon_
flraverit. Itaque puto ego , mortqueyſa, filium ?jus Stephanum, ſaütoribus caruiſi'e. At
que electionis libera occaſionem nactos, hujus fludio Iores evaſiſi'e. Hinc quamvis Niceta Cho—
niªte teſte, cauſa ſervanda: libertatis( ne videlicet ob affinitªtem Stephani cum Manu-:le Imp.
qualitercumque ſubjectum Graecis reddi valeat Regnum) a Stephano, GeyſX fratre , abhor
juerint; tamen five vi armorum, ſive promiffionibus Mªnuelis, eo deſcendiſi'e videntur, ut
ab exemplo anteriori ,Salomonis videlicet tempore, quó, intra eum , Geyſam & Ladislaum '
\acta fuit Regní partitio, nunc qnque, inter tres ertendenteI partiretur, Stephanum nem*
pe Geyſae filium, hujusque patruos Ladislaum , &Stephanum Itaque Croatia Dalmatiaque
StephanoGeyſ‘cefilio obtigit, cum titulo Regis, quoque Hungarize: Ladislao Hungaria,
Step/¡ano Manuelis affini,Sc]avonia , Boſnia , cum parte Hungariae inſerioris, Uterqueeti—
dm horum , Regios ſervaret Titulos , & Urami, Cinnamo teſte, five Daminus nQ/Zer ab Hun
garis a pellaretur. Opinar¡ haec ,monumenta nos faciunt. Enimvero de Stephane Bªlª? II.
Regis lio, infra Hiflor.Zagr.pag. 76. perhibet diploma,anno 1163.ubí, primo annoReg
m' ui,eum deſcriptis partibusimperáfi‘e. Ubi dum aliorum Epiſcoporum non eſl'et mentio,
ac Archiepiſcopi Bacſienſis , Epiſcoporum item, Quinque—Eccleſienſis,Va radienſis, Chanadien
fis, Zagrabienſis, Comitum item ibi legendorum, Cum Clara expraeffione: Coram Principi—
LusRegni , conſequens eſt, hos ſuiRegni fuiſl‘e Príncipes , &jurisdictionem Regní ſui, in in
dicatis metiendisque abinde limitibus, fuiſi'e incluſam. Reſiduum fratris ſui Ladislai Il. eſſe
debuiſi'e concludimus. Ladislai hujus, nullum adhuc monumenÉUm in lucem prodiiſſe remi—
niſcimur, illius nihilominus Regnum, Seriptores teſtantur, quamvis de anno & morte ejus
differant. Stephano Geyſae filio Dalmatiam Croatiamque obtigiſi'e , deducimus,ex diploma—
te illíus, anni ïequè 1163. ſequente, apud Far]. Tom. 3, pag. 184., ,, In Nomine Sanctae,&
,, Individua? Unitatis. Ego Stephanus Domini RegisGeyzª filius, DEI Gratis, Hungariae,
,, Dalmatiae , Chroatia:- , Ramaeque Rex, una cum Domina Re inn Matte mea, & Principi
,, bus meis, confirmo B. Domnio, &z tibi Petro Archiepiſco o del¡ noſtro preceptionem &
,, ſubjectionem, quam fecit illuſtris l’atel‘ noſter, omnibus Epiſcopis per Dalmatiam conſti— _
a, cutis , & omnés Parochias, quas Predeceſi'ores tui tenuerunt, & maximè Parochiam Cor.
,-, baviae, Barani , Plaſi , &Vállis Vinariªe ( vulgo hodie V-inodol)MOd ruſſa? ,Novigradi, Ca
,,' pellam etiam S. Stephani, & S. Moxſi de Salona , cum omnibus ad cas pertinentihusquas
,, pater noſter Rex Geyſa conceſiit eidem Eccleſiae S. Domnïi , auctoritate Regia confirma
,… mus , praecipientes: ut non liceat alicui hominum, Bano, Principi , Comiti , five cuilibet
,- Miniſtrorum noſtrorum, ipſam Ecclefiam, five Archiepiſcopum ipſius, depraefata ſubje
,, ctione, & preceptione ſacta Epiſcopis , five de pmdictis rebus moleſtare, inquietare, minu—
,, ere, vel deſrau are. Quicumque vero hujus noſtrae confirmationis paginam violare pra*
,, ſumpſerit , iram Omnipotentis DEI, & noſtram indignationem incurrat, paterna donªtio
~ ,,~ ne & praªceptione, confirmacione quoque noſtra nihilominus ſuum roburobtinentibus. Da
,, tum per manum Stephani Cancellarii, & Dominm Regina Capellani, in Parochia tituli;
,², in praeſentia Epiſcoporum Rodani Nonen. Lampridii Scardonen. 81 Dede Chroatien. in
,, pmſcntia Comitum Martini Spalatenſis, & Gregori¡ Scl'ovoniz filii , & Cbtromani; Se*
,,‘ cundo anno Regni Noſtri , armo Incamationis Chriſti, Millefimo , Centeſimo , SeXageſimo
,,’ Tertio. ,, Horum combinatio,memoratam ſupra divifionis ſecutaz opinionEm mEam ,ane—
mine quidem ſcriptam hactenus, cauſavit. Superius Stephanus Bela- II.filius, ſuiRegniPrin
cipes eXprimit; -hic quoque Stephanus Geyſze ILfilius, cum Domina Regina matre mea
inquit,& Prbzczjvibus meis, uterque ſuo¡ Epiſcopos, cum Arehiepiſcopo eXprimit. Uter
que
 Salar. Craat.DdÍr‘nat./Ï¿Ïz DuczÌaus RegiÈusque Hung-aria. L. "ICQ“
que tacet.Strigonienfem , &Epifcopos Hungariª: , uos ídeo credimus ad Ladislaum per-ctm?
¡ſi‘e, Annum 1163.Regni fui vocat primum, St anus îlle, íſte fecundo anno Regni Noſtrí
exprimit,am‘orte videlicet Geyſle patris fuí. æterum ex diplomate ’hoc, mîrificè fii-niam
tur, quae fuperius ſcripſimus, Sclavoniam nempe , a Croatia diſtinguï, & Modruffiam , Cor
baviam , Vinodoll , Novi Croatia? efi‘e, Zªgrabíam , & quæ ad Modruſſiam ſunt aut malis di
cere , a Modrúſiïa Verſus orientem , Sclavoniam eum fuilfeque ita ab olim habitam
Diploma fupra pag. ¡GQ indica'tum apud Farl.pag. 185. lege'ndum , evincít Stephai
num Seyfæ filium , Dalmatiam Croatiam ue anno 1164." poſi'edíſi'e, dum Petrus Archïepíſco
pus Spalatenſis orditdr: Anno b.1v. J ſüC/zri/Zi ¡164.Irzdíct. XII. temporibus Domini.
Stephçmz' Regis Hungariay,filii Gay/à: Regis, 8 Am udii ejus Bam'. Combinatione e
tiam horum obſet‘va erudite Lector, in diplomate hoc, ÃnpudiumAuem puto ahoſtris Om- ,
'Eldínüm ſCribi, Banum eXprimi, in alterius vero Ste_ ham diplomate. Boricio Baño legi.
inc' di nitates , five BàronatUS Regni, fuiffe a quovis obfervatasz Sane quæ fit rerum fub
tribus his Regibus geſtarum obfcuritas , non eſt ut ‘deploremusü At non folum obfcura funt
quævis.at admodum variant-e Hi enim Ladislaum intra annum _1164. manuum voluht, hi
'.I*efignáſi‘e : verum cui? &qualiter? tacent : hi eundem víxíſi'e 'ad annum' I I7º.volunh Miª
hi combinatione Scriptorum , continuáſi'e civilia bella , ad Belam ufque III. vide'ntur. Qu…
’vis enim :mno 1164. Petrus Archíepiſc. Spatatenſis eXprimat; Te'mporibus Dni Ste ¡¡ani
- Regis Hangar-im, haud attamen Stephanus fuit tum in Dalmatia, quod apud Pray, ontim
Colmae Pragen. fcriberet ad an. I 164. Vladislaus Rex( videlicet Bohemiª) terram Hurto-'
rum intravit, Regem Gracor‘um ex ea perturbavi't( puto Stephanum 1v. deſignªri) Unª
garorum Optimates pacificavit. Ap'ud eundem Pray, chronicon incerti authoris ad am
1164. narrat .- diffentientibus inter ſe Geyfªe fratribus , 6: filio ejus'-. FílíumGªyſa'E , impera
torem Fridericum , datis quinque millibus Marcarum fuae parti ªdjúnxíſi'e. - Proinde anno
I 164.. Stephanus in Dalmatía vix fuerit Interim 'anno eodem , nefcio quas , Spalatenfes paflì
fuêre adverfitates, quas colligere eſt ex Epíſtola Alexandri Papae apud Far]. Tom. 3. pagi
186. quin ex tenoribus epiPcolæ ſubdubito , an non Dalmatª-,ª quasfiverìnt, femec in Papas clien
tellam fubjicere; pro more tamen Refcrîptorum , res obfcura eſt. Petrus ArchiepifcopSpæ
latenſis , quia in Hungariam progreſi'us fuiſi‘e, Circa annum m 65. ſériberetur, Albæque Rega—
li ſepultus I 166. ad Regem Stephanum indubie iverit, qui tum ,pro Ladislao quoque ibi Regª
num tenuerít. - _ i 4 t
Profecto fundamento Omni caret, & eum Círcumſtantiis hor'um temporüm, conciliari nea
quit , quod poſt Dandulüm, Scriptores Veneti dicunt: Regem Stephanum cum exercitu ad
marítimas veníffe Pªrtes , & Dalmatinos attrªxiffe ,Spalatum nempe,Tragurium ,SebenicunI,
luraquealia locª, largifluis Privilegiis obtínuïſſe. Vix etíam ſubſiſtere poſi'unt, nuptiæ
lllæ , quas Dandulus refert,a Stephane Rege factas , intra Leonardum comitem Auxereniia
um , cum filiª'Ducís Defae , & Nicolaum comitem Arbenfium, cum Maria, filia Ladislai paz
trui fui. Præterquam enim quod Ladislaum cælibem vixiſi'e, fit credibilius ; tamen ob C0
ronæ dîfcrîmen, quod fuit intra Ladislaum &z Stephanum , xxix nuptiæ illae, de Ladislaí filia,
tractari a Stephano potuêre. Quare Doctiſſimm Farlatus jurº merito, tam Venetos, quªm
& horum deſcríptores Hungaros rejîcit, dicens: Idem scriptores [-Izmgarici confirmarit, Icod
mihi non probatur, neque fit vero/¿mile ,‘ Ex uo enim ha: urbesfilb imperium Be ce II.
Regis Hungararum rediverant *ª in earum emfia'e ac pote/late manfèfu'nt, IÍ/èue ai
annum fere Se tuagefimum hujus Sæculi. ut Przvilegz’a Regum Hungarzae Bel a’ II. ò’
Ste hani III. zz'sdem civitatibus come a demOÍz/Zrant; quorum poftremum Stephanus‘
II .Sibenìcergfibus dedit anno 11‘67. ec vero Venetis/èdHurzgarìs, Emmanuel Orianª
:is Imperator illas urbes ademit, ut fito loca dicemus. Stepharzus ergo ?Matiz Tras
gurii, Sibenici dominatum ,non Venetis ere tum recuperavzt,_/èd ab avo parente tra*
ditum retinuit, ac deinde adem tumſibi a Emmanuele, amſ/it. Quake ſub Stephane
quoqueRege Dalmatîa ut juris legitimicoronæ Sacra, fub pofl'eſi'orío manſit Regni Hungarian
Sed fi quæ fuerunt molimina , in Regum Hungariae diſcordiis, pro obtihenda Dal-mana, ea.
potíus Roma;- eſſent attribuenda. - Equîdem mortuo Petro Spalatenfi Archiepifcopo m Hungaª
ria,Albertus Cardinalis‘ de Mm, ut Cap‘ noa Thom, Archíd. legationis titulo Spalati fe
dens, efl'ecerat ut in Archiepifcopum Spalatenfem eligeretur, quo tamen non admìfl'o, non fae
lum a Spalatenfibus, petitum fuit; dar¡ fibi ab Alexandra Archiepiſcopur'n', quem etiam aca
ceperunt Gerardum nomina; fed temporalis etiamjurísdictio aPapa exercebatur. Profecto tes
fiis eſtThom.AI-Chid. Quad rogatus a Spalatenfibus Gerardüs: ut ad Urbe‘m Regiamprw
ficiſèens .fidem pro ſè , è’ pro civibus Imper‘atorìa’ Celſitudini jurejurandofirmaret; ſé'd
cum nollet aguie/cere præter mandatum Papale - - ad Alexandrum Papdm/è ammia-l
- s s a petens
 \

1'64 “ Notitiae Preliminares Pannonicz VeteriSfPeriadus III ~

Petens a5 ea canſilium, quid fiiperfac‘ïo hujusmodiſibifaret Éendum. Daminus verá
Papa , ipſius indebitae malçflatiom campatzens ,prezfecit eum cie/ice Sipantince , reten
ita nihilominus admínylratiane Eccleſicz Spalatinw. Gerardus exigere potius debebat,
mandatum Regis Hungariae ,atque ad hune pro conſilio ac mandatis recurrere. ’Anno 1163.
Idem Alexander monet Gerardum in epiſtola apud Far]. ut in exactionibus,ita omnia videat,
tanquam non videat , &in ſimplieitate diffimulet , quee alias eſl'ent durius requirenda , eonſu<
lens hortªnsque: ut in praeſèntzarum hisfiI erſèdeas, atum terme , ¿5’ qªa‘lítates,ê’ mo.
res haminumplenius cagrzoſcereſlua'eas, paulªtim ratianes Eccleſiae tuar, diligenter
inquiras - - nobis earzfidenterſignzfices. Anno 1169. idem Papa, per epiſtolam, ad Gerar
dum , quem Legatum Sedis Apoſtollea.- ſcribit , mandat , ut Sibenicenſes Cºg-at , ad ſatisfacien—
dum pro furto eommiſſo,filio Bonumiri de Siponto, inquiens : q tum ex qfficii ncſtri debito,
tum etiam canſideratione devotiams, uam circa nos/Pecialiter gerit. Mirum eſt: Bonu
mirum in materia hac reſtitutionis, ad apam recurriſi'e, fi Dalmata-,- ſubjectionem quandam
noñ fuiſi'ent teſtati. Dubitari nequit, ex monumentis apud Farlatum &Lucium , ab hoc tem~
ore plurima , jurisdictionis meras temporalis,in Dalmatia , per Legatos Pontificios fuíſi'e diſ
pofita. DS.Laurent. de Monacis , utI ſumma Venetorum in Alexandrum promerita , {ed fine
Cronologia @Si ordine narrat; ita & Alexandri in Venetos favores. Reliquos inter-,lib. 7. pag.
122. Hoc tempare in Arben/i Civitate, repertum e/Z, Ducale Privilegium, bulla plumbea
communitumſüb ardine conditiane eligendi Camitis Arbi. Alexander igitur Tertius
illam nan de novo cancefflït,ſèd confirmavit. Quid per illam intelligatur, an nempe Ar
bam ? vel Bullam? neſcio. Quidquid dicatur, Papae quandam poteſtatem in Dalmatiam ag
noviſi'e videntur Venetae , dum ab eo ſive canceſſionem , five eonfirmationem acºeperunt , Du-'
calis uidem Privilegii. Lueius lib. 3. cap. XI. pag. mihi 136. exhibet Privilegium iſtud ,quod
confe um exponitur anno 1166. Indict. 14. IV. Kalend.Jul. Quo anno Dalmatia parebat
Stephano Reg¡ Hungariae , uti ſuperiora demonſtrant. Quake quid de Privilegio i110? facto
:item Venetorum, quam & ſubſequa ab Alexandra confirmatione cenſendum fit? Lector de—
termines. * '
Emmanuelem Imperatorem reſtituendo ad antiquum ſplendorem Romano Imperio, per
quam ſtuduiſi'e, fatentur omnes , mediaque quaeſiviſi'e ad finem , ſatis apparet , ex bellis ſuis,
terra marique geſtis. Quod Hungarlam attmet, Cinnamo , Niceta,aliisque teſtibus ( quos le
ge fis) videtur hanc Stephano III. permiiiſl'e legº ea : ut Bela frater Stephan¡ ſibi tradere—
' tur,cum Boſnia & Croatia, ut portione hzereditaria Belª. Dalmatia tractatui huic incluſa
non fuerit, cum Stephanuq Sibenicenſibus elargitus fit anno 1167. Privilegia,-Lucio teſie.
Quare cum Emanuel Adnatici dominium recuperare tentál’ſet, ac teſte Dandulo: Anconi
:ani Emmanueli abedientes , !Venetos ut ſibi @mulas habuarint, Stephano Rege Ungariae ,
clall'e non proviſo, Dalmatia Emanuel¡ ſe dedídit, ut videre eſt ex cap. eo. Th. Arehid. Qui
relata Gerard¡ in Archiepiſcopum Spalatenſem electione, ait: ea tempore Spaletenſès è’ to
za pene Dalmatiafiibjeceruntſè Caryiantinapolitana Imperio. Et dum non diceret an
n0,ſed tempare puto ego, Cll'Cª n71. hoc eveniſi'e. Opinionem hanc evincente membrana
apud Lucium lib. 3. cap. 9. In Nomine Sandía* ¿6’ Individuce Trinitaris ,anna - ¡171111
diéïiane vero 3. Sub tempore Magnifici Imgerataris NO/Zri Manuheli. In Civitate nq/Zra
.Spalatina E5’ in tota Re no Dalmatiae G’ hraatice Imperante Canſtantitzo Bebaſto. In
.Se/de quoque B. Damm’i rcſidente Gerardo Ven.ArcÍziepiſèapo &C‘- RellesDux illeCrO
atarum , de quo cap. 2 I.Thom. Archid. Quis ,& cujus partis fuerit ? neſcio. Crederem C_hul-’
miae Ducem fuiſſe, quod hac aetate Selavone Duces , in oris illis deducantur. EX epiſtola A—
lexandri apud Farlati, Anno 1172. ſcripta , qua Clerum immunitat a contribuendo, quando
ad Imperatorem Conſtantinopolitanum , vel Regem Ungariae Archiepiſcopus eſi‘et iturus: I—
tem ibidem Gerardi,anno eodem, qUa innuit, ſe fuifi'e monitum , ut revertatur, aitque ſeredi
diturum, Si: Comes cum unzverſò pa ulo a majoriiÏ/quefld minorem,prater manualem
fidemjam datam,juramentafi_zper anéïa Evange iaſòlito mare feeerint - — quod ip
banafide, {I’ſine aliqzèo mala Ingeniº Jeff-Sudant nos, 8 omnia nq/Zra, ò’ aliquam iniü*
riam perpeti pra eorum pqffl: non permittaut , nec cogant nos, nec cagi ſinant ad Can
flantinopalitanum Imperatarem, aut alzbz &c. Videtur mihi , utrurnque hoc indie-are,
Dal.Clerum fluctuáfi'e, quas in illis motibus ſeqUeretur partes ,nee propendiſi'e ad Confianti
nopolitanos. Hoc facile motivum ſUerit Alexandra, ut translato Gerardoad Sedem Siponti
nam, adminiſtratio Spalatenſis eidem relinqueretur. Credoªego Emanuelem , vi, belloque
aperto Hungaros pro Dalmªtia imtare noluiſi'e, ne eos a Bela aVerteret, ſed largitionibus,
benevolencia (utThom. Archid.cªp. 22.) Dalmatas fibi devinxiſi'e, ut ſponte ad Emanuelem
tranſiverint.
IX.
 . ..—
__ _A W 7 Sclav. Croat. Dalmat. ſz‘zb Ducibús Regibusque H-l’zgaricz' - 'M
,ª IX. Anno 1172.1nortuís tribus memoratis Hungarím Regíbus; Bela lll. frafer Geffl
ſucceffit, Regnumque ªdiít l 173. Occaſione hac' Croatia Dalmatíaque’ penes Emanuelem' re~
llcta ſunt,haud tamen ceſl‘a, dum Emanuele mortuo, Dalmatia Croatïaque redíít ad Belam,
Sacramve RegníCoronam, Miſſa ego,quaevís facío, quae ſub Emanúectlis , Dahnátïze'CI-Oªtíw
’que pofi'efi'orío, acta ¡bi funk, dum Hiſtoríam Dalmatïae fcribenrlam non fuſcepï. Moneo" L
Sclavoniam ſub pactisíllís, intra Emanuelem Imp¡ & Regem Belam III. comprael'l'erí’ſa'm' non
fuílle, demonſtrante hoc -, Privilegío hifi¡ Zagrª. pag¡ 78, ªnni I 175. quod Lector erudíte' per
'pendere ’velis,víſuru$ ex‘_ Bela? Titulo ,' uaevís eum Sacraé Coronazjura ferváll'e. Parteáªirero
Croatia: Liburnícae, ab Em'auuele depeh ebantz 'quod ;terum 'doceo , ex monumento ápud Lu
ciumlib¡ 3,0ap. '10.pa1-.mihi I' 2a In‘ Chri/ZÉ Nomine'. .Armò Dominical’ [imán iwalñdiéï‘.
vero I3. Regnantè v. . ánúeleffl Sanctifflma Imperator‘e’, 8 iii Ducatu Dalmatt'w, 8
Chroatícz exíſi’ente‘ D. Rd"'erip Sclaúo'né _Duce'ª Hoc ac‘Ï’um (¿ª/Z Go. - - fimt te/Zes: Im
Primis M'reusSegnienſtS ptſ/capas¡ Fldſèò Tinienſis‘ Epç'ſèopud ª ª Brevefo JuPanuá.
Quac evincunt hos Epiſco‘POü 5 ádeo ue & 'Libumicar'n Croatiam , pro DÓrizz‘no'fizo' Manuelem
Imp. & conſtitutum ab eo , Du'cèm agerium' hahuiffe. "Firmatur íterum quod ſaepe‘ ibònuí
inus,Sclavoniam a Croatia diſtínguí, Sedeni Zagrabíenſem efl'e‘ in Sclavºnïa'j Seg'níenſelil
autem ¡n Croatia;qúamvís nuncª, Zagrabla hujusque Comítatu's, cum Cor'nïtatíbus Varaſdí*
_henſi &7. Críſienſi , pro Croatia àcctpiantur. QuamvÏs‘ &eeenriío hoc, Dalmatla Croatiaqüe E~
inanuelis agnoverlnt ímperíum, huicqu'e pai'u'erínt, Clerus" nlhilomïnuá Populusque, cum
Primis Dalmatïcus,conjunctionem cum Sede Ap0ſtolíca ſerváruht z fuit ue‘ tam Gerardus;
quam & hujus Succeſi‘or Raynerius , rogàntïbus Sp'alà'te'ñ‘ſibus z datup a; Rapa Arclfiepiſcopus,v
quin uterque Apo/Zolicae SediSLegatuS. De qu'ibus, "vjde Cl,- Farla'tiTom. 3. _
Mortuo Emanuele 'anno‘ I 180. Bela III; Hungaríaá Rex Dalmatiam Cróàèíamqúe , ut hay
kedïtatem ſuam, & Sacra! Regni Coi‘onae Próvïncías, àlïaç Regna , Sácrm Córonáe uníta, finª
'c"ontroverſia,be_lloque p'_ro recuperªandïs gçſto, fecepït. Emanuel Menſe Junio anni Í 180. ex
themorato apud Luc. inlſtrumento víxifl'e de'clu'cltux‘ ¡añ autem B. Raynerïus, qui primís diebus'
Auguflí obiit, E manuelem prácceſi‘erït, non' exàmino. Hºc dq‘cent nionumenta , anno I 180. Be¡
lam chem in poſi'efforio Dalmatïw exticíſi‘e¡ EnimvcroínArch. S. Chrïſog. teſte LUCIO feq'uens
eſt memoria: ¡¡En Men/è' FebJadera‘ Reg-nante D. Bela' , D. G. Rege IIImg. Dalm Cra¡
Ñ ¿It ª Item¡ Sententia’
‘Dinczſia’ſtudioſi D. Mauri,
exercitatorís, cum DEI
caſlra,55’me‘t'àcttu's
cgis Gratia Comités, ò’
çffiêt. ’Dandulus totiux maritima?
quoquez' Pròª‘
Jadrenſèsí ª
ª - ſè,è’ Urbem‘ Jadrce‘ protectiont' 'Belae Regis Tertií _Ungariczficbdide_rz¿ntct; Rex‘ ‘
tunc hominibus,
Pan-¡ram hoſtilem8clqffém
victualibux civitatém
mittens muniz't'¡
pet mſiaré &murooêſêdit,
, Ja'drani cita-Unidaſ# _i ¡- ª im
8 iiiíªilitèr deniútñiDuxf
‘Ugizatz ’G’
Pagum caterasgue inſàl‘as ſibz’ ſitbjecit.- Eadem' habet’ Excel]. D. de‘ Monctácís ,-mſi quod hac‘
ad annum 1136.0rr0nee' Conſignet.- Bela lll.ln domidío’ tòtlusDalmatiw Croatíajéq'ue‘ c'onſtíè
tutus, vídeçur Magiffratusxſuos illíco dediſi'e g clum Maur‘ufi Re'g‘is‘ſègratid Comitán', &i
totju's Marítimaé Pirovir’rclae ex'ercítatoi‘em Ïnſcribítz Jadram’ m'u'i'ís cím'u‘t, Regalibu'sju'ribus;
hee ‘in mínimo- ” 'aèjudícái‘l p‘áll‘ué eſt: Quainv'is ením Alcxàrjcler' HL Infieflecta Raynerí¡ mor:
te , datís ªd Da. matas litterís T/zeobdldu’m L'egatuni fuu’m S'p’alatum‘ illieo miſerit (vide‘ epiª'
fiolam apud Fatlaſ. pag’.- á Í 1; T¡ 3.)cu’n1 mahdatisf Utí vice/iia evellat 8 deſíriza‘tz q'u’á fue¡
rint dejlrue‘riddÑ
vis item mandáll'efchçficet q'cj plantel,
Papa ,Jadrenſi mDomina
ArchíepiſCÓPÓ valer-it inſtrue'rzte'
Eugubinº: Man‘damu‘s,planta'nda : Quamº‘
guater’ctz'us' irzfra'
tres menſês" [yq/Z( ¿5am \ddr-ahi Ívefis, Perge‘ns Venetias , ¿idem Patriarchae obedientiam
G’ reverent'z'am' Iªrímati debitam pramIt'tas'G’ 'im eridas -‘- - alio'quin uflzm’ tibi pallíi in-v
terdz’címus‘ , è’ te conſècrandi &gffi-dgarze'osª , B l C'lee/ïaſis~ de'dicandi auctoritate privamus.
uamvis Legatus’ Pa aa' Ñ f‘lªí’l ab Ale'kandro’fflp‘alato Archlepiſcopum,modïs Omnibus quwſi
verif, & Pharenſem pïſcopatuni,'Per ſ‘entenïíam anno jàmldudum
1180. latamvacantes(
, Spàlatenſi adjudicªn
rít: Quamvis Du‘mnenícte’r‘n & Mucarenſeni Epíſcopªtus' videFarlatum)
"volverít a Papa pl‘ovldeudos , fameñ MhoálausCamés,jura Regalia tam in przkmiſſis, quam
&fucceſſioue Regis le Ítíma (ſecundum leges municipales & uſum Hun'gariae) in fubfiantïa Ráy—
nerii Archiepiſmpi, \Fc eſt tuítus, ut Pa'pa littekas: ſequentes &11110) 181. ad Belam ſcriberet.
‘ ’ ,, AleXander Epíſcopus Servo-ª" SeY'V'orum DEI , dilecto ¡n Chfiſtofilío Bela: illuſtrí U’n.
5',, ariw' Reg?, ſªlutem' & Apoflolicám benedíctïonem. Significantibus Nobïs dilcctís filíis no
z,- ?Iris Cleto& popülo Spalªtïno‘¡ nobis innotuít: Qu'od cum‘ Eccleſia Spalatína diu Paſtorª
z; vacaVerït, & úſque ad hªre tempora qukà formam' Privilegiorum Romanorum Pontificum
,', &‘ Sacrorum Cán’onum liberam electïo'ñem liab’uei-_ïtç Tu in ea Epiſèopumjêcundum qdod
Ñ Obſèrvatum é/l,_elígi nonp'ermitiis.” Volentes ig'itut" Regia*: ſalut¡ conſulere,& indemni
Ñ- tªti pràfata? Eccleſiae Pra noſtr'i Ófficíi debit‘q providere’, monemus Regiaſitn Excellentiám,
' t l Ó’
Hzfior. Baltliaſàris Kergſeliclz¡
 166 _ ~N0titia Preliminares* Pannonia'Veteris Periodus HZ‘.
' ,, &exhortamur in Domino, yuatenus libere‘ , &fine cantradictíone de perſòna idonea 0r
,, dinari permittas,…qui & populo DEI przeeſſe valeat & prodeſi‘e. Alioquin licet Magni
,, ficentiae Regia: deſerre Velimus , jam dicta: Eccleſiae in jure ſuo deeſl'e non poterimus aliqua
,, ratione; namê’Serenitati Regia credimus expedire, ut Civitatem ipſamin ſüaliben
,, rate cºnſèrves G’ habitatores ejus in fidelizar-e tua ,.faciasfirmz'ores , 8 ne eis Circa do—
,, minium tuum occaſionem tribuas malignandi. Ad iia-c etiam Regíam Magnificentiam m0—
,, nemus attentius , & rogamus, guatenus Minaslaum Comitem, ad reddendampecuniam
,, prwnominatae Eccleſize , quam olim bonze memoria: Raynerio Spa]. Archiepiſc. abffulit, vel
Ñ ad aeſtimationem congruam ;l& ut loca illa, in quibus olim Cathedrales Sedes fuiſi'e noſ-_
,, cuntur,ordinari permittat; fi aliter ad hoc induci nequiverit, Regia pateflate Cªmpel
'Ñ lasſi' Data Viterbii ILNonasJulii.
Epiſtolam bano, ideoponimus: ut videas Belam non ſolum pro Legítimo Dalmatie Re
' ge, fuifl'e habitum;
tet. ‘Vacaſi‘e ſed Regalem
nihilominus eXercuiſi'e
Spalatenſemct Sedempoteſtªtem.
ad annum I Quid reſponderit
¡85. Farlatus Alexandra?
docet, me 1a
ac tum primò,
_Petrum e natione Hungarica, &familia ChitiIini, factum fuiſfe Spalatenſem Archiepiſcopum.
,Quin in ſynodo( apud Farlati videncia) & Epiſèopatum Corbavienſèm irz/Zituz't; & diſcipli
nam Eccleſiaſticam , ſecundum Decreta Regum Hungariae, ut combinaturus reperiet, in Dal
matia ordinavit. Anno eodem I 18 5. coronatus fuit Henrieus five Emericus , tefle ſynodi ini
tio : In Nomine Sancta: &Individuº-z 7 rinitatis Amab Incarnatiane Domini MCLXXXV
Indicª?. 3. Domino Lucia Papa [II, Apo/Zolicce Sedi Prafidente, ac D. Bela III. Hangar
rice Regnum aber-nante , 6’ Domina H. ( five Henrico) filio ejus, eo vivente Coronata.
Petrus íſte, te eArchid.cap. 23. in Hungariam prqfec’t’us, neſèio qua de cauſà ad Epiſèo
atum Colocenſis Ecclq‘ice translatus e/Z, praEf'uit autem Spalatenſi Eccleſia* .annis dua
íus. An non occaſione hac, unio Colocenſis cum Bacſienſi ſecuta fit? alibi inda amus. Pet
ro trªnslato,
Farlati) Petrus Hunc
ſucceſfit, alter,fuiſi'e
ex Abbate S. Martini
Hungarum de Pannonia(
, & Belam ut ex
in Dalmatiaz Epiſt. leeàínilllapud
poll'eſi'orio , evincunctt memo—
rias ex Archiv. Caenob. S. Benedicti,apud Far]. pag. 222. In Nomine DJV. JEſü Clzri/Zi Ari
na ejusdem Incar. 1188. Indie?. ver0_VI. mediante menſè Mania. Regnante D. 1V. R.
Hung. Bela. In Sede vera S. Domniz reſidente Petra Hungara Vener. Archiep.Spala~
tenſèm autem Comitatum obtinente Grubçfflz Comite &0. Aliud quoque ex Tabullario de'
Cindris Comitum ,Anni 1 ¡80. exhibet idem C]. Farlatus,,qua -inſcriptione priora firmantur,
Ubi elarè : Regnante quoque D. Noſlra, Bela Rege Hung. Petrus iſte Archiepiſcop‘us
anno -I x91. in protectionem S. Apoſtolicae ſe tradidit, ut docet Clementis Papa; Breve a Far- -
lato Tom. 3. pag. 223. exhibitum, quod in eo eſt ſingulare, quia a ¡5, Cardinalibus ſubſcrip
tum , fi lubet iſthic videndum.. ,
fi Seriptores Veneti , horumque è Noſtratibus deſcriptores , poſſefï'orium Belaz Regis, ob—
fcurarenituntur. Scribunt,Jadrenſes ideo defeciſi'e, quod eorum Archiepiſcopus, juſſus fue
rit, ab Alexandra obedientiam eXhibere Patriarchze Gradenſi. › At hac eſſe non potuit cauſa ,
verum genuina illa fuit,ne
quam Lucius
riatici utilitas. _ Quare Venetªz , exlib. 5. cap. 12. pag. 14.0.
ſubjectionedctſadrenſis ſcriberet,
Sedis nempequoque
, dominium Marismaris
Ad

61, Civitatis pratenderentéadrenſes a. Venetis non efecerunt , ſed ad Belam Regem, utlegiti
mum Dominum , mortuo manuele reddiverunt. Qui etiam muris cinxit eorumdem Civita
tem'. Anno l 187. ex notis Nicola¡ Craſſi apud ,Lucium , pretendunt, obſeſi'am fuiſſeJad ram -,
Anno autem 1 188. vult Dandulus Regem Un ariw & Venetos diriª cladibus in Dalmatia diu
çïus ſeſe fiageláſſe. At hake ab aliis‘ tacentur. SI-annis his Venetos intra, & Hungaros diras Cla
des pro Jadra fuere, quid eſt uod ªnno 1 188. pridie Nonas Maji in diplomate Belae III. pro
cuªnobio Belgradienſi , Comes ?adrenſis ſubſcriptus habeatur: Acªlum efl autem i/lud apud
,Strigoniurn ,in communi praeſèntza Prznczpurn noſirarurn, prceſènre Paulo Colocenſi ele
cºlo , Stephano Comite de Sala , Mochone Nmzenſi ComIte, Damzano Jadrensi Comite.
Pro Tragurii poſ'ſeſi'orio habito a Venetis, citaſ: Lucius loco citato, Aurei Maſtro Petri edi
' ctum, Sed praeterquam, quod doce-ri debeat,an Tauren/ès ,cum Tragurienfibus ¡idem ſint.
idum ex ſcripturisjadrenſibus,conſtareu fuiſi'e caſtellum in Promontorio Trani aTragurio di
fiinctum, edicto illo,n0n aliud , quam libertas in cundo redeundoque indulgetur. Ponitur
quidem pro motivo, omnesfidem nobisſèrvare valentes, szcuti etiam noſtria~ pradecçfflòrz’.
bus olim firvavêrefidelitatem, a minimo uſéue ad majorem nobisjuravere. Sed quo in
merito? tacetur, ex combinatione Lucii ,juramentum fuerit, ſeſe naves Venetas non pel-fecu
turos, haud vero ſubjectionis. Accedit apud Cl. Farlati Tom. 3.p. 2 18. quinque Epilcoporum
teſtificatio, inter quos Michael Traguriensis, ubi: anno 1 187. Indict. 6. Pra-Sidente Rama
me Jedi Lucio III. Hungarice Regnum gubernante Bel'a III. fine quavis Ducis Venecia
run¡
 Sclav. Oraat. Dalmau/‘ab Ducib'us Regibusyu’é ffinga'fià! , :$7
rum mentione. Pro Arba eſt aeque inſtrumentum,apud Lucium loco citato, de anna 1195:
¡ndicans Petrum FOſcarenum ſolicítáſi‘e Arbenſes ad defectionem, nullius attamen jurisdictio—
nis. Quin Arbenſeª ,Belam pro Domino agnoviffe , demonſtrat diploma ibidem ªpud Luçium,
_ladra factum,( ex quo videas Jadram ſub dominio fuiſi'e Hungarixe anno I 190. ) dbª*: Tem.
poríbus Domini Noſtri Bela , DEIGratia invíctífflmi Regis Ungarz‘ae , Dalmatia, Cro
atia-.- , Rama, nec non Calatiae ( lege Galicíae) &Petri Jadertlna? Sedís Venerab. Archi—
clecti &c. Quia porrò inſtrumentum illud Arbenſe, ſubſcriptum hªberet : M. filias Comitis,
B.d'e Veglid, ne quis exiſtimet,Vegliam tum Venetorum fuiſi'e, deícribimus , fequens in.
ſtrumentum , anni ejusdem , I 193. _ « -
,, In Nomine Sancte Trinitatis &Individuae Unitatisz Bela DElGratia Hungaríat-,Dalª
b’ matiz-:,Croatiª: , Ramaeque Rex. Quod fidelitas ſuſcíperet incrementum , cum merces fidei
1’ litatis, digna retributione compenſªtur. Dignum ducimus, in illos, Regia.- modificentiaè
Da manum copioſius aperire , quos longeva fidelítatis exPerientia, & exhibitio devotionis,
Ñ continuo, gratiae' noſtm reddit commendatos. Attendentes itaque , oculo benigniorí , fince
!J ritatem ac devotionem, dilecti , ac fidelis noſtri Comítis Bartholomaei de Veglia , totam fº!"
’z ram pertinentem ad Comitatum Modrus, 8¡ oum pertinentiis, & totis reddicibus, ei, GZ
9)
haeredibus ſuis, jure hereditario contulímus , perpetuis temporibus poffidendam, tali pa
,e ctione interventa: Quod przenominatus Comes in exoratu gratiae noſtrae, ini-'ra limites
’9 Regni, cum decem loricis ,in compenſationem ſuſcepti beneficii nobis aſiſtac : Extra Regª
!J
num vero cum quatuor loricís, nobis ſerviat , tamen tali tempore citatus veniat, in quo
'Ñ
eXercitus Croatiª: ex precepto Regio univerſaliter ad exercitum fuer-it conVocatus. Sub
I’
hac quoque conditionis formª includere decrevimus: Quod ſi díctus Comes absque prole
y
ingrederetur viªm carngs univerſae ,mms ex filiis fratrum ípfiUS, eodem pacto conventio—
Ñ
nis noſtra: obſerVato,fub noſtrae ſerenitatis dominio, tetram tranquille poffideat &quiete.
Ñ
Pmtereª volumus, & Regia authoritate decrevimus, quod omnes homines intra. illam,
Ñ
nullo judicio adſtare teneantur, niſi tempore dum Banus i'n ea terra fuerít, quamdiu pra:
z)
ſens fuerit,judicandi habeat poteſtatem. Séd alias,eos determinare non faciat. Verumta
’y men ſi Dominus eorum,de hominíbus ſuis , adverfariis eorum juſtitiam facere noluerit,&
II
quaerella ante Banum pervenerit, probationibus ſuis in ſolo tal¡ Cªſu , ante Bªnum teneªn
,D
tur reſpondere. Si autem dictus ComeI, cum tot Loricis, quot in conventione ſuſcipere fe
,J
exhibetur , ad exercitum noſtrum non venerit , &conſtiterit Serenitati noſtrae, per pigriti
,I
am, aut incuriam , &negligentiam ſuam , ad proximur‘n ſequentem exercitum duPlicatis
n
loricis, in quod loricis defecit , totidem recompenſet. Ut ergo hqjus noſtrm donatiohis pa—
I’
gina, perpetua! firmitatis robur obtineat; & quod null¡ liceat eidem donationi quidcum—
II ue ſubtrahere, aut minu’ere, Imaginis noſtraê cum aurea bulla ímprªeſſione fecimus com
,, muniri. Datum per manus Magiſtri Kathapani, Albenſis Praepoſici Aulas Regia! Cancel-ª
,, larii, Anno Inºarnationis Dommi Milleſimo, Centeſimo,Nonªgeſimo Tertioi Venerabi
’l
' liJOb Strigonienſi Archiepiſcopo exiſtente, Venerab. Saule Colocenſi Archiepiſcopo, Cala.
I)
no Quinque-Eccleſienſi Epiſcopo, & eodem Dalmatiaz & Croatiª: Gubernatore, Criſpino
ª)
Chanadienfi Epiſcopo , Dominica Zagrabienſi Epiſco ‘ o , Dominica Curiali Comite, &eo
’Q
dem
Sala Budrugienſi; Andrea
_, Fulcone Comite Comite Ñ de
de Voſwar, Suprun de
- Comite , Both
Sanegg.omite de Bohar ,Egidío Comite ſde
i ,
’I
Sane donationis hujus,combinatione anni ¡193. cum illo perLucium exhibito, quis ſta—
tuet Arbªm , Vegliam , ſub Venetorum fuiſi‘e poteſtate. At perhibenre illo Lucii inſtrumen
to , concludendum eſt , Venetus ad defectionem folicitáfl‘e Arbenſes , & Bartholomªeum Comi—
tem Veng , nihilominus in fide eos erſeveráſi‘e , erga Saeram Coronam , dum Bela III. anno
eodem , Comitatum Modrus, Bartho omaeç , fub conditionibus inſertis , contulit. Neque mo
vearis eruditeLector, fi temporibus his, ladrar, aut in caeterís illis, Dalmatizn Civitatibus,
Comites , autJudices illarum , ex Venetis Familiis electos, legeris , quos Lueius quoque ex;
hiberet. Cum enim liberam electionem hàbuiſi'ent, plerumque ob ‘ſervandªm judiciorum a9'
uitatem, extraneos, eligere folebant. Hoc jure Canonico de ViCªriis Epíſcoporum in Italia
obſervatur, & nunc qu0que mos eſt, in quibusdam Civitatibus, teſte Ferrari. Hoe& Dªlma.
tas obſerváſſe, ceer eſt, patebitêue ex inferius deſcribendis monUmentis. Neque iſtud, ſub.
lªtum volebantHungariae Reges ivitatibus illis , ſed electo: ab illïn Comites confirmabant ,
ut Lucius ipſe lib. 6. cap. z. fateretur. Pratereª , Duces, Baní ,Gubematores, Comitibus hi9
fuére Superiores. Calanus diplomatibus teſtibus , ab anno I 185. quo coronatus fuit Emeriª
cus , egit Dalmatiae & Croatia Gubematorem , ac una quoque Sclavoniw ( vide infra HiſtZagr.
ag. 324,) incluſivè adannum 1193. quod ip_ſum , adverſue Venetos Scriptores eſt, quijadrz,
rªgurií,Arbae , ſub Bela Ill. Dommos fmfl‘e Venetos fcnbunt, x
' t t a Anno
 1'53' Nevada-Preliminares -Pannania veteris—Midas III¡ >11

Anno uoque 1194.. uoque prioribus, Dalmatíam paruiſl'e Hungariaa Regibus , evincit
'compoſitio e finibus divortiisque aquarum, intra Monachos ,equitesque Templarios, juſi'u
Regis Belae, ac Emerici Dueis deciſa, ait enim' Farlatus Torn. 3. pagsee5z' -Ad curiam Regiam'
delatae/Z'Controverſia; huiusjudicem, atque arbitrum Bela Rex Hun arica utrisque de
dit Petrum Spalatenſèm Archiepiſèopzünflui cum Matthew Epiſèopo onenſi, Damia- ,
no Jadertino, 8 Grubeffia Spalatenſi Canutibus omne illud' lzirigium,~ sifier‘i pqffèt per‘
com 0.9iti0nem ex agua è’ bona dirimeret. Siljadra Bela* non parebat ,.Quomoclo Damiaª
no adrenſi Comiti, comniitti quoque p'oterat ? Porro in compoſitiònis .ínſtrumento eſt:
,, ln Nomine Sanctae& Individuae Trinitatis , Ando ab Incarnati'one D.N.].C. I 194.. menſejuü
,, iii Die nono, Intrante,Indict.XlL apud Tynum. Regnante Domino-Noſtro Bela Sereniſii- '
,, moRege Hungariae, DalmatiaE- ,Croatix, atque Ramas, & Almerieò (Emerico )› filio fuper
,, Dalmatiam, & Chroatiam ,Cum nos ,nempe Petrus Spalatenfis Sedis Archiepiſc. una cum
,, Matthaeo NonenſiEpiſcopo,& DamianojadertinoComíte -— cazterisqueNobilibus,quorum
nomina inferius ſubſcribentur - - ~ de mandato Regio reſideremus’ªòz'c; Inter teſtes dejas
,-, dertinis , Petrona Cucille, Peitiz 'Vitacheê’ alii quatuor, infine', Baſilius Diaconus , & Ja—
,, dertinae Civitatis Notarlus ‘- - figno’ conſuetq ſignavi.- ,- Quaredeceptuseſt P. Fray, Par.
1-. pag. 181. dum ex Dandulo & Lucuconjccturls ad annum I 193. &Andream Ducem Dalma.
tiee deſcripſit, & geſtum ab eo bellum cum Venetis. Lucii autem conjectura, plane 001'le
De Andrea‘.- ambítione &motibus meminimus ínfra hiſ?. Zagr. pag. 32 5, ut-is , potius ſem‘et in
truſiſi'e in Ducatum Dalmatiªe, ſub Regio titulo anno 1194.. cenſeri debeatª Quem nihilomi-ª
nus pro Duceab omnibús a nitum non fuiffe, ſuperius compoſitionis inſtrumentum evincita
De S. Regis Ladislai Canomzatione ſupra pag. !21.dictum eſL De ¡norte autem Bela: IILinª
fra pag. 32 5. Hiſt. Ec. Zagr. '
X. Emericus Rex', quem Henricum quoque dictum fuiſl‘e , monumenta evincunt , anno
adhuc I 18 5. coronatus ,Patri ſuccefiit. An illico a morte -l’atris ,Andreas Sclavonia cum Dal
matia Croatlaque obtigerit? dubium nec parvum eſt. Enimvero confideratione monumen
torum , argui utrumque poſi'e videtur. Interim ego in ſeque'ntem propendeo-ſententiam,quam
nihilominus demonſtratione viſa in oppoſitum , aMªgiſtro quopiam eruditoque viro , emenda
tam correctamque lubens feram , inflar inferiorum Judicum , quorum ſzpe ab'altioribus foris
emendantur ſententiae. Itaque Be]ª’mortuo,ſivea vicinis reffi , ſr'atres Emericus aſicAndreª
as ; five RegniHungariae ad veteres limites reponendi ſtud10,'bella geſi'erunt.- Andreas qui
dem ex Dalmatia, demonſtrante hoc apud Lucium lib. 4..cap, 3. monumento adrenſi: "95’“
6. Majiª Poſtfelicem B’ glorioſüm victoria/¿e Dominatianis Ingreffum, llmz' Andreª,
Tertii Regis Belafilii Triumphum , quem Sibi onzmpotens, Duaatus fui protectºr, San.,
¿Zar, de Dalmatia 55’ Cmatèa maíni/z'cè cargferre dignatus eſt , atque poſt habitam tam
Chulmiaè , quam Raſòia [audabi em victoriam , cum ad Jadertinam Civitatem victor' redi.
ret, DucatuS [ui jura diſponens. Emericus Vero cum Bubaliis, utl’iabet Du Freſne.- Vi.
ctoriae tamen hee, diſcordias intra fratrcs ca’uſárunt , forª qdod Belae Regis 'voluntate ultima ,
Andrea* in Paleſtinam fuiſſet proficiſcendum ,~ ipſe_ autem renderet; nec Patriª diſ Oſitioní a
quicſcebat, qui , Godefredo teſte ,priqri’ (-nempeEmerico) Regnum ¿le-dit ª - lterz' ( ſive
Andrea!) guadam caflella,&' prada: magna, atque ad peregrinat’zone‘m Jefªq‘ſolymita
¡1am, quam ipſè voverat‘, peragena’am, mfinztmn pecunz'am &0. _ Hinc ob epiſtblas illas,
… -quªs Henricus Rex,teſte Doctiſl'. Farlato , vacantejadertina Sede, dedit ad Scardoncnſcm &
Nonenſem Epiſcopos , item' ad Spalatenſes ſequenti : ,, Henricus DEI Gratia Hungariae, Dal-r
5, matizª, Chroatia: , Ramaeque Rex , Spalatenſi Capitulo , & totius Urbis Cºnventui ſalutcm‘
,, &gratiam Univerſitatis veſtrae litteris receptis, & nunciis, ea me' debuimus , qua? nobis'
,, ſigniſicabanf, intelligere curavimus. ?pºl-nm relatione cognov mus, quod auctoritateReª
,, gía & praece'pto, Jadrenſes jactent ſe, piſcopatus veſtr‘os, Scardonen em videlicet & No-v
,, nenſem amodo poſl'eſl‘uro's. Quia igitur ex ſuſcepto Regia magnitudinis c'ulmine,0mnit1m
,, noſtrorum fidelium jura illaeſadz inconcufl'a juxta tenorem Privilc 'òrüm noſtrorum, ſer
,, vare tenemur ,nolumus aliquo modo Univerfitatem veſtram a‘ ſuis Juſtitiis fore alienam ;fi
,, delitatis namque veſtrae probata conſtantia ,jura veſtra 'Vobis totalítel‘ Confirma'mus', & ve
5,‘ {iris ſuffraganeis univcrſis uniVerſaliter , & ſingulis ſingulariter, Régia auctºritate praeciª
,, píentes mandamus , quatenus debitum honorem & reverentiam Spalatinaz Eccleſiae exhibe
,, ant, & nullius nova ſuggeſtione afide, qua eidem Eccleſiw tenentur' , debeant' 'ex-orb'itare.
Fide horum, atque confirinatorum Spalatenſibu’s apud Lucium anno 1196. Privile *Drum:
dico ego": Emericum Regem, mortuo Bela, in quibusvis ſucceſiiſi'e, Ne'c illico ſratri ?1:0 An
drere, Croatiam Dalmat'iamque permïſiffe. Et quamvis in deſcripto inſtrümento, deſideretur
annus ,nihilominus ,dum nulla eſt Belae Regis ‘mentio s dum Henric‘us non ſolum Regem fe
.\ - Hung.
\ l
 Sclav. Crºat. Dalmatſizb DuczZus Regibusgue Hungaríd. 169'
Hung. Dalmat. Croat. eXprimeI-et, at quoque: ex ſüſèepto Regia- ma nitudinzcts culminó
ª - item Regia auc'ïorztate mandamus; conſequi neceſi'um eſt ,a morteíe is Belae, lia-c i1
lico eveniſſe, adeoque Dalmatíam univerſam, una cum jadra, Emerico Reg¡ paruifl'e. Anª
tii-ea?, motibus ciendisaſVeto , utpote qui anno 1190. evincentibus diplomatibus Eccleſiaz Quinª
(¿ueEccleſienſis , Regios titulos aſſumpſerat; elato item Dalmaticis , Chulmiª , Raſciaeque vi
oriis haze diſplicuêre: ea ropter adverſus Emericum, promovit, ſuſcitavitque ſactionem.
Equidem teſtatur Innocentlus III. epiſtola ſua 7.1ib. I. Pontificatus ſuí anno I. Chriſti autºm
1 198. III. Kalend.Januar. anteceſl'orem ſuum Cªeleſtinum Papam ſub eXcommunicationis vine
culo prohibuiſi'e , ne partes Andrea: quispiam ſequeretur, inquiens: Ad noſlram noveritis
audientiam pervenz' e, quod omnes communicantes in alt’ ua A, ( nempe Andreae )ſrátri,
charzſtïmi in Chriſtofiliz ncſtri , Hungarorum Regis illu/Zrz's ,juiſèilicet Ñel litterasſzb‘z
dirigerent; aut ab eo reczperent de/Zinatas, vel eidem aliguo conſzlz’um, aut auxilium
. exhiberent, vel ei in aliguo communicareſprceſunlerent, de mandato bºna? memoriarC.
( Caeleſtini videlicet) Papa? Pradecçffljris no ri excommunicationisfuerint vinculo innoda
ti. Praeterea refert Raynaldus,,excuſaſſe ſemet Emericum Innocentio Papas , expeditionem
terra: Sanctae urgem‘i, turbis domeſticis. Coalitum fuiſi'e anno I 198. intra ſratres, ut Dal
matiam Croatiamque, Ducali poteſtate, Andreas obtineret. Evincunt di A lomata Andrea:
apud Lucium lib, 3. cap. 13. ubianno I 198, Ego Andreas, Tertz'i Bela? egisfilius D. G’.
Dalm. Craat. Rama?, Culmague Dux inperpetuum, Quoniam Ducali Sereniratz'jurcz
{5’ díſPofitianesRe niſüi licet - diſjvanere. Hinc ç/Z quod nos in Dalmatiamperambu—
[antes invenimus piſc'opatum Pharenſèm -- vacantem ' - - - praetaxatum Epi/¿opatum
- - conzulímus. Undear ui poſi'e videtur,pace fratres inter ſecuta, anno 1198. & Dalmati—
am perambulatam ab Andrea fuiſſe ;~ &juribus proviſum. Haec interfratres concordia diuturª
na haud fuit, immo combinatione Scriptorum , monumentorumque, continuas fuiíl'e diſcordias,
Concludendum eſſe , videtur. Diuturna inquam non fuit concordia , nam anno ſequente I I 99.&
‘ultrajulium an. 1200. Fratres invicem bella geſi'erunt. Neque enim aliam ſcirem cauſam,Bemar
dum Archieppum Spalat. inlatae ſententia: litteris, apud Farlati Tom. 3. pa . 2 3 3. Andrew
non meminiſi'e,at Regis Henrici, concludendo : Ac'i'um G’ recitatum - - 3.] us Julií, anna
DominiIUCCme/idente in ApQ/Zolica Sede D. PP. Innocent. III. Tertio anna Pontif. ip
fius; Regnante in Hung. feliciter glorioſò Rege Henrico, Quinto anna Re ni ipſius.
Cauſam belli hujus , eruo Sclavoniamfuifl'e, quam Emericüs ut membrum Sacrae egni C0
ronee , pro ſe, cum Regno Hungarize ſervaverat , evincente iſtud Prívilegio , Eccleſiaz Zagra
bienſi ab Emerico anno I 199. elargito, Hiſt. Zagr. pag. 4.4.. Andreas verò , Cum Croatia Sclavo
niam poſiideri debere praetenderit. Diſcordiaz intra eos, non ſolum ab Ortilo ſeribuntur a—
pud Cl, Pray , ſed firmantur ,ex litteris metalibus ComitisWratislai inſra hiſt. Zag. pag. 325.
Ortilo apud Pray perhibet; pacem inter ſratres Regios reparatam, quaeipſa vox ,firmat no—
flra , antea factam , Sclavonia: acceſiione, reparatam fuíſi'e. Profecto Emericus Rex , qui anno
I 199. Zagrabienſi Eccleſize privilegiumillud eſt elargitus, poſt reparatam glacem anno noo.
Andream &donaciones largiri pet‘mittit ,& judicia celebrare( víde pag. 324.. 325. Hiſt. Zagr.)
anno item 1201. Quo eodem,iterum diffenſio _fuerit ,dum privilegia & pofi'elliones ECC].Za
.Emericus confirmat, ſed magnae non fuel-int lites , cum Rex, armo eodem petat Andream,
ut Inſulam Kognis( vide infra pag. 325. ) Eccleſiae Zagrabienſi conferet. Haze Ceſi'am plenoju<
re Sclavoniam ſuiſi'e, ſatis loquuntur. Porrozſatus Ortilo perhibet: Andreas, ut irruptz’a'ªz',
bus Ungarorum Obicem poneret , Civitatem novam in eorumfinibus exſtruere capit. Qua
‘ª‘. re cum Andreae ceſi'a fuerit Sclavonia ,quie Dravo ab Hungaria ſcpararetur, Civitatem hanc
ªb Andrea incoatam , Varasdinum eſi‘e cenſeo,tum ob praemiſi'a Ortilonis, cum ob Valla &a
arcem, ac demum oh ornatam privilegiis ab Andrea , Civitatem hanc, ipſamque ejus denomi
nationem,dum Varaſ.? generale eſt in Sclavonico cujusvis Civitatis nomen. ,
Andreas,Dalmatia,Croatia, Chulmia,Rama,Sclavoniaque potitus , haud aquievit, at
in majores gravioresque, erupit diſcordias. ;Tliomas Archid. cap, 24. de his perhibet. Nempe
Emericum Regem ,non ſolum ſucceſſurum ſibifilium Ladislaum declaráſſe , at hunc, coronaſ
ſe puerum. Dum LadislaUS infans a Bernardo Spalatenſi Archieppo coronatus eſt; _dum item
teſie Archid, OnmesRegni Praceres, 8 univerſà pene‘ totius Ungarzcz' exercztus Multi—
tudo , Re em dejéruçrant,è’ Andrea-2 Duci non legitimê adherebant, cum Rege verapauz
ci admojzím remanſèrunt, ò’ ipſi tanta/èditionis Inemézerterriti, non Re emïadſz‘ºeraná
dum hortarz' audebant, /èdfugam potiusſàadebant. ombinatis etiam a iis, deduce ego:
díſplicuiſi'eProceribus at ue Epiſeopis declarationem , cauſa electionis libera , flatuum, intrª
Regum deſcendentes ad oronam. Hinc ad coronationem Ladislai, perexiguos comparuiſi'e.
proptereaque alBemardo Spalatenſi, hauçi vero Strigorúenſi, Ladislaum fuiſi'ecoronatum.
u u Cloª ~
HÍ/Ior. Baltñaſàris Kerç/èlz'clz.
 !7o Notitiae Preliminares Pannonia Veteris Periodus HZ
u'aC-lex‘m ut ab Emerioo alienus ſit, cauſam habuit, tam ex attentuto Regis adverſus Boleala—
um Epiſcopum Vacienſem ( vide apud Illuſtriſ, eruditíſi! D. Kollar HiſLjur, Pack.) quam &
ªccuſatione Calani Epiſcopi Quinque-Eccl. Milites faeile traxit,Andreae Ducis in bellis antea
geſtis felicitas: Proceribus quid erat, adverſus Emericum? neſcio. Paucos admodum cum
Rege remanſiſl'e, Archidiaconus,his temporibus natus,& dum ſcriberet, rei teſtes habere potis,
recenſet. Epiſtola Innocenti¡ Papas ad Prazpoſitum Albenſem, apud Cl. Pray , de Sacra Corona
confervatione, ad hªze cadit tempora,Rege cauſa coronationis filií, íllam exigente, Stªtibus
autºm Regni , indubiè prohibentibus, Pmpoſitus videtur, ad Papam recurriíl'e. Coronatio
Lªdislai, & Corona;- Alba Regali aliorſum translatio, Cleri quoque ab hujus cuſtodía priva.
tio, teſtarividentur , Prwpoſitum Emericº Coronam exhibuiſſe. Hat-c ad annum 1202. collo
cunda funt,etiam ex Emerici ad Spalatenſes lítteris ſeqq. Henricus DEI Gratia Hangar.
Dalm, Croatia’, Rama-:que Rex. Dilectisfidelibus Con/z'ilibus &valoren/[bus &popu
10,ſ‘a1uremò’ gratiam. Circumſfieéïionem vç/Zram multimoda ratiarum nctione pro/è
uimur de eo , guodCelſitudini Regia fidelitarem quam debuiſfis , ſèrva/Zis è’ ſèrvatis,
, de eo , guodfidelem noſtrum B ( Bernªrdum) Archi-Epiſcopum veſtrum amore
nqſiro ſtcut expedir , lzonoraſtis; quem vobis attentius commendamus; guia eum nos luz
bemus plurimi, 8 acceptum , B inter maiores _Princives Regnifacimus juxta latas Re
gium locum obtinere ,- Qua de re iterato praczpjmusò’ mandamus, ut ei tanyuam Perſò
nae Regia per omniafzbdamini. Dedimus ei In mandatis, ut ex parte nO/Zra vosfre
uenter moneat ò’ in ucat, quarenus vos ad ſèrvitium ncytrum ita praparetis, ut cogna
ſèamus qualiter nos diligitis ,- B libertates ¿3’ lionores veflros omni tempore decernamm
proteÉere. Ex Tabu]. cap. Spalat. apud Farlatl, Iſta perquam declarant , motus inquietos
dome ¡cos, dum jubet Spalatenſibus,ut Bernardo Archiçppo per omnia ſubdantur,adeoque
Andream excludit, dum eos hortatur ad ſuum ſervitium. Creverant diffidía & motus, quo¡
mmm ſequenti anno , magnanimo animo Emericus ( lege apud Thom. Archid.) compeſcuit,
metiarisque excap. 24.. quee erat ſubjectotrum , erga coronatum Regem Emericumreverentia?
quis timor .P dum voce ſua, quaevis compoſuít. Andream Ducem coepit,tenuitque occluſum.
evincenteiſtud
moriturus , nonVaraſdinenſium
ſolum dimíſit,diplomate, in extrªcto
Verum tutorem infra ag. 80.
filii ſuiLadIislai relªto. Quake
conſtítuit. Sed anno 1204..
fecundum

hace, Quamvctis
aocipiendavero
ſunt, qnae Hiſt. Ecol. Zagr, pag, 325. retulimus.
ab anno, 1 198. Andreas , memorªtis ſuperiuspraefixerit Ducali titulo , ¡Re
ia autem poteſtate , fequentibus litterís confirmaíl'et Spalatenſis Eccleſiaªjura. Ego Andreas
EIGratia Dalmatiaº, Chroatia , Rama , Chulma’yue Dax, confirmo B. Domnio Capel
lam S. , ò’ ò'. .Stephani in Salona, cum Ómnibus ad eaS pertinentibus inperpetuum,
uas Olim Parres nq/Zrz' , videlicet Gçyſà Rex, G’ Stephanus eidem Eccleſta’ auctoritate
?Regia concefferunt ,flatuentesſèilicet, ur non liceat alicui Bano , vel Principi ,/èu cui
lilzet miniflrorum nq/Zrorum, hanc noſlram corffirmationisſèriem infringe-re, vel ei auſii te
merario contraire, aut ipſam Eccleſiam in ali uo ag ravare , five ejus jura diminuere.
Qui autem aliterfacere attemptaverit,iratum abeat rinum {5' unum DEum , ò’ ncſtram
indignatiwzem incurrat. Anno Domz'ni noſiri JE/u Chri/Zi ¡¡98. Bano exi/Zente An
drea ,Georgia Tinienſi E iſèopo,McÍzaele TragurienſiEpifiapo,Mchaele Scardonen
ſz',E iſèopo, Mathew Cor avienſi Epiſcopa, Maccharia Comite,]q/èph CBeaC. Hana
no ra: confirmationis paginam, Petras Ducis Aula: Cancellarius adnotavit, Pre/falda
hujus rei dato Vratislaofilio , Vratislai de Zagrabia. Quamvis Pharenſem conſtitueric
EPiſcopum; In his attamen fratrum diſcordiis , vulnera plura ,& Sacra: Coronas, &regalibuí
juríbus cauſata ſunt. Sacra’ Corona.
’fié'legi poſtulamus,Venetae; Quiaharum
opportunitate teſteThom, Archíd.cap.
differentiarum 25. quod
, atque cumnominequict
militiaz meditatio

dem Sacra* ,in aliena attamen involancis, praedantis, ruinançis,uſi,Jadram anno 1202. men
ſé Octobri, invadunt, exſpoliant , ruinant. Bernardus Archiepiſcopus Spalatenſis, qui teflibu¡
anterioribus Heñrici Regis litteris, Regio nomine Dalmatia: prórfuit, egit quaevis, ut fidelem
decebat miniſtrum, ac per Cajetanos Piſanosque( lege Thom, Archid, Item hujusilluſtratorem
Lucium lib. 4..) victor evaſit de Venetis , ut propterea ſcribente Archid. ſuum ad Auranam
’palatium , Venetae ,in ultionem deflruxerint. Innocentius PP. perhiben te cpiſtola Ducis Vene
tïarum , apud Lucium lib. 4. cap. I. in Venetos cenſuram excqmmunicationis tulerat, quod
Dalr‘nati‘a infiza çfflètprotectiane, cito nihilominus Venetos abſolvens. Interim omiffisScrip.
trrum variatipnibus , atque ex affectu , vel ímpetu , formadª fine rerum examine opinationi-ª
bus , difficulèas haud levis naſcitur: num occaſione hac ]adrenſes , a Sacra Corona ſemet a
vulſerint 2' Venetisque fubjecerint. Thomas Archid. teſtis herclè idoneus, cap. 25. ſcribit fe
quentia: Praſidium Venetorum impugnant, Bobúnent, ò’ in urban jam deſolc‘zfam rey
cum
 Selav. G-oatDalmat, ſüb Ducibus Regions-qm Hungarid, ¡7L
Heunt ( videlicetjadrenſes) è’ timentesflolum quem Veneti denuopraparaverant,pep-fito!
Nuncias gratiam implarant, è’ qfferuntper etuamfidelitatem, olgſides, ¿3’ cantationem
laudum exhiben: , Comitemque de Venetzs eii ere, ò’ Archiepiſcopum, qui reverenciam
{5’ obedientiam Primati debitam, exhibebit( Slc legendum eenſeo, pro: exhibelzarfi enim
Intea exhibuiffet, non fuiſſeto us, pro futuro ſpondere) Patriarc/m Gradenſi: Et erga [zo
/Zesj Venetorum inſàrgere; annuatim 3000.pellium cuniculorum tribuere. Qua abla
tione benigne‘ accepta, adgratiam rç/Zitutiſunt. Verum quo anuo .² acta haze ſunt taeet
Archidiaconus. _
Profecto in epiſtola ad Innocentium pmcitata , fatetur Dux Venetiarum, Rempublicam.
ab excommunicatione eſi'e abſolutam: pra/fito condignaſàtiyactioneficundum ordinatio—
nem veſlrarum Nunciorum, è’ Scriptorum paginam. Talis porro ſatisfactïo non fuiſi‘et , fi
Dalmatia , ſuo legitimo Domino ae poſi'eſi'ori , Regi nempe Huvgariae , plene reſtituta no_n erat.
Hanc Vero reſtitutam fuiſi'e, veroſimilius eſt,tum qUOd ruinata fuerit Jadra , venetzequeclaſi‘ee
in Orientem abiviſſe ſcribantur ab Excel]. D.Laurent. de Monacis , atque aliis: cum &, ob
amicitiam inter Henricum ac Iunooentium , ut pateret ex litteris a Raynªldo exhibitis, eti*
tamquee Boſnia Patarenorum ejectionem. Denique quod Innocentius ſcripſiffet Henrico anª
dulo DuciVenetiarum,ſub probectioneſua Dalmatiam eſi'e. Nque viguiſi'e tetate illa eruo,
opinionem Scholaſticorum; Papam ſubditosabſolvere poſi'e, a fidelitate legitimisR 'dk-‘s de
bita , nullumque reddere vinculum , quod eſt ſubditorum ergaſuam Rempublicam. ªxhiª
bet Lucius lilª-4. ca .II. anni 1204.. menſe Februario,lndict. ſexta, Univerſitatisjadrenſis do
cumentum, Abbati S. Coſmaz & Damian¡ expeditum , quo: Domaldus Comes , ò’ Univery‘i—
tas ipſius'Civitatis, ideo quod tempore deſolationis & exilii , aſilum auxiliumque pra-buerit
Civibus fatum Monaſterium , confert Eceleſiam S. Demetrii. Hoc haud fieri poterat, ſi ſemet
DuciVenetiarum illico ſubjeciſfent. IlI. Guntherus illorum temporum Scriptor, apud Luci
um, cauſamJadrenſis ruinae refert¡ aiebant enim ſid¿ſt Veneti ) illamid di Jadram‘,ſèm~
per ſia's utilitatibusfuiffle‘ contrarianz, adeo , utſcepe Cives ejusdem urbis naves illarum.
mercibus ami/las piraticis invaſionibus [Palio-rent. Proinde quemadmodum cauſa ruina
non erat , juris inJadrenſes pretenſio , ita nec, tum ſeeuta illico Venetis jadrae ſubjectio, at
que a Sacra Regn¡ Corona jadrenſium defectio, dici poteſt. Occaſionem vero ruina adrenſi
preebuít, illa Papa facultas, ut Cruce ſignati, ad inopiam ſublevandam ( teſte apud ucium
Rainal. anno ¡203.n. 8. ) uz’c'ïualia accipere pqfflèntſubſiztisfactionis tomen pra ofito. Le
gato Pontificio, ſatisfactionis omill'a mentionq', ermittebat enim eis (nempe ruce \igna
tis, Legatus , ut habet Rainal.) ut de maritimis ocis Romania!, qdam aluit id mare, ci
bos inemptos , id ç/i absque precio moderatè tollerent, quae eis ad annum dimídium pqffint
ſufflcere. Illmus
nocentio Papa.- fuiſi'eAſſemanus Tom.,de
quarrullatum V.jadraaVenetorumaiE‘rancorumque
Par. I. cap. lV.p . 14.6.refert Emericum
exercitu Regem,ln~
exciſa ,11H
que elapſo jam biennioſiquidpiam juſtitiae fe eonſequipofl'e, ad qua? lamenta, ita ſcribit Ponti
'cem reſpondifl‘e,’ ,, Nos in tantum jam proceſiimus contra eos ( Venetos) quod dilectum fi
,, lium , ſuum Pa‘triarcham e1ectum,noluimus confecrare, imo cum ad nos perſonaliter acceſ
,, ſifi'et, remiſimus eum non fine multa pudore confuſum. Significavimusquoque tibi ut apud
,, jaderam , qua: hactenus cumtota Provincia ſua ſubjecta fuit Patriarchae Gradenſi, {aceros
,, electionem Canonicam, de perſona idonea celebrar¡ , &electum ad nos eonſeerandmn & pal
,, liandum diri eres, ut \ic inci remus'punire ſuperbiam VMetorum._ ,, Quidquid fit, an
proiuris ‘alieni Invaſione, exſpoliïta ruiuataque Civitate, hire ſIt condigna ‘atisfactio , ut cuª
ret Jadraª eli i Epiſcopum, qui tamen cum tota Provincia ſua Patriarchae Gradenſi , adeoque
praetenſione ï’enetorum , per hoc ipſum Venetis ſubjectus, ab Innocentio dicitur. Quamvie
autem Ernericus ,Scardonenſem & Nonenſem (vide apud Farlati ) Jadram miſerit pro electio—
ne, tamen pmdieabatur illico, hos quoque Epiſcopos, velle Emericum a Spalatenſi aveilere,
utad hos rumores tollendos, reſcripto opus fuerit , relato pag. 168. Electus item ſuerit Nico
lauy Pharenſis Epiſcopus, ad Sedem Jadertinam ,Innocentius non tªntum conſecrare eum re
nuit, verum teſte Bzovio, mandavit: Nicolaum ab amni qflïcío ſüſpenjümſingulisfç/Zivie
die-bus', pulſatis campanis, anathentate percelleret (Bernardus Spalatenſis) ſi infra
Men/¿m nan reſi uerit , etiam ab ordinibus deponeret. Hue Rſi'm. & doctiſiimus Bene
dict Vinkovich Épiſc. Zagr. dum qua-reretur, qUaliter? uoque 'ure'i Reges Hogaria), Epi.
ſcopatus ac Abbatias eonferrent,quos titulares voeamus , quos Roma non reco oſeeret , re
vocavit. Ex Innocenti¡ nempe permifl‘u & facto, ab eXem lo Nicolai adJadren em Sedem e
lecti, haec originaliter promanare. Clero Hungaria: ele ionem Nicola¡ probante, Regibus
item Hung-arias. Sed de his, DEO miſerente alibi, Nunc infinuáſi‘e ſufficiat. Hace ipſa‘electim
nie facultas,Jadram licet ruinatam,in jure poeeſtateque Hungario: Regum ¡nanſifl'e, Indicar¡
u u ª _Quªk- 'l
 T72 Notitia Preliminares Pannonz'cz VeteriS’Periodus III.
'Quªke horum cºnfideratione, relata per Thom. Archid. Jadrae , cum Venetis pacta, turn ſtatim
ſecuta non ſunt, at dehinc , atque ſub Andrea. Il. Anno 1205. Hoc evíncunt apud Lucium mo
numenta lib. 4.0219, lI. Ubi: Anno Dom. Incar. ¡2525. menſ?: Juliz', 23. die , aflante Indicª?,
Septima. Jadrae ,tempore equidem Domini Noſtrlflenrlcz Danduli Incliti Ducz's Vene
tiarum , Dalmaticz, atque Croatia?, Eccleſía Jadertmaprcofprzo carentepaflore, ac Vitalis
Danduliprudentis Comitis Jaa'rae. Hoc vulnus Sacrªe oronae , diſcordia: fratrum Eme
'rici ac Andrea: cauſárunt. Dalmatia quae a Colomano Rege, ac anno 1-102; ſaeculo integro
ſub poteſtate ſuit Huiifarize Regum , atque Sacrª: Coronae , anno I 205. in parte , five quoadja—
dram , vices ſubiit. aud nihilominuslegitimè, ut quivis juſtitiam amans, juraque intelli
gens fatebitur. Enimvero ſive modus Venetorum perpendatur; five occaſio , quiquffejfflffl
rium bona: fidel' Venetorum deducet ‘Z quis invaſionem hanc , atque Jadrae ruinam ,nullis ha
bitis intra Venetos & Ungaros vel diſcordiis, belloHungªrize nec indicato, ſub praetextu Bel—
li ſacri( ſic nempe pietas ad omnia eſt utilis) ad ¡equu'm juſtumque reducet. Pacta illa, ab
Archidiacono relata , nec a Rege Andrea , nec a Republica Ungariae firmata conſenſu , un
uam ſunt, nec ab ullo ſcribuntur. Hoc eſt, quod recuperandae Dalmatiae, Regibus noſtris
obligationem , tot Leges Regiae, juramento firmataeimpoſuerint, ut cas in Regum diploma
tis , corporijuris inſertis Videre eſt. Nítitur Lucius lib. cap. I. S. .Verum rem diligentius
reputantz’bus &0. Hanc Venetorum imquxtatem, obnubilare. Sed qm ultra ſcholaſticas argu
tias, jura ex ſolidis principiis didicerunt, vanos eſi'e _Lucu conatue fatebuntur. Quªdam con
jicit ,ut militum per Ungaricum Regnum fugam , qm tanien repetl debuerant, quaedam otioſa
ſunt, ut Alexii pueri pollicitationes,quae]adrae deſtructionem nonjuſtlficant, minus vero cae
tera , iſthic a Lucio ſcripta, ut mores ccrruptiJadrenſium, Sedigjladertinae elevatio &0. Sed
nec juſtitiaº: eſt, illud Lucii: Sie_ Venetz de Jadrenſibus vindzc ajumpta , deſblatague Ci
vitate , deinceps guietum Adrzatzcumſfe habzturosſperàrzfnt, Proſectò, in juris legitimi
defecto, ex religioſo Scholaſticae lmpeno,_aque obíèrvantla, Dalmatlam dividere, Veneti
Scriptºres nunc inceperunt, resque ac nomma alterare ,.atque confundere. Palªs inventore
auctoreque Dandulo( vide Lucium lib.4.. cap. 3.) Croatlae partem marxtlmam, Manz-ana";
Dalmatiam nominavit; Et quee ultra montes ſita eſt Mdzterraneam, quod ex effectu Per.
ſecutionis domeſticòrumScriptorum , quicumque adyerſus conſcientiam , & debitam ,ex Divi
na quoque Lege ,ſuo Principi & I'Leipubllcae Obligatlonem, hactenuspro fiabiliendis extraneq
…m juribusmºn ſcripſifl'ent , ſicmvaluxt: ut, fatente quoque LUCIO, [zodze laſèue, talem dz
flinèïionem ſèrvent Geographl. Pars veoo, maritimas Clvltatee , a Dalmatla diſtinguat ac
ſeparet , ut fic eas facilius,Sªcrz¿e Coronas adlrnere queªt, ſcholaſtlca ſubtilltate , vel rectius de
bilitate diſtinguendo: Dalmatzam ut eſt marmma pertmere ad Hunganam, negªndº ,- ut eſt
còntinentis , excludensque mare Adrlaticum ,concedendo. Verum hac Dalmatiae nova divi
fio , cujus ſit fundamenti ,obiter yídeamus. _ . _
' Dalmatia vel reſpectu antIqm ſitus, vel ejus_ Incolarurn Remanoruin, conſideranda eſt.
Situs verus &7. proprius Dalmatiae, fecundum Scriptores anti url'ſimcs, inter montes ſuit: a
Delmi,ſive Delminio,‘praecipuo ſui 0P ¡do z ſic nuncupataa. _ul ſententlae 'ſubſcrlblt quoque
Archidiaconus: ¿ſt enim Regio qua-I am Inquiens, znſizperwrzlzuszzqrtzbus , que dzcitur
Delmia , ubi antigua maemq ojiendlzntur , zbzgue faz _e Delmzs* Ctvztas memoratur, eª.
demque Regio in hodiernum diem pnſculm nomen‘apud Indlgenas retmu1t Dulmno, & recentius
cauſa enunciationis levioris Duvno. SIC ea Re 10 , ſicut anthuo tempore , ultimis Liburniae ,
oriente… verſus cjrcumſepta montibus , pars allqua Liburnorum Regni habebatur. Apud Ci
ceronem Vatinius , Dalmatiam non diſtinguit, nec ejus amPlitudinem teſtatur, ſcribendo; Vz‘.
¿im-z' OFFidafimt Dalmatiw antz ua’. Succeflivè qua ratwneconfiderabatur, ex duabus an—
terioribus periodis colligi potefl. eſ’ce PorEhyrog. cap. 31 eDalmatIa,‘pu_lſis Ramanzs ab
Azar-¡bus, in dielms 1mperat0r{s Heraclu, dçſiglata. eorum Regíopcyzt. Quapropter
ejusjzgffit Chrobati, armis ar‘eptzs, Abares ex z 11s loczs expullerunt, B In IPſòrum .terra ,
quam etiam ¡¡odie tenent, bedes_collocàrunt , fueceſiitque Croatia* appellatio. Sed poſt
quam Parª quaedam Croatarum ſeceffiſl'et , & Liburniam Japidiamque occupáſſet , cauſa potiſ
limumltalici Regni, Dalmatiae nomine Jadra, ac partesullae conſiderabantur, ipſaque Dal*
inatia , Orientalis erat Imperii. Sed haec potlffiinum SCrlPÉOTLS exteri ſervárunt, atque im
' rimis Francici , qui Dalmatiaz nomine , quasws has Regiones complectebantur. Domeſtici
Vero, extinctoDalmatiaª nomine, teſte Diocleate Presbytero, univerſum Illyricum & Libur
Liam proCroatia acceperunt, ac in general¡ omnium Statuum Ordinum ue Provinciali Sy
nodo, rmſentibus Pontificiis &Imperatoris Confiantinopolitªni Legatis, iviſerunt, in Croa—
Ziam Iªubeam, Albam,8 Croatiam Surbiam, five Serbliae. Conflantinopolitani at ue Un
‘gari Sclavonioc nonúne,frequentifiimè acceperunt, Venetªe quoque. Roman¡ Pto Da atia,
quod
 Sclav. Craat. Dalmat. ſub DuciBus* Regilusque Ï-Zzngarid li ‘
quod Senatus veteris , olim Fuerit Provincia. Quare nova omnino eſt, Dandulidiviſio Dalma-ª
tiae , in montanam , maritimamque , inventa unicè, ad diſputanda legitima Sacra Corona-jura,
mirumque mihí, Scriptores Hungariªe hanc agnoſcere deſcribereque. Audiamus Doctiſſimum
Lucium ,qui more ſuo, fic favet Venetis , ut fateatur Danduli eſl'e cogitationem, miretur'que
Geographos eum ſequi. Cauſam diviſionis hujus, petit primo ex Metropolí adrenſi: Pez/Zu
quam Jadrenſis Eccle/ia in Archiepiſèapatum erecta, Graden/í Patriarc cefizbdita fuit,
exindeque Patriarclza Primatis Dalmatia título uti cepit, nominis uoque Dalmatici alª
{erario inducta e/Z, En’ Jadra tantummoda cum cteteris OccidentaliZus. Infiilis Jadrenſis
Provincia pro Dalmatiaſümi capit , Spalatenſis vera Metro olis,ſicuti tati Croatia’prceª
erat, è’ unicum tantum Tragurz'enſèm Szgffraeaneum in Da matia retinebat ,ita objò‘le/-ª
cente Dalmatica cagnamine, pro Crºatiaeſive Sclavonia Archiepiſèopatufizmt capit.
Haz-c qualia ſunt ,lector perpendat. Hoc Sazculo Viennenſis Sedes, in Metropolitanam ele'vata ’
eſt ,Laud attamen ideo, nova diviſio Auſtria?, ſtatuta, ſtatuen‘da ue eſt. Jadrenſis Eccleſia,
eſto Pontificio Decreto,Gradenfi ſubjectafit ,baud attamen, ideo rimatis Dalmatizetitulum
conſecutus eſt Gradenſis , tum quºd jura cuivis ſua ſerVanda ſint, cum & quod Apoſtolica Sedes,
ſuis juribus privare neminem poflit. Attametſi bos quo ue titulos, Dalmatize videlicet Priª
matis , Gradenſis obtinuiſfet , poſtquam ordinatio Diſciplmae Eccleſiaſticae , diſtincta Chriſti in
ſtitutione effet, a rebus Magiſtratus Civilís , titulus Gradenſis Patriarchze ,nee jus Serenillimas
Reipublicaz Venetae, ad Dalmatiam infert, nec neccſiitatem confundendae Dalmatia?. Videndum
eſt Civilibus Magiſtratibus , ab hoc exemplo & pmtenſione, ne ‘per tot privatas Religioſorum
- Provincias, ultro citroque diviſas , praejudicii quidpiam Reipublicªe naſcatur. Hai-C ſane fuit
cauſa,ut Status Sºlavonim Croatia-que, porhibentibus actis publicis ,octo Franciſcanorum
conventus Provinciae SS. Crucis Croatiae & Carnioliae, miſiis eatenus , ad Reges ſuo‘s, _atque
Ramam , nunciis ,ſub Provinciª Carnioliª: nomine, confiderari , paſii non ſunt, ne' videlicet
eonfuſio quXpiam RegiGZSacrªe Corona? abinde ſequatur,aut praetendatur. Moti proculdUª
dubio, ab exemplo narratae Venetorum pmtenſionis, tabula item Sambuci apud Ortell. 'Sed
revertamur. - ,,
Confuſionem hanc ſalvare conatur Lucius , ex bellis & induciis Venetos inter ac Un' aros 3
ex antiqua Dalmatarum cum Venetis ſocietate: Wilhel. Tyrien. auctoritate, qui Da mata
rum mores deſcribens, meminit eorum: qui in aris maritimis habitant. Sed hace quanti ſint
ponderis , non ded uco , perſuaſus Lectorem doctum videre. Wilhel. Dalmatar'um mores deſcriª
bit, haud vero Dalmatiae maritimae, In quovis Regno & Provincia, przecipue ubi diverſi ſunc
hoſpites,populi , Religiones, ſtatuta , ſi mores ſingulorum deſcribantur, pro aedúcationis flu
diorumque ratione, diverfi evenient, quin idea Régni vel Provincias: illius, diviſiouem objicere
opus fit. Mirariautem debeo doctiſi'. ‘celeberrimumque Lucium , dum in robur diviſionis hu-'
jus, I. Mauri utitur titulo: ubi Totius maritima Provincia/Zudia/i ex‘ercita’torisz five bel#
liduus ,'quia expliCaret ipſemet, eidem indíſlincte‘ Dalmatici ac Croatici littaris, res belli—
cae demandataefuifflènt, proinde dum Maurus ºfficium ſuum exprwflitin titulo, diviſio Dalª
matias maritima? ,eò eſt illegalior, qUOd_ littoris Dalmatici Croaticiq‘ue curam habueritª II.- ‘
Miror,moumnentodeſcripto,quo victoria: Andrew notantur, utiLucium; quia in eodem nulª
la eſt Maritima: Dalmatiíe mentio, ut legenti patebiti Ill. Dum Banos indúcit marítimos , quiª
ex Privile iis&diplomatibus,per fe uoque exhibitis, atque etiam a nobis ſuPra poſitis, to
Banus aritimus nullibi legitur. I . DninrepraehenditArchidiaconum,quod diviſionis hu
jus Dalmatiªe, non memine‘ric, quam nihilominus Dandulo , Saeculo integro poſieriori Scripto—c
ri,utinventori attribuit. Thom.Archid. cªp. I. GZ anteriora, & ſua tempora deſcribit, Dalma“
tia inquiensdicebatur olim largius, cenſèbatur enim cum Croatia, una Provincia -' ª Nun'c
vero ſ hoc eſ’c &kate ſua) Dalmatia eſt Regia maritima , incipiens al Epyra, ubi e Dyr'r
haclzium, rotendz'tur uſ ue ad Sinum Quarnarium. Quare innauis eſt haec almatïae
diſtinctio, afiura legitima Sacra! Coronze , Regumque Ungariaa involvenda, exco‘gitata. Mi
mmque a noſtris , earn pro canonizata exſcribi , defendi ,adorari. v _
pactis, perArchidiaconum relatis , ad quazvis Dal matici CPrOaticique littoris praªte‘nſio ſubverſe . -
Verum haecDalmatiaE confuſio,illud reſpicit,ac pro ſCO o habeçutexjadrm ruinà,'ejusdemque

tur. Segnienſès caeteriqueCroatEe Liburnici , firmare videntur VenetorUm Scriptores' , dum

roculdubio aScholarum ſuarum magiſtris, errores, juribus Sacra? Coronae nocivos ,baurien~'
tes ,ſcmet Dalmatas Segnienſes inſcribunt in Gradib‘US, actibUSque Academicis. Caeteriim diviª
datur licet Dalmatia, dum ex ſuperioribus conſtat, demonflratumque ex diplomatibus, mº**
numentis,ªliisque foret; Jadram, Tragurium, Spalatum, Arbam &0. ad Sacram Coronam
pertinere legitimè, conſequens eſt Dalmatiam five maritimam , five montanam compelles. Si
vero Archid. cap. 15,00nſulueris , depn'ehendes: memoratisEpiſcopatibus , Salonitªnae Eccle › fl- ( l
' X X i

[Mor- Baltlzaſaris Kercjèlicli.

 i ‘ Notizie Pmlimznares Pannania Veteris Periodus Ill.
fiae ſubjectis , concludere: Omnes enim Civitatespr‘wdic'ïm ad Regnum Croatia: pertinebanñ
í 'Juri quoque Regum , diſcordiw ſratrum , praejudicia attulêre. Enimvero ut cai-teta pra?
_Ïer’é‘am , Bernardus in Archieppum Spalatenï'em electus 1 198. prſiimum ¡zoo, eſt confirma
tus v'ide Arc-bid. Pªtareni ſemet dilatarunt, nam ejecti e Dalmatia , aCulino BO/I'zia: Bano re—
cepti fuêre. Per Hungariam quoque propagati, teſte epiſtol. Vulcani ad lnnocentium Papam ,
\SL hu'us‘, ad Emericum Re em,qua .' noníòlnm de terra ejus (nempeCulini) ſèdde totaUnga—
ria? egno proſèrzbas, G’ ona talium,u icumgueper terramPoterunt invenirí,c0›yiſèes&c.
lib. 3.epiſt. 2. Nicolaus Pharenſis Eppus , ideo quodJadrenſem Sedem contra Innocenti¡ prohi
bitionem accepiſſet, ſuſpenſus, anathematizatusque extitit, ( vide Archid. cap. 25.) ſcribente In—
nocehtio ;Id Regem Emericum eatenus: Daniel quoque Boſtzenfium Eppus, ob permiſi‘os
rec¡ 'i vin Dioeceſim ſuam Patarenos, ab omni gradu dejectus eſt, ut Andreas Zmajavichius in
MSgAnnal. Eccleſi. apud Farlatum. Profecto Epiſcopatus iſte Boſnenſis, magnam partem
eruditamque Hiſtmoſtm Eccleſiaflicze effiCeret , ſi quis eſï'et , qui Particular-is Ecol. Ungaricar‘-,
Eccleſiaſticam Hiſtoriam perficeredignaretur. Gregorius aCreſcentio, in ſuo decreto memi
nit: _ſúper con/Zitutzone PrceROſitura Ultraſilvanae ,guamfecimus , cum prim qfficium le?
gationiszfrçfflmus m Hupgarza. Quod dilucidandum eruditioribus relinquimus.
Jam ecaeteris , memimſi'e voluimus. Par. I. Anna]. Pray pªg. 179. ex Sch‘ÓnIeben deſcri
bitur Emericidiploma, óclavoniam explicans, ubi: cum illa/iris Pater noſler Bela in Du
catu Sclavonice quemalam Nobilem de Teutonia , nomine Albertum de Michovo Ízabue*
Tít commetaneum , cujUSélerra a latere Ducatus Solavonice juxta Padgoriamíz' Goriciam
çffiètſitq , idem Albertus C. apud Pray videnda. Diligentiſiima combinatione rerum ac tem
porum,meditatione item fuper quibusvis,fateri cogimur: Si pro ſuſpecto habendum non eſt,
diplom’a illud , nobis eam non adefl'e librorum copiam , ut vel per conjecturam ,explicare va
leamucts tot antitheses. -POngrie in Sclavonia eſi‘e, hujusque partem , adhuc ſub S. Rege Ste
phano , extra dubium eſt , viderique Pofl'unt , quee a pªg. e &ſeqq. hiſt. ECC]. Zagr. deſcribun—
tur. Sed aetate Bela;- llI.at ueanno 1191. Albertum obilemeommetaneum iſthicfuiſi‘e,nul
lª ratione ſtªre poteſt , ob elae 1V. infra deſcribendameriſiima diplomata. Sane qua ratione
Bela‘lV.Domïnïum Cramburïªcontulit, fi ſub Bela III.szxth0ngI-I'e limes fuit. Quis ille
Albox-tus? ego neſcio, neque rayexplicat. Lªzius de Gent.Migr.1ib.6.pag.mihi173.memi
nit Alberti quiab Henricp IV. CameSGoricia! fuiſi‘et inauguratlis. Verum niſi dicatur ultra
Mmmm vixiſſe Albertum,diploma illud Alberto huie applicari non poterit. Sed nec Alber
tp 1V, relato a Lazio ( deſcriptaêue ſua jurisdictione per Lazium ,ex lubitu , & pompa majore,
uàni veritate, dum Metling , hernomely, Suſemberg, Schomberg , Wiſchez ,quidquid ſic
Se poffefforío , lſtriae eſi‘e pmdia , dicit) utpote qui ſub Rudolpho II. Auſtriaco vixiſi‘e ſcribitur,
adeoque inferior eſt Bela IlI.Accedit. Schònlebenianum diploma, admodum eſi'e fingulare, non
ſolum in ſtylo, fed &teſtificationibus tot rerum. Cumprimiª vero illius , quod Comes Stepha
nus miſertus fuerit Sclavoniae Ducatus,illumque ab oppreffione vindicaverit, quamvis exor
àïó díceretur,‘Emeri‘cum miſi‘um fuiff'ea Belain manu potenti. Illud quoque: cum non modi
¿a /üorum Pharaliga, inuſitatum Regum Hungariw ſtyloeſt. Praemium item,pro tanto be
eficio, Ducatus Sclavoniz ſervati , modicum fuit, videlicet armorum conceffio,cum Hunga
riae Rége‘s plerumque donaciones , 'privilegia concefiifl‘ent. Manifeſtum Vero errorem conti
pet,ſiannum ¡zoo, alt Regis HenriCI primum, Ego antefero tot Emerici eaetera privilegia ,
Dªlmatica ,Ungarica, de quibus nulla eſt ſuſpicio, &lªme nomina Bzxronum Praelatorumque
Regni exprimunt, Schònlebeniano huic,mirorque P. ray tantuin ei attribuifl‘c, ut Belae Ill.
yitam , ad annum 1200. extender-it, adverſus tot aliorum diplomatum fidem,tot item SCtipto
Íes.. At haec, adoctioribusdilucidanda praeſtolamur.
De Servia dicendum eſi'et, tum ob anteriora, cum vel maxime, quod Emerieus bella,
geffiſi'ecumBubaliis ſcribatur. Andreas quoq ue relatam pag. 168. memoriam, de victoria Chu]
miae ,' Rafcimque receperit. Verum res Serviae Boſniaeque . adeo ſunt confuſª , utmajorí diligen
ªtuumqque indigeant examine. Quas hic ponderare non vacaſ: , fors Tomo ſequenti, in Bano
.rum nptitiisaccuratius pertractari poterunt. Interir'n erudito Lêctori, pro intelligentia pree
_imiſi‘òrumzſequentiD ex monumentis , Proppnimus. -Í/Vk/ànus ( Latinis eſt Volcus 8L Vulca
_’pn¿) àç Step amis fratres fuere. Hic Óervme praefmt, appellaturque Magnus Jupanus to
:z‘z'us Servia’, Eu'dociam habens uxorem, quacum diffenfit (vide Nicetªm lib. 3, cap. 7. in Ale
":Xio Comneho) cum fratre quoque V0100; a_quo , Stephanus Principatu & Patria , erat eXpul-v
ctſus. Hat-c ad annum] 197.' collocari debere cenſeo. Vulcano a‘dhzerebat Emericus , ex parte
Serviae , Andreas e Dalmatia. Sed I 198. coaluerunt, atque Serviae JuPanus effectus eſt Stepha
jpus; Vulcan'ur vero in Principatu,'ut nominárunt Dalmatiae & Diooliae, in veritate Boſniªz,
inguſitl
ª ‘
Sed úterque‘
.
ſub' clientell'a Re'gum Hungariae
'ct ’
. & Apoſtolicªe Romana: Sedis in ſpiritua.
libus
 Sclav. Croat. Dalmat.ſizb Ducibus RegibuSque Hungaria? 175
libus poteſtate. Haze ex epiſtolis, ab utroque horum , ad Innocentium datis, atque abeorece a
tis, apud Rainal, ad an. 1'199. Clara ſunt. Item ex ordinationíbus per Pontificia legatos factis ,
& ſynodiscelebratis. Innocentius Vulcanum Re em vocat, inſcribendo : Vulcamzo Illu/Zri
Regi Dalmatz'a?, &Dioclian Boſnia Banum Gili/zum his temporibus'habuit, Un aria: Reª
gibus ſubjectum. Conſtant have ex Vulcªn¡ ad Papam epiſtola,ubi: demumvero aternita*
tem vez/{ram nolumus latere , u'la here/is non modica in terra Re is Ungarice, videlicet
Beffl'na( Boſnia) pullulare vzdetur '- ª ~ ande rogamus, ur Regz Ungariafiiggeratis,
ut eos aRegnofiio evellat. Sed Titulus ille Vulcano datus, Regis videlicet, negatusque pe
_ tenti Ste han0,inter fratres bellum cauſavit, quo, Vulcanus Regis Unlgariae copiis adjutus,
fratremfteſte Cangio) Principatu &patria exegit. Emericus, Innocentio per nuncium ſigni
nificat,ſàlv0 in temporalibus jureſào, ſe paſi'urum, ſi Vulcus Regalem ab Apoſtolica Sede
Coronam ſuſceperit. Negotii hujus eXecutio Archiep'po Coloeenſi committitur,ob civiles ſUP¡
ra índicatas diſcordias, propterLadislai coronationem, ſuſpenſa. Servia occupatio, ad annum
1201.aut Iaoa. figi debet,ex Papae Innocenti¡ epiſtolis,quarum 18, lib. 6, adEmericumHun.
arias Regem: Monemus igitur Mgnificentiam tuam , CI’ exhorramur in Domino, quia/iª v
cut-nas tibi 6’ Regno tuo in hacparte detulimus,ſic cel/¡tudo Re alis curet nobis è’ APO‘
floliccz Sedi dfferre, inflitutiones Eccleſicz Romance in terra ip a ſèrvaripracipiens, G'
eam plenius ad obedientiam no/Zram reducens , ut fiat unum ovzle, ò’ unus Paſto‘r : cum
lloc ipſum tibi 8 Regna tuo videatur plurimum expedire. In alía ad Regem Emericum es
piſtola , Innocentius: Verum &º illud non ab re potuzffimus attendere in hoc caſü .-‘ quod cum
Nobilis vir Stephanus \We aiupanus Servia: er Venerabz’les Nuncios nobis humílz'ter
fiipplicaverit, ut in terram uam dir¡ eremus egatum , ui eam ad obedieniiam Eccle/ice
Romana? reduceret , 8 Regiumſibi iadema corzferret. asgue etitionem ip/ius de com
munifratrum nQ/Zrorum con/ilio decreverimus admittendam, íujus legationis qfflcium
Venerabilifratri rio/tro Johanni Albanenſi Epiſèopo injungerzt‘es. Intellecto tandem
0d lloc tuaſèrenitati
corgfuſione lurimum Tu
de/Zitimus abPincepto. dçÍPlicebat, ob tui gratiam,
vero po/unam non‘ſine
expugnafli quadam
Serviam, Iza/tra
amoto &eª
bano; è’ Vulcoſiibſiituto in lacum i tus, per tuos Nuncios intima/ii , quod terram il*
lizm ad obedientiam Romance Each/11:: reducere cu iebas; &’ſàlvo in tem oralibus jura*
tua , aquanimiterſuſtinelzas, ut dió‘t'us Vulcus Rega emſüſèiperet ab Apo Oliea Sede C0
romzm. Uncle nos huius executionem negotii , de confilio nunciorum tuorum, Ven. Fratri
?zo/ira Colocen/I'Archiepiſcopo cluximus committendam. Sedcum 'am bienniumflttrans—
actumſin nullo novimus eje proce um. Vulcanum toti Serviae prae uifl'e, teſtis eſt Innocen
tii epiſtola, ad Coloeenſem Archiepiſcop, dat. XLKal.April.quà committit Archiepiſcopo , ut
Vulcanum inviſeret,eumque in Romani Pontificis obedientia confirmaret, & a Conſtantino
politani Patriarchae jurisdictione liberaret. _Eodem die ſcripſit , Unqariw Regi, Ser-’vias' item
Archiepiſc.Epiſcopis , Princi ibus, at ne Optimatibus; ípſique Vu cano, Romanª Eccleſiw
Primatum,atque m caeteras upremum mperium, dignitatemqüe commendando. l
Verum an Vulcanus in Serviae Regem fueritabArchiepiſcopo Colocenſi, ªut Albanenli
coronatus? ego definire neſcio. MottUO Emerico Rege, utrum Vulcanus quoque deceſi'erit?
aut afratre Stephano,Regno privatus fuerit ? non examina, Thomas Archidc‘ap. :6, récenª
ſet : Stephanum nequaquam VulcanUm impetrata ab Honorio Corona, coronatum, _primümª
ue fuiſi‘e Servia? Regem. Raynaldus anno 1220. N. 37, exhibet Stephani hujus ad Honoríum
Ill. litteras: quibusTitulus: StePlzanus DEIGratia tortas Servia‘ , Diaclice , Tribunis,
Dalmatice ,atque Ochlumiae Rex coranatus &0. Andreas Dandulus , providus rerum fna-v
rum , neſcio quo ex fonte,ſcribit: Stephanum hunc Raſcia.- & Servia- Dominum, dumNeptem
uondam Henrici Dandulo Ducis Venetiae accepiſl'et in conjugem , ex ſuaſione uxoris, abjecto
ſchiſmate , a Papa obtinuiſi'e Regios titulos &Coronam , at ue Una cum conjuge fuiíl'e Corona
tum anno 121 . Haec Danduli cogitatio eo eſt ordinata,ut ervia.- prae’tenſioa Sereniſiima Reª
ublica adſtru¡ poſiit. Tomcus in vita S. Saba* apud Bollandum Tom. I. ad 14.]an. ex Gelizªa
Kliſſenſi ,natum ait Stephanum. NiCetas, tertiam filíam Alexii , Eudoczam nomine,ei uXOrem
ſuiſſe perhibet. DandUIUS ſua , doeere debuerat. Have in noſtfo \l'ïvſtemate, ne ligenda non (lu
ximus, & haud ingrata futura erudito Lectoriconfidimus, dum inc‘Regni eri/{cz videbitini~
tia, conſenſu Hungariae Regum ,ac ſub ex raeſia condiciona/albo m temporalzbus jure Re*
gis à Sacra Coronas. Videre hinceſt, hau pompa’.- , aut Ceremonias ell‘e vexilla illa , ’me co
ronando Re i exhibentur,& ſubdimtur, at juris legitimi. DeUngaria, Sclavonia , Da metiª,
Croatia, diéum ſuperius ,nunc etiam patet de Servia, de reli uis ſuo dicturi ordine.
De Chulmia ſequentia monenda videntur. Joan. Lucius ib, 4.. cap. 4., Chulmiae notitiam
obſcurare , confundereq'ue nititur¡ 'At ſiLucius, de ſua ſcripſifl'et mate, five fªcu-lo XVII.
x X I 7 ‘ W
 176 y Notitz'ae Preliminares Pannoniae Veterie Periozlus III.l

cum terminos Provinciarum variari certum ſit, indulgendum víro fqret doctiſiimo; verum dum
Chulmiae notitiam, a Porphyrog. atque Thoma Archidiacono defcriptam , vocat in dubium,nul—
lum dubii ponensſundamentum , quam ut Chulmiam aRegno Croatia: avelleret ,ar uensAr
chidíaconum: Ducatum Chulmicz in Regno Dalmatiae 8 Croatia?, perperam incluïlſi'e, ideo
quod tempore Archidiacorzi,
?rat ,regeretumò’ in ditz'one cum al¡ Un arica
Mucarenſzá.; Magi/lratu, qui Dalmatíarè’
Eppieffit,gui3palatinae Eccleſtce Craatiaeprce
Szgffragane
us erat,ide0 Regionem Chulmiam irz Croatiafugffi: exzſtimavz't. Sed ſi Archidiaconus re-
ctè opinatus non eſt, loco queſtíonis a Lucio indeciſze , an a monte? civitate? aut flumine 2
Chulmiw appellatio nata fit , docendum Fuiſi'et Lucio, cujus Regni para, Chulmiaeſt, an nem
pe Dalmatiae aut Croatia: ? vel Servia* ?aut Sclavoniae ‘4’ Quod d um non rzEſtitit , Regni Hunlga
ria.ª , five SaCTX Coronae juribus , nocere ſtuduifl'e arguitur. Sed cum It Scriptorum conſen 10,
ut Archid. Diocl. Orbini. Byzantinorum , Chulmiam , partem eſi'e Regni Croatia? , donec oppo
ſitum quispiam non demonſtraverit , Lucio ſubſcribi nequit. Interim fit Chulmía cujuscum
que Regni & Provinciª pars , hanc juris Sacra Coronzk effe, evincit memoria ſuperius pag. 168.
exhibita; evincit ipſe Lucius, dum Andream 1207. Almiſanis (quos caput Chulmia: fcribit)
privilegium ſimile Dalmatïcis Civitatibus , indulſiſi'e teſtatur: dum Andreª: Regis mandata ex
hibet , ut a latrociniis in inſulis duabus maritimis abſtineant , Patarenosque ejiciant , alias cum
robore Regni, & filiis duobusBela & Colomano in perſona , eos eſi‘et caſtigaturus: dum Re es
Hungarian , ab anno I 198. quo Chulmiam Andreas obtinuit ,ſeſeque Ducem Chulmiae fcrip It ,
llano ſuis perpetuo inſerunt tituliª. Iniquus autem in Andream Regem , uſitato more Scripto
ribus Venetis, eſt Lucius, dum Piraticae,Andream Regem infimulat. Irzfeſtationem maris,
uſèue quo bellum cum Venetisgerebatur ( quod nihilominus geſtum non fuerat , fed peregri
norum ope , nil ſciente Ungaria ,Jadra ruinata fuit)jz_1ffl0ne Regia , Chroatos & Chulmítanos
exercugſtè cenſèndum , aſſerens. Haec exercendaª PiratiOX jufi'a, cum mandato hanc inhibente
componínequeunt. Honorius quoque Papa ,dat.Lateran. 3. IdusJan. Pontifian. Io.ad Spalat.
Arehiepiſ. non ſcripſiſi'et: Super eo autem quod /z'cut 118/er littera: continent - - promi/ê
runt piraticam - dimg'fflzros, dumyzodo_ Eccleſicz Roman/z gratiam valeant rehabere,
ac por eandem poffïnt ,jêdes patrfmomarumſàorum a Rege recípere , quibus, ab eoſè
affiruntffizoliatos, Si vero Andreªs juſïion'e , Piratícam cxercuifl'ent, in pmnam, patrimoniil
ſuis, aRege prívarinon poterant,imo jzçffliane Re ía,factum fuum diluifl'ent, fic Reges no,
flri , Magiſtratusque Ungariae , depingi ſolent , a Scriptoribus Venetis , ut viſa auditaq ue horum
injuſtitia( quema modum facit Lucius, Piraticam Reg¡ Andreas tribuendo) Hungariz Regum
Apoſtolicorum,horrorem injiciant. Mirumque ſectatores enòſtris illos habere, qui resquas
vis deſcribunt, ac dein pro teſtibus conſentientibus, predicantur. Quod jam fuperius deplora
vimus. Reflecterevoluimus Lectorem: Lucium lib. 4.cap.4. pa .mihi 162. Honorii Pa aeex
hibere epiſtolam , quee Lucii incentionem plene enervat , ait ibi ontifex: Quidam Sc avi G’
Dalmatini,quamvis cenſeantur nomine Chri/Ziano ,Cruceſzgnatos - piratica rabieſjva
liarzt. Hace dum Lucius' Almg'fflznis quos ait efl'e caput Chulmenſium,attribuit: vel iniquè pi
raticae Chulmenſes accuſat; vel ſihujus , Chulmenſes rei ſunt, male arguit, repreehenditque
Archidiaconum ,dum Chulmiam Croatiª partem dixit, Honoríus enim , eo vivens tempore,
Sclavos& Dªlmatinos , ídeo appellavít ,quod illos,ut partem Sclavonia- (quo nomine etiam
Croatª: tum accipiebantur, a Conſtantinopolitaniª, Venetis item, & Romaniª)agnoverit.
NecLucius erroris damnat Honorium. "‘ '
Ex relatis, illud quoque conſequitur: hac aetate, Provincias iſtas, cumprimis Dalma
tiam, ex lubitu fuiſi'e habitas. Henricus, five Emericus Rex Ungarïae , Regem l'e Dalmatice,
Croatia &0. ipſeque dejure &Y legitimè ſcribít. Andreas aeque , Dalmatia: , Croatia-gue Du
cem. Henricus uoqueDandulo. Imo Papa Innocentius: Vulcum Re em Dalniatiae & Dio
cliw agnoſcit. Iglures item , ut DUCES Matanzª. Haec legentibus, un confuſionem facerent;
ita cauſa ſunt, tot opinionum ex lubitu, angie ad Danubium uſqUE , per Pannoniam extenden
de Dalmatiªe. Quake Lectorem eruditum doctum, ut ſcio, haec nil morantur, fic nec tur
bent initiantem, reduºantque prazjudicioſum, ac ſectaríum. Hace profecta ſunt, exDalmatiae
commodis, marisque Adríatici fuſpirato dominio. Pontifices Romani, poſtquam Roma: &
Romani Magiſtratus , fe dominos eſi‘e agnoverunt, florente olim Romanorum Imperio,quia
Dalmatia Senatês fuiſſee Provincia , hanc fui juris eſi'e credentes, plerumque,elargitos a ſe Re—
gios titulos , Dalmatiae tribuebant, ſic Zvonimiro , Gregorius VII. Alexander Venetis, Inno
centius Vulcano. ¡Alii , a pofl'eſi'a parte quapiam , ſubito ſe, Dalmatiae Reges dixêre , quin ut¡
obſervatum pag. 154, a populo &mercatoribus,Veneticorum Croaticorumque Duces ,Vene.
tae fe dixerunt. Lucius rei hujus teſtiI eſt,qui ab invaſa aVenetis jadra, Dalmatiaª illico par
titionem pretendit , dicen: ſuperíus, Jadrenſis Provingia , rectius dixifl'et , Jadrenſw Civita—
HS
 l
I

x_ N Sclav. Croatbalrnat. Duchas RegíZusgue Hung-aria?. A’ i??

ÜS ruina ,pr'o DalmatiaÁ/ümi ceepit , intellige a Venetis , continuoque teſtantibuª monumetT-l
;tis, Henricus Dandulus,Dalmatice Ducis-titulos ſibi adjecit. Atqueiſtud his temporibu‘s,ſie
mvaluerat , 'ut fi ab aliquo integra Provincia vel Regnum poſiidebatur, per to Totius deſigna
batur. Hinc Stephanus Servia: Rex p'rinius, rehabita tota Servia ,ſuperius in titulo exprimit z .
Totius Service, Rex. Priore autem fazculo , extenſio Regní vel Provincias, ſub to To'tius fig
hificabatur, eratque juris, praetenſio'nisque formula , potius ac poſi‘eſi'orii. _
De Bulgaria quo ue dicèndum eſt , quee Emeríci Regis tempore in Regnum eſt
cujuSijus, ad S. Regní &oronam pertinet. De Bulgaria Scriptores Graeci videndi. Ex Geor-i elevata,

‘gio Arcopolita ſequentia deſeríbimusè z, Cum Imp. Iſaacius rem gereret Conſtantínopolitaª
-’a nam, Uxore demortua, quam ſupra diximus Ungaram , Ungarorum Principis filiam( Beª_
'9) lee videlicct Ill. teſle Niceta ) uxorem duxit ; cum appararet nupcias , easq‘ue Regias, mag-ª
"ª níficis quoque ſumptibus decorafe decrevit. Hinc ex univerſa Romanot‘úm ditione pecudes,
"ª ſues , ac boves congregabantur, Sed cum harum rerum Bul aria omnium feraciſiima fit,
zz plurima quoque ab ea depoſcebañtur. Bulgari & antea quicfem inimici Romanis , illisque
Ñ multorum bellorum, captivitaturn excidiorum urbium , & aliorum ſexcentorum infortunio
Ñ rum p‘er annos plures cauſa, tandem ab Imp. Baſilio,quem non aliam ob cauſam Bulgarocto
"a num dictum ¡fama atque traditione accepimus , debellat¡ , ad Imperatoris uſq ue’ Iſaacy temª
'z’ pora Romanis tributa pendebant. Tum ob ea ,que memoravimus rebellionem moliuntur,
J’ & ab Aſano neſcio quo ſuaſor’e , atque impulſore, Omnibus qua? intra Haemum ad_ Iſtrum
h uſque excurrunt , in poteſtatem redactis, Regio occuPªtur. E0, res Romana quam maxime
Sa afilicta eſt. Bulgarinamque, cu-.n Schytae mutuas operas tradidiffent, multis malis Roma—
bs nos vexárunt. Propterea Iudignatús Imp, IſaaciuS , in unum.COllectis copiis adverſus eos
’7 aciem dicit, & maritima praªtergreſſus,atque per Meſi'embrïiam Civitáteni ¡ter faciens, Hae- ‘
I, mum ingreditur. Aſanüs cum exercitu in oppidulo‘, cui nomen, Strinabo íminoratur; &
Is Imp. Iſaaciús tentoriis fixis Bulgaros obſidet; ſed_ ab ¡llis elu'ditur. Unus enim ex illis
Ñ transtgam ſimulans, Imperatori Schytarum irrupcionem denuncian Imp'erator conturbaª
5) tus nuncio ,licet dle ſequenti oppidulum ſubacturus eſfet, loêo cedit , neeeam quam inierat, '
,, reditviam. Sed deluſus aBulgaro, breviorem nec inconſultus aggreditur. Progredienteni
a, itaque & in anguſta ſemita laborantem Bulgari agg’rediuntur, militem fundunt, apparaª
z, tumque omnem bellicum depraedantur, ¡pſam etiam Imperatoris ſuPpellectilem dirípiunt.
h Ex Romanis 'plures caeſ¡ ſunt, qui cum Imperatore‘ evaſerant, pauci admodum fuêre, &
’J prorſus nu‘diª Hacvictoria,pl*aéda, ſpoliisq’u‘e Romanor_um,Bul ari nimis & iuſolenterani~._
s, mos ſubleváruntá quippe & ipſis [Inperatoriisinſignibus Precioéora conquiſierantzdipr'ceª
a, terea Regias pyralhidas ,phialas celebres,pecunize vim ¡mmenſam ,i'p‘ſám etiam [mperatoª,
$›
riam Crucem, quam Sacerdos abjecerat, non multo p‘oſt in ilumine' offendunt , ex auro‘ com-‘
,, pactam ,- in medio ex ſacroſancto ligno, cui Chriſtus Dominus affiXus Pependcrat, inmo:
5, dum Crucis efformato complectentem -‘ - -' Imp'.vero Iſaacius' Corlſtantinopolim fugiens'v
z, ſe-recepit; ,,~ Díffuſius haêc, ¡nq'ue plures antiosNicetas Ch'Ónia‘tes' deſcribit; Anno fecundo' '
Iſaa‘cii, five Chriſti 1137.v deſctªibicur Cauſa'. BlªChiCEÉ ſeu Bulgaricae‘ defectio‘nisª Aririd _1139.- '
lib. 2. N. hches a Blachis Grªcorum, Iſaa'ciique réce'ſſus.; I 192.-clades Iſaac‘ii ir¡ Blachica ex-‘ p
‘peditioneª Anno 1 193. lſaae'ius ſuſcepta in Blachos expeditione paulo' poſt_ ab Alexia frat‘re;
oculis ImperiÓqUe privaturi i Ñ _ ,_ y ' 'g , ~
Porrò Bulgariam ut olini ſuerát, pro' r'erum humªüar'um Viciſiitudine , ſucceſiive ſuas‘
paffam ſuiſſe vides ex Ser¡ torib‘u's clarum eſt. Patªs e'nim eju‘s Poſt Baſilium' ,Bulga‘roctonumct
Graecis parabatzparte'ni ejus poſt Dele'a‘numalii tenueruntz VideCangidni in Fani. Dal.- cap'. 6._
Blachiam , five Valachiam‘ , prªo Bulgaria quidam ‘hab-.ºnt, üt Niçef¡ Clio'ui'át. L. ,1'. in‘ Iſaac.Ang‘,‘
’gui Bulgaros" , My'ſo‘s Blacho‘squé vocat'ª Léunclàvius Videtur' diſtm’gúer'e Blachos a BulgariSQª
Verum quia aCCUratam rerum hai-'um co 'nitionem,ab ei‘u'ditis hodieTranſilvanis,preſtolamur:
haze mifl‘a facimus, prouti Valachia: ex A audrandio' deſcriptione'm ;cáeterasque ſiVE de' hominis
ºrigine,fiv‘e Vaivodís Banis'q'~u'e' ejus , quaeſtiones. Ad ſco'p‘u'ni n'oſtr'um :' recolendo ſu‘pe'riora,ſive_
-.Ñ.
a pag,58Ñſ1ve‘ 86, inſinuata¡ eſteArcopolitaGe'orgío, poſt‘ reſtitutumRegnUm,PrimusRex Bulé
garorum' fuit‘Aſanu's. II.- Pe'trus'., Hujus Ar‘cop‘olita non meminit,,meminiTtem'Cangius,
l N¡cetasCh'oniates,
guitus’ multi Regesacz'nInnocentius III; in epiſt.~ ad Ungar'.
Bulgariaſichefflve‘fuerunt Regem'
ª - ſêd anno 1204..- um aitzffl
tandentprazvalentibus Anti-7
Graecis‘, . -_ Iª-!.L,_—- A

Bulgari perdiderunt Regzam di nitate'm’ ª - do'ne’c novfflime duo' Fratres, Petras videª
licetê? Joannicius,de priorum IÏegum pro/&pia deſèe’ndentes, terr’am patrumſuorum
non tam OCCIIpare,7ziam recuperarev caperunt. III. Joannes, alias Joannicius è’ Calo¡
joannes appellatus , Gta-eorum jugun’i _ut plurimum excutiens, Regnum Blachorúm , Bulga
¡orumque maximè ſtabüivit. Adjoaunicium hunc, Innocenti¡ III¡ e‘piſtºlas plures Ra nal:
H'ylor'. Baltlzafizris Kerç/êlich¡ y.' y us
 ~\'
I

l e '1‘78 Notitia Preliminares Pannonia Veteris Periadus IIÍ; o

dus exhibet, reliquas inter eſt de ſubmiſl‘aj oanni Corona lib. 5. epíſt. I 16. dat. 5. Kal. Decemb.
an. nos. qua , reliqua inter: Peti/Zi vero humiliter,ut Coronam tibi Eccleſia Romana con
cederet , ficut illzgctris memoria Petro , Samueli , 8 aliis* Progenitor’zbus tuis , in libris tuie
legitur concçfffflè. NOS igz'tur, utſúper hoc majorem certitudinem haberemus, Regeſira
noflraperle i fecimusÑ dlligenter, ex quibus evidenter apparet, quod in terra tibiſiibje
&a , multi Rige: fueran: coronati. Praterea continebatur in eis , quad tempore bona me
moria Nicalai Papa* Pradeceffivis noſtri , Rex Bul arorum , aa’ cujus confiiltaſtzpifflmé
refPondebat , cum tato Regnoſibi commiffo adpra icationem eiur fuerat baptizatus, 8
Rex ipſè ab eo Archiepi CO um paſlulaverat. Legatus quoque Mahaelis Regis Bulga
rici ,cum donis Re ’alibus driano Papa Pradeceſibri nq/Zro Regias litteras pra/enta
rat, Bpoflularata eo, ut aliquem ex Cardinalibus in Archiepiſèopum eligendum diri
geret, quem pQ/Z approbationem eorum ad_ Salem Apcylolicam remeantem ipſè pq/l—
modum conſècraret. Quumgue idem Adrzanus Illuc cum duobus Epiflopisquemdanl
Subdiaconum direxçffet, Bulgari corrupti donz's Gracorum , &promiffionibus circum
venti , Romanis eiectis, Gracos Preslgyteros receperunt &c. narratque ob levitatem ejuSmo
di, nullum ex Cardinalibus, a ſe ad Joannem mitti ,mitti tamen Capellanum ſuum , qui corri—
genda corrigeret; ſtatuenda ſtatueret: Pallio Arahiepiſcojum inſigniret; ordinaret , Epiſco—
És confecraret. Tum ait: Mandamus guague ipſi , ut e Corona progenitoribus tuis ab
CCleſia Romana collata , tam per libros veteres , quam alía documenta inquirat diligen—
zius veritatem &0. Signifioªverat vero Calo-Johannes Innocentio ; ſibi Coronam offerria Grae
cis. Ut Raynal. ad annum 1203. Num. no. Juvat quaedam exſcribere: Calo-Johannes Im e
rator Bulgarorum , Sanctifflma Dominofidei Chrçflianorum ab Oriente ad accidentem 5 -
triarclza, Papa? Romano. - - ’- Notum facio Sanctitati tua, quod elapſiſuntſèx anni,
quod ego ſemel,/ècundo , G’ tertio mi/i ad DOS; ſèd nuncii mei nonpotuerunt adSancïita
tem tuam accedere,ei proponere verbum meum - - - Ex qua ſèiverunt i/Zud Gram, mz
ſèrunt mihi Patriarclza G’ Imperator: Veni ad nos coronabimus te in Imperatorem, G’
_faciemus tibi Patriarcham, guia Imperium fine Patriarclza non/Zaret; ſèd ego non D0
lui, ima recurri ad Sanctitatem tuam , uia volo effi ſèrvus S. Petri, ò’ tua: Sanctitatis.
Etſèiat Sanc'i’itas tua ,quod ego mi/i afte Archiepi/c'opum meum cum omni ordinatione,
B peCunia, G’ pannisſèricis, cera, Sargento , equis‘ Bmulis - - ó’ ragaper oratiorzes B.
_APO/loli Petri - ut tu mixtas Cardinales. - ut me coronent in Imperatorem, G’ 'in terra
meafaciant Patriarcham ut ſim Servus tuus, tempore vita! mea.
Innocentius III.miſitJ0annem Capellanum ſuum , in Bulgariam. Quid hie effecit? ju
vat ex pagina privilegii, aurea bula ſignati, atque ab lllmo D. Aſi‘emano Tom. V. pag. 133M(
ſcripti, referre.
,, ln Nomine Patria, & Filii , & Spíritus Sancti, amen. Quum placuit Domino noſtrº
Ñ JEſu Chriſto, me,Dominum &Imperatorem totius Bulgariw & Blachiae ſacere; inquiſivi
,, antiquorum noſtrorum ſcripturas & libros, & beatm memoriae Imperatotum, noſtrorum
,,- praedeceſi'orum 1eges,unde ipſi ſumpſerunt Regnum Bulgarorum , & firmamentum Impe
riale,Coronam ſuper caput eorum , & Patriarc alem benedictionem. Et diligenter perſcru—
tantes , in eorum invenimus ſcripturis : quod beatªe memoria: illi lmperatoreª Bulgarorum
& Blachorum, Simeon , Petrus, & Samuel, & noſtri pradeceſſores, Coronam Imperii e0
rum , & Patriarchalem benedictionem acceperuntl a Sanctiſiima DEI Romana Eccleſia, &
ab ApoſtoliCªe Sedis , Principe Apoſtolorum Petro, Sed Imperium meum Voluit benedictio
nem, &Imperiale firmamentum Corona: capitis Imperii ſui ſuſcipere, & Patriªrchalem be
nedictionem ab Eccleſia Romana, ab Apoſtolicïe Sedis Principe Apoſtoloruſn Petro, & ª.
, Sanctiſiimo Patre noſtro Univerſali Papa tertio Innocentio; & a quocum ue Patriarchªlil
,, benedictio &mandatum in Civitate Imperii meiTrinovi data, & conceſi'a uerit ::Domino
,, Papa faciendi & conſecrandi Archiepiſcopos, Metropolitas & Epiſco OS,& reliquas Eccle
,', ſiaſticas obſecutiones Sacramentales,concedit Imperium meum, utp eniſiimam m omni te
,, nimento, & Imperii mei pertinentiis, ipſi habeant poteſtatem. Ecce enimomnes totius Im
,, perii mei &Quimenti , & Patriarcha meus, Metropolitani, Epiſcopi, Archiepiícopi, & cun
,, ct¡ Sacerdotes, Romanae ſubfint Eceleſiaz; & teneant leges & conſuetudinem, quas tenue
,, runt beatae memorias Imperatores Totius Bulgaria & Blaciae, priſci illi noſtri pradeceſſi
,, ſores, & nos, eodem modo ve‘ſtigia eorum imitantes. Subſignat autºm Imperium meum
,, ad fecuritatem, Chryſobolum ſuum , quod nunquam abEccleſia Romana , & ab Apoſtolica
,, Sede, Principe Apoſtolornm Petro, ipſum videlieet Imperium meum diſcedet ; neque alii
,, Imperii mei Príncipes diſgregabuntur; ſed ut vocatus, dilectus filius Sancroſanctae & Apoſto
,, lic-a* Romana Sedis , Principil Apoſtolorum Petri, ero. Et deincepsqualcumque terras Chrlv
,² ſtia
 Sclav. GòatDalmat. fiszucibus Regibutgue Hung-aria?, LJIÏJÁ
:—ſiianorum , feª Paganorum ,meum aquiſiverit Imperium, ſub poteſtate & mandato ejubdem‘
,, Sacroſanctae Romana: Eccleſiae & Apoſtolicªe Sedis erunt. Et ut praSſens Chryſobolum Im
,, get-ii mei,ratum & ſirmum habeatur, dedi lmperium meum in manibus Reverendiíſimiviri
,, ancroſanctze'RomanEe Sedis Legati , & Domini Papze C_apellani,in quo& noſtmm pium 82
,, a DEO promotum ſubſignavit Imperium. Anno ſex milleſimo ,ſeptingenteſimo'dUOdecimm
,, Indictione ſeptima ,, . Hinc anno Chriſti 1303. poſt Kalendas Septembrim
Chryſobolum hunc, & donaria qua-Edam, Romam tulerunt , ,Joa-mes Le atus, ac Papa!
Capellanus , Blaſius item , jam confecratus Epiſcopus Brandizuberenſis, cum litteris ſequentiª
bus ,, Sanctiſiimo 8¡ dominatori&univerſali Papa-e ,ſedenti in Sede Beati Petri, & Domino g
,, PatriRegni mei , Tertio lnnocentío , Papze Sedis Apoſtolica: , 81 Eccleſize Romana- -,& Maª
,, giſtro totius mundi. Spero in DEum Salvatorem omnium, quod bene, & multum bene va:
Ñ leat Sanctitas tua, cum omnibus ſedentibus circa thronum Sanctitatis tuªe cardinalibun
Ñ Sanctae Eccleſiae Romana. Noverit magna. Sanctitas tua, quod ego filius tuus & Romana

’ª Eccleſiae , Imperator omnium Bulgarorum & Blacorum, cum Ómnibus Principibus lmperii
’J mei, multum bene ſurn, per DEum & orationem tuam. Multoties miſit Imperiúm meum
Ñ nuncios ſuo¡ ad Sanctitatem tuam. Ideo cette non otUerunt tranſire, quia illi, qui non_ hª
z’ bebant pacem,cUm Imperio meo, ſervabant vias. Poſtea MenſeJunii preterito , Imperium.
I"
meum , mïſit Archiepiſcopum meum , & totius Bulgariª? Regionís , & univerſalem Sanctª.
Ñ & magna: Trin0vcz, & magnum hominem Imperii mei, merito nominatum Primatem &E
Ñ Archiepiſcopum totius Bulgaria* , nomine Bulgarol‘um ; ui quum perveniíl'et Durachium,
Ñ
non fuit permill'us tranſire ad Sanctitatem tuam , ut compſeret deſideriumlmperii inei Sanª'
Ñ ctitªs tua, ſeeundum conſuetudinem Pkªedeceſſorum meorum Imperatorum Bulgarorumfld
,J
Blacorum ,Simeonis , Petri, & Samuelis pragenitorum meorum , & caªteroru‘m omnium lmªï
Ñ peratorum Bulgarorum. Verum DEO adjuvante , & intervenientibus orationibus Sanctitaª
,5 tis tuae , venitad me praeſens nuncius A oſtolicae Cathedrae 8¡ Primas Sedis Eccleſiae Roma
Ñ nzejohanner Capellanus , & detulit mth litteras , ex precepto Sanctitªtis Veſtrzc, &Apollo—ª
Ñ
licm Sedis ,& palliavit dictum Archiepiſcopum ,& fecit eum Primatem totius Bulgaria, &
I’
Blacize: Et portavit Imperio meo litteras Sªnctitatis tuze, & eXpoſuit quidquid ei Sactitas
Ñ
veſtra mandavit; & repletum eſt cor meum gaudio magno , quoníam fecundurn volunta
Ñ
tem Imperii mei donavit mihi DEus & Sanctitas tua. Et rogo & deprecor Sanctitatem tuam¡
Ñ
ut compleat deſiderium Imperii mei, & mittat virgam .Paſtoralem ad congreºandas oves,
Ñ
& catera, qua? Patriarcha conſuevit habere, & faciat Pmſentem Primatem & Í’atriarchami_
,I
in magnaEccleſia Trinavae prima? Civitatis totius Bulgariaª,& habeat Eccleſia ipſa etiam.-"
,I
oſtlmortem iſtíus Patriarohae,
t quoniam grave effet propter Patriarcham
longitudinem invia:perpetuum
& vgverramexhominum
preceptoinSanctitatis tune.
obitu cujusque
9)
Ñ
Patriarchª: recurrere ad Eccleſiam Romanam ; concedatl’u' ab Eccleſia Romana Eccleſiae
9’
Trinovae, ut ſibi poſſit eligere & confecrare Patriarcham , ne ex ejus abſentia terra illa fine
Ñ
benedictione remaneat, & tua confecratio imperfecta, & redundet peccatum in Sanctitatem l
I’
tuam. N unc ªutºm petimus, utfiat chriſma , exprace to_ Sanctitatís tua: in Sqnc'z'a ò”
,, magna Eccleſia Quitatis Trinova ,prq Baptzſmate C rZ/Zianorum. Sciat Sanctitas tua g
,, quod quum ſcivermt Roman_ (1dç/ZGrdcz) uod receperimusconſecrationem a Sanctitate tua,
,, non dabunt mihi chriſma. Et aliud peto a anctitate tua.,ut mittas Cardinalem ad 1mper1~*
,, um meum,ſeu iſtum ,qui venit ad me, ſive alium a Sede Apoſtolica, & de? El: Jiadema G‘
,, fleptrum ſècundum A 0/301ij Sadis, è’ A q/Zalorum Principis bene'dzctionem: Et’
9’
mittat Privilegium bul atum ¡urea bullª , a eXernplar ipſius ſervandum perpetuo, m.
~Ñ
Eccleſia Trinovae. Et haze omnia dent Imperio meo, confecrent, & coronebt Impeª
ª’
rium meum. Omnia autem prªdicta mítti debent ad * Imperium meum , a Sanctitate
J»
tua. Videat, pmſms Nuncius Epiſcopus Brandizuberenſis Blaſius , ut poſſit refºrre quod'
’J
tu ſcripſeril manu propria. Et ſi haec omnia impleverit Sanctitaª tua, ita reputabo Cum
Ñ
proſapia Imperii mei & omnium Bul arorum & Blacorum , uod ſumus dilecti filii Orª
thodoxze Sanctze Romanae Eccleſiae. t de carzfirtía Ungarice,unlgaríce, <5’ Blacz'a’z, r8‘
Ñ linguojudicio Sanctzcttatis tua: , & dirigas negotium iſtud recte & juſtè, ut non habeat pecª
!a

n
catum anima Sanctitatis tuze, & ita habeat Im erium meum juſtitias Bulgaria? & Blaciïej
Ñ
quad Rex‘ Ungarice habeatju/Zz'tia: Ungarzce , B ceffent occi/z'ones Chrê/Zlſanomm in!
Ñ
me ,8 Imperium‘ Sciatautem Sanctitas tua,quod quinque EpiſcopatUS Bulgariae pertinene
Ñ ad Imperium meum , quod ¿nyc/it 8 detinet Rex Ungariª! cum jufliti'zs Eccleſiarum: ò‘
,, ipſi Epi/èopatus fimt annihllau', & ſi juſtum eſt hoc, fiat:quidquid dicturus eſt pmſend
,, Nuncíus Imperii mei Epíſcopul Brandizuberenſis Blaſiua Sanctitati tua: , habeas 'verum Q
,, quoniam ex pªrt: mea dicet. ,,
His, aº BaſiliiArchiepiícopi ,habitis litteris , Innocentius III. Leonem PresbyterudtitLCátI_
y y ª d*
 ¡gº .Noticia Praliminares Panriam'a Veterïs Periadus IIÏ.
&nalem Tituli SS. Crucis , ad Bulgariam cum Corona, ceterisque_ exmiſit, cum Privilegio
quenti : ,, Calo-Johann¡ illuſtri Bulgarorum & Blacorum Regi , ejusque poſteris ei tam in Regª '
J’
no,,quam in devotione Sedis Apoſtolicae ſucceſl‘urisin perpetuum. ~ - - Cum ex praècepto
9,
Domini oves ejus paſcere teneamur, populis Bulgarorum & Blacorum, qui multo jam tem
’J
pore ab uberibus matris ſuae alienati fuerunt , in Spiritualibus & temporalibus_paterna ſoli
JI
Citudine providere volentes , ejus auctoritate confiſi, per quem Samuel , David , in Regem
ª’
inunxit, Regcm Teſlatuimus ſuper eos. Et per dilectum filium Leonem tituli SanctaeCrua
I,
cis Presbyterum Cardinalem ,lAPOſtOliCªJ Sedis Legatum , virum providum & honeſtum ,
zz
nobis inter czeteros fratres noſtros acceptum,‘Sceptrum chni, ac Regium tibi mittimus
I’
diadema,ejus, quaſi noſtris tibi manibus imponendum. Recipiendo a tejuratoriam cautio
9’
ncm ,quod nobis & ſucceſſoribus noſtri‘s & Eccleſias Roman'ze devotus & obecliens permane-S
Ñ
bis , & cunctas terras & gentes tuo ſubjectas Imperio, in obediencia ,& deVotione Sedis Apo—
I,
ſtolicasconſervabis. Ad petitionem inſuper, Ven. Fratrisnoſtri Blaſii Brandizuberenſis Epi
'9)
ſcopi , quem ad Sedem Apoſtolicam deſtinaſti, publicam in Regno tuo, cudendi manetam,
J’
tuo Charactere inſignitam ,liberam tibi concedimUS facultatem. Venerabili inſuper fratri no
_v
ſtroArcbicpiſcopo Trinovitano, in rerris,in quibus imperas univerſis, Privilegium _concedi
’J
mus Primaria* , qui ,‘& Succeſſores ipſius, tuos impoſterum ſucceſi'ores , ſimiliab eisjuramen
’ª
to recepto , Apolioliczc Sedis authoritate coronent; & in terra tua, Primatus Obtineant digni
’D
tatem, eique Metropolitani tam in Bulgariae quam Blacize Provinciis conſtituti ſubjaceant,&
Ñ juxta formam Canonicam, reverentiam Primati debitam exhibeant & honorem &0. Datum
Ñ AnagniX per manumjohannis S. R. E. Subdiaconi & Notarii VI. Ka]. Martii. Indict. VII.
” Incarnat. Dom. Anno 1203. (legendum 1204.) Pontiſicatus Vero D. lnnocentiiPapàe Ill.
7!
anno VII. q _
Miſit quoqueCalo-Joanni vexillum cruce,& Eccleſiz clavibUS infignitum lib. 7’…ep. 2ª
u ' cap. 8. apud Illuſt, Affeman.) ut-in cruce Domini, Domini NQ/lriJEſu Clzriſti cum ‘APO/lolo
glorieris &G.prrcter Regla’ dzgnztatls inſignla , qua? tibi ,per dilec‘ïumfilium Leonem tit.
.S. Crucis - - tuaeſerenitati dirigimus per eundem vexillum ,quo contra illos utaris, qui.
lzonorant labiis Cruczfixum, cor autem eorum e/Z langinquum al) ¿ja/ò. Privilegium datum. -
Archiepiſcopo Trinovítano a-pud Doctiſi'. Affemanum Tom..V. a pag. 14.0. lcgc- fis. Ex quo
privilegio, quzedam notamus. nFraternitatem tuam ſcire volentes, quad apud nos ( R0
mani Ritus) hac duo nomina Primas {5‘ Patriarclza ,pene penitus idem ſònant, quunZPaª
triarclzce è’ Primates teneant unam f0rntam , lice‘t eorum nominaſint diver/¡1. 2. Quum
autem aliquis WIetropalztanprllm, qui tibi jureſubjacent Primatia’. , viam fuerit univerſce
carnis ingrefflzs, canfirmabls elecºiianem Canonicam de erſòna idoned celebratam, 8
Per onam electam ln Epç/èapum conſècrabis. ª — 3, _- licetlzaéïenus apud vas, nec' inſud
ordinatione Presbytlzeri, nec in conſècratianefiia Epi/capi , cariſizeveruntſtlcram reciPEª
re unctionem, valumus tamen ut deinceps, nan tam ritum ncſtrum, quam mandatum .Di-²
vinumſèquentes , per quad in legepracipitur , za _Pontificesê’ Sacerdotes Hngantur, ma—
nus eorum qui ordinandzſunt in Preslgyteros :‘ Et tam manus‘,quam caput eorum, qui
Carlz/ècrandifimt in Epiſòopas, ſòlemniter inungantur. Prceterea Crucem, vexillum vi
de icet Dominica- Pafflonis, _ante te per totam' Bulgarian": B’ Blaciam dçferendi , Frater—
nitati ‘tua licentianz ¡Uzpertlmun '- ‘ ' ~q ,k l _
lnnocentius, Legatum ſuumLeoncm, qlrem ad Regem Bulgaria! mittebat,datis litteris,
ad Ungariw Servia-queArchiepiſcopos, atque Prasſulç's , eſt committatus, ut honore debito eX-ª
Ciperetur. Víde lib. 7. Ep. 13. & 14.; Leo per Ungariam ‘profectus , bonoriſiceque ſuſcéptus, in
limitibus Ungariaá juſſu Regis Emerici detinetufr. Factum' lío'c verbis Epiſtolae 1'26. lib 7.
aucliamus. 4,, Inter alias - - - ªª Rediens enim ad'Apoſtolieam Sedem,Joannes tUhc'Capel
,² lanus nofler , nunc autem Furconenſis Eſpiſcopus ,' confianti'nobis affertione ſú‘ggeſiit, quod
,, ate, cum ingenti honore & devotione ſu ceptus, Clementer obtinuít, non ſolum quod circa'
,,,, negotium
ipſiſiqquamColumbani a Regi'a
aliis'Eccleſias Celſitudine
Nunciisct& chatis rer'uifivit,
liber pateatVerum e'tiam impetr'avitf
per Regnum quod pari-ª
tuum pro'grefl'us tam

,, ter -& regreffus in Bulgariam Blaciam. Tu quo _ue fi bene recolimus ſuggeſliſti, quod
,3 - tuaE Serenitati placebat,ut Megájupanus Sei‘viae debitam & devotam Apºſtolica‘eSçdi reveª
,, ,ſirentíam exhiberet, & a nobis,- ſàlvo 'in' temporilzusjure tuo' Regium ſuſciperet diadema¡
;,- Unde nos hujus eXecutionem negotii Ven. Fratri noſiro Coloc'enſi Archiepiſcopo meminimus'
ª, injunxifi'e.- Per has ergo'non tam generales, quam fªeciales cauſas indu’ctiffilium ñoſtrum
5, \…Leonelu 'Tit.S, _Crucis P resbÑCardinalem A.S. L. in ulgariam Blacia'm per Reg-num tu.
-,L)lim ad propagationem fidei Chriſtianaz duXimUs deſtinandum', ' Qui, ſicut nobis ſuis litterís
,,— intimavit, a tua Regia Celſitudine , ultra etiam quam crediderit,_extitit’ honoratus, ita_ us
y 7— l d h l' i 'l 1 A x h' '.Ul"' l 'h‘

r
J
 q l rªv'- Croatª.
Scldv. A ' Dalmatſub
—.. -.- Ducibus Regibusque
-Ñ v.- ..
Hungſidriae' 7 b iái __

'I', quaſi depoſita grávitate Regali , univerſa conarerís efficere, quae ſibi crederes complacère ,ª
.ªª dato' prius Cum Omni jucu‘uditáte ducat'u Nunciis, quos in Bulgariam dIÍXeràt deſtin'a'ndoe.
'n Datoqúe pacis oſc'uld , & facta cum 'magno ga‘údip mutua Promifiione amicitiae ſpecialis, &
~,, muñeribqs elargitis z nóu folum'_ licentiam 'obtinüit transeundi; Verum etiam tuis Nu'neiis
,', 'praeeepiſti z ut‘eum trahsferí‘erit in Bulga'riám cu‘ui honore', promittens, quod tuum ſibi fet-ip:
5) tum in 'cohfimo‘ deſtinares ~, quod ipfe ªPud ſeſeci‘etiüs retineret, GZ fecundum illud ad reforà
'metionem ‘Pacis .fideliter laborªret. Proéedeñè 'ergo &uni Nunciis túis; uſque ad Regtii ter
ſi”

’D mi'n‘um ,-_pervenit ad caſtrum i 'q'uód 'voèatur Kevé z übi ſolo Dainibio‘ mediante Reg'num Uni
-,, gariªe a Bulgarorum Provincia ſepª‘ratur Ñ m'ultis eum 'cum deſiderio êx‘pectantibus ex alterá
~,z parte. Sed Poſt únius‘ Iñorám dieiz Nuncios ex iÍ'IÏPeratO recePitzquod cum feſtiuation'e ma:
~,', x‘íma Vehientes, ſibi & Epiſcopo Bulgáro traúſitum fªcerunt ónininppràecludi. Ex parte Reª
5': gra propºnentes _:' ut ad q'üodani tuum Przeſidiúrú retroiretz quod itinére trium dierum re;
'2) liqüerat jam Poſt tel‘gui'nà ibiqué thor-"ans, Dor'niño‘ Bulgaror'um Per Nuncios demandaret¡
iz qdod ad quándam Inſulani feſtinus accederet in ’e'ònfiniol eonſtitutañi; ut ibi prius de cou
2’. trÓVerſiáz quX vertitur inter" vos , plene recognoſceretz &cam fine debito terminàret, _alias
5: ei tràhſitus non pateret, ,Ipſe vero Cardinalis inter multa reſpondit , quod ho‘c tali modo fa;
iz ’cer'e non deberet, tum q'uia, fi eum cum hujusmodi Páctiohibus reciperet ad matris libera re
i’ fieuntem; (zum ſuper' hoê non tam_ ſéculare ,~ quám' ſpirituale negotium agereturz'vider'etuk
52 mter’vemre ipecíeSSimoniaCa? pravita tis ,², tum quia‘. non p'oſſeteum compellere ad aliquid fa -‘~
S, ciendum , donec Obligatus effet Apoſtolicx’ Sedi per vinCUlum ſpirituale. Unde cum nollet
’7 . ab iricepto itinere retroire; protinus exiit edictum á Co‘mite' caſtri , quod quicumque ſibi¡
ò’ autjtiam Epiſcopo mem‘orato‘, auderet alíq'u'id venderez ſeu aliquod_ _humanitátis ola'tium
52_ exmbere, poenam iricurreret perſonarum' ,&’ re'rum. ‘Et ipſe Cardinglis _cum' Epiſcop‘o fat-pe
&I dictoa trecentís ad minus cil-cumfuſus fatellitibus c'u'ſtodituré qui ádeo iliſu'm‘ dom rimunt;
$7 (quod oſtiuin camerze , ſicamerá dic¡ debet,,òbſerv'arit; 'u'tutaceamü's ea'. ;quie ſibi & uis Circa‘.
iz neceſl'aria natura* ,viliter írrogantur. ª; Par'e'at igitur iis DEUS, qui animum tuum, tam
9, gravo conſilio ſeduXerimtz volentibu‘s inter Re'gnum Si Sacerdotiuui diſcordiam ſem‘inare.
5’ ed ‘nos Procerto ſperamus z quod aut per te ipſuni jam, errata correxeris z aut ad commo
5’ nitióne‘m noſtram taliter debeas emendare; ut injuria tranſeat in' honorem, & 'offenſa in gra-ª
'I’ tian’i reve‘i‘tatur' &c; _,-,- Su'ffraga‘riéis quoque Eccle‘ſia': Strigoníe‘n’ſis Commendàrát¡ ut Reª
z, gem ad rejície'ndam injú'riam flectei'eht. _ſ , ,l j \ ’ v l , ¿ Ñ _
Emericus' Rex providusnie' Co'roriáéjuribu's Per hádé Bulgariw‘ Blac’hiaêqiiê ele‘iiátiprielfi
àd Regnum, pt‘aejudicetuf; Cardiriáierñ deti'nuit.- Scctivit ille ex monüméñtis Ung’ai‘iª‘é 5 Regni
Ungariae fines; Proſecto ſi ſup‘eri'us ex Andrjy‘m‘o r'e'ceñſita recoláuturz ut _a pa'g. 88.- Emerici
' roviſionem‘ tanto' magis commendanfz quod nec‘ Caíojoannes; nec Innocentius 5 illam exPraEſ
Karim
a'ria'ª.-Conditionem ,~ q‘üámhac
Pi'oin’de ómiſi'a‘ Stephanus Serviae, nempei
conditiorie,pfoi/ida Salvo 'in'
fuit Emerici ten'zpo'ralibüsjure
cura; Regis
ne juribus Corſionê: Un
[ira-ju*
dicetur; Qualiter'yero Partes illas,~ Bulgaria’e Blachiaeguefuérin't ¿Règuo' Hungái'ia'! ávulſae;
fatetur Emericu's in Epiſtola ád In'ndc’eñtiu'ni. Q'u’o'd Videlic'e't: id do‘te‘m ‘forori ſuffi Gfázc'oi'um‘
Imperatrici aparte fuiſi'en‘t traditi'e , qu'ás Joa'nnicids \vióle‘rit'er dcdüpgiffef; NuP‘t'iai‘u‘ifl hárum'
ſuperius merñmiriius ex Nic'étª.- Emericuà’ perh‘ib'etzjoarinicium riüilius ten-iid de jui‘é Domi
hu'm eſfe; Iíó‘et aliquam p‘árt'êm' fui' (ſiv'e Ungariae) & áliani, Reªgm álteríus occupatam deti
neatÑ, _Papá in reſpònſo ~a'cÍ Emeric‘jim: Prazvalentibus Gra'ï'c'is, Bulgariperdidèrzint Rel;
giam' dignitá’íefiz -Ï -‘ -' a’On‘eÏé iiaviffln'ze‘ duo'fratres Pe'iru's üide'lice’t B Jodn'nicius'¡ de‘przï
orum Regzïm' Pr‘oſà'pia' de/èérz' dente’s, terram Pa't‘rürt'i /iióí'ún'i no'iz' ¿dni óccízjiqre'; quam'
i'ecuperare’ éá’pcªr'imt; iiá' qüdd und de mag'r‘zis Priizcz'pibzl's G’ iñriüíïiér‘idfiojjulzsà mirabi—
lemſz‘u‘zt vic'YO'rz'a'ñig canſé-’cial'.
lente-r invaſèñ’nt Non'qfflèrirhus_,
éózffia‘nt’ér ergo negam‘us‘
gu‘od,,'güirifo’fjêir‘i &lig‘danïpdrtém
‘_lürzm'a'n'i _Zérfaſié_ ¿crmfecuí
Zidrtém‘ déjzç're' vio;
Peravêre pcitctefrio‘. HO'C' tár’iieñ flor) obſtante lib. 2.¡ e‘plſt. 266,- adjoailmimum' Inhoóéutiüjè :' NOS
autem audita , gzzocÍ de noèili arlns Róinaéjjroſàpiá_ g‘e‘nitoréstuz Órig’in'em tra'xai'unt, {1'
tu ab eiS, ò’ſànguinis generoſitafe‘m contraxe'ríS¡ ¿’ſin‘c‘e’ra‘: devot‘zon’is qffectu'n'z, quem
áa’Sç'de-m Apoſlolica‘n‘z g'e'riq, gudſi Ïiçz'f-éditqriojurdjanzvridém ie' propoſitin‘zus' 8 litteá
rz's B Nuriciis' viſitare.- Itemlib.- 5‘.- epiſt; 116.'V, Kál.-Decemb¿a'r'in"o i262; Hoc igitur atten
denzeg* . .~ ta'n‘z tezgüi e'x Nobz'li Romdnorü'm pro/ápid diçeris deſèemlíêffe, quam'
degentemſüb te' papalzlriz'vér'bo paſèerên’ilò’ e'jce'mplo.- SiJÓaritiiciuszdeurbis omapra
fizpia *origirie‘n'z t'rarit? ut' [hnOce'h‘tiusteſtaretur de' a'u'ditu, firmar¡ Videtur Emerici Regis'
&uaerellaz 81 accuſaciozjo‘anniciu'm Ty’ra’nmiin qeſi'e‘ ,n'ulliu‘sq'úe teme Dominum, Firmante
raecoru'm oppoſitíone' ,-JOa'nniC'iÓ factá ,~ RegiSEmerici accuſatiqnem. Innocenti¡ inJoannicium
Proyenſio' apud Rª‘yna'l;epiſt;hujüsquedefe\1ſio,&um Pr'o terra‘ Sanctª militantibus, fecit in
ct ' É z com

Hffior'.- Balthaſarie
A
 133? 'Notitzae Preliminares Pannam'a VeterisPeriadus Ill.
commoda , Bald uino capta , Romanum teſtantur fuiſl‘e. Verum iis, qui , Geneologieis oceupan
tur-,originemjoanniciiilluſtrandam relinquo. 111m. Aſl'emanus Tom.V. pag. 129. in notis,ere
dit Romam navam cum Veteri , & Romaeos Byzantinos, cum Romanis Italicis confundi. Ego
perpenſis tenoribus epiſt. Innocentii IlI. eum , de Romais, interprªetandum non eſfe , exiſtimo.
Cum Romzeis , five Byzantinis; ſmeerae devotionis affectus erga Sedem Apoſtolicam Romanam,
haereditariojure eſi'e , ſcribi vix potuerit. Sed redeamus. ’
Pontifex factum ſuum, tuitus eſt , reſpondendo ad Emerici litteras, quaerimoniasque.
Primo ab exemplo , tam Belae III. qui AlexandriPapaejufi’u, ab Archieppo Colocenſi in maxi
mis adipiſcendae Coronª difficultatibus fuerat coronatus. Dein Emerici ipſius, cui dum frater
Andreas adverſaretur,ad pacem Sedis Apoſtolicze cura, adductus eſt. zdò: Regnum ]oanni
cii haud extendendum, ad ea, quae pra-tenderet Emericus, Uncle nos, inquit Innocentius,
eum nanficper alienam,ſèdſtiper propriam terram adinflar'Prardecfflarum nq/Zrorum
Regem mtendimus caranare, volentes ut ipſe terram re/Zituat iniuſZê etentam, ò’ terra
inju/Ze‘ retenta re/Zituatur eidem quam ipſèpaſtulaverit [zac a nabis,.ut de terris ini/aſí:
faciamus inter te , 8 ipſüm, utriquepartijzç/Zitiam exhiberi. _360: Non poſi'e Legatum fm:
dera intra utrumque Regem jungere ,níſi utrumque adiret, Subiungendo: Attende nihzlami
nus diligenter ,quale denique reputares ,fi nos impedire vel ernus , nefilias tuus Carnalu
coronarz pqffl’t in Re em ,- ¿5’ tale nos reputare cagao/be, ſi tu impedzre caneris, nefilzus
noſter [Piritualis in egem valeat coronari. His poſtremis verbis, acta N. 80. apudAfl'ema
num , volunt ; territum fuiſi'e Emericum, uod Pªrvulum filiumfuum Ladislaumcoronari vel
]et , continuoque Leonem Cardinalem & egatum in Bulgariam dimiſiſſe. Eadem eſt ſenten
tia Pray. Verum _quía ex monumentis Dalmaticis, ſupra relatis conſtaret: Anno 1202. La
dislaum puerum , a Bernardo Spalatenſi coronatum fuiſi'e, exindeque ſubortas diſi'enſ‘nes;
vel textus epiſtolae Innocentii alter eſt; vel ex metu , ne actus coronationis Ladislai , a Papª
irritetur, vel vocetur in dubium, Legatum dimiſi‘um fuiſi‘e oportuit, haud vero ne coronatio
filii (biennio jam coronati) impediatu r, Hinc Innocentii relatus textus, non eſt minarum, at
exempli; rememorans rem actam coronªtionis,cui Papa ſeſe non oppoſuerat, adverſantibus
licet Regni proceribus. Emericus itaque diſcuſſis Papw litteris, ex ªdducta fuperius 2do loco
potiffimum ratione,Cardinalem dimiſit. . ‘ . ‘
Leo, die 15. Octobris anni 1204. Trmovum PerVenit. Die VII. Novembris Baſilium A'r
chiepiſcopum in Primatem Bulgaria? confecravit. Die ſequente Reñem Joannem .corqnaVIt.
Die 15. Novembris,e Bulgaria Romam repetnt. Haze demonflrat ep¡ 01a Baſilii,Rr1mahs item
ªd Papam Innocentium apud Affemanum Tom.V.a pag. 143. Exhibet uoque CaloJohanms epi
ſtolam idem [11m, All'emanus , ubi miffis aliis : Scribo autem nobis de Unga'ra ,quaniam
Imperiam meum nan haber aliquam gªcietatem Regionum, vel aliyuam rem cura eo, ne
ue ei nacer,- imo ipſè arvipendit nacer Regzam'bus Imíóerii mei. Et Dominus Lea
Z‘ardinalis vidit , Ez’ ;ze/{rw .Sanctitati annunciabzt juſlum pe inju/Zum quod e/Z ab_ Impe
rio meo; aut/i ego parvipendo Ungaram , vel /ï ipſi: meum Imperium parvipendzt. Et
ſèribat ei .Sanctims ¡ze/tra, guatenus dz/Zet a Ragnameo ,‘_guomaſn Imperzurn meum, nec
eum haber pravipendere, nec cºntra terra_.s~ ejus abzre. »Si vero zp/è_ venerzt contra ter
ras Imperii mei, 8 DEus _adjuverzt , ut vzncatur, aan ¡¡aber Sanc'htas vez/Ira Imperium
meumfii/pECtum,ſed_/im lzber &0. Reſidua five Calopannis, five Bul riae ; noſtro inſtítu
to non ferviunt, eaque omittimus. Haec qma fub Emerico acta ſunt, & ulgaria Regni Chri
flianinomen ſortita eſt, referenda duximus , ut ſciatur , quando? qualiter? Re num evaſerit,
przecipue dum nunc,Ungariae Reges , Reges quoque Bulgaria? inſcriberentur, ¿Bulgaria pro
Sacra: Coronas membro haberetur. Quae ſuperſunt ar \UTIL-‘nd hujus infra fuo loco narrabuu—
tur. De Coronis his, quas Roman¡ Pontiſices, elargin ſolebant, eſt nobis erudita differtatio,
quae cum ſcopo noſtro non ſerviat, miſſam facimus , cum caeteris actis Regis Emerici.
XI. Andreas Emerico ſucºeflit, primum quidem, ua Tutor fratruelis fui Ladislai.
Quo tem ore, prªter reºefl'um Viduae Emerici, Canſtantzce; Cum filio Rege, Coronª: caete
riSque T eſauris ad Auſtriam , five metu Andreas, ſive motivo ex alio , diſpoſitionibus item
bellicis,memorabiliorio nil occurrit. Ob ſecutam mortem LadislaiIII. Andreas hereditario
fucceſiionisjure anno 1205.circa IV. Kal.Junii Regno potitus, Rex effectus eſt. Bernardus
ArchiepiſcoPus Spalatenſis , ex eauſa cap. 24.. ab Archidiac. deſcripta, coronationi Andrew Re
gis non adſtitit. Anno nihilominus .1207. ſeªuens ab Andrea obtinuit diploma. .
,, ln Nomine Sancti!: Trinitatis , & In lYldUX Umtatis. Andreas D. G. Hungame, Dal.
,-, Chroat. Ramze, Serviae,Galitue , Lodqmeriae Rex, in perpetuum. Provida Regum difere
Ñ tio non ſolum quod eXpedit, debetmſtúuereſied & legaliter inſtituta, ne ſua fortltudine,
,, velin minimo,qua1ibetoccaſione deſtituantur, debita circumſpectionis oautellapraemunire.
n Ea*
 Sclav. Gaat. Dalma/1‘45 Ducilius Regibwsque Hungarict !83
,, Eapropterinſtant¡ preceVenerabilis Patris Bei-na‘rdi SpalatenſisAI-chiepiſcopi dignanterin- ~
,, ducti, univerſa jura S. Spalatenſis Ecclefiae, omnes Eccleſiaſticas, ſeu rerum ſaec‘ulariuul
pºſi'efliones: jurisdictiones
,, univerſaliter uid uid ‘uſtèqu ue Epiſcopatuum,
‘PSBJCÉ, vel per ante - ſeu uarumlibet
- - ciegitimè Eccleſiarum
impoſterum .- ¡mmo
poterit adiª
,, piſci,eidem êcclefiiaª pieno jure ſubjicimus ad inſtar Privil. Rom. Eccleſias; nominatim viª

,, delicet Signienſem , Nonenſem , Scardonenſem , Tra rienſem , Corbavienſem , Tinniehſem ,

Ñ Farenſem, Bozenenſem Epiſcopatus; Et Eccleſias . Mo fi, & S. Stephan¡ de Salona,cum
,, omnibus pertinentíis; villam etiam qua: dicitur Srenine, ’víllam Gethe, & montem Craſ
,, ſum; villam S. Geor ii : & totam villam qua? dicitur Oſtrohe cum Ómnibus pertinentiis ſuis;
,, Eccleſiam S. Supham ante Spalatum; Eccleſiam S. Bartholomªei de Tin¡ , villam qua- dici
,, tur Coriza, & villam LaVena cum omnibus pertinentiis ſuis, 8, tozum regale pradium
,, quod diciturByacce,cum omnibUS pertinentiis ſuis , ſylvis videlic'et, pratis, terris, vineis,
,, & fi qua;- ſuntibi molendina. Et nominatim totum territorium Sancti Vitalis, qUOd ad ídem
,, pra-diu!!! ſpectat. Non obſtante privilegio per ſalſi ſuggeſtionem ¡mpetrato , quod dedir‘nus
,, Tragurinis, quando gerebamus Ducalia. Decernentes inſuper fiabilimus: ut rzedictus
,, Archiepiſco us, ejuque Succefl‘ores omniamolendina, quae in Salonz fluvio Fuermt, habe
,, ant libera a omni exactione tributi ¡n per etuum. Ad relevªndum eorum ¡no ¡am Ómneª
,,' ſèxariosfarinar, guiſèpternanaliter pertinebant ad Banum ,ad uſum praediàa‘» Eccleſiae
,, decernimus conferendos. Item Ziminam, & Cithinam, & totum Maza'rum, & quidquid ¡n
,, Privile 'is Romana Echeſiae continetur,praªmiflis annectimus, ſancientesz ut quicumque
,, praeſentls Privilegii robur infringere tentaverit, L. libras auri Regiae Serenitatis Cenſu'ra co
,, gatur perſolvere , neo minus ob hoc, Privilegium in ſUO robore perſeveret¡ Ut ' ¡tur hwc omª
I!
nia , inconcuſl'a ſtabilitate ,durent impoſterumfflra-ſentem paginam Sig-¡iii no richa'ractere
ª’
fecimus communiri. Datum per manus Robert¡ Albenfis Papoſit¡ , & Aulae Regia? Cancella
,. ri¡ Anno D. Incarnat. MCCVII. Venerabili Joanne Stri Onienſi, Archiepiſcopo exiſtente,
,, Rdo Bertholdo Colocenſi electo, Calano Quinque-Eccle Ienſi Epiſc‘opò, Bogeslao Vacienſi
Ñ Epiſcopo, Cataprano Agrienfi E íſcopo, Simone Waradienſi Epiſco‘po, DefiderioChenadienª
,, ſiEpiſcopo , Wilhelmo Ultraſyïvano Epiſcopo , Calenda Veſprimienſi Epiſcopo,Gothardo
,, Zagrabienfi, Petro Geurienſi Epiſcopo. Chepano, filio Stephan¡ Bacien, _& Palat. Comite,
,, Stephane , filio Mie, Bauo & Sími ¡en Comite: Marcello Comite Curiali, & Chanadienfi:
,, Tiburtio Comite Aven. Moch Comite Bichorienſi :Jula Comite de SQ rim: Ochuz Comite_
,, Poſonienfi: Alexandro Comite de Mºlim¡ N¡colao Comite Nitrien 1. Anno Regh¡ Noſtri
,, Secundo. ,, Diploma hoc : Farlatus Tom. 3._ p. 937.exhibet.- Refferre hoc , ob tantakum ke
rum vel cognitionem, Vel Confirmationem erudito Lectori voluimus, Miſiis cateris
Demonſtrat, evincitque: dubitari hand poſi'eCroatiae Dalmatiªsque dominium, ab Andrea
II.
1205.ad poſieffum,habitumqueſuiffe,Jadra
Rege ſola excepta,
Venetorum tranſiit conjtinctionem. Culpar¡ uae, An
ſane cilebet ut feas,
ag. 1'72.
quodretulimus,annº
rem tantimOª _
ment¡ neglexiſſe 'videtur. Tum , ſive anno 1217.) ut Andreas Dandulus apud Lucium lib. a.
cap. 4,. ſcriberet ) Andreas Re r Ungarza Cruce ignatus , a' Duce‘ Venetzarum fins Nunciº‘
Pro pafflzgio navigia.petit , &petite Obtinuit , an’nuentibus illis, utjura, guia Rex tn Ja‘
dra e' afflèrít haberezn Venetos transferrentIIr. Videndum eſt? EXCellm. D. Laur.aMona- º
cis llb. 6. . I 14.. Danduli narracionem auget: Andreas Praterea inquiens, &po/Z eum Beld
.Reges ngariaefublice ictisfaederibusſè abdicarunt ab arnnz’jure , guad in _ladra habe
re paterant ,8 il am m ditianem Venetam perpetuo tranſmyèrunt
Bonfiniumaudíendum non eſi'e invenio ,qui Andreas ¡ter ad Aſiam ,terreſtre fuifl‘e ail'cruit,
dum exexequendo
¡nus in Thoma Archidiacono , Diplomate
itinere qfflimpta- ítem— Zagr‘abienfis
Crucis Eccleſia: pag, infra 327. cum ºye¡
- ad terramſànctamprofictciſèentes,proutï
Canonicis Spalatenſibus elargito, ſu er terra , quam murus de/Zruê‘zfa: è’ antiquae Civtpa'tzs
Salon’arum circuit( lego apud Far]. Tom. 3,pag. 243.) ubi: In NomzneS. T, è’ Ind, U. Anª
dreas - ‘ - Cum z' itur efflèmus in Spalate'nſis Civitatispo'rtupd implendum Uatümaffitmp¡
ta: Crucis &’c. -_ * Zatum per manus Meri Ugr‘ini Aula* Regia: Cancellarii Anna Dam¡
Incar. 1217. (Praelatorum , Regnique Baronum eadem ſunt nºmina, quae p.32 . inferius) Reg
ni NQ/Zrianna Decima. Demonſtratur , Andreame Dalmatiaad terram ſan am fuifl'e profe-º
ctum. Verum hoc non obſtante, Danduli affertis ſubſcribi nequit. Imò: Quia Archid .cap. 26.
accurate cam quibusvis circumſtantiis ,iterillud Andreas deſcribens, nec pactorum meminit,nec
ceſii in adram juris. Aitquidem: Mi/Ïter .0 8 conduxit naves magnas a Venetiis’, ab An*
cana , _ladra , &ª ab alii‘s Civitatibus Ãdriatici Sinus ,fecitqüe omnes applicare ddporª
tum Upalatinae Ct’vi'tatis, nihilominus quemadmodum Anconitanis,Jadrenſibus, aliisque A*
driatici Sirius Civitatibus , nulla regalia jura , nullasque terras , pro navibus ceffiſi'e Andreªs ſcri
Z Z ª l'.
 _y ¿i , Notitiae Pralimin'ares PannoniaeºVeteris Periodus IIIſi m
Beret…"- ; ¡ta quod Venetis hoc ſeciſi'et , demonſtrari debet. Neque Danduli, vel Laur. de Mona
’cis ve'rbis Ñ in re tant¡ moment¡ deſerri poteſt. Hinc ut to _Condux'it, ab Ancona &Jadra naves,
He pecuniis
pcrhibet, Si precio
petitas interpraetaridebere,ajunt
conductasque Ve’ne't'ºe;a fic
ſuiſſe navesab Andrea, '& de Venetiis.
Venetis,' . II. Proinde
- ÜctJddrd. 'Archidiaco'nus
ut Ve;
'netiaè , ſicJadra quoque , ſua gaudeb‘ant libertate. :Si enim jura ſúa eeſiiffet Andreas Venetis,
niitterejadram , & conducere naVes non debuerat',jſed praeſtdlari'aVenetis,ut naves (ibi ſubje'
ctorumjadrenſium ordinent., IIL‘ Docendum quoque eſt , petitas ab Andrea naves, ſubminiª
:ſtratas abiisdem vAndreze fuiſl'e. EnimVero curúípſi, oecu‘pat¡ turn in expeditiOne terrae ſancta‘é
ſcribantur fuiſſe ,earn illis ſuiiï'e copiam navium ,, quod petent¡ ‘Andreae ſuccurl‘ere valuerint¡
docendumeſt. Thom- Archidiacòn’. teſtisde ſcitu , ſubminiſtratas quaspiam navesa Veª
'n‘etis fuiſſe non recenſet ; immo fatetUr: Non potuit R'ex‘r'tan'tum ,habere navigium , quod
ſiçfficeret adpaffagium, Ómnibus Cruce ſignatisz guamobreflz neceffitate’cómpul/i, alii redie'ª
runt ad p'ropr’ia ,alii vero exêeélaverunt uſèue dddnriun’i‘ſt: "üentemª IV. Ceffio ejüsmo—
d¡ juris , ſine conſenſu Statuutn oronae ,l fieri h‘brl Éoterat, qüae aller-ent¡ Dandulo’ probanda eſt.
Sinaves pro paffagio data? ſunt,cum teſtetur Archidiac. fuiſl'e Conductas,,PraEtenſa ceſiio, ul~
tra
DucePignus confiderar¡&legitimêaccipi
Venetiarumpeti'ta_ non'poſſet‘.
navig'ia' _Obtinuiſi‘m V» Aſi'e’rit8.pag.
De' Monacislib. ſupra134..-&
Dandulus, Andream
13' affirmaſit: d
Du-"
cem tum , fuill'e'Conſtantínopoh, Si quidem pompoſo apparatlu VI. Vel Prognav'igiis petitis ,
p'etieru'nt Venetae , ut jura qua- Reg'i Ungariae ſuxit' inJadram , traúsſerantur in Venetus ,vel non
Petierunt? Si primum :' jura Hungariae Regum ’e’ónſeſii funk, conſequenter-Íiniqdè‘ g accuſant
Scriptores Veneti ,Ungariae
tiae. Si fecundum Rege-s
: ſtare nequit, ¿loli, ſraudis
praetenſa , violentas
juris ceflio’ uſurpatioriisJadraá
, ab Andrea fotiusque
Tacta anſin'o ,1217; Dalmaª
&reddu‘ntuf
ſuſpecta quaevis, qua? Veneti Sçriptores , dejure Dalmaciªe ſcrib'el‘ent. Laurentii ª de‘ Monacis
narratio: Andreas -’ Bela , Reges Ungaria* publice‘ ictis‘fdder’ibzlsſè abdicárunt omni
jure , quod in _ladra haberepoterant Sie. tanto magis ſuſpecta eſt , quod nec dierªn , nec annum,
ncc locum , nec teſtes , nec conditiones , ejusmodi publicorum ‘fwderüm recitet'¡ Sedneque ab 111-"
lo .Prorſus Scriptorum,ejuSmodi ſoedera' reſeru‘ntur', quw fi ſuêrejyulzlica, incredibile eſt, ut
ignota eſſe potuerint mundo. Accedit: Duce Venetiaruin Henrlco Dandulo tum abſente , &t
Confiantinopoli occupato, quoc‘um tam ſolenne publicum‘q'ue ſm‘dus acturn’ eſt’? ‘Iñnocentius
Ill. quaªrulantiEmerico Regi Ungarize , anno I 204._re1iq ua intel‘ g, quod biennio integro‘ z obgex-T
ciſam jadram ,juſtitiam conſequi non v'aléat , non reſpondit , públicis fo’ederibus, juris Vehe‘t‘ijaª
dram effectam ell'e ;fedſignificavimus guague‘tibi, ut apud ſddéram - -' faceres electianeni
Canónicam - - - ' utſic inciperemus punireſiiperlziam Venetorum’ &0. uaé abunde Pekhíf
bent publicisfdderibus ,jura Ungariak Regum, in' Venetos translata' non fu1ffe.-_ Acc’edit a'Pud
Lucium' lib. 4.“cap. Ictz. Marini Ducis' ad Carolum Regem epiſtola ( de qu'a’ infr'avſuo loco ) quá ,a
nec cefſi juris‘eſt m’entio , nec Regis Andrea?, '_ ' I l g_ ' › l ‘ ' - .y
* Si diXeris:Andream haecabalieníffe,colligi ex' epiſt¡ Honorii, 'citata‘ deſcrlptaqüe a_ Pra‘y
Annal.L in Andª P¡ 21 L Sed tametſi nec Dalmat'ié necJadrae'¡ ullam Pontife‘iclfa'cferet mentioª'
_ ' nem, u't appHonorius:
Cum ſcribat .icare Honorii
Nas litteras” Iab‘or’is Cuplentes,
-ſi-z - Canſitlere fit, a'dh'uc tamen‘
eidemScripfo‘ribus Yene‘txs non' faveb‘unt¡
Re'g’i dirigzflwsfi'hpid nqflra,
ut alienat'zonesprcedicªt'as , non 'olſtante juramento‘ /iguddfecit de nan revocan'dis eisdein,
flude‘dt revocare quia-cu'm‘ ten'earur {5’ inlcaroña’tioríeſüa ‘ni-averia‘, éttdfiíªRegnifiiiju-'
ra , G’ Ónorem Corºna’ Illibata'ſèrvare, Illi'citumprofecïo'fuit"_- -ſde no‘n' renacandis 'a-ª
lz'enationibus huiusnzadijurajmentunz, &prqptereaperiitu's ‘nó'n ſériia‘ndu‘ni." Interim confiª
derationererüm,
ſolum ob relictamquie ad nos devener‘u‘nt,
Jadrenſibctus libertatemneglectim tractaſſegvid-ªztur
, verumgéx Dalmatiam
caeteris‘ 'quoque Andreas,Inox
rebus Dal‘maticis, non

memorandis,ut curam illam‘ a Pray’ pa' . 198¡ recehſitam ‘, imaginari quidei‘n valêamus; comº
binarione nihilominus geſtÓr-um, hand emonſirareç y g ' _ K A _ _ ' ~ .¿
ad rá ex'cepta liberique ſui juri's ,‘reſiduúm‘ Daimatíae ſub dominatu' fuiſi'e Ungariae‘, non ſo-‘
ium deſcriptum—ſuPerius diploma , anti¡ Iïzſc'z‘7.- evincit,- fed ſequentia monumenta.. Farlatò
'tcſtc ,ar entea &Ana/laſiilipſunothecaffi’anc exhibetinſcriptionem JOAN/li
Indiél. III tempore D. Innocentii Paper IÏI. ¡8 Andrea? Regis [lungarice , D.Be_rnar.
di Archiepiſiopi, {5' Domaldi_ Co'm’itis X. Karl. Juniilzoc' Octp'us &C.- Supra recenſui‘mus datam‘
Canonicis SpalatenſibUS donationern annn 1,2' L7. Item ex juridica teſtiſicatione apud Far]. pag,
24.4.. In Nomina C/z‘ri/Ziz_ Anno Incarnat. 121,9‘. -y Ego Gſre’g’orz’us’ Villicus Reglas; (apud
Anno'
12 zczªra‘tum effe jubet,quod ſccundumct Tragurienſes 12'17.Jiidicaverat, ubiTragurinis
Far]. pag'. 246.")51' ªligüª ~ -‘ contra vos' guie/iio moveatur ,'n‘plumus uod in alterius ,
in noſira dumraxatpraç/ènt'ia reſjyondeatzs. Deniquelſub Sclavoniae ucibu’s Bela &Colo;
mano , Dalmatiam Regní Ungariz‘e fuiſſe membrum \confiere ex iriſtrurnento compoſitionisintr'z
Ï‘I’Ic'ma-~
 _Selma Órden‘. Dain't‘at.\11$ RethuSque‘ Hangar-ia. _ 185
Monªchos &Templarios , facto Izzgzprídie Ka]. Decemb.a ud Farlati pag. 2 7. ubi inter cacª
tera: Qtwniam
troverſta cum nuper &0.
- ”- o'rtafuiffet. in curia
ItemD. Colomani
ibidem: Regisuemdam
Dedimus z 511d@Nobilem
Bani ejusdeſiSpalato‘,
em, Multa con'
nos
mine Fulcvnem , Cum‘ Petrofilio Toleni, 'qui Regis è’ anifuit Praflaldusſiiper idem ne*
gotium. Promifl‘ro quoqueAbbatis SSECofma- &7. Damian¡ facta Guncello, ad docendam Regum
Hungariªn in Dalmati'ajurisdictionem , omitti ne’ uit. Eſt autem: Ego Abbas R. ( Robertus)
ima cumfratribus meis Omnibusper honorem ¿EL ò’ SS. Martz/ram Co ma 8 Damiani z
EccieffiwprOmitto me obedire Beato Domnio, ò' Spalatina Sedis Arc iepi capo, &per
omnia ejus mandatlsflare ju/Zis è’ ¡zone/lis. ºbligo etiam me Ez’ medm Ecde ¿am, una‘ cum
fran-ibas meis intuim juſtitia. Et pro multa labore Spaldt. Archiepi/èopi, quod/i Tetu—
‘Zar-esprafintentia contra' ipſòs data,DOminumArc]zzepi'ſè0 um appellaverint ad cüriam
.Papa -, vel Regis Ungarzc’e, eXpenjàsfiifficientcs ſibi da* ‘ in cundo 8 redeundo ,- ¿3’ fi
necefflefue'rit inprop‘ria peryòna cum ¿yſb .vddam ſèmpe'r, dance negotium campleatur. '
Haec omnia me facturum ſúper religioneſ): meum, cum fratribus meis 'rqmitto , bel corſi
tear bonnfide,finefraude, ò' mala ingenio, ò’ raſèntempaginam b 1a Capitülimd cor'—
roboravi. Save dum facrati víri,Templarii ,& onaehí, in cauſa intra e'os controverſa' Cue
riam Régis Ungaria formo ſuum competens invenemnt, dubitari hand poſi'e videtur, Dal
matiam ſub Andrea 1L ad Re'gnum Ungaria: pertinuiſi'e. Haec ñegligenda a nobis nºn fuêre,
propter eos qui temer-è ſcribunt ,Dalmatíam ab Andrea Rege, Venetis ceſſam fuiſi‘e. ' ~
Attamen ſub Andrea II. Rege, juribus Regum iii plerisque praejudicatum fuiſi‘e, inonu'ª
menta evincunt. Andreas , dum Dux era: Dalmªtik Sclavmi‘iae Ue, Pharenſe'm contulit Epic
ſcopatum; ut Rex electiones Pekmiſitflt ſcriberec Tho. Arc id. quod ſe Spalati Praeſente ,
atque poſt mortem BernardiArehiepiſcopi, 'petitionem ſuafn pro Aiexandrò eligêndoz paſkus
fit rejici, nonfuitpetitio Regis admiffa, qüaniarn (¿liar/im: tendelzát intentio ÓeniOrum, Arª
—-¡‘I' chid. Mirum , BernardtlsArchiepiſc.- ut cap. 25. Th. Archid‘ efficere pqtuit, ut Capitulum Spa~
latenſe,habitis privilegiis eederet, GZ ipſe Grubcium filíum Pkodani fecit Archidiaco‘num, ne*
fotem vero Firmemomine Grubcium,Archipresbyterumz_ Quin vacante Ecclç/ia None'njieª
ectiim N icolaum rejecit, ſed eligiiecit a Nonevſibus .Grubcium Archipresbyterum; I’mò, 'ut
Archidiac. cap. 27. ad commendationeín Jula Bam', in Archie iſcopum Spalatenſefii electos
fuit Guncellus , ad preces Regis ,Alexander non‘ admiſiüïa II¡ l’ïOI’ÍOÍ'iUS Papa z non ſolum dilïª
poſuic de reditibus Decimarum, verum a fubfidiis Regi prieſtandis Clerum- immunitavíki_ En
ex Farlato ' ag. 248.1ítteras. Honorizu* EpiſiKOpus .ServusServorum DEI, dilectisfiliie caª
pitido {3’ C ero ÓPalatenfi ſàlutem è‘ A oſtalicam benediéi’ionemª Per Ve/Zras Nòbis [itª
teras infinuq/lis .- quod Carifflim‘o in ri/iofilio ND/Zra Rege Un‘garidé dum pfoficiſèe're*
tur , in terraſànc'i‘ceſitbſidium , per Civitatem vez/iran¡ tranſitumfacieªnte z Comes Ez’ 012mª
las Civitatz's ejusdem collec'iamfacientes pro‘ exhibenda digna hanorifiae’r‘ztia cgi z
etierunt: ut tam hareditatum viª/Zrarum‘, quam Beclgïaſticorum proventuum aèita ran
vtione, Cºmín entem tribueritis. in collectd hujusmadi ortionem; ¡quórum petitionip‘rce/Zi
:Iſtz's de hereditate qfflnjiim. Quia vera grave vabzsfieretprajuçíicium ,fifarte id, ad
Canſèquéntiam tr‘dhéretur ,fiippliça/tis : utſüper hacpqter‘n'a' ¡>0sz providereſòlzcitudiª
ne dignaremur. Nas igiturpreczbus vç/Zrzs benzgmmznpertzentes qfflènſüm; auc'ïoritate
12052.: praeſentium indulgem'u‘s‘ , ut ex‘ hoc ñullum ¡¡e/ira’ libertatiprajudiczupt generetun
Nulli ergo omnino hominum liceat [zanc paginam rio/irá conceſiio‘nir infringe‘re, vel ei
azgu temer'ario cºntraire. Si qui: azitem lloc aftemptare’prcefiimpſèrit, indiginatio'nem 0m
nipotentis DEI, 8 Beatprum Petri ¿3’ Pauli .quſlolarum ¿fue, jè noverzt incurſurum.
Datum apud Urbem Veterem II. !dns Julzi z PonrgïcatustÓ/Zryanna quarto‘a _IIL Abonª‘ '
cium Apocriſarium,& Curia-Capellanum, miſit Papa ’in Dalmata… 4 Boſniam, Hu’n riªui
‘Circa 1221. pro diſpoflendis ordinandiquE rebd8: HícAeonoius, ptàbfe'l" Edeleſiaſtic‘à,a càete—
'ra quoque ſemetimmíſit. Almz'fflzm ut promovendis rebus utilcm , norris propugngwhs z & jva<
lidis pra-ſidiís firmaverac Andreas, atque armo 120K. usdetñ ,quibüsvalias Dalmatiae urbes ini-— ’
munitatibus ac Privilegiis do’navit.- Vicinis factum oc diſplicuitzvidebant enim &que Almii’ſê,
uti olim aJªdra, periculum Adriatici maris dominio ſuſpirato imminei‘e. Itaque' Pyraticêa
continúo accuſabantur , ae licèt uti fupra fetulimus’ , Andreas Rex llano prohibuiſi'et , minatus:
mitterdosa ſe filiOS Be'1àmColotnanümque,quieos caſtigarentzhoc tamen non obſtante’, Hono
rius dªtis ad Spalatenfes litteris(qua‘s per extenſu'meXhibetFarl.To.3.pi250,)aik Univjrifitaz‘e‘m
vç/lram rogamus , monemua B exhartamurp‘er aſperfianemſànguinie ,IE/ii Chri iz nobis'
nihilominus in remifflianem pecCatorum infange-ntes , quatenusaddçfflerdendum eos injur
'gentes in manu valida B potenti ſtude'atis ipſòs de-vç/Zrisfinzbus proflzgarq ; itaquoil -
'-- iios contra vos procedere non cagªmur I‘ /èdpomïu' vºi tanquam paz/¿catorce monica
. . -e _ . ª ª A rum
Iii/lor‘. «Baltiiaſaris Kerç/èlicbo
 1‘86 Noticia Preliminares Pannanz'aa Veter'ts Periodus III.
Tum Chri i pqffimus merito commendare. Ut autem quantum nos [zujusmodifactum ur
geat,ex Nuncii qualitate nobis plenius innoteſèat, ecce dilec'lumfilium JUagi/Zrum Acon
cium - - propter Ízoc ad parte.: veſlrasgrovidimus de/Iinandum &c. Aconcius fimul at
que Spalatum applicuit, cogendos milites almatis Croatisque edixit, naves inſtruere juffit ,
copias marítimas ac terreſtres comparare, propoſitis ampliffimis indulgentiarum prmmiis,
~ uicumque in expeditiºnem hanc nomen darent,vel pecunias. Capítulum& Clerus Spalaten
13 ligna & navigia procurare Aconcio debuit. Ne porro hinc Clero prajudíceturſiponte iſtud
eos feciffe ,agnovit, infirnmento extradato & apud Farlatilegendo. Quid fecit Aconcius, de
ſcribit cap. 27. Th. Arc-bid. relilciua inter: Congregato multa Nªval¡ exercitu è’ equcſtri ca
pit eos undique impugnar-e. n tantum enim Almgffiznos in mari {9’ terra contrivit, ut de
jecti viribus de perarent ulterius e po e reſi/Zere. Venerunt ergo {F corruentes adpedes
Legati pacem miſèricordiam
nem ò’ obedientiam umi iter'implorabant,promittentes
ad ejus beneplacita B’ mandara. Ereccttum Almiſi'ae omrzem emendatio
préeſidi um , liberta
ti maria Adriatici cupitoque dominio, impedimentum pmvidebatur, deſtruendum ergo erat,
ad indulgentias conſequendas, uti ante zo. annosJadra ,aVenetis 81 Cruce ſignatis. Ex ruina
'i1la,haud indicata,Jadrenſes in ſocietatem venêre Venetorum, Almiffienſes obedientiam ad
beneplacita 8 mandara Papa promiſèrunt. Dominio potitus Aconcius , videns ſe a Guncel
lo Archiep. Spalaten. contemni( lege Th.ArChid.) Nunciis Romam milfis, obtentaquepleniffi
ma anctoritate , Archiepſtopum ab 0mm' PontificialifiI/pffldens qffcio precepit ei, ut de
fizisſàtigfacturus excefflibus, qu/Zalicoſê conſpe-ctui pra/èntaret. Sunt verba Archidiac.
Interea Aconcius in Boſnam contra haªretícos (erant Patareni , Cathari, & Albigenſes appella
' ti) quiAntipapam ſibi creaverant,promulgat adverſus eos Religionis bellum, Guncellus trader¡
dum fibi abAconcio pallïum (quod ¡lle ſervandum tradiderat Abbati de Rogova)Roma3 obtinet,
bulla apud Farlat. videnda, ita quod effetjuramentumfidelitatis ab ipſòſêcundumformam,
uam ſub bulla nQ/Ira deſlinavimus recepturus. JubeturaPapa Guncellus( exhibet Far].
fitterashe moleſtet Abbatem Monaſterii S. Stephan¡ de Spalato , quod ſe abſente per Capitu
lum Spalatenſe fuerit eonfirmata electio,ipſeque benedictionem a Sutlraganeis acceperit: quid
id
39,inArchid,)
contemptum tuumjactum
ideo :ſiquod nonChulmiª!
Spalatenſes extitit. Dominum
lnterea , Guncello
Petrum in Hu ngapotentem
, vírum riam profc-cto , ( cap.
& bellico
fum,in Comitem Spalatenſem elegiſi'ent, Aoonc‘ius Civiratem interdicto ſubjicit , accedente eo
etiam , quod Clero Eccleſiam claudente, laici facto impetu,venerintad Eccleſiam cum tumul
tu,raptisque Clavibus a cuſtode Petrum Comitem introduxerint in Eccleſiam violenter, Sed
reverſus ex Hungaria Guncellus , interdictum Legati ſuſtulit. Ait uidem Archid… nonſatis
diſr':reté,Farlatus autem .- audacter ac certe inſcienter atque incon chratè. At hªce Canoniſtae
diſcutiant. Accuſaturquidem Petrus HXteticª: pravitatis reus,tªmen in officio Comitie Spa
latenſis permanſit. \- _
Si jam ree carteras perpenderis Lector , quas intueri Potes in Thoma Archidiªcono a cap.
¡8. ad ca . 37. Si apud Far]. pag. a56. ſubſcriptionem Cataldi cum unIverſo Capitulo Spalatenª
fi, ubi: oc fecimus ex canſenſu omnium ¡Stgffra aneorum, qui intereffle non potuerunt
r0 ter òclavos totam Dalmatiam de/Zruentes , uo ſubſternojudicio , utrum Andreas, res
Zaïmatiw naviter curaverit ? ut P. Pray aſi'eruit. Neglectus íſte rerum Dalmaticarum An*
dreze , unde promanaverit ? non examina. Reliqua inter fuerit elªrgitum , ab Andrea Spalaten
ſibus anno 1 ¡99. Privilegium (confer dictaa pag. 170.) a Doct. Farlato Tom. 3. pag. 5. exhibi
tum. ,, Ego Andreas DEI Gratia Dalmatiae , & Croatiaz Dux. juro ſuper ſanctas reliquias Vo
,, bis Spalati Principibus firmam pacem &Iibertatem ; mihi quoque,autfilio, aut Succefl'ori
,, bus tributarii ne ſitis. Epiſcopum vero, aut Comitem , quem Clerus & populus elegerinc
Ñ confirmabo; &lege antiquitus cºnſtituta cum veſtro judice vos uti permittam , partiumque
,, introitus , por-tus Civitatis de extraneis duas partes Rex habeat , tertiªm vero Comes Civi
,, tatis &cm Datum eſt anno 1 299. ,, Hinc Democraticum regimen fuit introductum , ut reſidua
neglexiſſe videatur Andreas Rex , demptis redditibus, quos per Villicum tollebat , appellatio—
nibus item ad Curiam Regis. Comites Spalatenſes Tom. 3. C]. Farlatus exhibet. ColomanUI
Andrea* Regis filius Ducatum Sclavoniae adeptos anno 1228. ad Dalmatiam extendit curas ,
teſte Th.Archid. cap. 3 1. ColomanusſilíusAndreae R cgis, Dux Sclafiºnl'a’ cum magno Prin
c'zpum Comitatu ad mare deſterIdI't, è’ a SPantenfibu-ï multum Ízonorffice‘ fizſceptus
BANOS ſuos Dalmatiam Croatiamque habuiſi'e olim, ſuperiora monumenta teſtantur.
Recole memoratos ſuis locis Banos. Sub Geyſa ILArpa &Ampua'ius fuere, qui ſub Stephano
Geyſae filio etiam fuerat. Albeuſüs in ]Oco Pani ut pag. 160. eXprmffum , five Banalis L0- '
cumtenens Emanuele mortuo, poſtquam Dalmatia Croatiaque ad Belam lll. reddiviſt‘et:
-Maurus Bani titulos non aſi'umpſit, at totius maritima Provincia exercitatoris. Pon hunc
Cala
 _ ’Sclav. Gambalmat. ſubDuciBuS Regibusque Hangar-ia. '187
Calanus Quinque-Eccleſiarum Epiſcopus Dalmatiae Croaticeque gubernator exprimítur.
Andreà Luce , iterum ſub Bani titulo, Andreas quidam prreſuit. Ab Emerico Rege vide
pag. 1 o. BernardusArchiepiſc. Spalatenfis ,conſtitutus erat Vicarius Regia.: Dalmatlae. Ai:
enim mericus: ei tanquam Per/bm: Regieper omniaſubdamini. Munus hoc Bernal-dun!
gefliſi'e vita Comite, adeoque ad ann. ¡a 17. nó obiit,ſubAndrea lI. Rege Spalati exiſtente, cre
dibile eſt. Andreas, mortuo Bernardo ( mi i ignotª eſt cauſa) Banum hand ſubſtituit ; Vemm
Gre orium uti ſupra , ſub offlcio Villici R egiz, Pontio autem, Magiſtro militiae Domustempli
per Regnum
ro, officium Ungªriaz ( Archid.
quoque Banale , velcap. 26.cuſtodiam
Vicªrii Regii percaſtri Cliſſa commiſit.
Dalmatiam Sedeſt.an Exiſtimat
? in ſiobſcuro un‘a cum caſt
ſic
Ritterus, quiRegI‘um Locumtenentem ſcribit fuifl‘e Pontium, ejusque opinionem in Hiſt.
Zagr. pag. 80. exſcripſimus. Si Pontius fuit , five Vicarius , ſive Locumtenéns Reginª, per
Dalmatiam, Ve] innanem habuit unice Titulum ; vel reus haberi debet, dum relata ſuperius
tot vulnera paſſus eſt. Andreas ll. Dalmatiae Croatiaeque Banum , ſuppreffiſl‘e deducitur ex
Decretiſui,Art. 30. ubi Banum , nequaquam Bancª exprimit, dum nihilominus eodem arti
culo, duorum , quitum erant Comitum Curialium faceret mentionem. Banorum quoque'ſactu—
rue, ſi anterior mos, immutatus non fuiſſet. Eruoitaque Bani Sclavonia’ auctoritatem ſub
Andrea fuiſi'e amplificatam , extenſamque, per Dalmatiam Croatiamque. Proſecto nec-dun¡
prodiit, vel aquocumque inſinuatum eſt diploma vel inſtrumentum aliquod, quo doceretur,
ſub anterioribus Un ‘ riae Regibus,quempiam Sclavonice Banummſum fuiſï‘e: Banus totius
óblavoníae. Quake de monumentorum perſuaſum habeo: Quemadmodum Colomanus oſt
Belam , Sclavonia apatre potitus, ſeſe non inſcripſit , Dalmatia?, Croatia: Sclavºnia ux'
anteriorum Ducum exemplo, at ſequenti uſus eſt titulo : Colomanus DE] Gratz'a Rex, ò’
Dux totius Sclavoniw , ut per manus Mſtri Fille ſui Notarii , anno 1 2 _a I. in duplici inſtrumen—
to; item anno 1232.]361' manus Mgri Farcaſii Aulae Regia? Cancellarii & Egrenſis Priepoſiti in
donatione teer Konzjca: Colomanus DEIGratia Rex Ruthenome,Dux tatius Sola
vonia: &0. Quin cap. 31.Archid. Ducem Salavonia Colomanum exprimit; ita ab exem’plo
Ducis ſui , Bani ſimiliter , totiusSclavonice Banus dict¡ inſcriptiqua ſuntab anno 1228. quó,
Colomanus Dux Sclavoniaz evaſit. Hinc quia teſtantibus monumentis Jula Banus ſub Colo
mano fuerat,Primusquoque fuit,cum titulo totius Sclavom’a‘. Potro tam Ducis Colomani ,
quam & Bani poteſtas , quod ad Croatiam Dalmatiamque extenſa fuerit (me latet cauſa, cul*
Andreas? nomine Sclavorziae, Regna illa haber¡ voluerit ) demonſtrat transactionis inſtru—
mentum Anno Domini ¡229. Menfi- Se tembris Tom. 3. Farlati pag. 257. ubi: miſſis caete
ris, Quoniam cum nuper in Curia D.“ Olomani Regis , è’ Jul:: Bam *usdem &0. ~ * turn:
quod dies erat qfflgnata inFeſto Natlvitaris B. Maria. Magi/Zro {Y ratribus ¿lomas mili
tia: :ampli ex parte una: 8 Abbott .Manaahzs OS. Coſmce è’ Damianim Dalmatia ex'
altera, - ~ coram Jula Bano totiusòclavoniae. Menſe autem Decembri Indict. 3. anni 1229.
datus iis fuit Praªſtaldus Fulco , ut ibi:gui Regis è’ Bam'fuit Pra/faldas. Ut omnino his
demonſtretur , ſub totius Sclavonia: nomine, Dalmatiam acceptam extitiſl'e. Julan‘z Banum
ſub titulo totius Ó'CZavonia? primum ſuiſſe. Et dum hare, contrahentes Dalmata', in ſuis litte
ris agnoſcerent,exprimerentque, jula Bano totius Sclavoniw, ſtatutum hocſuiſi'e publicum,
negari n uit. Quia vero in diplomate ſuo, anni 12a2.corpori juris inſerco, Andreas II‘. Rex,
inició con teretur lemet ad preces ſuorum , reformationem Regnifacere, uniusque Ban¡ articu
lo 30.e(l'et mentio , tum, five anno 1222. conſtitutum fuiſi'e, ntunuxſi: Banurmpinor. Quo
autem nomine ſit ex primendus, haud fuerit conſtitutum,cumi,n diplomate ab lllmo eruditiſ
fimoqueD. Adamo Kollar Romá obtento, & pag. 95. exhibito in lib. de Poteſt. Legisl. Anno
1221. OchuzBano tantum eXprimeretur. In donatione term Klokoche anno 1224… Marti
no Bano. ln conſenſualibus Bela* Primogeniti Regis Hun arize, pro Capitulo Zagr. armo
n²5. per manus Mathias Prmpoſiti qurabienſi Aladaro gano. Ut horum conſideratione,
relatam amplectamur de titulo totlus _clavomar Bnnus ſententiam. Vir quidam , dignitªtª
atque officio illuſtrie, atilluſtrior hercle cultu, profefiioneque utilium litterarum , harumque
cupidiffimus,adverſaria ſuanobiscum amicè communicavit,in quibus: 1225. Aladar tarim
.S'Clavoniaª Banus. Vonic de maritimis,Banis exiſtentibus, Ex privilegiis campi 7117-0.
palya. Veriim firmare me nequivi, in hac memoria. Tum quod nec Bela , Ducis totius Sclavoª
nice titulo uſus fit, cum & ob illud: Vonzc de maritimis Banis eri/Zent'Ibus. Nam neque
Archidiaconus Vonic Ban¡ maritimi ſaceret mentionem :neque ex diplomªtibus apud Farlm'
tum aut Lucium, memoria Bani maritimi erueretur. Quin mos iſte, tituli marz'timi Bam',
effet poſterior: ut ſuoloco dioemus.. Denique ob citatum art. 30. Deªr. And. Regis. Serviune
plraemiſl'a ,quaeflioni pag. 106. ſu enus mſinuataª , ſuadentque majorem curan¡ fuifl'e Regibua
¡¡gar-iª:,extendendír-ª potius,qu minuendae Sclavcniz. _
,a a a a Sun: '
/…
 A
'133 - Notizie Preliminares Pàn'nomªcz Veteris Pariod'us III.
' Sunt praeterea complures aliae ,Regis Andrea: II. in Sclavonia niemoriae. Harum ‘quae
elamè'ſuis locis ſupra,ac in Zagr.hiſt. infra, ínſinuatae ſunt; plürimas autem, quia infiituto
noſtro non fer-vientºs , omittimus. NeqUe enim Andrea;- rerum, hiſtoriam ſcribendam ſuſcepi
’mus. De Croatia Sclavoniaque ,nullum eſt dubiUm ,quin ſubAndrea Rege fuerít , Sacra: C0
'fonte unita. Imo in diſtribtwndis territoriis Ducalibus, liberalem fuiſl‘e Andream , fundado Ab—
batiae de Toplica hodie Topuſzka: evincit. _Eccleſia qu0que Zagrabienſis ,poſt S. Ladislaum
fondator'em -, Andrea- liberalitatem agnoſcit. i Reliqua inter(quemor Canonicorum fimdatíOIIem,
cuſ’codisque Eccleſia: Cathedralis. ‘Sed hace atque caºtera An rew,relinquimus.‘ Boſniam uoque
ill¡ paruiſi'e ,dubitari non poteſt , ex Aconcii ad eutn legatione, cauſa ejíciendorum inde atare—
‘norum: Ratione Bulgariae &Blachiae, ob ſeCutam Emericinlortem z indeciſain quaeſtionem quaa
literAndreas terminaverit? aut plane ªtt' negleXeritſi? ab aliis illuſtranda'm Confidímus, l
' _ ‘lnſinuatum ſuPra donationis inſtr'umentum proComite Jerirzdonede Veglia, confirmaª
vit , Regni ſui anno XXII. ubi ſEquens concluſio: Datum per manu; Magçª/Zrz' &qu/mm' Au
la’ REgice Cancellarii avzna Dominica Incarndtianis ¡226. Bela Prímogenito ¡zo/ía Reg: ,
Dalmatia’ è’ &Dating Gubernatore. \Ugalino Arcfièípffiopo Calocenſi: Roberto Veúvrz'
m'xe‘nſi E zſêopo: Deſideria Canadienſi Epiſèopo:A exandrò Varádienſi :Gregorio Gezzª
rierzſi, Echç/zas DEIfeliciter gubemantibus.- Aliud Andrea: II. Privilegium anni 12'09. ex
tranſumpto Bela: IV. adjuhgimüs,quo firmaturgVegliam Andrea? aruiffe, dum donationem
ad ſilium Bartholomaei extendit. D00etlnſnpef,plurà czetera. ,~, nNomine Sancti!? Trinita
z, tis, &Individuaei Unitaria. Andreas DEI Gracia, Hungariàé, Dalmatiaè , Croatiª, Ramaè ,
,, Serviaeque Rex in perpetuum. Regiª ſublimitati intereſt; & &quitas ſuadet naturalis; ut
Ñ tam ſua flatuta,ab omnibus deſideratª obſervari ipſe curet; quªm ſuorum Praedeceſi'orum
- , ſanctiones,pari ſubtilitate _ſtudeat obſerv‘are, ut nulla ‘Vetuſctïate difl‘olvantur, quee, \ucce
\D
,, dentium ſibi Regum pari flabilitate decrevit roborare._ſi' Cum ¡gitUr divinae recordationis Pa*
,, ter noſter Bela Rex ,fideli noſtro Bartholoma-o Comiti, tel-ram in Banatu, tali libertate con-'
,, tulerit poſiidendam, uteám ſi filiocaru‘erit, cuicumque ex co‘nſanguineis ſuis Voluerit er
\ªv- ſe, poffit relinqüere poſſidendªm. Nºs eandem libertat'em confirmantes, &petitumipſiui
z, benignius admittentes: Nepoti ſuo Comitlílermdoni de Veglia,qUem ſibihae‘redem inſtutuit,
z. concedimus,ut ſi ipſum , predictd Bartho omaeo Comite patruo ſUO ſupefvivere contigerit,
\l , illo, ſine haªrede decedente, terram quam ex regali beneficio idem Barthelomaeus mer-’ue
ª, Pat obtinere ; ipſeJeríndo eodemjuré Perpetuo pollideat. Ut autem _noſtl‘àe firmationis I'eríes
z. pl'aelibataªfflerpetua: firmitatís robar Óbtmeat; préeſenti pagina, ad notiti'am deduci Poſteríª
z,, tatiª‘, & Regize authorícatis ſifilln. juffimus robot-anª Datum per manus Roberti Albenſis
'Ñ Prepoſiti, Aulaïl noſtráe Cance laril, Anno Dominicas Incarnationis MCCIXªVenerJoanne
,; Arch-Eppo Strigonienſi; ReverendoBertholdo quocenſi electozexiſtentibus. CalanoQuin
,,, que-Eccleſienſi: Boleslao Vacien‘ſi, Catapanó Agrl‘enſi , Simone Waradienſi,Deſiderio Cha
' z, nadienſi, Vilerm‘o Tranſilvano,Gotha_rdo Zagrabienſi, Petro JaUrínenſi,Ecclefias DEI feª
.Ñ, liciter gubernantibus'. MuſumerPalatino Còmite, Bancm'le Bano, Benedicto Waivoda exi
,ſi,,~, ſterItibus.
liComite, Marcello ª Jula Budrogeflſi,
Moh Poſonienſi Michaeleanno'quinto.
Comite. Regninqſtrí Bihorienſi. ª,9Baranienſi,
EXOratmñ Nicolao
demum Curia
alib.
Regiaque Civitate Varasdinenſi diploma e'orümdem, adneótimus ad Verbum , ut recepirhüs.
,, In Nomine Sanctae 'Trinitatis, &e Individuae Unitàtis Andreas DEI Graciª Hungaria.i ,
Ñ Dalmatiaª , Croatiàe , Rama- , Servia?, (Pallitiàé , Ladorneriaªque Rex ímperpetuum z OrdoJu~
,, ris ex ſtulat, & ratio ex1gitarquitatls, ut bona fidei Contractus , perpetuw ſtalilitatís gau.
,, dear rmitate, _nec iniqUOrum fraudlbus diſolvantur, queen!) initio ex ¿equitatis proceſi‘eª
P, ru’nt, hinc eſtqüod ad peticionEm fidells nqſtri Poch,Palatini & Comitis Muſinienſ. &mae
,, ximè fidele ſervitium, lloſ itum noſtrúm m villa Varaſd commor'antium, quod nobis de
\l e votè fideliterque diam in ene detinEremur 1'12 carcere, exhibue‘runt pro affectu Regio
Ñ, confiderantes: eis , tam inzprèſentiexiflentibus , quam etiatn ſuperVenie'ntibus, perpetuº
,, jure contulimus ;flaturn huJusmodI libertatis, ac terra'm circumdatam undique meti‘s raece
pimus eis affignare. Libertas' pràtnommatoru‘m hoſpitum noſtrorum haeceſt: Quod -ómes¡
A,, vel ſuus Comes Cu'rialis ‘non habeant ’poteſtatem eos' judícmdi , ſed inter eos qüemcunquc
,, volunt Judicem conſtitÍIant, quem' Rithà'rdurn ſclent,'appellare z nullus antem Burgenſis
_,, tributum -, triCeſi'mam ſºIVèſe tºnºªfúfshïſi (jul Vªdïk Thenttmiam Cum ſuis mEÏClmOª
Ñ niis de quclibet c‘urrupondcrato ſolvet tres Denaríos, de ſingulis verò equis' vàenalíbuª¡ duos
Q,, denarios , de duobus bobªus’un'um denari'um ,' de tribus porcis unum denaríum, in portu Dra.
Ñ,, Vae de uolibet curru unum 'denarium , ſi .q‘uis' autºm hàrede Carens deceſl‘eljit, libere‘ diſ.
.y ponat uam póſièffionem ,'ſiVe Eccleſiaz, five‘ 'Guilibet fiiomm cognatorutn. Si quis 'vel-ò vo
A,, ¡luerit de villa recedere, vendida'omnibq¡ friªs 'eddie-iia libere poffit àbíre. Quicunquej'erà
\4 ‘J ‘

_ ' A 7 7 _,Aà …N ., I
_Ñ u &lau Croat. Dalmath'ib Ducibus Regibusque Hungaric \39
?3:2 ,, Burgenſium Per aliquem extraneUm in rebus ſuis damnum pateretur, & idem malefactor'
L _ › -,, 'ab eodem Burgenſi ln Villaſua recognoſceretur, Ritbardus ejusdem loci inter eos faciar ju
ººl’" ,, filtlªlfl¡ Prima meta terra? Incipit de villa IWanc, ab oriente , & tendit Verſus Meridiem &
ººº', ,, arbarem Nyarfa vocatam , & prOCedit uſque aquam Pluc , inſra Capellam S. Petri, Vadit fu
’Ab' Ñ ‘per ¡quam ad occidentem, pervenitur ad riVUlum, qui vulgò dicitur Blizna, & .per eun
ªªª¡ ,, dem 'ri'v'ulu'm vertitur ad' Meridiem , perVeniturad quandam vallem, & aſcendit adm am
'ºm’ -,, yiam ,per quam itur 'ad Thoplich, ubitenet metas ’cum Zelko, &z cum terra Thoplic , &r
Klªª‘ -,, inde per 'viam ſupe'rius eu‘ndo pervenit ad duas arbol-es SzYlffa vocatas, inde tendit ad mon
are— Ñ tem, ‘qui dicitur PechCZe, ubi ſunt Cavemae in eodem monte, & progreditur verſus Occi—
ªlªª‘ ,, dentem ,'uſque ªviam levatam , ubi tenet metas cum Wekozlau , & cum Gurdon in quedan¡
,, loco aqueo , & inde gradiens per eandem viam levatam &Aquilonem pertranſit pontem mu
rma- _,, rafum, &duos Lacus,conterminatur villae Eppi, & tenet metas cum ea in quodam lacu, de
Aª' -,, inde progrediens verſus meridiem , cadit ad praedictum fluvium Plincz , & exit ad quandam
?gªſ q -,, viamlevatam, ítu'r per eaudem , cadit ad ‘aquam , quee vulgò dicitur Breznicze, & per eau
Z²71' ,, dem itt'Ir ad Occidentem, conterminatur villa: Bere , & tenet metas cum ea, inde tendit ad
’ªª' , -Ñ caput a u‘z‘e ,ubi cum Radom’er tene't metas , dcin tendit ad Aquilonem , cadit ad praedictam.
Mªx -,, aqUam lincz, inde contekminatur villa: Domſe,'& tenet metas cum ea: deinde tendít ad
n‘em .Ñ magnam viam, Per uam itur ad terram Cruciferorum, & tenet metas cum ea, deinde gra
nta- ª, 'diens ad Aquilonem ¡tur ad Dumum Coruli,juxta quem eſt meta, inde 'vadit ad viam , ibi
nº: Ñ *eſ* meca terrea circumfoſl’a, inde vadit ad magnam viam, per quam itur ad Thcutonium ,
;U² -,, 'ji'ixta quam eſt meta terrea circümfoſl'a, deinde vadit ad arborem Zylffa quee dicitur,juxta
rum Sa quam eſt meta ,lbl eſt commetaneus Incr Jobbagz’o Ca/Zrí, deinde vadit, ad portum Dra
ºcª 3, vªs fluvii magni ,per quem fluvium circuit Inſula,qu:e vulgo dicitur Zrepiczar, quem nun
Pª‘ ,, quam aqua ſeparare poffit ab Hoſpitibus noſtris, déin'de progrediens per majorem curſum
?ºnª -,-, fluvii mal’gni , pervenit ad praedictam villam Iwancz,in qua gradiens riori mete contermi
pºr ,, natu'r. raeſtoldi autem ‘noſtri Gurdon de Caflro Grebin {1’ Zeliio terrigenia de villa
Úyl y, Priticze. Ut igitu'er-c Regia Donatio ipſis, ipſorumque poſteris in perpetuum conſiſtat,
…ls ~,, erſente paginá ſcri’oi, & Sigillo noſtro fecimus communiri, Datum per manus Magiſtri
"it, ,, Thomae Aula: Regia: Cancellarii. Annò ab Incarnatione Domini Milleſimó Ducentefimò
uª ,, Non'ò &cz Lºcus Sigilli pendentis, ª.,
ies l_ EX 'relato diplomate condiſc'imus I. Andrea… in Kenefuiffe'captivum. qua OCCª‘
:riª fione, utrum videlicet tempore patris ?aut fratris Emerici .² concludi nequit. Combinatione eo
1ſ11 kum qu'ae ſuperius Pag. 169, recenſuímus ex Ortilone, argui poffet; inſinuatam Andrea: cap
me tivitatem , fuiſi'e ab Emerico , dum villa: Varasd hoſpites,ſuo fundatori grata ptaeſtiterunt ſer*
ín- vitia. Hinc Hiſt.Eccl. Zagr. p. 345,emendanda ,& ad ſenſum hunc, reVoeanda' forent. SedAn
Iz- 'drea diſtinctè nil eXprimente,Captivítas quidam patet, annus 'attamen i'n obſcuro eſt. II. Co
le- mite‘s Com'itatum ,item Caſtri,habuifi*eſuos Comites Curiales. III. Villam iſthicEpiſcopicon~
Si ' terminan) eſi'e ,quae Bískupecz nunc vocatur. IV. Caſtrorum Greben,&Zelko eſt memoria,
iz- Jobbagionisquoque caſtri. V, Inſulam hodie Marakbj/à, Vel Cſàktornyamlïm vocatam fuiſ
ib. ſe Sclav'onicè Zrepiczar, pluraqUE alia. Quamvís porro perſuaſum nobis fit, ab exemplo
Civitatis Zagrabienſis , plura lib. Regizeque Civitati Varasdinenſi , eſſe Privilegia, relati ſupra,
z, five interpraet'atoria , five confirmatoria, dum relatam a nobis Hiſt. Eec1.Zag. pag. 80. memo-~
u- riam ,a D. olim Adamo Koncze’r, Civitatis fataz condam judice habuiſſemus; tamen, non fo
I- lum pro ſuperiore diplomate , notitiisque inde publico es: eruditis omnibIls communicatis,gra
‘z- tias agimus‘; veriim fide hujus, inferius pa, . 80. annum 1215. corrigendum eſi'e noſcimus,
ſcribendumque 12'09. Veritatem enim pto ne habentes ,errores noſtros, cum ipſe ubens cor
rigo, 'tum ab aliis emendandos 'cupio. In hac cnim ſtudiorum profeffione, opinionis tnendae con
› tum‘acia, peſtis eſtlwritatis. ' ’ .
› XII, Bela IV. Patre ſuo Andrea vivente, confors, aut dicere malis Collega in Regno
ſuit effectüs,Regisque,aE ualem CUm patre nactus poteſtatem,ªdminiſtrationemque.Demouſtrªc
hoc Decret¡ fui , tn Cor, 310‘. artic. 18. quo : Servientes accepta licentiáa nobis,pqffint libe
re ire adfiliu’m noſirum, za a majore ad mimrem , nec idea pqffçffiones eorum de/Zruan
tur, Aliquemju/Za iudicio filii naſlri condemnatum, vel eau/am incoaçam coram ipſò,
priusquam terminetur co'ram eodem non recipiemus, nec e converſòfilzus nofler: ‘ Bela
ígitur vivo patre , Rex; 'minor erat Ungaria. Hinc in quibusvis monumentis( quee mihilege
re, videreque licuit)Andrea vivente, obſervavi eXaratum: Bela Przmogemta nO/Zro Rege,
Dalmatice 8 Croatia Gubernatar'e. Sic ſuperius anno 1226. Sic anno 1222. in collationa.
libusterr'ae Pzer ,a Caſtro Zagrabienſi ereptee, penes fluvium Biſztricza, pro Stephano Eppo
Zagrab. Sic ann'o Iza5. in tran'sactione terrae de Toplica Capitulari. \Equc anno 1226… in
. . lª b b ' donª*
Iii/lºr. Bªltlzaſaris Kertjèliclz,
 ¡90 Notizie Preliminares Pannonia: Veteris Periodus III.
donatione Vertus villªs, & adjudicatoriis poffeffionum Bieric, Otok, B Ó‘ciget, intra Dra
vum Muramque fluvios. Pariter teſteRitteriano extractu , Anno nz5. in Privilegio Eccleſiae
Toplicenſis ſuper annualibus 20. Marcia pro remedio animas mati-is fuae &c. &c. Immò aRo—
mano Pontífice, Belam pro tal¡ agnitum fuiſi'e, evincitepiſtola apud Raynal.ad an. 1325.quª
jubetur: alienationes a patre factas tametfi ſub juramento,revoeare. Ubi, illudrBelajuve~
ni Regi, pro Rege habitum ugffe evíncit. Verba autem illa: in ea Regniparte, uam
ex ordinarione patriª" tui abc.: , alienatianes easdem revocare procures , in 'care
videntur, diviſum intra Patrem filiumque Regnum. Verum reihujus veſtigia _non funt, in
:Iii: domefiicisque monumentis. Si Bela partem Regni habuifl'et, quid eſt , quod Titulis non
inſeruerit eam Pattern ‘Z quid , ut omnibus íervientibus admitatur, ad primogenitum Belam
(ſuprª art. 18.) acceſſus? Fateri tamen debeo , quamvis nee Regis nec Ducis Sclavoniaª, Bela:
in Titulis exprimantur, fed Primogeniti, atque Dalmatize Croatizque Gubernatoris, Belas
complures memorias, in Sc]avonia reperiri, ut omnino videatur,Sc]avoniam obtinuiſi'e a Pa*
tre. Qumdam mox ſupra inſinuavimus, quzedam & copioſa babemus in Ritterianis extractibus.
Item extractu Nobilium camp¡ Turopolya, quos Bela libertate donavit anno 13.14. Sed
omifiis his , in confirmationem exſcribimus Privilegium ſequens. r
,, ln N omine Sanctae Trinitatis , &Individuze Unitatis. Bela DEI Gratia Rex, Primoge
,, nitus Regis Hungaria* , univerſis przſentem paginam inſpecturis Sªlutem &gratiam. Dig- .
,, num eſt, & omni ratione conſentaneum,ut hi qui Principibus ſuum pro tempore exhibent
,, obſequium , ſui laboris procmio non fraudentur;prª.~cipue ut alii eorum exemplo ad inde~
,, feſi'm fidelitatis conflantiam animentur,quos , fui Iaboris Prasmia viderínt affecutos. Hinc
,, eſt quod Radus & Fratres ejus deKlokoche Zorjan Vezt, dz fratrem ejus Uterinum Dami
,, anum cum fratribus ſuis Criflan, cum fratiibus ſuis Simeon, cum fratribus ſuis Zladec ‘. ,
,, cumfratribus ſuis Wranco,cum lratribus ſuiá Blaz, cum fratribus ſuis Fridrich, cum fra
,, tribus fuis Dobrogoſzt cum ſuis; chhan cum fratribus ſuis, qui defil'zis Jobagionum San-
,, ¿71' Regis, de Goriqa oriundifuerant ob fidelitatis ſuae meritum, qua Patri noſtro &nobis
,, fervierunt,tanta donavimus pra-ro ªtiva libertatis: ut tam ipſi quam ab eis in perpetuum de
,, ſcer:dentee,de domo òjfamz'lia rio/?ra de hetero cenſèantur. Quibusetiam terram deKloko
Ñ ,che Perpetua donavimus libertate. Itaque de Cªrtero, ad jam dictum caſtrum, nullum ha
,, beant reſpectum. Terra autem eorum, his metis diſtinguitur. Prima meta eſt inter Gori
.‘,, czam & Gay, que ab incolis dicitur Glave. Inde per viam tendit ad campum ,qui appella
,, tur BerZOPOIye; inde vadit ſuper caput fontis Illaibecz , & venit ad caput rivi ,qui vocatur
,, Kneſepotok, & per eundem rivum deſcendit, in rivum dictum Koranna; Per quem deſcen~
,, dit ad pedem montis, qui dicitur Ozlyche. Inde aſcendit per cacumen ejusdem montis , &
,, defcendit in rivum dictum Iwanpottok. Inde perviam tendit ad campum, qui vocatur Chil
,, tepolye, & venit ad dumum, qui dicitur Velilie greche: inde tendit per viam, & tranfit
,, Glujam per ponticulum , & venit ad caput rivi Peſtenoga. Inde vadit per viam , & venit ad
,,_ _locum , qui dicitur Polochysche, ubi antiquitus fuit Eccleſia. Abhinc tendit ad montem,
,, qui diciturKerker; & inde venit ad montem q‘u-i vocatur Vtokavercb ,~ inde venit ad locum
,, ¿ubi rivus Tolſztipotok cadit in Coranicza, & trahſit & aſcendit in montem ,qui appellatur
,, Sucho. Deinde venit ad rivulum,qui dicitur Gerſztina, & tranſit, & venit ad Salicem fu
,, per Glinam , quam .tranfit, & venit ſupra caput rivi, qui dicitur Skopchno , &7. tendit ad
,, viam , gunz vemt de Seyne; & per dictam viam venit fuper ſylvam, quaE dicitur Krote Bu
,, chovia, & per eandem viam redit ad primam metam,, una vocatur Glave. Porrohoſpites,
,, quos praªdicti liberi homines habuerint infra metas pra.ª críptas , decem denarios debentper—
,, ſòlvere annuatlm pro Martarinis. Unde quilibet de pmfatis liberis hominibus,tertiam
,, partem Marturinarum habet, deſuis hominibus; duªe vero partes Marturinarum totius ter
,, ra: illius, quee ad jus noſtrum pertinebant, Radus & heredibus ejus dedimus in perpetu
,, um , pro fidelitate & multimodis ſervitiis Patri noflro &nobis ab eo collatis. Quoties verº
,, necçfflefuerit z'n exercitu mz/Zro, uindecim loricatosjj’ centumpedites vernaculos expea’i~
,, tos ¡¡abel-zum'. Ut igitur Regninoſtri conſuetudo exigebat, dictam terram , & libertates
,,, practexatas ſaepe dictis liberis hominibus de Klokoche per PrefialdumNofirum Petrum,fi~
,, IiumJorche de Zagrabia fecimus affignari. Ut autem tam noflra conceflio, quam nofirªe
,, confirmationis ſeries, cum libertate a nobis concefl'a, perpetuze robur obtineat firmitatis,
,, pmſenti pagina in notitiam deduci polierorum, & Regia: authoritatis Sigillo juſiimus rº.
,, borari. Dativero,Tefies ſunt, ut factum prmſens ampliori robore fulciatur: Chak Come¡
,, Bodrugenſis, A]]aderMagifler,Martinus Banus, Bachia Comes Za rabienſis,AndreasMgr.
,, Hujus autem terrªe indigena, Guncellinus Archieppus Spalaten Is, Martinus Epiſcopu¡
,, Corbavienſis , Michus Epiſcopus Tinnienfis ,Herebertus Abbas Toplicªe ,Boncelaus Comes
z'
 Selav. Crear. Dalmat. ſiib Ducibus Regibusgue Hung-aria: ¡91‘
,, Goricenſis, & alii, quorum recitatio faſtidium generaret, Datum eſt autem hoc privileϪ'
,, um , per manusMathiae Praepoſit¡ Zagrabienſis,tunc tempore Aula*: Regia: Cancellarii,An
,, no ab lncarnationeDomini, 1224.. IX. Kalendas Januarias.
Inſigne hoc monumentum , tot eruditis- rebus plenum, ſerviensque docendaªjurisdiffioni '
& territorio , per deſcriptas metas , Sacra: Regní Coronª, dicta a nobis ſuperius egregiè con-o.
borat, dum Regia poteſtate,has partes tenniſſe Belam docet: dum mentione Patris Andreaª,
utrumque eadem poteſtatefuifi'e evincit, tot ¡tem cartera, que eruditi doctique lectorisexami
ni relinquimus. Sane confideratione tam praeſati privilegii, uam & Nobilium camp¡ Tux-C.
polya , extractibus quoque Ritter¡ ,Georgii Marcellevich ›, Bela ¡nºlufivº ab anno ¡222. ad anª
num 1228. ¡n Sclavonia fu¡\ſevidetur,ut confitear me eonciliare nequire, qua: de fuga Belª
ad Ducem Auſtriae; de odiis Andrea‘- ¡n filium Belam , P.Pray Anna]. P, l. pag. nó, nan-ªc,
At illa vel praeceſi'erunt; vel ſecuta \unt Enimvero Circa 1223. motus fuiſi‘e, tanta indicant,
Colomanus Dux(ut p?. 128. ſuperius) in anno 1232; ait : Frater no er Dux Andreas,
a quilóusdam veſàno uéïus conſilio in Regnum noſtrum videlicetSc avoniam violenterir
rufflet. Marcellevich habet: 1229. Cum decime Epiſcopo denegarentur, rem detulit ad
Andream Regem( Belª nulla mentio) ui ,facultatem dar Epi/¿0170 in contumaces per
excommunicationem animadvertendi [ge ni_lui ªnna 26. vide in lib.fol..9. Idem , narra:
ab Andrea Rege, Michael¡ cuidan), pro fidelitate qUam a uero przeſtitit R ', maximè'in
eXpeditione Raſciªe exiſtenti, donatam fuíſſe terram novam alcol, metis appo Itis. Hancdo
nationem annU ſequente 1230. a Bela, quijam Hungariaª Regis titulis decoratur, efl'e confir
matam , haberique deſcriptam ¡n libro Capliſo]. 54. Proſectò ex tot monumentis , tam ſupra,
uam ¡nfra hiſt. Zagr. Ecºl, clarum eſt,Colomanum ab anno 1229. Sclavonia fuiſl'e Ducem,
cum tituloRe'gis. Ex Raynaldo ad annum 1233. videre eſt , ſtatus R ni, difl'enſiones cum
Andrea habuiſl'e. Quod Andreas Deeretum, quia P. Pray exſcripſifl'ethector videas. De hi0
eruditos lectores reflectere voluimus ,five adintelligenda diplomata; five ad eXOitandum ſtu
dium alicujus,compilandªe Regum & Reipublicw noſtras, hiſtorix. Demum praemiflis non
obſtantibus, demonſtrant Bela: 1V. diplomata, hunc, Regniſui annos ,ab anno 1235.( quó An
dreas Pater ſuus circa IdusJunii , ex diplomatum cpmbinadonedeceffit) numeravifl‘e. Colo
mani Ducis memorias non repetimus ,quas , ſuis locis ¡nſeruimus.
Belam Regem , ſuis Regiis titulis, Cumaniague Rex adjeciſl'e, extra dubitationem eſt,
Vide dipl. pag. 124.. & 125. exhibitum , pluraque tam S. ſequente, quam ªpud eruditos Diplo
matarios. In ſuorum pradeceſl‘orum Regum titulis,¡l]ud: Cumania? Rex deſideratur. Qua
liter Bela, Rex Cumanorum effectus fit? quod ¡tem ‘i & ubi Regnum hoc fuerit? ab erudici¡
Tranſilvanis potiffimiun , exſpectamus. Ante annum 124.3. Cumaniae Regis titulo Belam ufum
fuiſi'e, evincit aurea Bula Civitatis Zagrabien. pag. 114. Quare corrigenda ſunt , qua- P. Pray
Annal.Par.I.ſol. 374. conjicít. lll—mus Doctiflimusque D. Aſiemanus Tom. V. pag. 104.. ez'
Raynaldo atque aliis, quaedam de Cumania collecta exhibet , votis attamen noſtris , uoad
jua Regum noſtrorum inCumaniam ,non ſatisſacit. Quare utilem hanc Sacra: Corona: ¡luci
dationem, doct¡ eruditique Patria fili¡ , & Sacm Corona- fubditi, nejacere ſepultam finant.
oramus. S. V.

Memoria quedam, a reſtauratis Regnis, Sacra Corona?, per Belam IV. poſt
epopulationem Tartarorum uſque ad Annum Domini 15:6.
Rogerius, Thomas ¡tem Archidiaconus; Scriptores coaevi, teſtesque de ſcitu, de Tartaroª
rum irruptione ſcripſerunt. Rogerius an ¡lle fit? qui ſubinde ¡n Archiepiſeopatum Spa
latenſem fuit elevatus , aut alter? contendere nolim. llla que Thom. Archid. cap. 4,8, de Ro~
gerio Archiepiſc. ſcribit; fuifi'e nempe hominem ,in augendis rebus temporalibus multum ſoli.
citum , & intentam; ¡edificiis ſtruendis occup'atum , cellis vinariis fiudioſum, aeconomiw dedi
tum , ut oneroſus eſi'et Eccleſiis & monaſteriis ,denique mundana affectantem, lectioni diligen.
t¡ , & Scriptor¡ non conveniunt. .Pratel'ea Bonfinius Presbytherum nominat,ed¡t¡onesque o.
peris, Varadienſern Canonicum exprimunt, Tacet praªterea Archidiaconus , ab ArchiepiſcoPo
Spalatenſi , ſeriptam fuifl‘e hiſtoriam. Sed hªsc utut ſmt, placet mihi, nota Lucii: Rogerzus
in iis, quee in Ungariafizperz‘ori a Tartaris geſta ſunt; Archidiaconus verò,guce in in.
feriori, ò’ maritimis ac'lafimt, magis idaneus auctor çffe videtur. Horum ¡taque ſcrip
tura:- , cum aV¡ris doctiiiimis , hactenus fint ¡lluſtratatg mei non eſt ¡nſtituti, ultro ¡mmorari,
potiſiimum quia , ſuis locis, ¡n Zagr. hiſtoria , ¡nſinuavi , vel plene deſcripſi ,diplomata ,& mo
numenta, uªe ¡lluſtrandae huic hiſtoriz , ſervient. Quare his omiffis, Cryſi item in Scripto
res, qu¡ v ex auditu , quia remotiores ;bi-cª e: ªffectu feripse‘re quopiam(poſtquam remotiou_
 ¡9; l Notizie Preliminares Pannonice Veteris Periodus IIÍ.
"L-__— u ‘ 7 . …ª,
.tes , Rogerius cum Thoma , erroris damn'ar‘e’nt; adulatores autºm tot numero diplomata, ri.
deudos facerent) ſequentia notamus. , I. Bela IV. ſorti magnoque animo , deſtructorumReg-ª
norum ſuorum ruinas, reparare ſt'u‘dens, Maximi 'nomen jure-efl ccnſecutus. Qua: praªſtitit,
nemo ſatis eſt deſcripturus. Nos Region'um harum , qu'asdam , quas collegimus memorias, dª
mus.
I, Tartaris recedentibus, Bela IV,ill¡co reſtaurandis rebus ſtudens , 'relicta conjuge,cum
liberis Cliſſze ( ubi Margaritha &Catharina filiw Regis mortuªe , Spalati depoſitae ſunt, utm0ª
numentum apud Lucium evinceretª Guilielmus autem , ex filia Belae nepos, Tragurii ſepultus
eſt) absgue omni cunéïation’e ("ut Archid.) zn Hungariam profec'lus ell¡ ¡'Roborànt’ur hace,, ,
Bula aurea Civitatis Zagr. pag. 1²4.; ínſinuata, Privilegio item_ Samob‘orienſium, torque 'aliis z
quee Verevcz‘a: poſt Tartarorum receſſum expedi‘vit. Per Sclavoniam 'properans in Hun ariª
am , cum Fratrem \uum Colomanum ~, Ducem Sclavoniª, 'a barbarie inte'rſectutn ſcivifl'et,5io~
nyſium Banum fetit, 'qui ¡n quibusdam monumentis, Ducis tjup’qm titulo_exPrimitur-. Eª
quoque videtur Bela;- fuifl'e cura , \it terràs Comitat‘us, Caſtkªhſium item Ñ ¿privat-Tu… tem¡
diſtingueret , metasque poneret. Re¡ hUJUS teſtesdhabemus litteràs plures'¡ Prima: ſint, ex' 'tran
ſumpto Capitul¡ Chaſmenſis facto, ex Sede Judicmria Comitis Stephan¡ 'de Bathor,]udicis cu
riae Mathia: Regis, die 48. octavarum Beªt¡ Georgii Martyris &c. 'ubi , ex litteris in pa'rgªmea
no privilegialiter confectis. Béla DEI Grand Hungariae ,Dalnmrim Gªoatiar, Rama-,Ser—
vi'ae,GaliCicz,Lodomerice,CumanÏe}7ue Rex¡ Omnibus Preſéntem paginam habituris,
jªlª“… i” Dºminº JE!"ct Chrèſtº- b t PQ/Ïerºrªm noritia: (¿guide paſé: clare/ce're,guüd
rovz'de‘ En’ attente‘ ordinatur ab alzguo, Pra’ſèrtim quotíes negatium partium, de re ªl;
canſciEntia fine debito terminªtur ſblerter, EI’ provtſi‘im litterarumpátrocinio flabz'ín‘-,
Ea ropter ad nòtitiam univerſòr'um volunqupervemre', quod accede’ñs 'ad praſèmz'am
noſi’ram , dilect'us nobis in C/zri/ZO Joannes bbas de. Toplicza, llumiliter nobisfiippli.
cavit {5’ inflanter,quod Nos diuifionem terra? tra/¿ri de Guam, inter ipſiim al: unaParª_
ze , ò’ BlinenſE-s ab altera‘faéi’amyer Comité'm Marcum filium Boroelzim, dejlinatum ad
llºc a dilecto Bfideli Noflro D &Info Bana , cui hoc idem{pecialiter commi eramus exe
guendum, pra/¿nte etiamfide'li erzcòincſtrò M r0 Nico ino ad [zoe pro ‘ rç/Zaldb per
nos de utata , nec non homine Capituli Zagrdbienſis, è’ homine Perceptoris Te' v ¡Mariº,
’Turn ¿Guard, ac hominibus [Loſjzitum nQ/Zr’orum de Perna Ez' Pen-¿na ,.Bipluribüb &lizª
fide digªis ,ne ulterius ª - *- Nos i_gztu_r - I Nómina dutem póffiêffiònum, u‘ae ÜdAbb-J
tiſs partem ertinent z ¿fiint licêc ¡nde-licet Kratka BC.. *- - ª t autem m- 'natiodiviſios
nisſ'aepe zcta’e ſalva 8 inÍÏOÏZCUfflà Pªrmſïªkqt,preſêñtibus eam litteris /itb duplici nq/lr'o
Sigillo, perpetuo confirman‘msx Datum m óegnetlz Anno Dominica*: Incarnatio'nis '1242.
Regní vero Ncſtrz Anno Octavo. i i l 7 _ g . .
7 ſarum,
’ Aliarüm , ’nobis in autog'ra'pho
Bela: Re ¡scommunïcatarum ’a viro quoda'm illuſtri, & omnino diffú’ e
quae,práemiiſum factum ,_ clarius teſta'ntur, tenoreS' ſu'nt: No'sStephªüüÓ.
Banus totins Sclavºnia?, B’ Capitaneus ..Sta-_Ia , gnificamus Ómnibusprve/ènsfiriptum'in
ſffieêïuris. Quad cum Domina.? nQ/Zer Bela illuflris Rex Hungaria, nobis dedgffet ii: man.
a'aiis, ur terras caſírorIIm Per totan‘z Sclavºnianz &ª eczalzter in_ Comitatu Vara dim-nª '
fi , a ternpore Colomàhz Regis feliczs recordatzonis a ieratasjudzcaremus. Tan e'r'n Anª
dreas Comes Vara/dinenſis , ¿² omnes Jobagzones ca "l ,ſèzlz'cet Martinus Valga/Afili
m NQdu/à-z Paulusfilius PO/è: Joachim filias vſ/Vrrhclza,v Fulcun'zar Damaslc filias
Thomas; R nchezfilius Ryn/c , l/:lchzkfilzuslſànz Volouzlofilius Gobina, Demetriusfi
lius ejus, AZAZÍofilÏZLS Ara , Martznusfilzus Zulch, Bçwterijobaíiºnes /cq/iri Varasdien‘
ſisf Et Benedièl‘zzs Volpotlz , Salomon &ep/xanax* z films Rodas enk; Iſò‘vfrai’er ejus ;
.foannesſilius \Mimi-[aLB, caterzjoêáfzorzes ccç/ZrzudeZa aria, guasdamterrasfiliorum
o\el/c ,ſc‘ilicet Branic ſèlb, ò’ Elzrzfilzz_ Dance,.n0mzne ca] rz_ tam de Vara/¡lino , güam in
211 aria‘ reamlmla’verunt. _ Super qxuzbusï term 710.5‘ judica'vzmw , ez'de’m Andrea- Cbmitz'
Varaſ‘dinenſi,8 ſècum 'gülbu'sddí'hjobdgl-OI'ÍÍLUS cajiri-,Sacramemüm ligue?" eo: q‘uodſiib
ipſb juramento,_/i quas terra's ſòp‘çnt cajlrçruquèMás 'ad vaſtrum fèczêerent. Si guns
?erras 'vero ſèirent aliorunz,vel zpſòrunz _filmrum óellc effiylnkfldttahás em titias-,lzm
eis relinqlieremzſine' gualzbet contràdtc'f't'lbnè tu “erpeïuum Ó' I'd'endas. P0 _mºdumªw
tem in loco Sacramenti' , ipſè Andreas Cams arqfdinen/Iç, omhesjobagiones vez/!ri
pranv'tati, guasdam terras ab_ ’eis receperunt ad cq/Zruïn, q‘uasſèiverzmz, cq/'Z-ri
Et alias terms, q’ua'ru‘r’n nÓrnzna ſübſèrzgjêruntfflute eranïhcereditaria , has nºmzne . a_
' reditario:- quee eran: emptitue, hasinamzneeñzptztzo; ò’ 'guceerant dºnati'tia, lzas ‘nómi
ne donatitio religuerunt eisdemfilus Selk Inperpetuum poffldezzdas, fine ualibez con
.radiéïione. Et quod detneeps eadcm ¡crm, guie ezsdem in Pªu-nmnſgmmfflwm
ª‘ ſi ct ' auc
'N
 Sclav, Crear. DalmatJiib DuCILusRegtbus-que Hungariae. "193“
!na/Zionem cujus‘libet pqfflnt rea/ire ullo modo: Idea miſimus nq/Zro: nobis le.: Saficï
Alexium, ò’ Ó'clzemam, unà cum homine Andrea: Comitis Varaſilinenfis, una cumjaª
bagianibus cq/Zri pratacti , gui metas omnium metarumſàarum nobis infirèztispartave—
runtnemine contradicente, guinz’mo cofizetanezïs' conſèntientibus &faventibus, in hoc ¡nodo,
Narrat metas, intra quas , eſt mentio Eccleſiarum S. Michaelil dz ejus Cimíterrii, SªBarª
tholomaei. Comitis Farcalii, & Gregori¡ filii Abramus. Caeri Geuniba, fors hodie Konoha.
Mantis qui vocatur Lovi Civitatis. Familiarum poll'eílionatarum, Tone, Selk ,Lodonii, for¡
nunc Ladanii,Atoslau, Sulich, Pouſa , Prouch,choslau,Scuinuſa. Fluviorum: Dravªe mag.
nª: ; aquae, ubi Prius Drava defluebat. Zbelen , Plutvicza &0. Concludit: Ut autem ejus rei
ſériesſàlvaſèmper conſſtaz‘ ~ - litteras nQ/Zras conceſiimus Sigilli noſiri munimine r0
boratasª Anno Domim' 1258. Veſtigia pendentis ſigilli ,in filis ſericeis rubroflªvis ,vidimus.
Hue pertinent litterae Belª: Regis fuper poſi'effionibus Eccleſiae Toplicenſis inter Grªngyam
ípſius ,Gradizzam item & Nobíles de Koſtanicza ſitis Anno 124.2. Ritterio teſte. \Eque N0ª
bilium Campi Turopalya adjudicatorize Stephan¡ Bani, jubente Bela, magni luci. Sic etiam
teſte Marcellevichii extracto, juſi'u Bela.- , in Croatia, díſtinctªe fuêre ter'rae Caſtrenſium in
Lika &0. &c.
Vix invenias donationem quampiam Bela: Regis,in qua ,acollatis donatisquebonismw
merus certus militum Regi exhibendorum , eXpraeíl'us non effet. Hoo quidem Bela non incoa—
vit, cum mos iſte inde a Romanis relictus fuiſiè deducatur ut pag. 17. obſervatum ſuperius.
Sub Colomano item Rege, hice deducatur ex Pªg. 136. obligatio. Belªm. Anno n93. (ſupo
ra pag. 16 . )Comiti Bartholomaeo de Veglía , numerum determinatum Preſcribit , rariora ta
mcn funt ejusmodi documenta. Verum Bela IV. hmc frequentiſiimè inſeruit. Síc infra pag.331.
fic in donatione teer Klokoche pag. x90. deſcripta. NeqUe opus eſt híc immorari, poſt uam
ex legtim, five Deeretorum Regiorum codice,de Banderiis, de Inſurrectionibus , iſtud ucu
lentum patensque effet. Caſtrªquoque plurima , non ſolum ipſe extrui fecit , uti ſupra de caſtª
ro Grech pag. 125. fed de Budenii quoqúe apud P. Nico]. Schmitth in fer. EH). Aïienſi 'dipL
anni 1255-. pag. 143.11bi: Cum-Igztur nos poſt vq/htqtem, quam cugvis exigenti us Regno
IJungar-ice invexit _feriras Tartarorum, rçformatzonem , reparationem,ſòliditatem, ae
corroboratianem ip/ius Reg-zz', ex debitoſòlicitudinzs Regia- efficaciter curqfflzmus app0~
nere curas no/Zras , inter alza cq/Z'ra dg‘en/ione Regni congrua ,in monte Pç/Zienſi cajtrum
uodam extrui fecz’mus,rçfertum multitudine hominum numeroſà &o Verba illa: inter
alía caſtra defenſioni Regni congrua, plura Belam erexiſi'e caſtra, evineunt. Sed etiam ab
aliis extruenda permiſit, ut iſtic apud Schimitth pag. 145. Dedimus è‘ auctoritatem
Lamberto Epiſèopo - ª Ca/Zrum ardfficdndi. Vide item infra Hiſt, Eccl.Zag. Pªï83. &feª
quen. Villas liberªs , & Civitates Regias, plures fecit ,CUm immunitatibus libertati usque va~
riis. De Civitate Zªgr. ſupra retulimus. Oppidorum Sªmobor , Petrina, aſzterbarſzka datª
per Belam Privilegia omittimus, ne moles , operihuic eveniat. His hoſpitlbus , impopulando
Regno ſtuduit, aerario item , dum annuos cenſus Fiſco ſuo exolvendos Praeſcripfit. Haecinter,
rebus ſacris quam proſ exerit,tot diplomata apud Schmitth demonſtrant. Er benemerito*
fuit muniſicustliberaïis , ut iterüm fidem facerent diplomata. N obis viſum eſt ina hic exſcri
bere,ex Rittero; non tantum hªz-.c firmantia ,at rerum caeterarum ,inſtituti noſtri etiam, argu
menta.
,, BelaDEIGratia Hungaríae,Dalmatíe, Croatize, Rama?, Serviae, Galitiªe, Lodome
,, riz‘e, CUmaniwque Rex. Omnibus Chriſti fidelibus ad (Luce pra-fens pagina pervenerit ſalu~
,, tem ineo, qui Regibus dat ſalutem. Vírtuofa Regum onitas, ſubjectos \nos quoslibet,tan~
,, to largiori munere proſequitur, quanto ſervitia‘eorum, fidelitatis conſtantia decorantur.
,, tempusque ſucceſlivè praeſens gaudere debet beneficiis, dum paterna: fidei imitatrix adeſt e
,, xcmplUm. Quare ad uníverſorum raeſentium & futurotum notitiam, harum ferie Volu—
,, mus pervenire: Ut cum dilecti &fi eles noſtri, Fridericus , Bartholomaeus & erinto, filii
,, Jetindonis Comitis, Comitesde Veglia , fidelia Patriª 'ipſorum veſtigia jugiter imitantes , a
,, primwvis noſtrª‘, &eorum pueritise annis ,ubivis indeſinenter tanta fidelitatis fenicia-im
Ñ Pendere ſtuduiſi'ent; & tempore perfecutionis Tartarorum in partibus ¡iq/iris marltzmzs
,, conſtitutis, no'n ſolum in mari cum navibus mvniti; verum etiam in terra cum armatis ,
,, 'PI-out temporis neeeſſitas, & negotii qualitas exigebat, ad cuſtodiam Perſonae noſtraª, nec
,, non ad perſequendum inimicqos, & infideles noſtros tam fideliter ſerviverunt 8L conſtanter,
,, quod inter alios Regni noſtri fideles cx debito fideimeruerunt eomputarii Ad habilitandum
,, fideliratem eorum , & ut memoria eorumcàeteris yigeat in exemplum ,hazredibusque eorum
Ñ proficiªt temporibus ſucceflivis, donationem Comitatus de Modruſs ,progenitoribus fuis , pet
,, llluſtrem avum noſtrum Belam quondam Hungariae Regem: nec nºu 8L donationem Vinos
o ee ,, del
Iii/lor. Baltliaſªris Kercſèlich.
ª' ha. 'Notitta :Preliminàrês Pannbnia VeterisPeriodus II?.
Ñ 'dol Patris noſtribonae memoriª factam , in premium eorum praenominataª fidelitatis , in
-,, novationem offerimus, Et tanta libertate donamus: quod fi quam donationem de ipſisCo
Ñ mitatibus, ſcilicet Vinodol &Modrus antea feeeramus cuique,quaa Promifliones pro eis fa
ctae nobis per ſtipulationem legitimam notae non extiterunt necjfuêre, .irritam indicamus &e
,I
,, innanem. Iſtam ratam decernímus,atque firmamus. Inſuper pra-tati dilecti & fideles no
,, ſtri,Fridericus ,Bartholomtrus, &Jerindm filiijerintonis Comitis, Majeſtati noſtrªe ua?
” rulosè curárunt proponere, quod in nemore quodam ,vulgo Brad appellat0,in pr 'cto
Comitatu Modrus fito , complurima latrocinia & ſpolia fierent, & indies invaleſcerent , a
’1
deo, quod mercatoresfper Stradam communem verſus mare Adriaticum tranſeuntes , rariſ
,,I) ſimè memoratum nemus , indemnes poffint pertrªnſire,ſupplicárunt Majeſtatem noſtram,
,, qualiter Treceſimam , quae in Comitatu Modruſs, Cªmera? Majcſtatis noſtrX, exigi ſolita
,, fuit, eisdem donare , eò dignaremur intuitu, quatenus ipſi Stradam memoratam tutari ſe—
curatione,latrones evellere , & funditus eruere deberent & tenerentur. Quibus quidem la.
Ñ
trociniis , parvis cum eXpenſis , parvisque cum ſtipendiatis , minime provideri quirent. Ca- ,
’I
terum Privilegium noſtrum, quondamjoanniComiti, & fratribus ſuis ſuper donatione Co
I)
mitatuum Vinodol & Modrus , per dicium avum noſtrum Belam , &Patrem noſtrum An
I)
dream Reges , facta: & ſuperius confirmationem ,l’rivilegiorum eorum recolimus nos , & om.
’J
nium progenitorum noſtrorum, ſelicium recordationum , ad tollendaª prolixitates eisdem
ª’
inſertas. Super quibus ne poffint impoſterum dubitªtiones ſuboriri, determinatae ponentes
’I
litt. F. quibus ſervitiis ipſi, & haeredes eorum nobis , & hªeredibus noſtriª obligati de cazte
’9
,, ro tenebuntur, praªſentibus inſeri ad cautelam_ de Verbo ad Verbum fecimus in huncmodum.
ſ Tranfitmptis [lic, Bela pag. ¡67. relarz, ItemAndrea: JI. duobus Priw'legiis Cegue‘ re
latis, uum quoque ,quod llS,(InÏZO Regnz’ſz‘n quznto, Chrç/Zi autem 124.0. dederat, trªn
ſümit ,quod porzfflmurn, ob guasu’am normas, czrcurnſtantzasgue dejéribimus j
,, Bela DEIGratla , Hungarla.ª ,Dalmtlae , Cl'OªtlíP., Ramae ,Serviae, Galiciae, Lodome
ria , Cumaniwque Rex. Omnibus Chriſti fidelibus , praeſentem paginam inpecturis ſalutem
J)
& omne bonum. Ad- _univerſorum notitiam harum ſerie volumus pervenire. Quod acceden
J)
~ tes ad nos fideles ,noſtri , filii Jerindonis de Veglia, ſcilicetJoannes , Fridericus, Bartholomae
;a
us & Jerindo, prªeſentaverunt quaedam ſcripta nobis, afferentes ipſa eſi'e exempíaria Priví
a’
legiorum Anteceſi'orum noſtrorum ,videlicet avi noſtri Belae , bone recordationis,& patris
Ñ
,, noſtri Andrea; quondam Re um Hungariae. Quorum origlnaliaçrqçóter diſèrimina itine
”* ris ,qua immznebant, utz dzcebatur, nonſuoteraſzt appqrtffi. o ulaverunt haec eadem
,, noſtro Privilegio confirmare, 'mamme cum ipſa fu1ſſent ſiglllo confirmata, & autenticis ſórip
,, turis ratifacta, quibus fides poterat ªdhlberl, .Nos itaque tempore neceffltatis confideran
,,~ tes ,quod cum nos perſecutio Impelleret Tartarcrum, & ipſorum non medico indigeremus
ſervitio, tenore reſcripti , quod inferius obſervabitur; noſtris litteris , & duplicis Sigilli no.
’º
ſtri munimine decrevimus roborandum. Aducendoque ideni, ſ nempe Reſèriptum, jipſis
Ñ
ſe obligantibus, quod cum nos, ſucceſl‘oresque noſtri , in Regno Croatia?, perſoualíter fue
Ñ
rimus conſtituti , ex ipſis , videlicet Comitibus, vel haeredibus & poſteritatibus eorum uni
Ñ
verſis, unus perſonaliter pro poſi'c decenter expeditus, ſuis duntaxat propriis expenſis,
9)
tamdiu ibidem fuerimul, in recompenſationem ſuſcepti beneſicÍi , in ſervitiis noſtris perſeve
$7
rare debeat& teneatur. Ad alía verò ſervitia in Privile iis anteceſi'orum noſtrorum conten
O)
ta, & obligata; ipſos Fridericum , Bartholomaeum , & erindoncm , ac hmredes & poſterita-
a) tes eorumdem univerſos , ex plenitudine grana* regalis, ¿0’ prerrogativas ?lO/Zur, ampli
a',
us perPetuo nullatenus volumus eſi‘e obligatos, Regni noſtri anno quinto ,Chriſtianae ſalu—
a,
tis ¡24.0. Tandem proſèguztur. * '
Ñ_ ,, Nos itaque praªmiſſas coneeſiiones dlcto Comiti & Fratribus ſuis, hªredibusque &po
n'
ſteritatibus eorum univerſis , Comitibus videlicet Modrus & Vinodol ,in unum compraehen.
fis , cum Ómnibus & fingulis ipſorum Comitatuum pertipentiis & redditibns, cum praero
Ñ
gativa noſtra videlicet, ut ex ipſis Comitibus & haeredibus eorum, ratione dictorum Comí.
’o
Ñ tatuum, dum & quando nos , vel ſucceſï'ores noſtrl in Regno Croatia: perſonaliter fuerimus
” conſtítuti, tamdiu, quamdlu moram. lbldem faclemus, unus ex ipſis perſonaliter pro poſi‘e
Ñ decenter proviſus cumexpenſis ſerv¡endo,_nobis aſiiſtere debeat & teneatur. Demptis e.
Ñ, nim, &omnino caíl'atis ommbus ſingulis alus ſervitiis, obligationibus, quaa in Privile
,, giis Anteceſi'orum noſtrorum ‘, av¡ noſtrI-Belae; & Andrew Patrls noſtri , Regum Hungarian:
,, continentur, videlicet ſervxtia cum lonels _m Regno,&extra Regnum. Banus ſimiliter, vo
,, lumus, ut in judicatura hominurn & ſubdltorum, Comitatuum przedictorum,minime ſe in.
” gent, fed ¡1-1 ipſorum Comitum libertabe,haª.c omma& ſingula demceps perpetuo traníeant,
l, ex plenitudme Regalls grana: noſtraª. Quªª ſic volumus , confirmamus , ratifiºamus, & ro.
,, bora
 Sclav. CroatDalrnªt. ſüb Ducibus Regibus'que_ Hungaria, A 195
,, boramus. Inſuper prªſentibus, precibus Friderici, Bartholomwi , & Jeríndonis Comitum ,
,, favorabiliter annuentes, Triceſimam ſupradictam, ipfis, & haredibuª , ae poſteritatibus eo
,, rum univerſis, jure hereditario donavimus, & contulimus, perpetuis temporibus pOffiden
,, dam. Tali vero pactíonís interventu , uod Pmdicti Comites, haªredesque eorumrªem, pne
Ñ fatis latrociniis, ita attendere debeanth obligentur,quod fingulis non modo mercatoribus,
,, verum etiam univerſis conditionis cujulibet hominibus per dictum nemus Brod,tutus&
,, fecurus pateat tranſitusita: Quodſi unicuiquam mercatorum, vel alterius conditionis ho
,, minum ,ſpoliari , 6: bonis ſuis privari contigerit; teneantur , memorati Comites ,eorumque
,, hazredes , ad plenam ſatisſactionem , ipſis ſpoliatis in dícto monte ,'zrzfra'Civitatem Zk‘odrus,
,, & locum ejus montis, ubi Capella fica eſt. Przeſentes, in ſtabilitªtem cor cefflmus litteras ,
,, ſigilli noſtri duplicis caractere 'conjunctaa Quod fi ex eis, ſine hªªrcde quis decefferlt; ra*:
,, libatorum Comitatuum Vinodol videlicet &Modrus donatio, & aliarum gratiarum, li
,, bertatum noſtrarum conceſiio, ad alium ex conſanguineiª perpetuo devolvatur. Datum per
,,- manus Reverendi Patris BenedictiArChiepiſcopi Colocenſis, Aula? noſtrx CancellariiAnno
,, Dominicª: lncamationis 1251. Nonas Aprilis. Regni autem noſtri decimo ſexto.
Haªc P rivilegía confirmavit Stephanus Rex, per manus Mgrí Benedicti Orodienſis Prze~
poſiti & Vice-Cancellarii Anno~127o. Regni ſui armo Primo. Ladislaus lV. per manusNico—
, lai ,Albenſis Eccleſia electi , Aulª Vice-Cªncellarii , anno 1279. Regni VU l. Carolus I. per
manus Andrea:- Lectoris Quinque-Eccleſienſis &Vice-Cancellaríi, Anno IIÏE 3.Vll. Idus Novem-Ñ
bris, inſertis quoque Praelatorum Baronumque nominibus, nempe: everendís in Chi/lo
Patrilms , Boleslao Strigarzienſi ; &Fm Ladislao C'olocenſi , Archie _pi/c. Joane Nitrien
ſi,Benedic70 C/ànadien 1,6607‘ io Sirmienſi, Nicolao Jaurienſi, Éádir/ao Quinque-Ec
cleſienſi, Petr0~Boſhen
enſi,8 Canadino z, Ivana
Agrienſi a Varadienſi,
Eccle/iarum Andrea
Epi/èopis, Tranſilvano,
Each/ias Henrico
DEIfeliciter Vç/Primi
gubernſiarzzi
bus. lkſagnificis Viris, Philippo Palatino , Comite de Scepus <5’ Ujvar, Demetrio Magi
ſtro Tavernicorum nQ/Zrorum , Comite Bacſtenſi B Trenclzicn/i, Magi/Zro Lamberto ju
dice Curia? nq/Zrce,C0mite Cſanadienſi BNitrieizſi. Thoma Waivoda Tranſilvano, è* '
Comite de Zona/c: Nicolao Bano totius óblxóvonice, Comite Soprom’enſi, G’ de Camara
Paulo Bano de Macul-_Comite òirmienſi ¿3’ de Valclzo , EJ’ de Bodrug. Mkcs Ma . Ta~
vernicorum Dnce ReginaCon/òrtis Iza/trae Serenifflmae. Mgro de Saar Deflw _fuíce Ch—
ria ejusdem Dme Regina-.², Diary/fio Mgro Dàpiferorum noflrorum, BlaſioMgro \Ig-¡{0
num nq/lrorum. Ma nffico Nicolao Comite Poſònienfi, En’ aliis quampluribus Comitatªó‘
Regni nQ/Zri tenentifus ò’ honores. Confirmavit quoque Ludovicus , tam anno 135O.XII.
Ka]. Martii , Re i autem ſui anno Nono; quam & poſt ſigilla renovata , XII. KalendasMaji
1 363.Regni. z I.›Szgiſ'mundus demum, cum clauſulaſàlvojure alieno, ob meritaJoannis Comiti:
& Bani , quee in eXpeditionibus exercitus pmſtitit , permanusRmi in Chri/ZO Patris G’ D.D.
joannis Archie pz' Strigonienſis , lociçue ejusdem Comitisper etui , acAulce noflra: , è' ip
ſius Reginalis Jattis eximii Cancellarii dilect'i &’fidelis nq/Zfi. Anno Domini1394. Idi
bus Men/is Novembris, Regni autem ncſtri annoſèptimo. YVbus in Chriſto Patribus 8¡
Dominis Valentino S. Sabina? SS. Rom. Eccl. Presbyth. Cardinali , & Almas Ecºl. Quinque—Ec~
cleſienſis Gubernatore. Magiſtro eodem D. Ioanne Eccl. Strigon. Nicolao Bubek Colocenſis .
PetroJadrenſis , Andrea Spalatenſis , altero Andrea Raguſien. Archiepiſcopisivfoanne Varadi
nenſi, Demetrio Tranſilvan. Joanne Zagrabien. Stephano Chyk Agrienſi, artino Veſpriª
mien.JoanneJaurinenſi. Petro Vacienſi. joanne Boſnenſi. Joanne Chanadienſi, Sirmienſi , &1
Nitrienfi ſedibus vacantibus) Cryſo ono Tragurienſi, Franciſco Scardonenſi, Paulo Tinienſi,
Joanne Nonenſi, Antonio Sibinicen 1, Nicolao Corbavienſi, Leonardo Decretorum Doctorª
Segnienſi
natus , Epiſcopis
Regni EccleſiasEmerico
noſtri vacante) DEI feliciter ubemantibus.
BubekgVYaivoda Magniſicis&Viris(
Tranſilvano, Comitehonore Palati
de Zonuch,
Comite joanne de Zapoglia , & eodem DnoJoanne de Veglia , Regnorum Dalmatiae & Croa
tiae, Georgío ~ Andrea Bano ~ Bubek Zaurienſi Bano. Aliarum tenores fitnt.
,, Bela DEI Gratise,Hungariae,Dalmatiae , Croatiae , Rama?, Galitiae, Goricize, Lodo
,, meriae, & Cumanorum Rex. UniVerſis Chriſti fidelibus Przſentes noſtras viſuris ſalutem.
,, Poſtquam Reges regnarent, Dominique poſſiderent terras & Regna, oportet ex Regum
,, guberniis, omnium lmguarum univerſae gentis,quze ſe alacriter ſubderet, ita providere: ut
Ñ
i]li,qui deinceps venerint & ſuccedent, per illorum exemplum & doctrinam multo ſerven- .
,, tius & utilius cogantur obedire, & ea facere,quae ſunt fidelitatis Regia?. ldeo ex hac ratio
,, ne volumus, & ſimul univerſis & ſingulil tam praeſentibus, quam fucceſi'uris fidelibus, no
' ,, tum ſacimus: Siquidem in tantum multitudo & malitia peccatorum univerſae gentis & ho
,. minum. ſub noſtro regimine degentium praevaluit, & citra omnem timorem & Pªvçrem
c c e a y, D1¡
 Notitz‘ae Preliminares Pannom'ae Veteris Periodicº III
:diaboli , humani generis hoſtil; 'Plusquam arena &abyſi'us maris excrevit. 'Sed nolens DE
,, 'ns , ipſorum mala opera &ini uitates , absque pc‘nna impunè permittere & pullulare; ex
,, citavit Tartaros in _rui'nam C riſtianorUm. Per uos Tartaros, ut agnoſcerent vindicem
,, DEum , ſuper hominibus plenis iniquitatibus & do o, propter qua;- ſcelera & peccata , DE
Ñ us omnipotens in ſua miſericordia praeſervando , punivit nos, tal¡ modo: Quad dum nos con*
,, fligendo cum Tartaris in campo Su \- ita , ut ab iisdem totaliter victi & confuſi fuerimus;
,, Unde nos -videntes nullum auxilium adeſi‘e, quinimo auffugere nos debere, ſicuti etiam au*
,, fugimus ad partes marítimas, quaerentes locum abſconditionís & receptionis intra marc-z
,, Ubi 'nosdeplorantes ficut Rachel, confiderando ruinam & necem , vel maxime noſtrorump
,,
ª, ni
Sedmoleſtia & triſtitia, oſtendit
DEus miſericordize & DEus&conſolationis,
ªperire dignatus
ille,eciiuinobis fontem
ſolatur ſuae miſericordiaz,
ſuos Veras &s
& fideles in om—

,, mifit ªd nos, tanquam ex caelo, conſolandos ; Illuſtrª Magnifico: & eximios Vinos, Frideri
Ñ,, cum &BartholomwumFrangepani. Qui, donáru‘nt nobis in Scthis & poculis aureís, ae
. ,, argenteis, plusquam viginti millia Marcharum in ectmia, unovierbó, in Schyphis magni
,5 valoris. Et poſtquam DEus mitig'áſſet &avertiſſet ¡ram ſuam a nobis; confideravimus 1erª
-' ,, vitium &conditioncm horum illuſtriUm virorum, &donavimus eis unum noſtrum locum ,
,, qui e'ſt penes mare -, Vinodol CUm omnibus ſuis appertinentiis , & Ómnibus queſtu~
,, bus ad dictum locum ſpectantibus, prxdictis ſcilicet Friderico & Bartholomaeo , illis, & illo
Ñ rum hseredibus & poſteritatibus jure perenni; ita, ut nunquam ab iisdem recipi pofiint, ta
,, liter tenenda &poilidenda, ſicut & nos antea poſſedimus , &tenuimus. Notificantes fimul
,, '& hoc, quod ſi unus illorum deficere't fine haere'de, ex tune haeredes alterius teneant, &
,, 'poſiideant ¡llum locum. Cujus confinia ad Tramontan'am, imprímis e'ſt fluvius &locus Rí
,, ka in monte maris incipiendo; & noſtra libera aqua Ríchina, uſque ponticulum penes Pro
,, hovo. Trans aquam,prima meta eſt inuno lapide, in quo eſt litteraA meta,&aquaſe ui*
,, tur libera. Quac aqua ex monte noſtmGrobnicenſi & confinio featurit. Murus ſupra inªios
,, atur inJilievicheh, qui dicitur Prezum , murus in piſcinaad Praputi‘sche, ex illa parte Terª -
,, ſtenik. Locus autem‘Terſtenik manet ncffier ò’ inte er. Ex Praputiſche ad KupinKamen,
- ,z a Kupin Kamen ad Liſen Kamen ; aLiſen Kamen ad 'ella vada in valle Papruthio. A valª
5, le paprutrio ad montem Berinſchek, ª. monte Berinſchek ad Gromache; a Gromache ad
,, Brezidin Babinopolie. Haec ſunt vera confinia a monte maris, uſ Ue Babinopol‘ie. In ma
,, jus rbbur praedicti 'doni , proazterna memoria dedimus ipfis Friderico & Bartholomàeo, has
,, noſtms litteras apertas ,cum noſtro duPlici figillo. Per manus ‘prudentis hominis Magiſtri
Ñ Farcaſii, electi in Aula Cancellarii, Datum in Dobra Anno Domini ¡260. Regni noſtri an
no 26.
” Privilegium hoc, ſi olim vulgari Croatica lingua expedituni non fuerat, ut ſucceſiivè
translatum fuiſi'e dici poſſit, no'n ſOlum 'proprietatis Croatica* plura habet, ut illud z dedimus
ª*- has noſlras litteras apertas five daſzma av naſi atvareni liſit, quod grammaticaliter
translatum eſt, dum
la vada Italicum rc'ctius
ſpirat. dici debuerat,
Praputiſèlze, dedimus
Kanzen &0. has nQ/Iras
Croatica litteras
ſunt, patentes.
.Doſibra Illud bel
infra Caroloſtaª
dium modernum fluvíus eſt. Si iſthic ‘olim, arx fuerat , videretur hodierno Novigracl, con*
gruere illud in Dobm. ' b _
Caetcrum ſuperiora diplomataª {idem ſaciunt de pluribus. Que noſtn ſunt inſtítuti. Do
cent I: Partes illasVeteris olim Liburni'àe , ut Vinodol, Modrus, Brod &c. Croatia: nomine
‘veniſſe,ªit enim Bela: In Regno Croatia-3; Quin limites deſignant Croatiª a mari,ReEam,
fivE modemum flumen S.Viti , ut in diplomate vide're eſt. Aquam Rechina ſuam appellat z
montem Grobnicenſem ſuum v’ºcat, ªc ípſum Terfitenik. N‘eque enim ſuperioribus metis,
Regni limites Bela deſcripſit, at a ſe donatorum, poſt quze Verſus ſeptemtrionem ,terrae ſuae
fuerant. ‘
Porro 'zetate hac,Ducatum Marahiae , five Maranae, condam ad Croatiam pertinentem,
81 ſubinde utDucatum, ſub clientela Ungariªe Regum habitum ab aliis, m_ort'uo ( Circa 1246.)
¡ Berthold'o Aquilejenſium Patriarcha, atque olim ſub Andrea Rege ,Archiepiſcopo Coloceníi,
_ Banoque Sclavonia: ,Belam recepiſi'e tenuiſi'eque, tam 'ure Coronas, quam & legitima: ſucceſª'
fionis , poſt anteriorum Ducum defectum, ſuperius Indicata pag. 98. onatio Dominii Cramª’
burg evincit, Poſt mortem itaque BFÏÉhOIdl, cum five Ottocaru's, Ii've Ulricus Dux ‘Carinª'
‘ thi'àe, dominatum ſuum 'per Camioham hodíernam extenſum quazrerent ,Bela Rex , non ob
:nante ſuis
ribus eo , quod a Tartaris
& Córone Regnum
proſpiciens ſuum deſolatu‘m
,Ducatum recepit. cxtiterit, forti ,athe
uin &Stiriaſim invicto
ut infra Hiſt.'animo , ju ’
Ecol-.Zag,
a pag. 33-. item pag. 20. quee vide fis. uamv'is .vero lricus Carmthiae Dux , ſemet primus,
aſnnò -1 356. Dominum ‘Cbrm-alac ("zero e dicta pag, inſcripſerit, 'hoc ªttamen non obflam
. . __ te,
 Sºld?. float. Dalmau/1‘15 Ducibus Regilzusque Hungaria!. r9?
te‘, pace co’nfecta 1260.Camiolia hodierna, ſub poteſtateòzdominio Belª Regis, quod remanª
ſerit , non ſolum relata pag. 98. donatio anni 1263, evincitzverum &Fran epanianum ſu eri-Í
us monumentum, quò, dare ex onitur; locas autem Terſtehilc manet ligar ¿ª integer. 'ue
pertinere mihi videtur,Stephani%ani Anno 12 51. in Griſan datum edictum, (a ud LUCi'um l.
4ªc. 9. p. mihi 178.) contiendª? nova? Civitatisflz caſtelli in monte Jablanich. ªtrio hujuS no.
minis plura eſi‘e loca & caſtella; metiendo tamen , denominata iſthic loca , annum, bell¡ circumc
fiantias, donationem ſactam‘Comitibus Bribirenſibus,, caſtellum no‘vum, a Stepha'no Bano
erectum ad honorem Regis eſt Jablqniclz Carniae , quod nunc a DD. Lazarini 'ffideri, reſ
fertur. Deduco hoc, e verbis privilegii, quibus: Si quis eau/à negotiatimis per egnum D.
Regis ire voluerit - - Item ſi in Regno amitteret bona ſua , talia ill¡ reflituenda. &(ſi Quake
promittenda non erant, ſi de Jablamch , five Dalmatico, ſive Croatico dicerentur. Quare
haze promiſi'a videntur, ob bell¡ circumſtantias. Caſtellum eſt in monte, terra: & planicies viª
cina, oppidum nunc Ter-nova, nova Civitas illa, olim fuerit. Hue quoque pertinent, aPPll**
carique poſi'unt , quae in Hiſt. Eee]. Zagr. a pag. a5. ad pag. 3 x. relata funk. Perſuaſurn habeo,
fi diligentius monumenta in variis tabullariis latencia , explorentur , rem h.mc,atque genuinos
limites eruendos. Nobis,privata noſtra meditatione,atque induflria,ultro progredi, fataim-v
pediverunt. Quae , ali¡ ſcribunt, aut referunt monumenta, dum integra non exhibent, nec reª
cenſemus. Ex his attamen , ¡n obſequium Regis noſtri Apoſtolici, & ejusdem Sacrae Corona-,id
ſaltem elicitur, fundamento non carere, tot legum articulos, ſive de metis ducendis; five de
recuperandis-perReges,amiſiis,ſpectantibus tamen ad Sacram Coronam. Tot item commitIiOª
nes adhue habitas , licet effectu non ſecuto, quod qua-vis hace, ab Augu'ſtiſil Auſtriaco Domo, uníª'
tim poi‘ſiderentur. Cªterum quia Ulricus Dux Carinthiae,0ttocaro Reg¡ Bohemim,caſtra&
munitiones quasdam (ut pag. 34.. Hiſt. ECC]. Zagr.)1egáſi'et , ſub Stephano V. Hung. Rege, no—
vi intervenêre tractatus, deqmbus infra in Stephano.
Porrò veritat¡ uniſtudentes, monendos volnimus Lectores noſtros. I. Combinatione eo
rum qua: ſupra Periodo II. reeenſita ſunt, negar¡ haud poſſe, Carantanos, Camiolos, Stiros
item , olim atque certo tempore,Sclav0rum veniſſe ſub appellatione. Hoc pmter ¡nſinuatas
ſuperiusmemorias, nune quoque firmare videtur, idioma Sclavonicum , quo , deflexa modicum
dialecto, utuntur, ſeſeque intelligunt. Ut autem rerum humanarum ſert viciflitudo, tempo
rumque ratio , ac potiſſimum populi per Magiſtratus gubernatio athe genium , in _partes va
rias abivêre , diverſasque Respublicas , ſuccefiívè ſub aliis quoquepraerogativis effecêre. Foros
julii, atque Carantani, five Carintbiaz antiquiores quod ſint fuerintque Dumªs , horum item pos
tentia major , dubitarinon potefl. lnſerior moderna Carniolia ,atque Stiria , quod membrum
fuerit olim Sclavoniw, Periodo anteriore evictum eſt. Croata: ill¡ Dalmatici,poſtquam in oras
has Liburnicas ſeceſiiſſent , ſemet firmáſi'ent, eleváſi‘ent , extendiſi'entque; ut Maraniam ha
buerint,dominatumque
eorum ad Leobium
decreſcentibus, potifiimum ex uſqne,
rªtione&.diviſioniscªclavoniae
Horvat kam fluvium.'(vide pag. ic
hujus, ( recole 7.)lector,
rebus

a pag. 76. ſuperius recenſita) & Croatís ad clientellªm Imperii Orientalis redeuntibus, Vicini
Occidentalis Imperii clientes, ſeſe dilatare occeperunt. Hinc Marchiones Stirenſes, ſuam eo
commodius extenderuntjurisdictionem, quod Ungariae Reges ( quemadmodum ſuperiores te*
flarentur notitia ) continuº domeſticis turbarentur diſiidiis , atque a vicinis ſuis cogerentur oraª
re auxilia. II. Ex Diplomatariisſàcris Ducatus Sttria! , a Doctiſi‘. Fròelicb ublico exhibiü
tis, Clareſcere: Stiriam Circa annum I 180. in Dueatum ſurrexifl'e ,quia Marcizbnes Stiren
ſes antea ſcribebantur. Et hanc , conjunctè ab ¡is fuiſſe poſi'eſi'am , qui Atç/Zriae Duces erant,
’ poſt elevatam nempe Auſtriam in Ducatum. Ill. Carinthiae Ducum Ulr'lcus ,Carniolàe domiª
num primus ſeſeinſcripſit. Neque totius, ut modo eſt at partium Carniw Vicinarum , dum
Bela 1V.CramI›urg , ut ſupra contulit. IV. Meranize ſ)uces, Dalmatie Duces, uod ſeſein
ſcripſerint, non ſolum ex Chunrado de DachoWe ( videpag. 161.) fed etiam ex dip ornatº Seiª
zenſium XXII. apud Froelich, ubi In Nomine ª" Ego Bertholdus DEIGratia Dax Dal
matz’ae B Marchzo [/Zriae &0. Quae res, ut extendende Dalmatizr ad Danubium uſque oceaſiOª
nem fors Scholaſticis Scriptoribus Prabuitz ita conſuſionem magnam in hiſtoria facit, dum
ob maris Adriatic¡ commoda , omnes ferme dominium Dalmatiáe ſuſpiráſi'e deducuntur, hu
juaque jus,ut obtendere queant, in Titulis Dalmatiam inſérebant. '
' Quia verb Bela IV. in memorata donatione pag. 98. Catharinam, Dacia Meranix fili
am , ſuam materteram exprimeret. Gertrudis ¡tem Andrea-z II. UXOr, Meraniªe Ducis ſuiſſet
filia , ſororque canonizatae anno ¡9.67. die 15, Octobris Hedvigis, eapro ter , non ſolum_ jm-e
Sacra;- Corºnae, ad quam Meraniae Ducatus, ut olim pars&membrum roatiae, legitimèſpe
ctare pretendebªtur; ſed & jurº hªereditariae ſucceſſionis , mortuo Bertholdo Meranik Duºe,
idem Rex Bela, Ducatum hunc , ad ſe pertinere, ſibique competere pmtdebat. Ulricud
. 4 d d d Du¡
Hjflºr. Balthqſari: Kerdelich.
 198 Nºtitia Preliminares Pannoniae Veteris Periodus III.
Dux Carinthiae, jura ſua auque quacrebat, tuentibus hunc vicinis, praeci ue Otocaro Duce,
.Ad anna ventum eſt, BelaqUe IVª'non obſtante deſolatione 'per Tartarosïi egni ſu¡ facta, fic '
pugnavit .-~ ut Stiriae Ducatüm receperit, tenueritque. Belli bujus hiſtoriam non ſcribimus ,
‘ut hujus bell¡ circumſtantiae a nobis exígantur.- Verum Belam Regem in poffeſi‘orio Stirize,
annis pluribus ſuiſſe , demonſtrant diplomata , indicata infra Hiſt.Eccl. Zag. pag. 33.&c. Sci.
riaca ªe‘que apud Freelich, ut interRuncnſia XXII. Greecii anno 125 .expedítum , quo:Ste
phanus D.G.'Rex, Primogenitus Belw Quarti , i’lluſlrz's Regis ngaric , {5’ Dux .Sty
rienſis confirmat RunenfiumPrivilegia. ¡Stephane Bano totiüs Sclavonia? BC. Tum inter
Seizenſia XVII. fat¡ Stephan¡ Ducis Styriae, deanno 1259, Item ¡bi XVIII. ſub dato apud
Gratz anni 1254. 1V. Idus Septembris, cujua initium. Nos Ó‘teplzanus Banus Dux totius
Sclavoniª: , ac Capitaneus Styriar &C.POnitur ¡bi poſt Banus , Dax totius Sclav. ſed erro
'rem eÏe, a paret. Inter Teutonica. In Grietz in octava Epiphan. 1255. Quó, Nos Got
fridus Ju ex Provincialis, &3’ Friderzcus Junior de Petove , Regio mandato Marſtrhalus
Styriae, Ómnibus - ~ Adpraeceptum llllg/li‘ls Domznz no/lri Regis Ungarice, ò’ manda
tuminclyti Bani ,Capitanei Styrue &0. Item inter AdmOntenſia. IV. Damm ¡n Admun—
de XI. Kal.Juli¡ 1257. Indict. Innoteſcat ª - Quad ego Luitoldus de Lembaclz - - co
ram Domino Duce Zagrabia‘ »Step/¡ana , quitaneo .SD/rias gloria o, Ceffimus noſlra’ guie—
rinwniaé &0. ſimiliter inter Gijffiènſia XL. Nos Gotfridus delklarc purgJudex Provincia*
lis Sçyrice,Regi0 mandato - - Ad preceptum illa/Iris Domini nq/lri Regis Ungaria
8 mandatum inciyti Domini,D0mini Ducis .Syria, incujus G’ noſlra, plurium9ue Magna
tum Sçyricepraeſèntia guceruloſiznz ad inſtantzam - ª_ {ty’ra '- Przedia vez/lira, necnonpoſl
_ſèfflones in I'pſins Dominz nq/Zrz Regis debent redzgz pote/later?: - - oſt cantera , Pra-ci
pientes grafía?“ Regld ſáb obtenía - &6. _Datum m Gretz fer. 3. poſt (guinden. S. Michael
Anno gratize 1256. Inter Seccovzenſia LXVII. anno i235. ¡n octav. E ¡ l-I,v Graetz; N03
Gorfrzdus de Marchburch Judex .SD/rios, _Ender-lens de Peto‘via arfihalcus Regis
Ungarqrum in Styria - - - Herrandus de Wildonza — cum Prepa/ita Seccovienſ ª *
Compafiiit hoc modo - - Ex his doctus lecto'r,non ſolum videt , Belam IV. Styriam tenuiſſe,
ver-um & qua ratione ¡llam gubernavent. l . — d
Bellum hoc pro Styria, vel reéilus Meramiz olim Ducum territorio , quamvis ob vic¡
niam ,per Styriam geſtum ,qbo ann0mcoaverit? conſtItUerC nequeo. P. Pray Annal. P. Lpag.
538.ad annum 125!. belli hujus initium collocat. Sl bellum ab effectu, ſive hoſtilitatibus me
tir¡ debet, ſubſcribere debeo, dum necdum productum eſt documentum, qu‘o doceretur bel
la, ex oris his geſta fuiſl'e ſub RegeBela IV. ante annum \251. Si autem bellum confideretur
a motivis & cauſa , quamvis illico hoſtilitates non agantur ,ad annos anteriores figendum erit.
Sªne haud video cauſam aliam , eur ſupra ag¡ 124..expr¡meret Bela ,in anno 124.2. ~Illampar-_
tem Regní adſècuritatem confinii, è' a ia commoda 'manire Bfirmare &es Curitem regu
laret Civium ſervitia, cum Rex Hungarice expeditionem'adpartes Marítimas: vel Carin- .
Íñiam ,- velAu/lrz’amfacere voluerit. Re¡ hujüs con ſideratione, Chronologiae uoque diplo
matum , Ducatus Stiriaea l’. Froelich exhibitorUm , non ſolum anteriora noſtra ªrmantur‘ ;ve
rum dubito , an cred¡ poiiit , relata ex Pernoldo , a P. Pray Anna]. P. I. pag. 279. ¡lla Belª? Re
gis , com Carinthis & Bohaemis , adVerſus Au ſtriacos conſociatio. At utut hmc \int , mortuo Fri.
derico. Duce Auſtrie, ſecutisque ut fier¡ ſolet , vªrils prmtenſionibus, atque eventibus, ‘poſt
quam Gertrudis Miſniae, jura ſua in Belam IV.transtui¡\i'et, ¡s , duplicici pra'tetffione factus fºr‘
rior, armis .has , adverſus OttocarUmJirmai-e non omlſit. Porto Gertrudis nie-.morado, Du.
ciſſae Styriaect , i ¡tteras exhibet rmlichius inter Miſcella ſub Nro 4.8. HX', quia in Cq/lro [Votts
_[[Üerclz eXpeditae ſorent, ſequitur,Gertrudem ſub clientela Bela: fuiſl'e. Et cum in diplºma“,
eXponatur annus 1263. concludendum venit, per ſoedera paCIs, Gertrudi, partes has Stíríze
inferiorís , ac vicinas Sclavoniae, cum proprietªte, ac titulo DUCiſiàe S riae ,obvenifl‘eg ut ¡pſa,
concedere Sivrido Valuerit: Quatenus de omnibus pro rie‘tatibus feudis ad Ducatum
.SD/rice pertinentibus , qua a nobis Qffldet, ordinan i, conferendi, legandi - - liberª-m
lz beat“facultatem. Chroni. Mellic. ernol. & Stero,ªpud Pray Anna].P.Lp.295. an. I e54.ref—
ferunt 1C intra Ottocarum &Belam coaluiſi'e : quod parsStyriae a monte hodieSemering donec in
montana , nunc Admund , V‘eniatur ,- manſerit_ inRegis dominio, Licèt iterum in bella venerint,
\
i'ecutaquc \int noVa dehinc foedera. Gertrudz Pòſt ªnnum etiam 1260. inferiorem hane Styri.
am relictam fuiſſe , evincit datum Sivridomſtrumehtuffl ¡n armo 126 3. Notatq'uidem Froelich,
mallem annum legere ¡25'3‘. Sed dum fatetur Ex originalibus litteris, guilzus/igillumſèri.
cisfilis ap en um ell, de verbo ad verlmm dejéripji, annus diplomatís ſtare debet. Videli
cet 1263. Ezeterum confideratione tam tituli pag. 195. ¡ndicati teſte R ittero, quo Goritiw ex
primeretur; quam donationis Cramburg in anno ¡263. vident'ur ſalte'm quedam Veteris Mª.
' tania:
\
 Sclav. Crow. Dalmat. fill: DucibusRegiBusque Hungaria q !99 _—
ranize Ducatus , Belª? Regi , etiam poſt 1360.relicta extitiſl'e. Dubitari autem nequit,Belam 1V’.
annonss. geſti adverſus Styros bclli, Imperatorem ſive Ducem non fuiſt'e. Sunt namque nobis
in autographo ſente‘ntionales litterae Belaa IV. pro Henrico Calvo( has deſcripſimus in notitiis
Quinqne-Ecclefienſibus cap. 6. ut juri noſtro illuſtrando fervientes) ubi: Datum in cq/Zris,
juxta caſtrum Guncel ca/Zrametatis An. D. Incar. 1252. V.Idus Julii, Regni autemNo
flri ¡8. Caſtrum quoque Medwe, occaſione hac, erigi cªeptum, Hiſt. Ecol. Zagr, a pag. 84…
notavimusi Caſtr‘uin item in monte Grech juxta Zagrabiam , ut ſupra ag. ¡25. Arx autem
Samçbor ſupra oppidUm, his bellis per Bohem os, quod erecta poſitaque Et , ex {acta ſucceſiivè
arcis huijus , [Wan Comiti donatione, ex lecto donationis autographo , didicimus.
Beplurima.
lomata ¡e 1V. Re‘ ingullari
is hu'us admirandi , multae
affectu ,erga ſunt in Sclavonia
hanc,vixifl'eillum, hac noſtra,Loca
demonſtrant. memoria* ; & dip ,
ferè ſing'ula
?me gaudent Privilegiis, horum initia,PrivilegialibusBelae IV. docent. Eccleſia: Zªgrabien~
1, ſequens contulit Prívilegium , quod nos , ex Stephan¡ Ducis, cujus meminimus pag. 147.
' tranſum to,deſcribimus-.. -
,, la DE] Gratia Húng.Dal.Croat. Rama, Serviª, Galicia', Lodofneriae, Cumaniau
,, que Rex. Omnibus Chriſti_ fidelibus , tam pra-fantibus, quam futuris, pra-fentes litteras in
,, ſpecturis ,íàlutem in omnium Salvatore. Ad' univerſorum notitiam tenore pmſentium vo
,, lumus pervenire: Quod Vener. Pater Timotheus Epiſcopus Zagrabienſis, dilecms &fidelís
Ñ noſter,ad noſtram accedens przeſentiam , attulit & exhibuitnobis , Privilegium ,felicis recor
I’ dationis,Domini Regis Andreae cariffimi Patria noſtri‘, ſub Bulla aurea , ſuper Praªdiis, poſ
ª) ſeflionibus, terris, & libertatibus, que, vel quasEccleſiª‘ ſua Zªgrabienſis , ex ªnnuentia ,'
Ñ & donata collatione,PraEdeceiii›rum noſtrorum poſſidere dignoſcitur, conſecttim. Petendo
à’ Cum inſtavtiamt ipſum Privilegium ratificare, approbare, & noſtro Privilegio confirmare
Ñ de benignitate Regia,dignaremur. Cujus’tenor talis eſt: l'n Nomine &0. ~ ~ Nos igitür,
I’ Privilegiüm ipſius Charifiimi Patris noſtri , ſub Bulla autea, ſuper Hungarize ſalubribus do
v nationibus , poſi'effionibus , & libertatibus confectum , non abraſum Ñ non cancellatum , nec in
Ñ
aliqua fuí parteviciatum , ratum habentes & acceptantes, de Verbo ad verbum praefentibus
,, infertum, authoritate preſentiumfflx cerca noſtra ſcientia duximm confirmandum. Con
,, cedimus etiam ,adinſtar praadecefl‘orum noſtrorum; quºd Banus ro tempore conſtitutu's, in
,, nullo, ſuper opulos Eccleſiaz,in Banatu cºnſtitutus , ratione dªſcenſus , vel alicüjúsjuris
\,, dictionis occazone, praeſumat moleſtare. Cijm noſtris, & Charíſiimi Patria noſt'ri , ac Praªde—
Ñ
ceil'orum noſtrorum temporibus, Bani pro tempore conſtituti, nullam habUerintjurisdictioo
,9 nem in pòpulis Ecclefiae ſupradíctae. Pro eo maxímè ,quia‘ ipſi , qui ‘pro tempore Eccleſiam
Ñ
Zagrabienſem gubernaverunt, ſemper fideles Regia-2 Coronae extiterunt. Unde nos, de ſpe
Ñ ciali gratia,univerſos populos E iſco ales , Eeeleſiie Zagrabienſis , tam in Banatu, quam
,z in aliis Comitatibus cºnſtitutos; a ip Ius Bani , &Comitum jurisdictione omníno eximimus ;
ª"
ut iidem populi , de aliis grava minibus expediti , debita ſervitia , & conſueta , facilius poſſint
Ñ
& valeant, ipſi Epiſcopo exhibere; Et in Omnibus, tam in judiciis, maleficiis, &exc'eſiibust
9’
quªm in aliis ſervitiis & redditibus, quibuscuane nominibus nuncupatis ,ſuo tantum Epi
Ñ ſcopo Zªgrabienſi, 8L ipſiusjudicibus, ſeu officialibns, 'po ‘uliEccleſiae reſpondere teneantur.
Ñ
Adjicientes: Quod ſiEpiſco us 'vel ejus judex, ªut offiCIalis, in reddmda juſtitia, quªªru
,ª
lantibua contra ipſos popu 05,11::in ens filerit Vel remiſi'us , non is -, contra quem agitur;
’º
fed Epiſcopus, vel ejus judex , ad noiêram citabitur ptaſehtiam, ad terminum competentem.
ª)
Volunms etiam , ut nullus Baronum noſtrorum , in populis Eccleſiªe audeat deſcenſum vio
’9 lentum recipere. Qui vero contra pràeſumpſerit, indignationem Regiam ekindeinc‘urrat;
91
Et ipſe Epiſcopus contra luljusºe pmſu'mentem, per cenſuram 'Ecdeſiaſticam procedªt,
’9
prout meruerit ‘proter'vitas prªL-ſumptionis , niſi ſe ſuper injuria illata, 'reum non eognoſ
ª)
cat, Caeterum cum in populis Eccleſiae, temporibus retroactismulla collecta ſuit; & nos
z)
tempore nuptial’um Chariflimi filii ndſtri , ſelicis recordationis , Belae Ducis , collectam ſep
,9
tem denariorum, exi i feciffemus; 8: poſtmodum aliquot annis recepiſi‘emus. Tandem re—
ª)
currentes ad conſcientiam , ob reverenciam ſcilicet, Ladislai Regis , qui eſt fundator ipſius
Ñ
Eccleſiªz; & pro remedio anima- Chariffimi filii noſtri , Belª* Dueis , ipſ..m collectam ſeptem
Ñ
denariorurn , dicto E' iſcopo, in 'populis Eccleſiae , relaxamuS. Ut igitur lIXC omnia, qua- a
Ñ
nobis , & Chariſiimo atte hoſtro z ac a Prªdecefl'oribus noſtris ſunt concefi‘a, noſt’ris , noſtro
,IS ruque Succefl'orum temporibm, irrefia‘gabiliter falva ſemper 81 inconcuſi'a,in perpetuum
a,
valeant permanere, duplicis figilli noſtri munimine, ex cerca noſtrª ſcientia ſecim‘us robo
Ñ
rari. Datum ' er manus M riDemetriiAlbe'nſis Eccleſi'a: Prªepoſiti,Aula: noſtrªe Vice-Can
,, cellarii dilect¡ & fidelis no ‘ ,Anno Dom. Incar. 1269. XL Ka]. Januarii, Regni autem,
Ñ anno XXXV. ‘ ’ _
' Diploma hoc, pmter teſtimºnium d; \Scªlefie lau-¡us Fundatore , Epiſcopºtumlzagn
ª ¡en
 I

noo Notifizz Preliminares Pannóniw‘ſſeteris Periodus IIL -

Mi***
bienfium fidelitatis,cazterasque Eccleſiae immunitates , ºomplures alias eruditus notitias, quin
daret, a nobis hic deſcriptum eſt. Hujus Hiſt.Eccl. Zag. pag. 88. m‘entio facta eſt. Ubi etiam
aliorum meminimus. Bela Dax, filiusRegis anno 1269. ante XLKaIJanuar. mortuus fit,
dom parens ſuus , ob remedium animar, collectam memoratam relaxaret. .De Bela Duce , ſe
quentía eruimus. Anno 1264.. Quod Dux fuerit a Patre conſtitutus , docet dipl. pag. 125m¡
hibiturm
tus At in conſenſualibus
ſui ( nempe agubernatione ſuper Blaguſſa addeVogram
ſua) exprimit, , anno 1268.Anno
dato Zagrabtſia. annum prímom
1269. Duca
feria 5. poſt
svas Epiphan. Zagrabie fecit compoſitionem intra Capitulum, & relictam Pribizlai Comitis ,
fuper quarta pueIIari, eodemque anno tulit ſententiam pro Capitulo, qua illuſtrari poll‘et
Pan]. tit. a3. ubi ex praeſcriptiooe 49. annorum , firmata juramento ſex virorum, a partibue
nominatorum , homines antea jurisRegii, quia Caſtri Zagrabienfis jobagiones , Capitulo adju
dicavit, ſub poema calumnia* , perpetuom ſilentium actoribus imponenclo. MenſeJunio vixiíl'e
Belam Ducem arguimus cx collatione horti PP. Dominicanie ajoanne Archiepiſc. Spalatapud
Far1.T. 3.pag. 284.. ubi: In Nomine - Incarnat. ejusdem 1269. Indicº'. 12, die 12.Kal.
julz'i. Temporíbus D. Bela: Inch/ti Sclavoniae Ducis è’ nq/Zri Domin'z Nati &0. Quare
poſtJunium Bela qu obiit. In extracto , ſunt nobis Bela IV. Regis favores & gratiaz,Abba-‘ .
tiali templo de Thoplica elargitt, ſed has, carteraque tanta , miſſa facimus, cum geſtorum
ſhorum hiſtori'am non ſcribamus.
Sane,ut Zagrabienfis Eccleſia, memoriam Bela IV. recoleret, coler ue aeternum de
bet , ob tot ejus ſingularia beneficia: ſic aequè Publicas Regni Sclavonia òtatus. Profectò
Nobilitatcm Sclavonicam auctam, aBela fuiſi'e, monumenta tanta evincunr, Andreas ILScla
Voniae Banorum poteſtatem, ſub titulo totius Sclavonice Banus, quod in Dalmatiam exten.
derit, ſuperius monoimus. Bela Rex, poſt cladem illatam aTarta‘ril, iſtud, non modo non -
reſtrinxit; verum ampliori poteſtate eosdem gaudere vºluit, ut iterom demonſtrant diploma
ta, Profectò Diary/¡us Banus, Dux plane in quibusdam diplomatibu¡ exprimitur. Stepha
nus Banus quam habuit poteſtªtem , teſtatur reſcriptum Belª ad ’l‘ragurienſes apud Lucium
1.4. cap. 9. ubi: Stephanum Banung - - dantes ei plenam auc'i'oritatem recedificandi 8
plantandi [zone/ias B probos, ac etiam reprobos de/Zruendi ‘ ‘ cui, tanquam nobis, in
Ómnibus pareatis &cx Si lubet,lege fis. Item ibidem , idem Banus dat ſacultatem , ad hono
rem D. RegisUngariae, novam Civitatem condendi, alíaque iſthic apud Lucium videncia Prí
vilegia & immunitates. Ut roſecto exiſtimem, amplificatam admodum fuiſl'e Banorum pote
ſtatem ſub Bela Rege , ut roRegzam poteſtatem dehinc exercuill‘e deducantur. Non modo
donaciones Bonorumct faciebant; ſed a Regibus ve] Reginis factas, aſc confirmar¡ volebant,_
Cum Caſtris diſponebant libere, talia oppignorando, inſcribendo &c. Quae, aliaque, ſors ali
uando,DEl, hominumque miſeratione, in Banis demonſtraturi. Dubium in prmmiſiis omne
wllet, lib. 4. cap. 13. apud Lucium, quod legere meditando placeat. lnfra Hiſt.Eccl, Zagr.
t'ot locis, ut p.89. ubi permittente .Step/lana &0. Vice-Banos non ſuſtulit, ut apparet ex p.
24. ubi Cives ſuos, a Vice-Banis eximit, five judicio horum , nam Supremi Comites, Zagra
bienſis & Criſienſis Comitatus,Vice-Banorum nomine, in inſtrumentís ponuntur. An officio ſu~
Premi Comitis, Vice-Banatus objudiciariam ſedem onitos,ad annomuſque 1756. fueritPaut
Vice-Banis , officiumSoç/remi Comitis‘ Y quod cui lubªt ſentiat. Diſtinctí ſaepe fuêre hi Comi.
tes, ſed uterqoe etiam, icebanus dicebatur. Supremos Comites, a Banis conſtito tos fuiſl'e,
pro nunc , ex Lucio l. 4, Cap. 13. videas. Inter 'Nobiles , grados ſuiſle diſtínctos atque varios ,
evincit donado pag. 190. prouti Hiſt-ECCI.Zagr.png. 330. tot ue Cºrera. Statuta,particu
l‘aresque lcgcscondendi, qoas deln Banzzsz ſibi prmſentatas Congrmabat, ſub Bela 1V. Sclavo
¡¡ia habuit poteſtatem , ac ſuper 1115 , caeterlsque diploma. Hojos eſt .mentio ſuperius pag. 135_
ubi in ſuo diplomªte Bela ,juxta Ducatus ..S-'clavoniae con uetudinem a probar-am, item in
~ lira mox, verbis: Proutfelzcis recordatzqnzs, Domina' nQ/Zri [Hu/iris Ãegis Belce in Privi
legz'a continetur. Quare Status Sclavomae publicas , aetemam memoriam Bolªs 1V. Regis,
colendam habet. Ñ _ .
ª Inſigne monumentum ,' tam ¡n confirmacionem anteriorum , quam & legum, five mºderª
narum; ſive veterum Intelligendarum, eruditis doctis ue lectoribus communicamus; qüº,
. - . notaeinnu-unt, vºces ex vetuſtate deſiderari. Credlmuª in-Tabullario Regni, autograª
phum extare , ex natura rerum i ſarum. i
- Ñ Nos CapitulumCſaſmen ¡a Ecclcſiae_ ſignificamus tenore ª - -q ª t expedir; Univerfisg
,, Quod Nobilis Vir Magiſter Dominicos F¡lxusbBodimperſonaliter ad Noſtram acee‘dens Pra!
_b ſándªm ,exhibuit N obis quasdam Litteras Pl'lVllegialeñ Mathaei qoondam Baní totius Sºla—
” venia: -, Petens a Nobis - ~ - NoſtrIS htterls de _verbo ad verbom tranſcribi, & Noſtri Sigil
Ñ li appofitione conſignari faceremus :quarum quuiem litterarum tenor tali- eſt t N
. :'› 1;: ' y', OI
i o n
“15.; _4.- l. -
11 'J
 l

ScÍav. Craaï.DaZmat._/üb DuciÏDusRegíZWZÍíe Hungarid. _ __ 7 èòï

,, Nos Mathmus Banus totius Sclavoniae , ſignificam'us Ómnibus praeſentium pr'r
rºm . . - - Regni totius Sclavoniae General¡ , NObiles,&JObbagiones Caſtrorum, h‘aac
,, ra Regni , &Banatus infraſcri'pta redacta in ſcriptis nobis exhibuerunt, ’petentes z quod e'aª'
,, dem i'n judiciis exercendis, & Banatusjuribus - - ~ - '* '- per Noſtròà Judices obſervare,
No’s itaque, utpote qui de BonisRegni,& utilitatibus gratulamur,lpſorum peticionem juſtam,
eº quo praemiÏaJura veris, & legitimis rationibus fundabantu'r, admiſimus debito cum effectu-.
,, rimum t Sec'undúm - ’- - *— ª Priſtaldum,v ſuum conſangui'nelIm, 8; cognatum , aut
,, ſe‘rviemém, 'aut ſuu'm Parochiale'm Sa’cerdotem, pro teſtimonio recipere nullus point., Ad
,, haec ſi actío _fiat in Praeſe'ntiam Noſtra'm, quinde'na die¡ actionis: Si vero in Praeſentia No
flrorüm Judicum 'actio debe!: ro termini — - - - ¿_Si.aétor primo certificati'onis edicto in
litisj udicio fu'ae efip’rime'ret a ionern,ne locus fraudibus reſe'rvetur,& ſi Conventus in primo
,, non com partie'rit termino _4.0. demariorum judicio ſubja‘cebit. Pro caterorum 'vero 'obmiflioni
,, bus te'rminotum conſueta udICIaR’egm ſolvere. Item cita’tus in ’ca'uſa p’ofl'eſii‘onis , furti , vio- ‘
,, lentiX, homicidii, aut infi elitatis,ſiperſohallter, vel per homínem ſuum compa'ruerit, reſpon
,, fio peremptoria, fivejudicií gravamen uſque ad ſeptimum terminum debeat prorogári, accepti
,, one cujuslibet termini quindecim dierum, jlldlClª obſerve'ntur, Vel pro ſepteni'edi 's,qua: legiª
,, time recipi poil‘ent, nnustèrminpsperemptorius afiignetur, &li quis in pramiflis caſibus in.
,, leptimo te rmino non comparuerit ,Judex in octavo termino publice faciet proclamari, quod re—
,, us jurí parere debeat, qua-tem prioribus termini? non cºmpartieric? oſtenſurus juſtam,&legiti~
,, mam rationem. Qui fi etlam tunc _ſe _abſentavcnt,actor mitçetur cauſa reiſummendze, in poffeſ
,, ſionem contumªeis , pro modo delictl, vel maleſicii in‘litis Judicio declarati. Prwterea, ſi quie
,, .Priſtaldo contradixerit, vel maculam objecerlt ſalſitatis , ſiipſum legitimenonvincere 'nºn poſ
,, ſit, ſolvet proju'dlcio marcam unam. Item ſi quisPrIſtaldum verberave'rit, vel hominem Ca
,, pituli datum pro teſtunonio, conméitis tamen legitima, pmnae decem Marcarum ſubjacebit, _Si
Ñ quis autem in Figura julell Litterio Capituli Vlcxum appoſúerit falſitatls , & non convicerit
~ ,, Regni legitimis documentIs, decem Marcaruul pcenam ſolvet. Caeterumjcum quis in cauſa pe*
,, cuniaria condèmnatusLJudm , vel adVerſabrlo ſuo uſq'ue ad ſec'undum terminum ſatisfacere’
,, non curaverit, dicto termmo ünus deJudrCIbus per Regnum conſtit‘utis ibit cum homine Cos '
,, mitatus Zagrabienſis, vel Criſienſis adhlblto teſtimonio Capituli Zag'rabienſis vel Cſaſmen.
,, & de Bonís, ſeu ‘reb‘uscont‘umacis juxta condigna'm aeſtimationem Juſtum exiget JudicatUm.
,, ln peculio aurem ¡petito “magna: quantitatis-,Judices inſpecta qualitate Perſonarum, ſe’cunª
,, dum ſuam diſcretlo'ne'm moderabuntur‘ terminos, 'pro ſolutiombtx's faciendis. _ Item , ſi quie
,, alteri crimen ’objecerit lazſae Majeſtatis, vel diXerit :A quod falſam cudi faciat_ monetam,
,, ſi convincere non poſiit, 'poenam pati debeat talionisz Statutum fuit etiam,fi¡quis contra al—
,, terum in judicio propoſuerit, quod in Regno ducat vitam publice violentam, 81 non con
,, vicerit, ſecundumjuris proceſi'um ſolvet dimidíi homagii judicium , 'penſas ſcilice't ſexagin
,, ta. Si Vero actor propoſuerit coptra reum, quod ¡pſe rerum ſuar'um furextiterit, Eve fª_
,, tis, & legitimº non qonvicerit, JUdlClªdeOª ſolvet. Siqms autem inJudicioconſtitutus, alª
,, terum ſervum ſuum In JüdlCls pràeſentia VltuperaVerrt,judicium linguª ſolVet ;__ſcilicet 25'.
,, penſas. In minoribu‘s autem cauſis con'victüs lolo JudICIo aggravabitur. Item, ſi cuiobje
,, ctum fuerit in Judicrç, quod ſuper domUm alteriue , manu venerit violenta, & non ºOflVíª
,, cerit,juſtitia mediante udicium ſOlVet duplex. Adjèctum fuit etiam premiflis, quod in qUOª v
,, libet genere actoris àſljúdldatº ad duellum , five‘Sacra‘mentum, ſi partes_ compoſitio’nem feª
” b cerint,¡1udex ultra forman¡ compoſitionls habitª?, 'plus petere 'n'on Valebit. Item _in ‘una
” naufa., ;ve actor reo deferat, fivelreus actorireferatsacramentum, Judex intra ipſos du*
,, ellum non poliitjudicarezſed per Sacrªmentqm 'cauſa debeat emanere, ‘niſi partes examen
,, duelli atſumpſerinc ſpo'ntanea Voluntate. Exſtitit @uam ‘ordinat'um, quod Ca'uſa homicidií.,
Ñ Vel ſurti , ſi quis \per Saqramentum adjudicatum, ſe purgªbít, ſol‘VEt 'purgatio’nis Debar.
5, 4C. Ut etia'm in cauſisVinearum,,M01endin01-um, fi àdjudícatumfu’erit Sacramentum,idem
,, dçbetju'dicium Obſervarï. Item in cauſa 'pecuniaria reus conventus hullatehbs debèt captivaª
,, ‘ri, nipecünia, vel 'poll'ellio'ne carere, invehtus errit maniſeſte’. _In 'actione etiar'n fui-ti, five
,, violenti'ae, vel Cujuslibét maleſicii homo 'poſi’eflion'at'u‘s ,fine cautione fidejufl‘oríajudicetur:
,-, Item alter pro ,alte'rin‘s delicto, _.ſicUt pater pro filío emancip'at'o, 'vel è con'verſo: 'a‘ut frater
,, pro fratre diviſi'onis tiulò ſeperato, non debeat condem'na‘ri , 'niſi fuel-int co'nſoii , 'vel ‘particis
,,,, pes crimini‘s perpetrªti,
agg'rzúetut, Item pºrtiofed quioth infinebonis
hereditaria propriis,
haerede 8;_ portlonib'u‘sjuxta
decedentls_ \num 'meritum
cognatio'ni fue: debeatremaneſiª
,, re ,uti & pertinencia-z QUOd_ \e ,etiam alterius reambülationijudex, adſructus , vel utilita
,, tes ejus 'non debebit mittere marinªs ſu'as, donec eauſa per 'partes fuer-it fine debito terminaª
,, ta. Item dum hoſtilis incurſus, vel e’xercitus-venerit ſuper Regnum, autDnue Rex roceſ
.. ª . ,Ñ .‘ -eee ,z erit,
III/Zar'. Baühcçfizris Kerç/èlich.
 IOD Notizie Preliminares Pannaniae Peter-is* Periodus III. "
;,fferit in expedicionem perſonaliter, tunc Nobileª Regni dicti Sclavonia: finguli , & uniVErſi

x Ñ ire ad exercitum tenebuntur: Ita tamen,quod idem cum Bªronibus, quibus volu‘erint, exer
' ,, cituandi hªbebunt liberam facultatem. Item ſuper Dicatores Zaluſinarum ,vel rocuratio
,', num , aut defcenſuum exhibita ſatisſactione, Banus deſcenſum ſaCere non debet , mſi juſta eau.
,, ſ¡ Regni, & legitimo imminente, Et Nobiles acJobbagiones CaſtrorUm , de deſcenſibus Ba
,, ni,debent uſque DiesSanctiMartíni modis omníbusexPediri. ltem ſiquis in ſolvendo Mar
,, durinas, collectªm ſeptèm Denar. judicial eXercítualia, vel etiam collectam, quee in Regno
,, fieri continget, ſeu judieia , in quibus , fi convictus, contumax exſtiterit, & rebellis , Comes
,, Zªgrabienſis ,vel Criſienſis cum uno de Cojudicibus ſibi — - - ad exigendum procedet, aſ
,, ſumpto ſecum teſtimoniº Capituli Zagrabienſis , vel Cſaſmenſis ,pro eo, ne plus juſto debi
,; to exigatur. Et in proc-elfo ſuo ſuper aliquem Nobilem , velJobbagionem caflri deſcenſum
,, facere non debebit , ſed eXpenſas, quas fecerit deſeendendo, de Bonis etiam recipiet contuma.
,, Cis. lnſuper vºlumus ſub ſilentio poemas, quod Nobiles in Zagoria, & aliis Comitatibus ſ-
,, milibus,eo die, prout alii deſcenſum dare non teneantur , nec ejus adſtarejudicio , ſed Ba
,, nus eos judicabit pro tempore conſtitutus. Sane Collectores etiam Mardurínarum non cum
,, pluribus procedere debeant, niſi cum duodecim hominibus,hªbentes 14.. e nos, &non lu
,, res, quibus quidem de qualibet condiciona pro victualibus adminiſtrari ebeªt - una ſeu
,, gallina ,uªnſer unus , quartio cubuli de vino ,cum cubulo tuni, palmarum Imcubuli de pa
,,
,,ct bu10,Cum
ſtri llluſtriscubulo
Regis quatuor
Belze in lpalmarum , & non ultra,
rivilegio Continetur. Prout felicis
Collectores autemrecordationis Dni No ,
, ſeptem denariorum
Ñ‘ vel Judiciorum , exercitus de medietate habebunt deſcenſus memorati , diciique Coi—
,, lectores Mardurinarum ¡n Curiis N obilium, Ve] Jobagionum caſtri, domus aliquax,
,, aut domum Villici , aut Pmmnís, Molendina, & Stubas dícare non debeant ullo mo
,, do. Villico etiam domus una, acturia ſuae pro recipiendis hoſpitibus libera relinquatur, &
Ñ talis debet habere Villicum, vel Frikconem, qui decem Jobbagiones poſiidet, 81 non infra.
Ñ Item aliqui commorantes ſuper terrls Nobilium , vel-[obbagionum Caſtri dicari non debent,
,, ſed Jobba iones eorum , ſiquos habent. Et quod omnia pra-millª¡ debito ordineobſerventur,
,, cum Comite Zagrabienfi continuo Nobiles , & duojobbagiones Caſtri , & totídem cum Comi
,, te Crifienſi , quos Regnum elli endos dUXerit,judicabunt. Qui fi omnino ªdeſi'e non poſſent ,
,, tres, vel duo Judices eo die fu cient adjudiciurn faciendum. Ut autem haze Statuta ſupra—
,, ſcripta, ſeu conſtitutiones, robur perpetua: obtineant firmitatiª, preeſentes coneeſiimus litte
,, ras Sigilli Noſtri munimine roborªtas. Datum Zagrabiae quinta Fcria proxima poſt Octava¡
,, Paſcª‘e, Anno ab Incarnatione DominiMilleſimo. ducenteſimo,ſeptuageſimo --- . Nos ve
,, ro petitionibus praedictorum Dominorum annuentes, predictas litteras privilegiales de ver
,, bo ad verbum trªnſcribi, & Noſtri Sigilli appenſione fecímus conſignari. Datum die Do
,,‘ minico proximo poſt Feſtum Beat¡ Galli. Confeſi'oris , Anno Domini M.C.C.C.L.
e Mathmus Banus totius Selavonioe‘, fuit anno 1273. Anno priore VaivodªTranſilvanizr.
Quod evincunt ctiam diplomata, ut apu'd SchmítthínArchiep.Strigon. Sub Nicolao II. ubi Ill.
Ka]. Aprilis , Mthoeo Bano totzus óclavonz’w. Sed id quoque verum eſt: teſtantibus evin
centibusque monumentis, ai) amm 1272. ſive a mort:: Stephani Regis, Banos totius Schwa
nice, plures reperiendos. HIſt. hccl.Zagr. pag. 68. m mdubia collatione ponitur: Afetropolí
ca Sede Strigonienſi vacante, ‘— - .& Infra: Henrzco Bano totius Sclavonicz, eſt autem an
ni12’7 ln relato ſu ra aêud Schmltth 5. Kal.{\pr.anni ejusdem, Nicolao S. Strigonien. EC
cleſf e eéïa -' ~ Mi aeo ano totzus Óclavonza?. Quem Banum firmar, relatum ſupra indu
biuminſtruantum , Fer'lª V-Pxl'm_ª PQ/ZOcªt'avas Paſèar, Anno ſequente n74.. in man
dato _ſtatutorío Regis Ladislªí pro medico Gerardo ,quod Regem amorbo curáſi'et , exprimitur
Dion'yſius BanI'Is, 'qui eodem armo, Palªtmus Ungar. factus fuerat. In alía littera pro eodem
Gerárdo miſi'a , Bano alterz, nempe Henríco, quem fuiſi‘e Banum totius Sclavoniae armo n74..
¿out Dip1.Hiſt. Eco]. Zag. pag. 91. pluraque ªpud Díplomatarios. Anno 1275. offendes in
Dip]. Banos Sclavonim Henrzcum. ltem Joannª”, qui donationem terrae Fan pertinentem
cilim ad Caſtrum Zagrabienſe, factam a Rege Ladialao IV. Timothaeo Eppiſ. Zagr.ratificat, _
Item in donªtione Kobièia, Banus Schvºníªè Jºªnnª-S‘ exprimitur, Inus autem Comes Zagra
,bzemBªnmÏWJoannem exhibet dipl. P. Schmitthin Ser. Epiſo. Agrien. pag. 180. Anno 1276.
\Harinas gr Tavernicorum ,Comes Poſònzen/is è’ de Bararza reperitur, quo ſatetur ſe
cieſiſtere ab exactione ſeptem denariorum ob Privilegía Stephani & Ladislai Regum , datª
ECC]. Zagr. ut in_ extrªcto Rmi Marcelievich. IFE": notare volui, turn ad cognoſcendam me
tiendamque temporum in Republicª ratlouemwum ºb quorundam audaciam , qui ignorantes
varios Reipublicae , Ratas, reſpectus & rationeS',diſpoſitionesque Reipublícae, cumprimis MO
narchªrum , ab ‘eorum potiſiimum Rare arbitrio. Hinc quee ipſi ignorant, ſaªpe cum vindícta,
7 .Ñ pet
 Sªlar. CroatDabnat._/Ï11›Ducibus Regiónsçue Hung-aria. :03
ª
pernegant; vel ſi offendunt in umbram opinionis ſuae, ſme ulceriori examine rerum circnmz
flantiarumque, opinionem pro omniſcientia habent. Qualiter autem ‘Z ex quo item motiſivo ? .
plures Sclavoniªe Bani fuerint; ad Banorum hiſtoriam pertinet, quam hic non tractamus ex
ſcapo. Reflectet ſemet attentus lector,Andream II. art. 18. Banum unum totius Sclavoniae
ſanxifi'e , en ſub Ladislao IV. ejusdem Selavoniae plures. uare mirar¡ deſinat, variacionem in
gubernatione Regum, cum officii eorum fit, fic moderar¡ providereque ſubditis, prout tem
poris ratio, 8¡ rerum circumſtantiae ferunt. Ñ
Inſuper reflectendum cenſuimus lectorem , exſuperiore dïplomate, in ſequentibus. I.Vo~
ces: Regni totius Sclavania: Generali, lacunam ſupplendam indicant : Ex (ans regatione.
Patet hinc Belam IV. in facta per ſe, Regni per tartaros deſtructi, reſtauratïone , congrega
tiones generales haud ſuſtuliſſe. Sane anthuitatem Generalium Congregatianum pag.ſupe~
rius 89. deduximus. Quas etiam exprimere videtur S. Rex Stephanus,dum Dec.l. inſtruit E
mericum cap.V. Ne tua regalis dignitas uſürpatiane inferiarum negatiorumfwdetur -
- adjudices mitte ~ - quod ſecundumſüam hoc diſèernant legem. Erat igitur mos an
tiquifiimns, flatuta five leges ferendi, non ſolum a Regibus, fed populo eongregato ſècun
dumſüam diſèernant legem. Mos iſte Generalium Congregationum, fuit non ſolum inCroatia
& Sclavonia quemadmodum evincunt diplomata Regum , in quibus tot ſubſcripti (unt , quin
ſuperius pag. 110. Zvanimirus eonfirmavit privilegia, in maxima congregatione Regni, Co
lomanus ut pag. 136. ad congregationem Croatarum miſit nuncios Gac.) ſed in Germania & 1m
perio. Ut rem hanc evincunt eorum diplomata. Veterem huncmorem, tam congregationum,
quam condendorum ſtatutorum , Belam non ſuſtulifl'e, anterius monumentum evincit. ll.
Damnat erroris illas,qui Sclavoniam ſub Vhdislao II. Regni jus conſecutam putarunt. Ait
enim, R egni Sclavoniar. Quare tametſi ad dioetas Ungaricas , ſuos Sclavoniá mittebat nuncios,
ut ex corpare legum videre eſt , vel ſeparatim Sclavonici, aut lati pro Sclavonia articuli con~
debantur; vel allati ex dicetis Ungaricis ,in congregatione Statuum Sclavoniae, ‘modificaban
tur. Vide Hiſt.Ec.Zagr, in memoriis, ut pag. 262. 274.. III. Dicitur in dipl. A’obiles, G' ‘
Jabbagiones caſtrorum , [zac-jura Regni, &Bananas - - - exhibuerunt. Item: Et N0
In'les ac Jabbagiones caflrarum de de/Z‘enſibus Bani, debent - expediri. Itaque diſtincti
ſuêre Nobiles , ajobbagionibus caſtrorum ,utrique nihilominus , Statumpulzlicum Regni fa
cientes, ad Congregationes Regni conveniebant , unitique pro ſalute Comme, Regni, Regis
conſulebant. Anti uitas rei , patet ex D. I. S. Steph. cap. 4. ubi ordine hoc reſeruntur Regní
Status ,poſt Pontigces nempe,Princi}7es,Baranes, Comites, Milites, Nobiles. Certe An
dreas II. in Dec. 1232.‘Nobilium initio meminit, prouti & art. 8,]0bbagionum art. 13. 19—
ſervientium 2. 3. &0. Quad porro milites ad _Regni Congregationes,Dia\tas quoque olim evo. .
carentur, patet ex tot diartalibus articulis; de Sclavonia autem ex memoriis Hiſt. ECC]. Zagr.
a pag. 161. Quin ad publicam fingulorum notitiam,uſ ue ad annum 1753. ad Sclavonize Ge
nerales congregationes,OffiCinles confiniorum , nominefiobbagionum Caſtrenſium & vocaban
tur, & comparebant. IV. Banos , ProRegiam exereuiíi'e poteſtatem ,fatis condiſcimus , dum
ſtatuta firmabant, ut in Hungaria, articulos Reges. Succeflivè hocquoque ad Reges tranfiit,
ut demonſtrant confirmati Regni Sclavoniae articuliperReges. V. Judices per Regnum con*
ſtitutos fuiſi‘e , docent verba: de Judicibus per Regnum con/Zitutis íbit. Item circa finem:
Et quad omnia ramiffiz debito ordine abjêrventur, cum Comite Zagrabienſicontinua Naº
biles, ò’ duajaíbagiones ca/Zri , é? totidem cum Comite Crifienſi z quos Regnum eligendos
duxerit , judicabunt. Hoc firmant diaetales Articuli 5 &in memoriis Hiſt. Eccl. Zagr. ſuis lo
cis relati ex actis publicis , electi judiciorum Aſi'eſiòres. Erant nihilominus , Ban¡ quoqueJu~
dices: ji ac7i0fiat inpra/èntiam ncſtram( ab exemplo uempe Regum , quibus &que fuit pro
prium forum , Auditorium Regium vocatum ,teſtªntibus tot ſententiis in eodem latis) uin—
dena diei actionis : ſi vero in praſèntia nq/Zrorum Judicum &c. Judices hi Banales , tuêre ~
Vicebanus , Protonotarius , ut iterum docent ſententiw, poſtremusque Sigillum Banale recipit.
V'I. Obſervari meretur: Dun¡ Ízq/Zilis incurfics , vel exercitus vener'zt ſúper Regnum ; aut
Dnus Rexprocefferit in expeditianem perſònaliter ;tuna Nabiles dictzRegniSCIaI-Onic
jfnguli ò’ univer/z ire ad exercitum tenebuntur, ita tamen quod ¡idem cum Baronibus ,
uz'bus voluerint, exercituandi habebunt liberamfacultatem. Quªe obligatio agnoſcitur
llione congregatorum Statuum. VII. Docemur quoque ex relato dí lomate , fuiſi'e tributa
ordinaria , nempe ZaluſinaszPracurationes 5 Defienſusquze per [Sicatares exi ebantur.
Item Mardurinas collectasſèprem denariarum ,Judicia exercitualia,quae ad Ca actºres,
uos nunc Perceptores vocamus, pertinebant. Horum tributorum mentionem leges Hiſt, Ecº,
agr. pag. 83. 90. 91. Item 47. Quze Y & qualia? ejusmoditributa fuerint? loci hujus nºn eſt
ut explicemus. Zaluſina* , videntur fuíſi‘e, Dicae a ſylvis. Vox forª formata ex SelavonicºZa,
eeea . [ug
 '904. Notitza Prctlimz'na'r'es Pannoniae VeterisPeriocIus III.
Zag five pro luco, aut ſylva. Ab his, olim cenſum fuiſſe ſolutum Regibus evincit RegisEmeª
'rici diploma Hiſt.Eccl.Zag.pag.44.ubiSancúnus - - utdemardurim’an/Zris - - - quam
etiam deporcis, - ~ decimas percipiant. Item ex art. 22. D. Andreae Regis , ut concludi
videatur, ſub Andrea II. occaſione citati articuli,paſcuationem ſylvarumztributo pactªto,ceſ
ſavifl'e. Ultra ordinaria pra-milla tributa , fuiſſe quo ue extraordinªria , evincunt diploma
tis verba : Vel etiam callec'Ïam , qua?, in Regno ;eri Cºmín et. Vlll. Conſiderationem
merentur Verba: Inficper volumus fizlóſilentio pana’, quod Obiles de Zagoria, G’ aliis
Comitatibusſimilibus, eo die, prout aliideſèenſàm dare non teneantur, nec ejus adſtare
judicio ,ſèd Banus eosjudicabit pro tempore corzſl‘itutus.v ComitatUS Sclavoniae plures exti
tiſſe, quam Zagrabienſem & Criſienſem extra dubium eſt, erat enim Podgorjenctſis -, Zagorianus,
Vereucenſis , Poſeganus, Valpo, Syrmiaz hac ªétate &0, ut haec ex diplºmatibus & monumentis
pcrſpicuè demonſtrare poſſum, iſthicvc: B aliis Comitatibus; cum addíto tamenſimilibus.
Hale ¡n voce,cum :enigma totum lateat,ab eXplicando,t0t annorum fata , mearcent. Opine
tur quivis ex lubítu ,in delicata hac qumſtione. IX. Firmam'u'r in deſcriptis apud Ortelíum
per Leonem Imp. gentis bujUS moribus , reliqua inter: Peregrinis bcnigni ac mires , ò’ ¿llos
‘ l'ubenter ac humanzter excipiebant, è’ a loco in lacum comiter deducebant, &ab omni n0
xa qflenſioneque integros {Iª/ècuros confervabant. ¿Sec, Enimvero ¡n diplomate ſancitur:
Villico etiam domus una, ac'iuriceſiwe pro rECÍFÍehdZS Ízo/jzitibus libera relinguatur. X.
Firmatur aequè Par. I. tit. 9. Pra~ſcribitur enim ïmò citatiohis modus, & in poenalibus,judi
ci¡ gravamen ante ſeptimum terminum recipere nod potuit. Primumque in octavo termino
proclamar¡ debuit. Quae Wñrbüczio exçlicanda erant , neque tam brevis eii'e debuiſſet citato
in titnlo. adò: Pra: Wòrbüczio exfoma
licat pqfflèfflzgcmatus,
pra-r0 acivam ſihe
hancCautionefidejigffòria
: In ac'i'ione etiamfurti, ſive
violentiae, vel cujuslibet-maleficii judicetur.
&0. Libertasa quibusvis tributis ſatis exprimitnr, dum deſtenſus ‘adcurias Nòbilium Coller
&Uribus prohibetur: Quinimo ſ¡ ad Nobilium terras ab onere itaque, fundi Nobilium exem
tifuêre ) dicand¡ venilſent, dicari non poterant: Item aliqui commorumes ſúper terris N0
Zilium -, vel Jobbagionum ca/Zri, dicari nan debent,ſèd Jobbagiones eorumſi quos habent.
Credo attamen intelligi, commorantes /üper terris Nobilium, maritosignobil‘es, uxm-isrw
bilis jure ,in Bonís manentes. At contendere de eXplicatihone nolo; dico tantum -, intra Andreev
II. diploma , dªtum_anno 122.2. atqueànterius , annos qmquaginta eſi'e; hinc non ſolum memo
riae recent¡s,ſed fa'cillime plurimorum, qu¡ interfuerunt co'nſtitutioni decreti Andreas, pree
ſentium conſtitution¡ praªmiſi‘ae, teſtimonió , contenta firma'ri. Quªe, dum Bdnus Mathew,
Pro Regia poteſtate firmavit , ſeeUndum legum praªſcripta , de ſide teflium,ſubſiſteredebent.
' Sunt in relato diplomate plura, qua: illuſirandis legibus noſtris municipalibus ſerviunt,
firmandamqueearum Vetercm conſuetudinem, At uia ejusmod¡ commentarios, ab [Cris Pa-v
triw prazſtolaremur, i'CflEXiones nullas ponimur. _ riores ſecimUS, cum ¡110mm grafía, ¿lui
cum rerum examine nec Scriptores,hec diplomata legu'nt, at Unicè cauſa memoriae; turn & eo*
rum , quimaledice're 'n’on ceſi'ant, deſcriptorib’us diplomatum , atque ex his ſcribentibus, PUL
tenduntque terrarum orbem , quin Ipſam Divmªm fidem -, m probabiliſmo & opinionibus tutam
quieſcere. Sed legem ’conſtituo 'neminin quin ad legis .preferiptum P. 2. tit. 6. ſcribo, adeoque
leſigem explendo, culpa cªréo. RefleXIonibus deductls , demonſirare conor, veritatem citar¡
tituli 6. jam reVertamur. q i è l' q
Superius pag. 124,exh1bmm1¡s diploma ›, quº": Dzlet'ºt'o coghqz‘ò noflro Joanne Angelo
Domino Sy‘rmiaz Comite Bacſtenfi. Atque ¡find anni 1242. Cum porro ab anno 124.6.- in
diplomatibus exprimatur mempriaKEpiſcopi-Sirmienſis, ‘ut apud Schmitth in 1èr,Epp.Agrien.
Pag. 14.2. anno 1 24 .Oliverio .ózr'mzcnſiz In Archiep’p. Strlgo'n. aun-o ‘1 256.0_1íveſiuc Szrrmen
fis, poſt hunc La islaum EprCÓ nm Sirmlenſem monumenta exbibeant. HIPOECCLZa ªpag.
67. anno 127'3'. UgrinoM a gazonum nQ/Z‘rorum Comzte Szr’mzen/i; Lauren'tlo !gra
‘ Pince‘rnarürn mſtrorum Ómit'e deKeiUe,&' de' Korqfflow,qu0d ¡pſum pag.166ª in conclu~.
fione apud Schmitth Epp. Agrieh. videre eſ’r, ‘Ut dubitari 'nequeat mortuojoanne'Angelo, Be~
lam IV. eidem ſuCceffiſiè , Sirmiumque Sacra;- Coron'ae,per Sclavonia? èxtènſidnem incorporáſ
ſeÏ. Hinc Sirmio in Comitatus diviſo. Ugriïzus Comes fuit Sirmienſis, Lau‘rentius de Kewe
&Krafi'ov. TUm , Kewe partem fuiff'e Sirniii argui'r‘nu's ex concluſio'ne Carol¡ Regis z4o.ªnnís
'poſteriore Epp; Agriempag. 22 . ubi: 13:1‘ Georgii Sancti Irenèz' Keú , hoc eſt, ut poſterio’ra
eXplicant díplómata,Georgii pifè‘opl Sii-menſzn An ’vero Epiſcopatus Sirmienſia, a Bela
1V. Circa 125,6.quo ¡s Sirmium rehabuit z fue'n't fundatus ?‘ Oliveriu’sque primus Ijjplſeopus ²
’u't quidam arguunt, ¡deqqu'ia ab annò 1247i ‘memoria Epiſcop'orum Sirrmenſium m dlp om?
tibus 000urreret: aut E iſcopatus ifie, aAS-. ege Stephano fundat'us fuerit?ſed Circa 1020:(v1‘—
de ſuPra pag. 104..) amiizſo ceſi'oque Sirmio , bccaſio non fuit, inferenciª diplomatib'us EPlſCOª
~ ' ~ Porum
 Sclav. Croat. Dalmatſub Ducibus Regzbusque Hung-Siria, nos
rum Sitrnieníium memoria , non examino. Saºcu10 IV. quam fioruerit, meminimus Hifi*
‘cel.Zag.a pag. 12. ſaeculo V. irrumpentibus barba_ris , deſiit. Quamvis autem occaſio nou
fuerit,refferendi Epiſcopi Sirmienſis ¡n diplomatibus Ungariae Regum, a S. Stephano, ad Be- Ñ
lam IV. uſque; tamen, quia nec in Romanorum Pontificum epiſtolis: nec in memoriis toties
\ubmiſſorum Apoſtolicaz Sedís Legatorum, ad Serviam , Bulgariam, Cumaniam , Blachiªm , ſi
ve Valachiam Sirmienſis Epp¡ memoriam , me legifl'e reminiſcerer, ut¡ haªc occurreret de Boſ~
nenſibus Epiſcopis; doctis eruditisque Viris elucubrandum relinquo, modern¡ Epiſcopatus
Sirmienfis, five poſt ¡llam barbarorum ¡ncurſionem SXculi V. cui rectius ,ſundatio eſt attriª'
buenda ?
De Bulgaria ſuperius meminimus. Sub Emerico nempe ,elevatam in Regnum, ab An.
drea II. negleciamz Bela IV. an ? & quid pro Bulgariae erit .ª a doctioribus erudir¡ optamus.
In unico, eoque tranſumpto confirmatoque ( vide Hiſt. cel; Zag. pag. 329.) comperimus: Be
la_ - - Bulgariayue Rex. Quod dehinc ¡n titulis Belªe neſcio an ¡nlèrtum' fuerit. Cauſam ne
glectus hujus arguo, quod Stephanus Belae filius, poſt tractatum cum Ottocaro , ſuorumque
motuum cum Patre compofitionem , Tranſilvaniam illasque Sacrae Coronas partes adminiſtra
verit , adeoque , ut ceſi'as filio , Bela habuerit. Sed dum Anna]. Parte L' pag. 330. ex Raynal. ex
hiberentur compofitionis litterae Stephan¡ Regis, ¡n quibus: includèntes ait eidenzpaci, B"
eaden: vallantes Regna nq/lra,videlicet Hungarian: , Dalmatiam, Croatiam, Ramam,
ò'erviam , omenam, Cumania": , Bulg arz’anz, totumgue Ducatum Sclavonia* , ut horum
conſideratione Bulgariam poſi'ediile videatur Stephanus 5 l'ubſeq uè autem: Pradic'la’ ordina
tioni &yaoi includi volumus , è’ includimus excellentes Donzinos , PlzilippumFranca
ram, 8 Carolum Sicilia: Reges illa/tres , Carolunzjuniorern primogenitunz i ſius Regis
Caroli, generum nq/Zrurn: - - ~, flenrlcum Bavaria: ª ~ Belam Ducem de aclzow, 8’
de Boſtzafratrem ncſtrum.- Uroſiurn Regem Service, &Y Stephanumfilium ejus juniorem
Regem Service generum \na/Zrum , Svetislaum Imperatorem Bulgarorum &0. Horumcon—
fideratione, ſi Svetislaus Bulgarorumfuit Imperator ‘Z quomodo Bela , Stephanus ¡tem ,ſe
Reges Bulgaria.ª ¡nſcribere valuerint ? doctiores examinenb Prefecto perpenſis ¡is, ute Scrip—
tores Byzantiniſcriberent; quee item Illmus Aſi'emanus Tom. V. cap. 4.. pag. 176. co legit ac
curatiſiimè , neſcio an relatum monumentum a Ra nal. Y aut Scriptores Byzantin¡ , errorisv
damnandi? Bela quoque IV. filios plures,nominis ui Bela , babere debuiſi'et. Enimvero Bela
Sclavoniae Dux,anno 1269. uod mortuus fuerit, in dipl. Ecºl. Zagr.relato pag. aOO. Bela IV.
teſtatur ( vide quoque Hiſt. ccl.Zag. p. 88.) Quare í¡ ann’o 1271. ut in pactis cum Ottocharo,
vixit Bela Dux de Machow è’ Bofiza ,frater Regis Ste lzani,alter fuit a Bela Sclavonia
Duce. At haec quoque concilient eruditi , ſentiantque qu judicaverint, de relatis per Ray
naldum pactis, quibm pra-tenditur , juri omn¡ ¡n Styriam, Carinthiam , .Carnioliam , & Mar
chiam , ſuo univerſorumque haeredum nomine, Stephanus renunciáſſe. Quin* ¡nſigniis quoque
r alibus , Corona? videlicet,glad¡o , monilibus, aliisque denodiis & theſauris, per Dominam
Annam( Otthocari Socrum) ¡n Regnum Bohemia? delatis.
In monumentis noſtris a Ladislao IV. tot numeroBanorum eſt memoria. Haªc ſub Bela
1V. etiam poſt Tartarorum ſugam, non legitur. Quare fundamentocaremus vel opinandi,
Banos ¡llos ( de quibus infra) ſub Bela incoaſſe. Radaslao Illzſtri Duce , Bano totius Scla
vonia' , monumenta exhibent. Verum in hac Sclavonia noſtra , nec ego reperi, nec a Rittero,
aut
laumMarcellev¡c
Sclavonia: hi0 ,in extractibus
hujusBanum eorumdem
fuiſſe; , refertur
niſi Radoslaus monumentum,
¡dem uo docer¡
fit, qu¡ La islaus oliit Rados
eſt lLucio lib. 4,.
cap, 9. Anno 1242.Banum ſuiſi'e Dionyſium teſtaturArchid. cap, 39. & monumentum pag.124..
ſupra exhibitum, prout¡ & pag. Igzddem Dionyfius Banus teſte Marcellevích anno 124.5. in
Privilegio dato Comitibus Hudina exprimitur. Radoslaum diplomata in ſerie Epp.Agrienſi~
um exhibent ¡n armis 124.3. & ¡247. ut conſequi neceſſum ſit , Banos continuo ſuifl'e mutatos.
Ireni Ban¡ ad annum 12'43. memiuit P. Schmitth ¡n fer. Epp. Agrien. Sed haze in Banis exa
minanda reſervamus. Bi/zaclz modernum , Mahometano Imperio nunc ſubjectum, intra Libe
ras Regiasque Civita tes collocavit Bela IV, quod commemoramus ¡deo : ( vide etiam Hiſt.Ec'.
Zªg, p. 87.) ut videas , non obſtante deſolatione Regní per Tartaros ſacta , Belam IV. Hunga
riam extendiſi'e per Sirmium ,Stiriam , Carnioliam , Ducatumque Maraniaª &c.
DALMATIJB jam meminiſi'e oportet, ob Scr¡ tores Venetos, qui, ut pag. 14.2. retuli
mus volunt: Bela Rex ~ - fl: recogno/èens , Ja ram Venetis relaxavit. Verum pro more
noſtro
que , Belae 1V.
Scriptores Regis,
Venet¡ Dalnzatia:reliquae
,Dalmatiae pcfflefflírium dºcere
, dempta volumusSacrae
unicèJadra, primo. Ita Ue :Tametſi
Regnicèoronae ne
poſi'efl'o
rium , ſub Bela 1V. Controvertcrent; nihilominus ne erroris damnari valeant, vel a arte, ad
totam Dalmatiam concludatur , praecipue dum fex Civitate Jadra , diviſio Da maria ill -'
~ fí mari
Hg/Zor. Baltlzaſaris Kercjelich,
 \06 Nºticia Preliminares Pannonia Veteris Periodus III.
s———.
maritzmam, inventa a Dandulo eſſet, ac per Geographos, Scriptoresque canonizata haberetur.
Dalmatiêe maritima! poſi‘efl'orium ſub Bela IV. firmandum cenſuimus. Profecto Colomanum
-Dueer'n, aDalmatis agnitum habitumTe; Julam item Banum totius Sclavonix, ſuperius de*
Ínon'ſtravimus. Immo Dandulmapud uciumlib.4. cap. V. Jadratini ~ ~ Joannem Melia
eJem Comitem expellunt, E5’ Nliquos Venetos cum bonisfizis detinent ~ - cum Colomano
fratre Bela IV.Regis Hun aria’ componunt, &Regis vexilla erigunt, B ejus auxilio
urbem muniunt , Ez’ a Duce ( enevo ) requifiti refipi/èere renuunt, /èd Venetos captivos
abire permittunt. Sed de hisinfra» Ex diplomate relato a Lucio, exſcriptoque L. 4. c. 5. Nº*
bilibus Pharen‘ſibus per Belam IV— annº 124.2. elargito ob fidelia prieſtita ſervitiª, indulget I.
Eccleſia? Pharenſis electionem~, defidelibus inquiens ad Regnum Hungaria ljºectantibus
- - electus :amen Regia Majç/Zuti prwſèntetur, ut ab ipſò gobſervari dignum jjura Epi
jòcpdliaÏrecipiat. ll. lnduz—glet eleé’çionem Comitis: eligendi affumendiſibi Comitem de
' Hungaria, 8 ad Regnum un aria pertinentem, quemſibi utiliorem circum/jzexerint,
dummodo Regi 8 Coronafide Is etiam in mandatis ipſius in omnibus Ogequendo,C0mes
autem pra/iciendus, Regi Hungaria- pragſentaizitur confirmandus. D' us autem Comes
oonflituetſibi Judicem Prqfuo arbitrio valuntatis. - Jupanus/èmper de 'genere GivicÏ:
elígatUr - B quod ſitJupanus ambªrumlnſularum tam Fariquam Braze &c. III. Con
cedimus, quod nulla unquam collecta, vel exaé‘t'wa Nobilibus in eadem Infiila habitan
tibus exi atur ima i ſòrum libertas in Ómnibus inconczçffa conſèrvetur, niſi voluerint ho
norare. ‘n firmar¡ art. l. tit. 9. & -explicarifiibfidia, quee in Decretis Regum occurrunt,
eil'e nempe honoris , ni/i voluerint honorare. IV. Proſequitur: Cum autern Regi Hunga
rnia exercitum facere plaCUerit, Nobiles de genere Giniclz cum duabus barclzz's, quas /Ia
bere poterunt de impenfiïraparatisaè armatis ,ſècundum quod Regiam condecet
i ‘ flfajeyïatem , una cum nautzs rengatorzbusſervire teneantur. Vide tam cauſam exem
tionis Nobilium , quam &firmari relata pag. \uperius 193. V. Nulízzs dic'ïorum Nobilium
zn eadem infitla commorantium , entra Civitatem comparere, velreſjzondere ooram ali uo
judice tenEantur ; forte RegzaniMq'ejZatem,_ Dalmatiam contingeret advenire, ik
taque libertate migrandi , ait: Prafatz autem Nobiles de genere Giniolz eadem gaudeant
librar-rate , ua Nobiles de Spalato ¿ª Tragurio perfruuntur. Dubitari itaque nequit,;inſu
las PharaFBrazzo , uarum 'unus fuerat Supanus; Spalatum item Traguriumque,ad Sac-ram
Coronam ſub Bella V. pert'muiil'e.
De Stephani Epiſcopi Zagrªbienfis, in Spala‘tenſem electione, mentio eſt pagas. Hiſt,
Ecol. Zagr. elcctum ſuiſſe evincit inſtrumentum apud ar]. T. 3. p. 263.11bi: In Nomine D.
N. j. C. Anno Incar. 1242.1ndict. XV. Men/è Julio. Temporibus D. Ste hani Archie
Iecºt'i &c. Et quia apud Traguriu‘m anno 1242. ſexto Idus May, memoratum harenſibus de
d'iſſet Bela Privilegium; Stephanus quoque Arehielectus , menſe julio pro Monachis judicáil'et,
Bela Rex certo co ol‘cens Tartaros e Reg’no recefiiil'e , ſub finem Menſis Ma'i deducitur in
Hipgariam reddivi e. Thomas Arch. cap.41.nulla Regis facta mentione,ſed Regina adhuc
'c'on dente in Cq/Iro , Gunccllum Archiepiſc. Spalat. mortuum refert , & importunitate Lai
Ñ ca l ’ ¿lecturª fuiſl'e Stephanum Zagrahienſem , Re 'namque cum Regio puero in Cliſi'aª Caſtro
remanfiſi‘e , uſque ªd Menſem Septembris. Menſe ecembri anni 1242. Belam fuifl‘e Verevczo
demonſtrant ‘diplomata tam Zagrabienſi Civitati ( pag. 124.) quam & Samoborienſibus data.
Pºſt reſignationemSte-phani, quamvis in Archiepiſcopum Spalatenſem fuerit Thomas Archi
diaconus electos, ſecutis tamen variis motibus(quos non deſcribimus,at fi lubet legeArclI. a cap.
42. fignanter 0313,47. ) Thoma refignante, Hugrznus, five Ugolinus in Archiepiſcopum Spa
latenſem ſuit electus. Quam rata fuit haz-C BelªERegi electio, docet diploma apud Far]. T. 3.
P, 263. quò , dominium Infii_arum ,B Conntatum Civitatis ¿Palatenſis eidem contuÏit An
. ¡¡º ¡244, VI. Nonas Octobrw. Teſt'e qUOque Archie!. cap. 47. In diplomate inſinuato leger*
cºn: de impena'endis ab ipſò, nobis Ez‘ -nq/iris filas, è’ tato Regno IZQ/?rº impq/Zerum , ma
ximº Circa maritimªſèrpitiis opportunis. Hugrinus, aut mallis Ugolinus, Spalatenſium
affectu caruit, quºd jura Regis tueretur, e'fl'etque Tragurienfium fautor. Lege Doctifll Faria
fum Tom.3, p, 270. ubi exhibentur monumenta, emonſtrantia Ug’rinum Comitem Spalaten
[em ¡mà fuiſſe, Anno 1248. poſt mortein Ugrm1,elcctus \nerat in Archiepiſ. Spalatenſem Joan.
, Ózes , ſedJoanne rejecto ,Papa Rogerium Apulum de partibus Beneventanis ,Spalatenſem fecit
_Archiepiſcopum_ Factum hoc diſplicuit Belª-.º, Thoma Archid. cap. 4.8. In çffus ªutem
Partes Pannonia( Rogºriua)vemt _In Ungarzam, pergens ad D. Bela cgis curiam,
cum commendatz‘tiis DD. Papa: littens, expoſuztſèriem negotii , ualiter -ad regimen
,'Spalatenſls Eccle/ia fuerit de/Zznqtus. Non autem placuit regali eifitudini, quadfa
Hamfiierat 'Circa Ipſum, non modzcherens Indigne‘, quod Promozm-fwª'z ¡7mm- ¡¡7.
marl

LÑ—…Ñ,
 Sclav. Croat. Dalmat. flb Ducibus Regibusque Hungarice 307
ÏÍS conſèientiam , ò’ a enſüm. Dgffimulato tamen indignationis motu, adzledfem fit—d—;l
Archiepiſèopumpaci ce‘ abire permi/it. Comitis Spalatenſis officium, quod Ugrinus ratia
Regis habuit, Rogerio negatum fuiſl'e, evincit Decretum Rogerii, factum occaſione vi :catio
nis reformafionisque caeno ii Benedictini S. Stephani ( vide T. 3.1:. 276. Farlati ) anni ¡a51. die
6. Septemb.qoó, Ótqzhanus Banus , è’ Comes Spalati exPrimuntur. Eſt quidem iſthic Co
mes Sclavoniae; verumidem Doctiſl‘. Farlatos pag. 6. habet.- Anno ¡250. Stephanus e Comi
tibus Brelzerienfibus, Bºnus Sclavoniae, Comes Alva-[ati, uſque ad annum ¡262. Videre
quªm eſt lib.4. cap, 9. Lucii , Bela? IV. datas in Viſvar ll. nonas A rilis litteras ad Trago—
rie s , quibus: Eccepradileéi’um Bfidelem nQ/ZrumSteplzanum anum totius .S‘Clavanice
- - ad partes marítimas transmi/imusdantes eiplenam aucton‘tatem - - - cui tanquam
nobis in Ómnibus pareatis &0. Rogerius affectum Bela* mereri ſtuduit ,quia teſte Thom.Ar~
chid. cap. 4.9. dum ob Conrad¡ adventum Spalatum, claufis templis, in villas ſecefliſi'et,'Con
radusque in Epiſcopi domibue hoſpes, Scrinii Epiſcopalis charcas perveſtigáſl‘et : Sifurte a
liquod inveniret firiptum, ex quoſfqffet de irzfidelitatefiti Regisſinfamice napa no
tare. Neque reperiſi‘et quidpiam, tis prudencia Rogerii comprobªtur. Hinc quamvis Bela ,
armo n51.demoratos in Dalmatiaiad S. Petrum ,intra Salonam & Tragorium ( lege cap. 20.
Amhidiac.) improperáfi'et Spa]. quod Rogeriom alienígenam & ignotum , nec de ſuo Regno,
& prªeter Regis conſcientiam & affenſum aberent Archiepiſcopum , proviſurusque Regum ju
tibus , vinculo juramenti eosdem adſtringeret , quod dehinc nil tale attentabunt ; Roger-¡um ta.
men benignè tractabat. Occaſione hac, elargitus eſt immunitates lV. Nonas Novembrís Co—
mitibusBribirienſibus, die ſequenti Sibinicenſibus¡ VII. Ka]. Decemb. Tragurienſibus, horum
territorium au "ens Regal¡ fundo Bç/Zri a,vocato. De S alatenſibus cap. 50. Archid. teſtatur,
eOSque cum P enitudineſàce gratice re inguens, ad UE: ar. reverſus eſ?.
Confiderationem magnam Thom, Archid. cap. 51. o ſuam obſcuritatem meretur, quo
reſert: A matre Regina,cum exercitu, ductum in Dalmatiam Belam Ducem puerom , ideo
uia fidelitatem requirebat ab illis gentibus, (nempe Dalmatis & Croatis) declarato Duci
mſtandam. Habito eatenus colloquw, Archidiaconus neque praeſtitum, neque negatum re
eenſet
cabilis ſuill'e fidelitatis
videlicet juramentum
vindictm , totus eſt. , Sed
vcrum in accuſanda
homicidium Regina*v
duorum ſaaminea
illorum pro enſione,impla
interſeéliorum , cauſaeſ
ſe non potuit, adeo quzefitae poema, quam nec Bela Rex indulgere poterat, at biennio capti
vos detinuit Spalatenſes, hosque dimifit: XII( Obfidibos in Bilzacs receptis. Sane perpenſo
filentio Archidiaconi , de fidelitate jurata Bela, Rogerii Archiepiſmpi periculo, &z per amicol
facto recefl‘us ſubſidio,caeteris item iſthic deſcriptis; & Comprimis, per Thomam Archidiaco
num ut Oratorem , Privilegiorum anteriorum allegatione ſacta,puto ego: Spalatenſes,Belam
pro Duce ſuo, acceptare noluiſi‘e , conſcquenter juramentum fidelitatis fuiſi‘e deprecatos. Haze
ſuerit cauſa, ut captivos non dimitteret, niſi receptis obſidibus jurataqoe Duci Belas fidelita
te. Hoc i ſo poteſtatem Regiam ſatis conteſtatus, Opinionem hanc meam , firmare poll'et eti
am , qu annum 1268. Ducatusfitiprimum , Bela Dux , exprimat ut pag. 200. Proſecto
Bela: Ducis ,eadem pagina , memoriam ex monumentis Spalatenſibus retulimus, qua, Domi
no nQ/Zro naturali eXprimitur. Praemiſl'a neſcio eccur Archidiaconus cap. 51. tacuit? Haze,
eruditeLector, fi clariora reddideris, anobis referencias tibi gratias ſcias. Interim, eſtò Belam
pro Duce ſuo agnovifl'e videantur Spalatenfes, Belam nihilominus Regem, & Rolandum to
tius Sclavonia? Banum , Comitem ue Spalatenſem in memoriis monumentorum ex rimebant.
EnimvcroFarlato teſte pag. 280, om. 3.Tabula* Caenobii S. Rayneriiexhibent: 0 1266.
lndict. IX. 9..blnil. Re nante Domino nqflro Bela Serenifflmo Rege Un aria, Eccleſia
Spalatenſi vacante Pqfiore ;temporibus Domini Rolandi Illiª/iris totius 'clavºnice Baní,
ò' Comitis-&palateIY/is. Item ibidem Anna 1267. Indict. X. 5'. Januarii , Regnante Domi
no nq/lro Bela Serenifflimo R ege Ungarice , tem oribus D. Johannis Ven. Archiep. ¿Pa
lat. Domini Rolandi Illa/Iris totius Sclavoniaª Sanz' , ac Comitis ójyglaten. Et quia mor
tuo Ro erio, Joannem Hungarum de genere Buzad accepil’ſent Archiepiſcopum,opera hu—
jos effe um credo, ut Anno 1269. Belae Ducis memoria eXprimeretur, ſed haec novo modo,
nempe : Inclyti SclavoniaeDucis , è’ ¡zo/tri Domíni Naturalis. An obſides illi dimifli fue
rint anno 1268. quó , Ducatos ſui , annum primum Bela eXpmſiit ? me latet. ArchiepiſcopiJo-I
annis ſententiam ex monumentis Tragurienfibus a Farlato deſcriptam Tom.3. p. 28!. Si erudi~
te Lector examinare dignaberis, invenies mores tum vigentes in Dalmatia ; Abbatibos Mona
chis , ob Regula: D.Benedicti violationem , dictatas ab Archiep. viſitante pcenas , deniqueſecun
dum Decreta Regum Hungariae , S. videlicet Ladislai, & Colomanigoannem Archie iſ. refor
máfl'e Clerum, & Monachos Sibinicenſes. Cojus demonſtratio, ex ecretis Regum Bugarix,
eornbinatis cum ſententia, patet; uberioren;r ªutem cum ad ſcopum nom-um ¡¡ºn pertineat ,
ſ a mi
 /
\
,'03 ' Notitia- Preliminares Paſinnonia Veteris Periodus III. ‘ ‘
miflàm facimus. Thomas Archidiaconus Spalatenſis, immortalis memoriªr, anno 1268.dieVIÍI.
menſis Maji piè obiit,optimè meritus , de Sacra Regni Hungaria: Corona , utilitate veritateque,
ſuorum Scriptorum. Ut ſententia mea ex Scriptoribus, qui ad nos devenerunt,ſuntque ſerva—
ti ; poſt Anorzymum Bela? Regis , in cognitione utilium Publico , &1. Sacrze Coronas rerum , pri
mos jure haberiporro
debeat. ‘ .
Quamvis Scriptores Venetae , Inſulas caºteras, Jadra {ola eXce’pta, nec controverſi
tant; aut per Belam Regem , ceſſas iisdem fuiíſe ſcribant. Joannes nihilominus LUcius lib. 4..“
\ cap.8. admirando genio , maritimarum Civitatum , melius lnſularum , dominium SereniſïZRei
public@ Venetae all'ercre, variisth Scripturis Iſthic exſcriptis, deducere laborat. Quin Segniam
plane juris Venetorum eſi‘e átametªſi varius m í'cribendo, ac Segniam ſeudum Ungariae expri- -
mendo) concludit : Cum a [Luc .Segmaz ex antiguo zrg/htuto Con/ul Venetus moraretur, veª
xillurngue Divi M'arci erigzfiíleret, utrumgue Rex( nempe Ludovicus) vetuit ,. in tracta— Á
zu itaguepacis, Veneti ,- .Regis arbitrzolpermiſèruntmt vel aligua ipſòrumjura (obſerva
has voces lector) .Se nz'ae firvarentur , ve /zzs ablatzs Comites Veglice ò’ .Segniw honoribus,
G’ Privilegiis gua- 'eneeiis habebant privarentur. Quake cogimurzo poſitum , quantumin
nobis eſt,homine privato videlicat, majoribusque deſtítuto auxiliis , egum Ungarm, ó’
Sacra: Regni Corona-z jus , in Inſàlis illis demorylrare , dein'de Lucio reſponſuri. Hinc ni
hilominus vidcat lector, 'uſtifiima fuiil'e vota conatusqpe Leopoldi(ng.1,indicata) fi ª quo.
iam Sacra: Corona: ſubjectorum , Scriptoribus Venetís , & cumprimis Lucio , Paulo Sarpio ,
lillinutioque reſponderetur. Animadverterint indubiè , Miniſtri Conſiliariique Leopoldi , Requi
vocationes Lucil, ideo cum cuivis ſuarum rerum verior eſi'et co itio, optárunt ſi uis,pro ve.
ritate ſcribcret. Pluribus commiffum fuiſi'e opus , Ritterus ai'rmat. Demum P .Societatia
JEſu, & Gabriel HeveneD, molenicorigeſiit MSS. & diplomatum, ut horum citatio , pro- -
vocatioque evinceret. Quid ipſe fecent? Ignoro. Quid Timon? czeterique poſt eum Scriptorcs,
edita vulgataque teſtantur opera. At quis exiget ejusmodl opus ab-.iis , qui,ex jurata fide, at.
ue obedientia , \uis rebus proſpicere debent, aequilibrando qua-vis ad rationem Status ſuorum,
ªc inſtituti. Paulus Sarpius Monachus licèt , Senatui Veneto ſcribitur fuiil'e adlectus, ob rerum
ejusmodi publicarum commentarios. .Nos quantum valemus, ex debita fidelitate praeſtabimus.
ItaqUe I. Si Inſulae illae maritima: Juris poſl‘eil‘orilque Regum Hungariªn non ſuêre, qua ratione,
elargita ſunt tot PrÍVilegia Si immumtates, a nobis ſupra , atque a Lucio relata?. Qualiter de
ſi Phara &Braza , ordinavit Bela, exhibente Lucio dipl. l. 4.'Lrap. 5. Mentitªs hand fuiſi'e credo,
Civitates illas Marítimas, dum in memoriis monumentorum , Reges Hun arize Dominus n0- -
fler exprimunt. Banos SclaVoniae d‘um agDOVerunt, ab his Preſlaldcs accxpientes, totque CX—
tmra ſuperius indicata. Mentitum-quo u'e Belam Regem quis dicet? dumindonatione pag.193. .
deſcripta ait: tempore_ Perſècutzonis 1 arturorum , in partilºus ndlris maritimz's eon/Zitutis,
Traguriique ela rgitum a Bela Rege diploma , Luºius exhibet. Ugrino Spalatenſi Archiepiſc,
Dominium Inſularum, teſte Archld. cap. 4,7. Bela qui attribuiſï'et .² fi nihil juris Bela.- in iis fue
rat. At his Carterisquegeneralibus omilſis, utinam Inſularum illarum diplomataêrmonumen
ta habere poſſemus , Lucii conjecturaz atque confuſiones, viro alias docti¡ïimo,panderent veri
catem. Interim, quie de .Arba ,Aſaunz ſuperius. apag, 150. retuliſnus, ſedule lector , revol
"-IS. ltem edictum Stephani Ban¡ apud Luºium lib. 4.. cap. 9. de anno 1251. ubi Arbenſibuz
indulget , novam ‘Civitatem condendiin Jablanich, Sane ſiVenetorum fuit Arba, qua ratione ~
permiſiſi'ent, populum ſuum transfer-1. Accedit in iisdem affecuratoriis, exprimi: Circumrqua.
gue autempro utilitate, populz _1121 congmorantes, eandem libertatenz, qua utuntur fra.
urienſies, B Sibenicenſès, CI’ alza: Cívztates Regis in maritimis, juxta mare con/linda: ,
fiabebunt. Itaque Civitates marítimas , Regem Belam tenuiſi'e conſtat. {5’ aliceCFvitatesRegis
in maritimis. Quoad Para, .Brazen , Corzulam , & Laugurſtam , en HonoriilLI. Papas Bre
vE , aC]. Rittero deſcriptum , cum nota lib. V. fo]. C. fors centeſimo.
Nobilibus Viris H BS.(forS Hieronymo & Stephano) Comitibus de Vegla. Sacra*
fió'ncta BC. con 'avere Eapropter BC. qffènfia , Per/¿mas vç/Zras ſub Beatz'proteéï’ionem
Pezrifizfiipz'entes B nQ/iram, Tornar .Infizlas Inter S alatum - - — fitas -viclelicet Fa
ram , &ª Brazen, Cor ulam , augur/iam cum parvu 's Inſulis,ò’ aliispertinentiisficis,
(juan: intelleximus, C arifflmumin CÍIriſt’ofilium nq/Zrum Regem Uhgarcrum Illa/Zum
(intellige Andrcam lI. ) In recompenſàtionem multarumſèrw’tiorum , quee exhibueratis ei
dem, de mera vobis liberalitate donájè,ſicut ea ju/Zè G pacifice pqffldetis, B’ in inſtru
mento Regis'ipſzus cory‘ecto exinde continetur ,- auctoritate vobis qu/Zalica Cºry‘irma
mus_ ‘Etpraſè‘ntzſisſêripti patrocinio communimus. Nulli ergo BC. ndírªprotectionis ò’
corffirmationis irzfringere. .Si quis autem ¿fc, Datum Laterani IV. Kal. prilis, Pontifi
eàtusïNqflri-anno quinto, Hoc eſt armo 1:21. En firmar-i ea. quee ſuperius apag, 1854110
"'~ - unu
 Sclav. Croat. Dalmat. fizb Ducibus Regibusgue Hizrzgario: 3'09
huímus. Breve hac ,effectus fuitAconcianªe legatíonis. Deducimus ex brevi prªetniſi'o, & ªlÏl
dictis dícendisque, ab Andrea II. Inſulas illas , donatas diverfis fuiſi'e , ut recenſitas cum Veglía
Comitibus Frangepanis, alias ut infra aliís. AnVenetís alíquid in Jadra indulſerit , dubitand¡
praebet
tur , ſed fundamentum , Epiſtola Marini
, cumDucis apudLucíum lib. 4. c.a portubus
12. ubipqffèfflrium narrª..
ſalvo RegumUngariae jul-e obligationeſi folVEndorum proventuum , ob
nos Villicus Regia; in Dalmatia fue-rat, ut mox infra. Caeterum ex donatis ªb Andrea II,
prªſatis Inſuliª,Iquis dicet donationem ſactam fuiſi'e , ex territoriis Venetis, ipſis nec reclaman—
tibus , quin imo onorio Papa, donatarios in protectionem ſuſcipiente, donationemque confirª
mantº. Verba illa: cumparvulis .Infidís , B aliis pertinentiisfizis , uti minores quoque lnſu.
las donatas fuiíſe demonſtrant 5 fic eas quoque, legitimi fuiſi'e juriª Sacra'. Regni, Regumque
ct Corona?.
De Ve’ lia autem ' , perpende lector, Belae III. diploma , pag. 167; inſertum, at ’ne anni
¡¡93.quó ex Ungariae eXprimit: Dilecti Bfidelis no/Zri Comztis Bartholomaeide ”egcta,
‘quem ſuum Comitem exprimere Bela non poterat, ſi Veglia , Regibus Hungariae ſubjecta non
fuiſi‘et. MÍRUS autem, homines intra illam ( hoc eſt Inſulam Vegliªe) BaniForo , tum unicº
relinquere, dum z'n ea terra fuerit. Verum ad reſelendas omnes & quaslibet Scholaſticas ex
plicationes,tam memorati Privilegii, uam etiam reliquorum , ſupra relatorum, Andreas , &z
'Belae IV. exſcribímus ex Ríttero in M S. Qffuciw .Joan, Lucii , diploma, quod notat , in Ca. ‘
mera Regiª Poſom'i reperiri, & abs ſe ibí ex original¡ deſcriptum , dum juſſu Leopoldi, de
.his ínveſtigáfl'et. Efi autem tenoris ſequentis.
,, Sígiſmundus DEI Gratiª Romanorum Rex ſemper Auguſtus,ac Hungaríae , Dalmatize,
Ñ Croatiae, Rama!, Serviae, Gallitíaz, Lodomeriae , Cumaniae, Bulgariaeque Rex. Marchío
,, Brandenburgenſis; necnon BohemiazLUCemburgcnſis hzeres. Omnibus & ſingulís Chrifli fide
‘;, libus przeſentibus & futuris, praeſentium notitiam habíturis, ſalutem in ſalutis largitore.
,, Ne tranſeant in tempore, quem tempore aguntur, providentia adim’zenit humana,ut rerum
,, geſtarum ſeríes, ſub litterarum teſtlmonio, perpetuo memoriae commendetur. Proinde ad
,, univerſorum tam pmfentium uam futurorum ngtitiam harum ſerie volumus pervenire;
, ,, quod Magnificus Vir dominus‘Nlcolaus Com-esvegilefiegne , Modrufiae &0. ad NOſtrae Mª.
,, jefl'atis praeſentiam veniem, Nobis porrexzt prmleglªles patentes litteras Prasdeceſſorum
Ñ Nofirorum Regum Illuflrium Hungariae , Progenitorum Nofirorum; ſupplicans exinde N0- A
,, ſtra: Celfitudini humilíter & devot‘e, ut eªs litteras regalen, juraque ſua, ac omnia in ípſil
,, contenta, fibi, lla-redibusqueſuis , hac-redumgue ſuorüm Succefl’oribus, approbare, ratifica..
re, & noſtro dignªrcmur patenti Regalique 'riviiegio confirmare. Ideo nos , ultra benevº
,, lentiam Noſtram Regiam, quam ſibi pro ſms merltis grata liberalítate erimus , ¡¡Í/is, audi.
tis,ê’ diligenter intellect'is jaribusfiªs, melinatíquejuflis requifitiombua fuis;ªttendente3.
,, ue fidelitates, & fervitiorum meritº. gratioſa, per Eum nofiro culmini exhibita , Inſizlam
,, ?uam Veglenſèm Civztafem, cq/qu, vlllas,_Ó/lvas ,nemora ,portas marítimos, Salinas,
5, Scopulos vºceros Pervzch , Plasnzclz , B’ Alm'ts , cum illorum pertmentiisfluraquº Patro
natus Eccleſiarum , Noſtra Regia authoritate, perpetuo, ípſi Magnifico Viro Comiti Nico.
,, lao praedictoſiuisque haeredibus, ac hªredum Succeſï'oribus , approbamus, ratificamUS,con.
firmamus , ae relinquimus acificè poflidere, habere & tenere, pleno ¡ute, cun¡ Omni inc
,, rítªte. In eujus .rei memoriam erpetuam,,pra*ſentes conceflimm litteras has noflras Prívr.
Ñ legiales, pendeutís autenticiſigilli nofiri du licís, quo videliºet,ut Rex Hun arias utimm
munimine roboratas. Datum per manus Rd in Chriſto Patria D. Eberhardí EpIſcopi Za ª.
,, bienſiS,Au]az Noſtrae ſummi Cancellarii, fidelisnoſtri, gratè dílecti. Anno DominiMíIï-ſi
mo,Quadríngenteſimº duºdecímo. Kalendis Novembris. Regnorum autem Noſtrorum an
,, no HUDgariPe &0. XXVLRomanorum verb III.
Sane haud fine Verecundia , evaneſcit preceps illa Luci¡ ſententía: Quomodofeudum
Veglice a Regibas Hungaria: aCCCPerÚZt ( Comites nempe Vegliae) nulla memoria reperiª
tur. Reperitur ſªne, & quidem teflis omni exceptiono majoris, Sigiſmundi videh'cet Regis ac
Imperatoris, qui , nequaquam per clauſulam dicitur nob’zs, ſed per ſe: vê/ís , auditis , è’ di.
Zigenter intellectis ,ex Pmdeceſi'orum ſuorum Regum Hungaria? , diplomatibus, Privilegiis ,
donationibus, prmdictiComitis juribus, non in Vinodo],aut Modruſs, vel in Se nice Comitaª
tu , ut Lucius deceptus putavit; fed in IIz/üla Veglenſi, Civitate &0. Nicolaum omitem ,Rei
gía ut a¡tauc70ritate,confirmavit pleno jurº. Piura ad nos non pervene-runt rei hujus teſti
wonia, qUamvis conatus omnes ªdhibuerimus , fi ex Inſula , obtinere quwdam valuifl'emus. Ac
verbº. multa, res nullas accepimus. Quae verò relata ſunt, cum tefles in foris exceptionem pa* d
terentur, omittimus. Credimus attamen , ſiTabullaria Regiarum Camerarum, locorum quo
que authenticºrum eXpendere‘ntur , reperienda ¡alumna , quibus jura Regum noſtrorum , & Sa
, , g g g º"
HyZor. Baltñªſm-u Kechèlzch.
 me , Notitia Preliminares Pannanice 'Veteris Periodus IH.
'cree Corona* firmari, doceri, illuſtrarique poffent. Caeterumv in rem hanc prorſus alien¡ hand
'ell'e deducuntur,articuli 23. 1630. Item 4.2. 1638. & 32,anni i649. Haud enim fuiſſet ratio,
ut in Diaeta Hungariae petita illa proponantur, ſi loca maritima feudum fuiſi'ent Venetorum.
De Segniae Comitatu,ut deceptus aſi'erit Lucius,paulo inſra dicemus. ¿In Vegliae item pollèſf
ſorii robur. Deductis demonſtratisque contra Lucium lib.4. c'. 8. quantum nobis ,priva to ſtudio
licuit,Regum noſtro‘rum 'Si Sacra-3 Coronae,in maritimis illiSCivitatibus Si In ſulisjure atqueyoſ
ſcſſorio , nunc 'i-cliquit.
quee in dubio de Jadra, juxta
òeal quiag’radus probabilitatis
inquiens, hiſtoricae,
de \zac _ladra venitUngariccti
ca tiane dicendum.Sóriptaresper—
Ritterus q'üae
Peruaſilcnt; 'neque Bélam- IÏ/Í cum Venetis quidgudm (¿jªen/¡Mis habugſiffiè, memineriznt ,
idea En’ nos ad dubiaê’ z‘ncerta earn relegamus: quaminus credibilefore arbitramur, Ve
netos C’lzriſlianaeReligionis prapuínatores ,afflictçffimo Bela: Regi ajªlic'liancm addidijï
ji" , cujzcsfuga ª? angn/i'iis relatzs, andulus iÍZ/èait: cui Venetx divino intuitu , cummul— g
¿a erga eum ageré potuiffent, nilzil ‘injuria’i i intulerunt; ut iniguitatis Lucins merito
arguatur, qui rebus Venetarumflorentilms Ungariague deſblata, nandum rejtauramm
Civitatem,facile captan¡ faifflê a Venetis divulgar, qua/i utilitatis gratia in turbidopiſf
carentur. UXVisaLucio relata,cap. V. Vl.&VII. ex levioribus prefecto reflexionibus( pu
ta errorum m annis , ſilentio Chroniſtze illius , ex quo deſcriptam c. 7. compoſitionem intra Ve—
netos &Jadrenſes accepit ; &c.)rejicit. Verum nos, neque Rittero ſubſeribere poflumus , ne
que quaevis Lucii rcjiccre. Itaque ſententia noſtra: Poſtquam Rex Andreas II. libertates majo
res, Dalmaticis illis Civitatibus permiſiſi'et, democraticam iis relinquendo gubernationem:
Poſtqúam plures inſularum illarum pri vat'is contuliſl'et; Banos eapropter Dalmatiae ſup
prime-nda; ſtudium omne fuit vicinorum, ob Dalmatiaz commoda, magnarumque rerum ge
rÍ-ndarum octaſionem , ejusdem, ſuis modis potiundae. Honorius Papa , per ſubmiſſum Lega
tum ſuum Aeoncium, quod nil neglexerit, ſuperíorel memorias teflsntur. Venetze quoque,
rebus ſuis proſpexerunt, per' varias conjunctiones & afl'ociationes , quas videre'eſt in Lucio,
Qujn imo ipſae ha? maritima.- Civitates , cauſa ut putabant libertatis ſuae Conſervandae ,in diffç
tentiis emergentibus intra illas , cum altera alteri ſubjici nollet, ad poſcenda viciniorum au
kilia , 81 conſociationes ineundas, neceliitabantur; ſaepe ob navium neceſiitatem , aut maris A
(iriaticicummoda, avicinis ad ineunda füadera invitabantur. HEBO manifeſta ſunt, ex monu—
ínentis por Lucium exhibitis; Et ne adhuc dicta repetamus , perpendelib. 4. cap.V. Lucii,edi~
Hum illud Fridericilmp. ubiTragurienſes de artz’bus Dalrnatia- ultra mare, fideles amicoe
ſuos exPrimit. Cap. VI. acobiTeòpol.Ducis enetiaium , ad tres annosproximefirmam
fiabilemflvcietatcm lia ere ¿3’ ten-?re cum Ómnibus lzonn’nibus, item cum omnibus homini
Las totius lnfizlae Veglien zs, ò’ totius Infitlce Apſarenſis, atque, ſub vinculo ibi nominato,
cui unt ad praſèns, vel erunt in Jadra, pro filpraſèripto Duce è’ Comite Venetiarum.
’idelicet ad reducendos adertinos. Venem plurimum ſoliciti fuêre proJadra, omnesque il—
lorum conatus_, pro ea Ibi, miris modis ſubjicienda , ſunt ex prioribus clarilſimi. Chria Ra
inana, plurimum in Spalatenſibus collocaviſſe deducitur ex relatis. Almiſani, inſtar Narenta
horum Olim , ſ-eſe elevare procurabant, ſed tam ab his vicinis, quam & Dalmaticis Civitatibus,~
pyraticae arcuſabantur. ln his attamen ipſ-.S , Dalmaticarum Civitatum pra‘rogativis, aC liber
tzxce , jus UngariaªRegum GI. Sam-ze Regni Coronª, non ſolum ab his Civitatibus agnoſcebatur,
ütPrivilegiorum confir'matio, er Belam Regem facta evinceret , Lucio quoque hic, cap. V.
ſcribente; Jadrenſium protecſihanemſz‘z/èkêzifflè, nempe Belam, Privilegiague eisdem indul
ſgfflè , ut Dandulus refert , firmante hoc, aroli Regis Privilegio, _relato per Lucium cap. 12..
lib. 4..quod vide fis. Praeſtalcli item dati per Banos; horum ſententize , Dalmatinorum adcur_1~
am Regis provocatio &0. ſuperius ‘indicata 3 verum etiam , RomanosPontificeS , in quibusws
Dalmaticis, ad Reges Ungaria‘e recurriffe ,ſuperiora teſtantuç, Sie de comprimendis Almiſa
'his , 'pro fu'bſt'antia Rayncrii , aliisque ſupra indicatis. Neque video cauſam , eccur tractatus ,
'quos Venetêe pratendunt,cum Ungarias Regibus puta Andrea II. Bela IV. feciſl'enç Venetªª 9 \Y
juris nihil habuêre Unga riae Reges , in Dalmatia. Quid eſt, Villicumifihic fuifl'e, ut p. 184._Re
gis. Quare tametſi( ruinante Dalmatiam jſpecioſª quadam libertate , gaviſa: fuiſſent maritima:
*illae Civitates atque I‘nſulae , ſub dominio attamen, Regum Hung-a ria-E fuêre. Sed Bela providus
atque prudens, 'perpenſa vicinorum induſtria, ne jus lcgitimum Hun aria: eludatur, Coloma
'ni ſratris Ducatum in Dalmatiam extend it ,' Ban-i item? ulae ,‘ſub titulo anus totius Sclavanicz.
‘Mortuo Colomano , Dionyſium Ducis titulo, iſthic re iquit , qui JadramadverſusVenE-tos fuit
'tuitus. Poſt hunc, Ladislaus, five Radoslaus ſucceffit. Deínde Stephanus. Tandem ſecundo
'genitum filium Belam praefecit, cui dum fidelitatisjuramenmm_ praeſtare Spalatenſes renuerant,
‘quid evénit ? retulimus. '
' Venetaejadrae potiundae , quod fuerint ſtudioſiflimi caret dubio, Venetos ſervandae con
. _ ' Jun'
. 1
\
 Sclav. Croat. Dalmatfizb Duczbus Regz’buSque Hungaria. art'
_a
junctionis atque Societatis cum Jadrenſibus fuíffe ſtndioſillimos, una cum motivis, ex anterio
ribus ſatis apparet. An autem Jadrenſes , ſic earn coluerint, ut Venetorum ſubdit¡ effect¡ ſint?
non examino. Thomas Archidiaconus, antiquiffimus rerum Dalmaticarum Scriptor, vir per.
ſpicax , &Belzv IV. coaevus, adeoque teſtis idoneus cap. 4.3. ſcribit: Hoc tempore Jadrenſès
CII-es - - - Vanctico dominatuí rebellantes cupiebantſè, al) ipſiusjugo prorſtzsfiibtra
here. Haze fatisindicantªin ſocietate mutua, uxores illaè evaſilſejadrenſes,quas quidamma
Titi, pro ſerv‘is ancillisque habent. Interimjuri per hoc Hungariªº: Regum , nil eſtciorogltum.
Immo de his inſormatus Bela IV. ſubditis ſuis proſpexit, dum in Dalmatiaſuit,non ſolum Pri~'
vilegiorum confirmatione, ut Dandulus, Lucio teſte, ſateretur; verum adverſus Venetos,
Jadrenſium deſenſione , dum iſ’chic Dionyſium Banum , poſt ſuum e Dalmatia reditum , adeoque
124.2. menſe Circiter Majo reliquit. Qui ¡ſthic vulnus quoqueaceepit. (vide cap. 4g. Archidiav)
Obſervari merentur verbaArchid. Habebantque ma nas 0p ugrzantium copiaso‘clavorum {5'
Ungarorum, Ungarorum Copia.ª illae fuerint, quae egem! elam ſecutae ſuerant; Sclavorum
autemznon ſolum moderna? SclavoniX, fed ¿Se Dalmatarum, qu¡Selavon¡co nomine cenſcban~
' tur. Belli hujus , nec eventus,nec finem Archidiaconus deſcripſit; immo concludit: Ízis brevi—
ter prwlibatis ad materz’am redeamus. Lucius autem l. 4. cap. 6. ex Dandnlo, bell¡ hujus hi—
floriam continuat,quam,confiteor,me conciliare non poll'c. Si enim 124.3. die 2.Juniirecupe~
rata ſuitljadra,quid erat( vide tractatum apud Lucíum)die 3. NUvembris exeunte, anni 124.3.
contrahere cum Arbenſibus, Ve lienſibus,Cher(b,ſiveApſarenſibus ad triennium, utteneam
tur - facere vivam verram e/ànguine &foco Ómnibus Kayrtis (Jadrenſium defenſorï
bus)ï5’ depraédatori usmarz's,ò’ ſpecialiter Ómnibus Jaiïertinis, (juifimt, vel extitcrunr,
velamodojuerínt rebelles contra honorem , ó’ volunt-‘draw ſrzpraſcripti D. noſtri Ducisfj
communitatis'Ve-netiarum &0. Itaque, fi legitimum eſt, illud Lucii productum( nam to Na
Lflri Ducis, ſuſpectumredit, quia mandandum fuiffet ſubditis, non autem -per fmdus, ſocietas
ineunda)conciliari nequit Jadrae recuperado die 2. luli¡ anni 1243. Accedit Comites Veglise,
Belae Regifuiffe fideles, ut Bela recognoſceret in eorum donationibus ; fidelitas autem non ad—
miſit, ut contra Banum Bela? , &Jadrenſes; nos Rex a ſervitute Veneta vindicabat,ſçcieta~
tem cum Venetis faciemt, potiflimumquia ob dem Comitum Vegliae, Joanne's, anno ¡llo 124.3.
Potcſtas Spalatifuerat, ut Farlatus T.- 3, p. 6. Quare illud Lucii; Coniici potdl, veritatem
tantªt— rei, ſive I'egirimi juris , non concludit. Imò ſi legitimum eſ¡ , inſtrumentum illud conſo
ciationis , ( quod Lucius cenſet pro Vero, adeoque contra illud excipere nequiret) conclud¡ del
bet: Comitem Mi-Chaelem Venetum , ejectum ſuiffeJadrá , firmante ¡ſtud, pacificationis puncto
13. apud Lucium cap. 7,1ibri 4. ubi Joanni \Mic/lack' ultimo ComitiJadrce , expulſó, ~ guat
annis pro ſtztisfactione injuria* , dentur a communi Jadrae quoad vixerit lib. 200. Venetw.
Finem Belli hujus deſcribit Lucius c. 7. lib.4. nempe anno 124.4.. die 3.Junii transactum
fuiſi'e cum Bela Rege, deinde cum Jadrenſibus, Danduli adſert teſtimonium quoadPrimum.
De altero ex Chroniſtis non nominatis, ipſas cumJadertinis convenciones , fatendo ſolum , 9m:
apud aliquos Chroni/las vulgari zdwmate reperiuntur. Sed in re tant¡ moment¡ , nominan
di erant Ch roniſtm ill¡ , praecipue dum nec annum, nec tempus exprimerent. Quare ratiocinatio
Lucii]. 4. c. 7. pag.mihi ¡El, Idea priora hara Capitulº cum ¿pſo Rege Ungariae (cujus ta..
'men n‘ulla eſ¡ mentio in apitulis ) conclufizſèilicet anna ¡244., die 3. Junii , utquidem Chro.
niſta refert (Hic Doctiſi'. Lucium miror, qualiter annum hunc Chroniſiªe attribuat ‘Z dum ante
ſcriberet: ‘ ,, Chroniſtam autem Capitula tantum in ſuo opere vulgar¡ in(eruiſi‘e,tempusvero,
reique geſtre narrationem, qua:- inſimilibus preponiſolet ,, omiſiſſe) dcilzdepe'r Legatos Ve
netos aDanduZo nominatos, cum Jadertinis compoſita ( NB.) ar ui pote/Z. Verum tant¡
moment¡ res , atque factum praztenſive publicum , debil¡ innititur baſlg, ſiflat in argui are/Z ,
Quinimò confideratis pmmiffis , díé’ltl' poteſt: ſuſpecta effe pra-milla cum Jadren ¡bus fa
cta. Enimvero Sanſòvinus, teſte ictero, inter vitas Principum, Scriptores Venetos di~
-ligenter commemorat: quorum ortum ad Petri Gradenici Ducatum , finemque XIII. fae
culi refert, primumque fuilie fiſnrcnm Polum , Nobilem Venetum, Sed hic (Sanſovino te*
ſte) de rabus exteris quzedam ſcripſit, videlicet iter Trapezuntanum, & Cattajenſc; de pa
tria Tattarorum , & aliis Provinciis. Sub .loanne Soranzº Duce, qui 1312. Ducatum ad¡
¡t, flz’artinus ó'anutus conſcripſIt librum Secretorum, fidelium Crucis, & quasdam epíſto
las ad diverſos ches, Pontifices, & Cardinales in propoſito terraº.- Sanctae. Sub Joanne
Delſmi Duce Circa 1 3 56. floruit Barnabas Dardanus, qui tamen de rebus medicinas ſcrip«
fit. Ut lamenteturSanſovinus, ad ea tempora, parum precium ſuiſl'e litteris. Sub Marco Cor.
naro Duce , Dominic… Livni, B Natalis Venetus , hic de vitris , ¡lle 'I heologicis rebus ſcrip
sêre. Tempore Antoni¡ Veníeri ad finem Sªzculi XIV'. plures ſcripsére, nullus tamen hiſtoriam
aut Chronicon. Andreas Dandulus Circa annum 1347. Ducatum mctus, primUS ponitur
rerumVenetarum Scriptor,de quo Sanſovinuszjèrçyct ÍÉ/lariam amplam, {5 Lopioſàm, ¿t
g g g 2 \ Almª‘
l
 ns Notitia Pralinzinòïs Pannonia Vetèris Periodus III.
Ãnnalesffitis Teſlrictos. Poſt hunc eſt. Laurentius de Monacis, Secretarius Senatus, è
poſtea Creta: Cancellarius, qui de rebus Venetis chronicon ſcripfit circa an. 14a5. Demum
Bernardus Juſtinianus Venetam hiſtoriam in libros XV. congeflit circa 14.73, S¡ jam , ex ar*
gui pote/Z, ſtat pactorum ccffionisque Jadrae certitudo , cum Sanſovino teſte , Andreas Dan
dulus, ſaªculo integro poſterior , rerum Venetamm rimusantiquiſiimusque Scriptor fit , quo
loco, five aliquorum innominatorum Chroniſtarum, ¡ve Chroniſtae relatío, reponen'da effet, ar—
gu¡ poteſt. At de his certent ill¡ , qui ſcientiam omnem , in argumentationibus collocant, & pro
babilia' , pro veritate ac ſcientia habent. ‘
Mihi credibiliu‘s eſt, bellumJadrenſe , de quo Archidiaconus, ſopitum fuiſi'e , ob bella cae
tera ſuperius ¡nſinuata. Sed qualiter? ego determinare non auſun. Dandulus apud Lucium
1¡b.4. C. 7. Duxper Legazosfizos Petrum Dandulo, G‘ Stephanum Jïzfliniano, cum Bela
Rege Ungariae , _ladra remiffl) litigio perpetuam pacem juramentafirmavit, vicifflmpro.
mittentes , ne -uniuk~ rebelles, vel incommodantes alterutrum, ab altera recipere debeantu
Obſcuritatem Danduli advertit qu‘o ueLuciuS , & pro StephanoJuſtiniano -, levç/ler ,lu/liª
viano reponendum effe, pratendit. aurentius de Monacis 180. annis poſterior, lib. 6. pag.m¡~
h¡ 106. relatoeo, quod BelaJadrenIibus Privilegia contuliſt'et, 8! pecuniam pro reXdificatione
mu romm ſuorum ; quodve abeuntibus Tartarís , Rex ¡n Ungariam rediverit , Bano Diony fio ¡n
Jadrze deſenſioue relícto, nolentibusque redire ad obedientiam jadratinis , _Jadram fuiſſe oppu
_natam , Banuque graviter laeſum , &die V.Ju1¡¡ fine notabili made Civitatem recuper'atam.
Bona Jadrenſium intra Venetos dívilà. Bartholomaeum Comitem Veglix, privatum ſuis juris
dictionibus (qune ſunt contra ſoedus a Lucio relatum ) demum ait: Tandem Petrus Dandulo,
{D² Stephanus Jnſtiniano Le ati Ducis, cumjzrcediéïo Rege Bela acem firnzant perpe
tuam. In pace autem Rege o uente/icut cavetur ;dic7unz autem Karem, {5’ Venetos1167"
Ñmittenms tenere Civitatem Ja renſèm ,cum pertinentiisfiiisſicut Cives Jadrenſès olim te
nuerunt,ſine ulla contradic'i'ione, vel contrarietate, nec intromittemzw nos per nos , vel
noſlrosbucceſibres de Civit'ate Jadren/i Cum ſüispertinenriis in perpetuum. Et rebclles
Jadrenſès removelzimus a Z'Jariz itague nocere non poterunt Venetis, Héc quis conciliet ;
“Ode-YC in perpetuum Cum ſuis pertinentiisJadraz: attamen obligare ſemet : Jadre‘nſes removebi
mus a n1ar¡,'qua ratione,Venet¡'s nocere non poterunt. Promiſèrunt autem Veneti , ami'caª
¿Eliter dare auxilium cºntrainimicos Regis maxime Circamaritim‘a ( itaque adverſus Luc¡
‘um , Bela 1V. maritima tenuit) neefacere confcrderationcm contra Regem cumſilis inimi—
'cis , &ª maximè Domina Beatrice ,ê’ſilio fito dicti Regis Nepote. Demum exules _ladra
'ti'ni Confitentcs Duci/inc cauſà rebellc’çffle ,poſcunt impetra’ntgue Veniam: Civitas remaª
¡mªt abſoluta pote/late fitb Venetis , muri marítimiprQ/Zernuntur , ca/Zrumgue con/imitar,
ñ' Step/¡amis Jzçjtiniano , ¿bi remanet Comes, Quis Scriptorcs hos conciliet '2 Dandulus Mono,
lo poſterior, dum ſupra ſcriberet: Ducem per Legatos, Jadrae re'miffo litigio ,cuw Bela Re
ge perpetu-am pacem juramento firmáſſe, utique ſatetur, praetenſion¡ inJadram Ducem celliſ
ſe, Excel]. D. Laur. de Monacis, anni's ¡80, poſteríor , ſuperiora feribendo , innuere videtur :
Jadr’am ceſſa'm fuiffi: Duci ,ea rationeſicut Cives Jadren/ès olím tenuerzmt , adeoque ut feu
dum jure Cl'íentellari , ſeſeque a mari remoturosJadrenſes , ne nocere valeant Venetis. Epiſtm
la Ducis ad Carolum Regem , qua Dux Marinus , Jus Regní Ungariae eXpraeſi‘um &notorium
in Civitate fatet‘ur; Inſtructio ‘autem Legat‘o Veneto "data, ne oſtendat ſemet praªtenſionemjaª
'di-ae facere, per modum litigii, Danduli narrata confirmare videtur. Horum confideratione,
puto ego: Lugere debere Apoſtolicum Ungariae Regnum , defectum Scriptorum, de utilibus
Coronfe & Reipublicee rebus, ing‘ratitudinem vdeteſtando eòrum, qui liberalitate Regina no
ſtrorum gaudentes, beneficiisque Ungariae fruentes , obnubilant Verius quam illuſtrant tantº*
rum intellectum , 'ut opinione atque ſcriptis , legitima Comme , Regum'que noſtrorum jura, in_
'extraneorum obſequíum perdi effician't. A
' Interim ex ¡is Epiſtolis , quas a Marino DUCe Venetiarum cap. mi libri 4..C]ariſi‘. Lucius,
'refert ad Carolum Regem Ungarióae ſcriptas-,easque ¡n appendice Annalium Danduli ¡n Codi“
Vaticano repetir¡ 'affi rmat; judicio Beqdo, _juſti "¿active Lectori‘s ſubſter‘no, quid cenſendum fit,
'de accomodato negociojadrenſi , inter Belam IV. ae Venetos. SicMarinusibi fatetur dejadra;
’Verum ut Re ice Maje/Zati fact-i 've-ritas patear, eidem rq/èrilzimw quod ipſa Civitas Ja
'drcz,<ur e/Z u ique notoriªmſuit ?iq/ira( ut ¡bi prietendunt ex unico [pofl'eſſorio ) j ~ 'us
Vez/?ri Regni U ngaria: exprmfflum, ò’ NOTORIUM -in ipfiz Civitate ,_/èi icetperceprio _ um.
rum partium tributiportae Jadrczſemper faeientes ob reverentiam è’ amorem Regium,
integre confervari G' dari -ad benZªlacz’rum Serenifflmorum Regu-m Pradecçfflorum vgèiro.
“zum, dum eisplacuit ordinare.. ' ' t poſlmodum zpſum jus -lzabuit BanusRegzonís ,jèzlzcet
Banus Paulus Croatoru-m , ta-nguam qui non intendeba—mus ,, nec intendmzus_jura tu
U². ,
 Salav. Goat.Dalmat. fiel: Ducibus Regibusque Hung-aria. ¡¡3'
Ïn—aliquo Regia, ſèdad conſèrvationem eorum (larepotius auxiliumè’ favorem &A Héct
firmantur ex pag. 184.. ubi Villici Regis eſt mentio. Quod officium honoris effe debuit, dum_
diplomatibus inſerebatur. Officium ſuum hinc intelligimus, quod nempe a portubus mari¡
Jadm aliisque, Regi debitª tributa percipiebat, & juribus regalibus attenderit. Vide dipl.pag.
158. exhibitum, in rei hujus demonſtrationem. Eſt ibidem mentio conventionum , inter Belam
Regem
cere & Venetos
/ilóiper , quas q/iendi
vos q/Zendi exemplavolunt Carola , committentes
conventionum ipfizrum, quaLegato ſuo:q/ijendere
vos fibi rovia'imusfa
debea—
tis , /i videre voluerit, Mirum profectò, ſi convenciones illae publica-ª fuerant, quod ad exem~
plar relictum penes Hungariam non provocárint, quamvis plu‘res vixiſi'e,& in gubernio Rei—
publicae Un arica: tum floruill'e jure credi poſlint, qui Belam IV. noverunt, dumintrahunc, &
Caro] um z ¡ve annum 13 1 Ltantum 4o.anni intercurrunt. Quidquid fit; in commiſſione (apud
LueiUmcap;12.pag.mihi 197.) inſtruitur chatus Venetus: ut cum videatur Rex in litteris
ſcriptis Reipublicaa Venetàe aſi'erere ipſizm Civitatem adſè totaliter pertt’nere , ut inter caete
ra in advorſum LegatuS cxponat I. magnum amorem & amicitiam , quae ªb antiquo viguitin~
tra Sereniſiimos Ungariae Reges , &Duces Venetos, II. Mutua & recíproca ſervitia beneficia
que. Ill, Sponſionem horum in futurum, proponentes: è’ nos G' tota Venetia prwdictum
amoremê’ amicitiam ad ¡¡z/um, &ª Regnumſizum continuar'e ſèmper futuris temporibus,
fiſiio culmini complacebit. IV. Famam. V. procuratum exemplar conventionum,ut oſten
'dat Legatua, tamen [zac taliter facientes, quod nonfiat, nec a/Zendatis vas [tocfacere
per modum litigii ~ - ſèd ad informandum animum ſàum de jure nqflro. Sane ſi conVen~
tiones Pmteníઠcum Bela initae, public¡ fuêre fmderis, Carolus obſervare illªs debuiſi'et,cum
legem fibi ponant contrahentes. VI. Dicatisſibi,quodlzabe:ztur per Chronicas nOſZras,qute
fuerunt diutifflima, Bſunt in nqflra Procuratia Sancti \March qui e locus z’ta/òlemnis,
uod jamſunt Circa anni 3:9. quod Jadrenſiesſjºontê dederunt [è, terram ,ladra alzª
_ſòlutê , ò’ praciſèDucz tuncprÍ/ènti , è’ Commani Venetiarum. Obſerva optime Lector, Lu.
cium ſupra praetendere , ex quo amChrani/Za , pacta cumJadrenſibus deſumpſifl'e, hic vero fa—
teri Senatum Venetum, Chronicas ipſorum effe, in Procurar-"a S.Marci, uarum chronica
rum auctores , ob lociſolemnitatem , nec nominare legato voluerunt. Ean em folemnitatem
puto‘ eſi'e Tabullariis alioruw Regum, quª: eſt Procuratiae S.Marci , & tamen horum monu
menta, (ſubtractis 31 .annis, ªb anno 131 Lquo informado illa data eſt) perhibent: anno 991.
Dalmatiam , ſub Reg¡ uI Croatiae tum fuiſi'e , uti ſu erius deduximus. VII. Sciatis,qu0cl
fi quas expenſàs comi et vosfacere pro cundo acÏRegem - vel aliter vos contingeret
expenſare O dicta fa o, vabzsſàtzsfieri integrefaciemus. En ab ipſo Senatu, arcanè Le
ato ſuo de cripta fundamenta,ex quibus,‘jus Venetorum adjadram , deducendum erat. Qua
fia hee ſmt? anve legitimum jus doceant? juris peritus Lector determinªr. Haze ipſa Ferdí~
nando II. fuiíl'e propoſita exjoan. Bap. Nanio lecturus animadvertet. Horum nihilominus ſe
’ ' dula combinatione , cum iis , qua: in epiſtola ſua adCarolum, Mariuus Dux Ven. exprwfiit :eſ
ſe videlicet , exprafficmò’ nororium jus Regni Ungaria in Jadra ,& in hujusjuris teſtimo
nium,duas pªrtes tributorum portae , five portusjadrae , Regibus Ungaria?,dum eis placet or
dinare , deberi; non ſolum pro juſtitia ferret quivis ſententiam; Videri nempe: ut feudum da~
tum a Bela ,poll'effam fuiÍeJadram a Venetís ; ſedinſuPer erfaoile intelliget cauſam tantarum
aequivocationum Lucii,aliorum ue Scriptorum 5 praecipu fi adjeoerit illud Albertini Muſfa~
ti apud Lucium cap. Iª. lib. 4.. adrenſès quidem Venetis diu faventes,pulſò prafidio ad
Banum [illadinum ~ ª defecêre ~ ~ - Exterriti tanta novitate Veneti, fiZadra, quafi
num marisAclriatici ad tutum navigantium tranſitum pqffldet, non modo vacans obſê
güiZ-S‘Oſèd ªd "belliſ-mºm df 'ªvªlª a curſàs marinos impedían‘, hoc tanquam fui exz’ti¡
momentum, initiumque into lerabile amovendum tollendumque decrevêre, etiam[1'45 CHI
juSque belli diſêrimine. Haec tametſi ad Ca roli I. Regis epocham pertineant , eadem tamen en.
rarum pro Jadra,ſub anterioribus quoque Regibus Hungariªn, cauſa fuït Venetis. Recolehic
dicta paz-:F 144. item 155. &0.
Re idua Cl. Luci¡ , quae arguit five a Comitibus perjadrenſes electis libere ex natione Ve
neta , five ex dÍVCrſiS' conjectationibus , leªvia ſu'ntª Profectò dum Civitates illa omnes, Pare/la.
tes ſuos , Comite: ítem eligebant , at ue hos ex lubitu , e variis nationibus, ea inde eſt conclu.
fio , ac fi modo argUErem , in hac aut illa Civitate Regiª, eſt vel fuitJudex , Conſul ,aut Sena
tor Civitatis ,ex natione alía, itaque Civitas _illa Regni Hungari‘ae, ¡util eſt five Im rii, five
Germaniae,SVevi¡e &0. Porro quisquís Farlati Tom. 3. a pag. 4. Spalatenſium Counter, Prio
res &a Scrutatus fuerit, videbit, moris fuiſi'e,extraneos etiam prºmovandi. Accuſandus au
kem videtur LUCi'us Imò, 'dum lib. 4. cap. 7. ex praetenfis pactis intra Venetos &Jadrenſes ſuh
Nro 5. vultxpªctatum fuiſi'e: ut Jadrenfishrefiipliarzt Comitem electum ª conſzlio Venetia¡
rm
liflºr. ~Bali'haſaris Kergſelich. ›
 _ _ ¡‘14 Noticia Preliminar-Es Pann'om'ae Veteris Periodus III.
rum,quz'_/Zet ¿n illa regimine, quanto tempare proeſèriptumfuerit a Duce. Pactave
lia-:C vult innita1247. dum nihilominus ca . 12. ex Madío ait:anno 1313. MenſeJunii .- -4
Pax {5’ concordium interi _ſòs Venetos Jadretzfirs firmatum eſt, ò‘ compoſitum in ¡¡una
modum videlicet: quod Jadrenſès perpetuo abelóunt dominium è’ regimen de Vene
z‘iis, nam ip/í debent eligere Comitem , ò’ Dux corffirmare, è’ ipſipermanelmnt z'n libertate
B Pªce. (de his quidem in Carolo) Si attamen anno 1313. primum confirmacionem electi per
Jadrenſes Comitis ~, DuxVenetiarum nactus eſt , qua ratione,pra?tenſa pacta ,ab ignoto Chroni
;ſta relata , pro genumis cenſenda venient. II. Lucius exDandulO refert,data ſuiſi'eJadrenſibus,
a Bela IV. privilegia. Capite 12. Marini Ducis epiſtolam , haec affirmantem exhibet. Immò eos
dem 12. capite,confirmationem Caroli Regis, IV. ldus Octobanni 1311.ſactam, adprecesja~
drenſium , Privilegiorum ipſis datorum 'a RegibusUngariae ſjvecialiter [7er DominumRegem
…Belam ; attamen animadvertendum ſcribit , Privilegia illa confirmata Jadrenſium -, eſièBelae lll,
convenciones memoratas Bela: 1V. cujus notte, nullam omnino adfcrt rationem.
‘ Capite ¿,‘, lib. 4.. Totus in eo eſt Lucius, ut monſzrantiam exhibe-at, Jadramz Arbªm z
Aufferum vulgo Cherſb, l/'egliam item, quin Se nimn ipſam-,Venetorum Reipublicªe eſl'e.
Reflectendum hic lectorem cenſeo : lnter Venetos & Ferdinanduna IL Circa annum Domini
*1616. bellum fuiſi'e’, de qdo bello alibi. Ex deſectu Scripto‘rum de rebus noſtris, Rempubli~,
cam Sacrze Coronm, Regumque Apoſtolicºrum jura concernentibus ſcribentium, cognitionis
item Dalmatiae Croatiae'qoe, Ferdinando, neſcio eccur? rem tant¡ momenti extraueis permit
tente, his autem , ut de re ignota tractantibus, & quaeſtiones Scholaſticas diſpumntibus,—an vide
licet competere poſtit mortalium cuipiam flíaris,quà element¡ dominium , ab exemplo ’aerís ,
ſolis ; Veneta: opportunitate ufi, videntes jura Ungariae Regum-,‘ nec proponi, minus autem uuª
geri, ex Dandulo aliisque Chroniſtis ,pªctís item quibusdam Bononienſibus-, inſulas omnes ſuas
effe aſi'eruerunt, & coram Papa, Regibusque ſunt lamentati, Quin ad ipſam Segniam pra'cm
fionem formárunt. Circumſtantiarurn tantarum deſcribendarum, oceaſione hac, hic locus non
eſ!. Lucium poſt compoſitas diſi'enfiones illas ſcripſiſi‘e, adeoque ſcriptione ſua, praetenſionem
tum factam, roborandam habuill'e. Animadvertens autem , viſo bono Reipublícae ſuas ſucceíl'uz
ad totam Ungªriam ,jus, per Sylveſtrinam Bulam adin ventam, atque ab lnchofl'ero vulgatam,
quam tota retrò' antiquitas ignorabat, neque ejus meminére Scriptores Rom-ani , aut nunc etiam
facerent mentionemfflrwtendendum:dum egiſi'etplliariil]am,Tragúr.Tabullariífide,Ungariae
miſertus, ne tota percat,quam per negligentiam Scriptorum 'noflrorum doluerit periviſi'e, in prór
_cipua parte ,Dalmatia videlicet, in notis teſtªtur; eompertum mihi tamen cºp’ notiffmzum efl
(perpende lector exprzeffionem , docti eruditique Lucii) illam, tham refert ( lnchofer )
.S-'yZUe/íri Papas epiſtolam, anna M Stephano Duci Ung.ſóriptam, in Archivo Tragurª
Ecclçſia non -reperz’ri , cum diligentiffl'me a me recenſimmſuerít &0. Mihi fateor, in ſtudio
:rerum patriarum noſcendarum Tyroni, 25. ante annos admiradonem ſecit , dom animadv‘erti
.Bulam illam ab univerſo Clero noſtro adorar¡ , ut cauſàm eX}›licandarum tot legum , Eccleſiae
ſticae diſciplinze,a Regíbus noſtris latarum, attribuendo Regibus noſtris, Vicariam, Vicarii
Chri/ii in rebus Eccie/Zaſt’icis poteflatem. Hace audita, & authoritate dignitatum geſtarum
falta, cum admiracione audivi,conciliare nequiens , cum traditis mihi, de Regalia .- Itemjuris
Canonici regulis, quod Vicar-ios, Vicarium dare nequeat: Quodve ceſi'et Vicarii oteſtas, mor.
tuo conference. Hinc Vicariatum Regibus noſtris , vel a Chriſto datum fuiíl'e , d endi oportere,
vel Silveſtro mortuo , expiraviſi'e. At haec me, ex lectione haereticorum librorum dicere, cum(
Obſerváſſem reponi, tacere debui. Interim ſi vivam , & proviſus ad edendum fim , 'in opere: de
initiis Ez’ origineparticularis Chri/Zi Eccleſice Ungariccr , hoc argumentum ex inſtituto perª
tractatum , doctis eruditisque communicabo,lubensque inſtruar, fierrare fuero deprashenſus,
P. Franciſcus Palma ,qui me , nec interpéllavit unquam, de animadverſionibus uas haberem
in Bullam, neque eas vidit legitque,ncſcio an me? vel ſeipſum tum mirabitur. edhis de C1-.
Lucio monitis , articulo item 23. anni 1630. quem legere digneris lector , ad Lucii, momenta
\veníamos
PrimUm petit a Cómitibus maritimarum Civitatum, quodve iſtud Venet'ae tanti ſemperſeª
cerint,ut plerumque Ducum filios in Comites eligi procuraverint.. At ad hace , ſuperius dixi
mus. Quin Lucius ipſe , Mem. Trag. l. 3.0. 4. p._93. maritimasCivitates , Viros litteratos in ofg
ficia pctlilſe ſcríbit , ‘a quibus z'is dein periculq zmmincbant , nzmzrum Venetis,dzlatandiſüí
dominiifèmper avidis, quod advertens Ladzslqus Rex Civitati Spalat. ſcribit Anno 1374.
inquien’s: 'Quarefidelituti Vra’firmiter prwcipzendo mandamus, quatenusſi nos natura*
Zen¡ Dominum R. Hung. ¿² Croatia-z cognoſèitis , ex tunc judzces extraneos de Civztate Vra‘
expectatis , 8 de Regno nq/Zro nobis fideles pro Pare/late , .vobis qffiumatis. QUOad lnſu
Zam Kçffl, deSebaſtiani Ziani inſtrumento,anni 1 174. ſequentiª obſervanda I-. Superiusó pag¡
b \ L 5\
 Sclav. Cróat. Daln‘zat.ſüb DueibusReglbusgue Hungaria, ¡¡g -
165. nos retuliſl'e ,annís illis Dalmatiam aBela Ill. Emanuel¡ fuiſi'e permiſi'am , qua? anno 1180;
ad S. Coronam rediit. Hinc an? & qualiter? conceſiio illa CII/Zn' Ke e, per Ducem SCbªſt¡
Ziani ſacta ſit, ad nos non pertinere, II. In 'Conceſiione memorata ,Rogerio pleniffima datur
poteſtas, omnes reditus habendi , tenendi, fruendi,.atq_ue omnes utilitates, ſuaS ſacien‘diz in
altero autem mox ¡bi exſcripto, anni 1203. Menſis Aprilis ,jadrw ,idem Rogerius Mauroceª
nus, quietatúr de ‘perſolutis, quae pro Caſtro Keſi'e ſolv¡ debuerant , hinc quietatur: amado
igitu'r in antea in e ſèmper ſècurusê’ quietus permaneas. SuPcriuspag. 170, retulimus ,Ja-ª
dram anno 120:. per Cruce ſignatos everſam ſuiſi'e. Papam indulſiffe, ut Cruce ſignati,nece\ſi
ſaria accipere’nt a locis per quae peregrinarentur. Quietantia de perſolutis CCI/¿ro Kçffle imª
poſitis ,jus Venetorum non docet; at ¡is ſolutam fuiſi‘e eam extorſionem, de qua qua-ſtumPaa
paz Emericum ,pag 171. docuimus. Accedit de anno 1202, die 15. Martii, documentum Cos_
mitiſi’ae Abſarenſis Daria( ex qua per matrem meam deſcenderem) de juribus & rationibus
Ke e,quó ,dum Daria, ut proprietaria diſponit de Ke a ,,hanc in anno 1:36. renunciantiª
busRogerío & Leonardo , una cum Novalia Arbae Comitibus, qua ratione, ex quietantia il
l'a juris eſi'e valeat Venetorum? ’non aſi'equor. Illa'guoque ſcntentia, quam Lucius lib. 4.. caps;
Petri Ziani Ducis Venetiarum exhibet, adeo abun at mquivocationibus, ut merito Rittero ſuü
ſpecta ſit. Enim'vero ſi joannes Siſindolus de mandato Ducis , fuit Arbi Comes , mandariei po¡
tetat, mirum'que Arbenſem communitatem -, ejusdem nempe Comítis, exprimi; neque Vocari
Reipublicae ſubditanu Sed quia ab anno 1105-. ( quo illud ¡nſtrumentum conſectum eXponitur)
marítimas illas Civitatesz atque Inſulas , major¡ ibert’ate donatas ab Andrea II. Rege ſuiſl‘e ,
ſupra reccnſuimus , ut cauſa túendae ſuzej libertatis , conjunctiones 'c-um ‘vicinís fece'rint, cauſa.
commerciorum &ſecúritatis maris , ¡'n circumſtanti'a illa ,qua , _Comes Arbi, Sinſindoluse Veª
'netiis forS fuerat, mirum hand erit, ſi Comes Arbenſis tum, adverſus hasredes Mauroc'eno’s,
antiqua Privilegia Venetiis exhib’uit. Yerum his-¡plis jUrª Regum Croatia* agnoſcuntur,dum
iſthic: Comes Arbenſis r0 co'rm'nunztate pradzóïá ~ g- ſI'Iam O/Iendit rationem vid. Privi
legia antigua , quzzfac afuerunt in tempore Gelimiri Regis Croatia; - - quee etiam _in
perpetuum firma inviolataque, ſunt declarata. Ut proinde, leg¡tiina Regum Croatia? jura, in
Keſl'am ªtqueArbam agnita Venetiis fuiſi'e concludantUr. q q l _ q ‘ z ' q
De Abſaro , aut Aufl'ero, miramur Lucium, dum illud juris ſereniſiima- Reipublicae arª
guit, ex inſtrumento Comitifl'm Daria ,'dum ipſa , DEIGratia Abſarenſem Comitiffam,ade0¡
que proprietariam, neque ab ullo dependeutem,ſeinſcribit. Quin in ,'enealo'gica ibi deductiOª_
_ne Comitum Abíarenſium habet: 1304. Andreas Daurus, primas e ec"?us a conſilio viajará
Venet. in biennium. Si Andreas iſte, anno ‘1304;Primuselectus fuit Comes Abſarenſiüm,haud
aſi'equor , qua ratione ¡n anno ¡eoszJoannes Siſindonus , eſi’e potuit, de mandato Venetiarum
Dux Arbi , pra-cipue dum Comitill'a Daria in armo '1202. die 15. Marti¡ , ut eſt apud Lucium,
promittitJadrenſibus jura ſua Kefl‘e, filium ſuum Robertum, in Comitem ſuum Arbenſes eª
legerint, quem etiam ele'ctum, eXponit ¡n deductione Genealogica, Lucius. _ _g - .
Pro adſtruendo Curzulªe & Maelitae Venetis dominio, exhibet_ Lucius Rainerii Geno, Tra¡
furinis, amicis uis, ſcriptam epiſtolam anno 1264-. Verumjus legitimum Ve'netorum in ¡nª
ulas illas , eo minus evincit epiſtola , quod familias Georgiae , jus; obtentum indubie ab Andrea
1],, in epiſtola illa agnoſeatur, 'dUm ſcribitur: jura ‘ad Tflzmffiectanúa, ſècundum canſàeª
tua’inem terra’,ſil›i omnia integre' tribuendº; prudentiam vç/Zram reguirendam duxímus,
B rogandam , guatenus 'eidem Comiti -'- '- auxilium &favorem cum oportuerit ad Manu
zenementum , ipſius refiminis prwbeatis. Nos nod indefeceritis gratum habentes, ire/1rd
teneamur precamina ibentius exaudire; Itemibidetn apud Lucium, 'anno 1272. iisdem Tra
gurinis commendatur ¡n fa'vo‘rem& auxiliu'm Comes Curzulà! &Mellet'a’e; Hªre inſulas has, ju
ris ſuiiſe Ungariae Regum , ſatis loqü’untur ,dum Tragurinis , fidelibus Sama? Coron'aezComited
Curzulae comm'endaba‘ntui'-. Sed Dandulus ipſe ap'ud Lucium ſateturá Marſtlius Georgia pro
Venetis Comes Ragufi/ , Curzolanos abſque Re i'mínefluc‘i'uantes, cum aliguibus conven
tionibus,fi4bſua protectione fitſèepit z non fine ucalis honoris difiaendiozquem illi Pol?
biennium expulerunt; Ut omnino admirandus videàtur mihiLucius, qui poſt bellum illud ¡nª
tra Venetos& Ferdinandum II. ſcribendo, fic conjectando firmat, argultque jura Sereniſiima!
Reipublicaz in Dalmatiam, ut veritatem nihilominus, examinare ſua ſcienti , Pandat; ‘
Pro Veglia, quam deceptus fueritLucius,pag; 209-. dictum eſt. Pro aſi'erendo Veneto-ª
i'um jure in Vegliam, Lucius & Danduli teſtimònio ütitur; & inveſtituree inſtrumento l, 4.. c4
8¡ exſcrípto. AdVCrſus utrumque eſt pag. "209; Sigiſmundi Imperatoris fides, &teſtimonium,
dequº ſu'perius. Quaro ſiínveſtitura illa relata per LUCium, pro conſecuta Frangepanorum,
intra Venetos
Comites Nobilitate,
Veglienſès Nobilescenſeriunicè debet,
Vene-ti effectá uti Comite.:
, ¿nie-r Lucius i li’enetos
ſe concludere videtur
pro Veglia ſcribendoj
, inter Cªmi-i
l “Q
l=.—.-. —__ _

Q 1’6 Notizie Preliminàrêb Pa’hnïmioe Veteris Periodu—s III. . '

tas vero Croatospro Seguid ( en Segniam Dalmatize non includi , ut modern¡ Segnienſes ſaee
rent ſemet Dalmatas Segnienſes exprimendo) cen/èbantur, jus Reipublic’ae in Veglíam , inſtruª
Menta i110 probar¡ nequit; cum nunc quoque per Indígenatum, tot extraneae Sereniflimae,
Celſiffim'aeque Familia* , pro Nobilibus , Statibusque Ungaria: habeantur, quin ideo , five ad Sª'
xoniam , Lotharingiam , Mutinam , jura ſua Ungariaz Regnum extenſa vellít. Si Vero per ¡nª
flrumentum inveſtiturªe, Veglia pro Feudo Veneto prªetendatur, hoc plane ſubfiflere non p0
terit_, quod docendum erat tam Dandulo, quam & Lucio, quando Veglia juris Sereniflimae Rei—
Publicze effecta fuerat. Enimvero e ſuperioribusliquet , Colomanum upiverſae Dªlmatíae fuiſſe
legitimum Dominum , neque vel difficultatem moviſſe Venetos , aut ad defectionem ſolicitáſi‘e in**
ſulas Cªrteras , _ladra excepta. Quam nihi10minusColomantls coercuifl'et amm I 105. item. l I 1 I.
Colomani Succeſi‘ores in pacifico Inſularum Dalmatiae poſſeſſorio extitifl'e , ſupra docuimus. flan,
dr:: tantum 1202. everſa fuerat, per Sacram miliciam. Quit: p. ¡44. poſtulato zdò recen’ ui.
mus ex DxLaur.de Monacis, locaílla, qua;- ex Impp. Privilegiis, Sereniſiimêe ſun't Reipubli.
CEE , Vegliae nihilominus nulla ibi eſt memoria. Quare inveſtituram potuiſiè legitime fieri, do
cendum eſt , ne pacta , vel fors requiſita,ad conſeq uendam intraVenetosNobilitatc-m, cum feudal¡
legitimo inſtrumento confundantur, Ve] prodeat veritas Statuum RegniUngariae & publícum te~
flimonium p. I 54. ex art. 32. 1486. deſcriptum. Sane D. Baro Paulus Ritter, ſuae Mattis Con
ſ11-. in opereMS. Offucíce Jaan. Luc-ii , inVeſtituram illam , ſuſpectam efl'e evincit, I. quod mani
feſtè falſum ſit , Frangepanos donatos fuifi‘e Segnia a Bela Rege , ut mox infra. Il. Quia Bela III.
Andreas,caeteriqueReges,Comítes deVegliª,C0mite.v/I‘IOS eXpreíſerunt conſtanter. III.Be]a 1V.
iisdem Comitibus anno ¡260. ªmpliſſima contulit Privilegia exſcripta a pag. 1‘93. uze meter¡
non poterant , ſi ªrmo eodem 1260.Vegliae inveſtituram a Venetis accepifl'ent. IV. erbís Rit
teriutimur: Mathias Rexanno 1465'. Ladislai condam Regis donationemfiz erpoffiſt
fionibus B Comitatibus Segniae ò’ 'Vegliae exiſler'ztibus, ítem Cq/Zris Slurzya, ¿firm-¿za ,
Novi ad , &ª Ledenicia in Regno Croatiae /zabitis Dujmo de Frangepanibus confirma
vit. ¿La confirmatio, uti 8 ſàperius memorata’ omnes in ſz‘zis originalibus, in Comitum
Fran epanorum , Zrirzianorumque archivo repertae, ¡zune in Reggſtratura Fiſèi Ungari-O
cz' afirvantur. Quamvis autem dic‘i‘arum archivorum eZeÍzCÍzum diligenterperlegi ,è’ que
ad ona totius Croatia’, tªm interªmnea’z &'- nuditeraneae ; uam etlam maritima-per
tinent, ſedulo a'e/èripſi : inveſtitura tamen a qunerío Gena enet. Duce, Schinellae cae- e
terisque Veglar Comztlbusfactz, mentionem nullibi reperi. Quº? fi vera fui/kt, projecte)
vel maxiTne ad ultimos Frangcpanos /èrvari merebatur: eò , quod praztenſaz invÏ//izïura
vigor-e (Lucio ªſi‘erente) Comztes Ifeglienſès , Nobiles Veneti effec'Yi inter Comites enetos
pro Veglia cenfi’bantur. V. Perglt docendo Ritterus , Vegliieinſulamfinde a Colomano Re
ge, ad annum uſque 14.80. cpntlnuo ſub Sacra Regni Corona permanſiíï'e , ſed !Watllia I. Un
¿mrice Rege, ſunt verba thteri 3 dlwrum Imperatorum totidemgzee Regum, è’ Sedz'tionz'
bus ac turbis dame/lid.? impliczto, Anno 145²0. Veneri, Joanne Comiteſàb amicitiw c010
re alleói'o abductoyue, in inſízlae Comitatum ſèſè‘ ing erunt; quam antea gratis oppugnd
¿ant,f0rtiter eam defendente Geolºgia Oflreñeric ,, Qu¡ erat ( un' fatez'ur in rivil.
¡Waz-tino Oſlreherich an. 14.81-. M0 ruffiaz dato, videlicet dictz' Georgii nepoti, Bfmar»
dinus de Frangepanibus Se nice, Ve [ice, ) ,, vícegerens Príncipalis Caſtri Vegliªe, & to
,, tiuslnſulzz,quoda, quibus am rfi is hoſtibus, rabido cum inſultu obſeſſum e‘rat, conti
-,, nuo expugnando, &víac'ceden o Caſtrum illud, & ínſulam uſurpare cupiendo, ipſius Ge
,-, orgii virtutibus , laboribus , ſtrenuit‘ate , nec non effuſione cruoris viriliter defenſum , & libe
,-, ratum,domuique Frangepanae redditUm, & aſiignatum ſuit.( ſunt vel-ba monUmenti,). Prºª
ſequitur Ritteru's, ideoque Matluas Rex ad Collegz'um Cardinaliumfiribens , de Papa
Venetiskèavente lªmentatur , inquiens :'
,, tofectò d'olemus , nos poſt multos &ªffi'duos labores hos,{ine intermiffione Pro fido
z, Cdtholica, & pro defenſione Chriſtiana ſuſcep‘tos , ſZ-PpiusaSªnctiflimo Domino rxoſtro, a quo
,, aliquam gratiam mereremur,conturbari ; & anteq‘unm jufliti‘a noſtra cogn'oſcatur,Sancti
z, tatem ſuam in aliorum tranſlre ſententiam- Quºmadmodum fecit de Inſula Wegle,quà a
,, nobis iniquè per Venetos occupata, bmnem illis faVOrem Sanctitas ſua, contra ‘nos oſtenditt
,, Quod quidem , ſicutí credimus ,non_ feciſi'et , fi ſua Sanctítas , noflram imprimis juſtitiam au
,, diviſſet,& ſperamusquandocumque juſtitiam noflram cognoſcet ,alíam denobis opinionem
,, induet, ſpretaque ſuaſione contraria, juſtitiae & aequitati faVebit. ,, Haz-C quª-'vis qu'ae ex Ta
bullario Cameras ſe deſcripſifl'e fatetur'Ritterus , firmar¡ videntur,Decretis Regum. Nam in
Decreto aun¡ 1485. art. Iz.ſiatuitur: Tota Dalmatiaſubjaeere debetjudicio Palátin-í , tº)
pro proventibus haber in illa certas infillas. Statuto'hoc admodum alienªti evase‘ne Dal
¡uam, qui ex Reg’um anteriorum Privilegzis eXemptN‘uêre, a Palatini judicio. Interim dun¡
Pala
 Salav. Croat. Dalmau/ich Ducibus Regibusque Hungaria! b g q 217 _
Palatinus pro proventibus habuit,certas in Dalmatiie inſulas, conſtat publica Statuum Regni
fide, univerſªm Dalmatiam a SigiſmundoRegeVenetis ceſi'ªm non fuiſſ'e, verum ſub Matilla Re*
ge, inſulas cercas, Sacra-E Regni Coronas Regumque Ungarias fuiſi'e. Prefecto Mathiw Regis
novitates, & Reipublicae neg ectus, quae ſatIs ex pmſati‘one diaeta.- anni 1486. articulis item
ſub Vladislao conditis demonſtrantur adverſus Bonfinium & Calimachum; cauſa fuére amiſl'a
Dalmatim , ut titulis variis, ad Venetos acceſſerint inſulaeillae. Teſtatur iia-c art. anni1486.
quo: Quia Veneti è’ Paloni , omni arte omnique via ò’ technis ,conatíſnnt , ſèm er c0
nantur, ad terrasê’ dominia ad Sacram Coronam pertinentiapedem inferre, B ' la uſz‘zr
are;}7routi etiam aliguampartem defacto uſizrparunt (Vegliam _nempe cum adjacentibul
Illis Inſulis) Statuum¡ G’ ..S'ancitum eſl,ſàb notaperpetua- infidelztatis, ut nemo Regni
calarum audeat illis , aut eorum alicui , caſlra lfortaliz‘ia , Civitates , oppida , poffifflones,
aut alia Bona immobilia vendere, inſèribere , impignarare, commendare , donare, vel a—
liter gualitercumque dare vel affignare. Haec perpendere digneris lector, metirique ex pub
lico hoc Statuum teſtimonio, ipſis 'tum cognito, uid de pra-tenſo jure Venetorum , & inſtru
mentis ua? exhibenfiur , cenſeri debeat ?Facile il i, litteras ſuas novas , dare eXpedireque po
terant. inc orat Ritterus, fi unquam tractandum Regibus noſtris erit cum Sereniſiima Re
publica, quee ſuper quibusvis occaſioné commiſiionum , exhibere ſolet litteraa; viros lectilli
mos & doctiſfimos, qui temporum cognitionem habeant, ſciantque diſtinguere monumenta,
adjungendos commiffioni , ſub ſolida protectione Regia eſi'ezcum Veterum teſtimonio Se publi
ca fide, omni arte, omnique via , &technis , Conªti ſunt & conentur ad terras & dominia alio—
rum podem inferre. AdditRitterus, Leonis Mattina Neapolitani teſtimonium , qui effigieijocv
annis Mocenigo Ducis, ob reºeptam Ve liam , hoc elogium inſcripſit: Republica Rhodigia,
Poliſinio Vetſà (legendum Veglia) [lyrici ¡in/illa auc7a. Eidem Duci,apud Sanſovinum
cronicon Venetum, Vegliae aquiſitionem anno I480.attribuit. Ex quibus praemiſiis ,Ritteruo
non ſolum ſuſpectam, fed omnino falſam habet inveſtituram illam, aLucio relatam. Recta
hoc, auterronee? Lector docte, juriumve perite, determine-s. Addit przmiffis Ritterus: Co
mites Veglia , Venetos uunquam fuiíſe , cum tamen ſcriberet Lucius : guante' Comitatus Dal
matiw Venetifecerint, dignoſèitur ex eo , quod ut plurimumfilias Ducum Dandulus no—
minet. Comites porro Veglenſes patria vel natione Venetos nunquam fuiſi'e,clarur*n perhibee
teſtimonium , antedictus ComesBernardinus Fran epanus, ui in memorato Martini Oſtrehe
rich privilegio,mentionem ſaciens caſtri & inſulae egliaª, aIt: de qua primariumpatrimonii
6' nabilitatis Frangepani lzabuêre titulum. Frangepanos Roma fugifl'e, haud Venetiis, Scri
tores perhibent, neque in aliquo illorum privilegio , aut inſtrumento litterario Schinclzinel
i’as,aut Ó'clzinellas appellªtos fuill‘e legi. Rogerius teſtis indubius, & iis vivens temporibus,
Comite¡ Vegliae Frangepanos nuncupat , hand vero Schinellas.
Interim fi bono lector¡
non e/Zfitpponendum, ,cenſor
eſtò lateat, ri 'dus videretur
undge'praetenſam CLRittcrus,
inveſtituram ex regula
Lucius in ſcholis decantah
acceperit,cujus alii non
meminere , illius ad examen revocatio , pacta cum Venetis inita refert, qualiaſunt? n ue ſatil
ſcio, eccurſuíſſet inlertum,teneri feudatarios Comitatum ddenſàrebonafide , ad noÏrum na
ſtrigue Camitis Venet. ( mirum non exprimi Ducis Venetiarum ſed Comitis ) lzanorem , excqr,
ta coronata Perſana , 8 ipſius exercitu manffeſto. Sane ut hªec poſtrema , Ungariªe RegeI
innuunt, ita ſi Veglia feudum erat Venetum,quid fuit, ut ſeudatarii eximerentur tueri feu
dum ad verſus Ungariae Reges. Neſcio an haec non indicent ‘I oecultam fuiſi'e illam inveſtituram
praetenſam , atqueita confectam , ut ſi pateret Ungariíe Re ibus , dici poſi'et, niljuribus eorum
praejudicari , dum poſitum: excepta coranata Perſòna, ª ipfius exercitu manifeſto. Quªd
fi ſic ſunt , inveſtitura illa juribus Ungariªe ni] prwjudicat, confirmarique videtur , Veritas
art. 32. 1486. ſupra exſcripta. AcceditLucii 1-. 5. e. 5. Lucii ipſius confeffio Vegliam, Raguſi~
um , Almiſanos , ſúb poteſtate Sacrae Coronas , ſa-culis dehinc manſiſſe , Almiſanosque primum
anno ¡44.4, ſemet Venetis ſubjeciſi‘e, dehinc Vegliªm exterasque inſulas. Verba Lucii hiſt.
ECC]. Zag. pag. 339. legere eſt.
De .Se nia quam erret Lucius docendum eſt. Motiva illa ſua, qüod videlicet olim Seg
niae , Confii Venetus fuerit , hoſpitium iſthic habuerít ,inſigniaque Veneta geſſerit ,qualia ſmt!
ii omnes intelligunt; qui ſciunt, quod officium eſt Conſulis , in Civitatibus maritimis , atquª
commercii , quo naves a iorum, cauſa commercii ,ſolent advcntare, Vicinize nempe ſignum ell'e,
haudjuris. Ignotum mihi eſt, an quis jus? ex Conſulis, vel Legati officio arguat, dempto Luª
cio. Profecto vidiego in Italia, in tot locis atquc ¡Lªdibus varia diverſaque infignia,lmperato~
ris,Regum, quod vel protectione horum gaudeant, vel ſubditi ſint, Imperii,Galliz, Hiſpa—
nie: , Ungariae ,Sardiniae &ct Vidi ſolennius Celebrar¡ memorias Regum extraneorum, baucl
cenſeo ªttamen , hinc deduci legitimè poſi‘e ,jura eorum in Italiam , quorum inſignia iſthíc , m‘
/ l l l to¡
Hiltºn Balthqſaris Kªrt-felicfi.
 A

.,13 Notizie Preliminares Pannonia: Veteris Periodus IIÏ.

_Tot zdihus conſpiciuntur. Quare uti admiratiònem faciunt, potuiffe baec , a doctiflimo ſcribi
Lucio; pro jure Venetorum in Segniam dem‘onſtrando z ¡ta Magni Ludovici Regis Ungaria:
commendant providentiam, qui hace vetuit 5 'p'oſtquam cognoviſl'et ex ejusmodi caerernoniali
bus &bone vicinia, jura Venetos arguere. Dolemus porro, dum cogimur ſateri, inſirumen—
tum illud quod Lucius lib.4. C. 8. exhibet, donationis nempe Segnize factae a Bela IV. Comi
tibus Frangepani tum , dumVeglia privat¡ a Venetis dicuntur , omnino 'fal/àmfictumgue çfflè.
Profecto doctiffimus Lucius , donationis ejus falſitatem eruere poterat, ex eodem illo inſtrua
mento. Enimvero quis credet donantem Regem Belam, qui 'ante adeptam RegniC'oronamzſub
Andrea patre,Dux harum partium fuerat : qu¡ , in oras illas ſe ſalvavit aTarta'ris, eXp'rimere
valuiſï'e: guªndam Civitatem noflram, Circa littus maris exiſientem, ó'egnz’am vocatam
-, - donavimus 6’ contulimus. Inuſitata- haec ſunt, & a ſtylo alie'na -, ut 'donan's Civitªtem u*
nam ,illico eam non exprimat, at dicatguandam. Tum _in anno expeditipnis , Lucius ipſe an
nos quinque corrigit, donatio enim habet, Anno Do'mmí ¡260, Regni 'autem'nQ/lri XX
Lucius emendat ex Regni annis, 1255. Combinatione diplomatum,hujus 'nempe aLucio rela
ti , & ſupra p. 196. deſcripti, arguitur: culpa haud lev¡ qUempiam, ex onatio'ne illa p. 196-.
‘donationem Segnize formaviſi’e. Accedit I. nquIe anno 1255.neqUe 1‘2 O. Franguerium ele
ctum Arbenſem, Aul'ªe Belae IV. fuiſi'e Vice-Cancellariumzex monumentis erui. Et fi Frangue'ª,
rius Arbenfis , fuit Belae Regis Vice-Cancellariu’s, Arba, Venetorum 'ell’e 'non pote'rat, quod
nihilominus Luciusprwtenderet. ll. Sigill¡ nulla eſt mentio in documento Ludi. III. Orto
graphia illa Segniw , recentior eſt Bela IV. equidern ¡n metalibus donatae a ſe term Klokoze,
idem Bela Rex ªlt: Et venir ad viam, gue venir de Sçy'ne, totaque antiquitas ſcripſit Serr
jam, Siniam,benam, Segniªe or‘tograp‘hia recentior eſt. Addas. Lucium non referi-e , unde
inſtrumentum illud accepit, fueritne original‘e Ve] Copia? Ritterus econtra , Segniaz natus,
81 non ſolum Civitªtis illius pervolve'ns archivum ; ſed permiſi'u Lèopoldi', in Camera repofi'a
:um Frangepanum teflatur : nusquam a ſe viſam repertamque eſſe donationem illam, aBela
IV.ſactan1 , quam‘tamen ſervare debuiſſent,ad 'probanda jhtª ſúa, at duntaxat ſeq‘uentem Lai
dislai IV.
,, Ladislaus D. G. Hung. Dal. Croat. RamªD, Serviae, Gallitiae, Lodo'r‘neriae , Cu'mahiae,
Bulgarizeq‘ue Rex.. Univerfis Chriſii fidehbu's , 'príeſe'ntes litteras i'nſpe'cturis ſalutem in 0m
3-.
niu’m Salvatore. Ad Univerſorum notitiam_ harum ſerie volumu‘s' pervenire ; quod Cºmes
52. Gaan, filius Comitis Vidonis de Veglia, de Modrus ,61 de Vynodol bonae memoriae -, fidelis
n
noſter,ad noflram 'acceden's Praeſentiamé 'exhibuit obisrtr'anſumptuin Privijegü Domini Ste;
ª)
phani Regis, inclytae recºrdationi’s Kanflim'lP'a’tris hoſtrí , ‘confirmationis litte'ras co'mmu'*
s"
nitatis Seníenfis Cºncord¡ electione ſuper pºteſtate Sehie'nſi olim de Pe'rſon'a patris ſui celeª
brata,c’onfectas. Supplicans , ut tranſumptum hujusmodi ,maximè ſub certis ſigillis anche…
Is
ticarum perſonarum allatum fu’erªt, ‘rªtificare, .& ‘n‘oſtlª'o dignaremur privilegio confirma
8’.
3,
re. CujuS tenor talis efl. Stephanüs DE! Gratza_ Him. Dal.Croat.Ramae,Servª Gallit.Lo=
domer.Cuman. Bulgariaeque Rex. OmnibUS C‘hnfii fidelibus praeſentes litteras inſpeiïtu'ris
,5
’Sv ſalutem ¡n omnium Salvatore. Ad un_¡Verſo'rum notitiam_ harum ſerie 'vol'umu's pervenïre‘;
Quod Comes Gahan , filius Comitis Vidonis deVegla‘ de Vinodol & de Modaras, pro ſe, &
II‘
,Pro Pracdicto patre ſuo ad noſtram vemens pràeſentiaªm, obtulit nobis litteras 'de Civitate
IF
Senjenfi ~, ſuper concordi electrone, Poteſtarie Ipſius_ C1V1tatis -, ~de perſo'na dicti Comitis Vi*
"i
donis celebratam, acceptar’e 8¡ ratIficare, 'ac hoſtro 'digna'remu'rj 'privilegio c'onfirmarei Quaª
!Z
rum quidem litterarum tenor¡ tªlis eſt. Ann'ODa‘omini1271.'Indictionè r4., die Dominico,
Si
undecimo eXeUnte Menſejuniu Temporibus Equidem Dni ‘n'oſtri Stephan¡ DEI Gracia Se:
:Í
I réniſiimi Regis Hungariae ', & D'o‘minijoachimi totiuS Sclavonia Ban¡ , Seyne a‘nteEccl'eſiam
J’,
B. V. Mariae. NOS judices , conſiliaríi, & univerſUS p’opulus Se'njenſis, ad honorejn' Domíni
"a
' *noſiri Regis Stephan¡ , & Regia: Coronae , pro bono Stat'u terràe Senjenſis, Vidòne'm ’Cºmite-m
II
de Vegla, de Modara‘s, & dÃVynodol ,ac ſuos herredes ~, Senje Civitati eligim‘us in Potefla
Ñ
te‘m 'perpetuo , & Rectorem, cum fideliorem & 'meliore'm Pro honore Majeſtàtis in'v'e’nirè n'o‘n
'ª’
a Poffimus , nec habere. In cujus te¡ teflimo'nium ad majorem ¡innitatem & eVidentiam ‘plenio
"z
.- rem , ſigillo pé'ndenti hoſtràe communitatis, & cum ſigno & nomine n‘oſtr‘e Tabellionis’m'u'ni
l

IJ
mine ſeCImusroborari. Ego Vincentius qu'ondam Gerard¡ Ayly‘rio N ot. Sacª Romª Imp, ¡¡una
:a
vero Seuienſis Tabellio , & ‘rogatus a communitate ſcripſi, complevi & 'rºbº'z-ªv'iª Nm ¿ta ue
Ñ
li attenden‘tes fidelitates, & m'erito'ria obſe'quia ipfius Comitis Vidonis, &Gahan -, 'ac filio'rum
23
ſuorum que: nobis & Coro‘na? Regiae laudabiliter im'pe'nde're fludue‘ru‘nt, Propterque 'vºlªbª
"s
'tes eis o'ccurrere Regio cum ſav‘ore -, & utilitati ejusdem Civita'ti's c‘onſuler‘e, ine'mo'ratarn ele;
,5ªz ctionem Poteſtarie de ipſo Comite deone_ & filiis ejus’concordíte'r Celebratam¡ auctofiute
5|
’prmtèntímnçonfirmamus, in ipſiüs _Gi filinrum fuer-‘um- Pºteſtate Perhe'n'niter duta'turª'm.
i l‘ zz lſ)
ſ
 l

¿y Scla'v. Croa’t Dalmat.ſub Ducibus Regibusg’u'e Hung-aria‘. &19

-,, In cujus rei memoriam ,firmitatemque perpetuam z prazſente‘sdedimus littera's duplieisï
--,, gill¡ noſtri mUnimine roboratas. Datúm per menus Mgri Benedict¡ Orodie'nſis Eccleſie Praiª
,, poſitizAula- Noſtraz Vicejcancella'rii, dílect¡ & fidelis noſtri, _Anno _M.CC. Septuªgeſima
",, primo z Regní àute'm 'noſtri Anno primo. Nos ¡taque confide'ratis ñdelitatib'us &ſervitiis 'meº
-~,, 'ritoriis ipſius Comitis Gahan, & fratrum ſu'orum z Privilegiu'm ſuper hujuscemodi Poteſtaª
z, 'ria habitum & confectum aPp'robantes, 'a'uctoritate pràeſe'ntium, confirmamus ¡pſam Pote’ª
z, ſtate'm ,in ¡'pfins_ Gahan, & heredum fuorum poteſtate perpetuº du'ra'turam. In’huj’us re¡
-,-, memoriam firmitatemque perPetuam,pràeſentes dedimüslitteras,dup1¡cis_fi ¡ll¡_noſtri mus
-,, 'nimine roboratas. Datum per man'us Mgri BenedictiScaé Strigonienſis Eccleñªe Elect¡ ,ejusa
5, defnqué loc¡ Comitis perPetui, Prêepoſiti_Budenſis,&lAulae noſtm Vice-Cancellarii, dilect¡
-,, & fidelis noſtri. Anno Domini M.,CC.LXX 'quinto'. Regní a'utem noſtrianno quarto. DEª
z,, ſcripto autem inſtrumento proſequitur Ritterus: -,, Eandem gimqüe Pete/Zarzam, Senjcê
dlgnitate'm , Nobilis vz'r Johannes Comes de e la , de Kynodol, {5’ ad Modru’s , ab eodem
Ladislao Re e 'vonfirinarifilói expo/Zula'vit ¡279. cxpeditam per Mag. Nicolaurñ
Albenfis Eccfelecªr'um Aula: Regia: Vice-Cancellarium. Quorur'n Onzniunz originalia ex'
zant in Regia: Camera: Ungaricw _Archivo .Poſònii, _ex quibus &haze genuine deſèrip/I‘-.
Jam doct’usjuſtitiaeque am'ans lector deliberet, quid de 'productis per CLLucium tam ini
~veſtitur'ze ſuper ,Veglia‘z quam & donationis Segníée , factae Frangepanis a Bela .IV, ¡n locum
Vegliaz; cenſendu'm fit 'profecto 'nec Stephan'us V, ¡mmediatus ſucceſi'or Belaª‘IV¡ nec LadiSà~
laus ¡IV, ’ob me'rita Comitum Fra'ngepa‘ni ,Confirmare electionem _Poteſta’riª’ Senienſis pókerant,
fi ¡lli,ſive '1255-. five 1260-. inſulam Vegliae juris Regu'm Ungariae 81 Sad;- Coronaa, Venetis
tradidiſi'ent , '& à'd ju'riui'n SiCo'rO'nae enervation'e'm ,Vxegliamq'ante'a a Cómitib'us habitan] , pêr
féud¡ Veneti re'cog'nitionem accepiſi'ent. Quin_ Ut rei infidelitatis,puni_endi erant. DonatiO-aut-¡m
'plane ru¡t,dum Comites Vegli'aª' annò primum 1271-.èlectione Civiurh libera, Poteſta’riam Ciª
vitatis , ſunt co’nſecuti, ‘a Rege Stephane confirmatam. Si autem 'pe'r Bela:- IV. Regis donatioi
'nem , Comites de Veglia propri'etarii Civitatis Senjenſis fuerant, elig¡ pro Poteſtate non debea
bant , ſed dare' guberna‘tores ſib¡ ſubjectis, S¡ Cl. Lucius, poſt pace'm ¡_llam inter Venetosdz Fer;
dina’n‘dujm II. ¡nnitam, 'non ſcripſiſi'et,mirari doctiffim'um Virum debere‘m‘us,qua ratione, doi
nationis Segniaª _a Bela IV. Rege factum inſtr‘umentum pone-re potuit, j' ui ex offirioConſuHs',
hcſpitio hdjus , habitisq'ue Bereniſfi Reipublic'az _armis -, jus Venetü'm in egnia'm 'arguitàdo'nà'tio
êquidem Bela' Regis, jusi‘prietenſu'm deſtruit. Sed cogebatur ¡lle, Veglia.- prªtehſionem robo:
'rare,quod Bela‘ 1V-. proYeglia, Frªn'gepanis Segniam dóna'ndo, jura Veneto'rum àgnovmet.
Et Pretenſione Segniae , in Veglia 'q'uàerebat ſtabilſtàta'm. ,Càçterü'mquo loco'ſtet , utraquſepráéà
tenſio de Veglia nempe &_Segnia ſuperiorà demonſtraht. SiSegnia jurisfuit Reipublicae Veneª—
tae, uo‘m'odo Stephanum V. Regem, & Dnum ſuum ~, Senjenſes e'xj‘Jraªfl'eru‘nt? quomodo dicerò
ad onoreni Domini niº/lri Regis Ste' 'hani , ¿3’ Regia? Corona? B plura‘ certera. __ 7
_ Quod reſtat -, 'omnino cer'tu‘m eſt, omites Croato’s maritimisCivitatibuspraiſuifl'e, Thom,
Archidiacono &monumehtis teſta'ntibus3 Sed etiam Lucius l, 3; ’cap. ‘12; Singulas Civitat s
.Dalmatícas ait aht‘egut’zn‘z ColoManóſiilzderentur, Pra-tores fibi -, titulo Priorum elige è
.fòlitas, Has azztem ad libit'um earundem Civitatum electos, ò' deinde Cº'r’nites'* ‘vocatos,
ex 'ejusdem Colomani Privilegio B locis Archid. Spülat. relatis aPparet ,'- pojlea' v'e’rò Jad
renfis,Au_/èrenſès, BArbEnjès -, utélu'rimu'm Cives Venetosfiln _in Conu'tes elegerunt fer
'va'ta nempe _libera ſempe'r electio'ne. oſtquam vero ſuſpectos Reg-¡biis &Bahis exteri ¡Hi-'Coi
'mites ſe reddidiſſent ,.¡n ‘concordia Spalatenſes inter & Tragü’rienſes A~._ '1944. praſeh‘tibus Dio¡
nyfio Banokotius Scla‘VOhiàe, Ba'rtholomíeo Eppo QuiñqueªEcelefieüſi, Michaels_ Comite_ Ya
'rada & Philè Práapofito Zagrabienſi ſa’cta ,im oſitum fuitiisde'm Civitàtibüs, 'ut eligañt ſibiCosv
' mitem, de Reg'nic'olis-,Regi fideleiv ,atque 'a Rege confikwañdü'mz 'Hüjus Concordiainfir'umenª
_tum 'ª Bela Rege,1~atifieatüm confirmat’umque, deſçxibit Lucius-Meme?. TrªgJ. e. cª ².47'.
Hinc- etiam Stephanus tdtius Sclavonia* Bahus in privilegio novª-e CivitàtiJaBianich 'a ‘_üd ;’uºi
um lib. 4¡ c. 9¡ ahno i²51-. conceſl'o, earn libertatei'n concedic qüa ükuntur T‘ragur. k ¡bcnic‘e'm
GZ alía Regia: 'maritimè Civitafes; Hºc 'autem exprç'fflê con/titulªr), quod Conzite'mfilói ha¡
beant 'eli 'ere de Regno Domini Regis, CI* defidelilvüs' èjus , guénz'cumgl’te voluerïnt,judt’— '
ces vero ¿Chu/aliados digan: eje populis Arberyibüs¡ Patet Arba‘m -, nequa'q'u’am Veneto‘
Dominatui, at Regis fuiſih ſubjecta’m ~, 'pràeeipue dum ordinàt Ban‘us ,fut guartCPars totius laª
eri {Y Írilm'ti ,' uapro D.Rege , ES’ proDª Bano defaro , qüar’n aliu'nde, in ,cadem Civitate‘
Éxigantu'r ,la uſàmpvpülora‘m :Arbe‘ñ , cum totafa'milia damusjiwe-,ad honorem Regis‘
in ead’em Civitate conmorántiu'm, mimſtremr, tres ‘pero partes ad ufum Regis 6’ Bam
recipiantur; Haze DucisVenetiarú’mpoteſtatemin maritimis ¡llis inſulis no'n teſtantur, ‘prou' _1'_.—
_ 'ci nec inſtrUÏnentum confederationisinua SPÏÏÍIQ &Trag‘urª'ac Butk'onem Bamnn mar-ici ' "
iz con ' ‘.²' pe’,\
ÑL' AP¡ l* a'
 no Notitz'a Pmümz'nafts Panhonia Veteris Periodus IIL
;Entra Polízano¡ an. 1 2 9. apud Lucium lib. 4. cªp. 9. oonfectum, quo; R nante D. Bela D.
G, o'eren'lffi'mo Re e ungaria: {5' temporibus etiam D~ Rogerii V. rcfiiepópalat. Et
¿ri/lente 1V. V.D, uidone Veglien , Comite Vinodolii ò' M'Odruffia, ejusdem Civitatispo
tç/tate ~ - - Comes Burzaco DEI ò’ Regia Gratia marítimas Banuspromç'ſit - - - item
- - not-am iryídelitatis Regia Maje/Zatz‘ incurj/úrumſè corzfitetur, promittens eziam, Bſ:
obli ans facere omnesfideles Corona: ,fibifizbditos &0. .Ut horum a Lucio deſcri :Drum
con ¡deratione, mirum fit, temporibus his, ae ſubBe]a lV. pmtendi in Vericªte poſi'e, alma
tiªm Venetis fuíſſe ſubjectam , &Vidonem Vegliª: Comitem , Segníae Comitem fuiſi'e , dum ni
hilominus Veglíae, Vinodoly &Madruffix Comes tantum eXprimitur a‘ contrahentibus. Cer
te cum prªïtendat Lucius Donationem Segníae in anno I 2 55. factam Vidoni fuíſi'e, dum confir—
deratio illa effet poſterior , quie. anni 1259. Segním Comitïs memíniſi'e debebant, fed quie tace~
rent,donationem fªlſam eflè firmakur. Pati modo ſuſpectec fimt lítterae illa;- , Ducpm Rªjnerii
Geno , & Laurentii Teupulo, ad communitªtem Traguríenſem pro manutentione novorum C0
mitum ad Curzola: , MelitEk-que gubernïum pro Venctis ut prªªtenditur deflinatorum , infinu
ªntes miris Scholaſtícorum modis , quaſi ípſi quoque Tragurienſes ſubdíti Venetorum fuíſi'enk.
In memorato enim anni 1259. inflrumcnto legere eſt: Pra-dicta.? D. Vido Comespotç/Zas,
unà cum Judicíbus CarL/iliaríis, ò’ communitate &jordan Gſimiliter cu'm Ind. Confiliariis,
è’ communitate Trag. in guerra maximapro honor: Corona ngicz, &fidelitune abſèrvam
da permanercnt , cum in/z'ddz'êus Polliianis dicta Corona &0. Pr-aemífl'orum de Dalmatía ,
a nobis dictorum productorumque ,juſta legalíque habita confideratíone,determines lector-,an
cenſeri poi'ſit Belam IV. Regem Ungarim, ejúsque Sacram Coronam in pofl'efl'orío Dalmacial
non fuïffe, at hanc Venetís relaxavíſi'e. \ ~ -
BelaelV. Regis veneranda femper cſi'e debet memoria, qu¡ caſus tantos ſubiït,ea Corona:
felicitate , ut ni] obſtantihus to!: ſatis , jura Sacra* Coronas non ſolum ſervavít, at extendit, pet
Syrmium atque Bulgariam. Dalmatiam ſub Patre Andrea , per líbertates , collationesque dí
verfis factas, prope amiſTRm , confiabilïvít per datos ill¡ ª ſe Duces. Sclavoní'am extendit ,ut ſu
pra memoratum. Jura Regum atque RegniJeſtituït, ſufferendo Capitulorum electiones,ví
de fer. Ep. Agrien. p. l 39. Regnum rcſtauravit integrè, ut gefla actaque ſua , ea talíaque ſint,
ua: merito colligi illuſtrarique deberent, examplo eſi‘e qUeuntía ¡is , quos DEus ad Corona
?{erumpublicarum elegit, tªm in ?roſ eris, quam & ſiniſtrïs evantibus. Admiranda Regis Beª
1X fui: prudentiª , quicum Tartans, lío ſuo Stephano, aliis ue habuït incommoda , quaevís
tamen ad Corona? ſuae, fibíque fubjectorum ſalutem 8: comino a,terminavít. {uffidªm i ſe, ut
plures vídi ſuas ſententiaª, adminiſtrabat, leges tulíe, exarcítus duxit, ut do eam Bongnium
illi defuíffe. Sed durn híſtoriam ſuam ſcribendam non accepifl'emus, míſi'a quavis facímus. U—
uicum eſt,cujus meminiffe voluimus, Butteco, qui fupra Miritimus Banusin anno n59. ex
primitur, qualitªt pro Bano cenſeri poſſit. Proſecto Bani maritími , ſub Bela 1V. nulla reperí
tur in diplomatibus memoria , imo pex Andream Regem ſublatos fuíſſe Dalmatiªe Banos , ſupra
refleximus, dehincve Banas totius Ó'Clavonix vocatos, Sane Dion ſium,ſub nomineDalma~
ti:: Bani, fed nec Ladíslaum, legímus. Imò 1251. Bela Rex ,Step anum ad Dalmatíam mit*
tendo, Banum
tſiis fuerit? rotius oblavoniw
me ignorªre confiteor. ªit. Quakeponítur:
In titulo Butteco Comes
qualiterButteco
maritimus
DEI,Banus, & cujus
G’ Regia ar
G. .la
ritimus Banus, ut argui poſi‘e videatur,a Rege hunc titulum impetráſi‘e. Verum dum in'pai
étis meditor voces :B ſè obligan.? Jacere amnesfideles Coró'neſibiſubditos intrare in guer
ram pradic'ïam, &ſí aliguis defidelibus D. Regisſibifizbditus intrare nollet , contra ip
_fizm vel z'p/òs eric viribus indicar¡ mihi videtur, Buttconem habuíſi'e ſub potefiate ſua diVEr
fos varíosque, diverſorum ſubditos , adeoque conjício: Butconem tríremium fuiſi'e officialem
ſupremum ,& maris ſecurítati conſulere fuiſi'e obligatum , hinc a maris contra pirªtas defen
fione,.Maritimum Banum Regia graciª fuifl'e vocatum, adeoque ſpopondiſi'e: nequaquam om
- nes fib’z ſúbditos, verum omnesfidelcs Corona- ,ſilzi ſúbditos, ſemet fi opusſuerit etíam CO*
ªcturum, ad bellum illud. Hace ita ego opinor, QLísquis hªc obſcurª, pro veritate dilucidª
verit , gratias ſibi a me habendas , ſcíat. De morte Pela‘ 1V. errorem Thuroczii , hujusque ſcri~
bªrum, totVïri eruditiſiïmí detexerunt. Combinationc diplomatum ,ChroniconBudenſe apud
Pray ,oprime notat Belam 1V. anno 1270. V. Nonas Maji , fic mortalem deſiiſi'e vitam , ut ex
factis ſuis, immortalís remanſerit. › .
ll. STEPHANUS V, Patri ſucceflit illíco, fed an fuerit ooronatus? multum diuquedu
bitavimus, quod I. coronationis Stephatjí non occurrat apud Scriptores memoria. Quin fi pro
legitimis habenda ſunt pacta illa ex Rª naldo a Pray Anna]. P. I. pag. 330.defcriptª: Renun
ciamus juri B actioni nobis è’ mjlrz's aeredilms competentz’bus de itzfigniis regalibus , C0
rOIza videlicct ~ - delatisper D. Annam inRegnum Ballena-mm, ex Coronª: defecto Stº
- , phanue

/
I
 Sclav. Croatª. Dalinat. fill: Ducilzus Regibusque Hangar-ia ,a º 1'
íbanus coronari non poterat. Regalia infignia credit quidem P.Pray Radoslai Galicia-3 DE¡
fuill'e , atquo ex fundamento? tacct. lnterim , quidquid de puritate pactorum illorum fit , du
bium firmabat Andrea? Regis anni 1222. art. 13. quo filio Regis Primogenito ,aequ‘eregalis po~
teſtas attribuitur, ut tam Bela IV… quam &Stephanns , viventibus eorum genitoribus, Junio
res Reges Hangar-ice, ſcripti habitiqoe ſint, diplomatibus horum, iſtud demonſt-antibus.
Accedit diploma, mox exſcribendum , ubi: Quad cum jurefaccçfflorio totius R egni ¿aber
nacul’um UEG propítio adeptifujfflèmus, quibus verbis: fic_Stephanus ,ſe Regnum adiviſl‘e
eXprimere videtu r, quemadmodum in Hiſpania nat¡ Reges. Et qoia hªze quteſtio non levis eſl'et
momenti, com ad firmandas leges ,tom &cognoſcendam Reipublicaz noſtrx rationem , ſolici
tudinem noſtram ſuſtulerunt lítterae confirmationis pro Epiſcopo Nonenſi ſuper decimis & jure
Província: de .Li/(a anno _ 1272. Indict. XV. 8. Ka]. ulii, Regni anno 3. expeditae, apud Farla
ti T. 3.p. 286.quibos: ó‘teplzanus DEI Gratia ex Hungaria‘ ¿Tc, Ut quaſtiones legiti
me dzſczzj/us - - ad univerfizrum notitiam volumuspervenire ,quod cumſtarim[Do/Z cora
_ nationem nq/Zram inter Venerabiles Patresfratrem Joannem de genere BuzadArchiqz
pum of-alatenſem ab una parte, ¿ª inter òteplzanum Epiſcopum Aanenſèmſàper Pro
Mnciaqucejtſiianisfizfi‘itata
teria de Lica ò’ ejus decimationeſeu juribus,ex
&0. Quare eveniente altera ,- juª-et
eo, Stephanum hunccaram nobis gravis
, coronatum ma
fuiſle, Do
nationem cujus mcminimos,jam exſeribimus, ob tantarum rerum noticias. Eſt in pargameno,
hujusque autographum habuimus, prouti etiamJUdiciaIe tranſumptum , Poſonii feria. a, pro
xima poſt Feſtum Beatª? Elizabeth Viduaz anno 1589. eXpeditum a icolao lſthvanfiy Locom
tenente officii Palatinalis Regni, Hungariaz &A Subſcribentibus. Lec'i‘. comparten?. cum fito
vero originali, è’ extradata per mejbſgr. Albertum Balog/z de Alap , PrOtO-A‘otanum '
D. Locumtenentis officii Palatinalis Regni Ungariae Mir. coram me Illgr Gregorio Ba
logh de Naboza Prom-Not. D. JudicisbïCRJU; Coram me Algr Valentino Wyczkcha
{iz D. Pra‘ſen. ò'. Caſ è’ Reg. Matt, Proto—Notar. mp. Nota- - - innuunt voces, vetuſta
te& involucro Cªncellatas , quas nec in tranſumpto exponerentur. l
,, Stephanus DEIGratia Hungaria: ,Dalmatiae ,Cm-ada’, Ramas , Servia- , Gallitiaª, Lo
,, domeria.- , Cumaniae , Bulgaria-que Rex. Omnibus Lhriſti fidelibus , przeſentes litteras inſpe—
,, cturis ſalutem in Domino. Ad univerſorom notitiam tenore pmſentium volumus pervenire.
5, uoa’ cum jure filCCFffòriO totius Regnigubernaculum DEO pro‘qntzo adeptz’fuiffcmus,
ª)
ZVenceslaus, Farca lUS, & Mathaus filii Andreas de villa Septhea noſtram prª ſentiam ac~
Ñ ceſi'erunt, Privilegium nq/Zrum tempore Ducatus noſz‘ri, ſibi_& ſuis proximis ſuper trans
Ñ
latione eorumconceſſum nobis exhibentes , petierunt cum inſtªntia , utidem Privilegium re
,,
'novare, & noſtro figillo reg-ali confirmare dignaremur. Cojus tenor talis eſt. Stephanus .
I I ª n I

ª2 DE] Gratza Junior Rex Hungaria, Dux Tranſilvanzªr, Dommus Cimmnorum. Om

I’
nibus Chriſti fidelibus prasſens ſcriptum inſpecturis,ſa]utem in vero ſalutari. De fingulorum
’J
proviſione ſoliciti , circaillos curam habernos impendere ſpecialem , qui ſe ſoorum ſervitio-_
’7
rom meritis devotiſiimos Majeſtati nofirae reddidcrum. Hinc eſt q‘uod ad univerſorum no
9)
titiam harom ſerie volumus pervenire: Quod atte-ndentes fidelitates & ſervitiorum merita,
J)
Marcell¡ ,filiiJacobus, Íobagiam's caflri nq/Iri de cq/Zro Perreo, quae ,idem nobis in di
’7
verſis articulis multís fortuna: eaſibus &ſPecialiter in Grecia, B in Feketeulzolm , & eti
,, am in [{/òafil cum conflic'Ïum Cum Hendeo Palatino, è: cun] omni exercitu Patris Nq.
,, jiri habuifflemus,fiib ve‘lelo A'Icolaz l/azvoda’ Irun/.Want ,_ Comztzs de Zonukfidelzs
y,
noſlri, exhibuitfia’eliter G’ del›0te,eXpoſita acie cu1dam milm ſe opponendo, cernentlbus
s,
nobis, &C aliis quam plurimis viriliter dimicando letale vulnos acceplt. In recompenſatío
nem ſervitiorom ejusdem , vºlentes ſibi grata viciflitudine occurrere, ea quee ad przeſens
zª
s’
agimus , reſpectu eorum quee faccre intendimns eidem ,' & m c2? ternmſtranſàmptumlzabet
v
in executione) minima videantur ,eondem Marcellum, & peripſum ſuos fratres, lvan vi
a,
delicet & Beche; nec non cognatos ejusdem , Fa rcafium Machei, & Vencezlaum fillos An.
Ñ
drem; Martinom Pauli , & filios ejosr'cn'¡ Martini , Gregoriumfilium Henrici , & lilios ejus.
Ñ
dem G regorii Heydur & Rorandum , filios Leuk de villa Septhe jobagiones Caſtri Ferreidª
J)
generatione Chumug, eosdem , & per ipſos ſuos liberos ac oniverſos poſterqs per directam
Ñ
lineam ab eisdem deſcendentes , a jolzagionatu Ca/Zripradictz’pure‘ Bſimplzczter exime»
s,
tes, in numerum flrvientium noſtrorum A'obilium transtulimus, cum Omnibus pofl'effiº.
Ñ
nibus eorundem hwreditariis, emptitiis, &quocumque juſto titulo aquiſitis. _Quarum omni
,, um proprietatem apud eosdem & _ſuos poſteros duximus perpetoallter relmquendas. Ue
Ñ, igitur hóec ipſorum libertas ſeu Nobilltas per nos Ipſis conceſſa robur Obtmeat perpetuae fix.
,, mitatis, nec proceſi'u temporum, per quen-mmm ‘In Irrituªm poffit revocarl, ſeu retractan,
Ñ erſentes eisdem conceflimus duplICIs ¡gilli noſtnmummme roboratas. Datum per manos
n Mª’
¡Mon Baltlzaſaris Kercjelicll.
 ²M ' Notizie Preliminares Pannonia Veteris Periodus HZ
L

J’
Magiſtri Petri, Aulª;- noſtrªe Vice-Cancellarii dilecii & fidelis Noſtri, Anno Domini 19,68.
D’
Nps igitur petitionibus prªdictorum Venchezlai ,Farcaſii , & Mathae¡ favorabiliter inclinaci
ª’
ratum habentes & acceptum id , quod eisdem & c’ognatis ipſorum rempore Ducatus NQ/Zri
conceffimus ; pmdictum Privilegium przſentibus inſer¡ facientes, munimine duplicis ſigillï
Ñ
Noſtri Regalis duximus roborandum. Datum per manusMagiſtri Benedicti‘Orodienſis Ec
Ñ
cleſiae Prªepoſiti, Aulas noſtrae Vice-Cancellarii, dilect¡ & fidelis noſtri, Anno Domini1272.
O,
Regni autem noſtri Secundo. VVbus Patribus Philippo Strigcnienſi, Stephano Colocenfi
Ñ
Aulª noſtra: Cancellatio, & Johanna Spalarenſi Archieppis. La mperto Agrienſi ,job Quin~
ª,
ueEcclefienſi, ~ - Chanadienſi , Philippo Vacienſi, Paulo V eſzprimienſi, Thimoteo Za—
,, grabicnſi , Lodomeriº Varadienſi , Dionyſio lLaurinenſi , &Petro Tranſilvano Epiſcopis ,Ec
Ñ
cleſias DEI feliciter gubernantibus. Moys alatino, ("omite Sopronienſi,Judi\‘e Cumano~
7,
rum. NicolaoJudice - - Egidio Mgro Tavernicorum Comite Poſonienſi; Joachimo Bano
Ñ
totius Sclavoniaº.- ,- Mathaeo Vayvoda Tranſilvano Comite de Zonuk.- Laurentio Bano de
, Zeurino , Comite de Doboka. Petro Mgro Dapiſerorum Comite de Guechke ( NB. in tran—
\o

,, flmpÓ‘uecÏúe) Alberto Mgro Agaſonum, Comite ~- , - Magiſtro Pincernarum. Paulo

‘ ,, Bano ,Comite Bacſienſi. Gregorio Mgro Tavernicorum, Dnªe Reginae, Comite caſtri ferrei.
,, Ponych Bano, Comite Zaladienſi , Michaele Comite Nitrienſi , & aliis quam pluríbus Co~
,, mitatus Regni Noſtri tenentibus &z honores. ,, Lacuna.- pmmiflàz , tam in originali , quam &
tranſumpto , impleri poſl'unt ex pªg. 89. hiſt. Eccl. Zagr.
Inſtrumcnto deſcripto , firmanturdiſcordiae, quee erant Duci Stephano cum Patre, tot ¡tem
caetera , quae cmnia milla facimus, neque'aliorum mentionem facturi , quam eorum unice, qua!
ad Dalmatiam,Croatiam Sclavoniamque pertinent. Itaque docemur I. Stephanum V. plurí
ma his in Regnis auctoritate ſua Regia innováil‘e. ln diplomatibus Hungaricis , Archiepiſcopi
Spalatenſis memoria, primò occu rrit, uthae ratione Dalmatiam juris eſi'e Sacrae Coronaz firma
retur. Profccto Dalmatas, Stephanum V. Ung. Reg-em pro Dominoſtzo habuiſi'e, monumenta
eorum perhibent. Apud Farlati Tom. 3. p. 285.Tabulae Capli Spalat. incoant: Anna 1271.
Índicº?. XIV. ro, Janzzarii, regnante Domino no/iro Stephano Serenifflmo Rege Hunga
'riae - ~ inclyti viri Bani Henrici Comitz's - - Itemjo'anncs Spªlatenſis Archieppus, litteras
eeſi‘ae praetenſionis pro Lica fic orditur; In A’omine DE] ¿ete-rm’, Amen. Anno Incarna—
tionis eius r272. Indic7.XV. die 24. intrame JunIſii , Regnante DZ 1V-. Stephano Seremffi‘mo
Rªge Ungariae ,tempore D. Joannis Ven. Spalat. Archieppi, Domini Joachimi Pec'i’ari
BaniSclavom‘ae, Comitis, D. Vulcetoegregice Poteſtatis,Dol>ri Buſèize, Vulcine Freſeiu
'dicum Nosſoannes - - ubi: Domino lxegi contra Venenfratrem nq/Zrum D. Stepha
_ "num Epiſcopum ZVOIIenſemjgravesqzcarimonias faciendo , &ª ipſum in cauſàm coram ip
ſo attrahendo. Cumgue ta e negotium diu coram D. Rege inter nos verteretur. &0.
Proinde poſi'eſſorium Dalmatiae ,.chi Stephano V. eo minus difficultar¡ poteſt, quod Lucius
'lib. 4., cap. 9. fateatur: Cum deznde Regz Bela- Step/zanusfilius ſucceffzfflèt anna 1270. ut
Tabula Cancell.Tragur. (3,Junii 1270.) è’ ejusdem Privilegia (26.1]ulii 1270.)teſtarentur.
ſ Stephnnus V. quamvis Regni ſuianno III. mortuus fuerit, multafeciſl'e deducitur. Ba
norum di'gnitatem , ad Ollicium limitaneorúm prasfectorum reduxiÍTe argu¡tur,ſervato penes
‘fingulos Baronatus Regni Ízonore, nam ¡n diplomatib’us Ste hani, memoriªs Banorum com
lurium occurrunt , ut in ſuperiore, Joao/:ima Bano totius Sªlavonice, Laurentio Bano de
ſièeªrinº , Pªlllº Bºnº a Pºrzych Bano , quin ſub Ladislao IV. Stephani ſucceſſore , variorum
’ ’Banatuum &Banorum occurrit memoria , etiam maritimi, ut anno 12 75. Nicolao Bano ma
‘ritimo. Sed haec ad Banorum, Banatusque pertinent hiſtoriam , hic reflectere lectorem ſuſficiat,
"mutat‘zel is , ab Andrea Regelªük. II. Quaeſtio utilluſtrationedigniſiima, ſic & difficillimª
"eſt , -de pÏiis illis intra Stephanum V. & Ottocarum initis' , atque a Rajnaldo relatis , deſcriptis
’que aP. Pray. Falſa eſi'e pacta illa probare nequimus , ſunt nihilominus quedam in illis,quae
'conciliari nequeunt , ut vita Bela? , ſratris Stephan¡ anno 1271. illud quoque Tituli , inter D.
'Stephanum Regem Hung. ¡lluſtrem Dal. Croat. &0. Ducem Sclavonire, cum in nullis caeteris
'diplomatibus , Rex Stephanus, Ducem ſemet Sclavºniae ¡nſcripſerit. Titulos autem Regis, V¡
ce-Cancellarius Regis Benedictus,ignorá1lècredi nequeat. Sed omiffis his. Siverum eſt: Ste.
'phanum juri actionique omni , quie ſibi competere poterant in Ducatibus Styriªº , Carinthiae ,
_dominio Carniolióe , Marchiae item ,ſuo ſuorumque haºredum nomine ¡n perpetuum renunciaſ
Te, hand ſane aliter,quam ut pacta illa eXprimunt, nempe: Secundum ſigna, dxſtinciïiones
'-ò’ metas antiguas prout ~ - uſgue tempus vita Domini Bela inclytw recordationispa—
'Cris dicªli Dominiò'tephani
-cttris,quifi¿per Ipſis termznzs Re is Hungaria
è’: imitilms pqfflederuntê’
cógnojcent. tenuerunt,
{5' id quod legitime conſtitntis ¡bi arbi
definiverim, per
- . " cen~
 ' Sclav. Óroat.Dalmat. fizb Dueibus Regibmque Hungarice, ug
cenſuràm Ecclqſiaſticam partes faciant ob/èrvare; lzoc adjecſit’o ut occaſíone terminorw-Ñ:
fin limitum de quibus díc'Zi - - cognoſèerzt, pacis puritas inter Regem Han aria, &nos
nan turbabitur,nec non cum eodem Re e relabemnr in guerra¡ um dçſèrimma recidiva.
Deploranda hic eſi'et iterum, ſtudiorum noárorumratio, quibus, utilia Regno & Coronas- ſepo
nuntur ,& ea traduntur,qua;ª ignorantur. Servantur, producuntur, imprimuntur, ea,talia~
que inſtrumenta, quibus conſtant tot dominiorum poſſelſionumque privatarum termini atqua
limites,ut Iecte moneat eruditiſſ. Froelichius in ſuis diplomacariís, Sacrorum collegiorum
honor-em , propriamgue ac publican¡ utilizarem, eorundem documentorum editione promo
veri. At pro honore Sacra: Corona, Regumque Hungarize , propriam item Regni & publican¡
utilitatem , an edita ſint documenta , quibus Coronas limites doceri poſi'ent, hoc eſt , quod ¡gl-16_
:o , ut tamen edantur deſidero , ad ſervandam publican] tranquillitatem , & cum vicinis amiciti
am. Vota haze effe Regum A poſtolicorum noflrorum, congregatorumque diaªtaliter Statuum
Re ni, innuunt mihiſuadentque omnes illi,ín decretisRegum noſtrorum articuli, qui de me
tis egnique rectificandis limítibus, tanto numero ſunt. 7o. item A. 1723, articulus. Quin an.
nó 1753. in publica Regni Sclavonize Statuum congregatione Zagrabiª.- habita, agnitam hujus
modi ſtudiorum neceffitatem vidi, monitosque fuiſſe clauſtrales ſcio, ut cum litteras ac Scrip
torum munua,magifieriumque orbis, ſuum eii'e arbitrentur, de ejusmodi Regno Regique utí.
libus, ſcribere vellint, Profecto quam ſolicita eſt, de hujusmodí Scriptoribus Sereniflima Res.
publica Veneta , quam Romana Curia , quam Regna caetera , Scriptores eorumdcm teſtantur.
A me ,privato homine,ſubſidiis quibusvis deſtituto, patrociniis carente, conſe u]to,atque ab
aetate Stephani V. Regis,tot ſzeeulís remoto , pra-tendinequit; .imitum tum tatutorum de
monſtratio. Ex fidelítate tamen, Apoſtolicis Regibus meis debita, Sacrae item Coronae, pie~
tate (Bloque in patriam , ſecundum gradus probabilitatis hiſtoricae commentor ſequentia.
rimo , quie hanc in rem ex anterioribus ſaciunt , recolere digneris lector erudite; tum &
ea , que a pag. 196. dicta deſcriptaqu‘e ſunt. Porrocum ſub Bela 1V. ut ag. 198. recenſuimus,
pars illa Styriae,quaª amonte bodieó'emering donec in montana , hodie dmund , veniatur; in
dominioRegis manſerit,ſoederibus autem prªadictis anni 1271. ii limites , qui ſub Bela fuerunt,
firmati ſint; arguipoſi'unt metirique,renovatiſub Stephane Rege limites. ºdò: Quiaut pag.
197. Duciſi'ae Gertrudi , partes Stiriae Carnioliaeque ſub clientella Regis relictae fuiſi'ent, par
tes illas, mortua Gertrude ad Sacram Coronam reddiviſi'e, cenſendum efl. Hinc quia Gertru.
dis proprietatisjure, partes illas tenuiſièt, litteras largiri ſolita, partes illae ut feudum Sa
craeCorona: habitas fuiſi'e, vel-hincarguo, quod diligenter evolventi, meditantique diplomata
Stirke a Cl. P. Eraſmo Froelich edita , plerumque vel privatorum ſmt collationes variae,facte
Monaſteriis, vel ratificafiones ab Archieppo Salisburgenſi , autApoſtOlica Romana Sede , ab ans
nis i]lis,quibusGertrudi , partes lHX ceſi'erant. Quake combinando, tam praefata Ducatus Sti
' Tia? diplomata, quam &noſtra , cum temporum horum circumſtantiis ,eoncludere necefl'um eſt;
mortuo Rege Stephane V. poſ’cquam Ladislao 1V. alía ex aliis nata Fuiſi'ent incommoda , cum
Matte, Clero, Romªna. Curia, ca-terisque; hodiernae inferioris Stiriae Camioliaeque partes,
aliunde per legata, diverſasque fundationes, diverſis potiffimum Monaſteriis obvenientia ,jam
ſeſe protectioniRomanw Curie, jam vicinorum potentiorum tradiderunt. Perſeverantibusqua
tam ſub Ladislao 1V. quam eo mortuo, ſubAndrea Ill. Carolo I. item, continuis domeſticis
diſcordiis, vicinorumque pro neeeſfitate exoratis auxiliis , memoratarum partium amiflio, & ª
Sacra Corona ſeparatio ſic ſecuta eſt potius , quam flatuta. Profecto apud Froelich in Pratſ. hi¡
Verbis reCenſetur donatio S. Dominicae five Sontag : Fridericus Pater nQ/Zer recolenda me*
moria: pro remedio animwfiuz ac progenitorupz nO/Zrorum contulit Venerabilidomui ha
jjzital'zSMarix Teutonicorum Jeroſòlymztanz, proprzetatem fizam in Dominica (Ger
manicè Santag j cum medietate decime’ ejusdem terme, eo tempore cum pradictam ter
Tam memorandus Pater nofler de manibus Ungarorum eripiens, lice‘t vacuam adlwc 8_
inhabitatamprimo ficaſizbjagavitpoteſtati. Hi0 Vero llluflrifiimus digniflimusque Ordo,
quemadmodum diſtrictum Mòtling, ac iſthic vieinas partes , ex ſui reſpectu, Privilegiisque ª.
vulſas fecit ajurisdictione Sacrae Corona.- (vide Infra hiſt. Eee]. Zag.ªpªg.2 5. ) fic memoratas
quo ue: eocommodius, quod Regibus Ungame ſaepe adſtiterit, fuerintque ut militares terrª
confidente, confirmantehocdipl.pag. 202. & 204.deſcripto,relatisque ſupra pag. 198. uis.
quie diplomataillª aFroêlich exhibita combinaverit, inveniet: privatorum donationes, ro
tectiones variorum, caeteraque a nobis mox ante inſinuata. Fundamenta autem legitimi
Sacrª Coronx ſuperius. Quake pactis illis ceſſum fuiſi'e ultra, ac recenſuimus , doceri víx po
terit , tum quod di l.I. Runenfium de anno '1-129. dlcatur:mmç'/Zerialz’ meo Rudigero tradi
di pradium quod am in Hartperch Bavarzca: metª?, decem videlicet {5' 0670 manfizs_,filr~
ſum (NB.) verſmflratam Hungaricam, aíiï‘o ¿aman dicto,perLungwiz alterªn¡ rtvsm.
\ .a a i
 M4 Nºtitta! Preliminares Pannom'ae VeterisPerioclus III.
ad tertium rivum Lavencze &c. ut iſthic Hungarian ſtrataa rivo Savenideo exprimatur,quia
territorium turn fuerat Sacrae Coronas; cum & ob tot legum ‘articulos , quibus limitum recti
ficatio ex Stiriae Carnioliaeque partibus debita agnoſcitur, adequejura ibi Sacrae Coronae ag
noſcerentur. Sane relata ſupra Belze 1V-. donationes, erectarum Eccleſiarum memoria-E, pri
vatorum inſtrumenta, fiederentur, rem hanc plane demonſtrarent. Merling hodie Metlica, a
Bela 1V. Rege Dionyſia Frangepani fuiſi'e bollatum caret dubio. Filius DionyfiiSteplzanus
poſſedit Steynsakh , Dreſnik Blc. Habuit iſte uXorem Catharinam , Domini a Petovione filiam,
reliquitque filias Stephanum ac Bemªrdinum, Eliſabeth item liliam , Hugoni Comic¡ Thy!"
llaym collocatam cum dote 32. millium floren. Thiemon autem Frangepanus frater Stepha~
ni Lin diviſi'one, caſtrum Landſtraſi‘ accepit floruithC 1394.. Vidimus nos ipſi documenta,
quibus Frangep'ani ſeſoliberos Barones deMòttling & partium illarum inſcripſerunt. Grego
ranczy Eeqüe 'de Mokritc’z &0. Immo'a ‘nobis inſra hiſt. Ec. Zag. pag. 272. anno 1584. ex Acti
& protocollo ‘publico Regni Sclavoniae deſcripta ſunt, quibus tum , ſuperſtantibus tot familiis,
aliisque monumentis publicis, praetenſio illaplane conſtiterit. Huc pertinent non ſolum littera
HenriciBani, qua? ext'ant teſte Marcellevich ſol. 14. deſcriptaz libri Caplaris. Quibus anno
1270. Petrus lilius Rudolphi, Major villª.- de Petema, fiVe Pletetnicza ( nunc Collegii Laba—
renſis S.J.)ſe ad dandas 'Iimotheo Eppo Zagrabienſi decimas ſubmittunt , quas negaverant,
fueruntque ut contumaces excommunicati… Perculſique hac cenſura, coram Henrico Bano pro
mile'runt: 'otnnium rerum decimas , ſcilicet vini, ag'norum , apum , ac de cuſtodia porcorum,
qua? polichevulgò dicuntur in ſpecie. Item pro minutisdecimis millii, kyttarum, & allina
rum 'de ſmgulis fumis, ſmgulos denarios duºs, & pro decima tributi foci , ejusdem vil ae ſuae,
annuatim tres penſas. Huc pertinentVladislai Regisin anno 14.90. diplomacorpori jurisinſer
turn conditione 4¡ ; verum & diplomata illa , ab lll. Celeberrimoque D. Adamo Kollar, Vellejo
Urſini edito , addita, '
Porro ‘ultra relatas ſuperius cauſas,jura Sacra Corona- Iaedentes, acceſi‘erunt pleraque
'aiia -, ut matrimonia elocationesque filiarum vicinis, tum ſecutaª exhinc diviſiones; Comitum
Cilleze ſub Sigiſmundo , Alberto , potentia; Mathieu Corvini novitakes , debitique majoribus re‘
ſpectus,( vide ar. 19mm¡ 1464.-.) prouti& juſtitiae adminiſtrandae defectu’s, ut leges Mathias
evincerent. Item Zagorlae Comitatus ‘abolitio, vide ar. 5o. 14.86. ut plurimi, habitae in bonis,
praprietatis racione, ultro & ſpontè ad vicinas acceſi'erint Provincias,praecípuè mortuo Lu~
dovicolI. 'ne jacturam in bonis ‘paterentur. Hinc etiam 'ob ejusmodi ſpontane‘am accefiionem,
exte‘nde’ndae tam Stiriae , quam Camiolize ſub Ferdinando I. fuilſe ſtudia, Tabula Sambuci apud.
Ortellium 'exhibe‘t, firmabuntqde illa , quee infra Periodo IV. exhibebuntur. Nunc, dum fum
’ma Hungariae felicitat‘e , omnia haze Regna & Provincia? ſub uno eodemque capite Si Monarch¡
'anita ſunt , anterior quaªſtio & dilucidatio , ad Vota eſt Apoſtolicae Dominae ,Si Regina noſtra!,
qua: ,uti privatomm .jura, cuivis 'ſua Vult , projuſtitiª.- zelo illa-fa ; ſic& ſuarum Provinciª.
’rum , Regnorum‘que; uti {emet palam , plane per Articulêo. an'ni 1765. declarare dignabatur.
Interim ad hanc rem, deſcribimus bina, Frangepamana inſtrumenta,per Ritterum ex
‘ſcripta, 'quibus partes illa: Croatiª.: Regni, quze ad mªre ſunt, firmantur, pluraqUe alía tam
‘dicta , 'quam & hiſtoriam Regum , ¡lluſtrantia. Itaque~
' ,, Sigiſmundus D. G. Hung. Dal. Croat. Ramas, Serviae, Gallitim,L’odomeriae ,Cumam
,-,' Bulgaria'que Rex. Marchio Brandeburgenlis S. R. LArchi-Camerarius, nec non Bohemiª,
,, & LuCemburgenfishaeres. Omnibus Chriſti fidelib’us , tam praeſentibus quam futuris, prue
«;, ſentium notitiam habituris , ſalutem,in ſalutis largitore. Merita noſtrorum obſequioſafide
z, lium , ‘non folum 'applicanda ſuqt prwmiis , fed gratioſis 'officiis decoranda; ut ficut fidel-es
" ſos 'devotio'nis finceritas ornat mterius; fic noſtro'faVOre ſe gaudeant exterius honoratos»
s; .1
5’
winde a‘d uniVerſorum notitiam tam prªſentium quªm futurorum , harum ſerie volumus
',, ‘per'Venire. Quad nos penſantes , & in regalibuspraecordiis digna mentis meditatione difufius
,, revqlVente's,cg1-Xclaras fidelitates, laude digna obſequia, ac fiñceras & -univerſas compla
-,, centia‘s, dile i affinzs, & fidelis noſtri Magnifici & Spectabilis Viri, D.Joannis,Comitis
-,, 'Vegliae, Modrus ,Segmàe, ’ac ReguerUm noſtrorum SclavonizezDalmatiae, &Creatina Ba
l
Ñ
ni , quibus idem D_ Joannes ,recolendae memoriªs olim Sereniſfimis Principibus, videlicet D.
Ludovico Patri, & Elizabethze matri; nec non Illffimae D. Marias "conforti noſtrae, dicta
5, rum Re orum Regi, & Reginis,n’oſtris charifiimis , & tandem nobis ,ſceptrumè’ Cara
n‘a’m dicglirum Ragnorum favem‘e DEOfeliCiter ade tis, in plurimis noſtris, & Reg
norum noſtrorum Agentiis, proſperis ſcilic'et & adVer'is, totis ſuis viribus & conamine;
Perſonm, '& rebus ‘ſuis non parce‘ntlo, juxta deſiderium & vota noſtra fluduit multimode
-,, complacere, &hoc ipſum interea , praeſtò &para'tum ſeoffert'exhibiturum. Quae etiam re
g, ſpicienm , ſmoeritatem nempe, zdum, fideZqUe inviolabilemconſtantiam , quem, Si’quam
, _. ro
 Sclav.Croat. Dalmatflzb Ducibus Regzlzusgae Hung-aria!, ¡¡5
IÏProgenitores ipſius D. Joannis, ad Almam Regni Hungariaz Coronam, incorruptè geſi'e
a, runt; ipſeque gerit, & anhelat toto conamine in futurum. Dignum itaque arbitratur no—
,, ſtra ſerenitas, &conſonum rationi: ut ubi multifaria praeceſiit operum gratorum ſedulitas ~
,, condigna ſequidebeat merces laborum. Matura itaque praehabita deliberatione , de conſen.
z, ſu & beneplacita voluntate , dictaz Dominae Mariae , Regina, & conthoralis noſtrae percha
,, ras, ſano; ac cum fidelium Praelatorum &Baronum noſtrorum accedente conſilio, vºlente¡
,, memoratum D. Joannem intuitu premiſſorum, favore proſequi gratioſo , annuimus :ípſique.
,, D. Joanni& ejus heredibus, vigore prasſentium facultatem tribuimus, ac omnimodam po.
n teſtatem, utipſi intra dominium ipſorum, ſeu jurisdictionum , & eorum loca hereditaria ,
,, ubivís ſita, & exiſtentia; mineras auri , argenti, cupri, plumbi, ſerri , & aliorum metalicª
z, rum , quocunque nomine vocitentur , inquirere, excollere‘, & effodi facere ; & tandem excul
ta 8L effoſi'a in meram fpeciem auri , argenti, plumbi,ferri, &caeterorum metallorum redi~
gere, transformare, ſeu redigi ſacerevaleant ,atque poſiint. Decementes & gratiosè indul~
gentes, ut ¡dem D.Joannes Comes, & Comites ejus heredes a ſolutione urburarum, qua
Montanize noſtrw, Camerªs, &Fiſco,Noſtris Regiis obligatarum immunes cenſeanturzacae
teris etiam quibusvis ſolutionibus & datiis; nec non conſuetudinibus, & ſervitute quavis
conditionaria , ea duntaxat ratione , nobis ,aut SuecelToribus noſtris praeſtandis, fiendis, ſeu
exhibendis, liberi ſmt & abſoluti ,ac eXpediti,& prorſus ſupportati habeantur temporibus
perpetuo affuturis. In cujus rei memoriam, perpetuamque firmitatem praeſentes cºncedi
mus litteras noſtras privilegiales, pendentis & ªuthentici ſigilli noſtri du lieis munimine
rol‘oratas. Datum per manus Rſſimiin Chriſto Patris& D.D. Joannis ArcliieppiEcclStri
{oniem locique ejusdem Comitis perpetui , ae Aula;- noſtrae , & ipſius Reginalis Majeſlatum
eximi¡ Cancellarii, dilecti noſtri & fidelis Anno Domin¡ MCCC. XCI. tertio Idus menGs No
vembris, Regn¡ autem noſtri anno ſexto. VVbus in Chriſto fidelibus, Dominis Valentino
,, Presbytero Cardinali, &Almas Eccl. QuinqueEccleſienſis Gubernatore, ac eodem D. Jo
,, anne Strigonien. Nicolao Bubeeh Colocenſ. PetroJadrenfis, Andrea Spalatenſis , Andrea Ra
,, guſienſis , Archieppis , Joanne Wªradlenſi , Paulo Tmmenli , annne Nonenſi , Nicolao Cor.
Ñ ravienſi, & Leonªrdo Decretorum Doctora Segmenſi , Epiſcopxs, Eccleſias DEI f'eliciterg-u.l
,, bernantibus. Magnificis Viris, honore Palatmatus Regnl noſtri_ vacante, Franciſco Bubeeh
Ñ Vaivoda, & Comite de Zolnuk , ComlteJoanne de Zapolyajudlce Curiae noſtraz , & eodem
,, D. ComiteJoanne de Veglia, Regnorum Sclavºnia?, Dalmau-&Croah Bano , filiis Andreae
Ñ Vaivodae \Vol ~ - N¡colao filio Joannls de Kamſa, Tavermcorum, Georgia - Dapiſero—
,, rum , &Dno Stephano pridem Palatine, Agazonum noſtrorum Magiſtris - Comite Poſo—
,, nienſi , aliisque quam plurihus &0. ,,_ Haa- p_r1v11eg1ales,_ atque alía Regum Privilegia pag.
;09,indieantur. Firmantur &Corona;- Jura etiam ſequentibus.
,, Nos Mathias DEI Gratia Rex Hungarlw , & Bohaemue, memorias commendamus te
I)
nore praeſentium ſignificantcs , quibus eXpedit univerſis. Quod nos attentis & grata confi
deratione penſatis fidelitate & multimodis obſequiorum generibus, fidelium noſtrorum Spect.
&Magnifi Stephan¡ de Frangepanibus Segniae, Vegliae , & Modrufliae Comitis; & Bernard¡
ni filii ejusdem , per eos primum'Sach dicti Regni noſtri Hung. Corona?, tandemque Matt¡
noflrae ſub Locorum & temporum diverſitate, cum omni ſincera fidelitatis conſtantia exhi
,, bitis & impenſis ,caſtrum Terſact, & Civitatem Modruſſam, ac caſtella Bythym, Plazy',
Ñ &Klipzeh: Item fimiliter caſtra Hreglín , cum portu BuccarIza & _G.robnik : nee non ca
,, ſtella Vinodol, & Drivenik, in Regno noſtro CſOªtlª? habita ; ac ſimIlIter caſtra Ozail , &
,, Ribnich , nec non caſtella Dubovaz, & Zvecſay nuncupata , in Comitatu Zagrabienfi exi
flentia -- - - item totum & omne jus noſtrum Regium, fi quod in prEPfatis Caſtris, Caſtel
lis,acCivitatibus,Oppidis, poſi'eſiionibus, portionibusque, & juribus poffeſiionariis, ad
eadem caſtra & Caſtella dejure ab antiquo pertinentibus qualitercumque haberemus , aut
noſtram ex quibuscumque cauſis, viis, modis, & rationibus concernerent Majeſtatem, fi
mul cum cunctis ipſarum utilitatibus & pertinentiis quibuslibet, terris ſcilicet Arabilibu,
. - ſtylus ~ - dempto tributo de Trigefima, memoratis Stephano & Bernardino Comitiª
bus, ipſorumque haeredibus &poſtericatibus univerſis , certa noſtra ſcientia , & voluntate
Sereniſiimae Dominaz Beatricis Regina? Conſortis noſtrae Chariſiimae de novo , ac nova no‘
,, ſtra donatione approbavimus, donavimus, & contulimus, ¡mo damus , donamus & confe
,, rimus jure perpetuo, & irrevºcabiliter tenenda poliidenda, parlter & habenda. _Harum nq— \
,, ſtrarum vigore & teſtimonio litterarum mediante, quas In formam noſtri Prwrlegii regali
,, redigi faciemus , dum nobis in ſpecie fuerint - Datum Zagrabiaª fer. 5. proxima poſ¡ Feſt.
,, B. Mathiae Apoſtoli, Anno Domini 1481. Regnorum noſtrorum Hungarize 23, Bohemiªn-'e—
,, ro 12. ,, Dubitari ex his nequit, partes illas ſpeciſicataque loca, ad &Regni Ungariw C0*
¡ºnam non pertinere. ' l 1 1 Ste-g
I’ll/Zar. Balt/¡aſaris Kerdèliclz,
' La" Notitiee Praliminiirês Pannonia 'Veteris'Periadus III.
Stephan¡ V. Regis, ſunt complúra nobis ¡n extractibus, copíis ¡tem monumenta , fed
mífl'a qua-vis facimus. Combinatione ſu‘orum diplomatum, mortuo 7. Maji Bela', anno 1270.
ſucceſiit, die 3. Junii corona'tus. Obiit menſe Auguſto 1272. adeoque incoato Regní fui ando
lll. relicto filio Regnorum ſuorum fuccefl'ore. Quake: _
Ill. LADISLAUS IV. Patri ſucceffit an'no Ia7a.jamque Septembriª menſi's inicio, 00-'
ronatus qUOd fuerit , monumenta apud Lucium lib. 4. cap. 9. evincunt. Deſectu 'carthae , aliis
que ex circurnſtantiis non fine dolore noſtro, ac eruditorum omnium, cogi‘mur has notitias ,
etiam ſecundum ſiſtema noſtrum c-onſtringere'; easque aut ſepultas relinquere; aut ſubinde a
liquando vulganda's ſervare, Croatian¡ Sclavoniamque integram Ladislao paruiſſe dubitari
non poteſt, ex diplomatibus, quorum quaedam ſupr‘a memorata ſunt, quaedam infra in Hifi'.
Eee]. Zagr.Magnam rerum ſixb Ladíslao hoc ſuiſi'e his in partibus mutat’ionem demonſtranc
diplomata. Enimvero ultra tot Banatus , Sclavoniam p'ro veter¡ ratione ( vide ſuPra a p. 76.)
diviſam fuiſi‘e argumento eſt : quod Elizabetha? Regina.- Viduªª.l , Majori vocatae , Comitatus in
ferioris nunc dicta? Sclavonix attributifue‘rint, nempe Werevcze , Poſegaz Valp‘o , Sirm)r ,Val
eo ¡tem , ſuoque Ducatui de Machov & Boſna acceſi‘erint. Rei huju‘s plures habemus demon
ſtrationes , ¡nfta in Ecol, Zag. Hiſt. ¡'nſinuatas a pag. 9!. alibi item. Et quia abſoluta poteſtate,
Eliſabeth ſibi exciſis( debilitato hac ratione admodum ,Apoſtolico Regno) uſaſuiſſet , ut¡ vide*
re eſt etiam ex Regina? hujus apud Pray Ann.-P.I,fol. 350. Firmanoſacta obligadone; res ¡n
eas venerunt conſufiones, que a nemine adhuc deſcriptaz ſunt, 'non dicam ~ex cauſa & circumª
ſtantiis, at ne fimplic¡ narratione. Vitae ¡pfius Elizabeth, inſidiatum fuiſi'e, infra h¡ſt.Eccl-.
Zag. p. 335. retulimus. Lacie cenſum in viros pmcipuos (p. 9a. hiPc.Zag,)pIu1-aquecaetera,
ut neceiſum fuerit, ſive Andream providere, ¡¡Ve er eundem provider¡ , perturbatis adeo Rei
-publicx rebus,dumis anno 1278. Veſzprimienſi Eccleſizeffllargitur apud Schmitth. Ep. Ag
rien. p. a I I. exemptionem Cum titulo: Andreas DEI Grati'a Dux totiu s Sclavºnia, Dal
matiaa 8 Croatia, ubireliqua inter: Eccle/ia Veſàprimienſi, no/Zrorum ducti Baronunl
confilioſàlubri, gratiam duximus faciendanz. Combinatione Ducatus hujus Andreas, Eli
zahethaz Reginae,mortis plane pericul¡ &0. quanta ¡n hiſtoriis Regum noſtrorum lateant , vide
re eſt, Andreas iſte, a'n fuerit Ladislai IV. frater , quem Joan.Long, fuga elapſum, & ¡n P0
lonia Occiſum ſcribit? aut Andreas Venetus dictus, non indaga… At quibusvis rebus, non ſi~
ne dolore, omiſiis. _ q v
Certum eſtLadi'slaum etiam IV. in poffiffirio Dalmmia- ſuiíſe. Denonſtra'nt hoc ,’non
-ſolum apud Lucium 1,4. cap. 9. inſtrumenta; ſed cumprimis apud Farlatum Tom. 3-. a pag.
287. ubi ſententi'onales Ladisla¡ latas anno 1275. ¡n favorem Spalatenſium adverſus Tragu
rienſes exhibet,cum Inſerti’one Praelatorum , Baronumque Regní» Sententia ¡lla occaſio ſuit,
univerſorum malorum, quae dehinc, Reg¡ & tot¡ Coronas ſunt ſecuta. Sententia ¡lla , uia in
anno 1277-. arbitris fuerat ſubjecta, quos inter Pre/ie de Cotopagna , ò’ Damaldus deèadu
vlinis Cives Jadrae , conſequi oportet ,Jadram Ladislai dominium recognoviſl'e. Interim opporü
tunitate enata,explendorumavicinis antiquorum ardentiſiimorum vºtorum , obtinendªe Dale
matiz* , ſub Ladislao Rege ,effectui viis omnibus modisque ſtudebatur. Occaſionem graviſfimi
ignis prªebuit, electio Sibinicenſis Epiſcop¡ anno Ia 4.. reclamantibus Tragurienſi , ¡pſaque Ro
mana Curia. Paulus Canonicus Strigonienſis in Slbln¡Cenſem electus fuerat, Acceílit 1275. adu
verſus Tragurienſes pro Spalatenſibus lata per Regem ſententia, & dum ¡ſti invicem eatenu
diil'entirentjêz ¡n diverſas eatenus ſociºtatés per feedera etiam (vide Luci¡ lib, 4… cap. 9.) intra.
’viſi'ent , malum latiſſimè eſt propagatUm. Carolus Rex Sicilia? , Almas urbis Senator, ac Ror
man¡ Imperii( vide loco citato titulos ejüs apud Lucium) per Sanctam Romanam Eccleſiam
¡n Tuſcia Generalis Vicarius , tractatus ſecit cum Spalatenſibus, quamvis cum clauſula: uod
dicta- univerfitates de dictis pac'h‘s non teneantur,fiprddic70 D. Regi Hung. di/¡Zlicez
-rent : G’ quam cito per ipſiim D. Regem Hung.pradictis univerfitatibus con/literit,guod
ei proedic‘i‘a diſjºliceant, teneantur pra-edicto D. Regi Siczlzcz diſZinc'Zé praut ab eodem
D. Rege praſèn/èrint annunciare &0. Venom , ut apud Lucium ex Dandulo , nonobſtanª
te bello cum Anconitanis geſto, opportunitate ut¡ non negleXerunt 1276. 1:77. ím'ò 1279.
-Epiſcopus Phare &Brazae, Venetias accedens ,Ducem , & Dominum Dalm. & Croatia: recog
novit,& [nſulas illas ſub Ducal¡ protectione poſuit, -Anno autem 1285. (utaPud Lucium )
«Nuncios ſuos Tragurium miſerunt, rogantesdz hortantes': qua-terms ea qua: iidem ex parte
nq/Zra díxerint indulzit-anter credatis, è’ curetis effect'ui demandare. Romanus demum
Pontifex Nicolaus Ill. Philippum Firm¡ anno 1278. ¡n Dalmatiam,Croatiam & Hungarian¡
ſub Legationis Apoſtolicae titulo exmiſit, lſte Sibenicenſium electionem dixit hullam; Pªu.
lum electum , ſub excommunicatione vetuit , electi ut¡ titulo. Singulis Eccleſiis , Capitulis ,
Monaſteriis Regní Hungariwjolvendam Curia: Romprº eojusque opibus ‘acfacultatibuí_pen
. lº*
 IS'claD. Croat. Dalmatſüb Duczbus Regíbusque Hungaria. _ M7' l

-Ïíonem imperavit, ut demonſtrac Tom,3.pag.259.Farlatus.Firmatur ue pactís Ladíslaí cumLÏ

gato , ex Rajn—.aLRPray deſcriptísp. 349.quibus, ceñtum marchasa ?e & ſucceff'oríbus ex fodíd
nís argenti ſpondet annís ſingulís perſolvendas. Zagrabiam 1279. veníens relïqua inter con~
flituit, ut Dimce'ſis hªze, un'a cum Sirmienſi , Suffraganea fit Spalatenſis Archieppí , Sclavonïª
amque Pontificiªm efi‘e declaravit , ut hínc Spalatenſis, ſequenti ¿ítulo uti incoaVerít: Joan
-nes Divina miſèrz'cordia ólval. Arclzéep. L'al. Croat. Sclavonia’gu'e Primas. Budam nacio
nalem indixit ſynodum \279. 18.Kal. Octob.cºnſtítutïsque amplius 60. Canonibus , a Ladisa
lao turbatur. Hinc ªtque dehinc (jua: ſecuta ſunt mala, deſcribenda cum circumſtanciís &
cauſis per alios oro z_ me enïm cacere convenit. Dïco ſolum, repudíatae a Ladislao .uxoris, nou
fuifl'eCumamas focminªs cauſam , fed Dalmatiam , factave Laroli, ut Romªna.- Urbis Senatorís,
&Roniame Ecclçſize G‘eneralis Vicarií. Nos ultra dícere non convenit , utinªm loquacitatie
ac imprudencia?, etiam ob ſuperío'ra non damnemur¡ ſ v A A
Quamvís Vero ſingularis in Ecclefias, Ladislaï IV. propenfio, ex tot .fuís pateat diploma.
tibus, :amen miſerrïmè nunc quoque audit, & deſcríbitur ; quod pro tuendís _Regum & Cod
ronzejuribus, indigne occidí ac'perire 1290. elegçrít, quam vel clientelarí jure, Rex effe¡
Caeterum ob tot Banos, ªrtis ſtudiiqueeſt, Banos ſub Ladisla'o afuera¡ ‘rant marítímí Baní,
ut Nicolaus 1275. Mauritius Banus marítimus & Spalati poteſtas 1278-. .Jula Epp'us N0—"
nen & Banus. Bani item Dalmatíae Croatiaeque, Sclavoníee itemtatque hi plures. Sed haec ad
Banorum hiſtoriam. Ñ , l l l
' V1. ANDREAS III. Venetus* dictuà Supra lnſinúa'tae Ïntentlonesz mortuo Ladïslaoj
plane patuerunt. Enimvero ex epiſiolis Nicola¡ Papa! a Raynalxxhibitïs, patet maniſeſtè,
Ungaria‘- Regnum jurïs‘ſui Roman) credid_1ffe;ſc[ïbit enïm NzcolapS ad Epjſcopum [Eſinum':
Cum itague Regnum ?film adApMºlzcam Aeder’n multzplzczter pertmere no ca'tur, te
ad partes* illas ~ ~ de inamus ª ~ denuncies, predictu'mRegn'um acl_ nos 8 ama-:am
Eccleſiam ex eau/à multiplici pertinere,ape_ſ'te G’ ublice nQ/Zroz ip zas Eçcle ta: na
mine prote/Zando ut nullus ~ ~ jura guclilzet zr‘z eo l egno ad nos, ¿3’ Eco e/ía‘mlip/àm fue
ctantz'a quomodolibet invadere , occuparekvel çç/izrparç prafizmaï. Idem Rudolph-I Roa
mmomm P cgi ſigniECat, Alberto quogïe DUCl, quin & .Stríg'ondïenſi Pmpati Lodomenºz Cum
Prazfatum Reg-mmm@ quanam ‘ cleſiarjz a_b antzquo etzamperxz'nere noſêatur,&pe1*
dictum Regemſüb Obligatzone ſúa 5’ Re nz fin {empore guo - 7 Ermanus Eppus in
fi) legationzs qfflcia fungebatur nonnul a promzjſtz Bjuratafugffle ‘- '- valumus, tibí ut
wczpzmus - - perducere/Zudeas , Regnum ipfizm al: antigua etiam ad Romanam ~
cle am ertinere,ſibz’quef0re, progtpraemittitur Oblzgatum (apud Pray Ann. P. I. .
36.5) Nlïrum Papam , Bulae Sylveſtrmae, nec memíníſiè , at uníce jurata:l a Ladislao lV. lª?,
&operationum Flrmani Epïſcogi. Si unquam, none ſane, occaſio fuït, five ſpontaneae fubjç—
&ionis S. Regis Stephaní; ſive ulae facere mentionem-,credíderím ue díſcuſl'a Romae quam¡
díligentiſiimè fuíll'e, ad firmandam curíaª, tanti momenfi praE-ten Ionem. Quare uam mere
antur de Regibus Apoſtolicïs, & Sacra? Corona.ª Republica, omnes ſingulíque ſcrlptores illi,
& iniqui Patrias ſilſili,quïjuribus legítimís orbare nïtuntur¡Rempublícam, &Rc-geo noſtros ſub
ditos ſubjectosque efficere, atque Regnum ſqa libertate prlvake, ïpfi videant , Statusque Sacra’
‘ Corona: examinent. Prefecto necRomanX- Cu'rïae Scriptorum ullus ,quantum remmifci poſ
fem , Bullªm illªm exhiberet, neque ſubjectío RelplzlbllCX , & jurís Reg-ni tqtius amilïio ,ne
ceſi'aria eſt, ut cum Apoſtolïca Romana Eccleſia, In'pïyï'nazb fiç‘lej communiçªtíone, uniºne.
quejungamur. Neque ipſa Apoſtolica Sedes, qua? PlVlnlS'll’lnltlÍíul' revçladcnibus, ex¡ it.
Quare minus ſe fundatos Theologos demonſtrant, Scrlptqre? ¡lll, qu¡ ad umonem cum Apn 9
lica Sede exïgunt, jura quaevis Regnorum & Regum amltt1,1d_emque eſl'e: ’profiteri ſemet Ro.
mano Catholicum , ªc profiteri monaſterialem , quorum ſingull carerent dominio & poceſtate.
Haze addidi , tum cauſa veritatis, praejudíciorumque .follendorum'; cum vel maxïme Chriſtïa.
nee Orthodoxae Religionis ( quod pm Re nis terrems Zelat Sedes Apoſtolíca) promovendaz
Rudio, dum omnibus ſingulísque notum e , díffentíentes his in Regnjs Dal, Croat. Sclavoníae
Chriſtianos, ídeo potiſiimum unioneln cum Sede Apollolíca hçrrere deprecaſí ue, ne libera.
tem amíttere cogantur, illique renunciare, ac ex hon’umbus !Ibex-is, Ruflicz ¡ve mancipïa e.
vadant. Hinc in opprobrium,nos Romano Catholicos, ab ïllïs, a vulgo omní Muſ¡ five Ru; ,
Ricos vocítªri, notum eſt onmibus, plureïlue e Ro_mano Càtholíçïs -, cauſa líPertatis obtinen-Á
dee ad eos trªnſeunt( qui in ipfis legíbus redaucúíïve comnªunicantes partlcípantesque vo~
cantur) quam ad nos ex illis. Orígo huj‘us op_ rol)… , ell Ladlslai 1V. ſppnſio illa pegdenda
' \um annuè centum marcharum,quae , cum tn utl, nommelleglzime ſubjectum arguatur cuª,
rias, vetitae fuiffent ; comprimis anno 1* 301. noan pecumae' ri/Zianítatis
x _ invectum
~ fuit,'
O
tributumque per Epiſcoposüz mopaſtem ª fiïgluilsznctumnhtdhmomum profefliïlms &del
, _ , * ~ amª, '
\
'º
 “52‘s Notitiae Preliminares Pannaniae Veteris Periodus III.
"me In Dalmatia autem , ut intra _. Precationum titulo & rubrica, tributum hoc ſolvebatur.
'Orientalis Ritus &Eccleſiae Chriſtiani , dumin ſignum Chriſtianitatis ſuae nil ſolviſi'ent, unio~
nem noſtram cum Romana Eccleſia ridebant, eſi'e fidem aeris contributionisque, hinc ígnobi—
lem & ruſticanam , dicentes. Sub Vladislao II. (_ vide Deer. II. ar."4.3.) de hac pecunía Chriſtia
nitatis, que: abuſüs ibí vocatur, diffenſio orta eſt. Neque reperi , an DD. Praelati ,Privilegia
fuperinde ſuoceſiiv‘è produxerint? In Dimceſi hac noo folvitur Chriſtianitas, vel ípſa tamen
rei hujus apud rudes traditio, quamvis originem ignorent, fidei orthodoxae proinovendae eſt
impedímentum. Digneturque Majeſtas Apoſtolica pro ſuo Zelo facere, ~ut adiſt‘entientibus
Grzeci Ritus Orientalibus Epiſcopis, & curatoribus, talis contumelia , per doctrinam illorum,
a rudi plebe dediſcatur, evellaturque. Uti etiam , uſitatiffimum illis predicatum illudchph
b/ja vera, hoc eſt canina fides, quó , Romano Catholicos afficiunt. Rogandos demum volui
Orthodoxos Patrias Scriptores , ut fi amor patrias & Regni , veritas ipſa, &erga Rempublicam
obligatio, movere illos nequeunt, ab inferendis Sacm Corona: & Regibus noſtris vulneribus ,
ſaltcm Religionis Orthodoxae amor, ſalusque &tema tot animarum , eos moveat, ad ſcriben~
dum ’circumſpectè de ejusmodi, poblici juris quaªſtionibus , quibus , dum placere nituntur Cu
riae, Apoſtolicae Sediinſerunt injuriam, & fidei ipſi orthodoxae. Hoc Apoſtolica Sedes non
exigit , nec praeſcrip'ſit unquam,quod ea fit Chriſtianorum ratio, quas eſt Clauſtralium erga.
eorundem Generalem Difleruntjura Regni & 'rerumpublicarum , afidei Divinas dogmatibus,
Canonibusque- Differunt terrena a leeſtibus, & ſpiritus immortalis, a mortali corpore.
His amore religionis veritatisque dictis.
Pontifex, ad przetenſa temporalía jura firmanda, Carolum Martellum, Caroli II. Sici
liae Regis filium Re em Hungaria.- dixit, & per Legatum ſuum Neapoli fecit anno ſtatim
1290-. coronari. Ru olphus 1mperator,jure Imperii olim veteris Romani, Alberto filio Au
ſtriae Duci, ngnum qu‘zerebat, quºd tamen ob ſecutam Rudolph¡ mortem, Regno magnanon
fecit incomm a. Andreas III. ſuccellionem legitimam urgelíatg'usque ſuum , dum firmíus an*
teriusque fuiſl‘et agnitum, qua Andreas II. ex Stephano ejus filio nepotis, adeque potioris
rae fuceeffionem pretendentium per ſexum ſoemineum deſcendentibus, ipſe die 13. poſt La
islai mortem ,in Regem Ungariae ſuit coronatus, jusque Statuum defenſum. Carolus, quam
vis Regiis utereturTitulis,uti ſeqoentem lib. 4. c. IO. Luciusexhiberet memoriam: Karolus Pri
-rnogenitus , illu/Zris Jeruſàlem &3’ Sicilia Rígis, DEIGratingngarice EI’ Dalmatice Rex,
Prznceps Salernitanus , ac eÍUS in Regno iciliat Vicarius Generalis - - Mercatores de
Spaleto, depertinentiisRegni Ungarice ubiqüe bene trac'i’entur. Datum Nuceriae 129:.
die 27. Junii. Tamen nec aDalmatis pro Rege Ungariaz fuit habitus. At Andreas III. utle
gitimè COYODªtUS-s Evincunt hoc memorias apud Farlatum Tom. 3. atque ha: annis 1294.
'n95- 1296. 1298. quibus ubique : RegnunteDcmz'no nq/Zro Andrea Serenifflmo Rege Un
garia: &c. in epitome autem JoannisArchiep.Spalat. apud eundem: Carolus Martellus qffu
?nens titulumRegisHungaria’, &pro talihabitusaSummo Pontffice, requi/ivit Spalaten/ès ,
ut ipſüm recognoſèerent pro Rege Hungariae , B fideli'tatem jurarent. Sed quiajura
verantfidelitatem Andrea: jam Corona Hungaria inſignito , reſſvonderunt non pqffè illam
jurare altcri. Ut horum, ſimiliumque plurium fide, Dalmatiae poſſeſſorium, Andreas IlI.
adimi nequeat, _
Quamvis porro Romanis diſplicuerit, vanam nullamque evaſiſi‘e, Regni Hungariae Dal~
Imatiasque, Carolo Martello factam ‘collationem ; tamen quia Nicolaus IV. hujusque ſucceſ—
ſor Caeleſtinus V. brevi decelliſi'ent, ponendis remediis,modus non erat. Bonifacius VIII. in
tra finem anni 1294.. Pontifex factus , & Maria: Regina? Sicilia:: admodum affectus, ut Caro
lus Robertus ( Martello parente jam vita ſuncto) Regnis Sacraz Hungariae Coronª: potiri poſ
ſit,int‘endebant omnimode. Media ad effectum hunc conſequendum quaevis ponens, I. itaque,
Jacobum Spalatenſem electum, neque a Sede A oſtolica biennio confirmatum , quod faveret
Coronª Ungarieae,coegit reſignare 5 eique ſub ituit Petrum Ordinis Minorum Profeſl‘orem
ª( vide CLFarlatiTom. 3. pag. 295. Breve ipſum) Capellanum CÍzarifflima: in Chri/Zofilia:
noſircz, Marice Regina: Sicilia illa/iris &c. cum mandatis ut in brevi , manumque mittens
‘ad fortia, curam B admini/Zrationem ejusdem Spalat.Eccl. prudenter exe uiſtudeas -
' - oppqfiturus te murum pro domo Domini accedentibus ex adverſb. II. inn Comitum
Bribxrienſium potentia in Croatia Dalmatiaque maxima fuerit ,quzeſivit Bonifacius , Comites
'1105, partium ſuarum efficere. Romam igitur1297. ſub przetextu obtinendi Sibenicenſibus
Eppi , Georgius Comes de Bribir ibat , & Venetus conſtituerant, ur Farlatus: Si dic'i'us D.
Comes Georgius veniret Venetias occaſiºne eundi adCuriam D. Papae , vel alía occaſio
ne,dic7us.Dò_'. Dux per fi: , ò'per dicta.? omnesſz‘ios habebit, Ez’ [laberifaciet eum cum
ſua comzuva zn perjòms 8 rebusſalvum B' ſecurum Venet'zis, Ueniendo Mando, cunda,
redewz
 ¡Sol-av. Crear. Dalmatfàl: Ducibus ngz'busyue Hung-aria !'19
redeundo. Poſt viſitata Apoſtolica limina a Comite, ad vota Bonifacii ,conſtitutisque inſimÍ
( accepta uamvis benedictione, & plenªria remiílione culpa‘r'u'm) pràetext'u eo, quod Papa,
Sibenicen !bus dare nollet Epiſcopum , finelprecibus commendationeque Regina? Mariae , Geor
gina Comes ,vel ut ali¡ Gregorius,Neap0 im e/qurqfec'ïus ,ibidemque concluſa ‘qua-vis, ad—
verſus Regem Andream ; introducendumque Caro um. His* compoſitis , datus eſt Sibenicenſi
bus Epiſcopus¡ Sed n uaqu-am Paulus ille Ungarus & Canonic'us Strigo‘nienſis, Verum
Marrinus patria Arberiſis , mſtituto Franciſcanus. .Sibenicum Bonifacii auctoritate, Civita
tis jure & inſigniis decoratum. Epiſcopus novus , Spalatenſi Metropolitre ſubjectus ; Archiepi
&opus autem Spalatenſie, Primatis Dalmatiae titulis decoratus': omiſi'a Sclavoniae Primatis ,
uam loannes expra‘fl'erat , eſt mentio. Cantera item , tanta* rei neceffªria,diſpoſita. Ob Pan
um Sibinicenſem , & Jacobum Spalªtenſem legitimè electos, at Romana potentia ejectos ,
relata ſuperius p. 171. cauſa , eccur Reges noſtriEpifcopos Dalmatiaz nominent? iterum fix.
mata eſt; quod nempe juri ſuo renunciaſſe , cenſeri arguique neqUeant. v
Bribirienſes Comites indigniſfimum inſtrumentum effecti , multos ab Andrea deffice’repro
curarunt, Regemque ſibi a Papa dari , orare. ’Przecipui adjutores Briberíenſium Puê’re Tem~
plarii , anno
Nicolai uniti.1280. cum ſratribus
Summum hoſpit'alis S.Joannis
autem obſtaculum (vide Tom.
in lus Sclaſivoniee 3.p. 290.
pa'rtibus, Farl'ati)
Michael perZagra
Epp, Breve

bienſis. Vide ¡nſra H. Zag. a pag. 96. Rebus jam conturbatis , a'c in motu poſitis , Comes
Georgius ad Apuliam conceffit , ut¡ docent Tragurienſium litterae apud Farlt p.297. ducto
que Spalatum Carolo (quem Bonifacius Regem diXerat, 'Andream autem, teſte Rajnaldo ,
Adminiſtratorem Regn¡ L‘ngariªe vºcabat) licèt Archiepiſcopus loci nil omiſerit, li Dalmata¡
afide Andrea? ſeduceret; eflxcere attamen nil potuit, teſt’antibue Dalmatarum monumentis.
Ut ideo Carolus , PauliBani ,aliorumque in Cºmitatu , proprioitem ſtipatus eXercitu , Zagra.
biam Auguſto menſe anni 1300. adveniens; & hic ſemet ſigens, atque unctione adhibita, a
Gregorio vocato Strigonienſi ( nunquam tamen ab Unga’risagnit'o , quiainttuſo , & Rbmae de
hinc occiſo) in Regem Urgariae auctoritate Bonifaci¡ fui't inauguratust Sed ab Corona defe
ctum, haud coronatus,ut poſtea Legatus Pa ae diſputaverit, coronationem neceſi'ariam non
eſl‘e; at ſufficere unctionem; effectu , infra Hlſt. E. Zag. pag. IQI. inſinu’ato. Hac occaſione
Moneta ¡lla Caroli, de qua/meminimus ſupra a pag. 129. nata eſt, 8¡ moneta? illius deſenſio, '
ªb exemplo , & privilegio pag. 180. elargito, quia monetam illam , & Nicolaus Oſtienſis Lega
tus Papas anno 1301. ultro tollerari debere voluit, & Bribirienſes tuit¡ fuêre. Interim An
drea Rege paulo pcſt, ut Madius mortuo; debilitatis Carol¡ rebus, eum reVert¡ oportuit, .
Neque ullas reperi, aut leg¡ , ſactas per Carolum tum eXpeditiones, aut conceffiones quas—
piam , ut uſurpata regali poteſtate, talem tefiatUS effectu, probar¡ valeat. Quare cenſeri de
bet, unctionem relatan] ſuiſi‘e clanculariam, peractamve Michaele Epiſcopo abſente. N ue
Carolum Zagrabia moratum , quia Novembr¡ menſe Michael Zagrabize erat , nec eſt ulla a -/

roli memoria.\ Anteriora quwws ,quia demonſtrari poil‘unt monumentis, fi indicati nºn eſ
fent obices; ¡deo patet, P. Pray in his Regum circumſtantiis deſcribendis, pleraque conſudiſ
ſe. Gregorz'um Strigonienſem ponit electum, tacendo per quem? & ſupponit agnitum pro
legitimo, quod haud unquam eſi'et demonſtraturus. Dalmatinos Carolo tum adhaeſiſi'e ma
le ſcribit,in pluribus enim memoriis apud Farlati legendis, videre eſt: Regnante Domino
ncſtro Andrea Serenffimo Rege Ungaria. Quin apud eundem in Tabulis CapituliSpala
tenſis p. 289. eſt: An. ¡301. Indiéi’. ¡4. Regno Ungaricz Sede vacante. Tem. Ven. D.
Petri Archiep.Spalat. &c. Apud Lucium autem adeſt 1.4.. c. Io. ex Tab. Tragurienfium,
inemoria; quod in anno 1303. 22. Aug. mandatum fuerit ſub poena excommunicationis a Pa
pa, & Spalatenſi Archiepſ, ut quilibet Notarius, .Carolum nominaret Regem Un riaª, pri
musque omnium Síroctz’us, metu _excommunicatlonis, paruiſſet,captum uod otarii 0
nant nomen Regis. Quarum rerum evidentiá,erravit Pray , eſtquecorngendus, dum al
matinos Croatas & Sclavos ab Andrea Rege , ad Carolum deſecill'e ante annum 1300. ſcripſit.
V. Andrea IIl.mortuo, Carolüs deſertus erat ab omnibus,cauſa potiffimiim ſervandze
fiber() Regno, libertatis; & à vindicanda CoronXJubjectione. Premiſi'a, Carol¡ videlicet in
Regem deCIaratio, unctio Zagrabiae , Monetee diſtributío &0. animos a Carolo removerunt.
Itªque exortis graviſiimis Civilibus bellis, & Venceslao atque Othone antepoſitis , ob tot
tªntosque rerum eventus circumſiantias varias(quas omittimus demum annoMCCCX.
(jm-ºlas Robertus’ , in Regem Ungariae fuit coronatus, verusque ngariae Rex evafit.
Bonifacius intellecta Andrea: morte , per ſubmiſi'um a ſe Legatum dare Ungaris Regem,
le ue ſcribere voluit; intelligens autem,Venceslaum liberè _electum ,coronatumque aC0~
locenſiArchieppo, ( Sede Strigonienſi vacante) ſuque Legato ¿hunc , & caeteros excommuni
cªnte,atque ob id tractato , pro Reipublicae _jure & circumſtantm ( vide pag, 98. hiſt. Eccl. Zn*
l m m m grªb.)
Iii/lºr. Baltlzqſ'aris Kerç/èlich.
 ¡3o Notizie Preliminares Ramada: Veteris -Periodus IIÍ.
…
grab, ) cum legatus receſiiſi'et, ac Vencesla’úm’ad curiam Roma'bam evocàſièt ,Epiſcopos ¡tem,
qui reſiſtebant, partesque Coronas tuebantu'r'; in fai'orem Mariaè atque Caroli, lata promul~
taque fuit ſententia, quam ex Raynaldo , P. Pray Anna]. P. I. a pag. 374.. exhibet. Qua
m ſententia , Anno 1303. ILKaJ. julíi Ahàg'niae, 'u't ponitu'r latex, ſubſiſtere ne ueunt verba:
de guo etiam in StrigonienſiEcclcſta zjuxtà 'ritum ’antiguú'r‘n Uizgàriarpe’r erſònam ida
neam Regale _jüſceperat diadema &e; -At hªec_ Vel 'addita ſint ſucceflivè, vel mutata, ab
ignorante rerum noſtrarum. Proſecto in Ftrigoigienſi Eccleſi'az 'Coronari debuiſi'e Reges uo
ſtl’ºs› erutum non eſt. Sed nec "ullu's Coªªe’ir‘òr'um ſiſcrib‘eret, 'Carolum 'ante I 310. fuiſi‘e corona
tum. ſ¡ verum‘eſt, inſinuatosibi Epiſco‘posz‘tot item Archidiaco'nos‘, aliosq’üe ex Unga
ria & partibu¡ ſubjectis adſtitiſi'e ‘, 'qui 'credam ? res p‘ublica's-,ªatqu'e in eorum 'pra-fentia geſtas,
'eºs ignoravilſe,Carolum ’n'empe , co'rona'tuin 'no'n fuiſi'e ,neque ritum Ungariaº.- exigen?, ªt Rº'
gºs coronentur
Curia Strigonii
inſeri poſifuiíſe .² ut,omiſi'o
ſed abArchie'ppi
Strigonienſi Primate.
Gregorii _Illud'quem
nòr‘nine¡ quo ueapa
quiconſtituerat,ſed
credam a RomªnaUn
garia non agnoyit, 'qmſi pro firmanda illegalitate Tua, 'per erjſò'r‘zam idoneam. Quake rev
‘ lata ſupèrius p. l I 1. Doctlſil L'ucii obſervatio, ‘vana ha'ud eſt, prªcipue poſtquam conſtat ‘vi
gens corrector'um ſtudíum , plurimdrumque 'collectorum ex praªjudiciouêe auditis, five ad Ro
mana¡ tabulas repoſitio z‘ ſlvè 'cónl'ectío ,ut hodie'r'nulta non‘ſolUm diſputerſtur, ſed ut alboery
'pha rejician’turz Plu‘ra ſunt ‘etiarh in ſententia illa, 'atque littEris a Raynaldo e'xſc'riptis , quee
demonſtrari non poſiènt. ;At his omiſfis. Neg'ari nequit -, Boniſaelum pro Carolo tuliſi'e ſentenª
' ‘ tiam ~, ‘eſto de vcrbngenuinis ſententiaª. dubitetur. Conſtat item; p‘e'l‘ eenſukas, latam ſentenª
tiam eneciuidarè volúiſi'e Pontifiè‘emz ’Gt pei- Auſtriae Du'òis in Venceslaum concitationem.
Dalmaciae Not: rii ab 'èx’e'mplo .Siroczy , ‘ab an'ño 13'03. Menſis Octobris inſerebant: Regnarzu
te
tus.Domiizo
ªctC’roata‘s¡logro cardo
ibu‘i‘nicos Robertoin Carolum
inclinàſi'e Reg‘e Unga'rioe,
'arguiturUtexrefert u emm-ias
potèntia hujusmodi
Comitum Farla
Bribirieniium.
¡Sclavoniam
'dicto ‘àequè
XL daſiti', ‘fulmEn latae
décepïatiò. _ i ÑÑexcòmmuni’c’atio’nis
x q_ ª ‘'terruiſi'e _videtur,
x ‘ Auguſtini Eppi,
' a Bene—
~ "A mºl-te Bonifacii, quia Benedlctm XI. ſuaviuk quavïs egifl'et) notu's, Clero & Magnª.
'tibus Ungariae , latasque anſçeeſi'o'ris excommunicationes ſuſtulíſl'et, Clemens &que V, Bene
‘dicti Succeſl'or, ‘pªtç'rnè caroli 'n'egòtium pro'cu'ráſſet'; exhauſtis & perttfis Reipublicw noſtrae
_‘membriszje‘úmprimis q‘uod Venceslaus, ne'glectim urge‘re videretur ſui electionem, ac demum
'ipſezcu'm filio deceſiiflªentt Otho 'autèm 'patrociniis deſtitueretu‘r, &z 'a Ladislao Tranfilvaniae
Vaivoda ad reſignàndum fuiſt'etdedúctus , reſignaïliffetque, vota Caroli afi'urgere emperunt,
\jamque aun‘o '1307. 'pro Carolò ſemèt declaràrunt,relati infra hiſt. Ec'cl. Zagr. pag. 335, Itª."
_que anno 1508. erat Junio jam menſe Carolus Zagrabiaè; ut di lomata Ecclefiz hujus p.101.
' hiſt.Ecc. Zag. indicata,demonſtrarent. Hunc , Legatus Papa? _ ardinalis Gentili, e Dalmatia
'veniens ,Octobri menſe Zag'rabia repetit; àeceflionesque plurimo'r'úm ad Carolum Regem au
‘gebantur. Sane a'ñnó '1309. five IV. aun() Pontificatus Clementis Quinti, Clerum prope un¡ª
verſum Ca'rolo 'adhaeſiſſez arguo 'ex ePiſtolaz pag. 7Ó.hiſt. EccliZag. relata, tot Epiſcoporum
'ad Clementem ſcriPta, pro eaſtròÏMedve Zagrabie'nſi Eccleſiè reſtitUendo, magisque verºſi.
‘mile 'eii'e cenſeo, fivZàgrabienſis EpiſeoPuB‘Auguſtinuºsz 'oratioïlem pro Carolo dixit, hac occa~
iſion'e Buda.- fuifl‘e ‘dictam, ac'a‘nno ſchentein’c-ampo Rakoſs. De inſtrumento autem ,aPeter—
:fy‘To'mxl- Conº. Hung. p. '150; relato, at'qUe'a Pray p¡ 33m èxſcripto; quò , armo 1308'. díª‘
&7. No'vc‘mbris, ex‘mdicta 'perLegatum Dia-ta Cai‘olus in Regem catervatim elevatus eXponi—
'tui'z‘er'uditu's lector, ’quod lubet ſentia't, ’Mihi ab ignorante quopiam rerum 'noſtra'rum , ex¡
Reynaldo confe‘ctum efl'e videtur; ‘neque ſt‘ylus ’eſt diplomatum, ut in his 'verſatus , reperiet.
Falfitªtem a'üte'm eju's plane evincit concl Io: «Actum 'ut 'prédicitur in dicta loco Pra-di
‘óator'u'm prape Civizate‘m " TÏ/èhte‘r‘fz ultra Danubiu‘m ex oppbfito dicti Caſirz' ,PNL
ſèntibus Reverendo-inc ri 0 Parra', Domino Thoma Epiſt‘ºpo Veflien‘ſi, ac Vane-ra.
bilibus
Mz'no'ris"EzFratructm,
Religz’oſisO'rdinu'ïn
Virisſraírilzm Paulo Prio're
Pro'vin’cialibus Pradicato’rum,
‘, {1’ Salomo'ne Vicarioè’Províncialisfratrum
qymone an'ſíra'
Ereinita‘rum ‘ih Provincia Huñga'riaz ’cum 'eor‘u'mdem fratrum m'ultitudine. Sane Provin-Ñ.
ciales Religioſorum 'càetuum ~, intra Status Ordine'sque Re'gni, fuiſi'e a S. Stephano Rege pofi
tos, Decretum ejus I. n‘on teſtatur._ Sed neclAn'dreae II. ſub .quo Praedicatorum &Minorurm
inſtituta cocperunt, quin nec actu Provinciales¡ 'cum ñ'atrutn_ multitudíhe ad dietas per Re.
. gales vocari , aut eos intra Prat-lªtas Co'ronáe eènſe'ri ( 'cum hihiIOminus inNotariorum ſide ex—
'ponereturz de mandato prefati D. Legati y nec ho'n aPradictis Prwlatis') notorium eſt.
Quare cujus fit momenti 'Z diploma hoc, quò,Carolo Coronam obtigiſi'eex gracia Provincialium
‘frauumque multitudine praztmdimr, doctus eruditusque lector conclu’dat.
’ _Quªmvis autºm ClemI ad Carolum acceflifl'et, cªnen Cardinalis Gentilis Centura, noo,
' "DI
 Sclav. Orca-t. Dalmata/1‘45 Ducibus Regzbusque Hungaria, :3¡
vos motos cauſaverant , ut armo 1310. Carolus coronatus , & Rex Hun aríae primum exvaígrït;
& poſt coronationem ,VſiKaL Sept. an. 1310. Dpnatíonem a Ladislao ?{ege Avnnculo (no fa~
ctam 1277. ſuper Caſna-,nunc Caflïna, Eccl.Zagr. Confirmar, Albae. Sed'& dehinc ¡n Solavo
nïa, ut Sacrae Corona? membro, ’multa diſpoſuít, Ban'os Scla'voníae von'tïn’uO non mutahat,
› quía monumental Zagr.Eccleſiae,Civitatís ítem , alíoru‘mque, totius Sclavonia Banum dre
P/zanum, ab an'no 13 10.( cujus Bani caſtrum Selín fuzfl'e, plures doce'n't litterae ) ad annum
13'17. effiínfflnt. Succ’eſſit Stephan‘o, Joannes': ut e'x Prívil. relato pag'. 4.8. Hiſt. Eccl.Zagr.~
'atquç aliis-,ad annum cirqíter 1 22. Banus ¡Re, occhſio'ng lícís' intra Capitulum & Cívïtatem
Regïam , 'càuſa tributi vulgo ¡larj/èlzind,*ex commiſiiohe etiam Regïa judex, dum Cívïtu
'excipe'ret vi ſuÓfúm Prïvilegíorum contra judícatu'm, deliberavíc. hnno ¡341. Per clauſz‘c
lam generale'm Excellmcè Ban’or'um dignitati non dera' ari , infizpèr in [zac eau/à delega
ta Regia auctoritate habita Jrivolam exceptionem ju ¡caí-i. _Prima ſententíaz hujus ver—
bª,m0verubt omnes per Privilegia a Banis exemptoª, ut in Regni congregacione protcſtaren
tur,& quídcm etiam Ca' ¡tulum ’g ‘tunj bb fatam cla'uſulam ,'-èmn etiªm,quod in meritoriaſen.
centíª poſuifl'et: .Salvar egnicolis _libertaun 'triéuta‘ /uzc nova , cºntra gnofl-umgnepqfflèfi
ſòres, etiam Capitula, impu Izar'zdz. .Joannis bolos Su'cceffor Nicolau?, líus Amadeí , Pºr.
tuns Comes Sup'runienſi's ,' de Komarom, cum pmdica'to de FolsüLind'Và. qui 1323 . Banus'
fuit ( utidocent ïn AudítoríoRegís, approbatokíaz, lll* KaJ. Dec-ªmb. lacª? priorís ſententiz,
ad N¡colaum totius Sclavonïw Banum miffzz, ubí,Joannís condam Ban¡ exPrimicur j an ,ſulſii—
tatam ab antecefl'ore vauièamv romOVe’Íit me later; Nicola¡ att'amed Súcceffor, ¿Klykcs, va
rie ſcribitur, ut Michaè'l , Mi ecs &6. ) totius Aclavoniae Banus, dígm'takem hanc, 'ex Taver- 4
nícorum Magiſtro confecutusúntm 130 5. Privilegium a Carolo obcinuït, quò ,reliqua inter ;
Honor Banatus per ÉÍEmptÍo'lt'SÑllaS‘* er nos, aut Predecèſtores nÓ/Zros ¿Id import»
nitatem petentium, fere omnilnu obill us de &lavaniaz jèimus çffè concçffas, Omnz'no
diminutas - ~ omnes exenéptimès,fi qua: z quibuslibet Nobilium terra Barçatus, a no
. bis vel nO/Zris pradecçfflori us' pbtinufffènt, per uasſè a judicio &’jurisdic'ïiohè, aut fu
re Banatus in aliguo retraxgffènt, revocantcs cqffantes, flatuimus: quod ’univerſi Ez’
finguli [laminas, tam Nobilex, quam alii cgiuscumgue reeminentict , Conditionis &fla
tus exiſlant, in tota terra Bavatusziudicio G’ juris ictionï Ba’ni ſz‘zbiacerent. Ennata
hinc quaªſiío , an poſtremïs verbïs .‘- cuz'zlscuNÏuepreeminentúz , Epíſcopï &z Capítula intel
lígerentur? Anno 1326. 4. Ka).Auguſtí , La Islao Archiep.Colocenſi &Cancellario , ’per Ca
rol¡ Privilegium novum, evanuít , quó, Rabilit Eccl.Zag. in Bonis omnïbus , a quo‘cumque ¡p
fi juſtè datïs ; & inſuper, in omníbus libertatïb’us‘ eïdem 'anteà conceſſis, omnia ue indebitè
ablata , Ve] alienata, pro lenitudïne Regia* poteſtatis, leno jure reſtítuít, Jl@ CS Banus ,
contínuo armïs 13. Banus \lavoniae ’quod fuerit, 'variaª emonſtra’nt lidera-,GZ diplomatamc
Carolus mutacionem prim-em , Banorum ,ſuſtuleríh Plura habemus , qſiuibus Carol¡ Regis hi*
floria poffet illuſtrarï, fed quin privat¡ forentjurïs , ea omittïmus. Duo adrſilïmnï, adjuspu
blícum ſpectancia. I. in anno x 32 2. ultimo Kalen.Ju1ii , per manus Stephanï Epíſcnpí Veſprí—
mienfis , Regina Elizªbetha, Cſanadïno Pmpoſito Varadíenſi , Secretario CanCelhrïo & Co
míti Capellae Carol¡ Regis &confortïs ſui , filio autem Comitís quondam Thomas, filií Panora.
tii de genere Chanad , poſſelſiones Reginales Zehun, 8 Vasad in Comïtatu Zathmár donat,
flatuíque facït ,com reambulatíone, per conventum Stephan¡ Proto -Martyr. Varadïen. req
latasque ſibi litccras ſtatutoriasconfirmat. Quªi- adºpta coronatarum chínarum funk,curn
tot aliis, uberïus notatis pro opere: de IllIç/Zribus ..Sacra Coroncefaeminis. ll, EX l‘eſcrípto
Caroli ad Mykch Banum armo 1335. uid Cybriones ſint intellígí , ubi: Quad vosſàperip.
ſòs de eorum Vineis , r0 uſiz Cq/zªri, mgulas menſüras Vini qua? Cjibriones vºcantur ex¡—
gere volzafflèíz's, Bad uc peteretis ~ ~ mandamus: gyatenus berionas ViniJI’zper
eos,ſi I' ſ¡ hucuſèue non filverzmt nec dederunt, reelpereſèu exigere, nullatenus raeſü.
-matis, g oc idem ¡yr-aceptan: Banispro tempore corçflítuendisfimziter obſèrvan um &0,
An hinc ſucceſiïve jus montanum enatum fit? indªgent doctíores. Obligado autemilla,quz
título Mano Vedro , in promontorío Jachkovina , a quavís Vinea, nunc etiam ſolvitur ultrª
decimam, cubulus unus; de quª fit-pe Varias audivi conjcctIlras interpretafioncsqueffluan -
noſi'e nil juvat,videtur mih'ï , aMamiis caflrorum derivaki, & fªenlís tot , traditione majo
run¡ ſervari. Et quïaaVinea fingula,Cſèber unum, ut plebs vocaret, ſervªndo menſuram,
eXOlveretur; non ſolum tot ſeeulorum uſu, illª obligªdo ¡n praaſcriptionem venit, verum
radiCªtur in Andreas 1L Decreto art. a9. Qui Cybríones quia olím Regum erant, Andreas
Rex anno 1:21. (vide Hifi. Eee]. Zag. p. 4.6.) pro beneficíís quatUOr Canonicorum , inter caete
ra Braclze , nunc Vrabche , ubi-Jachkovína donªndo , dz Canonicos fundando (in quorum uno,
-ego nunc eflem) Prªehabitumqm ſuum jus omne Regium, in eos tI-ansferendo, eſt: legítimª
mmm: P
 ¡3a Notitia: Praliminàres Pannoniae Veteris'PerioJus III.
Cybríonum; nobis a tot ſaeculis exolutio, & quid ſint.? olimque ſuerint ? practica & vigens,
ad explicandum art. 29. & CaroliRegis mandatum,deductio. Ut conjecturas alias,tanquam
ingenii ſolius, atque leves, cedere 'oporteat ›
De Da—lmátia dicendum eſt; mallemusque tacere, dum Evangeliſtarum _ab exemplo ,
necdum intra Chriſtianos Veritatem ſcribere fas eſt, fatendo ut Evangeliſtae, varios Apoſtoloª
rum affectus defectusque. Interim quia ſub Bonifacio VIII. concluſum fuerat, _oocaſioneme
moratae ſuperius Apoſtolieorum liminum , a Comite Georgio viſitationis , Neapolimque aeceſ
ſus , pro commendandis Sibenicenſibus obtinendi Epiſcopi, &juris Civitatis; ut Dalmatia ſub
clientella fit , maneathe Pontificis , ita: quod Comites perpetui hujus ſint Georgius , ſuique
generis Bribirienſes, ut pactorum horum mentionem faceret Lucius; apud Farlatum autem
Tom. 3. p. 7. Gear ius ab anno 1303. ad annum 1323. Comes Spalatí exhibetur» Illico _atque
Romam allatum e , anno 1307. ad partes Carol¡ accefliſſe, relatos p. 335'. Hiſt.Eccl.Zagr.
Carolus in Sclavoniam exmittitur, in Dalmatiam Cardinalis Gentili. Qui iſthic diſ onit plu
rima. Abeunti ue ¡n Sclavoniam atque Un ariam Cardinali, ¡n Dalmatiam alter ſu mittitur,
videlicet Ama das S. .Il/[aria: in porticu [Siaconus Cardinalis, qu¡ ibidem , quaevis diſpo
nebat, pecunias tributaque exigebat. Quin Archiepiſc.Spalatenſem Petrum ſub cenſuris &
anathemate lato I 3 1 I . Octob. menſe, annis multis tenuerunt, coſniſi‘a DiceccſisCapitulo cura , ut¡
nec ad ViennenſçConcilium ªdmiſi'us fuèrit. Cauſa tanti,'tamque diuturni anathematis, in Apo
logia Petri Archiep. anno 1315. ſcripta , & a Farl. Tom, 3. p. 305. exſcripta, tacetur , autlpo*
tius exmititur, &per notas - - - abſorbetur. Fuitattamen maxima, quod tributis 'impo ¡tis
non paruerit , ſed appellaverit adRegem, quodve ſuo inſtinctu ›, _Jadrenſes 'adCarolumivifl'e,
creditum fit, ſuaque Venia , eveneri't , ex collecta ¡nquiſitione 23. Octob, 1310. (de qua etia n
Lucius l. 4, cc Ia. )po_/l prohibitz’anem Dni Papas , Venetis *qua-'dam vendita , 81 ab his empta
fuiſi'e. Ut notaret Joan. Archid. Caeteraitem. Ratio curiw, ad terrcndos caeteros Dalmatinos,
exigebat: Petrum ab anathemnte non abſolvendi, in quo anno 1320. adhuc erat. Proſect'u':
ad placandum Papam Avenionem, iſthic x334.. obiit Petrus, & vigore conſtitutionis latae a
Bonifacio VIII. quod in euria decedentium', conferenda ſintbeneficia a curia , aj'oanne XXII.
Balianus, natus Beryti‘in Phcenícia , datus fuit Spalato ArchiepiſcopUs. Indicata Bonifacii
VIII. conſtitutio , ut rum in Apoſtolico Un'garize Regno , ſuerit acceptata? qualiter item , can*
fa evafit, Decr. 7. ar. 65. ſub Vladislao Rege, erudítè ¡n hifioria Eccleſiaſtica, Eccleſie Unga
ricae , fi quis eam eſt ſcripturus , poſi‘et tractari. Sub Baliano , Bertrqndus tituli S. Marcelli
Presb.Cardinalis qua Apoſtolic'èe Sedis Legatus, Dalmatiae preſuit, & ſub nomine ac titulo
precarionum, partem 25. proventuum & redituum quorumvis Eccleſiaſticorum, etiam amo
naſteriis per interdicta & Cenſuras ( meditando leg¡ mereturhie Tom. 3. CLFarlati) fibi exo]
vi ſecit. Balia'ni Archl'ep. memoria magna e'ſt, quod 1326. Monialibusjuramentum ¡mpox
ſuerit. Ego N. promitro DEO è’ Sanctis ejus,8 Vobis Dm Abbatjffae velPrioriffae, cºª
ram vobis, B Convevnt-u nQ/Zro, me erpetuoſèrvaturam continentiam , in /zac domo, vel
mona/?cria , qua'tenus DEusfrag-i itati mbeáefermiſèrit. Et renunciopropriis; è’ vobir
debitam ſecundum _regulam .S. Benedicti o ientiam, ò’ flabüàatem, B’ converſtonem mo
rum meorum , promztto.
Quamvis porroJadrenſes anno 1311. ad Carolum Regem Oratores ſuos miſerint,priv¡
legia antiqua confirmar¡ poſtulantes 5 eosque in protectionem Carolus (ut docet Luciuslib.
4. c. 12. )ſuſcepiſl‘et , magna Venetorum eatenus anxietate & cura ,.ut docent eorumdem apud
Lucium litterae ›* nihilominus neglectUSCaroli providendae Dalmatiªe, ſatis teſtatur ,pactailla
Neapolitana anno 1298. ¡n‘ita cum Bribirienſibus , obflitiſi‘e: hine ut Lucius 1.4.'cap, 13. Co
mes Georgius, ab ipſo Summo Pontífice Comes Civitatum Dalmatia vocabatur , quod dein in
Principem Dalmatiee fuit mutatum ,ut docetMladin¡ titulus: Mladinus G'Oªtorum Banüs,
Comes ladra’ , Princeps Dalmatizz , {5’ ficztndus Boſnenfis Banus. Et cum fingula deſcri—
bere nequeam , ob compen dium ad quod me impellit neceſiitªs, lector erudite ac docte , per
penfis combinatisque iis, quee Lucius l. 4. cap. Io. 12. 13. 14.. Item Madius, Citatiqne pet
Lucium Scriptores , nec non EXcell. D. de Monacis , ſcribunt; aliud non re ries: quam in tan
tis rerum perturbationibus , ſtudique promovendorum temporalium affegimm & potentiae,
adoranda DEI providencia, Jus .Suche Regni Corona? , Regumque noſtrorum Apoſtoliem
rum , in Dalmatiam, Boſniam, Chulmiam, Croatiªm , his ipſis conatibus & diſturbiis, illu
ſtratum firmatumque evafifl'e, tametſi in poſigfforio novitates ac vulnera, emeríerint.
Enimvero , quee his temporibus, fuêre Venetis bella , cum vicinis , lib. 14,. deſiſcribit'de M04(
nacis; miſiisque eaeteris, cum in graviſiimum Ferrarienſe bellum incid'iſl'ent latqu’e'a Clemen-ªª
te V. ¡pſi excommunicat¡ , & Dux eorum dignitate privatus ( pag, 266. 1. 14.'iVlonacis') atquea
Dªlmªſio Capitaneo gentium Legati Papalis, menſe Auguſto 1309. ſtmmti'¡ 'ut Henrici VII.
Imp.
 Sclav. C’raat. Dalmat. ſáb Ducibus Regibusgue Hung-aria ¡33'
Imp. protectionem orare debuerint , renovareque ſuam erga Imp. ut a pag. 144. obligacionem'
,Subſecuta illico "Baja montís Teupulo conſpiratione adVerſus Rempublicam. Cognoſcentes ſe
ípſos; dumJadrenſes occaſione uſi, ſeſe a ſubjectione Venetorum liberare procurabant5Vene~
tae metuentes, ne Mladini pratenſus ¡n Dalmatia Principatus, ob Boſniam & Croatiam ſtabi
liatur; aut ne Dalmatia , Regno Siciliae uniatur, cum ſcripſiffet Clemens Henrico Imp. (ut Ex—
cel]. de Monacis p. 270.) quin edídiſi'et Bullam , qua Robertum Siciliae Regem , ut Eccleſiaz Ro
manae vaſi'allum & ſeudatarium , ¡nbibebatg ab Omni ,& qualicunque ſtatus , ordinis, dignita
tis , prªeeminentia five in tetris , five mari, invad¡ , offend¡ , turbari; Clemens porro , a Philip
Po Rege protegeretur; ¡deo ¡n ejusmod¡ circumſtantiís, ſalubrius ſalutariusque eſl'e, eorum
Reipublicw, ſi Dalmatía ſub Sacra Ungariae Corona remanſerit , quam ſi , vel Sicilize jungere
tur; vel proprium obtineat Principem, Eapropter fatentur Carolo ¡n epiſt. ad eundem, relata
aLucio, Jus Regní Ungariae exprazſi'um & notorium ,in cujus robur, a portubus ad benepla
citum Ungariae Regum, partes dun: ſolvarentur, fe autem Belae Regis gracia, in poſi'eſi‘orío
tantum Jadrffi eſl'e. Cauti .attamen &prudentes ,Legatum ſuum inſtruunt, unde jura quoque
eorum (recole dicta a pag. 212.) coram -Rege extraneo, atque Regno vix potito , ªdeoque
jura Coronw ſuaeignorante, petete debeat. Videntes demum, Carolum petita Jadrenſium,ob
Papam , moxque ¡nſinuatas circumſtantias dillimuláſi'e , quamvisJadrenſes ad Banum Mladi~
num confugifl'ent. Lletuens autem Mladinus , ne Carolo ſuſpectus evadat ,permiſitJadrenſes,
cum Venetis Paeiſci, ut ¡terum ſocii haberentur Venetorum , nulla autem ratione ſubditi. V¡
de Luoii c. La.). 4.. ultimº- Item cªp. 15. .lªdra etenim ab eo tempore - nullum militem,
praſidiumve admittebat; nam Comitem ipſi eligentes’ſadre -zſe's, Civitatem perſe cuſlo
diebant. fiingue legibus ò’ moribzzs regebant - - - in arſtrnatu duas galeas , aliasgue
plures ‘varii generis naves lzabebant &c. '
Mladino ſuam auctoritatem f Luc. 1. 4.. e. I4.)n¡mium elevante, atque in ruinamf liberta
tis Dalmatiae tendente, ſatis Venetorum ſtudia ,teſtatur ſcripta ad Spalatenſes eorum epiſtola,
p. mihi 306.apud Lucium. Interim ex pactis ¡biaLucio deſcriptis l. 4. c. 14,. Venetos intraà
Tragurienſes, Regunr Hungariée in Dalmatiam jura, ab ¡pſis Venetis recognoſcuntur,&fir~
mantur, dum inſerunt: Salvis lzonorificentiis 8 juribus D. Rígis Hungarioe, uaedebeſi
ret lzabere. quee ¡terum repetuntur. ¡Equè in ¡nductione Comitis aulj ad rebellandum, clau
ſula repetitur: Salvaſèmperfidelitateò’ honore Domini Regis Hungarian Item in pactis
cum Neliptio , excipitur Rex Ungaria: ,pro eorum inimicis, exceptis D. Regem Hung. & ¡n
ſrazNeC contra Dominum Re em Hung. Sed in monumentis etiam , ut exhibet Fa'rlatus po
nebant: Regnante Domino arolo Roberto, EI’ Domino Joanne a Superantio inclyta
Duce Venetiarum , ut ex his , DEO juſtitiam protegente, manifeſt‘e eveniat 5 Venetos jura
Regum noſtrorum ¡n Dalmatiam agnoviſi'e, fuiíl'eque teſtatos. In_ qffeffizrio novitates atque
Vulnera , ex Venetorum parte ¡¡lata non ſunt , aliter; ac quod cum arolo ,Venetorum quoque
Ducis ſit memoria. Verum erat protectionis, & conſociatíonis tantum , haud verojuris ,& pro
prietatis Sereniflimªe Reipublican Quis legitime deducet arguetque , ex fqederibus mutua: de*
fenſiofiis ,Regum atque Principum , ſubjectionem demonſtrari; Quam primum mandar¡ nequit,
fed-rogar¡ & paciſci oportet, ſubjectio non docetur, ſed aequalis conditio. Quare dum mutua
fuerunt ſcedera & tractatus, Dalmatas inter & Venetas, pro deſenſione libertatis, ſubjectam
fuiíl'e Dalmatiam Venetis, concludi nequit. Proſectò dum Madio teſte , Carolus Mladini in-'
ſolentias vindicare non omiſit; dum geſt¡ eujilspiam bell¡ per Venatos adVerſuleadinum,nul~
la eſl‘et memoria, at unic‘e Spalatenfibus ſcriptarum epiſtolarum, pacta ¡lla, ad uae reſpexe
runt , ¡nſcio Carolo , cum ſubditis ſuis ¡acta ? lector determinet, Accedit epiſtola arol¡ , rela
ta a Lucio cap. 15. pag.mihi 217. ubi: grati'orem tamen ve/Zrcefidelitatis con/iantiarn, &ª
voluntatemfiih'ectionis debitamjore finceram, per multorum operum exhzbitionem cog
novimus. PetebantSpalatenſes , ſua confirmar¡ privilegia, ad quae ait: Privilegia guªrdªn)
vçflra , ad praſèns propter uod ne uivimus coryirmare , dic'lus D. Archiepi/I - - reci
tabit cum eateris reſjnonfis. atum odrnfii ¡7. Kal. Aug. Clariſil Farlatus ( Paduae feri
bens) Tom. 3.p. 311. in nota docendum habet, quando Spalatenſes , & quo tempore? fuêre
ante,Venetorum ſubditi? dum aſi'erit., contra doctifiimè ſcr¡ ta a ſe, atque tot monumentª
exſcripta: Spalatenſès - anna .l327. infidem acpateſiatem enetorum ,ſfiontè redzerunt,
Redire qui poterant? qu¡ ſub poteſtate Venetorumjſinunquam ſuêre. _
Lucius, eſtò his Capitibus tam aperte noxiéque Sacrae Coronas juribus non noceat , ut
prioribus; attamen , conjec'iurrzfiice, profevidentia veritatis haber¡ ne ueunt: Cap.XI.Dan
duli authoritate, Mare Adriaticum vocari, vocandumque elle-Culplzum enetzcum adumbrat ;
in fine Capitis : Veneti ab antiguifflmis temíoribusproximz Tu/èis &c. ( ¡bi legenda ). C_au›
(am appellationi ex Dandulo ſuggerens: T omam Mauracenum ab Innocentzo Pati-!arº
n n n eliana
Iii/Zar. Balthajizris Kerdeliclz,
 't34 ' l ,Notitz'a'e Preliminares Pannom‘a Valeria* Periodusm
'-— . A) —
::d-1n
cñam çffeéïum &c. Hªze qualia funt .² reflectendum cenſuimus. Adria noſter, quod aliquando
Tuſcum aut Etruſcum mare dictus habitusquc fuerit? docendum eſt. Venetorum potencia z
flotante vígenteque Romano Imperio, non celebrªtur. Longobardiir‘nbecillitatem Venetorum
ſatis Prodiderunt, dum recoptaculum profugii intra aquas quaſiverunt. Societatís Dalmatit
cie contra Ïmperíum Orientale (cui Dalmatia obnoxiebatur) memoriª non reperitur : nec Sªra."
cenorum propulſatío. Narentanos Veneti non deleverunt , illi enim propriis pollentes vil-¡but
floruerunt ad annum uſque I 172¡ quó ( teſie Jacob. Luccari ) Elcs , Zviezdodrag , & lſtok, five'
'Stephanus, nationís illius Principes,cí1m Civilibello pro Imperio conflíxifl'ent; a Serbliªein
'ſuper Principibus obruti , patria: ruinam ediderunt. NªrentªniszAlnúſanou ſucceflifl'e ſuperío
ra demonſtrant. Quarc, DEI miſeratione, Cüm modò ceſi'zre incoent, miſer: illa ſseculª,quí~
bus imaginado pro revoluciona, poſt abſolutam de interprªetandis ſomniil Nliſi'am (qua: nunc
etiam , in Veteri Miflili Zagrabíenſi eſi'et, quamve erudítís & doctís, utí ſupra pag. 14.8-. líbenü
ter exfcriberemus, ad ínterprartandªs cognoſcendasque tot , tantasque revelaciones a Sªnculo
IX. vigentes, ut fermeEvangelicam veritatem obnubílaverint, ſi defectus cal-thª: non effet )
haberi debuit; & rei cujusws veritas ; ex cºngruentia, 61: non eſffizpponendum* Cüm ¡nª
quamnebulªª:
vrum Apoſtolicorumnoſtrorum Regum,, ſerenítate
, ac demum ſano intellectui Magiſtratuumque zelo,z Ceſſare
uti admitªtur incoent
prajmifl'a, Scholaſtico
eo magia per Scri
ptòres Venetos demonſtrari debent, quºd I¡ Veneti tributa ſolverint lmpp. Occidentil; 8:
abOthone de portu , privilegio fint donati, uti ſuprª pa . 144. deduximus. Idò: Quod non
ſolum :liis atteflantibus Scriptoribuª; verum VenetíI ipFIs; Marchiones Ducesque, ªut Domí
ni, vicinarum illis Cívitatum locommque fuerint , ut Merªniaz, Iſtría: , Tarvíſii , Veronae,l’a~
.duªe &o Quin Northmanis extinctis, tametſi German¡ mare Adriaticum neglexerint, Maris
hujus dominium Venetos obtinlliíſe docer¡ debet , praacípue dum conſtat, Emanuelem Imp;
per Dalmatíªe Croatiaeque recuperacionem, cocinª Adri@ dominio fuifl’e potitum. Jadram
ítem,ut finiVenetorum ínimicam , pmtexcu bell¡ Sacri, p'er peregrinos, deſcriptil fupra faª
ctionibus, ſuiſi'e ruinatam. gtiò: Brietío teſic", Balduino Flandro Imp. Creªto, Thomaque
Mauroceno Pªtl‘laſcha , Venetis cçffêre Inſula nmri.:~ .zEgai,BOnifaci0 (pra-ter Cretam,
jam fibz' al) zflexiojuniore datam çum_ magna vi aurijconcçffl’z qdogue aBalduz'no T/zeſª'
falia,ac Peloponrze/ilsmum Regzs tz_tulo,Grcci autemfugitivi in Aſia ò’ Europaffll/z'
corzfecé're Principatus &0. Itaque majore'm Imperii PRI-tem ſortiti non ſunt Venetze; neque
' tune titulís Dalmativ &Croatiae inſigniti: quominuu tune autexinde, ut Lucius conjicíendum
aic: Gzlphi Venetici nomen (find authorcs uſürpatum reperiri. verum fit. Immo ipſe L»
Lcap. 6. p. ¡níhi 25… fatetur: omanwpfiovidentz’ar imitazores Veneti '- ~ ~ - navº atic
nem per temporum vicg'ffltudines_eximie dirigentes, maris Adriatici dominium conficuti,
:idem Vogue nomen proprium Imsartitiſunt,felicitergue per tot ſt‘zcula ſèrvant. Ut.
Culphi eneticinomen, abiis, five andulo veníat,quodfeliciter, ob deſcriptores Dandu
li, odiumque utilium apud nos, Reipublicae noſtrªz fludiorum; ſèrvant. 4tò: Poſt captan¡
Conſtantinopolim Rajnerius Geno Dux Venetiarum, mare Adriztioum, aquas Sclavonicas
fatetur, armo Ipós. apud Lueíum L 4. c. 9. Raguſinos autºm fuifl'e ali nando Venetorum ſubª
dices , nec Veneti‘Chroniſtªe re'ferunt , minus Raguſei. Quake Danduh cogitatio . Adríatieum
mare ,Culplzum vocari Veneticum , Careſ; funda'mento , rªcipue dum Danduli temporibus ,_
Alpes intrn &Atheſim , Sinus Veneticus conſiflebat ." inde Sirius Tergeflinus : & poſt Iſtrím pen
¡nſulam Flanaticus;
tibus &oppidis alio cognominati;
praecipuis nominª QuarnarUS¡ póſtea
ut Adrize Senienſi¡
pelaºm, inter, & ali¡ conſe
Illyríoi, uenter
abcllinc a Civita~
& Itªliªe il—

linc oras efl'uſum , Illyr'zcarum( teſteOrtellio &0. )¡10 ea ScZavonicarum andarumffabente'

Rajnerio Geno ut ſupra) nomen ſervárít. Quare Luci¡ conjecturis ſubſcribi nit.
Ad caput ¡3. Luci¡ notamm. Gregorium Comitem, uem Bonifacio¡ V II. Comite-m
Dalmªtix vocavit , quamvis ſcribatLucius: ¡zune titulum regorius rctinuit, 6’ deinde ir:
Cbmitem Dalmatiae mutavit , neque ab incolis, neque ab aliin vícinic, Gregorio dªtum fuiſª
ſe inveniri; at Mladinus Principe": Dalmatiae ſeſe infcripſit. Item illud Lucii: cxinde ue
Nana, Scardona , Sibenicum,Cliffum, Almg'ffum, quamvis Croatz'ca’ Civitates, Ez’ {cgi us
Croatorum viventes ~ - d inter Dalmaticasfimul cum Tragurio G’ Spalato numerari
carpêre , 8 qugſzpoſtlimim’o Dalmatz'ce reſZitutarfuêre , hand intelligi , aecipiend’umque effe.
zum illico , live inicio ſaeculi XIV ; quia ipſemet Lucius Cap. ſequente ,joannis Superantio Du»
vis Venetepiſt. ad Tragur. ubi: de duobus lignis Januenfibus '- ‘- gui apparueruntinparx
films ¡Sclavòniar, In pactis confederationis cum Neliptio Tininy Cºcina-que Comite, Sola
- ponia?, nequaquam -Dalmatiae fit mentio. Similiter in inſtrumento <, ligae cum Comitibus Cor
~baviªe , Oſtroviczae , Seardona: , &Cliffaz , contra Neliptium, A. 1343. per ipſum Andream Dan
dulum Duccm ratifieato, exprimitur : guot bona expace provenían: - - in guiba: ¿bra conº
trª‘
 Salar, Craat. Dalmatfiib Duczòus Regíbusque Hangar-ia. D35
tracta Sclavonja proptereaſubjacebat. ln relatione oblidionisJadrenſis AlberdMull'atus:
Jadrenſès ~ - pulſo prazſidio ad Banum Mladinum vicinum orae Sclavouicte Comitem defe<
eêre. Omiſiis caeteris,Luciusípſe c. II, Veneti Spalatum conſècuti, Proviſbribus in Scla*
Vonia miffls ~, Spalat. Sibenic. 8 Tragur. mutuisfcederibus I'Zligázruntd ’ Proinde ratio tem
porum eſt obſervanda , neque per Gregorii deſectionem , tum ſubito Dalmatiaz reſtitutze ſunt,
illze Civitates; nifi'Bonifacius , pro Veterimore Romana Curia? , cas pro Dalmaticis, Gregorio
exprarſſiſi'et.
_ Caput XIV. ſubjectionem erga Hungariae Reges, ſatis teſtatur,dum ubivis. Salvafidei
litate ¿3' honore D. Reg. Hung. illosque omnes tractatus fuifl'e Societªtis mutua! perſpicuum
eſt. Attamen quia Lucius, hoc , prioreqUC Capite, perſuadere nititur: Almiſum & Scardo
uam , a Tragurienſibus & Sibenicenſibus , ope Venetorum captafuzffi , Almiſumque reteu*
tum ; deferendum ipſi non eſt‘e monere voluimust Madius enim coaevus teſtatur: An. 132. a
cum Spalatenſes Almiſum invaſiſi‘ent, Gregorius Comes Cliſſi intravit agrum Spalati, 24’
deprceduvit totam be/Zialitatem &(3, cquee Lucius pluribus teſtimoniis roboravill'et , male
eoncludem: ad ¡zac tempora referri ebereſiipra relatan! expeditionem Tra ur. è’ Si‘
benicen. Venetorum auxilio contra Almiſum B' Scardonamfactam. Viderit ucius ab¡
ſe deſcribi verba , &ſocietatil promiffae pactataeque fmdera, ideo ad occurrendum quteſtioni,
ªn aVenetis praeſtitum quidpiam ſuerit 'Y aut piſcati ſunt meris promiſiionibus; ut ſecuturas
aetati objicere quid valeantYauxilw ope Venetorum, quª vis acta ſuiſſe,c0nje&‘andum air.
In legendo Capite XV. diligentlſiima attentione opus eſt; miris enim modis , ex relatis
ſuperios, legitimum Dalmatiw dominium adſtruit, cum inquiens Rober-tus Neapalitanum
Regnum, Andrea? filio Carol: de/Zznáffit, eat horum Regnorum uniºne, Venetis Dalmaª
tic: amittendceſizſpicio infecta eſt , quam deznde negata Spalatenſibm veterum Privileq
iorum confirmatio auxit. Vidª Luci¡ ideas ,eò periculoſiores , quod per dene'gatama Caro*
o rivilegiorum confirmationom,Dalmatíam juris Veneti effe, a Carolo agnitum ſuifl'e , ar
gu¡ pollit. Quare Cªput hoc, meditando examinandoque legendum1 Lucio¡ ipſe Marini Du
cis attulit cap. 12. epiſtolam , qua Dux faſſus eſt ,juris n11 ſe habere In Dalmatiam: in quibus
vis relatis aLucio ſcederibm clauſula eſt, ſalva fidelitate D.RegiUng‘ariae; itaque amittendª
rei, quam non habebant , mctm elle non pqtuit,verum metus ſuerit ro Venetiis , marique
Adriatico , que ſub nomine Dalmatljªe expnmuntur. Nega'ta Privileglor'um confirmatio ,me
tum augere non debebat , fi erat ſobjecta Venetls Dalmatia; imò agendªs fuerant Carolo ¿ra—
tias. Caeteriun ex epiſtola Regis , quam Lucius exhibet,a'ilata, non autem negata erat pe
tita confirmado. Arguit Ritterus Lucium , quod Villauum correxerit, fed quis erraverit ²
parum eſt. Tum , ut afi'ertum ſuum roboret Lucxus, narrat, quas a Venetis pro ſervanda
Dalmatia , fªcta ſunt. Videlicet rmò: Intellecto Baní Nicolai adventu Guitates'mªritiç
mas petentes , armis irſtruxerunt. Relatilque conſilii opinationibus, zdò: Verectntesquc
ne junctis virilzus ª ª occu ato a‘ldrzatzco,_I-taliam inter ſe diviſam, obtineant. Quibus,
caeterisque ibi a Lucio mira xterltate, & politica conſideratione relatis , ne capíaris lector,
obſerva 1-. Marítimas Civitates, armis adverſus Regem aut Banum a Venetis fuiſſe proviſas,
nullo fideli teſtimonio probare Lucium ; demonſtrari autem hoc debere, cum ob' 'pacta relatª
a Locio, Quibus cavetur,ne contra Regem Ungariaé inſurgere auſint; tum quod Spalatenſi
bus Carolus ſcribendo , fidelitatis eorumdem conſtantiam laudat, ſubjectionisque debit‘ºe vo
luntatem. Quod ipſum Tragurienſibus , aliisque Civitatibu¡ armo 1338. teſte Ritterq
ſcripſerat , uoniam in uiens ſemper nojirce Majç/Zati , 8 Sacra: Corona? Regia cum onmi
fidelimuffluritisfi’ tis in pra-firm: ª. Ob hanc teſtatae fidelitatis cauſam, anni¡ agred¡
Dalmatíam opus non fuerat , prªtcipuè quod mare Adriaticum hac acute , magis paruerit fide
libus Sªcra.ª Coronas,quamVeuetis aut Italis. Enimvero Almiſani,moleſtilfimiVenetis parª
te ab una 5 Raguſei, proprias habentes Triremes , parte ex altera, contra Baranſes,mare tue
bantur, quorum Lucius& acob. Luccari teſtes efl'ent. Mirum eſtLucium hoc capite ſcriben
re: Comites Bribirienjès egi ad/z_uc nan obtemperqfflz, dum ipſe in Patrias \um chronico,
anno 1338.Regislgrati_am eos obtinmſſe ſcriberet. Et _ſiJadrenſes, \atente Lucio, nullamſüª
ynioritatem , ve judzczum Duczs, jjenatusqe Venetiſübzre vqlebant, ut omnino zneonſülª
:is Venetis , galeas , Ludovzcz Regis matrz, pro transfretatlone in Apuliam, concçffêre,
nec fe, neo mare Adriaticum , Dominio Venetorum obuoxios elle, teſtando; magna demonſtras
tione opuseſt , alias Civitates , demptàJadra, ſub dominio tum Veneto fuiſſe.
Illud Lucii,neſcio qui accipiendum, dum coaevos Scriptores , contra eorum ſenſum tór
qm-.t , dicens: quod cum admodum Obſèura eorum dictaſint, clarius exponenda viderem
tur, eXponeret autem per conjecturasmonjecturzs tamen alzqua affiquentur. Hinc I. dun¡
auctor obfidionisJadrenſu trade-reta _Izonfizlum ladrªm,ſed autºras Grimm Dal-nªªª_
, n n n ª Í i
 ª /

"236 \ Notitic PraliminarelèPánnOnz'a Vetèrís Periadus IÏE

ad Regent Legatos miſijè Lucius conjectandum vult, quia pacta. non extarent, conventio
'nis Venetos inter &Jadrenſes, nibil Regi Uhgaria: in iisdem pactis reſèrvatumfui e, ſò
lumgue Venetum_ no'men -Jadrenſès coluj‘ffè yeriſimile eſl. At oppoſitum eſt veriſimile,dum
nec judicium nec ſuperioritatem ‘ullam¡ Jadrehſes agnoſcebant Venetorum, non obflante eo ,
Pod Comitetn Venetum habúerint. II. Dú'ín àúctor obſid. ſcriberet: Jadramforefidctlerzz
‘ egi , ac ejus inductu, omnia cq/Zra Crofztz'cd Regi tradita , Lucius hoc e‘xprob‘ratiom tr¡
buit, [me autem exprobrario 'abſ' ue ja'aéïis '- '- intelligz' neçuit. Verum tam Madius,
quam & auctor Obſidíonis, fatente Eucio ’coáevi ſún't, Lucius autem ſaeculis tribus poſterior
eſt. Neque haber¡ debe: pro 'eXprobratione ~, dum fin'e pa’ctis, fine probis, ex Dandulo z tanta
rei-'ett in favorem Venetorum. A 'nobis pacta illa Venetorum cum Jadrenſibus prªtendi ne
queunt , a Scriptoribus Venetis dum 'cellá'nfu'rz '& 'ut Pe‘rdita praedicantur, ideo eſt: quod Re~
gibus Apoſtolicís, & Sacra- Ungariae 'Cofon'ae fa'veantullL Dum Scriptorum dicta, canje-:Yu
ris obſcurat Lucius ,fuam obſcuravit dignita‘teffi; ſcribehdo': 'nullas rerum per ea tençvara
ge/Zarum extàre memorias. _ Cert‘qut tacçªm- alias, & ab ipſo Lucio Prioribus Capitibus ex
hibítas zJoan. Archidiac. de Kekòw , Ludo'viç‘i Sec'retari'us *,'a Thuroczio P. 3. deſcriptus babeſ; :
Civitatesſiquidem Dalinatíczz ‘ad dictuñó Règem (LudOViCUm I~. ) in metis Bihaclz ca/Zra
,,metantemſolemnes deſlinant n'uncios ,five Legatos -, Pariter c'umpnzclaris exeniiS. Pra‘—
cipue _ladra elegir tres Ambaſè'iator‘es habiles." Néqüe ſcio ſcribi ab aliquo, ſive Civitates,
five Comites Dalmatiae 'aut Croatia?) Régi ( eXcepta N elipty vidua & Subichiis) fuiſſo refra~
ctaÏiÓs. Neque te ’commoVeat e'ruditeLectoÏz 'qdod ‘epíſ’colam Regis, ‘ªd Venetos mifl'am ex*
hibeat Lucius , quºdve ih‘monumeh‘tilz R‘e'gis U‘ngariae ,aequè & Ducis Venetiarum legatur me
moria; utrumque ením accidit, qdſod Comitesz autPoteſtates, per electionem earumdem, Ve
'neti &lerint , qui fafilljnjè perfizaſe‘ruhk ‘memoriam 'fui Dupisèªníerendam. q Dum ªutem Luci
us aſi'e'rit, Privilegia Sibenice'nſium Venetis ‘conjèntientibus a Caroio fuiſi'e firmakz , quam
fidem obtineat ?_ jïuriices. _ Si Sibepicenſes l'ubditi fuêreVe'n‘etorum, mirum eſt, uta RegeUn
‘gariae 'Cònfirmari‘ipſis Privile ia Veneti ‘admiſçï'int z &Con/¿nſus relatos , jus Regis re'cogni
tum ›, teſtatu'r : Si ve'ro pete'ntiíus Venetis, 'confirman fuêre Privilegia , Lucio ſcribendum non
‘erat Conſèntientibus. Demum Ch‘roniflam Ahonymum citat Lucius. Sed quidquid fit , de
'eo 'quod fit fingularis , atque ig'notus z ïºefutetuiª ‘de ex_dip]omatibus & monumentis; immò
iiuju’s A'n’onfyl’hi 'confide'rato ’co'ntextuz Vehçt‘us ;‘33er Comes nºn fuiſi'et, dUm ſcriberet ipſe:
Quotidz‘eſàïébebantjàdrenſèS'Regi Ungariarz ur veniret, è’ reciperct dominium Civita
ïis, Lucio adverſatur ſcribe‘nti': Sqlum Venetu‘m Izomen Jadrenſès coluéfe , idgue ab antiquo
¿'71 u red'eptumfzg'fflê. At ſi v'e'rà finf #ªh-,Pªnzª ’ad finem habet Lucius, a igui tamen (Jªdren
' Iüm )_ in Ungar‘zam azzfugeruntz ‘n'Egue egisſòlicitandifinemfecêre -, donec ¡llum ad ex
_l‘Peditzonem
hetum vnomen pro recuperanda patriaſuſèipiendum
doluerintjªdrenſes? chique fe Vaſªllumimpullerunt,
eſi'e ,jure, &fatis app’aret,exquam
ab ‘antiquo, Va*
diploma
'tibus, Privilegiis & monumentis , adin'Vene'rítJadra? His aliisque munitus doctè Lector, ca
‘Put 15. Lu’cii legas, ’ne ſuis vonjecturis defe‘rendo, Veritatem deſera‘s. Plura dici poffent,ſed
’cum no's ‘conſtringi opofteat, "tua 'eruditió ‘dabit , quª? omittimus. Ritterus diffuſè hic,ſcribit
'contra Lucium,ſumñ1aque vehem'e’ntia, modefiiae legum oblitus. l
~ ª_ Tai‘netſi rerum, Caroli Regis -, hiflo'riam non fc'ribamus ,nihilomin'us addimu¡ I. Mortuo
Balia‘r'i’o_ Spalat. Arehiepz 'vigo‘rehConc-il. Lateran. 1V-. Laici & Suffraganei Eppi ab electione
‘.ſeclufi’ ’fuêr'e, ~foliq'ui Canbhicí bligefe incepe‘ruñt. Poflq‘ua'm ‘ahtem non convenifl'ent , vacafi'et—
gue ‘ult'r'à mehſes tr‘e’s ſe‘d'esz Deminicus a 'parte una electus, Avenionem ivit, & jua omne, ſiï
quod perhſuflragia obtin‘uiſi‘et, In Pap‘am tranflulit, meritus gracias, & Sedem Spalatenſem,
cum l gradis aFarlato relatis, libere t'e/Zandz': elzgendz' corzfçfflarium , guiſèmel in ‘morti.:
articulo plena‘m re'mffio‘nvm P'eccaïorum conaedere pofflt: Coryªerendz' ¡zac vice pen/bª;
mefibz' bene vêſchclçſtam 'S.Mauri ª ‘- &flow-i valoren: annuum non excedentem:Con.¡
ferendi beneficia Ecclefiq/Zibd, apüdSedem qu/Zalicam vacantia, centumfl. aurºivala
rem annuum n‘on ¿accedentiaï ’recipiendi, unam er/ònam in Canonicum Eccl- Ó' alfilb ex
pectatione prwbéndoe. Meruit donari aCªmel'a ap'ae 50.11¡ ªuri. II. Sub Dommico Archi.
ep. incepit Mòntaneum ſeu Montanum, hoc eſt volumen, in unum deſcriptorum poſitorum.
queographa
Ap ex donªtione Regum
ſuperſint. Croatiae,
Hoc autSpalati
non ſolum Hungariae
, feddiplomatum. Ut fi ªutogra
in Sclavonia quoque ha Zagrabiae
noſtra (live perirent ,

eſt obſerVatum. Joannes enim Archid. de Gverche, ſub LadíslaoEppo, Illantaneum conſcíp

fit, quod nunc quoque extat. Sunt ªutem plures libri. Diplomamm nempe ; Statutorum,
-Diz’eceſis ,&c. Vidi quoque Abbatiae Topuſzkenſis Montaneum in tabullario Eppali. Cre
do, memoratum aScriptoribus,Cq/Zrum Strigonienfl aureum, idem denotare. Haz-c refl'ero
ªidèo; ut intelligatur, quid Montaneum fit? & quª: ejus antiquitas. Inceperunt nerílpe ſub
. cªn
 a

Salar. vCi-aat. Dalmat.fithucibusRegibusque Hungaria. ¡37

lJoanne XXII. Circa annum I 333. lll. Ejus conſilio, Civitas Spalatenſis ,in 4.. Riones
viſa, datisque nominibus cuilibct, nempe: a S. Spiritu, S. Domny, S. Martini, S, Clarae. NOS
biles Rio quivis eligebat, ut ex centum Viris publicum & Princeps Civitatis conſilium , con,
flaret. Haec pretenſaª ſuperius per Venetos ſubjectioni non favent , imo eam enervant. Domí
nicus egit Oratorem ad Carolum pro confirmatione Privilegiorum. IV. Memoranda eſt Ca
pituli Segnienſis, Bernard¡ in Epiſcopum electio. PapaJoannes XXlI. electiones Epiſcopo
rum, ad ſe atque euriam ſtuduit uſurpare. Quare morte Epilcopi Segnienſis audita, Joan-i
nem quendam Auguſtinianum Eppum dixit, eonſecravitque. Ca itulum autºm Bernardum
Abbatem Benedictinum S. Georgii prope Segniam Epiſcopum elegit , & per Dominicu m Spalaè
tenſem Archiepiſ. confirmari electionem, conſecrarique procuravit. 'Benedictus XII. Joan~
nis Succeſi'or, Dominico Archieppo Spa]. mandat,ut a Sede Apoſtolica datum Eppum , procu—
ret ; amoto Bernardo, recipi; eique obedientiam revºrentíamque a Segnienſibus praeſtari. Sed
ComitibusVegliae Duimo &Bartholomwg nunciantibusJoanni Eppo intrudendo , ſi Dizeceſim
Cívitatemque ingredi attentaverit, ipſum repelendum,etiamſi cum vitae periculo. Joannes
territus ad Papam -rediit, Benedictus autem anno 3. ſui Pontificªtus , hoc eſt, 1337. mandat
Arbenſi & Abſarenſi Epiſcopis, Abbati quoque Arbenfi S. Petri, ut amoto Bernardo,_]oan-.
nem ad temporalem poll'efiionem Epiſcopatus inducant ,ſecus , Comites excommuuicatos proª
muigent. Quod poſtremum ipſi,in Eccleſia Arbeuſi & Civitate ſunt executi. Jaannes-iſte,
ab cclefia Segnienſi , nunquam fuit recognitus, nec in Catalogis Epporum legitur, bene au—
tem Bernardus
Boſnia ejiciendos Eppus. FactiXll.
, Benedicto¡ hujusStephano
meminit qBOſtzia:
uoque Farlatus. 1V. Adverſus
Bano, hujusque conjugi Patarenos
Eliſabetha:e
ſcripſerat ,ne favenent hiereticis illis; item ſcripſit ad Croatiae Proceres, id eſt Comites Tinni
ny‘, Corbaviªe , Cliſiiae, Oſtroviczªe &0. in eºdem merito. Hac occaſione fazdus intra Spalat.
& Tragur. innitum Farlatus commemorªt. Scripfit quoque Carolo Regi Benedictus , in hac
cauſa. Nee eſt ullibi memoria,ad Venetos ſcriptum fuifl'e. Memorias caeteras,colli eex hiſt.
Zagr. atque aliis. Multas omittimua, cum non ſmt noſtriinſtituti. Obiit an. 134.1. ilemoria
Spalatenſis,CatalogiReliquiarum, a ud Farlati Tom. 3. p. 317. In C/zriſli Nomine Amen.
.Anno ejusdem 1342. Ind. Decima. egicz Mje/Zatis Sede Ungariae vacante &0. Luci¡
cap. r5. narrata arguit, Si enim Spalatenſes, ſubjectionem Venetarn anno 132 7. fuíſi'ent prÓ~
\elli , & aRegno Ungaria? avulfi ,quid erat, mox relatan: memoriam , actis inſerere Y Profectò
hac memoria, ſuam erga Ungarie Regnum obligadonem , & oum eo conjunctionem, teſtari
videntur. , .
VI. Ludovicus dictus Magnus -, Patri illico ſucceſiitmeque ullae ſcribuntur , factae illi
oppoſitiones. Verum, eſt
¿ª rç/Zzſituit libertates Rm.Geor.Marcellevich
jura notare: 1342,
&pqfflefflones Ecol. Zagrabienfi, Ludovicus
adpreces Rex confirma!
Ladislai Ep.Zag.
guam in hace, per Capitulum Quinque-Eccleſienſe cura! introduci. Datum Viffi-grad.
al, 12. Montanei. Item: Eodem B idem Rex ,ſub eodemque dato , mandar Bano ò'clavoſi
mªc Mykcs ut rç/Iituantur lz‘bertates è' jura ECC-l. Zagrjol. 13. Sed quia inſtrumen ta haze'
Iegerenon eſt datum,ultro dicere nil ſcimus. Prima: Ludovico curas quod pro Dalmatia eX-' '
titerint, caret dubio, Quare cum lib. *cap \7. loan, Lucius exhibeat tabulas tum iolenniſ
fimè confectas,‘easLector,ſcrutari meditarique anetur. Suut quaevis ibi ſpecilicè, una cum- '
Inſulis Cherſo ,Veglia, Arba , Pa o, Brachiªe ,Le ma: ,Curſulae, cum Ómnibus pertinentiisê’i
utilitaribus earumdem , ac titu 's Dalmatiae , Croatia quibus uti conſueveramus( en agua
ſci, a Sereniff. Republica , tituloe uſurpatos ab iis fuifl'e) B totum ipjbrum ias {5’ dominwnl'
8 proprietatem,fi9uas ( perpende 8: obſerva) habuzffimusſin ipficrn D. Regem è' Jueceſ:
jòresfizas, ante‘, deliberatè 8 cum maturitate tranderentes: renunciantes inſàper amª‘
ni ac'Zioni, 50mm' juris è‘ legis beneficio, quibus ullo unguam tempore pcffimw contra
pradicta, vel prwdictorum aliquad nos juvare ; {5’ promittentesſòlenniterlfiiò vinculo’
Sacramenti pm ?1051-638 communi Venet. corporaliter prag/Ziti de ¿Pſà Da matia , Civi
zatibus ,terris , eqflris, locis , ¡¡Midis ,juribus, {2’ titulis ,ac ipſòrumpqffiffione ,ſèu domi.
nio , nullo unguam tempore per nos,vel alias , nos z'ntromittere &c. Horum eoufideratioo'
ne, &ſtudium virtusque elucet Ludovici , qui Coronª ſuajura in integrum poſuit: & Scripto.
rum quorumvis tam Veuetorum, quam aliorum audªcia , qui Regibus Hungariªn, ac Ludovi
co maledicere non ceſi'ant, eosque miſerrim‘e accuſare, reos doli, fraudis, inJu'ſtitiae. Noſtril
Scriptoribus,eheu! ſilentio-ipſo, hac probantibus. Vita ſanguisque Regibus dedicari ſolent;
dum eorum petuntur gratiae , negantur heu calami , in tuendis eorum legitimisjuribus. 'Pola
chrum eſt meritoriumque mori prO'RegeGZ patria ,- ſcribele auoem 6: ſcribendo tueri Coro-l
nam , demonſtrªreque toti mundo‘, Regum juſtitias, & bellorum ªequitatem , hinc ob tot do:
ctrinas, proſpicere ſaluti occumbentium pro patria, \pero quod dehinc pro iniquitate ¿Elegir,
oo '
¡Mor- Baltñthis Kerdèückl
l Ñ '533 Notitzc PrelimnareJ-Pann‘am'a VeteriSPeriodus II!.
*Llico de]ícto,non fit, a pªtríafiliis, & Co'rqhae fubdítís ‘accípíendum. Sane quíªquís vel de
ſcrípta , pro juſtïtia & ‘legum pmſcripto poh'deraverít,eXagera'tam aScriptoribüs Venetis, Re
gum noſtxjorum iníq'uïtatejh, in-praetenſio’nè_Dalmatïae , lnſularumque, non reperiet, pra-cí—
Ene dum ſecutª’m \n‘entionatï cºntractus Téſçiffi'onem , ’vel 'ab aliquo ſomniatam, non reperiet :
um item, ea , qua: tjum Ludovicus _Veüe'tiS _"(_ut in iísdem eſt pactís.) benevolè ceffit, 'nune
quoque ill¡ obtinent, Profectò partes Ve‘ne’tís i_bi ceſſas, Dionyſius ſub Bela l_V. Banus , cum
titulo Ducis Mera'níaª ( quï ideo etiam in 'rp'ul'tís 'diplomatïbus Dux 'exprimitur ) acceperat,
cu’m donatione Mòttling 'ut "pag, '2h411‘ç‘t‘ü1íïnffa Ducis titulu‘s ut Perſònae, cum Dionyſiò
èeſi‘avít , locorum 'tªmen qu'orundam 'iſthicz P'offeſſorium penes Frangepanos remanſit , ad hanc
uſq'ue ceílionem; facto Frangepanïis ’per L'u‘dovïç'um Cambio. Verum nos, quía actorum Lu~
doviei hiſtoriam , 'non ſcribere‘mus; exaïn'èñ ’de 'circ'u'mſtantiis 'reunitae per eum Dalmatiae, o*
mitdmus.
¡Bactisſi Quadªm tamen 'pro flabiliendisz'pè'r
arquefoederíbUS,nota'mm. Ita ue . _ 'Poſi'efforium
f ,_ ‘a dominªtionemque
_’ Ludo'vici, ii¡

Prímò. An‘no ſtatím ‘13’58.[V.I us Feb'r‘üà'r. ( vïde 1.6, 'cz à¡ Lucïgfignüm co'nſideratio
'ne diploma )Jªdrenfib‘us ſuis_ modum in judiciís prªèſcripſit. _ Obſervarï merentur verba:. poſt
recognïtam Jadre’nfium fidelita'te’m; Prvgenit‘òribus noflrzs illª/Zribus Rçgibus Ungaria '
¡mpenſam, -ait ': InfizperPrq Regii, Regni no/Zri honoris incremento, vicibus guam
pluri'mis marte ¡jirafa '- '- 171-' erſònzs vtque 'f'èbus-,ſavaè _date/land:: petſ/&catione- Ve
netorum Cwium nq/ rar-um , ò’ _egni “no/Zn' notoriarum dmulorum ,fere‘ u/Que’ ad hac tem
Para, 'quibus _nobis Divina grafía conferre dignata ç/l ,de cia-dem Venetis victoriosè tn—
ump/zareyac zpíos Jadrenſèg‘ò’ per conjèqüéns 'tbturïz Reg’num noſlrum Dalmatiw rm.
. _lira dominio _[11 jugare , è? (obſerVa diligè'ñte‘r) aclantiqzmmjus Regium revocar:: &en índul~
gendp ipfis,-poſt confirmationemàïlteriorum , condendi ’ſtatuta, qua: tançum 'valeant intraeos,
provide p'rofectò, 'e’Xcludere ‘volens pernicío’ſop anuriores t‘nctatus, hinc pergit: Sed inter
Croatos,è’ alias ’è'xªtraneas-,firve'tur in coryſciendis lidera* ,per nos -, {3’ nQ/ZrosBamnes¡
*quos pro jue-ibª; noflrí: 'èjceguenclis ad illaspartes decfiçvimus dç/Zirzandos. Tum uam—
vis eos ,fuíCoinitiI &judicum veliſ: ſubjecto: judicïoz addit: Volumusutad NQ/Ira die.
.fiatis ¿vnrſèntiizm
‘propnam habuifl'e vdleat ( gravat’us aít:
Ludovicum-,'dum nempe) a pellare.
Jaco' Privííffïum
us deſi CI‘Sfflano idem evincït,
ala no/Zra claffém
miles, Amiraª
¡tus nbſtà* marítimas -, qc Comes infiz’nrum nq/Zrarum ' are Bratia. Eodem anno ex ta
bulis Sp‘a]. Archígprhïbét Doctz. Earlatüi Jr35'31 Ir. SeptemÏU-¿v , _[00an Pªuli de Hangar.
'ria nepos Egre‘ïª' &3’ potentis Vin D. Johanms C0_m. Cliffi retulit çaZitulo Spalatenſi,
*guodpra'c‘epit Illanis de Oflrogh ex parte Q‘erengfflmz D. Ludobzcz . ¡¡zm ar. G Jo.
-a'nnis Bqni Dalmatzè’ Qòat. ut bbediant D. Hugolino Archiepêkalat. &0. Éodemqne,
‘Pridie Ka]. Octob. ante‘ríusï ‘Cín'tatis regimen eſt innovaku'm. An. ‘V59Nicolam de Zeecs Ba
nds Dal. &C'roat Comes Spalatiuſqueannum 1363* cüidatús eſt zcarius , Ladis-laus Come¡
'Cliffienſim In Stagno autem : I359. ':7. Octob, Stagni. TràñjàÜio inter Raguſinos ò’ Spa.
'látenſès‘ 'coca/Zone 'confiſèationis bonorum ene-forum; apud Farlati Tom. 3. p. 328. An.
'n'o 13'69. Raphaelàe So‘rba , de janua miles Regïu’s , Comes Spalatí, ‘a Rege Ludovico Spálas
'tènfibu‘s Gatos. Vido 'apud Fªrlatum a pagÑ .Tòm. 3. ' -
' _ jam a'nnq '1367. tcſie LUCïÓ Mem. Trag. . 5. ’cap-.4,.a p. 283. abſoïuta poteſtateR egïa, Dal..
'mà'tiam ’regendam‘ Vpluit,Spa]atènſibus mandabª: Ludovicu; &0. Ada-urge noſtrae IIS-'más
’ ,Z deduóïum, 'quod v0.9-, r0 unò anna rax'zmè ‘pénturo, Thomann Banum Iza/?ram
~ al. 8‘ Croa’t. Vobis ir; (Eminem elegi/gs, c'um Salario 300.fl0ren. Quadve ip/è Banus
"CbflſCIÏ/èfít, 'vobis hnumjuris peri’çum ¡¡abc-re, qui 'vos' regetſioco igſius Bam', B tolleretpra
fizofip aria ºabfioñnos ir_2 monetls. Uncle cum Ïzujchmodz electzonem nos acceptare‘, Ez'
admitter’e nolui‘mus delirati Veflra ,firmite'r è’ dg'flfictè praeipiêndo Mandamw ,- qua..
t’enusr DÍ/ispraſèn'ti us, alzmgffiz {5’ aboli'ta pra'r'ºvffi electione, quam fed/lis, G’ eadempe.
nitus non Db/Z'antèzDJoànnem de Gri/bgonis eJadra , Aula: ¡¡q/ira Regia: militem 'fi
delemê’ dileé't'um, ' ’r0 duobus ,ünnis roxime' qfflzturis , cumſòlario conficeto in veſtrum
Comiten'z eli ere, qfflzmere debeatzs ,' omni difficultate contradictoria pofler ata. A.
[ich no/{rwiegia gratiarſüló obtentufacere nullatenus au/üri inpraemiffls. amm in
Vzffi rad ,in craflina FeſtiSS. Petri ¿3’ Pauli APO/Zalarum, Anna D. 130'7. Ubi alíª? quo
Zue,ñegis ejusdem litterae ſunt r'egïſtratzk, in qmbua aequè mandat, quatcnus Mag,
'oannemvobis in Comitem pro raſènti anna eli atís B a umatia* &0. AdditJoannes Lu
èius ibidem , pa . 235. Dà ucſtfſèconde lettere/z veda: c e il Re voleva , chefqffe eletta
ê ricevutº
7 dle_ per ante
della contea aòjva,- poíclze
di Trau tto , quello
nella cfiea luz' piaceva. Loflçffló
regçct/Zrataſèntenza deve
del Bano haver
alcap. fatto
3. del arz
¡3519.
&ic/ziarandafi, che nz'unopotcva gfflèr Poddi‘à, e Capitaino,fl nan di volomà Regia,<c.
ª 'ª ª' ' :ra
 Bela-v. Crean Dalmat. ſ'uh Ducilms Regibusçue Hungarice :39
Povandqſi, che Frarceſèo dz' Giorgio Zaratz’m Cavalier Reg 'o ,’oſiè ContÏÏlÏTrau
¡nene/¡m anna, e contmuaffè per molt’altri appreſiofl’ in alcune jcru‘ture exprimendo/i,
de manJaEOResioComc-s. o‘i conofie ch’il Re have va dato all’Amiraglío leContee ditutte l'
gſòIÏ orientali i Dalmatia, inſieme col caflello d' Almira; è alſuofiglivolo , quella :lt
pa ata.
Idem ibidem p. 292. cujus Comitis , & ipſe Rex memínit , in litteris ad Civitªtes mariti
ma¡ datis an. 1369. Chm nos aliqua vohisperfidelem noſtrumfamiliarem Baldafflzr de
.Sorha de Janua , Comitem Farc , Braze ,B Cºrzula?, G’ Amz'ratum nq/Zrum maritimum Ge
neralem, commiſ’erimus referencia &0. Teſtatur pariter in actís Archivi Traguríenſis legi:
¡370. 17111167.?. Reg. Rege Ludovici ~ D. &ep/¡ªni E iſ Faren. G’ Braze; ò’ M è' p0
zentis Vin' D. Baldcgſtlri de Sorha de Janua , Regii mirati ; è’ Comitis Ca/Zri Almi/lz’,
B Inſularum Farc , rachie , 8 Corzule :fito Vicario in Fara Nobili Viro D. Colano llÍar
zinuz‘ii &0. Regiſt. ¡bi p. 29!. L
Ex eisdem Mem. Trag.l. 5x41). 277. Anno :361.die ¡5ª. Decemhris. Convocato con
filio (Tragurien.) In ua quidem conſilzo Egr. miles D. ſacobus de Arpano Amha/Eiator
ó‘ereniffiPrincipis , qumini izq/Zn' naturalis, D. Regis U ar. infraſèr'zpta expoſ‘uit. ut ap
Fareat ad particulares congregationes, ſuos commifl'arios udovicum miſiſi'e. Tump.280.
ra . 1364.. Fà publicara proclama d’ardiNe Regio , che niuno ardiffè andar à .Stipen
dyd altri Princi i, che del Re‘ d”ongariaízo natural dignore , e li' 24. Aprileſuffleguen.
te,fà mandara IfGalera del Commune à ra, erſèrvitio Regio. -
Sixniliter . 281. ¡366. die ¿menſ? A ril. l os Nicolaus de Vitticor,]0annes'~ de
Sloradzs , ò’ GPregorius de Zaludinis Re or Civz’tatis Jadrae, cum ncſtro Majori è’ Ge
nerali Conſilz’o, committimus vohis Vira Nobili {5’ diſèreto D. Paulo de Blancardis de
Parma ,Judici no/Zro adCïvilia depurat0,8 Ambaſèiatori ituro r0 arte nq/Zra, è’ di* ‘
“¿71' nO/Zri conſilii, &communis aa' canjjzectum Sereniffl. Principís udovici D. G. Re.
gz's Hang. D. N. naturalis. v l .
Ad cognoſcendos celebres ſu‘cteffiVe Morlachos, ſe uentia pag. 270. & 280. exſcribimun
.Erano dettcti Vlachi , ò Aforlachi in ' uel tempo li ajZori de le monta ne, che dívidonº
la Boſna dalla Croatia a guali con occaſione, c e liBani Paulo e ladino s'impatro—
nirono di Boſtza, fu ¡permçffo di calare l’inyerno nelle valli, che cbnſinano con li territo
¡¡y delle Città maritzme: è come che que/Z1 , ſinq che le medefime Gtta‘ furono in poter
dei Venetiani, fiera‘no aflenuti, di penetrar nelli territory loro ; COSi dopo, che li Bani
ripigliarono l'antica loro autorita , cominciarono
d anco penetrare nelli confini delle me
deſime Città, colſavor loro. bHinc concedit
. Tragurienſibus: '[Vicolaus Zeech
. ~ Reg. Dal.
{5’ Croat. Banus , ut ipſam particulam gentis Morlachorum , de ipſorum territorio repellere;
ipſorumque agriculturas, ſeu terras & paſcua , eis, & eorum ¿Rdialibus ac popularibus pa.
cifice & quiete juxta anti uorum piorum Regum collatlonem 'ſanctionem , uti , frui, & poſ.
fidere poſſmt. Viſis in ulens &Eerlec'ïzs continentzzs, tenorzbus uamplurimourunz Pri
vilegiorum, pioru‘m Regum egnz Hungaruz,fehczs recqrdatzonis; donatzonzhus ò'
libertatibus per easdem ipſis profidelzum obſèquzorum merztzsfaéïis G’ canceffis ~ - 812i.
ſà confirmatione i ſbrum Privzl.per modernum D. N. Regem faó't'a ,metas 8 confines di.
¿i‘m civitatis ambiendo. H is addas erudite’docteve Lector epiſtolas
. illas Eliſabeth Regina: ,
&Ludovici Re ' s &o a Clarifll Luciolib. u 4.,
_ cap. 17. a pag. nobis 248. exſcriptas,
‘ _ demonſtra—
tumque habes,ï/Iagnum Ludovicum,)uſt1(lima Sacrae Corona? ſum _Iura In Integrum repo
ſuifl'e ,cum maris Adriatic¡ dominio.t GuÍernationem
. _ autem
_ Regni Dalmatiie
. , per Banos Dal
~
matia- atque Croatia: geſtam, Maris dominium per Amiratos, qualiter Ludovicus exefcuic.
exhibet Lucius lib 6. cap. 3. Et quamvzsó alateryïbus ò' Tragurzenfibus antigua Przvz
legia confirmc'gfflet, ad Cujus lectionem te 're egamus. Ludovicus Magnus monſtravit, Vªne*
tos vine-1 polſe. _ u _
Privata quaevis 8: qum‘umvis mifl'a cogunur facere. Quwdam tamen , ut¡H¡unu publico,
_
aut
Regum noſtrorum illuſtrando fervientia notamus. Itaque I. Aut Domínzeus Spalatenſium
Archiepiſ. ¡n grav¡ Spalatenſium peſtilentia extmctus non fuit, ut apud Farlatum T. 3, Ano
nymus; aut ſifuit extinctus, electioni Canonicorum 'Spalatenfium factae Peregrini (quem
Tabulae Spalatenſes apud Farlati, electum fuiſi'e evincerent) Ludov. ſeſe oppoſuit. Clement
quoque VI. ab exemplo BoniſaCii VIII. &Joªnnis XXII. qui electiones quorumvis Eccleſia
rum Praepoſitorum , & ſuperiorum CXnobiorum ad ſe, ſuamque Cancellariam reſervatas quee
tebant, Peregrin¡ electionem reſci'dit , & Hugolinum
u .de Branca
. Archiep. Spalatenſem
. . conſti
tuit. Ludovicus autem pro jure Regum Veten , Sacns Canonibus firmato , Dominican¡ An
o º º l ¡cluep,
 ‘ \
\
\
i l . ~ ‘

No Notitiae Preliminares Pixmania Veteris Periadus HZ

’chiep. Spalatenſem conſtituit. Dominicas iſte , apud Farlatum T. 3. deliaeratur; hum atca~
menLudovici,
to Spalatenſium Archiep,
corpoſiri plurima
juris ¡nſerto no'ſtra
an'no "diplomata
i351. 'reliquoste'ſtant’ur & eXprimunt.
inter Dominica Sic ¡n Decre
Spalat’enſè. Apud
Schmitth Agr, An. '13:55. diploma habe‘t Dominica Spala’tenſi, ut ’omnino ante annum
_1 356. Hugolinus a Papa datos Spalatenſib‘u‘s Archiep. quemadmodum in diplomatibus Regum
Ungariae nonexprimeretur; fic nec habitum 'a ' ¡tutn'qUe fuiii‘e pro ArChieppo hagitimo, cen.
:feri debet. Hinc proceſiit, ſeditio populari‘s,_' ,tumultus graViſiimus 'cum injuria 'contumeª
liisque adverſus Hugolin'um a ‘Papa dat'u‘ïn -’A'r‘chiep. ¡ndig‘n’aqde ejus tractatío, ut relatum a,
Farlato p. 5 Statutum in Civitate conde'retu'r': gaudere videlicet Archiep.ea Praerogativa,
quam habet ¡vitatis Poteſta‘s. Quad 'po'rro lata“s ’cenſu‘ras, ob Violationeïn 'perform Hugol¡ſi
'ni , hujusque Succeſi‘oris Andrea- ,Spàla'teïiſes contenipſerint,lprocei_li_t ex Luli. Reg. Decreto ,
Art, l. quo ſtatuitur: Quad/i Pralat‘z, ‘Nel a‘li'g'ui vzrz ECC çfiaſtzcz contra Nobiles Regní
Ncyiri in aligua cauſa - - procçffle‘ri’n't '- ïnï'erdic‘i‘um m eos ponéremel contra inflar/en.
tentiam excommunicationis non p'qfflz'n'tpro'nzul a'r'e ,ſicut liaCYenus’ufi /z'int G' conſizeti ,
- abſ ueſèituò’ notitia Regia? Maiçflatis. Hinc palatenï'es, cenſuras latas pr'o‘mulgata‘sque,
¿IL/gue ſòitu IB' noticia Regia: Majeſlatis, contraſe latas, a parte Iaeſa & injuriªt’a-,(c11mne~
mo 'ſibi eſi'et legalis judex) utju‘re &lege 'nullas ſepoſiierunt. Mutatis ſucceſiivè circumſtanª
tiis, ab his c'enſuris , in ann’o '14.26. adeoque poſt a'nnos circi’ter 70.(ut 'ex Tabulis Spalat.Far~
lati) abſol'vi poſtulárun't , ubi ‘cauſa latàe eXCommunicatiohis exprimi'tdr: (Quad -lzamines-lzziª
jus Civitatis a tempore reptil/¿e D. Ugolini ‘olím Archzep. Spalatenſis hxccommunitas è’
'lzomines ejusdem excammunz’cati/lèterunt, ò’jiznt hadierna die ,propter repulſàm datam'
eidem D. Ugolino, x«IF/'U‘roz'zterjin_i/Zr'òs 'modos rèten'tos contra ,- 'ò’ etiam guia diciª
tur quod aliquiNobi' es verbera‘verint D. :Andream Archiepéfi ontifex y u'o ueiniisdem
Tabulis cºmmifiſſe refertur, S alatenſium abſolutione’m _Sano iffiim’us D. canzmi/it
-. - - ut abſòlvere deÉeat No' ilès,ÜPÓpu‘lum Spalatenſèm , G’ alias habitatares dicta: Ciª
pitatis; nec non 8 mortuos Tab 'excommunicatione G' excçffli aliasfacto contra olim D
Archiep, Ugolinjunzctz’ contra D. Andream ª ~ z'nv'enerit fàtisfac'i'um de ſjzoliis :una
factis ª 1- Prefectò mag'nïam biſtoriae _noſtraª Eccle' Iaſticae partem, facturas funk confuſiones,
atque incommoda, ' 'nie Cauſavit 'eleè‘t'zonum mtenſio ¡nde aLadisla‘o IV. Si quis ECC]. nm
ſflrw ‘particularis, ſcrlbe'ndam filſe'eperit l'Iiſtol'Iam.b Núlla Ecclefiarum eſt, qu'aª ¡ncommoda
¡¡Xenon perſenſit z ‘tam ob_ ral-ªctos a’b election’e Laicos, & Epii‘copos, quam demum Cap-¡tula,
_Ludovicus Rex , egregiè fura Reguw ‘eſt tuitus, Jus Patronatusz, Laicis‘conferendo, ( uto
Ïniffis cateris, ¡nſra patebit ex QaPrOCenſimn diplomate)Quin 'nulla's declarando , five latas,
, live fermdas'eatenus ‘eXcommumcatio'nes, ipſeqde Urbanus VI. an. 1380. ( r‘etulimus Breve
in Notit. Eee]. Quiane-Eccleſienſ MSS. Cap. V.) d'um Civitas Re ¡a Montis Grecenſis Zagra
bienfis, quod Blaſium ,cui GregoriusXI.Praebendam ¡n Ecol. S. ¡rei contulera't, repuliſi'et,
fueri-t excommunicat'a, recognoſc-¡t, electiohes attentatas ſuiíſe, _in predicti Re is non ma.
dicum prajudicium B gravamen, ‘ut tanto majorjuſtitia fit , legum 'ſubſeq'uè atarum , ut
Deer. 3._Vlad. 66. Item 1.504. ¡26.819 ,_ _ . - g
l ¡¡db-z Magnum'quoque 'vulnus Infilht, mcdata ſub-LadislaoIV. ſub titulopªecuniª.C]zr¿
fiianitatis ¡mpoſitio, In Dalmati’a autem ſub tituloprecatio'nUm, Haze etiam tributa , Boſ
‘¡¡enſes non ſolum Schiſmatico’s, at etiam 'hazreticos effecerunt. Ludovicus haec 'vetu¡t. Imo‘cum
taljs 'impoſitio'ab o‘m‘nib‘us Sacerdotiis fructiferis, cunctisqu‘e fructibus ex bonis ab Eccleſiªſti.
cis habitis ,Romano Pontific¡ ,ſub 'poena incurrenda: fulminatavque excommunicatio‘nis , CXOIH
'venda fuerit, in ‘confir‘mation'e Privilegii A'ndrese IL( vide Dec'retdm Lu'dovici )eXoi ¡t :Quad
‘ habiles hominesſine Izazrede decedentequfflnt ò’ guea‘nt vel aliis Ecclefiis ui us »giªnt
in vita,
toto vel in ¡norte
noſtroctClerO , dare@ legare poſiéffliones
conſentlente,'ennat\Xm eorum,
eſt , fucceffivè aut vendere,vel
tot legibu‘s a 'anar-e_
firmatum ,jm Hinc
illudzz. quºd
' _fàzculare vocamus. Ludovicus reſpexit , ne per ejusmodi donaciones , legata, venditiones, to
cum Regnum (lancellariae Romanae trib'utarium evadat , ac 'ut collat for'm'afae furiScliente-Zla.
\vªis a Bonifacio VIII. quaeſtioni Decaſionem; Cleru's autem, -adverſus ‘Collectores, ejusmodi
tributorumPapalium, .perlubenter accellit~,dum aſummis pec‘unia'riis, tributa illa,ſolv¡ non
debere , nec ¡¡s eſi'e Impofi'ta allegabat. Turn ad minuend'u'm Papa:- introitum, Dedimas ªrt,
VI. Decret¡ fui‘; Ludovicus reſtrinxítiz' adBona unicè & tantum Eccleſiaſtioa-z & Nobiles ªd
ſolvendas a Bonis fuis Decimas, quia ‘non obligáſt'et ,'magnar’um ‘ſucceflivè 'queſtionum & in~
commoditatum, ‘poſit‘um eo articuloéſt fundamentum &radix (quas nah-are niljuvat) ut de*
¡num Decime, Clero pendèndie ,_'ad ufiim ſimplÍCem 'reductae per leges habeantur. Quïa ve
rò eodem articulo , agricultoresibonorum Eccleſiaſticorum , 'ad NOnam, ut Dominis terre
ſtrib'u‘s 'ſolvendam ºbligabantm‘, ad Decir/1am infilper ¡a Ecelefiªſticis bonis pradiisque (ie
\ gºn‘

~—v-=¡u—I>.ª\rſi.~ª-_~.—vu-
&Ian-.,Gºar. Batman/175 Ducibw Regzbwgüe Ming-aria, m
entes, ob duplex ,hoc onus,evenit: uc Bona Eccleſiafliºorum( eran: tum Colon¡ , migneíJÃÍ
' m, tªlle Dec. Lud. art. 13. jin deſertum abírent. Cogebªntur ítaquc Eppi & Clerm, No.
nam relaxare fuíª ('ubditís, & ſola content¡ eſi'e decíma, au: hªnc arendare \àecularibm ,› qui
poſi'ent fubditos ín BoniI Eccleſiaſticis retinere , eºsdemque ab onere tributi illius eximere , no;
¡ando íllud Collectoríbul Papalibm. DeniqUe anteriora Re'gum Clero elargíca deſòlvendie
ab omru'b deL-¡mis Privilegía , ob ¡um ex Decímís arendatis, in uſz't , manutenere. Hugo
-linuI Spala enfis , uªntum hactenus eruere Valui , primos fuit, qui Decimas arendavit , Dui
mo Nicolao Comín Spalªtenſi , Nícolaus autem Zªgr. Eppus ( hifi. Eco. Zag. p. l 3 L ) pafl Dª
,oretum illud , in armo 1355. confirmatíonales nOVaª procurnvít, &Epiſcopi magic fuêre ſolícia
ti de rocurandiªperDonationes Re ¡as bonís, quam decímis, ut ex hifl.Zagr. infra víd'ºretur,
Step anus'ª'ttamen E . Zag. ( utp. REC, Zªg. 133. )Hu501ínum imítatus, ha: ªequa arca.
dare inºepíc. Succefliv mutatis clreumſtantiís , & contributlone illa Papalí Deſſante ,poſtqum
Clerue Banderiorum ob ' :donan intuitu quoque Decimarum fi ab Omnibulinnªturapendm
tur afl'umpſifl'et, mten iexolvique incopeí'unt. , l
Gregoriun El ut Decimªl quorumvís fructuum ex facekdotiu’ rehnbeke valen, ªunq
1370. adverfus Turcas bollum Ludovíco Proponen¡ , ha¡ ª_d hunc fincm‘ deuda! a Cloro Dal*
matias &Hungarïçe altorat, conſtitutis «bonus Theſaurarlís. Vide Far cum, 8: íbímonumenr
tu, ut ,, Heliae miſera 'ono Divina Epiſc. Cathanienſio Domini Papªs Theſiurarius Generalie_ ,
,, &0. Item . 331. r.ThomaI DEI &Apoflolícm Sed¡- GratiaAb.Monaſt. &Grifogoni do,
,, {:dl’ª, Coffector Generalíª inS alat, & non nulh'l aiii* Civitatibuª, de utatus r D. Fr.
,, ivíanum de S. Severino 0rd. rucífer. Generªlem Magiſtrum , Apoſtohºªª Sedis uncíum,
Ñ & Collectorem Generalem fructuum, redituum, roventuum,cenfuum, decimal-um , & ¡lio
,, nun uorumoumque fructuum Camera.- Apoflolmaz debitorum ,in dicta Spªlat. & non nul
,, lis albª Civitatibus , 82 Dioeceſibus &Provinciín, 82 partibus nuctoritato de utatum. &cx .
At videos Ludovicqs, Moratª: Decimal count-ti ¡¡Papa adverſua Medíolane e: &Florenciª
nos ,quaaflus eſt, Gregoriuª ad plaeancïum Ludovícum Strigoníenſi & Colocenfi Archíepiſc.
miflit diplomª , ro elargiendi ampliffimin indulgontiís ( Farlªto tefie) qui pecuuíam ſubſi
dium ue dal-ent adverfus real; lego nihilomínusilla, ne promulgare ind entías li»
mt, onecRex Decimal¡ proSedª A oſtolica colligi ,& ad eandem transmitti non mat. R0
ſ nit quevis Ludovicus,magnªqueª inc enatm confufionel, qua: omíttímus; prouti&,qua.
¡Iker conſeºrandijus Metro litanis,Epiſcopos ſuoe adomptum fic? dz Annette fucceflívè ín
ductz, cum line ad hifi. E ſiªſticam rtineant. Epiſcopos Dalmatiª ,Rex Ludovícua Di
plomatibus &que inſorebat,ut docent 'plomªtm
Sclavomam veterí more toxic. Fran-em Stephanum Ducem illi ¿edit, patetque ex ein¡
clip]. ſupra p. ¡47.exſcripto, item Hifi. Ecol. Zag. P. 132. In Decreto ſuo anni x351. art. XI.
Vetori more , Sdavoniam terram Ducªtus eXpnmic , occurent ue quªeſtione .9 an omnes No
biles aequnlibus prazro 'vis gaudeant Y ¡n ítem íisdern gau ere valeant Sclavi, &amic;
Ad eorumdem etiam obilíumperitiºnem ::maximus-,ut um'verfi Viri Nobiles (obfer'va) in
tra terminos Regni izq/ir¡ coa/Zituti, etiam in tenutis Ducalibus ob Stephanum frªtrem
Duoem Sclavoniae) ab incluſione terminorum ipſius Regni nQ/ïri gen firmar¡ Sclªvoniam
-ſem r fuiſi'e Regni ngªriªz) eri/¡entes ſáb una Beadcm libertategratulentur. guar- di*
fiin 'oNobilium, que ex anteriorum Regum Privile iio cartª. eſt ,perhunc Ludovici cgi¡ ar
ticulum eſt ſublata; quò, univerſi Nobiles, una ea emqua ¡¡bel-tatª gaudere declarantur.
Articulo XII, a collecta mardurinali Ban/’ul mora Sclavoníze Nobiles eximuntur, ua quid
fuerit? eXplicue non vªcat. lnºerim in relatoriis ad Nicolaum tatius Sclavonie num ,
fuper tributiª in diverſil Reg-ni Sclavoníae loci- exigi [click, facta mentione dºnar. Bªnalíum.
( qui @tato hac, groſ. I. &z med. valebat ſmgulua)LucriCame1-ªe , Mardurinarum &elegimin =
,, Icem ¡nVeſtigando diligenter reſciviſi'ent: quod ab antiquiª temporibus pro marturinª l. º
” libec jºbagiom, &Regla Cíve exigebantur 12. den. Bªnales. Item Pro lucro Camerª ii en¡
,, den. \èptomfive 19. ſimul cenjungendo. Et ultra hªc exigebantur duo den. cºmpetent—
Ñ exactoribun ipſarum mardurmªrum & 7. den. Item unus den. fimiliter de quolibet ¡obagio
, ne pro homine D. Epiſcopj Zagrabienſis , qui homo dicti Eppi ab antiquis temporibus , Pm
Ñ teſtimonio in exactxone qusmodi procedebat, ne aliquiI ex Regnicolíª injuſtè poÍec,pel:
,, exactom hujusmodi ravari Nune vero ultrª hzc, indebitè & exigitur lucrun¡
Camera in foris , loco CUJUI fnarant ipſi foptem dºnar. & nunc exigantur cum marturinil ui
,, eſt dictum. Datum Feria 2. proxima ante Feſtum Afcenſionis Domini,anno ejuªdem ſuprd
,, dicto 12,49. ,, Hinc qui: pollas-rior efl'et Art. ¡2. an. 1351. for: erudito Lectori, ad ªun¡
intelligcn rum, metnorªtw relatoria: , ſervire pofl‘ent. Ad docendum ultro Ludovioi, ergaSch
yoniam foam ªffectum n ¡naº 1.359- cºnffltuit elªl'zitº Prifflegio¡ M…Schvonhq
IMM BEN-dªriº Kªºſ-ªsh . ²
Pº …ªſ
 Q4¡ Notitz‘e Praliininères Panñonia Vete‘rïs'Perz'adus .HL
.zi-ªm nullo judice trans fluvium Dravas, juri Hare, teneri; verum in praªſentia Bani, aut ejuſ
-Vices gerentis reſpondere ſint obligati, Ho'r'u’m vero judicio” non contenti ,_ad Curia'm_Regiam
ivaleant appellare. Hoc Privilegium appenfio'ne_ duplicis ſigilli munivi't, ª& 1377.
iranſumpfit.
z‘rzes Dux erat'Ste llano Duce
Se avonia: mortuo,ſub tutella
, cojusmeminimªus matris
'132. ſuw Margarithze,'filius
hiſt. Eccl. ejus .Joan
Zag. "Item ctapud‘Pray And,
. P. 2. p. I 1 2. in Rudolphi Ducis Auſtriae tabulis 'a'n’ni1359Ñ nªdie Aoguſti ,ubi : ae cum-DJ@
-Ízanne- z’lluflri Duce Salavonia- ,'Craa't'z’ce, ‘(5’ {Dalmatice &e.~ Quo 'ino’rt'u’o ,' Eli/aber): inatèr
A mus
Lodovici,pr33ſuít; erectoque 'Segnicnſi p‘e'r 'Ludovicum Capitaneatu z CarolusDyrhaeñi
anno 137O.quamvis_iſubBanali titulo ,8,1 ’primos Segui? Capitaneus,'& Dux'meliu’s‘ 'a'cBa
nus, D. C. Scl. ſuit, Sub his Ducibus, uti &jolijh-,ſuéfre Baní, a Banis Dalmatiae‘CroatiaE-quu
diſtincti. Reſidua Ludovici infra ap. 1'2'9.hiſt. Ecol-Zagªcompendio exhibita_',&'An'nal.' Cl.
Pray P. a. vide.
ſeribimus. e _ Diploma'Ci'vitat'i
_ _, ,« Ñ,, Caproncenſi ’a Ludoviço
_‘.’,';.-',' 5;' 'dat'um-,
i_ ct & iwbis-,inde
""5'" Ñ mill'um,e'x
ª‘ ct,, L'
',, Nos Ludovicus DEI Gratia Húnſigàiiáe; Dalm'a'tiael-,Croa'tiaj Rainer, Servia!, Gálli’tie‘,
5,- Lodomeriae , Cumanias, Bulgariaªque Rex; 'Prince‘p's salernitanus, 81 liònoris MontisS. Am.
z, ‘geli Dominus. Omnibus Chriſti fidelibus pra‘ſentibus ſotu'ris, prazſentium’ notitia’m habiª
5, turisſalutem in 'omniu‘m Salvatore., Regia.- ſ eculatio'nis (Si ſolicitudinis 'ell'é debet -, invigila—
. j', reſubditcrum'remediis & qui'eti; & eos p'ro eq'uiain'pliori munificentia gratis: ſpecialis’WÍ
,', tanto illi ex fidelibus fide’liores‘, &'devotiores ſe ekhibe'ant ex devotisí "uantò potiori liberª
tatis beneficio , e'x regalis 'pſirdviſionis 'dono-, 'eos 'conti e'rit gratulari. *ªroin‘de ad univerſo
EU
- v rom notitiam harum \erie volumus_ er'veni're : Qu' ‘nos vol'entes Cives& hoſpites 'noſtrol
z, fideles, de Kaproncaa ("ut ipſi-, fidellt‘atem 'etiam numerolitate augeant) ‘adinſtar aliarum
Ñ ;, Civitatu'm _noſtrarum -R’egaliumCapitaiiuínflibertatibus &. g’ratíis Regíi's decorare, 'adin
',, ſtantiam eorumdem humilem '& "de‘vota'mzlibert'ates infra'ſcriptas , quibus etiam_inter caete
, ;, ras,Civitas ÏIsz’Zra ’Gracjenfisa tempore_ſun’dationis ejusdem eſt gaviſa, duximus eisdem
-,', contedendasfita: ut amodo imp'oſteru'm 'dicta Kapronc'za,ltanquam libera, & 'capitalis Civi
7; tas Regalis cenſeatuctr; Ci'vesque ejusdem .inſra denotatislibertatum Praerogativis ,. more Ci~
*5, 'viu‘m Grªs-cenſium perpetuis temporibus gra'tulentur. l anditiones itaque & libertates' hoſ- '
*5, piturn ,ſeſiu Civiom 'In 'prédlctª‘ habitan‘tiumGirom’morantlumſitales habea'ntur ~ ~ -' Civei
.à .áutèïnliMMm hªbeant, ‘un‘dèqimq’ue "volue‘rmk, pllgepdl Judicem Civitatis, n'obis prat-[em
*5, 'Ïtaindi’eundem'annuatim't Plebanu'm enqm , qui els utilis fore videbituk, eligentin Eccleſi
*,3 ‘am eoruÏmde'r‘n ’pro ſuo arbitrio ‘voluntatis' '- '- - ¡temſtatuinmu quod '_in eade‘m Civitate
' . 3, _Forum ſolenn'e in hebdom‘ada, 'videlicet die Lunas celebretur; & oſt _ho'c ',' forum’ qubtidiap
. ',1', num'quotidieíhaheatur.,
*Ñ’ 'dem Ï'n_ cojus
'conceffim‘us litteſir’as Noſtras rei me‘moriamfflerpetua'mque
Privile‘giale‘s r‘mita‘teºmligilli'mſiunimine
Pendentls anthentici duplicis , przeſerítes eis

«,‘,-job"(jrákasª Datum 'per manos Venerab. in Chriſto Pati-¡SD, Nicolai‘,DEI &,Apòſtolicae

º” Sedís gratia ‘Archielecti, confirm‘ati Colocenſis, Aulè 'noſtr'a' Cancellarii dilecti & fidelís
q .,3 Nªſh-i, Anno Dominiº] 356. 'pridie Nonas-Norembris, Regni autem ndſtri' anno quinto' d'e
. g; "cima, VVbbus in Chriſto ’Patribus Doſrnmis 5 Nicolau 'Strigo'nienli‘s , lo'cª'iqïw ejusdem Comi
3%,¡ z te 'Pékpet'uot U'g‘olino Spalatenſisajkrchte‘plſc. N molan‘ Ag‘rienii º; Demetrio Va'radieñii ; 'Ni
3-, 'colao‘Quin'que-Eccleſienſi , ( Tra‘n'ſiIVaniaz Sede ‘vacante ).Coloman'o]anrienfi z' Joanne “Te
.ï’ ;fpfimiepſi
~,—, 'cienſi, ;Stepháhºdéctº’
&Petro cºnfirma@
Boſnien'fi ,qFratribus Zagrabienii,'ThomaChanadiçnfi
Tho’l’n‘a S rmle’nſi ,'Stephan'o Nitrienctíi ,, &Blai‘ioTinï
Michael'eVa*
3; vinienfi,Ecc]efiaſil-u‘m Eppis , Eccleſias DEI fe ¡citer gubemantibus.‘ Ma ificis Viris'Ni.
ª .’¿zolao'Conth Palatine, jodice 'Cumanpruſmz‘ Cyco Mgrq TaVemic’Ór‘uin no' ròrurn', ndrea
"¿ª -Wajvoda Tranfilva‘noComite de 20'qu ,Comite N icolao Judice Coriajnoſtraé ,iNiEdlaoBa
‘¿sñº de Mª'chòz, ng-º…[,¿uſtaçhio ‘Comite Simiglenſiv,A1b,enii , & Tolhenfi, Banaïum totius
.,3, Selªï-onite ten"e‘nte'-, Leuke'W's Da'piferorum Ci Pincern‘arum, Pionyſi'o Agaïonum,‘&' Tho
31, :‘¡fiàJa'nitoruin ‘noſtroru'm magiſtris, & Simone Comite' Poſo'me'nli , aliisque quam‘jpiuribus
. ,,5 'Cq'mit'a’tub R’egninoſtri- tenentibus &‘honores,,, Confimaruntdiploma ,Sigíſmuïidus,Ma
5, :thin-,Ferdinandm I. Maximilianus. - _ '_ ‘ b ‘' , * -l ' ª ªª'
"-7 Ñ Actisªdebitisg‘ratiis , Amplíffi'mo Magïſtratui L. Capronceriíiê ,² 'ko bunilüüfficafiº.
ne p'ra-mifl'az, teſtato‘q1iepal'am eorundem Nobili animo, eruditionis 81 illu' ' an'di publicij’uris
ſeſehoſtes-.nonr’effe, verum -adjotOres. Fiffladtur- ex 'pràemifl'odiplomate , qua?: ſu‘p‘ra retuli
’rnus ,› collatí 'nampe ‘per Ludovicum Juris Patronatus', témPOtibus‘ lis' , quibus Roma ,qnaevil’
- _~ a ſe beneficia conferencia 'préte'ndebat -, 'hide‘ ªtuendorumz'Regalium j'ur'ium, &' ante' laa-forum,
vindicem;Ludovicum‘omnino
, air,-'ſuaEÑquaEvidizlegiqoe fuifl'e-_ Funflator
‘teſtantu'r‘litter‘aegjus- Pa'rochiae CaproncenfisLudovicus'
‘nilrilojnmusjns \19d,Civi
Patronatus lideIibſiuè ;luis {ue
;bus contulit.. 'Docemur-z &Eunice CaPitaleſn apunten; ¡¡40th Gfctóïmiïhòc'ªéſt 'ctZZigr'a—
2 ² . ' "'flz'v ª..
í'- l I...
'º .. .~,.
lIi‘ifl'l H" ‘ .Tiª-_Al
A ,u l. -~ * I'-I\o
 Ï'- - Sala». Croat.Dalmat. ſiIb Ducibus Regibusque Hungariae ' ¡43' A
biam eſi'e, ſecundum diploma p. 1-24.. rehcum. lnſuper ſervit, ad explicandum art. 4.9.nni
-, 1404. quó , Civitates ejusmodi, Principalioribus annexae , recognoſcuntur; & Taverníco addí~
ciuntur. '
Vulneratis lazſisque S. Coronae juribus revindicandis Ludovicus magnopere ſtuduit, hinc
ferviam , Bulgariam revindicaVit‘, Boſniae Reges , nt olim Emericus, ſub clientella ſua ſervavit.
Sed haze, unà Cum Theodori Keríatovics Ducis de Munkácsut praetenditur( cujus P. Schmítth
:in Ser. Epp.Agrie‘nſ. diſpoſitionem exhiberet) i]luſtranda ab aliis rogamus, praªſtolamurque.
Anno 2382. die 12. Septembris , Immortalis ;felixgue magis acprovidus Ludovícus obiit.
VII. MARIA. Ea qua? hiſtoriae funt,relegamus Lectorem ad Scriptores alios , tum & infra
biſt. ECC]. Zagr.a pag. 139’. item a pag. ~ 36. Quae orro,jurisſz‘mt ublici, aut Politicen; _do
ceri a doctis eruditisque oramuk. Panza.? de Pauïis teſtis idoneus cozevus ,Jadrenſis Patri
cius inmemorial-i ſuo perhibet,LudoviCum 12. Septemb, in aurora T rnaviae mortuum, die
-Ió.~.ſepultum; ſubjungens: deinde eras horavtertiarum videlicet ie r7. men/is praeſèntis
(adeoque Septembrís) D. Mariçzfilia ſènior antediéïi Regis in Cïvitate pradicta ,corona
,tafuit in Regent, in cajas coronarione multi milites ( quos Auratos vocamus )fa¿*7i fimt.
A .Velox tranfituª a luctu, & fepultuxa patris, filiarum atque viduae', ad gandia coronarioníd.
-Proceres Regnique Status, una mortem Magni Ludovici, & factum filias , uſurpatªe nempe
’~Corona-, fine dieta nec indicta, nec requiſito eorumdem conſenſu , perſenſerunt graviſiimè,
‘ob viºlata jura Reipublicae publica. Iſtud ex metu Caroli', &foeminarum ambitione, Palati
ni ite1n imprudentia proceſiit. Metuebantillae UrbaniVI. propenſiouemin Cªrolum,praeeipue
" ¡quod 1381. PaxVenetos inter &Genuenſes ſancitª fuerit; ,ſc-ientes autem ergª coronatos Re
ges, Hungarorum propenſionem,crediderunt ſaluberrimum fore, fi i]lico \Maria in Regem
Coronetur, Sed conſilia' hake, de-:octa non fuiſï‘e, ipſi conſulcntes animadverterunt, ridebatur
[beminae inRegem
band orator, Coronatio-,
arbiterque Palatini
intra Regn’i execrabatur
Status & Regesfactum, officiiqueverum
prae'ſidivabatur; ſui ignorantia , quªm
prepotentim cu~
idus, juriumque Coronae everſor, ' qui darefaemz'rzam Regem, Regno libero preſumpſit.
rofecto precipitantiam erroresque ſuos , brevi Palatinus advertit. Neque ſcio, an metu mo
tuum? vel ‘fine ex alio Diaeta nec dehinc'erat indicta, at credebatur rem modis aliis mitigar¡
' dam. Itaque jura Reginae Viduze inſinuabantur , praecipue quod Ludovicus, poſt ſtabflitum
‘ Regnum Siciliae Cal-010,'Dªlmatiam Eliſabethz-P dediſi'et , ut firmªrent tot monumenta,re1iquz
inter perpende illudEliſabetha‘Ïud Luciutn lib. V, cap. I. Elç'ſabeth D. G. Ung, Pol. Dal.
' fidelibusſuis, univerjfis Bling ” iS Rectorzbus , e - - Jadrce , RICÉgUfii , Sibenz'ci, Tr'agu
rii , S alan' , Cathari , IB’ Infizlarum Leſinae ,{5’ Bracia: , Arbi, 6’ erſt, caterisque Commu
nit 'fas Regni No/Zri Dalmatia: &0. Quake mortuo etiam Ludovico (cap. 2. lib. V¡ Luc?
us ) Die X. 051017. ¡382. Jadrenſes ad Reginam Eliſabeth, miſêreOratorès , incoancïo! Sere
nifflma {1’ Excellentgfflma Princeps 5’ Domina NO/Zra Naturali.r,lpſaque,& nequaquam Ma
ria, de dato Nitriw 2 5. Octob. 1382. Mittit Mgr.Joannem Biſï‘enum Comitem Veſprimienfem.
ªd Dalmatiam,cui etiam die 2. Decemb.Jadertíni reſponderunt: licêt ¡zo/Ira modicafacul
- tasad tantum non extendatur (confervandas nempe Partes illas tamen ex‘ debito nojlra:
?I'M—
\i'TÏÍ"a
’f—.TÏ-TÏ-
fidelitatis, eidem diximus adſmgula, prout nobis pro honore . M G’ Sacri diadema
óis Ungaricz, ac pro ſàlubriori conſèrvatione harum pqrtium viſz’szuz't &'c'. , ‘
Interim ad ſtabilíendam in Regno Mariam , videbaturexigendum fidelitatis jaramentum'.
Quid Hungaria fecit? neſcio. Dalmata: illud prseſtiterunt , fed ut patet ªpud Lucium l. 5. c. 2.
ex litterisjadrenfium n. Februarii ſcriptis anni 1383. haud Mariae Reg¡ , fed Regini’s tribus,
videlicctEli‘ſabethae Matri,filiabusque Marias ac Hegvidi. Ex his litteris'ju'yat uªedám ÉX‘_
féribere : In manilius- Ven. ¿1’ E regiz' Vir¡ D. Nicolai Prde/Z‘ÍÍ‘ECCZ. S. .Petri Se Paſêea;
Licentiati in jure Camdigni ¿mi - - -_ accqptantñtm G’ recz' ientium tam nomine -‘
-VV. yuàm vice' ¿5’ nºmine Serenjffiê’ ExCel‘lffi'Princz'piS BD. . naturalis, Domina: Hegz
*pide Incl tae natajunioris glo'rz'qffi memoria-z ‘. Sereng'ffi Prin. 8D. Nnaturalg's D. _Luz
¿OMR, 72g; Pol. Dal.{1’c. illa/iris ,ſicut Altgfflmoplacuít’abſ ulelprole maſèulma deme
-kli‘o ficb‘lati, Suchçfflwumçáe vellrorum , 6’ ejusdem z'lluſiris Fideºs‘, 'are ngtura: B'
-Suçcçfflbrioª, ac ordine genitura, ſeu debitaſàccçffionis in dié't'o çgnoÑ ¿ºzgarzaªzſucce-~
'ªdehtium,pàriterBSacrcz Corona’pra/tauimus.
Hangar. ~ ~ &o;
- juramentum debzta’fidelztatis
Iegenda. - Multª.
-per
etuo invióiabiliſiteí' obſêrvandum ibi cum attentione
{inc denionſtrantur, :mb: In Dalmatiaª: poſi'eſi'orio pleno atqueintegro, Reginas fuiſï'e: & in
Tuc'ceſiionis ſexns mªſculi defectu, Dalmatas ſemet iterum, ſexui foemineo ſubjeciſi‘e, &_ Sa
’crae Comme , dumjurant figillis appoſitis :pariter G’ Sacra Corona, ut iterum jura Regni fit:
mata ſint. n'dòt Miniſtros Reginarum, poſt prazcipitem coronationem Mariae,ſucceſiioneru
cªl'ſumdem, ut'exprimiturjure naturaò’jïcccçfflºrio , declaranda‘m acceptªndamquej Sªbdlq
ª ' PPP ª v ª I
' n44 Notitia Pruliminares Pánnonineteris Feria-ias ÍIZ
tis quaſiviſi'eJA ue llama-Dªlmata ordine genitura: agnoviſi'e,juramentisque firmáffe.Pdli
linramentum hoc almatarum,Mariae Reginª ad Dalmatiam ordinationes, reperiuntur. Vido
miflis aliis,apud'Luciuml. 5.c. 3. Datum Budª.- ſt quindenªs Paſclm 1383. pro Raguſèis
expeditas litteras,ªttamen exprimitur: de coryiiio, cºnſènfii EI’ bene lacita voluntate Se*
reniffi è’ Exlèfflmae Principis D. Eliſàbetlz pramifflzD. GtR. Un . .01. Dal. &0. Obſer
var¡ nihilominuª ex eodem inſtrumento debet, Regem Rafcim CE oſnie, cªſtrum nowm ln
loco Dracaviq-{a vocato , intrª Raguſium 8¡ Cªthari Civitatel Reginarum , Edificñfl'e. Quin
anno eodem 1383. die 14.. Octobris ( ut Paulus de Paulis in ſuo menioriali , Rector tumjadra)
notavit,]adram venerunt Eliſàbeth Reg. Ung. Senior , ò’ D. Maria Regina Junior , GD.
Dragaſòrorfiia cum cateris Pralatis è’ Baranibus eºrum. Duo hic ªnimadvertas lector,
¡mb, Primos omnium fuifiè Dalmatas, quifiiccçffioniſexusfcminez’ in Ungaria- Regno
Iubſcripſerunt, ad ue adò: Scriptorei Venetos, injuriosè depin ere Reges noſtroa iniquo*
efl'e; proptereaque almatiam ,illico amor-te Ludoviei defecifl'e, eſeque vindicáfi'e,Regina~
rum ca tivitate , de non Obſervata per Ludovioum ,Dalmatarum libertate, immunitatibusque.
lavonia verò,pr&mi\l‘a uaviI tulit Egerrimè , petitumque fideliutil juramentum,
d recata eſt ,modosque omnes lªahtini execrata. Bauus Joannes , primue omnium deſecit,
qui, ut Paulus de Pauli¡ 1383.( poſt memoratum ſuperiul Dªlmatiae factum) die 8. Februa
rii ad Carolum abiit, cum Nepote Prioris auranªe. Quin Miles Ungaricus ,intellectn ſtabi—
¡ita ſexm foeminei inRegno Ungarie ſucceflione,Jadrenſibus fuit incommoduo, Paulo teſto:
Die Ip. prªdià'orum anni 5' menſis ( nempe Febr. 13:3. ) ddenderunt Jadrenſès bladum
- - uas antedià‘i Ungari depredatierant , in vi ' Jadrenſium. Et kocfzat in campo
Arc 'epi/èopatus Frope arcum. HincStephanus Laczlmvich die LAuguſti Banatum ali'um
pfit, &Joanne- de aliſna Auranae Prior, officio printul. He res, motus auxerunt. Ste
phanus Banus ob accefi‘um ad pal-tem adverſzm , fuccefi‘orem, armo ſequente nactuª eſt.
Thomam de S. Gear io , qui in Decreto Maria: Themplinu¡ eXprimitur. Banus de Machow,
totque cateri, adverſªs Regina, ſemet declarar-une. Cum autem tutum non credereturdiz
tam indicere, murm'urantibus tantis, pro diplomate, perdita ue omni libertate , Maria ad
inſtantiam Pauli de Padver :1,8 Dionyſii,D0minzci de jitopan filii, (vide Deere-tuu¡
Maria: Reginze) Andrew ll. Ludovici confirmat Privilegïa , ut hac _re mitigarentur. In
decreto hoc ex rimitur: aciª rocurandae fludio Decretum emanáfl'e. Tum Dalmªta-um
memoratum fa m: V0 ente Domino Cali, cuius nutu omnia reguntur B dijPonuntur ,
)- - - Nobisque Succçfforibus, {1’ ordíne genitura ſòlium è’ Coronªm dicte' Regm' Ungau
ria, ac ceprrum Regni, Genitorzs Iza/Zn' ,felicitar adeptis &c. Confirmado hac,
concepta ſtudio rocurandee pacil , obfirmavit magiª omnes, adverſus Reginaª,dum1egerunt:
nullam exprimi tatuum mentionem. Zune plurimi a Reginis deſecerunt. adrenfis Archiª
epp.1384. Romam petiit, ſecutus huuc aulus Zagrabienſil, motusque con cºuti graviflimi.
Regina* de ſponfis cogitare coactae, qui tueri illas pofl'ent, plus curarum habué‘re de matrimo
piis, ac rebus ſedandis.
Interim non obſtante eo, quod Thomas Banus Dal. & Croat. die 18.]ulii 138-4.. novata
unionem cumjadrenſibus feeerit,juramehto firmatam , pro fervanda fidelitate Reginiª , Caro
lus Zagrabiam , deinde in Hungariam adveniens, ab Archieppo Strigonienfi, Demetrio, Men
ſe Decembri anni 1384.. eſt coronatus , & Rex Ungarin conſtitutus. Quate omifiil quibuevil
wterls.
VIH. CAROLUS II. Rex duorum menſium. Dubitari haud poteſt, elargita. nonfuif
fe ab eodem Privilegia , ego attamen, nullum legi. Qualiter? quamve indignè periit , quali
ter itemin corpus mortui Sevitum? cui lubet deſoribat, ego ejuemodi acero malo. Anno
¡385. die ſexta Februarii , vivere deſiit.
Mora indignèillata Regi , commovit quosvís. Hinc ſublato impie Rege, opinionePala
tini Nícolai de Gara (proclamate iterum in Reginªs) Eliſabeth & Maria triumphantel in
Sclavoniam pergunt , ut Regnum hoc, fidele fibi efficiant, At quee illis evenerunt , quia hiſt.
Eccl.Zag. pag. 141. retuliſi'emus, non repetimus. De origineòz cauſa, celeberrimarum harum
calamitatum, ªn quispiam , vel eo com endio , ut ſu ra commentamur ſcripſerit? no¡ lªtkt.
Parent eruditos Lector neceflitati, relatl cºmpendii, &eramos a doctioribuo , aperta Periodo
utilium Reipublica litterarum, hee díffuſiua illuſtranda. Sane ſuperiora evincunt; e
’gatorum in anno I 3. Sacra: Coronª.- Statuum , teſtatam Art. II. recti judicii Equitatem, um
qua: olim Dalmatla, ſan'orque Hungaria, ob immortaliaLudovici promerita conſtituit; cum
ob renatum inCarolo Ili.Ludovicum ,in legem relata ſunt. Mihi perſuaſum eſt, ſi Scri to
res noſtri , de utilibus Reipublicªª ſcripſifl'ent, a tot ſucceſiivè caſibus , immunis & libera \life
\et Patria. Libertatem quercbant. 8: hªc milla, captivol ¡pperii Turcarum ſe effescerang
- ' c1»
 _AJA

Sclav, O'aat.Dalmat.fizb DuÍIbusRegiÉusè-ueiHimgariw. ‘A

A
, _ ' .1'45v
l' O I c I -fl I I' I I \ª—

Selavoma mſuper, qua;- tum fuccefllonem foemmeam acceptare renmt, llllque reſtltlt, ſucceiſi
fivè prima, ( docentibus actis publícis, ,tam ſub Ferdinando I. quam etiªm Carolo III. quía
ſtremae huid, anno 1712. ªnnuit) legitimam debitamque eſi'e agnovit , eidemq’u'e fubſcripſit,
IX. SIGISMUNDUS. Quiª nubentem Regina conſequens eſt Regem fieri,anno 138%.
in Regem Hungaríae eſt coronatus. Sedan antea in Regem electos, habitusque fit ? dubitar¡
oteſt ,ex textu diplomatis a CLPray relªto P. 2. An. p. 164.. ubi ait Sigiſmundus .- Domino
indovico Rege ~ - in perrenis Regnipatriam translato , ò’ ant ata Sereniff Principe
Domina Mana Re ina hara, infilium paternum hereditatzsjure( nulla hic mentio
electionis vel conſenÉIs) fizccedente ,- dum eodem tempore nos ipſíus Regni Hungàriae Tu—
tar exiſtendo - - exercitum duxçffimus. Item Maria Regina teſte Raiſcany ibidem apud
Pray p. 171. anno 1383. ait: 0mm' «Zara {5’ pgprietate uibus eadempoſièfflo Sarnozzza
per nos, nq/Zrasgue pradecçfflíres eginas ungaricz abitafuit &pqffèffa .- - de ma
.m'bus nbſtris Reginalibus ex Conſènſiz etiam {5’ de beneplacita voluntate incliti Principiº
Domini Sigiſmundi Regis Hungarice, conſbrtis ¡zo/Zn' charzſtïm'i per modum camby dedi
mus '- *- 'U t hínc iterum Reginarum ex lubitu de R'egno diſpoſitio, pretenſioque: Regnun‘¡
efl'e atque Coronam haredítariceſroprietatis eªrundem ,arguatun Verum haec, doctiores
clariora reddant. Ex Diplm. apu Lucium l. 5, cap. 2. Anno 1 8 . die Cena*: Domini BudX,
expedita, palam ait: SigiſmundusDEIGmtia,Hungariae, a matizª, Goatia: ê’c. Rex
\. - - fidelibus ſia's ~ - in Regnis nq/Zris Dalmatz’a* G’ Croatia: exçſtentibus. Quibus litte
ria , apparet diviſa {uiflè fludia Procerum. Interim ab armo hoc 1387. Sigiſmundum habitum
fuiflè Ungarize Regem extra dubitationem eſt. Inquietum ªttamen Regnum habuit. Nos qui
busvis aliis omiflïs, Regionum unícè harum ſub Sigiſmundo res , illuſtrareconªbimur, Ita ue
erpenſis monumentis tam Dalmaticis, quam noſtratibus , Memorial¡ item Pauli de Paulls ,
Fadrae Rectoris ſaepius, Comitis Sibenici , fªepius ue ad Reges Oratoriª., adeoque teſtis de ſcitu ,
negotiaq ue tractantis, ac ut apparet veritatl ſtu entis, ſequentia colligimus &compendio damus.
Sigiſmundo, in Regem Coronado', incommoda non abfiulit, 'verilm cauſavit. Pmeïpue
dum a cªſtigandis reis íncoavít Imperium. Recole hic relata Hiſt.Ecc]. Zag. p. 337.virtute
quorum relata iſthic ex Thurocz. pag. 14.2. emenda. Joannes enim Paliſha Auranae Prior,
teſte Paulo ,anno 1390. die 16. Februarií obiit. Ob expertam Garajanaz familia.- fidelitatem,
Dalmatiam Sigiſmundus , Palatinis ſubjecerat, Joanne Epi/&opa .Segm'enſi Vicario General¡
conſtituto, referente hat-c Paulo ¡388. 28. Auguſti, Epií; Segnienfis venít Jadram, Vicariuº
.Dom. naflri Regis in Dalma-tia , ac diam Comités noflri PalatiniÏRegni Un arias. Pro
fecto CLFarlatus , T. .p.8.Comites Spªlatiab anno hoc I 87mm exhibet, imm notat :Re
ctorum indígenarúm Iênperio rurfizs abr-agarra , ſumma egiminis Spalatenſis ad extra
neos devoluta ç/Z &0, Anterior¡ Dalmatarum fidelitatifidens Sigiſmundus , eas credo 'feeeric
diſpoſitiones. Verüm de Tragurienſium rixís, lítteris Pauli de Pauliè informatus; perSpala
tenfium item Oratorem , erat iſte Nicolaus de Spaleto Fr. Ordínis Minorum , Lector Conven
tus, nullus enim Spalatenfium ſecurum ſe credebat, ſi ivifl'et ad Si 1iſmundum , ob propenſio
nem ad Tvarcum ) de iiS , que Tvarcus Boſtziw Rex', &joannee ' rior Auranze , pro hoſtibuſi
Regní publicati, molirentur. Rex continuo providit, ordin'gpdo exercitum, eidem , fupremz
audoritate praeficiendp quislaam de Lofimcz Bªnum Saiav‘voniae, cum poteſtate Gubemª.
toris Dalmªtiªe Croatia ue , &Capitaneí exercitus Regii… Joannes Eppus Segnienſis die z5.
u .Auguſt. reoeſiit, &D. ,AJberto electo Prior¡ Auranªe, ductoriqu‘e exercitus Regii, interea cu'
rªm Dalmatim credidit. Ladislao de Loſoncz die 2 3. Decembrís ( quo dieJadrenſes mutuam in"
vicem pacem juraverant) poſt VeſperasJadram appellente. ' j _ ‘ ª
Spalatenſes tametſi ad ſpeciem fidelitatem teſtarentur, in actis ſuís publicisz Dominos fuop
naturales eXprim'endo Mariam & Sigiſmundum , ut teſtantur m0n11menta apud Fªrlatum , qui
.bus ; An. ¡36²9. Ind. XII V. Januar. Rçgnantiòus Sereúifflmz's Princépibus ,6’ Domina
'nO/Iris ‘naturalibus SigÃſ'mundo, B Domina Maria D. G. Ung.&’c. Rege BRegina Incl]
Íis; nihilominus fluctus ſuos abunda patefecerunt, non ſolum perſona Legati, Franciſcani u.
nius; fed etiam pretmfionc,~removendi Archiepiſcopi Ugoli’ni; ma'ximè autem data nuncio
fuo oommiflione,reliqua inter: Quodſipropter aliguasfor'tqfflz occupatèones , aut impedi
menta m is ardua, nos liberare non paren": (nempe a metu Tuàrcí) tune petatz's ab eo
‘ &Regnz' oceribusJàltem majoria’us, litteraspatentes, ut ::b/gue infidelitatis nota liceafl
nobis provídere dejt‘atu nq/tro quomodocumgue Oterímus, neſúper eorum animasper
camu.: - - - .Si vero dictas litteras Obtinere md atenas valclzitis, tune publicecoram ip
_ſàMajç/Zate Regia - - rotç/Zeminz' viva voce , quod/i guidfecerimus proſàlute nq/Zra,
guod eis forfitan nonp¡a¡cer;et, non imputetur nobis. Audªx commifiio:- corçm lipſà M
jç/iate Regia pmtç/Zemzm vzva voce,quae tam animos Spalateªfium , ¡¡una etiam oqmtur¡
.Hi/Zar. Baltlzaſaris Kerç/èá'clz. qqq &W
 394.6 * . ¡Notizie Prahincres Pannonie Veteris Periodus ID.
' fl...
quam,.Rel' 'oſi legat¡ temeritatem , qu¡ talem ſuſcepit commiflionem , credenl, ¡dem efl'e: clau
A v

mare Reg¡ us & Regn¡ Proceribus, ac in ſchola diſcipulís, aut in actu quopiam arguentibus,
& Antitheſes pro onentibus. Tal¡ tantoque legato COUVeniens erat, illa quoque commiſiio ,
ut Petrum ViE-gancellarium inducat, ad ſcribendas Papae litteras nomine Regis, quod vellit
Rex ~, Ugolinum Archiepiſcopum Spalatenſem amotum , utque Papa provideat,de alio bono
paſtore, pro quo Communitas Spalati eſi'et ſupplicatura. Quan fi non daret, vel reeuſaret,
aut non recordaretur ( verba haec arcana ſunt, ferientia Petrum ) ut tum primo procuret di—
ctas litteras de novo, a Rege, & Reginali Majeſtate. Textum habet Farlat. T. 3. p. 3 32. HM,
.utputo , poſt tot ſwcula , nunc etiam ſunt ſpeculum, religioſarum virtutum, Fr. N icolai Le
ctoris, & Legati Spalatenſium, modus itern cognoſcendªe cauſae, ſtudii proviſionisqueRegum
noſtrorum identidem , ad ſervandam legalitatem monumentorum. Cenſum ¡tem ab Apollo
'lica Sede fulminatae ,in falſificantes litteras. Quid Nicolaus effecit Y non erui , Urbanus tamen
VI. Hugolinum Archiep. fecit reſignare Archiepiſcopatum , creando Archiepiſcopum Spalaten.
Andream Gualdum. Iſte,jam initio anni 1389. ſuit Archiep. Spalat. atque Stephano Tvarco
Boſniªe Reg¡ demtiſiimus , ut Andream , ſuum fidelem Confiliarium , &z Capellanum ſpiritua-ct
lem Tvarcusexprimat, in elargito ipſi diplomate, relato aFarlato Tom. 3. p. 334. Decimal
Andrea,- , dum Laici& Cleri ſolvere recuſarent, Bonifacius IX. ſcribit Spalatenſibm , nequa
quam imperando, aut minando. verum ut apud Farlatum; ,, Devotione'm veſtram horta
,, ¡nur in Domino - - ' uatenus eidem Andreª? Archippo tanquam Patri & Paſtori animaron¡
,, veſtrarum - - fibi adipiſcendis bonis & Juribus dicte Eccleſia! ſue,pro noſtra , & dicte ſe—
Ñ dia reverentia aſſiſtere & ſavere velitis auxiliis, conſiliis ,& favoribus op ortunis. In hi0
,, taliter vos gerentes, quºd de obedientie & devotionis promptitudine apud nos , & Sedem
., eandem poffitis merito commendari. Dat. Roma: apud S. Petrum Kal. Marti¡ Pontifinoſtrí
. anno I. -
’ Tragurienſel prim¡ Omnium aSigiſmundo & Maria defecerunt, Tvarco a Boſnenfibue
addict¡ , quamvis Lucius neutralitatem aConcivibus ſuilſervatam ſcribat. Ut ob hanc, Tvar
cus reportatam de Turcis victoriam Tragurienſibus amicis ſuis continuo ſingnificaverit. Epiſt.
refert Lucius l. V. e. 3.41pfi inſuper, Spalatenſes & Sibinicenſes , ua arbitri neutrales ,-ad par*
tes Tuarci, tranſire procuraverint. Cauſam defectionis Spalatenſlum , & Sibenicenſium ponit
Lucius , auxilia a Si i/inundoê’ Maria, in vanum multoties implorata. At Paulus de
Paulis , tum Jadra: Re or , non ſolum Banum Sclav. Ladislaum de Loſonoz miſi‘um cum exerº
eicu teſtatur , Verum & Albertum Ducem exereitus Regii die undec. Novemb. Nonam ſemet
recepiſſe. 1 6. autem NovembComitis An( exercitum veniſſephdram, ſub ductu Generalis Mar—
ci Spinell de Veglia, qm auctun mille viris Jadrenfibus, agenſium autem zoo. die u. No
vemb. Auranam cinxit ,l a4. Novemb. habito conflictu,in uº no. ocoubué're. Sed Io. Deºem.
caeſi diffipatique reddiverunt. Ob quam Boſnenfium vi oriam,die 17. Decemb.Caſtrum O~
flrovicla , a 5. autem Decem.Caſtrum Cliſſª, armo 1389. Reg¡ Boſnenſi ſe dediderunt, Quart
ciim Spalatummullas paſſum ſuiſi'e incommoditates reſeratur, facile Tra urienſium confilio,
una cum Sibenicenſibus Tvarco ſemet ſubjecerunt, pra-cipue dum datus Roma Arehiepp. Ca\
pellanus &Conſiliarius Tuarci fuit. Neque erat defectus auxilii Regum noſtrorum, at fideli
'tatis juratªe pro Maria , Spalá't'énfibus. vyarcus in diplomate Archiepiſcopo Spalat. Andrea?,
.ªpud Fa'rlatumT. 3. ,3 24,]egendo,ubi in uit:Dat. m Aula nqflra regali Suteſêka per
manus fideliffimi dile i Thoma: de Luzac prafata Aula nQ/Zra Vice-Cancel].fizb armo
Dom. 1390. die meanuguſti r3, Indie?. ſe uenti utitur titulo : Stephanus Tuart
'cho DEI Gratia Raſèia: , Boſniae, Maritima- ue ex,quod poſtremum vetus ell'e deduci
Inus ex memoria Uroſy va ud Fr. Andream Cacic Mioffich in ſermonibus annuis Sclzwonicis,r
ctvulgari idioma'te 1756. e itis,~ubi Urqfus Rex Raſèiw , ê’Díoclea, Albania , Bulgariª,
'ac totius Maritima de cuilfo Adria maris, uſèue adflumen Danubii magni, raſène
o usAltariS:- Si tamen uceeffivè inſcriptio hee oſita non fuifl'et , quod ſatiI ineficant do
' [fo Adria verba. Tvartcus mandat ibidemt agnffica Viro fideli noſlro, 8 dilecto
'Paulo Cleffich Vaivorlae Regni Crºatia', è’ alzis nQ/Zris Officialibus praſèntibus &futu
'ris,in Re nis ¡ºq/Iris Dalmatiae 8 Croatia con/litutis, vel infururum corylituendis, ut
fatum Arciiepin uſu elargit¡ Privilegii defendant.
Anno 1391. obiit Rex Stephanus Tuarcus. Graves inter ambientes Regnum ſecut'ee ſunt
' contentiones. Sigiſmundus ?eque jure Regum Ungariaa legitimo, quod nil neglexºrit denion
ſtrant diplomataCamerie aRaicſaniO communicata, atqueaPrayAnnal. P, a. apag. ¡8 .de
“ſeripta Demum ſuceeſiit Stephanus Dalnſèia patruelis mortuiTvartci. jadrenſibus die 19,.
Januarii , Ungariae Regi& Reginae fidelitatis juramentum (ut Paul. de Paul. )renovantibus:
Spalatenſibus autem Dabiſciam Regem agnoſcentibus , ut ex eorum Tabulis certum offer, ubi:
. / Annº
 Sclav. God. Dalmªtſuò Ducibus Regingue Hungarian.- ' A47
Arma :392,Indic7. 15'. 27. Januar. fx'egnante Serªenz'ffi'mo Principe, ac Domino ¡IQ/Ira,
Step/‘lana Dabz'ſca, DEIGratia Ra/èiae, Boſha Dalm, BC, Rege inclito - - Huic adven
fibatur,,ſecutus partes~ Sigiſinundi Vale/1, Vªyvodª Valachorum, ſub titulo Dalmatía ¿4
Croatia Bam' , ut ſuum teſtatur indultum , Andrew Archíep. Spalat. Datum in Podlíſie II.
Octob. 1392. ( vide hoc T. 3. p. ?35.Farlat. ) qui quia erat Sigiſmundi, ídeo die 8. Men.Sep
tamb. CIvitªte donatus ¡¡Bull-en ¡bus, fub titulo Ban¡ Boſniae , unà cum ſuo Vice-Bano Joan
ne Mslenºvicld Imò 7.‘ ebruar, Carinum veniens , Príorem Auranae cmpit, & Comitem Q
flroviczw [Mic/¡los de Pali/ha.
- Mariam Reginam anno hoc 139g.docefiiſi'e , convenít; & credibilius Menſe Majo, Vara.
¿ini ſe ollª. An autem reperta iſthic Corona.- &c. monumenta 'Ó ut Cl. Pray Par. ª. p. 189.
hujus Ene; aut Macri¡ Eliſabeth ?cujus cor us die 18. januar, 138 . adrá exportatum, te
ſtªtur de foitu & vifu D.:Pau]. de Paul. doc iores indagent. Mars aria, eheu quo¡ mota¡
reliquít, cauſavítque. Hegvidis Poloniª: Reginª, ut ſtªbilífªm 138²- Tucci-'mºdem pªren-K.
deban Sciſi'a: in partes varias opiniones. HifavebantAlberto Auſtríaco, Primas Hegvidi,PM
Pª totque czteriLªdislao Napolitano. Sclavonia ut, Regi coronato, vi legum, mutuª.- ¡ntfs,
conjuga¡ fucceſiionís , & ab exemplo nobilium , juro uxoris bona retínendíum , &gi/'mundo adª
¡¡afin Vídit Sigií'mundus , negotíí molem, hinc pro fu: ſingulari prudentía , medía opportu.
¡la, uzfivit ad finem. Dabç/èia , quia. veteri more, ſemet in clientellam Regis, & Cºronª
manclpáſièt (teſiante Regis Sigiſmundi Di 1. in notís apud Pra ¡5. p . 189. Dabg'fflz Rea
Boſtzia, ad noſlram perſònaliter acce ens ¡Wajç/Zatem, ſè _ſ‘uos ubditos reflituit obe
-dientice,è’ ſèrvitz'is nobis, &Sacra Coronas mſtra debitis, &ª abſèrvandis ) oonfectis de¡
fuper publica": tabulis , ut doceret Sigiſmundi epiſtola relata 1. V. c. 3. a Lucio , ex paro: hac.
tantò magis relevabatur, quod Dalmªta? , mortua quoque Mªria ,fe pto legitimo Rege ª nº*
verint, perhïbentibus horum monumentis , & Paulo de Pau]. Farlatus teſtatur in tabulis pa
lat. hanc effememoriam: Anno ¡3 ¿India?. II. ¡7. A q/Zi. Regnante Serenç'ffimo Prin
ci e &Domino nq/Zro naturali , omina Si iſmundo EI Gratia Hung. Dalm. G-oat.
¿ge Inclito. Ut hinc corróígendum fit: illud fucii , Spalatenſès autem 1349. 14. Augzç/h'
decreverunt quod a mom uarchi Re is cifra non at mentio de aliguo Rege , nec de
aliguo ali0,n¿/iſòlummado de Redariíus Bſudici us. Hoc enervant relatª Spahtenſis
um tabulae , at fiatutum ílJud Traguríenſium fuel-it. Quoníam verò Dabífl'az mentio fact:
fuiſi'et, ex diſfertatione, Roma Ty iI Vaticanís 163:. edita fub titulo: Indicia vetª/latin"
Nobilitatis Familia IMM-cía, vu go Marnavitíae Nzffinſz‘s per Joannem Tomkum eju:
dem gentis collecta , é' ad fortiffimum Virum conſanguineum ſüum Lupum five Farkafi.
umperſcriñía, ſequem communicamus diploma,prªeter noticias eªeteras , docenl: que Regní
turn fuêre filias, reºogniti Per Sºªphªnum , juris clientellarís Sam-X Coronª.
In DEINamine Amen. Omnibus &fingulis arſèns Tranſunyjtum , ſèà Irx/Zramen
tum publican¡ In ecturis,&’Lecturis patear evi enter, è’ /it notum, quod AnrwaNa
-tivitate D, N. J 'U Chri/Zi milldímo ſèxcenteſimo vigeſimo nano, Ind‘zctione duadeci—
ma, Die verò octava men/fs Septembris, Pontificatus autem Sanctiffl'mi in Chri/Zo Pat
ris, BD. N. D. URBAN!, Divina rovident'za Papa: Octavi Anno ejus exto. Per-il
Iuflris ò’ admodum Rev. DJaannes omko Marnauitius Arc/¡idiacanus grªbien. 8a.
habeªs , EI’ tenens ſuis manibus diverfizs litteras ,ſèàjura paytim in pergameno , partir*
verò in apiro conſcrí tas, contineñ diver/‘a negocia Famzliw, è‘ Antenatorum ipſiuª,
Perillu/Zzs, ò’ admodzfm Rev. Joannisſàlvas , ſànas , G’ z'ntegras, non vitiatas, non can
cellatas, non abra/às , nec in aligua earum parte fizſjzectas ,ſèd 0mm' pror us vicio,
fitſl‘zz'cione carentes huiuſ'modi litteras ,B jura in manibus: me¡ Natarii pub ' iirzfra/èrv
pzz tradidit , G’ conſignauit , ac de verbo adyerbumperlegzt , requzrens me , ut huiufinoü
litterarum,ac jurium vigare, que vidz'mus, in forma authentzca Irſtrumenti conficerem.
eaſèue tranſümerem TranſumÍtum facere, B copiam litterarum darïe, 8 inpublican
formam redigere curarem, :nor verò Iurium , ¿² litterarum, de guzlms ſàprafit men
tio talis di, videlicet. l c
,, In Nomine Patris,& F¡Iïi,& Sancti SpiritusAmen. Stephanua Dabiffa,GrafiaDEI Re¡
Ñ Serbiae,Boſniae, maritimarum partíum ſignificamus omni homini, cui hoc ſcire neoefl'eerit,
Ñ uod ſecundum Gradam Domini me¡ Chriſti,contigic mihi dominar¡ in Terri: Pªrentum,,
,, gl Anorum noſtrorum.faciendo gracias noſtras Per litteras, proª-fertim fidelibus \unum,
,. tune etiam rªeſentauit fe con-am R 'a Maíeſtate Vir nobilis omo¡ honore dignas , Prin
,, CEP] Goiko Llªmauídus, obſecrando aieflatem Regis…, ut ill¡ contªct-tem ſcriptis Plomenª
,, fcmium,pro ïpſius fidel¡ ſeruitio. Et egoRex Pub¡ a vn_àcum omnibus Boſnenfibus !idem
' dº ¡Pau, fidglº [eryjtium, 61 Pro multi¡ prionbul fidehbus , ¡rªfa-dm ¡Loly-.fan,
‘1‘12 ª. nªª,
 . ¡43 Notith Prelinêna'r‘ès Pan‘no‘m'ce Veteri‘º Periodus IB.
y,, uiuik Goico Mamauitius feruu‘s Sigiſmundi Regis, & tune Nobis inſexuiuit, qu‘amlo Vehit
‘ _~,, Paiaſit cum Turcís,& depopulatús eſt Boſnam valdez & fletit in Naglaſmcis , & deſtruxit
Bóſnan’: , & tuna venir, ,Góico Mamauit'ius, _& íuu’it NOs Turcas macta're, & multum {ei-ui
), tiorum pxaeſtitit Sigiſmundo Reg¡ Vngariée & mihi_ Reg¡ Dabiſiàe, totiqUe Prouinciàa Reg
_-,, ni Boſnenſisz qu'ae ſeruitia faciebat ‘verbo Sigiſmunci’i Regis, & ego Rex Dabiíl'a eram ſimúl
_~,, cum tota Prouincie Boſi1enſi,&’eúm Omnibus Boſnenſibus , .let‘xqque Confilio feci 'e'um to—
‘Ñ taProuincià Regni Boſnenfis , & dedi , & donaui, & deſcrip 1 'Goico Mamauitio ‘Voynici
\,, um', 8L Godalien‘ſem Campum, in Imoteſéo Territoriº, prope Poſuſiinªm, ſc'ri tis confiª
Q gqauí Goico Mamauitio, &villi, & illius poſteritati, &poſtremze _POſteritati in ſaeculaſaz
Ñ culofu'm
-,, nibue, Amen»
nihil Litteris
auferendo cumConfiguauªi
omnibusVoy'nitíu‘m , &Godalienſem
Territoriis, Campum,
& cuín omnib’us terminis..totu'm cum om
'ſic'um omnibuà
Ñ,, montibus, oum omnib’us aq'UÍS', cum omnibusfontibusz ſyluís, cum Omnibus venationibus
,, fetal-um , cum aucupiqz, bum piſcatione, enm- omnibus 'boniS'aecidentibus, qu‘ae'ſunt ſupek
Ñ Terramr, &ſub Terra firmiter'conſcripfi Voynitium; &Godalie'nſe‘m Campum ,- Goico Mar
-,, nauitio ipſiſ, & illiua poſteritati, ~&z Poſteris ſucceſi'oribu‘s in &allª fmeulo'nïm Amen. Et
Ñ Omnis Rex Boſnenſis 'illos debeſ: fuer¡ , &defendere al) omni homine, & quilibet Rex Boſ»
Ñ nenſis debet pro ‘ipfo certare contra hominem omnem , &Priuilegium hº'c cbnfirmare, fue¡
*,,l rique Goico MarnauitiUm-, 81 illius poſten'tatem , caeüro‘sque* ſucceflores in ſecula ſaeculo
*,, ru‘m Amen. poffidere Voyni'tiu‘m , 61 Godalienſem Campum -ſemper. Cuius rei fun!: Te~
Ñ, ſte's Prouinciae Boſnenſis , Senatores Reg’ni -Boſnenſisª Princeps Paulus Rad’inouitíus emn
'Ñ fratribu’s,Palatinus Sandaliu‘s cum fratribus, Princeps Marcus Radoieuitiu's cum fraflibus,
'[8'
Prince S Pxiboie Maſnouikius cum fratribus. Princeps Radoslauu’s Pribinitius ’cum fratriª
bue. e‘p‘acnius Bàfªlo e'um fratribus. Ab inferioribuspartibns Palatinus Hakuoius cum
z, fratribu's, Paulu's Kleſidus com ffetribus, Prihcep‘s Stephanus Octo’itius cum fratribu‘s. A;
-sfa's'sºs’e‘s
Tribotio (Palatinu’s Vlatkp ,cum fratribus. A_ 'Chelmenſi Terra Georginª Radeuoieuitiur
cum fratribus. _P-ti'n'éeps Gr'egofius Milatouitius cum 'fratribús. Ab'Aulª Mªrſalcus Au.
licu's Oſtoiea Obrh‘io'uicius cum fratribus. Ex Croatia aute‘m Marſªlcus Princeps Io'anneu
Grúbretitius ¿um fratribua Et huíc firmamento nuhquªm contraire ſub fide regali ,8nd
-maiús Tefiimo‘nium has litte‘ras fecimus Tub noſtro penſili figillo. Sub annis Domini Nos
ſtriJESſiU 'Chriªſti milleſimo treeençeſimo nonageſimo q'ua‘rto, Inenſe-'Aprilis fecunda die,
ibNoTh‘ª Aulª in SutiſCaRèx Stephan-‘us ;Dominus Dahiſi'mòze. Inªnomine Domini Amem
~ › Añiio qNatipitate D. N. JESU Chrifli milleſuno ſexcenteiimo vigiſimo nano, Iddictiº.
'nº düòdeçima , die ver?) nona. me'nſis Maij, Pontificatus aukem Sanctiffimi in Chriſto Patrís‘
5'-, & D. N. D. URBANI diuin'a prouidenfiª Papªs OctauiAnno ei—us ſexto. In mei &0. perſoà
-,, naliter conſtítutusxªdmºdum Reu, Pater Metodius Terlecki, Ordin‘is S, Baſilii Prdcu'raª
*,,ſ tor, & Apºchriffa'rius Illuſh-iffimi & Reuerendifflmi D. Joſe ’hi Velamin Ruſtctki Archepi~'
º,, ſcopiKiouienſis,_ & metropolite tetius Ruffiª: unicas, tequi_ ¡tus , ut_ afferuit ad inſtantiam
¡i Perilluſtris,&admodum Reu. D. Ioanni‘s Tomko Marnªuitii Archidíaeqni -Zagrabien. &a
,g ,mediojuramen'to tªcto pectore more &0. \ni-hi Notarío tradidit, & conſignauit p‘razſexis fo.
'Ñ‘, lium ,feil Papirum latino ſerr'no‘ne , vc apparet conferiptum-, & per eum , ut affeiuit , medio'
¡,7 iuramentofiacto ’pectore more &0. cum fidelítate, &cordis ſinceritate traductum exſi ua
‘, dem membrana
'ªferipta pergamena
apud eundem antiquiffima
Ren. D. ,'caractere
-Archidiacoñum Cyrilíano,
exiſte'ñ, ac antiqúa‘lin‘guª
c‘uiusct \ mem Illyric'a,
ranae tehorem idem R,
3,11?" D. Metodius fimiliter iuramento affirmauic fe vertifl'e, '&' traduxifl'e de‘ verbo ad ver
bum in lakinum idioma ,ku-t fupra , nil -addendo’vel min’uendo ;fed prout iacet iq \'uis litte
y,- iriseriginalibu's, &ita pro veiítate, aead perpetuam rei \neumriam dixit ,zñz medio eíu's
L_ Juramentº
ª¡ ,aljo -meliorſiitªcto pecto're,
‘modo more
&0. fiiper facerdn'tali
quibm affirmah‘it,
omnibus, nºnpetiit
& fingulis foluma,-iſto
me , Notªrio,
fed ª8: ecia'm ºmni
vt vnu‘m
9 ¡vel plumª fmblicum‘ ſeu publicªtfaeerem Infirumentum,.& ,Inflrumentm Actum Roma!
É,, in officio mei &0. ibidem ptaſenfibus &0. Dominis Michaè'le Angelo Cefio, & Silueſtro Spa.
,z 'da ſocii‘s Co'nnotariis Teſtibus ad praedicta vo'catis , & ro ati's, Ego Antonius Lucatellü‘s
z- Gáuſa‘mmCuria? lll'uſtriſfimi & Reuerendiffimi D. Cardmàlis Sanctiffl DÑN.Papae Vicariï
.M .Generalis Not'arius, de prçdictix rogatusprçſens Inſtru'mentum fubfcripfi, & publicàvi re;
.Vªnuªtu-5_ Ñ ‘ . . _ _ .,1 ‘ . .-, _.Ï
-Boſne'nſi'um rebus- acecmodatis-, Sigiſm'undusªeum Hegvide tranſegit, & a'bſolutaRegia
..poteſtate uſus’pofl-Caffigatum Steyhanum Koñthiu'm, cum pro Diaetá clamaretur , hanc ad
, SchVoniw Civitatem Uri/?um índixít. Diſplicuit hoc Húngaris , fed factum defendebatu’rzquod
locus in-medip Regnorum efl'e viderefur, ad quod commodè— Croata, Dalmata: ,Boſnenſem
$0th , Ungari convenirentz Caºſ-1 ªutom in veritate fuera: , quodSclavi (exiguís dem
’ª'. z ªï~ Edu
 Selma Croat. DalmatQ/!ób DªcibusRegibusque Hung-aria. lo"
pci; , partium ſuerit Sigiſmundi , ſtatim ue mortua Maria, pro Sigiſmundo ſo declaraverihï
Itaque plurimum in Sclavonia fidens, omitia totiusCoronw,Criſium indixit. Comitia fu‘
re cruenta , cum Criſii Stephanie: La kovich ſit interemptus, ae per ſeneſtras abjectus. Las*
ſa clamabantur jura,poblicas fidei, Sa Pique conductas. Adſuêre Comitiis Palatinus Leuſta
ehius de Ilſva, DomusGarajana -, Cillew Comitcs, Primas, pluresque Epiſcopi &c, Decretum
Diem hqjus habuimus, at amill'um dolemus. Quantum reminiſci poſl‘umus, ſtabilitor Reg
num Sigiſmundo , Privilegia firmantur diſtinctim pro Hungaria , diſtinctimquepro Regno Sºla
vonias; judicia a tot annis dilata a eriuntur, pro Dalmatis Tinniny, joannes Gara Zª rª
bienſis Eppus, ſuusqueſrater-,cum ¿omite Corbavióez Commiffarli Regii conſtituuntur. Í
Sclavonia Detricïïs Bubek Sclavonias Banus, &0. Pro Hongaria Palatinus cum Primate jo
anne Kaniſai &c, Profecto ex horom temporum circumſtantiis, promanat illa quazſtio, Scla~
Vonia anita vel adnexa ?aut ſúbjecta Hungariªe dici debe‘at, Hine tot ſasculis inimica Rei.
publicª ſeparatio; Sacrae Coronas ſobjectorum, ac utinam non a lacte hauſta—,ſeparatio animo
tum. rè ſerebant Sclavi, Tranſilvani, Boſnenſes, ſe inconſultil, ſuccefli’onem ſwminei fe
XUs ab ngaris anno 138:. fuiſi'e in Maria «Si Hegvid'e ſtabilitam, ut Rege¡ dare ambiverint,
&Carolum ll. Regem ſecerint. Quo,indignè occiſo, mortem ejus \rindieatum ibant. Maria
mortua ,videntes alienos a Sigiſmundo Hungaros, huic ſubito adhseſeru’nt. Atque ſic deincepl,
traditione in naturam verſa, non ſolum in ferendis pro eligendo ReÍe ſuffragiis , perpetuo ad
verſati’ſUnt Hun is, cum Tranſilvanis
proprii ſe conſidgà-liirunt. idem ſentiehte’s;
uin ſub majoribus verum
praerogativis. iſtinctum
Ludovicus Reg‘num,
I. tefle Decretijuris
(’oi
articulo XI. ª? ualis omnes libertatis ell'e declaravit; Sigiſmundus, docentibus 'ae uè Decre
tis ſuis, ut diſtmcta Regna Sclavoniam Hun ariamque habet, Sane in Decreto 'ratianali
anni ¡40’ . Deerevimus: cum omnibus rebe ibus , amulis S’advbjàrz’z’s nMrjs t'n Regnis
mſtris ngarice Bó‘clavonise, nec non in partibus Tranfilvanid cbrzflitut’ts ~ ~ veram
pacemfacere. Quod infra repeteret. lmo ea fuit ſciſiio, ut proprias Diaetas obſemverint','&
eonſtitutiones fecerint, demonſtrantibus hace Decretis Regni Sclavoniaè, \398. 14.03. un.
x415. 14,18-. 14.29. 14.34., Quo anno Sigiſmuudus Ser ſpeciale_ mandatum, diſpoſuit: ut.
mandatil raceptoriis, Palatini, Archieppi, locos etur in Sclavonia, cum effentJ'udicel
Regni Orffinarií, mque ut Banus. Ut hinc anno 1435. five Decret¡ VI. articulo I. condendo
occaſio nata ſit. Quojudices Regni Ordinarii eXprimuntur, quos inter Baní, Dalilatiaez &
Croatiae, item Sclavoniae, & Machovienſis. -
Ab exemplo hoc Sclavoníie , Dalmatia &que libertatem ſuam habere voluïtmmnemque
ſubjectionem eſt deprecata Quare Nicolaum deGara , Banum proprium obtinuit. Has ſepa
rationes,qum vulnera Same Coronas attulerunt, mox dicemus. Anno 1396. Stephano Da
bifl'a Boſnim Rege mortuo ,& uxºre ſua Hell'ena mouaſterium in refl'a, ’graves enatae ſunt de
ſucceſiione uaeſtione's. &ii/mandas vi jurisCoronw,lpactorum Item cum Stephano innito
rum , ad ſe devolotum eſl'e egnum ,Voluitzcuramque ervojae Va oda.- ſuocredidit. Tvar—
cus Scurus, Tvarei l filius nothus , pro Rege fuit agnitus , ſed O aja Kri/Zich , ſuppoſi’tum
eſſe hunc filium ſparſit, ſeſ ue Ladislao Regi Neap‘olis adjun ens, utrique reſtitit. Quar
in tres partes ſciſſo chno, oc, tanta factio ¡bat ruinatum &artes inferiores ad Serviam ,
Tvartco adhaerebant , media: five Croatize viciniores Hervoja; Partium maritimarum OB
tojae. Dalmatia his annis Regem ſuum agnovit Sigiſmondum, quod dernonſtrant diploma
ta, &Paulus de Paulo, vmterique horum temporum 'cºmi Scriptores. Tabulªe Spalatenſel
a ud FarlatumTom. 3. . 337tanno 139 .exprimunt: Regnante .Serenifflmº Principeñ'
ominanoſtro Natural?, D. &gi/‘man 0 DEI Gratia Hung. Dalmat. CI-oat. BC. Inch-tº
Rege. Anno hoc Nicolaum Gara Regnor.Da1, &Croatia Ba'num ſuilſe, videre eſt. Jºan
nem Neliptium Comitem Cettinas , compromittentem cum Andrea Archiep.Spalatenſi , ratiou*
decimarum in Archieppum Strigonienſem. Paulum Michaelem, five !Mi/¡alien, Viceb‘amml
ſuifi'e Dalm. & Croat. Regnorum, & D. Botco Comitem Corbaviae. Anno 1397. ad mandatum
Regis Sigiſmundi,LadislausTinnienſis Epiſcopus,cum Caſtellanis Cliſi'y 8L Almilly, terra
r'um poll'efiionumque Ecclefiae Spalatenſis, ſactam a ſe metarum reambulationem Sigiſmun
do refl'erunt. Que: littem legi merentur, ob tantarum rerum cognitionem,& territory R42-,
galis, quamvis ab Archieppo Spalatenſi poll'eſti , notitiam. Nos, ut fuſiores, omittere debuim
Ñ ¡nos, ex motiVO inſinuato. Finis earundem eſt. Inſuper pro parte D. Archiqz‘vi
allegabatur exprege', pro vigore Privil iorum, donationum, ò’ confirmationum peróa
cros Olim Reges ungariªr, &Summos ontifices, ªcper alia lirteralia irzflrumen’ta, 5'
.Montaneos antiguos dicta’ APalat. Eccleſiafactarum: ¿3' I'pſà 8 quaecumque domi cum,
molendinis, Bſullis in ipſòfluvio Salma, quos , ¿3’ qua’ tenet ò’ habet, 8 tenere , 8 ha.
bere confitevit , ut dictum eJZ ,IP/um commune Spªlªti, fueran: {s’fimt Fade/ic .Svalateqz
t l' l' fis*
Hflor, Baltñqízris Kara/Web.
 ¡5* ~ Nºſitic Preliminares Pannonia- Veteris Peri‘alus III.
Í. Jªi?, ex donatione &cºrzfirmatione Regzànfá’ Summarum Pontificum) obſerva, Ducis Vene
tiarum nullªm eXprimi memoriam , aut 'un 'inſtrumentorum , utlfirmentur noſtra ſuperiorª. .
Eſt mentio infirumentorum Papalium,a e’o‘que a nobis ſuperius', lociI fuis díctorum, adeſt
confirmado) nec nonpo/ita - - - ac cu'momnibusaliis ejusdem Ecclefic pradictis pqffi‘ſ:
fionibus - - ¿ver alias occupatis 8 detenªtisz in di/Zrictibus &pertinentz'is Caſtrorum Re
galz'um Clzfflz , &Almçffii , nec non-ópaízê‘ti Politii prout in Privilcgizls* - ~ dicitur lati
4 eis
as ,contineri
fu er ejusmodi eontroverctſis, 'determíïfare 'non Archieppi,
(narratoque eo , quod ob _ab'ſentiam in Hungariz
potuerit )' proſequitur: Sedpartibus exiſten-
ejusmocli Vrz '
.ZUajç/gati, vel D. Bam' vç/Zri Dalmatia: 'ª’ Croatia: Regnorum , diſèuffiom" ,judicio &ju
flitza: - * per omniafideliter -rç/èrv’q‘vz' &0. ut dubitari ’nequeat, ex his atque àliís apud
Doctiſii Farlati legendis,Spalatenſes , Sigiſmundo ſubjectos non fuilſe, ad finem prope anni
, 14.02. De .ladrenſibus , Sigiſmu'ndo ſubjectis, fidem facit Paulus de Paul. reliqua inter, in ſuo
;memºriali videnda, Iadrenſes. 1,396. ad pa'r'te‘s brientales miſiſi'e ªd ſervitium D. N. Regis u
_nam galeam ; Bona JadrenſisArchieppi-,,julï'u_ Regis fuifl‘e occupªta, & 24. Septemb. manda
to Regis conſtitutum, ne in conficiendis publicis inſtrumentio, Archieppi nomen exprimere
tur ,Ñpunitum neque fuiſi‘e Abbatem Chríſogòni, pro exceſſu patrato in Regios exactores,
&0. Tragurienſe¡ Sigiſinundo 'fuifl‘e fideles epifiola ad eos ſcripta , relataque a Lucio L. V. c.
_ . evíncit.
3 Verum anno '1398,Ï-IerVoJa h Sigiſmh'ndo deficiente ,ut perhibetapud Lucium Sigiſmun
diad Tragurienſes epiſtola,‘quªm fcrutari digneris lector, in qua ex rumoribus ſcriptum ſit
Hervojam ad Turcas defecill‘e, dun¡ 'ex ejus litteris apud Lucium l. 5. 0.4.. relatis ,conſtat eum
ad partes Oſtojªe 'atque Ladislai Neapolitªni tranſiviſi'e, hifi demonſtretur ‘ª Sigiſmundo ad
TurcasſªvTurcis a Ladislaum at ue Oſtojªm, Hervojam ivifl'e. Sed eodem inſuper anno
1398."diviſio illa SpªlatErIſium , in ¿Irwin/¿cos, ªtque Intrinſècos, a reli uis Dalmatiae Ci- _
vitatibus imitat'a , incepit Farlatq teſte. Quid hi fuerint , recenſet cum cau‘iïs Ferlatus Tom.
3. P, 350. Magnos hi motos cauſavêre- Intrinſècz’ adháerebant Sigiſmundo, Extrinſèci ad
"verſabantun Andreas Archiepiſc. conflante‘rR iſuo fidelis erat, pro tereaque cwfus etiªm
v\verberibus , demum ad Sigiſmundum conceffitfépalatenlès elegerªnt libiArchieppum ªlium,
Marinum videlicet, fed Bonifaeius 1X-. Pdegrinum de Aragom'a ſubſtituit. Vult quidem
«Fa‘rla‘tuªs :Andreàm ‘refignáíl'e. Sed qui hoc eredam, dum in Diplomatibus R um Ungªriae ,
‘Andreas incluſivè nd ªnnum 14.41n.Archiepiſcopus Spalatenſis exprimiturÏSum item An
dreas, Segnienlibus die Sva MenfisAprilisanni 14.02.1ndulgentias eſt elar itus , dUm in Tª—
bulistÏnanis apud Farlati p. 361* anni 14.10. die 10.ju1ii , Andreas abſo utus primo a vin
,culo Spalat. Eee]. exprimitu r., '& 'ad Thebanam Eccl. translatus. quamvis Sigiſmundus 14.13.‘
reponendum voluerit ad Sp'alªtenſem. Quake crimen Andreas, caufaque privationis fuere,
uod Bonifacio no‘n obediverit ,in Ladislao ‘agnoſcendo pro Rege Ungarize ,quod Re ‘ um La
gislaus, aBonifaCio collatum acce rat, omifiis tot, & uibusvi: circumſtantiis ªlllfl. Spa
latenſès ªrmo 140:. die XV. men ¡a Decembris in Aula añªde' Sutiſèlze , & Oſtojam Regent
Boſnim agnoſcunt; & cum eo conveniunt, utLadislaum pro e habeant, ut hunc ¡4.02. in
tabulis Spalatenſibus exprimant: die 24. Decemb.Re nante .Serenifflmo Principe ac Do
mino noflro naturali,D. Ladzslao D. G. Han . Da . Croàt.ſeru alemê’ {Siciliª Efe. Re
e inclito &0. innitasque convenciones , ab Loy 10 de Aldemariſco egni Sicilia Mareſchal—
o, & Cªpitaneo Gªlearum D. Regis Ladislai, de dato ladra*: A. D. 14.03. die 3.]anuarii,
Lªdislai nomine confirmar¡ faciunt. Exhibet litteras Farlatu¡ T. 3. p. 358. At rectè Spala
tenfibus evenit, qui libertate , quam ſe habituros credeba'nt, orbati ſunt. Equidem adVerſun
,condiciones pªctatas, firmatasque ab Aldemariſeo, rejecto Marino, quem ipſi elegerant, ha
bebantque pro Archieppo, Pere inum, de Aragonia Frandſcanum , ªBonifacio IX. interce~
dente mªxime apud Papam La 'Slao Rege, datum Arohiepiſcopum , habere illos oportuit.
;Atque ita , tre¡ eodem tennpore fuêreSpalatenſeI Archieppi, Andreas Verus in Hungaria a‘-
pud Sigiſmundum , vi , carens'oflicio, quod Regi legitimo fidelis eſi'et, Marinas electos, Pe~
regrinus intruſus. lmpoſuit item illis Hervojam pro Duce, qui libertatem, quà gaudebant
,ſub Hungariae Regibus, ipſis imminuit. Frequentlflimè profectò rebellibus evenit ,ut uan
rendo libertatem, manoipatum conſequantur. Novus Hervojae Ducatus clams eſt ex a is ,
ubi : Die 4.. Novemb. 1403.1): Diladiprªeſèntia. Rev. in Clzrç'flo Pat. Dom, Peregrino Ar
chie . Excellenti DD. Herva e Duce Spalati , Dalmatia* Croaticrgue Regio Vicemgeren
te, Baſtza’fitmmo Vayvo ce , nec non Partium inferiorum Comite. Item in Tabulis pu~
blicis S ªlatenfl teſte Farlª 20 T. 3. p. 8. Harvey/a Regnarum Dalm. {5’ Croat. Vice-Rex, dc
Regníèazneſummus Voevoda ;nec non partium inferiorum Comes, Dux Spalati. De
.nique ex \enuncia Sigifinundi relatª a Luciº LV. cªp. V. adverſus eundem Hervojam—, íflud
Í
v W
 Salºu. Gªnar, Dalmat.fii_b Ducibus Regibusgue Hungaria, Is!"
firmar-ctm'. An autem perfidiaa defectionisque rei, prius fuerintjadrenſes ? ut putat Lucio?
aut Spalatenſes 2 ipſi de hac viderint turpitudine , quae in Jadrenfibus eò eſt deteſtabiliot, fi in
ea perfeverárunt.
" Sane poſtqua- Bonifacius IX. Rajnaldo teſte , fecifl'et Jadrae anno !4.03. Ladíalaum Neª
politanum coronari in Regem Hungariªe , Inſulae Dalmatia* plures Ladislni vexilla erexe
runt ſuaque ab i110 confirmar¡ Privilegia procurárunt. LUCIO tefle l. 5. e. 4.. 7ra urien/ès
attamen , in tot rerum Dalmatiae, Croatiª Boſnirque revolutionibuzs, a debia \id 'tate non
receſſ'eruut, maculamque antea contract-'ªm , temporibus nempe Tuartci I. ſanárunt occaſionª
harum poſteriorum turbarum. Enimverò eſtò Ladislaus Rex, intruſo illi Archieppo Pere
grino( telie Dumaneo apud Farlati) Abbatiam S.Joannis Baptiſtae de Tragurio eoutuliſi'et;
ragurienſès denegaverunt :idem pqffeffum de dicta Abbatia: Eſtò item declarato per ſe
ſi aliumBaruti
Duci ,LadislausJadram,Sibenicum
fibi Comitem ,'_l‘raguriumipſe
elegerunt. Denique Sigzſmundus in Comitatu¡
in epiſtola,dedifi'et,
Budà FeſtoTragurienſes,
Epipha.
niae Domini , anno 14.09. ad Tragurienſee miſi'a recognoſcit, eos occulte fidelitatem ſibl & Sa~
cree Coronae conferváſi'e. Exhibet hanc epiſtolam Lucius lib. V. cap. 4. Horum conſideratim
ne, definan: mirari Thealogidum in qumſtione, qui¡ pro vero legitimoque Papa habendue,
oenſendusçue eſt? Bonifacius nempe, aut Benedictus 2 Sigiſmundus ( reoole H. E. Zag. p, 150.)
cum Sclavonia Hungariaque Benedictum ¡gnoverunt , almatia Boſnia de Bonihcium. E»
berhardus Eppus Zagrabienſis Oblatos fibi a Bonifacio titulos Archieppigolubrienſis reſpuitÏ,
ne ob innanem titulum, a debia Regi ſuo fidelitate ſeducer'etur, Quin publico Diaeceſanil
ſuis edicto vetuerat, ne auderet próeſumeretque quis iam, eſtò monaſterialiª & clauſtralil,
Bonifacium pro Vero Papa habere, Videant item olitici cauſàm, eur pro legitimo Vero
que Hungariae Rege , nec luboautur nec habiti fimt unquam alii, quam Sacra Regni Corºna,
inſigniti coronatique. Cum enim Pontífice¡ Romani, Neapoli Carolum, ac iterum Jadrá
Ladislaum Hungariae partiumque adnexarum Regel coronare attentáſi'ent, ſtabiliendum
qua corona coronati vel coronandi? pro veriª legitimisque Re ibus, habendi eſi‘ent, uorum
ue donationes , privilegia, lego: , fazdera , ceſſionee pro legitimis , jurisque publici, ha tur.
um item Regios titulos, plures vel uſuràaverint , vel permiſi'os foederibul :publicin tollera
torque accepe'rint,ex ratione mox dicta, ſervanda Pªce tranquillitateque publica , conſtitui
debuit; ut is tantum , verus regnansque Hun ariae Rex, adnexorum ue Same Coronª Rº
gnorum ell'et ,qui Uvrona Regm‘( uamideoóacram vocamus, quod c ſola Sacratifiimos
Reges noſtros , veros legitimosque e ciat)legit1mè coronaretur. Hinc tametſl Carolª¡ I. Za
grabiae olim in Regem unctns ab intruſo titulariArchiep oStri onienſi fuíſi'et, ſacralicèt un*
ctio, Regem cum non fecit , at Coronatio. Hasc Reipubhcªe no ae providentia, demonfirªt
ſubjectis, quos pro Regibus agnoſcendos habent, & eráa quos , infidelitatis , aut lmſªe Majeſta
's criminis, damnari debeant. Providit &què ipſis egibus, ut demonſtrare valeant adver- 4
fue intruſos , prietendentesſiactioſos, ſeveros Reges eli'e. Quare merito Reipublica- noſtra,
ex hac eauſa,SacraBbhcratiffima eſtC'orona, hand autem ideo, quia. a Silveſtro, aut Be
nedicto , fuerit ſubmifl'a, ſubditamque ut praetenditur Papae ,Hungariam effecit. Quin perpen
fis iio, quee infra in Vladidao I. dicemus, Corona illa S. Regis Stephan¡ , in uſu Coronationisu
Regum noſtrorum non ſuerat, five quod Reliquiaª inſtar confideraretur, five ad tollendam
rªetenſionem ſubjectionis Re ni liberx. Eheu! nec Bonifacius VIII. nec ullus Romanorum
l’ªontiſicum , ex Coronae ſubnnflione , ſubditam ſibiHungariam prªetenderunt , intuleruntque;
Eheu dico! Sc riptores noſtri (proh ſzcula i ratioque ſtudiorum i ) talem a ſubmiſi'a Corona ar
guunt. Quin Deſeriezius ſcribere in opereſuo mer‘e ſcholaſtíco , concludereque audet: extrª
dubium efflèt, Regi ªb Éungaris libere‘ ac legztzme electo, znharere obligationem, reve—
rentiam debita'm Sedí quflolicce exhibendi ac (NB.) benefician¡ recognoſèendi p.7 .
Stephanus. At quam ſt-uduerit de/èrere veritatis exªmen , immo ipſam veritatem palam eſt.
Pius omnino ſcholis , ſed in Reges , Sacram Coronam , & Rempublicam hujus ; pietatis deſer~
tae,ut ;nirum fit Deſericz opus hoc, aplerisque probari. Quamvis porro recentiores & no
vifliml Scriptores noſtridiibjectionem Regum noſtrorum; quidam , ut Deſerícziue ,protectio—
nis, adeoque illam , qua Venetae Dalmatiarn aSacra Corona avulſerunt; quidªm veròfilialem
interprietari incoaverint , viderint ipſi , ac qUOrum intereſt ,an non majorem obligacionemin
ducere nitantur,dumfi{i0rum erga patresſàos, quae ?cujuave juris? fit obligado, notum
eſt iis omnibus , qui ultra metaphyſicas quaeſtiones, ſolidas utilesque profitentur litteras.
Protec'ïionis autem titulus , protectorumque obligado , ut feudum , autjus clientellare , ín
ferat. Quake metuo ego, ne ſuſtentatam hactenus, ex Lª icariatu Chriſli , in orbem univenz
ſum Monarchiam , nunc ex Paternitatisjure atque tituló , five etiam praetenfie Protectionis,
defendendam ſubſtituant, major¡ ſane , quamvis equivºco, fundamento. Conſequcntor ufju.
r r r a . (I
 N. \35 *
Mtitic Preliminares Pannonia Vera-is Periodus III. l _LL ‘
tiI avitíci , & Paternª _Romanorum Pontifiçum hereditaria;- diſpoſitionil, Regnum dicant Hún
‘ Frías. Hoc innuere videtur in Stephane 'ſuo Deſericzim, 'dum cap, 7. pa ~. 77*. fcriberet:
e'caeterb,'cwn'vzgore\1rt.
RIA THERESIA lzodie trium Ï. 'És’ hall'
II. ~-R'egU'n‘a
‘~ ’anni Nq/ira
'1723. Hareditanaſucce 0 - - in MA—
>- - x ſiddmigaſit, quomada com
've'nc‘rit in'te'r
‘ſtanddm Sanctam
Pontifici Sedemtaties
Romano PQ/Zolicamz ‘ò’ olfedicntiam
-mejnoraza'm ' jàm Augq/Zam eginam,guaadprae
ac reverentt'am, nm'ane S.

Comme, Dignitatüqu'c Regia, *ac chnbi Han aria ~ - -- noruntpartes {pſ-z.

Hzrc qualia ſunt , per'p‘endere di nefur_ perſpicax_ Lector. ult modernam Regnantem , \'ub
‘ditam femet feoilï'e Pap'ít Benediào :XIVI 'eiqu‘e obedientiªm ratione ‘Cm-once, ac Rgni ip
fius Hungaria’, clam vovifl'e. Mªjeſtateque ſuam Regiam,‘ ſe beneficio Benedicti habere.
‘-Anup ;7113; Banedictuª XIV.Pªpa non fuç‘rªt, 'attamon tun) , Re nansfeliciterMARIA THE
RESIA, ‘Succell'or di nitatisRegia-Deſt'conſtituta decla'ra'taque. mterquam uod Deſericziua,
lego¡ omnes , &jura fieipublioe violaverjt: ›Magna Domina: è' Regina oflra' ¡Inmorta
lia quaevis fact¡ , apud omne¡ po'ſteroo o‘bſcurªca vol‘uït, ¿um lecturi [une: natam lioèt , de
'claratamque & acceptatam in anno 17'13. .Reginam, Bac quavis Boſipoſuiſi'e, oblitamquo
drigin’is, 'qativita’tisque fue, cl‘am ,neque infciis fidelibm Statibus ſms , 'qui tamon ªdverſum
inimico'l, fiabiliro ear’n in Regno, hªredïtariiªquo Provinciis anxièª ut Art. 63. 174.1. eºnªti
ſunt, ‘ª Benedicto XlV, junta obediencia ,ratione S, Corona, dignitatisgue Regia, ac Re
‘ nz' Hungarie, in fui, ſuorumque SucceÏorum. ªtque Corona? prqudicium ,IoeePcare 5
abereque voluerit. l _ , — \
Qua‘m‘vil autem Deſericziunin textu luciat VetÏóiI electionzs libera, nihilaminu‘s in n0
ta, Regnantil Apoſtolicae Majeſt’atis factum, evincere [angie, & probªre ex Bula, Confirma
'ti armo 1743. modèrhi D. _Epil'copi & Comitis Jªurínenſis_ Mihi ignotinn efl, au in ſingulo-c
mm E ii'copor’umBuliI , illa ínïerçz babe-ªtªr clauſula, ſitque de ſtylo. Verum ex citato
'perD ériczium RdmO D. Kªrolyi,júvat verba.,_exſcribere. Sie ille pag. 133. Benedictuct
-. . ſàne Ecclefia Jadrin‘eryïg,adguam, dum illapro Ware vacat, nominado Per-ſò
hc idonew , Romano Pon‘tifici roteïvare exÑi/Zentifizcienda : Ad charg'fflmam in Chri~
fiofiliam ng/Zram MARIAM HE ESIAM Hungaria è’ Bohemia Reginam , ratio
'ne Regni Hu ' aria* ( cajas Maria Here/ia Regina , etiam Regina exç'flit j ex -
’Menchú-one, :5 dota'tifo'nè ,fin Privilegio olico, cui non gli bªcterias in. aliguo de
-rºgàzumfiprctªre dignoſcitur. Magnus,_ju usque Benedictm, textu ſuo exprimit; quod
‘nunk-¡I nomina‘tio Epiſcopi, Romano Pontifici, vigore Canonicªrum Conflitutionum effes
ªciendº., nihilominus c'uïn Maria There/ia, Regina fit Hungªriae, Regibus autem Unga~
"ria: ex fundafione , vel 'dotatio'ne Eccleſiarum, 8L uſu impert-Mbª'ço nominado competeret, ip—
ïaque Regina , rakion: RegniªHungaria,acieoque ,jureRegum Hungaria, Epiſcopum mx
Ynináſi'et, femet model-‘num E'xt’ellmum ac Illmum D. Comitem 81 Eppum , ex Botryenſi Se.
de, ad aurineni'em trªnsferend‘um declªrare. Mih‘i iïïe ſenſus, deſcriptorum Benediéti verbo
rum Vldètur; Deſericzio ªutem i'u ra memoratu: , Marian! nempe, Dominam & Reginam
‘noſtram , ratione Sacra: Corona dB mſitatió‘g'ue Regia, ac Regni ipſiüs Hangar-ice, Benc
dicto obedientiam
privat“ epi'ſtolaª ‘clam Vovifl‘e,
ctſub titulo bene Cium
: .Judicial .lllz. ueZum
chni a Begedicto Viromrn
ac trªdztorum accepiffe. &0.
Quín inicio ut
objicit, libri,
vi
deatur eorum authoritatem , ſuis concilia're, dum concluderet : -Ízacpauca nºn ſàne ambitu
gloria- ,ſèd utfint umío adverjüs_ t'c'ÏusY., QuE? fue, "dom adeo ponderantibus veſtivit cir.
munſta‘nfiiª,~
&Imperatrix, facto nempe, dtno'ſtrª
Dominaque ille pªraetendit, adeo E-minentium
Maria ‘Thereſiſia‘; & RomanuaPerſonarum, ut eſt Reginª
PontifeX Benedictus XIV.
ipfistantum cognito, (niſi medeatur publicè) qualem litibus ſubſtravit maker'iam apud poſteª
ros? uibus periculis involvit Regnum Hungariae? per formandas aliquando prªtenſiones,
'exemp o eſt Dalmatia, ct& Ladislai IV. ïupre memoratuxn cum Firmano factum. Juribu¡
Regui !liber'i , &Sªcrªe Col-0nd 'qunm notuit? infielligunt, ¡i omnes, qui jurib’us publicil, &
'fatzoniſtatus ,atque Politicis 'rebus ſuntqprepoſiti. Zum diflinguendae ſunt res temporales
~ ‘àSacris & Spiritualibus. Regnum Chriſti "de hoc mun o, nec eſt, nec fuic. Religio Divina
ªl Sªcra, a remmpublicarum prbfanarumo'rbis adminiſtratione, diſtingqenda; nam & Chri
Ïl'us dum eum R em Ci Mohaïcllàm ?acerº mlebant erga ſ* affecti, fugit. Apoſtolis Vetuie
’ raecedenti'ªe'q‘tiªſhonem, Pett’umque'be'atu'm ,band ideo ronunciavit, quod fe confell—'uu \uiſ
ª et or'bis uni'verïi monarcham, 'fed quod, lilium DEL SI exaudiri pofl'unt merenturque , de
"Vot'iffimi Sedis Apoſtolicïe filii , & in ojos“ unione moljituri , reces: tot quaªſtioneª , pªcem ,
Matriz¡ Eccleſize, turbantes ;ut Orthodoxa: 'fidei peſtis, è cholis & ambonibus eradicentur.
*Adoranda DEI Providencia, nulla Mona'rehiarum temporalium, perennitatem habuit y qua:
yis ſuam fatalem,dum 'non creüba‘t, ¡¡ªctª eſt Periodum, ut fic crºata¡ ª. DE() orbi- , verum
' x‘ foluflh
 Sclav, Óroat. Dalmatiflib Duczbus Regibusque Hung-aria. '055
folumque t'otius orbis monareham, adoraret; eXperireturque ,qusevis conſiliª. eógitatuaque
noſtros, innania eſi'e ad orbis univerſi monarchiam. Fides, Spes , Charitas,DEum divinaque
reſpiciunt , haud verb, ut five terram faciamus Coelum, ſive mortalem hominem; DEum. Ne~
,’que portª? inſeri, non prevaliturae adve'rſus Eccleſiam promittunturideo , ſi Eccleſia Ro
mana, orbis monarchiam ſe habere docuerit praetenderitque ,- verum ſi in confeflione Petri,
Tu es Chri/Zusfilius DEI vivi perſeveraverit. Sed ex Religionis zelo , & ſtudio noſtro, er~
ga Matrem Eccleſiam, revertamur ~
Bonifacius IX. anteriora in Sigiſmundum ob magia molitUS _eſt, quod fibinon adhaeſiſ
ſet. Primate Hungariªn, cum quibusdam Epiſcopis, Sigiſmundo infidelibUs. Hinc quamvis
Carol¡ II. caſu‘m , renovandum concluſiſſent, & Budae fine eo Regis cubiculum ingrefli.
\nerint , ad graviorem Si iſmund¡ vocem, tªlle !linea Stylvio, territi ,infame Regieidium non
patrárunt, ſed Sigiſmun um captum judicio Palatini ubjiciunt. Erat ¡s, fi fides Illmo D,
Iſthvanffio in notis MS. Thur. Nícolaªs Marczaly , qui qmnium nomine Sigçſmurzdojèn.
tentiam captivitatis tulit , Sigiſm‘undusque in Viflegrad includitur. Indígnitate rei, mot¡ fué.,
re Ierique Civium-,potiflimum familia deGara, & CilliaeComites, qui Poloniª Regem,
Auſïrie item Ducem, ad vindic'and'um tantum facinus excitárunt, metuque horum, &Ni;
cola¡ de Gara conſilio , Sigiſmundus ad Caſtrum Siklooſs transfertur , includiturque , ſuntver.
‘ ba Illſt. D, lſthvanffy z‘n carcere cujus Pſ‘qfunditas 80¡ orgiarume dicitur , jèu ulnarum.,.
Delato in Sclavoniam Rege, per Eberhardum Epiſc. Za rª factUm ut ro eo liberando Scla
vonia conſurgeret, praeeuntibus Frangepaniis, Cilleen ¡bm, ac aliis. alatinus redactus ad
anguſtias, dum Comites de Gara Nicolaus , ae joannes, \ernet pro Rege tradidiſl'ent in 0in
des, & Rex gratiamſteſte Decreto paeis anno 1403. edito) fuifi'et pollicitus , e cªrcel-e dimít_
titur, in Regno ſtabilitur, &Pªlatin‘o N¡colao Marczal¡ mortuo, Nicolaus de Gara,Regi¡
Procerum'que ªonſenſu, Palatinus efficitur. Sie rebus ,turbisque domeſticis sopitís , Sigiſimm.
dus tuendis Sacrae Coronª: jurib‘us intendit- Itaque latisl ¡bus, in corpore juris videndis,.
cum res Boſnenſium per eorum factionel laeerarentur, qu Oſtoja Raguſeorum' agros diri
Puiſſet,.& cum Hervoya Ladislaoque colluderet; Tv’artcus autem adverſus Oſtqjªm Turca¡
evocaſi'et, tributum annUUm in aozmillibus Ducatorum ſpondens, Sigifinundus providere non
omiſit. Quake Comitibus Frangepanis ſiVe Vegliw, Sigiſmundo_Reg1 fidelibus ,firmantehoq
diplomate pªg. 224. exſcripto ,' per eos , rebus rOVIdit DalnratICIs. H¡ Hªl-Vºy… Pªrtium_
reddidêre Si Iſmundi* ut doceret ſcripta Tragurmis Sigiſmundi epiſtola relata per Lucium lib.
. 5.0ap, 4.. E erhardum' autem Zagrabienſem Epptim, qua fibi fidelem ſuum‘que Cancellªti
um , ut rebus Serviae Vicinioriburz advigilaret, ‘ad Epiſcopatum Varadienſem transtulit, ut in
hiſLEccl. Zagr. Anno 1406. Hermanas Sigiſmundi Regis ſoçer ( ut p. '151. híſt. Zagr.)Da1z
Croat. Sc]. Banus, gubernatorem egitnEpiſeopïtusZagra ‘ienfis , & ob Ej!" abſentiam, terum.
ue Sigiſmundi curam 14.07¡ Georgzus de. omho, ut Intranſtimpto Relatoriarum, ab eo
fªctº vidim…, Ñ quod fic orditur: NosMagç/Zer (Ze-orgias, filias-Petri de Pombo, Guberna
zºr EPiſèOPatus , è’ Carnes Zagrabzenſzs‘,per_òacratgffl'Princzpem ózgzſmundum DEI
Gratia Inclitum Re em Hung-aria* , Dalmatzae, Croazu’fc. Marchzanemque Brandeburª
genſem. S. R-Imp. écarium Generalezn, ò’ Regnz Bahermce gubernatorem’, Dominar»
noflrum naturalem , can/Zitutus, memoria: commendamus ¿fc, ut nuptIarum Sigíſmundi cum
_Barbara ad annum 14.05. aut 1406. initia, íintcollocanda, Sigiſmundus enim Hermanum,
fuum Socerum 14.06. exprimit. Profectòcaptivitas Sigiſmundi , cauſa nuptiarum harum fue
rat, neceſiitaque fecit, ut eum Garajanis _affinitate Jun eretur , dum Barbara, Sigiſmundo~
Reg¡ obtigit ,hujus autem Soror ſenior, Nicolao Pa alma, u't docent verba dip omatis a
Prªy Anna]. P. z.~pag.z_aa7r in notis , deſcripta. Illuſt. Iſthvanffius InMSS. notis ad Thurocz;
c, 8.vult,notatque: Herman¡ Comitis Cillise uxor-_quod fuerlt : Anna Caſimiri Regis Polo
nise filia. Quorum ſenior filia Adviga , Nicolao de Gara Comíti Palatino uxor erat , materqud
Nicola¡ a1teriüs, & Joannis de Gara ;- Barbaram autem Rex Pigi/mandas duxit , utpro_ li
bertatione ſua , hancgrati‘am rderet. Quia vero pag. ſuPenus 224.1nanno 1391. vive'nteª
Maria , Sigiſmundus omitem Joannem de Veglza,affinem ſuum eXprimeret, affinitas hac,
Cºmitia joannis de Veglia , per Eliſahetham Socrum Sigiſmundi erat. Felix biennio hoc fue~
rªt Sigiſmundus , ut quibusvis in Dalmatia otiretur, teſte a ud Ii'arlat¡ 5. p. 361. Inſcri -
tiºne Spalatenſi. Anno ¡4o 9. Indie?. 2. ¿². 1a)- regnante omzno Seremffimo Principe ,
:Domino naturali , D710 Sigiſmundo DEI Gratia Hung. Dal-Ba. Rege inclz’to; nec nah
v Mgnfficº ò’ Spectabili
vacante , ropter Obitum Domino
D. nQ/lrinQ/ZrD Hervoja
Archies. Duce
he/ler'na dieIlla/Zn Spaleti, Sede Spalatenfi‘
defunc'i’i.
Sig¡ undum univerſa potitum fuiſi'e alinatia, connſentiunt omnes,FarlatÚS ¡deminI

cognoſcit Tºm¡ 3*' P. 8- Cª¡ hªnd ªÏººtiºïz dºm ªl" HºWºJªo‘ Tºdªſ-lªm Dalmatíam fuifl'e fºrª*
.. . s s I - bit,
Hi/Zor. Balthaſàris Kerçjelich.
 ¡54 !Vaina Preliminares Pannºniwffï’eterisPeriodus Il?.

bit, wm ob Frange ana diplomata ;cum ob Sigiſmundi clementiam, qui Hervojam amm 14.13*
¡¡ºn ſolum proſcrip 1t(exhibonto ſententiam Lucio lib. 5. c. 5. quae' cum attention: ad cognoſcen.
dª. return hat-um circumſtnntias legi meretur) fed nec ſupplicantís preces admiſit. Quamvis
ºno anno 1409. ſub poteſtªtem SJ iſmundi Dalmatíª reddiviſi'et; teſte attamen faca, in
Fiervojam lata ſententia , firmitªs hau extitit; ªt ex Hervojm fªctib nutabat. Cauſa. principaª
lis fuerit Hervojae incºnſtantía , contínuati ue Boſnenſium motus. Occaſio ,Sedís Spalatenfis
Vaz-ªnti¡ , dum Spalatenfea DamnÍUm de judicibus Archieppum ſibi elegiſſent, Papa autem
Petrum de Pago Epiſcopum Faventiaz, Sigiſmundus, ut jura tueatur Regalía Andream
Gvaldum reponendum voluia Dígniffimum obfervatione eſt teſcri tum Sigiſmundi a Farla
zº Pag. 36 .Tom. 3.exſcriptum ,ex _quoquªedam fumo: SIÏÉç'ſmun_ us ~ '- Quid nosfidelem
noſtrum ~ - Andream.ArcÍuepp. Spalatenſem - nemmem alium omnino volui
mus haben' , tenen' , reverer!, 5’ reputaripro vero Archiepójvalateñfi, idemfidelizar¡ Vrar,
ò’ vçfirum cuilibet firmifflme prachimusdefra’ci/àfl amnimvda volúntate nQ/Zra manda—
mªs , guaraníes confq/izm rece ti: preſenti u.: , quibuscumgue aliis &jPecialiter guadam'
qumo alias Archzdiac. Spa t. G Petro de Pa o Epi/‘copa Faventinº, qui diverſw vii.:
è’ modis rwdictum Archiepptum occupando, occupare volendo e ipſòs in prajudiª
cium nq/ííjuris Patronatus , {f ejusdem D. Andrea: Archie .Sp tenſſingerere malis
untar de eodem ~ - .- amptis 8 excluſix º ~ - ~ Non olg/Zantiíus guibuscum9ue Bullts EL’
litteris ,ſèu aliis gzzzbasvaſmeſiïbm , in prejudz'cium noſi’ri juris Patronatza , vel ejus
dem D. Andrea Archieppz òpalatenfiprocuratis è’ impetratàs* ,_/èu impº/ler‘ümprocuran
dis Es’ impetrandis — — - alipguin fi/ecus feceritzs, Quad non cre mus ,- commz/ïmm EI’
ignoreprarſèntium compnttzmu: fidel: mſtro Magnçfico Vira Petro de Medve Regno
Turn noflrorum Dalmau:: 5’ Croatia Bano, cias ue Vzcelzano, {1’ aliic ¡IQ/Iris Baius 8
Vicebanis radictorum Regnorum nq/Zrorum, znfuturum conflítuendis, quod ad 0m-
nia fitpm icta vos cggant_ com ellant, çum ve/Zri: ravaminibus,/i expediet aucto—
ritate noflra, pra‘zſènnbus els attrz _ a medzante. Pra: entes quoque illa nq/Zro maiori,
ua ut Rex Hungariw utimurfeczmus corzfignare ~ * Datum Bu C in Fç/la Valent.
?Hart A. D.:4r2. Regnorum autem noflrorum Anno Han . è’c. 25. Romanam": pero
II. Ob mortem Andreae , Paulo poſt, ſecuum , Sigiſmundu¡ ñoymum a Spalatenſibus ele
ctum confirmIvitª Caeterur‘r) ex priori documento, mtuemur Sigiſmundum jura Regªlia fuiſiªc
tuitum, atque 14.1!. Hcrvojam Begin Gracia muifl'e, dum nullª iſthic fui eÍet ‘mentio; al
Bani,Banorum
Prºetendit ue; horumque
ucius Vicebanorum.
1.5¡ e. 5.]adrenſes a Ladíslao Rege Venetís fuctiſi'e vendía» , pro Duº¡
tïs centum millibus. Hªeo quidem ille mutuatus eſta Sorí tol-_ibm Velada, mundi EXcellm.
D. Laur. de Monacïs lib.6. p. 1;¡ 3. babctzDucante autem z'chaele Steno,anno Dom.¡40 9.
Ladz'slaus Rex /Ïlius guondam Caroli Regis Ungaricz , G’ Sicilia! tanquam veras Domiª
7…3 8 qffi-ffizr, Jadram totarfljque Dalmatz'am alienavit Duci , Ez’ Communi Venetiarum
titulo ¡bem-.- ò’ perpetua vendztionis, Sed inſtrumentum quod exhibe!: Luci-un, unde de.
fumpſit 'Z omnino tªcet. N‘ªque ejus finem exhibet , àutteſtel. Conſitªri non erubeſoo debili.
tatem meam , me nequaquam reperiffe , adquamJurís legumqueſpeciem ,ªut titulum, inflm.
mentum Luci¡ pertineret. Donatio non cſt, aut collatío, minus pígnm; Sed neque contract…
intra Partes, neque exprimeretur cui vendíderit? Sed nec ſt lus debítus venditioníl contra
ctuum eſt: minus autem exprimoretur locus , venditioniª & an per mandatarium ? aut
i fumLadislaum [acta fúerít? ideo, quid de inſtrumºnto illo cenſendum fit? juſti doctivo Le~
¿cris ſubfit aequo judicio. Doctiſil Farlatus, lic‘et Padua ſcribens, ſUAqUe Venctiís ifnprimi
(ªciem, num conſueta iſthie nçmine Reipublicae , approbªtione & fide , Tom. 3. p. 360.ſcribiez
Pqſi diſèe m Ladislai, 91a cad-em anna 1403. quo venerat in Italiam reverſtu intrafia
mm Oc'Zo r_isNeapalzm pervenzt - — deinde ~ Hervoja DuxSpalati, cam/i171‘ manerº:
ª Sigç'ſmundo, qu: ¿vo/Z perduelleç devic’ï‘oç in ent¡ exercitu collecto ,jam Regianibu:
illis imminebat, 8 nullum a Ladzslao Italzcis ellis implícito auxilium .ſPerarePOfflz-ª
fibi ac ſul‘s rebus confizlere /Zatuit ~ - demum ~ Cum H'ervojaſàb Inpermm Sigçſmmzdz ª
rediit anna 1408.univerſà Clzrobatia É! Dalmatia , pra'terJaderam , uam urbem camª";
millibus nunzum argenteorum Venetis a Ladzslao venditamferunt. ¡¡ee diligem perpen.
de lector, Lucius venditam vultJªdram, cum demonſtratione infirumenti; Farlªtus, cun.
dem probantibus Cenſoribus: Venditam fet-.unn Recte omnino, five confideretur Thuro.
cziuª cap. XI. qui teſtatur , earn fuo aevo tradltíonem fuíſi‘e, LadíslaUm intellecta Sigiſmund¡
libertate , tergª vertiſi'e, paternum rep‘etendo Regnum , motumque ſua ,patrisque injuria de
diſfe ad Sigiſmundum littcras, ut homínes illos , ui noviª Regibus ſoliti ſunt gaudere , ªmi.
.ot. lllfl'm- lffixvanffius innotis MSS. ªddit: Jª am reiterar, certogae Cognq/êens ¡gi/I
Mun
 _ Se!… C'rbat'. Dame.fizb Ducïbª: Re'gÍBÍM-gu'ê fflngáfié e ,_ ª _y A "¿55
mundom Buda çfflè, ¿nde rediit , datis ad Sigi/'mundum litteris,ſè indactum , JaZrari
Nenç'fflz ad quaerendum Regnum, ſi utfama erat, defecz'ffièt. Cum vivat,jêmet
ri, rogareque Praſècurítate Regnantium , ne tatfacinora z'ngvunita relinguat; Quan'
omnino mirabar Prayum Anna]. P. ll. ª pag. 228. non ſolum extemplò ſubſcripſiſi'e Lucio¡
relicto quovis inſtrumenti examine ; fed & illum roborare; clum ªe tinª intellectam vehditíoſi
nem pratenſamfflſtò quidem narraret, ob_ Commicia nihilominus ranſilva'nica , deinde Im
perii, Sigiſmu’ndum diffimuláſfe. Profectò,ut fides inſtrumento illi háberi qªeatfintegrum
exhiberi debet; quod Lªdíslaup, ab anno 1403.]adrae non_ fueric: quod nulla eipublichee
neta- in eo foret mentio: quod Paulus dePaulo , Ladislªi Regis homo, ue ipſe fateretur in_
ſuo memoriali, de venditaJadxa Venetis, mentionem non faciat: Quod Jadrª, Tragurium ¿
Sibenícum , ab ipſomet Lucio Duci Barúthidonata er Ladisla'um fuífl'e referantur ando 14.06¡
Spalatum’ autem He'rvojaª cum Dudª Titulo. M51¡ combinatione rerum his temporibus es
flarum , veroſimilius appª‘ret: Ladiªla'um Hai-'voja 6; Duei Baruthiz Dalmatiªm reliqui e¡
adeoque exercitu_ Sigiſmu’ndi adveniente , ob bella Italica -, Buce Bai-ut¡ revocato, Hºmº): aus
'tem ad ſeſe flabiliendum im are z viſia deſperªtis fuis rebus ;Sígiſmundo ſemet ſubjeeiſfe. A¡
ªno iſthic relictua , cum aci’renfib'us ( ubi domum habuit ) 'pro Pago inſula, quama S' ' un~ -
o amªre volebant, per¡ cena , aeſque tam Pro Pago -, quam &ladra forª acdipiens, ta iber ue_
jura Reguín involvens ) profcríptusz 'atque in ſuorum amiſiione convictu: excitit, , Htc !cz
ut conjectot eveniſiè, docere nequeo; conjecture nihilominuz met, m'otivu't'n 'a'ccipio ex fede.
tencia. Sigiſmundi adverbiº HerVOJªín', qua dum flatuitur z nunquam ab ullo Civitabe‘s Dalma¡
ticª] vendendª‘s , ſi Venditi'o mira.- event: -, Hervòjae potius, quam Ladislao att'ribuonda 'Ir ui¡
tur-,etque htc; heqüà‘qunm evetis, atJadrenſibUSE Putp ego hªnç eſTe_ katiohem; quod u
dus inſtrú’mehti totalitakem ñÓbÍI cellaVerit; Interim quisquis cla'riorh háec' 'reddiderit-,meaSª
que conjecturas demonſtrave‘rit; ‘aut enel-em eſfe donderit, gradas tªl¡ ſum habituri'uzdiſce*
te ehim en ¡moco Íh'àgiſterium "pidiendo, _i _ ª . Ñ _
At *u ¡ces, ex lubitu de inſtrúmentq Luci¡ lecto'kei'uditè,measqúe deillo animàdverfioª
‘nes , ſi \ideªsz ’aut ’plªne damhè'e, ‘ut feveriorem ceſnſorem¡ " rohibere nequeo ; fuſtine‘o Mamen¡
nec inflrumento illo,ju.i' Serenifiimam Rempublícam in adn-am, minusyvero, in univexjſªn¡
Dalmatiam obtinüifl'e. Enhnverb ſcholaſtice a'r'gue'ne cum-cnicª ñemo det quod h‘o‘p haber¡
Ladisla‘us jul'e carnit injªdram, guia Sicilia: Regal; _ñünzüam- àffmtientibua etia'm Scripth.
'ribusfuifl'e
non Venetis ) fuerª't, 'uteſtx‘
, eertiſiimum _ :cilí'àª
á R _ toinde
' Vendido‘vendi 11h-,
" marie,
ejuà èſtl ~açiísleüm ~ autem
firmita‘cttisz ac fiHungaria Rege'm,
num SErenüfimi
Rei ’ uctblicm ſubditl, 'haverfijà èanciem kebellanbeb, lipºato qüopiªm CÓÏÓñakòjn Eúi‘òpà, ¡ú
meáium fui , capite; per tale', inſoia Republica¡ héſoixetu'k ſúbi.? quahdo? qualitat? Venecia¡
¡ut Padua, Tarviſium &e; Vefidei'e'nkuk¡ 'mp'to'l‘gu'e ini-is legàlitatem obtemieret. Sªne ad
renlès totaque Dªlmatia, , moreno Magno Ludo’flcò; Elifabet, Matiam; Heg'videm, ’ú't ups¡
riora demºnſtpa'nt ‘primi, 'Pro Do'mímª ‘natüralibüs -,, ‘de oſito fidelitakiq juramento; ’a'gn’oveª
runt, dehinc Sigiſmundum i fumª ut nòn niſi, 'rebelleb igiſm'u'ndo fuck-int; Aceedit: funda
mentalis legiª eſi'e, & mutu intra Coïoh'a‘e flatuk _8L Reges noflro's pacti; ju'ram'entºfiti’nati,
R e¡ noſtros , fine Statuum &anſènfizz e“: ’quie fent Cojronaſe, 'nec venden-;z jne'e Ó'pp'hor‘ard
Pciª@ QUare dum Ladillaus ille NeàPolitan‘usz Hungañw Rex hünq’uam fuitfflec ¡Statuum
confinfic vendidifl‘eáſkdram, minüs autem Dalmªtiam¡ 'quid j'uris confe'rre ‘poteſt Vehetil, doª
cumentum illud, 'tie aman¡ determined [Dices: Bonifacius'IX. fu tema Eccleſiaª pote¡
Hate ,Ladislaum Re'gem dixit Dalmatiae , Dalmatas abfolvit a vinculo Si .' jurªtª fidelitªte Siª
giſmundo & Sacra: Corona! Prªeſtita , quejo-rª’.v Pa ae daran; Scholaflici Theologï¡ Ad becºme
dicere aliud non cºnvenit, àezſi Caput Eccleſiae hriſtuà, jara cuivis fue ſervata ¡ voluit, fer- r_
vavitque,interrogando:Ctúus eſtima o &e figuinſcriptio: intelligensqu‘e Caeſaris; repofiiit
docuitqúez reddzteer o que fiin: aſ'aris ce ari. ad leges obſervandas identidemz
invitabat. Ut mirum It, ubi TheologiScholaſtici, mªjus Privilegium Vicario Chriffi elle inc
Venerunt, ac DEua ipſe( qui tame'n fe definivit: Egofitm via' , veritas, G’ vita) tale etercuifª
ſe doceri queak. _ _ l . . _ . . Ñ
q Vult idem LuCius. Sibenice'nſes Anho 1'41 ª. Venetis l‘eſe ſubjecifl‘q, pacta“ ‘recipmzrub.
jectionis htljus,exſcribit¿ _Aecidere potuit; ejusmodi eorum, cumprimis efrtrinfècorum co
gicatus; verum an ¡Verik in ~effeç‘lum ? & ab ann'o 14.12; Sibinicenſel, ſubdiu ſmlt'ReiP'ublicn?
docendum eſt. huthsnoſtri Petiti fundamentum¡ _ _l u _
,, Nos Sigiſmunduª ,DEI GratiaRomªno'rum Imperatok femàxr Augufiug, ªc Hung..
Ñ tim,Bohemia3'; Dalmatiz‘, Croatiaeñzc; Rex. Memoria commen ernus tenore ?rªfª-finº¡
,, fignificantee quibus expedit univerſis. Quqd nºs cqnfideratis lidehtatibua dz fidelium rei-viª
i, tiorum diuçmorum gntuitil nyçiçil fldªllum !lºbª &merª dúvflpmmzyrhm quïdm
. ,* l E ª, p . ›
 \ .

l .ª ' Notitia Prceliminares Pann’onitt Veteris Periodus ÍÏÏ,

a,, Caſparis de Sybenico, demumque Nicolini-filii ejusdem Caſparis de eadem , Regni hbflri
Ñ Croatíae prwdicti Nobiliu’m, per ipſos Nobis B ò'acrce Regni noſtri Hungariae predictl,
Ñ Coronas, ſub locorum & temporum varietate, & fig'nanter in quam pluribus vexterarum
-,-,,, perſonis
RegionUm praeliis,
ſed ac plenisexercitualibus
diverſis fortuna expeditionibus, minime
cumparcendo
ſuprema rebu’s, &
eorum; easdem caſib'us exponentes ſifid‘elitatil
,, conſtantia , agilitateque ſtrenua, & ſolicitodine indefefl'a, ad noſtra: Majeſtatis beneplaci
,, tum ,‘& honoris eximium incrementum laudabiliter exhibitis & impenſis. Quoru'm- intui
,, tu, ſiCUt & futurorom uti ſperamus‘, nobis indefeſsè exhibendorum , indireimur nojnimeri
,, to ipſi Nieholao filio annÓtati Cáſpari , fa'vore occurrere gratioſo. Et licèt _ipſe pro praemiſ
,, fis fidelitatibu‘s , & fidelium obſequiorum meritis,multo majora noſtr’w munificentiae dona',
,, mereretur a noſtra reportare Majeſtate ; in aliqualem tamen recompenſam ipſorum , fideliª
,,- um ſervitiorum eorum , quahdam poſi‘eſiion’em ſeu villaln noſtram Meyaci vÓCatam ,in C0‘
,, mitatu de kaa habitam per notam infidelitatis Dionyfiii & Dragan , filiorum Gregorii
ª, Dragauych , quam iidem dudum, tempore videlicet eo , quo per Venetos tuna nQ/ZÏ‘OJ‘ no*
z,, tarios 'rebelles 8 iry‘ideles, Civitas nQ/Zraóylóenicenlis violenter Obtenta & occu'pa'tafuet
,, rat; ratione adhazfioni‘s jam fatis Veneti's , eisdemque aúxilii & ſubſidii contra noſtram Maª
5, jeſtatem impenſionis atque miniſtrat‘iouis ~, inCUriſi'e dignoſcuhtur, ad manu's noſtras ’ritth
,,- legitimè deVoluta; & eo tunc per nos 'caſtro noſtro Citrowicza Vocato, in dicto Comitatu
,,- de kaa habito, annexa & applicata; ab eodem Caſtro eximentcs & ſeparantes, ſimul cum‘
,‘, univerſis utilitatibus atque pertmmtiis ipſius poll'eflionis, tetris u'tpote arabilibus cultis &
,, incultis , agris, pratis , filvís , nemoribus , moritibus , vallibus, vineis, ‘& vinearum
~,, -promonthoriis , aquis aqparumque decurſibus,molkendinis & molendinomm locis,& gen‘e
), raliter quarumlibet utllltatum & pertinentlªrum Integritatib'us', quºvis nominis vocabulo
-,
v
vocitatis, ad hujusmodi poſſeffiºnem Meyacl de jure ſpectantibus’GL pertinere debentibus,
~,, ſub ſuis veris metis atque limitibus, quibus videlicet hueuſque per eundem Caſtrom nou
,-, ſtrum Ozú‘owieïa tenta extitit (Si pbſi'effa, de manibu's 'noſtris , ac a nobis ex cerca Nºm-aª
z, Majeſtatis ſcientia ,_&aninio deliberato,de Prwlatorzim 'G‘ Baronu‘ñt nq/Zforum c'Onſilio
z, permamro , ac uniformz egrumdern decreto u. '— donationis título, & Omni eojure uno
*0, idem noſtrae ritè & legitimè incumbuht collat10n1,memorato N ichOIaO-iilio e - ſuisquc Xª
~,, redibus & poſteritatibus univerſi's dedlmus, dpnavn‘nus & contulimUSzym'o damus, dona*
--,,. mus & effective conferimus - - perpetuo & irrevocabiliter tenen‘dam poffidendam pariter
º,, & habéndam , fine duhtaxat ‘praejudlcio _juris 'alien-i. Nihilominus noſtro *ªª-'Q ---‘ Regum Hun ª_
5," gariae nominibus aſſum'pſimus & in ſollduin polllcemúr praetaxat‘um Nicb'olaum filium‘jam
,,. dicti Caſpari - - Succeíſores univerſos 1‘n paclfica & p ena dicte _villas ſuarumqbe perú*
~,,‘ nentiarum quarumlibet", nec non metárum univerſarum_ p'oſi'eflioneBz-dominio - ‘- inſeflàn‘i
,,' tes ,& acuh‘ctis impetitionibus cauſidims &'actpribus Jugiter & obique’in‘judicio' &' extra»
~,, judiciu‘m protegere deſedd - manuteneresexpedire tueri facere. Harum noſtrarum *vigor*
,,- & teſtimonio litterarum mediante, q'uas dum nobis In ſpecie fuerint praeſentataª ,in forman¡
,,. noſtri Privilegii redigi faciemus. ª Datum Praga-.ª Feria quarta proxima poſtFeſtum Nati
, y, vitatisBJohañis Bapt. An.DominiMilleſimoQoadringenteſimo TriceſimoSepcimoRegnorurn
, ,, noſtrorum‘Anno Hungar. &0. 'Quinquageſimo primo, Romanorum 27. ,Bohemia 17'.Impe~
,,- rii verò Quinto,, Sigillu‘m'impraªíſum ubi in medio a uila, dua’bus orbicularibuslineis
circumſcriptio. linea -‘ - indicant voces ex invºlutíohe ab umptas. Scriptw ſunt in Per-game
no , a nobis autem ex autographo fincerè deſcriptte. ‘ › * › ,
Harum conſidératione admiſèrim egoſacile Lucio, ad Venetos anno 1412; accedente quo
rumdam 'Sibenicenſium'factione,
a‘rcis a Petro ‘Sibenicenſes
'de Mffilin, Regioctiſthi‘c tranſire
Vicario, verumvoluiſiè, cauſaadiſicari
a Sigiſmundo incoatae
fuil’ſe ca‘ſtigatos nova:
, Sibeni
eamque dehinc,in
& Sibenicum ſuamSigiſmundi dominio Sane
vo'cctet Civitatem. p_erſeveráſſe,cum
Sigiſmundusan.1437.memoratam faciatlitteris,
non ſolum in prªemiflis collationetu
Sibe*
nicum-R'egni-ſui Croatia exprimit; at in memoratis ſuperi’us litteris ,' uibus Andream Spalaª
tenſi reſtituit Eccleſiae, anno 1412. habs-t, .Signanter Recïoribus, judicz‘bus — - Confiliis
Civitatum noſlraram Tragurien. B ¡Sibenicemflzlutem &gratiam, quas ſuas Civitates qui
!Xpraeſiiſi'et í Si Sibenicenſes jam anno 14.12. ſubditi fuiſi’entVenetorum." _' 'Gaſti 'atio Hervojaá
inno 14173.‘ facta, ſatisexprimit Civitates illa's ſub dominium Sigiſmundi’ redi'vIſi‘e, cui aliun*
de repetitispraeſtandae fidelitatis juramentis obnoxiabantur. 'Ut r'ectè doctilfimus Fªrlatús re'
.. cognoſcatzDaImatiam Croatiamque rediviſi'e ad Sigiſmundum‘, Jadram autem' venditam aLa
ª dislao, ferunt. Sed PYÏUSѪm proſequamur’, ex deſcriptoªa’nobis inſtrument'o notamos I.
Sigiſmunduni eXprimere: obis &Sacra-r Regni noſiri Corona‘ praeſtita a donatariis foiſſe
fenicia. .nz Venºm, Notorios ſuos rehenes-8: :ºficiªles vocats- Hoc, u'ttum *ratione Impªria
‘I J g
 l
\

'JC-lap. Crear. Dalmatfizb Ducibue Regilmsque Hungariae l ª 357

& Regni olim Italic¡ fit exprªsſi'um ?confirmatumque juª illud ImperiiVetus, aut ob violªtÏrÏ'
juramentum illud, a Venetis Ludovico, adeo ſolenni forma ,vide pag. 237. depoſitumYautex
utraque ratione , 81 ob violatas inducias , anno 14.13. a Papa per quinquennium exoratal r0
Venetis, cui]ubet,examinot. III. In uſu fuiſï'e, opportunª loca, cªſtris adjicere, ut ibi in deu
lic Draganich confiſcata poffeſiio , caſtro OUrovicza adjecta unitaquefuifi'e exprimeretur. Á.
velli autem jam adjectam Caſtro, ab eodem nequiviſſe , tanquam SachCoronw, publicove uti
li applicatam , fine uniformi Praelatorum Baronumque Corona! conſenſu & decreto. Si hªec,
cautella fuit: de poll'eflionibus a caſtris non avellendis, qui credam ? legitimè valideque', fin.
decreto & conſenſu prazmaturo, Statuum ordinumque Coronaa , integros Comitatus, aut Pro
‘"vincias, vel Regna plane, avelli per Reges potuiſi'e. Quªtre eſtò per omne’inconcefl'um La~
dislaus Rex Neapolitanus, verus legítimusque Hungªrian! Rex fuifi'et, & non mera Pontifi.
cia declaratiOne ;ac temporibus iis declaratus , quibus liserat,dubiumque , quis pro legitimo v
Papa cenſeri debeªt Y adhuc fine Statuum Ordinumque decreto, Regni integri , &membri ªdeo
utiliI Sacra Coronae , ut eſt Dªlmatia, nulla eſi'et venditio. IV. Deduci_ iſthinc etiam cauſiun,
qua ratione nunc etiªm , quaedam in medio Caſtrenſium , five ut nunc dicimUI Generalatuum ,
vel Militarium , per privatas Nobilium fªmilias , teneantur. V. Firmari intelligive ſtylum
¡llum Sigiſmundi, qui inter Decreta Sigiſmundi, primo loco , corpori juris prazfigitur, fuiſi'o
de iis, quae ex tenutis Caſtrorum olím donabantur. Que: attamen ſub Mathia I. art. 2641…¡
!486. modificarentur. Jam revertamur _
Aſi'entiendum omnino eſt Cl. Lucio, dum 1.5. e. 5. Mahumetem Boſníam infeſtáfl'e, atque.
in Croatiam ingredi cepíſi'e , ſcribit. Hoc enigl turn Scriptores teſtantur, cum firmaret ſequenª
documentum, 'uod ob tzntarum rerum cognitionem, eruditis Viris deſcribímus , ex memo
rata pag. 247. iſi‘ertatione. _ . ,o
,, ln Nomine Patriª, & Filii , & Sancti Spiritus Amen. Gratia DEI Nos Princeps Sta
Ñ phanus Tuartko Tuartkouítius , Rex Serbiae, Boſnae, Maritimarum , Chulmenfium Tet
,, rarum, Dalmatiar, Croatiae, partis inferioris,Occidentalium partium , Vſoriaª., Solia, Po—
,, driniae,&c. Ante omnia ego dictus Stephanus Rex Tuartko Tªuartkouitius, Gloriam redª
,, dimus ineefl'anter Domino meoomnipontenti Chriſto, quod in principio Coelorum,mirabi
,, li firmamento, vniuerſum ſua vºluntate diſpoſuit ,miſericordi autem gratia venit dechxz
Ñ, lo amorehominum in Terram , & lapſam humanam naturam aduentu ſuo afl'umpſit,Coe
',, los aſeendit , & perditl oues domus lſraél ad verum Paſtorem Deum conuerſze fuerunt.
,, Hinc etiªm ſceptro 'regio per totum Vuiuerſum firmando, & glorificando fe gloria DEO
,, omnipotenti, & ego Stephanus Tuartko _T‘uªrtkouitius Seruus Dei, Rex fupradictus,dig~
-,, nus factus ſum regnare in Ten-is ſupredictis Parentum, & Auorum meorum facereillis
,, luſtitiam , & Grªtiam, & dona, & ſcrlpto noſtro fidelibus formulis,0mnibus tamen fecun
,, dum {idem , & dignitatem illorum cum Conſenſu Regni , & ſecundum conſuetudinemMag.
,, natum cuiuslibet dignitatiI, &bonum exemplum pmbere, &facere noſtris fidelibus feruis_
., pro illorum fidelibus ſeruitiis. Ita ue feci gratiam noflrªm Regiam Principi Noſtro Ioan
,, ni Mamauitio Niſi'enſi .pro ipſius deliſeruitio, quod nobis praeſtitit in qualibet noſtra ne-.
,, ceílitate, praeſertim quando iratus fuerat Nobls Caeſar Turcarum Mu rat Big, & depopula
,, batur dominium noſtrum, & tune dictus Ioannel Niſi'enſis iuit ad Portam , non parcens ea
,, piti ſuo pro nobis , &inuenit nobis grªtiam apud Cefarem , & expulit eXErcitum ex Regno
,, noſtro, & multoties iuit in perfom noſtra in negotiis , &femper nobis recta {ide ſeruiuit,
Ñ & pro hoc ipſius fidel¡ íeruitio , dedimus ipſi noſtra nou¡ donªtione , & deſcripſimus noſtril
,, Patentibus litteril cum penſili noſtro ſigillo ex vtr¡ ue parte fignato,quod efl ipſiue Para,
,, ſiuè portio in Niffa, & Zuonik , quºd a fratribul a ipfum ſpectat, a Niſfaua, & Boſnª 4
,, Pagum Huoynice , & ſub Thum cum veris terminis, &Territoriis,illud dedi , ſcriptinuI
., conſignaui, pro proprietate in ſaecula Amen. dicto loanni Mamauitio Niſi'eno, &7. ipſius fi
,, liís poſterisque eorum. Et hoc ab i110 ne auferatur proÉer vllam infidelitatem, quª: non
,, effeſ: examinatª. per Boſnenſes, & eccleſiam Boſnenſem: t pro maior¡ gratiª feci diétò Io
,, anni cautelam , vt fi quicunque aliqua, vel alicuius diplomata haberet, ante hª¡ noſtras
,, litteras,pro hoc noſtro ſuperiºri dono dato , & litteris conſignato Ioanni, omnia tali fcripu
,, ta his noſtri¡ litteris deſtruimus,& mortilicamus. Et cum iſtis omnibus ſupraſcriptis tra—
,, dimus Ioannem, & ipſius Poſteros D. Abbati Mirohnio, & Abbati poſt Abbatem ad manu
,, eccleſiaſticas, cuiu¡ rei Teſtes ſunt Senªtores Regnorum , Palatinus cum fratribul, Xupan
,, Driſſa Dinicitius cum fratribus, Pªlatinus Radoſauus Pauloiutius cum fratribus , Palati
,, nus Georgius Voiſalitius cum fratribus: Princepl PribitiUS Miloſi'euitius cum fratribus,
,, Palatinus Petrus Sileſſitius cum fratribuª, Princeps Georgim Drªghiceuitius, Otribatius
_Ñ cum fratribus , Princeps Vvk Rogaticius cum htribus, Princeps Draghiçius Radioaictiu¡
ttt Ñ, cum
'Hg/lor. Balzlzafizris Kercſèctcfi.
 ¡gs -Noïïtia Preliminares Pannbh‘ïe Peter-is Perïoà’üê III. X '
cum fratríb’us, Princeps Vukat'rus Vukouítíus 'êum fratribupv, Princeps Paulus Sahctïui
*SSS-33s" cum fratribus , deínde Paefectus-,ſeh Mareſcalo’üs Aulicus aula noſtrae ,Princeps Tuartko
Bogoni‘uitius C'um frªtribus, & 'Pªduliariter Princeps loannes Bubanitius cum fratribw, 8’¡
qui vellet hoc deſtruere , vel ‘an’içhilare , fit maledfctus a Patre-, &Filio , &Sªncto Spiri tu ,
& quatuor Eua’ngelíſtis , & duodecim Apoſtolis x, & ſeptuaginta electiª , &omnibus Sancti:
a fxculis‘ DEO dilectís ; ſcrípſit Rªdoſauíus ſcriba. Aulicus Magni glorioſi Domí‘ni Regi¡
,, Tuartki in reſidentiªli loco it) Sutíska. Anno Nativitatïs IESV Chriſti milleſimo quadrin—
.Ñ gehtefimo vigeſimo ‘ſeXto , men'fis Octobris ſeptïma die. Dominus Stephªnus Tuartko Tun-b
~,, kouitius Rex Serbia: , Boſinae maritimarum Partíum, & deínde vbique &0. loco Ii- ſigilli
Ñ penſilis in funicuïo fericeo rubro-, in cera, ex ’vtraquc parte impreſſo. Ex altera Rex in ſO‘*
,, li() r’naieſtatís cum 'Sceptro , & Coronª ,ex altera militari modo, Equo infidens-, cum ſcu~
,, to ,& lancea , loco Y alii ſigillí minoris, & Appendicis Privilegií. _
.Ñ In veodem funiculo aliud ſigíllum paruum 'cum breuiappçndice Privilegií : In Nomine
Ñ Patriª, &Filii, & Sancti Spíritus: DicitD.Abbas -Mirohna: Tradidit mïhi Dominus Rex
,, Tuartko , Ioannem Mamauítium íffenſem qui nominatur Turka , vt ipſi ‘daretur fides ec**
Ñ cleſiaſtica,& ipſi_,& ipſiug poſtentatí pro ipſius fideli ſeruítio, vt illi fit fides loanni, &
Ñ_ iPſius bonis, &quod il].i httçns‘conſignaturp aDominatione-, &E hoc non aufereturab ipſo,
,g quamdiu non examinabltur ab Eccleſia, & bon'is Boſnenſibus , quouſque non fieret aliquid
_ Ñ contra fidem D. Regiª Tuartko, v&1 Eccleſiam. Qui vero ſuccedet poſt me in Prªhturam
.i,- Domino Abbati ipſum commendo, utiterum D. Abbªti alter¡ ſucceſi'ori ſuo in principio‘PraT
,., laturw fui!: commendet,vt patet ex meís , & regiís litteris , ſcºriptum Buhorinia: Natiuitaü
y. ds'Chriſtí milléſimo quªdríngenteſimo vigeſi‘nlo ſeptímo, &0. ' l
~,, In Nomine DominíAmen. Anno a Natï_u1tate_D. N. IESV Chrïflï milleſimo ſexºenteª
y, 'fimo vigeſimo nonO,I_ndictïope dúodecima ,die 'Yerò nona menſig Mªïj, Pontificatus autem
5;_ Sanctiffimi in Chriſto Patris~,& D. N. D. VRBANI diuina pro'vuíentía Papas Octavi,Anrd
, éïus‘ ſexto.- In mei&c. perſonªlïter conſtítutus admodum Ben. Pata; Metodius Terlecld
«5, "Gràinïs S. Baſilii Proçurator , & _Apochriſi'aríus Illuſtrilſiml & Reue'rend’ifl'. D. Ioſ'ephï Ve—
y, Ïámin Ruſtki Arctfiepïſcopi Kïouienfis, & Metropolítze totíus Ruffix vnítze requiſitus , vt
Ñ afl'eruit ad in'ſtantí'am Perilluſtrïs & admodlzm-Reu. D. Ioannis Tomki Mamauitíj Arohídia
3-, conï Zagrªbienſ. &0. medio iur‘amenm ,tacto pectore, more &0. mihi Notario tradidic, &
.5, 'co‘fifignauit p‘raeſens folïum , ſeu papïrumdatino fermone, vta pareſ: conſcriptum, & per
. y, eüm ,‘vt afferuït medio iuramento tacto pectore m’ore &0: cum delitate, & cordïs ſince’ríta~
3, te traductum , ex quadam membrana pergamena antíqwſiïmª, caractereCirïlizmo, & anti
y, qua lingua Illyrica Ïcrïpta apud {undem Reu. D. Archidiaconumexiſteñ ,cuius membrana
Ñ Tenorem idem Reu.. Pater Me’tçdlus ſimili iuralhento affirmauit ſe vertïſi'e, & traduxiſiïo
.5., de verbo ad Verbum in latïnum idioma , vt ſupra ni] addendo , Vel mínuendo , fed prout ia*
.’Ñ’ -cet in ſuis litte'ris orígïnalibus,& ‘ita pro veritªte, & ad perpetuam rei memoriam dixit, &
.ª, medio eíus iu_rament0, tacto pectore , morç ſacerdotalï; ªffij‘ïmauit non folum iſto, fed & '
d., edªm omni ªlio meliorï modo&o. ſuper uibUS Ómnibus & ſingujis, petiit a meNotario,
…Ñ vt publicum facerem Inſtrumenkum: um Rome in officiome1&c. ibidem prazſentibus,
¡,- audientibus ,& intelligentibus Dermmls. Michaè'le__Ange]o Ceſio, & Silueſtro Spardª ſociís
y. Connotªriis Teſtibus ad praedicta VOCªtlS, & rogatrs. Ego -Antopiu’s Lucatellus Medida*
¡Ñ- nenfis, Cauſarum Curïae Illuſtri'ſſl &Reueréndifil D. Cardïnalis, S. D. N. Papae Vicarii Ge
¡,' neraliSNotªpius, de praedíctis rogatus, prª-fºns Inſtrumentum ſubſcripſi, &Publicaui ra
., quiſitus. In fidem &c. loco n _‘ l
~ Refragari-aeque nequeo LUCIO, in metu 1110 Turcarunf¡ ,SigïſmundumDaImatis metuentL
Bus providere debitè nequivïſſe. Hinc ªpparatus , Arſenatús íncoati , Sibenici atque Tragurii,
ab eo fuiſi'e neglectos , dum ad accomodandas Religionis res , totum ſet‘net convertí!: , partim
Concilii Conſtantienſis operª; artim fublecuta pºr Bohemia'm Huſfitarum & Wícleffi caſti~
gafione, uthinc, frequentiflime abſens èRegnis ſuis,providereªttendereque quibufvis nequï
veñt. Venetis religioſius erat , occaſione uti , atque in Turcarum metu , ſuum extendere do
-níinamm , mererique de Roma &Italiª, ‘defenſorum Italíae aſi'ertione, ac tueri cujuspiam- Pa—
patum pfªetendentis, partes; aut ſo iendo Ecclefiaflicorum ſchïſmati invigilare. Quare~vi~
dentes opportunitatem Commodi Rºlpublicae ſuae, ªd afi'equendum ſcopum , cum Ludovico Te
chio Patriarçha Aquilejenfi , pro regione illa , qua: Líquentia Tímavoque fluvíïs , alpibus Se
Adriaco mari terminator, bellant; Dalmatïa hinc a Venetis , illinc a Turcis metu perculſa ,
cum PetruSLauredanusaVenetis ju‘ſi'us fuïſi'et,(more veterum Romanorum,LuciO tefle]. I.
c. 6.ut pgtg. 234. retulim'us ) cum valida ClaÍI'e, nequaquam adverſus Turcas , fed in Dalma
uam
U
trajicere , primo ªdventu Braetiíªm , Pharam, Curzolªm in fidem venientes recepitannª
.. ¡4:0
 Scl’av. 06m‘. Dalmatſúb Ducibus Regzbusçue Hungaricz, . '.59
1420. TraFurienſes vehementinímè oppugnatos, in deditionem compulit die 22.Junii 14.20.'
guíbus vi la Spalatenſes quoque in Protectionem Venetam ſefe reſignàrunt, fidelítabemquo
enetis, interpoſitis ordine (vide Farlatum de his) manibus, ad SSmae Crucis reliquiamju.
rare debuerunt. Millie turn ,Venetias Oratoribus pacti ſunt , dumque peterentDuymum Ar.
ehiepiſcopum ſuum( qui Regno Hungariª ac RegiSigiſmundo fidelis erat, ſtudebatque in de
bita. fide fervare Dalmatiam) per Ducale dominium confirmari , repofitum iis, teſtatur Far.
htus: Item /I‘zper Capitulo quod D. Dig/mus BC. re-A'Uondemus: Quad cum ad nos non
[Pectet ad impendendum de Clericis ,- idea lzoc relinguz'mus SanctgffDamino Papa’. Si.
Sigiſmundo ªequales fuilï'ent fenſus, dixifi'etque: ad nos non ſpectat, ªn unus? aut ex ambien*
tibus quis? Papa verus legitimusque’ ſit, ideo hoc relinquimus Ecclefiaeſiors Dalmatiá , tot.
que aliis , infideliter privatus non fuill'et. Sane per ſummúm illud fludium ſuum, erga Reli~
gionis res, Sigiſmundus non meruít , ut DIU/mus firmaretur in Sede Spalªtenfi, uod Sígiſ‘
mundo & Sacra.- chni Ungariaº.ª Coronª ſtuderet ;fed Petras ille ,quem Sigiſmunªus Pro po~
teſtªte Regia, anno 1412.ejecerat, aMartino V. fuít ad Spalatenſem Sedem collocatus. Im.
mo procurante Petro Archjeppo , & Franci/èo Cauca Patricio Veneto , Comite Spalatenſi¡
Anno 1426, die 25, juliiauctoritate Martini V. per Petrum Archieppum a juramento fidelita.
tis, Sigifi-nnndo & Coronas Hungarize debito, & ab ipſis ſaepius renovato , funk: abſo]uti,prou.
ti &quibusvis excommunicationibus, quas ſub Imperio Hungªrian incurriſi'ent. Hic teſtata fui:
effectu , doctrina illa , quod Papa poffit abſolvere ſubditos ajuramento; ab obligatione natura
li erga Rempublicªm propriam , eſi'eque abſolutum Monarcham , valentem Chriſtianos ex lu
bitu , cui libuerit potentiªl* applicare. Hªec merces obtigit Sigíſmundo , pro tot fludiis, fatigiis,
ímpenſis , ſane gravilſimis, dum Inſulam Muraküſz, XML-item oppida Scepullienſia op ígz/
norare cogebªtur, ob tot rerum ſumptus., ut demum Dalmªtia privaretur. Scio preetemïi a
modernis Scriptoribus , Duymum auctore Martino V. Archieppatum depofuiſi'e: ªt ſi veritas,
ejuamodi ut vocatqr piís cogitaribus,,eſt anteſetenda: fi ſpontè & ultro Dzçymus reſignáſi‘et‘,
& depoſuiſi'et Arclilepptun) Spalatenſem . qua ratione, etiam poſt annum 1420. ſine nota Olim
autpridem,in Diplomatlbus Sigiſmundi eXprimitur,ut omillis cªeteris in publico Decreto
.Anni 14.35. legere eſtzDÍOU/ſio,ſive Duymio,Spalatenfi Archieppiſ‘c. SiDu musreſigna-I
viffet , aut fede vacante fuiffet expr'ºeſi'um; autfuum nomen omilï'um. Acoedit: um Duymuª
in Hungariz fuerit; hªze pol-_ro unà cum Sigiſmundo, juribus fuis in Dalmatiam non renun
ciaviſi'et,immo ut [up-ra Siglſm.undus anno 14.37. Venetasſ'uas notarios rebellesè’ infideles ,
eXprimeret , cui ſano_ ¡prellectm, piis illis meditationibus perſuadebitur, Duymum liberªlitate
ratiaque Sigiſmund¡ m Hungaria viventem , ſpontanea reſiguªtione, Sigifmundi Pra
almatiadnfirmas debilioreſque reddere ſtuduiſiè. -
Deſcriptis bactenus viís modísque, Jadrà, Tragurium, Phara, Braccia,Cur{uZa',
Spalatum , Novi , five Noviogradum , ( hodie Caſtel novo) Pagus, a poſièſiòrio Sacrª C0 ro
nae avulſa ſeparàtaque ſunt,quin tamen quzevis cum Venetorum fuiſi'ent effectª, {led quedan¡
Raguſeis a Sigiſmundo data fuêre ut Bracza C urzola,Noviogradum vero ad Boſnenſes,,utin~
fra exhibendum evincet deeretum, ubi: Vukſtz- - Vaivoda novi Caſlri rape Raguſium,
lPraefeóÏus partium marztzmarum cum vexillo ~ - nequaquam verb eſſe eſierunt ,juris Re
m B Corona. Enimvero Status S. Corona-,juri hujus a, Rege Colomano habito , nunquam
ceſi'erunt,ut qua-vis noſtrª? monſtrareut leges. Neque Sereniſil Venetiarum Dux , Ducis Dal,
matiza Croatiazque Titulos all‘umpſit. Conantur quidem Scri tores Veneti,jus Serenifl! Rei
ublicae, antiquius anteriusque demonſtrare, at quibus fun amentis .º è Superioribus patec.
lorente Imperio Romanorum veteri, Dalmatiam Venetorum fuiſi'e , ſcriptum anémine.
la potitos fuilï'e Abbares & Solavos , ſuperiora teſtantur. His per Croata: e Dalmatia ejectió,
Heraclii etiam pe'rmifl'u, juris eorum {acta eſt. Enato Croatarum Regno , juris clientellaril
ImperiiConſtantinopolitauifuerat; Italici autem Regni Veneciª?. Hungari dominatum ſuum
ad Spalatum uſque extenderant, acceptis in ſocietatem Croatis. Dalmatas cum, vel ſemet Vea
netis ſubctjeciſi‘e; ve] jure belli fuilï'e aVenetis obtentos, nec Veneti affererent. Orientalilm.
¡Derio decadente, nequaquam Veneti, at Romanus Pontifex, quod olim Dalmatiª intra Pro
vincias ſenatus Romani cenſebatur: quodve ab Heraclio admifli in Dalmatiªm' Croatª, jura- ’
mentum S. Petro, de' non invadenda Italia praeſtitifl’ent, Zvonímirum Dalmatiªe Regem (Ve
netis nec reclamantibus) dixit. Zvonimíro impíè occiſo , Ladislaus 1. Rex Hungariªe, A‘l*
mum Croatia fecit Re em. Colomarzus libera electione‘,‘& Dalmatim conſenſu, Dalmatiam
cbtinuit,inveſtituram Ibi oblatam a Papa ,per Auguſtinum‘Legat‘um reſppit, jUrisque oeſiicr
nem , o. Comnenis obtinuit. Papa offenſus ob rejectam inveflituram ſuam, cum'tªurbari Dal*
matas, vel mªxime Jadrenſes effeciſſet, Colomanus anno.) 105. Jadram triumphaliber obtinuid
' Movenfibus iterum fe Venetis , hisque &’- eorum auxiliªribus devictia , Jadrá plenèMCX1¡ eª
" t t t ;o Lºch
 ICO‘ Notitizz Pchmina-r'es Pannonizz Veteris Periodus HL
. .
. , . :
,Potitug !Ianc_ve juª-¡s S. Cox-ona? effecxt. Mortuo Colomano, quamvm Vencu, mod): mms va
ríísquc conat: fuermt,dommatum fuum, ve] maxímè ínJadram, ob commodª. maría Adriatí
ci extendere , in Dalmatize attamen pofl‘efl'orio Hungarian Reges perſeveráfl'e ,ſuperio'rª demºn
Íïrant. Neque Emªnuel a Venetiª, at ab Hungaris, annís aliquod Dalmatía uſus eſt , eoque
mortuo, nequaquam illaad Venetos, verum Hungaros Belamque ILLeſt revoluta. Andrea*
ll. ſuis donationibus inſularum, prïVatis -factís, elargitis item ïmmunitatibus , ac Banorum
Dalmatíae, Mªrítimommque abolition’ez 'Idultum obfuit, prªbendo per hªke occaſionem , fm
deribus, affociationibus mutuís,ªliisque ſúpe'riu’s indicatís. jurí nihilomínus ſervando conſu-ª
Iu'it, dum in Dalmatia villícum ſer‘vabat Regium , & a pqrtubus,duasreddituum partes reci
_Piebat. Bela _lV. Patrís ſui defectus corrigen ſtuduit, Ladislaus 1V. occidi maluít ,quam ju
ti Cºdere. Sub Carole I. MarinusDux Venetiarum jura Regum Hungario.- in Dalmatíam re
cognovit , & ſub Ludovico I. ſolenni juramento , quíbuávío in Xterpum praetenfionibus ,Vene
tï abrenunciarunt , tuití ue Regum nom-orum jura ſunt Dªlmªta, in Maria; quin primiſuc—
çeſiionï ſexus foemínei, ‘e ſubjecerunt. Nec Sigiſmundus,nec Status Coronª;- unquam juri ceſ
ſerunt. Haec,ſuperïus dilatata ,compendio híc propomre Voluimul, utjuſtus aªquusque Le
ctor ªtquejudex , videſe vªleat , quid jurís eſt Venetís in Dalmªtíamx Pmtenſa LadíllaiNea*
politani venditio,,ſi enam demonſtretur, infirmª eſt. Quare Sereniffimae Reípublioae jua ,ra
dicari tobnn videtur, in ceflione Alexandri lll». ut ſcríbcretur , aliorum idem Summorum Pon
tificum. Denique in Martini V. memoranda illa Dalmªtinorum abſolutione, adeoquc juri
Regum Ungnriª.- & Sacra: Corm de (haud unquam audita Hungaria) 'caffatíone, Venetisque
Dalmatïzz confirmatïom Haec pºr to qualïa ſmt? cüm me commentªri non convenïat,Neque
ScholaſticosTheologo‘s in me Concª ateª _velim , jurium eumprimis publicorum , univerſarum
que gentium , gnari eritiquelzectcns ,judicio relinquo. Hace prefecto cauſa eſt, quod Scrip~
tores Scholaſtici contmenter ſcrlhant, Regnum Hungaríae Papª: eſi'e ſubjectum, & hujus, Apo
Rolícos Reges , ratione Coronª: dignitatis ue¡ Regïae, vovere deberª Papa? obedientiam. Ad
jura hai-c manutenenda_ cr_edendaqu_e ,fun (It-zone jacta,cu rant Spalati Venetae vidc Farla
Cum) ïn quatuor praempuu follenmtatlbu? , vxdelícet Nativitatïs Domíní , Pªſchatís, BB. Petri,
‘6; Dommi, ab armo 14.28. Papua , &‘Duºl Venetïarum , Laudes cantar¡ per Canonicos. Bea
tïtatem Dalmafinorum , ſub Reipublicae jugo depraedicant. RegesHungªr'IX horumque mag?.
flratus ªccuſznt , ex Scriptoribus Hungaris, Dandulum atque Lucium, fine examine deſcri—
bentïbus ,jura Reipublícae agnoſci,referique recenſent. Auditoque rumore ſcrmoni! cujuspï
nm de Dalmatïa, edunt contínuo libros, vulgari Itªlo & Dalmatïco idiomate, latino etiam,
\qui firmare debent Dalmata¡ in fide , legitimi pmtenſi jurís. Injurius atumen effe nolim Lu
cio , & fincerin quibusdam Scriptoribys Veneciª , qui eſtò ¡equivoca ſcríbere eogantur , ſic nihil
Dminus fcripſe're,ut ſano liberoque Judicio, veritªtis cognofcendªe media poſuerint. id quod
'e Superioribus noſtrïs foret erſpicuum. . i i
Jam de cazterís quibua am Sigíſmundi, jurï publico ſervïentibus, atque a Scrïptoribur
noſtris vel omiffis plane, vel unicè inſinuatis, ªtque his memorabilioribuº, memíniíſe voluí—
mus. Cüm abuſus multi ,non ſolum in monetïs, ſed etiam in monumentis litterªríi¡ obrepſiſ
fent, anterioribun tot tantisque revolutionum diſturbiorumgxe tempoiibuª , meder'¡ non omi
_ fit. Quoad monetal quidem , Fer latas legcs art. 18. 14.05. . de inſtrumentiª autem proví
ſiſum fuiſſe , evidenter edoctus um ex autographisgluribu¡ a _me vifis, ttactatïs ua. Prof-.ªdd
- in tran‘ſumpto, relatorïo - reambulatorïarum, fa o per Paulum C/zu or de onqſzlo Re
iScÍavònia Banum, occaſione litis ſequensinſertum eſt mandatum . ¡gifmundiz &gli/'mun
,dusRomanorum Rex ſèmperj Auguſtus , &ª Hungaria: BC. Rex, Fz'delibusſais Capitu
lo EcclJZa rabimſisſ'alutem B gratiam. Dicitur nobis inperſbnis Nicolai Martini,
ÏGeorgii 8 - adislai,fili0rum Michaelis, _filii Bank ,filz'i .Alçxandri de Drenova, quod
l-guczdam litteralia eorum irz/Zrumem‘a ,factum poffzffwnum zpfòrum tangentiª, ficbprio
¡¡:8 amiguofigillo ve/Zro eznanata è’ carffeêïa ha erçnturj, qua: {zune ipfixfro tzjz‘tione
juriumſuorum, Níjrqefiqtz ‘modernopova veſttro'figzllo, innovation: plunmum Indíge
rent. Superguº. delztatz Pra. ,firpzzterj ‘praczfflzſnus Ei‘ ¡fandªyws', guatenuspraefatú
,littefalz’bus ipſòrum irzflrumentzs Mcqlaz_1Wartznz.Georgzt Ladgslazfacïumpqfflèffionum
_Zpſòmm' tªngentibys dzligçnter egcammatzs B’ re-vç/ís , ſi eadem zn/Zylo, cartha ,ſòriptu
~ ~ ra ,B cara, Prior: G’ antz ua ágzílo vç/Zro, \{eſtrafore, &ju/Z0 modg promanata {Igno—
, veritis ;txtunc eadem fit mo erno novo zgzfflo veflro renovando,ezsdem radtc'ïzs Ni
_ col. Martino, Geor.Ladisl. conceder.? deantzs ad -cautellam,ſècus non fa un'. Intuen
_ tes temen nefráus Ez" ¿lolas igtervçmat ªlzgualis in [zac parte. Prcç/èntçs azçepzfifillo
majori, quo ut Rex Hupgarzª utzmurfe‘cz'mus conſignari, Datum Strzgonu m e a
j !Epipham'a Anno DOM 141:.” Regnorum nq/Zrorum Arma Hung. 2P. Romªnorumve
‘ . - T.
(un 4
—
 Solar. Croat. Dalmatſàb DucibusRegibus-gue Hangar-ic. 16:
ro Quinto. Simile mandatum, fub dato Vereucze, feria. 3. proxima poſt Feſ’cum Converſic;
nis B. Pauli Apoſt. de Anno 1431. vidímus legimuªque exPeditionifactmfinſtrumentorum poſ
ſeſſionis Ebreeſs vocatae ad inſtantíªm Geor‘gi¡ Can.Zagr.Anthony Plebani SS. Trínitatis de
Glaunic'za , ac Nicolai Thuk , & Joannis , filiorum deOmilya , ut dubitari neq ueat,0b fraudes
dolosque, proviſum a Sigiſmundo non fuiffe inſtrumentorum integritati. Cum autem, mªn
dªtum Sigiſmundiinſeratur , credo ego , ſme Regis ſcitu , nulla’ inſtrumenta vel in examen ac
cipí potuiſſe. Modum examinis Sigiſmundus ínſinuat, nem e ínſtylo,cartha,ſèripmra ,5'
cara. Commendat item: ne fraus ò’ dolus ir'zterveniat a i ua is in hac parte. Dnluïmul
autem in expeditionibus novia, vetus ſigillum non Circumſcrihi , Verum generªlihu¡ exprimi:
ªd mandatum Regis reviſas, & nonro anti uoſigillo cºnſignaras repertas, eXpedªri. An
porro ejusmodí províſio, in quibusvis fuerít egni Hungarizd Capítulis, egº nºn cºnffltuªm.
Eſt iſtud verofimili’us , ob aocuſationes factas in Concilio Conflantienſi contra _loannem XXlll.
in eodem Concilio depoſitum , ubi nomine totius Eccleſm partícularis Sacra- Comnse accuſa.
tur , reliqua inter: de variisexpeditis in prajudicium Coronac- licteris, non ſolum diverſin Mo
nªſtcrfis, fed & Nobilibus. ( vide hiſt.Eccl. Zªg. p. 158.) thuiª Decreto Concilï¡ , annulam
-uK»-u-II.ªa-un fuiſiènt, omnes ¡HX litterae, niſi producantur exhibeanturque,Sigiſmundum providereOpnr.
ru¡t- Hinc quiª ſubito parere noluiſſent,Capitula ſine Regis venia & mandato expraeff'o , litp
tetas neminí expedire volebant, thue patear, qua;- pro veris haber-e debeant , mandatum
Sígiſmundi legitimatis & reviviſcentibua litteris, inſerebant. Hace tacere nequivimus, confi
deratione juflitiae ípſius, ªc ut ſciatur cauſª, cut quorundam inſtrumentis , mandatum illud
Sígiſmundi ªb anno ¡4.1 pra-ponªtur, ad docendam videlícet, inſtrumentorum in foris at
,‘,,
que jurª integriratem. _ht qm? mªndatum [Pera: a Concilio Conſtªntienſi , ut retulimus na'
EQ‘P
;1.'0' ¡58. Hiſt.Ecc]. Zag. ut Intra bvmcſtre , qutws htterae exhibeantur in ſpecie, eidem Concilio,
evenit inde , ut nunc in tabullariís Capitulorum ,exigua vetuſtorum inſtrumentorum , hoc* eſt
Regum Sigiſmundi anteºeſi'orum reperiantur. Quo autem ſubmiſi'a Concilio inſtrumenta de
venerunt ? me latet. Si Veritas paritura non eſi‘ec odium, multa hic narrar¡ hiſtoricè poſſent.
Procurabantur confirmaciones, exemptiones,collationes, donaciones, immunitªtes , ea prop.
ratione quà nunc diverſªe ſpirituales ſ: .Tu ltªtes , putª: indulgentiaz, vel confratemitates ;quiníê
mo Vendebantur, ve] in protectionem affumebantur medio monaſteriorum , ut propemodum
Epiſcopatus, & beneficiª Eccleſiaſtica San“? Regpi Corona?, extinguenda procurabant'lr.
Hªz(- ªutem quªvís, ex rakione prazdlcatae umverfalls monarchiae Haeº dum armis evinci non
\.
“¿1 Pºtuzt, vªrfis doctrinis dilªtabatur ac pra-tenſionibus, reliqua inter, fuêre inſtrumenta va
riª, & jus monetarium , ut plane cudendª: morietaª fas , Si iſmundo díſputatum , demonfiree
memoratus Ig. arriculus , ubi; Cate-ram cum ln Ómnibus egnis, Reges,quadam prerrº
gaziwz Praza-¿21m nzovnetam {I-maaream, quan; argenteam , cudi facere liberan¡ habeant
fªcultatcm; Iphºne/tumſizm 8 det-e/Zabzle vzdetur; guadpecwzza cuſà, per eandem di
zionem curſ/¿Im è’ expo/monem debltam non haberet - - - perpendendo lego - - Pra u
tilizar‘ zºzius Regm' ¿5' au merto ,proyuejuſtitiozffialendore conſèrvando ordinamu Nac:
¿tiamſtatuimuw quod nul ug omnino hominum , cujuscumçueflatus 8 conditionis exi/Zat,
ªudeªt vel Frayſzzmat pecunza’m noſiram regalem,ſive aureamſive argenzeam dummado
&ªlªs—'²5_ _ju/la 8 A’Oſlra ſit rejzcere, vel alzçuatenus refutar‘e &c, ibi in articulo legenda.
zdò. hx inſinuata mox cauſa ,A Obiles A¡ ¡Half/Zar vºcati ,enªtiſunt Cum enim antea,
Per donªciones, ¡tem 19gªles ªdºpciºnes , aut ſpecialibus Regum Privilegiis nobilitarentur,in
ejuſmodi autem inſtrumenta fraus dolus ue, eflò ut vocant píus obrepſiſſet, providere ne,
ceſi'um fuit. Quare tametſi Prius, donatlone Regia Nobilitati , ex lubitu., ut vacªmus ar
*aª-E
mª & ſcuta gentilitia, potuiffent aſi‘umere, aſi'umptisque uti , oportuit Nobilitatis Irzſignia,
Velut certam tcfi'eram , a Rege accipere impetrareque. Hinc plurimi , ſiveris indubitatisque do
nªtiºnªlz'bus Nobiles; five novas armalm~ litteras, in quibus infignia deſcriberentur,eſtò
¡ctª nºn effent; five confirmacionem prahabitm Nobilítatis, ſive unicè ſuper inſigniïs ar
misque litzeras, aSigiſmundo hujusque Succeſi'oribns, impetrárunt. Hujus facti, reminiſcun
fur nºſtrªtesHeraldicí, & Hiſtorici , quamvis cauſam tªceant , nobis 6ªm refºrm Vïſum en ,
quºd peſſa'Pe mirªrimultos audiverimus, eccur vel Donatione N obiles? vel privilegiis? ſi
ve ªrmªles ªcceperínt; five habita* indubitatzetàue Nobilitªtis confirmationem , aut demon¡
'zª-Í
EXE
":1
'ª¡ ¡¡¡Per ¡nſigzfibus , in robur Nobilitatis diploma. "auſa itaqueſequens eſt: Poſt articnlumillum
6' Ludºv_ Regis, cum Eccleſiaſtica bona , ob duplex onue deſererentur, reductïs ad onus
banderiorum
five decimis, necefl'um
Praedia exſcindere. fuitper
Hªce quia augere populum,
donaciones adeo cinmatas
flatutione ue ex bonia Eccleſiaſticis
, Regum feuda
¡nſtªl'z Pªlªfi'
vªliumque ve¡ Bªnªlium ºlím donationum conferebantur , cum donaciones nobilitarent, ab
oxem P10 Regiarum donationum , Nobilica¡ ineſi‘e ut conſequem. vi donationis cxedebatÏr, in
Iii/Zar. Bali‘hafizris Kercſelich, l' uu u , ' ºf**
 \

'nºs‘ Noticias Preliminares Pannonia Veteris Periodus III:

-Ï'Í'ebaturquelitterislpmdiorum collationalibus. Monaſteria , aquibus Eppi, ob banderia de
cimas exigebant , a apis , ſigmnter Joanne XXIII.accipiebant exemptionem , ac ¿excel-¡take
horum, caeteri Magnates Nobilesque, turn obtentis Romá ſpeoialibus litteris ; cum &ab exem
plo adopcionis legalis, adoptabantur per caizfraternitates vulgòfiglianzas exemptis religiofo—
rumCmt¡bus,&particÏparztcs immunítatum religíoſªrum vocabantur,&confratres, omnemque
ergo. Epiſcopos obligªtionem depreeabªntur, decimas negabant, at monaſteriis quorum filiierant,
rovidere; ; taliaque tueri debebant. Quin ut adverſu¡ Eppos ſint firmiores, litteris , vel ſpe
cialis protectionis Romana: Curia? muniebantur ; vel Novas Romá donationel ſuper tenutiI
fuis accipiebant. Quae finguln demonſtrar¡ poſi'unt inſtrumentis. Quin vid¡ ego,Nobilitares
plane litteras, cuidam familia.- a PapaJoanne collatas , de aliis fidedignè audivi, nunc quoque
extantibus. Atque hi Romá nobilitati, eminentiorem Nobilitatis gradum praztendebant. Hace
vera cauſa fuit, ut ad convincendum oannem XXIll. ]¡ttera3 donationalel, exemptionales &c'ſi
Conflantiam portar¡ debuerint , & a diſtínguendos veros \incerosque Nobiles Coronas, aprue
tenſis ao intrufis, Arma, ut verª: N obilitatis teſi'era, conſtitui. Intra primo¡ certe, ¡nſignia
recipientes fuerit Marcus , filius Andreª.- de ZaVerſya, ( eujus diploma in autographo habui
mus, & deſcripfimus inter noſtra adverſarla) qui anno 14.15. Conſtantiªe Feria 5. proxima,
poſt Dominicam Judicamx-peditionem areepit ?pro ſe ſuisque. Verb¡ diplomaciª ſunt:Ar~
ma , /èu Nobiliratis mſignza, m pra’ſèntzum Iztterarum nq/Zrarum capite depié't'a (Lupus
nempe ore infantem geſtans _81 ab_ſox_~bens)_1Uat_ti Noſtraz exhibendo, ab eadem Matte no
era , eadem arma [eu Nobzlítaçzs znſignzafibz è’ per eum Petro, Mathic, Gregorio è’ Ste
P’zanofiliis Benedzctç de pradzcïfa Zaverfi/e_condzvç/íanalzbusfratribus ſüis , ac Ïzaredzï
¿USB pofleritatibus lpſòrum unzverfis, ex [Iberqlitate IZQ/fra dar¡ G’ conferri Ízumiliter,
B devotefizpplicavit. Unfíe nos prafatszarcz gratis afl'ectibus intuentes Obſèquiorum
merita BC. -- - - ad rwmgfflbruni memorzam perpetuam cum pendentiſècreto naſlro
gillo, quo ut Rex urigçnae utzmur - - Duxzfltqs _concede-n. Datum Cari/land@ Feria
V,proxima plz/l Dommzcam Judch Anno Domznz ¡415. Regrzorum nO/Zrorum Hung.
anna 28. R omanorum electionis guznto , Coronationis vera primo. Adeſt in Zona Cam-u.
leo rubra figillum Pendens, ¡n cujus medio Aquilª expªnſa, ſupra in circulo tituli Crux du
licata. infra: Leo erectus , ad latus circuli binª minora. , qua',ª diſcerni nequivêre. Inſcriptio
orbiculªris: Sigz'ſmundus Rex-Romqnarum &c. que legere non valuimus. Exordium d¡
plomatis eſt : oigiſmundus &'c. Omnibus - - /Ïaluteníin eo qui dar Rªgibus regnare, ò'
victoriosè triumphare. A claradculmznethronz Regzl_,velut è ſòle ra iz', n'olzilitates , le
gitimo jure procedunt, 'B’ omnia Noſizlnatum mſignza, q Regia dignitate dependan,
ut nonſit dare alzcujusgenerofitatzs znſigne, quod c gremzo nonproveniat Regia: digni
tatis. óane ad univerfivrum tamprajèntium guamfuturºrum notitiam harumſèrie v0*
lumuspervenire. Quadfidelis ¡ze/¿er Marcus ,filias Andrea: de Zaverfi/a Dapiferorum
nOſZrorum Regalium_ Vice-Maggi”, cºn!? 'lº/ira Cel/itudine perſòrzaliter conflitutus,
Propoſitis B recenſitzs fius fidelzbusſèrljztzzs, Bfidelzum qb/èngrum gratuiris meritis
znceris ue com [acenzz-is, ut'lyue ªcceptzs laudqndzsÃmbus zp/èſàcro diademati , ac
CelfituIÏini Alº/ía [Majeſtatis z'n Lombardza, [jim: B lemaniae partibus, in projlperis
:iq/Iris agenda ò’ adverffis, pex/bmx ac rebusſz‘us non parceqdo, ¡¡telefe/.ie comp acere
fluduit, reddiditque ſe gratum ò’ acceptum Arma ſèzt Nobilztatis znſignia &0. Ut hinc
at ue ex aliis , argu¡ Videatur , Inſignia teſi'eram fmſi'e Nobilitatil , & Armaliflªs N0
¿iªs, antepofitos illis, qui per Donationem fuêre Nobiles. Habereque Nobilitatis inſigniª,
reputatum fuífie , ut nunc omariOrdinis alicujus, Regum clemencia erocti,Cruce five tefl'era.
Opinionem hanc noſtram demonſtrªre videntur ſequenteg, Ubl, dum exprimitur, ad multa
-rum fidelium fitpplicationem inſigniª, copferri, gracia 1d olím, & intra Nobiles ¡zi-¡erogaci
VX fuiſi'e conſequitur. . z
,, Nos Vladislaus DEI gratia Rex Hungari: & Bohemia &0. Memoria.- commendamu¡
tenore prwſentium fignificantes quibus eXpedlt Univerſis. Quod nos, cum ad nomuuo.
rum fidelium noſtrorum humillimam ſupplicationem, noſtra ; pro parte fidelium noflrorum
egregiorum Georgy & Stephan¡ Herkffy cie Zayezda, factam Majeſtªti; Tum verò attentil ,
& confiderªtis fidelitate, & fidelium ferV1tiorum meritis, eorundem Georgi¡ & Stephani,
quee ipfi nobis, &z Sacra hujus Regn¡ noſtr¡ Hungariªn: Corona? , ſub locorum & temporum
diverfitate, cum omn¡ ſemper fidelitatis conſtantia , & fervencis anim¡ zelo exhibuerunt &
impenderunt,ha.ªc eorum avitica & paterna arma , atque Nobilitatis eorum ¡nfignia ,in ea
pite five principio pmſentium litterªrum noſtrarum arte píctoria deſignata , quibus ſcilicet
¡idem hactenus ex benefica Divorum Regum Hungariae nofirorum ſcilicet Praedeceſi'orum ,
w, domui, & progenitoribus eorum pro maxima ſanguinin eorum effuſione, fidelibqsque ip
,, orum
l
 Aclav. Croat. Dalmau/I‘ll: DuczbusRegL/busque Hungarian ¡63
forum ſerviriis,collatione, uſi fuiſi'e dicuntur & aviſi , animo deliberato, &ex corta Noſtr;
Majeſtªtis ſcientia ,eisdem Georgio & Stephaooílerkffi, ipſoromque heredibus & poſteri.
tatibus univerſis de novo danda duxímus & concedenda, immo ex abundantiore plenitu
dine noſtras ſpecialis gracias concedímus, & praeſentibus elargimur; ut ipſi , eorumque has
redes & poſteritates univerſi praetacta arma, ſeu Nobilitatis inſignia , more ªliorum No.
Lilium armis utentium, amodo in antea ubique in pmliis, haſtilodiis, duellis, torneamen
tis, &aliis omnibus exercitiis nobilitaribus & militaribus, nec non in ſigi]lis,anulis,velis ,
,, cortinis , tentoriis , domibus , & generaliter in quarumlibet rerum & eXpeditionum generibua,
ſub mera Bſzncere Nobilitatis titulo, ferre & geſtare; omnibusque & ſingolis gratiis,
houoribus, & lil›ertatibus,quibus Cteteri Nobiles ¿3’ milites armis utentes quomodolibet
de conſuetudine vel de jure freti ſunt &gaviſi ,frui & gaudere poſiint, & valeant, In cojo¡
rei memoriam firmitatemque perpetuam, praeſentes litteras noſtras, ſecreto ſigillonoſtro,
quo ut Rex Hungarian utimur impenden. communitas, eisdem duximus concedendas. Da.
,, tum Buda: feria 6. proxima poſt Feſtum B.Johannis ante PCI-tam latinam An. D. 1507.
,, Regn. noſtrr.Hung.An, 17. Bohemia* vero 37. permanum Philippi Przepoſiti - . Loc,Si ,
,, Regii ,, Argui hinc videtur, inveſtigatumſuifl'e in Nobiles , & Herkffios nova COIIªtione ſ?.
bi proſpexiſi'e,ubi diſtingui videntur Nobiles,armis utentes , eſt'eque arma,mercz&'ſincerat
lVObilitatis titulum. In Familiaª autem mea: Armalibus, avita vetusque Nobilitas recogno—
ſcitur ,atque in hujus robur & confirmationºm , cum aBela IV, intra Aulites Regio: collocª.
ti fuerint, ob ſervitia tanta Regi &Corona pmſtita, arma, hoo eſt Nobilitatis merª & lince
rae
anteinſignia, conferuntur,
Sigiſmundum Regemutnegar¡
hate ultro firmare, Sigiſmundo
nequeat;ſub non cenſeamus. Quar*
attamen eſtò mera:
, ſignum uſos inſi ium,
{Iª/Igizncerae
Nobilitatis effecta ſunt Arma, five inſignia. Neque Nolóilium Armali/Zarum Veſtigia, di.
ligentiflim‘e indagans , ego reperi, ante Sigiſmundum. x
' 3. De Deſicímís , quae erat Ludovici Regis ordinatio ſuperius p. :4.0. retulimus, thuia
Gregorius XI. eidem Ludovico poſt decretum illud Regis , ad bellum Turcicum permitten
das Decimas propoſuiſi'et,Clerus noſter, has ſibi reſtitui impetravit , ſub obligatione interte
nendorum inde Banderiorum adverſus Turcas. Hªtcdum ex legibus paterent, firm'ari ultro,
opus non cenſeo. Ab hoc tempore Epiſcopos noſtros, offendes legesque, caſtrorum etiam bel.
U~
T
liductores, Martisque una ,61 Chriſti milltes. Hinc renªta: ionumerae lites pro Decimis, re.
novata Regum Privilegia , harumque ſolvendarum obligatio, legibus inſerta. Accufistus 10-. ,
*ª
annes XXIII , quod Monaſteria , Abbates , multosque Barones, Magnates , Nobileg ab ºbli..
—.<
gatíone Decimarum immunitaſi‘et, atque ex his, Parochil quartam partemtribuendam ordi
_¡~
.
náſſst. Praedicatum: ideo Turcas progreſi'us ſacere, quod Epiſcopis ritè ab omnibus, Deci
mªz negarentur. lſtud neaſi'eruiſi‘e videamur, infrª ex BaniMatkonis de Talovcz inſtrumen
to demonſtratur; veteribus item Catechiſmis, quibus: Eccleſia: preeceptum quintum ponitur,
decimas de omnibus& ab omnibus accurate eXOlvito. _ ~
4. Pro temporum horum circumſtantiis, Bani jam fuere diſtincti, Sclavonia,a Banis
Dalmatia: Croatiaeque; jam iidem, Quidem oſi ſunt: Dalm. Croat. ò’ .d'clav. Banus, & cum
primis Cilleª: Comites, quídam ut Paulus Chupar,Sc1avonias Banus. Sed hac ad Banosre.
legamus. Sclavoniac noſtra: affectum vixiſi‘e Sigiſmunduru teſtantur plorima, reliqua inter
ad Hermanum Cillea-.ª Comitem 14.32. mandabat,ne oecaſione exactionis & dicationis Mardu.
rinarum Nobiles RegniSclavonize novia impoſitionibus, Birſagiorum item exactionihug, tri.
butis , panisitem,pullorum , casrasque extorſione gravar¡ permittat. lnterim quiain Conci
lio Baſileenſi conſtitutum‘ſuerat, obligar¡ quosvis ad bellum Huflitarum partem quinquage
{imam ſuarom mobilium immobiliumque facultatom conferre; dom Criſienſi¡ Comitatus No.
bilitas, decreto huic ſeſe oppoſuill'et, Sigiſmundus 14.34. fªlto Comitatui mandat , obedire De
creto Concilii , ſed utrum obediverit ? doceri a nobis nequit. Hac occaſione Clerus bªnderíª eſt
deprecatus, cum duplici onere gravari non poll'et, contributionis videlicet , &Militum provi..
ſionis, demum ue 1439. ſub Alberto conſtitutum 19. Art. Eccleſia B Eccle/iaſlicce Perſòna,
a taxis, non iu abuſive‘ introductis liberaê’alz/bluta: relinquantur:ſèrvitia tamen exer.
citualia , more alias con/izetofacere teneantur. Taxarum , ſubſidiorumque obligatio, quo.
rom dehinc multis articulis in eorpore juris mentio, a Decreto i110 Concilii Baſileenſis pro.
manare videtur. '
5, Confinia.Sigiſmundum errexiſſe , militaremque jurisdictionom, a Politica ſeparatam,
non ſolum Decreta corpori juris inſerta demonſtrant; ſed complura veterum inſtrumenta. Sa
ne vidimus in autographo citationem jobagionum Caſtri, quod horreum cojusdam combufliſ
fent, damno ad uinquemarchas denariorum Banalium cauſato, anno 1414. Deducimus eti.
am , ex Pauli C upor de Monoſzlo Baní Sclavoniae judicialibus litteris , Nobiles illos , utnunç
u u ua vocaot
 ¡64 Notitia Prafiminares Pannonice Veteris Periodus III.
Vocant unius feflionis ſub Kalnik, proprio terreflri Comite gªviſos fuifi'e; equidem in iisdèm
exprimítur : Ma iflri Jacobi Comitis de Marce/à , &3’ Cq/iellani de minor¡ Kemluk, ac
Michaelis,filii auli,ComitiS tene/iris ejusdem &0. Credibile item admodum efl: ,-Peto
vium Sigiſmundo paruiſfe, uamvis i oretur quomodo? Enimvero, in decreto Sigiſmundi,
anni 1404.19geretur:Sinos?0ne de Fªtal», Comite Poſònienſi. Hzecnihilominua, certitu
dinem non faciunt,prouti nec affinitas Comitum de Petav cum Frangepaniis. Facileoccaſioa
ne perfecutionis Sigifmundi , Comites Petovienfes, a Comitibus Cillea.- , parti-m Sigiſmundi
effecti fuêre , ut 14.04. Senislo Comes Poſcnienſis eſi'e meruerit. Cetera Sigiſmundi, ab aliis
petenda. Nos in memoratis ſiſtímus. Obiit1437.initíó Decembris. Varadini fepultus.
X. ELISABETH & ALBERTUS. Si error Rittero in armo non irrepſit, Sigiſmun—
dusanno 1436. effecit procuravitque, ut Elifªbeth haeres legitima in Sclavonia Hungaria ue
agnofceretur, declarareturque,hujusquejure, Albertus &que Hungariie Rex. Extare de iI
diploma ait, in ſcrinio monumentorum Regni Sclavoniae. Me haze quamviª lateant , firmar¡
attamen videntur Art. n. 14.30.11bi: Quad diſjvoſitio pro -Sèrerzç'ffima Principe,Domina E
liſabetlz Regina, {5’ ejusſlatüs honoris conſervatione ,iex guo ç/Z ¡¡ares hujus Regnifiat
ubicunque vult in Regno &0. In concluſione Decreti: de conſenſü ò’ beneplªcito,prafazªz
D. Eli/àbeth Regina , con/‘ortiz‘ nQ/Zrat predilectae. Item: Noflro, ac prcdictzz Domi.
na: Regina Can/òrtís 710/er nominibusfiaondemus. Hinc quia Albertusjure uxoris, ac
ut adoptatus a Sigiſmundo , (ut ideo hunc Patrem \:uum Chariffimum in latoa fe Decreto ex—
primat) in Regem Hungarian fuiſi'et coronatus , initlo anni ¡4.38, Eliſabeth ſuperim ªntepº.
ſuimus. Si cui non plaoet ejus prelado, pace noſtra , cam poſtponat, de hujusmodi enim re
bus, diſputandi non eſt animos. Albertus ut coronatus Rex Hungaria: , Ivanicenſium, fuc
ceflive declarata ob/òlcta, privilegia , Budae Feria 3. proxima , ante Feſtum Cªtheer B. Pe
tri Apoſtoli, anno 14.38. confirmavit. Profectò motus nulli , intra membra,Statusque Sacra
Coronª, mortuo
mites, neſcio Sigifmundo,
an plus de fucceflione
rationi proprize? aut Corona? eveniſi'e memorantur.
viduae Imperatricis Ne ue Cilleª.-
Barbarª ſtudlentes, Co
efficere
.quidpiam potuerunt; licèt poſt eorundern, ex _gubernatlone Bohemia: rivatione ;Barbara
item fuga , feducendis Corona? fu'bditis eos Intendlſi'e, dubltan nequeat. niverſorum affectum
Albertus meruit,tum quod,electus lic‘et in Romanorum Regem , ſineconſenfu flatuum Hun—
garize, eminentem hanc dignitatem recufaverltzcum de, quod fingulari quodam modo,indul.
gentiaque tantarum anteriorum prietenſionum, amªr¡ fe effecerit. Segnienſem Epiſcopum Ro
mam ablegavit ad Papam Eugenium, hªnd ad omndum aceipiendumque a Papa Regnum,
_ ut olim Carolus,Ladislausque Neapolitanus, verum, ut vices ſuas interponeret , ad ſopiendoe
Polonos, qui Bohemon turbabant. Multa item, indulfit permiſitque Corona? ſtatibus, ut
Decretum ejus demonſtraret. Repoſuit quemvis ſtatum ,fuis libertatibus honoribusquc Art.
I. Pªlatini electionem l\rt,Il. flªtibus ªttribuit, eidemquejudicandi dedit poteſtatem. Mili
tiam ex Regalibus providendam, cun; confiniorum confervaticne art. III. ªſi'umpſit, obliga
tionemque exercituandi ad neceſiitates Regni urgentes, intrª metal confiniaque tanturn Reg
ni reflrinxit. Art. 7. Tributa revocavit Ludovici. Art. 14. Defenſiones metarum Regni :Art
10. valorem monetarum: 20. filiarum Regis maritationes, Conſilio Regni fubjecit. Art.21.
Nobiles ante ſententiam lªtªm captivari non pofi'e ſtatuit , hofque ab onere Deeimarum 28.
ªbſolvit. Prohibet occupari Eccleſiaſtica beneficia SI. a ſaecularibus, & art. 19. a tªxis cle—
rum immunitªt. Pares prope art, 38. faeit Ecclefiaſticos laicis &c. Honores quoſvis & offi-ª
cia, abſèue gualibet Confilio, Regni hominibus conferendi, & ab eisdem aufferendi art. 15.
item 26. ſibi attribuit &0. in Decreto videnda. Cum Romano Pontífice, ut confentiat, poſi
Conciliorum Conſtantienfis & Baſileenſis decreta, Decímarum cauſas, judicandas cognofcen
dªsque Papae per ſuos delegatos , non controvertít, ut ab hac epocha ,› tot delegatos judicel
intueri eſt, in Hiſt. ECC. Zagr. Tom. I, Partis Iman. Clementia quoque ſua, rapuit ſingulos,
quia non folum Reginae Barbara , ſuze focrui , condonavit; fed eidem quoque profpexit. Cil
lem C_omites recepit in gratiam. Wuk Rªſciae Deſpotam , & titulo Regem Boſniae, & clien
tellarem Corona: fufcepit, providit amplioribun Dominiis, puta in SClavonia , Thotuſi'evina,
(docente hoc Regis hujus pro decimis eontrªctu) item Kemlek, reclamationibus Cªpli Zag
rabienſis iterªtis, corªm Albenſi , 8: Caſmenſi Capitulis, nil obſtantibus ; quod tamen Capitulum.
in Kralievecz , Czerje, & Kobilje, ſtabilivit. Singulªrem quandam eminentiam Defpota: RaſciX,
Comitumque Cilleaz, art. quoque25. teſtatur. Porto ut Palatini inHungaria dignitaselevata _fue
rat; ita Bªnorum quoque Sclavoniae. Enimvero Rittero teſte,in ſuis extractibusextat: determi
nªtioMatkonis BaniDal,Croat. & totius Sclavoniªe de Thallovcz: item Petri de Thallovcz Dal.
& Croat. Ban¡ , anno 1430, Criſy in Generali RegniSclavoniw Congregªtione \acta ( ubi men
.tio Petri de Zenchlelek, &Hermani de Greben Sclªvoniae Vice-Banorum) de juribus, violen
- ' tíis,
 Sclav. Craat. Dalmau/?IB Ducz'bus Regibusque Hungaric :65
tiis , ¡celeſtís ¡Sem, per Vice-Banca, Comites,ſJudlíum extirpandis, 2 ‘. ſigillis uſualibus m:
nica. Ut confideratione pra-miſi'orum , datª;- 1ve ab ¿Enea Sylvio lªudes, five a Spodano p,
172. relata-Hifi. ECC]. Zagr. Alberto,jure attribuantur. More attamen eum intra anni hujus
1439. authumni finem , felicitati Comme eripuit. '
Alberto mortuo , ob Turçarum progreſi‘us, ut eſï'et qui rebus proſpïciat, cogítur Elíſa.
beth ad Conſentiendum matrimonio cum Vladislao Polono, cui dotís inflar ( ut aliqui, fors
vim dotís ignorantes, ſºriberent) Regnum obtingeret. Mittuntur ad Vladixlaum, nuncii.
Sed Eliſabeth poſthumum La'dislaum cum peperiſſet , huncve coronari procuráfl'et infantem.
Nuncii è Polonia revocantur contínuo. Nata Pl'OCUſfS inter, Praelatosque difli iia,& parti..
um diverſa ſtudia,ut his Eliſabeth Rex & Regina effet; aliis Vladislaus , Ladislaus aliqui
bus. Eheu quae iterum Regnis Sacraª.l Corona.- incommoda,mutuis Odiis,cladibus,cª.=dibus ar
dentes , Turcarum progreflibus non proſpexerunt. No¡ quaevis omittimu: , cum P. Prayin A~
nalibus ſuis , rerum geſtarum nunc, bonas collegeritnotitias. Profectò Tranſilvzmia, Regem
nunc dedit, effecit‘que potiſiimum , Vladislaum. Sclavonia partium erat diverſarum, Pªſ¡ e
nim Ladislao, pars Vladisla‘o adhaeſit. Horum temporum calªmitates , confuſionesque , nec
dum ſatis ſunt' illuſtratw. Interim pro quodam ordine ſervmdo, fit, .
XI. Vladislaus Í. Polonus. Antequam ipſe in Hungariam veniflèt , Ladislaum Poſthu..
mum coronatum fuiſi'e, coevi &de ſcitu Scriptores teſtantúr, diplomata item,monumentum
que Cªſi‘ovienſe a ud CI. Pra Anual. P. 2. fol. 34s. Quó, Alba! Regali, die Sacra Penteco
ſtes,Anni
tata antea 14.4.0.
Ladislaiadixlaus mfans
Coronatione, Iegitime coronatus
Vladislaus. eXprimitur.
Sªne meditatis Menſe autem
exaſiminatisque Julio, irri
diligenter, tam
coaevis Scriptoribus , quªm & diplomatibus , ab eruditiſiimis viriI , hactenus exhibitís , & bono
Publico communicatione talium ſacratís, cu'm ob meam debilitatem, neceſi'ariorumque admi
niculorum, mihi privato homini defectum,egoconſtituendo ſcribere nequeam, ut a dnctis eru
ditisque enucleatè ſcribatur ſupplicarenon ceſi'o: De Corona videlicet, five Coronis, Regni
Hungariªe. Digniflimam neceſt‘ariamque eſi'e illuſtrationem hujus argumenti, cal-et dubio,
dum quª? ſunc five legun'l prxſcripta, five noflrorum Scriptorum, eatenus pmtenſionesffluze
populorum fides ? ignorari credoa nemine. Quare commentariorum rei tanta neceflitatem,
tantum aperire volui.
Quidquid ſitqualiter? quove tempore ? Regina! Eliſabeth , Corona Regum Obtigït; con
ſenſu omniumScriptorum,firmato,Ejusitem ſueceſi'u temporie,reluitione; vetus illa, ver: un
Regum noſtrorum Coruna , ſub poteſtatom Friderici venit, ut Vladisl‘ªo defuerit ,in ejus o~
ronation'e. Vladis laum attamen coronacum fuiſi'e omnes confentiunk." Bneas Sylvius Epifl’.
402. Inficper ò’ Decreti co ¿am, uo chrziPralati 8 Praceres, guwcunque advaſtts
coronarionem W'Zadislai div' poſiZrzt irzania effi definiunt, itaque coi'onatum fuifl'e caret
dubio, Sed qua Corona? hic labor,hoc 0 us eſt. Tabulae,quas Cl. Prey P. I. p. 34.7, ex D1…
goſſo Hiſt. Polon. recitar, ita habent: O hoc nos nuncaltera vice, in multitudine tam coo‘
pio/à, guantam memoria omnium praeeedentium Re um Coronationistem ore norz com-v
rcz/zendit, congregati, matura plurium díerum de iberatione habita: x gua Corona
illaſupratacta, previa ratione, utopus erat , tam facíle cx nunc haben' nan potuit , vo
lentes, &conſültius cupz’entcs neceffitatí noſtrae, &Reg-ni huius,cuju…s* pro nunc confinid
per infidtantium inimicorum , paganorum videlicet, 8 aliorum morſtzs aſjyeros continuo
lacerantur , opportune pra-piden; Cºnfiderantes etiampotifflmé, quodſèrnper Reg-um c0
r0nati0, a Regnicolarum voluntate dependa, ac çfflcacia {5’ virtus Cºrona in ipſòruní
approbatione conſç/Zit, videntes m‘lzilaminus Re num hoc idonei Regis ,fe/Zinatione care
re nonpqfflè ,eundem Sereng'fflmum Dominum ladislaum R egem, pan' voto , 8 commu:
ni deſtderio (obſerva dilig‘enter) Alia Corona aurea operis veta/li, Beatifflmi Stephan:
Regis, APO/loli ‘ Patron¡ nO/lri,in [beca capitis Relí uiarum ejuxdemſiuczç/'quemul—
ta veneratione conſèrvata, ‘irz/Zituimus, diſpoſüimus , decrevimus debere coronari.
Quam coronatiorzem die [zodierna - - ~ índutopraÃato Domino Rage noſlra illis 0m
nvibus paramentis, Bindumentis Sanctç‘fflmiprimi cgis Nq/Zriz arguc‘ªòblatis eidem ac
manibusſttis traditis ,' gladío ,[èeptro ,pomo , ac cruce legatíonis ?usdem Sancti Regis ,
nec non Ómnibus alíis necçfflàrizs , abſ' ue 0mm' defectu ,prwterſa amſàblatam coronam
_prwtac’Zam ,feliciter cºnfianzavimus, - - conduximus ad çffecªt'um. Decernentes - j
~ ipſàm modernam Coronam, B coronarionem, omnem illam virtutem ò’ çfficacíam , Il
ludyue robar per omnia ¡¡abc-re, ac habiturammc ſipratacta prior Corona, Capiti di
cti Domini nq/Zri Regis fugffit impoſita - ~ &c. \
Hujus publici Statuum Ordinumque decreti, fide; non ſolum plures Olím Regum no
ſtrorum Coronas extitiſi'e argueretur; fed tªnto tamque valido teſtimonio conſtaret, Cororèam
x x x - -
[Ji/lor. Baltlzajaris Kcrcſcli‘clz.

A_
 ¡66 - Notitiª: Preliminares Pannaniae Veteris Pcriodus III.
JS. Regis Stephani, diſtinctam efl'ea Corona. moderna ;illa enim pro Sacris colebatur keliquiis,
hªze, tcfl'era fuit Legitimorum Regum. Quªz ſiita ſunt,tot eruditaeconſequuntur quaeſtiones.
Ut qua? Coronarum, pro Papali habenda ſit? an moderna , aut illa, pro Reliqiil habita ‘Z con
jectari fi fas eſt, pronior efl'em ad conjectandum, Coronam Pontificiam , ut privatum S. Ste
hano donum , fuiſi'e Gazophylaeio pro memoria repoſitam , & Reliquíae inſtar hábitam ( qui:
ï’ontificiae ha: Coronae ,fuere olim conjunctionis cum Sede Apoſtolica Signum , ut ex differtª~
tione alícujus, de Coronis Papalibus diſcimus) hanc Verò , vel ¡vitam veteremque Hungariªn
Regum , ob caracteres in ea Graecos; vel coronam Croatize Regum , ª. Colomano ad Hunga
riªm delatam , & ſuccefiivè ob praetenſiones Romanorum Pontificum , Regnum Hungariae
feudum eorundem elle, pro legitima Corona, &Regum tell'era, fuiſſe declarªtam. Conjecturae
huíc, favet,cum illud,quod Graeci fit operis, & Grªz-canic- ; conflaret autem ex Thoma Ar
chidiac. dictisque pag. IOO. Croªtie Coronam ab lmpp. Conflantinopolitanis promanareytum
etiam , quod in illi¡ cauſatis per Bonifªeium VIII. eonfuſionibus,Coronam Papalem , Pontifi-‘
çis Legatus profanatum iri non declaráſi'etzſi ſubmifl'a illa Corona per Papam Stophano , teſ
ſera le ítimorum Regum fuiſi‘et, Bonifaciusque pro tuendo priedeceſi‘orum honore, neſcío
quali êorona, Carolum Neapoli, dehincve Bonifªcius IX. Ladíslaum Jadrw, coronari non
fecili'ent. Ha? nihilominu¡ deductionel, definiendae rei adeo momentoſªe non ſufficiunt, neque
illas , ultro extendi volo , ao ad docendam tot Scriptorum noſtrorum praecipitantiam , quiſino
combinatione rerum, temporum ,monumentorum , ex lubitu ferunt fententias , ſubjectum ell'e,
Regnum alias liberum, Romano Pontifici rªtione Corona: ; hancve ¡Sacram ideo haber¡ ,
quod Angelico juli'u, Romá fuerit S. Stephane ſubmiſi'ª. Que ªttamen pro principio , &Pro
poſitione haberi ob priora non poíï'ent. 1_
Ego de rebus premiffis definire nequeo, oroque erudiri , a doctiflimia Magiſtriª. O i—
m'one mea, Tabulee Dlugofii , vindicari a ſuſpicione falſitatiª deberent, neque enim ego ad a*
ct bendam illis fidem tam pronuI fum , ut P. Pray fuiſi‘e argfiitur, durn fino quavis nota, eat
Pro genuinis deſcripſit., Fateor: temporum horum ſtylum ,in iis non reperio, at longe recen
tiorem. Nomina Praelatorum Baronumque Regni, in iiI deſi dermtur , que nihílominus hac
&State , in ejusmodi publicis inſerebantur , erantque deſcribenda Dlugoſi'o. Sane ſi in tabulis dar
_tis , Comitibus Cillee ( vide apud Pray P. a. pªg. 353.) nominaPrªelatorum Baronumque inªſi
ſerta funk ,in re majoria momenti , quiajuris public-i, infectada 3 & a Dlugofi'o referenda eranf.
Aòcedit ÍEneam Sylvíum , Cowvum ,dz facile’praeſentem , rerum autem turn geſtarum noticia.
pollentem,ſcribere: Ladislaus apud Album Regalar?: ex Dionyfiz* &rigonienſis Archie
piſcopi manibus Coronam, quam beat¡ Ótephanb óaçramque putant, inunctus recepzt.
Vide integrum textum Pray fo]. 344.. carenl Sylvu openbu¡ ) &z cum Corona , quá Ladislªub
erat coronatus, ad Fridericum devenerit( quam nihilomínus BeatiStephmi, facramque puta
_ri ab Hungaris , tantus ſcriptor teſtatur) Dlugoſii tubule tanto magiª ſuſpectm mihi ¡¡ppm-ent,
quod non videam cauſam , eocur tªntis curis ªtque Impenſis Coronam illam reluſifi'ent,‘ Ii pu
blicis tabulis , fide ue majorum, quin tum co'ronationi VladíIlau' prafentium eomperifl'ent‘.
Coronam illam S. tephani non efl'e. Werbüoiua ſub Vladidao II. m ue Polono , ſcribem; ſi-ª'
ne adulatione P. ºdae Tit.14., habet: Item omnes donationes — - - Lomba' Vladíslai P0104
m' ( 9m' non vera ,ſàcrague Regni hujus Corona , ſèd reliquiarum capitis-S. Step/;ani Re-‘
gis ornamentoinſignitusfuerat) ~ - pro quorumcungueparte, {1’ guzbusaungue ac Ita-ª
pis ratione ,_vel tituló factw,per omnia cqfflztae , revocata, Es’ viribus dç/iitutce /ïmt. Í’orà
Iò five tempus W'erbòcy ſpectetur , qui 0p us illud anno 1514.. confecit, five notorium publi—
cumque'teſtimonium, nullitatís quorumcumque inſtrumentorum ab hoc Vladislao elargito
wm, ideo :quod haud veraRegni Corona, fed reliquiiªCapitisSRegi¡ Stephani inſignituo fuerit;
Tabula: illas Dlugoffi ,aPray, fine quavis nota. exſcriptas vehementiffimſi fuſpecta¡ oſi'e opi
nor, fidemque illis, haber¡ non poſI'e arguo. \
Praemifl'a Statuum Procerumque diffidia, nunquam fltis deplorandª, ac utinam aliquan'
do medenda vulnera! ſa-ch Coronae Regnis cauſaverunt. &gi/'mundi temporibm, qui toi
rebus implícitm-\ç…;, quwdam Dªlmatize maritima loca , in Venetorum foeietatem , ob metue
Turcarum, ſeſe tradiderantmec vindicare Sigiſmundus, tot rebuo aliis occupatu¡ , iſta valem;
Veneta*: rcbus fuis intenti , inducias a. Sigiſmundo obtinent,easque iterum ac tercio renovant,
confitente illa ,cateraque'ffltiam C1. Farlato T. 3. p. 385. Regiones autem mediterraneae, cum
Croacia in fide Sigiſmundi remanſerant , atque in Poenam Spalatenſium inconſtantiaa,Decimm
quasArchieſp. Spaiatenſis ,e territoriis Cliffae atque Cetçinae , aliisque Croaticis percipiebat,
Regis juſi'u , ad muniendas arces Chroatíae, & praeſid’ia militum alenda converſa fuerant appli
cataque. Sigiſmundo mortuo , neſcio an Venetorum conſilío Y aut Propria audacia, Croatia
defecerat a. fide Sacra Coronae, at Matkonis vigilancia , teſtc inflrumento pag. 3 39. Hifi. ECC.
v agï.
 Sclav. Croat. Dalmau/125 Ducilms Regzbusque Hung-aria, K ſ 367

Zagr. reducta extitit; In Dalmatía autem agi tunc nil potuit, quod permíſi'w Venetís a Si.
-giſmundoinducíaò, terminatw non fuerínt , mors item Alberti’Anno 1430. ſecuta, diffenſiom'
bus Praelatorum &Procerum occaſionem aperíens, cum Matko ad Vladíslaum Regemíncli
natus , reliquos inter , Nuncíus ad Vladíslaum fuerit, Civitates illa? Dalmatícª.- in conjunctío»
ne cum Venetis, ultro permanſerunt, Croatia vero neutralis manſiſi’e quoad- Reges deducí.
tur; conſtans attamen in fidelitate erga Sacram Regni Hungariae Coronam. \’Prum intelle~
cta morte Reginª? Elíſabeth quandam cum Spalatenſibus amícitíam, Petru¡ d ' Ilovícz Ba..
nus habuíſſe debuit, dum Decímas Archíeppo Spalatehfi permíſit. In pra-muſorum robur,
narratacque ſuperius predicatíonís, Turcarum progreſi'us cauſzn', ex decímn’um Cloro dana'
gatione,ſe uens documentum ex Farlato T. 3. exſcríbimus. Itaque 'Ñ ‘
Nos Jªetrus de Thalouich'ezlzince ac Cliff@ Comes, Regnorum Dalè’ G'oatiae Ba.
nus BC. ZlÍemoriw commendamus tenorepraſèntium fignificantes uibus expedir univer—
ſiS.' Quad nos tam conſiderata qfflictione, guàpopuli Chri/Ziani Zevotifflmi Sacra Reg..
nz' HU¡ aria Corona’ perſàvçffimos paganos , aliosgue dicta Sacra: Corona* inimícos , iu—
flo DE indicio afflg’guntur prvpter peçcaza haminum , G’ maximê quia fura Eccleſiarum
per manes ſmcularzçm perſènarum nzznusjzç/{è lçſürpantur; quam etiam piisſz’zpplica—
tionibus R in Chrlſto Patrzs , ¿1' DD.Jacol›mi Baduarii Archiep. Ecol. Metrop. Spa
Iaten/is attentis, volentes etiamfizpraſèríptam Eccleſiam G’ ejus ¡Mini/{ros in omnzbus
mclius adjuvare Bſz‘zblevare, guam deprimere vel damnà’icare, ut tenemur ¡u acta morcm
'bonarum Chri/Zianorum; decrevimus, ¿3’ no rorum maturo habito conſiliò deliberavi—
mus, ut univerſas Decimas , aliczzuejzfra ECC eſicyïíca, qua: a multis retroactis temporibu º,
per nonnullosReges, Sacra: éfgm Hïmgaruz ' Corºna , Ci’ Banos dic'ïi Regni Croatia:
prapter guamdqm dz'fferer‘zziam Inter Sacram Coronam, è’ Regnum Dagmatia exortam ,
pro dicta AI-clzzeppatu épalatcnſi fueran; allençta, è' aa’ ſúbſientatzonem Ca/Zrorum
Sacra? Corona*: injüpradzcto Regno Croata: habztorum commutata ; tum propter przefa
tam afilictíonem po uliChrfflianí, ut DEuS omnipotens oculosſüa miſirricordic velit ſú
per nos dirigere, videre nqs legemſç‘tam adim lentes , iuxta dictumſuum Evangeli
cum, reddite gue! fimt Caſàrzs, Cae/Em; 8 que un: DEI DEO, nos a manibusſcviffi
morum paganorum , al'Iorumque Sacra: Corona inimicorumſulv beni no auxilio digna-'
retur liberare. Tam etiam volentes piz's ſàpplz'cationibus dic'Yi D. (¿chic pz' annüere,
fizpraſcriptas decimas,_alía9uejura Ecçleſiqſljca , qua* _uzſüPm Prºfit/¿fntatiºne Ca.,
,flrorum Sacra? Corona ln Regna Croatzae Izabztorum engelzantur, ad prcr atam Eccler
fiam S. ngymi Spalatenſis dejare fflec'ïar‘ztia , {5’ in Comitatz'bus nq/lris Cet 'me pidelicez
8 Clg'ffla exiflenria remittendas, &ª prafatcz Eccle/icz afflgnandas , imò remz’ttimus è' re_
figªªmªsl’rwſèªtiªmlvªſ Vigªſ"ªm' _QªªPrºPïer ª'lilferfſïs Üſwgulis cq/Zellanis è’ vice
ca ellanis , aliisgue guzbusws Officzalz‘bus, ò’ Commjariis noſír’is in díctis Comitatz'bus
'Cethinct B Clifflae exÍ/lentíbusfirmiter praecêpïendo mandamus, uatenzzs digas ¿cºimas
B aliajura Eccleſtaſtica adprczfazam Echçfiam S alatenſèm ejure ſ eóïantiá amado
impoſierum non exi atis, neç exigereſitis auſi m0 0 aliguali,ſicut ¡zo/{:am gratiam cu
itzſis Obtinere. A cujus rez propter majorem memoriam firmitatemque perpetuum, hª@
no/Zras litteras privilegiales ,ſigictº no/Zro pendentijzffimus roborarz', Datum in Caji
ro no/Zra Clzfflaz indie òhcratifflmzCorpariS C/zrÍ/Zi de armo Domini ¡4.42. ª‘
Privilegiales hae, neutralem fuiſi'e Croatíam , dum nullius Regis eſt mentio, demonſtrant. ª
Item libertatis Dalmatícae cupidam, quia nullibí ſubjectionem ſuam ad Sacram Coronam ex.
primunt,verüm unïcè devotionem, quà - - devotiffl'mi Sacra: Re ni Hungaria* Comme,
fic attamen devoti , ut habito maturo confilio, univerſas decimas allaque jura Eccleſiaſtíoa ,
qua: perHun ariae Reges atque Banos adfit/lentationem Caſtrorum Sacrkz Corona in Reg.
no Croatia: abitorum applicata erant , ipſe Archieppo Spalatenſi , fine ſcitu &z Conſenſu , fiv
Regis, ſivc Coronas Statuum, redderet,amplius privatísArehícp i proventibus,quam Sacrano
Tona;- Caſtris ſtudens& conſulens. Unde hªc, quibusve de cauſisïªetrus fecerít? in Mathia Reg.
dicetur. Illmus D. Iſthvanffius in ſuis MSS.adThuroczium notís habet rfFranco,Perco ,Jl-[arco,
Svano guatuorfratres erant, fill‘i Joannis cujusdam Ra uſini , qui Sigifinundàm Impe
mtorem e'clade Nicopolítanajugientem ,ſúa navi,12er anubz'um tranſyexit, ide-aque
ejusfilios guatuonad dignitates varias evexit ,grato ò’ memori animo, quod manumem
ta te/Zantur. ' . *
Diffidia ergo memorata, Primòmeglectªm rºddlderunt Dªlmªtlªª curªm ,etxam ïoſt e~
vºlutum , conceſi'arum a Sigiſmundo Venetisinduciarum tempus. 2. Creatªs agere ex ubicu
fecerunt , & anteriorum Regum diſpoſitionesutollçre. 3. Sacram Regum Coronazn , Cªptivam
fecerunt. 4. Civitates comylures &.terrítorla( Vlde C1. Pray P. a. Anual.) OPPIgnorat‘a red.
X X X ² - e..

\
 .63 Notitie Preliminares Pannonia Veterzs Periodus III.
diderunt , quaedam autem ſucceffivís foederibus plane avelli. 5. Influxum majorem Romanis
Pontificibus in res Hungariaa aperucrunt, quem iterum per publicas plane lnges ſub Mªzhïz
& Vladislao reſtríngere oportuit, ut ſuo 1000 reflectemus. Pofl Conſtantiení‘e Baſilecnſ9(¡-Dº
Concilium ,influxus ifle,non fuitpotentiae, ò’ legislaz‘ivm, uti ſub Ladisho lV.Andrea Ill. *
&0. verüm meri conſilii, atque harmoniw , vel mallis dicerez-uníonis RegniApoſtolíci, cum
Apoſtolica Romanª Sede. Nequaquam vere ſubjectíonis Romanae Curiae, aut hujus Camelia
rie, hinc Mathias, hujusque Succeſi'or Vladlslaus II. illico ac obſerváſi'ent zmionis pra’textu,
extendi vim Romanae Curiae& Cancellªriae , per latas leges proſpexerunk. Servat arctíſiimªm
unionem Sereniſiima Venetiarum Reſpublíca ,cum Sªcra & Apoſtolicª Sede,mutuisque fe f0
Ven!: Confilíís , fervat Reſpublica Raguſea , imo tot numero Chriſtíani , in Conſtantinopolita
no degentes imperio; attamen ob uníonem- hanc, atque eonſilia, latet me fateor , an quíspiam
five Reipublicae Venetae , five Raguſeze SCI-¡ptºſ, fªbJectIonem illam neceffaríam eſiè ſcripſe~
ric, ut harum Ducibus unio illª cum Apoſtolica Romana Sede inferat obligatíonem , bene/I‘.
cium a Papa recagnoſèendi, ita. ut: ratione dignitatis eorundem Ducalis Ducatusque ipſiius,
teneantur ad prÏeſtandam Romano Pontifici obedientiam. Haec attamen Defiriqius, de Re
gibus noſtris , ſcribereatbentaviç. Ngue ſcio, Romanaé Sanctae & Apoſtolicz Eccleſiaz Sºzrip.
torem ullum, qui \cripſiſi'et ratlone n10nzs,_ tot Ecclcſiarum Catholicarum, ſub lªciffime pa
cente hodie Orientis lmperio , Conſtantínopolltanum Imperatorem ,beneficium ª Pªpa ve] rc_
cognnſcere , vel recognoſcendumhabere, illumque ratione Orientalil Imperii ad praï‘ſtandam
Romano Pontifici obedientiam Obligari. Horreo, dum prªeſagio judicia , celeberrimarum in
Europª Univerſitatum ItalÍíE, Galliae,Germªni5B &0. ſi hee mea legere, Eminentes earun—
dem Doctores acciderít, qualia illi habituri ſunt Judicia, de Thoologis noſtris, publicisquepo
pulo praepoſitis Doctoribus. At perfuaſum habeo ,optatlirau utilluſtre Hungariae Regnum’
&a Sacrª Corona: ſubditi,verè Apoſtolicis, ſacrisque doctrmis iü illuſtrentur, ut que ſunt Cae'
ſaris Cxſari ,& que DEI DEO , per unionem cum Salida Apoſtolica Romana Sede, videant;
neque divinam fidem ex pra-judiciis metíantur, alitfahum ma iſtrorum clamoribus , qui voto
obedienciª: jurata obſtricti, aut erroneè putant, DIvmam jES Chriſti fidem ,eorum eſi'e con.
ſuetudines morales; aut inſtar eorundem Caetus ,& private illorum Reipublicae,orbis totíus,
Reges, Duces, lmperatores, Monarchas obnoxiari Romanze Curia?, unionemque cum APO.
Rolica Romana Sede eam inferre obedienciam, ut ſolíus illius , ſintRegna & ReſpIIinCX,Om.
neque proprietatis dominium,ut Papª quª“:ís fºllºw, ªuferre YªleaF, Principi Chríſtianoín
fiar ſuperiorum clauſtralium, ex lubltu ſu_bdltoª fuosz q_mbusv¡s privantium. Utinamejus.
mod¡ pmtenſiones, díſi'entientes ab Apoſtollca Sede Chrlſtlªnos-, non peperiſſent! Utinam non
fint obex atque obſtaculum , ut tot tantoque numero Sacrae & ApoſtºljcaLª Corºna, ſubdü¡
( quamvi¡ Apoſtolicos fuos Reges , in unioue cum Sanctª & Apoſtolicª Romana Eccleſia etſ;
fciªnt ) uniri cum Apoſtolica Sede detrectent. At redeamm.
Memoratae intra Praelatos Proceresque diffenſiones , partiumque diverſarum fiudía ,
quamvis‘ tegerentur ſtudio ſiſtendorum Turcicorum progreſſuum, iſtos nihilomínus non im
pediverunt. Verum eſt Vladislaum in ThraCIam plªxie excuriſi'e, demum (amen, ipſc, armo
1444.. Novembri menſe, ad Varnam occubuit, de qmbus Cl. Pray, aliique Scriptores viden
di, cum non ſint noſtri examinis ac inſtituti,
Caeterijm ad intelliged‘da ea, qua? infra de Sclavonia díoentur, reflectendum Lectorem
vòluimus. Sub Sigiſmundo, neſcio an ceſſione Sigiſmundi, Vel diflimulatione; Sclavoniam
Cilleaz Comitum , ſi non Principatum fuiſi‘e conſideratam , cette ſub eorum, prope imperio
fuiffe. Docent hmc, plures fententiee ab eis latae; data Regno Sclavoniae ab eis Decreta , ut
Rítterus in ſuis haberet extractibus, ſi nanter 1419. imò Sigiſmundí ipſiua data 1432. manda.
ta. Hinc quia i…, Bªnos Sclavonia?, uo's Vicebanos vocáſi'ent , populum item Sclavonia? va
riis novitatibus preſiiſi'ent , bona Epiſcopatus Zagrabienſis , decimªs quoq ue , praetextu ſuſten
tationis Caſtrorum praeſidiorumqüe tenuiſi'ent ; Sigiſmundo mortuo , Mat/(o Banus , ad Vla.
dislai partes,eo facilius conceflit, quo optabat magis,a poteſtate Comitum Cille'enſi um eſi'e
abſolutus. Thuroczius cap. 34.11350 inſinuat. Quid autem inquiens: Comes Giza’ [ſlrz'cus
Regina? avunculus diebus in eisdem ,in illius vindic'ïam operatusſit .² Senes Regní Scla
ponia? memorant #Que mado , ¿ª illa gravibus non Sine iriz's ip/òrum narrantfiliis.
Hinc Vladislaus Joannem Hunyadem & Bªnfium Cilejenfibus 50mitibus oppoſucrat. Capto
Banfio , intra Vladislaum &1 Cilea.- Comites coalitum eſt. Tabulas pacis conditionesque exhi.
bet C].Pray P. 2. f0]. 352. EX his, obſervandum: exprimi eos , Illa/?res Príncipes Ci'lerz,
Ortenburgoeê’ Zagoricz Comites, narrarique : quod intra alias Coronaſübditos - - - Pªr.
temDomirza: Eliſtzbet/z Regian/iatum pacifïcum ejusdem Regní turbantis voverzdo,com
trar-ia

4’—— ffl— L*— 7… .º, …—_.—_,._.4….____ …_— — Q_ —….~_._.r._4

 Sclav. Crear. Dalmat. ſáb Ducibus Regiburgue Hung-aria: '969
trnria vqlzmtdte ~ Obflzſiterint. & nonnullis ¡nterjectis, praſatis Friderzco 6’ Ulrico C0*
muzbus, ao eorumpq/Zeris, tanguam ó’ ut veriª' atgue legitimis membris Corona- Regni
Hungaria: mikigusfidelibus, G’fidelitate ſubjectis* gratiam ſub juramento Vladislaus lar
giatur, ſpondens ſemet ¡llos defenſurum advcrſus quosvis aemulos & inimicos , velutiprcemzffl
membra Regni mei. Haze a pluribus Prªlatorum Procerumque ſubſcripta , necdum deciſXlL
tiª limitªneze , intra Stiriam & Carnioliam , atque inter Sclavoniam , reſpectiveque Croatiam,
cªuſa ſunt. Noſtr¡ enim, tam fundamento ſuperius ſuis locis infinuato , ampliores Solavo.
nias- limites
vria? Comites,praetendunt; quam & 5 quodatque
Sacra? Coronafizbditi, Pmefat¡
proCïllece Príncipes , utmembris
vez-i¡ legitimiSque Ortemburgw Ci’ Zaga
Coronae Re '
Hungarian ªgnoſcantur 3 ipſisque defenſio ¡n premiffis territoriin , Frideriw III. Imp.nec re»
Clamante , ſub jurªmento dum recipítur, Comitum ipiorum eonteſtatione,partes illae Cilleae,
Ortenburgaª , Zagorize, juris Sacra? Coronae , Regnique Sclavonize, firmar¡ vídentur. Refle~
ctere de his lectorem Voluimus,ut oſteriora huju¡ controverfize, intelligere commodíus valeat.
XII. LADISLAUS V. díêus POSTHUMUS. lllico a morte Vladislaí, deſignatus
erat ¡n Regem Ladislaus. Mill¡ ad Fridericum Imp. Oratores, de quibus. aliisque rerum nunc,
geſtarum circumſtanti¡s,relegamus lectorªm ªd P. Prªy Part. 3. Haze enim noſtr¡ non funk
inſtítuti. Itaque , rebus cum Friderico tametſi ad vota non abſolutis , Ladislao Regí,Guber~
nqtor Joannes Corvinus de Hunjad datus eſt,fuit ue jam,ann0 14.46. Anno adhuc priore,,
fimultates intra Comites Cilleae , atque Joannem e Hunyad viguifi'e , ex monumentis Ecclez
fiae Zagrahienſis ar uimus. Enimvero annis his, ſub nomine òclavonicz Bam' Friderieus&
Ulricus Comitcs Ciflee,0rtenburgzª & Zagoriae ¡nveniuntur , ut ex mandato quodam de per
agenda. inquíſitione contra Joannem Zekel de Zenth Geu rgh Dªl. Croatia-que Banum & Prio
ratus Auranae Gubematorem, ad Capitulum Poſçganum dato, clarum eſt. In quo manda.
to Gear z'us Glaynar Comes Zagrabienſis eXprimitur. Anno 1447. PrX-facti Cilleae Comi~
tes pro clavoniae Banis, hoº & ſequentibus annis exprimuntur in diverſis litteris, Sed &ª
fatus Joannes de Zekel , annis ¡4.4 . 14.4.8. nomine & titulo Dal. Croat. & Sclav. Ban¡ repe*
ritur. ºrdinationes quªevis mandata, quae per Joannem de Hunyad Gubernatorem
ad Sclavoniªm vel Croatiam dabantur, ad Joannem de Zekel Dal. Croat. & Sclªv. Banum
promota obſervavi. Sie 14,46. de reſtituenda poſi'effione Goricza,ViduaeJoannis Blªga erep
ta; Nobilibus diſtrictus Klokoche de ſolvendis Eppo Zagr. decimis. Budae Dominica alma.
rum 14$?. &0. . \ -
D' ¡dia haec, vulnul needum ſªnatum, praetenſionesque varias , adhucdum latitaates in
foripturis variis , diſtinctorum tabullariorum, quin ſucceſiive etiam vulnera. Sacrae Corona:
reliquerunt. Quamvis enim , fati Cilleae Comites, rªtione Comitatuum Cilleae , Ortenburgae ,
Zagoriae , ſeſe ſubditos Sªcra Coronae, ſub Sígiſmundo, Alberto, Vladíslao profeſii. fuel-int ,
ac pro talibus habiti; quin in anno 14.4. .joannes Hunyades occupata horum Comitum ter
ritoria, non niſi poſt juratam fidem ab ' lríco Comite, quod nihil un uam abſque ſcítoOrdiz
num Statuumque Hung-ªria efl'et moliturus ,at ueín horum arbitrio Jeincepª perſeveraturus,
( quod bene rectéve Cl. PUR- P. 3. pag. 35. ) eis em reſtituifl‘et; videntes attamen prefati Cil—
leªe Comites , Joannem de unyad , totius Sach Corona: Gubernatorem conſtitutum , quo ip
fis acerbius nil accidere potuit, Sclavonize Croatiéeque olim Libumieae Comites, ad partes ſual
atraxerunt, ſpecie libertatis avitze ſervandas , evitandazque ſubjectionis , Regni Hungariªn Stª
tibus. Porrò ut Cille'ºe Comites,ſe, ſibique adhmrentes fortíores redderent, Friderico Impe—
ratori fe ſuªque in clientellam tradiderunt , & reſpectivè Stiriae , reſpectivè Carniolia? Ducatui
ſuêre additi. Fatendum eſt: Sclavoniam diviſam evaſiſi'e.ea qua.- nunc inferior dioitur, una
cum Criſienſi Comitatu , Gubernator¡ Statibusque Hungariae acªba-fit , Bªnumque Jaannemde
Zekel ſecuta venerataque eſt; Comitatus autem Zagrabienſis Varªſdinenſisque,Comitibus
Cilleae adhaeſerunt, ao ut diſtinctum Reípublicae corpus fe eonſiderárunt. Joannes Guber
nator ,cujus periculi negotium effet perſpiciens, adverſuscprzedictos Cilliae Comites, illico ae
fuíſi'et conſtitutus Gubernator mOV¡t, eos ad debítam obe ¡entiam reducere ſatagens. Friden
ricus factum hoc , ut illatam fibiinjuriam ad Status Hungaríae defert , quemadmodum ex epiſt.
al. Joannis de Zredna deduceretur. Hae joannes , reliqua inter: dum o/Z multiplzces in ter
r'a Ca’lºglle crudeles , ¿3’ inhumanas injuriasfitſèeptas, nuper D., arones ¡wins Regni ,
provocan: arma adverſus Comites Cilia movere decrevg'ffiênt , ego ranguanz Capitaneu.:
in id opus de utqtusfui , narratisque circumf’cantiis quibusvis: inter que szedImenta,
adverſitates provocationes, nec guidem evitan' potuit, guçminur ¿femme alzquazpraes
ſèrtim in his locis, quee mixta fimt tenutis prafatorum Comztzzm CIlIae , etzamfizbdztis ſé
renitatis Vrce inferrentur Be. [Cªnnes his litteris2 díſtinguit ſubditos terrasque Comitum
Ciliae, a territoriis Friderici Imp. De his diſcordiis, utilem laudandamque collectionem h¡
yyy ¡ªªª
Hſtor. Baltlzaſar/is Kerry'elich.
 ª7o Notizie Pralimtnares Pannonia Veteris Periadus III.
bet Clªriſi'. P. Pray P. 3. De Sclavonia hac ſuperiore , ho'c eſt Zagrªflièffli, Varaſdínenſique
Comitªtu ,qua ratíone concluſum fuerit, nec ille refert , nec ego erui. Arguo deducove ex
Ínſtrumentis que Iegi, vel obtinui, negotium hoc diffimulatum fuiſi‘e, ne moles. hªze, aliís
obſtet, prªcípuè cum fpes fuerit, Ladislao gubernaturo, ſciflïonem hanc SClavoníe, levi ne—
gocio terminandam. Sane ad Conventum Statuum RegníHungaríae , Buda: Anno 14.47.habí—
tum , ex Comitatu Pqffiêgano ( vide C]. Pray P.3. Anna]. pag. 6 1.) Georgius Thembald de Sta.
ros , Andreas de Hanya,&Georgius de Vayda , ex Verocen/i Sebaſtíªnus de Koramzº, Be
nedictus de Alap , Albertus de Barony, & Domínicus de Enyſe, de VaZ/co Ladíslaus Veres ,
Ladislaus de Stricze, Ladíslaus de Iske , &Adamus litteratus. De Regno Sclavoniw , five
Comitatu Criſienfi: Georgius filius Simonis, alter Georgíus, filius Ivan, Joannes filius Vití,
Petrus de Fízed , alter Petrus de Zenahraſt,& Georgius de Magalocz. En fundamentum Con
troverſim Veteris , de Sclavonía inferiore, intra Sharm Regní Hungaríªe atque Sclavoniae , to
ties agitªtz. Zagrabienſis & Varaſdinenſis Comitatus Nobilíum -univerſitaª, ut Comite;
C'IIIÍX ſequens, eoſdemque pro Banis Sclavoniae recognoſcens, non ſolum nuncíos nullosBu~
dam ad illa miſit Cºmitia., fed ſcripſit epiſtolam , adverſus Joannem lamentatoriam tenore fc
q uenti. -
,, Spºectabiles Mªgnífici Viri, caetaríque Regni Hungaríe Nobiles, Domini honorandí.
Ñ Fidele obſequium cum promptitudine famulªtUS. Noveritís uod Magníficup Joannes de
,, Zekel de Hunyad , Gubernator Regni Hungaríae , Circa Feſtuqueati Michaelís Archangeli,
,, nunc proxime preteritum , his diſturbíorum temporíbus ,miffis & deſtinatis jobagyonibus,
,, hominíbUSque &1 familiaribus ſuis in poſi'effione Bosjako commorantibua,quaſdam poſi‘ef
,, fiones & porciones poffeffionarias Nicolai , filii Lªdíslai deLadomerecz; nec non Gr oríí,
,, Pauli & Ladislai filiorum ſcilicet ipſius Nicolai de eadem videlicet Lodomerccz ¡medi um,
,, ac Lakthecz & Glavnicza VOCªtª's: ac porciones Poſi'effionariaa in pofl'èflione Belavar voca
,, ta,in Comitatu Zagrabïenſi habitas & exiſtentes, per ipſos omnes, jure & titulo, nunc &r
,, ab antiquo ſpectantes, & pertinentes , culpa eorum fine omní, ſimul cum molendinis, flu
,, viis , nemoribus,& aliis fuí¡ utilitatíbus &pertinentíís univerfis qccupari fecïſfet, Occupa
,, tísque uterentur etiam de przkſenti contra. Tregvam public-.m non rídem ſancitam,conſe
,, quenter potencia mediante. Super quo rogamos ipſªs Vras Ma niffcentías , uatenus prªx
,, fatas poſi'effiones & porciones ípforum pofl'effionªrías, per eun em Zekell , lc potentiona
,, liter occupatas,juxta vim & formam Decreti, nunc per veſtram univcrſitatem Nobilium
,, Regni Hungariac ſiabiliti & ordinati , eisdem eXponentibus remitti & reſtitui fªcere digno
,, mini & velitis juſtitíá mediante. Scripts. Zªgrabiae in Octaviª FeſtiEpiphaníarum Domï~
A; ni proxímè praeteriti,Anno Dni 1447. Przſentep autem figillíIJudicum Nobilium feei-nuo
Ñ,, confignªri. UniverſitasNobilium Comitatus Zagrabienſis. ,, Harum littetªrum fide,ab e
,rudíto D. NN. ex Trnnſilvania conſultm , qua: mea fit opinio de Natalibu¡ Jaannis Corvíni Z
cum ille plenas eruditione litteras de hooar umento ad me dediſi'ct, repoſuide generº Zeke‘,
Joannem fuíſi'e,dum & Thuroczius cap. 4.6. oannem Ze/cel( uem Gubernator, Bªnum fe
cerat Dal. Croat. SCI.) Domini Gubernatoris Conſªnguineum giceret. Notarot autem Iſth
vanffius: Johannes Zekel , huic nomenfuitſècula ,ſic a Value/11's è’ T/zraciòus vocaba
tur,jam Huniad ab Ungaris , ei dextra manus detruncata in ralio fait, ò’ jacetz’n Al
ba Tranfilvanice ſèpultus. Sunt varitª diverſeque opinionel e natalibuscloannis. Hi Sí
giſmundi Im erat. filium Nothum contendunt; Alii Elíſabethaz Ludovici quam impudí
Citiz- accuſat xcell. D. de Monacil, ut propterea ex Scaliáeril genus Joanniipoeªcur_ Prem
temJoannis Gubernªtorís, a Demetrio Eppo Zªgr.olam fuí oeduoatum , & cum Hegvide in Po
]oníam conceffifl'e, ubiJoannes Gubernator, ex le ítímo thoro fuifl'et progenitus &0. Sed
cum ejusmodi quaeſtionem Ñ nullius publican utilitatls effe, ſciamu¡,eam lubenter omittimua.
Mallo ſcíreJoannis Gubernatoris elgregía de Regno promeríta, ac Natal“; plurísque facio
illius virtutes , quam progenicm. ulchrum eſt clªro naſci genere, fed longe ſplendidíus , iii
effe virtutibus , quee oríginis non folum tollunt maculas , verum poſterítati omní,ſunt lux,
amor, precíum. 1d quodjoannes Gubernator eſt confecutus.
Ex relatis Sclavoniae diſcordiis atqua ſchiſmate valdemagno, ſequellae multas funk, quª
rum uaſdam memoratº debemus, ad tantorum quae conſequentur intelligentiam. 111i qui
Joanm Hunyad Gubernatori, Statibuſque Hungaríae adhazſerant, in Gara, five Gariclz Rei
Publicae quaſi fun: locum fixerant, fic enim in quodam mandato : Joannes de, I-Izznyad Re
gni Hungaria: Gubernatar , Joanni Dal. Croat. &Selma Bano , /àisguc Camiribus ò’ .Sa
crce Corona: fidelibus in Gara corg/Zitutís. 14.4.7. mandando: ut rebelles Prªdiales Dorc
theac de Blagay compeſcant. Hzc Dorothea Martino de Frangepanibus anno 14.4.8. nuptª ,
prwſehte ſuo filíoJoanne Blagay, in Feſto S. Scholaſtícae, in ºppidojaſzterbªrſzka, medíetatem
' › - Caflro
 Sclav. Crear. DalmatfiszuciBusRegíbmçue Hungaria. 071'
Caflroru m Verbaaz , &Kozara cum pertinentíis olim , juxta litteras Sigiſmundi , ab ejus Pri
mo marito poſi‘eſſorum , ipfique le atorum donat ex affectu maritali Martini de Frangepnni.
bus, quouſque Rex aut ali¡ ea redimerent, Cu¡ faflioni conſentit filius Joan. Blagai, condi
tione ea: ut neuter fuam porcionem fme altera redimendam det 5 nec unus alterum quºvis
modo ex ſua medietate excludat,fitque mutua pro caſu deſectus alterutrius ſucceflio. Sub
Vinculo 15ooo.fl.totidemque Re i folvendorum , fi alteruter conditionel violaret. Hªeeideo
inſeruimus , quod Kazara G’ Ver aq Caſh-a, nunc Turcico fubfint im rio, adeoque ſi re
deant aliquando, quo pertineant ſciri-queat. 111i vero Sclavorum, ui &imitªn Cilliae ſeque
bantur , Zagrabize fuam ſetvárunt Rempublicam. Mutuis fue e cie ¡bus, continuis autem o
diís, invicem ardebant. Illi, quia ad mmdatum Hungªrias tatuum ¡448. caſtra &caſtella
ua‘zdam , qua‘.- fuis propriis ¡mpenſis confervare non poterant, ut Babcſª. , Lonka &0. diruiſ
?ent , ªb his damnati, proſcripti ue fuêre,ut ideo 14.4.9. Caſpar Chupor de Monoſzlo , hoſtili. l
tates graves per Zagrabienſem omitatum fecerit, devaſtando Sziſzeg, Zela, Urith , Duficza,
partefque Savanas, que Clara funt, ex relatione facta in Vigilia Aſi'umptionis, Principibus
Cilliae. Item , eſtò ſtatutum fuerit Cªp]. Zagr. decreto Comitíorum R ni Hung-aria? anni
14 o. in Kemlek per Cíàſmenſes. Anno 1451.Joannes Gubernator Kemlï occupa vit, ut do
cet roteſtatio; caufa ªutem occupationil fuerªt , ne Cilliae Comitum ju riſdictio extend-Itur.
Hoc eodem anno Fridericus Cilleae Princeps & Bmus Sclavonik, in ſui praeſentiam citave—
rat Caſparem Chupor, ob patratas ſuperiores vio'lentias ,eonvictoque per contumacianſ,dum
Chafmenſes Canoniciexecutionem intentéffentdpſe 1450. iterum bona Capituli ſpoliat. Cu
jus rei confideratione merendasque Roma: gratias( dum Venetae etiam in Dalmatia, legem Re
m Hungariªe, Pontífice interpellante, ut fateretur Farlatus T. 3. abrogáſi'ent) legem tulie
Fridericus, p. 176. Hiſt. Ecol. Zagr. deſcriptam; valida nempe ell'e legata donationesquefun—
. dorum immobilium Capitulis monaſteriiſque. Hze res gravis fuit Hungaria-,quod leges
eorum, Príncipes hi tollerent, hine Andreas de Biſitricza , dum reclamáſi'et, in crucem [LI-
bito agitur, ejuſque bona, quee in Comitatu Zagrabienſi babuit, ad Fifcum ſuum Banalemjux
ta antiyuam inquiens Regni ç/Zzus confitetudznem , devoluta declarando , apprehendit, Per
ſcribendo iſta Prmcipes, NIcolao de szakna Vice-Gubematori Tranſilvaniªe. Hic Status
erat Sclavoniaz, tempore hujus intereÏni, qua: fecuta funt, in Ladislao dicemus.
Ad cognoſcendas res Boſniw,ut is erant temporibus, communicamus eruditis, Decre
tum Stephan¡ Thomas Regis Boſniae ultimi, anno 144.6.latum. Hoc Andreas Cachich Mioſ
fich lector jubilatus, in fuo Dialogo, vulgar¡ Dalmatico ¡diomate edito 1756. exhibet,eſt au
tem tenoris ſequentis.
Nos Stephanus Thomas DEI Gratia Raſcíae , Servia? , Boſuenſium , five Illyricorum
Primordiae partium Dalmatiae, & Corbaviae Rex &c. Memorize mandamos vígore preferiri
um figniſicantes omnibus quibus eXpedit &c.
Convenientibus in Pago TIO/ira Cognitz in Generali ncſtra Congregationefidelibus
¡zo/Iris univerſzs Pralatis, Baronibus, Vaz'vadis , ac Procerz’bus elec'h’ſgue omnium Co—
mitatuum Re ni noſZri Nobilíbus , guibuſêum ue tractantibus de [lis, qua? ad utilitatem
fimt Regni,¿naflri Statusïguibus diarias la arantibus, &ª can/_èrvatianem Regni re_
ſ icientibus, idem antedz’cti raceres Inter alzas eorum laudabzles ordinatioms exhi
fuerunt B praſèntaverunt cerros articulos, nempe szraſèrlptar , humiliter ſüpplz'can.
tes, ut eaſdem articulos confirmare dignaremur. Quorum guzdem articulus talis cſZ.
.t. Ne Manichez' napa Temple: carſtruerem‘, nec vetera collabentia re/Zaurarent. 2,.
Quad bona Eccle/iís non auferantur. I 3. Si quis extractOfladia occiderit ¡¡eminem ,.
Regalz' Judicio tradatur in carcerem &ª amm'a ſúa bona ividantur in duas pªrtes,
una Regal¡ Ejea vendicetur, ¿ª alía Elm , ſ_èu Cºínatis uelparentibzzs jagulatz. 4.
Quad Corzſiliarii,Secretarii, Vajvadw {5’ Comztcsſè Is Regla ,po/Z adhzêitzonemſòlent
niter Regi
_ſiper prox/Zen:
Re em juramençum.v
Raſèzſice, Baſizlc,ffiu 5, _Quad Herczegh
Mjlllrlcz elzgatur, Ez'banc‘h
poſl Ó'abbfzſitzllegztzmus, mª
eçectzonem pra/let jura-5
A mentum [fc-gía? Maig/lau, ſi autem non pra/fno juramento qffïczum exercere prafitme.
re: , cum Jl/Iaje/las Regiapuniaz‘. o’. Quod zncç/Zçoſi,&’ corruptores canſànguzneaI-_um
ſüarum, pana ejpitali pum’azgtur. 7. Quad tradztares caflrorum, velP/iwrumDomzr-zo~
rum, Fama infi elitatis, part mado czgfflòresfalfizrzz maneraſ-um punzantur. In cum-9
rei memoriamfirmitatem ue perpetuam corz/Zztutzones ¡Ip/às m praſènteaz. lzbellum cam
ſcriptas, ò’ pasitas, de aminorum Pra]at_or;ur¡z,lVa]v0dqrum, Ez’ Nolgzlgum, ac totzus
egni volzmtate , 8 consilzo cammum nofflrz_òz’gzllz appenszoneeonjmururt feczmus. Da.
tum Cagnitiiper manus Revereadi Patrzs m _C/zrçſta Damm; .szlennrz Vladmzravzeñ
Epi/¿opi &cz/èvimsis , è' Narentmarum Eacleszarum Gracanzcz mus Aula: Iza/Im óe.
YYYª Fª‘ª‘ſ
n
 \

37g Notitia: Preliminares Pannonia: Veteris Periodus IH.

crezarii, 8 Grmcanicarum litterarum, ac legum Docto'ris dilect'z, ò’fidelz’s noſtri. Arz
no Salvatoris 1446. In Fe/Zo Sancti Joannis Ba ti/tce Re ni vero noſZri tertio. Proe
_ſèntíbus Venerabilibus in Chri/Zo Patribzzs, ò’ ominifv, ¡loma E iſcopo Faremi A
Fq/Zolica’ Sedz's Legato. Thoplzano Dloclea’ſèupecízmcePatriarcliïz mſtriRegniRas
cia: Grecarzici ritus. Maximo Service Metropolitano ercnzici ritus. Joanne Maza@
flíetropolitano Gracanici rines. Theodoro Paugna Metropolitano Grcecanici ritus,
ceteri@ue Dominis, ac Vladiczs nq/er !ªe ni de ritu Gracorum. Item Reverendis in
Chri/Zo ac chariffimis Patribus Ordinzs ó. ranciſèi Ezgenz’o Summapartium nq/Zri Re.
¿mi , Raſèíae Nuntio , 8 Commifflzrzo A _qflolico , _ac enerali Inguisítore, Mchaele
Jadrenſè Vicario Bºſh@ Fratrum pra: le?: Ordínzs. Item/Pectant'lbus, ac magnifica*
Stephano Her egh Sancti Sabba: cumfilzilrſüz’s. Radiv oj C/zarz'fflmo ¡IQ/tro fratre ute—
rino, 6' Bano azcze. Radivai Vladmirovic/z Comite {5' Judice curia: ¡IQ/Int. Stepha
no Vladkaviclz comiliaria nQ/Zr0,ac lgffore Bano, Joanne Cavachich Vajvodapartium
noſirarum Dalmatiae. Petro Paulovich Vajvoda Glasinczj , 6’ Dapg’femrum nq/Zro
rum Magiflro. Paulo Cubreticlz Vajvoda Zuorni/(ij fifa 1'/er Pincernarum. Nicolao
Altomanoviclz Vajvoda Vaglievi, è’ ;Ir-¿efecto partium egni noſtri Servia-r. Vallemi
rp ſamametoviclz Vajvoda, ò’ prcçfecto Regm noſíri Raſciae, ò‘ aliis quam plurimis
Regni nQ/Zri Vajvodis, Vajvodatus tenentílóuskſiº’ honores.
Item ad illuſtrªnd¡ factajoannís Gubernatorí¡ , & quorundam corrigendos errores ; quo.
rundzm Vero confirmªndo¡ commentarios, deſcribimusJoannis Gubernatoris donationem , fa
ctam Comic¡ Georgio Nifl'enſi, qua. demonflratur loca. donàta , ¡d Sacram Regni Coronam
P ertmerc.
Ñ No¡ Mathiasv DEl Grªtia Rex Vngariae, Dalmatiw, Croatia, &0, Memoria,- com—
,, mandamos tenote prªeſentmm ,.ſi nlficantçs Omnibus,& quibuſcunque expedit praefentibus,
,, & futuril, qualitat noſtrw Malo tls venlens ad praeí'entiam Magnificus Vir Come¡ Torneo
,, Mamauich de Zuonik,$tarofla Regni Raſciae, Dominus in Voyniza &0. Id prªſem vero
º, ſummu¡ Vayvoda,nom_1r_¡e SoreniſiimiStephani Thom:: Regis Boſnas, in Prouinciil Raſiiae,
,,~ Podriniae, Solíaz, Marmmaª, &c. Generalisque Vicarius, & Gubernªtor, fratriª filius q.
,,Ñ Magnifici Comitil GeorgiiGenitons
lo pendentifeliciffimçmem Niffeníis,0xhibuit nobis
noflri Ioannis &0.membranam ſcriptam
tenorie infrafcripti oum cercoauláo~
, Pªtenuam ſ 'o

Ñ ritate noſtra Regia. Confirmari, approbªri , & conualidari , videlicet.

,, No¡ Ioannes de Hunniªd, Vaivoda Trªnſiluaniae, nomine, & in perſona Soreniffimi
,, Principis , & D. N. , D. Ladislai DEI gracia Hungariae , Bohemiª!, Dalmatiae, Croatixªeque
,, &c. Regis , Auſtriae , & Stiriae Ducis &0. nec non Marchionis Morauiaz, &0. in prórdictis Reg-
,, nis Hungarize , Dalmatiae, Croatiasq. Gubemator Conſtitutus, memorias mªndamu¡ omni
,, bus & fingulis, praeſentibm & futuris, perpetuiª temporibuu, quod cum poſt pugnªm in
,, Campo Koſouo , cum Amuratte Turcarum Sultano commiſi'am ,in rºditu noſtro ad Pªrtes
,, Hungariªe, opera GeorgiiDoſpotiPrincipis Seruia: , immomori¡ immortalium beneficiorum
,, noſtrºrum eidem collªtorum, cªptiuati fuerimuo, ſtudio tªmen, & fingulari virtute po
,, teneis Virí Comitis Georgii Mamauich Nifi‘enſil,ComitiI Perpetui de Zuºnik, Stªroſtaªquo‘
,, RegniRafliç,Do_mini in Voyniza, cariflimi oonſªnguinex, qui fui' ex ditionibm collacta'
,, valida militum manu, ad Zmiderouiªm vrbem, in qua dotinobamur aduolando, &magnum
,, terrorem dicto Principi Georgia incutiondo, no¡ ex eius manibus erepti, & liberati regnis
Ñ, noſtrae Gubernationi commiflis, mªgnª virtute, &dgloria fue, reſtituti fuimus; Cum u.
,, prmterea grata recordatione in memoriam nobis rc eat, quam fidelem nobie, 81 Seremſſiy
Ñ mo tuno temporis Vladislªo Vngarim Regi Domino noſtro,optimaª memoria), operam na
,, uauerit , quando ſuperíoribus annis, ipſius conſilio, *Se ªuxilio ,Bulgarico bollo, Turca¡
Ñ ingenti ſtrage, primo ad Morauam flyuium ,deinde ad Cunouizaw , praeſento d. Rege profil
,, gauimus, capto ipſo _eXermtus TurcmPuce Haſgmbego , repetentel etiam ingentia mel-it:
Ñ Comitis Goyko patria eiuſdem Georgu , tam erga. no¡ , quàm Regnum Hungarie, & Praz—
,, ſertim olim Sereniſiimum Regem noſtrum , & Auguſtum Imperatorem Sigiſmundum feli.
Ñ Ciſiimaº: femper memoria,- .- Hinc qui tantorum beneficiorum memores ,vt perpetuòefl‘e de~
-,, bemus: ita. ex parte debitª grªtitudine reſpondere intendimus, & volumus : hac noflra pa.
,, gina ſemper,& vbique virtutem ipſius teſtatura , damus, & perpetua donatione, irrouo
,, cabiliter transferendo,donamus omnia illa Oppida, Arces, Pagos, &Territoria , qum per
,, díctum Sereniſiimum Regem Vladislauum nobis pridem donada fuerunt, in Comitatibus Cu
,, cieuo, & Braniceuo, praeſertim vero Oppida cum fuis aroibus Iagodnam, Raxgnum ,Lomª
,, nizam ,Strazam,Conſtantinouum, Poſtranam, Bukouskum,Guozdenizam cum ipfis Pri
,, mariis locis, Cucieuo , &Braniceuo , aliiſque oppidis interioribus , villis, pagiº, manſioni—
ua,
 òclav. Craat. Dalmata/‘ab Duczlms Regtbusgue Hungariq. :73
,I
bus , eorumque Ómnibus pertinentiia', montibus , pratis , ſiluis, fluminibus , eorum ue d:
Ñ
curſibus, & promontoriis ,à ripa Morauae ad Danubium, indeque ad terras Dominij vrbis
Nllï'enſis, antiquiſiimi Patrimonij familiªs ſuae Mªrnauich, ad cuius diſpofitionem ,liberunh
»q
ue Dominium , omnem auctoritatem, iuriſdictionem in eiſdem locis, omnibus & fingulis,
Ñ
à dicto Rege nobis datam ,& donatam, perpetuò transferimue fine vlla conditione, limita
Ñ
tionevè, cundemque Comítem,loco, & in perfonª noſtra, ſicuti poſteritatem eius, in er
Ñ
petuam pofi'eſiionem dictorum locorum introducim us, & introductum manutenemus. Bª
I’
te Segedini Anno Domini milleſimo, quadringenteſimo, quªdrageſimo octauo, die vigefi.
I) ma Decembris. ‘ ~
,, Nos itaque petitione dicti Comitis audita, & admiſl'ª , pmfatas litteras Genitorii no~
Ñ
ſtri nullibi vitiatas, vel ſuſpectas, cum omnibus contentis clauíulis, & articulis, accepta
’í
mus, approbamus, & ratificamus , pro eodem Comite, ipſiusque hóeredibus, ac poſterita
I,
tibus vniuerſis in in perpetuum , przeſentibus noſtris litteris ſecreto figillo noſtro roborªtis,
z, Datum Buda in Feſto S. loannis Euangeliſtae , anno Domini milleſimo quªdringenteſimo,
’2
quinquageſimo nono. Sequitur ſigillum cereum pendens ex filo ſericeo viridi, nigroque
I’
intorto. In ipſo verò ſigillo quadripa‘rtito, in ſuperiori parce dextera , quatuor flumina.
9’
Hungarica, in finiſtra Crux duplicata , in inferiori dextera parte, tria capita Leonina cou
,D
ronata , in ſiniſtra Leo erectus , in medio vero quadraturae, auis Coruo ſimilis, Anulum
Q,
roſtro gerens , orbieulari Circulo ,nomina Regis, & Regnorum in cera eXprelTa.
Adjungere quoque viſum eſt ſequentes Michaelis Zilagi teſtímoniales licteras, teſtis fa
ne idonei , & rerum noticia pollentis, que funk:
,, NOS Capitulum Eccleliae Tininieñ memoriae commendamus, quªtenus accedens ad
Q’
przeſentiam noſtram Mªgnificus D.Franciſcus Berislauus deGrabarya cum comite Tomko
’2
filio olim-Iurkadini Mªrnauich de Zuonik Staroſtç Regni Raffie,Domini in Voyniza, 6:
O,
& Kamengrad &0. tanquam Tutor eiuſdem Comitic Tomko , & fratrum eius Pupillorum,
I)
exhibuit nobis quandam cartam pergamenam ſcriptam cum ſigillo cereo pendenti olim Mag
’I
nífici D. Michaelis Zilagi Gubernatoris Hungariae, requirens nos d.cartam facere ªccopiª.
D)
ri , & de verbo ad verbum deſcribi, prout ſtat , & iacet. Cuius tenor talis eſt.
,, Nos Michael Zilagi de Horogzeg, nomine,& inperſona Sereniffimi Principis, & Do
’9
ni Mathiae DEI Gratis. Hungarize, Dalmatize,Croªtiaeque &c.e1ecti Regis , Gubernator in
I)
eiſdem regnis conſtitutus, Memoriç commendamus praeſentibus, & futuris quibuſeunque,
I’
qualiter eo tempore , uo opera Magnifici , & Potentis viri olim Ioannis Vayuodae Tranſil
'I’
uani Cognati noflri,, Domini,nec non auctoritate Sereniflimi tune Regis Vladislaui,Re
Ñ
gnum Raſciae ab Amurate Turcarum Sultano reſtitutum fuit Uluſtriſiimo Principi Gear.
a,
gio Deſpoto nuncupato , eiuſdem Regis, ac praedicti Vayuodae, Praelatorumque, Baro
9, num , ac nobilium Regni voluntate, ita inſtante olim Magnifico Georgia Marnauich,Co
ª,
mite de Zuonik Staroſta regni Raliiªe & Domino in Voyniza pro Intereſi'e ſuº _ ªc filiifrª.
.9’
tri¡ fui Ioannis , appellati Tomko, canquam ~filio , & nepote olim Comítis Goyko Nepotil
Ñ
olim Comitis & Vayuoda? Rafliae Goyko Regis Vukalïini & Deſpoti Vgleliij frªtris feli
II ciiïimae memoria? affmium noſtrorum , &i eiuſdem loannis Vayuodaz Cognati noſtri, & Do
’a mini, declaratum fuit Vrbem Nill'am antiquum Patrimonium regiª familia: Marnªuich,
Ñ
cum omnibus Oppidis , Arcibus, Caſtris, Villis , pagi¡ , ac eorum Iuribus omnibun, & pero
tinentiis,quomodocunque ab antiquo tempore abſoluto Iure , &Dominio ad illam ſ ectan—
I)
tibus, realiter conſignari debere in perpetuum przefatis Comitibus’GeOrgio ,&Tomï(o eiul
I’
ex fratre Nepoti , ita vt nullo vnquan) tempore dictus -llluſtriſiimus Princeps Georgina De
I’
ſpotus,ſuique heredes, & fuccell'ores poſiint habere, aut praetendere Ius vllum in dictan¡
I,
Vrbem, &eiuſdem pertinentias , fed dictorum Comitum, & eorum Poſtororum intelliga
',,
tur, & eli'e debeat in perpetuum: Cumque nunc nobis in Ciuitate Peſth cum Dominis,
I’
Praelatis , Baronibus, ac Nobilibus Regni Hungariae, pro diſponendis dicti Regni rebus con*
9’
gregatis, idem Comes Torneo ſuo nomine, & tanquam hªsres praefati Georgij Patrui fui¡
Ñ
teſtimonium publicum a nobis ,caeteriſque Dominis nobiſcum congregatis , de dictaVolunta-x
,9
te Regis Vladislaui, & Ioannis Vayvoda: requiſiuerit, ac requirat, nos qui praefatis omniª
I’
bus rebus , cum plurimis prazſentibus Prelatís, & Barombus interfuimus, tenore prazſentí
um fatemur , &atteſtamur omnibus , & quibuſcumque perpetuis futuris temporibus dictan¡
I)

’J
Regis &c. Voluntatem de VrbeNiſi'a, ad fauorem Dominorum Comitum Mamauich , a.
Ñ
Rege , & Vayuoda prefatis, declaratam & pronunciatam fuiſſe, 81 executioni real¡ man
,í
datam, ªſi'entiente ipſo llluſtriflimo Principe Georgio Deſpoto. In quorum fidem prªeſen
’D
tem Teſtimonialem pagimm dedimus, & ſigillo noſtro communiuimus. Datum in Peſth,
\ z z z ,, vige
HfflorÑBaltñaſaris Kercfilich.

l /Í‘ff ª I
 '374 Notifica Preliminares Pannonia Veteris Periodus III.
” vígeſima die Congregatíonis noſtrç Anno Domini milleſimo quadringenteſimo LVIII, Nos
,, itaque Inſtantiam [uam rationi conſentaneam in omnibus agnoſcentes , dictam'cartam per
,, gamenam teſtimoniàlem continentiam expofitªm, & hactenus deſcriptam de verbo ad ver
,, bum diligenter contemplati , obferuatoque bene , & confiderato ſigillo cereo dicti Domini
’, Gubematoris ,cum fuís cordulis ſericeis, inuenimus eandem car-tam non adulteratam, vel
, raſam, fiue vítiatam, vel in aliqua parte ſuſpectam , fed talem , qua? public¡ inſtrumentiſu
²,, Premi Hungªríci Tribunalis ſpeciem oſtendat per omnia, & quee bene legi poffit, licet alí
,, cubi íam apices langueſcere víderentur. Quake poſtquam illam publícè legi’, & Capitula
,, riter Congregatis auſcultari fecimus, cognouimuſque cum przeſentieopia concordantem,&
,, conuenientem ín przſenti noſtra publica carta regiſtratam & ſcriptam , figillo noſtro Ca
,, pitulari ſolíto , & conſueto roborari fecimus. Datum Tinínij in Cathedral¡ noſtra Eccleſiu
Ñ Capitulo \olemníter congregato , die feſto ſancti Vladislaui Regis , Anno InearnationisDo—
\I U minicç milleſimo quingenteſimo, quartodecimolïendet ſigillum cereum ſimplex ex Cordu—
,, la duplici linea colorís diuerſi flauí nimirum & Viridis, impreſi'a Imagine ſancti Bartholomaeï
.”
A PTituli
oſtoli. illud: Partium Dalmatiae 8 Corbavia: Rex, quibus in anteriorí, & infra deſcri

bendo Decreto, Stephanus Boſnenſium utitur, Croatas diviſos fuiſi'e manifeſtat; horumque
pars adhaeſit Stephano, pars Cilliae Principibus, pars Hungariae Statibus, qua: ex dicendis cla
riora erunt. Dalmatia item univerſa, Venetís aſiociata quod non extiterit, caret dubio. Ra
uſium enim , cum datis ſibi a Sigiſmundo inſulis, juri iſthic Sacrae Coronª adhaªſit, mallu
itque libertatem ſervare, quam ineundae ſocietatis przktextu , aut protectionis ſub titulo, fi
Helitatis non fervatae, diſputªtioni locum preebere. Quare cupiviſi'em ſi Luciuª,afl'erti fui,
Almiſanos nempe , anno
voluimus Lectorem 14.4.4.. Sylvium
I. ¿Encamſi Venetis ſeſe
epiſt.fubjeciſſe , ration'em Cardinalem
78. ad Dionyſium dediſi'et. Caeterumreflectere
& ArchieppStri—

onienſem, inter calamitates Regni Hungarim relatis diſcordiis cauſatas, deplorare: Apud
ilifloricos veteres reperi , ¡ze/?rum Regnumflorentifflmum guondamfuz'ffe, ò’ hominibu.:
~ ¿ª opibus beatum.
Pontico, uſgue adCujus tanta 8latitudo
Au/Zriam, longitudoque
a Polonia uit, utAdriatzſicum
uſèue a &num a Carſtantinajvoli marigue
rotenderetur.
In cujus gremio ſeptem amplzffima Regna claudebantur , qua a Corona un aria: tan—
quanzfeuda defendeêantz ut merito quidam n_0n- tantum Regem ,ſèd Arc i-Regem,
vHungarian¡ [la ere dzxerznt - ~ ~ Nec gens flat In orbe tato, ua Vç/Zrum tunc Reg_
«num lacefflère auderet ~ - - At nunc quam lacerumſit vç/Zrum Regnum Ïpſiſèitis º -
-Veneti, qui yuondam profundo Civitatis fica tributa pendebant, jam Dalmatiam ex
-magna parte tenen: GC. , Obſerva \Eneam haud integram totamque Dalmatiam Venetis at
-tribuere, at tantum : Dalmatiam ex magna parte tenent, Combinatis iia, que.ª ſuperiui
ſcr¡pſimus, oratorem unícè non egit !Eneas , at veritªtis teſtem , dum conſtat Bu]gariam,Ser~
viam , Croatiam ,Dalmatiam, Sclavoniam,ex hi¡ partibus quinqueRegna, omiili¡ intra harª
Ducªtibus , aSacra Corona dependiſi'e. Venetos item tríbuta a ſua Civitate Imp. Occidentis
ſolviffe,ut ſuis locis ſupra effet demonſtratum. II, Dalmatiae par-tem , qua: Venetis ſeſecon
' junxerat, ob repetitas cum Sigiſmundo inducias, vel maxime conteſi'ae, ut pax Eccleſiae ena—
ſceretur, tªm ob memoratªs domeſticas diſi'enſiones, quam & ob Eugerzy IV. Patria Vence¡
ex familia Condelmeria, Pontificatum, fine proviſione remanſiſi'e. Iſto ut multum in resHun—
garicas influxit; ita miris modis potentiae ſuorum Venetorum extendendae ſtuduit; quod fa,
tis ex Platina aliisque conſtaret. Vixít Eugenius ad annum 144.6. adeoque an, 15. menſ II.
dies 21. in Pontiſicatu, creatus enim ſcribitur 1431. V. Non. Martii. Frequentius fcripſifi
,hortatuſque eſt Hungaros , Boſncnſes, Croatas , Albauenſes adverſus Tufeas , Veneto¡ autem
bella gerere per Italiam , tam E ugcnius , quam & Nicolau¡ V. ut videre efl'et ex Platina, paſ
fi ſunt. Auſtriacos ad ſervandam Friderico lmperatori obedientiam , non omiſit per cenſu
ram Nicolaus V, cogere, at de Venetis cogendis , five ad reſtítuenda ; five ad non invadenda.
aliena , ejuſmodi ?latas fuiíſe cenſuras , me Iegiſi'e non recordar, bene vero apud Cl. Farlªti
Spalatenſium abſolutionem a cenſurís, fi quas ſub Imperio Coronª Ungaríaê conſtituti ,incub
riſi'ent
Anno 1453. poſt ‘ſuperatas tot tantaſque moleſtias, P. 3. utiliſfim‘e a Cl. Pray collectas,
:& exhibitas, Ladislaus tandem regere incepit. Defectu crediderim Coronas, quamvis ſub
-Vladislao annulata fuerit ejus Coronado, coronatu¡ iterum non eſt, annoſque Regni fui ab
-anno 1440. diplomatibus inſerebat,ut videre eſt in Decreto ſuoI. Feſto B. Dorotheae expedi
to. Ulricus Cilleae Princeps,ſummam gubemationis Obtinuít, cujus apud Ladislaum poten~
tia , & conſanguinitªtis ratio, Sclavoniae noſtríe, non parum obfuit. Recenſuimus ſuperius,
ob ſciſiionem memoratam Sclavoniw , hanc ut ſuperior hodie nuncupatur ,Regnique Croatia?
' nunc
(
 Sclav. Croat. Dalmath‘zb Ducibus Regibusgue Hangar-ice y, S75
nunc venit nomine, Cillienſes , ut /iiaeproprietatis ſuique Principatus tenuiſi'e. Criſienſia
Comítatus , qui Joannem Hunyªdem‘ gubernatorem agnoverat , reſiſtebatq'ue Cilia: Comiti
,bus , anno 1449.in parte ſaltem ad Cillejenſes rediít. Enim vero ex autographo deſcriptam
habemus ſententiam prorogatoriam termini egregío Henningh de Zomzedvara in cauſa habi
ta cum Civitate Regia Zagrabienſi, cujuª initium efl : N'os Ulricus DEIGratia Cilia,Or
temlmr a?, Zagoriaegue Comes, nec non Re ni Sclavonia: Banus , memoria commerida
mus. uod nobis feria 2da roxima pofl ác’i’avas Fe/Zi B, Georgii Martyris , una cum
Regní Nabilibus profacien 0 moderativo judicio cauſàrum , in Sede Iza/ira. iadiciaría
ſèdentibus, Egregius IIenning/z de Zomzedvara &0. in fine autem: .Sigillo Vice-Bano
rum {F Comitum noſtrorum Crifierçſzum,fecimus conſignari. Datum Criſii tertio die
termini pra-notar¡ An. D. 1449. Qualíter autem iſtud acciderit ? conſtituere nequimus ;cre
dimus attamen hoc eveniſi'e, poſtquam Joannes Gubernator un. 14.4.8. uná cum ͺanne Ze
ke] cognato ſuo, & Dal. Croat. Sclav. Bano iviſi'ent adverſus Turcas. Suſpicari poteſt Zªg— '
rabienſe Capitulum ad praemiſi‘a influxiſi'e, cuin Caſpar Chupor de Monoſzlo, bona Capituh'
Sziſzeg, Zela &c. fuerit deprmdatus, & Jaarmes Gubernator 1451. Caſtrum Kemlek a Ca
pitulo reeeperit… Porrò in fcxedere i110 quod Hungari, cum Auſtriacil, Bo'hemis, Morªvís
contra Fridericum iniverunt anno ¡4.51. ( vide illud P. . Anna]. P. Pra a pag. 80.) nullus
ex Sclavonia ſubſcriptus legitur; verum: Item NOS hª idericus ò’ ricas DEI Gratiſ:
Cilia: , Ortemburgcz Zagoriague Comite? , nec non Regní Sclavonia: Bani, ro nobis, G'
pro Ómnibus dominiis Incolis domuzorum mſtrorum. Hac ſubtilitate i] i, Sclavoniaru
ſuperiorem ſuum dominium , & Sclavonlae incoles fubditos ſuot intellexerunt. His aoceſfe
runt ponderantes circumſtantiae , equidem Ladzslaus fer. 6. poſt Feſt. S. Georg. anno 14.53.
R ni fui 13, Vienná , uníverſas collationes Yorumlihet beneficiorum in Eccleſiis Zagrabien
ſi ::Él Chaſmenſi per Príncipes Fridericum & _lricum Sclavoniª.- Banos, hactenusquibuscum—
que Perſonis fªctas, ratas haben, & jure Patronatus ſui confirmat ; Fridericus autem Feria
,6. poſt Feſtum SS. Corporis Chrlſti , ad lnſtantiam CapliZagr. mandat fulvi decimal, uibus
,litterisz Georgium filium Farcaffy de Ebrees, ex rimit Comitem, Comitatus noſtri Zagra
bienſis; Erhardum Hohenbrat Capitaneum , Cq/Frl nQ/Zri Medved : Sebaldum Maur Cªpí
taneum , Civitatis nO/Zra: Zagrabienfis:-]oannem Zmolík Capitaneum ,Caſiellínq/ZriZtup
' nik ,8 Comitem Campi noflri. Zagrabzenfis Turopolenſis: Benedictum Thurocz de Lud.
breg Comitem , Comitatus Princzpis Ulrlci de Varaſd , Petrum autem Kaſnar Caſtellanum
'Ulrici Bani de Ralconag. lmmò Ulricu¡ Vienna Feſto S. Bartholomaei , Privilegia Eccle
ſiae Zagr. &Chaſmenſis confirmavit. Anno 14.55. *Joannem Byt/zovecz de Gereben , fuum
Vicebanum & Comitem Criſienſem, vocant in dªtis litteris Feſto S. Dorotheªr. Hzec quzvis,
iſub fiducia nexus ſanguinis atque curatellm Ladislai Regis actª ſunt, maximasque deinde
_confufiones fecerunt. . _
Interim quia anno 14.53. die 29. May a Mahumede occupata fuiſi'et Conſtantinopolis, ,
metusjuſtus Chriſtianis incufl'us eſt,'& cumprimis ibi proximiºribus. Hungaria qua: eatenusdíſ
poſuit ,tcſtatur Decretum in Corp. juris Anni 14.54.. Quod obfervare digneris legereclue lector,
Quªedam ad ejus Decret¡ intelligentiam; quedam verò ex eodem notamus. Capitaneatus
'b'upremi , cujus dehinc in legibus frequens mentio,& in Sclavonia nunc etiam uſus, dum hic Ba
nis , per Reges nominatis ,ex Regum Privilegiis Offerri ſolet, tametſi perſaepe aliis quoque
'datos fuerit, ut ex memoriis hifi. Ecºl. Zagr. & Regní Sclªvoniae Actis publicis clarum eſt.
Anno ¡4.54., Articulo I. accepit initium, in Joanne de Hunyad, ante: Gubernatore. \ Offi
kium ejus ex iisdenz articulis, cumprimis 1 I. &z 16. deducitur. Palatinali dignitati, per fu
Premum hunc Capitaneatum, detractum ſatis eſt, ut in epiſtola ad Papam ªpud Pray P, 3.pag.
160. Joannes de Hunyad Comes Bffiricenfis ,ob officiumCapitaneatus ſupremi, Palatine
meter-is ue Baronibus Regní anteponatur. Erat autem hoc tempore , Regní Hungaríaª Pala
tinus, adislaus deGara. Res haec magnas ſucceflivè cauſavít díſcordias , hino Croatiª'
Bani, »Supremum Regní Capitangatum ſibi conferri volunt ante introductionem fui ad Ba
,natum, ne likes hábeant cum alio , qui in ſupremum Capitªneum eligeretur. Pro intelligen
do autem ejusdem Decret¡ articulo nono, noveris: diſplicuiſi'e perquam Sclavonia', uſurpari
incoatam , &ab his 'obſervatªm Comitum Cilliae potentiam, dum Comitatuum Comites, Ca
Pcrorum Caſtellanos , Comites ſuos Caſtellanosque exprimebant: dum item five occupatª No
bilium bona, five deficientium , Fiſco ſuo applicabant: verbò dum Sclavoniam dominalijuª
re regebant. Itaque mederi cupientes, poſtquam cognoviſi'ent Ulricum in ingrªtiis efl'e La.
dislai , Viennique abiviſi'e, medio Petri Lectoris & Canonicl Varadienſis,~ Alberti item de
Hªngacs Praepoſiti Quinque-Eccleſienſis , Joannis Bythovecz de Gereben , & Caſparis de Mo.
noſzlo, effecorunt; u: Buda:: in Dioeta an. 1454. ſequens conderetur articulus 9. Item qumeS
zzz z l c
’ d
 176 Notizie Preliminares Pannanic Veterzs Periodui* III.
.leera C'ivitates ,tam rio/ira* Regales , è’ Regínales , guàm dominorum De/Zwtc, è' Ca
mitis. Cïllicz, aut aliorum Magnatum; nec non totum Regnum nq/Zrum Sclavonicz - -
eonnumerari debeant è’ - - exercituare. Obſerva Totum Regnum Salavoniw, ob ſciſſio
nemnempe ſuperius infinuatam , inferioris nempe &z ſuperioris Sclavoniae, quª ſuperior ad
Comitum Ciliae Principatum trahebatur. Item: Regnum merum Sclavoniàe, ad firman
dum , Regnum hoc efl'e Coronª: &Regummequagluam Comitum Cilliae Principatum. Joan—
nes de Gereben Banus Sclavoniae hac occaſione ſub his Comitiis fuit conſtítutus, Verum
quiª abſolutis his Comitiis Comes Ciliae Ulricus ,in gratiam reeeptus fuerat, ªc priori officio
reſtitutus , ideo anno 1455.Banum de Gereben , in reſcripto quodam, ſuum ªppellat Vice-Ba
num. Illamque conſtitutionem Diaetalem, eflectuari vetuit, fed in locum exsrcituationis ,
juxta articulum XI. quin ampliorem è Selavonia erªſit pecuniªm. De his, cum lamenta ad
Regem fuifl'ent delata , per Ladislaum Cuſtodem, & Clementem de Gara Canonicos Zªgra
bienſes, quamvis ad /iyeciem idem Comes Ulricus procuraverit confirmar¡ de Dato Buda? Fe
ria 2. poſt Feſt. S. Georgii , Privilegia ſuper decimis Ozel & Ribnik , nundinis item Toplicen~
fibus, tamen mandavit Zagrabienſi Civitati , ut turrim Capitul¡ , in ſuperior¡ Regia Civitate
hªbitam diruerent, quod factum etiam. Sigiſmundus porro , reliqua inter, _Joanni condam Za
grabienſi Eppo, Zagrabienſem Regiam Civitatem oppignoraVErat. HDL-c ſucceſiivè qualiier
ad Comites Cilejenſes devenerit? necdum erui , remiſfam autem Sigiſmundo fuiffe,teſtamen~
tumjoannis 1V.Eppi Zagrabienfis relatum Hifi. Eccl.Zagr. pªg. 165.evincit. V¡ Caplo il
latae,LadiS]aus Rex , mederiſtuduit, mandans Bud@ Feria 3. ante Aſcenſionem Domíni an
no Regni ſui 17. Bohemia-vero 4. Chriſtiautem 14.57. Capitulum ad antiquam pofl’eſiionem,
ſed mortuo jam Ulrico, reſtitui.
Sane notatum in MSS. habemu¡ , anno 1456. quo Ladislaus poſt eliberatum Belgradum,
mortem ue Joannis de Hunyad, Ulricum Comitem Cilia?, Gubernatorem Regni Hunga
ria: dec araverat, juſtum metum fuifl'e Hungariae,ne Ulricus ad Coronam aſpiret,modosquo
fib¡ ſtemat. Hinc reliqua inter, Belgrªdi Ulrico per Ladislaum Corvinum objecta, Salapº.
nice quoque ſeparªtionem extitifl'e; mandatum ejus , ne pars illa Coronas, pro Regni adverfuſ
Turcas defenſione , exercituare audeat, dum nihilominus corraſit è Sclavonia pro ſua- líbidi.
ne pecunias. Hoc ill¡ integrum non fuiſi'e, ſtante Regis & Statuum Corona: decreto, quod
cum violaviſi'et , fe majorem Rege , & Stªtibus fªciens , periculoque exponens Hungariam , to
tamque Chriſtianitatem; ut Reg¡ & Cºrºnª infidelis _rebellisquffleo mªgi8_vivere non meretur,
quod artículo n. anni 14.54. ſtatutum effet; Pravngffa dz poſztzo exercztualis , ad aliguam
ecum’ariamſòlutionem , nullatenus, ò’ per nullum modum, per guemcumyue converta
zur: Quodfi per aliquemfacªt'um fucrit,pa-namfiententiw capitalis incurrat ipſòfaéïa.
Haec occiſo Ulrieo , promulgatª ſubito fuiſi'e,ad placandos Cruce ſignatos, docendumque: Ul
_rici mortem, poenam fuiſi'e legalem , nequaquam vero homicidium. Ladislªus Rex his audí
tis ,caedem donavít. At ob non delatum Reg¡ , a Ladislao Corvino judicium, cum tamen in.
auditus convinci n uiverit Ulricus , & ab eXecutione incoari judicium , Palatino Ladislªo
Gara. ( cujus officii :(lil'et, obſervªndís proſpicere legibus) anno ſequente Ladislaus Corvinus ,
~ Budae capcus,judicatus, damnatusque eſt. Haecſcripta pere iſtolªm fuiſi‘e,a Step/lana' Ar
ehidiacono Camarcenfi, Canºnico ò’ Plebano Baden/í, cgis Ladislaz' ¿ª Comitis Cilia:
Ulrici Cancellario , Buda mortuo &ſèpulto die 20, Decemban. ¡465.¡n variis notatis Vin.
kovieh , a Rittero relatis , habemus. Dolemus Epiſtolam integran¡ , a nobis deſiderari.
Lírica Comite mortuo, qui fui juris Principªtusque Selavoniam hanc ſuperiorem effo
,volebat,graviſiima.ª enata: ſunt de fucceſiione quzeſtiones. Multi hau memorant, juvat fEnea
Sylvi¡ ex epiſt. 253. ad Alfonſum Regem Aragonise‘ quª-ªdam exſcrihere: Ulricum inquit Ci
lice Comitan ~ ~ occijicm accepi - - acciflrem Comztís non eſtambiguum Ladislaumfuij:
ſè,filium Joannís Hunyadis - - credítum e/Z: non minus filiumprofug'fflê reipublica C/zri
Jiiana: in occiſione Comitís , guampatrem in prqfligatione Mahometis; cum Mahomtes
B Comes lio/ZesRelI'gionis çffenr ; ¿lle externas, htc dame/chas. - - De haredítate ejzu‘
controverſta fizborta e/Z.- guarfuerunt illi bona fizb Corona Hungarice ad Regent La
dislaumjine contentione pertinent: quaſüb imperiojacent , multíſibi pertinere qfflrunt;
aliz' ab ¿nte/Zara , ali¡ ex tç/Zamento Iza-redes ſè dictitantes, ut AlbertuSB &gi/inundar
\ Auſtrz’ae Duces , tum Michael Comes a debargen/is , ut Ulricus Comitis Gorizíce [ias,
bed potç'ffimum jus ad Imperatorem five are ¡Ii/inn e/Z. Concilium Pralatorum Baro
numgue , Ez’ Civitatum Stirz'ae, Carintlzice,Carnialicegue, ò’ Marc/lia’ Sclavonia: haberlª
-. placuit apud Grau-Zum. - - -- In eo auditi /ànt omnes, qui Cilejen/is Comitis heredita
tem adſè dixerunt pertinere. Denigue definitum ç/l, oppida, cq/Zella, arcesgue, que:
Comitis Cilia/&5 Imperiofugffint, in manu Imperatoris trªdi. Tumfi guisjuszjbz'lſiie
, - ' - l z
Í
 Sclactv. C’raàk. Dahgútjàb Dúcilvuskègzbüwue Hungaïia!, l _ 277
,Aug— A .. ª‘
/ibi campèkre dixerit , 'ab 'eo Patçnçluínçffe ‘,'àtgue lzo'c Puño Prqfeóïi Urbium , locorum
gue quorumc'umq'u'ªe ptgffeffloneffl 'tr'adidêre. Ladislauï Rqït’çfiw 'ura Sacrae Regni Hun
garian* Corona.- ,ſup’er Sclavpniae_Regno¡ſpecte‘_S ;Eme 'ek antez‘ríòribú‘k látís clara ſunt; five'hm'
tºdita'riam ejuªs ſúc‘eeffionemzcurh lius fueric líſabethª', filias Bá'rbax’à Cílèenſi’s , ſucjcede'
're jure debuekat¡ 5 Verum quia is", TublFriderici fuífl‘eç tutella‘, jiráecipué flüiïi Caliſtus Pam
tifex anatherba_ in Làdíçlaum Regem intentáſi'et', film 'eratqri Friderieo èſÏ'et \ñolefl'ul , cáce
rI debuit. Sclàbaïziá_initio àr'mi x457.ad Ladíªla'úm egein p'er ſuoſis i-e'óuiª’rxk ñiiïi‘dº’s, qu*:
etiam‘,',Regño Teguçnè diplomà›;çſt,llargitu3.',
No¡ Lpdísláuk_ .Ñ . l Ñ Dalmªtia?
DEI Gràcia@ Hungaríeª‘, Bohectmír, . A ,l , ,Cíóatié
, , &'c'.
r 'KRé‘ictn Ãúª
,, firiaeque &Sciyiáé Duk‘, neò !ión Max-Chio Mprªviae'ózc. ,Si nificamus tenòfe p'rè'ſè'ii‘tiüm
,, quibus cicpéáít dniverſis. ,Inferjc‘wjteros 'nunçioè Regni nóſtrl SclaYoníaa ad hdòſi’rhiflbè; Nºª \
,, ſtrªr Celſitudíñïb Vehíentes íri çóñſPe'ctuú'l , &‘Nóbíles‘, fidelçs noſtri dfléctí‘, Hénmſin'ª ‘
,, gus miles de Zor'rizctcdvaxf, &_Rç’txüs ‘ ‘épfgíi. deBiZa'd; 'ú'tiçíi Uníóérſicàfis Nobilíe
,, um ac aliorum Pdſi'dffiqnatol‘úm "hominutctn Zágrabiçnfis Comitatúſiszínipſoi'pmzªc ejusdem
,, Univerſitatís poniiníbhs & in jïçrſpníà, obísªuaç Praelatío ,y Batqníbctus j& Cohſilíalfíís no
,, ſtrís, expoſp‘e'runê ín fiüñc niodtmi: Quotnodo preteritís 'tem'poí‘ibúªsz .V_ieeBaïrªi ’dictí Reg
,, ni noſtri Scla‘yèóñizè; nec non Comites, ªéViceſiComítes ‘, &Judíceé Nobíli'ú'ni ', Coinicaèuum
z, ejusdem Regni; ítéffi_ dicatorçà .Si exªctores collçctaru'mfifeq Pkpvenkúuffl Bákdurinalium',
,. nobis , ex eodem Regno de' ànfiqua Fonſuçtydíne provenicnfimſin, 'cír'ca diéàtiobéth & èxa
,, _ctionem ao'rurſiidectt'n Provençuürgizplufes noyitªteà ipſis Nqbílibus &pofl'çſiiónctátis Loininibul
,,,z ªcJObagyonibus_'eç›rpmdemz ¡ion !'0qu
invenjendo iſindüxiflªent ', & a myltlªs pq‘etoſas; verum
jªm temporíbus etiani, incolas
‘pmteritis pxurítñuñi 'dathnoſas
‘czjúèder'n , ad'~
R'e ino’ª
,, ſtrí diverſimódègijaváffeñn .lnter qu_as¿ 'précipuè'hae effentè Unumque'r'nc'IúeÑ' ¡cum,
,, qui ab hujusmodi cóllectz márdurínzçll ouiqinó’ſuppórtatus éſi'e deberet; íti 'unóflò'ren'o auá
,, ri dícare; I'Iec bon de ſmgulis diçís ſex deqarios' ſoldínos ; ítem de unoqúòqiie ſigillo fimi—
,, liter ſex de'na‘iªios; & dé quíttantia ſeú ?Xpeditoria ², la. Denz‘éxtorqüe'ret. Rem per vPorta
,, rium ſeu hoſtiai-iüm ipſoruni 'exáctorum mªrfiuxinalium; ’a quolibet ‘Villicò intrahte imus
,, denar. & ae ſi'ngulis' dícíê ſirñjlífer unus denár.‘éxigªtur &pi-ecipíatuí'. Pràªitèi'ea in uillini
,, ſeu ſervítores ipſor_‘um Nobilíum & pofl'çffi'onatorum hóànr‘ç‘um apud èúi‘ías eoiªu’m em re
,, fidentes; quibuszfed & ‘conjugibu's & libe’tíª ipſoruújjictus quotjdíanus pêr Domínoseo‘
z, rum miníſtràretuí”, qui a'd ſçlutiohém húgü'sinodi cpllectáq jhardurinalis ‘minimª téneken
Ñ tur, proutie‘tiain; ne'c áb ªntícjuo teinpoke diçati extitiſi'e'n'tz in médimñ aliorum, ad fol
,, vendes dictos proventub áttfaherènt'ui‘ & bqplpellerçntui‘; Ec ultra háec; &emPoke èxàctíoª
,, nis hujusmod¡ mardurínai‘um', di'vetſá Víctu'gliq h'ominíbii¡ &Y etjuís ‘décefi‘ákíà, fiªr villas¡
,, in rebu‘à ac íti Pecuniísz 'ultra debitum‘ 'exigereritürá , ultisqiie aliis diíerſis adinventioní
,, bus,incolae dictí Regni' noſtr¡ Sclavdníae, & Comívtatus; ~ſpeçíªlitei* Zagrabíenſis, praefatï
,, gravarentui', & Ópprírberentui*: quod in' maxinium prejudícíuni ipſorumNobiliuni &POT
,, ſeffionatorum-howínüm cedit ºppreffionemgue_ pauperum_ atque datímumz Sil' pliéarunè
,,› itaque pr'aefati nuncii ,ſuis; &qliorurñ quoru'nj ſuPrà nominibuê ',-NoſtrªaMaje átibumil¡
‘, Precum inſtªntiá ;ª pt eisdem ‘cíxca prçemíſi‘a Regal¡ fpbleiiáminè prói‘ri~ eáúiu's. Unde nos;
,, qui cunctorum ñoſtrokürñſubditoi'um nqbis fideliúm‘; e); 'ctofficío’ noſtri regiminis daſus nºs
,, Civos,per conſueca í‘euiediá reformare; ¿ic inju'ſt‘e gjªàvatis 8L o'p'piªe'ffis Regia‘ pròvidehtia
,, ſolemus ſubvenire¡ ſupglicátïo'níbu'l Prªedictoi'úm r'egali Píctate .exáúditís, & cÍemeúterádª
,, miſſis, volumu'sé ut ammddc‘i deÏXiCepi dz in poſteçún'i hojusmodi rov'entus mardui'inªlei,
,, in dicto Regno SclaVonjé & Comitáçu Zªgí'abíeriſi, júxt'a diſpoſitloneni Sere'ñífl'ſi quoñdanl
,, Príncípis D. Sígiſmundi Inip'; & Reglª Hungªriaè , aYinoflri; _eodem modo, quo piªoventuª
,, l’ffïTi Camera: noſtráe, in hoé Regno tip‘ſtro Hungaríí’e; díc'antp'r &.,è'xigantuzz .Ut proíndd '
,, a ſubdicís quoque 'noſtrísfiinuê fl.-ai1ri,' aut Valor ejusdeui 3 ſinè aliqua ño'vitatís inductio;
,, ne,conſueto tempok‘è' exigªkui‘; Quocixca \Pobis fidelibu's úoſtris dicatoribus '8: exactoribus
,, pradictorum proye‘ntuum matdurímlium in prlkfato Re'g'n'o_ ñòſtrò Sclavonlae , ae indicto
,, Comítatu Zagrabienſi nuñè Cbnſtítutísz &in futuruiñ conſtituendis, harum ſerie firmitet‘
,, prwcípíendo mªndamus, quakerius ‘ammod irhpoſter'um 'omhibus affuturís témPoríbus ,
Ñ praeſcriptos proí’entus mardúrípalei , ſeçfundtjm 'pi-mdi‘ctath díſp'o‘ſitionem ſeü ordinatioñ'em,
,, tempore conſueto apoPulis; &jobagyombps Jám fatorUm NObílíutb , dz homínum Pofl'eſiio
,, natorum díct¡ Regni noſtr¡ SCIaVOniaez & ſignanter Coinítatus ZagrabienſiS,ªxí' ere_& le'vaa
a) re debeatis. Nec quidquà’ín aniPlíüs; pio dici, ye] figilloz aut quíçtàntía, Ve etiam Por
v
torio , ſeu hoſtiario veſtro petete; aüt in p‘eeuniís, a villªnís & villicï's prà-díctís exigere,
Ñ
ſeu extorquere praeſun‘iatis.. Volumus etiam,ut villíéi & inquillinilz ſeuªfeêvítojªes predi
,a cti , contra antíquam dicti Regni hoſtri SelaVon푪E conſuetu'díhem, in Hugusmodi dícationd
› ª K aa ,j nou
Hiflar. Baltlzaſàris Kercſèctch.
 .z73 'Notitic Preliminares Pamioni‘a: Veteris Periodus ÏIÍ.
Ñ non graventur; fed ª. talium proventuum ſolutione juxta priorem conſuetudiriem omnino
,, liberi ſint, & fupportati habeantur. Secus facere non auſuri ¡n praemiſſis , praeſentes au
,, tem poſt lecturam, ſemper 'reddi jubemus praefentanti. Datum Buda: in Feſto Beat¡ Maª
,, thiae Apoſtoli armo Domini 14.57. Regnorum noſtrorum Anno Hungariw &cz 17. Bohemia!
,, vero quarto. b ‘ ~
Patet hinc, Sclavoniam ComitatUmque Zagrabienſem , qui ad Principatum Ciliª? Comi
tum a Friderico Imp. pmtendebatur, Ladislaum pro ſuo Rege habuiíſe, ac viciflim Ladislaª
um pro Regno ſuo Salavoniam; ubívis enim eXprimit t _Regni no/Zri Sclavonicz. Ob Fride
.rici Imp. pretenfione'm poſitum: Nobis,ac Prcelatis, Barvnibzzs {5’ Confiüariis ?za/‘Iris ex
poſàerunt,ut ob Calliſti comminatam excommunicationem , motu ſuo hace egiſi'e Ladislauª
argui nequeat. Zagrabienſis Comitatus ideo ſpeciatim exprit‘nitur, ’quod hunC, cum varaſª
dínenſ¡ , & Criſienſis Comitatus parte , controverterit Fride'ricus, haud ‘vero uni’verſam Sºla.—
Voniam, Fridericus ad aCCipiendum Ciliae dominium diem conſtituit, SciaVOSqUe bos ſuPerio
res ad comparendum , jurandamque ſibi fideli'tatem evocat. Sed hi, non ſolum ejecerunt col—
lectores ad ſumptus Imperatorineceífªrios , verum palam ſemet oppoſuerunt, ducto per Ba*
numjoannem de Gereben alias Bitovicz exercitu , factisque per Stiriam & Carinthiam hoſtiliª
ta tibus , atque pl uribus cªptis , intra quod Gurcenſis Epi copus , Joannes &Georgius Ungnad,
Imperatorem redire compulerumr, ip eque Fridericus vix captivitatem evaſit. Grave bellum
hinc intra Ladislaum Regem &Fridericum exarſit, eujua hiſtoriam & circumſtantias omittiª
mus. Calliſtus ad utrumque dedit litteras ( vide Pray Annal. P. 3. a pag. SOI.) ſcriptªs Ro—
mm pridie Kal. Sepºemb. 14.57. demumque intermediatore Duce Bavariae Corneuburgi indu—
ciªs ſunt eoncluſwmt poſt reditum Ladislai Regis e Bohemia , de re ipſa, ſeu pretenſa ab u
troque hazreditate , cognoſci valeat. Mors Regis Ladislai, Feſto S. Clementis 14 7. infpera
t‘e fecuta, quaeſtionem fecit indeciſam, Praemiſſa tacere nequivimus, ſepultaque me're, tum
ob fecuta ſub Mathia l. Rege bella, abolitumque Zagorienſem Comitatum; cum & ob vigen
tem limitaneam controverſiam, que ſine prªemiſiis intelligi nequit. Hinc atque ex hac quaeª
fiione promanavit illa Samb'uci apud Ortellium tabula, qua Stiriam ad oppidum ufque Leª
grad extendit, huicque reſpecti'vè, reſpectívè autem Cªrnioliaª , Comitatum Zagrabienſem ¡nª
cludit. Croatiam arctaVit, fatis profecto erronee, & cum prarjudicio Sacra Coronª Regum.
avia SUM/¿t vocata , intra Savum & Colapim , uſque òiſèiam , abinde ponendo Sclavoniae
exordium, Eheu uam hallucinatur Sambucus! quam juribus Regum noſtrorum, tabulailª
la eſt pernicioſª ! epererit ¡lle in Tabullariis Stirimvaria monumentª., litteral, ex his Sclaª
venia: oris; quod mihiperfuaſum omnino eſt,ha’ud attamen ex ¡is, formanda erat ſubito con-‘
cluſio, in publicas Geographicas tabulas relata, partes has SelaVoniae, ob pra-tenſum Princi
patum Comitum olim Cílliae , Stiriam ’effe, examinandª erant Doctiſſ. Sambuoo tempora, inª
_,J da andum fuerat,qualiter partes ha: a ComitibusCilia: olim pendebant? utinam nunc etiam,
Tabul¡ illa Sambuci, monumenta item, qua: in tabullariie variis reperiuntur, plurilms z veª
ritatis cognoſcendae obex non eíſent. Prefecto deplorare debeo , Majorum noſtrorum ab utiª
libus Regi, Coronae,Patriae Civibus, litteris averſionem, a noſtris haec dilucidanda Scrip—
toribus erant , nec aquieſcendum fuerat pompoſis Panegyriſtis , qui, dum hujusmodi rerum
occurrit neceſſitas, ex Alexandri M. commentitio di lomIte, Sclavis effejus ad totum Sep
temtrionem , meridionaleſque partes ( demptis terris Bapalibus ) audire gaudebant , de re que
. perſaepe a Clementiſſimis Regibus petebatur, ad annum uſqúe 1753. nil ſoliciti, ut obfirma—
ta tam diuturno ſilentio jura,prope ruinata eſi'e dicantur. At cujus culpa 7 repetitae tot , to
tiesque fuêre , Regum noſtrorum clementia,commiſiionel, uid iiI effectum Y ego non deſcri—
bam,dum vis,vis tota in diplomate Alexandri erat, & po erioribus quibusdam legum no—
ſtrarum articulis, quinihilominus ex uo fonte lati ſunt non lºquuntur. Neque polſunt rem
evincere, de vicinis, ad Dietas vocari , iſthieve audiri haud folitis. Quero ad roborandos, ex
plicandosque articulos ¡llos, diplomatibus monumentisque litterariil opus effe, incurabilil
eaecitatis eſt, qui non videt. Neſcio autem, quam Corona & Regibus fuis , fidel-s haber¡
poſi'unt, ii, qui iraſcuntur inimicanturque Sc‘nptonbus, jura Regum'noſtrorum &Sacne Co
rona? ex monumentis illuſtrantibus. Refferl audivi ab ¡is, qui ex Commiſiionibus reducen,
Actorum geſta recenfebant , pªrtem adverfam , quwvis fua, documentis demonſtrªre. 'Apud
nos eheu , crimen eſt, diplomaquodpiam pro Patria- jure & S, Regni Coronª! vulgare. Quare
Gratiw immortales Regihus noſtris, qui in ejusmodi publicum concernentibqs rebus ,Nos ſie
effe dignabantur. Mirum eſt, dum Brivataª aguntur cauſaª, diſcuti tabullarla, exhiberi judi
cio monumenta; in publicis autem eipublicae noſtrm cªuſis , eam non ſolum nºn efſe ratioº
nem , [ed proditores cenſeri patrias, fi pro communi Rei ublicae bono, monumenta exſcribant:
ſi his jura doceant. Armiª jura vel tueri, vel vindica‘ri poſi'e non abnuo, ¡is attamen haªc de**
' mun

ÏÏBN_ _ ’a’ .A 7 Ñ ..I-_‘

al x q _ \ ScZav. Cfoat. DalmatfizbbuciÏmsR-egibusgue Húñgziridz ¡¡l-‘9 _
monſtrari, n‘eſcío an à quopiam ſit edoctum. Interi‘m quia GilliR-Óòmiceà, Miño' ci:: '
¡num titulo, inſulam Muraküſz olim poll'edifl'ent, item Capronczam, Rakoñóngteni-:hnjalé
&ci hoc quuque Prªzbuit extendendae Stiriae 'olim occaſionem. Sed quia return harum contiª
nuatio, pertmeret ad Réges ſequentes , ultro ni] dicimus. ’
De Croatia, dicere aliud nequimus,ae illam ex lubitu diverſas ſecu'tam partes¡ Pará
hujus ’deVotionem ſubjectíonemque ſervabat Honga‘ríªe R 'bus , & p‘otilſimum trans Colapíaa
nª Croatia; para adhwſit Cilia Comitibus , ac Frid‘erico, 'il à compi-¡mis que viciniòr erat Goª
ritiae , &ſub Frangepªnis. Pars Corbaviw, Boſnenſibus Regibus,cum aliis Raguſium uſquez
Omnia hrec demonſtrantu'r ex díPlpmatibus a-liiSque monutnentis litterariis , 'qua- exfºriberª
longUm foretu _Anno 14. 6. Ladzslfzusrde Egervàrá Banu‘s Dalmªeia? & Croatia-z titulo
quoque Sclavqniaez juíl'u cgis Ladlslai reſtituit poſi'efliones & bona Abbaciae Topule-'rénſi ,
indebida ab eadem ablata , PrivilegiaqueAbbatiªe radicalia tranſumit.
Ad Bºſnºſlfium "es ººgnºſºendªs› dºſ-‘mmm Stephani Regis , a Fr. Andrea re'látu'm-,co'mª
municamusª Credimus confid’eratione rerum geſtarum ro anno 1450. fcribendum eſfe, 14.54…
Monſtrat hoc decretum , obligationem exereituªndi z Hªngar-iz- inſtar, neque in Boſnia fuiſi'e.
Banderiorum Clari», nulla hic mentio. _ - ſ _ '
,, [n Nomine SS. & Individuªp Trinitatis; Stephan'us TomaÍceviclI DEI Grªtià Rafª
-,~, ciae, Serviae, Boſnenſium, ſeu llliricorum, Primordiae, feu Mªrítimas, partiu'mDalmªtiªe,
,-, &Corbaviae Rex &ci i __ . _ , Ñ Ñ Ñ ,
Univer/is nO/Zris Fidelzbus Dor'm'nis Praeldi‘zls‘, Barònilzus, Mag'nátibus , Comitibusz
Vaivodis, ViceªComitilzus, Generqlibus, Trt'bunis , Centurionibus, Nobilibuzª, Jn‘ratis‘
Civibus, 5’ Alte-"rias" cujzzscumgue Status , ò’ conditionijs'ſàb nqſlra ditione conflitutis , è’
exi/Zentibus fizlutem graſiíam ?zo/Iré": GC‘. A"atum india-amas única" ue io C/m' ia
no , quo vulnere ſàuczaçaſlt Chrzſz‘ianztas ¡zo/¿ra tempeſtate a Per’fiZIſis il’í’is !Wa/1mm¡
tanis: guapropter mec'lzgatio eordzsánç/Zrt qffldaª ad idſiimmopere invi‘gilat, Bmte‘ndit,
ut Ízofles C/zriſti Nommzs, guzbus tot znſidiis z átque damnis laceffltdſit fides rio/ira, {5’
jam vi’cinum \Wahumetam eorum Imperatorem, ¡qui infidelium, &pªganorum codduna'
tione multiplicata, rumam; è’ extermznlumfirma ¿mencione minatür,procul a nq/Zraé
Regionisfinibus ut _arceamuSz ne Redes Pagani ad nQ/lra limirza ponantur, neve' [zac
Re num ex improwſa paganprizm !nba/Zone; 6' Re ‘r’zicola’rum inad'vertentia in lacriª
magilem cafitm involvaturz pen1tu@ue dirimtur;Q¿izemadmadumfiz èrioribus tempº’- '
ribusjs’ inç'roximis afiebus evolutis exemplari i‘ntuim dliis harian¡ uspereundem [mª
peratorem urcariimjllntumfugffljam expertifizmm‘z Et guis CÍer/Zifide'lis,ò’ ferviª
dus Orthoa’oxae Fidel amator lacrimas continere poíerit, confidemndo Urbis Corylanª
tirzo Olitance direptione'm .P Ea propter prwnominatifideles n'q/Zri Bar-ones; Praia-ti,
No iles, Vaivaªle, ò’ Proceres Regni3 inprimis,8 nominatim. o'te [lanus Cqfflarich n0
jler Herczegh Sancti Sabbae cum Filzis , Ez' vexillis. Radivoj Ja lana'vz’ch Chargffimuò
Patr’uus ncyler, Banus Jajqç. Ó'tep/ianus Ó'tanich Vajvoda Primordiae ſèu maritimº:
cum vexillo. MÓmçilImThamzznovichUfflÓreBanüs cum vexillis, Petras Covagic/L Vai
voda Pounga cum vexillo. Vuk Grebglianovich Comes livna, &'Vaiv‘oda Pruffz) cun¡
vexillis. Radivoj Vlªdmzïªovicfz Cbp‘zes, è’ index diria: nQ/Zre cum vexillo. Vaj‘voda
Miginovic/z cum vexillo. Val-Ich \Wi/¿reovic/z eum Fratribus ſüÏS, EI’ vexill‘o. Paulinª
Mreticlz Vaívoda‘ Zvornic/u BMI ¿me cum FdiI'S¡ è’ vexillic¡ Vajvoda jonnnes Sket
tich cum vexz’llo. Vladislaus Vice/1107! Vai'vºdd; {5’ Prafectm Raſèiae' Cum Filiis, 8 ve¡
xz'llis. Dean Altomanovicfi Pra actua’ Service , è‘ uper mina-alía referenciar-Zara"; nºs
_[Zrorum Magifler cum vez-¿Him ukfiz vçfflèliçielz ajv'odn Novi CCI/{ri prope Rdguſiuni
Praejec'í‘m' partium marztzrharum‘ cum“ vexzcta; Mzrconziir Brancovich Vajpoda Podviª
ia, è’ TribunOrum noflrOrum òchremus \Wagiflei- , czçm tribunis , ‘Ez’ Centurionibus¡
Electis nobis hominibus Singularurn Comitatum ejuſc‘iem Regni noflri in Campo CO 0-'
vinonoc menſè junio congregdti ſiaper eo Geaeraliter ¡mie Dracºni occurrere debeª
mus, ne venenumſàper nos evomat. Datis Pri ¡nm Die 3. Junií. Anno' D0mini145ga
~ ,, Hujus’ épiſtolae àpogrªphon in Cºnv;S; Spíritus FOjnice Frªt¡ Min; Ob‘ſerv. S, Franc;
,5 Prov. Boſ. Argentinas çonſervatiir, quod fideliter extrahi curavit P, Marianus_Lecuflicli
Ñ Prov. Secretar. A. R. P.- Auguſtïlni a Salinis, die 8. Décemb. 1724.. _
De Dalmatia di‘cendum nil habbo zcum hªve ob memoratas circumfl-antias, Vinciieàri nègª
lecta fuerit. At Dalmati'aº.ª loco , quaedam de Aurana ponimus. Ludovicus Rex; cifrª am
1345. Caſtrum Auranae in Dalmatia, Solavis Urana Raímündo de Bellomoante contulit ,
ui Prior Aux-ªnªr dictus eſt. Sueceſiit eidem F. Baudonus Cbrrzuti, S. DUmUSI-Ioſpítaliò
.Joan.Jeroſolimytani Hungariae & Sclavoniae Priorſ, circa 1370, qui etiam Comes Dulíiceuª
aª a a ª LI
 ,30 Notitza Preliminares Pannonia VeterisPerioduS III.
fis creatus. Huic Joanncs de Palizjza, mala? memoria: an. ¡381. Emericus Bubeck Sigiſª
mundo Reg¡ infidelis, anno 1403. gratia donatus. Quo mortuo Paulus de Pe'ech, & Pau
lus Bzfflènus gubernatores Auranae fuerunt. Poſtea PriorAuranae extitit. Albeflus de Ungk
alias de N agy-Mihaly ad annum 1436. Hujus loco Joannes de Thállocz‘ 14.4.2. poſt hunc
1445. Joannes de Zekell Gubernatoris oannis conſanguineu's Dal. Croatª Sclav. Banus 8:
Aurauae Prior 14.4.5. Ab huju's c'aede, T bmàs *Zekell de Kévend ab armo 1421.9'. ªd annum
14.61. Hos vero reeebſuimus ideoz ne ‘quis e‘xiſtimet, totám 'plane Dàlni'atiakn a Poſi‘eíforio
SacraeCoronaececidifl'e. Ñ _Ñ ', , , _ _Ñ l , , \ ,Ñ ,
Anno 1457. m‘o'rt’uo Lªdislao ,ad ele“ctíoiiein iRegis'; diaeta indieitui‘. In hª‘c Mchá‘elis
Szilagyi opera, Sororius ſuus Mathiàs I. Cor'vifi'us dictusz tametſi Praga'. taptivus die 23s
janua-rii Anni 1458.v in Re e'm Hungariªn eligitur. declaiaturque. Fuit ipiſiqdoanhia olim
Gubernatoris Hungariae films. ex ha!: Sqlavonia noſtrá, electioni huic 'quispiam prazſe'nl
fuerit ? non er'ui. Fªcile ob Frideriqilt'np. ut ſuprá memoiªbinius prmtènſion'e‘s , ex Sclavoriiª
hac ſuperiore 'n'eiiio àdfuit. Admiratlohe dighu'm eſt; in adeó patentibus a, Turca periculisniªéd
cogitàſi'e
\iones Hungar'o‘s,
fuiſi‘e’; fed nec'de Crea‘ndo potèntio're
Cáſimlrum Poloniª Reges
egehi‘,necint'ra eo‘s,ut
'uxoris ſu'ae ànterioribusoè‘càſiónibu's,
jurá‘,.ſi\ſire ſciſ
ſtabilita olim ſucceflib
ſmminea, confidercturi Iº'. item Articuius Anni 14.39‘. quò R‘egni Herès Eliſabeth declaratuſir‘;
five exemPla Sigiſi'nundi 81 Alberti, giHuugarik Reges ,Per matrinioriia fuêre effecti, ’obtendifª
fe quazſivifl‘eque ;licet Cáſimirus per ' zſè‘ram urgeretur. Hace ei¡ quacuúiquedemum cauſa pto
fluxerint, liberan¡ Statibus Coroné, Regum éo'tundem 'electionem teſtanttir & cónfirmant; Pí‘b'
fectò neque Imp. Frideri'cus,juris ImperiiHungariam ell'e , praetendjſſe ſc‘ribit'ur, minus autein
pro vindicandisjurib‘us, (eſtò a Palatino_ Ladislao Gara, Nicolao UYlakio', & Paulo Banffio foliº
citaretur) armamoviſi'e ¿Neque Roma'ni Pontifices , five Caliſtus Ill. five hujus Succefl'oiªe‘s p'rie‘
Ñ tenſiones quaspiam, aut juris , áut mſtandªz ſibi ratione Cor'oni'e obediencia , formálï'e legeren'
tur. Quin in Epiſtolà, 'ad Eliſabet mªtiªem Mathiªe Corvini , afi'ud Rajnaldum Caliſtus ªit:
Vidimus 'repehi‘inañi inmaéibnem Divino mJ/Zeriofactám, 'cum Illia eodèmgue tempdrè
, filium tuªm illzçflrem Mtlziá'm in Regem ', {5’ Mchq'elem fr'atrem in gubernatorepé
Regni I' ¿us lélectosfujffiê vidimus. Nulla hic, five c'oñfirmationis, five obedientiae
eſt mentio , minus àutern; datum Regno fuiſi'e Regem Mathian‘i, at electosfulzff: vidimus.
In epiſtola item ad ,Re'ge'm Mathiam [cripta‘diç 14.. Marti¡ Anni 1458‘. atq'ue a . Pra'y P'. 3;
Anna]. ª pªg. no.deſcriPtá, nulla etiam mentio eſt , fivedàti Regni, ſiiie éonfirmatienis, ſil
ve obedientia: pràeſtandªe ratione Corona dignitatisque Regiª, quam legere digneris lector
erudite , concludesque injlirios iniq'uosque ell'e; omnes Seri’ptores illosz qui imponunt obliga
tionem ineſi'e Regibus noſtris five ab Romána Curia aut Cancellªria obtinenda! confirmado
nis; five praeflªndae religioſorum inflar, ratione Coronàe _dignitatisque‘Regize , obedientiz'r.
Mirum mihi , nota magis pi'è'etendi jura; ſiVe APoſtolice Sèdis z ſive Cancellariae Romªnª , no.;
flris clªuſtralibus,ac ipfis Romanis Pontifi'cibus; Sed oro videant, ne ejusmodifcriptitatio
nibus iniqui fint Apoſtolicae Sacra* Sedi , quªrantque Regui'n & Re noi-um (qui tambn defenª
ſores ſunt Fidei Ortliodoxae ab illa ſeparationem, atquein Republica. Chriſtiªna motus , düm
nec privat¡ patiuntui* , jura laz-di_ ſuá; ne'c iñohaſteria , vel coilegiá , jura ſua invindicata relin
uunt. Sublimiores itaque a DEO co'nſtitutas poteſtates 3 #ene-,remunearumdemque unioni
concordiª iám tandem ſtu'dendum eli'etl '\ 1 ., 1 , , - ,
Qua‘mvis porrb cohſtitutum fuerit , ut Reir‘ Mdthiás üſqüe ànnot diariº, de logd iio
flrª ,perfecta , ſub Gubernatore ai'uneulo efſet, firmantibus iſtª, tam teſtimqnialibus paga
273.deſcriptis ,, datisqüe no. die' Congregationis anni 14.58. & decreto corpori juris no
ſtri municxpaiis inſerto , dieqüe' 24. on‘gregationis anni 14.53. cOncluſo ; Mathias nihilomi~
nus , illico ac ªd Reghum fuíſi'et Pragá miſi'us, {efe ¡inmiíithad Regni curan,- ut Hiſt.Eccl.Za
grab. pag; 180. videre eſt, ubi Menſe Septembri1458. Regali utitur auctoritate: Anno autem
1459. Buda: ſequentem tulit ſententiaxn, quam e'o .nvidius exſcribimus ei( indicata difl'ertatio
ne pag. ¡4.7. quod Jura Sacra! Coruna? m érviam firm'et' , aliaruinque tot rerum, priebeatcoü
gnitionem. Itaque _ Gratiá
l Rei
,b , J _ _ ª , \ __ _ , êòin*
,, Nos Mathiªs DEI Húngárla'!, Dalmatiáê, Croatiaſié, &e; Memoriª
,, mendamus .omnibus , & fingulis quibuſcun bé expedit, perpetuis temporibus. Quºd
,, cum, &litteris llluſtriflimi, Inuictlſiimiqm rincipls' ‘D. Ge'or ij Ivanovich ;mantiſiimi
,, Conſanguinei noſtri, Principis Thefl'aliae, Albania'e, Dibriè ſupenoris, & inferioris Zadri
,, miae, &0. Domini Croyae, Ochridr, Caſtoriae, Terrabnouàe, &ci át Pràeterea per ſpecia
,, lem Nuncium eiufdem Illuſtriſiimi Principis generoſum Virum Stamli'ªm Vaiuodam fini
,, um Servia, ſignificatum nobis fuerit: Mªgnificum Virum D.Tomcum Mamauich Niſl'en
,. ſem , Comitem perpetuum de Zuonik, Staroſtam Regui Rafliae , Dominum Voynizae , &c
,, Con*
 .Sclav. 00m. Dalmatflzb Duczbus Regilmsyue Hungariae. ‘38¡
DJ Conſanguineum itidem noſtrum, impedire, & obſtarequominus officiales, & minifiri eiuf*
Ñ dem llluſtriflimi Principis in vrbe Nifl'a, &eine territorio , ac dïſtríctu, nec non ejuſdem
Ñ territorij , arcibus , oppidis , pagis, villis, alijsque locis d. vrbi & territorio eius adiacentí~
Ñ bus, & pertinentibus illud Dominium , iuriſdictionem , authoritatem, poteſtatemqueexer
í’
ceant, quod & qua: ipfi Illuſtriſiimo Principi tanquam Nepoti Sereniſiïmi olim Vvkaſliní
Ñ Regis per Iuanum eíus filium in ijſdem vrbe, arcibua, oppidis , pagis, villís, locique pro
I’
[ua porcione competunt. quue idem Comes Tomco‘ iure fe _agere pretender, vigore decla
h
rationis factae Per bo. me. Sereniflimum Regem Vladíslaum Prwdecefforem noflrum , Pro
99
genitorem ue Icídem noflrum’Ioannem, eo tempore, quo o era 'dicti Prcgenitoris noſtrí,
Ñ &e Sºren¡ ¡mi praefati Regis , re num Rafiiae ab Amurate urcarum Sultana, reſtitutum
II fui: Illuſtriſfimo Principi Domino Georgio Deſppto, ita inſtante tune' temporis Comite
Ñ
Geºrgio Mamauich pronepote,olim magniVa uodç Raffiç Go ki, fratrís dicti Sereniſſiª
Ñ mi Regis Vvkaflini , & Vglefliç Deſpoti , per &arcum filium ,è Goykum nepotem, Pa
Ñ tr’em dicti Comitis Georgij, declaratum fui: ‘VI-bem Niſi‘am antiquum Patrimonium r‘ iç
Ñ familiç Mªmauich , cum Ómnibus arcibus , oppidis, caſtris , 'pagis , villis, locis , totoqueelus
Ñ
territorio, &‘díſtríctu, Cum omnibus illorum attinentíjs, & pertinentijs uibuſcunque, &
Ñ vbique exiſtentibus realiter conſignari debere, prout conſignata fuit di a Vrbs cum ſuis
Ñ pertinentijs, predicto ComitiGeorgio, & eius ex fratre nepoti Tomco, ªffendente ipſo II
ª)
luſtriſiimo Principe Georgio Deſpoto , cum declaratione ne vllo vnquam tempore Illuſ’críf
Ñ ſimus Deſpotus ſuique haeredes, & ſuocefl‘ores Soflint habere, aut prwtendere Ius vllum in
Ñ d. Vrbem ,&eills praedictas pertinentias, fed d. Comitum & Poſterorum intelligatur, 8:
’a eſi'e debeat in perpecuum, prout haec omnia latius ateo: in litterís declaratoriis magnifici
Ñ viri Michaelis Zilagi de Horog2eg, auunculi noſtrl tune temporis nomine, & in perſona
Ñ
noſtrª. Gubematoris in Regnis noſtris Hungariae , Dalmatiw , Croatiª? &e conſtitutí , pu
Iz blicatis in vniuerſali Congregatione omnium Ordinum Regni congregatorum in ciuitato
Ñ Peſthenſi,Anno Domini milleſimo , quadríngentefimo, quinquageſimo octavo, cumque v—
Ñ
traquePars , tam Illuſtriſiimí, & lnuictífiimiPrincipísGeorgij, quam Comitis Tºrneo, hanc
Ñ Controuerſiam per nos cognoſci terminari , & decidi , pro bono publico , 8L quieta Populo
Ñ
rum , nec non amicitia , & beneuolentia inter eoſdem Conſanguineos confirmada, petat,
9!
à inſtet , cumque praeterea tªlis cognitio eatenus ad Nospertineat , quatenus d. Comes Tom
' ’Ó
co per alias noſtras litteras inter Barones Regnorum noſtrºrum fic cºoptatus , &admiſi'us ,
Ñ conſenſu omnium Ordinum Regtzi iuxta cºntinentiam dictarum'litterarum, hocipſo anna,
ª’
menſeIulio expeditarum. Nos verò examinatis vtríuſque Partis Iuribus, ijſqu‘e Cum D0*
Ñ minis Prçlatis, Baronibus,ac Nobilibua Regnorum noſtrorum ,in primis vero cum eodem
Ñ Magnifico viro auunculo noſtro Michaele communicatis, cum dictan¡ Vrbem Niſi'am, eíuſ
Ñ que ªbſolutum Dominium, arces, oppida, caſtra, pagos, villas, locªque quacumque, ac
I’
vniverſum eius Territorium, 8: diſtrlctum cum omnibUS emolumentis, & prouentibüsmec
ª)
non attinentijs & pertinentijs cognouerímus eſi'e, &ſemPer fuiſi‘e Patrimoníum regia-.- famíª'
Ñ
liae Marnauich, ab ipſis Conſtantinopolitanorum Imperatorum Priſcis temporibus, vt ex
Ñ
ipſorum litteris originalibus pro parte pnedicti llluſtriſiimi , &Inuictiſiimi Principio exhi- ’
Ñ bitis latius patet, ita tamen, vt maſculis legitimè naſcentibus, & deſcendentibus ex eadem
Ñ familia Mamauich, eXCluſa ſuccefiione foeminini ſexus , perpetuis temporibus lus, Iuriſdi
Ñ ctio, & abſolutum Dominium competat in przedictam Vrbem, eiuſquex pagos , villas, loca,
Ñ oppida , caflra ,aliaſqUe quaſcum ue attinentias, & pertinentias , & Cum hac omnia nobil
9’
conſtiterint, 81. cºnſtent ex antiqmſiimis documentis tam publicis , quàm priuatis eiuſdem
9’
Familia-z. Idcircò omnibus mature confideratis declaramUS, & terminando d. controverſi
’º
am pronunciamus, declarationem raªdictorum Sereniiïimi Regis Vladislaui nofiti, {imi
Ñ
liter Ioannis Progenitoris noſtri ,ahorumque ordinum Regni, nullªtenus contraríam fuíſ—
ª)
ſe , nec efl'e antiquiflimía Iuribus dicta? Fauíílíae Marnauich , ſed vigore dd. Iurium praeli
Ñ
batªque declarationis d. vrbem Níſi‘am eiuſià’ue abſolutum Dominium cum Omnibus arci
zz
bus , caſtria, oppidis; pagis, villís, locis , P0 eflionibus , Vtilitatíbus, emolumentis ,fodinis
Ñ
cuiufcunque metalli, terrisque arabilibus, cultis, & incultis , montíbus , vallibus , &Cºlli
v
bus, agria, Pmtis , pafcuís, ſiluis, faenetis , nemoribus ,l vineis , & vinearum Pmmontoriís,
Qu
aquis, fluuijs, lacubus, pontibus, vijſque publicis quibuſcunque, piſtrinis, pi caturis,aqua~
Ñ
rumque decurſibus, molendinis, & molendinorum locis., & generaliter quarumlibet Vtili
tatum, & pertinentiarum integritatibus, quibuſuis nommilgus Vocabulis vocitatís, ſub ſuis
ª’
’Q
límitíbus, &metís antiquis,aliiſ .juribus, & praeeminentijs , cum mero & mixto im erio
Ñ
in perpetuum ,communem fuifl‘e, efi‘e deberª praeciictollliliïríffimo, Inuíctiſiimoque rin
Ñ
cipi Geòrgio Iuan0uich, pariter cum Mªgnifico Vll‘o prªedicto Comite Torneo , eorumquc
bbbb ,, hazte—
ffi/íon Baltliaſaris Kercjèlich…
 ª3¡ Notitice Preliminares Pannonie Veterts Periodus III.
,, haeredibus , GZ poſteritatibus tanquam maſeulªe proli, ex eodem flipite Sereniffimi Regis
,, Vukafiini , & eius fratris Goykí Magni Vayuoda?, legítímè deſcendentibus, ita ut nil am
,, plius prçdictus Comes quam d.llluflriffimus Princeps ,eorumquc pofleri , legitimique de
,, ſcendentes &ſucceſſores,nec nón eorundem Officiales, &Miniſtri in Dominioiuriſdictione,
,, iuribus , prouentibus, emolumentis, aiíjſque quibuſcunque ex abſoluto dominio Niſ’ſenſis
,, vrbis, eiuſque territorij , diſtrictus, & pertinentiarum tàm ſupra nominatarum, quam qua
‘,, rumcunqu'e aliarum prouenientibus habere poflidere poflint, ac valeaut in perpetuum, ſcd
,, pari iure, authoritªte, dominio , iuriſdictíone., vſu , vtilitatibuſque d. vrbis Nilſ.; cum om
,, nibus attïnentijs , ertinentijs, alijſque ab inde dependentibus‘, ijſdemque annexis ,vti verum
,, eiuſdem Familia atrimonium competat, & pertineat ad eundem lll uſtriſſimum Principem,
,, omneſque ex eo legitíme deſcendentes , nec non ad predictum Comitem ,& pari condiciona
,, ab eo deſcendentes maſculinç ſobolis tªmen, tanquam ex vno ſiipite Illuſtriſſimíq. Prin
,, cipis Marnauze patris SereniffimiVukaffini Regis, & Magni Vayvode Goyki per lineam
',, rectam ,& legitimam ſuccedentes, & ſuccefl'uros in poſterum perpetuis ſuturis temporibus,
,, çàri ratione communia ſniſi'e cognoſcimus, atque perpetuis futuris temporibus eſi'e debera
,, ſentimus, pronunciamus, &declaramus praedictis llluſtrilſimo Principi; ſicuti, & D. Co
‘,, miti, eorumque legitimis haeredibus poſterís,‘& \uccefl'oribus omnia, & quzecunque nomi
,, na ,dignitates, titulos ,, przerogatiuas, &'praeeminentias eiuſdem Niffenſis vrbis reſpectu,
,, & antiquiflimae Familiar.ª virtutum ac meritorum intuitu, conceſſa, & Conccſi'as ,przeſertím
,, à glor. me. lmperatoribus Conſtantinopolitanis , diuerſis Principibus d. Familiae ,nimirum
,, à Nicephoro, &Manuela Stanifl'ç Arkondae Niſi'enſis &0. à Balduino Imperatore Conſtan
,, tinopolitano, Conſtantino PrinciBi Straſimir nuncupato , Senatoris Conſtantinopolítani, &
,, Arkondaz N iſſenſis, a Michaèle , ªleologo, Repofio Principi, Megalo Iupani, a Regibús
,, verò Bulgarize atauis nofikis, &praeſertim à Samuele , Tuartko Principi eiuſdem Familiae,
',, Knez Veliki, demum à‘Stephano Nemauich Raſiiaº: Rege, Lonrinio Patri Marnauª? Prin
,, Cipis , Staroſtze Rajliae &o qnie .omnia nomina, dignitates, titulos , praerogátiuas , pra-e
,, mmentias vt p'roprlasl,‘.& anthUIſſimas eiuſdem Familiae agnoſcimus, ita amborum, vide
,, licet Principis , & COÍHIÜS h着fºdum .legitimorumòz eorumdem ſucceſſocum, vt ſupra com
Ñ munia perpetuo fºrº Pfºnunº,lªmU5, neque tamen propter hanc pronunciationem, decla
,, rationem , & ſententiam vllum ius dicta Magnifico Comiti Tomco eiuſque legitímis pofle
_ ,, ris, baeredibus,& ſUCCeíſoi'ibus oriri, fierique-intendimus in Principªtibus , hiereditatibus,
,, proprietatibuſque'legitimis dicti llluſtriſiimi,, Inuictiíſimique Príncipis Georgij in haeredi
,, tarijs eius ditionibus Theſi'aliêe, Albania?, Dibrae inſerioris, ac ſuperioris Zadrimmze &0. I
,, tem Croiae,OChridae, Caſtorim, Terraenouae, & aliarum partium mªritimarum Dioclizª,
,, Dalmatiak-que, ſed eiuſdem Principis &eius haeredum, poſterorumque intelligzmtur & effe
,, debeant, legitima maſcula prole perdurante, ſicuti verſa vicedicto llluſtriſiïmo Principi in
I)
Príncipatibus , héereditatibus, proprietatibuſq. haereditarijs dicti Comitis Tomco, nímirum,
’Q
in ditionibus Staroſtatus Raffiae ,Comitatus Zuonik, Dominij Voynizae, CampiGodolien
Ñ
fis, Comitatuum Cucieuo, & Braniceuo à ripa Danubij, ad ripam Murauae, ſed eíuſdem
Comitis, ac illius legitimorum hieredum , ac poſterorumintelligantur, & effe debeant in
ª9

ª)
perpetuum legima maſcula role perdurante. In defectuvero legítima! maſculae Prolisjux
ta legum przrſcripta, legitimls ſucceſi'oribus, deficieñ fªz-mina.? pleno iure tanquam in patrijs,
’I
& auitijs bonis ſuccedere debeant, & ſuccedant. Quapropter hanc noſtram indicialem de
ª)
clarationem, ſententiam , & pronunciationem teſtamur eandem plan‘e fuïſſe , Si effe debera
9’
perpetuo cum mente , voluntate deliberªtione ,&deelaratione Sereniffimi olím Regis Vla
9,
díslaui Przkdeceſi‘oris noſtri, nec non Ioanrïis progenitoris noſtri, nullaque in parte diſeor
Q)
9)
dare diſi'entireue cum litteris declaratorijs ſupra memoratis Michaelis Zilagi Magnifici ª
uunculi nuſiri, Domini Gubernatoris Regnorum noſtrorum Hungariae &0.Re1iquorumque
’I
Prwlatorum Baronum Regnorum. Ita vt nullo vnquam tempore quiſquam ſupcr hocne
?ª gocio ita à nobis declarato vt ſupra, dubitare poffit j a_ut valeat , illudque in iudicíum,
l’
Ñ multo minus in dubium apud quodcunque Tribunªl reuocare ſiue proponere. Que om
,, nia perpetuo decreto, & ſententia ſemper, & vbique-valitura ſtatuimus, & pronunciamus.
z, ln cuius rei memoriam, firmitatemque perpetuam duo examplaria ſigillinoſtri ſecretipen
,, dentis, quo vt Re'x Hungarize vtimur, munímine roborata, fieri iuſſimus &c. Datum Bu
,, dª? in Feſio Sanctorum Onmium milleſimo quadríngentefimo quinquageſimo nono. Sequí
,, tur ſigillum pendens ex filo ſerico viridi, nigroque intorto, in ipſo vero ſigillo ſuperexran
,, te corona regia, quadripartito, in ſuperiori parte dextera, quatuor flumina Hungariªn, in
,, ſiniſtra crux duplicata, in inferiori dexterª parte tria. capita leonina, in ſiniſtra leo ere—
,, ctus,in medía vero quadraturç auís Coruo ſimilís ,annulum noſtro gerens, orbicuiari Cir
,, culo, nomine Regis, 6¡ Regnorum in cera eXprefib. Ñ X111.
 Sclav. Ciªoaz'. Dalmqt. ſüb Ducibus R egiburque Hungariae 283
XIII, lijar/¡ias I. Corninus. Primae cura: fueruntMathím ad ſiſtendos Turcarum pro
greſi'us; hinc Szegedin¡ General¡ Congregatione inſtituta, quer-vis ad bellum funt ordinata.
Reliqua inter Regum noſtrorum Decreta, que nobis videre licuit, iſtud. etiam haber-emos.
Sed quia illud C1. PrayAnnal. P. 3. a pag. 226.exſcripſiffet, quod cum noſtro Congruitmer
exigua varietate lectionis vocum quarundam, Item ¡n noſtro annus 1458. exPrimitur. Eau
dem perxiguam differentiam legimus vidimusque in montaneo Civitatis Grªécenſis Zagrabienª
ſis , Decret¡ ll. Sigiſmundi Imp. & Regis,ubi etiam 14.05. aunus eſt , hujusque anni Decretum
Il. effe, eXprimitur, nec eſt in concluſione, Andrew Ragufienffs Arehieppi mentio , bene ve.
ro in confirmatione \acta Civitati 1406. Raguſini ,Jadrenſis autºm Colocenſisqne, pro Vacan
tibus ponuntur. Quare omifl'a Decret¡ hujus l. Mathieu Regis deſcriptione , videndi legend¡
que apud C1. Pray, Ex eodem reflectendum lectorem cenſuimus. l. llla quat- eXercituati0
'nisfuere bellicae decretum dovete. 2do : Barones ſaªculares,diſiingui , ªBaronzbusintra No
biles 3 ait ením decretum de his: Sunrplures Nobiles, ui quodammodo Q‘tntum Baroniaz;
ſèu alium [zone/Zumſtatum ultra corteros Nobiles ha ent. Hot-um Baronum qui honoris
fuêre, a‘p'ud nos ¡nitia, credo a Sigiſmundo petenda, quamvis ante iſtud MathiaE decretum
eos me legiffe, non reminiſcar. An ªutem hi Barones did¡ fuer-¡nt, ab armis ſeu infigniisgut
a caſtellis, certisque territoriis, Baroníae affignatis ? bic ego non conſtituam. Profcctò ¡irte
ralia monumenta , pro temporum cireumſtantiis, ex tribus his capitibus, Barones bos mer¡ ho.
noris dictos profectosque fuiſi'e teflantur. Sub &gi/inunda ab lnſigniís, major¡ intracªete—
ros rxrogativa gaudebant. Sub Mat/Iza ex eu-;icm decreto, argui videntur, Baronum titu
lo CÉZ/Zdlani veniffe, proſcquitur enim: Omníum r-aflcllanorum En’ Nobilium Seneſèali,
Dapiferz’,pincernae &0, Vid¡ ego plura inſtrumenta diverſ'arum Nobilium Familiarum,qui~
bus eorum majores, Pincernuª Dapiferi &0. olim fuifl'e ¡¡Ve Epporum , five Frangepaniorum .
Erd‘Ódiorum 6to. eXprimuntur. Deinde certa territoria, tic-.iio Baroniªe veniffe caret dubio,
fic Baro deOkich , Mòttling &C; ſaepe legi. Barones autem Regni , u¡ olim ſu¡ officii ha
buére banderia, eminentiores fuiíi'e caret dubio. De his in Decreto: andem Barone-*fit*
culares, guibus D, R ex adlevanda eorum ¡¡ande-ria de proventibus Regalibus ſàlaria
dare tenetur SIC. Ut hinc profluant, praetenſiones illa' tot ſubſequentium le lium articu~
lorum,
Regiumde, mutatum
dªndis ſalariis, Palatino,in Bano,
eſt hoc Decreto CuriamVaivodis
Rectgiam , &0. 3tiò: poſitum
¡nitiumque Vetus illu Auditorium
Perſonalis Pra—
jènticjte-u abro at¡ per leges noveliares, judicatus Proto- Notariorum. Sic enim Decre
tum : Dominus ex omnes Octava.? ¿5' breves evocationes continue‘ juxta decretum ce
lebrara-,6’ judícare per ProtO-Notarium ó" Judlces de utatos faciat , ¿5’ non prorrgen
tur nzſt tempare levationis exercitns ~ - NB - Et ſzçillumſlbecialis praeſèntiae fine,
dandi ad conſèrvandum cui maluerzt, cum idem‘ſàcz Ajaje/Zatis e/Z, habeatfacultatem.
Fuiffe ProtO-N -tarios ante Mathiam Regem oaret dubio, legimus enim bos ſub Ludovieo &e
Sed judicandi poteſtatem , eos,ante decretum hoc habuiffe, non comperio. Perjònalis autem
Praf/Z’ntiw officií ,ante Mathiam Regem ,ego non reper¡ memoriam. Ab eXemplo Proto-No—
tari¡ Regis, quandoquidem ut¡ Rex , ſic & Barones Regni perſonaliter adverſus Turcas 0rd¡
nabantur,Jud¡ces quoque ali¡ , Regnorum Ordinarii, a Sigiſmundo nominati, vices ſuas_ per
ſuos Magiſtros Prom-Notarios ſupplendas Vºlpere. Hinc _euriem decretoſancitur: fifagç/Zri,
Praza—A atarii, Bſèx Ajçfflores juratí ,judícantes, G' Proc‘uratoresRegni( credo utdici~
mus allegarztes intelligi, conſtitutos attamen ed hoc officium a R egno ) exercituare non te
Ïzeantur , ſèdquilzbet eorum pro/è mittat unum Pharetrarium , è' quod eorumjolmgya
¡¡es connuuerentur. Mirum mih'i, adeo ¡nfigne decretum , e Codice legum noſtrarum ex~
miffum elle, niſi fit , quod Mathias coropa_tus 'ne'cdum fuerit. 4d): Eſt diíiinctio intra Nobi.
les ,Jobagyones, num inquilin¡ vulgo òelzçzr , quod nunc etiam in Solavonla obtinet, Condu
inerari ad excrcituandum non poterant. 5tò‘: Singulare eſt : Prwlatorum jobagyonesk ſ
Propriis_ eorum banderiis, ſècundum Cpnnumerationem exercituare tenebuntur; Aobzu_
les vero Eccleſiarum (en firmar¡ ea quae dlxlmus 2.261.810. >exefcztuare tengantur morcan
tiguitus conſizeto {5‘ nonſècunCium Connumeratzonem. 6tª) dum ait: NobzlesRegnz Sola*
voniae ,ſècundum connumeratzonem religuorum Regata-Olarum( nempe H-ungarm ) exeru'
cituare teneantur , de inferioribus ComitatibuseXprimit, haud vero de ComitatibusZagrabK—'n
fi , Varaſdinenſi , Zagorienſi , & in parte Crifienſi, ut mox narrabimus. _z‘mòí Nulla eii, five
Regn¡ Croatiae, five Palatini ,in hoc decreto mentio; fed neque SupremIL-apitaner , qum .du
remi Comitatuum Comites,bc]li ductores Comitatuum conſtituuntur , dum legibus, ad tol
]endos ſpeciſicatos in Decreto abuſus, flªtuitur: ex tunc ¿actor belliſive Comes tales C0
mitatus cum panis decretz' [ex marcharum, talemjobagzonem , ¿url/Zzno L‘Omznoſuarcd-I
dar &0. ut. hinc ſucceſiivè Vice~Cornites Capitaneos Comitªtus dictos fuilIe arguam. banº,
‘ - ‘ ‘ N bbbb a
 ſ.
¡34, Notizie Preliminares Pannonice Veteris Periodus III.
fi quod Decretum eſt, ex quo intelligi explicar-¡que poſi'unt, Banderium Regale, Baronum
Regni , Praelatorum , Comitatus banderia, aliorum item, iſtud efl‘e è prímis invenio.
Apparatus decreto hoc indicati, ªdverſus Turcas progregi nequivêre, ob motus dome
flicos civiliaque bella , que Fridericus Imperator omnino fovit, fignificans etiam Papae , ſibi
à quibusdam Baronibus Regni Hungariae , hoc Regnum Offerri. Erant porro hi, Palatinul
Ladislaus de Gara , Nicolaus Uylakius, SigiſrnundusComes S. Geor ii; Comites Frangcpani
&0. nexu ſanguinis affinitatumque Principibus Gillian olim conjuncti, atque ob interemptum
Ulricum , a Ladíslao Corvino , profefli domui Corvinianªe inimici. Joannes de Bittovicz, ali
as etiam de Gereben,in ſuis motíbus varius fuiſi'e ex inſirumentis arguitur , initíoque ¡actio—
nem Friderici fovit, Civitas Regia Graecenſis Zagrabienſis, ob prªetenſum pignus Friderico
parebªt , Capitªneumque Imp. recepit Chriſtophorum Hachburper. Caªitulum Zagrabienſe ,
conſilio Py II. Papa? , ªlias
Anno 1459.Fridericum ¿EmeHungªriªe
in Regem Sylvy manſit neutrale.81 Neqfladzſii
proclamant, Factioſi i,indie 14. Kal.Martii
Auſtria, Domini
ca Latare, Fridericus ,cum alíunde Coronam Hun *a: habuiſi‘et in ſua. teſtate, corona—
tur. Eheu quaz iterum rerum facies, atque eonfuſio. Inſtítuti mei non eg? res his motibu¡
geſtas deſcribere. Obſervare tamen lectorem cupio I. Fridericum Imp. in epiſtola ſua ad Pa*
Pam Pium, haud five Imperii jure, ſive alio pmtendiſi'e Regnum Coronamque Hungaría;
verum Pio quoque teſte: Nobisjïïêzfficabas , per nannullos ex Regni Hun aria Baram’
bus tractari ut ad idRegnum in egem eligereris. II. Pium Papam , do um rerumque
cognitione fu]gidum,in hujusmodi diffenfionibus, quamvis tam a Friderico Imp. quam &
Rege Mathia , fingulªri afi'ectu eoleretur , pmtenſionem nullam juris Pontificii formaviflè,
quin Mathiªe Regis electionem, juſtam legitimamque, ex epiſtolis ſuis, agnoviſi'e deducitur.
Ait quidem in epiſtola_ ſua ati Fridericum Imp. Pius: Veçerunt -. Oratores Mathia , que'
_ſé Prº Rege Hungªrzcªgerzt, - - adprwflandam nabzs ò’ Sedz qu/Zolicce debitam re
verentiamè’ obedzentiam ; at non eXprimit, ratione Coronae , dignitatísque Regiae; acípfius
Re ni Hungaria.- , ut Deſericzius , hujusque Auctorel, & ſectªtores; verum : ut corten' Rege:
è’ rincipes Catholic¡ faciunt. Hinc hujus rei ſignificatione , indica vit Friderico , Mathiªm
N a fe , ſedeque Apoſtolica , vigore libera? electionis , pro Rege agnoſci , ſubditque in robur, quod
'falva honeſtate ſua , Sedisque Apoſtolica! honore,ſecus facere nequeat , quin in Regni , Regii
que nominis poſi'eſiione Mathiam reperiſi‘et, ipfequein primordiiª Apoſtolatus fui; Mathiam
Regem nuncupáſſ'et, Pkouti a predeceſi'ore ſuo Caliſto fuera!: appellatus. Porto illud ſupe
rius, reverentiae obedienciaeque erga Apoſtolicam Sedem & Pontificem, ut carter¡ Reges , &
Príncipes Catholic¡ faciunt, ipſe Pins , ead_em epiſtpla declarat , dum ait: Et quid ad Panti
/ícem [Pedat, Imperatori tanquam alteri mundi lumini in Ómnibusfautorem effiſizorta
mur - ~ in Domina &0. Exprimit hic,doctus Pontifex, ſüblimiores pote/lares, harumque
per unionem officíum , ea ferme ratione, ut eſt inter corpus, atque ſpiritum in homine,quae
dum unica ſunt, rectè quaevís àgi, docet experiencia, ſi vero aut: caro adVerſus ſpiritum re
bellet, aut ſpiritus in -camem five corPUS ſeverius caſtigando ínſur at; aut plane negligat,
ve] ut in ae ritudinibus , commoveantur turbataque ſint, non ſolum In moranPus, fed in vita
ipſa , ªdeſt Ïomini periculum , ut eſtò indefinitue medicòruin fit numeros, unione intra ſpiri—
tum & corpus diſi‘oluta , mortem & Cªdaverª ſequi neceſium eſt; fic aeque ſublimioribus pote
flatibus, quibus anima omniª ſubjecta eſt, unionem non íervantibus , ſeſeque mutuo non fo
ventibus , indefiniti licèt fuel-int militum exercitus, ſi unío illa conſervans ſublimiores pote
flates , diſi'oluta fuerit, eas perituras deſtruendasque , docet Veteris Synagogae, Regniqueſu
daeorum interitus, tot Monarehiarum , Regnorumque ruina. Ex hulusmodi credo principiís,
magia percipi , quid fit Catholicorum unio? quid curn Sede Apoſtolica conjunctio ? & quam
hªce neceſi'aria
Romanus, fit, ad Rerumpublicarum
fit Monarcha ſalutem
abſolutus teſirrarum Orbis confervatiOIiemque, quam Regiª
, ipſiq ue rªtione dignitatis uod Pontifex
& Reg
norum, Obligentur Reges in mundo omnes ,vºvere inſtar Clauſtralium obedienciªm. Certc
teſte eXperientia, nec caro ſemper obedit ſpirítui; nec ſpiritua quibusvis per fenſus Pracſenta—
tia , ſubſeribít. ‘ª '
Profecto ex quibusvis Pii II. operationibus videre eſt, ſpiritualem illam poteſtatem,
fic eum exercuiſi'e, ut jura cuivis ſua ſalva reliquerít , nec diſputªvit de jurium ſuorum am
plitudine ,verum unicè ſolicitus erat , fi per Unionem Chriſtianorum Principum , a Mahome
danis Chriſtianorum Principum Regni¡ non deleantur. Hoc ſuae evincunt epiſtolaz, hoc Man
tuanus Conventus; Beſi'arionis Car inalis , ad fedendas Principum Chriſtianorum diſcordias,
& bello 'in Turcas decemendo per eos,ablegªtio ; ( ſunt nobis binae, hoc in merito, per Cardi
nalem recitatae orationes,anno 1592. impraeſi'zk) cura tregvarum intra Fridericum & Mªthi
am , ac demum intra eosdem ¡463. procurata ſancítaque pax; elargita Chriſtianis in Here ac
' mili
\
 Sclav.Cr0at. Dalmatſàb Ducib'us Regibusque Hangar—;ae ‘ ºg;
milite ſubſidia &en ut omnino Pius ll. exemplo ’docuerit, quid , eXprimat'Únio ¡lia , C—atiiï
.ſilicorum Principum,cum Papa Sedeque Apoſtolicaſi Ignorálſe quis dieetPium , Bonifacii V-III.
item IX, pmtenfiones ac exempla ; ipſe attamen eXem la illa, pro lege, non habuit, ver-mn
fecundum Evangelii ,inſtituta, rectamvc rationem , poteſïate ſua uſus , pins ſtuduít paci, quam’
extendendae'ſuae potentiae temporali, plus Chriſtianorum rebus ;quam p'ri'Vatis commodis’.
Quod miſſis caí-tºris, abunde tefiatus eſt , in Boſnenſium ‘etitis ,de dando illis Rege, confli
tuendisque Epiſcopis, poſt perfidiam tªedemgüe Stephani omaſl‘evich Regis Boſnize ultimi,
Vide hic epiſt. Máthiae ªd Pium ando i460. ſcriptam relat'aque a Pray Anual. Pr 1. Pragª
255, qua jus Regum Hungariz in Boſnia‘m firmatur. Pii item reſpo‘nſori'as p. 257. quibus 2
Scimus ~ - ª- Coronam fuiffi - - [Io/Zulatam - _~ guamfi ªlla ratiorze damn',
nonfine honare
pro motivo ‘6‘ beneplaeito
credulitatis 'Mathias tua,
dans qui ju.: cr‘edere
: Nec ad illamdebes
pretendíª‘, dandam cenſizifflèmus
Sedem Apex/Zolicam ~ I
a ſi 'aiii c’on—
cçffltram,guod WIDE() 'mgratum ,aut ?ibi praiudiciale e e gnomodalibet po ctt. Pan
tificem babes (advertere Veli's lector ) qui &ju/Z1' eſícultor, quem ue in ua jureſèrva
re dog/I‘derat. Legato autem ind: Vidzmus quoque, quod - - MI: ias Rex de adventu
Oratarum 7/10sz Regis anxiè ficſ’Picetur ~ '- ,~ - ACS i non aliter quam Tu , de Reª ,
ge Bojhiaeſèntímusz cancçfflu'ros nil çffle , yaadnq/Zram Jlí’atlziw ' raſdti a/Zíma’tiohem
pqfflit 91409110 mada Qffendere. Errant proinde omnes 111i, qui d 03* eruditos ue viras,
ad ublica Oíſicía incapaces efi‘e ‘cenſen’t, ‘eisdemqiie inimieant‘ur, quod irrationªbiies ‘conſue
tudmes , praejudicia , exemplave 'non ſequendo, conſuiiones cauſarent. Pius‘ Il. ut doctuseru
ditusque, feeuncium praejudicia &7. eXempIa 'non vixit , ſed ut juris guarus , ju/ii erat cultor,
è’ quemvis inſuojure firvúvit. Si_ anteceſi‘ores ſui, candem ſervá \fent regulam , Hung-aria!
Regnum Regelque Apoſtolici , tºt ealamitates 8¡ jactu‘ras , quas nunc qÚOqUe ’patiuntur , nod
ſubivifl‘ent. l i
- Mathias hinc premebatUr a Turcis, perfidiaquc'Boſneniium -, illinc diſcordiis Procehtm,
' dum pars Friderico Imp. ſtuduit, Giſcra' vero cum quibusdam Cafimiro. Magnitudinem ni
hilominus animi ſatis teſtatue eſt, dum reb’us tot tantisque medEri providerèque fluduit. Cum
Alberto Auſtriaz conſociationem pactus , Pium IL interpellare continuo non omiſit ,benevo
lentiam ſmgulorüm captabat. Sed mifiis quibus'vis c'azteris, memorias tantum Partiu'm liarum,
tefferemus. Itaque _ _ ~
Sclavonid haec noſtra , qua in èonſuſioné ſuerit Y ex ſuperioribus liqUet. Admïnïflrª.
tio bonorum Reclefiaèffl'uod annis multis 'penes ſaeculares fuer-it, in hiſt. Ecol. Zagr. docemus.
Mathias Demetrium Chu por , poſt electio’nem fui, Eccleſiae huic Epifcopum dixer'at. Sed turn
ob injurias , Bonis Ca‘ li illatas, êauſatasque pe'r Caſparem Chupor de Monoſzlo, Clerus Su
periorque Sclavonia, Un‘c deteſiabantur; cum etiam, ne ob Friderici ptastenſiones,& neu
tralitatem declaratam, Demetrlum agnofcendo, videant‘ur ad partes Mathias conceffifl'e. Hoc
attamen impedire non potuit, moleſtias in Sciavonia. Enixdvero Graecenfls Zagrabienſis Ci
vitas, qua: ex ſpignoria relatl pmtenſione , Friderico Imp. parebat, armo jam 1459.Capitulò
caufabat mdle ias, & Thomas Auranse Prior de Familia Zekell , ſuperiorem Vaſtabac Sc'lavo
niam , ac Boſako , caſtr‘umque Kemlek occupavit. Caſtra item Ko’zara , Verbaz, Steniºhnjak
&0. Mathias ,N¡Colaum de Uylak ad ſuas partes' promiffis traductum, aca Fridericolmp. de
'ficienten‘n doceatibus monumentis, primo 'l‘ranſilvanim Vajvodam dixel'at, tum Muchovien
fem , &Sclavoniae Banum. N icolai Banatus ad Selavoniam ſuperiorem extenſus non fuerat il
lico, quiaJoannes de Gereben Banum e it , evincente hoc mandato ſuo,anni 1460.quò man—
dat Comitatu¡ Zagrabienſi ,ut adVErſus homam Amame Priorem, inſurga'nt; &Capituii Bo
na deſtrui non toilerent. Quia ver?) Capitulum vigore Decretorum Concilii Baſileenſis ,ad_]o~
annem Eppum Quin ue-Eccleſienſem ptoVocáÍl‘ct , ipſe autem Capituli -neutralitatemMathias
eommendáfl'et, Rex Joanna?: Epiſcopum Varadie'nſem in ſuperiorem hanc Sclavoniam mittit,
oonturbatis ejus rebus fanandis , ſub titulo Gubernatoris ProtectorisqueEecleſiae Zagrabienª
fis. Joannes Iicèt ( tefie epiſtola Mathiàe ad Pium) in Sclavaniam duhtaxat mifflzs , ad Im~
peratorem Romanorunfultro fponteqUe divertit, facile ne moleſtiae fibi qu‘awis eveniant; fe*
lixque fic fuerat, ut Imperatorem, ad ineuudam clim Rege Mathia pacem flecteret,qüè pax
demum in ublicas tabulas eſt relata. Exhihet tabulas has 111m. Eruditiſſimusque D.Ada
mus FranCIſcus Kollar, in auctario diplomatico,addito Urſino Velio ,qu'as iſthic videas. Noª
qUe mireris ,Friderico titulos Regis Hung. Dal. Croat. permiffos fuiſſe. Hoc enim eveniii‘e cre
do , quod Coronªtus extiterit. Temporum autem circumſta’ntiae non ferebant , ut coronado ~
illa, Neoſtadii ¡n Auſtria facta , cafi‘ari qUeat, praecir ne dum admiffi tituli, medium ſuêre,
ad recipiendam a Friderico Coronam , coronanduque Mathiam Regem libere electum, &
ab anno 14.58. vi folius electionis, Regia 'utentem poteſtate.
x Cc eº Quiz
Hi/Zor. Baltlzafizris Kerç/èliclz.
 336 Notitice Preliminares* Panno'nice Vete'ris Periodº": III. , , , . Ñ¡
uia nihilominus in iisdem tabulis, nulla Obſerva-retur mentio, de ſuperiore hac SclaVOª
nía, quid bde illa diſpoſitum tum fuerat? mih¡ ea. ſors non obtigit, ut demonſtrare valeam;
Arguo attamen, Sclavoniam hanc, utpote Var’aſdine’nſem ,Zagoríemſem, Zagrabienſem, Criª
ſienſem Comitatus , aut pactis diſtinctis Machine obtigiſï'e , aut ſpon'te ac ultro ad eum acceſ—
ſiſi'e. Opinionis hujus meus, motiva ſunt ſequentia. I. Quod intra RegniSolavoniae monuj
menta‘ , in extractu ſuo, refleratCl. Ritterus, extare : de anno 1462. Praelatorum & Baronum
Regní Hungariae ,inter quos Nicolaus de Uyla/C totius Sclavoniae’ Banus. Item , Nicola
us de Dombo , Regnorum Dalm. B Croat. Banus’,fidejuſi'orum Hungaris pro Mathia , quod
ª Nobilibus Regni nullam contributionem ſit petiturus. 16. ſigíllis ſignataª .Extare quoque
ejusdem Mathias Regis diploma , de contributione , non exigenda , nec petenda, in verbo Re
gio & fide Chriſtianª. Proinde Comitatus antedictos Schvoniae , a Friderico ceſi'os Mathias'
fuiſi'e, una cum Dalmªtia Croa’tiaque deduce, dUm Bani harum Regionum,clientes Mathix
exprimuntur. II. Habemus ex autographo deſcriptum a nobis exemplar, Datum Buda,
Die Dominica proximo PO/ZFç/Zum Aſèenſianis Domini Anno ¡262, Mathiªe Regis , ad
Capitulum Zagrabienſe mandati-, pro partefidelis nQ/Zri. Religioſifratris Ezçflachii Price
riS Clazdt'ri B. Nicolai Cargf. Ordinz's Pradicatorum Zagrabia- fundati, ac aniverſòrum
aliorum fratrum in eodem Clau/?ro degentium - - ut - pro reformaïione ejusdem Clau—
ſtri, quod in maxima parte, 'quam pluri’mis adfficiis eget,míſi'o ſuo, afi'umptoque Reª
gío homine ex quinque nominada, fatum Conventum ſtatuant ad dominium vadi in flumine
Savi , Lmlgariter Vadum Regiurn vocatum , cum cunctis ejusdem vadi utilitatibus, provenª
tibuèx, obventionibus lucris, pro prznfato Clªuſtro , infra ſpatium 5. integrorum annorum poſt
ſeſe imme’díate ſequentium , percipiendís; vigore litterarum noſirarum donationalium exin
de corzfec'i'arum. Quze monſtrant anno hoc, Mathiae Regis poſi'eſi‘oríum , fuperioris hujus
Sclavoniae. lII. Eodem anno 14.63. Fer. 4. poſt Feſt. B. Laurentii Zegedinó, mªndat Ma
thias Rex litteris ſuis, ut non negent teſtimoni-a ſua , inquiens: Fidelibus nq/Zris; Zagra
bienſi ,Chafinenſi , ¿5’ de Poſèga Eccleſiarum Capitulisſàlutem 8 gratiam. Ex anitur
Majcſtati ¡IQ/Ira: , inperſònafidelian/Zri Magfici Georgii Comitis de Blagai,ad’in0dum
gravis querella ,- quomodo vos, pro executione negatiorumſtzorum, ad ejus /êepifflmaª
etitiones , in favorem jpectabilis B’ Mgficorum, \Martini a’e Fran epanilms, Segnice,
Vegliaz,8 Madrzçffice Comitis; ò’ Joannis Bitthovecz de Gereben egni nqflri -Sclavo—
niw , Bani; veſtrum tç/Zimonlum non mitreretis, in prcejudicium eorundem &c. Ubi,quia
fata Capitula \ibi fidelia , Rex eXprimeret; proutïetiam Sclavoniam Regnum ſuum,eo ma
gis con'ſequitur , anno 14,62. totam Sclavoniam , OperaJoannis Varadienſis Eppi , Mathias ſub
jectam fuifi'e, quod Martinus Frangepani, &Joannes Bitthovecz, quamvis tituló Banus Sclaª
voniX , qua adhuc a Friderico non ſeparati, causá focderum necdum ,ratificatorum- publica
torilmque, nequaquam per ſe , relatum orárunt mªndatum ; ve‘rum medio Comitis Gregori¡
de Blagai, quem Fidelemſiazm, Mathias exprimeret , hand autem Martínum Frangep. 8x
Joannem Banum. Sane armo ¡463.antequam pacta foederis intra Fridericum &1 Mathiam ſubª
ſcripta fuiſi'ent , Joannes Bittlzovecz Banus, Bona Caplí Zagrabienſis Thoplica occupavcª
rat. Martínus ªutem Frangepani , Feria 6. ante Penteco‘flen villas CapliSiſze , Prachno,U—
rithie, & Goricza ſpoliavit , & poſt ſubſcripta die 19.Ju1ii intra Fridericum & athiam foçde*
ra , Caplum Chaſmenſe , ad mandatum Mathiae , Feria 6. Poſt Feſt. S. Michaelis de his inqui
rit , &Caplo quaevis reflituuntur. Anno autem ſequente 14.64. poſt Mathiaz Regia corona
tionem , fatus Martinus pro illatis damnis, coram Archie po Strigonienſi, tranſigit. 11H. ll
lico ac coronatus erat Mathias ,anno 14.64.. docentibus ENLZa r. monumentia , nominada¡
mandató, ſuaque Regia reſolutione, eXpedita Buda* Feria 6. po Fell. SS. Tíburtii &Vale
riani, Regni anno V1]. ne Ban¡ Sclavoniae , a ſe conſtituti, Capitulum Zagr. in libertatibua imª
munitatibusque ípſi datis, a Regibus Hung. Bela , Andrea,Stepbano moleſtent, uti Bani hi¡
diſturbiorum temporibus moleſtabant; Banos Sclavoniêe conſtituit: Emericum de Zapolya'*
Gubernatorem Boſhenſèm, & Nicolaum de Vylak Vaivodam Tranſilvaniae, qui dum inde
ºreto Mathiae anni 1464. Eanus Machovienſis eXprimitur , in monumentio autem Sclavoniae,
Banus Sclavonice , vel adjunctum habuit inferior-is SchVonia: Banatum , vel per Banum Ma
chovienſem , defignabatur inferioris Sclavonizk Banus: Emericus autem ſuperioris Sclavoniw,
uti etiam Dal. & CroatiEL,Bani erant, docentibus hac ſententiis ab Emerico lªtís.
His attamen non Obſtantibus, totam ſuperiorem Sclavoniam , hac occaſione Mathiae pª*
ruifl'e, nec dicere nec flatuere valemus. Verum eſt Art. 13.anni 14,64.,ſtatui: Re num n0
ſlrum Sclavoniae , &3’ partes Tranſylvanice in omnilzus antiyuis bonis libertatiíus. con-v
ſuetudinibus &juribus ſuis* conſèrventur. SClavoniz'Lque Banos, in concluſione fati decreti
exprimi ,verum quoque eſt ; Anno 14.65. Mathiam conceſiiſi'e Privilegium Univerſitlªti No—
* ' bi ium
' I

_——— —› _- A. - , , 7 Ñ ’Ñ H_ _ Aaf-N-q ª_ ..A

 Scl'av. Crbdi'. DalmatſubDucibuSRegiburgue Hungarict. ‘ ¡8?
bfiium Regni Sclavoniae , ut Prato-Notarium communi'bus votisieligant , electum Bakio [iría:
ſentent,jcui ſigiilum Banale( ſeu Regni Sclavoniae) fub ſigillis eatenus deputatorum config-neª
tun_ Ab expeditionibus ſub ſigillo hoc emanandis, non niſi media taxa in Curia Regia deª
_ goni ſolita exigatur. Jurªmentum etiam, in Curia Regia impoſitum, in ſequentibus octavio
analibus deponªtur. Omnesque cauſxe ( exceptis nota-3 infidelitatis‘; Perſonarum item in Hum
garia officiolatus tenentium; vel ſubditorum Bªnalium; aut aRege, ajudicatu Banali eXemª -
ptorum) in octavis Banalibus judicentur: utque appellatio fiat ad Curiam Regiam. ( ut in
extractu Monumentor. Re .)Quin eodem lloc ani-Io 14.65-. Feria 6. ante Dominicam Palmª-.9
rum Comitatus Zagrabienés, Emerico de Zapolya Boſnae Guberuatori ~, Dalmatiae Creative“;
& N ícolao de Uylak , Sclavaniae Banis, retulit inquiſitionem juſi‘u Mathiae Regis fªctam -,
de quibusvis exueſiibus, perloannem Bitthovecz tuncSclavonia: Banum; Civesitem Civitaª
tiS Greecenſis Zagrabienſis , ab annis 2Q patratos; attamen tam fat: modo Civitas, quam
etiam Varaſdinenſis, in parte aliqua , Comitatus ,* hoc ¡uno 14.65. & ſequentibus , Friderico
pªruiffe_(fors ob pretenſas aSigiſmundo Rege , factas olim Comitibus Cilia? oppignorationes)
deducuntur. EnimVEro I. In expeditione contra Turcas anno hoc x465. decreta( vide ' ag.
180. hiſt. Ecol. Zag.) eximendo Capitulum Zagrabienſe ªb eXercituatione, diſponit ut t
equos onerarios a bonis fuís, ſècundum ordinarionem Frideri'ci Lamber Capitanei Caª
flri Regii nempe Friderici , qui Regios gerebat titulos) Cſàktorryu. II. éapitaneus Civiª
tatis Zagrabienſio, ChriſtophoruIHachburger, Fer. .l. Pentecoſt. hoc eodem ªrmo , ſc‘ribit Cſak
tornya Capitulo : Cines R eïiae mea Matriz: , apud rªm: conZuc‘runtur, quad aquas
¿zz/is ab antiguoſjzectatas 'vio entê occupaverz'tzs - - - Gear ia eBexin bene natum eli,
uarl nulla partium alteri parti ,alig'uad prejudicium aut amnum irzferet, actum çfflè¡ ſ
LOC tºmen in anlri abſèntia minima Obſèrvatumç/Z, cum velitis Civitatem ¿giam juri
bus ſuiü' privare. Protector ejusfiimus conſtituu',&’ Ítonúnes quosfamiliares nq/Zri de¡
tinuerunt, ita Corzgemus , ut amodoltfiiant, uomoda Civitatem Regiam, juribus priva~
bum‘. Etſi tranquillitatem non vu is, de iitz’bus vobis providebimus, apudfilium Irriª
peratarge Regia Mattis, cum tamen patitas obſèguia ¡zo/Ira praeſí‘aremus , /i ea accep*
taretzs c. z '
Anno 14.66. Mathias Rex Oſvaidum de Zenthialeo, Epiſeopum Zªgrabienſem,conſti~
tuit; Joannem autem Tuz do Làk Dal. CroatBoíZdz Selav. Banum; Itemjoannem alterum
Comitem Zagoriae, in Banatu Sclavoniª adjungit, docentibus haec inonumentil Eco]. Zªgrª
Hi , neſcio qua de cauſa? turbárunt ’multum Imper. Friderici dominiº., ut haºc ad Mathiam
Regem devenifl'e, dubio careat, dicemusque infra. Verum Qualiter? :m reluitione praztenſo—
'rum pignorum? aut armorum jure ob Turéas qui grafl'ªbantúr, ut a, pag. 181. Hiſt,ECCÏ¡
Zagr. videre eſt , eruere nequivimUS¡ Cſàktoruam Anno 1470.Mathiae Regis fuiſi'e, evincit
’ donatio relata a PJOíepthedekovich p. 229. Budª: ex edita 14.70.11bi : Nosllíªt/zias DEI
Gratia Rex Hun arias Gªc. ~‘ - Quad nos - -~ tataZm pafflèffionem Gardinovecz_ vaca-I.
tam ,in Comitatu í’araſdinenſi , 8 difiric‘i’u Dra'va Murakb'z_ &e Eodemque Anno Jaan*
nes Ernuſàt de Cſaktornja invenitur,annoautem 1474-.Banus Sclavoniee,ut mandatum Mªthiae
K Regis evinceret, quo jubet, Nobiles Comitatus Varaſdinenſis adſtringi per eum ad ſolvendas
Oſvaldo Epiſcopo decimas. Mi D. Adamus Franc-’Kollar, Suaz Apoſt. Mat.aConſiliis, &º
Auguſtae Caeíàr. Biblioth. Cúſtos Primarias, in Auctario addito Veleo Urſino meminit
Articulorum pacis concordiae intra Imp. Frideriºum & Matbiàm Hung. Regem ,Dieultima
Novemb. item I. Decemb.Corneuburgi anno 14.77. de terris , harumque conſervatione, parti¡
‘utriusque. . Sed quia hªs non exfcripſiffet, ſi fieri'poteſt, poſt prouam illam Auguſtiflimae -
Dominar* Noſtrae , in utiles Reipublicae litteras vol'untatem, GL editum ªuctoritate ſua Regia
art, XI. & XII. anni 1765. ut eas, proſuo amore, in bonas utilesqae litteras .exorareſi commurÑ
nicandas aCIementiſiimisDominis noſtris dignetur,oramus. lllae ſpero dabunt doceb'untque;
quorum demonſtran'dorum ego impos ſum. lnterim non ſolum ex premiſiis, fed ſequentibus
mox , indubium eli'e videtur :Mathiam, ultra Inſulam Cſaktomenſem, Civitatem item Zagraª
bienſem , integrum totumque Zagorienſem veterem Comitatum, aFriderico Imp. reeepiſi'e, eª
ratione, qua hunc olim, Bela IV. Rex tenuit pofl'editque. Vide pag. 204.¡ &6, ſuPeriu's relata¡
Sane deducimüs arguimusque haze I. ex Diplomate concordia: intra Fridericum Imp. & Vla
dislaum ll. Regem noſtrum 14.91. fªncitae, relato in memorato Auctario per Eruditiſi'. Dz KOl-i
lar a‘ p. 2304. ubi: Quad ad toliendas b’ prorſtis extinguendas [zo/Zilizates , guerras , - - —
inter - - Reges, earumque terras, principatus, dominia , ubditos è’ incolas ex unazò’
ſerenifflmum condam Dominum flſathiam Him?. &Ba/mn. Regem Gªc. conflguentelríue
SerengffPrincipemê? Dominum , Dominu'm'Ï/V ariislaum - - ac InciytumRegnum _ unª
gariaz, Regna , Prmcipaüchê? dammza 1111 pertinentla , eorundemyuefiibditas Inco
ec ec ª as ,
 .‘33 Notitz'ae Preliminares Pannoniez Veteris Periodus III.
las , partibus ex altera; dudum exortas. Et accaſione juris - - pcſt i ſius Domz'ru' Ma
thiae Regis mortem , u/èue ad Ízaec tempora ncſtra continuatas &0. ¿ferina verò: Con
ventum ell, quod I’rgfra/èripta loca ~ - cºnſignari deben: ~ \- fimt [zac <5’ nonnulla alía
,locafere omnia apud manus Jacobi Zekel , videlicet Petlzovia, Pry/àtcz, vel alía nomi
ne Rain (Runam latinè vocant, Sclavoniª-‘.- Breſczi , Breſetez) Liechtenl'Uald , Reicñen
\ [Zain , 8 li gua fin't alía [lic non nominatá , eadem lege tradi debebunt &c. II. Ex actis
Regni Sclavonir publicis, five prptocollis , &RegniArticulíg pag.27'2, hiſt. Ecol. Zagr. no—
tam tune Omnibus pra-tenlionem, loca ſuperius generatim acce' ta, retulim’us, videlicet: Ma
kricza,Bríſe , Wifi-{y , Kunſperg, Chez‘ertelc, Pi/àcz, osje., S reda , Raka, Ragªz*
teq, Tro en urg , Kerc/z/(O, KQ/Zanz’evecz, Thurn, S. Peter, aſtenberg, Medica,
Kochevje , Cherno'vlje. Arces G’ dé/lric'ïus 'alía’nde ad Regn‘u’m Sclavonia pertinentes,
8 in Comitatibus RegniSclavonicz exi/Zentes. HI. EX monumentis oppidi CaſtriqUe Sa
mobor, perſpicuum eſt: Ca/Zrum Samobor,anno ‘1488. aPetro Tarnok de Manliltos Capi
taneo Segnienſi antes poſi'eſi'um , Mathiae I. Regi Vendítum , atque 'ab hoc, Barbarª Comitil
Dujmv de Frangepanibus cónſorti, ‘Cum onmibus appe‘rtínentiis ( oppido tam:n excepto ) pro
CUB) Ormoſd intra eundem annum, 'datu'm 'cambiatumque ſuifl‘e. Ut hinc Cq/irumOr
moſd ſicut ante¡ ad Frangepanos , ſacramque Coronam pertinuifl'e cla'rum eli'et; ita poſt hoc
cambium, Regium extitiſi'e, athe omnino ju'risdictio'nis limitanea militaris; ut fudcefliVe
ſub Ferdinando I. Comes Francifeus de Bauhyan , caſtri, milicia-qUe Ormóſd Praefectm , in
Sclavoniam, ut_infra dicturi, jurisdictione’m militarem transtulerit. 1V. Pondus Inox rela~
tís adfert diploma Vladislai , Decretis Regum inſertum, de armo 14.90. ubi“: Item quod ex
guoprcefatus quondam Mathias Rex , Arg/Zriam , G’ nonnulla Caſtra B’ Civitates in Sti
ria, Carint/zia, ò’ Carnzolia , theſauro Re ‘m' I-Iungaric'z agug'ſivit G' obtirzuit. OL [wc
promittimus <5’ nos ‘Obli amas, quod - \- à ſèueſjxciali è’ exprazſm con/èn/i¡ - ~ Dorizi—
norum Pralawrumè’ aronum nun Nam rç/Zituemus ,ſèd teneamus ad Coronam Urz—
garicz - - nec aliqua mundiyia ab Z/ngària alienemus. Proinde concludimus Mathiam
Regem, non tantum Chaktornjam & Za rabiam,_at integrum Comitatum olim Zagorize , &
ex parte Croatia? Medicam , Kochevje, hernovlje &c. ſecundum jura legitima, ſuperius fui:
locisinſmuata, revindicáſi'e tenuiſi'eque, fi non ab anno 1466. dubío rocul ab anno 14.70.
Quedªn¡ , haud ex Prümiſiis,& aliis, Friderico reliquerit, ſub obligatrone pendendorum de.
cem millium florenorum, dum ab his endendis anno 14.92. die 16.Martiinadislaus Rex.
eundem Fridericum Imp. abſolveret. Exhibentur littera: p. 265. fat¡ Auctarii diplomatici.
Mathias Rex Sclavºnia integra potitus, quam gubernanda huju¡ rationem ſervavit, ex
monumentis ſequentia eruimus. In decreto anni 14.65. Art. 19. abunda 'teſtatur, qua: fuit ex
indicatís partium Frideríci ac Mathiªe fubditorum Sclavonia: ſtudiis & fequellis , confequen
daejuſtitiae ratio , quare tametſi anno 1464.. per elargitum privilegium, ut retulimus ſuperi
un regulaſi'et quazvis, occaſione nihilominus anteriorum diſcordiarum , animoſitatibus ad con
\uetudinem deventis, dum anno 14.67. UniVerſitas Nobilium Regni Sclavonire in eli endo
Proto~Notario conſentire nequiviſi'et, Rex Joannem de Korotna, Solar-omar Regni lêroto
Notarium dixit, mandans illifigillum trªdi. Quod tametſi fecifl'ent, tamen quia idem ſigil
lum recepiſi'ent, tradidiſi'entque alteri, Mathias Rex quaevis judicia in Octaviª SJacob¡ ce
]ebrata, ob hanc figilli receptionem caffat. Hinc emanat , quod Protonotarius SclaVoniaE,
Regrzi haud vero Banalis nuncuPetur, eligaturque ex proponendis per Banum a Statibul
RegniSclavonim. Vice-Banus autem per Banum ex lubitu denominetur, hujusque officium
ceſſet, Bani nominantis mutatione ; Protonotarii autem maneat, ſitque firmum. Anno illa
eodem 14.6 .Joannes Thuz Banus, Ladislao de Gereben Vice-Banatum contulerat. II. Re
latae mox iſcordiae cauſàrunt, ut Mathiab, PalatinorUm Regni judicio Sclavoniam fubjeciſ
fet , Banis hac aetate rebus bellicis occupatis. Binae nobis ſunt ſententiae, a Palatinis lata?.
Hoc afflixit Sclavoniam, ut ad preces ejus, anno 14.68. per diploma , Cómitatus Varaſdinen
fem, Criſienſem , & de Verovcze a General¡ ſeu Palatinali judicio ad quinquennium eximeret:
Birſagia inſuper
do. Evolutn hoc quzvis uſque ªd tempus
Quinquennio,ann0 14.75.Coronationis fue, per
transegit Oſvaldus quemctmqueinc
Eppus rſa relaxan—
Zagrabieníils,cum Nobi
lium pluribus, coram Palatino Michaele Orſzagh de Gilth. HPC Palatini judicia, cum gra~
via Sclavis viderentur , neſcio qualem conventionem cam Rege Mathia inniverant , dum uni
cè in extractu monumentorum Reg-ni legerem : 14.78. Reſcriptum Mathiae Regis , ad univer
fitatem Nobilium Regni Sclavoniae, quo mediante mandaſ: , ut pecunia, pro Prorogato judí
cio Palatinali impoſita, deſumatur. Item 14.81. de dato Zagrabiae, mandatum Mathias Re
gis ad poſi'eſſionatos homines Comit. Criſienſis directum , quo gratia datur convictis in actibus
potentiariis , erga oblatum ab omnibus bonis, medi¡ floreni ſubſidium,ad quod exigendum
Com
\
 - _ª r u_ delay; UMD-:217m Duc’zháReglbm-que Hangar-id ¡39
Cºmmiſi'arios Ladislaum Bolffi de Dec‘he, & Balthaſ'arem 'de Batthyan denºminatª; una C'ohk
minºſ!! Lªª'Ï-S‘lªº dª‘ Eggtrv'am Regní Sclavoni’a Bank), & ejus Vicebanis, ut per Omniª
gravamina ad prªfiándum oblatum ſubfidium _eos com cilªnt. Et quia \èmet oPpoſuiſi'ent¡
notat extractus: 1481-Zagrabiíe, grationales Mathiàe Regis, proferiptis in poſtremo gene-:Tai
lijudicio in tebus & perſonis eorum , elárgítªt ; erga dblatum per Regnum ¡mins fl,‘ ſuhſidïa
' um , Per Ladislaum de Eggervara exigenduu'la Credo ego Decafione hac reſtitutz fuifl'e Sola:
'ionite judicia, equidem lego in eódem extracto, 1489. Mandatum Mathiaz Regis, Per Urbz;
num Eppum Agrienſem tranſumptum; nº Prorogàtoriis Regt'is, in demgam'en legum 'u'
blicarum locus detur injudiciis. Item: 1489¡ Mathil.- Regis mandatum_, què¡ ºwn,, en_
tencia per Joannem de Korotna Protonot. Reg. Solar; contra Oſvaldum _Eppum Zªg, 1ªm¡
ſuſpenduntul'-, quoad Privilegia Eccl. Zàgr. revideantu‘i'¡ _riora firmari 'videntur art; XL
Diªne ¡478. Reſtitutio autemjudiciorum art. 5o. 1486. quo júdiL-i’um‘ judipàmªquegomitum
Zagoria: ªboletutª, & cauſantesſedi ſeüjúdlcio Banorum Sclavonia"? ſubjieiuntuxz __
Porro notandum ñic venir¡ Zagoriam aliam effe; que olím erat in Chulmiaz nüne Herª
IlegoYiná, poſt hodiernumDI-zbar, que nuncTurcarum eſt; aliam in Sclavonia, intra hand
& Stiriam. Atque Zagorim hujus, ut hodie eſtz pªrs ad Stiriam pertinet, para ad Sclavoniam Co¡
mitatumqueVaraſdinenſem. De illa priorezhoc eſtl T'urdica, nullus bie ſermq eſt. _De polie—
riore autem,ſupcriora noſtrª quavia intelggenda; Olim pertinebat, kite ek iſte Comitan-¡L
Id Sclavoniam, adéoque ad Sacram Regní ngarim Corona'm. Semper ni ilominus quadam
’diſt'incta ab aliis práerogatiya ga'viſus deducitur. Sub Belª_IV.~ Rege; ut limitnnèus , vide p¡
nos. Quad Nobiles de Za Oria &0,Banorum immediatejúdiciof erat ſubjectús. Sub Sigiſé
mundo Comitibus Cilia?, ut Drum Principatus. Deinde ſuos habuit Comite¡ prop‘rios 5 utJoê
hnnem de Bíthovm, Georgium Pariſªn ( ex mºnumentis p. 154. H. E. Zag.) ac demum 1486;
per art. 50.judicia hujus Comitatus Zagoria- ſublata funt ,ipfeque fecundum Belª, [medinª
tionem, foro judicatuiqué Bdnali fuit_ reſtitutus. Coines attamen Zagoriw ,quod ſervatus fit ¡
concluſio Decreti ªnni 14.86. demonſirat, ub_l VVllhelmo Comite Zagorid. Fuit autem had
Mªte,- & ſub Mathia Rege Comitatus Zaïqria.- lªtiffimüs~ uti ex ſupe‘rius deductis confiaret¡
Quibuª ªddas , que H¡ E. Zag. p. 183. de llis Mathiw ªdStiriam' geſtis retulimumv Succeſſiª
vè ac ſubVladislao II¡ dum per foedera partitus fuiſi'etzparl Sclavonia? relictn adComitatumVaª
taſdinenſem deveuit.- Varªidinenſia. autem Comitatus; &take hªc; non ſolum diſtrictus ene
Vinicenſis, à pan Cia-Dravum, fed Inſula quam hodle‘ Murakòſª¡ aut Chªktornjenſem’ i700*
earnm, \Pectªbata Demonf’crant iſtud Veterum Cal-the; vam Comientuo Chaittoménſis PP;
Paulinorum inſtrumenta ( teſte Fr.]oſepho _Bedeitorich p: a32. ) Chaktornqu in _Regno SCI@
tania! eſfe¡ exprimunt; Dbnationes vetodiverſorumz apud eundem Bedekovich habent: iii
Comitdtu Varzſdinen/i. Art. 34.~anni14.98. Triceſimar’um loca recenſens habet : [tem inScla-I
vonid, Zagra ia) Nedelcze , Varaſd , Muraſàqmbdth ſimt Capitales triceſimce. Hisita.
que temporibua, Comitan¡ Za orienſi &aque ex nte, alií'ſuêre, modernorum Comitatuurd
limited , ac ſunt hodie; id quod mflrumenta variª ¡luculentê de'monſtrant. v Sue‘ceflivè ſub Ferª
dinando II. ¡:2er ob Tuto”,- ad quórum poteſtªtem , majo¡- pars Szimegh‘ienſis Sz‘aladienſiu
que Comitatus d’eciderat j Pattim ob neceſiltatem confiniorum, Re um noſtr'orum arbitriº¡
(cum eorum fit diſp‘onere pro rati0ne Status; proſpice‘req'ue Reipu lice) veteres illi Comic
tatuum limites, mutati funk, ut eommemgratione rªtionis olím habita,- modern¡ intimidac
'I-ogatum bil Velirn. ' q _ ª q ſ . ~A _
Aqui! te!, Sclavoniª carteras ,- pto ite'ñe'piacito fue), deducifür' ei( diplon’iatibüü, Mathial‘
Rex bernáflb. Poſt- collatum honorem Nicolao de' Ujlak, tituli Regis Boſni'az; idem Niega
lau: titulo Sclavonia Bánus !ºfitçm Joannem Th‘ucz, quamvis Bánum ponſtituiſi'et; cum
(amen transtulit, quia. 14.71. B afiüs Ma -‘ ar cúm Damiano Hoi'vath‘Scl. Bani, ¡4 3. Ni¡
eolaus Rex Bojiziw', Sclªvºniª Bànºº , ,amianus ªutem Horvath de Lietava Da matiªs-z
Croatia: u'e, in extràctu monumentorutn Regní habent'ur. in eodem' anno Joanni Emu/¿í
Comiti clienfi , fato extractu docente, Titulum Bafiatuò lavoniªe, ad dies vita contulit:,~
jubens ut prº tal¡ perSºlªfç-ïúªm ªgnofèªtur. Anhò 14.76. eXrelatoriis CapituliCiIaſmehſiI¡
ad Petrum Bocs‘qu Regní Sclavonia Bªnum, Petws hic,Bánus docetur,ſèd cum Andrea'
Banffl, quem Banum Dal. Cróaf.Sclav. ſuifl’eçevocutoriàe per Capitulum Zag.- ſªctw ad audi.
horium Regium docent. Anno ſequente 14.77.- ex mandato quo indulget Gotnitia Sclavonià
Criſy celebranda¡ hd ineunda conſilia, Cºnti-'u Turcarum im etum ,- iterum Joanhes Thuz,
&Ladislaus Ege'rvafa, Beni dò‘êentur, Sélavçniªe. Ladis aum in ofli’cio ad ªnnum 1483;
erſev‘etáſi'e, docent tot litterae. Cül MathiaeGereb de V'mgard 1433. fueçeífitÑtemicqu¡
ganatum , ſubªRege Mathia. Diſppſuifl‘e Máthiam quªevis per mandata , mandgta ejus demon**
flrant. Studuifle deducitur, ut privatai Re’gnorum_ Hung-rin Reſpuuicª'¡ , Mªgffljztusi'ílug
*o q
. d Il d d
W0r._BdtIIq/àris Kercſelicb.
,.\
 ;9o ~- Notitice Preliminares Pannonia VeterisªPeriódus III; Á

to]lªt_, &in unum corpus ,Aqua-vis redigat. Anno 14.68. item 14.73.quod Comitatum Criſien—
fem ad Dizetam evocaſi'et, egales fica evineunt, quibus jubet, ut duos tresve Viros bene in
flructos ad Civitªtem ffiſiropolitanam, hoc eſt Pofonium in anno 14.63; Budam autem in '
ànno 14,73. mittant, azquales litterªs credimus ad alios quoque Comitªtus data: fuifl‘e. Con—
gregationes Regn¡ univerfales , obtenta facultate a Rage, Bani celebrare poterant ,hand fecus.
Anno 14.77. Comitatui Criſienſi mandat, ut ad Commitia per Banos Re orum Sclavoniae &7. ‘
Croatiuª indicenda , interefl'e debeant: ¡pſis ªutem Banis indulget, ut ¿Lnéralem inſtituant
Congregationem, pro decernenda ordinandaque infurrectione adverfus Tui-cas. Tribuit ¡tem '
privilegium Nobllibus Regni_ Selavºniaª, eligendi penes Banum, fpecialem Capitaneum, qu¡
ipfos ad infurgendum cómpellat. Anno autem 14,81.be Banatu Ladisla¡ Egervara, ex edi- '
cto Machine Regis prope Civitatem Zagrabienfem fuit generalis congregatio fub Commiſi'ariis
Regiis Michaele Orfzagh de Goth Palatino Hung. & Stephano de Bathor Judice &JTÍX Re’
giae,pro reformatione Status Regni Sclavóniaª, abolendis pravitatibus, extir andis malefacto
ribus, &cunctis maleficiis. Quàeviarfuperiora ex extractibus per Ritterumfa ¡S defumpſimus.
Legibus confuetudinibusque iisdem, quod univerfa fua Regna vivere procuraverit , teſtatur
mandatum fuum 1476, ad Barro¡ datum,quo praecipit : judicari Regnicolas, per brevem evo
oationem , modo, quo inHungaria tales evocªtionez fiunt. In relatoriis 'autem collecteinqui
fitionis contra Ofvaldum Epifc. Zªgr. & Joan. Thuz de Lak ,' ratione enormium’ violentizrum '
in-ªnno 14.72. refertur: Quod collectam per Comitatus Zagrªbienfis judices inquiſitionem,
juxta Hangar-ia Regni conſàetudznem, etzam renovareper Cap. Zag. pÓ/Zulàjènt : tune
idei’n Capitulum, easdem lztteras, Obfavorem prezfati Domíni Praelati ipſòrum, ipſis Ci.
-vibus (Mantis Graz-cen. Zagr.)opp’ortu_nas, dare {Y renovare recuſüſièt, recuſàretque eti
am de praeſènti. Hinc quod ¡idemJudlium, ad Oſvaldum accefliſi'ent, &Chafmae repertum‘
inhibuiſſent. ‘ '
Porrò, Zagrabienſem Epifcopum Ofvaldum in ingratii¡ Mathias Regis ab'anno 14.70.
fuiſi'e reperio , non folum ex mandato Regis , ad prece¡ Capli Zagr. BuduzzJauuar. 147I.ex—
pedito, quo exponit: Capitulum qumri: in ipforum Praebendariorumque aedibus, per exer
cituantes horumque defcenſus frequentiſiimm , defolationes caufatªe ell'e , hinc a fe prohiberï
Banis , Capitaneisque Regni , n’e contrª voluntatem eorum , cum cohortibus defcendere _, vi
ctualiaque recipere audeant; verum etiam dum in extractu monumentorum Regni le erem:
1472. mandatum lilathice Regzs , ad univerjfitatem Comitatus Crzfierlzl/is , rie Ofizal 0 Epi
'ſèópo Zagrabienſi, velut confia-_amylos Regis , necper ſe, nec per onlinesficos inſàrge- _
re valenti ,adeogue Regí refractarzo, decimas p'erſòlvànt, non áttentis etiarn ejusdem
cectn/üris Eccleſiaſtzbis. Quin vir quidam illuſtris, Suªe Apoſt. M. Conſiliarius, &in publico
officio conſtitutus , nobis aperuit, vifas a fe lectaique Ofvald¡ Epifc. Zagr. Proſèriptionales,
ob receptumſjozmnem Quinque—Eccleſiarum Epifcopum, quasobtinere, promiſi'as licèt, ne
uivimusçob mortem I. H. monumentorumque communium factam proviſionem. De Oſval
di Eppicafus causá , conſtituere nequimus. ‘ Inquiſitio contra-‘illum nomine Regiae hujªtis C¡
vitatis-collecta,0fváldum fuos hªbuiſi'e exercitus evincit. His ¡lle, praedas feciſi‘e magnªs, in
MCdVe, Rakonog; villisque Reginª bujus Civitatis aecufatur, habet enim inter caetera: Egr.
Joan. de Bu la, Mathias Olaſi, B Georg. Zubáló Capitaneiíentium exercituantium
Rdi in Xſto. atris Oſizaldi Epiſè. Eccl. Zagraex" conſènſüò’ v0 untate ejusden'z D. Eppi,
Domíni ſèilz‘cet ipſòrum, umz cum quamplurilms gentilms ejusdem Dom. Eppi, armatis
ò’ patentiar’iis manibus , ad dic'i'um balneum ( in fuburbiofupra pontem Pyzanmofzt voca
tum , fito,teſte eodem inſtrumento) dictar Civitatis irruentes - - - Ut tanto culpoſior de
\
ducªturOfvaldus , quod provifus gentibuacxercituantibus , non folum adverfus Regis ¿emu
los non inſurrexerit ;fed graffatus per has‘bras deducatur. Interim fucceſiivſi receptum fuif
fe in anteriores_ gratias Oſvaldum,demonſtrant ea, quaeapag. 183.Hiſt. Ecol. Zagapoſita funt.
De Caſtris qua- Mathias Rex , ad bellicos uſus ordinªverat, locus bic narrand¡ non eſt, fora
& circumfiantiae temporum, magis commendabunt prudentiam meum, filentio ipfº; duro
~ MathiX ,Regis geſtorum, hiſtoriam fcribendem ‘pro fcopo non haberern'us , àdeoque proVíſioneI
bellicze ,praeteriri nunc pol'funt. _ . . n ª Ñ l
De‘Regno Croatia?, notªnda oocurrunt fequen'tia. I. In difl'enſione ¡lle , quae erat ¡1-1-
ter Fridericum Imp. &Regem Mathiam , plurimi Croatiae Procerum, riderioo ªdhaerebant,
cumprimis ,vero Frangepan¡ , ut ideo a Mathia Rege privat¡ eXutique caſtris plurimis Puerint..
Anno 14.64. Martinus Frangepanilêratiam_meruit , at ceſi'o Reg¡ Caſtro KrItPa, quod a Teu.
touieis redemerat,Caſtra Regia, ofitanzcza,S{tenichnia/< , Lipovczcum horum pertinen.
tiis, lego en accepit,lut a morte fua continuo ad Regem devòlvantur. 'Infuper ob ;lia Marti
~ -- nl’" -
 Sclav. Croat. Dalmat.fizb Ducibus Regzbusgue Hungaria, Iqr
ni ferviti'a, in Turcarum excurfionibus teſtata, Caſtra óſiz‘rad , Bzffin, Cladzgfflz, G’ O/Zravi*
qa; Item Caſteila Grade-cz & Komogovina,po\ſefliones praeterea Kreſèlziclz, Pervin, &Mo
lenja , cum oppido Lipa , titulo nova.- donationis accepic, eſtque ſtatutus Fer. 5. ante Feſt. S.
Helenze,nemíne contradicente. Item ſucceſiivè Comites Fran epaní, donatione nova provi.
fi fuêI-e, eorum,quae ſuperius p. 225. ex inſtrumento patent, achar nihilominus, quibus«
dªm Anconitanis donatum aMathia fuiſ’ſe , inſtrumentum ſequens evincit. Repofitum eſt hoc
tabullario Regni Sºlav. cum aliis ad-Cªthianerum Olim exaratis.
,, Coram nobis Magnifico ac Clariff. D.Joan. Cozianar; hac parte Commifl‘ario Regio
Ñ dignifimo comparet, & fe praſentat Presbither Petrus Jacobus dictus Jaeominus de Flu
,, mine , Procurator. Et procuratorio nomine Nobilium Thomas &Stephani fratrum de Dio.
,, niſiis Anconze Civium, &hieredum D.A]exandri Cinthii eorum patris; dicens, narrans 8:
D’
prop-mens primo: in modum ſolennis libelli, ſeu qualís quªlis peticiom's; contrª 6L adver
,, fue hmredes quondam Mªgnifici Comitis Bemardinide Frangepanibus, & quamcumque ali.
,, am perſonam pro eis, ſeu eorum nomine,jud~icio legitimè comparituram.- Quod cum olim
,, feliciſſima: recordationis Mathias Rex Ungaríae & Bohemia, titulo donationis conceſi‘erit,
,, quodam Caſtrum cum villis, juribus & omnibus fuis pertinentiis , ſituatum in Regno Croa
Ñ
tiae, Bachar nuncupatum, olim Nobilibus Franciſco Cintjo , Vincentio , Petro, Hierony~
Ñ m0 &Alexandra fratribus de Dioniſiis Civibus Anconitanis ,ob merita predícti Franciſci.
n
Et de mandato & eommilïione pra-dictªER.Mattis, per Cipitulum Zagrabienfis Ecclefiaz,
n
dicti fratres, in pacifica poſi'eſiione dicti Caſtri immifli fuére ; &1 ſine contradictione alícu
Ñ
jus perform, in dicta pacifica poſſeſſione perſtiterunt quam pluribus annis, & uſquead mor
Ñ
tem praef‘ati Sereniſiimí Regis, & prout conſtiterit. Qua morte ſecuta, olim Magſ. Comes
n
Bernardinuè de Frangepanibus, nullojuris colore , fed auctoritate propria, auſu temerario,
I’
omni juſtitiª, dz zequitate poſtergata, violenter & manu armata invafit dictum caſtrum,&
Ñ
ipſum cum omnibus juribus & pertinentiis ſuis occupa'vít, raeter ac contra voluntatem di
,D
ctorum fratrum',animp privandi ipſos [ratres, eorum,di i Caſtri pªcifica poſièſiione. Et
~ªu. 1.—I-K- Ñ
talíter oceu atum de potentia detinuittoto tempore ejus vita* ,& rout conſtiterit. Et fuc
9)
Celſivè ejus aeredes adhueoccupant , & detinent hoc, indebitè & injuſt‘e. Propter uod frª.
Ñ
tres praedicti , & ſucceflivè praefati Thomas , & Stephanus eorum fratrum redes,
9)
multa & varia damna, inſuper & expenfas paſii funt, ac indies patiuntur. Quare cum
29
pra-dicta vera ſint, merito dictus Proeurator, dicte nomine petit per vos , & Officialem ve
J’
ſtrum Condemnari; eondemnato, juris remediis cogí & compelli dictos haredes, ſeu pro
D)
ipſis intervenientes, utid’ícti caſtri uſu'rpatores, ad refignandum & reſtituendumfflmfatil
9,
Thomas dz Stephano; uti haeredibus dictorum Franciſci, Vincentii, Petri, Hieronymi, Gt
n
Alexandri, dictumCaſtrum, cum~ omnibus juribus & pertinentiis, ſuis, & omnibus damnià,
D,
interefle & expenſis - - - debitis, quibus proteſtatur. Petens dictus Procurator, dicto nos
J,
mine, fnper predictis omnibus & fingulis, ſibi jus& juſtitiam miniſtrari. Quod non tan
p
tum dicte modo, fed & omni alio meliuri modo,via,jure &forma , quibus fieri poſiit. Sal
,, vojure addendi &c. non tamen ſe aſtringendi &0. ,, Patet hinc Bachatª Regni Croatia
eſi'e, &Regum Hungariae collationis. -
e. Croatiam fi non totªm,majorem profecto ejus pal-tem, Mathias Rex, ob bella cum
Turcis , aliisque habita, militaris jurisdictionis jurisque tenuit, & gubernavit. Hinc priva
torum Caſtra pluri’ma, hunc in finem exolvit. Couſtant haªc ex fallione in Die Cinerum an
ni 1470. [oannis filii quondam Simonis de Kladus, qua fatetur ſe in juribus avitopaternis per
Comites Segniae , ªliosque 'damnificatum , 61 ſpoliatum Caſtro Kladus eſi'e; Caſtrum quoque
Pee'c/z , ipſi ab'ripere velle. Proinde cumjoannes Tuz de Láak Dal. Croat. &7. Sclav. Banus, 8:
Curiªe Regia? Mgr, cum exercitu Regio pro reformatione confiniorum Dalmatiae & Croatia ,
ac Caſtrorum Regiorum Kliſi 8 Zyn expugnatione adveniſi‘et , ſemet Caſtrum Peach eidem
tradidiſi'e , petendo: ut fibi expenſa reformationis exºlverentur, a'lia pofl'eſiio in loco tuto \ibi
ue conveniens traderetur. Accepto ergo Pra-dio Blagqffa , item 4.000. fl. ſemet utrumque
aſtrum Pe’ecÍz videlicet &Kladus cum pertinentiil in perpetuum reſignare. Quam faffionem
ſuo conſenfu roboravit Mªthias. Bªnos Dalmatiae Croatiaeque jam diſtinctos a Banis Sclavo—
niae tenuit ;jam eosdem , qvosvis autem ad arbitrium ſuae voluntatis.
Pro Stirzſia , qua-.- bella eflit Mathias , quia meminimus Hiſt.- ECC]. Zªgr.pag. 188. non
eſt ut repetamus. Gurfeld aſtrum in poteſtate Mathiae fuifi'e, evincit contractus ratione de
r~ª<Ñ—. —-,
cimarum cum Andrea. de Kreyg libero Domino, in eodem Caſtro Gurfeld die Solis 15.Junii
ªnni 14.77. innitus celebratusque, inter monumenta Eccl. Zagr. ſub Nro 12 3. teſte Georg.
Marcellevich. Timon habet ad annum 1482. !Mathias Rex Ca/ZÏ'ÍJ‘ qua! a Bernarda acce
per‘atzprcjèrtim Caflrº &urbe Frieſach cum Vicedominatu illias decedere naluit; eò
‘ d d d d 2- quod
 29D Notitzc Preliminares' Pannoniª: VeterisPeriadus IÍI.
quºd BernariIuS/ine ipſius cmçſènſic Imperatori reconciliatusfuerit ,- eique datamfideffl
jregerzt. ldczrco caflra ea retmuzt, uſèue dum vixit; ac non niſipafl mor-tem ejus per
Fridericum Archiepiſc‘opum recu rata ſz‘mt; CitansHun'd. in Metrop,Salisbui-g.
_ De Dalmatia dicendum eſt. &Eifmundo mortUO, curan! recuperaudae hujus‘, relata-fu
rius diſcordie: de Regum ſucceflione ¡mpedivetunt Deinde bella Turcica. Mathias Rex de
biliendo ſibi Regno erat primo folicitus. Occaſione hac,Veneta- opportunitate uti non omiª
ſerunt , primumque amicitiam omnem, er aMathiam Regem funt teſtati. Interim dilatanda'
rum rerum ſuarum , quam fuerint ſtudio 1, ſuperius ex Platina meminimus. ln epiſtola a
pud Pray Par. 3. pa . 275. ex Gobelino , legere eſt: Juffç/Zi 'vivente genitare ?neo arma que
in Dalmatia filb enetorum manu erant, cruciata nomine collec'Ïa , ut ad cum ( Stepha
ni nempe Ultimi Regis Boſnia, perrem) mitterentur, non placuit Senatui Veneto: jubeto
(ad Pium II. hare ſcribuntur) ad me moda mirtantur ,farra majus Imperium invenies,
nando mutata efl mens Venetorum, Turcisferuntur Indicturi bellum. Hoc pero, ut
Legatum ad Hungaras minas, 71a meum eau/¿Im Regi comme-rider. - - Hoc pacta
fizlvari Bofiza Oterit, aliaguin perztura efl è’c. Haec , primis Turcaru'm motibus reſtitiſſe
'Venetos non te ntur. Anno 1463.Turcis feſe extendentibus,ut habetchronicon Turcicum
Wolff'g. Drechsleri , Veneti inflructamclqffem , liberaturi Corintlzum in Graciam miſèrunt,
_[èd re infectafiin: rever/i , ut forª bene lamentaretur Mathias in epiſt. a Pray p. 278. in e
nuèfatemur,ſòlos nos impares effi, tantw inimici opibus ò’ copiis. Nimis profec ò,
nimis lentè ac tenuiter in hac aflate, term gravi noſtro ,immo communipericulo Apaſialiª
-ca provider Sedes, G’ reliqul C/zrzfllanl- j - - Quaprapterfraternitatem veſtram iterum
monemus , utjèmeltandem ®ertat a nobis , velſàltem ex a ua divida: hq/Zem, -" - Rayª
naldus ex Cod. MS. Vallicellano refert foedbs intra Mathiam Z: Sereniſl'. Rempublicam, ad-~
verſus Turcas 1463. Indict. XI. Die 22. SePtemb. in Sirmio, Varadino Petri innitum.- Htc aa
fuerint folennia pacta , aut tractatuslpaçforum, meraque prottiiíſa Y ego non definio. Mathi
as, in epiſt.IdDucem Venetiarum e itzon. Ca ovien/Ïs ordine IO. qua occupatam Segnienſi
um navem cum mercibu's 60.aureorum , petit remitt¡ & reſtitui , talia bone vicinitati, & a
micitiae mutuae,praſertim vero, mquit, illis tractatibus CI’ promiffls que nobis ¡¡lºgra/¡L
cus Petras Svedo oratar, nomine {pſius Illmce Dominationís fecit non reſ onderent. Ut re
ctius promiſi‘a fuilſe arguam , quam ſolenne ſoedus ,cum iſthic apud Rajaflcïum,Dueis Chri-
flophori Mauro nomen legatur, hand autem fuorum Oratorum. Ducem ªutem Petro-Varas
dinum veniſi'e, ad ineunda illa fuedera, referi ab aliquo non legerim; minus autem Sirmium
anno ¡4.63. aut anterioribusannis ſub Venetorum fuiſi'e goteſtate. Sineeram cum Venetis ami
citiam aMathia Rege cultam fuiſl'e, argumento eſt, quo Gallia‘: nunciis ( vide Pray p. 306.)
reliqua inter repoſuerit, digniffi'mum videtur - - ut Venetas,è’ pra/èrtim princi alzfflmd
totius Chri/Zianitatis capita , Sedem vtdelzcet Apaſia‘licam G Imperatoriam Cel tudinem
Prius, — - - ſúper his alzquantulum redfíeret certtores. Quod item, Venetiarum Duciegiſª
ſet gratias , pro ſubmiflis ad fuam coronatlonem Oratoribus ſpecialibus.
Officia memorata cauſabantur , ratione cumprimis Dalmatik , ſi'ab electo Rege Mathia,
diffiCultatibus variis quoad Coronam laborante,ceflio Dalmatiae obtineri poſiet; tum &Tur
carum metus. San'e ſumma curarum erpetuò feteniflimw Rcipublicaz , quod Dalmatia fue¡
rit, fatis ſuper ue ſuperiora demon tant. In memorªtis fu erius, pro Regno Hungariªè
diſcordii¡ , dum etru‘s de Thallovicz,Auranªe Prior, Comes línia-,Banusque Dalmatiae 8¡
Croatia! fuiffet; dumque is ut ſuperius recenſiturn, nullum pro Rege Ungariae agnoſeeret,
at unice fuam a Sacra Regni Corona dependentiam: dun¡ item decimas a Sigiſmundo olim,
pro Caſtrorum conſetvatione applicatas , Archieppo Spalatenſi remiſiſi'ec 4 a Venetis ¡n ami
citiam tractus eſt, quee fecit: partium eum Sereniſiimª: Reipublicm. Sie enim Farlatusi fe,
Tom. 3. .394.. Erat ComES Cliff:: Petrus de Tizallavizjurisfiduciarii vincula Reg¡ unª'
gar-ic 0 flriêius,Banus Dalmatiaíf Chrobarm, quem Veneti cum cjusfratribusjampri
dem in amicitiam receperant, cum eogue fddus ſòczalejunxerant, ut Veneta diplomata
teflantur. Amicitia hrcfecit) ut olI_m Jadrenſium cum Venetis' , quod amieorum quazvis di
cantur eſi'e communia)prªtenſionem _juris ad Clifl'am, Auranam, cutetaque , quª: in Dalma
tia'Regum Hungariae erant. Hinc etiªm Laureatius Zannius Archieppus Spalatenſis, dum
accuſaretur , ſuoque Chirographo exarata ,com rta diceretur fuifl'e epifiola( fatetur iſta Far—
Iatus loco citato ) qUod arcis Cliſiia Venditiom 30. millium Rurouum argenteorum Stephane
Duci S. Sabª'e & VaiVodaE Boſnenſi ſaviſi'et potius ,- ac Reipublica: ,proditio‘nis damnatus, Ve
netiasque voeatus , mei-eri non potuit, ut Sedem fuam dehinc videreta Porrò Venetie erga
Mathiam Regem , illa exercuerunt officia , ut planeannua ſtipendia , ( agnoſcentè iflud etiam
Cl.Far1ato,) quemadmºdum olim Ludºvieo I. pmfiarentª Hace ſtipendiz¡ cuqu ſumqm‘
. ' uerint
 Sclav. Croat. Dalmatfiab Ducib‘us Regzburgueliungaria, 293
fuel-int? erruerenon valui. Atvidentes Mathiªm Regem, Segnia! marítimas res 'promove’
re; Raguſêos Mathiam r0 Domino eorunclem natural¡ recognoſcere; Herzegovinam five
Dueatum S. Sabe, eun cm cum Principe cambiáſi'e, time-re pro Dalmatia correpti, curas
cogita'tionesque ſuas alioconverterunt, praeeipue cum intellexiſl'ent; &Mathiam Raguſze clam
fuill'e, luſïraviſi'eque Dalmati—am ;ac cundem Catharina mortua, ad Beatricem Regis Arªgo
nize Ferdinandi filiam, vota ferre.v Adeoque pro Dalmatia metuentes ,, Mathiam ſuſpèctum
habuêre. Mox dicta patent ex Mazhiae Regis epiſtolis, tam ad R'ªguſeos datis ,quam &Ve
netiarum Ducem, ubi epiſt. 58. figniſicªt: Con/Zituimus pro defenſione Clzri ianitatis 'cer~
* tas proviſionesfacere, 8 inter alia mittere gentes noflras, 8 necefflzria qua-dom ad ca
ſtra illa, quee' Illñms Princeps S. Sabat, novifflime‘ ro Contracambio nobis affignavit.
Quod viſitationem attinet, formamgubernii’moderni [{aguſeorum , aMatlIia conſtitutam oc
caſione hac, aRaguſeis accepimus. Matrimonium Mathiªs oum Beatrice dubio earet.
Venetze ergo perſpicientes, quid evenire poſl'et,non ſolum repetitis vicibus, naves Seg
nienſium przedati ſunt (atteſtantibus hire, Mathiªa epiſtolis) verum flipendia illa negàrunt,
prietextti eo , ne Imperatorem, ſibi offenſum redderent. Ex [zac tempore, ita Timon , pree
/Zita Corvino- a R onza-no Pontífice , Venetogue Senatu ſtipendia abrogatafiznt, ne ad
,DEÏJÏlS Caſàrem illi- opem adferreyiderentur. Intercepta ¡zac/tipendza, 'a Venetorum
Sacietate, benevolentiague animum Regis abalienàrunt. Succurebat eidem occupata: 0~
lim Dalmatizz memoria. Inſuper magis e re fua futurum rati,cum Turcis clam paétiſunt,
& cum eodem aI'nici effecti. HSBC teſtaturin Chronico TurcicoDrechslerus, ſeribendo ad an
num 1478: Veneti cum Alahomete fwdus iciunt. C/zalCicle armt's , Scordrá deditione ex
torta. Polliciti eidemſimt quarannis acta aureorum millia, ut ontica navigatio pate
ret mercatoribus. Tradita eodem tempore inſàla Lemno.s*,{›’ cenarum Laconia? r0-.
mantorium. Demonſtrat haecMathie Regis epiſt. 29.. ad Cardinªlem Aragoniºe, ubi: ati
cinatigue inter aliaſàmus, Venetos nulla rati0ne retra/zi pqffle a conſòrtia è’ſòcietate
Turcorum, yqibus ita inviolabili fat-Jere connçxiſànt,, ut nulla poffint ratione inverti.
Pradiximusfl lzoc quod ¡IQ/Zea manye/Ze patuit - - Venetos omni/ludio fabricare cum
Turcis, yzzacunzqzzewgnoverunt fare C/zri/Zianis relms- - ~ detrimento: uemadmadum
novifflmé ſecerunt, quando Turcos nonfivlum induxerunt, ad inva endam terFam
.Sómi Domini nO/Zri,/èd quo commoclius idfieret, etiam raſidio Turcis qffüerunt., Sed
nos miramur de D. nQ/íra Pontffice Summa , quiſic enetarumfavorem ſq/Zinet, ut
alias PïÍnC'lPeS, 6’ imprimir Serenifflimum Dnum patrem noſtrum Ferdinandum con
temnat GC. ’ ,
Ob Praemifl'a, diſguflus va'rii intra partes ennati fent. Mathias enim, ut apud Timon
( Palatini Comitis Legatus ſcriberet) occafione Coronationis Beatricis , ubi in itinere inſolen
ter Veneti, cumproximi vellent efflè R cgi, cum dedecore remifflfiznt ad primum ordi
nem, ut ante omnes Príncipes, B Principum Legqtos inçederent. Cum in templum ven
tum ç/í - ~ Venetis Q/lremo laca relictis. Veneti econtrà, non folum memoratas naves
Ptªsdati ſunt: ſtipendi; dªri çonſueta negárunt: verum arte omni ínſulas Maris Adriªtici, C0- '
mitesque illarumac Croatiae in partes fuas perducere ſtuduerunt; quod donationum Andrew¡
II. vigore,illi', quibus donatze fuiſſent, aut'ipſae lnſulae libertate donatae , propríetarii ea
rundem cenferentur, oonſequenter donata ſi i, vandere, inſcribere quirent, vel pro‘libertatc
-ſua , cui luberet ſeſe aſl'ociare & eonjun ere. Pondus exhortationibus attulit, illa Mat-_him
Reſigis ordinario, ut Dalmasia a Bidicio alatini dependeªt, Palatinusque in ea certas obtineat
inſulas. Quasvis immunitates almaticarum lnſularum pmmiffa conſtitutione tólli raédiá
catum creditumque eſt. Accedebat confideratio illa,, quod Veneta'e cum Turcis_fmdere Junge
rentur, pateretque mercatoribus Venetis libera‘ per pontum n'avigatio, adeoqué cum inſulae
illae, vioinaque Dalmatiae locª , navigatione vitªm ſuflentarent, ªd Venetªm protectionem in
clinárunt, pra-cipue dum nec in Mathia ſpes erat, ut fic providere valeat, tutam ſecurarn—
que ut reddat navigationem per maria; nec in Socero ſuo Ferdinandg, ſperare poterant,
tanquam inimiCos Papas Romanos habente. Videntes inſuper, ab excmplo Raguſeorum,
rejici univerfos a Venetis, qui in eorum non effent conjunctiQne, ſeſe Venetis conjungere \by
duerunt, potiſſimum Romano Pontífice rebus Venetis valde ſtudente. Frater quidam Bla
» fiusRaguſèus, Spalati beneficia obtinuerat.,ſed.quia Raguíei , ſeſe fubditos Venetorum effi
cere noluiſi‘ent, a Duce Joanne Mocenigo anno 14.79. inter caetera decretum eſ’r, V1. Quo
s petunt_ guemdamfratrem Blaſiam Raguſèum parum Jaminio noflrofidelem, pectativam "5...z_

impetrc'zffl: pra obtinendzs multzs beneficiis in .Dalmatzazpro ſicmma du‘catorum 200 ;Illi
usgue yigore beneficia ultra/icmmam ducaltorumlóaº 0 tmugfflè._ Re/Pandetur nas nulla
pacto Intendere , guod zdemjr. Raguſèus In terrzs 6’ loczs no/Zns, aliquodbeneficzumtlza
' e eee ' \ ea ,
Iii/lor. Baltliaſàris Kerefieliclz. - '
\ i' ,L v.
 l

²9:4; ' Notitiae Preliminares Pannonice Veterir Periadus III. ‘- l

4 beat , 8 ji-quod haben-t, ex illa pénitusſine ulla exceptiane expellatur ,- ¿6’ ita ezfflcaciſ:
ſimê per [irte-ras noſtras, Rectori'bus ¡IQ/iris Dalmatiaè jubebimus. Exhibet Decretum
integrum F.arlatusTom. 3.p. 4.04.. n ~ ‘ A v
Ex relatis proceflit fontibus, ut infulªz illar, reſiduumque Dalmafiae, quod'poſt Sígïs
mundum , Sacrm Coronª ſuberat , ad Venetos reſpicerent , accedentibus Rómanorum Pontifi
cum,, erga Venetos fªvoribus. Paulus II. quiPio'II. ſucceſi'e1*at‘,ſuique anteceſi'oris teſte Pla
tina inimicus fuerat, Venetus erat. Sixtus IV. Pauli Succeffor fovit Venetos, ut adverſum
hos, Italiªe Príncipes bellum decerneren‘t. 'Innocentius VIII. ab exemplo Pauli Il. bellum
cum Ferdinando Neapoiitano, Socero Mathiae geffit, ut Dalmata! protectione Pontificum.
confiſi , ſeſeque abſolvendos , ut olim Spalatenſes a Martino V'. a juratà debitaque fidelitate
Regibus UngarimSZ Sacra? Coronas, ad Venetos non ſolum inclinati eſi'ent, ſed ad eorundem
protectionem confugerent. Calcar-addidit, tamJoªnnis Thuz deLáak, Dalmªtiae Croatia-que
Bani, quam &Joanni’s Frangepanis , ad Venetos Venetiásq ue tranſitus. Jaannes Tfiuz plu
ribus a Mathia gratiis decoratus, cum anno 14.70. ad Banatum Dalmatiaª Croatiaªque \fuiſi'et
translatus, credito ſibietiam eXercitu Regio ad ſuºcurrendum Cafiris Regiis Kliſz&Zyn, in
eſcatus Venetig deliciis, tame'tſi ad Banatum xSCL-:Ivorii'çrª 14.76. r'eſtitutus ; tamen cum res Ve~
netas foviffe deb’rzkhenderetur, Regisque ſui 'ordinarionibus contrairet , permiſiſi'etque Turcas
pL-r Hungariam graffari, 14.79. ad Conſtitutum ſibi Zàgrabíae terminum non ſolum non com
paruit ; Verum Venetias cum liberis & fortunis, 60. aureorummillibus ſecum aſportatis,au
fugit.- _Joan-nes &que Frangepani Comes Veglize( tametſi Mathias adverſua rebelles lnſulanos,
per Blaſium Magyareundein tueri'vellet,deereviſi‘etque)anno 1480. Venetias profu it. Re
cole‘ hic ſuperiorª ap. 215.}7r0 Vegiza &0. PontifiCes Romªnos rata hxc hnbuifi'e, fat‘ ſuperque
‘ demonſtrant Mathia! Regis epiſtolae Cªfi'ovia* 174.3.editae,ut ex l'Iis, quivis intueri poterit. Hunc
itaque in inodum , Veglia caeterisque privat¡ ſumus. Turn illico 'quªevis ad Venetos non
ſunt devoluta , cum articulo 12.anni ¡4,85. ſtatuatur : Dalmatiafiibjacere debet judicio Pa
latini , <5’ pra proventibus haber in illa certas inſàlas. Itaque ex ínſulis illis, quaedam re
mªnſerªnt ſub S. Corona, quae mortuo Mathia , eXemplum Veglienſium funt fecutaª. ‘ Rela
tum item monumentum p. 22 5. Stepbano Bernardinoque Frangepaniis anno 14.81. elar iri
nequiviſi'et, fiin inſulis Dalmaticis nil‘JUſiS poſièli‘oriique 'ſibi remanſiſi'et; Accedit poſt inli
nuatos ſuperius p. 280.Priores Aurana?, plerumque Dalmatixe Banos, Auramz Priorat…"
ſub Mathia tenuiſi'e. Sub Vladislao ILRege Anno 14.90. Bartholomaeus Berislo de G—raborja.
'malas memoria‘, Auranw Priorfuit, Anno 14.93.'proſcriptus, &1- 14.95. conjectus in carcerſics.
Poſt cujus obitukm 1500.Petrus Berislo Weſprimienſium Eppus, Prioratum fuit confecutus. '
.Poſt hunc Mathlas de Baracska,qui obiit 1328.quòcum etiam Aurana, occaſione‘ díſcordia
rum inter Ferdinandum I. &Joannem de Zapolya defiit, ut Priorum Aurana: memoria de
inceps non ºccurrat,ſed Gubernatorum ,tituló purè. Quod mInc Praepoſito Ecol. Zagrabien
"fis foretattributum, ut DE() miſerente alibi dicturi. q
De BO/I‘óia atgue Servia , dum Regnorum horum ex inſtituto memorias non tractamus,
patent ex lprioribus noticia_ Poſt Stephanum ultimum Boſniae Regem,MaIthias Regum Bo
ſniw Titu os, pro ſervandOjure Regum,-Ujlakiis contulerat. Banos quoque Juiciº: eonſti
tuerat &c. Deſpotas Raſciªe recepit. Duces item S. Sabae, 'ut' seter ſuperiorem epiſtolam
‘ſuam , monumenta plura demonſtrarent. Dominium Kyskemle ,vulgo Reka in Comitatu
Criſienſi , olim Duces S. Sab-Je donatione Mathiªs Regis poſi'ediſi'e, litteralia inſtrumenta evin- '
cunt. Communicamus hic donationis anterioris confirmacionem a Mathia factam 14.69. Haec
praeter tot memorias alias , aperit hujus Xtatis limites intra Croatian¡ Boſniamque dum ex
primit: CCI/¿pam Camengrad. In finzlms Regnorum Craatiae Baſhiieyue exi/ierzs. Eſt au
terp'ſequens ~ '
‘ ,, Nos Capitulum Spalat. memorie coznmendamus fignificantes quibus eXpedit vniuer—
,, fis, przei'entium per tenorem , quod accedensed noſtram praeſentiam Veíí D. Ioannes Tom
,, ‘co Mamªuich Boſnenſis,'CanonicusSiCenſis, qui nobis exhibuit quoddam Priuilegiu-m cum.
,,- figillo ‘maiori , duplicique pendenti ,,olim Matthias Sereniſſimi Regis Hungaria'e &c.humili
‘ q, ter petens d, Priuilegium de verbo ªd verbum facere accopiari, ſcribi, & tranxlatari ,cuius
,, tenor talis eſt. e i '
,, Mathias DEI Gratis. Hungariw, Dalmatix , Croatiae , Ramas, Seruiae , Gallicie , Lodo—
,, metia , Comanize, Bulgaríarque Rex, Omnibus Chriſti fidelibus , pi-çſentibusGZ futuris ,er— ‘
‘ ,, fentíum noticiam habituris,ſalutem ‘in omnium Salvatore. 'Ad vniuerſorum notitiam ha~ ‘
,, rum ſerie volumus peruenire,quod noſtgzv Maieſtatis veniens in praeſentiam Magnificus Co
,, mes Tomco Marnauieh , de Zuonik , eiuſdem loci in Regno Boſnz perpetuus Comes, 81 Do
',, minus in Voyniza, Regnique Rafiia: ,’Starofia , nobis dolenter expoſuit , quod cum‘Nos pri~
~ ' ' ,, dem
s¡ ' ‘ i
 Óclav. C‘raat. Dalmatſàb Duczbus Regíbusque Hungariae. 'g 95
,, dem pro fidelium feruitiorum gratuitis meritis,,per eundem , & lurkadinum eius Blªum,
J’ nobis‘ & Sacrae. Corona: Regni noſtri Hung-ªriª? ,‘\ub locorum, & temporum varietate fideli
Ñ ter , & confianter exhibitis & impenſis, Caſh-um Camengrad , cum ſuo Territorio in finibus k
Ñ Regnorum Croatize , Boſnazque exiſtens,cum omnibus eiuſdem (‘a’firi, Villis,Terris, locis,
Ñ poſi'effionibus, vtilitatibus , & pertinentijs , Terriſque curabilibus, cultis, & incultis , Ag
Ñ ris , Pratis,Paſcuis, faenetis, ſiluis, nemoribus , Montibus , Vallibus 61, Collibus, Vineis‘,&
Ñ Vinearum promontorijs,
aquarumque cuiuſcunque &
decurſibus, molendinis, metalli fodinis, aquis
molendiſinorum locis,, fluuijs, piſtrinis quarumlihet
& generaliter , piſcaturis ,
Ñ
Ñ vtílitatum & pertinentiarum integritatibus quouis nominis vócabulo vocitatis, ſuh fi-is ve…
Ñ ris metis & antiquis limitibus, alijſque'luribus, & Praeemine‘ntijs; atque Priuilegij!. Domi
nij eiuſdem Caſtri, ac eius diſiſiíictus, prout fuſins 'continetur in litteris noſtris fub anno
Ñ
Ñ Domini 14.64.. menſe Nouembri, Budae cum ſigillo pendenti , quo ante coronationem vtebaſi
Ñ ¡nur datis,quas hic pro eXprellis haber¡ volumus, ipſi‘ ſuiſque carnalibus hmºdibus Suc
Ñ cefi'oribus, dz Poſteritatibus vniuerſis in perpetuum dederimus, donauerimuª , & contribuc .l

Ñ rimus, nihílominus tamen Magnifico: Ioannes Thuuz de Lak Regni noſtri Sclauoniae Ba—
Ñ nus, eundem Comitem Tomco in predicti Caſtri quieta poffelſione, quibuſdam fiſci noflri,
Ñ &Ñſui Banatus iuríbus percurbare voluerit, &Velitz Idoirconos, qui nullius fiíci noſtri,
Ñ Banatuſve Iura quietae Poſſeilionis donationis przedictae' noflraa, quouis colnre , ſiue pre
Ñ textu oblhre intendimus, neque volumus, antelatas donationis noſtre privilegiales litte~
Ñ ras in ſuo robore perpetuo valituras appro‘bamus , &ratificmnus, eaſque, & in eis omnia
Ñ contenta, non Obſtante decreto in Alba regali , tempore coronarionis nuflrae edito, in quo
Ñ declaratur quod ini-'ra lapſum vnius integri anni omnes litterae Serenilſimi q. D. Ladislai
9í Regis Hungariaz immediatiPmdeceſi'oris noſtri, &‘noſtrzk ante Coronationem noſtram da—
Ñ ta? ,confirmari debuiſi'ent,--alïoquin viribus cariturae relinquerentur, ex certa noſtra frien
"Q tia.
que,» ha-redita’tibus‘,&
& de Poteſtate noſtra Regia pro,
Poſteritatib'us prçdicto inctnouaíi
vniuerſis, Comite Tomco , lurkadino
perpetuo valituras,eius filio , eius,
confirmamus
’D

Ñ ſupplentes omnem defectum, fi quis preter lapſum vnius anni ,’aliquove alio pretextu,
’J anuam obijci poffet, quinimo volumus, &z anthoritate noſtra Regia decernimus , vt prªe~
,, ſens Privilígium ſimul cum pra'dicta donatione , in ſuo vigore permaneat, ac perduret,
,, perinde ac ¡infrà lapſum vnius anni ad confirmationem praeſentatç fuiſl'ent. In cuius rei
,, memoriam firmitatemque perpetuam, prçſentes conceſiimuslltterís priuilegiales penden—'
‘,, tis, & authentici íigilli noſtri duplici municione roboratas , datum per ma'nus Reuarendif- v
QU ſimi in Chriſto Pati-is D, Stephan¡ Cardinalis_ Coloceñ, 6; Bacchieñ Eccleſiarum Archiepi
’ »o ſcopi , locique eiuſdem Coloceíi Comitis perpetui, Aulª? noſtrç ſupremi Cancellarij fidelis
ſi’ª noſïri dilec'ti: Anno Domini miIJeſimo quadringentcſimo ſexageſimo nono ,Kalençlas Mar—
’9 tij , Regni nbſtri Anno duodecimo , Coronationis -verò quinto, Ven. in Chriſto PP. DD. 1-0
I’
anne Scrigoqieñ’ , eodem Stephano ColoveííArChiepiſcopo , Ioanne Varadien. poſtulato , Ag
í
rien,Tra-nſiluanien. fede _vacan. , Oſualdo Zagrabien. , Ioanne Quinqueeccleſiarum, AI- ‘
9’ barto Vveſprimen. , Demetrio Iaurien., Vincentio Vuacien. , loanne Chanadien.-, Thoma.
Ñ Nitrieñ., Benedicto Electo &7. confirmato Boſnen , Nicolao de Bathor electo Sirmien., Ní
"ª
colao Thininien., Segnien.ſede vacante, &Nicolao Modruſien. eccleſiarum Epiſcopis,Ec~
v clefias Dei feliciter gubernanf ; Item Magniſicis Michaele Orzag , regni noſtri Hungarian
_ Ñ pra-dick¡ Palatino, loanne Pangmtz de Dengeleg, &Nicolao Cupor de Monezlo Vvaiuo‘
Ñ dipTran,ſiluanis,Cmnite Ladislao de Palotz Indice Curia: noſ’crae, eodem lo. ThuuzdeLak
Ñ reg—ni noſtri Sclauoniae, Nicolao de Vvilak, ac Matthia de Marath, Macomen. Bam's, ho—
Ñ
noribus Banabuum Ï)1,lm’ltlſ-B ,‘ & Croatia: regnorum noſtrorum, nec non Seuerinien. va
,, can , Ioanne de Rozgon Thauernicorumz annotato Ioanne Thuuz de Lak , & Friderico
,, Lamberger Ianitorum, Bartholomeo de Belterok Pincernarum, Nicolao de Heduehuara da
,, piferorum , Nicolao de Zeech Agazonum noſtrorum regalium Magiſtris, & N icolao de .Al
,, ſolindoua Comite Poſi'onieíi , alijsque compluribüs Regnimoſtri Comic. tenen t. ‘
,, Nos verb petitionem ſuam adimplere volantes, reuerenter vt tenemur dictum Priuiª v
,, legium inſpeximus diligenter, & cum inuenimus non raſum , non Cªncellatum, nee in ali
,, qua fui parte ſuſpectum, licetantiquitate in aliquibus apicibus languidiusnta tar_nen,_vt le
,, gi poffit, ideo ipſum lectum, ac ipfum legi, & auſcultari fecimus cum praeſentl _copia nº¡
,, ſtra, & quia ad' inſimul ben‘e concordabant ad infiantiam, &reqmſitionem dIctI \
,,, annis , hanc praeſentem p'aginam in formam priuilegii redactam , figillp pendenti noſtn a
,, pituli ſolito , & antiquo, fecimus muniri, & confirmari, per manus Infraſcripti Cancella
,, rij noſtri'. Datum Spalati in noſtra Metropolitana Eccleſia ſancti Domni, .ſub Anno_Do
,, mini milleſimo, ſexcenteſimo ,atque vigeſimo primo", indictione guarra , dic vero decxma
* e e ee 2 x ,, quar
 ,96 Ñatitzee Prelimnares Pannqn’iaz VeterisPeriOdus III.
,, equarta menfis lanuarijſi Ego Lucas Gaudentius I. V. D. , & admodum Ren, D. Capituli
_ ,,' Metropolitana? Spalateñ Cancellarius ad ſupradicta práªſens fui , in {idem me ſubſcripfi, &
,, ſigillo maiori dicti ReuerendiCapituli, in cera viridi, munimine roboraui de mandato &0.
,, ſequitur inde nomen Michaells Parhích Notarij publici Sibſieniceñ , alterius exempliex pre
—,, ſato tranſumptoris, cum legalitate Com'itis Sibenicenfis ,eiuſdemque Cancellarij, acfigillo
‘,,Ñ ſuo
S.Marci , necoriginali,
proprio non infigne Tabellionatus
quod aſi'eruªtur inerſati Notarij
Archiuio ſacri&cz Prwſens
Collegijy S. R.co ia extracta fuit ex
. Cardinalium, & Ñ
,, cum eo collata concordat. In fidem in Palatio Vaticano hª; die 4. Februaríj ¡6²7- Romae,
,, ita eſt loannes Baptiſta Laurus, ſacri Collegij Seeretariu’è&c.10co ’1-4 ſigilli,
Mathiam Regem ſervandorum jurium Regalium , fuiſſe ſtudioſiflimum, quaeyis -demon
flrant. Pium lI,ut Patrem coluit. Híc Pontiſex vere teflatus eſt, quod Mathiae ſcripferat :
Pontificem habes,gui B’juſti ç/Z cultor, 8 guemyue inſiw jureſèrvare dejiderat. Hinc,,
quia cuivis , quºd ſuum eſt tribuebªt, occaſio Mathias Regi non fuit, differential-um cum Pio.
Sed Magno doctoque Pontífice armo 14.64.. decªdente, lites ſtatim ennªtae, ſunt, Origo ha
.. rum ſuit erga Venetos affectus, Moris vero eſt Romanm Curia' , fic aggredi unum , ut aliud
‘ ª quoque praetendat, hac ut ratlone, cedat pretenſionialteri, ªliam conſequa‘tur, Commotum
itaque dm“ videret Mathiam ob propenſion'em & affectus erga Venetos afferendªmque illiv
Dalmatiam , cum. maris Adriatici dominio, Jus collationis béneficioru'm Mathiae_ diſputare‘ in
cepit_ HXC, Regis Mathiae 27, epiſtola evincit , ubi exprobrato nimio erga Venetos effectu,
continuat: Fui: è’ hoc nobis grave, quodſàa Sanc'iitasjus nobis nq/irum, quod in lectio.
nilms Prcelatorum Regn'i noſtri a Brwdecçffiòribus Iza/irisRegibus devolutum eſt ad nos,
turbare voluit , cchiens aliis, cum pra-judicio ¡Ip/¿ro, &juris Iza/Zn’ detrimento, de ’Epi
¿fiopatu M'Odrufienſz ,_gui‘ad izq/?ram elec7i0nem /èmper pertinebat ¿3’ pertinet , compla
\
cere - - credzmus talla òanc'fztasſua nonfaceret, ſiſèzret quam: momenti ea res,apud
Nos Hungaros reputetur. Quçd guidem his diebus ' atuz‘t: cum cerros Regnicolas ha
rum partium feceramus convenzre , a gulbus tanti clamoresfimt contra Nas habiti, quod
Nos jura nQ/Zra negligamus , quadprofev'ïo-veritiſimus , nepopular omnis in ſèditionem
yerteretur. Qu@ ut Óanéïzta.? fica apertè cognqſcat, certa effie debet, duplicatam illam
Crucenz, ua? Regní nq/Zrz' Inſigne e/Z, entem Hungaricam libentius triplicare velle,
uam in i cºnſentire ut beneficia ¿3’ Pra? atun: ad 'us C0r0meſjzeéi‘antes,per SedemA
, .Ipoflolicam conferantur -'-' -,Nºs quidem S. Se \i APO/¿femper obedientesſitmus, è’
ª tenem- ªzmis , u que ad hoc tempusſèmper Ob/ècutifuzmus omni/Zuuoi veritm exſPe
ctaremus, ut ¡zo/frajura non ſòlum non turbarentur apud Apo/Zolicam‘ Sedem, fied ab
aliis turbare
valentes, valentibue Sedes
in "Cl/Zïisjªrlblls Apoſtalzea
antlſiçuis nobis qffdi’eret,
con/èryaretl Divinare Bexnos
hiscontra
nolim ,alias
dum adverfizri
ait trip1i
candam ex deſenſione jurium Regalium potius Crucem, an- non’ olím ex ſimfli'cauſa fuerit
duplicatá? Verum conſideratione tenoris epiſtolaz hujus , inſerriPºÍe cenſeoà~plilpcl¡1Pªca_
Iuifl‘e, tuérijura Regum & (.-oronae,eſi'eque felices modernos quosdam Scriptorc's, quod a.
,Mªthias epocha diſtent, dum audacter ªdverſus Jura Regum & Sacra: Corona, ſcribere nou
exhoreſcunt, ºª tªlïªquº, ºlªªª ſ“Prª ª Pªg- ²51- recenſuímus , Fªbulum audacia przebente,
ſamoſa illa Bulla Silveflrina, a Levakovichio ſuppofita. ‘ ' - ,
‘ U1…, hªgº, quazvis quee ad diſeiplinªm pertinent Eccleſiaſtica-m ordinavit. Teſtes rei
hujus ſunt Decretºſum ſuorum artic‘uli, quos quisquis combinai'erít, veritatem videbic. E.
piſcopos ab eo caſtlgatos, Scriptores reſſerunt. Oſvaldum lagrabien. proſcripſerat , Joannem
item QuinquenEccl. lmmd Primatem Ipſum prazcluſum fuflſe ſcribunt. Monaſteriales non
neceſſarios ſuſtulit , ut teſtantur monumenta, quosdam transtulit, ut Dominicanos Zagrª
biá,ad Civitatem Regiam , quos inde etiam ut non neceſſarios , amoverat cauſa eXeurſionum
Turcicarum. Denique admonuerat Conventuum Regulªrium ſuperiores, de reſorrhandis
Regní fui Monªſteriis , ipſique ¡find Regi ſpoponderant, teſte epiſtolaſiſua 19.dàto per Regem
iia ad hªce fiibfidio. ~ Sed admomti , cum excuſationes texerent, tempusque reformationis pro
telarent , Rex auctoritate ſua anno 14'86. clauſtrales reſormavit , iſtud demonflrantibus XI.
XII. i486. anni articulis. A rticulo XL ait :‘ Quiapropter incur-iam è’ negligentíam Abbª.
zum 8 Prapoſitorum Regular-zum, potzffimum verò COIE/Zitutionem non objèrvantium,
Conventus eorum,multum inordinaté, djfflzlute‘ ,Bſèandªloſê vivere, ac*: in emendatia
v¿¡I'I›1¿.S*litterarum , 8 in‘executionibus faciendisplurimas enarmitates &falſitates ¿om
mittereſòlent, idcirco de Regia Maie/Zatis voluntate - 1 concluſàm {5’ definitum ¿fl - —
Quºdve ipfi Ablzates’è’ Prwpcffitiſimïll cum omnibus eorum Fratribus, regula-ren: vi
tam, juxta or‘dinzsſitiflatutaſervare teneantur. . Articulo 12. flatuit: a Dioeceſanis Epi
ſcopis, bis annis fingulis viſitandos Conventus. Si oecupati aut impediti nequirent, ut hunc
~ ~ viſi
\
I
 lSclav. Crear. Dalmatſüb Ducibus Regibusguç Hungariat . ' '397

víſitationem , per Vícaríos ſuos, Praªpoſitos, aut ªlíoª doctos Eccleſiaflíeos, facere teneantur,
Viſitatores repererint: per Abbates , vel Prapofitos Regularium, regulam nºn obſervatí,
vel aliªs malam vítam ducere; aut Epllèopís‘ ſuis ínobedíentes effe, ut deponantur , melíofià
busque eorum beneficia Conferantur. Frªtres autem Conventus,qui mal¡ & ínobedíentes fue
‘rínt, per_vífitaeor'es ejícíantur. Concludendo: Etſic neque in litterarum emanationibus,
neque alu's in rebusſalſitas commím' poterit. Multum ſatísque antecefi‘ores quoqua Re
SFS QUdUerIIDt, utBelalV. Sígiſmundus &a ut lícentíam Conventuªlium arde-rent , in EXpe
xendls falſis litteris , pmjudícíís, & Praetenſione illa , qumvís illorum relígíoſa ſanctaque ell'e.
At anterior Mathíre Regis diſpoſitio evínsit, praejudïcïa eorum emendari extirpar'íque ¡Tequi
viffe. Quare renovatís S. Ladislai & Coleman¡ per Mathïam legibus, uidam ejectí fuêre;
quiclem 'verò maIUerunt díſeedere, quam Epiſcopís , & fuperiorí Regïw gíſpoſitionl obedire,
ob ſuas utdícebant immunítates. Sed ha-c ad Regula'riüm híſtoríam cum pertineant,ab ulte
rioribus reffcrendis ªbflínemuza. Celebrís illa Generalis abſòlutio, nunc edad! practícari'ſo
litª , Anno 1464. occaſione crucïatªe , per Fr. Marinum de Cyrzula Ordínís Minorum de ob
ſervantía Vícarium Boſnm &0. ( vid. Przrl. Tom. . . 393.) IadÏae 6. Aprilia eflpraeſcripta:
Méſèreatur mi &0. Indulgéntz’am BC. Dominus NQ/Zer JÉſz‘cs CÍerſtus‘ , r0 alu'te ene
ris lumumi crücifixus ¿ligne-tur te abſolvere. Et ego auctaritate D.N.fC‘. BB. etri
5.’ Pauli Aprſt. &SSmi in Xto Patris ac DJV. Papa* Pii II. in ¡zac 'parte tibz' concçfflà,
&jmihi Acomsz ab olvo te plenarié , ab omnibuspeccdz‘is mis, ore mi/Ii corgfeffis ,Geor
a’e contrizis; rejÍzZt-uo Te communionifia’elium , G’ .S'anc'ïct Matris Ecclqflae Óacr‘amn
tis. In Nomine Patria* GC. .Si vero fuerít in ªrticulo mortis, dicat: Er remina tibipanas
'purgatofii-z ò’ reſZz'tuo te ill¡ innocenrice è’ put-¡tati in ‘qm eras, quando bathatafici/Zi,
guantum Claves-S. Matris Ecclſe extendímt, In Nºmine Patris BC. Etſi irz hac iqſirmi—
tate non decçffleris , remaneat tibi !Pſàfizlva gratia, donecfueris in mortís articula. Hiro
ad Théologos, nóſcendnmque auctorém & epocham ,neſcio quo ïn Concilio? approbatae hu
jus abſolucíonís generalís , cüjus valor allígatus dicitur , unicè PP. Minoribuz S. Franciſcí.
Obiít Mªthias anno 14.90. NoniSAprílís, Vide Timon &Cha-c enïm ,cjusque tot cªtera,no~
ſtri non ſunt hſtítuti. Bonfiníus , Ranzanus, pluresque alíi , copiosè de Mathía ſcrípſerunt.
' X 1V, Vladislaus II. Anteceſi'orís Regis Mathine 'erga Rempublicam Regnumque Hun
gàríw ſtudiª, utiefl'erf L. 1. Illm. Mhuarzffius; ita Proceres Coronª? acc'uſat , \'cribendo: Pro
ceres Pannonia: ac Nobílitàs - - adeo cor-Fora atyue animos laxaverant,ut [abanteſèn
ſim militaris diſciplinae atque relz‘gionis cura - -_ non aliud quam ſuis com'modis/Iude
re,nec,
ſèd amm);tamet/í [za/les8terra
per orium marique
ignaviam imminerent,
transmittere quisguam
,- Regic’zm eOT‘IIm Rempub.
aucïoz'ª'itatem capçfflère; ſi ~
\Uagiflratuumgue
Ízonores,n0n adpublz'cum decias, ſèd ad privatumcjuaſtum revocarezdenique Rempub.
ex bona deterrímam reddidg'ffè viderentur. Et quo magis libidini at ue luxuriafiza frena
laxarent -- - all/is competitoribus - -_ - preteritis: l’ladislao Caímiri Regis Polºniafi
. lio, tune Bohemis imperitamz", guíetís ò’ Ozii appetemèffl'mo hominiRegrzum detulêre : Elm¡
ue. - - º Albaſòlemzi ritu acro díademate ornavêre. En tant¡ keſtis relatione,cauſam elc
dionís,velocisque coronatíoms, Regis Vladíslaí II, 'lfihvanffium roborant_,'Decreta ſub Vla
dislao publica ,quisquis hare meditando combinandoq ue legeric'. Enímvuo Dip]. confirmacioníl
un. 14.90. elargicum, privata partinm ſtudía,ſatis ſuperque teſtatur, ſtudiaq'ue Mathias, factasquª
ab eo proviſiones [Vovitates eXprïmit, ut RVIadíslao abrogandas. Sane quªm R egalís auctoritzl
arctªta , V ladislaí Regis electione fit ² non tantum di loma memoratum demonſtrat g at Decreta
dehinc lata. Decreto anni 14.02, fatetuerªdlslaus: lacuit tandem eisdem Dominis Pralatiª
BBaronibus, ut ~ ~ unam Dietamſèu Can regationemgeneralem - - indicaremus. Ut¡
adjuſi'a Stªtuum ,índícta fuel-at Díaeta; fic' çváyensartículos, ubivís mandari,~legesque poní,
jam coronato Regi Vladíslªo, a ſubdicís ſuís, depraehendet. Art.x.Règia Majcſtas‘ - - can
ſèrvabit - ~ abolçar, - nulla ratione exigat,atqua: ita perſeq‘uentcs Art. 18.exercztusgene
ralis reſtringiizur ad caſum, quo officialcs & exeréítuantes adverſªrií's reſiſtere non poſi'enç.
Neque tum Praslatí, Banderiati, Regníque Nobiles, more eXerCituantíum duoendí, pmſcrlª
buntur g hªke ultro explícantur art. ¡9. Banderia integra Art. So. reſtrínguntqr ªd pçrſonas Nro
400. Nobiles poll'effionatí de 20. portís , hoc eſt , ut iſthïc exPlícaretur , de mt‘egrls poſi'effioj
nibus colonorum zo. ( ſingula ergo poffeſiio íntegra, hac atate portam confiltupbat) unum
eqqítem; Nobilea autem unius ſeffionís , hoc eſt Colonis cªrenth, de decem domlbusad unum
equícem exercituantem , dandum obligantur. Hey qua,- juflltlª? què paupferum oRpreffio Z
dum decem domus pauPerum, eidem onerí ſubjICIuntur , ac ortIS no. prOVIfi. {iſtlºulç ng.
fic arctatur Mattas Regia,utprwter volzmtatem Przlat. a n‘atum è’ Nobzltduzn ml dr_
{ponete poffit; nec víctualia , & Sarcinarum ſuarum vecturas abetº. Qua, dlªqtííufªfll
-f f f f
ffi/lor. Baltlzaſaris Kercſèlicr’z.
 ¡98 ' Notitz'ce Prelimznare‘s Pannonice Veteris_ Periodus III. 4...
Iſthvanffianam narratiºnem confirma—nt. Vladislàiporro induigentiam , & quiet'is am’orem,
uſitatum ill¡ dolªſè,hºc eii ‘bene-,innu'itz ut ‘_Timone teſte , Rex Dobſè app‘elletur: quod nar
rantibue, aut ¡ªccent-¡bus quidpiam, non áliud fere, quam Bene, reſpondere erÍit Ïoïitus. Quad
hªrum ſunt ªpartium , meique inflitutï , fummo cqmpendio colligïm’us. . , '
Intollecta Vladislai electione, Prdtená’entium Corona'm, I'notus Continuoi'ſh'nt ſecutíz
Maximilianus Viennam recepit, at ue non foium per Hungarian¡ ,- 'ſed & Stiriam , Selavo
niam ,Croatiamque
ximiliªnum excurrit.
defecerunt,_ex Profe hac‘noſiſtr'a
'Sciavonia o Iflhvanfiio'te'ſte,
, Civitas poſt Vladislai
Regia Mo'ntiêcoronàt‘ion‘elªn , ad Ma‘
_Gràecen'fi's Zagrabierr.
fi¡ ; Joannes item Alapiycum aiiiscomplurihus,'ade0que cum Varaſdinenſi , Zªgo‘rienſiquª
Comitatu. Jacolms item &eh-7,( quem 'ficulum fc“ribít Iſthvanfiius) Petoviae Rachel-¡Shur
‘gique ſub Mathia Praefectus. Ladis aus deE ervqrà Dal. Croat.Scla'v. Ban'us -, 'u'a'rurnfue
¡it partium ? dubium mihi e_ſt, ob 'ſequentem acobi Zeªkel Cªpitanei Supremi'de rm'oſd, an'—
no 1490. die 7. Septemb. ſcriptam ’epiflolem ad Banurn‘t Quo: nobis Ïèribi‘t Mag. Vr’a, 'ex'
parte Copla', ut ipſizrumjobafflones, ad laboresçzflri ‘mz/lr¡ Orhzoſd , mittere izallit, -in'
tellexi ; cu'm tºmen fi ciret a . V. in‘g'uo dei/èr'ta ÏzaZiçamus loc‘o, non'dubitar'nus guir'z
V. Mpropter nos,ja agiones fe partíbus Ve ike ('eſt in Comitatu criſienſi ) auxiliópm
jènti nobis , aliquanti/¡Uer non dirigeret , /icu'ti ‘nos fac’èr'e nz'timür Vrt‘e Omnibus 7:0
flrz’s, etiam in perfin’a, auxiliar¡ ubi opusfu'zt V. Mag, Namjobagi‘onib’us eorum Iza;
&mas rotec'Zorfuinms , ab Ómnibus inimicis ::Denis , ‘né‘güe hacuſèü’e eosdem tàlibus pe
ÍÍÍÍOIH'ÃLS‘ molç/Zapimus, nifi n’unc. Sed ¿pſòs tagde’t hac ?tafira petitia , ¿zur recn ave‘
,rint,f0rs G’ nos _iobagimn'Zus z'R/òrum, protector B’ actiuto‘r ulterius non erimtçs. Croatia p
quºque Maximilianq quod adhzeſerit, teſtis eſt Iſth‘i'an’fliu's, 82 Tabulª pa’cis, Pofimii die 7.
N ovemb. -An. 14.91. inter Fridericumlll. Imp. &Maximilianum Romanorum '& Hung. Re‘- e
gem ,ab una: parte ab aitera Wiadislaum Hung]. Cl Bob. Regem ſancitae ,p çkſc‘riptze àutem
ab Illmoimm-o'rtalique Dno, &Viro "eruditiſſimo , 'umineque Pàt‘ríae , D. Ada‘mo Franc. Kol
lario , ac adnexaz Urſino Veilio Auctar. Diplomª¡ pag. ².38. quàs íbi metitàn‘do legere, ne de'.
digneris lector erudite. Nos ex his exce‘rpimus ñotam‘ugque ſeqireh'tià., l
Primo. Nec Fridericum Imp. nèc Má'xi‘rhilian'um , júl‘e Imperii,Hun' _ariam pra-tendii‘ſe,
verum ut verba foederum: Et òccaſrone juris, quod idem Dom. Maximi ianus Rexſidi ‘
_ſz‘zm Regnum Hungaria, vigore cujusdam ‘z'nſèriptïonis haberte dim/citar, pez/Z izſtus
Mathieu Regis mortem. uae ¡iidem talibus ,ult'ro firmantur a pacto 10. ad 23. ‘ut vel ho
rum conſidòratione,erroris
:db: ?habias de BQKOMÏLamnentur,qui
{5’ de Hub ªria-Regnumpbnoxium
Tſcffligernohora, Imperio
hoc eſt de' monte Nigroeffe, ſcribunk¡
( uam cſerª
- dubitari
na Gora,vix
montem
poſï'e, 'nigrum eXprimi't)
teſtar-:tur: Montem ‘utiCàpit‘aneus eratſub
illum nigru'm, Generalis, Maximiliani Regis“;
Mathía che,huſijusque ita
prae'deceſ
ſoribus ªd Regnum Croatiae non pertinuiíïh, przcí'pue cum fatuz Thobias -, tantorum' fuiſi'eè
póſi'efi‘or , ut ex iis tabulis videre eſt. 3. Dubitàre nou ſin‘unt. memoratm Tabulae , Croatia:
Comites,Maximiliano faviffe, du'm conſtituitur: Item 'ram Comite-s Croaciz'zjn Ïzoc 122110
Romanorum Regi adherentes,, Cºnquer-durar 'de bonis ablatis , canalla u‘m eſt, qubzl
ºmnia è’ fiizgulq eorum bona &jara ,quepa uam Rainanorum Reg¡ nd \rſèruntfflerª
didnunt, eis reflityi debent. - e 4. Caſtrum Zoube'r‘g, hodieSdmberg, Thobia‘: fuifl'e, te
flªntur tªbulae. 5. Conventum quoque eſt: Quad Cagz’r &Romanºſ-uni Rex hdncpctceril
è’ unionem ſüb generalibusſèrzpturz's,Sanctgfflmb no noſZr‘*0,'è’ Collegiº Cardinal-'unª
intiment,Sarzéï'Itatemjz’zam certiorem reddèndo ,134ml hunc‘* Dominum Vladislaum Re'
gem, deinceps pro vero 8 indubitatobHungáricz egç habeqnt è’ rec‘ognoflant. Nec eſt
mentio, vel conferendi Vladislao Regni, ?el eidemcònfirmandi. QUaliter autem intellïgi o‘
rteat, Verba ª obedientiam quam pràſtiterit ac'cep'tent, 'a pag. 284. ex Pio II; interprete
¡doneo retulimus. / _ p
Adverſabàtur quºque Vladislao Regi, Joannes Corbinüs Du'x, &Madrid Regis filiui l
naturalis. Hic, ut recte obſeryat 1ſthvanf.nec'effi'zriam Farias quam bone/lam cum Vladis- '
lao fecit pacem, recepta videlicet Sclavonia , Croatiªqbe adAdriatici maris ora'm , utfi abs; I
que liberia decéderet, omnia àd Regnum Hungariw re‘volverenturª. Saneabſoluta Ducá]i,Re-‘- '
¡¡aque prope auctoritate, ad joanpe‘m Cor'vinum 'priedicta deVeniſ’ſe , tot numero inflrumenta
evincunt &- demonſtrant… Donationum ab eo factarum¡ 'non reminiſciinur -, ne privatorum
juribus nocere voluiflè arguafnur. Sed ultrª illaª, Ducatumjoannis Corvíni demonſtrjmt
.memoraw tamiz-,ubi 7m0 conVCntUm eſt: Cae-filmó, ò’ Regla Romanorum .Martes, ip
q ſüm Jacolmm
Et ne Zelcel
is ,flgè vel 7 -_ rºguzrere
perfidem debeiunt
prev/lira": , quod
, Ire’l alía aimzia
modo, ò’ſingula
ab ea Cajir'a - ‘- - rç/Zituatª
traditíohefacienda, exc‘uſàª
rc pqfflt; o'nventun’zeſt: Quad III/è D. PVladislaus Rex ,fimiliter &3’ illa/Iris ng'nul
- ªx
 d v A _ Jelav.Cr0at. Dalmatfiz'lzD‘uc-ibusRe'gibus-gue Huñgſi'aric. 39?¡
ñ*.Ñ
\Dax C'orwnus ( guanda‘guidem Regnum c'um eodem Duce cdncord "132?, ’quad ¡ajusnw‘e
dz Caſtra Regno . reddere debeat ) 'eidem férias? ſiſèriBant B adrnoneant , m ?zujmmadi
zaga; -, A- *cefíat in ffieóïu &0. Corvini Duºis in iisdem pactis ,eii & dehinc mei'h'o‘ria. Hinè
’Civitas -Montis Grªecenfis Zagrabienſis , 'uti recenſuimus Makir'niiia'n'o ſe filbje'c'ei-atJOZ
a'nm Corvino'ceflit. EnimVero ¡n ªFeſto S. Michael¡ ’anni‘ '14.91. Joa'mies'Üorvirius-Sclam
' Liptovz'a- è’ Opdw'a Duxct,¡n Civitate ut eXprimit ua, Mon'tis'Grieq'enſi‘s Zagrabionlis,La'ª
dislaO'de Egervar‘a, Dal.Croat.& Scia’uBano: ItemVic'ebªnis Antonio de 'Páa’k ,Caſtri fui
Medue,.& MiehaeliOroz-, &j Gregorio Be'nlçovich Civitatis fifa: Zagrab. 'Capitaneis 'm'odernià
& futuris figmficat : _Capitulum Zagrabien'ſee fe_ ¡n protectionem ',ª'ªm 'fªlªfflqlle rªſ-?pia guª
ſub Rege Matilla gemtbre ſuogaudebat, manda‘tq‘ue : ut ¡ñ ctfu’a ‘Periana &'vic’e, idem Capitw
lum protegant. &0. . -
Quamyis porro hmcpacta‘tanſic fuerint , "cum 'Maximiliano Regªe, D'uóeq'líectCo'r'vino , Sªb:
‘citumque ut conventa,’proximis Comitiis ,Fcommuni ſtatúúm conſenfú 'rabore'ntuctrªfirmentuſ
que, in Decreto nihilominush anni ‘1492-Ñconfirmationis‘; noſn ‘invenio veſtigia. Praefat'io haºc
innuit, -exprimendo : Etfact'aatque imita Face &ª 'cor‘zcbrdi'aſulz certis- c'ò nditiorzibus ,ºpri
mum cum Sereniffimo Principe D.Maximzliarro R 0m,R e è’è. '- - Aliis dè‘mum lzaſtzſib’ui
foren/ibus ſu/isfugatisgue: dame/licis’vero CI’ irIJreſtinis 'beÑlis - '- ſèdatis , omnia inpacèrft _
concºrdzamque reduxçfflemus. Attamen :exordióÑ Vladislaus p'ri’ſimus omnium, 'ſ fi tamefi
\
fucceflivè non fufiffctadditum,, cum _neo in ſequeritibus dècretis ; nec in aliis communiter di
plomatibus, titulo ¡llo ufum fuiff'e obſervem) SclavOnièt ’- "- Rctex 'adhibet, ad indiòan‘dum
fa'ci-lè,
mm non\èDucatus,
eſt mentio;Ducisque ‘Coryini
at Ladislai Regem ene;
de ngrvara in concluſiqne
DQlSCroactt. autemQuin
& Sol. Emi. Ducis Joanna
Art. Cor;
25.adv'erſui
r inita ſmdera, cefl'amque Viennam, ſtatuitúr: ¿Vera zntrá Urigánain 8 Áuſtriamab antiqua
tempare habita ,per quondam Dominum*Mat/ziam Regent, de no’va rectificatiz “6' ’recu
pemtrz in eodem [lata per Regiam Matiem'r‘elimluqizrur cºs’ "teneantur, Et uod de ’metia
inter Ungariam B .Mbraviam, nec 'non Palaniam fimili'ç'er Vectz’ficañdis ¿rie/las Regia
decèrnat, quidp'ro utilitate Regizorum meliusfirfabiendum. En enigma & iuſum. Scia
vania cefl'a eſtò ſu‘erit joanni Coririno, articulo a6. flatuitur intra sáetera_ ': Mardur'iras ii¡
Regno ó'clavanict exigi Cari/¡tetas Majç/las Regia - - èxigi 'facial‘. Art. 41*. dua- (-&a'vaè
in Scla’vonia velada-audaz ordin‘anmr. 42. Banu's excluditu'r ’ab officioJu'di‘eis Oi'dinariiiiz‘cmrt.
_autem intra eos recenſet'ur¡ dur‘u flatuitur: Sigur' dera JudicesRç niOrdtna‘riosfiuè—
eorum em chgerentesdêilicet Vice-Palatzhumz ª - Vice-Bahiem c. 'verberarent - ª
in nata è’ pana perpetuar iry‘idelitatis convincantur. Immo non obſtante 'cellione fact*
‘ COI-vino Sclavoriae,adduntur ſeparatim_ Articuíi Nobiliu'm Regni Salavani'cr. Ibi legendi.
Sane elargitu'm Oncaſione electionis fué ſtàtibus diploina , inter déci'eià Reguminſertum, iia-'
tibusetiam Sela‘vo‘nia*
ſtilitatibus & Vladislausexmiſit.
vexationibus Anno 14'91.
pe'rpeflis , promictttendo condolet fuo, &
ſe p'roviſur'um referipto Sclávoniae
conſtántem de ho‘
fidelitatem
commendando. Quin eodem anno mouet , ut eXpira'ntibus'c'um Turca ihciuciis , Reg'num Solas'
{Ionim- juxta conventionem cum Nu‘nciia Regisini'tam, peeu'nias Ñmardºurinales, ’& integrum
ſubſidium Hungarieum perſolva'tznon obſtan‘tibus Regni excufatio'nibus: quod per p‘eeunia¡
;Xercituale's ell'et exhauſtum: quod pºc-unias mardurinale's 'non alias, qUàm dum PerRegnum
- Hungariae , lucrum Lamerae prªſiaretur ſol‘ver'e teneantur: denique quodiuxta an'ti'quam con¡ s

ſuetudincm, n'onniſi dimidium Hungarici ſuPſidii &Llibre teneantiir. Ab an'no '14.91,‘causá

ceſl'w joanni Corvino Solavoniae,nulla e'voi vi, á'ut reperi Wladi'slai Regis ad Sclàvoniam hanc,
mandata,
_ Potroaut
cumdiſ'poiitiones quaspinm, htemptispraeme'moratis
ſub Rege Vladislao, recenſuimſius, publicain,‘reipublicïe
decreto anni 14.92.00ntentis¡
curà, reputari ¡ná _
cºaverit,ex privatis quorundam Commodisà auctòritate', Regiaquct‘e pateſtas arctata ita fit¡
ut publica Vladislai decreta , cuivis demonſtràrent,&ihter cátero‘s Articul'o‘s, 33. anni 14.92;
quó; & RÏia .Maig/las ,íz’ Regnicolce Palatini judicio ſubjiciuntur, Sproptereaque_PalatZ;
nus Regis tatuumque par¡ voluntateeligendusiiatuitur. _Hinc Regeñz ¡tatib'us-ſupenor èml'g
'neutiorque evafiſi‘e deducitur
Sclawnia-,Croatizeque, z, dum
qua-vis fibi ipſe
licerejudieio nullius fubderetur.
ſuntarbitrati, Ab _example_
ſectſeq'ue ab o'm'niforo hoc, Ban¡
& judici'o_ cu:
jusvis ¡mmunes praetendebant, ut p. 163.' iiiſt. E. Zag. CÓmesqctué Joan'ne's Draslto'yich Bªims;
credito huic privilegio ſuçceflive rçnunçiavit, Actis publicis teſtantibus. Art. 108,11!: ªjunè
' Oligarclzía ſatis prºlbexit, dum Nobiles mediocres & a'uperes ultra’ quatriduum, non ex.
Pectandos jubet , eoncluden‘do: Non benientes vero , vé non comparentes him 'ob/Zarza
fum abſèntia, omnia per competentes c‘oncluſà , pra rato {labere tea'eantur; Confirma’.
ti'sque 14.92. anni articulis, addit Rex: Sedguia iz'dèm Damm: Praelatz, Bardhes , Regªl
Iii Proceres ſuper hujusmudi articulis ( nempe ra tione decimarum , Eccleſias. benefimzºrlum¡
if f f B '
 30° 'Notimz Preliminares Pannoniat VeterisſiPeriaduS III.

collatione Comitatuum , & caeterorum negotiorum) certis ex cauſis ò’ rat'zonibus, debitam

atgue perfectam deliberationem adprceſènsjacere neyuiverunt, ideo de voluntate DD.
Przelatorum & Baronum &'Regni Procerum ad futuram Diaetam tales rejiciat. In Decreto
14.95. ſemet ªd oílicium Conſiliarii reſtringit, dicens Noſtrb Conſilzb. Decreto 14.98. fate
tur: femet occaſione Coronationis ſpopondíſſe, libertates diminutas, ad utilitatem eorum
( ſcilicet Preelatorum,Baronum &c.) rçformare ¿5’ renovare, quod etíam ex latis articulis
ibi , ſatis ªpparet, Quin 1507. Decretum conditur fine Rege , & Rex regulatur art. 5. Si quee
meter eorum ( nempe Aſi'eſi'orum & Conſiliariorum )ſèitum faceret, nulliusſint vigoris,
atquefirmitatis. Memorandi ſunt plures articuli, ut X. 1504. quó agnoſcitut : Omn’esfer
me‘ Conſtitutiones Regni haéïenusfac'ïw, inter ſe diſèrepare videntur. Nec mirum duin
quaevis in cºnfuetudinibus radicar¡ exprimuntur, ut ex lubítu Protonotariis conſuetudinea
raetendentibus ¡4.98. art. 6. ſtatuatur: Quoniam autem Magiſlri Protonotarii, injudiciis
di/èutiendisflmper conſàetudines Re ni allegare cafiteverunt, ob lloc
ac lzujusmodi con
fizetudines antzZuaz conſèrzbantur, C1’ſzgqua? uidebuntur Regia* Matti, Dominis Judi
cibus , rationa iles ò’ lïitimze nan abuſivar , nec irrationabiles ,ſècundum easjudic'etur.
Eligatur autem Mgr A am per Regiam Mattem qui easdem c'onnfizetudines conſèribat ,
ò’ DominiRegnicolce illi roviſionemſacient, {1’ cum eo fil erinde concordalzunt. Ma—
giſter Adam.,quid conſcrip It? qualem proviſionem a Regnico is accepit ? & ualiter in con
fcribendis conſuetudinibus concordaverit? \ne latet. Werbòczius autem qui fecerit? ſuum
teſtatur tripartitum. _
Sclavonia noſtra,videnr Mªjeſtatem Regiam ad inſinuatam conditionem reductam po
fitamque; Ducalem quoque Joannis Corvini -Ducis poteſtatcm ſuffere nequiens , ſibi 1492.
Articulis illisSclavonicis, ſatis proſpexit, ſignanter art. 8. 9. IO. 11. lmmo quamvis ſub an-r
tcrioribus Regibus, ſtatutis Regni Hungªriªe parere deprecabatur, ’díſtinctaque ſtatuta con—
diderit , nunc non ſolum in Diaetaſuos edidit articulos ; verum repetitim habet:,lzoc fiat* eo
modo, _ſicut in Regno Hungarian Quare Duci ſuo fuit incommoda, totaque Eppo Oſv'aldo
adhzfit. Epiſcopus illico poſt Dietam 14.92. adverſusJoannem Corvinum, ªpertum gerit bel
lum,pugnantque invicerñ. Duce, Regem eatenus interpellante, & ad inita {cedera provo
cante, quamvisjuberet Rex Epiſcofum arma ponete, teſte attamen Ifihvanf. Ofimldus ua~
gue Epiſcopus zagrabienſis ejus _em'Corvini oppidis per vim adimendis (an, 14.93.3im
mínebat, nec Regis
‘pus ,ſi’jufi'achis Íufflt , al), verum
contemnens armzs di/èedendum arbitrabatur.
lſthvanffio teſte Neque ſolua quoque;
plures alii , Frangepªny erat Epiſco
ut
edoctus Joannes Dux, de iis qua? Rex, Oſvaldo reſcripſerat, videns item tantas potº-¡¡tias de
confuſiones, ſponte ceſſerit , meliorem ratus privati, quam Ducis conditionem. Epiſtola Re—
gis ad Oſvald'um eſt ſequens: Quae intra vos , G’ Joannem Carpinum ratione Ca/ielli {6’ op
pz'di Ralconolc c_0nt1 erunt , 8 qualiter ordinavit Banus inter vosè' Caflellanos ejusdem,
pariter zntellexz
flram,ſèimus ex etiam.
tamen Itterzs 8Itaçue
Nuntiis vcſtris. Qui ,yuOdCa/Zellum
conteſintiſilmus, licêt volzis reffïrcnt relationem
EI’ Oppidum n0
Pradi
c'Yum, romper vos, quam per ipſòs Cq/Zellanos ad manus Ladz‘slai Egervara, pra'.
fatiBani lZQ/lf‘l, propter certas rationes, interim guouſèue nos de pra rietate lzuimma
di Ca/Zelli, è’ oppidi eli/¿ernere poterimus, afflgnentur; &ª volumus ut illud ita affignetis,
nomine NOſlro Inter-im tenendum. Pra-tarea zntelleximus : uod Turci omnes vias Ca~
_[Zri noſlri Jaic a ¡Indique obſederunt , ita ut adidmic'ïualia aà‘enus inferi neyuiverint ,
gentes guas lla etis deputetis in fizbſidium caterarum fidelium noſlrorum , guilms pra
cepimus , ut ommbus inodis poffi'lzililzus victualia imponen: ad cq/Zrum ipfitm. Cqfflwià
fer. 2. pQ/Z FeſZ.SS.C0r . ClzrÍ/Zi anna ¡494.
Poſt reſignationem ucatus Selavoniae , a Corvino factam; Rex Vladislaus hanc quali
tçr quave ratione gubernaverit, jufli foret voluminis, quaevis cum ſuis circumſtantiis, pol.
liciça, bellica ,juridica complectendo deſcribere, monumentisque firmare. Quare belliea ex
Iſthvanffio atq ue aliis videnda. Quod Politica,ve1 juridica attinet; her-c eruditus‘ doctusque
1ector,ex extractu monumentorum ſeqluentium metiri , cognoſcereque dignetur. HXC autem
Cl. llïitterus , teſtatur partim in Regni abullario , partim Camerªs Aulicae Regia!.ª Vien. exta-'
re. taque
Imò: 1494. Mandatum Vladislai ad Capitaneos, belliductores, ſollicitatores 81 levato
res gentium five exercituum, ſonans: nc miles condeſcenſiones faciat in bonis Nobilium ; ve— '
riim in oppidis&Civitatibus, ibidem ue non rapto fed pecuniis ſecundum limitacionem Ba
~. ni Re nor.'Da].Croat. & Sclav. La irlai de Kaniſà, ſe ſuſtentet & vivat. Item mandatum
'Regxs ladI-S. 14.94. ad Banum D. C. & Scl. Ladisl.de Kaniſa', ne Nobiles inſolita exercituatio
ne oneret; m caſum autem neceffitatis, Pra-¡ati & Barone¡ ſuas gentes penes Banum depura
re
 Scláv. Gear. Dabnat. ſub Ducibus Regibusque Ming-aria 301;_
re teneantur, ª. qua tamen exercituatione Petrum Gudavci quà Vice-Protonotarium ,ex an- -.
tiquª conſuetudine vult exemplum.' ' ~
* Anno predicto ¡494, Ladislaum Egeruara Bªnum fuiſi'e, fuperior Regis evipcit epi
flola. Adjudicatoriae item Palatinales, pro eodem Bano & filio ſuo_Stephano, eontra illu
_ _fires Dnos 'Gregorium & Joannem, filios condam Stephan¡ Regni Ruliiae Deſpota , l'u
per facto fiatutioniç Caſtri oppidique Koſtaniezª in Comitatu Zagrabienſi exiflentium , clmctªª
rumque poffeflionum & villarum, ªd eadem ertinentium, fol. 82. item fol. IIO. Cam. R .
A_ul. Vien. Intro "eundem nihiiominus annum adislao in Banatu ſucceſiit Ladislaus de Ig
!ji-fa, teſte ſuperiori extractu, prouti etiam Mandato Regis Vladisl. (tel’ce Raiſcſanio )quò,
camu Corvino Se]. Dueí, pofl'efl'ori ue Civitatis Varaſdinenſis exagerando precipit: ut vio*
¡enter occupatas poſi'eſiiones SZèflt—Jªïob, & Szent-jllie,, ad Caſt’rum Varaſdinenſe nunquam
ſpectantes, cum reſarcitione damnorum , GeorgioComiti Zagoriae remittªt, fecus commiflio—
_nem Habens, Banus Sclavoniae Ladislaus de Kaníſa, damna aliter etiam defumet. Hoc item
anno Ladisl. de Kanifa Banum Decembri menſe Fuilſe, mandatum flatutionis peragendae per
CaPÑChaſmenſ'eſiub ſigillis Vice-Banorum Benedicti Thurocz, &Ludov.Péker,evincit. Sed
anno ſequente 1495. Bªnatu Privatus eſt. Jaannes Corvinus officium hoc in his círeumſtàn
tiis fuſcepit. EnimVero - '
14.95. Mandat V1adis].]oan.Corvino Sc]. Dªl. & Croat. Bano ut omnes cujuscumque
fiatus , pra-cipue ªutem in Comitatibus Criſienſi & Werovcze, Vªjvodas (qui non niſi furta &
pen’erſitates patrabant) ſub notae infidelitatis poena, deponat. Ipſeque Corvinus Banus datº
diplomate ſecuros reddit Sclav.Status , quod dehinc Vicebªnumextrªneum non ſit creaturus,
modo Jºannem Giulaj pro hac 'vice acceptent. Hoc 1496.Vladislau's roboravit, conſtituem
ſae aVice-Bánatus
ut non niſi
Bano ad Curiam indigenís
Regiam 'ex potioriNobilitate
deducantur conferatur.
, ªbinde ad Banum Conſtituit
pro executionſie item , ut eau,,
remittantur, ſe
'cus latir ſententiaª-nullze effent. Joannes Cori'inus Ducis titulo uſus, qua SCLCroat. Dalm.
Ben…: ex Bir’zacs in Feſt. Exalt. S. Crucis , mandat Georg. Caſiellanffi, ò’ Ludov. Peker ,y
óclavania: Vice-Banis,& omnibus Regnicolie: fiqui ex Carniolia vel Carinthia vrepetir-en
tur, ut arreſtcntur , idemque mandat, omnibus officialibus in Modruſio. Hoc eodem anno
Vladislaus Rex elargitur diploma Regno Sclavoniae, ſuper inſigniis, tenoris ſequentis.
,, Uladislaus DEl Graciª Hungariae, Bohemiae, Dalmatize, Croatiªe, Ram-ie, Servia,
o,, Galliciw, Lodomerim, Cumaniae , Bulgariazque Rex, _nec non Sileſiªe ,_&Lucenburgenfis
,, Dux,Marchioqu'e -Morav’im, & Luſatiàe. Ad perpetuam rei memoriam. Decet Regiam
,, Nlajeflatem juſtis, 6.'. congruis precibus condeſcendere ſubditorum, & ip'fos ſubditos de ple
,, ‘ nimdine gratiaª ſuue continuis honoribus afficere; ut dum ſuo ſubjecti dominio fuave jugum
,, fe portare ſenſerint ,' fortius accendantur, ad obſervanda ſuſcepta debitaa fidelitªtis eXerCitia.
,, Tune enim ſubditiin virtute lzetantur boni~Prª3ſidcntis5 cum eos ,non in antiquis ſolum— Y
,, modo legibus, &‘conſuetudinibus ſuis fludioſe EOVet & confervat; fed inſuper novís extol
,, lit honoríbus , & Regalis magníficentiae adornªt donativis. ~ -
,, Proinde ad univerſorum notitiam hªrum ſerie volumus pervenire; uod, cum his
,, 'diebus in hac civitate noſtra Budenſi una turn nonnullis Dominis, Praªlatls, & Baronibus
,, Regni noflri fuilſemus conſti’tuti, ſideles noſtri nobilcs , & egregii Bernardus de Thuroct,
,, Georgius Capitánfii de Deſzuicza, ac Nicolaus V'oikffi de Voikoucz, nomine, & in perfona
,, univerfitatis nabilium Regnl: nQ/Zri Sclavoniwmoſtrae Majeſtatis accedentes in Conſpectum,
,, exponere curaverunt; ‘quod‘, quamvis illud Regnum noſirum Sclavoniaz ab antiquo ha.
,, buerit pro armorum infigni unum Magdurem, & his armis uſque praeſentiarum Temper
J) uſum fuerit, &ejusdem univerſitas uriiverſaliter u-ſa extiterit; tamen propter Cºrtas cau
,, fas, & raciones cuperent iidem Regnicolae hoc armorum inſigne per noſtram Majeſtatem
,, renovar'i , & ſib¡ de novo ad perpetuam memoriam renovatum qondonari. Nos igitur,qui
,, prefatum Regnum noſtrum Sclavoniae , 8L ejusdem. Regnicolas nihilo minus, quam alia
J’ Regna & Dominia noſira, & eorundem inc-olas cupimus non folum in antiquis legibus ,
ª,
juribus, & conſuetudinibus ſuis con'ſervare; fed etiam majoribus honorum titulis,de Re
Ñ gia noſtra' providencia, & liberalitate decoràre. Nain Re num hoc inter duo ilumina,
videlicet Savum, & Dravum conſtitutum , contra .8¡ adverſusglªurcos Chriſtianitªtis perpe
’I tuos boſtes, & inimicos fibi proxima loca tenens continua belle eXercet, & ita ſe armis tu
,I tatur,& confervat; ut -víx eam regionem Turcus unquam ingreditur ,quin accepta graviſ
,, ſimª ciade, & calamit'ate ex eodem Regno noſtro recedat; Quapropter non immerito hoc
,, ipfum Regnum noſtrum unum praecipuum ſcutum , Ve] potius antemurale hojus Regni
,, noſtriHun aria ªppellaVerimus. Ut ita ue hoc ipſum Regnum noſtrum Sclavoniae, at
,, que univer ¡tas‘fidelium noſtrorum in eodem conſtituta, noſtram Regiam muuificentïam
i l t ” r‘
HZ/Z’ºr. Baltlzaſàris Kerçjelich. ‘g g g g ' ' ‘ Pº
 ¿5. "Noria: Prelimares Pannonice VeteriePeriodu' .III. l

:perſentiat , de experiatur liberªlem; haze arma (videlicet in uno ſcuto triangular¡ , duo flu
,, minª fuperiul denominata per tranſverſum directo depicta, in eorumque medio luperſtitio
~,,
,, campo
turalis,ſcilicet peniturxubieundo
& proprii , reliqui autemprªedictum
du'ſio campimardurem antiquum
ejusdem ſeuti duas eorum
partes inſigne coloria
exteriores na
pra-di
,, &orum fluminuçn occupant, ſunt penitus colore depicti cuªleſtino, in quorum ſuperiore
,, unam ſtellam , quodàroptercontinuas bellicas exercitationes ,in quibus pmfªatum Regnum
,, noſtrum Sclavonia?, quſdem incolae adverſum praedictos Turcos continuo agitantur; [y
,, du¡ Martis voluimus appellarez‘ praeterea ſuper fcutum galeam unam in vero colore, pro
,, priaque figura val-iiª floribus veluti vento agitatis univerſum gyrum ejuſdem galeae atque
Ñ ſcuti, totamque ªrmorurn deſeriptionem pulchra diverſitateambientibus , prout htc in prin-’
,, cipio , ſeu capita praeſentlum litterarum noſtrarum figurata ſunt , & diſtinctius eXpreſi‘ata) ›
,, animo deliberato , & ex cerca noſira ſcientiaº, acde confilio pra-Edicto‘rum Dominorum Pra*
,, latorum, & Baronum noſtrorum,plenitudincque poteſtatil noſtrae Regia-,eidem Regno
,, noſtro Selavoniw, univerſitatique nobilium ejuſdem duximus dandum, &conferendum
,, Annuentes eiſdem , & concedentes; ut ipſi a modo deinceps in perpetuum his armis in Ban
,, deriil ſuis, & aliis ?uibuſvis rebu¡ , & exercitiis militaribus 'univerſitatem Regni illiuª n0
,, firi concernentibus ruantur, de utautur. Atque ut ¡idem publicªs utilitati fue cautiva, &
Ñ providentius conſulere poflint; iiſdem armis, in ſigillo per imprcffionem cera? ruben-,quan
p tum in litteris, & epiſtolis millilibus omnibus in rebus nomine univerſitati¡ (unª uti, frui,
& gaudere poſiint, & valeant. _
,, De_talis ràodo igitur fingularis, & ſpecialis noflrªe graciª intidoto meritò oxultet,&
Ñ tanto ampliore fiudio ad honorem Regia? Majeíiatis ipſorum de cetero ſolidctur intentio;
,, quanto fe ipſos largiori favore Regio Pl'ª'VffltOl effe conſpiciunt, & munere gratiarum: in
,, ‘cujus. rei memoriam , firmitatemque perpetuam prªſentes litteras noſtras pendentis, & au
,, thentici duplícis figilli noſtri , quo ut Rex Hun !ªim utimur , conſignatas', eidem Regno
,, noſtrº Sclavoniª, Regnicolarumgue ejuſdem univerſitatí duximus corxcedendaa. Datum
_Ñ per manu¡ Reverendi in çhriſto ati-is Domini Thoma Epiſeopi Eccleſiª: Agrienſis, Au
,, la noſtraª ſnmmiSecretai-Ii, & Canoel]arii,fidelis noſtri dilectj. Buda! in Feſto Concepcio
,,,, nie B. Maria!
no 7. Virginiª
Bohemia: Anno Domini
vero 26.Locus ſigilli MCCCCXCVI, Re t.cum
pendentis R ii. co orum'aſiu'togr.
noflrorum Hun .. ínvem;
concor Gm. an

, Nulla Ducis , Banique Corvini mentio; at unicª Univerſttatis Nabilium Regni nq/Zr‘t '
Sclavonia. 'Ait in diplomate Vladislaus , ex onifibi z‘ Regnum Sclavonia: ab antiquo habuif
A fe pro armorum inſigni unum mardurem , his armis uſque praſentiarum ſemper uſum
fuiſi'e. Sed ubi? neſcio. Mathias uhpag. 288. jubet Bani ſigillum tradi Protonotario , in p1u—~
ribus item inſtrumentis ſigilliVicebanorum eſt mentio. Proſequitueradislaus:tamenPropter
certas eau/às 8 rationes cu erent - - - ſibi de novo adperpetuam memoriam renova
tum condonari, five gratis me taxa dari. Que illa: certc cauſae fuerunt? facile ex cir
cumſtantiis horum tempºxum, cºgnºſcítur; Sigiſinundus vera: &’ſincerd nobllitatis teíſe
ram ªrma conflituerat ut pªg. 261.re1atum eſt, fuitquejſtud ſub Vlaciislao obſervatum,do
cente hoc, Herkfliorum pag.262. collatione. Itaque Univerſttati etiam Nob'dium,eratAr~
¡norum ſtabilitate providendum. Bani olim fua dabant'ſigilla. Dux Corvinus, Sclavonia: ut
fui Dumtus , fuaque ſubſtituerat; Ducatui eºdem, Banatumque afl'umens, ut Corvinus red
datur
licam ,*x
Banatusque dcbilior,
privatoi-_um Commodiserªt81providendum , a Rege
potentia , metiiſi-i paſi'ustal¡
efi.pmipue, qui felicitatem,
Hinc'in memorato pub ’
diplomate
1.'annuenteseisdem concedeptes; ut a'modo deinceps in perpetuum armas* m
Banderusfius, B alzas quzbusvzs rebua, exercztu's militaribua/~ unzverfimïem Regniil
lius nq/Zri concernentzbus,fruantur ¿Satantun, En Banderia univerſitati Regni attribui ,
ut dehinc pro his, Reges ſefe infinuare ,haecve 'prope petete oportuerit. ProſeYitur : Atque ‘
ut ¡idem publica- utilitatz'fiza caurius &providentzus can/ülerepqfflnt. ¡ſpbſitio tota
permiffa videtur Univerſitati Nobilium ut ¡idem, utilitatiſüae conſulere poſiint, fed cau
a tiuo 8: providentius, dumſigillo per impreflíonem cera rubece, uantum in litteris 8 epi
_flolis miffïlibzzs, Ómnibus in relms, nomine univcrfitatisfimuïrui G auderepqfflnt,8
valeant. Nunc quoque gaudent & fruuntur in rebus omnibus, nomineílniverſitatis hujun
RegniSclªvoniaª. Hinc ut¡ corpus Regni, Comitatus Sclavonia-3 conſtituebant , & pro utili
litate \ua , provide cauteque-z'confulebant; ita ad annum uſque 1756. Comitatus hi, figillis pro
riís deſtituebantur; fed tum reſtitutiª pofitisquo ad ‘legum pmſcfipta his Comitatibua ,a Reg
nante feliciter Domina Noſtra , figilla ſua Comitatus obtinuerunt. Varaſdinenfia Comitatus
habuerat antiquum ſigillum, ateo uti non potuit, quod neque is, neque caeteri , congrega
ciones ſuas particulares haben'do, ſpeciatim ' diſponere quivifl'ent;
~ verumi quzevis , ſecundum
Vla
a
›
‘
'ü
o]
 SCI-v. Great. Dalmauflb Ducibus Regzbusgue Hungarie, 303
Vladislaidiploma , inGeneralíRegniCongregatíone ordinabantur, & ſi fcribendum quidfuoſi
rat, publico Regní totius nnmine reſcribebatur, vel -orabatur.
‘Anno 14.97. praemiſiie elevata, Regní Sclavonia* Univerſitas, in ſua Generali Congre
tíone Criſii celebrata, ſubditis Capituli, pecuniam quandam , fumalem voeatam , eXOlven
am; atque ab his exigeudam voluit. - Provocavit ad Regem Capitulum, qui jam-¡nó fer. a.
poſt Feſt. S. Vincentii rogat hortaturque Corvinum , ut mandet Vicebanis, ne moleſtent Capi.
tulum. Sed quod Rex non rogàffet Status, ſePoſita ſunt ‘ Corvini mandata, ipséque Dux ſiª
vyhahitu¡ , ut Banatum geſtum re ignáſi'et; Rex autem deinceps , mandata ſua, ad Univerfitatem
Regní inſcribere‘ fit eoactus, ut inferióra demonſtrant. ,Porrò cum predict'as‘ fumales pecu—
niaS plures deprecarentur, anno 1499. tefle extractu Ritteri mandat: Ut pecunias fuma
les, 0mnes,prceter eos, qui de cºnfiietudine , B( obſerva) libera voluntate Univerſitatz‘e
Nobilium exempti haberentur, de bonis ò’ poffiffionibus ip/òrum, ſàb amz'fflione, prºrro
gativce Nobilitaris praeflent. Haec Regis reſolutio, produxit ut: caſi'a ad Univerſitatem No
.. bilium devolveretur, ¡Se qusevis circa eam diſpoſitio, atque ab hujua obligatione eXemptio.
Ditiores potentioresque, ac in óſſicſis conſtituti (teſteArt. ª. anni 1574..) ab onere hoc fuére
exeuzpti.
- ſent, Capitula
demum gravesſeqnenti
anno41505. paſi'a ſunt incommoditates.
obtentb At omiflis
PrivilegioctCap. quibusvi¡ ,que narraripoſ
Zagr. reſpirabat.
,, NosVladiilaus DEl Gratia Rex Hungariae & Bohemia: &c. memoriae commeudamue,
,, tenore prieſentium ſignifioantes univerſis. Quad nos confiderantes multum interefl'e Prin
,, cipibm Catholicis, Eccleſias DE] in ſuis boniª temporalibm non modo tueri & manutenc
,, re; vel-um eas, líbertate quoque digna, & quidem debita proſequi: quò, miniſtri earum ex
,,- tali pia proviſione ,aliqua dulcedine ſumpta ,animo a]acriori,cultui Divino inſiſtere,&pro
,, falute,~ipſ0l, in temporalibus’juvantium, ſedulas ad'Altiflimum precée effundere offlnt.
,, Sªno igitur nos, cum pro eª ſpe Si devotione, quá ,erga BSS. Stephanum Regem Con
,, feſi'orem,in cujua glorioſo nomina Eccleſia. Zªgraèienſis ſundata, &conſtructa extititçſin
' ,, Enanitºſ tenemur: tum etiam, quia ex declaratione ſimul & ſupplicatione Capit. equdem
’7
cel. Zagrabienſis, Matt¡ noſtríe -propterea facta, intelligimus: qualiter ipſi , ac univerſi
,, _opuli ,_& jobagionalis conditionis homines ipſiue Cªpitªl¡ , inter alias eorum libertateo , ei
,, Sem Capitulo a Divisl-Iuñgariaa Regibus, noſtrisſcilicet Prªdecefl'oribus, concefl'as ,ab antí
,, quo ſemper, dd luec uſèue tenrpora, [tac quºque libertate uſifu’erint G’ gavç'ſ : Quod
,, quando Uni-verſitas Nobilium Regní Noſtri Sclavoniªe , generaliter vel particulariter pro
,, aliquo eorum negado', apud Noſtram Mattem , vel dicta¡ noſtros Pradecçſi'ores promoven
,, do , ab incolis ipſius Regní , aliquas collectas , vel denarios fumales,-exigi ordináſi'et, fem
,,,, pºr ipſi fumaliſium,
riorum , populi , & in
jobagiones
medium pmfati
ipſorumCapli, a ſolutione
Regnícharu’m _hujusmodi
ſolvi collectarum,
debendorum, exemPtivel denu—
ſuerint,
,, & ſupportati. Ita nos quoque , qui,omnes Regní nofiriEchç/ïas , quarum veri Patron¡
,, fitmus, in eorum juribus & libertatibus ,tenere &coniervare tenemur. IPſOi, pmſcriptos
,, colonos , &jobagiones ejusdem CapliEcc'l. Zagrab. ab hujusmodi folutione, praeſcriptarum
,, collectªru‘m & denariorum, de Regia: noſtrae liberalitatià, atque munificentiªe dono, & gra
,, ‘tia ſpeciali, duximus denuó, & de novo ,perpetuo eximere & ſuïportare. Immo eximi— . ſi
,, mus, & ſupportamus pmſentium'per vigorem. Quocirca vobis fi elibus noſtris, Magnifi
"i
,, eis Banis, ac egregiis Vicebanis eorundem , nec non Comitibus, vel Vice-Comitibusñtjud‘
,, lium , dicti Regní noflri SclavoniX praeſentibus & ſuturis, pmſentes viſuriI, harum ſerie fir h..
w**unu.,-vn". .

,, miſiimè committimus & mandamos : ut amodò, deinceps nullo unquam tempore contra
,, hujusmodí noſtram gratioſam exemptionem ( ſiquidem & _inquantum ut priemittitur prª:
,, fatum Capitulum ,eadem ipſa libertate uſum eſt Ja populis &jobagionibus ,ipfi'us ali uas
,, collectas vel Den. fumales, proquocumque negotio communitatis dicti Regní noſb'i 1a
,, voniae , generaliter vel particulariter fieridebentes, exigere; eosdemqueratione non ſolutio—
,, nis hujusmodi , in perſunis rebusque & bonis ipſorum quibusvis , impedire; turbare , 'vel
*.t._A-. e
,, uovis modo damnificare; impedirique ve] damnificari facere praeſumatis , nec fitis auſi mo
,, do aiiquali,gratiªe noſtrae ſub obtentu. Prwſentes vero, quas ſecreto ſigillo noflro,quo ut
,, Rex Hungariae utimur, impendenti commlmiri ſecimbs, poſt earum lecturam , reddi ſem—
,, per volumus & mªndamos, praeſentanti. Datum Buda, fer. Lproxima poſt Dominican¡ _
,, Latare. Anno Dom. 1505. Regn. noſtrr.Hung. 81. reliqrr. Anno º5. Bohemia verò 35. i
1

Notat ad annum memoratum Georg. Marcellevich ex inſtrumentis, ab Oſvaldo Eppo i

Zagr. Catharinam quandam coram Rege queſiam fuifl'e , quod Oſvaldus per latam excommu '.1
nicationis cenſuram, illam cogeret,' ad eXOlvendam fibi decimam a nonis ſuis dominalibue,
aliisque cenſibus ,.quae ipſa a ſibi ſubjectis acciperet. Rex Vladis]. afi'utnptis ad judicium,Tliq~
ma Agrienſi ſummo ſuo Caneellario, Dominíco Varadienfi & N. Seguien. de Lelecz, admxm.
2882 ª . ‘hª'
 304 Notitia Preliminares Pànnenic Veteru- Periadus III.
ſtràªeore proventuum Regalium, Eccleſiarum Praepoſitís. Item: Stephano de Zapolya, Vid?
garthljudíce Curia: , Bernardo de Frariçepanis, Blaſio deRaska Caſtellano Caſtri Budenſis, La
‘ dis]. de Daraghaza, Adam. de Liczka -Crſonal. Pmſentïze Protonotariís, Francíſco de Mard
cha, jurato Notarío Palatínalj, - - de Ku!, Cauſaru'm Regal. D'irectdre’, 'deliberatz Excom
munïcªtionem nullªm fuiſi'e, mªndaſ: ue Catharinam a cenſuriïs~ illico‘abſolvendªm; a nonís
Dominís terreſtribus provenientibus , eclmam nonªcedue; Oſvaldum Epiſc. fi prªgravatum
fe ſentiret, in general¡ Congregatione , qüoad utrumque'jus ſuum proſequí poſi'e. .
Poſt reſignaç'onem Joannis Corvíni, Dalm. Croat. & Scl. Bahatum acce it Gear ias a'e
Kani/à. Sub hoc, mapdata Regis, & ordinaticmesqu'az'vís ad Regnum _‘ avanice Ïirígun
tur. Sic teſte extractu Monum. Reg. !4.98. Mandatu‘m :ad Reg. Sclav, directum, quo jubet
Vladíslaus , ut pro recepta conſuetudíne , tempore d‘epoſitionis ab qïficio cujuslibet Ban¡ ;Proſi
tonotarius ſig’illum ejus‘dem authentícnm, in 'medium Unlverſitatís Nobilíum adferre tenea
tur , \rtve 'ad evitandas fraudesibidem ln parte ſecetur. 'Quïª autemJoan. de Kardtna , Palati
nalis, Regníq'ue SclaVoniae Prótenotarius,ÑPO/Z àblationeín Banafus a Ladislzóo de Kaniſà,
cum ejus figillo authentíco id facere ínterm'iſiſi'et ; ímmo uſque moi‘tem ªPud fe 'conferváffet;
oſt mºl-tem vero eju-sdmz neſcïretu‘r quo devanifl'et , ad evitandªs omnes fraudes: u't omnes
lltteraª ſub ſigillo ejusdem Ladíslai de Kaníſa emanat’ª, in _proximïs Octavis; 'ſigillo actualis
Bam' Georgii de Kaniſà muniantur, iisdemque, caſus 'Vel amifli‘o ſigïllí inſc’ribatur. De eº*
dem anno 1498. 'ſequentèª otdinatíon'es extant. — 1. Vefa‘ns : ne Triceſimªtore’s de rebus em
ptís vel permutatís , five pto uſu, ſivev'mamento domus autfamilíàe , a Nobilibus RegrfiScla—
von. tricefimam exigere auïint: z. Ad Nobiles Sc]. ne dívexentmereatores tellonïís & tnibutis.
3. Ne quis ex Régnicclí'S«, fine expreſffll libera admzfflone DD. Regnicolarumſt’ributa
vel tellonia erïgat, ſub mulcta 100. flor. ‘Quae etiam poena ¡is imponitur, qui tributum vel
\ tellonium a Regnicolis non admíſſum,deponere nollent'; Radicantur hïc,plura tellonïa ufiz ;
- neque ením adhuc vid¡ , per Regnïcolas eXpeditumprivdegíum ſuper telloniís. Olím Ban¡ hace
\ ſi uſu rpaveraut , ſub Vladíslao ad Regnïcolas poteſtªs hace tranſilt. A rtículos tamen Regnicola
rum extradatoç de uſu telloníj, vidi legíque. 4. Quiª art. 12.3nnihujus conſtitutum in Día?
ta fuiſi'et , ut Boſnenjſe Capítulum pertotum Reg‘num exec‘utiones facere poflit, Rex declarat:
, cum in Regno Sclavonïa* tría ſmt Capitula Zagr. Chaſmenſe/ & Poſeganum z ne Capitulum
' Boſnenſe in eodem Reguo Sclavonim ullas executiones , aut fldei dlg‘nitªtis íu'a: ¡exercitiumfia
cerepoffit. .‘ . '\ › x ‘
, Ad annum 1499', plura ſunt mandara, memorneque Vladislªi. Potíores funk: I." Ut
Stephanus,Geor.Kaſtellanffi,NícºI. litteratus ’de Zenthlelek, ‘per notam infidelitatïs bonís
- fuis privati , contra impetratores Corªm Baño procedere poſi'int , ſalva. ad Curiam Regiam ap
pellatíone. 2. Ut pecunias mardurinales,oblatmn item Regi ſubſidíum in uno termino exol
vant. Item ſubfidium oblªtum extendíad eos quoque Nobiles , qui ultra Savum ſunt, &de
non repcllendis a quocumque dicatoribus. Item :ut in exactione contributionis, .hoc eſt taxz
Regia? , enes hominem Regium, etíam Banalís interſit. 3. IVIOdum. exercituatíonís ita pra:
ſcripſit: t de 33. Colonis unus, de 100. equites tres, loricam, galeam & haflam ,vel locoga
leae arcum manualem cum pharetra , & equum ad minus 7. ’aut 8.Auri floren, praeſtent. Declª~
ravit inſuper: Dominos terreſtres in Hungaria. reſidentes , a bonis in Sclavonia. habítis, equitel
Capitaneo hujus Regniſübjectos ,preſtare obligarí: Quodve Banus , Capitaneatum Stípendía
torum iſtorum, ſibi vendicare nequeat , verum Capitaneus Regní, ad propoſitlonem Statu
um fit eligendus. Item pecunia exercituales de ſmgulis colonis, five banderiatorum, five
non bªnderiatorum ut exígantur. Eªs píhilominus quisquo -ª proportione ‘pio gentibus ª ("e
‘ producendís, refinere valeat. Denique ut in caſu ſupremz neceffitatiª, omnes per fingula ca
pita inſurgere debeant ' ‘ _ ,
In Eccleſiaſtica dïſciplina, hmc diſpuſuiſi'e Vladislaum, datis ad Regnum mandatis, in
venio. I. Ut Vicariusï Zagralzienſis , ò’ Chaſmerzſz's locumtenens teneantur in actione cau~ \
fm meritum declarara, neque poffint cauſas judicarealias ,quam puré ſpirítuales, fuiquefori'
2. Tener¡ eoª , procuratoriz‘s coram Regni udícibus emanatís,, ¡n fede ipſorum ſpirituali,lo
c'um dare. 3. Ne Locumtenens Eccleſiae C aſmenſis , vacante nunc etiam Sede Eppali, Reg
nicolarum ill¡ Capitulo propinquiorum, ac razſertim Nobílinm pro e Zdericz {5’ Atçyna
commorªntium cauſas judicandas impediat. orro Locumten'entis C aſmenſis , in plerisque
'litterªrum eXpedítionibus occunfít memoria. Quid íſte fuerít? ſaepeindªgari obſervavi. POR
quam Capitulum Chaſmenſe , fuos Praepoſitos (eſt unus eg( ‘Canonicis Zagrabienſibus) ªgno
ſcere, hísque parª"; renuiſi‘et, uod eorum e]ecti0ne,aut minus ex proponendls per cap. confirmª
tíone , fecundum Stephan¡ ll. piſc. Zªgr.conſtitu-ta , Praepoſiti non nominarentur; Poſtquam
› item ſub Joanne Corvíno, in partes ſciſi‘a fuíſi'et Sclavonia , inferiorque vocata, cum parte Co
' - - ’ mita
 delay. Crear. Dalmatfizb Duczbus Regíbusgue Hangar-ia!. 30 5
mitatus CriſienſisJoanniCorvino adhaeſifi‘et; ſuperior autem Cilia? Comitibus, ut hi: ſuum
Principatum eandem vocárint. Diviſa ſic temporali jurisdictione, ſPirz’tualís etiam alía eſt
introducta. Nempe Cillejenſibus addicti a Zagrabfpiritualiforo dependebantdlli vero , qui pa r
tium erantJoan. Corvini a Chaſmenſi. Cum porrò in una dioeceſi duo nequirent eſi'e Epiſco
i; ideo occaſione illa ,quà‘lites erant de Epifcopis , &intra has , Locumtenem‘es Chaſmenſis
Ecclefim ſunt introducti; erantque diverſa fora intra hunc, & Vicarium Zagrabienſem. Huic
parebatZªgr. Varaſdinenſis,Zªgorienfisque Comitatus. Locumtenenti, Criſienſis, Poſsgª
nus, Verocenſis , inquantum Dioeceſis ſunt Zagrabienſis. Plerumque hi locumtenentes ,fué
re etiam in partibus Epiſcopi confecrati. Inter "1830 Ecclefiaflica , reponi poteſt etiam nudi
datum illud Vladislai Regis, dum mortuo OſvaldoEpiſc. mandabat: Cum Bona Eccleſ'ae in ſe,
quà Regem effent devoluta, út decimas penes contractum cum Oſvaldo innitum perſolvant ,
fibi qua Regi &Domino terreſtrí, donec alter reſolvatur Epiſcopus.
'Anno hoc i499. Georgïum de Kaniſa Banatum tenuiſſe , demonſtrat concluiio confirma
ti Privilegii, relatique H. E. Zag. p. 332. Intra hune nihilominus annum, fato Ladislao ,
oannes Corvínus iterumſucceflit. Clarum hoc eſ’c ex Intimatorio Regis, quo fignificat,
mutato conſilio, Sclavoniªª ſemet prwficere, denuo JoanCorvinum; item ex diverfis ad Sºla
voniam mandatis, quibus aperitï‘ commiſſum ab ſe Corvino Bano eſſe, ut e Regno; fures:
Latrones , incendiarios extirpet: utve in proxima Regni Congregatione inveniatur modus de
abroganda pernicioſa conſuetudine, abducendorum nocturno tempore alienorum colonorum.
Manda!: ítem, celebrari Oc'ïavalia judicia, cum flabilem Banum joan. Lorvinum haberent.
Demum ad univerſitatem Nobilium Regni Sclavoniaª ſcribit: quod terminum Dia'tae,,Feſt.
nempe S. Mathia- Apoſt. pro anno ſequente praefixum , anticipare debeat, ob Legatos qui ade
runt, Regis Galliaª,Pontificis , Ducisque Venetiarum ad Feſt. Epiphaniae , conſequenter, ut
ſuos ablegatgs exmittant. Sed iterum ad Feſt. S. Georgii rejecta fuit dizta, firmante hoc, de
creto 15oo.annL ‘ ‘
Hocce decreto, de appellatis cauſis ex Sclavonia art. 4.. diſponitur; art. autem 8. abro~
gatur Mathiae Regis meditatio, ut iisdem legibus Sclavonia & Hungaria ſubſint, dum flatui~
tur: In Regno autem .Sclavoniae , valeant alice quo ue octava Celebran": ( Obſerva) atta
men non eo online, quo in decreto poſitum erat,ſè juxta antiguam <5’ approbatam c0n~
filetudinem eorum, aliasſemper obſèrvatam, celebfentur. Hoc‘in decreto , pra-ter caeteros,
articulus 21. reflexionem mveretur, non ſolum quoad Banderia , & ab his incoatam quorun
dam exemptionem; fed vel maxime cocorum elevatz'onem, quorum pofl'cſiiones exemptae
articularicer ſunt ab onere exercituationís , poſitumque argumentum , ab eXemplo horum, ar*
guendi ad caªteros, ſic enim definitur : coci Regia: Mattis, in pqfflçflïonibus Zalcaclzz' , ò’
Wid vacatis , commorantes; modº/¡mili ( inſtar nempe Aulicorum Regiorum , uteodem arª
tículo)
aliquos exemptiſint .- Nemaque Nobilium ad bona &ºjurapqfflèfflonaria ipſòrum cocorum,
jobagiones de catero ¡transmittere debebit , neque coci caeterIſis A'Obíllbusper
contrarium,aliguos ex eorumJolIagionibus peramplius transmittere tenebzmtur. Felix
cocorvm tempus, quó, pares Aulicis Regíis’cenſebantur. Fors hinc profluxit, mos ille, ut
fucceflivè ad cq/Zriz, e Caſtrenſibus quidam , coci eli'ent, immunes a fervitiis caªteris, quin
ab aliis exºlvendi, ut mmc etiam , in Caſtro quodam , obſervaretur. Art. 22. reducir Bande
ria ad tempusSigiſmimdi, 81 perſonas Eccleſiaflicas dunI baberet: De ca’terís vero perſonis
Eccleſtaſiicis non banderiatís, deaimas tamen habentibus , guantum ad gentium cºnfierva
tionem ſèrvetur ordo E9’ continentia decreti minoris , art.videlicet 15. ſizperinde canſèri
' ptas.; Scd his , aliisque in decreto videndís. \ ~
Vladislaus
Zenthey ſpeciatimremittantur.
bona confiſcata in Sclavonia conſtituit annojuxta
2ſi. Ut omnes 1500, ſequentia. Primo:
confiitutiones ut Georgia
& decretum Regniq
pecunias ::Xercituales conlerant, &e nemo ab eis fit eXemptus,Ba\nusque renitentes, ad prarſian
das com'pellat. 3. Ad Joan.Corvinum Banum, ne mandatis prorogatoriis cauſarum, tam
Regiis quam aliorum , in judiciis ullatenus locus detur. Utve Octava? Criſium indictae pro
Feíio Epiphaniw, dum ob mortalitatem five contagium celebrari nequeunt difl‘erantur, factia
autem evocationibus locus detur in futurisjudiciis. 4. Tam Z'agrabi’enſi, quam &Quinque
Eccleſienfi Capitulis mandat , ut pradialès eorum , juxta limitationem Nobilium unius ſeflio
nis exercítuare debeant. Pideterea ex colonis bon‘ab utilesque gentes ad eXercituandum,dare
obligentnr. 5. Ad Nobiles -Regni Salavoniae,quod impoſitum 5o, denar. ſubfidium, ad denar;
4C,pro ’hac vice reducat :una praecipiens: ut mardurinalium ſolutionem continuent; acdum
ſubſidium aliquod Regno Hungarize imponetur,id ipfi quoque pra'ſtent. 6 Mand'at Proto
Notario Nicolao Voikffi , ut gravamina ſubditorum & jobagionu’m Caſtri Atyna per Andre
am Buttinecz officialem Regium dejajcza , eauſat:: g diligenter inquirat, ſibique refferªt. No
I
tar¡
Hlſtor. Baltfiaſàrís Kefcſèlic/z.
 306 Notiticz Preliminares Pannºnia Veteris Penbdus III.
tari merentur Luca Epiſè. Zagrª. reverſàles, quod decimam hoc anno ab adminiſtratoribus
Regiis bonorum Epiſcopatus Zagr. collectam, in conſequentiam non trahet. Anno 1501.
memorabiliora ſunt I. Rogat hortaturque Nobiles, ut de bonis ſuis Contribuant ultra ¡1,5
denarios , aiios 25. in toto 70. zdò: Ut \victualia ad Caſtrum Jaicza , proximius a Turcis op
pugnandum mittant. 3tiò: Conſtituit an'. 1503. ne alienigenze & forenſes, verum pofi‘effiºnª
ti homines in Vice-Cpmites eligantur. Anno 1504. Cum Credentionalibus N icolaum Ze
kel , ad Status Regni Sclavoniae mittit. Haze vero ablegatio, procellit ex art. I. Dec‘reti anni
liujus, quod confiderari meretur. Non ſolum teſtatur diſcordias ; fed plura Cªtera. Art. 2
fingularis eſt, dum Praelati primo loco evasére milites; altero Barones, poſtremo Nobiles,
De rebus Eccleſiaſticis funt plures articuli, 23.81 26. potiores.
Inter ,decretaduris corpori inferta ,deſideratur vel memoria Dias-tae Anno 1505. hªbita?.
Ritterus in fuis extr‘hctibus monum. Reg. habet: Tranſizmptum Petri-Comitis de S. Geor
gia 8 deBuſin Judicis Curia: Re ice, quo continetur’mutua Ratuum & Ordinum Regni
Hung, partiumque adnexarum in Campo Rªkoſs interventa concluſio, vigore cujus flatuunt :
Quod cum Obſervent Regis Vladislai proximum in herede maſculo defeótum: eXpertiautern
fuiſſent, per introductum aliorum extraneoru‘m Regum gubernium, magnas patriªe 81 Coro
na: calamitates ; ut futura eatenus incommoda antevertantJ-unanimi voto & flipulatis mani
bus, Domini quippe Praelati ad puritatem conſcientiaª ſuze; Barones vero Proceres & Nobiles
ad' fidem Chriſtianam, atque honorem & humanitatem , ut in caſu: quo pra-fatus Rex ªbi
que haerede decederet, nullum alium proRege habere, & non allbi quam in campo RakOSS,
benemeritum & idoneum Hungarum eligcre velint. lmmo ſi aliqua potentia , five vivente,
five,decedente prazfato Rege, ipſos ad ſui electionem ſtringere & opprimere vellet rut omnes
unanimiter viritim inſurgendo, & tot,quot maxima in parte levar¡ poterun‘t gentes ſecumaſ
ſumendo,ſemet mutuis conſiliis auxiliisque tutari & defendere vellint. Neque ceſi‘uri antea,
quam recuperata & obtenta plena libertate. Quod ſ¡ vero aliquis illorum, co'ntrarium in
pratmiffis facere prwſumeret, talis perpetuo infidelis Regni habeatur, cui neque Mattas Regia
de novo confiituta; neque totum Regnum gratiam facere poflit, fed ſub jugo p‘erpetuae fer
vitutis & ruſticitatis ſubjectus habeatur, reatusque ſui Poznas luat.
Mox relata, refert quo ue l]lm.1ſthvanſi‘. lib.4.. p. mihi 33. cauſas flatuti hujus recen
ſens , videlicet primo, quod e Maravia, Sileſia, ò' Lu/àtia,de quibus teſie art. 20. decre
ti anni 1504.. monebatur , Ramani Pontíficis authoritate, Bohemia' adjunéïcefuerint. Áf
gerrim‘e hoc tulerunt Status, ut Vladislaum de pactis ſervandis atimonuerint; at Rege diffi
mulante, lex ſuperior lata eii. Miramur Cardinalem Thomam de Baka'cs huic interſuill'e
conventui, niſiſors ideo, ut factum Papª? integrum remaneat, quamvis cum Regni ¿L Coro
na? damno , ſtabil’iaturque Pontificia prïeteuſio , de Regnis & Provinciis Romam diſponere poſ
ſe. adò. Wòrbeczy in Zapolizun propenſio,ut viam huic ad Coronam aperiret. Quare mag*
no applauſu promulgz‘tam fuiſ'ſe legem, lſthvanff. ſcribit. Haze lex eratfundamentum Zapolli
ani demonſtraturi.
motus, ſucceſiivè item Frangepano Zriuianitumultus, ut DEO miſerente , fors aliquan
do - ſi
Joanncs Corvinus die r2. Oétob. an. I 04.. obiit, Lepoglavaª ſepultus, fic enim epitaphi
um: Anno Dam. 1504. Oc‘i’olz. ¡2. die , 0ra Undec. noc'z‘urnali, ultimos dies Joannes
Corvinus Clazçſit extremos. Sub [zumo corpus , ad Clau/Zrum Lepoglawe tumularejufflt‘.
Sequente annoiilius ejusChriſtophorus pueritiam non egreſi'us ,,obiit; in quo Joannis , Ma
thiaèque Corvini genus defecit. Vidua Beatrix F rangepana, Volente Rege , Georgio Marchic'
ni Brandenburgenſi juncta connubioſuit. Vid. lflhvnnff. p.32. HicComes Cilliae, Zagoria,
Ortemburgêe quod fuerit, tituli ſui teſtantur.‘ VendiditÑ ſerme quzevis , quª: in Sclavonia ha
buit. Sub Ludovico Regc vixit. Yide‘lſthvanff. Banos Rex declaraverat: Bot/1 Andream
cum anciſco Balaſia de Gyarmath. Veiiim Francifco non acceptato, in Congregatione
Criſienſi , oportuit chem , ſubſtituere huic , Marcum Ílfislenovich ex praªfectura Budenſis
arcis. Uterque horum Andreas nempe cum Marco , ad Banatum Croatizk Dalmatias ue anno
¡508. translati ſuêre: cum Banos Sclavoniae ¡508. inſtrumenta teſtentur Georgium eKani
la’, &Joannem de Emu/Z cum titulo Da]. Croat. & Se]. Bani. EXtªtVladislai diploma de
a. 1508. quò, ut Ludovicus filius ſuus, annorum :Ptatis trium coronetur; fpondet :fe & fili—
um Regnicolas ¡n libertatibus ſervaturum; neque filium tutellae Principis extranei daturum,
ut videªtur relatum‘ ſuPerius ſtatutum , roboráſſe. Rittero teſte, in tabull. Cam. Au]. Vien.
extªnt litterze Regis Vlªdislai, ſcri tae anno 1509. ad Georgium de Kaniſa: de trac'i'ando
Dia’taliter bello contra Venetos , ª’ to'ta Dalmatia recuperanda. Dolemus aut hasRit—
terum non deſcripſiſſ'e, aut fi exſcripſit, apographum a nobis defiderari. Credimus lumen
maſ'ſus ſuppeditarent. Hmc ªttamen ipſa bi'evis memoria confirmat,(eſi'am Venetis Dalma.
tiam,uon fuiſi'e; at jus Corona: in illam agnitum ultrò.
- ’ Anno>
—. v-rav.:
 Sclav. Croat. Dalmat.ſi¿b Ducibus RegibuSgue Hung-aria 307
Anno 1510. abeſi'e debuit Vladislaus , cum teſte fato extractu Univerfitati Nobilium Srl;
voniae committat , ut in ſui abſentia Emerz'cum de Peren Palatinum , cum Thoma Arcffiepiſl
Strigonienſi , ªc compatre ſuo Charillimo, Regnum Hungariae gubernaturos, pro Lorumre
nentibus Regiis agnoſeant. Anno autem 1511. mortuis memoratis Dalmatiae Croatïaªquo
Banis, PetrumBeri/àlo Banatus Da]. Croat.SCl. Praefec'lum conſtituit; lic enim in reſcriptis
ſuis Regiis,Petrurn exprimit , ut !513.quo diſponit: ut Baltlzafizr de Ala): Vicebanus, &
Mgr Fran‘ciſèus de ¿Maroc/a Protonotar,debitam executionem , fecundum leges &juchg
ni faciant, fierique curent. .Anno eodem , quo Petrus Berií'zlao Bani titulos eſt Conſecutus,
mandat eidem Bano, ut inferioris conditionis Regnicoljs, contra potentiores judicium impen
dat. Anno autem 1515. quo Bano obedire nolebant, dat credentionales Rex , Petro Beriſzlo
Bano, ut nomine Regis, Regiusque de'puta tus, Congregationi chni Sclavoniae pracſideat. \ '
Hinc profluit credo, ut Bani titulo Pro-Regis aceipiantur, interprzeteturque Bªnus, five’
Pro~Rex. Ipſis porro Sclavoniae flatibus mandat, ut cum Bano Petro Beriſzlo, ſub amiffio~
ne bonorum & Capitum inſurgant. Atque ha? ſunt memoriae, notitíªªqueffluas erudito le
ctori, ex memoratis extractibus communicare voluimus , toti item poſteritati , ad cognoſcen
dum ſiſtema gubernªtionis, a R ‘e Vladislao ſervatum.
Nunc dicta inferior SClavoma, exordiò Regni ( ſaltem quoad Sirmium) cum hac ſupe
riore conjuncta non fuerit; poflquam ex lſthvanffio conſtat, cum Laurentia óirmii Duce, '
Regi Vladíslao bella fuiſi'e, victumque Ducem ,fuiſi'edemum receptum in Regias gracias. Qui‘
vero &tato hac fuere limites, Ducatus Sirmii? a Sclavoniae Ducatu , quem Joannes Corvinus
obtinuerat, ego eruere ad regulas praecipue probabilitªtis hiſtoricae non potui. Hoc itaquo
elucubrandum a doctis, mªjoribusque adminiculis provifis , oro.
Refferendi ſimiliter forent limites , ui in ſoedere ſancito anno 1401. Intra Maximilia~
num atque Vladislaum conſtituti fuerant mtra modernam Sclavoniam, Stiriam, Carnioliam~
.que. Verum neque llOS demonſtrandi, mihi privato homini modus eſt. Quaz autem arguipoſl
ſunt ex Auctarl'o diplonptici memorato ſup‘erius, ibi videre metirique digneris lector eru~
dite. Interim cum ad annum r 510. notet Marcellevich :Wlicñaelo'terlekgen de Harlandt ,
B. V. Parachialis ejusdem laci PISA-mus, Decanus, B Canonicus Ó'. Nicol. in Rudolſverd,
ac di/lrz'ctus Carnioliae, .Illarclziar Sclavonicce Archidiaconus, Aguilejenjis Diceceſis,
Commiffarius APO/folicus Julii II. Romá Kal. Jul. jubentis confirmari Luca Epiſè. diſ:
poſitionem,ſàcri OSjiſti( ſive de S. Stephano Rege) anno 1505. Die I. Aprilis confirmar,
è' Capitulum in realempqffirffionem inducir. (n. 700. ) Si Rudolfvctd hodiernum in Car
niolia eſt Neoſiadium ,tnm fluvius Kerka limes' Carnioliae a Croatia fuiffet , eo magiª quod
Sumber iisdem faceribm Vladislao remanſiſſe deduçªtur. Metlica porro five Mütling,
ſucceſiive Camiolia— ſint addita. Sed &iria limes, an hac occaſione , ad amnem'Sutla ſit con~
ſtitutus ,definire nequeo. Deduci hoc poſlè videtur ex fatisfoederibus , ubi : Irffraſàr'zpta la~
ca .Eccle/iis aut Eccleſiarum Prazlatis ;'ertinentia, er ipfitm D. Pl/Yadislaum Regem ,
ad manus Cceſizreas, ſz‘zb eadem infriptione 8 ob i atione,ſub qua ea tenuzt .Mathias
Rex pra’fatus - - - canſignari de elnmr - - - via’e ¿cet Pet/zovia Pryſatcz, vel alio n0
mine Rain, Liechtenwald, Reialzen/iaín , ê’ſi qua ſunt alia lzic nan nominata , eadem
lege tradi debebunt, ut concludi videatur limites modernos. intra Sºlavoniam ſuperiorem '
ªtque Stiriam , ab'hac deduci epocba. lllud ipſum attamen Marclzice Sclavonicce Archi
diaconus, olim partes illas Sclavoniefuiflè arguit, idioma item , cateraque a nobis ſuperius
ſuis locis inſinuata dcductaque.
Croaticarum rerum ſequentes eruimus memorias. 1492. Seguir-e Capitaneatu , collationa
Ducis SchVoniaE Corvini, ſungebatur Emerz'cus Derencfeni. In quo Officío, cum anno ſe~
quente cefiiſſet Corvinus, ª Vladislao Rege adjunctus Derencſenio fuit joannes Both, Hi Ca~
ita-ne¡ Turcas ad Corbaviam excurrentes , & partes Vunnanas depra—dantes, Anno 1493, re
pullerunt. Verum occaſione diſcordiarum intra Joannem & Bernardum Frangepanos, u 1
Turca? , praecipue cum íntellexiſi‘ent , ſub arce Bryn Joannem Both occiſum , in praefatis do
mcflicis diſcordiis , Mºdruſam , caeterasque vicinas arces &loca per díflrictum Podgorje in- ~
.cenderunt , ſuntque praedati, Quamvis autem ªd impediendum Turcís reditum in campo
Corbªvile ad Udbinam Croatae ſeſe ſtitiſi‘ent, dum-Bernardus Frangepani , Ban¡ diſpoſitionel'
ſperneret , in conflictu cum Turcis habito, Banus Derencſenius laeſus, N icol. Frangepanescap
tus eſt; caeſi autem loan. Frangepanes, potiorq ue Croatica Nobilitas , & Segnienſium plnrimi.
Emericucts Perenni Banus Croatia & Segui@ Capitaneus factus fuit, ſed Segnienſibus ad Pa
pam in'clinantibus, a quo ſubſidia impetraverant , viderenturque reg¡ cupere ab Eccleſiaſti
cis, anno 14.94. Sigiſmundum Eppum Quinque—Eccleſienſem Capitaneum nactï ſunt , Nicolaum
_autem Kollonich prº Banali loeumtenente. .-\nno \496. ad diſcordias Segnienſium compo- ‘
hhhh ª . , nen- d
 303 Notitzc Preliminares Pannonz'ar Veteris Periadus III.
nendas, \Uartirzus Czobor , a Rege ſubmiſi'us fuerat, datusque collega Nícolao Kolonich,
joanfiesGyvan. Anno '1500. ut habct Cronicon Croat. Papa Venetaaque ſpoponderant Vla
dislao Reg¡ ad triennium ſubſidia, Papa 4o. mill; Venetª- 100. aureorum. Hoc autem Cauſa
fue fecuritatisj poſt amiſi‘am Metho , occuPatumque Dyrrhachium. Sed mutatís conſiliíl
cum Turca Pªcem fecerunt foedusque, ut Chron. Turcic. quam 1514.. cum Turba renovarunt,
teſte fata Chron. Anno 1512. Palatino Emerico Perreni , credita fuit Croatia ,adjuncto eidem,
Petro Beríſzlo Eppo Veſprim. At Croatis deprecªntibus Palatine obedientiam . armo ſequen
te Epiſcopus in Banum Capitaneumque Segnienſem fuit reſolutus, poſtquam Palatini hdmi
nes, a Segnienſibus fuiſï'ent interempti, quod creditum fuerit, clam per eos ªgi , ut per Mo
druffienfe’s, pro Palatine, Civitas cum arce Segnienſi occupari debeant. Horum confidera
tione videre eſt: publicum bonum felicitªtemquc; ¡II Croatia'etiªm , cx prívatorum ambicio
ne , avaritiá, odiis; neglectum hac &kate fuiſſe.
Dalmatiaz recuperandae curam a Vladíslao , :Pqu‘e neglectam fuifl'c , quivís eò facilius cre—
det‘, quod ratioſelicítatis Reipublícae,publicíque Coronas decoris aut cgmmodi , ex private
rum conſidcrabatur potentia. Tenuít attamen Tinnínium, Oſtroviczam , Auranam &0. ut
Dalmatize Croatiaeque Banos, diſtinctos a Sclavonicis conſtítuere potuerit. Et dum Sclavo
nia relatam ſub Vladislao libertatem nacta eſt ; Croatia autem ex lubitu prope ſuo ſtetit, mu
tuis potentiorum Croatarum ardens odiis ; quod erat Dalmatici , ut ſubjici vo'luerit, cred¡ ne
quit. ln ejusmodi ¡toque Círcumſtantiís , firmare ſemet in poſi'eſi'orio ulteriori, Veneçis faci
litas nata eſt, dum nec in Decretorum articulis, recuperandz-P Dalmatiaï mentionem reperio,
quamvis ponatur de Moravia, Si]eſia,Luſªtia_ ,limitaneisque Sclavonian Przkterea dum V1a
dislaus univerſitati Nobilium Sclavonia? inſinuat 14.99'. ſeſe Dietam annï 1500. anticipaturum
( hanc Sclavonicam fuiſi'e , & Veroczae habitam, Chronica Croatica habet) cui reliquos inter ,
Legatus quoque Venetus adſtiturus eſi‘et, Venetos cum Vladislao in amicitia fuiſi'e tum , ar
guo. Rm. ªutem Geor. Marcellevich Can.Za.teſtetur extare ſubN ro 741.Vladislai Regis manu
Propria fcriptam ( !Indie 1502. in Feſt. S. Mathias Apofl.) obligatoiam , vigore cujus in ur
gent¡
ſi fl. publica
2000. ( quosRegm neceſl-itate
Oſvaldus m Ecol.a Luca
Zagr. EPI/è. Zagr.pro
repoſuerat. hojusque Capitulo , obligans
Milſis perpetuïs) levaveratfeſummam
verbofi
deçue Regiix , quod de pecum'z's ao'ercngff Repub. Venèta , vigore confwderationis ad
Fç/Z. S. filiclzaelis deponendis ſummam mutuò levatam effet depoſiturus. Ut hinc firme
tur, ob metus Turcarum, Venetos iterum ſubfidia illa, qua’,- Mathiae exolvebant, ſolvenda
accepiſi'e ,quin PetrusPasqualigo Serenifl'. Reipublicx Legatum, annis pluribus apud Vla
dislaum egít. Poſtquam nihilominus Veneta'.- cum Turcis , ut recenſuimus paccm iniviſi'ent,
& Maximilianus lmp. perJoannem Cuſpiníanum, Vladislaum Regem ad ineundum contra
Venetos foedus urſiſi'et, ideo: quod praeter multas Romam' Imperii; ac Domus Au riàca:
urbes B Provincias (obſeI-va ) Dalmatíam ad Un aros legitimo jure pertinente-:m , per
fraudem &ª dolum tenerentz ut teſtaretur Iſthvanñïus , ipſe propendere quidem viſus eſt,
ſpondendo: miffurum ſe num-¡os , qui negotium hoc, cum Caeſare concluderent, quos tamen
ſubmittere neglexiffet, ob Hungarorum Bohemorumque de non ineunda cum Cacſare adver—
ſus Venetos ſocietate, confilia. Haec porro, diplomatumque memoria: ut évadant clariores,
ex OnupÍzrio Panvinio reflectendum c'enſemus. Res, potentíamque Venctorum fazculi hu
jus inirio admodum labefactata diminutaque fuiſi'e. Enimvero Julius II. Rom. Pontif. exordiO‘
Pontificatus adepti: ad Veneti nominiój excidíum ( ſunt verba Onuphrii) qui Ariminum
Favçntiam {I’ Rªvennam de Ecclçſice Romance ditione occzzpaveraht , cum Caſàre fifa
ximiliano , Franc-Drum ò’ [Jlffijaniae Regibus ,-,Ferrarz’ae 6’ Manta:: Ducibus ; Camera
cz' in Belgisfizdus perczgfflt; eosque repugnantes aguas ò’ ignz' intefdic'Yos , gravifflmo
anat/zenmte Rotavit. Cujus atracçfflïrm'turbinisprocellam, cum Venetiferre nequivgªffent,
amg’fflz ad Glaream Abduce, exercitu omni, ò’ ingenri proelz'o a Ludovico Francorum
R ege ſuperatí : atZue ex duçi_l›us,Liviano ca to, Pitiliano jugara; CUIIC'E'aS brevi mo
' mento copias è’ ur es,quas ln continente po :debant,amisêre. Caeſàr enim Maximili
anus - -‘ Veronam, Vicentiam, Patavium cum Carnis: Gallus, Bergamum Brixiam,
Cremonam &ª .Cremama Hlfióanus Tranum, Mbnapolim ,8 Barletram in Apulia: Pon
tijex Ravennam , Ariminum,ê'1íímiliam omnem: Ferrariaï Dax R0digium:Mantuce
verò Aſülam receperwzt. Atgue ita ~ ~ tot urbz'bus amçffis, intra paludes, ipſàsque Ve
netias circumflui maris bem’fibio permurzz'tas, redacta ç/Z. Fuit tanta- cladz's ,5' Veneta
nomini fUNQ/Íáffll‘llllló‘ dies 14. Kalen. ¡Way, amzi MDIX. In hujusmodi circumſtantiisVe
netorum , culpoſa evadit'VladisIai Regis mora, in ſubſcribendo tam fort¡ foederi. 111i quo—
que, qui diſvadebant, privatis affectibus plus ſtudebant, ac publica? proſperitati Coronas. Nunº
ſane recuperandae Dalmatiae occafio fuerat, praecipue quod illa per Turcas Premeretur ( vi
de
 Sclav. Goat. Dalmau/1’15 Dueibus Regibusgue Mag-aria: ’ "L-'².
ÍFaI-lati Tom. 3. a pag. 4.26.) neque a Venetis auxilia habere potuerit,/iguidem, fª .
latus , Legianes
rz'i »Sede omnesdçſifflcilfimum
propulſizret, Rea* ublicaaque‘
in Italiamjampridem
ac calamitoſzffimumevocaverat,
bellum quoduteiab ip/à P
Camara 4
judas corzflaverat. Dalmata.- abHungaris Venetisque neglecti, ocºaſione hac ad Papa
currerunt , ut videre eſt apud Farlatum ex Archiepiſc. Spalatenſ. Bernardi Zanny precib
ad Papam, Patreªque Conc.Lateran. V. p. 4.27. Rei hujuu ab anno 1503. geſtae, Scriptorel
Venetae( obſervante quoque Farlato) non reminiſountur, ne remgnoviſi'e ſubſumantur , in
Dalmatia ni] ſe juris habere, dum Dalmatas neglexiſl'ent, premique miſerè eos por Turcas
dilfimulàſi'ent; aut ob preces , Papae per Dalmatas factas , eos Pontíficioa effectos fuifl'e argui
queat.
Onuphrius ſupra, nomini: Veneti funeſtiffimam diem ponit 17; Aprilil anni 1509. com
binatione nihilominus ſuccefiivè actor-um , vitae itemJulii ll. puto ſuperiora Onuphrii ad an—
num 1505.aut 1506. efl‘e collocanda. Enimvero teſtatur Ií’rhvanff. Vladislaum Regem, ite
rum fuiſi'e invitatum aMaximilianO Cmſªre ad fmdus contraVe'netos ,haud quia Camaracen
.fi antea fubſcripſifi'et, verum ad ſeſe determinandum , praecipue poſtquam julius II. ltaliae
proſpecturus, obtentin receptisque quªe ambiebat , ne Galliae imperium ve] fi atur , vel exten~
datur perltaliam, ſententiam mutavit. Rem ox Panvinio exſeribimus: Ju iusfiza cum re
ce gffit, utipiuc - aC vere‘ (obſerva) Italus Pantifex , Venetorum nomen tantisfluctibus
o rutum, &pene demerſtcm míſèratus' , eosſüpplicz'ter deprecantes,ſüblevandos cenfilit.
Legatisparrò eorum in Vaticana. Baſilica, ſòlemni precatione adjeé’t’a, pro templz’fa
Tibus expiatis, Urbz' Venetae Sacra reſtitm't, ictogne ſubindefzzdere (obſerva docte per
ſpicaxque lector) quo I'll¡ maris im erium ejuralzant; {3’ Sacerdott‘a Pontificis
conferenda relinguebant, in amicztiamfidemque recepzſit; totisque viribus ut eosarbitrio
COE/‘ari
conciliaret, operan¡ dedit. Quo tempore, Patavia ( quod Caeſar Obtinuerat) [1er dolum.
recepto,lnzperat0rem ab ineundis ſècum pacis conditionibus averterunt. Conatus gua
guªeſt Pontifex Alfºnſàm Eſtenſèm Ferrari:: Ducem a Gallorum amicitia avertere_;'
quó-, eorum vires tati jam Italia formidabiles ,frangeret ; Sed ¿lle Veneti nominis ana¡
quus [IO/lis ~ - Pontificis ad/tortationesvcontempſit. Unde iratus Pontç'fex, bellum ez
indixz’t, 8 afczdere Ludovici ¡2. Galliarum Regis dzſtefflt: ~firecie, quod eandem Al— -
fonſàm, 911i a Romano Pontffice Ferrariam beneficiario jure Obtinebat ,adverſtzsſè tum
dum defendendumqueÏ/Ztſèepjfflèt. Cümille terra a Gallis, B Pado amne afi: prcyïigatis
Venetz's, apud' Comac um jala-zas maximi proventus ſibi vindicqfflèt; neque in Ízis rebus
volzzrztatz‘ Pont-Íficis Obtemperaret. Narrataque in Alfonſym lata cenſura, eductis ue ad—
verſu¡ eum copiisduliique Bononiam adventu, roſequitur: Rex Papa iratus ¿VJaximí
lianum Ca/àrem Pontificio‘ lzqflem, OI) reconcilii'azionem cum Venetis in fizas partes tra-"
duxit. Tnm narrat Concilium fuiſſe ab Imp. & Rege indictum Piſas, citatumque ad dicen
dam cauſam Julium. Hic Ferdinando Reg¡ Hiſpania-junctus, conductis precio Helvetis,Man~
tua? Duce,ſui, Venetorumque exercitus creato Imperatore , Mutiná,Ferrarienſi Duci accep
ta , Mirandulá eXpugnata , Bononiam reverſus eſt ,auditaque ſu‘i exercitus clade , Ravenam x
fe contulit, Bononiá interea a Bentivogliis occu ata. StuduitJulius, ut cum-FrancorumRe
ge componeret noFotium,Lateranenſique Conmlio indicto,depoſitis Cardinalibus, qui Galliae 'Ã
adherebant,&Pi ani Concilii actis annulatis, opem ab Hiſpaniae, An liaeve Regibus implo- ›
ravit&c. apud Onuphrium le enda. Ha? diſeordia.ª , occafio fuerunthula Carme compilan
dee , quam Lateranenſe Concillum probaſſe credo. Inter eteteros huju¡ Bulae oaſu¡ , eſt etiam :"
occupantes bona, aut terras Eccleſiªe Romania , & illius jurisdíctionem uſurpantes, ob indi
ctnm fors Piſanum Conºilium. Quamvis porroJUIius ejeciſi'et ex Italia Gallos, diſtribuendo
procmia & Ducati"; tamen iterum cum lmperatore contra Venetos, quod Veronm Vicentiaz
que imperium cedere recu \Taſi'ent Caeſari, foedus porcuflit ; Venetos autem cum Ludovico Fran
corum Rªge. Julio Pontífice ſub his diſcordiis mortuo, bellum ſub Succeſi'ore julii, Leone
X.c_ontinuavit, quod demum ſub Leone X. & Franciſco RegeGalliarum , Bononienfibusfa
deribus fuerat terminatum.
ln his itaque circumſtantiis,dum relata ſuperius memoria anni 1509. efl'et, quá,ſcribit
Vladislaus de tractando bello adverſus Venetos pro recuperanda Dalmatia , puto cladem Ve
neti nominis, anteª illatam quam .Vladislaus ad bellum Venetis inferendum ſolicitaretur. Deª
in cum amifl'am Venetorum gloriam repararejulius quaeſiviſl'et , a Maximiliano invitatum fuiſ
fe Vladislaum ad foedus contra Venetos. Ipſo autem diffimulante, poſtquam juliueex pro
tectoreVenetorum, hoſtis eorum evaſlſi'et, Maximiliano conjunctus; denuo Vladislaum vo
catum ad foedus extitiſi'e, ciim feribat Iſthvanffius : federibus ue percuffis, quibus Cceſizr,
.Pontç'fex , B Reges ,quos modo nominavi , Vladz'slao Vmens bellum irzferenti ,pecunzam,
ii i l com
H'ylor. Balthaſàris Kercjelich.
 3m Notitie Preliminares Pannonia.* Verem- Periodus III.
commeatum, clqffes , exercitum , B omnis generis auxilia , -Certis aquisgue corzditionibu
dare tenebantur. At cum nullam repererim geſti peeradislaum belli contra Venetos me
moriªm , cum item ex Iſthvanffi narratione conſtet; Vladislaum interpellatum fuiſſe ſmpius,
ac demum 1509. ſcripfiſi'e Bano, de gerenda bello pro recuperanda Dalmatia, cenſeo , Padul
innitum cum
ſi - 'vanffiusz Maximiliano,- poſteriores
Maximilianus circ-umſtantias
Budam mç'fit Maximiliani
~ ~ ~ de z'nferendo afficere,
Venetis ſcribit
bello, 91a'enim Iſtib
[meter
multas Romani Imperii , ac Domus Auſlriacce urbes B Provincias - - tener-ent — - Hoc
autem poſtoccupatum Caeſari Patavium; poſt recuſatam reſtitutionem Verona? Vicentiªeque
evenerit , qua occaſione Julius Maximiliano contra Venetos jungebatur. Verum proh dolor!
tametfi occaſionibus relatiª , Vladislaus fuedus contra Venetos pactuª fuiſi'e crederetur, ni! a
ctnm extitit, quod ( ut Petrus Bembus Cardinaliª) ipſi , Senatüs Pannonici Primores , five
Barones RÉ-ni Hungariªn , quazvis ſecretè, Legato Veneto aperirent , ſecurumque redderent,
Regem qu' em bellum indíxifi'e,haud attamen illaturum, ob ªrarii defectum. Sed 'intel-miſ
fi belli , violatorumque promill'orum cauſam, Baronum Przèlatorumque Avaritiam ſuiff'e,
ªlii crediderunt, Entente .iſta lſthvanffio. Ad nos, ex Procerum hujus temporis avariria , Re
gisque Vladislai ignavia, beneficii iſtud acoeſiit: uod uti ſub Carola l. jura Regum H unga~
ria* in Dalmatiam Marinus Dux & Venetze conſe 1 ſunt; ita ſub Vladislaoll. Maximilianus
Caeſar, Ludovicus Rex Gªlliae, quin fi primo foederi fiveCamaracenſi , aut etiam alter¡ , Vla
dislaus ſubſcripſit, PapajuliuszRex item Hiſpanie; Ducesque Ferrarienſis , Mantuanus ;
Legitimi juris Regum Hungªriae Dalmatiam ell'e agnoverunt (teſtes hercle idonei , & eXce
tione majores)dum pro motivo juſtè inferendi Venetiª belli , ‘Vladislao ſigníficant: Dalma
tiam legitimo jure ad Ungaros pertinentem,perfraudem \ºf dolum Venetos tenere.
Meminiſi'e debemus , reflectereque lectores. Sub Ferdinando II. qui bellumcumVenetis
geſlit, ho¡ ad pacta Bononienſia, uemadrnodum etiam in ſecuta cum Ferdinando pacifi
catione, teſte Excel]. D.Joan. Bapt. anio,provºcáfl'e. Ego quidem invita Banoniat ſub Leo
ne X. pacta illa , legi nuſpiam; Fed neque vulgata fuiſie, ſcirem. Combinatione nihilcmiçuª
relatarum ſuperius circumſtantiarum bellorumque , dum bella illa , pro Dalmatia geſta-non
fuiſi'ent , verum pro ejiciendis ex Italia Gallis: dum Vladislaus Rex bello non laoellivit Vo
netos, neſcio qua ratione Banonienſibus illls pactis, de Dalmatia agi , conſtituique uid
potuit ? Qualiter illª Y a quo item? attribui Venetis; &jure ſuo Hung-aria*: Reges deſtitm, ni
ſ¡ fors ideo , quod Proceres ex avaricia, Vladislaus ex ignavia ,Venetis bellum inferre , prºte
cuperanda Dalmatia,in tam opportunis circumſtantiisneglexerint. Si hoc, pena eric; hand
vero pacificatio Bononienſis; ln pactis enim, contrahentium mutuus requiriturall'euſus. Quis
Re is Vladislai nomina, Bononiw tum fuerit 'Z docendum eſt Venetis, Maximilianum Imp.
¡más illis vel ſubſcripſiſſe , vel ad illa acºellill'e conjicio ; ſed ſua praªtenſio non ent pro Dal
matia, ven-um de Patavio,Verona, Vincentia Carniªeque veteris partibus. etiam ex Iſth—
vanffio paterent dum lib. 7. pag. mihi 67. narrat: Chriſtophorum Frangepani, Maximiliano
Caeſari,cum Venetís aoerrimum bellum gerenti , operam prieſtitífl'e , ducendo Caeſaris exerci
tum in Forojulio , Iſtria & Carnis. Fugaſl'eque Venetos eum a llíarano. Deinde ab Epirotis
captum fuifl'e, Venetiis ue uxoriª dolo, a captivitate liberatum. Hinc qua ratione,pactis il_
lis, Dalmatiae cellio , huJuaque a Sacra Regní Corona avulſio defendi valeat? ego non perſpi
cio, defectuque pactorum dicere nequeo. Verum eſt, vigore foederurn anno 1491. intra Vla
dislaum Regem,Maximilianumqueinnitorum, Titulos Regum Hungariae ,Mªximilianofuiſ
ſe admifl‘os ,an tamen ipſe,vi admifl'orum ſibi Titulorum,juri1egitimo Sacha Coronae in Dal
mªtiatn , cedere potuerit? iſtudque transferre in Venetos? jurium periti definiant. Puto ego ,
hunc ell'e cauſam Scriptoribus Venetis Dalmatiªe extendenda, ac fors etiam iis pactís , aras
has Iſtrize Carniaeque., Dalmatiae ſub nomenclatura complex¡ ſunt, ut fic ſuas pra-tenſioneª
firmar-ent. At quo- fundamento, Forojulium , lſtria Carnia? ªd Dalmatiam trahi queant?
ex ſuperioribus Periodis conſtat. Si qui ſunt, qui Bononienſe illud ſoedus ~legerunt, haec no.
ſtra ut corrigere , vel illuſtrare, extendereque dignentur, obteſtamur. De foedere autem Bo
nonienſi ſub Cªrolo V.Imp.anno 1529. vel 1530..inito , infra dicemus.
ln decretis Vladislai ,poſt annum 1498. (_ quo anno in concluſione, \Michael Epi/è. Se—
gnien/is, Corbavienjis Chri/Zophorus , exprimuntur) ¡meter Tinninienſem, cateri Croatici
non eXponuntur. Utrum hoc Ideo acciderit, quod rasſentes Diaetis Hungai'lcis non fuerint;
aut vero, uod ennatia libertati habenis, Dalmatici _juris eſſe ambiverint? vel denique ob con~
troverſiam piſcopatus Ottacienfis ? eruere nequivi. Ottochacz nun: ad Generalatum Ca
roloſtndienſem pertinet. Civitatis jus habuit,ut Privilegia loquuntur. E iſcopi Ortocien
fis titulo Blªſzus, Spalati Vicarius 148!. uſus eſt. - Anno autem 1494. ad’eundem titulum
Vincentiu: de Andreis Spalati erat confecratuo. Quo annª? per quem? Epiſcopatuïſte fun
~ ¡tus
l

,_.Iſi 7
 SalavLG‘oat. Dºlmen/1'45 DucibusRegibus-que Hungárïe. 31,53‘
datos fuerít, a doctioribus eto demonſtrari. Epíſcopos Segnienſes , Ottocienſi reſtitïfl'e, F3:
latus perhíbet: Caterum e itz/Zitutione legitimafinquiens,Epfiopatus Ottociergfis ¡zz/Li
lmrniaſèu Japídia veteri , Epi/¿0 z’s illis perpetua G’ acris cºntroverſtafuit , cum Epi
ſèopis Senierg/ïbus, in quorum (¿m ac poteſtatem, /icblata denique illa Epiſcopatuz
Corbavien/ís ò’ Madrzffienſis Eccleſia conceffi't. Chriſtophqrum quem Modruffienſem vo~
cat Farlatus, Decreta. noſira ¡495. ítem 14.98. Corbavienſem eXprimunt. Modruffienſis ſub
Ferdinando Lextítít, ut Período IV. demonſtrabitur. ,Ignota eſt mihi ¡uſtitutio Ottacienſiª 7
Sedíl,prouti etiªm per quem ſublªta extitít. For¡ Ottocienſis evenït, dum Para Corbavia ,
Boſnenfibus Regíbus Olím adhxſitmt díviſa Corbaviª, Epíſcopatus novus ſurrexerït, ªutTur
eís oras illas deſtruentibus. Olím Dumnen'ſis ,Macarienſisque diſtínctae erant Dimceſes; fed.
poſtquam Macharſàka fub Turcarum imperium cecidíffet, Dumnerzfis, utriusque Eccleſiae
.títulum gefſit, appellarïque ſOIebat Epiſcopus Dulmenſis , vel corruptè Camrzenfis, ſive to~
tius terra: Cumnenſis, aut etíam Gainenſis, hoceſt one finitimae. Craina enim finitíthos fig
niſicat, aEpiſcopatus
tocienſis Kraj quodennatus
límitem
eſt,finemque eXprimít,
ut Segnïenſes vºl lelittus.
Epíſcoſipí Hac
itímam ejusratione fors etiamOt
inſtítutionem , quee
rere potuerint. Similia de SvidnícenſiEppatu evcniſi‘e , DÉO mílèrente alibí narrabimus ex
documentia. Sed ultrª conjecturam, íſta quee dicimus de Ottocíenſis Epíſcopatus nativítatª
. accipi non debent. Memoriam Ottocienſis Eppi , in Decretis, diplomatibusque Regum noſtro~
rum me legífl'e non reminiíoor. Neque ſcío, an aliquando in Ottachaz reſiderit, cum ple~
rumque Spªlªtí h¡ Epiſeopí Ottocíenſes ut Vicar-ii aut Suffraganeí vixiſſe obſerventur. Conje
ctarí itaque poteſt: ob EppiSegníenſis quaªſtiones, _Regumque noſtrorum providentiam, Ti
tuli ſolius fuífl‘e Epíſcopos, neque in Ottochacz alíquem eorum fixifl'e reſidentíªm. Quinimo,
Metropolíta Colocenſi , Segnienſes Eppos a Regihus noſtrïs , fuíffe occªſione hac adjectos.
Cazteras diſpoſitiones, in díſcíplina Ecclefiaſtica factas, Dccreta Vladíslaí demonſtrant.
Anno 14.92.articul_o 29.prohibetur receptïo pro ſepulcura‘ interfecti Marchª: argentí, hoc eſt K
4.. aureorum , ſub penª beneficíorum amiſiïonïs-, cum teſtiſicatíone: prouti [zac etiam tempo
I re DD. Caroli , Ludovici, &gi/'mundi , Alberti Regum ,per bullasApo/t‘olicas , ad in
flamem etitíonem eorundem Regum ,cqffatum ¿3’ extinc'i'um fmffi manífeſle dignoſèitur.
Ut hínc egum noflrorum conjunctío cum Sede Apoſtolíca patear, fed quid obſtítit? ut Archi
dïaconi, Parochi,neque Regiïs decretismeque bullísApoſtolicis obedíre, in ªmittendís 4. au
reís voluerint , nec opinari V010. Sub Mathïa Rege, que fuit de ConVentualibus diſpoſitío, ª
pag. 296. retulimus,art¡m{lo pihílqmïnusfl; lieèt agnoſcantur 1plurimi errores C1’ _ſèaizdala
guam plurima in emanan-07315115* lztterarumfieri- per conventua es aſi‘olita; &quod m ¿li/Pen
dium Regnicolarumſigzllzs jiu's liberè abutantur, hinc ut prava abuſio deinceps cejfflèt
(funt verba decretí j ſtatuïtur, ur ſub poteſtate ſuorum Abbatum Monachi maneªnt,AbbateS—
que,eos juxtá eorum demerita caſtígandï habeant facultatem. Ut itemznomina ¿vſarumfrm
trum, videlicet PrioÑriS {1’ ng/Zodix, in fine quarumlibet litteramm - - ſèriosius con/¿TL~
banner. Articulus
[laminas, 4.5.ſequendeſtz
tam Nobiles Quid
quam ig nobiles ,innonnulli
Chriam Clerici,
Romanam è‘ alterz'us
, vel dumconditionix Plerique
aliguis Legatoctrum
Summz' Pon tiſicis* in hoc Regnum Hungaria- mifflzs introierit, in eju_s praſèntiam incalcu
hujus R egni ,prwſèrtímſimpliciores , exquzſitis quibusdam occaſionzbus , mterdum etiàm
calumnicffis, citare: ó‘ eos, lite mediante magis ac magis urgena’o G’ vexana'o, adfòlu
zionem alicujusſàmmae compellere ; /icguefizam vitam criminosê non nun uam per asê’
nçfas alere conſizeverunt. Propterea ut taliumſèeleratorum lucro gau entium i 'citas‘
gue/ias, B’ via calumniandi cçfflzt impo/lerum, per Barones, Proceres, 8 Communítatem
totiusRegni hujch ( quia Regis nulla fit mentío, effectnm illico hªbere pon potuit) ordina
tum ç/Z Bſtatutumz quod deinceps , nullus omnino [zominum, quempzam ratione aliczg'us
negatii , in Curiam Romanam , velprce/èntiam cujusvis Legatz' , cztareprcefizmat, ni/ipri
mz‘mz coram ao Ordinario Dime/¿mo , Archieppo , Eppo ,- aut ejus Vicario in eau/¿z,v
convenire, cum eo jurídice procedere; tandemque dum aliguapartium ju/Zitiam/ibi vel
denegatam, aut alias ſe indebitê aggravari 8’ condenónariſèntiret, cqujàm Lujusmodi
in Curiam Romanam ,vel Prmſentiam ¡lª/ias Legati ,per viam appeçlatzonis, ò’ han ali.
ter ,provocare deducereque En’ proſeíuz valeat at uepqfflt. Contrarmm autemfacíentes,
debita pana puniarztur. Hoc articu o quia< ArchIepiſcoporum facta non fmfl'etmentio,&
umdam dubietates nata- fuiffentS-ideo art. IO.Anni 1495. idem declaratur& extenditur, etí
am ad Archïeppos Regní hujuª, cum additione: ch quoque izan preterzngffo: ;nod/i I'd;
piarn prceſcriptum articulum,ſimul _cumprcſèntz transgrjedz auſificermt, ta es nba _ zo.
ne fica, {1’ a uiſitione decidant .- Et znfizper in 4047. aurz per Comztem vel Vzcecamztem
è' Judices obilium irremiffibiliter exigenafíg ,_çontra parten¡ ªlteran: adverſàmpra ex
¡xuz pen
 SM Notitu: Preliminares Pam‘wnia Vereris Periodzzs'lll.
'pensiseonvincantum sí tantas res ñabuerint: alioçuin in perſòna detineantur, G’ afín:
debiramemendam ca/Zigentur. Can/¿Iª verò, que nuncin praſtntia RSS. D. Urside Jr‘
sim's legati verterentur.; ipsi Actores in prce/èntiam judicis eorum Ordinarii, reducen
(encantar. Hic incoatae coram Legato Pontificio cauſae, dum reducuntur adjudices Ordina—
rios, uſurpata i119.judicandi poteſtas cªſtigatur. Art. 4.6. determinanturcauſae Fort' Enclesia—
flici, & ſub amiſiione officii beneficiique , ad mandatum judicis Regni Ol'dinal'ii, transmiflio
ad forum ſweulare .cauſarum pracipitur. 4.8. N ona cum decimis in Boníseorum, Ecclefiªflí
cie admittuntm: Art. 77. Poſi'eſſionum aquíſitio , aut etiam retentio vigore inquiſitionum , EG
cleſiaflicis prohibetur. Art. 85. eximuntur a tributis& telloniis. Art, 95. regulanturtaxa-Ca
pitſiliilorum: 96. qua: eXpeditiones Conventuum & Capitulorum , pro legitimis in jure cenſeri
P o nt.
Decreto, 1495.Articulò 30.0Xtraneisconferenda vetantur beneficia Eccleſiaſtica,& col
lata ,ut ab iis auflerantur ſtatuitur. 31. Si ab aliis, quam aRege, vel aliis in Regno jus Pa
tronatus habentibus, impetrarentur beneficia Eccleſiaſtica , impetratores ad aquam projiciendi
ordínantur. 32. Vioariatus in nullis Regni Eccleſiis, Italis &forensi—bus per/¿mis , conferen
dus ſtatuitur, ſub nullitatelatarum ſententiarum. Art, 37. &z ſequentibus , Decímae regulan
tur, item Eccleſiafiica interdicta. 43. Pecunia C/Irzſtianitatis abuſus declaratur & abrogar
tur. Hace, in decreto anni 1498. per art.~5e. ideo: quod Domini Praelati, ò’ viri Ecclcſiav
‘flici , ratione proventuum decimalium , gentes Pro defensione Regni, necefflzrio tenendas
habitan' çffènt admittitur ab iís colonis, qui nec ex vinis, nec frumentis decimam ſolverent,
Den. tantum ſex exolvenda. Profecto ín decreto hoc 14.98. articuli a 52. ad 7o. omnes ſunt,
diſciplinae Eccleſiaſiicze. Art. 3. multa docet , eum itaque exſcribimus: Quia ex concçfflo
ne Venerab. Epporum , Pres ytfierorum , 8 Diaconorum S. Rªzr ECC!. Cardinalium olim
in Concilio Confiantiensi con/Zitutorum, Regnum hac in eo rivi-legiatum çffle confia: ,
naa' nullus extra/:atar extra illud Regnum adjudicia, aut oritate litterarum APO/Zo
Zimrum, nisi cum oauſa* aligmzper appellationem legitima: fuen‘nt ad Sedem APO/loli*
cam devolutw. Sant autem plures ,qui contra libertates Ízujusmodi complnres Regnico
las, tafizſjjirà‘uales quam ſczcuÍares, vigore conqueſtuum :urban: ò’ mole/Zarza Qatar:
/Zatutum eſt, prou: etiam in decreto majori continetur: guod nullus extra Regmm¡ ¿find,
nisi er viam ap ellationis _extrahatzm . Portitores autem congmſtuam, sive síntſpiri
tualfs, siveſa’cu ares, Sl'veReligiosi Cªptiventur, (ºf manibus Regia* \Uattisprce/ènterz.
tur, ad turrim, mancam pro irzfiigenda zllispa’na imponendi. 'Quia autemfimt non nul
li, qui exemptionís Privilegio, a .Sede Apoſíolica gaudentes , nequeunt 00mm judicibus
fliziritualibus,_in hoc Regno cqmmorantibus , aura/zi in [ítem, ur Contra tales ÍIUjusmodi
canguçèïus, szve reſèrzpta Apo/Zolz‘ca libere apporterztur; extra tamen /zoc Regnum,
vigore Ipszus, non aliter, nisi modo pramçfflo per appellationem extralzantur. Decretum
hoc, quia ad Sclavoniam extenſum non eſi'e pra-tendebatur; ideo Vladislaus Rex anno 1516.
ante mortem ſuam ad Petrum Beriſzlo Epp. Veſ rimienſem ,Theſaurarium 81 Regnor. Dalm.
Croat. Salav. Banum , futurosque Banos &Vice-‘Rama dat mandatum , ne contra formam do
creti , per refcripta Apoſtolica conque/?us dicta, proceden permittat, \'olenteS que procede
te,
* ct coerceat. . Articulos
In Decreto 1500. ' de Eccleſiaſticis Iegere efl; prouti etiam _ decreto anni
' 1504..
Art. e 3. ſtatuitur: ut excommunicªntes, vel interdictum indebitè pro Decimil ponentes , c0
ram Rege conveniantur. e 5. utevocationes in foro Eccleſiaſtico, cum eXpofitione deeernan
tur. 26. Pati-Onís invitis, Plebani confirmar¡ non debent &a Pramiſſa pluraque alía, ſub
anterioribus Regibus ufitata; non minus ſupra _indicataejulii II. cum Rege Galliarum Cefa
reque diſcordíae, Bullam Came pepererunt. Haec, an leª-¡time in Regnis Sacrze Corona;- pro
mulgata , acceptataque fit, aut fuerit,.non examino. In ubium efi, poſt latam Bullam Cae~
me, Notarios illos Sedis Apoſtolicae , qui in vquavis fuêre Dioeceſi ( uti de his inMSS. notitiis
QuinqueECCleſienſ cap. 7, meminimus) Vice-Comites item Sedis Apoſtolicze, deſiiſi'e. De ho
rumtranſumptis, Vel inflrumentis' P. a, kit. 15. & 16. Wòrbeczius non meminit, quod abro
áati fuel-int turn, dum ipſe ſcribebat ſuos commentarios. Crediderim'áutem Notarios illos ,
poli Conſtantienſe Concilium, ad coercendamillam licentiam, eXpediendorum falſorum in
flrumentorum , incoáſi’e. ,Horum expediciones , cum poſt annum 1506. non reperiantur: cen
_ſeo eos per memoratas leges,ac poſt Bulam Coenae deſiiſi‘e,-adeoque legcs illas turn iviſſe in
efi'ectum, atque nunc etiam illas legeslobſervari. Porro ad impediendam quwſtionem de ii¡
beneficiie, ni Roma: morerentur, articulo 65.anni 1514. ſatis províſum eſt.
ASub ladislap, primo confçribendas effe conſuetudines rationabiles per Mgrum Adam
fuerat conſtitutum. Decreti 1504. art. 31. flatuitur; Regia .Mªtías omnia decreta fica ¿3’
. i ſtatu
 Salar. Goal'. Dalmat.fiib Ducibus Regzbusgue Hung-aria, 313'
flatuta in diver/'as partes lzaá‘r’enus posita, in unamformam decreti jam redigifaciat,
Repetitur hoc ſtatutum art. no,, ami¡ 1 O7.cum additione poſt decreta fua: B Regni Ho
rum confideratione, inferendum diet: nice Decreta Vladislai, in unius decreti ſormam, re
digenda veniſi'e. Regniflii decreta, qua ratione intellexerint? an nempe lata ſub ªnteriori
bus Regibus, aut quae ſubVladislao per Regnicolas fuere ordinata .² ni] conſtituo. Ad opus
hoc legisfiriptar perfieiendum plures fuiſi‘e ordinatos, ex .Wòrbeczy ad lectorem epiſtola' '
condiſcimus. An porro dicetaliter opuS‘Würbeczy approbatum acceptatumque fuerit, anni
.1514.. art. 63.( quo tempore opus ſuum vult probatum Wbrbeczius)dubio pra-bet fundamen
tum,dum conſtituitur.- Quad univerj/Zz decreta jam rectiſicentur, G’ in unum comparten
tur,jurague Regni, Regia Ilíattas /Zatimgerlegi facere , ò’ perleéi'a confirmar-emana
firmatague è’ ſigillata, adſingulos Regni omitaz‘us remittere dignetur. Si opere Wòr
becziano rectificata‘ fuilfent, quid-erat deCCrnere 'Z rectificentiir, quid eonſtituere ? ut Decret¡
oomportentur, relegantur, eonfirmentur, & ad ſmgulos RegniComitatus remittantuv. San*
arguo ex his , & ſuccefiive latis ſub Ferdinando Larticulis, Status Ordinesque Regni, priva
tos commentarios noluilſe ,verum Decretorum Regiorum in unum corpus conjunctionemmc
ideo definiant: decreta univer/à rec7ificentur ( ob varias lectiones) G’ ia unum com ortentur.
Wòrbeczius ipſe, ut priVatum Opus,fila\º lucubrationes, ſemet edere fatetur. ¿La autem
fuer-it prima editio? non erui. Mortuo Vladislao edites Wòrbeczy lucubratíones fuiſſe, epi
flola ad lectorem perhibet. Vienna: opus hoc , 154.2. item 154.5. editum fuifi‘e comperi. Anna
!514 Wòrbeczy opus rejectum extitiſi'e, evincit art. 3.anni15ª7. dun¡ ſtatuitur; UtMaje
\las/iia wziverſà decreta Pradecçfflòrum fiiorum , per illosſèdecim electos jurisperitos,
&a ios , qui Marti [iia- videbuntur , infra futuram generalem Diatam emendari, amen
dataque m unum corpus redigifaciat &c. five hac, ſive anterior¡ quapiam diazta , 16. juris
periti ad emendanda decreta , Regum , hand vero Verbòczy, electi fuerint, prodit Verbòczy‘ -
opus turn pro lege habitum non fuillè,nec acceptatum. Qualiter autem opus iſtud, quove fi
ne natum fit? quomodo? quibusve modis in legem ſcriptam , dein elevatum ? cum ad inſtitu
tiones juris pertineat, miíſum facio. Acceptatum fuiſï'e argui poteſt ex ar. 18, anni 1635. I
tem art. I. Ann¡ 1659- ubi juramento Leopaldi Regis, firmatus eſi'et Par. I. Tit. 9.
Obiit Rex Vladislaus 1L anno mtatis ſuªe 62. Salutis 1516. die 8. Martii. Hunc nobis"
Ifihvanffiusita defcribit: Fuit perzomnem vz‘tam Rex maximè omnium mortalium otio ò*
guieti addic'Zgffimuv - .- uſèue -adeo ut eum cum amicis ò’ Confiliariis de ordinanda Re
publica , aut rebusſèrus , vel .modzcumſtrrmonem conferre , aut aliguantiſjver collaqui ta:
derez. Et dum vixit, tamſuz incurioſiis erat, ò’ Regni negligens , ut diſciplinam milita
rem , majorhmgueſtaiuta ſz'isque degue haberet ; 'nec procerum diſèordias ac avaritiam,,
potentiorumgue m mz/èros violenta imperia,a1ias9ue tales - - enatas malorum radices
extirparet ; aut plerosque eorundem recalcitrantes,,delzitaeque obedienticz Oblitas compe
ſèerer ; [/èd pozius eis ad exercendum omne genus avaricia: , libidinumyue B’ rapinarum A¡

‘ 'frenos axa è cen/èretur. Quadſi rem militaren ab initiarite‘ collendamſàſèepgſiètſta

rentibus a uc Regni viribus, G’ auxiliisfoederatorum accedenz'zbus, veteres limites - -
recuperar-i valuiffle'm‘. E/Z qluidem Ízaud irª/iciandum, Regnum eodem inſtatu, uo illud
albatlu’a magnanimo {5’ be icoſò Rege acceperat, ſalvis confiniis inte um 'a eo reli
èïum: verum :amen id neque indiª/iria?, neque virtuti ejus; ſèd quod elymus vA/iaticis
bellis tota ſeptennia accupatus, ab Europa regionibus, ac Pannonià armis invadendª
abfiinuzffet, tríbuendum videretur. ‘
XV. Ludovicus II. Sueceſſxt patri mortuoillico,annum agens aetatis undecimum. Quo
in flatu,Regnum reliquit~Vladislaus, decreta ſua, Iſthvanffiusque demonſtrant. Morºs illi
¡n coniuetudinem venientes Procerum Przelatorumque Regni, emendati non ſunt; quin ſub
Ludovico creverunt. Quisquis meditando combinandoque decreta Ludovici hujus fcrutari
voluerit, lſthvanflium item , caeterosque de ipſo Scriptores, hªt-c fibi demonſtrata intuebitur.
Quare ad hos fontes lectores remitto; mallo ſiquidem tacere, quam neglectum Reipublicae
deplorare. Sed neque hiſtoriam hujus , ſcribendam fuſcepimus , qpae a multis , etiam coª-vis ,
- in plerisque ad p'ofieros eſt transmiffa. Quaz addi potuere, in ¡fl, Eccl.Zagr.a pag. S12.
refl'eruntur.. ltaque ad noſtrum inſtitutum, ſequentia uni-:è eruimus.
I. Poſtquam publica S. Corona? felicitas , cum Mathia Rege fuiſi’et fepulta, atque priva
torum avaricia: ,libidini,potentia-,caeteriSque affectibus laxate habfflm, uti Rempublicam,
e'x privato ſuo commodo fingulus metiebatur , ita cujuspiam find-ii, r0 recuperandis Sacrª!
Coronw juribus,nec veſtigium cujusvis memoria? apparet. Quin ex eoretis Ludovici vide
tur, nec in tuendis illis , qua: a morte Vladislai manſerunt, fuiſi'e ſive media, ob ¿erariidefe
ctum; five animos , ob tot neglectus, vel lſ‘nilituªl congregandorum, vel mittendoràlm bªn
kk erio
Hi/Zor. Baltñaſàris Kercſdich.
 / \ v 4
, 314 - Notitia Preliminares Pannonia: Veteris Periodus III.
:ie-riorum, vel tuendae patria: curam, quia ſuis quisque iñlolabat affectibus. Alter adverſus alte
rum bellabat, inferebant fibi reciprocè injurias, potentiores efi'e gaudebant avaritiá, quam
defenſione Reipublicw. Haec ex decretis &,Iſthvanffiio clara ſunt. Proceſiit hinc, ut non
ſolum de Dalmatia non cogitaverint; fed nec pactis induciarum , per Legatum Barnabam
Bela)l cun¡.( Solymo anno 1514.. (utCroatiam
annum hunc poneret Chronicon Turcieum ) ad octennium
innitſiorum vide Illm. lſthvanfl'.) compraehenderint, verum Pannoniam,Venetos,
Cwſarem , Polonia? Regem , cªeteròsque'Chriſtianos Principes. '
Cum porrò tam Croateª, ſeſe Regnum ab Hungaria diflinctum ab olim habuerinçquam
& Hurgari Croatian¡ z Turcª: quoque induciis illis incluſos Croatas noluerint, proptereaque
' raves excurſiones & bella cum'Croatis continuaverint,ut 1519. arcem Knin expugnáflènt,
?afro Berislaviclz Eppo Veſprimienſi , Banoque Croatia? & Segnize Capitaneo ad Koreniczam
caeſo interfectove , &Bihachy ſepulto, Croata: ab Hun ariª ſeſe relictoª Iamentati ſunt, quazſi
veruntque Regem aliurn. Vivehat tum Banus Beris avicli ,quo pra-!ide fiatueruntCroatze
in clientellam protectionemque ªlterius Principis ſeſe tradere. Hic quia Epiſcopus quoque
Veſ rimienſis fuiſſet; fecundilm Veteres Curiª? Romanze praetenſiones, Papae primo in arduis
Lis circumſtantiis Croatian¡ obtulit. At Roma neſcirem eocur 2 haac recuſavit. In Codice R0
mano Actorum Conſlſtorialium , iſta, verbis his notantur: Anno !519. die :2. Decembris,
lectºr fimt litterze Bani Dalmaticz ò’ Croatia: credentionales, in perſona Domini Thoma
Nigri. introduc‘ïus eſl inffizcrum Cºnſſtorium nominei fius Bani, Comitumê’ N0
bilzum i orum Regnorum. szit ip/à Regna parataſè eclere Turca:: ò’ uod miſè—
mnt a egem Ungarwe oratoresſàos, ip/zfrºtç/Zaturos , quod nalebant amplias obedi
re; guia cum Turca fadusfecerat , nulla e IIS facta mentione. Dimiffla ¡vr-¿edicto Vi
cario, Sanctifflimus dixit je velle _ſúper [Loc Regi Ungariae ſòribere, ut provideat ipſè,&
Regna Dalmatia: {5’ .croatuem .tutellam En’ defenſionem recipiat; vel ſàltem permittat,
ut ſàb alicuius Regis Chri Zzanz, veljim Sanc'i‘ztatis tutella, Ez’ djenſione effle ¡ºdiar,
Thomas Niger cujus fuerit Vicarius? me latet. Facile Epiſcopi Veſprimienfis Petri, dum is
Bonos una illarum erat partium. Artieulus autem memoratus, vetans Vicariatus conferri
extraneis, iſtud olim in more \uiſie innuat. Thomas niger Dalmata fuerit, dum is in actis
Romaniª apud Farlati Tom. 3. armo 1524. quà iterum in Curiam Romanam orator , Epi/è.
Tragurienſis, nuper Seardonenſis exprimitur. Quid Pontifex ſcripſit Ludovico ? an Lu
dovicus reſponderit? in obſcuro mihi eſt. Verba illa: Ut provideat ipſè; G’ Regna Dalma
tia? E5’ Croatia ,in tutellam B’ defenſionem recipiat videntur indicare Ludovicum , Status
' que RegniI-Iungarim, occaſione miſi'orum .ad Regem Oçatorum , hªc Regna n lexill'e, ipſos
que' plene fibi reliquiſſe. At non ſolum illud: velſàlte'm permittat ut /ltb a icujus Regis
Chri/Ziani, veljua? Sanctitatis tutella G’ defen/ione W pqfflnt,juriLudovicum non eefliſ
fe, jusque Regum Hungariz, in Regna Dalmatiae Croatizeque ultrò a Curia Romana fuiſi‘e .
a nitum; verum etiam , quod Ludovicus Croatia;- Banum, Petro mortuo dixerit: Joannem
' ?Earguatum ſimul & Segnienſem Capitaneum; Sclavoniªe autem Franciſèum de Battlzyan.
Sed Torquato ob accuſationes Segnienſium , ( tefle Croatica Chronica) ſucceflit intra ªnnum
15²0,1-Iieronymus Petelenich , affmis Bano olim Beriſzlavich, in Segnienſi Capitaneatu. Seg
nienſibus hic quoque inviſus, officioque a Ludovico prívatus 1521. Gregorium Horvath ha
buit Succefforem. Verum neque his , Segnienſes, Croataeque contenti, cum in clientellam al
terius Regis enderent ; aut Turcis ſemet dedere velle dicerent, cum tículo vicinarum Pro
vinciarum , Eudovicus Rex, ut puto, occaſione nuptiarum cum Mºria , Ferdinand¡ autem
cum ſorore ſua Anna ,in Anno 1521.0ras illas Adriaticas Regni Croatiª: , permittendas cºn
ſtituit. Rem hanc in Dizeta Budenſi anni 1522. ropoſuerit,dum mifli ad Ferdinandum fué
re Leggci , ut artes illas acciperet. vJuvat Ill . Iſthvanffii , verba hanc in rom exſcribere,
fic ille lib. 7. p. 3. ,, De exercitu conducendo,rebusque bellicis rite adminiſtrandis , Wteris—
,, que ncc’eflitªtibus conſilia habita ſunt, decretumque: ut ad Ferdinandum Auſtria‘: Princi
,, pem, Mariªs- Reginae fratrem Legati mitterentur, qui Ludovici nomine ab eo peterent, ut
,ª cum Illyrici confinia , Turcis antea’, tum vero capto Belgrado,maximè expoſita,ob &ra
,~, rii penuriam, & quod lon ius diſtarent, commodè ſuſtentari nequirent, eorum curam uſ
.v que ªd ªliquqd tempus , ªud gravatim ſuſciperet; ea potiſiimum de cauſa,quod ipſius
ª,, popúlis‘¡ qui m Iſtrla & Carnis eſi'ent, ex eis, fi ab hoſtibus caperentur, magnumimmine
,, re riculuni cerco conflaret. Quod quidem a Ferdinando, abſque difficiliori cunctationc
'5, fª um eſt; a'c S nia ,Clifl‘a, Crupa, L—ika, I‘aioia, ªlinue complures arces & Urbes in tu
;ªítellai‘n accept-ce , rzefidiariique militibus, ſtipendia liberaliter ſoluta. ,, En effectum neg.
Téctus ilH’us ReipublicX! En privatorum commodi Dartum l Dalmatia neglecta l Croatiaceſ
fi! Bdlnia Serviaque occupari a Turcis permiſi'ae , Rex ipſe paulo poſt miſer‘c trucidatus , ſciſ
.a.

l
 Solar. Goa-t. Dabnat.ſub Ducibus Regibusque Hangar-ia! 315
fum in partes Hungaríae
. Regnum, dum. para ad Ferdinandum; pars ad Joannem Zapolya,
Pªl's ad Turcas mtra ſubſequens decenmum fuere devoluta. ‘ ,
Poſt cefl'am Ferdinando Croatíam, is illico prªêfidíª , fuo adimplevit milíte, atque infu
Pe'r‘, cum Partes illas ſteriles & ſaxoſas raperiſi'et, ad easdem penes fe firmandas, legionem u"
- nam erexit, quae meris Nobilibus eonſtabat, lªrgioribusque ſtipendiis erat provifa. Capita
neo Labacenfi _loanni Katziªner ſubjecti ſunt,ut uamvis nomen Bani fervaverit Joannes Tor
uatus, & Franciſcus Batthyan , ª Katzianero mhilominus .dependebant, Haze, epiſtolw in
ra Periodo 1V. exhibendae, demonſtrabunt. Intra. memorªtª, an Jaicza , ut ſcribít Iſthvanffi
us ceſi'a Ferdinando quoque-fuerit? dubium ingens eſt, Putoclàue iſthie in textu lſthvanffii ,pro
Bilzacs,"per errorem Jaiczam eſiè inſertam. Enimvero Iſt vanffius ipſea pag. 67. recenſet,,
Chriflzophorum Frangepanum , in re militari clariſiimum, per litteras ªthe nuncios ªnno
1524.. precibus & promifiis additis, fuiſi'e exorªtum (poſtquamjus arque hareditas illorum
Provinciarum, Croatiae nempe reciderat in Ferdinandum, ut Iſthvanfl’. ) ad ferendam jaiciª
nis opem , fuiſi'eque Jaiczam per Frangepanum eliberatam ,& Chriſtophorum Frangepani an
no l 525.ſtipendiis {9’ muneribus liberaliter excultum; Infuper: Novo título Defenſorz's
chnorum Dal. Cròat. &Sclav, hong/Zatum, Quare tum hinc, Jªiczá Ferdinando ceſſa effe
non debuit, quia ut ſuam Ferdinandus defendere debuiſi‘et , cum & , ob Ludovici Regis teñi—
monium, in donation‘e facta Keglevichio in anno 1526. quá , hªec exprimit : ,, Ludovicup
,, DEIGratia Rex Hungariae, Bohemíae &c, memoria commendamus - - quod fidelis n0
,, fler Egr. Petrus Keglevich de Bufin,Au1icus nofler , levis armªturm, ab ineunteFª-tªte fuª,
,, Sacrae Coronze huju¡ Regni noſtri, & deinde nobis femper fideliter conſtanterque fervivit:
,, Et in confinibus contra Turcas, ejusdem Regni noſtri perpetuos hoſtes, ſtrenuè dimi~
Ñ cando, {ápius etiam vulnera ac'erba pafl'us eſt. Cujus fidem, conſtantiam & virtutes mili-I'
z»,
tares, res ipſa teſtatur; nªm & Banatum Jaicenſem, quo annís ſuperioribus fungebatur fº"
,, licitar, & cum univerſorum laude geſiit, ex cujus multis fidelibus fervitiis laude dignis,
,, ut alía multa pra-ªcercamos , unum illud uod recenti memoria tenemus, non indignum duª
Ñ ximus recenſere. Quod paulò antequam gaſªr Turcarum numeroſiflimo exercitu , nofirum
Ñ hoc Regnum hoſtilfter, \ubitoque invafifi'et; ductu atque opera. & induſtria ipſius Petri
Ñ Keglevich de Bufin, tunc Banijaicenſis profligata & caeſa fuit ª noſtris non multis, hand
,, pauca Turcarum Circa Jaiczam , noſtros fines devaſtantium multitudo. In cujus rei argu
,, mentum, & ſuorum fidelium ſervitiorum teſtificationem, alíquot cmſorum capita , & nou
‘UN—r\4-n-v-.zHM…_T
vn
'ª' .,-ll_—.u_«-_rhj_
_ª.ÑY ,, pauca mancipia, in i110 pra-lio capta, nobis dono miſerat: Arcem vero noſtram Jaiczen
,, ſem , contra ipſius Cmſarís, & irrumpentium noſtros fineSÑUGL poſt illatam noſtro Regno
,, cladem regrediendo; potenter , fideliter, viriliterque confervavit. Atque interim dum no
,, ſtram arcem ſOJiLitUS defendit, nec ſuis bonis defendendo invígilare potuit, ſuis Turcis ,five
,, mancipiis, qui tunc in caſtro ſuo Buſin fervabantur, forte liberatis & dimiffis fubiit, ut
Ñ
non‘ ſolum ex ipſo , verum etiam ex aliis fide dignis viris intelleximus , ad 4.0.millia floren.
,, aureorum ſeſe extendentia damna. Et quiaipſi in noſtris ſervitiis occupato accidiſi'ent; me~
,, minimus nos tunc ipſum affecuráfl'e,& fibi fuiſſe pollícitos,'in .verbo noſtro Regio; quod:
,, oblata occaſi0ne, compenſare illa. vellemus, Bonorum condigna donªtiºne. In recompen-r
,, ſam igitur & rem unerªtionem tot tantorumque fidelilim fervitiorum ſuorum, nobis’& Reg~
,, no noſtro exhibitorum , atque damnorum predictorum in illisexhibendo perpefforum,ca
,, ſtrum noſtrum Feyerkóv cum oppido fub eodem habito - - - &c. &0. Ut ex his conclu
,, dendum reperiam ,Jaiczam cum Croatia Ferdinando cefi'am non extitiſi'e.
Quamvis vero Croatiª,Ferdinando in -protectionem & tutellam tradita fuerit , fiveKat
czianeri avaricia, five ob Turcªrum metum, Anno tamen eodem Oſtroviqa item Pcclz in
Turcamm devenêre poteflatem. Anno 1524. ad Jaſzterbarſizko uſque predati ſunt,&acaſtro
Krupa vix repulſi fuêre. Hªec. de Croatiª.
Dalmatia, utrum Protectioni Pontificis Romani (ut ſuperior memoria innuit ) permifl'a \
fuerit? conſtítuere nequeo, jam autemzſi've :etate hac, Aurana, Tinnium , Oſtrovicza, Ca
flelnovo, Catarum Dalmatiªe nomine in Hungªria confiderabantur, Cïgfflz item, hísque vici
niora loca. Et quia Tinniniu‘mlcum Oſtrovizza in Turcarum veniſi‘ent poteſtatem. An. ¡524,
( ſic Farlatus Tom. 3. p. 43 .) ex op ugnatione Arcis CYz'ffen/I‘S ingens meras Spalatenſès in
cefflt: ea enim captan us reg/Zahª¡ ~ ~ locas, cujus ob'ec'ïu Tªrccza territorio 8 Urbe
Spalatenſi arcerentur. Quin Cli ¿z ~ - totius Dalmatza atïue Italia: firmgffimum prom
v.
v'-
_n-B-y-
pugnaçulum erat. Quare ~ - fl> icitudinem carcivit Clementis VII _~ - Isè’ militibus 8'
¿vecunz'is Cliffènſèsjuvz‘t,adfizflinendamplyffdlonem, è' oppugnationes repellendas. Cu
Jus rei, ex tabulisConſiſtoriªlibus, ſequenbem referb memoriam. Anno 15'24. die 23. S
/\
tembris, Thomas Niger EpffiÑTragurimíflízïíer Scardanenfisfuit imraductus ad a;
ª crum
 r

316 Noria@ Preliminares Pamzoniæ Veteris Periodus HI.

crum Canſiſtorium. Plurima retulit de confieruata Clz'ffla , è’ prQ/iigªtis ñgflibus g aai/pi
ciis a ope Sanctçffimi; nec non de maximo Turcarum in nos ap aratu , ter-rá marigue.
Prefecto dum nec venetorum auxiliis nec aliorum eſi'et mentio , ac filius Roman¡ Pontificia;
dum item Papæ relatio de profligatis hoſtibus facta eſt , ccſi'am Papae Dalmatiam ab Ungaril
fuiffe argui poteſt. Diſparitamen ratione ; Ferdinando enim Croatiaſin jus ò’ hæreditatem (ſi 5-‘
des lſthvanffio) ceſi'ª fuit; Pontifici autem Dalmatia, fors cum obli atione mittendorum au
xiliorum adverſus Turcas , cum Art. 14. anni ¡526, ita flatuatur: folióitandz‘ſunt Sam??
/ mas Domina: noſter, G’ alii Príncipes Chriſlianipro auxilio contra [xq/ies mitten o.
Htc tªmen Papæ ceffio incerta eſt ,dum ltaliæ fervandæ caufa ,auxiliª illa ſubmiſſa fuerint,
dum providencia.- eſt, ſemet remotius adverfus hofles tutªri, ac in ſolo propria
Sclavoniam in arduis ejusmodi Cirqumflantii S , in_ fideſi erga Sacram coronam perſeveráf
[e, docent, plura Ludovíci mandata ,de celebrandis judiciis. Confirmado innovatioque Pa
temæ immunitatis , Caplo Zªgr. elargitæ , ac pag. gogmelatæa fub \‘ecreto fuo ligillo inpen
denti, dedato Budª in Feſt. Pentecoſt. Anno Dni l ¡9. Re norum ſuorum quarta Donatio
item , Petro Keglevichio facta, Buda: Feſt. Invcnt, S. Crucis , Anno Dni 1526, Regnorum fuo
rum Undecimo. Ubi ~ ~ Caſtrum è’ Caflella in R e ni ,noſtríòblavonia comitata Crzſien
' ſi habitis‘- ~ item: Ca/Zrum Labor in Comitatu ,araſdinenſi exi/Zens’ - ~ ac infra: Ca
ſtrum Blzrzyewar in comitata Zagralzienſi. - - Selavonia nihilominus, hodie dicta inferior,
a Turcis prope ruinata efi , & .Syrmium anno I sa5. a Turcis occupatum , ſub eorum reman
ferat Imperio, Ultra , ad infiitutum nofirum, de Ludovico hoc, referre erudito doctove Le
ctori, nequimus. Anno 1526.contra Turcªm,Ungariam invadentem pugnaturus, in acie ví
‘. ctus , ſibíque fuga confulere cupiens , in palude ad Mohacfinum interiit, die necollationislS
joannis Baptiſtae. Vide Broderiºum. Iflhvanff. &c.&c.

S. VI.
De Maris Adriatici Dominio, huiusque Prætenfione Ac unde Scriptorum
nata fitconfuſio, in harum Regionum deſcriptione’? x
ab I. Quantum privato mihi , bibliotheca quavis deſtituto , cæteris item rei litterariæ adminir
- culis carente‘, licuit-z ’demonſtratum fuperioribus periodis credo. Dalmatzam flo
rente homanarum lmperio, díſtinctam fuiffe femper Provincinm a Pannania , neque Dalma
tiam unquam ad Danubium uſque, quin neque ad Muram, Dravum, aut Savum fuiffe ex
tenfam. Conſideratione memoratorum ſup‘erius, ſub Romªnis latior fuit Pannonía, utpote
in PrimamSzSecundam diviſa, ſucceffive in Provincias aliªs , ut Valeríam,Pannoniam Sa
viam,Riparienſem &C. Dalmatiam vero diviſam ſubdiviſamque fuiflex fub Romanis, doceri
nequit Hanc inter & Pannoniam , Liburnia Japídiaque longe a Danubio diſtantes , parte ab
una, ab altera autem vetus Mæfia fuêre, ut omnino demonftrari nequeat, Romanorum ſub
Imperio , Dalmatiam ad Savum , vel Dravum aut Muram , minus ªutem ad nanubiumufque
fuiffe extenſam. [lb/riel' grecos fuiffe fub Romaniª limites , notum eſt. Suoceffivè dilatata eſt
lib/riti appellatio , haud ratione propriæ jurisdictionisòz Provincia! particularis; verum rª.
tione tributi, dum Romania ex ratione politica, viſum fuit,Il{yricz’ tributi nomine compræ
hendere, quævis tributa , quae ex Provinciis Dalmatiae, Pannoniæ , Moeſiae, Myfiæ , Daciae &cz
accipiebant Prætendere autem , Dalmatiam per hoc fuiffe amplificatam lufus eſt , uia eo
dem jure, quamvis aliam Provinciam extenfam extitifl'e, elamari poteft Quare ſub lyrici
nomenclatura , ea ratione cenfebantur fub Romanis tot numero Senatús, AuguflorumquoPro-
viuda-,ut hodie, tot Regna & Reſpublicae ſub Europa , aut Aiiæ nomine. Ruinato autem
Romªno Imperio, cum-e Dªlmatia barbaræ illæ gentes non erupiſi'ent, nec venïſi'ent ad ampli
ficandum Dalmatiªe Regnum, dum Dalmatiam i fam ruinavifl'ent a ſuflineri fundatè nequit,
á quinto etiam fæculo Dalmatiam per barbaras il as gentes, ad Danubium fuiffe exten‘ſam. Quin
novi incolæ.nova poſuére nomina. Ut Sei-vias,Croati22,Sclavoniª:, Aval-ias, Bojoariaz,Scy
rias, quæ deinde Stiria vocata eſt. Et per ſecutas divifioncs, hªcíterum, in ſinu fui ue medio,
aliorum nominum peperere territoría, ſucceffiveque Regna, vel Principdtuo, ut ama- five
Boſniae, RªſciaE,Chulmiªe, Dalmatim. Ci‘oªtiae, ſuperioris inferioris ue Sclavoníaª, Hunga
riae,Auſtriae &0. Dalmatiae itaque extenfiomeo prætendi poteſt ante X. Saeculum, quo Sºri
Ptores Franeici , five ex lubitu , five quod veroſimilíus , ex politicaſtatüSque ratione , ob ma
ris Adriatici commoda.magnarumque rerum gerendarum occafionem , ſubDalmatizz nomi
nep oras ſuao, Dalmatiae nomineſcrípſerunt, ue'jus ſuum abjicere queant Francis ex pofi'eſ
_fione maritimn'rum partium exturbatis ejéctísque .Scriptoresli1bfequi. quidam ex Politica rur
~ ' fu¡
\_ l

\5.
 Óclav. Great. Dalmat.ſub DucibusRegíbusgue Hung-aria.. 317
ſus ratione ſtatus ſui, & Magiſtratus ,cui ſuberant, Francos ſunt imitati¡ quidam fine reruH
_ examine , ſcribªe anteriorum fuêre; quidam ex ambicione ſcientíªe, in veritate erroneae , dum fi..
ne ratione ſubſequentium temporum, ac aetatis, ad jactandam ſuªm veterum lectionem, ha¡
partes,uſitatis pro aetate ſua appellªtionibus, non eXpraeſl'erunt, veriim , uta barbaris natio
nibus ſucceffivè data¡ rejicientes ,Dalmatiam ſcripſerunt ; quidem dedique ex affectibu¡ lucri,
quamvi¡ pallio pietatis religionisque obtecti, priores ſunt ſecuti. Venetos Scriptores amor
Reipublicae ſuae movet, ut per Pannonias Dalmatiam eſſe, fuill'eque extenſam afferendo ſeri.
bant; cum enim Dalmatiam Reipublicªe ſuae juris eſi'e arbitrentur, hujus extenſionem , am
plitudinemque ſupponere debent.
II. An porro Dalmatia , juris Sereniffima* Reipublicae aliquando fuerit? quibusve ex
fundamentis iſtud Scriptores Veneti arguant, ſat ſuperque ſuperius actum eſt; tamque mea,
,quam &Serenill Reipublicªe Scriptorum , juſti uive Lectoris judicio ſpbſternuntur. Qua.
_te ea repetere nolo, Cum porrò prattenfionis hUjllS , & quorumvis connatuum ac ſtudiorum
Sereniſi‘. Reipublicaeſieauſa tota fit , Adriaticum Mare , hujusque utilitas , atque neceſiitas;
¡deo, nil obſtante eo, quod ſuis locis ſuperius, ubi de argumento hoc, occaſio agendi venir,
quedam relata haberentur; poſtquam ſaepius , iſta quoque occurriſſet , intra Reges noſtros ‘8:
Serenifl; Rempublicam uasſtio, e hac ſpeciatirn Lectores eruditos doctosque reflectere volui,
Prztermifi'a quaeſtione gcholªſtica, unde Adria derivetur? dum ex Vocum derivationibus,
jura nullius deſumi ,certum efi'et, rem hanc altius ,ac per ſuas Periodos reffere placet. Credo
autem cultiore hac aetate qua ſcientia in ſubtilitatibus & paralogismis collocari fundarique ,
DEO miſerente, Regumque providentiá definit, opinioque a rei cognitione diſtinguitur , do
cendi eam mihinon ell'e neceſſitatem , qualiter Maris guagua dominium haberi pollit. Hoc
olím Repicius advocatus ac poſt,plures negabant, ab eXemplo aeris, ſolis &0, C/ziz'alla Ve.
neto , bene graviterque eidem ſatisſaciente. Si quis tamen de maris dominio dubítªret? Do.
ctiíïl Grotium, czeterosque Juris ſcientiªe Magiſtros conſulat, viſurus ua ratione dominium
¡Dariª ,haberi pretendique valeat. Hare enim hujus non ſunt inſtituti, taque
lll. Si antiquiſlima ſcrutamur tempora,Lil›urnarum in mari potentiam , ocoafione bel.
li Pompejum inter &Julium Ca-ſarem geſti, teſtªtur Lueanus, ſcribendo: "e
,z ' Detegit arta dies, flames in rupibus IſZras,
‘ Pugnantesgue mari, Graja cum gente Liburnos.
Argui hinc videtur , ad Liburnos, ut mari Adriatico adjacentes , mare hoc pertinuiſl'e. Roma.
nis dehinc, Dalmªtia: , Iſtriae ,Liburniae,japidize ,Panntmiae , Macedoniae,Moeſia: efiectis D0
minis, Maris quoque Adriatici dominium, 'Romanos Obtinuiſl'e qui¡ negabit? diviſis Imperii
Provinciís , intra Senatum acAuguſtos ,ut memoravimus p, 8. uti Liburnia PannoniaqueAu
uſtorum fuêre; ita recitatus p. 8. Dioni¡ Caſi'y textus ſuadet,ut olím maris Adriatici Domi
nium ad Liburnos pertinuit; fic ſub Auguſtis, Au u/larumfuiffè. Alias hi periculoſas , Se
per ſe magna novaque moliri valentes Provincias , Ibi non retinuiſl‘ent. Neque Senatum dam
navifl‘ent ad otia, ac inermem , imbellemque fecill'ent, ut fic Sali Augufli arma militesque
haberent, fi dominium maris penes Senatum reliq uiſl'ent. Sed quia controverſia pr-'eſens non
eſi'et, niſi de dominio aVenetis pratenſo Adriatici mªris, eapropter ſi cu¡ prior deductio mea
non probatur, pace meaAdriaticimaris dominium ,tum Senatui obtigiſi'e arbitretur. Floren
te ergo decreſcenteque Romanorum Imperio, maris Adriatici dominium, ad Romanos perti
nuiſi‘e, veroſimillimum eſt. ‘Ruinato autem barbararum gentium irruptione Imperio, poſtquam
Italicum Longobardorum Regnum ſtabilitum ſuill'et, cum illi Liburniaz quoqueſuiſi'ent pofl'eſ
ſores , probabileapparet, maris una eos habuill'e dominium. Aſt Sclavo Abaribus,Dalmatiª
Liburniaque potitis,ad hos maris Adriatici cura dominatusque pervenit. Heraeliipêrmifl'o,
oſtquam Croatae pulſis Sclavo-Abaris Dªlmatiam occupáſi'ent, quzeri poll'et, utrum Croªta!
illi, qui Dalmatiam incolebant? aut SclaviLiburniX veteris poll'eſi'orel, Adriatici maris Do
mini fuerint? pro utrisque enim,talia aScriptoribus refferuntur, ex quibus utrum ue argui
poteſt. Attamen remanentibus utrisque ſub clientella Orientalis Imperii ( recole di a a pag.
6 s. ) jus quoque lmperii illius, per bos ſuſtentatum fuiſi'e dici debet. Poſtquam Michaelis Amo
rienſis Balbiſocordiajuris ſui efl'ecti fuill'ent, quorumvis confideratione, Croatª.- Liburnici,
Sclavi pallim vocati a Venecia Scriptoribus , mªris dominium tenuerunt, ut ex Venetorum
Scriptoribus etiam, inſra patebit. Baſilio M. Orientale Imperium decori priſtino reſtituente,
oceaſione Sªrªcenorum Dalmatiam invadentium ſemet ſponbe ut pag. 69. Dalmatici Croªta
ſubjecerunt Confiantinopolitanis , & Niceta Adriaticum tutante ut p. 7o. ad Grªecos maris do
minium redivifl‘e videtur.
Exurgente Croatiª,propriorque nacta Reges, non obſtante eo, uodJadra a Conſtanti
nopolitªnis Imperatoribus, ſub clientella horum,Capitanei proprii, almatiz Catipani vo
cat¡
.If/lar, Baltlzaſàris Kerç/èliclz. ’
 313 Notituz Prelimznares Parmonia: Vete-ri.: Periodus IIL
cati, fuerint; ad importantíflimum portum illum tenendum , maris attamen dominium,
Croatia? Reges ſtctiſſe, díplomatª Regum Croatíae demonſtrant. Enimveko Crefimírus Rex
Croatíae in diplomate-apud Luclum lib. 2. c. 8. habet: Quid DEus Omn' atens terra mari
gue nq/Zrumçrolon- avit Regrzum, decrevimusózc. Item infi-a : - Nazi-am propriam in
ſülam, in my ro Da matzco mariſitam BC. Sed Venetostributa folviſſe annua Croatis , fin
ceri rerum Reípublícae Scriptores non negant, videlícet Dandvulus , Sabellícus , Petrus juni
nianus l. ¡Julius Faroldus in Annª] Venet. Scio Lucíum lib. 2.031). 3. haec obnubilare adnítí,
.adſtruereque a Sabellico Dªndulí teXtum intellectum nonfuífl'e,íèdaequïvocatïone ínvolutum.
Haze CLLucio demonſtcanda fuerant , poſtquam memoratiScríptores Serenïfl'. Reípublícªeju
ſtinianus nempe .& Fªroldus idem ſcrípſiffent~quodSabe11icus,,quïa Paulo Interiano Scrip
tore Geuuenſi, diligentis ſpecïalísque rerum Venetarum Scriptorís, elogïum habet. Lucïus
porroillorum quee antea ſcrípfit oblitus , Eguïvocatlonem objectam raetenſamque , in conje
c'luris tantum ſiiis collocat. Dandulus -apud Lucïum : .l/Ze Dax( [Yeti-us Urſeolus II.)cum
Italicis Principilmsamicitiam contraxit,òª Cen um fizlitum dan' Sclavis piraticam exer
centibus, :a Venetis navigamibus per mare ‘A riaticum,, per edic'ïmnprohibuit. Nanni
tauos hic intelligïperSclavDs , ipſo Lucio tefiante , ac Dandulí textu roborante Ñ dubitari non
poteſt. Accederet: Narentanos piraticae accuſarí, Proptemaque a navï antibus , ut ſecuras
haberent naves, Narentanis f0}utum fuifi'e tributum, fio enim Rítter: Be Zum cºntra Naren
:anosfecerunt Veneta A. 835.710npr0pter tributum, quod Croatia: Regi de mari pende
bant ;ſedpropter Narentamzm piraticam. Hi enim( ut Julius Faroldus Anual. Venet,
pag. 44. apudlrcnaeum de Gac: l. ¿². c. 4. narrar) perwr/àntes mare cepª-an: aliguot
Venetorum naves , inercibus ams/las, cauſïzruntbellum &0. QuaJe cum Italiª: Princípíbus
foedere iníto , adverſus piratas Narentanos bellatum eſt , prohibitumque navigantibus ,necen—
ſum dªr¡ ſolítum piratis, ultro ſolverent. Sane ſi haec Danduli perpendamus , exagerªtam il
]amª Lucío,Venetorum in mari potentíam non deducïmus,dum Veneti ad opprimendos Na
.rentanos, Italicorum Principum fmdus orare debuerunt. Quín Scriptores de numeronavium
Venetarum variant, dum alïi fePtem, alii XII. naves, ípſis tantixm fuíſi'e narrant. Inter-im
bellum hoc, his pactis finitum nal-rat apudLucium Dandulus: Nec cenfizm alias extortum,
aliquo modo exigere, nec quemyuam itinerantem Venetorum moleſz‘are deberent. Diſtin:
ctum ªutem longè eſt, tríbutum illud., quod Venetae Regibus Croatia exolvebant, ratïone
Domnii mªris. Iſtud aJudice Croatorumíexactum fuíſi'e, fatetur Dandulus, Croatorumja
dex,inquiens,pr0pter denegationem cen/às, Venetis mole/lia.: inferre canatus Per
judicem Croatorum , Regem intellígí debere, ſupra memïnímus. Si nihílominus !item quis de
intellectu Judex G'oatorum moveret ,diſputªre nolo Regem deſignari ¡pſum, aſi'entïorque,
ſi per judicem: five Banum, five Zupanum ínterpraetari oportere contendas. Admïttendum
venit,Judíoem ¡llum Croatarum , Regis Croatiª fuíſl'e hominem, cujus offlcii erat, cenſum a
mari portubusque exigere. Hoc ex Marini Ducis ad Carolum I. Hungªrize Regem epiſtolª
deducítur, qui faſi'us Reg¡ eſt, a portubus, Regibus Hun aria: cenſum deberi. Hune Villicus*
Regina* diétus( ſub Regibus ªutem Croatícís facílè Ju x vocatus, quod fors ut nunc voca
musConſulis munus ſimul tenuerit) exigebat. Porrò diſtínctum hunc effe cenſum a príore ,
quem Narentani pirata víextorquebant, res clara eſt. Equidem I. EX ipſis bene perpenſis
Danduli textibus cítatís , adverſus Narentanos pirata] , Venetaz bellum gefl'erunt ,in altera au
tom cenſus eXactionejudex Croataxum moleſtías fecít Venetis. Ibi Venetzk eoercere pirªtas
conabantuk, híc ad debitum tríbutum ipſi ſtríngebantur. S. Porphyrog. teſtís hercle Lucio an
. teferendus , deſeriptis Paganis Arentanisçue ut aït dictis , mªritimam horum pºtentiam non
agnoſcit, immo cap. 30. fatetur,tres tantum Narentanorum eſi'e Zupanias , quarum Arªſtor
za ac Maerus ad mare fica: , vitam Sagenis pil‘cando ducerent,Dalenſes ªutºm ex agriculturª
viviere. Idem Porphyr. c.29.Pagani vero ui Romanorum lingua Arentani appellantur
in locis inaccdïs, atque prwruptis , baptzſmi expertas relinguebantur. Proinde cum in
ejusmodi locis( hodie facile montis nigri) habitaverint, maris dominium eis attribuinon po
Óeſt, adeoquc , nec ſolutus Regibu's Croatíae a mari cenſus ,confundendus erat Lucio , cum tri
buto Pirªtarum. 3. Bene Lucíu‘s l. 2.0. 5. ex deſcríptís ibiPorphyr. verbis cap. 30,contendit:
Conſilio Baſilií,Croatis hand vero Nªrentªnis ea Dalmatas ſolviſi'e, qua: Olím Praetori da
bant. EX textu nihílominus tributurn duplex colligere poterat , unum Paganis ſeu Narenta
nís per quos Dalmata, quotidíe captivi abducebantur & perdebantur, ut ideo deferere illas
oras , & ad continentem ſemet transfere voluerínt. Verum a Croatis ideo prohibebanturquod
necdum illis tríbuta penderent, Ad Baſilium recurrentes, in cujus erant clíentella , admiſit
Baſilíus , ut quee Praetori dabant ,Croatís tribuerent." Atgue ex ¿llo tempore inquit Porphy—
rog, omnes iflce urbes Sclavorum, tributaria pacta ſòlvunt Aſphalatus &c. Porrò Lucinl
ipſe ,

——0¡¡1
—-ª..—
 u
‘\
Sclav. Goal‘. DalmatJüb DucibusRegibusque Hangar-ia. 319
ípſe, idemtidem fatetur, Narentanos, Creatas, general¡ Sclavorum nomine accipi; acta ni.
hilominus tributorum , Croatis eºs ſolviſi'e (quamvís Sclavicarum urbium nomine po 1tª) tam
priora verba Porphyrog. inquientis: veruma Croªtisprolzibebantur , uam & Dªnduli ſaten
tis: quod Croatarum, haud vero Narentªnorum , Judex , propter enegationem cenſüs,
Venetis fuerit moleſtus , ſecundum regulas Hermeneuticae evincunt. Quake cum Croatae Chri
fliani fuel-int, Baſilius tributa illis ſolvenda admifit; ut hi, adverſus Paganos Narentanos,
Dalmatas tutarentur. Hoc & Venetos feciſi'e per inita pacta Dandulus affirmat, citªto tex tu.
Proinde aliud tributum eii , quod Croatis exolvebant, a tributo , quod piratae , ab exemplo pa
ctati Croatis cenſus,vi exigebant. Proinde dum aequivoeationis Sabellicum arguit Lucius,
ea tantum de cauſa,ne exjuribus legitimis in Croatiam, Hungariae Reges ,prªetenſionem ma
ris Adriatici deducere poíſint, ipſe Lucius per conjecturas ſuas , ſtudioſae quaeſitzeque equivo
cationis, ſe ipſum damnat, quod eombinatione ſuperius a me dictorum, lectione item medita
ta Lucii a cap. 2. ad 6. libri ll. aquovis comperiendum exiſtimo. Sed qualitercumque hac eve
nerint, Lucius ut maris Adriatici Domirzas , Venetos efficiat poſt diminutam Conſtantinopo
litanorum
docendumque potentiam in Ad
erat,il]is riatico,
ſoluta dicendum
extitili'e illi eratSi, Venetos
ut Dominis. tributa ‘nulli
duplex tributum unquam
Venectti ſolvifl'e¡
amariAdria.-~
tico, Croatia nempe & Narentanis non ſolverunt, per hoc maris Domini non efficiuntur, dum
omnium conſenſu tributum, aut dicere malis cenſum, eos ſolvili'e convenit. Quªeſtioa Lucio ſuf
citata,an duplex {uerit tributum? anVe Croatiª, aut Narentanis ſit ſolutum í rem quee quee
ritur non difl'olvit, quaeritur enim an VenetiI a cªeteris , ut maris Adriatici Dominis, tributa
fuerint eXOluta,aut Vero an Venetae caeteris, tributa pro navigatione ſolverinh? Verum ob
Imperium aetate LuciiSclzolq/Zica: ,cujus eſt per argumentationes & ſophiſmata , propoſitªm,
quaªſtionem declinare , ſermocinarique de aliis ,ad propoſita non pertinentibus, excuſari po
teſt Lucius,praªcipue dum poſt qua-ffionem ſub Ferdinando II. agitatam, ſcripſiſi'et. Certe nee
Repicius,impoffibilitatem dominii maris objiciens , Ferdinando conſuluit, dum impoſiibili—
tas dominii mariª, Venetos excludens, Ferdinando jus nullum 'adferre potuit; Quod enim ex
impoflibilicompetere non poſie Venetis ſuſtinebat , nec Ferdinando competere poterat,ex me**
tivo impofiibilitatis. At Advocatus Scholaſticus , plus ponebat in argutiis,primis9ue approv
Ïlenfionibus, ac in rei , &de re,judicia; ſolicitus non erat de Regis ſui juribus , qua: ignora‘ª
bat, fed de pompoſa ingenioſaque verbofitate. Tributis, aut cenſu ( ne de nomine litigetur)
gr Venetos ſolutis , Sclavis (quo nomine Croatas accipi fatetur Lucius) accedit relata , & pet
uces Venetos recognita , ut pag. a34.. &0. meminimus , Maris Sclavonici appellatio. Haªc
quemadmodum amaris, gentium Sclavicarum ,dominio, promanavit; ita iſtud harum natio~
num ſuifl'e, evincit. Huic argumento ponderoſo ſane, ut Venetae occurrant, Calp/u' Veneti
ci appellationem ſubſtituerunt. ut pag. 234.. quam vide ſis. Atque ob vigens ſcholaſtieae lm
perium(quªe horret impugnatq.res lectas ſcriptasque, ad examen pro eruenda veritate revocare,
at rcrum evidencias ad non eſtfiçpponendam reducit, atq ue ex Metaphyſico principio , quarum
vis rerum veritatem , facti etiam five hiſtoria: deſumendªm raetendit) teſte Lucio, talem ap
pellationem , hodie etiam, ut ait Luciusfeliciterjèrvat. eficiter ſane , ob rationem ſtudio—
rum , neceſiitatemque exſcribendae cujusvis rei,quae a viris, quos Religioſos vocamus,vel tra
dita vel edita fuit( ex lege: non eſt, neque licet de illis male upponere) pro evidentiſſima ve
ritate,haberi debuit; ſecus hazreſis reus elamabatur, &ad damnatos libros inferebatur. Qua
re bene recteque Lucius, pªg. ſuperius .234.. impoſitam Mari Adriatico aVenetis appellatio—
Sem , talem cosfeliciter ſervare, Hªec de veteribus prªtenſionibus , maris Adriaticijuris ac_
0mm".
IV. Hodie pmtenſiones bie, przecipuae eſi'e poſi'unt , inter Romanum Pontiſicem ; Vene
tos, Regesque Hungariz,quà unà Croatia? Reges; aut fi dicere mallis Auſtriacos. Demum
81 cum lmperatoribus Occidentis. Romanorum Pontificum praetenſio, ſuis locis ſuperius
eſt attacta. Prªecipua videntur 1. Quod ſupponant ad Dalmatiam maris Adriaticidominium
pertinere, huic ue ita eſi'e conjunctum, ut ſeparari nequeat, Hinc quia Dalmatia, ſenatus
olim Romani( Orente Romanorum Imperio) fuifl'et Provincia, quemadmodum Papa Sena
tus Romani,eſſet nunc Dominus, fic & Dalmatiae,quà olim ad Senatum ſpectantis. 2. Jus
hoc firmar-i , poſt deſtructum Longobardorum Regnum, Exarc/zatu Ravenmz, quem Roma
ni tenerent Pontifices, 3. ex Inveſtitura Zvonimiri in Regnum Dalmatiaªflidea pag. 109. da
tosquea Papis,Regum Dalmªtiª titulis pag. 175. &c. 4, Ex Auguſtini. ſub Colom-ano., A*
concii item , legeapag. 185. legatorum &afactis in Dalmatia ordinationibus diſpoſitionlbm
que. 5. Ex dato per Bonifacium VIII. Comitibus Bribirlenſibus, Dalmatia? Prmcipum titulo.
vide a pag, 232. 6. Ex facto tºties per Dalmatªs ad P_ªpam recurſu, hinc ſpontanea.egrum~
dem ſubjectione, ut p. 186. 132, &0. 7, Ex ſuppleditatli toties adverſus Turcas aUXllÏIHSl, IS¡
lll 2 ª~
 '320 Nazitiae‘Praliminar-es Pannanz'a Veter'u Periadus III.
Dalmatiae -proviſione atque cura. 8. Ex abſolutione Dalmatarum a juramentis ſzepius Hun
arizemonarchia.
Fum Regibus pmſtitis, eenſuris
Cum enim Papa item totiesChriſti
Vicarius fulminatis. . Ex univerſali
eſſet, (Íghriſtus ¡n orbem
porro, datam univer—
ſibi ell'e om
nem poteſtatem in Coeloózin terra faſi'us fit,quis Vicario Chrifli,univerſalemMonarchiam,
in dubium vocabít ? Proinde vi Monarchias hujus , reſervare fibi qua: vult Papa poteſt, aut
fub clientella ſuª cºnferre aliis, erga praeſtandam ill¡ a Regibus orbis terrarum obedientiam.,
ratione Corona: & Re orum, ut hinc etiam Titulos varios , tanquam fuis vaſallis , Regibu’s
plane ipſis , Romªn¡ ontifices conferre ſoleant. Hªce iunt, quae pro Papa? prªetenſione dici
P Oſſunt
Verum five ex Vatinia apudCiceronem deſcriptionem DalmatiX veteris perpendamus;
five hujus, annís poſterioribus confiderationem, demonſirandum eſt,cum Dalmatia mai-is A
driatici dominium conjunctum extitiſï'e. No'n nego , adram caeteras ue Dalmªficas Civitates
portus ſuos habuiſi‘e; at totius mari¡ Adriatici dominium , Dalmatiae conjungere ex portu,
non poffumus. Praeterea copias tantas Dalmatisperpetuo fuiſi‘e, quaz fufficiant toti mar¡ tu
endo, demonfirare neceſi'um eſt. Qui Narentanis pares non erant, ad impediendas e Dalma;
tia populi abductiones: qu¡ pro protectione, Baſilii Confilio, Croatis eenſum pacti fuêre: qui
vicinorum auxilia orare debuerunt , haud apparet credendi motivum , tªntís viribus fuiſi'e, ut
totius maris AdriatiCi dominium habuerint. At inciedibilia ſupponamus! quamvis Auguſtua
Provinciªs cum ſenatu partitus fuerit ,eam nihilominus diviſionem ita ¡nviolabilem perman
fiſi'e,ut deſtructo Senatu veteri, & Romanorum Imperio, ad modernum Senatum, jura illa
'per fucceflionem venerint, docendum eſt. Pontifex Romanus,nec Romanorumeſt Imperator,
neque haªres cujusvis Romanorum Imperatoris, at D. Petri Succefl'or ; ideo qua ratione Sena
tI’is veteris Auguſiorum ,ceſiionem ab Auguſtis factªm, ſibi a plicare va]eat,debilitasmea nou
afl'equitur. ª.- de Patritiatu ,vel Exarchatu Ravennaten 1 petuntur. — Qualia ſint? notum
eſt eruditis. eque noſtri eſt inſtituti, tot interpretafiones doctiſiimorum virorum reſerre.
Dico ſolum , diſtingui oportere inter' Exarchatum Ravannatenfem, & Regnum Longobardi
cum, aut Italicum. Romªnos Pontiſex , nec Rex Italiae eſt, nec Succeſſor Longobardorum,
Inveſtitura pro electione haber¡ ne uit , ipſe ue Zvonimirus diſtinguit , dum ut ſupra pag.
I lO. diceret: bjynodali Ez’ Cºncord¡ totius C ri è' apuli electione Dux , Inveſtituram au
' tem exprimit: de Croatorum DalmatinOſum ue egm‘regimineper vexillum, enſèm ,fie
ptrum {5’ Coronam Invçflztus , adeoque mwffiztura Caªremonia ritusque miniflcrii eſt, haud
vero regalis Eminentlªz elect10,ac poſt electionem factam , collatio. Hodie miniflerium hoc,
occafione Coronationis, Primates Regnorum peragunt, neque ideo praetendere poſſunt , ad
Regale munus electos ,fuos eſie Clientes, ſibique ſubjectos;Colomanus attamen , neeoblatam
a Pªpa' inveſtituram acceptavit. Quod vero Roman¡ Pontifices , five per fe, ſive per Legatos,
qua-(iam in Dalmatia diſpoſuerint, hac , vel ex inflabilitate populi iliius proceſſerunt; vel in
truſo modo ,vel ex religionis reſpectu fuêre tollerata diffimulataque. Mladini Principatus,
ut inſolentia, per Carolum I. Regem Hung. fuit extinctus, Mladinusque caſtigatus. Porrò
Dalmatas ſeſe fubjeciſſe Romae doceri debet. Orárunt quidem auxilia a Romaniª Pontificibus,
ſed neutiquam ut a ſuisRegibus, at ex motivo Religionis, collectarum item, fub titulo pre
carianum , elªrgitarum , auxiliaque datª, non erant ratione Dalmatim , verum fervandaª Ita
lia: , ut ex Plªtinª,caeterisque videre eſt. Ad refidua tacere malla, aC dicere quidpiam. Hu
go Grotius in differtatione de mari libero legendus.
V. Venetarum ea ponimus , quae olim Chía-ola Venetu¡ propoſuit, videlicet: ipſam
quidem aquªm maris, quemadmodum nec aerem, nec viam publicam, poſlideri minime poſ
ſe, certum nihilominus ejusdem ſituationis locum.,ab adjacente Civitate Vel Republica prote
gipoſi'ezquemaqudum Via? publicas proteguntur ab fis,, quorum Statibus adjacent, a. Ve
netos decreſcente Bizantinorum Imperio, derelictum ab iis Adriaticum in protectionem ſum—
Pfifl‘e; quie ſicutiimmanesexPenſas ad intermittendas pro ſecuritªte navi ani-¡um Claſi'es re
quirit; ita quin ¡lll, qu1harum_exPe_nſarum grave onus ſuſcipit , jurisdi ignem ¡nfferat ¡n
eos ,qui ſecuritatis huJus benefiCIo un volunt, pro arbitrio ſuo regulandi , nullum dubio lo
cum videri. 3. Haec per tot fX'cula continuata, atque adverſus eos, qui earn controvertere
vºlebant, armis etiam Confirmata jurisdictio, quod non raſèriptionis (cum Veneti , poſſeſ
,fionc Adriatici nullum exuerint , fed aBizantinis dereli um ªpprehenderint)fed alti dominii
zitqum, Venetis ita tribuat, ut Adriaticum inflar territori¡ Venetae urbis confiderªridebeat,
_manifeſtum eli‘e. Mare enim non fecus ac terram dividi ac appropiari poſi'e,pridem confeſi'us
:fl Ariſtoteles , nempe,quantumcumque qua? urbs protegendo continere, tantum etiam ſibï
appropriate potei’c. Nam quod Oceanusfflrqpter fui ix ~ :enſitatem, poſi'eflione Contineri non
poteſt, id non mmus humanªe fragilitatis vxtio accidi‘. '_'.]am quod vaſta Lybiae, deferta im.
Ñ _ manes
 / \—

Sclav. Goat. Dalmat.ſüb Due-ibas Regibusèue Hung-aria! gn'

manesque aethiopum arena excoli non poffint. 4.. Venetorum in Adríatiºo Dominium 30.Ï
ampliusjuris _Conſultorum teſtimoniis comprobari. 5. Dominium hoc Venetorum complureI
Romanos Pontifices , Reges item , acPrincipes agnovifl'e, dum petita obtentaqueaVenetiIfb
cultate, armatas per Adriatieum naves miſerunt. Sie 1399. Ladislaus Rex Neapolitanue, uſ:
.Gulielmo Duci Auſtríae ex Apulia , in ditiones ſuas‘, ſororem Regis , ſponſam Archiducis 12,
navibus per Adriatieum deducere liceret. Sic ¡478. Fridericus Imp. petiit , ut \ibi licerot ex
Appulia, certam deduºere frumenti quantitatem, in Iſtriam. Mªthias Corvinus Hung. Rex
anno 14.82.petiit: ut quam antea victualium proviſionem, Fran epanii deducere ex Apuliª
Segniªm eonſueverant , ſibi quoque devehere integrum foret. 6. erveſius Pontifieius Lega—
tus ,in Concilio Leonenſi , anno 1 e74.. Anconenſès liberam per Adriatieum navigationem pra:
tendentes , rejecit ; vetuitque Venetos in Adriatici maris protectione turbari. 7, A Venetis de
nique,Adriatiei dominium , folemni cªrremonia, in Feſio Aſcenſionis Domini, ad conteſtan
dum publicè jua ſuum , quot annis, in prazſentia L ªtorum omnium Principum,ſinecujmvil
proteſtatione, confirmari. Ad hace, Repicz’us A vocatus Auflriaeus ,quia reſpondere neª,
quiviſſet, factum : ut ab arbitril in medio -relinqueretur ſuſcitata quaeſtio.
Verum praemiſſa , cujus \int roboris examinemul. Derelictum a Bizantinil Adriªticunu
mare, fuiſi'e, docendumeſt, neque enim in juris qua-:Rione atque foro, afl'ertis locus eſi‘et. Qua¡
oro ratione, derelictum dici poteſt 2 dum Baſiliiconſilio, Dalmaticae Civitatel, pactiª conven.
tis, pro protectione ſui adverſus Narentanos , Croatis annuoa oenſus pendebant. Haud ergo
derelictum fªit, verum vel ceſi'um Croatís z vel iis creditum , qui aliunde ſub clientella fuerª
Orientalium. Aſt demus derelictum fuifl'e; demonſtrandum venit Venetis Scriptoribus , marª
illud,pofiquam a Bizantinis fuiſſet derelictum , illico a Venetis rotectum extitifl'e. Conſtan
enim ex' anterioribus , Croatiae Reges, mare illud, ſuum voca e: Venetos cenſum Regibu¡
Croatia: ſolviſi'e ,& ab eorum Ducibus , Sclavanicas andas, vºcatum fuiſſe. Accedít ex utro—c '
que matis hujus littore, copioſas Sclavonieas Nationes , five Croatas Dalmatos , Croatas lid_
burnos &c. olim atque hodie habitare. Si ita ue a Bizantinis mare fuit derelíctum , national,
hae,quae proprios habuêre Reges Ducesque [ti dominii titulum ſunt confecutaª,haud veròx~
Venetae , qui cenſum ſo-lvebant Croatis , & ſucceflivè Hungariªe Regibus, Potentia quoque iL-z'
la Venetarum navium , qua? ſuffieiens fuiil'et , toti Adriatico protegendo ex Scri toribus non der,
dueitur, uci ſuperiora noſtra evincerent, hinc adverſusJadertinos vieinarum ¿ivitatum auxí-ç
lia & conſociationes Venetos petiíſſe , ex productis a Lucio monumentis , clarum eſt. Turca
item dum metum Dalmatiae incufl'erat, haud aVenetis defendebatur Dalmatia , verumaDal-e
matis ,exoratisque a Papa copiis. Proinde quavis Dalmatarum , aliarumque nationum , qua!
poſt Bízantinos geſta fuêre in mari,ſua eſſe Venetm, ex pretenſo in Dalmatiamjure arbitrantur.:
Tanta fuit potentiain mari Venetorum , quod nec Narentanos ſuis copiis coercere valuerint ,,
Verum latente Dand ulo , eontracta cum Ita] icis Principibus amicicia. Almiſanos autem coerce—ª
re Andream II, oportuit. Bela 1V. ut Venetos aJadertinorum moleſtiis eximatdadrenſel trans~_
tulit,( recolenda hic ſuperiora quievis, ſub Hun ria! Regibus recenſita) ut pompoſius elo--p
quentiusque Clúzolla, Repició cªterisqueerbitrils perſuaſerit, poli: derelictum a Bizantinir
mare, extemplo illud Venetos protexiſi'e, jusque dominii alt¡ obtinuiffe , ex re ab omnibue deux
relicta, Repicium quoque, peregrinum in, re hiſtorica fuiffe(quidquid fit de juris ſoliditate
uniceque ſoholaſticum, atis apparet. EXpenſas porro Illas, quas inde a derelicto ut preten
ditur per.;Bizantinos mari Adriatico,Venetze feciſi'ent, demonſtrandas habent; Frºnt¡ etiam
eas , quas olim Dalmatae,Croat2e, & poſt hos , Hungariae Reges m protegendo mari Adriacico.
feciſi'ent, a Venetis fuiſi'e ſolutas. Si enim expenfie illX,quas anteriores matis Adriatici poſ*
íèfl'ores,in protegendo mari copiosè tot ſaeculis effuderunt,_per beneficia recepta, compen'ſata
illis cenſentur, par eſi'e videtur de Venetis ratio. Teflimonns 30._juris Conſultorum , neſCIoau
cum examine,& rerum noticia ſcribentium, aut alter ex altero deſcribentium , quavis rica
dis ſuperioribus pofita, opponi poſi'unt. Item tot alii doctores apud Poctiſil Grotium. anos
marítimos,a matis protectione vocatos , Ammzratos Item., Hungariªn Reges {Blue ſªrvaffe 5
diplomata teflantur ſuperiuª memorata. Marinas Dux, jus apertumêï notorlurn efl'e Hun
gariw Reguln confeſi‘useſt , haec autem teſiimoma ,. pqtlora eflªe, tefllnionnsfivejuru Conſulto
¡um, five Theologorum, five Hifioricorum ex praejudicm quopiam ſcnbent¡um,atque recentlo
rum,ab omni admittendum eXiſiimO. _ _ . _ - ¡
Si ex epiſtolis Romanorum Pontificum , dominium mans petendum eRÑProfemporqnx_
circumflantiis varias repetire eſt. Sunt quae favent VenetIS,Romams, Regibus olim Croatª?,
Hun ariae quoq ue Regibus, _ut Honorii
_ pa .N8. Quare fi confiderentur
_ ut variantes, qmcl
¡n juèe concludant? tyrones jun: ſciunt: Sl vero ut teſtes, continuatam per tot ſmula indq
- mm mm a BI*
Hïflor. Baltltafizris Kerç/èliclzz . l‘
l fª l
 \k
_\
3“ . Notitiae Preliminares Pannonia 'Veteris Periodus III."
:Bizantinis per Venetos in mari _jurisdicfïionem, non demonſtrant. Lucii quoque ſententia.
Pag. II I, relata de epiſtolis Papalibus ªdlel pofſet. Pmtendebat Chizolla, adverſus eos ,qui
Venetorum in mari jurisdictionem controvertere volebant, armis ſuifl'e confirmatam. Verum
hoc demonſtrandum habuit. Enimvero Venetos pro maris jurisdictione ſervanda , bella gef
fiſi'e five cum Croatia: Dalmatixqªue; five cum Hungariae Regibuª, res nova efl. Quin cen
fue ab iis ſolutos ſuifl'e conſtat, prouti etiam I taliae Regibus ex Porphirogenito,atque Excel].
D. de Monacis. Poſt reſtítutam a morteEmanuelis Imp. Belª III. Dªlmatiam,bellum nul.
lum gefl‘ere Veneta;- , immo Bela III. mari quoque illico quod providcrit ex pag. 165. conſtat,
b Ladizlaus Rex Neapolitanus Bonifacio IX. affectus,& cum Sigiſmundo Rege diffentiens, quam.
víª mzris Dominos, Veneta¡ non recognoſcat, providere (ecuritatí ſororis fue voluit,<ium in
deſcriptis ſuperius , in Rage &gi/"mundo differentiil, metuere potent, de incommodis fox-or¡
fna- caufandis ab ii¡ ,qui partium erant Sigiſmundi. Fríderici Imper. factum ,jus Venetcrum
non docet, verum pay/èffirium, in quo ex narratiª ſub Sigíſmundo circumflantiis manent.
Praetereª fi juris fui Imperiªlis Oblitªs fuerat Fridericuª, dum adI/Iriam frumentum deduce.
re petiit , facile per Venecia¡ deductcum fuerit. Mtl‘llfl Corvini prietenſa Relatitio , ob recenſi.
ta ſuperiu¡ a pag. S93. demonſtran .deba, neque emm. Venetos inter & athiam Regem ,
anno ¡431. viguit amicítia. Quin epiſtola: Mªthiªs Regls demonſtrant oppofitum. Quibus na,
ves ocoupatas imperando reflituendas vult, ut ex ro. & 73. Mathíae RegiI epíſtolis videreeſt‘,
Articulus quoqge 32. anni 14,86. prztenſas Mathias Regi- preces, ſuadere nequit. Nervç/Ïz
rohibz'tz'o ad Ã'ñconítªnm pertinens , aliorum jura perimere nequit. Caeterum tªmetſi Pla
tina teſte, Innocentius V. Venetos &Genuenfes inter fe certantel, ſub anathematis poena , ab
armis diſcedere eoegiſi'et ;Joannet autem XXI. Anconitanos adverſun Venetos düm proteger*
omitteret , ipſi ſemet colligenteª eruptione facta , Venetos urbem obſidentes, magno illato in;
commodo propellunt , ?deoque Nerveſy factum , effectu, nullum evaſit , quin Nicolªu¡ Ill_
Legatos Venetorum rejçcit, deinde ex itmere revocªtos increpªyit, perniciem Venetis com~
minatm, ni ab oppugnanda Ancona deſilïerent. Cauſam bell¡ hujus intrª Venetos &Armoni
tanos refert Platinª; uocl in Dalmatla mercaturam exerccrcnt, nullo perfiluto Vane.
!is portoria. Hinc be um pro maris dominio non fuerªt,ſed Pro tributo portus. At fi etiam
fuifl‘et Nicola¡ lll. factum , formªtam a Venetis pmtenſionem ex mandato Nerveſy, enervat.
Verum annus 1274. Ladislai 1V. eſtx, quºm in pªlmatie poſſeſi'orio fuiffe Pag, 226. docuimm,
- Quare Nerveſy mandatum,Hungariz~ Regum juribus, nocere ne uit.
uod demum ſolennem illªm maris dçúòonſàtionem annuï agi ſolitam attinet, cauſ¡
hujus ªlía longe efi, ac Chízplla Ptopoſuit,, ExmlLD. de Monacis , Reipublica: olim Secreta
rius , Legatus item hujus, ad Mariªm Ludovwo mortuo 5 Cretª! etiªm Cancellarius, Scriptor
Chronici Sereniſi'. Reipublicae , Chizollá antiquior , teſtisquepo’tior deſponſationin illius,cauſam
adfert ¡liªm , pag-1.61. anobis relatam. Quake deſponſatio illa maris , haud eſt in ſignum do
minii murió‘,- quod Alexanderllllmonferre non potuit; uti evinceret Grotius; afl ſignum eſt,
Iiberati"ab infefiationibus Alexandri. Sic enim de Monacis rccitat verba Pontificiª: Tefili
Dªx, tuosgue Succçffares volumugfinínlis annzjs qnnulo ?{zare deſjvopſare ,ſicut vir ſúb—
jeéï'ªm fibz' defiáonfist uxorem , zum a zrzfç/Zatzombus mezs mare talzter guietq/Zi, ut hi…:
videatur petito a mari ſymholo, uctuum illorum qua: AleXªndro III.fuer'unt,tam cum Irn
pératore Frïderico ,quam & in ſehiſmªte noto ,eruditis ; ( ratione exalufi Cleri Populique ªl,
electionibus Pontificum , uſurpataque aCardínªlibus Electione, que: deínde a Concilio Latera;
nenfi anno ;i 179.fuiſi'et Cardinalibus firmata , horumque electione Lucius lII. primus electus)
eompofitionis memoria,i]liusque conjunctionis, quae efi intrª Venetos & Romanos, causá fer.
vandèe Italian, ac utriusque potentiae , Romana? videlicet ac Venetus. De hi8 attamen nolim
diſputare. Dico folum,dum de origine atque eauſa cmremoniae illius, Venetª.- Scriptores v²,
ríant , notum eſi'e, quis in quzªſtione juris, tç/Zzbus variantzbus locus? Infirmum item EXCL.
remoniisefl'e argumentum. Si attamcn ex Legatorum praeſentia, quos aut curiofitªs ducít ad
videndam céremoniam illam ſolennem , aut ut folemnitati pompa accedat ; omnium Europa:
Principum conſenſus deſumi’tur, eſi'e Venetis ¡¡Laris Adriatici dominium; {i hoc, Reges Prin
cipesque itª accipiunt , ſuosque Legatos adefl‘e Caeremoniae illi voluntz pro firmandis in mªri¡
dominio Venetis; dominium maris altum Chizollae petendum non fuerat , ª derelicto Pe¡- Bi.
z'ªntinos-mari;veri1m ex conſenſu omnium Europªe Príncipum. Interim de his diſcordiil in
Alexandro III. Platina meminit,relatisque compendio quibusvis , concludit: Aliens uºque
Venetiis Alexander cum triremibus 13. Guillelmificuli, ò’ 4. Venetarum, brnatoo bene.
,ficium acceptum,earum fizmmo Magzſtratu, infignibus guilzusdam ò’ munerz‘bus - - A_
nagniam ſècontulit. An inter Inſignia? aut inter manera, deſponſªtio illa maris, teſte de
Monªcis,tum oríginem nacta , collocari debeatïex lubi-tu conſtitui a quovis pcteſt.
ª_

\
 Salav. Croat. Dalmau/1'15 DucibusRegibusque Hungaria. 323 '
…mn——

Maris Adriatici dominium , Venecia; fi plane non toflunt , admodïím hercle controver
fum reddunt ſequentia.. I, Quod ſub Bízantino Imperio, dominium mªris ,nec illorum Scrip—
tores illis attribuant. Sub ipſis autem Impp. Bizantinis , ad Sclavos dictos, alias in veritat*
Croatia: Regeª , maris hujus protectionem , ad Croatia Reges ( Clienten Imperatorum Orientii)
deveniſi'e , ſuperiora teſtantur. Illud profectò haud leve eſt, conſilio indultuque Bafilii , Dal
mata¡ pro fui ªdverſus Paganos , five Narentanos protectione , ad Croata¡ Liburnico¡ ea, ratio
no míſi'os extítiſi'e ; ut qua? Pmtoriante (olvebant, Croatiª: Regibus ſolverent, innitísque pa;
ctis folviſi'e. Mirum eſt ad ÑVenetos remiſi'oa non filiſi'e. Haec attamen mare derelictum non fuiſ
fe, fatis teſtªntur. II. Croatia.- Reges, Venetis, pro navígationeper mªre Adriaticum , tribu
ta ªut canſum ªlíquando ſolvifl'e, a nemine ſcriptum eſt ; bene Vero, cenſum talem ſolutum,
fniſi‘e aVenetis , Dandulul, fincerique Scri tores Venenº faterentnr, Ill. Tot DuceI,quio.~
lim Venetias circumdabant , ut Paduani , "ªerona, Tarviſani, Anoonenſes &0, dominio totiul
Adríatici , ª Venetis praetenſi , \avere nequeunt, IV. Italia Regibus tribu:: Venetoo folvifl'e,
teſtatur Porphyrog. ca . 28. Excel]. autem de Monacis, ab his tributis por PrívilegiumOtto
niS.III.eXemptos, con teri non erubeſcit, ut p . 14.4.. retulímus. V. Piul II. Romanus Pon
tifex, Vír juſtus, doctu¡ eruditusque pag. 274.. Incerè confitetur: Venetoo pro fundo Civita
tisfiaz tributa olím dependifl'e. Qua igitur ratione dominium toria: Adriaticimaris hªbe
re poterant, quifundum C‘ívit‘atisfizc liberum non habebant. Porrò , ne quie, i110 aut ſímil¡
utatur ad pra-mill*: reſponſo , uò , pag. 14.4.. D. de Monacis uſus eſt, adverſm Francorum An
nales ,perhibeuteu Carolum I. metia¡ ſibi ſubjectas reddidiſi'e , hªc ſcilicet a Gallica venia:
te proceden; ne inquam ſimili reſponſo, mteriora ruere uia exiſtimet, *ju-dem Excellmi D.
de Monacis lib. 3. a pa . 5 . enttorum,ª
legere velit, Lothario,
videbitque Carolo
con rmatal libertates è’ exemptiones.
:arias Ducalis diflrictgus ſimplice ad quinquennium tan-~
tum , cum facultate inſurgendi adverſus Sclavos , ui maria* Adrz'atici utramgue maritima@
ut ¡¡t ivffiªbant, ¡¡¡915… dixiſi'et,tenebant. arrat deinde , fuiſi'e Venetis confirmªtas eo
rum immunitates a Rudolpho,0tthone I. Othone III. qui Petrum Urfiolum , Dalmªtia: Du~
cem nominaſi'et.
IV, Fríderico Item Henríco
I. Othone l)l.(diutiusmetiª
IV. Relatisque reluctante) cºnfirmatíonem.
, & ſpecificís Henríco fuêre
locis , quie conceffa IV. Lothario
Reipu-l

blica: Venetªe, fatetur : ut p. 14.4.. .retulinms, ab Othone remiſi'um haberi tributum , quod 1'01
vebant Venete, datumque Privzlegz'um de porra ò’ mercato tenendo in tribus lacis cum
amm' dario ¿3’ thelonea. Henricum lmp. Venetiis anno ¡116. curiam tenuíſi‘e, pag. ſuperiuu
¡4.1. ex Dandulo memoravimus. Horum confideratione, fi,ut: Veneciª Scripcorel pratendunt,
ex elªr itis carthis‘perVezïetoeDalmafigDalmatiª jurís eſi‘e eorum argui debet,quid ceníèndum
arguen umque ex elargítis ab Imperaeoribua privilegiisimmunitatibmque; poſitïs diſtinctíªque_
Imperatorum gratíá metiª, concofi'o pçr Privilegzum porta ò’ mercato, indultil Datio tel:
lonioque, Clarinsqui
demonſtrabunt, efl'emercato
puto, quam ut: inferre
portuque opus fit. gaudent,
per privilegia Qualiter fruunturque.
maris Adriatici
Hªscdominium
folídiorªv
invenio ,zac erant a Repioio eX ¡Inpoffibilítate petita argumenta. Ex navíbus r Veuetoo ha-Ñ
bïtís,ſubm_iffisque fazpein auxilium aliis; dominium maris, ut Lucius conjec andum impo.
nit, peti non poffe, certum eſt. Enimvero ,Dalmatasº Croata¡ , Ungaros, PiſanOI,Genuenſes,_
Neapolítanos,Raguſeos, Papas, Imperatores, nªves ſuas ataque habuiſi'e, ("apiuaque confoede
ratis ſuis, propriís navibuo ſucouriſi'e, te¡ incjubía eſt, conject'andum attamen exínde,haud
vellet Lucius, maris Adriatici dominium cojuwis alterius , quam Sereniflimª.- Reípublicaeſ
conjectari debera ve] poſi'e. Quake c'um aliunde ſuis Iocis ſuperíus, Lucio reſpondere count¡ ſiª,
muª; Hun ¡¡rige Regum pro dominio mariª Adriatici motiva refferenda ſunt. '-,
‘ “Ñ' .‘Ñ' VI; 15ungarz'a Reges , ju¡ ſuum, ſequentibus deducunt. I. Quidquid fi de illa. Croa-ª
tal-um cum Hungaris conſociacíone ab ennato Hun ria Regno, poſtquam Colomanus Rex,
verus legitímusque Dalmat'xae Croatiªque Rex eva Ifl'et,jura quarvin Rognorum illorum , ad
eªum ſuntdevoluta. Proinde m'aris quoque Adriatici, eo magia dominium, quia mªre illud ,y
Dalmaticum olim vºcatum fuiſi'e , Creſimiri diploma teflatur; Sclavonicum deinde, Veneta:
ipfi teí’cantur. II. Illico tum Colomanum,maris quoque dominium ªccepifi'e, relata ¡313.140.
ex MSS Codice verba probant, nempe: Galeas guague Venetarum 8 navesſblidans, è’ al
locans pecunia Maxima , exercitum co ioſum 'in Apuliam dç/linavit,uſu ipſo dominium'
obtentum firmanª. Quin expugnatae in pulia Civitates, Venetis,ad tenendum, pro utili
zate Regis Colomani relictªe fuerane. Profectò dum Venetae , in ejuªmodi occafionc, nova
vídeh'cet Regum periodi,non ſolum non reclamáruntpro maris dominio: fºrum Reg¡ no:
vo , cªrentique propriíl galeíª & mvibus, ſuas pro pecunia ellocárunt, factº proprzo,maris’
dominium penes Colomanum efl'e, agnoverunt. Apuliw Cívitateo ad eenendum ex oenfu ,five
pro utilitate Regis Coleman¡ acceperant, fed per Piiànorum navegas occupm Permlſgll’mt!
mmmma _
‘
 3,4_ ..T Notitid Preliminares Pannonice Veteris PeriedusIIL
Ob quod, bello exorto, etſi Henricus ut pag. 14.1. Venetís ſpopondifl'et auxilia, Colomanus
‘attamen victor,
tiª! exprimit. ª‘nno-MCXI.
Patitum tiempo ſeºpe'r rniſericordiam
utriusquſie DEIpatitum
Imperªtoris conſenſu. Regno
Recole Dalmatiae
ſuperiora atque
a pag.Croa
141.
ad 154. III." Stephmus ILbello cum Venetis geſto, oceiſoque Ordelapho Duce jura Coronas
flabilivit,uti a' pag. 155. Geyſa 11.( ut p. 158;) de mariª portu diſponit, inquiem: Intraitus
artus Civitatis de extraneis duas partes Rex habeat, tertiam Comes Civitatis. Item
Infra:Si guís ve/lrorumper mezím Reínum , terra marique negatia exercuerit - ~ expro
ria Cammercia nullum per/alvat de itum. Quis mari¡ dominium Hungaria- Regum non
fu'iſſe afferet 7 dum diſponunt de portubus? dum vectigalia marie, de proprio commercio Spa
latenſibus relaxant. IV, Dalmatiam cum marisAdriaticidominio,Emanuel Imp. hand aVe
netis,verum 'ab Huu aria.- Regibus fuit conſecutus, ut a pag. 164. Mortuoquo Emanuele , ad
Belam Ill. rediit, qmfi’laurum, vide pag. 165. maritima: exerºitatorem , five maris deſenſo
tem ut Lucius ipſep. 173. ſuperius, conſtituit. Si admittendum eſt bellum illud pag. ¡66. a
Venetis memoratum , cum Bela III.in pofl‘eſi'orio maris, totiusque Dalmativ manſerit, bello
firmatum maris dominium conſequitur. Quamvís autem anno nos. per Sacram militiam Ve
netasJadram evertiſi’ent, cauſa portus illius, ac Adriatici mari: ,quod ſe quietum habituros
ſperaránt, ut ex Lucio pag. 172. retulímus; nihilominus per latam excommunicationem ut
pag. 1 o. caſtigati fuere, ipſaque Yenetorum excuſatio pag. 171. exGunthero relata,jue Re
gum ungariz, in mari quºque ſatis conſi rmavit. V, Sub Andrea ll. qui neglectim res Dal
' matices procurabat, ¡us maris Adrianº! ſatis confirmªtum eſt , per caſtigatos ab Andrea ob
piratièam Almiſanos ut pag. 176, Ubi reflectend um: fi penes Andream Maris protectio domini
umqu’e non fuill'et, pro caſtigandis reis ad Regem recurrere nequivifl'ent, Deinde pag. 186.An,
dreas 'deportubus qui diſpoſuiffet ? fi maris carebat dominio; cum nihilominus conſtituat ibi:
p'artus Gvitatis de extraneirduas partes Rex- habeat, tertiam verò Comes Civitazz's, Re..
gis quoque Hungaria- Villzcus , a portubus cenſum exigen¡ ut ag. 184. jus poſi'eſi'oriumque mª.
ris corroborat‘ lſte videturfuiſi'e , ut ſub Croatia.- Regibus , Ïudex ille Croatorum, quem mo
]'eſtum fuiſſe Venetis, Dandulus fatetur. Belam porro 1V. in pofſeſi'orio dominii maris Adria
tici extitill'e, praeter caetera ſuperius'inſinuata,docet diploma pag. 193.deſcripturn, ubi mariti
mas partes ſuas effe_ eXprimendo ,a fidelibus ſuis Frangepaniis nanſòlum in mari cum navi- '
bus,… verum etiam zn terra cum armatis roviſum ſibi fuifl'e agnoſcit. Pag. autem 206. ſub
Nr0 IV. Nobíles Ginich obligat: cum dua us Barchis, quas [tabere ,otuerunt de ſuis im
penſis praparatis B armatis,ſècundum quad Regiam candecet aje/latem, una cum
nautis è’ remigatoribus/èrvire,quª obligstio jupano inſularum Fari 81. Braze impoſitª, ri
dícula efi'et , ſi Bela 1V, maris dominio carebat. Huc pertinet StephaniBani ad Dalmaciam ex
miſiio, casteraque ſuperiora a pag. 206. VI. Tametſi per ‘afl'ociationes Illas ſub Bela'lV. ut
agªn. initium conſuſionis enatum deducatur ; attamen ſub Ladislao IV. teſte pag. 226.jus
‘Regum Hungariae recognoſcitur , per clauſulam :pactis nan teneantur ,ſi D. Regi Hunga
ritz diſplicerent. Accedit temporibus his,maritimas Banos floruill'e , quarum Officii erat,ma
re tueri protegereque,ut ex pag. Sªo de Regis Gratia Bano maritimo deduceretur. Sub La
dislao IV, prietenfionum Romanarum vis poſita:ſub Andrea Ill. roborata, ſub Carolodiflimu
lata'. Venetae nihilominus, juª Hungariªe Regum conſeſii ſunt, utpag. 212. quibus adjungen
da qua! ſupra a pag. 232. relata ſunt. In pra-:millis conſuſionibus, cum Venetus ju: non ſolum
¡n Dalmatiam hhjusque inſulas, ſed &Region Dalmatiae Croatiieque titulos, quos aſi'umpſe
r'ant, maris quoque dominium, ſua efl‘e credidiſi'ent; ideo VU: Sub Ludovico I. Rege ſolenni
juramento, quibusvis his , in perpetuum ſe abdicárunt , per pacta publica , quae Lucius lib.
¿cªp, 17. exhibet. Maurocenus quoque ut Hiſt.Eccl. Zagr.pag. 137. retulimus. Jam fiveju
nmentum , Religionis actus; five juris gentium, publica perpendantur fmdera, qualiter &in
uo fundar¡ oſiit Venetorum prmtenſio? me \non all'equi'confiteor. QUXYÍS anteriora, quª'
Scriptores a ferunt , facto Sereniffm Reipubl‘iccpraprio, publicis plane fmderibus , Sacra
,I'iiento ad Sacroſancta DEI Evangelia ,firmatis; fic ſunt.ſublata,ut nec tum contrahens Reſ
.'uffljc²7 nec ejus Succell'ores , five per ſe, five per. alias , dejare , vel de facto , directè vel
¡fidlffcte', palàm vel occulte‘ ,quovis ingenio, vel coloreJàb indignatiane DEI Omni º
¿Enric &"omn'zum Sanctorum/itarum, de renunciadº tum , pretenſionem formare Poffint, u
¿‘,,-¿>51, ut Pag, 238. exprimit: antzguum ¡us revocand0,quczvis in Dalmatia diſpoſuit:
_’Afiziraz'as_12'95 tenuzt, ut [ªprª ª Pªg- ²38-"Pª-teret; ut in _effectum publica illa ſolennia pacta ve~
‘ niſi'e certuu'¡ ſi'tſi hªc ªt Sªªſªfïfflmªz fiº Cºllier@ Dalmatª, quod poſt Ludovici in maſculo defe
v ctúm’ſucceffiºniſfflzúneiſeiusprimiſubſcripſerint. Vídea-p.243. SidicaturVenetos argui non
éoffe‘, qui emptioctnís Zimiº. quwuis retuperárunt. praterquam , quodjuraverint :nec dire
&e _'nec indirecte, guovisi "6²7210 vel colare,ſ0edus Illud ſe violaturos , culos moment¡ pra:
tenſa \it emptioa pag. ª54.. umus commentati. .Ut Sigiſmundus pag. O56. Vcueros ¡102020.2
re e
 .Salar. Crear. DaDnatJizb Ducibus Regíbasgue Hung-aria. L '3,5
rebelles G’ izzfideles eXprimat. Ceſiionis fªctae per Sigiſmundum, nullus meminit, atex zelg
Religionís,ob concilía, víndícatosque Huſiitas, datarum Venetis induciarum eſt memoriª
Ipud Scriptores. Poſt Sígíſmundum , Albertus breví víxít tempore. Domefiïcªz deínde cala*
mitates , pretenſiones pro Corona Variªs , Turcíca demum bella; ſub Vladíslao ªutemjurium
"c‘L—'ÍF—fcn
Sªcrze' Coronas neglectus, tam Dalmatíam.quam & Adriatící mari¡ dominium neglectutn de
ſertumque reddíderunt. Porrò res neglecta, jua propríetaríí,ílludque habentís non perimit.
Deſerta quoque loca, ídeo quod deſerta ſinantur, ob círcumſtantías ªliquas , atque ad tem
pus talia excolendí
Accedit. opportunum
Venetos , jus
ſub Julio Il. propríetarïo
Romano nec adímunt,
Pontífice, necmaris
uſàrpatum perimunt.
donſizinium ejurêfl'e.
Haze Onuphrius in vitaJulíí II. refert : Fair - - Veneto nominifunç/lifflimusdies 14.Ka
len. Mji , anni MDIX. Juliusſiza cum recepgffit , un' pins ~ - ac vere Italus Panziſex ,
Venetorum nomen tantisfluéïibus Obfutum , 6ª pene‘ demerjficm miſèratus ,- eos ſüpp iciter
deprecantes , ſúblevanrlos cen/izit. Legatos parrò eorum in Vaticana Baſílica ,ſòlemrzi
precarione adjecta, pro templiforilmS-expiatis, Urbi Venetce Sacra re/lz'tuit, ic'ïogue
ſitbinde fardere: aºrilli mar-is imperiam ejurabant ; è’ Sacerdatia Pontificis arbitrio con
ferenda refinanciar:: , in amicitiam fia’emque recepit, Sub Ludovíco Hungaríae Rege,Do
minio maris depofito juramento renunciarunt, infcríptione quoque ſigilli mutata ſublataque,
quª fo mari: Dominos d¡cebant;ſubjul¡0 II. íterum prietenſum mªris imperíum ejurárunt.
Hªre ,faà‘i Venetorum proprlt', praetonſo itemm maría Adríatic¡ dominio ..minus favent. Pro
—v1~ª-.— Hungariae Regibus, ſervire poÍTet Titulus Colomanipag. 14,4.. diplomatíprmfixus , ubi : No:
Colomanus - - maris Adriatici - - Dominar. Diplomapereminens Aulicumdicaſterium;
pro le ¡timo habítum eſt, in materia genealogía* ducta* , pro confequendo honore Cameraria
tus, a eoqueexgmíni fuit ſubſtratum. Quare ſi íís ínſtrumentïl , que procgfflbus inſertª
ſunt , fides habetur, negar¡ nequït talïbus etiam , quie per Excelfa dicaſteria recognita , authen.
ticataque ſunt. Venetos uſos in ſigïllo fuíſi'e oh'm , fimilibus títulís, paulo ante meminímus,
potuit his uti Colomanus , ut legítimos Dalmatíae, marisque Adríatíci dominií , aq’uíſitor. Si
cui, hos Colomani titulos adjícere príoríbus motivís plªcet, reflectendum cenſuïmus. Sunt
uidem ¡n memorato Colomani Regis díplomate, multª. fingularía, at ue Vix ad hiſtoricam
:E
probabilítatem redigendª; quia nihilominus deſcribentíum oſcitantia; ectíonísque , caracte
*rURI-aus.“
ª-É
rum ut ajunt Cyrillianorum , quíbus Orlgmale ſcríptum fuiſi'e notatur ignorantïa : errores
ſubingredí potuerunt,nos examen judícíumquª prudenti lectori ſubſtemímus.
VII, Imperatorum quoque Occidentalis Imperii, pro marís Adriªtíci dominio, fe~
quentía ſunt. l. Teſte pag. 53. ſuperíus , ex Egínhardo,Carolus I. ltaliam , utramque Pam_
noniam, lſtriam,L¡burniªm & Dalmatíam, ſuo ſubjecit Imperio, conſequenter mare totum
' AdriaticumÑſolasque marítimas Cívitates amicítíª: caúfa, & in uſuroboratíonem foederum ,
ConfiantínOpolitanum Imperatorem habereperjmiſit; hand vero,jus ſuum ceſſit, ªut ad Con~
ſtantínopºlítanos transtulit. Proinde, ut Emanuel Imperator, vita Comite habuít Dalmatï
- —r —-r ff
am Croatíamque, qua? eomort‘uo ad Belam III. revoluta fuêre, ſine bellis quibusvís, ob non
cell'umjus Emªnuelí, verum unícè Habitum ab eo pofl'eſi'orïum ; ita dum Carolus I. amicítía!
cauſá, pofl'eſi'orium indulſit Conflantínopolitano Imperatorí, maritimarum unicè Civitatum¡
finejurís—ceffione, ju: Imperatorum occidentis , latere deducítur. 2. Quamvis Pipinus-, ut a
pªg. 57. bella geſi'erit cum Dalmatis Venetisque, tamen Venetíam Ducesque hujus rei in dedi~
tionem accepit, tríbutísque ſubJecítmt pag. 58. Quare Imperatorí Occident¡s,dominium ma
rís , Vªnette eo minus diſputªre poſſunt , qma 3. Perpenfis Imperatorum Occidentis deſcr'ipª
tis pag. 144. terrïs, dominíum marís Adriatíci ſibï ſerváffe Imperatores tanto efi'et Luculentiª‘
us , quod 4. Quaevís Privilegia & ímmunítates ab Imperatoribus Occidentís Venet'os habere D;
¡le Monªcis fateªtur. 5. Conflitutchnetíslímïtes ſunt ab Imperatoribus,ac inſuper. declarati u'e
p. 14,4. Quin Othonis privilegïoin tribus unicè locís,mercatus,portusque Venetíl funtíndulti,
adeoque mªl-is Adriatíci dominium jusque altum penes Imperatores effe agnoverunt , dum per
Oratores ſuos Privilegium de portu in tribus locís tenendo eXOrárunt. 6. Cefi'um alíquandu
fuiſſe mari¡ Adriatíci ab Imperatoríbus domíníum, edoctum non eſt. Neque in illa RcÓnCiu'
liatíone intra Henricum Imp. & Alexandrum III. five Pa ze, five Venetís attributum fuiſi'ª
mªría Adriatícidomïníum demonſtratum haberetur. Dere ictum autem extítiſi'e abIm p.00
eidmtis ,eo minus dieipotefl, quod Piſani, cªterique pªg. 144. memorati de chno ralico
fuerínt , qui ſua in mari po'tentía , mare ¡llud , etiam ſub rolªnd Duc_1b.us, ’nequaquam aVene
tïs , Verum Imperatoribus creªtis ïnveſtitísque, ut Imperii c 'entes tmtl ſunt, Imperatorumquª
jura ſuſtentárunt_ ›
VIII. Egojn ªdeo momentoſa lite, ex marisAdríatíci uommodis.rerumquemagnarum
' -n n n geren
Hi/lor. Baltñaſàris Kercjêliclx. / ' ‘
 3z6 Notiticz Preliminares Pannoniae Veterzs Periodus III
gerendªrum occaſione promanante,judicem eo minus agere preſumo, quod poſt tot ſaeculo~
\um , varias viciffitudines Regnorum Imperiorumque ; ſreq uentiſſimas item Rerumpublicarum
novitates , ſzpiusque mutatas, Rationisſtatus circumſtantias, cx defectu publicorum [Ede
xum,ac intra vicinas potentias tractatuum ,carterorumque adminiculorum, fundatè dicere,
minus autem conſtituere poflim. Hinc relicta quavis fententia deciſiva, pro Scriptorum mo
re , mea ſequeſins eſt opinio. Cum praztenſio dominii maris , petatur deſumique tantum queat,
ab inſulis portubusque, ac circumjacentibus in ditione littoribus; aut verb ex defenſione, \i
ve protectioneadverſus piratas, obtineri titulus,exigendi cenſum a navigantibus; ideo con
_ fiderato mari adriatico,abInſulis,littoribus portubusque: cum haz-c, modo horum , illorum
modo fuerint, praetenſio quoque dominii, pro ratione poſi'eſſorii, & protectionis confiderari
deferrique poteſt. Quare poſtquam integrum Adriaticum mare, ut mare elementumque eſt,
nec Romani P‘ontifiees , nec Respublic‘a Veneta ,nec Hungariae Reges 3 fed neque Imperatores
Occidentil, vel protexiffent, vel defendere tuerique elementum poſſent; pretenſionem totius
mari.: Adriatici , illam habere rationem, quª? Oceano tribuitur. Sed quia, neque portus,ne~
que littora, aut etiam inſulas , que tati Adriatico adjacent , vel illud Circumdant , ab aliquo
memoratorum praetendentium , univerſè aqujſitas pofl'eſſasque fuiſi'e confiar-et :hinc neque hoc
.titulo, totius Adriatici maris dominium, ſmgulari eupiam attribui debere. Quare cum pra:
tenſum maris dominium, ex dominio Inſularum ,portuum , littorumque petatur-,cujm domi
nji praafata ſunt dum
confideratione, vel fuerunt
portus ,tres
maris quoque
Veneta- porcionem reſpectivam
ex Imperatorum Oſiccidentia ſpectare.
privilegioItaque borum
haberent, ln ‘
ſulze autemCoronam
Hungariae cum Dalmatiª, olimReges,
,v Lulusque ad Croatia: Dalmatia-que
ut earumdem Reges,
Dominosctct deindepertinuerint;
naturales ad Sacram Regni
poſt—
quam Venetaz, jus Imperatoris, Hungarialque _Regum a ſe recognitum; Imperatoris quidem
per accepta privilegia; Re um autem Hungariªnl ſub Carolo I. propria confeflione , & tribu
torum a portubus Re ¡bus ungaria: debitorum agnitione, recognovifl'entzPoſtquamitem bis,
ſolemni Sacramento ºpºſitº, praetenſiones ſuas ad Adriaticum mare,ipſi ejuráfi'ent,neque ſe
met, quovis ingenio Vel*eolore, praztepſionem formaturos ſpopondiſi‘ent, praecipue dum ex
iteratis ſub Sigiſmundo _induciis exoratis , unicè ac tantum uti in inſularum & Dalmatiae, lic
& reſpective ad ifla ſpectantis AdriatíCImaris poſi'eſi‘orio eſi'ent, praetenſiones Regum Hungª
riae ex DalmatiaInſulisque; Imperatoris autem ex Iſtria, & ltalico Regno potiores proba-'
bilioresque videri., Haec ego ut dixi, opinor unicè. Neque pro definitiva ſententia , defectu
fmdetum( ſiquaz intra partes efl'ent) haber-i poſi‘e confiteorn Casterum uia, quibusvís meis
laudibus major, Illm. D. [JI/ía Grotius, in differtatione ſua, de mari hilera, ad Príncipes
Populosgue _liberos orblsC ri/Zz'm‘zi tam de quaªſtione dominii maria‘, quam & Corollariis
hlzjljs,, mercatnra videlicet commerciisque doctiſiimè differuiſi'et, varias quªſtiºnes de mari¡
dominio atque uſu _dilucidando; ideo, inſormari ultro cupiens , Grotium adeat,
.Littoralis Auſlriaci appellatio, recentíus attributa, ex Principis Voluntate, atque be
neplªcieo, ut Puto' promanans, legitimis juribus , haud erit preejudicioſa. Quamvis enim ma
ri; Adriªtíci oras, five litus, ad Auſtriae olim Marchiones , dein Duces, demumque Archiduces,
aliquando pertinuiíl'e non legerim , minus vero vigorejuris territorii veteris Auſtriaci,ſorma
tas aliquando fuiſſe prªetenſiones quaspiam ad adjacens & circumambiens littus , five ex parte
IBI-¡X finfisque’ut vocanf Flannatici ; five ex Inſularum in Adriatico &Dalmatize parte, per
ſuaſum habeo: in nova hac appellatíone ex ignota mihi ratione Status eveniente, \ic provi
ſu'm, hªberi , ne juſtis legitimisque juribus Auſtriacorum , quà haereditariis Sacra? Coronae Re
gibus, haze nomenclatura noceat, Venetiquç pretenſa jura ſua, hinc fiabilita arguant, dum
Auſtriam aliquando ad maris Adriatici littus , extenſam extitiſi'e dorerivix poterit. Arguant
verò ScriptpresVenetaE, appellatione ipſa nomineque teſiari,ultra litusnil Juris eſi'e Auſtria*
cie ¡qua etiam Croatiae Dalmatiaeque Regibus , adeoque fateri Aluſtriacos, ad Inſulas, Dalma
eamque, nil juris eſſe Hungariae , Croatiaªque Regibus. Sane metum hunc , fuiſi'e Sacrae Corc
npe Statibus , ex articulo 30. anni I 65. video ,quò declaratur nil praejudicii inde Sacrª: Coro
n'ªe eventurum. Rubrica art. eſt: [Se littoralis Aq/lriaci recentius inducta campellatione.
Textos_ ªrticuli: Quad per littorqlis Alt/iriàci Campellatianem, ex* ipſà tantum /itus ra
tjone deſümptam, juribus Regni Ïzaud guidq‘uam derogandum, adeague ipfius etiam Sa
cra: 'Corona jurísdictioni , inde nulluméümçjudicium eventurum' , [ita Matters Sacratçffl'ma
‘benignè declarare ,Jigndta fit,Status Ordines demg'fflê contentantur. ‘Prefecto dum Re
gibus nuſtris Auſtriacis, nec haereditaria in Imperio ſucceſiio , ſtabilita haberetur; neque Iſtria,
autVetus Carnia , para Auflriae Ducum ,Ducatusque efi'ent; verum has ípſae Provincias , ſuccaſ
five devolutae ad AuflriacosArchiduees forent, que'madmodum Croatia ceflione 'Ludovici lſ.
ut pag. 314..re1atum foret; Hungaria denique ipſa. Perſuaſum habeo , fic nova hac compella
' tio
 .Sclav. God. Dalmat. ſiib Dueibus Regibusqu'e Hung-aria! 327
tiene, proviſum haberi, ne ſecutura Xtete, vel legitimisjuribus noceat, vel przebeªt argumen
ta prietenſinnibus. Ignota mihi omnino eaufa hUJUS compellationis eſt, puto nihileminus cam,
confideratis ¡is , qua.- Grotius de mari libero ſcripſit,-pra-judicare ni] poſi'e, quin utilem even~
turam. Nunç Auſtria, Bohemia ,Moravia, Hungaria, Tranſilvania , Sclavoma utraque, Croa
tia, Camiolia, Carinthia, Stiria &0. utcorpus unum , ſub uno Ca ¡te, Archiducibus videlicet
Auſtriª! unita coadunataqueconfiderantur, eſtò fub ſingillativis, erventur uaevis jurisdictio
nibus , compellatio illa, a Supremo Principe, qua Regnorum prmdictorum rovinciaru mque
Rege, dar¡ potuit. Pagina I. admonuimus: Regionum divi/iones, ac nominum mutaciones
ab eorum pendere arbitrio, quibus parent. Proinde nova hac appellatione, turbetur ne¡
'ÏUW'WNW‘ÏK-è'i—l
mo. Roman¡ olim jul) [[{yrici nomenclatura , ratione tributi , ampliſiimas Provincias accipie—
bank, uin ideo jura fingulªrum Provinciarum confuſa fuerint. Sclavonicz ap ellati0,quod
arnpli una olim fuerit,caret dubioſi Slavorum nomine quot Regna olim & rovinciaª com
lectebantur , res eſt eruditis notiſiima. Quin Mari Adriatica' data a Venetis eſt com
pellatio Culpki Venetici. Haec ratio Status privatis ignota generat. Hªec Scriptorum dili
gentiam exigunt requiruntque, ut videlicet novitates ejusmodi , poſteritati non cellent , at eas
dem refferant. Tumlites, bella ,81 que metuuntur incommoda , juriumque laªſionesmec plo-_
randa, nec metuenda evadent, ſcietque poſteritas, rebus ſuis ,pro ratione Status, temporis fui,
circumſtantiarumque conſulere. Utinam olim Scriptores noſtri,ea qua? Ratio flatus Reipub—ſi
lica: exigeba_t,aut ſtatuenda,aut innovanda;queve cenſebantur pro Corona* ſubditorumque
falute,aut augenda ſelicitate; conſcripta dili enter ad nos transmifiſſent , perfuaſum habeo:
dc¡ t'ot caſibus, tot tantisque incommodis proſp m excitiſi'et. Flllxa eli: & inconſtans -traditio,
uſus faepe abuſus ſunt, nec ad quosvis caſusjuſtè definiendos, valet confuetudo. Verum vi—
tanda Scriptoribus ipſls , eſt rerum confufio. Hare enim mater eſt, tantorum malorum, & Reª,
rumpublicarum ruina. Jura cujusvis privat¡ lzedere , injuſtum eſt. Heu quª.- qualisqueinju
ria , jura Coronas , 61 corporis totius ,'ſtudiosè ex privatis commodis,aut aflectibus etiam ſilenz
ti! tio involvenda relinquere. y ' '
¡6
X. lnfinuata porrò confuiio non. folum ex ,memoratis ſupra ſontibus derivatur , variis
nempe reſpectibus, affectibusque; Pl'ífjudicatis item opinionibus, .neglectuque utilium pro—
ſi !Fª
x-'ta‘ïl
p'ri’m Reipublicamrerum, dum nihilommus ab exemplo Romana olIm veterisque Reipu'blicaª
Scriptoru'm, ad res proprias cognoſcendas eontendendum foret; fed etiam ex juris ignoran
tia, Chronologiaeitem neglectu , opinionum cultu , ac ſubita deſcriptione anteriorum ,negle—
cto examine. Dum fine examine rerum , rei lectae- 'fubfcribitur , precipitantia eſt ,nequaquam
rectumjudicium; quemadmodum dum inauditus quis Convincitur iniquitas eſi'et ; aut dum
¡mis motibus infonn'ationibusque defertur. 'Accedit _ex ſubtilitatibus ut ajunt oriri erſapo
confuſiones. Sic ad ſervanda jura in Dalmatiam, Segniam vicinaque iſthic loca, alma
tiam non ſolum Seriptores , fed pl aneleges recentiores novellaresque ex'primunt. Sed confu
ſio hmc,jusin Dalmatiam nec demonſtrat, nec eideni favet. Quinimo praetendentibus Vene
tis Dalmatiam ſui juris eſſe,quaeſtíonem Seguid-,Carlobagi &0. a Venetis excitandam cauſa
vit. Immo dum noſtri Dalmatiam coarctare volunt, illis maritimis oris Seguim, Buccari,
' Éacar,Kralievicze &03. quam juribus Regum Apoſtolicorum & Coro'nae =noceant, ex fuperioz
ribus elucet. Gratiaz Scriptoribu‘sVenetis, quidiplomatum monumentorumqsie exſcriptione,~
eonſuſionem noſtrorum Scriptorum enervant, damnandosque evincunt,qui almatiam ,Seg-Ñ
nie ac’ in adjacentibus oris {inx'erunt ſomniáruntque. Sunt etiam ,‘ qui ad aliorum jura oppn."
mctenda, ſive locis populisque exturbatis , alia loca ªffignant ; five pro veriª nominibus, ſuh.
Rituunt alía. Pro exemplo \it Mórlaclzia', quam velutdiſtinctam "rovineiamz, Veneti in tez?:
ris Auſtriacis (uppofuêre. Deinde Scriptoribus noſtris negligentibus , Auſtriaci fuere Simple-ai.
i Pra’fidiarias autem , quibuscurn in mai-¡erªt negotium Venetis, Uscolcos nominárunt. M( 1*-
\
lachiam ad Auſtriacam hodie Croatiªm, trªnsferentes , quzr nihilominus Provinciª nomine
nunquam venit,aut lectaefl. lmmo ſI locanda eſt alicubi Morlachia .P ubi effet ex relatis
p. 239." liquet. Caeterum _lovius lib. 36,0ptime deſcribit Uſcokos , inquiens: Pedites expediª
ti, ex feris mantanisque hominz’lzus,gui uriò nomine ab Hungaris Ha dones*: a_Dalma3
tis Uſèoki': a Turcis {5’ Illyriis iVÍarteloſiz vocamur - ~ diſèznctum agre/Ze Id [10mi
' num genus eſiJèdpernicitatis indomitae ,Bfrigaris EI’Winadiapatientfflimum. Lib autem
39.' ii jim: latrortes eximii , pari feritare perniciegue: #climas ò’ cavig* arborum pro da
mibus‘ utentes , parvafircun , è? brevzſpiculo arman ; ¿pendio munerzbusgue_ tralzuntur
ita utfa'cile compendia viarum 8 montium, flummumyue naturam exercztzbus demon
,flv-ent. En ex invidiosè attributo agnomine Przefidiariis olim SegmeníibusUſcokorum, ma
xima conFuſIone, a Scriptoribus -Javium non imitantibus, Uſcokos figi in Croatia Aufinªçª ,
& Provinciam Morlachiª integram ſomniari ‘adſtruique. Verum fingulas ſine exmnirlI’ee ſcri.
' n n n n z n.

**—
 '323 ' Nºtittaeſi Pralimznafres Pamzanz'a Veteris Periadus IV. .
'bentium confuſiones deſcribere, longum eſl'et. Sane ad cauſandª majora vulnera, Sclavoniam
ſuperiorem , pro Croatia habent, adeo ut Dalmatia omni privent Reges noſtros, dum partem
Veteris Croatiª, in Dalmatiam verterunt, Sclavoniam autem ſuperiorem'; Croatian¡ eſi'e fori
bunt creduntque. Hoc ſane,necScriptores Venetze faciunt, faciunt eheu l ſumma injuria no
Rri. 'Tanta hodie eſt confufio, ut per ſóla Regum diplomata, mederi poflit. Si autem ultro
horum editioni iraſcªntur Sacra: Corona ſubject¡ , perſeveretque opinio: Crimen ell'e prodito
resque Corona , qui jura Coronas & Regum , adverſus ingratos patrias domeſticos Scriptores,
reponere docereque nituntur, mederi nequeo. Uſitata quoque Sclavieae nationi diverſorum
locorum , iisdem nominibus compellatio, permagnam generat confuſionem. Relicto enim re
turn locorumque examine, lecto nomine , ſubito ex lubitu,' loco uni qumvis applicantur,
quie nihilominus alterius agnominis loci ſunt. Recentiſiimè de Lupoglav, eram conſultus.
Eſt hujus nominis locus in Comitatu Varaſdinenſi monaſterio Paulinorum clarus; eſt ad lva~
nichium EppiZagrabienſis &que pagus. Quare documentum illud de Lupoglav , prout cui
vis occurrit, interpretandum Volebant. Conſultus ego ,cum vidiſi'em in inſtrumento eXprimi:
Lupoglav in Regno nq/iro G-aatitz , arcemque eXprimi , «quorum neutrum , Sclavonicis Lu
Poglav conveniret; ideo repoſui: Lupaglav de quo qua-rebatur, Petri Olim Iſrufflclzfuifflè
arcem,Comitis Kliſi'ae, in Regno Croatia fitam ,vicinamque Kliſiie, uia Petrua Kruſiich in
binis litteris habet: ex Lupoglavo die a’, Decembris ¡530. ComesCffii ¿3’ Lupºglavo cum
Ómnibus. Generalis item appellatio, particulari identidem a'pplicatur,utres Slavorum , Scla
vorumque a Scriptoribus perſªspe confuſaz ſlnt. Quidam quzevis ab orbe condito fic ſtetifi'e cre
dunt, ut hac aut illa fuêre mªte, aut quod acerbius, ut putant ipſi. Utinam debilitates no*
flras agnoſeeremus ,arbitrarenturque mguli homines, humani niI a ſe aliennm ell'e, refrige
ſceret multorum audacia , ui errores tuentur, utilitatisque cauſa veritatem negligunt , &
perſequuntur , opinionqm uarum ſummá inju-ſtitiá, & damno , mancipia. Hasc admonenda.
' exiſtimavi, tum futurorum Scriptorum hiſtoriae-noſtrae gratiá; cum etiam quod in his meis
commentariis ,occurrent fors quaepiam, quee‘ prejudicatis opinionibus, placere vix poterunt. ›
Ego ſanandis vulneribua,pro virIbus intentus , in przſentí inſtituto dilucidandorum Sªcra: Cod
rohae; Apoſtolicorum ue Regum noſtrorum juribus, explicare plurima debui , adeoque de
fontibus cauſisque co uſionum,erroribus etim, XquivocationibuSque Scriptorum , admone~
re reflectereque Lectores. v v

PERIODUS [V
Dalmatiae, Croatia' , Sclavoní’az, ſub Regibus Hungaria: Auſtriacis.
FERDINANDUS I.
S. I.
Relata Ferdinand¡ legitima S. Corona Przetenſione : Dalmatia, Ctoatizeque potiorel
memoria ad annum uſque 1606. ſummariè recenſentur. v
'1.¿STEPHANUS Wòrbecius _Ñ teſte Ifihvanffio lib. 4.. pag. 33. vir eloguens, ſèdfactz‘ofizr,
CliensqueJoannis Zapolya Comitis Scepuſienſis Regnumque Jam pridem_ affectantis,
fcicns ambitioni Joannis, haud parum obſtitura pacta illa,cum Friderico, Maximiliano item
armo I4q¡.innita , habenasque privatis, cumprimis vero potentioribus aV‘ladislao Regeper
miſi'as ell‘e , Anno 1505. in celebrata in Campo Rakoſs general¡ Congre atione procuravit con
juratam 'fidem pag. 306. relatan]. Illi praetcr Cardinalem Thomam, alatinum item Emeri
CUm Peren,pluresque alios,Greg0rius de Frangepanibu¡ Colocenſis Archie iſc.Geor iusVa
radienſis , Sigiſmundm Thurzo Tranſilvanienſis, Franciſcus Ep.-Ïaurinenſia,&icolaua eCſaak
Cbanadienfis , Nicolaus de BathorVaczienſis , Stephanus NitrienſisEpiſcopi, &Joannes Orſzág
electus Sirmienſis ſubſeripſerunt, in campo Rakos XV. die con regatianis ( hoc eſt die 13. O~
ctobris) ut ajunt nO/troe generalis, Anno 1505. Mortuo V adislao, adverſus Ludovicum
Regem,ea fuêre Wórbeczii molimina , ut proſcribi plane cum oportuerit teſte art. 26. anni
1526. Quo anno quia Ludovicus ad Mohacs occubuiſi'et, DEO ſoli in omni adoratione, re
]inquendum judicium , an non culpa ambientiurn?aut in pmnam neglectae per Status Regni
Reipublicaª, caſuu ille evenerit? ambitio,avaritia,propriorumque commodorum ſtudia, quam
huecos reddidifl‘ent Zapollianos Clientes, vel inde metiri eſt , quod Coronam ambiverint, de
mediis autem nil ſoliciti, non ſolum curam de his neglexerunt. ſed adverſus ſe Ferdinando
ªvireI przbuerunt , anno 152 1. ( ut pag. 314..) ceſi'aeidem Dalmatia Croatiaque in hereditªtem.
~ \
Si
 Sclav. Goa!. Dºlmen/¿5 Regzbu: Hangar-ice Auflré'acz's 319
Si fors pacta illa cum Maximiliano innita, reflringere ad Dnlmatiam Croatiamque niteban
tur, ªut turn procuranda fuerat prmtenſionum Ferdinandí reliquarum ceflio ; aut partes illª,
Sªcra.- Corona fervandze fuerant, ne fortior reddatur Ferdinandus , utve fècuturªe ¡locomo
dationi ſerventur. Verum rectijuſtique omniª, paffio tyrannus eſt, nec providere nec praªví.
derª valens; hinc ſucceflivis pactis , poſt deſtructum ruinatumque Hungaria-Regnum ,hindi
' illud oportuit , dum Tranſilvanía,pars item Hungariw , Zªpolio ceflit; para reliqua Hunga
riw, ſumma Sacrª: Corona felicitate Ferdinando. Profectò futururn credo neminem, qui-an
ni!505. tumultum melius qu‘am conventum in Campo Rakos , nequaquam omnium , ªt po
tentiorum; validiorem majorimzue juſtitiª eſi'e cenſeat, publieis federibus illis, que cum Fri.
derico Maximilianoque pro ca u defectus , fuêre ſtabilita. Si privatis ex lubitu ludere cum faſ
fionibus perpetuis , leges vetant, actoratu plane , vita Comitecontrahentium, eos privando , ne~
ſcio an in cauſa Reipublicaª ſalutisque ejus ,ex lubitu , publicis foederibul acta , ſeponi valeant.
Sane ex \cederibus memoratis ,legitima fuit Ferdinandi ſuceefiio Corona: ue praetenſio. Ae
ceflit huic, cum Anna Ludovici ſorore conjugium. Hoc jure Sigiſmun us olim Regnum
Hungªriw fuerat confecutus. Albertus ſimiliter. Ut prwccdentibus his eXemplis, eò minu
legitima Ferdinand¡ ſucceflio, rejíci per Zapolyt electionem otuerit, quod Ferdínando pet
' ſubmiſi'os ex Hungaria Orªtores, Dalmatia, Croatiaque, ut iareditas ad protegendum tª
nendumque reſignate fuerint; ipfeque vivo Ludovico in dominio illarum extiterit; ªd ue
memorata fmdera ,facto Hungariw, {5’ Ludºvici Regis, uſüroborata ut dicimus extitermt.
Potro Croatiam Dalmatíªm ue Saerae Coronª: membrum eſi'e, negªndum ab aliquo haud ar
bitror; proinde dum vivente udovico, orantibus CoronmſStatibus , in jun C1 ientellamque par
te ab una tradita, a Ferdinando autem aeceptata fuit Dalmatia Croatiaque,juſtitiªe amam de—
terminet , num Zapab/a Joanne: , jure legitiméque electusfuerit 'I At \_i pmmiſi'a quaevis FX.
dinando defuiſi'e opinemur ,rªtioſtatus,ſàlutis ueReipublicae noſtrz, Ferdinandum Zapo
lio anteferendum exigebat. Poſt occupatum a 'lïurcis Sirmium , ceſum Regem Ludovicum,
potioribusque Corona;- optimªtïbus ; in ªerarii militiazque defectp , oanne de Zapolya ad re
ſiflendum Turcis impare, impotente autem ad reponendam veteri ecori Hungariam , Turcil -
via permittenda non fuerat ad deſtruendam Hungariam , quod eo velocius eXLcuti funk, dum
ſuperſtites a Mohacſiana clade Coronª ſubjecti,ſeſe mutuo perfequebantur ,de Regis pez/b—
na contendentes ex credita potentia; de Regno autem,.hujusque ſalute hi1 ſpliciti. Ignorar-e
non poterant ªb experientia,Turcis, pro pra-tipuo inſtrumento evertendorum potentiſſimo
rum Regnorum , diſcordiam Regnieolarum effe, atque hanc oecultis artibus ſereremaſcentem
augere: Sopitam excitare, afi'olere. Hªc arte Conſtantinopolim occupàrunt, Bulgariam, Ser
viam, Boſniam ínvaſas retinuerunt. Quin Sirmii occupatio, Ludoviei Regis caſus, diſcordiil
intra Ludovicum Regem &joannem Zapolja , qui Turcam in Regem ſolicitabat, a cozvip &
pmflantiſiimis viris adſeribitur. In ejusmodi eircumſtantiis , ſi falutis Reipublicw cura fuiſi'et,
diſcordiae augendaffirmandaeque non erant,duorum Regum electione, qui invicem pugnau
do , Regnum ipſum deſtruebªnt. Ferdinando frater erat, & quidem Carolus V. Unus in tan~
tia Reipublicae cladibus fuerat, qui mederi poterat. .Ut Ratio Status Reipubliccz-non ſolum
eligendum ſuaſerit, at plane orandum. Ob neglectum in his Regni circumſtantiis Ferdinan
dum, quísquis ſubſecutos effectus meditari voluerit, non ſolum Werbòczianam Pactionem
damnare debebit; verum deteſtari potentías miſerorum affectuum; eoneludereque: cun-¡prio
n quaevis, ex defecto bonarum utiliumque privatis & Reipublicaz ſtudiorum, Philoſophia
cum primis moralisignorantia , ortum habuerint, optandumcontendendumque efl'e , utad im~
pediendes ejusmodi caſus, ab eXemplo Reipublica.- olim Romana, Chriſti item inſtítuto,bona2
utilesque litterae, ad ſalutem aªtemam conſequendam ª ſingulic , felicitatemque Reipublicaª,
pro metaphyſicisillis Scholaſticorum argutiis, & parologiſmís, ad vota articuli 7o.anni x723.
in ſcholis noſtris ſubſtituªntur à floreant. Sªlvator noſter, Veritas ipſa quarvis ex veris prin
eipiis docuit , argutiis tumentes Phªriſeon Saduceosque, confudit damnavitque. N'eque Sy
nagoga. vetus, per Phariſeorum argutias ſervatª eſtÑat Hinata. Miſeret me! dum audio,
vel in propofitis Theſibus lego: Divinªm fidem perituram, rejectis ſepoſitisque Scholaſtico
turn argutiis. Scholaſticª quo faculo prodiít, notum eſt eruditiI, DiYina attamen Chriſtizma
que fides , cum Scholaſticis enªta non eſt. Argutum illud dictum erztisficut Dii , peceati o
riginalis fons eſt: Ex Phªriſaeorum ſubtilitatibus,odium in Chríſtum natum eſt; Veritatis li
ctor, ſubtilitas eſt : ipſaeque DEI leges,per ªrgutas expoſitiones & probabiliſmos , ad arbitri
um hominum ceciderunt. Sed quibusvis cªrtel-¡s omiſiis (dim de his copiosè acoªevis fcriptum
haberetur)ad Dalmatiae Croatia-q ue memorias revertamur.
II. Pag. 314. retulimus , Croatiam Ferdinªndo , ::Ludovico Rege atque Hungªris per
ſubmiſi'os Oratones ceſi'am traditamque fuifi'e. An portò occaſiom illa, e¡ Dalmatiae paro,
. l º º ºº quam
Hſi/Zor. Balthaflzris Kergelzch. ‘
 33° Noticia: Praümmares Pannania! VeterisPeriadus 1V.
quam Reges Hungariªn obtínebant, Ferdinando ? aut Romano Ponfificiobtïgerit? dubium eſt.
Hoc dubium ex Dalmatiae Croatiwque varia conſideratione profluere, certum eſt. Venetae
-enim qumvis , qua: ſub eorum non erant poſi'eſſorio, Croatiam volunt ; Roman¡ Pontifices , -
Dalmatiae nomine quaevis accípíunt. Noſtri Scriptores ex lubitu , modo Croatíam ,modo Dal
mªtiam appellitant. Interim Clzffàm , Lupoglavo( ex exhibendiª inferius epiſtolís demonſtra
tur ) A uranam Caſlelnovo &0. Ferdinando paruiſi'e , ex Chronic-0 Turcico dedueimus , ubí: ~
-4
¡5-40, Cq/Zellum novum uad HÏſPani G’ Germanz' milites tenebant; cºnniventibus Vane,
tis,, a Turcis receptum g direptum ç/Z,incolis &militibus de more, gladto occi/is. Ferdi
nªndus illico, atque ſibí cefl'am ab Hungaris accepít Croatiam ,hujus praſidígGermanisjm
plevit militíbus , habem quoque Híſpanorum auxilia, Itaque dum 1540. ex Caflelnovo eje
cti German¡ Híſpaníque ſunt milites,íl]ud,Ferdinando pªruiíſe,conſequitur. Anvetò Croa
tíae 'Z aut Dalmatíae ſub. nomenclatura ſcribi debeat ? \ion diſputo. Ego loca illa in Dalmatía
confidero, adeoque in incoata Auſtriacï dominatus, Período, pro ſervando jure, de Dalmª
tia. poque Ferdinando obtigiſi'e deducitur. Sane Píus II. ut p. 274.. exaggerat de Venetis:
.Dajmatiam ex magna¿arte tenent, adeoque in univerſae Dalmatíaa poſi'eſi'orio non fuêre.
Para illa, quam Reges ungariªe habuerunt, nec a Mathía Rege; nec Vladislao,ªut Ludo
vico II. Venetis reſignata fuiſſe, recenſetur a quºpiam. Itaque ad Ferdinªndum Regem fuc
rat devoluta. Profectò fi Ferdinandus, occaſione ceflionïs ſibi \actas ab Hungaris, in Dalmª
tiª confecutus nil fuerat; qualiter armo 1521. Pax inter FerdinaudumArchiducem& Venetos
(,ut ex Heutcri l. 8,c. I I.n0taret Joſ. Pichler) flabilirí pòtuithualiter in Caſlelnovo , Vene
tïs conniventibus, German¡ milites à Turcís occídi,caſtellumque diripi &recipi abíísdem po
tuit? ACCedit _ceſſas Ferdinando partes il]as,a Venetís ndverſus Turcas nec tutatas, nec de—
fenſas 'fuiſi'e , dum ut pag. 315. Thomªs Níger, retulit de proflígatís ad Clifl'am Turcis , auſPi
ciis Es’ ope Sanctç'fflmz. Quín : ªut Venetae , Dalmatª:: tum per Turcas preſſos , nequaquam ut
fibi fubjectos habuêre, at ut ſibi conjunctos acaſſociatos, quibus conſulere' non obligarentur in
evident¡ periculo Proprío, antequam rebus fuis domeſticis proſpícerent; ªut Spalatenfes, què
. aVenetïs derelícti , ad Ferdíqandum reddiverínt, eumque pro veteri jure, Regem Domínum*
que ſuum agnoverint. Enímvero in Tabullario monumentorum Regni Sclav. Zagr. Epiſt.
Faſcic. 8. Andrea Whalyevich \cripta Spalato ſequens eſt: figillum extitifl'e apparet,nunc
non adeſt. Títulus : Magnifico ac Generoſ?) Domino , Dno Johanni Catzyaner Capitaneª
de Labaco a’¡gn¿'fflm0,,eo abſènte, fitº Vicegerenti, tanyuam Domino nQ/Zro demur. .1-- .
,, Mªgfice ac Generoſe Dne,Dne miObſdſiime. Nuper in hofpitío Dni Nicola¡ Juriſſytb,
,, dum iſthic eram , me praªſentaveram Vra: Mgficentíªs, Nunc autem Rflimo Agríenſi mitto
,, certas litteras , quaseadem ob fui ªmícítiam, & propter fervítía mea dignetur quamprímúm
,, uſque Víennam dirigen. Ex Viennª autem fort pervenient Poſoníum. Pmterea quía ea
, ‘dem ç/Z ſízpremus potentç'fflïrllus, in his; in íispartibus Regia Maia/latis Capitane
,, us; me denigue cogitfidelitas , uam teneorſèrvare Regia Majç/Zati, etſi non fum offi
,, cía]ïs,viſum fuít mlhinªe Mag tiªs ſcríbere, quod arx Clíflïenſis in ultimo agit periculo.
,, Thurcae in dies & horas exſpectªntur, qui eªm obſidebunt, & arx male proviſa eſt prefer
,, tím hominibus. D. autem Petras Kruſiich puto ívít ad Regiam Mattem. Et in abſentiª,
,, ſua Vereor, ne quid mal¡ accidàt, ſ¡ eadem non providebit. V. Mfceam felieiflime valere cu
,, pio,cui me, & mea obſe uia Cºmmªndo. Ex Spalato die 22. lT’Iartii 153!. V. sz‘ïiz
,, ſervitor Andreas fijyhjleyych. ,, Verbª illa : tanquam Dºmino no/Zro dentur, Item in
epiſtolaº: tenoribus ſubducta ,dum Spªlªto ſcribuntur, ſervato a Venetis in Spalatenſel domi~
nio, fªvere nequeunt. Pertinet huc Luca: Spicinich ,ſequens epiſtola:
Sigilli índicía ſunt. Titulos Maíniſico acſtrenuo Dno, D. Jah. Chozjnner, SSmi Re
is Romanorum Primogenz'ti F. Bo :mie &0. nec non Capitanea Laibacenfis ò’c. digfizo,
gnc ac Ñlajori meoſèmper Obsdmo.
,, Magfico T. Clmo, Signore mío, Patrno obſdmo. Humil. commendatione ante ſta.
,,\ Her¡ a tre ſu alle quatro del preſente Meſe , del uno mio amíco egentilÍzomo da ójva atrO;
Ñ mi furno mandato certelettere. Le qual quando mi gíonſero , trova¡ le Choalígate de V. S.
,, inſieme con quelle. E vºlcado taglíar il Spago, overo legamo delle mie , inadvertenter tag
,, lai , e queſte
,, cognoſcer ſiªl preſenteaVÑS. però hoc,
Sígillo, qual non moſſonon
, netochando
tochato. altre. EtVS.
Per hoc quod verum
Come fit , V. S. ,potr'a
grªtioſiflima pre
,, go quella , non vogli havere per male; perche pex níſi'uno manchamento,ne malicia , ta] co.
,, ſa ‘e flatta fattª , mà per ignorancia , è non altramente. E per piü chiareza,mando &le mie
,, aV.S. qual potrà veder, quello mi vien ſcritto. Jo non ſo,deche importancia fiano :mà quan.
,, do mi aveſi'ero ſcrítto, che per fante; apoſta le ªvcffi mandato certªmente, per la \in-vid¡
,, qual porto a V. S. Quªl intenderàil tenor de efl'e. Alla qual humilmente mi do, dz racom
»man
 Sclav. Crean DalmatJizb Regibus-Hungarice Azçflriacis.; '331
,, mando. Quae diu & ſeliciflim‘e valeat. Datum Flumine die ?Menſis Aprilis ¡53 1. 15;
,, V. S. Deditiflimo Servitor LucaSpicinis da íervire S. V. S
Ill. Clemens VII Onupbrio teſte 1523. Papale Solium adeptus,cum Venetis eonjunctiſ
fimus, Caroli V. otentiam in Italia formidoloſam habuit. Ergò acculta cum Venetis , (ut
Onuphr. ) IB’ Gal is Ducibus canſilia inire capit, ut Cwſàrem Mediolana - - - exueret.
um mala ? cºgitatus motusque hi, Clementi attulerunt, meum deſcribere nºn-¿fi, videri ue
poteſt Onuphrius. Fratri Carola adfuit Ferdinandus ( contra quem teſte Iſthª‘r, 1_ 9, p, 36, (il-’ªa
pa & Venetªml , cumjoanne Zapolja ſmdus inniverant) cum tribus legionibus Germªnºrum , 8¡
cum Duce Georgia Fran/,bergid Demum Caroli V. Bononiw coronatio , pactaque Bºnºniens
fia ſunt ſecuta. lntra Gallum & Cwſarem, credibilius 1529. ex cujus legibus, inquit OnuÏ
phrius: exceffire Galli ò’ Veneti Ómnibus Appuliae appidis. Inter Papam quoque &Cª-ª.
ſarem ea zeſtate renovata eſt amicitia, narratisque cateris, concludit Onuphrius: Demum in
Germaniam pace cum Venetisfacta, contra Turcasprafectus e/Z, exercitu. ItalÍCO . .
adverſtts Florentina.? mzffa. ' Fºcdus hoc Sanctiffimum dictum fuifi'e lego , ob Religiºnem Ca;
tholícam, ſi o us ſuerit,Iarmis
cum Clementeïºa tutandam. Volunt
a", Rege Rom.Ferdinando, foedus
& Italiae aliud anno 1-532.
Statibuspercctuſi'um dieItaliae
,- ad 24. Februarii¡
deſenſms
nem. I~Ieuterus . 10.0. 9. apud fatu‘m Pichler teflatur: Venetus his pactisnonaceeſl‘êresyHciªª
rum confideratione , deſectu pactorum, ſoederumque répetitorum , conſtituere *nil valeo,
que conſtituo live de ceſl‘a Venetis Dalmatia, marique Adriatico, five de caºteris. Combinª.
tione attamen memoratarum rerum, me affequi nequire confiteor: ſi ſmdera illa in favorem
ſuêre Serenifiima- R eipublicaª , fique illis,Dalmatiam , marisqueAdriatici dominium conſeque
bantur , eccur pactis illis non acceſi‘erint? Quid erat inire foedus cum Ferdinand0,ad ltalias
defenſionem , fi in Dalmatia nil juris habuit.? ſi poſleſl‘or nullius caſtri Dalmatici fuit? Quid
anD—v .Andreas Mihaljevich ſuperióra ſcribere? qua demum ratione German¡ in Caflelnava a Tur
eis occiſi ſunt? Ferdinando ſat negotii fuit cum Zapolianis atque Turcis, ſi in Dalmatia ni).
‘tenuit, quid erat Italiae defenſionem ſpondere? Clifflzm vieinasqueibi arces , Ferdinandi fuiſ.
ſe, S ſequ vnti demonſtrabimus. Si III-Ec ſunt pacta illa, ad quie ſub Ferdinando Il. provoca
:runt Venetªe , quid iiª? qualiteritem Y pactatum fit , ex horum defectu ſcribere nequeo. Re*
'icius Advocatus ad pactorum Bononienſium Art. 3. provocavit, cautum nempe eó eſl'e: Ut
cammunesſübditi , libere è’ tutò , tam in mari,quam ò’ terra marari G’ negatiaripqfflnt,
conſequenter de commercio ªctum fuiſi'e deduceretur. Interim ' , ~
IV. Hactenus a nobis dicta ,‘firmari videntur ex doctiffimo Farlato,qui Tom. a p.454.
Clill'ae defenſionem, Petro Kruflichío, Ferdinandoque attribuit. Neque meminit Venetorum
auxilii, at unioè Romani Pontificis. Immo caſtellum a Turcis erectum in ruderibus Saloni
N’í'V'3
-\’a'
‘F
~
'P
‘D
ª" taniª, ex quo vaſtabatur a Turcis Spalatenſe territorium , nulla mencione injecta Venetorum,
_a Krufiichio oppugnatum , ex ephemerideJacobi Gaudentii recenſet, ubi caeſus in acie Kruſ
fich interiit. Clífl‘aque 1537. in poteſtatem Turcarum venit. Si Spalatum Venetorum tum
fuerat? mirum, fic negligi valuiſſe. Anno 15748. fmdus adverſus Turcas, intra Paulum lll.
lmpern t(›rem,atque Venetos ſancitum ſuerat. Triremes in Dalmatia ad claffis ſupplementum,
fingulw fingulis inſulis atque urbibus imperatªs, inſtructaªque, At Nadina a Turcis capta,
.Auraná in poteſtatem eorum redacta , ciim Camillas Ur/inus, Spalato relicto , Jadrae belli ſe
dem locá'ſſet, adverſus Andrew All/'iº ſupremi clallis ſmderatae Praeſecti voluntªtem, enatis
hinc diſcordiis , ut reſert Chi-on. Turc, Drechsleri: Clqffes Imperataris , Pantificis , Veneta \Ñ
rum canjztnc7ce, Ducum ambitiane è’ diſfrardiª difflipatatfimt. Tum referendo. 15-39. Ve.
neti cum Turca acem renavárunt ,traditis illi trecentis millibus Caranatorum, 6’ Nau
plià ac Monem aſia 'oppidis , infinibus Macedonia. Fai-latus autem ait : nemffltas Vene
tas campulit, ut àóalimana, A'auplia G’ Epidaura Pela onefi oppidis tradztzs , pacem
redimerent'.mna 1540. Hoc eodem anno conniventibus ;cutis ( utin facto Chron. ) caeſis
Germanis , a Turcis receptum direptumque eſt Caflelnaiia. \ ~
Ab armo hoc 154.0. egiſſe quidpiam Ferdinandum in Dalmatia non comperio. Utrum au
tem 300. illis coronatorum millibus, a Turca jus in Dalmatiam ceſſum fuerit Venetis, ac ab
illis emptum?dicere neſcio. Ferdinandum juri celliſl'e, aut jus ſuum in Venetos transtulill'e,
ſcriptum a nemine. Caeterum quia. amiſià Clifl‘á, qui ſu'perfuêre Przeſidiarii, Óegnam ſeſe re—
cepiſi‘ent, primum terreſtribus , turn etiam maritimis adverſus Turcas excu rſiombus clareſcere
Segnienſes inceperunt, tanto quidem magis, quod Venetis maritimaseorum exºurliones, vel
uti ſibi pmjudícioſas, periculoſasque pro ibere volentibus , Segmenſesque pro Piratis,utolim
Narentanos, aut Almiſanos prªzdicantibus,dum ip‘ſi accepta a. Venetis detrimenta, ex eorum.
hominibus Regionibusque compenſant; re , in majus ab utrinque perducta , variis quaeſtlonh
bus , commiffionibusque, ac demum belli ſub Ferdinando ll. ’geſtl, cauſa hinc ennata cſt. Quia
vetò infra in Hiſt. Eccl. Zag. eorum qua? geſta fuêre, intra. Venetos ‘, & Augſſ. Reges noſtros
’ \
oo oo a non
 .\
l
'n
., h
\

33. Notitic Preliminares Pannonia Peter-ts Periodus 1V.

Mi meminifl'emus, ut ºbeº'ſiſe prejudicioſis coacti;ideo defectum ¡llum, hic ſuplere viſum eſt,
referendo per ſummum ſincerum ue compendium, quae acta fuêre Seg-nine ad annum uſque
¡1606. Reſidua autºm , Ferdinªn .Ligue II. cum Venetis bellum , DEO miſerente, patrociniis
que hominum ſuflïragantibusſtliſt. cel. Zagr. Tomo 2. deſcribendum reſcrvamus. Itaquo
_ V. Ferdinando I. anni¡ continuo 19. gravia cum Turcis bella fuêre. Anno 154.5. etſ¡
quinquennales induciae: deinde 1568.0ctennales ſancitªe fuerint; ſubinde etiam 1575. & 1584..
confirmatw pmrogataeque. Ipſe nihilominus ha*: induciae , quovisjuſto bello pernicioſiores fué
te. Hoc tot cª tae aroes , defolatae ferro flammaque integrae Regiones, ¡ndefinita hominum- cap
Ñ tivitas ªtque rages teſtantur. ( vide Iſthvanffium , ae H. E. Zagr. P. I. T. I.) Nimirum cum
Turca juſtum tantum eXeroitum ,aut mªjora tormentª educere, per indaclas integrum non
eſi‘e exiſtimaret; leviores exºurſiones pªflim, & uaſi ex indulto ab utrinque fiebant, quibus
tamen, ut jufio bello , Provincia: deſolabªntur. ?jm-¡us l. 36.manebat inquit certa inducid
rum conditio , que ex inveterata confizetudíne , in his locz’s, minuta pra-:lia , ¿3’ extraor
dinarias excurſtones admittebat: quod ex di/èiplinà , videretur relin uerzdam @je militi~
ct bus
Muntexercendce
ab virtuti,
eret, infiiq‘aciendisyue
ni/iju/lis e las
copiis, cumju/lb occa/ionem;muralium
tormentorum que niZilapparatu,
pacis tranquilli
vis in
feñ-eretur. oc fall?) induciarum nomzne uſiſàperiores Hungari , a Mat/lia’ Regis tem
poribus, cum Turczs bellaférrere _cºnflict-emm. Sed mutato bcllandi more, cas mili
tandi leges, Germanicae copla* fila Magnopere‘ alarma/às experiebantur: und Turca
graviores armatoruni equitum imperia‘, pernicibus equisfacl’le eluderent, é’ fatigatºs
demum ex multisflexlbus* &gyns nq/irorum equos , è’ plerumgue eguites onuſtos , anni:
opprimerent. n _ _ "
‘ In hujusmodi mduczarum tàm mterpraetatione, atque uſu , Segnienſes etiam , gravia plu
ribus annis, damna. , Turcis inferre haud omiſerunt, dum Turcªs in agris, foris, & nuptiis con
tinuò , mirªque audacia &felicitªte a ediebantur. Ac rincipio Turcas tantum judaeosquo
a Segnienfibus ſpoliari \Olitos fuifl'e, lpſi Venetze non d¡ tentur. Vivente Ferdinando primo,
videtur res hwc diffimulata fuifl'e , dum neque a Venetis, neque a noſtris, majoris cujuspiam
controverfiª.- eſi'et mentio. Si accidit quidpiam, ultra lamenta,reciProcasque ut ajunt repre—
ſentationes progrefi'um hand ſit. Quin anno 1563. Ganan: in ForOJulio , ut vult Moroſyn us;
ro decidendis qua-3 ‘apace Bononienſi reſultarent eontroverſiis, qua-que poſtea fact@ effent,
Innovationibus, actum fuiſi'e. Hac occaſione, quod Ferdinandus ab anno 154.0.clªfl'em fors non
íèrváffet, de maris Adriatici dominio, Repicius, cum Chizolla difputavit, Indeciſa nihilo
minus qmeſtione relicta, Venetm opportuna Yidentes tempora , ſefe via fact¡ ac per noſtrorum
negligentiam ,in pra-tenſum antea mal-\Is Adrlatic¡ .dominium , ponere non omiſerunt. Viden
tes itaque clafl'e Regia deſtitui-Adrlatieum, negotlumgue ¡pſis futurum unicè cum Segnienfi—
bus, poſtquam Segnienſes armat¡ in Adrlatioum deſcen erent , ſuam violar¡ jurisdictionem Ve
netas dixºrunt, ſeque Turois etiam ( quibuscum per id tempus, pax , iis, intercedebat) tutatn
per Adriaticum prªeſtare debere navigationem dicebant. Ergo TurcicasJudaicasque naves ,
fecuritªtis cauſà, ſuis galeis comitari caeperunt: accuſare apud omnes Chriſtianos Príncipes
Piraticze Se ¡enſes ; periruli quod a Turcís ideo Italizimmineret admonere: denique Segui
enfes velut juſtos Piratasperſequi, cornpmhenſos ue reſt¡ ere inceperunt. Irritati ſuorum
fuppliciis Segnienſes, furorem ſuum m Inſulas eglzam , rbum è’ Pagum con verterunt,
oirca annum 1576.quó, per Hermolaum Tzepolum educta Veneta clafl'e, finas Flannatici
commercio intercepto ,in pa rtibus illis ex defecto victualium inferiprohibitorum , ingens fa
mes rerumque caritas cauſata eſt. CoactUS his Imperªtor , complanandze re¡ Sefniam miſit
Commiſi'arios, qui affixis reſti quibusdam , reflitutisque qua: rehaber¡ poterant re us navibus
que; Capitaneo dant ¡n mandatis ne Segnienſes amplíus raedatum exire: vel fecus facientee
in urbem recip¡ poſiint, Atquc hªke, prima eſt compoſitlo intra Venetos & Auſtriacos. Ex
.qua, utfacti Auſlriacorum propriz, tam maris Adriatici protectio ,quam & hujus dominíi
proprietas , Venetorum eſi‘e, ab Auſtriacis agnitum volunt. Quó armo ? hzec fuit complanatio,
quive fuerint Commiſi'ari¡ , hactenus non erui. -
Carolus Archidux, Ferdinand¡ filius , qu¡ Stiriam, Carinthiam,Camioliamque obtinue
rat , ac inſuper anno 1578. Croatia? Sclavoniaeque Pra oſitus, fiveGubernator conſtitutus fue
rat ( vidª a pag. 266. Híſt. Ecol. Zagr.)accuratè promlfl'ª ſtipendia ſolvendo , evitavit fªcile ,
ut nulla ſuperſit memoria excurſionum Segnienſium. Verum eo mortuo die IO.Jul¡i anni
15cc. Segnienſibus per plures annos fiípendia negabªntur ideo: quod Archiducales Gucci¡ ,
Pmfidiariorum ſolutionem ad lmperatorem quà Hungariae Croªtiªeque Re em: Imperato
ris vero Miniſtri, ad Archiducem velut Provinciarum ſuarum antemurale rejicerent. Eve-nit
praeterea Rudolpho Imperator¡ cum Amuratlze bellum ( de quo Hiſt. Eccl. Zagr. a pag. ;79.3
ª¡

‘\

_______ * *1,
 ' Sclav. Craat. Dalmatfizò Reg-ibas Hungariae Au/Zriacis. “333
Clemens ue VIII.cunctos Chriſtianos Príncipes ad illud commovere conabatur. Cbm Romª
occulgontifex
fet: an ae Klg'ffae, quin etiam
're maturiu¡ Crojar,Sc0dr0e,
expenſa {5’ Caflelnovi
, cum hoc, veluti projectum
pignore Venetis Pontifici
tradendo l'actum
,eosdem eſ. '
ad ideª
nunciandum Turcaz bellum induci poſi'e confideret: Franciſcum Allegretum Nobilem Ragu—
finum mifit, qui diffimulato nomine habituque , ea loca, confiliique illius pofiibilit'atem oculis
exploraret: Totumque hoc negotium cum Minutio,qui \ibi prius a ſecretis, receni Archiepi—
ſcopnsjadertinus ſuerat renunciatus, ita occultè agebat, ut rem à Caeſareis penetrar¡ prorſue
nollet. Quia tamen Dalmatarum plures lmperatorum fludioíi, Roma- agebant, eaque res
omnium jam ſermonibus celebraretur, fieri non potuit, quin ejus conſilii fama ad Caeſarem
penetraret. Bertacius Eques Rodius occupationem Cijffir, velut rem ſªctu facillimam con#
tinuò,jamque ita 'opormnè ªpud L’linutium urgebat, ut ab eoaſperius rejiceretur. At illead
Noradium Czſaris Leàatum extemplò ſe conferens, conſilium occuPandae Clifl'ae a Minutio
Venetis fiudente , impediri efl'atus; ut ab eodem , ad Imperatorem continuó mitteretur,etiecit.
Ubi ultro demonflrata rei poſiibilitate,ad conficiendum negotium mi'fl‘us anno 1596,(,lifl‘am
etiam feliciter occupavit, Occupatam aCaeſareis Cliſſam ,eo iniquiore’a‘nimo tulerunt Vene
ti; quod metuerent: ‘ne Oxſare ſua illic coniinia dilatante, ditionie fur vicinª urbes, Vetua
Ungariaª Regum Imperium reſpicerent , quemadmodum in Spalatenſibus ſe non nulla indicia
jam turn depróehendiſſejpſi eonfitentur. Itaque Benedictum Moro cum EXekcitu Spalatum
continuo
lio adefl'e;ſubmiſerunt. Qui, quidem
ſed ne commeatu ciim Clifi'a ſubinde aejus
, Klifl'enſes, Turcis repeteretur
ínopïà , non modo‘nobis
max-¡me preiiſiusjuvare auxi
voluit; fic,
'ut demum noſtri,clade accepta, Cliíi'amTurcis mox remittere coacti fuerint. Res htc, tnm
.apud Imperatorem , cum ªpud Segnienſes, prüſertim quod plerique illie perierint , odium Ve
netis conflavit. quod eos Turcis potius,quàm nobis Chriſtianis fludere , palam efl'e dicerent;
cum Minutius reipſa etiam confiteatur; mªlle Venetos Turcis, quam Croatici nominis pree
fidiariis advicinari.
Itaque partim ‘odio , partim neceſiitate incitati Segnienſes , multas denuo in Veneta di~
tione erdasag‘unt. Veneti Vero,Anno 1597. miſib .Almoto Tiepolo, non modo commerci
um omni 'ſinus Flannatici ore, Veteri conſilio intercipiunt; ſed & eXpugnato Carlobaga( cu
' jus pr'aeſidiarii
taneo poſtrema-
reſti affigunt. depfledationis
Tiepolo confortesJoanne-s
mortuo, ſucceſſit extiterint)eos ‘ſimul
Bſiembus, qui,omnes unacontinuatam
preter cum Capi—
\commercii oecluſionem ann0'1508.1VovzſiFi-angepanae ditionis oppidum expugnavit. Ultro
non progreſſus,ne bello ardente intra Rudolphumòz Amurathem. Veneti accuſari apud Chri
flianos valeant. .Anno I 599.1²erdinandue ArchidUXGraecii e tutella eXcedens , prqimpetran- _
da commercii reflitu tio‘ne Joſè-[21mm Rabatta Venetiao eXmiſit. Confideratïs Veneti preci
bus, neceſiitateque intercepri a ‘ſe commercii, a Ferdinando exigunt: Ut qui Segniae eſi'ent
Pmſidiarii, in remotiora Continentis loca transferantur;›Segnia vero Germano diſciplínato
militeimpraeſidiaretur. Tum ut -exaéte ſtipendia illis Ferdinandus perſolvat, ut fic* ab Omni
depraedatione ſecuri eſſe valea‘nk'. Haze Ferdinando diſplicuêre , tumob leges przſcriptasmum
ob ¿erarii ſui deifictum,, dum Segnia e numero ſuarum Pro'vinciarum non efl'et. Hinc re ſeg
nius acta,Beml›us Segnienlium naves díiigentiſiimè perſe'quitur. Accidit : ut 17. eorum 'na
vcs, quas ille ad Roſgovizzjt prupe Ó'I'benimm Ïcnpulum compulerat, exorta ſubinde tem
peſtate , teneb’rarum beneficio , Per mediam ,ejm elafl'em elaberentur, ideo Veneti Nicola m
Donatum eidem fiiffecêre. Sed cum N icolaus illico proiiciſcinon poÍTet, ea cura interim Ju
ſtiniano rommiſi'a, isquº ‘17.Se ienſium in inſula Tavernici prope Tragurium Compra-hen
ſoa ,ſuſpen‘diò omnes affecit. on‘ muito poſt Donatus, ut ſuſcepti muneris partes adimple
rec, omne-m finus Flanatici oram diligenter inſpicit, utve exitum Segnieniium navibus impdſi
flerum prohiberet, duo praefidia erigit,unum ad Inſulam Vegliam ,ubi Domine-ns modico in
tervallo difierminatur, idque PraſtdiumSMarci appellavit, alterum verſus Glubam. Tun¡
expugnat Lovranam , diciturq‘ue a Venetis ultro fuifi‘e progreſſurus, nifioppugnataª fub idem
hoc tempus a Turcis Caniſze rationem habuiſi‘et. Segnienſes marítimas exºurſiones fibiimpe—
diri cernentes, Iſtriam invadunt , territaque nequid uam .Albona ›, Fianonam diripiunt &in
cendunt. Erant ultro progreſi'uri , niſi .Franciſtuzff vii'ornarus ‘eorundem conatus terreſ’cribuo
Venetorum copiis elufifl‘et. Jlú’inutius jadertinusA'rchiopiſ. varia componendae hujus contro
verſiae media proponit. llle, ut rem cum Segnienfi Epiſco o conferatjubet, 'Collatis confiliis,
'decretoquezut moderniPraªſidiai-ií ab eXteris C'hriſtianis rincipibus in ſuam militiam coo
ptentur, Segnia vero Germanico praeiidio muniatur; Epiſcbpus Segnienfis FerdinandumGrE
cii convenir. Ferdinandus ad amicam-compoiitionem proclivis, Epiſcopum 'ad Imperªtorem,
velut ad quem ſupremo jure confinia Croatiag,qua Hungariae Regem , adeoque etiam Segnia
pertineat, mittit. Sed ¡lle Rudolphum Chymicis exercitationibus occupatum, conveniendifa
i
Hſtor. BaltÏraſàri-f Kcrqſglich. P PPP cul»
 '334- Non’tic Preliminares Pannonia Veteris Periodue 1 V.
cultatem obtínere non va]ens,a Miniſtrísv nuda tantum verba dum reportáſi'et, Venetí Dona
to , Philippum Paſè/zalicum ſufficíunt. Hic erecto, Pro ſecurítat* illuc ſaepíus ſeſe recipien
cium naviurñ, in inſulª Ob ara? prªeſidío; Ledenicza, Moſèhenicza, Terſàtzy è’ Belaj
caſtella diripít & íncendít. um demum folicitatus parte ex una tot inſontíum populorum
lachrymoſis quasrellíl: Pªrte ex alía Pontificis alíorumque Princípum Chriſtíauorum offi
ciis interpellªtus Rudolphul , ad rem cum Venetis complanandam Ferdinando Axchiducí ple—
nªm attribuít poteſtatem.
Ferdinandus Commiſi'aríum miſit Joſeplzum Rabatta oum mandatis: 1. Ut pmcípuoe
ªuthores adhuc fªctarum depraedatíonum puníªt. a. Exules omne¡ profugosque Venetí no
minis homincs ,Segnà omnïque finus Flanªtíci ora eXpellat. 3. Praſidiarios omnes Segníen
Yes; quin & eos ex incolís ,qui ad piratícam magís proní vidercntur , in mediterranea Croatia:
‘loca transferªt,nec niſi IOO. èquíetíoribus Croatïci nominísPrXfidiaI-ios, cum aliis Ioo.Ger~
manisimpóſterum exactèſolvendís, Segníaz relínquat. Denique 4,. Armatis etiam contraTure
cas navibus prodire.,non niſi eXpra-fl'a Generalís Croatiª? confiniorum facultate, lícítum forª
declaret. Rabatta aſſumpto ad lªtus ſufficíentl :rmªtorum praeſidío , Flumen veniſ:: cum
Cornaro ut terreſtres in lſtria hóſtilitates ſuſpendªntur eonvenit: Eppum Segníenſem ad Pa
ſchalicum ſolïtis humanitatis officiiª, nomine ſuo proſequendum míttït, petit ue ab eo diſponi
ne coryphazi medio tempore ad Turca¡ profugere poffint , fimul navem LícZinicen/èm qúam
Sardellis plenam Segníenſes interceperªnt, continuo reſtítui curat; immo 4.. quos Paſchalícus
petebat exules Venetos, ancipiti facto, ac ªdverſus inſtructíonem Venetïs tradi jubet. Rogat
practerea a Paſcah'co mittendum teſtem Cªſtígandorum Segníam , ubi mandaveratſuum ªdven
tum‘ tam a Pmfidiarïísctuam & incolis pacatè exſpectari.
Segníenſes vauum cum efl'e terrorem , principio credentes, magnopere non commoveban
tur, ¡Poſtea tamen ut putabatur Capítanei Danielis Barba, hominis Rªbattez inimicï,prae~
disque maniſeſtè ¡Mpliciti, confilio; non exſpectato Rabattae adventu ,complures aufugerunt.
Rabªtta porro mox utad urbcm appulit, portas claudí: arma a cunctis deponi : coryphaeos
fe uïtro praeſentarijubet. Bíduo poſtzcum ſingíllatím ab omnibus queréret, an dehinc Prin
cípi ſuo quiet‘e ſervire velint ?flſiartznum Pqffidaruz Comítem,& Marcum‘MaI-lcetz’clz Lª
denieerſem Vaivodam, ſuſ endi Jubet,Ge0rg1um !Waſtarda Ragufinum ſe acríter defendem
tem , Germani confecêre. ï’ronunciat deinde,veníae l_ocum fore: ſi quos pederit coryphaeos,
ipſi tradiderínt; 'obtinetque eª arte Morettum cum elus ſocío. Ducebantur ad ſuPpliCium no
minati , & VIc'Ïor Barbarus miíï'us a Paſcalico Segniam appellit, Huíc Rªbªtta prolíxè enmar
rat, quae in obſequium ſererſiſi‘. Reípublicae. feciſi'et, intendatque impòſterum. Verum Barba
rus quo fcrventius Rabatca: obſervat ſtud¡um_, eò ſe minu¡ contentum exhibet , novasque for
mat prrtenſioncs , ut dcmum indignatus eídem fit Rabatta , utpote qui ſuum procedendi m0
dum ,effuſè celebrar¡ Venetíís, a Rqffla, qui Caeſarís illíc negotíª procurabat. didicerat. Pla—
óªudus muneribue, medio Epiſcopiſui erat Segnienſibus Barbarus, anon urgenda ſingulorum
Segnienſium effuſione ſanguinísſi l’harmaco hoc utiliter adhib¡to,quidnm proſcríptí ſunt,quï
dam verò perpetuo damnati exilíq. Alíís quo lubet ſetransferegdí, im eratuçp. Oppoſuit hi¡
femet . Daniel Barbo Cªpitaneus Urbis: quod deſolatis confiníís, ducen Drum ab ezmlibu¡ Se*
niam Turcorum occaſio , periculumque foret, fed eXCedere juſl'u¡ , Graecium max conceffih
ÉXSegnienſibus yerò prope zoo. ſpontè ſolum verterunt, poſt folennem Miffam accepta ab
Eppo benedictione, ad vicina-caflellª Ortoclzacz, Brinje , Berlogh &cz commigrªntes. Á
1 Rabatta poſtquam ª ſe plene Venetis fatisſactum vídiſi'et, ad conventionïs puncta eſcen—
dit. Petíit erecta nuPer a Donato prªeſidía. duo demoliri; fed nega'ntp Paſcalico eam ſibi efl'*
poteſtatem ,afferenfequez ſufficcre ad Commercii libertatem, ſi Auflríacorum naves (quaz ta.
men armataª non cffent) liber‘e & fine‘ perveſtígatioñe 'tranſire permíttantur a Venetis, ſubito
afi'enſus cſt. Immo cum Hogareſ: Paſcalieus, ut: nulla armata ( etiam cum indultu Generalis
Confinïprum Croatíag) nªvís ªdverſus Turcam procedere poſſit; Rabatta (non Obſtante eo quod '
Rudolpbo bellum fuerit cum Turca)adverſus habita inſtructionís puncta , ab eo quoque re
ècffit. Itaque Rabatta , ad;RJHBVÏS in Obſequíum Serenífl'. Reïpublíca: propendente, demum his
condítícnibus conventum : .ſ. .Ne ò‘egnienſibus ultra Carlobagumªnavigare .- 2. -Nequc
in ullamReipublicae terram aut Infizlam, deſóendere liceat. 3. Inermibus Au/Zriacis na
1-ibus, liberumſit quo veZint navigare , ita ut 4. In creé-?is per Donatumpraeſidiis, non vi
ſitentur. 5. Exules Veneri, ó‘egnzam, ne ue in alias terrasrecipiantur. o'. Ut Segnien
[es jam antea a ijzzblica proſcriptiſt znfuturum etiam ,in [ha jurisdiéïiane per Rem—
pulzlicamfuerint eprazhenſi ,per cam , ex lubltu puniri poffint. Hazc efl illa celebrís me
morandaqueRabattaE cumPaſcalico conventio,quªmVeneti pro modullo fundªmentoque ſerVa
ri volunt. Haec, & ſub Ferdinando II. facta, caufa plurium Diaetalium articulorum, ne per
- extra
4
 Solar. C'roat. Dalmat. flb Regibus Ihngctaria Au/Zriacis. 335
extraneo¡ , in prmjudicium Regni , negotia Sacra Corona? tractentur. Haze in veritate, \unª
radix & fundamentum , quarumvis pratenſionum Sereniſii Reipublicaa , tam in mari Adriati
co , quam & lnſulis , atque Dalmatia. Quin puniendos ex lubitu Segnienſes a Venetis permit
teudo, Segniam ipſam _juris eorum efl'e, Rabattam ſubſcripſifl'e argui poteſt. ,
Vidit iſta Grzecii Ferdinandua , hinc eflò,litte’rarum Rabatta: fide deceptlls principíó, grª
ta ſibi quªevis efl'e, ſic monſtravcrit, ut Capitaneatum plane Segnienſem , poſt amotum Bai'
l›0 , Rabattw contulerit , poſtquam tamen conventionis conditiones vidiffet; poſtquam advºrſu¡
puncta datae inſtructionis , Rabattam egiſi'e notorium erat; poſtquam item claruiſſet :Veneto
(ut illi quidem dicunt) in premium adeo ſinceriproceclendi modi, Rabatta* .infignºm ºª'
tenam auream, quinque aut ſexmille aureorum valoren¡ ¡daequantem, tum inſtructam om
nibus voluptuariam navim,a1iaque plurima in aere aliisque dono data fuiſi'e, accedentibus a
Daniele Barba relationibus , tum a cognacis amicisque Comitis Paffldaria eXaggeratis ac
cuſationibus , ratias Ferdinandi, fic demeruit , ut de his informatus , cum Tergeſto Grªe
cium pervºlá et, ſeverè increpitus continuoque redire jufl'us fit. Accipiensque mandata pau
lo poſt , de ſubmittendo ad obſxdionem Caniſ:: quam Poſièt copioſiſiimo milite, quosvisVepe
til ſuſpectos ſelegit, iisque pra-ficit Gyurifflam quemdam , quem Venetiſzepius vivum a mor
tuum poſtulzirunt. Sed Caroloſtadio reverſi ,quod : ut ferebat ſuſpiciqiſthic a Daniele Fran
colinformati eſſent, eos ut victimam furoris Veneti, a Rabbata ad certam neoem mitti, Ra.
batta Giuriſi‘am comprªhendi, inque carceres detrudi jubet._ Et Segnienſes tumultu facto
(quanquam eo_viſo Giuriſi‘am, Rabatta dimiſill'et) effractis portis Rabattam interfecêre. Fer
dinandus ceden¡ illatam,vindicare omiſit; immo .Danielem Francal in Capitaneatu ſuffecit.
Qui, ad firmandos Segnienſes,le antecoflbr-is {ui acta rcprobare , Gyurgffizm menſªe fue adhi-v
buit, Paſcalicum autem , de obſervanda per Rabattam innita conventione affecuravit. Hac
ad annum 1602.collocantur. Sed cum exules illi , proſcripti item ſub Rabatta, Segniam re
verti dillimularentur, cumque promerita Prªeſidiaríis ſtipendia non ſubmitterentur; Gyuriſ
ſa cum 4O.Circiter aliis , in Turcas denuo clam excurrere cocpit, Paſcalico ſuſpectus initio e-'
'Fans-p. .,
rat Francol Capitaneus, ſed cum ſubinde,unam eorum navim cum 16. hominibuª comprae
hendiffet , ex iisdem ue Comítem Zetina: reſti afflxifl‘et,ſentenciam oommutavit. Anno 1603.
ſucceſiit Paſcalico, anatus; quó, ad componendos Auguſtanorum ( Reipublicªe Raguſca
obedire renuentium) motus , cum claſſe profectó; Signierzſès decem prádatorias naves con
ſtruxerant, Adriaticum percurrere, Turcasque Narentcz , Obra i, aliisque in Inſulis Prazª
dari: turn ad terras inſulasque Reipublicae audactet appellere, ¡nde victualia prout libehat;
ſoluta deſumere, quin ipſam pmdam illic inter ſe partiri, fic occeperunt: ut Andreas Ga
briellius, Donati Succeffor, Omnia vicina Reipublicae loca ad prmvendas Segnienſium ex—
cenſiones, vigilia munire debuerit. Ferunt Veneti ipſum Capitaneum x 500. Talerorum dono,
a Joanne Vutach/w , & Petro Roſantich oblato illectum , non ſocium modo; ſed & Ducem
' earum excurſionum ſe przebuiſi'e. Forte accidit ; ut ſub idem tempus,a Segnienfibus navis Ve
neta, Fregata dell Brazza dicta, interciperetur. Hujus cauſa Veneti clamoribu¡ qua-:vil
impleverunt , fic utïrchidux GuidanemKisli Generalem confiniorum Croatia, Segniam con
tinuo proſiciſci, remqué componere imperaVerit. Et quia ex non perſolutis ſtipendiis, que —
annuatim ad 24000. mill. aſcenderent, przcdicta enaſci videbatur; ideo de quibusdam ſylvis
Venetis oppignorandis, reaſumptuz traétatus eſt. .
Vivo adhuo Rabattª, Epiſcopus Segnienſis, vicinas illi ªurbi ſylvas, pro mallis antho
niªque maximo idoníeas, Venetisita opignorandas propoſuerat, ut illi 50000. millia aureo-v
rum, Archiduci numerarent. Quo :ere Segnia probe, atque ex arte muniretur. Poſtquam E
piſcopus, Greecenſium metum: ne Turcis ſucciſione ſylvarum aditus ad confinia pateat, e15
ipſa Regionis ſituatione diluiſſet, Auſtriaci tercenta millia Talerorum poſcebant. Veneti.
quamvis eas fylvas plurimis decauſis defideráfl'ent , tamen certis de cauſis,petitam ab Auſtria:
eis ſummam negaverant. Itaque negotium hoc ,num denuo reaiumptum. Jamque Auflrlact
quingenta millia praetendebant; at Venetis pro cautione prmſidium aliquod fibl trad¡ poſtu.
lªntibus, hoc autem indecorum ImperatoriAuſtriaci eenſentcs ,ofl'erebant Venetis, _vades fum..
mas, perdivites quosdam mercatores Viennenſes. Quos cum Veneti acceptare renmfi'ent, Au.
ſtriacique viciſiim cautionem aVenetis peterent: de non pmtendenda in ipſulu ,lllarum ſilva
rum fundum, jurisdictione,omnis in irritum negotiatio recidit, Interes. KlSllUS anno 1605.
4.00. ſtipatus Germanis Segniam appellit. Capta neceſi'aria informatione,eXcurſiones Segnicn
fibus prohibet : Tria millia aureornm pro Fre ata della Braga recuperat, mOXqueob mor
tem fratris in Hiſpªniam improviíè diſcedit, Ic ut Venetae ex recuperatil 3000. aureorum,
ni] ſe rehabuiſiè affirment.
› . PPPP ª. liª-lis

.—
 b ‘3 36 NOrina Preliminares Pannonia Veteris Periodus I V.
Kíslio profecto , denuo Segnienſe¡ navem Venetam 6000. ªut-eorum publici ªriª, litterasv
qneDucís vehentem intercípiunt. Irritatus tum Contarinus, veteri conſilio commereium ,
omni ſinus flanatici orae íntercipit. Joanna* de Leo Viee~C itaneus Segnienſis, fe invito
iſtud eveniſi'e ªit , ſatisfactionem ſpondendo. Sed an. 1606.reveªrçus Kislius Generªlis ,merces
a‘sque recuperatum reſtituit , duosque primos e reis ſuſpendit. Contarinus antequam reſti~
tuatur commereium , vígore Art. 5. Rªbattianªe conventionis , duos exules Venetol ſibi reddi
poſtulat. Verum Kislius articulos illos indignè pofitos reſpondebat,cum tamen Venetusinſi
fleret,jufl*uKíI1y,in Venetorum oculis \ſuſpenfi funk. Sicque negotio confecto commercium
denuo efl reRªbilitum. Interea hoc eodem anno 1606. inter Achmetem è’ .Rudol'phum pªx
coaluit. Statirnque Imperator Segnienfibus , quasvis ſeu terreſtres, Ïeu marítimªs excurſio—
nes in Turcas graviſiïmo edicto prohibuit: fimul Capitaneus, navibus in terram protrzctis ,
eªrum apparatum omnem officinis incluſit. Reſidua,fi DEO placet,Tom. ¿Hifi, Eccl. Zag.
proſequemur. Relata compendioſa notitia, memoratªrurn rerum ( de uibus lªtet me, num
ſeripſerit quispiam e noflris) defumpta efl potiſiimum ex Paulo Sarplo, Reipublica Scrip~
tore, viro docto eruditoque, ae benerecteve pro Republica fu¡ ardentiflimo ,ac Minutio Ar
chiepiſc. Jadertino ; e quorum lectione copiofius in praemiſſis lector informaberis. Horum at
tàmen Plurima , exGrªeoenſi Stiriae tabullario, \i acta iſthic Ferdinandi Archiducis ſuperſunt,
emendari illuſtrarique poffe, perſuaſum habemus. ‘
Ex his-apparet,qualiter in nova hac RegumHungariae Periodo, mortuo prªcipue Fer
dinando I. Veneti proceſi'erint, ſciverintque uti occafione, non ſólum firmando femet in Dal
mªtiz. atque Inſulis; at inoccupandomariª .Adriatici dominio. Mirªrinon ſufficio Rudolphum
Ñ hªck-c adeº neglexiffe,dum duplici jure , Mperatoris nempe, &Regis Hungariae gaudebat. O
]im Venetª: Imperatorum gratiá portus tres conſeeuti ſunt,Hungariaª Regibus tribute. folve
bant , nunc pro maris navigatione Imperator una & Rex Hangar-¡ab, paciſºitur cum Ven'etis ,
ſuosque clientes, Domino-s rei fuºae ’recognoſcit. En effectum neglectüs utilium Reipublicze lit
terªrum! en Scriprorum deplorandam negligentiam! En vim ſepulturae diplomatum monu—
iñentorumque Patriªs! en ¡ra- efiicaciam ªdverſus eos, quijura Regum Regnoru ue illuſtrª
re nituntur. Proſecto cum olim ("Liz-{01m ob derelictum mªre, ju: alti dominiz Venetos a
quiſiviſi'e afferuit , ſub Bizantinorum enunciatione, vereor ego , an non tempora illa intellexe
rit, quibus vixit. lnferendo cum a Vobis derelinquatur mare, nos ut ex re derelicta, ab EXem
plc America?, dominium altum confequimur. Bafiliuscondam animadvertensimparem ſe eſfe
tuendae Dalmatiae, hujus protectionem Croati¡ ſuis clientellaribus celïit; nunc ſubditi Rudol
ph¡ caſtigantur, dum Domini fui jus ſuſtentare conabantur. Excell'erint illi facile, at exceffue
corrigendi erant, haud vero tollendae naves. Priore Periodo let-fa lªa-pe Regum & Sacrae Co‘rc.
naª jura , utut ſuſtentabantu r. Nunc ex illorum ignorancia, dºler-ta evasêre. Fclicª¡ providi
que , rerum fuarum in commune ¿07mm ſtudió Veneti. Seientes & occaſionibus ufi,& me
dia adhibere, qua: ad affequendum finem ſervíunt. ’

EX epiſtolis Variis ,res Croatia ſub Ferdinando l. illuſtrántur, juraque Regum fir

'J mantur , cum plurimarum rerum notitiis.
tudioſifiimus illuſtrandzePatriae,quamvis ſibí ingrªtiffimaeçRe m item ,& &Coronª enu
cleªndisjuribus, Peulun Ritter. Reliqua inter, epiſtolas mox de cribendas, ex Labacenſi Ar
chivo @bj-ªctªs, Procuravit. Ha: fubinde ad RegniSclavoniae archivum ſunt repofitªe, tanquam
' hiſtoriw horum temporum lumen; documenta ſimul,. in quorum poll'eſi‘orio, per factam ſub
Ludovico lI. ceflionem , Ferdinandua fuerat; ªdeoque dum pleraque illorum ſueceffive Tur
ca occupáffet, atque nunc etiªm ab anno pircíter 1593, obtineret, ea , Regum nofirorum efl'e
demonſtrant. Itaque
I. Reſèripta Ferdinandi
I. Nobili è‘ Edelibus nobis dilect'is, Nicolao Raubcr , Baroni in Planckenſlein 6’
Carl/lema , Capitanea nq/Iro Tergç/Zz' , ac aliis qfiïcialibus Vinodoli conjunct'im vel dz'
viſim. lſta eſt lnſcriptio externa lntus:
n Ferdinandus DEL Gratia Hungaríae , ‘Bohemiª Blc. Rex, Infans Hiſpaniarum, Archi
,, dux Auſtriae ,Dux Burgundia- &c, Mªrchio Moravize &c.Comes Tyrolis &c. Imperialis L0
,, cumtenens Generalís. y‘ '
,, Nobilis, & Fideles dilecti. Conquefium eſt Nobis Pro parte Rd¡ Simonis Eppi Mo
,, druſiienſis , fibi, ſuperioribus amni¡ redditus & proventus Ecclefiae ſuaz areſtatos eáï‘e, nec
, ‘ /' a huc
 /

Jclav. Croat. Dalmat.fitbRegibusI-Iungaric Azffiriacis.; '337

,, adhuc relaxari. Nobísque ejus nomine humillím‘e ſupplica’tu—m extitít: quªtenus fibi in
,, con ſequenda proventuum areſtatorum relaxatíone , gratioſo patrocinio & fªvorenoſtro ad
,, eſi'e dignaremur. Ejus itaque precibus inclinati, vobis committimus ,ut omnes fructus ei
,, dem Epíſcopo provenientes dimittan's :eumque, illís uti& frui, de caetero nequaquamím
,, pedíatis , eXcepto frumento, quod , eum in vím mandati generalis, alias a nobis emanati, ex
,, portane non permittatis, ſed ſi hoc, in patriís noſtris vendere voluerít; content¡ ſumus ut
,, pecunlªm ex eo c'ongeflam , ſecum aſportare poiſit, atque identidem ſibí liceªt, fi frumen
Ñ tum mtra patriarum noſtrarum limites conſumere Veiit. Noſtram in iis omnibus executu
,, ri voluntatem. Datum Budiucií die XVI.MenſisJu1íi, Anno DniMD.XXlX. Regnorum
,, Rïſt'rorum Tertio. Ferdinandus m. ¡7. Ad mandatum Serflimí D. Regis , in Confilío Joa.
,, ªjus. m.p.
z. Titulus : R110 devoto nobis dileéïo, ’EPPO Tininien/i, ac Abbatide Toppolcika,
Canſiliario Iza/Ira. ›
,, Ferdinandus DEI Gracia Hungaríªe,Bohemiz, Dalmatíe (a) Rex, Infans Híſpªniª.
,, rum, Archidux Auſtriae, Dux Burgundiae,MarChío Moraviae &c. Comes Tyrolis &0.
,, Reverende , devote , dilecte. Accepimus litteras veſtras, de profeſto Dívi Mathiae Apo
,, ſtoli,quíbus abunde cognoVimus: qua?, de noviſiima. Thurcorum irruptioue , in Regni no
,, ſtri Croatia: partes {acta , ſcripſiſtis; de qua non parum dolemus. Cum ªutem petieritis,ut
,, vos latere non patiamur, fi quid Pro commodo & \ubſidio Regni iſtíus noſtri fecerimus;
,, idcirco vobís Clementer figniſicandum duximus: Nos níhil magis curare&ªgere ;quam quod
,, a Regni hujus noſtri Bohemia?, aliisque Provinciarum noſtrªrum ſubditis, auxilia validª &e
,, repentina obtineamus , & obtentª in Regni noſtri Hungariae recuperationem , (b) pªrtiutn—
,, que ill¡us; ( c) & pmfací Regni noſtriCroatiaz defenſionem deſtinemus. Coñliſimus item,
,, ut cum Provincia… m noſtrarumSCN~í.I.-, Carinthiae & Croatia?,Tyr0]is; Statim agat &tra
,, ctet; ut gentes aliquzª conducantur, & in conſinia prxdíctiRegni, ad avertendum & pra*
ª"'DSi?
fº.
.J‘
.-.lï'ſ—vm‘'lnï ,, cavendum'l‘hurcorum inſultum diſponant. Quorum Capítaneus erit, Egregius fidelis no
,, bis dilcctus,Joannes Catziªner: ui, uci íperamus dífficultates & pericula in eodem Regno
,, vigentia , in melíus reducet , & Zdeles illius ſubdítos, ab invaſione cuſtodiet, & in Pªce &
ª’ tranquillitate príſtina confervabit. In adventu verò Mattis Caaſarezª, (d) quª: intra pau
2)
Cilſimos dies Germaníam intrabít , & in qua ,nos etiam DEO volªnte conjungemur, bonam
9’ peditum Hiſpanorum Archibuſeriorum partem, potiorum ſcilicet & magís exercitacorum
,y exſpectamus, Quos illico ad Regni noſtri Hungariae Sedem reflítuendam (c) mittemus:
’1 Sicquc etiam eXErCitus in eodem Regno prius exiſtentes, cum aliis novís, ſuperaddemus ,
l) eorumque mediò & operá , potiora Regn¡ loca, & reliqua qua* per anguſtiam temporis re
2! parar¡ poterunt, recuperare:& pacificare ſtudebímus; donec alía ſubſidia. majora , dequi
Ñ bus ſupra diximus, & alía. vero minora, qua? a Sanctíſſimo Domino noſtro , Majeſtªte C3.-
,, ſarear,ſªcroque Imperio (f) ac reliquis Chríſtiªnorum‘ Regibus & Potentibus obtjnere la
\7 ,, boramus, in tempore ſequantur. Quorum cauſá, nos etiam , ad Diecam Imperialem , quae
Ñ ªd diem VIIL MenſisAprilis in Auguſta celebrabítur, cum Majefiate Czſarea conferemus.
’a Et iliico omnia ea tractare& efficere conabimur, quae ad Cºmmodum & defenſionem fide
’J
lium noſtrorum ubicumque exiſtentíum conducere vídebuntur,quos nullo pacto deſeremus.
Ñ Quiza omnia, manifcſtè ſatis etíam arguunt: Nos'nihíl eorum prwtermittere,'ad qua* ex
ª’
officío noſtro tenemur. Quibus attentís, tam vos, quam alii in fide & DEO, &nobis debi
9’
ta , conſtantes eſſe, caeterisque anímum & Cºnſolationem afferre debebitis; ut & ipfi libera
Ñ tionem ſuam ,& communem omnium ſalutem exſpectent ; idque ſedulò façiªnt & procurent,
Ñ qua:- ad fidem GL debítum fidelium ſubditorum ſpectant, ſicut vos , & ipſos indubiè fªctu:
Ñ ros eÍTe confidimus. Quod erga vos , & eosdem grªtíosè recognoſcemus. Datum ín ªrce
,, noſtra Regia Pragenſi, Die XVII. Menſis Marcii , Anno Dni M.D.XXX, Regnorum no
,, flrorum , Quarto. Ferdinandus mp. Ad mªndatum D. Regisp rium. Jo.Mªiusll.m.p.
Superinſcripſit aliquis : Judicia tua Domine, abii us mu ta. In que flore\il-72111 {Y
[ande extiterit Catzianerus! utnon nifi ab i ſò Imp. Ferdinando, Egregzus ,fidel_zs, di.
Iec'ïus nuncupetur. Attamerz O E ¿chuml iemzce CIç/Zadia .’ quid dico ? obtruncatzo K0
filaniqa a Zriniorum jobagioni us. Sapientz' panca
qqqq Z-Aª
(a) Dªlmatía* Rex. Non ſolurn ob factam Ferdinando Dªlmªtíae Ceffionem ,- ſed 6: poſi'eſfioncm \opel-¡us
memorªtorum. (b) Neqüªquam. qui¡ eieàuse chno‘ſuíſï'ct, ſivc ª Zªpplíª . five Hungaris ,- \ed
ad rccupcſªlíonem eornm . qua'. Turca occupªverat. ( e) Ncmpc Schvomal , & Trªnſilvanm dee.
(d) cªrºl¡ v.franis Ferdinªndi. (e) Budam. Hate Sedes fuí¡ Regum Hungªriªn, Turcis 1529:":
dita. (ſ) ln Comitíís his lmperíí , Hungªrian omo¡- Frªnciſcus Comes de Frªngepªnibus Acchlcplí.
eoloccnfis. ngch ciegªnlcmque orªtíoncm ¡¡¡bum Norímbergn 1593,¡cimpreffªm.
Hdlor. Balthaſàris Kerçjclich.
 333 Notitiat Preliminares Pannonia Veterls Periadus 1V‘.
. Ad Status Ordinesque Regní Croatian Titulus: R.M ficis, VVbbus, Egregiis,
Nabi las, Prudentibus B circum/¿izeá‘is ,fidelibus Nolªis dile:: is, Univerfis Statilóus ò’
Ordinibus Regni Naſtri Croatia-r.
,, Ferdinandus, Divini favente elementiá Romanorum Rex ſemper Au ſtus, ae Ger
Ñ manize Hungariw , Bohemia &c. Rex. Inſans Hiſpaniarum, Arcliidux Auſtna: &0.Reveren:
ss di, Magficí,VenbleI,Egregii, Nobilel,prudentes 81 circumſpectj ,fideles dilccti. Cum ac
2’
cepill'emus, Spectabilem & Ma nificum quondam Joannem Torquatum Comitan¡ Corbavis‘e,
fl ſuum ſicut Altiſlimo plseuit diem obiiſſe ( a) Nos ea ſtatim ouraínvaſit, ut cum indemor
Ñ tui locum ſurrogemus: ui & nobis &z Regno , vobisque coníolationi non modicae, atquee~
\ Ñ tiam utilis & idoneus, a Banatus officium ell'e videretur. De quo , cum adhuc deliboremus,
B) & circumſpiceremus: quimagisdzeonvenientius, atque etiam certius officio illi ſit prazſicíen

Ñ dus. Rdo , devoto, fideli, nobis dilecto Andreev Epiſcopo Tininienſi commiſimus: ut intº,
’J rea quo ſucceſibr eligatur, eamunia vieesque obeat & agat ,quee Banus ipſe, ſijam nominª.
9D tus & prªzſens eſſet; vel Nosmet adell'emus , agere poffemus. Atque omnia ea agat &faciat
’J quª? ad commºdum noſtrum, Regnique conſervatlonem , ac Veſtram utilitatem & defenſio
s) nem necellhria, & opportuna videbuntur. Authoritate nQ/Zra Regia , ſibi in hacparte,
s) 6’ ad tantum ut prcemzffitm eſl tempus, attributa & conceſl'a. Quaro fidelitatibus veſtris,
I? 81 cujuslibet veſtrum , hai-um ſerie firmiter & ſtrictiſiime committimu¡ & mandamu3:Qua~
y) tenue praenominatum Epiſcopum, Pro tali, ualem in his el’ſe & fare juſſimus &a volumus,
D) agnoſcere, tenere, & habere: Eique in ommbus licitis & honeſtis, qua.- Noſtri, Regnique
I) (Si veſtri cauſa, vobiI imponet & committet, parere & obedire: Ejusque juſl‘a & monica exe
2’ qui , adimplero & obſervare: Taleaque vos erga eum, quouſque Banum vºbis delignave~
,, rimus, g-:ªrere 8.' exhibere debestis & teneamini , ficut veſtrae in nos fidei &juramento (6)
,, co‘ngruit. Vosque ut¡ fidcles ſubditos nollros, haud dubie factura¡ ell‘e confidimus , atque
,5 erga vos, 81 Vellrum quemlibet gratios‘e dum dabitur occaſio, recognoſcemus. Datum in
,, oppido Stherdíngen, cie 27. MenſisAuguſti, Anno Dni MD. XXXI. Regnorum Noſtrorum,
,,,, ctoell.chis,
Romani Primo, aliorum
8:, propri. Joa.Vero omnium
Maiusll. Quinto.Sigil.)
m,p.(Loc. Ferdinandus m.p. Ad mandatum Can
Obſerva. Conſtare hinc , Ferdimmdum veterem ſerváfl'e modum dum ad Status Ordic.
nesqueRegni Croatia‘ ſcribit; Poſt Jaannem Toryuatum Banum , proprium diſtínctum ue
Crºªtiª Bªnum non hªbuït- Andreas Tufikanich Eppus Tininien Is, locumtenens ui!:
Regio¡ C‘flicii Banalis. Quare illud in H. Eccl.Zagr. p. as 3. Bam' locumtenensJY-d cuius
Bam' z'ncertum? corrigen um eſt. Ex Reſcripto relato,illi,~qui Banus interprzetzmturProª
\ Rex,habere poll'unt fundamentum, uia Ferdinandus ait authoritateſàa Regia ad tem.
pus attributa. At mihi aliud eſt , efl'e lªra-Re em, aliud collatam habere jurisdictianem au
thoritatemque majorem. Sed diſ utªre nolo. deo _
Tres Epi/loli: Simanz’s Epi/capi Madruſienfisa
,, I. Si illum annulare. Parteinſeriore,Cervus duºbus conſiſtens pedibus, duobus ve.
to elevatis. Eu riore, Corona , ſu ra hanoinfula,Baculus,Ep atusinfignia. Circumſcriptio.
¡SimEp .M0 . Titulus: Illmo .gamma Joanni Cacianer CªpitaneaLabacz,Eguztz dig
v nifflma c. Dna Obſma. -
,, lllme Dne , & plurímum Obſdme, ſalutem & commendationem: Teneor _rogare pra
,, pauperibus, & opprellis. Propterea rogo D. Illmum, _VBÏIÃÉ ªlfªlfª Pelªez…" {ªlfªlfª
,, ricordiae , intelligere negotium hujus, pauperis viri. Et ſ¡ Juſtltxam fovet , ut lpſe dieIt, fa.
Ñ ciat D. V. lllma , ne ulterioribus damnis & oxpenſis gravetur. In quo rem DEO gratam,
,, & ſe dignam ſaeiet Eadºm D. V. Illma. Cui offero me, 6L quam plurimum Cºmmªndo, Ex
,, Salinis , in Proſeſto S. Viti M. D. XXX. Paratua ad mandara D.V. lllmªe. S. Eppus Madruª
r
ª fienſis m. . poſtea ªliquis:O
Adſcriſliſit ‘ l
ubi E iſcapatus Madruſien Is, _rudera ! murus , Jamas,
Civitas! Deremgſeniusſicrgat,8 rçffcteïat nobis ¡493. Hoc emm anna maxzmaſt‘rage.:
B’ clades extirit. . _ . .
z. Sigillum, ut anterius, epigra he: Si.ó‘eg.Epp{/-' ll’ſºªlr: _Hºc en_ Simºn Segmºnfilª
’Epiſcopus Modruſienſis. Titulus: agco acſtrenuzfflzma ._Eguztl, Damma Jaannz Cacza
?ter Capitanea Labacenſi &aDna Objèrvand. - Labacz. ' _
II Mª fice ac ſtrenuiſſimo Domine, ſalutem & commendationem. Etſi ¡gnome, ſcribo
ad UMBM ficam. Cu io tamen noto¡ eſiè i ſi, ſicut notus ſum Rmo Dno abaeenſi con
** g P , P g fªn
(a) Jºan. Torqnªme. ªlias Kªrlovieh ex cªrlobago poll divifinnem cum congenerstlomlíbuc \bis kun‘
e¡ ªnibm dIaus. defic-endo mortuus 1531. Remelhr ªd ZIgI'aqum apud Pªulino¡ ſepultns, (b)
.im-unum ¡ºngtuit, ºb depºfitmn Rºmpe fideliuns jurªmemum, POR mon-m Ludovici.
 ¡Sd-.Infiniti. Dalmſiat.ffi3 Regzbus* Hungarice Hçflriacl; '3'39‘
,, conſ 'neo & fratr¡ D. V.Mgficm. Qui ex ſua innata nobilitate &clomentia, multªffl
,, me feat, cum Official** bi Vínodoli, roddítus msos arrsſtáſi'ont. Quod cum notum feciſ
,, ſem Matt¡ Regiª, Serflima M. \un relaxari omnia prwcepit ; dz favorabilu littorªl , qual
,, nunc & babeo pro me ſcripſit. Ego Quim in fervítíís fu¡ plurªl ¡unos, Sormae memoriª*
O , Dnorum Regum Vulªdislªi &LudovíoL Paratus & nunc, fi modò oceªſio fe prieboret,
,, pro Dno noſtro Serflimo faºore. Interiro vorò fi quid pofl'um pro D. V. Mſicn imperot,pra*.
,, eipiat, paratum mª ſempcr Offendot, ¡d omnsm fuum, & honorem & commodum. Hio
,, nunc vitam vivo in terra Fluminil, qui: efl'e ¡n Vínodolo non ªudoo propter Turcbos,ox
,, quórum munibus vix ªlias evaſi. Superior¡ dio ox Venotíil rodii,ſcribóquo flatim Id D, V'
,, Mficam,quaª felix {emper vsJeat. Et me, ac res meu oommondªtªs hªber* volit. Ex ter
,, rª Flumínil XVIII. Octobris 1530. D,V. M. S. Eppus Madruffionſis, my,
3. Titul, Mag/ica ac ſtrenuz mw Eguiti, Dno Joanne' Coqianer Gzpitaneo Labª
ei è'c. Dno ob ervantiffimo Labaci.
,, Magni ce ac ſtronuiſiimª Dne, mihi Obfl'me. Salut-m CZ commondªtionom. Polkª.
,, 222m Serſiimus D. noſter, Rex noſter gratioſiflimus , accopit ad mªnu¡ ſuaI, dominium
,, C Epiſcopatul mei: ſcripſit Mgfioo D.Niºolao Rauber , & omnibus Officialibm Vinodoli,
,, ut fructus & redditus mºm integro¡ GZ intacto¡ mihi dimittat, Quarum litterarum eXem~
,, plum ,pro ter celerem diſcªfl'um hujus Nuncii, mittore nunc non potu¡ D. V, Mficae. V¡dic
,, temen cas Gabriel Cr: cer , qu¡ dominio huic praeoſt, Vidorunt item CII-ter¡ omnes,ejus
,, dem DominiiOfficiales. ¿nus tamen ex his, ſpretis litteriI Martin Regia- Serman Franciſ:
,, cns Veslarich nomine, qui Cªpitán-neu¡ eſt in Caſtro Bridal-ii; five ej… filím, ſuo j\¡fl'u,ªc.
,, eepit ex Cªlla mu., unum vas Vin¡ mei , ſibigue habuit, ¿e nunc bªbe-t. Et ne ªures otien~
,, (lam SremiDni ncſtri , pro hac par-va ro: no om etiam uodax mea qua-Tella , lwſaeMzttil
,, ¡¡nenas Iueret. Quare ſuppliºo D. V.Mfic‘:e, ut pro debito juſiitia.- commimt pºr fuas lit
,, taras D.Gabriel¡, ut cogat dictum Franciſcum adſitisfaªiendum mihi pro mw vino. Quaª
,9
litteras dabit l). V. M. harum meªrum bajulo, fi plªoeliit. Et DEus Omnipotem ſalvet diu
& {Oſpitet, oandem D. V. Mficzm , Cu¡ unicº me offero 81 Cºmmªndo, Ex terra Fluminis,
DD
Indie S. Andrea‘. M. DXXX. Idem Simon E pus Modrmctzenſin
OI
Andrea: Epi/&api ininien/is tres'.
1. Sigillum annulare, ¡n çujus fundo cumulus , intra, ¡quilinas alas, eaput oontinenl.
Supsriori parte Mitra, Titul: Spectabili &Ma nz'fico Domino Joanni Kotczianer,Capi
taneo Gener-ali SerenifflimiRegis Ferdinandi c. .Domino G’ amico nobis plurimum 0
ſervanda.
,, Spectabilis &Magnifico Domine,Dne nobis'plurimum Obſds , Ñpoſt falutem &z nofirï
J)
eommondatícnem. Littoras Spect. M licentiae Vrz , ac intimnta , medio fervitoril noſtri W11
2')
de, olarè intelioximus, QuªroSpoct. M. Vra. nobis ſigni-fioet, ubi? quo die? & in quo ſcilí
’y cet loco? cum eadem , reſpectu ſervítiorum noſtTorum, tam antiquorum quàm novomm ,
,a conſtitui debenmuª. Nam Regin Mªjoſtas foribit nobis: ut omnia negotia ªd Spect Mgfi
n
cªntiam Vram in bis partibus exiſtontia, Dominorum &Z Nobilium; ae l'olutionum; fervi
tiorum antiquorum & novorum, ipſiI perfolvºnda, commiſiflbt ac ordimnda reliquiſi‘et,
J’
’s
Iteriim ſcribit nobis Regia Matta¡ ex parte quºrundam mgotiorum. Quªre cogimur bo- ,
minom noſirum ,ad Regiam Martelli, D. noſtrum gratioſiſiimum mittero , 6! de byl, de qui
Ñ
bus Regia Mattas ſcribitnolationªm ſaoers. Ideo Spºct. Mgfioontis. Vra ,nobis ut pra-mili* '
’ª
mus, fignificet: ubi? quo dio? GZ ¡n quº loco '.² cum eadem conſtitui debeamm. Reliquum
v ªſt Sp. Magní. Vram bene &L felicitar ad vºta valere optamus. Cu¡ nos, ac fervitia noſtrz,
Ñ ¡terurii atqua ¡terum humillime oommendamus. Caetera dioctSpect.Mgf. Vrªs, nominª no
” ſiro Petrus Sarch tii, Datum in Thopozka,DOminioo die,¡n FeſtoBB, Philippiózílacobi.
Rpoſt, Anno Dnib’ .D.XXX. Ejusdem Spoct.M.Vrm,Sorvitor Andreas Epm. Tininien ¡s mp
I. Inſcriptio: Spectalzili ¿ic Magni CO Domino t¡¡Danni chzianer, mzlm .auratçflre
nuo , Regnorum O'Oatia* Carintlzicr, arnzole, _6’ .Simce Capitaneo General¡ dzgnzffzmo,
ac Domino ED’ amico nabísplurimum olªſèrvandçfflmo. . c
Ñ Spectabilis ªc Magnifico Dne, Dno nobis obſdſmo. Poſt ſnlutem 8¡ burnllhmam fer
” viciomm noſtrorum Commondationsm, Ciun ‘z Sp. M,Vrn domum reªd-Vimus, quidªm
,, homo quem Dasdar ( a) de Wdiuynafflro quodam ca tivo noſtro, uo ªd nos rmſorªt,
Ñ qu¡ qUIdSm homo nobis ſub fids retul¡t:quud pofiguam buroiS . Mag.Vram In ¡ªux-Ir*
,, tu , pro defenſione iſtorum Regnorum deputatªm mtollºxerunt ; :Í: m _G‘lyvno lia Ita
,, ro, & bas pªrtos dovaſtare voluit. [bno/n Vorò Vayvnda ln Wduyna , curlam fibi cdiſi~
,, cªre , 81 ¡bi manero Propofuit. -Cdlrum \Uerzyn ,mumxe dz_ reformªr'. , hommnque m aun¡
ªl‘i‘l‘l ª. v Pºn*
c 4,) Dªſdªl chilh‘fferum exprimu.
 x',

540 Notitzae Preliminares Pªnnonice Veteris Períºdus 1 V.

,, pºnere decreverunt; cªzteraque caſtra ibidem munire; &exinde has partes , 6; hat-C Regni.
,, deſtruere praetendunt. In hoc nullum dubium eſt, ut hoc facere nollent. Deinde fide ſua
,, firmavit,quod Chatta(b) equitum & peditum in paratu fit, quee ibit ad Civitatem, ſeu
,, oppidum noſtrum CLC-¡Un (e). Caeterum acoepimus fama veraci, a duobus captivis, qui
’I his diebus ex Conflantinopolin venerunt, quod Sophi Rhodum accepiffet, Czeſaremque
,, Turearum , & vires ſuaI profligáfl'et. Idemque Caeſar rurſus contra ipſum Sophi eXErci~
,, tum parat & recongre at. Eppus Zagrabienſis ( d) iam binies in Thurciam miſerat pe
,, tere ſubſidíum; quod ibihucusque dare renuunt. N unc iterum duos nuncios ad Baſſam,
,, & Thurcarum Imp. mittit, puta filium illegitimum ſeu baſtardum Comitis condam Bernar
dini; ( e) & alterum Mathiam Mathkaſyth pro impetrando ſubſidio. Idem Eppus , ite
rum vires accumulat, & omnia caſtra ſua munire facit. Nunº noviter hy: diebUS , ad ca
ſtrum ſuum Zagrabie, victualia impoſuit ,& omnibusenodat pro viribus ſuis. Spect. Mag.
Vrze reſiflere vult. Sed credimus in DEum , 6L firmiter tenemus ,ſpe ſua fruſtrabitur. Hoc
ſcimus : uamprimum Sp.Mag. Vra advenerit, omnes incolce Regni Sclavonizx, eideſim
,, Spect, gficentiw Vrazſèſefizbjicient. (f) Ideo S. M. Vra, de his przemülis curam ad
,, bibere dignetur. CzteraSpect. M. Vrae, hic ſervitor noſter declarabit. Reliquum eſt: S.M.
,, Vram, bene ac feliciter valero ad vota,optamus. Datum in Thopozka ,Dominico die Pen
¡ ,, tecoſtes. Anno Dni M, D. XXX. Andreas Eppus Tininienſis. m.p.
(b) Chªts , deſtínan' ab exercítu US: miſii quídam. (e) Czªzyn . quídªm ſcríbunt Zªlio . Bíhachiò :R ad
meridíem, hodie {ub Turca. Olím hªnc tenuerum arcem Eppi Tininicn. (d) Simon Erdendéus Vid.
Hifldïccl. Zagr. l pag- 213.61: H'. ſcquente, huius SímonÍs epifloias. (e) de Frªngepanis. (f) Vid;
diſtíngui RegnumSclavºniz a Regnº Croatia’. Hoc , Ferdinªndo erat fidele. necdum Regni Sc ¡V0
niae ¡ncolae omnes , quia plureISimoni Epiſc. Zagr. adharebam , qu¡ Bªnus fuít, parti; jºªn. Regis.
3. Sigillum ut in prioribus, ſuperius deſcriptum. Tim‘. ¿Magnifico Bum-im Joanni
i Koczyanar Eguiti Aurato: Capitanea Provincial¡ Carniole , fiIF-remogae CapitaneoSti—
rice, Karintlzz'ae è’ ejusdem Carniole BC. Domino ò’ amico nobis Olzfflmo.
,, ¡fice Domine& Amice Obſdſſme, poſi ſªlutem & commendationem. Recordari
,, poterit D. V. M. qua? & quales oppreſiiones pericula & damna hys diebus praeteritis,con~
,, tra dignitatem Regiª Mattis, Dni noflri gratioſiflimi , libertatemque & nobilitatem totim
,a Regni, ſuper Mgſ. D. Stephani Deshazy de Zomzedvara, fratrem noſtrum evenerint.
,Ñ Super quibus, jam ſazpiuª & alii fideles , ſeu ſervitores Regia? Mattis locuti ſunt; itidem &
ª , D. V. Mficam ut intelleximm multoties ſolicitárunt. Et quoniam Regia Matta¡ , D. V.
,,’, Mficam , cum aliis Dominic , ad eandem cau ſam judicem ſpeCIalem deputavit: rogamus ita
2, que D.V. M. pro ſidelitateipſius D.Stephani Deshazy, quam idem indies R. Matt¡ , Dno
º, Noſtro Gratiofiflimo uti omnibus Dominis conſtat) impendit; Jamenirn &Civitas Moa~
z, tis Crecen/is, niſi auxilio DEI \Se ſuo, non ſuperfuiſi'et, &z manſiſi'et. D.Vra Mfica jam
,, tandem oppreſiionibus & periculis ſuis, prout ipſe verè eonquaeritur, finem &terminum
,, aliquem bonum imponere; ut deinceps ſecurius & tutius ſervire Regia? L’Iatti valeat. Ubi
Ñ autem D. V. B'Igſica, praaiixit locum in Laybaco (a) ut illic comparere deberet, novit
,, eadem D. V.M. id contra libertatem hujus Regni eſſe; Regnicolarum etiam in Regno iſio.
,, ( b) Praefixit 61 deputavit locum, ubi videlicet finis & terminus oppreflionibus ſuis imponi
Ñ deberet. Et melina foret noſtro in Savo. Initió , (c) Si D. V.M.juſtitiam Si commiíïionem
,, Regia: Mattis anteponeret, quam favorum aliquorum, proteſtationi cujusdam Thomce
,, Throukuflzz. &_aliorum hominum ſuorum, qui adhuc in ſtipendiis ſunt, in prasjudicium
,, &r periculum ejusdem D. Stephan¡ Deshazy. Eamdemque D. V. M. feliciffimè valere opta
,, mus. Datum in Caſtro Zomſzedvara, feria V. proxima poſt Feſtum B. Annie. Anno 1530.
,, AndreasEpus Thyninienſis. m.p.
Littera: ¡8. ſoannis Torquati, Bani Regis Ferdinandi.
Sigillum in omnibus annulare. Subeunt ſuperiori parte in medio, majores litterae K.
fivoJoannes Karlovich, dictus aCarlobago. 'Turn infra, anſer aut eignus flans in aqua.
I. Titulos: Magnifico ac Generoſo Domino Joanni Kotvaner Supremo Capitaneo
Regia: Mattis Be. Dno B amico nobis honorandifflmo.
,, Magnifice ac Generoſe Domine, & amice nobis honoran. poſt ſalutem & commenda
,, tionem. Noverit Vra Mgfica Dnatio. Quod pro novitatibus vobi¡ ſignificavimus per No
,, bilem Petrum Sarclçyih; ſicuti etiam ab illo captivo intelligere potuiſtis, quem miſimus
v ªd

(a) Labac¡ ¡n Cªrniolíl. (6) nempe Sclavoníªe ubi eſ’c ZomſzedVIr. (e) Reflectí: Gatzíanerum: íníeíò .
prudentin non eíſe’. icch eVercere, de evºcare extra propríum Regnnm . idec conſulit _- melím fºr::
terminum prafigere nofiro ín Savo. elſ-:que iªud a Regia Maite commiffiun, dºm ¡¡ti \i ªntepone
\el commiflionem Regia Mªníª,
 — — ——— ,,r———— ñ_

Jefa-v. Croat. Dalmat.fizlv Regibus Hung-aria Auflriacír; Mi

ª)
ad V. M. D. Carterun hodie, pro certo eXploratorio nomine venerunt & retulerunt nobil
9) hane famam: Quod fine dubío exercitus vªlidos Thurcarum, iſtís feſtivís diebus exiet, ad
’D
partes íſtas Croatia , cum bombardís ac tormentis bellícís. Et eredat Vra eadem Dmnatío,
IJ
quºd plures ſunt ,quam quod ſigníficavímus vobís per Petrum Sarchycb. Quiz dícunt Id~
Ñ
venífl'e, cítra i]los Bafl'as,Boſnenſem (a) & de Mqtar 5 alios quínq ue Bafl'al, qu¡ omne¡
’J
inſimul exient , ad partes íflas. Et dícunt: quod venian¡ adoccupandumRegnum Craa.
Ñ
"tica Ef: ercdat Vra M. Dtio ,quod ſi in brevi non habebímus auxilium ª DEO omnípoten
9)
te , & a Regia Matte , nos omnes perímus; & hoc Regnum Croatíaa períet, a Regia Matte.
9’
Quare ſupplicamus ao rogamus V. eaudcm M. D.ªmore DEI Eſu Chríſtí , ut curam age
l’ ret de hac re: Quia ſcímun ut ſatis auxilíum ac bonum poffit acere V. ºadem D. huíc Reg
I’
no, ut congregªrentur gentel, quan pofiit,cum quibus poſi'umus no¡ defendere ab illis. Ca:
I,
terum ítérum atque iterum rogo Vram eandem M. D'. ob, íntuítu íllíus aniícïtíªz & bene
,, volentiz, quam ſcmper ergª me habuiſtís, velitíl mihi míttere , zo. aut plures píxídíarios.
,, credat Vrª cadenª D. quod modo nullum habernos in Caflris noſtris, fignanter in Kru
,, pa,quía omnes quos habuímu¡, dimífimus illos, uía non habuimus cum quibus ſolvero
Ñ illos, pro ſervícíxs illarum. Et ſi periet Caflrum upa. confiderate in qual¡ periculoefl
,, caſtrum illud, Et de pulveribus mittere velit ad nos V. M.D; &aliquot pïxídes Pragenv
,. ſes, videlicet SKI/callas, quia his omnibus caremus. Et aandem felíciter valerº optan-ms.
,, Datum in arce noflrª Muthrzy a, Dominica in Ramis Palmarum. joannes Torquªtu¡ Co
,, mea Corbaviaª, ac Regnorum Da . Croat.& Sclav. Banus. m.P,
(a) Boſníªm Turcª tenuít, ncqu: de Boſm'ª . Fctdinando qu-id obtígít,
II. Magnifico Dno Jchªnni Caczyaner , Eguití Aurato, Capitaneo Generali Car
niole &afilio nobis dilec'Ïç'fflma- ²x ,
,, Magnifica Domine filí, nobis dilectífflme! ſalutakíone prª-mimi. Novit V. M. quali
,, fer nobis per familiareín noſtrum ’fcripſerat 8: inſinuaverat: Qualiter die r4.. propter laz
,, fiancm litterarum nobiſèum Cºrz/Zitzçtum voluit. Quid eſt? 24.. hujuu menſis dies appro-.
,, pínquat; a Vra autem M. ullam, nec por litteras, nec per homínem intimªtionem ſuſcepi
,, mus. Solum quidem de amicís noſtris intellexímus: ut Vra M. tum Regnicoli: Regni
,, Sclavonicz; (a) tªm Regni Gautier, client COIz/Zz'tutionis (ID) Prªefixit die III. Menſil
,, junií , in qua conſtítutíone nos eſi‘o volumus; & caeteri; credímus Iſtíus Regni. Sed ſum—
,, mo areV. M. cxoramuo, tanquam filium dilectíffimum : qualíter ante díem pra-:fine eonſtí,
,, tutloníª, tres ?'01 4. dies nobiscum Prius confiítuetur; ut negocia noſtra V. M. tanquam fi
,, lioín quo conſidímus, exprimeremus. Quía multum cum eadem tractare hªbemuo. Qua
,, propter V.M. exoramul , qualíter per praeſentium exhibítorem, nobis diem & locum ubi cu
,, pit V. M. reſcriberet, ubi ipſam ínveníremus, utconſtituemur, Quam feliciffime valereo
,, ptamus. Ex Caſtro Novigrad, die 21. Menſil May x530, Joanna¡ Torquªtut Come
,, Corbavía? ac Banus. mp.
:1.-'
TT‘
(4) Vide difiínguí Regnum Croªtia, ª Regno Sclavonía, fub Ferdinando. (b) Congregª'tíonem illgít;
Vide him: Kªtczianernm non curato Bªnº , ita Cºngregªtiºnem ¡ndixiffc , ut nec 10mm Sªno ſignifif
‘ej
H
Y“.
“Verín \ ,
,, III. Titu'lus qui ſupra. Magnifice ªcGeneroſe Dnc, filinobís dilectïſiíme ao Chat-¡fli
I’
me, poſt ſalutom & noſtri rccommendationem. Intellexímus litterªs Vras, ac intimªtio—
\A
En

n nem M.D.per ſervitorem noſtrum, Stephanum Ghufflth referendªm. Quas non grato a
’I
nimo fque-,Ímuk Primo haec cauſa eſt, ut jam a multis diebus exſñectavimus provifionem
r¡
zz
erga nos 5 a Regia. Matte perVram eandem D. transmifl'am; ficuti egin Mªtus, in litteri
n ſuae Mattis ſcribit nobis: ut per Vrªm eandem M. bonam ac gratiofam rolationem & proví
n ſionem míſit fua Mattas. ( a) Sicutí etiam ex litteris Vrªe M.D.inte11exímus,jam dudum
»
ad nos miffls. Et jam exſpcctando hanc proviſionem de díein diem , omnia expoſuímus,“
I)
quantumcumquè habuimus. -Reſervando ſervitore¡ noſtros, quoaduſque hªze proviſio Re
n
giae Mattïs adportabitur: Et res quas habuimus en impïgnoravïmus ſervitoribus noſt_rís,
p
pro ſervitiisillorum, jam amplius cum quibus, i]los minime ſervarg pofl'umm: Nlhilz_
,, omínm tamen , ut ſcríbit V. 'eadem D. pro conſtitutione noſtrª ,nunc Ferla 6ta proxuna poſt
Ñ Feſtum Pentecoſtes, in qun (b) cupitis convenire,unà cum colloganoſtro, (c) ac_no~
,, bis. Nos verb ad dictum diªm Froficiſcemur in qun, & tan_dem Vrgun Mgfieentram
,, conveniemu‘s. Et ſi aliqmm Prov¡ Ionom erga nos facietis, cum qmbus Inehus poſi'umpe fer
I rrçr \ ,, vrtIa
(a) La'ſionem …am liucrarum excuſare videtur. (6) :iva Runa elite: Rural, nªnc ¡Inmª ªd Uvm¡
( a ) Frªncíſco nempe de Bªttbyªn,
l ›

¡Mºn Mhªſctis Kerddicfi.

 \

'- ‘ l \ .

34¡ Natura Prafimínares Pannonz'a' Veteris Periad’us 1V.

;vida Regiae Mattis exercere,b0num erit: Si vero non . ex tunc nobis oportet, aliqnem no
,, ſtrum mitti , ac ſupplicare Regia: Matti, vel perſonalíter aſcendere ad ſuam Mattem, pro
Ñ ſnſiIis neccflitatibus noflris. Cmterum ſupplicaveramus r. eandem M, D, ex parte quorun
Ñ dam peditum , qui nunc ex Thurclzia ad nos habitatum it-erum‘, ut V. eadem M. {al-aria
,, daret pro ſufientatione illorum, ( d) & pro ſubſidio Caſtri Krzgppe, ut ibi habitarent 'm
,, canfinibus illis ( e Et ibi ſatis lucrum ac fervitia poffuntexercereRegiae Matt¡ , ac Vrª:
,, D. M.& ſunt illi Pedites quaſi SO. Si vero Vra eadem M. amplius non poffit illis ſalaría
,‘, pracíiare; tune modo uſque ad 15. dies; aut uſque ccnveniemus cum Vra M. D, in prwſen
p, ti Dieta (ſ) Inſuper ſciat Vra eadem M. quod hic Egreg. Johannes Vukoſçlavich iter
cepit ad Vram candcm M. pro recommendatione ſervitii , qui vellet fieri in ſervitio Regiª:
Mattis, ac Vra-.- M. D. ut aliquam ſòldam ac ſtipendia, ſubſidiumque ill¡ tribueret,ut me.
lius poſiit ſervíre Regíam Mªttem, ac Vram eandem M. Quªke rogamus V. M, D.utjam
' dictumjoannem Vukoſzlavich ad dictam Saldam (g) ſuſcipere velitis, & erga ¡llum gra.
,, ctV.
,, tioſeM.provídere
D. &ſcmperOmnia.
fuit,Sciat V.M.D. ervivit
quemcumque uod eſtſcmper
probus fidcliter,
& fidelis ſervitor
& honeſte Reign!: Mattis,ac
ervivit illum;
,, 8.', credimus illum majora ſervitia exercere amodo Regim Marti, ac V. M. D. & recomen
,, damus hunc jam dictum Johannem Vukoſzlavich V. M. D. Et credat V. eadem M. D. quod_
,, multa eXpoſuit , ac perdidit in ſervitio ac fidelitate Regize Mattis. Et eandem \',M. D.be.
J’
ne ac felicitar valere optamus. Datum ex arce ncſtra .M’edwerl ,Sabbato, in Vigilia Pen
9’
tªcones. Anno Dni 1530. _Joannes Torquatus Comes Corbaviaz,acRegnor. Dal. Croat. &t
,, Sclav.Banus, mp. ‘
(d) Prom-¿í Serbli, five Rªſcíaní, ſeſe ¡flotantes, (e) Confinïa fuiſi'e docemur. & qionsque. (ſ) \nempe
in 'congreiiu Runenfi. (g) Soldaa Soldª: five milite ait, indicando Icgïonem …am , quam Ferdinan
dus :reiterar ex merís Nobilibus,quibus daba¡ fiípcndia, ut atiectum obtíneret, ~
IV. \Magnifica ac Genero/ò Dno Jolzanni Cathyaner Equiti Aurata, Capitaneo
l Provinciali Carniole, Summague Carintlzice, &iria è' ejusdem Carniale Ge. Dna &fi
lia nobis Obſèrvan. atque Clzariffima. _
‘ ,, Magnifice ac Generoſe Dne Comes, D. & fili nobis Charilſime,ac honoran. Pofl ſalu
,, tem 82.‘ noſtri cor‘nendationem. Notum facimus er eidem M.D. quod intimavimusad Vram
eandem D, non nulla verba.pcr hunc N'obilem Caſparum Paſtoris. Quare rogamns ‘V,
eandem Mgficeutiam
vam acſi indubiam. Et, quidquid
ut dictis & relatibus
dicet ſuis,noſtra,
ex parte pro nunc, fidemſiadhibere
tanquam velitis proprio
ex ora noſtro crediti

prolatum fuiſſet. Et eandem bene &felicitar valero optamus. Datum ex arce noſtra Med.
~ wcheria 2. proxima poſt Feſ‘cum S. Trinitatis. Anno Dni 1530. johannes Torquatus Co
‘ ,, mes Corbaviw acRegn. Dal. Croat. & Sclav.. Banus.m.ppr.
.V. Titulo! ut in priore. ,, Magnificº ac Generoſe Dne filinobis glorioſiflime. Poſt ſalu
,, tes , cor'ñendationes. Audivimus Magſ.D. Nicolaum ſuri/leiclz ad Labacum veniſi‘e. Nunc
mV. M. ex'oramul, ut unà cum prmſato D. Nicolao, in quocumque cornpetenti loco confli
,7 .tueretur, vel in Metlyca ; vel in nova Civitatula, (a) 'ut pro multis negotiis , tam pro
,L Regia Mattis, tam proiflo pauperrimo Regno tractaremus. Quia ex turno hominis ta
,, lis, ncgotium diviná providente clementià, magna proſperitate , huic Regno facere poſi'e
,,, ¡¡¡Demon cum magnis eXpenſis. Poſt autem V. Mgficencia: nos, ne otia noſtra commen—
,,_ damus ; quam ,ſeliciſſime valere optamus. EX Caſtro noſtro szpo , (b) die 4. Auguſti
' Ñ, 1530.johannes Torquatus Comes Corbavia- ac Banus mpp.
(a) Intelligi: Neofiªdium num Garuiºiiae ad Kerkªm Huvíum. (b) Czíupol ubi Eu’ & quod“? me later;
ª' VI. Inſcriptio asqualis prioribus. ,, Mgſice ac Generoſe D. filinobis honoran. ſalutem.
Ñ“ 'Litteras M. Vrae, ad ſummam vcſperam hodie accepimus. Nos , per ſe pofipoſitisomnibun
ª; ’negociis
,,ſi noſtrismaine
mus, ſummo ,hujus etiam
hodie miſerac Vra?
vcnimus, terra',
.M.quee multum
adventum nos premunt,Scribit
exſpectantes. bue , ficut
au temſcripſcra
Vra. NI.
Ñ‘ quod Dominico die proximo, huc ad Methlykam (a) venire vclit; nosque lhortatur, ut
9, ad eum diem exſpectaremus V. D. M. Hoc quidem faciemus & Vram M. exſpectabimus.
,, Sed cuperemus plurimum , ut Regia NIattas,Vra una M. cªªterique Dni Magnate; intelli
,, gerent,nos narum luridius, ( b) earn fidelitatem ,quam profectò ſemper pronam Obſerva
Ñ
,,ſi vimus ſuse
ctamus; Marti, obſerval'e.
nihilominus faciemus,Nmodo
on etiam
Vraſuperfluaª expenſa:
M, ne focus nobis ſunt,
facere velit, ſed eoquibus lúc exſpe
die omnino pra?
Ñ fixo veniat. Ex parte autem Erasmi de Thury quae Vra M. in litteriI meminit, ſciat ea.
i ›
. dem
\ ’
l ª) Methlykª. nnnc etiam ad Clrníoliªm. Mò'ttling ªlía!. - (b) commºn!: Torqunus , ªu: ºggerit ,
que: {ºu relªtª hbuu¡ ¡uILuridiun ªccepi¡ pro Leguas. ~
 .I

Sªtªn. Gªaat. Dalmat.M Regibus Ihngarz'a Aujzriacü. ª 'm

,, dem M, quod nos in jus flatuendum, autjudicium, nec pro judicio huc venimus; ch 1P 1
,, Orphani, quorum res eſ?, juxta hujus Regni eonſuetudinem ſibi reſponderi Volunt. Certe
,, rum nºi-,cum huc Vra M. venerit, nobiſcumque conſtituetur, bene in ea re inducemus ( c)
,, Quam & felicitªr valere optamos. EX Rybnik fer. 5. ‘proxima poſtFeſt.A\ſumptioniI BSS.
,, Virginís xsgonjoannes Torquatus Comes Corbªvíae,acRegnor.Dál. Croat.&Sclav.Banu¡.‘
( e) videtur accipi, locò ínformabïmus.
v VII. ,, Magnifiee ac Generoſe Dne fili nobis Chariſiime! poſt ſªlutes, eoñ'IendationeI¡
,, Vram Mgficam D. nuper in Methlica conveneramus, ut iſtum Joannem Daganoyytfflt de
’J exercitu ſcu flipendio R. Mattis non eximeret. Nunc autem audivimus, ut ejectuo eſt. Et
ª,
hoc autem , cauſa illins Georgii Zyngytlz , qua.- per inimicos ſuos , fals‘e inducta. eſt. Nunc
Ñ autem V. M. D. eXoramus , ob reſpcctum amicitiae noſtrae , ut fatum Doganovyth ex loco
zz ipſiu¡ non ejiceret; Quin, & intelligatV. M.D. ut dictus Zymyth eſt culpabilis ,non ipſe.
Ñ
Simul & V. PLD. ipſum novit , qualiterſz‘zb Caſl’ra Yſàcíziclz , contra V. M. D. fieterit, ſi
I, militar & valde plus contra nos, ille indignus actionin fimilis‘. Si íſte Doganovyth, cſt
Ñ in quibuscunque reus ve] culpabilís, nos Vrze M.D. promittimus, unicuique, in re {atis
JJ factíonem. Interim & V.- M. D. Auguſtis ſelicibus annis valeat, optamus. Ex chkoche.
’J Feri36.poſt FeſtÃ). Bartholomeei. 1530. Joannes TorqpatusComes Corbavia' ªc Bªnus. n .p.
VIII. ,, Magnificº ac Generoſe Domine, &I fili nobis honoran. poſt ſalutem ac m-ſtri
,, cor‘nendationem. LitterasV. M.D. intelleximus, in quibus ſcribitis nobis : Ut certiſiimè fig
,; nificaremue ſcmpc-r , quo ibit? aut tendit exercitusThurcarum. Quare ſciat D. quod
I,
idem quod ſeivimu’s, illud V. M.hueuſque fignificavimus. Et heſterna die , pro exercitu il
2,
lo Thurcarum , qui curſum fecit inter Kappa": 8 Zawam (a) ſicuti in litteris noſtnis,
D’
V'rre cidem Mpfcentim prídie fignificavimus. Sed V. eadem M. bene noſcit,quod nos , non
J)
haha-mus poteflatem ſuper exercïtu Thurcarum, ut illos duceremus, quoºumque volue-ri
’7
mus; ſed potius quo illi voluerint, ibi foli veniunt. Nihilominus temen V, 1V]. ſciat: quod
l’
hodie intelleximus, quod de dicto heſterno exercitu , iterum Thurcae veniunt ad has p: r
I)
tes , ad dominium noſtrum , aut verſus Gradecz arces Canonicalcs. ( lª) CaEte-rum adhuc
’1
non venerat ad nos Step/lana…? Glfflïrth , poli-quam illum miſeramus ad V. M. & ignoramul
,, quam relªtioncm retulit ª Vra M. fignanter pro negotiis noſtrís , ae totiusRegni , unà cum
,, Epií’copo Zagrabienſi. Et fi V. M. aliquando velit, quid ,contrª dictum Epiſcopum agere;
,, tune: nunc tcmDus & hora eſt; quia nunc ullum auxilium dictus Epiſcopus ab alïquibue
,, habere poffit. lït ſi V. M. quid , contra illum accedere Velit , nobis omnia fignificare velit.
,, ’Eteandem M. D. felicitar valere optamus. Datum in ªrce noſtrz Nouy (c) Feria 5. in_
,, Feſto Nativitati¡ B. Virg, Marías. 1530. Johannes Torquatus Com. Corb. ªc Reg. D. C.&
,, S. Banus m.p.
(a) Col-pis c!: Sªvus fluviï. ~ - (b) dun Arce¡ veto! nempe Gradecz & novum trans Colªpím ,Cªpítull ~
olim Zagrªb. - (e) NOW] uan: Yunam fl.hodíe \ob Turca.
IX. Titulus,& initium ut in priore. Tum. ‘ . n
,, Notum ſacimus Vrre M. quod hoc pro certo ſcimus, ut nihil de peeunm nobis pel'
,,’ Stephanum Guffyth mifií‘tis. Superquare nimiumcontnſiamur. Qumnobls.multum dam
,M
num de hac r‘e evenit, ut nobis nunc pecuniam non miſiſtis. Quiz. per promlſſionem Vram
,, ſervitorcs noſtros hucuſque ſcrvavimus; & omnes res noſtras impignoravimus; & illi¡ ſer—
,,' vitoribus veſtricts'omnia difl ribuimus, exſpectantes pecuniam a Vrª. Mgficentla. Quarelte*
rum rogamus V.M.ut nobis pecuniªm mittere vellitzquia DEUS omnipotens bene ſClſfllP
’J a‘ſimplius fervitores non habemus cum quibus ſervne 5 neque ſervabimus ¡llos , mſi pecumc'
3)

I)
am aliunde ad nos adportabunt. Et jam audacter cupimus intelligere a V. eadem D.M.ſi:‘
ve dabitur nobis pecunia five non , utin damno non effemus, Et ſcribit nobis D. Lzzafovtª'
’I
tus Palco!, aliique fubditores R. Mattis, ut gente¡ noſtras ad illos mitteremus. Qu¡ hoc
ª,
Ñ
mines nofiri, fine pecuniis non ibunt: & non ſoli, fine illis quidquam a ere poſi'umun. Ec
I’
Vra eadem D.vellit proficiſci verfizs Sclaroniam cum gentibus, guia .pzſèopus Zagra—
bienſis multas gentes congregat ,- & timemus ut pereant illi ſervitores R.Mat't1.¡,qmſunc
í’
cum D. Ludovico. Et rogªmusV. eandem M. D, utnobis omnia figmficare Vehtls ,.ſi velIt
Ñ

’I
aa' Salavoninm (a) Vrª M. proficiſci, five non , vel fi nobiI pecuniam mittere vehtu fivo
,, non, Cªrterum intimaverunt Vrae M. ac nobis de Thurcis , aliqua. Ylaey faltum
Ñ facient ad ha; partes multi, vcl 5o. quamtotiea cum familiis huc vement ,qm & lltteras I'd
Ñ V. eandem D. miſerunt, quas miſimus ad V. M. & ſubfidium rogant IV. M. ut etlam Ill::
, . rrrrª l \ ’,,/éſ:

(0)… En fiririªrl nccdum Sclavoniam a Crºatia \uiſſc ¡Initiªl ª hªbitaque prº Regnis ſpêre diflínªil - -.
 \
*ya Noticia/Preliminares Panhonia Vetèris Periodus IV.
zones aÏi uasprcçflaretis (c). ubi manerent cum ſamiliis, quin valde boní milites \'IÏ:
Ñ Et eandem eliciter valere optamus. Datum in arce noſtn Muthnycza, fer. 6. proximª
.,ſi

Ñ
ſt Feſt. Nªtivítatís B. Virginil. 1530.10mn. Torquatus Comes Cor. ac Regn. Dalrn,
Ñ roat. & Sclav. Banus app.
( ó) V1217 exprimuntnr qu¡ fªnt Gta-ci kim genckltitn. ‘ª ( e) In confiniíl hempe , affigrmi ¡le ſelïiag
nes petíít. Vide que viª. in confiníis funk ¡¡locau' , homines Grzci ritos.
l .
ſ X. Wtuius, & exordium epiſtola: ut in prioribus.
-.,, Noverit Vra eadem M. uod pro novitatíbuo Vree M.hoe ſctibere pofl'umus :Quad D.
D
Ludovicus Pekry eſt num: ¿5/ (a) cum aliís ſervitoribm R.Mattís. Et jmbís am
n bulaverunt ad ſpolianda temita Epiſcopi Zagrabïenſia, videlicot ad Dombrow‘ (b) & ni
n hil acceperunt , qui: príus ſe‘ntierunt, quod ibidem advenerunt ſpoliare, & ªufuzerunc ºm.
Ñ nes cum rebus ipſorum. Illi vero *quites Epiſcopi, qui in Dombrow fuerunt, illi etiaxn
Iª aufugerunt, ¿Sa nemo eſt , qui accedít contra. D. Ludovieum. Et illª exſpectat Vrªm M. do—
D’
nec adVenerit Vra M. cum bombªrdis, gentibusque. Quªke r mus Vram M. D. ut fiquíd
p vultis impoflerum gel-ere contra Epiſcopum; tune Vra eadem .accedat contra illum, Et
n ’poteſiis eos rebellel vineere, juxta voluntatem Vrªe M ; Si meliUI eſt; ut erit fama Vrae M.
v vincendi iUOI, quam alicui ªlteri. Nos verò cum quibul pmt¡ ſumuI Id ſervitia Regia
ª Maui); de nel, & D. Ludovicus, exſpectamm ªdrentum Vrz M. Cam-um intimavímue
p non nulla vel-ba per hunc Valentinum ſervitorem noſtrum, cui Vra eademM. D. fidem in
v dubíam adhibere velit, tanquam nobis ipfis. Item rogamul Vram M. D. ut aliquam fum
l)
mam pecunie mittere velit, quin omnibul caremus eXpenſis , & nobis & ſervitoribm noſi
n riI, Et eandem M. D. feliciter valere optamus. Datum in arce noſtra Muthniqg, feriª 4.
n proxima pro infefio Exaltationio Sanctae Crucis. 1530. _lohªnnes Torquatu¡ Comes Cor
Ñ bev. &e Banos\m.pp.
Lib. Re ¡a Civitªs ín Sciavonïa. 2 'qua Comítatui nomen, * - (b) hºmbro, domíníum fundatio.
nªl: Eppi Zlgl'. in Comitªn: Criñen . intra lVanich dc Criüum.
XI. ,-, Allatw'ſunt nobis litun.- V. M. hodíe feria ¿ante Feí’cum Mathai Apoſtoli &E
vangelifiae. Primo ſcribït nobis Vra M, utullam pecuniam nobis modo poteflis míttere, El
I’
hac cauſa eſt , quod a R.Matte ullam peeuniam Vrª M. adduxerunt. Quªke ſciat Vra M.
Í’
D. quod nos eXIflimavimus, cum una , cum Vra M. locuti fuimus , utVra M. eo temporepo
cuniam habuit nobis dandam. Nibilominm tamen Vra M.bonum facer-et, ut fi nobis modo
Í)
ali uam pecuniam mitteret. Sedeontra hoc nihil poſi‘umun. Item de exactione Sclavom'*
ca i, ſciat V. M. uod quidquid fieri poteſt; vel ab illis eÏet nobil ¡¡¡qua tributio pecuniªe,
:7: & etiªm, quodi Iud parvum fuit, etiam illud D. Ludovícus Pe/(ry eXegit. Et fi hodio
_accederet V.M. verſus Zagrabiam, nos cum aliquibus gentibus, non habetemul íbi pro.
O)
ficifci ,praeterquam cum quin ue equítibus , Perſonah'ter proficiſceremurzquia omnes fervi
I’
toreI noflri nos modo jun ereliquerunt, ut non habuimus , illis, cum quibus ſolutio
new dare pro fervitiis illorum. Et nos R. Matt¡ hoc modo , non pofl'umus magnum fervi
I’
tium‘exercere, cum Pªl-va copia ſervitorum. ltem,de Hiſplnil, quos ſpectatis ªdventu.
ros,fieri ciedat VraM. quod bonum efl'et, ut uſque nunc advenirent; quia credimus:
quod fi tarde advenerint,ut ullum auxilium' nobil per i110] erit , quiajam erlmt multa im'
Í’
temperia poli Feſturn Miehaelis , emnt ſepiusòz còngellationes & pluviz. Et in prolonga
,9 tione Vra, ínimici noflri ſe fo'rtificarent, & a parerent contra nos, & erunt fortiorel im.
»P oſterum. Item , de his Thurcil , qui ſaltum e Thurcis huc fecerunt ; proſiciſei ſunt qui.
dem de illis ad Vrªm M. Bonum efl'et, ut Vra M. er a ¡llos gratioeè rovideret: ut & ali¡
poſt illos hue faltum facerent de Thurcís. Et eredat .M. D. nod i 'I partibu¡ ſªtiI pro
ficui efl'ent g fed etiam hic apud nos, ſicuti etiam in partibue arinthie &0. Sed in hoe fit
voluntas
xilii , er Cacterum
pra-Rare. M. DEus recorciIari
Omni otens ſcit,V.
poteſt quod
M. nos
quodillil non habernus,
fmpius undeVrae
ſignificavimul quidquam au.
M. de ſtz
tu horum,aut ªrcium , aut caſtrorum, qualiter in periculo funk. Si guanter deſtatu Cq/Zri
Kruppe , (a) ut Vra M. D. erga illos provideret, ne pareant a R.Matte. Sed unquam º.
tuimuu habere a Vra M. D. tantum unum centenarium pulveris , in parten¡ fervitii noſïri.
,, Et DEus omnipotens novit, ut hoc anno praſente,Thurcae voluerunt obfidero dictum cz.
Ñ firum Kruppe, & etiam bombardas, aliosque apparªtun ad ex ugnandum dictum caſh-um‘
,, approm tàverant; & quotidie ſpenmus ¡llos adventuros. Et 1 quid contigerit buiccaſtro,
quod D u¡ avettat, nos teſtificamur coram DEO dz hominibus, ut nou eſt cauſª noſtn ,
quiª jam non habemus, unde illos ſervare ; Sicuti quªndo habuímu¡ liberan¡ .Li/(am, ª'
u Cor
(c) !kappª :un: Vunªm ¡A ¡¡hau ¡¡odie Turcªrum en. ~ ª
 MIU. Creá!. DaÏmatJàIi Regibus Hungaria' Aufiriacis." 94.5
,, Corbaviam ( b) aliudque dominium noſtrum, uod periit jam diu a nobis. Et multalmñiz
,, ferias noſtraª ,haberemus quidem ſcribere,Vrae%/l. Sed modo non Pofl'umus. Eteandem.
,, D. Vram M. felicitªr valere ?camu Datum in ªrce noſtra Kruppa fer. I. ante Feſtum
,, Mathaei Apoſt. de Evang. ,, ztulus, exordium,ficbflràvtio, uti in anterioribus, ideª
hace ami/imus. ' ‘ '
(b) Vídctur his temporlbns. [icª, Corbªviªque, militªr¡ ¡nrísdictioni [ubicªn, confinlumque effect¡
XII. Titulus, exordz’um,fizbſèr1:ptio, aqualia prioribus. , - ~
,, Notum facío V. M. D.quod \mpluª ſcripſi , V. M. D. pro auxilio erga me a Vra Mgfi.
,, centía ;fed unquam níhil habere potui a V. M.D. Nunc ªutem iterum finalíter ſupplíeo
,, V.M.D. tanquam Domino & filío meo chariflimo; quatenus dignotur Vra M.D. erga me ou
,, ram habere: ut nuchraM. D. velit mihi dare. aliquot de pulveribus _Pyxiduraa , & ali
,, quot homines pyxidarios, quia his nímium indígemue, & nunquam ſic necefſitas mihi foie,
,, harum rªrum ; quaſi nunc, poſtulare a Vra M. D. El: ſi none, ergª. mein iſtis rebul
,, nominatis nonEPÏovidebit, tune ſoïam , quºd ullam benevolentiam ºrg: me non habeªt V.
,, Magficentía. t ſignanter pro pulveribus V. M, D. mei non ſit immemor. Caeterum his,
,, fervítor noſter Georginª, quedan¡ verba ex parte noflra,V.M.D,dicet. Cu¡ V. eadem D.
,, in eo credero volit, quidquid diceſ: ex_parte uoſtra, tanquam fi nos perſonalicer unà cum
,, V.M.D. eſſemus. Et eandem D.V.M.bene &felíciter valero optªmus. Datum in arce noſtrd
,, Klolcac/zJer... roxima, ante Feſt. Divi Franciſci Confeflï 1530.
XII!. Careſ: Sigma; Titulps: Egregio Domino Eraſma Capitaneo Byhachienfiè'c.
,, Egregie, amice honorandª. Noverit Vra M. quomodo recte Thurcí hodiema die prae.
Ñ terierunt r :quam fluminis,verfus Koztarzyczam ( a) &i liaverunt univerſa in Zta.
Ñ ban a (Y) {fiſub Ca/l‘ro Buſj/n. Homines autem Comitis rirzy, iſti eoſdem, dpxerunc
Ñ huc. t octo lúc,hao nocte volpnt dormire , a ud mantem Radon prope Caſtrum Bufln.
I, Eapropter captivaverunt hominea noſtri tres Yhurcos, qui dicunt: ªuod volunt quíeſcer*
,, bio ,in círcuítu Mªntis Silne. lgítur petímus V.M. exitº hac nocte a Ca/Zrum Kobazyth¡
,, vel propiuà ad no¡ , fi DEus conceflèrit quod eoſdem dírumpemus- in Si] va,Turcorum ªu.
.5— ,, tem non oſt plus níſi 300. Ex Caſtro nO/Zro Novo, fer. 4, proxima, hora poſt medíam no;
ªF~x*-*'45
¡3
zu»
‘,,-U
z, ctom. Joanne¡ Comes qub.& Banus mpp. ,, Haec epiflolª, mifl'a fuerit ad Joan. Kath
czz'anerum, dum in numero ad oum ſcríptarum eſi'ct. . .
(a) ¡toſ-zunycu, ad fluv.Vunnam in Confinils Banalibus. - - (b) Credo índíclrí, locª círcumvicin.;
Gªflrum Buſ", nunc Turcª ºbtinet. ,
XIV. Magnifico ac Generofiª Dno Johanni Katczianer, Equiti durara , B’ Capi.
:altea Provincial¡ Carniole ó’c.Dno &’filz’o nobis charifflmo , atque hanorar‘zdo.
Mag. ac Gen.Dne, & Fili nobis Chariffime ac Honorande. .,
’ ' ,, Poſt falutem &noſtrí recommendationem. Noverit Vra eadem M. quod pro novitatï.
,, bus , hoc , V.M. ſcribere poſi'umus: ut eſtema die ,feria 4.. proximá poſt Feſtum S. Luca: En
Ñ vang. multa damna paíſ¡ ſumus; videlioet ut Thurcae venerant, & transfrpetati fun!: per_flu
,, vium Un, quos Thurcas navï averunt Per fluvium Un, homines Comitzs de Zrnçys, u¡
‘433 ,, fcedus tenet cum Thurcis ,& {lgc Thurci venerunt ad bona noflrª , at ue bonª Egregíi eg¡
,,,, lewyt/z,cum
ſumus, & omniª devªſtaverunt,&
quo víctum abduxerunt
habuímu¡ ufque mojo incolonos noſtros.Parte.
hac miſerrima t nos bin¡ ſcíat
Quare ¡dªo Veſtraſi
perditi

Ñ EzdemD-Mgſica , quod aliquos Thurcos apprehendimus, qui dlcunt fine dubio ,0 ut aliui
n CXCICÏLUI Thurcarum exíet ad confiniziſta, intervallò octo aut decem díerum ,bªjªn Men
Ñ fis prazſentis. uaro rogamus V. eundem M.D. Ut fi voluerit tenere hos mflitez , qui fue¡
n \ºnt bie, cum aula Verhrychanin; túnº Vra eadem* illos iterum mxttere dignetur
Ñ ad eonfinia iſta. Et credat V. M. D. quod hïcmulta ferVItia facere volunt R. Mªtti; ac V;
n M.1ucrum. Et ſi exierint dicti Thurcae,ut fiDEus correſponderít , illos profligari cura¡
,, bimus. Et iſti devaſtárunt bona noſtra, ac D. Petri Keglevich, non fuel-unſ: pluros Nro 4.00.
u Et ªffeut hi0 pmſentes díctimilites noſtri, ¡tune DEO auxiliapte illol ro-flígaremm. Ec
,, rogamus V.M.D.ut curctam gcrere velitís', de hoc miſerrimo Regno, ac e bla-ªrªbusffluªª'
., in periculo funk. Et eundem D, Vram M. felicitªr valere optªmos. Da m arce noſtrª
'o vaªr (ª ) Diezz. menſis Octobris,anno D, ¡530. joannel Torquªtus, omes Cºrbav.
,, ac Regn. Dal. Croat. & Sclªv. Banus-.mppr, º
\
(a) hoc efl Savo Divár ªd oborovo. -' ' -
XV. Titul. InitiamJàIz/èriptia, par riori. ,, Miſimus adYnm egndem M.Dotnefn,
,, hunc Nobilem Gaſjmrum Barthakovic fervitorem noſtrum, m certls negotm noſtns,
',, Vrªe eidem M. refierendis. Quake rogamm .eundem D,V.M¿ ut dictis 6¡ ¡elatibus ºjªldªfll
. ¡Su , z¡ fidem
¡Mor, Ramaſ-zm Ker'èjèzich,
. 346 .Noïitza’ Preliminares Pannanz'c Veteris Periodºs IV. '
,, ïfidem adhjbere velítis creditivam acindubiam ei, & quidquid dixerit ,ex parte noſtra , tan—
,, -quam fi oretenus unàcum Vra D.M.perſonal¡ter fuiſi'emusª Et candem D.V.M. bene&ſe~
,, «liciter vªlerº optªmos. Datum in arce noſtra Medvedvar fer. 5, Proximá, Poſt Feſtum
Ñ “Omnium Sanctorum.
,, XVI. Scripſimus bie Iitterªs Regia Matt¡ Domino noſtro gratiofifiimo; prout ª
,, Mgficentia Vrª etiam habebªmus inhrmationem. Quas rogamus ad curiam fue: Mªtt¡
,, dirigí faCere vellit, Eadem.- therum intelleximus: quomodo ill: Frater de Qettinio ,
,, -gui ‘e/Z partis ipſius Johanm's -Wayvoda, ArchiepIſà Colocenfis è’ Batlzyenſis, ejus
,, a) propter al¡ ua negotia, verſus mare -proficiſceretur. Ignoramus in quª re? & ipſe
,, per Kerclilço (2) & ad .Sudenicza (c) forte ¡bit, Quare VragM. lia-c, tanquam fideli
,, -Mattis Regiae,damus ſóire. Hominibus igitur , per viªs tales, committat Eadem D. ſcrutª
,, «re & invigilare ſu er e_um. Nos hic ſcrutabimus & ¡nvigilabimus limilíter. Valete. EX
,, Caiſtro Noſtro Klªlwclzſienz. proximá ’poſtFeſtum B. Martini Epiſc. 153°.
(d) vidcmus Joan'nem Zªpoly: . non ſºlum fue: :Buenªs habníffe, veſum bin: Relªtos etism. Vem
amm Archiepíſc. Colocenſis fue-rªt Frªneíſcus de‘l’rmgepsncs. ~ - (6) Kerchko alíª; Gurfcldum dk
ªd SªVUm in bodíernª Carníolíª oppidum (e) Sztudenicze ín Stin’ª. Have loca, !ocre ¡am extrªs-clª
voniªeïunsdíctíºnem, dum íflhíc 'inquirí:, attendcndumque infinuat, per Kªthrïiªnerum.
XVII. 7, Allatz ſunt nobis litterm M. Vraª in Vigilia Nativitatis Domíni, quibusl perlª
,3 ctis , bene intelleximus. Oramus ſur'nè & diligenter, vellit Gi dignareturVra Mgficentiz
ad hanc diaetam (a) venire, ut ,pro proſperitate R. Mattis Dni noſtri Clementiſiimi loque
remur. Si autem V, M.venire noluerit,0b, quibuscumque negotiis RegiaeMattis océupa
1-¡ , rogamus notificet nobis; fi autem voluerit, orªmus feſtinet, Quia Regni fue Mattis
tam Croatia, tam Sdavaniae devaſtationes remonſtrabunt, qualiter ex litcerisintrocluſis
Croaticê 'ſcriptis , V.M.D. intelligere poteſt. Qualiter eXereítus Thurcorum deputªtus eſt,
$3
ad i‘llud pauPerrimum dominium, quod habernus Goatice, ad devaflandum, IdcircO V.
Ñ MD, quantum 'poſſumus exºramus, ob amorem Altiffimi, provideat nobis V. M. aliquo
1,, 'Pal’VO fubſidio; ſ1 non pluribus, &d :p.pixidªriis, &una Sqmmafflulveribus. EtVraM.
.º pro primo debito & pro nio, 'ex peeumis per R. Mattem nobis deputªtis ſe ſolvat, ¡n hoc
Ñ Tem gratioſiffimem & amicabilein nobis Vra N²D. faciet. Dramas udjuvet VraM cenª
,, tia, ut in ſèrvitio Regla Matus ,adlmc m Illzs Cºrzfniis maneremus. ( b) Et ut ‘greg.
ª D. Eraſmum Capitaneum Blhachienſem ſupcr, in Bi‘ aclz knit'teret, uia_ſua Dtio tenetb0ª
,, nos milites , fi fuª Dom. prgeſens non erit, dubltamus, ut 'ªb ¡plis fu‘bſidio haremüs. Ora
’, mus pro pulwreme nos dlffltttent, ac pixidarys; (bla autºm V. M. fib¡ folutionem acci
v piat. Quam feliciflime optamus valºre. Ex Caſtro Ndlr'o Rakonok. in Feſto &johan
,, nis Evang. Anno Dm ¡530.
(ªi) 'Sive'flºvgregz'tïonem ~ (ó) vídem- id Pericnlo Mi?: ,'ªdnüu'endorun confiªiomm . curª emld_
v tur ex ſeqnenfí Epifl.
-'" XVIII, ,, Nuper Vr’X Mgficentiaelitteras ſcripſeramus. V.M.DOI‘antest ut aliquaslifª
,5 Xeral Noſtras, V~. M. miffas Regia: Matt¡ ſonantes, 8¡ D. Juriflfiytl¡ mittere dignªretur.
5, Super quibus,a V.M.adhuc reſppnſum uon habmmus. Oramus V.M.D. certifices nos,mi
º litne i fas Vra M. aut non .º Et vultne V.M.D. ipſas mittere? fi non miſifl'et. Quia. Do*
,‘, mine fili'! talis fortuna-.fumu-s, ubicumque ſervimus, infortunium habemm. Ex Curia.
Ñ pia: recordationis LudoYiej Regla, ¡emulorum noſtro'rum dictis, eXpulſi fumus. Dubita
n mus quoque, & ex ‘ſerwtus Serenilliml PrlIctICIPLS & Dni Ferdinand¡ Regis, GZ Dni noſtri
" gratiofiffim¡ expellènt nos. AudIVlmus ut quidam emulorum noſtroru’m , fue Matti díª
’ vmrunt, quod nos aliquam concluſionem, temporibus ifiís , cum Epiſcopo Zagrabienſi ha*
‘beremus, quod effet contrª ſuam Mattem. Ipſe novit, qui omnia novit , quod hunquam
ne'c iitteris, nec intentione, 'nec verbo, nec 'ulla re, nullu’m tale negotium cum prafato Eª
piſcopo nºn habuimus, quod eſi‘et contra I'uam Mªttem, vel honorem noſtru'm. Soliun
uod nolluimus Regnum de‘vaſtare, nec comburere , qmliter quidam, aliorum. Quin in
hoc nullum ſervitium ſuae Mattis vidimus , .Regnu'm fue Mattis deVªſt'are 8: comburerc.
,, Cartel-um audívimus D. Ungnailiuín & plures; ad nos, ſuas Matt¡ conqueri. Quali
Ñ ter nos alíquas Taxas ſeu chªs illgdtas, (a) ſuper Regnum fuae Mattis irnpoſuimus',
,, & ſpoliaindignorum fecimus. Liber] ſunt lºqu¡,,ſed nihil magni facere nobis poterunt;
Ñ qui¡ ullam Dicam [eu taxam, ſuper hunc Regnum ſuªe Mattis,-impofuimus, fed El¡ ſoli
x - ‘ ' ' \
n ºg*

;(0) nicª idtſh Pl'ºPe. dt Ilibi Accíſa. diffei’eñtiá bªt, qnod cºntribuentiom inculcªr:: , ue bd!, eqous
&5, dinſ] diante: , ¡eª vt'ª ngulis fªcultatibus. & ſruªib‘un cettum imponnur, ¡¡qdo-¡nde ¡no
fingulorun fªculmibnz. e¡ diu'. pluribus tongrcgnis, contribuu'o fºrza. . u_
 Sclav. Croat. Dalma.ſu5RegibusHungaric Zufiriacis.; 347'
,, Regnicolze deputaverant Feſtis Natalitiis, ut quod dl intra Colapum 8 Savam a quolibet
,, jobagione dare habeant. Ex quibus pecuniis ullus Obulus, ªd manus noſtras venit;niſi
,, judices Nobilium , ui extorſerunt ipſam ſuñ’ram peccunia, quo deputatum fuit diviſerunt.
,, Verum eſt: ut dommium Dni Un nady /àb Caſtro Zamobor, quod nunquam ſe deca
,, teriª iſtis, eliberari 81 ejici potuit, ‘aſtellani caateri Officiales multoties admoniti, & re
,, requifiti per Judiees Nobilium, prout conſuetudo Regni tenet, fuerunt. Nihil cura: adhi
,, bentes , ſpoliati fuerunt, non caufa pro mala, ſed pro proſperitate omni illorum. Cªeta
,, rum quod lamentaverunt, ut nos aliquas illícitas taxas , ſuper Regnum ſuaª Mattis im
,, poſuimus: SciatV.M.D. nales taxas impoſuimus hoc vere. Dum Congregatio Vªrasdiní
,, erat, Domino¡ &Regnico as , D.Franciſcus de Batthyan, & noe, ac D. Ludovicus Pekry
,, exoravimus, ut aliquo fubſidio nobis providerent; quia vidimus ut Regia Matta! pluribul
,, negotiis nobis pro nunc providere non pollit.-- Ipſi omnes benevolè, omnibus nobis tribus,
,, fecundum antiquum Regeſtrum, de qualibet Fuma (17) per unum florenum promiſerunt. '
,, De qua taxa ut videbit raciones, vix 600. flor. extorquere ſinit, ad omnium Trium par-1
,, tem. uia ex ipſa,dati ſuntOratoribus ,flon bil centum pro eXpenſis. Omnia autem do
,, minia amponis , nec Johannis Thoroczy, nec Pagan Peter,nec Thomas Pehzlui,
,, nec Paulus Ratkay, nec Stephanus de Gjula . nec Franciſcus de Stumberg, nullu
,, iſtorum Magnatum , nil dederunt. Nunc Dne & F¡li, videat Vra M. D. hac uaerimonia
,, ſuper nos, ſuae Matt¡ acta,ſunt digna aut non ? Hoc Vra M. D. tanquam donuno filio ,&
,, amico confidentiſiimo conquaªrimul; & V'ram M. D. oramuª, ſi eadem , priu¡ nobis, ſuam
,. Mattem aſcendat ,- & ſi aliqua contra nos dicent, ut V.M.D. poffit reſpondere. ,'
,, Caeterum V.M.D. eXOramus: certificet V, M. D. nos, appropinquabitne ſua Mattas ,
,, ubicumque locorum huc propicius Y quia ad exºuſandum ſe, ſum Matt¡ ibimuu Utínam
,, iſti zemuli noſtri , illuc coram ell'ent l videbit Vra M. ut nil nobis facere poterunt : &ſpera
,, mus ut ſua Mattas omni verbo, emulorum noſtrorum , credulitatem non adhibebit. Poſt
,, autem ſua Mattas , nobis , pro aliquibus induciis unius anni cum Jahanne de Zapolya fu
,, fius ſcribit. Neſcimus Vrae M. ſcripſit ne, aut non? [ed pro Turcis nobis nil ſua Mattas
,, ſcribit. Vra MD. novit; eſtne &eumTurcis pax , pro hoc anno , aut non ? Quia nobis u0~
,, tidie nova veniunt: ut exercitus eſt congr tus, cum totis paramentis, ad eXpugnandum
,, eaſtra. Sed ignoramus, quo ſe moverit? t V. MD. feliciter valere optamus. Ex Caſtro
,, noſtro Novi rad , Sabatho proximo poſt Feſtum Corporis Chriſti. 1551. {pªmes Torqua
,, tu¡ Comes Corbavie ac Banus m.p. ,, Titulus, Sigillum ut in prioribus. aulo poſt ºbiit
,, Torquatus, ut¡ ſupra ex 3. Reſcripto Ferdinandi.
(Z) Quod Unglri! porta, hoc in Sclªvonía, fumus efl. Mallnmm voce hac mi, ob pauperes. !ndíeamrª
que pel' annm, domuª ¡¡ln dicar¡ . quee pmptcl’ fªmiliªm, ſnmum \en culinªm dom¡ fervant. 11100_
autem , qui vlctum qnzrere debent, dicªndos non eiſe, ob !quintetº
‘ Petri Krüfflch Comitis ¿3’ Capitanei Cliffat ¿3’ Lupo av. . v
Sigillum idem in his tribus epiſtolis. nempe: vulpes proſtrata, conculcata pedibuq,
Aguilas alªs extenſas habentis, ſupra obeliſci , dein parte ſuperiore, in medio P.K. Titulus;
Magnifico ac Potentifflmo Dno Jvhanni Cocianer, Summa Capitaneo Regnarum Dal—c
ÑZatiar, Croatia? , 'B CarniOIe 80,80. ‘ ’ i .
u.—N-U-.--7.A<—
,, Mªgnifi ce Dne Capitanee. Novit Dominatio Vra , ualiter locutua Fui vobiseum , per,
,', 'commiſiionem Marti¡ Regiae. Et ſperabam abere ſubſidmm, huic miſerrimo arci. Et per
,', ‘fervitia. mea! 81 SerVOrum meorum! ( a ) '& a Dtione Vra nichil habui. Ego autem libera-.
,, vi ſe ab arce,coram Matte Regia ,quod amplios nunquam in arºem intrabo, m hac arce..
,, & non intrarem. Sed audivi quod obſeſl‘a eſt arx; & confiderans fidelitatem ; & quod non
mnU:-
*…_u
\ª
,, pere‘at arx Mattis Regina, quidquid abui in domo mea, collegi; & intravi in arcem. Sed
,, in magna tribulatione, & moleſtia ſum a Servis meis, non abens eis quod dare ro ſer
;, 'vitia ſua eorum Vetera, & hªec nova. Nec volunt me dimittere. Et ſi~eos fic erelin. b
,', quam,omnes exibunt. Dicunt: jam amplios non Valemue ,nec volumus in vanum ſervire;
Ñ dicendo: AMattefie'gia , neque ſubſidium, neque ſolutionem abemus per ſerv¡_t1a_noſtrafi
“te
,, delifiima. Ideo DneGrme, deſtinetis homines & bombardas, & alia neceſi'ana m arcem;
,, quia duo Baffiefunt praeparati in obſidionem iſtius arci. Jam \untdbombardae pofitae ſuper
,-, euros & boves; praeſcripti qui volunt eas ducere,niſi eſt conſuſio Inter eos. Ideoneſclmun
,, unus aut amboduo Venient oppugnare nos. Etiamiſti miſeri Civee volunt omneedlſcedere,
Ñ 8: diſpergere ab arce. Dicuntex quo Mattas Regianos occupavit (12) nullªm prowfionem,
s s ss z ,, Ve—
' (a) Bªnderia l'ua defignªre credílur. nºmine SerVomIn ſuorum. - ~ (5’) ii ocupªn* fuere Clifl'enſes Í
Ferdinªndº , ha: occupuiº ePªPI mªnibu¡ evwít, dun¡ ut p, 31$,I'Gllti0 de Cliff¡ Pªpª fªct¡ ¡nºtªr,
¡524.
4
 \

349 Notitia ‘Preliminares Pannonic Veteris Pariodus IV.

;í heque ſubſidium ªbuimus ab eo, ſicut promiſi'a eſt nobis Matta ſua. 'Et quidquid ſemínave
,, rank, in agro Veniens Turci oontererunt, & combuíſerunt omnia. Tunc eis promiſerunt da,
,-, re tributum, ut diſcedant ªb arce, & hoc modo eos levaVerunt. Ideo Magf.Dne, miſerunt
Ñ ad vos Nuncíum eorum Nobilem Gaſparum. Sunt commendat¡ D.Vraª; dígnare Domino
Ñ providere. Qualíter poſi'unt hi vívere? alioquin omnes volunt diſcedere, & diſpergere al)
,-, arce, Et arxperibitſicut in aliis lacis. Ego ªutem miſeram ſervum meum, ad D. V.
,', ſicut mihi dixit D. V, qui iterum non venít. ldeo D.V. cito deſtinatis homines , bombardas,
,, & alía necefl'aria in arce, quod poffumua liberi exfpectªre inimícum,&arcem relinquere fe
,, curè 9 quia placeret Turcis me claudere in arce: & mihi placeret eſi'e cum D V. Sed vacuam
,, arcem . valeo,valete. Petrus Kruſfich Capitaneus Cljſiienſis m.pp.
fllud: Dalmaticz Summa Capitaneo , ſcribi non poterat , fiin Dalmatiª nil fuiſi‘et Fer
dinando. Cªzªerum In relata. epifiola, nec annur , nec dies ponitur. Cliff:: fuifl'e ſcríptam,
apparek, Prout¡ etiamKruflichíum, magiª fuiſi'e ſolícitum de ſervanda arce; quàm Gramm—
tica, vel'Syntaxi. '
ª. Lacerapa pªrª Gªlli vſt, ut ignorem ad quem ſcrípta fuerit. continet incernè hace:
›,, Proximè tranuctïs die‘bus miſeramus familiares:: noſtrum, ad M. & Clariſi‘. D.Johzn
,, nem Coc'zianer *Capitane’um Generalem RegiaeMattis, ut neceffitat¡ illíue Caſtri ſuae Marti¡
,, Clíſſy, 'in confinibrus Turearum , & in maximo periculo poſiti, providere di aretur cum
,, rebus, ip'ſo ca’flro necefl'ªriiS'3victu, frugibus, pecuniis, pulveríbus , ªc ªliis re us &0. ?ui
,, quidem-Magfid). ’Capitaneus dixit: fe libenter proviſurum. Et ut intelleximus, quod uz
,, Mgfidentiª-abe‘ſt; & 'Caſh-um illud eſt inSericulo maximo; ideo V.M‘. Prazſentibus dux¡~
,, mus roganªam’: quaterçus neceffitatí dicti aſtrí, provide-re ipſª dignetur. \V01 ſi prefatuo
Ñ D,M f.Cªpitaneus\,a]icuï ªlter¡ cor'niſit providendum, ne illud Caflrum percat, amor*
Ñ DEI:vel fi etiam ſua Matta¡ coñúſit aut ordinavit aliquam ſummam frugum Pi/{ni exi—
,, ſtentium dare & mittere i]li Caſtro , nunc eſi'et utïle mittendum. Et quidquid in ¡pſa exªíze.
,, difione dícti ‘Caſtri M.V.efl‘e't factura ; vel aliquis a] ter, amore DEI faciªtls cito , u'u peri
. Ñ failu'tn éſt in'mora, & in'ímicus homo non dormit. Nec ªliud, nifi me ac dfctum aſtrum ,
z,, ‘ité'ru‘m ’ atque iteru'm Cor'nendo. Et benevaleat M. V. Ex Lupoglava, Dze ¿². Decembris
:,, ’13'jo.ÏPêtrus Kryffíc/L Comes Cliff), é? Lupoglavo cum Ómnibus. .
' *73. ª'fllagrzifico ò' Genera/ò DnoN. VicoCapitaneo Labaceryï, &3’ Carmole dzlgnçffimo,
.flo’td‘ ‘ uam-:Duo &amic-0 Obſdffzmo. v
~ -\,,- ffioe‘ac Generoſe 'Due falutem & meïcoñxendatïonem. Ex relatione quorundam
' e” ’aceeliïmys,‘quodMgf. &Clªriſiï D.]ohannes Cacziauer abeſt, ad qsem proximº transactíª
,, diebuª miſenmm ut neceffitat¡ illius Cafir¡ Serenïſi'. Regia? Mattís, ni noſtri Gratíoſiffimí .
,5 Clifl'y; ſua Mgficentía cum frugibus, pecuníïs, ‘pulveribus ,ac rebus alíïs providere digna
,, retur. Que ſua M.dixit (_'e fªctura & províſura. Idea-M.“ praeſentibus rogamus, ut pet
Ñ veſtras nobiſ-notíficare- vellitiS: Si prªeſatus D. Capitaneus, vobis, ªut alícni alter¡ cor'híſio
,j-'provídendu'm necefiitat¡ dictiCa’ſtri. Quoniam dictum Caſtr‘um male eſt diſpoſitum‘ ,-_& ea.
,,' ret omnium *ren-nm pro defenſione , neceſi'ªrïum. Pmterea. rogamusipſam, utipfa, per'ſuas
,5- nobis notificar-e digneturnovitates przpſentes , ubi pro nuno eſt, Pmlibata SSma Mªjeflal
,, Regia? & quíd fit: deBuda? Et ſ] cito exſpectamus adventum, meati Magf. Dni Capitª.
,, nei-veſtri; quonïªm multa. cum ſua Mªgf. funt mihi ªge-nda & conferencia, pro fidelitato
,,1 SSma:
Ñ ‘RegimMattis.
te !loqui Cªeterum
,cum ipctſo captivo M.D.& ;cui
'Covacevich amïce, rogamus
Obſde ,hïcipſamneligïpſi
noſter familiaris WI!:
dare ex meaallo
lícentiam par.
,, quendi ïpſum,quía multª mihi fecit bona ipſe Covaclzevich, cumfücrim in captivitatc
,, Turcarum. Nec ¡liud, nïſi ut M.V, bene valeat. .Ex Lupoglaya die8.Deºemb. 153Ó.Pc~
Ñ true Cmfiieh Comes Cliſſy, ſcrvitor cum Omnibus. ' .
Capituli, -& Civitatís Se ienſrs. › -
'ª _ Tim]. ïn \In-aque: Magfico è’ Genero/ò Dno _IQ anni Coczz'aner E9uiti .Am-ata, nec
non Capitaneo Provinciali Carniole, ſúpremo ueÑStiriaª, Carinthia Ge. ò’ ejusdem Can
niole Exercitatori dégffima , Domino nobis O ſ'dma. Sígillum diſtinctè, in neutra cognoy
‘Ciento ‘ t. . _
' 1. Capituli. ,, Mag?. & Generoſe Dne nobis Obſdme, poſt debitam ſervitiorum noſtro
,, rum commendatíonem. Compulſi urgentíflimis neceſiitatibus, Rd. Dn. Archidiaconum n0
Ñ ſtrum ,prªſentium exhibitorem, ad Magf. Vram mittïmus, non nulla de noſtris calamita~
Ñ tibus deque tríbulationibus expoſiturum Magf. Vrae. Cui, humiliter ſupplicamus, ipſum
Ñ benignè M. Vra eXaudíre dígnetur, verbisque fuis fidem adhibero, ac fi nosmet ipſi, perſo~
Ñ nalíter coram M. Vrª interfuífl'emus. Cui ſeſe Nos , & fervitia noſtrª commendamus,ªt u.
Ñ oraciones offerímus. Datum Segniae, die 2L Menſis junii ,M. D. XXXI. Mªgf. Vw, en.
n vitorel & CapellªniCaPitulum Eccl.Segnienſis. a
I. *
 Sclav. Goa!. Dalmïzt._1745 Reg-15a: Rania-ria Huſiriacü 94’;
"'-rlª-\I l. Civitatis bègnienſis. ,, Magnificº(ut in priore) ,, Sepa & ſepíus miſeríÍGZ cala."
'la
mitªtes noſtraª , qmbtu nos pauperi Civeª , propter Thutcatum ~metum conſtítutí ſumusa
Ñ M.Vra.- ſigníficavímuª, opportunum ad id poſtuhndo auxilium . quod quidom úſque ac’l '
’7
hace tempprª, minima habuimua. Hoſtiª ªutem paffim vagatur, nihílquo alíud ſtudet, níſi
,D ut nos hªuriretfflrout nuperrímè nobis ‘a fidedigni¡ perſoníl, amicíl nobíl, relatum eſt: il
Ñ lum exarcitum quíſüb Clg'fflo adunatus fait, contra. conſtruendi caſh-um , ad obſidionem
v hujus Civitatíl, tam per mare , uam per terram procul dubio venturum eſi'e. Nos autem
,J
pauperi Civeª,qui fetè omnem pem .amíſimUI, congregati conſtitutique coram Magf. D.
ª’ noſtro Cªpitan-:o ,omnes unanímíter & eoncorditer ab eo lícontíam diſcedendi ab hac Civi
”
tate accegimus, quemadmodum &e a Mficentia Vra, per nuncium noſtrum Dn. Het-0717
99 mum de hſioli¡ , ultimatè ad M.Vram ,per no¡ mifl'um; quia nos non ſumus idoneí tªle¡
’7
tantooque hoſtíles impetus ſuflinere. Proinde prcſenten noflrªl M. Vra: duximu¡ exaran
’I
das , notificando cídem ut provídeat huíc Cívitati, ne ex ea emergzt aliquod damnúm Sere
J’
nífl'. Regi Dno nofiro Gratioſiſſimo , & tot¡ Chríſtimítati , nullamque in nobis ſpem habeak,
y’ Quía ſcíat M. Vra pro ccrço nos,niſ1 ante hoſtium adventum aMag.Vrª ªliquod fubſidium
,y hab'uerimus , totaliter & omni dubio procul ex hac Civitate recefl'uros eſi'e; prªeſente¡ ua
J’ noſtraª, pro noſtra ſuperinde echdítíone & cautione Mag, Vra-z ſcribendas duxímui. f:
¡¡Ñ
-umhn
‘I’
Coram DEO & hominibut adhibcant teſtimoníum. Nec alía. Valen diu felix Mgf. Vrª,
Ñ ad cuju¡ vota& fervieiª ſeſe humiliter commendantel. Segním Die 16.' ulií An. Dni 1531.
I, Magf.Vm : Ser vitoresdudíces ordinarii , dz tota Univerſitas Civitªtil egniae. '
(luiſ: ejunnodi Segnienſium epiſtolw , promanªvit facíle ex Capitaneorum avaricia,
quam tcſtªtur Ferdimndi decrçtum , armo 15:8.in Feſto Epíphaniaa eXpedítum ,ſè dumò‘e.
gnieqjèsſòli, inc CapitaneOrum firvàaribzzs, contra Turcam exczuzt, ò’ cu mpra‘da re
a'eunt , Capitaneis ipſòrum parten¡ prada dare non teneantur. Quad nolentibm obſerVªro
Capitanei¡ , ¡pſi , diſcedendi venían¡ poflulárunt.
Bihach i enſiu m.
' Sigíïlª 4,. mïnora tri: perſpïcuè diſtingui n ueunt; ¡n Majore, Icon B. V. Mªfia? ,JE
ſum in ulnis exhibens. Títulos: Spectabili 8 Il’ agnifico Dno , Dno Johan. Koczianerſiz.
premo Capitaneo Provincial¡ Carniole BC. Dna nobisſèmper in oma'zbus Gratio/_ïfflmae
,, Spect. &Mªgfice Dne, Dne nobis gratioſe. Noſtri commendatíone pmmiffa,tanquam
I) Domino. Recordetur V. M. D. Zuditfl’ Regia Matta, Dnus noſter gratioſifiimus, ad in
Ñ ſtantiam ſupplicantium, Dudic ,ac aliorum Oratorumtnoſtras Civitatil oretenus, cum eſ:
,, fent Praga conſtituci; noſtram Civitatem , acomnes ejuſdem neºeffitatel, cor'hendaverat V.
,, M, D. Eademque decretum commendationis fuſcepiſtís. Nec nos, hucuſque potuímus con
UTSÉUH'IK
,, queri contra. V.M,D. Quín eadem nobis , ut nunquªm provídiſi'etís. Nihilominus ſeíat V.
,, D. nobis fore ſigníficatum medio cxploratorum , quos vulgo Prebegi vocamus : qualíter
,, hys brevibu¡ diebuª, magnus Thurmum exercítus equitum & peditum, cum machiníl 6:
ª’ aliis ad expugnandum apparamentís ,eſt exiturus. Etjam dictarum mªchinarum pªrª eſt
Ñ conductª ad Beelgraduminfra mox, quod non diſtata noſtra Civitate, niſi ut eſt verum,
’J per unam djetam naturalem. Híc autem ſumme in malo ordíne. Sed Capitanous noſter ab
J’ eſt: Pixidariorum omnium nuUus efl nobíªcum: municionum & victuªhum mªgna ¡nopía :
Ñ ac praécipue in CaſtellíIRegiae Mattis. Nobil vero palam dicit Prarfcctm oxereítus, non
*.
’I
modo ad nos expugmndos, & rapax ; eſi'e venturum. Quod fi no¡ narraremu¡ V. M.D.
J’
noſtram inopíam, & prmcípue horum noccſi‘zriorum pro noſtra defenſiune ſiopus erit. Hoc
¡Ñ\
’l Vrze Magiª. pªlam eſt, cum ſepius hac in noſtrª Civitªte fuiflil praeſens, & oculíl propriíl
J’ íntuíti eſtís; 81 melina quam nos confiderare poteſtie, periculum noflrum , & omnium in
J’ circuito Regnorum, amíſi'a hac Civitate, Undc rogamus V.M.D. intuítu DEl Omnipotenª
J’ tís, & Fidei Ch &Mana;- ,cujus cultor ſempcr ſtrenuu¡ fuiſtís ;ªc etíam intuitu officii veflrï,
‘—Iſi
'ª'Y
\ñ
9)
cum ſitis ſupremus Regíae Mªrtin, Dni noſtri gratíoſiflimi Capitaneul & Locumtenom; ac
Ñ
etíam íntuitu predeolaratorum tot malorum, ex hac ímproviſionªÑſequontium: quatenul
J’
V.M.D.bonarum pixidum ferrearum , prou!: univerſarum munitionum, Mªgiſtri mªéna
J,
rum bombardªrum , omni mora pofipoſita, nobiª providere dígnemíni, quia eſt perico um
‘"ª‘ª‘ª‘fiïª ‘J
in mora. Nam bene ſcit M.V. quod Obſeſi'a Civitate vix ei poterïſ: ſubvenírï. Et quid Peri*
‘ J’
culi cſi Y etiam hi pauci equites, quo¡ D. noſter Capitaneu¡ , hic tenuít , pm inopïa ſªhrii à
5)
víctus , pro majori parte abhínc receffêro, theri qui nondum reccſi‘êre, recedent. Quod
’D
ſi V.M.D. by: provídere negleXerít ; ex tunc eorum DEO, &Regia Majeſtate proteſtamur,
‘D
nos fore aratos mori, pro cultu verª fideí , &fidelitate Regia? Mutis dummodo habueri
,, mus ſub ¡díum & proviſionem. Alíoquin nobíl co itandum eí’c, ne cogamur diſtrªhi ,ven—
Ñ di more pecudum, not, uxorel, & liberi noſtri. (.ui Via M. D- nºs in hys, & in omníbul
ct ct , ,, fum
Hdior. Ball/zafim's Kerdèlich.
 \

950' Nºtifuſi Prehmtnchs Pannonz'c 'Veteris Per-¡olm- IV.

,, ſuñ1è coñwndªmu I. Cªeterª hyI, praeſentium lª'tor Nobilis Antonius Andriewyeh Vª
,, mrrabit Magficen tia-3 ,cui jue creditivum exhiberedignetur , uam ex noflro ore proprio
,, prolata. Ex BJ¡ aeh, Dominica in Rumi¡ Palmarum. 1531. .V.M. Servitores:Petruª
Rebrºwych Vice- apitaneus, Presbyter Marcus Plelzanus. Fr. Thomas Prior. Fr. An
thonins GMT-dianas. Bihaelzenſès. Tota Communitas Civitatis eiusdem.
2. Sigillo caret. omifl‘oque exordio ,, Bene conſtatVra.- Magtiz, quomodo pridie Iniſe
,, ramus erga V.M. oum Paula Myly ſocium noſtrum, videliºet Thomgm Thynanin pro
,, ſervitiie noflris , que ſecimue Regia? Matti 61 V.M¡cum Omnibus aliis reſiduio ſervítoribuc
,, Regia: Mattit. Eapropter Dne gratioſe‘! cito ªccedet Id V. M. idem Paulus Myly ſervitor
,, V.M. qui ut ſitin omnibus recoñlendatus VM. Et per eundem dignetur V.M.transmittero
,, illum unum florenum, illi: duobm hominibus , qui 10ngè & remotius fecerunt cuſtodiam
,, ab ineurfione Thurcarum , prout V.M. Capitaneus declaravit. Inſuper Dne grªtioſe. Miſe—
,, rat nobis V.M. per prlrdictum Paulum IMJ/{y floren. 32.( tamen nulliue valoris) quam e*
,, cuniam hic inter no¡ nollunt aecipere, per ullam viam mundi. Igitur Dne grªtioſe! 1g
,, netur V.M.nobil mittere,de meliori peeunia & moneta, quia hicproipſil nilpoſſumus ha—
,, bere, neque nihil, nobis pro eiedem dabunt. Nos vero ſumus pªuperel, quidquid pro pe
,, cuniil non comparemm ,nihil habemue. ldeo diXCratV.M. Criſatario ut nobis daret ad u—
,, num menſem pecdnin, quod nos fervivimm. Petimus V.M.ut nobiI eosdem trammitteret.
Ñ Qui¡ ſin’on eosderr. habuerimul ,a praedicto Lilylo Pªulo, habebimm. Et bene valere opta
,, mu¡ V.M. Ex Blhack in Feſto Reſurrectionu Domini 1 31-. Et er prªdictum Paulum
,, Myly ad omnia humillíma ex ectamus relationem. llamas e Thynynio , Antho
m’us, Paula: Zlaclzych. flſxhªefT/zytzyanin. Lucas Mary/a. Joanne: Boban. _IO/zan—
nes Bakſych è’ Marcus Trupc/çyc/z ,jervitores Vrce M
3. Sigiilum fractum. Reliqua ut in prima. ,, N overit Yu M. quod quidam Valahyª
,, TureorUm, qui cofñoraverunt in Zerb , &1 in Unatz, & in òlamaclz , exierunt cum familiª.
Ñ fm, unà cum rebuI, qua¡ potuerunt una cum ipfis cªportare. Et hac eſt nunc \ortum Rº*
Ñ' gia- Mattis,&Vrae M. Ante quºs eſt filius Ladislaz' çypkoyyth Vaivodªª de Shmºeſiqui
,, rectè ivit erga V. M. & cum eodem plurel Harªmhaſi'az &7. milite¡,qui cum hujusmodi
,,, non remanſe‘runt; ſimileª in illi¡ Provinciin, ficuti iſti qui exierunt. Pro uibuI no¡ om—
,,' ne¡ humiliter rogamun Vram M. ut dignetur V. M.- uno bono modo ad eo dem dignemini
,, providere gratioſè. Quiz fi ¡Di-&Edictos ValahOI Vra M. grªtiºſè¿roviderit, plurªl &e plu
,, res ex parte ipſorum , Id ſer’vitig‘ Regia.- Mattis, &V.M.Venient, exient ªd neeeſi‘aria bu
,,‘ jus Regni , quia ſunt hominek de valore. Et poſtquam exierunt cum voluntate DEI Om
,, ni Cientil , &e Cum fortuna Regiªe Mutis , &Vin M. tel-tia die, exereitum Thurcorum nou
,, mme Chetam , ’ante Bihacbium debellare & depopulare fecünus. Scimus temen quod aliqui
ID
dicent V. M. quod exiviſi'ent huc ªd aliquam deceptionem huic Regno. Nos tamen obli :
Ñ mus cum capitibue Vrae Mag-f. quod non exierunt ad nullum deceptionem , niſi ad merª r
,, vitia Regiª Mattil, & Vr‘ª M. & a'd utilitatem huic Regno. Et inſuper humiliter rogamue
ª, V.M. quatenus dictos Valaho¡ Vra M‘ pro aliis dominiis mittere non faeiatil, de ſervitiil Re
B)
ia! Mattis & Vm M. quia fine ªdjutorio Regiª.- Mattil & Vrze M. nullo modo poſi'unt efi*
Ñ vivete. ExByhichiò inDie Al'cenſionis Sanctª Crucis 1530. Paulus Rebrawythmum
univerſts Nobilibus de Bilzac/z. Pleòanus cum univerjò Cªlera, Vïce-Judex cum ªniverſª
Civitate. Vrªe Mªfriificentiae recoñiendati. q
Petri Re roviclz. In Sigillo :Annunciªtio B.V.M. Titulus: Spectabili ac Magico
.Dno , Dno Jºhªnni.Koczian Supremo Capitaneo Regia Mais ac Carniole,è’ Carin
¡hz'e, Dno meo gratzoſb.
,, Spect, ac Magnifico Dne , Dnemi ratioſe. Poſt bumillimorum fervitiorum meorum ,›
,, debitaque obediencia, cum prom titucfine famulatus. Accepi litteras 41 Vrª M., & intelle~
,, x¡ quod mihi ſcrlblt Vra M. pro iſtis vulgo Prelóegi dictis. In quibu: inimicí me¡ falſè in
,, fligaverunt V. M.qui neſojunt , quid facta ſunt , confinibm. Verum eſt meliores Prºbe-gos*
,, dictos, miſi intuª; & res ſua: &bona ſuaintro poſuerunt: & multa expoſui de bonis mois
,‘, roBter amorem & honorem Domini mªi, Et quidam inſtigaverunt Vram M. quod praedi
,, Si rebegi cardio.: exdperent. Ad fidem meªm, quod neque cutellum, neque ullam ªr
,, mam exceperunt, neque nullam díminutionem huic Civitati non fecerunt. EXCipiendo,
,, Dne gratioſe, Tum fªmuius jaeobus, quidem ſeoerat controverſiªs in campo ,cum Bony.
,, latz_ eſi'et in ebrietate, & cum duobut Prebegís. Noverit ªutem Vra, M. quod ego ſciam cu.
,, flodire honores Dni mei , 8C Vras M; &hujus Civitªtil , non eſi'endo extranea potencia. Jªm
Ñ cum ſcio quod ſervitia meª non ſunt aocepta , apud Vram M. Sed non credat Vra M. men.
,, daciis ad me , rectum. Cªeterum venerunt huc Prebegi duo, cum equil; & inhibuit dictog
. . ,, Pre
‘
 Salou Creª'. Dalmd. fizb Regihu !bug-m" ;dalt-iaſ!. '55¡
Prebegoa Mficua D. Johannes Targuatus Banus,tamipſon , quam equal ipſorum , dí?:
,, na ipſorum. Ipſi autem dicunt unanimiter voce, quod vadunt ad Vram M. &mili eos ad
,, Vram M. vellit loquere Vra M. cum eisdem. ExBiÍzaclz fer. 6. proxima poſt Feſtuxn Viª,
Ñ ſitationis B.M. V. glorioſªz. 1531. Petrus Rebro th Vice-Capitaneua Bihachienſis.
5, Pauli In ſigillo annulari , Caput. itulus, exordium, ut in priore. ,, Ben.
,, conſtat Vra.- M. quod ego de iſta cufiodiameorum , nullal ſum auſul ire, Igitur ſ¡ aliquid
S vult V. M. transmittere de pecuniis, iſtis cuſtodibus, transmittatis: quid fuiſi'et decem cu
,, flodibus ad duos menſes ad minus. Quia o nullae ſum auſus recedere de pmdicta ou.
,, flodia, ne aliquod ſcandalum interveniſi'et. 'Et fi Vra M, aliquid \nihi vultis trammittere,
,, per hunc Georgium Iudicem mihi tranlmittatis; uia duo¡ cufiodes de predictis Tur
,, ei¡ funt abducti. Et bene valeat Vra M. Ex Bngh , in Fefio Apparitionia B. Michael¡
Ñ,, Archangeli ¡531. Paulus Mily in Bihagh ſervitor VraeM.
ſi Particularium aliorum.
Nicolai Bernardi Pomazanich. Si ' um, fed non dígnoſeitur. Titulus: Ma nèſed
Dno ,D710 !panes Caziagner, digfizo ‘hapiranio ad victor. Re ia: Martis, in ¿hace?
D720 D. me gracia/ò, hanc dedit mu.pro r. M co Dno , Dno Zlicolao Jurislzy,paten
meagracíojò dedit man.ppria. dedit ve Nico lao , vellwanes in Labaco cito cito.
,, lhs Maria. Salutem Dno , Duo Ivanes Chacignar dingmo Chapitanio i Zlubaana. Sª
,, lutem Dno Dno N ¡collaojurishy, pater meo honorandifiimo. Jo Bernal-din omazaníchy,
,, Servitor dela Ree Maeflà & &0. Sapiate che io ſum flato cumvºy in Conflantinopuli , &io
,, Drinopuli. Et che Sapiate che io ancora ſum reſtado indrio de V0 in Drinopoli zorniqua—
,, trodeſi , per intender la andata del Turcho che via abia piglar. Et infinatanto che Tureho
è vegnuto in Drinopuli de Meſe Zenaro, novo. lbnin Baila , e Zonto, in Zurli , à dy Ze
,, nato, Zorni 1a. E l'altro Zorni quatrodiſi de Zenªro ſe partido fora del porto de Con
,, fiantinopuli galo trema, per la via del arcipelago. Se mormora molts paroli, una ſie verí
,, tà euſi come ſia Dioin Celo tigneſe forte. Et io avixº voy, che pocoemancado, che io non
,, fum flato piglado de Turchy, ſe li Raguſei dapo me volt un negar. E vegnando qui , per
,, um cauſa , che io trovado lory, che ſonno gran traditori della Mtta-de Re, & io trovado
,, lori in fato che non po] denígar per niſUU via. Et io non vogo piix andar piglar 1a gata in
,, quella parte del là. E che ſa ete ben , che io abia altre multa nova, lo tare, che vanno al
,, la Mtta delRe, del¡ amici noíªr , li quali noy avemo in quella parte de la , che voi fapetª
,, anche ben. Et io ſum adeſo in ªiumme cenza Genaro. Fate ordinar al Capitanía , che mi
,, paricha , qual che poco del denaro , che io poſi'a andar in fina la Maeſtà del Re. Etex Ca
,, nal me aricomando in mªr , dela Signoria Vra. A (ly 24. Febraro 1531. Io Nicollo &Ber
,, nardi Pomazaníchy, ſcrífli cum mia man’ propria.
Epïſtola prodit,Nicolaum ex loratorem egiſi‘e. Dialecto 81 Ortographia Veneta, pluª'
rimum utitur, Innuita NicolaoJunſiich Conſtantinopoli ªc Drinopoli fe relictum , ad eXplo~
tando¡ Turcarum motue. Raguſeos gravitcr accuſat , efl'e nempe traditores Regum. Reſiduz
Matt¡ Regize a ſe refferenda, ait. ’
a, En: Petri UnriniJuſtinopolitam',Juſtinopoli6.MenſisMartii 153!. exarata,Vo
rum cum nullas eruditas doctasque notitias contineat, at piſces quo-(lam Cathianerò miſi'os
innuat, eam omittimus. Cathianerus familiarius Unrinum habuerit. dum iſte petit ſibi de
motibus Thurcarum ſignificari. Pmtereaque jocari videatur cum eodem. _
' 3. Marine Hierorymi de Zara con/òrtis eſt , die 9. Juli¡ 153,1. exarata, ex Buccaraj
uá ſe eXCuſat r0 compareudo ad prefixum terminum , dªndarum rationum (le admimſtra
txone Caſtelli ªzucar, ob maritifui abſentiam,
‘ 4. Petri flfzkuliclz. Sígillum non diſtinguitur. Titulus: qui in aliis, ſupra relatíl.
"’J Scio V.M. non tradidifl'e oblivioni, eXpofitam ſupplicationem quam feci Lªlï'bªd, cum D.
I’
Bolphango Comite Brignenſi de ruina calamitate ac miſekía Dominii & Ca ri Thenacien—
,, fis. Quod Vra M. intelligem eontulerat mihi per litteral ad Capitaneum Chmffizntr.cae
,, tero: , quod adirem dictum Dominum , ei invigilaturua femper, tune , cum locofiipendu ¡neo—
,, rum 4. equitum. Uncle altera die in muſtra non afui; propter hoc locò &ſtlpendiq yrlva~
,, tus ſum. Quare humiliter Vrae M. ſu plieo: dignemini me tenere m eo, quo polllcita el!
,, V.M. flïpendio. Ego profecto ita ſum m ſervitiil Regiª? Mattie, aº fiprªeſem adolfo-m. Nam
,, omnia nova , qua-Tex Thurchia percipere potui,dictis Capitaneio nova feel. E o cuan: Dne,
,, nunquam addiſi'em hunc Caſh-um, mſi' eſi'et voluntas & licentla Vrªe M. _Cm ¡ne eomendo
& trado. Therzacy in Vi ilia Laurentií 1530. Vw M.Servitor Petlju'l Mlchulich.. *
5. Jera’z'm' Hoz-var?: e Kljs,Gubernªtoris ThopuſZ/(enſis. SI llurn J. K. Infra mI
fignia Kegleïichiorum. Titulas: Gener-(¿fo ac Magnifico ommo Jo amª &financiª-*E*
tttt ª gu l
 \

'35¡ Nºtitia Preliminares Pannonia* Peter?: Periodu: IV.

Fin' ªurato, nec non Su remo Capitaneo R.Mattis &iria- ,Carintlziae 8 Carniole.Dno
nobis plurimum obſdo. 0 ab/ènte Locumtenentiſao , vabl‘s Chri/Zophoro de Purkſtall.
,, 'Generoſe ªc Magnifica Dne,Dne mihiObſdſinezpoſt ſervitíorum meorum humillimam
Ñ cor‘nendationem. Noverit D. Vrª Mfica hunc Egreg. D. Caſpªrum Kryſànych confanguí
,, neum meum, curſorem ſcilicet pmſentíum ,in multis & arduí¡ negotiil meiI, per cum D.
,, er M. referendis , ad eundem mïfiſi'e. Rogo ígítur I).V.M. quatenua dictis & relatíbua e
,, juſdem , fidem creditívam adhibere: &ulterioríl meí ſervitíi ob reſpoctum,CXequi etiam ve
,,‘ litis ¿z dïgnemïni. Relïquum eſt D. V. M. felíc-iſſime valore optº‘. Cuímeª obſequíªiterum
g, coſnendo. Ex Caſtro Thopozka ,feria quinta proxima , anto Feſtum B. GalliConfcſiI Annº
p Dni 1531. Servitorjerdinuo Horvath de Klyz, Gubermtor Abbat� do Thopozka. ( a)
(a) Abbatia de Toplíc: olím dictaMb Andrea II. baſilícêfundata, è' G'ſlercíenfibus tra~
dz'ta ,ſuccçfflve‘ per varia legata, donationeç, inſi-nffitionesgmpt'lanes crevit. Abbas ex*
online ultimusfuit Thomas, ªb anna circiter 1492. Petru¡ Beríleavích Banus, [zanc in
parte oppignoravit ;in parte Zrinií occupaverant. Andreªs Tuſzkaních Titulo
electusTopufl'
Eppua
.Tininien/is 1523.hujus,}›artem obtinuerat. Ejeéïus , iterum rtſtzſitutus,ſàb
kenſis , pcſtguam Franclſèo Kegleviclzió obtigg'ffèt, aut ab eoſuz'fflèt @ocupara , Guberna
zar Ízzg‘us erat fatus Jerdinus. .Demum adEPPOS Zagrabicrïªs‘ eſt devoluta. HufusAb-r
batia: lu'flarta, lumen magnum eruditumguefizppeditabit, drum partium, ſi gziis' cam
effitfivripturus. y ,
Ex deſcrïptïª epïſtolïs , doctu¡ perſpieªxque lectorflumen mag-num habet, eollígerequc
perſacíle poteſt, que gubernationis ratio, ſub Ferdinando Croatia: extiterit? quee Caſtrª‘ê
Caſtellz item ,tenuerit Ferdinandus? Hudíe ex memorªtís pleraque, in T urcarum funk pote
ſtate. Everſa ruimtaque plurima ſunt, ut quorundam ,tut‘e nec locum dcſignabis. Sane lit
berw ha?, cumprimïs demonflrant, in hac quoque periodo nova , Croatiam, ª Sclavºnia eiTe
difiinguendam, diſtinctamque omnino fuífl‘e, quod ſuperíuI identídcm monuímm. Clg'fflzm
Ferdinªndo paruífl'e docent, dicta‘quc a nobis ſuperïuu mirificè confirmant.
_ Cum porro ceſià fuerit ſub Ludovico Rege, Dalmatíª Croatíaque Fcrdínando , hand au
tem Sclavonia,ut ab olím atque perpetuo, pan H ungaríaª Regní; quamvin varias díverſal
quç haben¡ (utiſuperiora teflarentur) epochaI , quid ſub Croatia nomenclªtura cefl'um fuc~
rat Ferdinando? ob defectum Seriptorum, conſtitui nequit. Ex relatil nihilominu¡ lítteril ,
cwtèri ue littenrum variarum documentíª arguímu¡,Segniam, Likam,Corbaviam, ao abia—d
de, ad mmm pſque amnem, cum Repycs, Zokol, Bihach ,( que reſpectu Zagrabiae) tran¡
Vunnam efi'ent; quin ad Colapim uſque, ob Krupam, & Novi, Ferdinando quaevis cofï'z
fuiſi'e it¡ ut Calapis ªetate hac , Croatiªm a Sclavonia diſtingueret, finiretque ad Ter
ſactum fluviò Rec/lina , alía¡ etiam vocato Humera. l’rofectò Schvoniz Statm, ſucceffivè,
durn quªdam Croatïcarum illarum partium, Sclavonia* data fuêre, arte¡ illa¡ trans Cola
ianas vocarunt. Adverſus haªc,arguí poſi'etex documentí¡ Thopuſzïenfibuoffluzdªm tran¡
Colapiana , pene¡ Ludovicum fuiffe relicta, & Sclavonia* adjecta: Enimvero in extractu mo
numentorum farm Abbatiª? lego: ¡524.Relatia CapliZagrabien.Ludovico Regifactqſu
¡ver cxecutione certorum pradiorum pro parte Andrea’ Abbatis Topuſà‘kerç/ís; fed prªc
ter-quam, quod ignorem quae ill: fuêre predia í & an non fuerínt ci¡ Colapiana, dum Abbm
tiªs illiul , olím major fuit latítudo; ídem habet extractm: Relatoriez Cap. Zag-r. Per
_ſònali PraſèntiaRe iadlíattis , infac70P_raediorum/à erioris &inferiores Liztove, Bu
kavo, Perakovqj, alzovo, Verlwvcz, B Duracz, (Em eadem ídem Caplm Abbºtt',
juxtajudiciariam deliberatç'onem, exeguf , reambulare &flatuere volulffint, repulfionis:
¡¡cr hamines ¿1’ Servitores Step/1am Comztz's de Blaga Anno 15-25, Ferdinandus deín ín
ªnno 152 9, mandªtjoanni Torquato Bano , ut poffeffione¡ Liátava , 5’ Hahov per Comitªn¡
Blagay cecupªtal, Abbati reſtituat, & eundem defendat. Ut horum confidoratione, tanto
'credibilius videantur qu'aevis tram Coïïlpíana, Ferdinando eeſi‘a, quod Andreªs Tuſzkanich
' Eppu¡ Tíninienfil, Ferdinando adhmſi e,exſuperioribue reforíptil demonſtretur.
Intellexi a quibutdam dubitarí, ímò leg¡ etínm ¡item Iſthvanffio motam, de memoratz
Croatian eeffionofln haredítatem plane. Dubiimotïvª rc otunt: l. Quod Capitanou¡ Segnien
ſiIOrlovich ad Mohacs occubuíffe Iegatur. I. Quad (Phriſtophorue Frangepanel, partium
extiterit Joanni¡ de Zapolya. Hinc damnant lſthvanffium adulationís, qui ſub Rudol ho
ac Mathia ¡Lſcribeni híſtoriam,in gratiam Ferdinand¡ Archiducis , Cªflïonem &antic in Zar
reditatem plane iniquè fomnínvit. Verum aocuſatíone¡ ejmmodi, demonſtrare oportet, ne
* que maledïcentïa, haber¡ poteſt pro evidentin; afl'ertaque probare neceſi'um eſt. lflhvanffiug
' vix erat 111mm , Locumtenensque Pªlªtinnlil officii, annis quidem (fi tempu¡ ſuªz mázrcis ſPe~
etur)
 A delas-.CroatDalmatJizb Reg-¡Sus Hungarice 'AMI-Más. 359‘

ctetur) 9o inferior¡;is tamen , qu¡ in vivisagendo, a fe relªta, intelligere otuit, non “OIE
a teſtibus de ſcitu, & tum praaſentibus; verum etiam ex documentis. Accedit, rei hujus in ª.
ctis Romanis z ut pag. 314.1'etulimus ell'e memoriam, cum cauſa hujus ceffionis, & cil-cum
'ſtantiisz ut .non videam, qui adulationil damnar¡ debeat Illm. lfivanffim. Clzri/ïoplzoruº
Frangepam, qua ratione ad Ludovicum venerit, Pag. 315 recenſuimus. Remanens in aulª
Regis, mortuo Ludovico , ªd Partes Zapollianas tractul eſt fªcile, fed ad Varaſilinum cmſi
ſus. Orloviclz demum, five voluntnte ſua, five ut miſi'us a Ferdinando ad bellum illud,
occiſus ad Mohachium eſt. Debiliſiimum ſane hinc eſt argumentum , Croatian¡ ſub poteſta.-,
te remªnſiſi'e Ludovici. Scimus quot numero preſtantiſiimi viri, in ſubſequis Hu aria,
aut Sclavoniae, vel Croatia: habitis cum Turca bellís,aut interfuêre, aut caecidére effimpe
rio, Bohemia, Aufiria &0. quis tªmen fundatè concludet, ideo Auſtriam, Bohemiam, Im
perium, Hungariae Regibus, quamvis Auíiríacis, fuifl", Iubjecta. ª

S. 3.
Memoria: quxdam Regni Sclavoníz ſub Fcrdínando;
SClavoniae Banatum, ſub Ludovico II Rege, Franci/èus de Batçyan confecutus fuera!,
cum titulo:Dalmatiaz Croatia: 8 &lavanice Bani. Hic intellecta Ludovícimorte, Ge-r
* neralem continuo congregationem edixit. Variantibus in opinione atque animis , congrega
tis , conſtitutum fuerat: cum Croatia. Dalmatíaque , ſub clientella eſl'ent Ferdinandi, Hun
gªri autem de Rege creando magnopere dillcntirent, Regnum Sclavoníze, in medio ſituatum,
¡Vez-trale futurum. Quia verò in hujuſmodi neutralitate , ſuis víribus adverſus Turcam ſe
met deſmdere deberent, vires autem proprias impares animadvertifl'ent; ¡deo ?llamam Ka
menjan, Roman¡ ad Papam Clementem , qui Clifl'enſes adjuverat, orntorem mittunt, ad ref
ferendos Regni Hungariae caſus, Sclavonize detegenda conſilia, orandaque adverſus Turcas
auxilía ſubſidiªque. Oratore reverſo, narrªnteque Pontificis excuſationes, dum in conventu
anni 1527 coaleſcere nequiviíl'ent, Epiſcopo Zagrabienſi Simone Erdeuclia, potiffimum ur
gente: poſtquam neutrªlitatem ſervare nequirent; à Regno ªutem Hungariz ſcind¡ non debe
rent, ut Joanna!! Zªpollja, electum coronatumque Hungarize Regem agnoſcerent. Sed Bat
tbjianius Epiſcopo reflitit, ſeſe’que pro Ferdinnndo declaravit. DiſrUpto per diſcordias con
ventu, par¡ adhaefit Joanni; para Ferdinando. Battlu'janius Poſoniurn ªd Mariam conten
dit, interfuitque Poſoníenſibus commitiis, partes ſecutus, ſuſcipie’nſque Ferdinandi. Secuti
ſunt Banum e Sclavonia: Valentinus Henningh, Tòreck cognomine, Balthalar Banffi, Ludo—
vicus Pecri, Valentinus Batthijan, Stephanus Giulai,plureſque cºeteri. Partium vero jo
annis Regis, fuêre Chrifloplzorus Frangepani, tituló Ban¡ DI]. Croat. Sclªv. àRege Joanne
'decoratus , Simon Erdeudius Epiſcopus Zagrabienſis, Blagai,Zr¡ny, oannes Tab¡ Aux-ana»
prior,joannes Ernuſzt alias Hampo, plureſque cmteri. Suadebat,lſt vanffiò teſte, Reg¡ fuº
Cbriſiophorus Frangepmes, ut extem lo Auflriam Stiriamque aggrederentur; ſed Rege re
nuente, Franciſcus Batthya’nfiº Laziovicus Pelcri Sclavoniam invaſerunt, poſt coeſum ad
Varafilinum Chriſtophorum (Legendus Iſthvanfl’. lib. 9à pªg. 90 ) Frangepªnum. Battlzjiani.
us audíto caſu Frangepªni, Criſium eommitia Sclavonica indicit; ubi, Sclavonia Ferdinan
do femet ſubjecit,fi_zffragiis omnium cºncurrentibus in uit Iſthvanffius, in partes Ferdi
nandi concefiêrchloanne Barzffio 8 Simqne Epiſèopo Zagrabienſè exec tis, guiſingu
lari pertinacia omnibus contemptispericulis, ab Joanne uamçuam exu e 8 inope avel
li nullo modo potuére. Hanc quorundam ‘e Sclavonia, ad erdinandum ¡ceeſiionem, firmat
coniirmatio facta anno 1528 per Ferdinandum Regis Ludovici de anno 1525 litterarum, qui
bus, Joanni Ungnad , & Jll'argaretae Vidua’, fenioris Joannis Ungnad,ªc ejus filize Eliza
.bethae, omnes &z fingulas pecunias lucri Camerceſiuz, & aliarum quarumlibet taxarum feu
Contributionum ſuarum, Regníque ſu¡ Sclavoniae ordinariarum &extraordinariarum, quee
ipfi, aut ſueceſi'oribus ſuis Regibus Hungariª, ab incolis oppid¡ Siamabor, qualitercunquo
provenire deberent, remíſit relaxavitque. Quin ex propenſione ſua,in eªfdem Margaritham
& Eliſabeth Ungnad, oppidana- Szamobor communitati, figillo proprio, & cana viridis co
]oris,in iigillandis litteris, ut¡ admiſit, Haze confirmavit Ferdinandus, ut dubitar¡ nequeat,
majorem Sclavonia‘ parten), Ferdinando ſemet ſubjecill'e. Quia nihilominus, fuêre ªnidan¡
Partium Joannis de Zapolya. Quªn hinc ſecutze ſunt clades , cum Hiſt.Eccl.Zagr. . ¡mv
à pags] 5 meminiſi'emus, eas non repetimus, tum ibi; cum & apud lſtbvanffium, &0, viden
dae. Quªe demum prOPter opinionum anarclziam, Omittere ¡bi oportuit, quaeve deinde Id
noflram devenêre notitiam‘, Communicamus eruditis doctiſque,
Hſtor. Bultèaſàris Kercſelic/I. yuuu ª Liª".
 \

354 ~Noiiñat"'Praíliminares Pannonz'ae Veteris Periodus IV. -

‘ Litteroetres Simoais Erdeud Epiſc. Zagrabienſ.”
I. Sigillum annullare minus, ſupra rotam, cen/us, tum mitra Epiſcopalis. E _igraphe:
,, SE.E.Z.(a) Titulos: !Magnifico ac Strenuo viro,,Dn0 Joanni Cutzijaner, [ii-;aiii au
,, rata , 8 Capitaneo Provinciali Carniola?, ſàmmogue Capz'taneo Surfer, Carinthitk ,
,, B ejuſdem Carniale, Dno nobis honorando. -
,, Magnifice Domine nobis honorandiſiime. Scribit nobis M.D.V. ad litterasejus, omnia
Ñ per nos pio finceroque animo ſcripta. Tamen quzkdam non fine fuco & deriſione Regia
,', Mattis Dni ſui clementiſiimi, conſcripta ſibi eſſe videntur propterea; quoniam a nobis idem
Ñ Dominus, M. D. Vra? , inducias cum Turco icere affectáſſe inſcriberetur &0. Unde certio
v tem M. D. Vram eſl‘e volumus: nos, non ex animo duplici aut Matt¡ Principum detraherª
,', percupido , id perſcripſiſi'e, quod veritas habet; quippe qui ſemper decori & honeſt¡ fuiſse
,, reputavimus; Principibus non mafflicere: ſed ut veritas eluceſcat; nobiſque impoſitam
’a notam, pro noſtra innocentia & ſincè'ritate in illos reijciamus, qui nobis illam inurere to~
v
to conatu non extimuerunt. Ubi vero V. M. D. nos hortatur, ut relicto propoſito noſtro,
nobis (pace M. D. Vra díxerimus) falsò impoſito: fidas auxiliaréſque copias, contra ho~
?ª
v
ſtem communem afferremus; ſiid faceremus, ſperaret in eliberatione dulciliime patria* voti
Ñ nos compotes fore, Et vehementi admiratione exºlamat: quo tandem? nunquam'Chriſtia
n na; Religion¡ cognita perfidia ? omnes nos ſit adductura? qua? omnino facit, ut paſiim tot
,, violentos imp’etus paciamur. Id profectò M. D.Vra, ſanctè & religiosè edixit. Nam poſts—
,, aquam Sereniſiimus Rex Ferdinandus Regnum Hungariae obtinere,& in ſuam poteſtatem
Ñ redigere eſt aggreſſus; tanta ruina-&1 deſolatio in Regnis Hungarian G’ ó'clavoaice (b) fa
,, cta eſt, ut paulo minor, quam per potentiſiimum Coeſarem Turcarum, zumo ſuperiore
(c) patrata ſuerit. Tot vir¡ militares occubuerunt! quorum mejores fimgvine ſuo chnum
Hungaria', & totam Chriſiianam Rempublicam; immo &x ipſi, ad likec uſqUe tempora,
conſtanter & animo indeſeſt'o, tanquam ſcutum Chriſtianitatis, a Turcis deſenderunt, ut
lures teſtimonio verídicorum, duobus his annis proxim‘e decurſis interierint, quam in
elade Mohachienſi perierint. Quantam Vero vaſtitatem Hyſpani, copia! Regis Ferdínan
di, in Celeberrimo Capitulo Eccleſize noſtraa Zagrabienſis (d) anno priore fecerint! ipſi¡
ruina dOCct. (e) Quod dein pagos & poſſelliones Eccleſiae‘ noſtrae, & Dni Petri Erdeudi
' fratris noſtri', hys diebus Germani ex Zagrabia, ac Ludovieus Pekry ex Varaſdiao
n
combuiſerint (f) M.D.Vra, ex fide dignis intelligere poterit. Quae omnia a Chriſtiani
Ñ
nominis cultore , aliena eſi'e videntur. Et qua:: _omnia protendunt deſolationem potius hu
,, jus Regni, Veſtras, quam eliberationern ejus-concupiſcere» Nam yuicungue Princi
,, pum ſjjem firmam potiundi Regni Ízabet, is, zntegerrrmum B’ fizlvum Regaum effè
,, velit. N Os anno proxime tranſ-acto, dum pro ſalute & pace bujus Regni , cum dominis &
,, amicis inſurreXCramus , ſi libuiſl'et omnia bona , partem Regis Ferdinandi tenentíum,de~
Ñ vaſtare & combúrere poteramus. Sed quoniam id a‘Chriſtiano alienum, & victor¡ Prin
,, _Cipi damnoſum fuiſi'e reputavimus , facere noluimus;immo ne 'animo quidem concipere vº*
,, luimus. Froinde M. D. Vra , ſuo pruclentiilimo conſilio¡ metiri dignetur: Quis tam eximiªe
,, cladis & va'ſtitatis bonorum, innoxim miſera: plebis, occaſionem praebuerit? & praebere in
,, dies non ceſſat? Ubi dein M. D.Vra, nºs ad oppidum Ray/n, (g) ſex miliaribus ut ipſa
,, dicit, a Zagrabia diſtans, ad fe vocat; ſed & in quantum pacem patriae ac bonum com~
,,‘
,, mune ſyncero
Vram deſyderamus ,- pollicetur
ex animo ue affecurationem
id deſycderare quod ſcribit. praªſtare. Undepatriae,
Et niſi pacem nos credimus M. D.
& commune
,, bonum concupiſceremus,'nunquam tot noſtras ad M.D.Vram daremus , Sed ut ingenuª¡
,, ſateamur: non is modus cºnciliandi boni public¡ eſi'e debet; major enim libertas &Regni
,, colis & Nuncijs przeſtanda effet. Et potiffimum licentia Ludovici Pekry omnia pro com
,, modo private impune graffantis , cohibenda & corrigenda. Interim donec ultro eitroque
Ñ de his tractaretur & concluderetur (negotium enim hoc, in ímmenſum pelagus pro
,, repſit, quod uno nUncio , vel umcis epiſtolis componi, & ad optatum portum deducinon,
”P
oteſt) idcireo M. D.Vra talem ex Zagrabia imponat modum, quó, ([1) illius,ac aliorum
ſ .,, deſolationi hujus Regni, pro eorum animi libidine, & lucró privato incumbentium, cobi
. ,, beatur conatus trantiſper; doncc vel coram: vel per homines, de hoc bono publico , inter
,, nos conſulturn: 'vel Deo Opt. Maximo annuente, concluſum ſuerit. Scimus autem M. D.
,, V. longe ¡uniorem nobls effe, &qums & honeſtius effe putamus, ut M.D.Vra, ad nos,
. ad Iva
(a) ld eR Simon Erdeudí Epíſcopus Zªgrabienfis. (b) nulla Cronicª mentío, quia totª Ferdinando pªrebat.
(e) nempe ¡529. [d] conſule p. 21.6, Híſt. Ec.Z¡g- (e) Iurres naſilicae Cathedr. Eccl. cum everſªs nªr
nm, quªrum ona nunc etiam deſideratur, ªltera…, Franciſcus Ergelíus Ep, Zag. errcxít. [_ſ] aux
Varaſ incnlis mºrtuo Ludovíco, Fcrdínando ¡dba-liz. Ex hªc ccſus Frangcpanus Chnſtophorughmd
ªttamen tum , ſcdes Generalis Vªraſdinenſis fuí: efl'ectaJ (g) Rªya Runª .in Stiriª inferiºr: ad
Savum- [h] vide ¡¡¡fra Epiflolªs Civitatis Mont. Gracen,2ªgr. '
Í'
 Salar. Creá!. Dªlmau/id Regibns Hungarid Au/iriacis. _ 355
Ñ ad Ivanycñ oppïdum noſtrum (i) venire dígnetur. Nam Zagrabíae hofpitíum M. DVR,
,, ob illius vaſtítatem dare non valemus. Quod‘ ſi facere volet, litteras Salvi—conduà‘us,eí~
,, dem elargíemur. Si vero homínem noſtrum ad ſe Yeníre velít, Iitteras aſi'ecuratíonís (uf:
,, príus quoque in alijs noſtris ſcripſimus) M. D.Vra ad nos mittat, pro communi bono,
Q’
ſalute pªtria? utriuſque; illum ad M. D. Vram míttere fumus paratíffimí. M.D.Vra om~r
,, nía agat, qua? patria? utrique, & tot¡ Chríſtíana? Reípublícae ſunt profutura , & non no
’D
cítura. QUE & bene valeat. Datum Cha/*ma: (lc) tertía Junií M. D. XXX. Simon Epêſl
,, copus Eccleſia? Zagrabxenſis. nec non Dalmatiae, Croatíae & Sclavoníae Banus. mp.
(í) nunc ºppídum hºc ſubeſt Generalªtuí. (k) Gſªſmam anno hoc tenult EpiſcoPm. Sed Clpitulumcſlſ
menſe ªnno 152¡ inde trandªtum, u: demonflrªn: monument¡ GJPÍIUU, fignamer inquiſitionel
tum collectae. ,
II. Sígillª bina, alterum Epiſcopï, ſupra deſcríptum; alterum familia! Erdóedíanm,
cum litt. P. E. hoc eſt: Petras Erdóeab/,eſtque uterque fratrum ſubſcríptus. TitutUI: Mag
nifico Dno Joanni Cutzijkzner, Capitaneo Provinciali Carm'ole, ſàprema vero Stiriw,
Carinthie è’ Carniole, amico nobis lzonoranfiza.
Gencroſe ac Mfce D. & amíce honorandiffime, {alutem & omnem felícítatem, atiſb
Zutem Patria. Accepimus litteras G. M, Vrae, quibus nunciatª per Nobílem Cq/Parum
qutlz de Francordia (a) per nos intermiſi‘a G. M. Vra, in chrdío ſuarum ſcribít. Sciªt ea
dem , nos in omníbus nuncíatibus noſtris, pro coto poff‘e noſtro fatísfecíſi‘e; feria ením 2. pro
xíme tranſacta, fpeciale: familiares noſtros , Egregí'os D. Baltlzaſàrem Hobctlzycñ, anno ſu
periori hujm Regni Proto-Notarium, (b) & D. Georginª! de Capolna, ad pofl‘eflionem
Oborova (c) ex oppoſito Caſtri .Seèyn (d) M. D. Stephmí Deshazy, cum plena informatio
ne tranſmiſimus; qui, uſque in hcdiernum diem ílfíc expectant: Nam D. Deshazy ad petí~
tíonem eorum , hominem in confpectum G. M. Vr-P mittere non curavit, egrè ferens nego~
tïum per eandem ínchoatum practicas, & tractatíbus ejus non eſi'e cºncreditum. Quod quí
dcm faſsus eſt, reſpondens hominibus noſtrís, ſi negotíum hoc fidei meae commiffum non eſt,
ejus ego curam non geram. Cur autem ípſi progredi non ſunt auſ¡ , plurímas raciones co
rªm G. M. Vra aſiï vmbunt. Hanc unam potïſiimum in praeſen‘tïa aperíemus. Significavera
mus Ludovico Peiiy, littera¡ nos .Salvi conductas cum G. M. V. convenícndí, ab eadem
habere. III: tamen palam edixít, quod ſªïvum eonductum G. M. Vrm, &I contentª littera—
rum ejuſdem, obſervare nollet; fed quibuſcunque noſtris nocere poſſet, nocere vellet. Qui,
utríuſ ue noſtrum bona, & CapitulílEccleae Zagrabíenſis nunc- quoque depopulatur, Et
non ſoqum noſtra, verum etiam miſerorum nobilium. Quamobrem G.M.Vra propin uïml
veníat; & alíquam committivam ad ſuprªſcríptoshomínes nofiros míttat, quee illos,ad .M.
Vram uſque , deducat. Parati í'umus pro bono pacis & ſalutís patrias omnium noſtrum, de
nuò
bat: alias
ubi? expenſas
& quandonuncíis noſtrís
conſtituet? praeſtare;
ut dic diem
prasſixº, tantumodo
in loco & locum
conſtïtuctto, hominesG.M. Vracum
noſtrí, perſcrí
com
mittiva ejuſdem in conſpectu G. M.Vra conſtítuï poffeut. Ubi autem de victoria a Deo ím
mortalí G.M.Vraª praeſtíta ſcribit, gratulamur de proſperíe ſucceffibus ejufdem. Annuat Do
mínus ut omnia ad exaltatíonem & proſperum ſtatum Fidei Catholícae Chriſtïanw (ªucce
dant. Commemorac dein G. M. Vra ſtrenuos milites ípſius, eandem allocutus fuiſï'e, de mo-ª
vendo bello in nos. Quod G. M. Vra reſpectu amicitiae, ua potuít cívilitate recuſnvit. Spe-
rans idem nos in cauſa G. M. Vrae facturos. Credat G. Vra, nos omnia eonſilia noſtrz
in hªnc folam rem hucuſqne eXpendiſi'e; pro hac unica re, tanta incommodª paſi'os ut bm
patrias noſtrav, ab hoſtili gladio tura? permanere potuíſſent, Quod Optimus opifex rerum ,
qui & ipſe eſt ſcrutator cordium, ªpprimè novít. Et de hys non‘ ſolum noſmetipſi; verum
etía'm cum D. Deſjºoto, (e) qui heflemo die a nobis dïſceſiít, ſati's comſultavïmm. SPC!!!
et‘Iam ab Altiſiimo haberemus, deinceps confervandae; modò tantae inſolentíae, tantas _'rapò
na: Ludovíci Pekrí, quas ubique in coto hoc Regno enormíter patrat, occaſionem malo
rum non eſi‘ent allaturaª. Hac ením hora certificar¡ ſumus; quod Turci feria 2. GZ 3. pro—
ximº tranſacta, Provincíam totam .Ralzanqe (f) caſtri D. Ladïslai More, uſque S. Nico-Ñ
¡aum igne & ferro devaſtarunt. Poſi'eſilo autem iſta szent-NEHOS duobus millíaribus di
ſtat a bom's :zo/Iris Zalotlznok. omnes‘homines illarum partïum in fuga ſunt. Si aldo!
uuuu ª '- '
(ª) puto mmmercïdm' líttcrªrum ím‘mí. [b] Proto~Noçarius ¡De, fuel-¡r partís, partíum Jºlnníl Regis;
quiª in ªct-S publicis Stephªnus Hencchflï de Petrovcz Regni Sclaj'Oníz Protonorarxm repcrítur (e) Obo
rovo mmc quoque poflcflío, ach: eis Savum, rcſpectu Zªgrabm. [dl] Sclyn Gefirum mms Sªvnm,
quod confundi non debet cum Selynª.& Selyn olim Id Margnum. [e)v¡dc lſtvanfl. l( f¡ Raho'vue, ſ¡ non
eſt modernum Rohoncz ,cette trans Drªvum Murªmque (naric, ut contextos EpIflolaz cvmcít. Quake
ad Rªkovnzhm: non tlahcndª.Ncque Sóent- Mlklos pro Sclynª interprztaudum ,at P10 ¡rªm Dravlg
¡¡Abªjº emm Zªlªtnok bona Eppalí¡ advicinabamur , nºn Selynªe (rent-Nikki,
' ;Y
iu
\ _ ,
\.
 -356 Ñotitzcz Preliminares Panmzniªe Veteris Periadus 1V.
Progreſii tªnt, neſcímus; homo ením noſter noluic ultra. expectare, Cujus deſolatíonis &'
ruinaª nemo ªlím cauſa eſt, niſi Ludovícus Pekry, qui familiares ſuos ad devaſtanda bona,
.D. Joannis Bªrzffi Palatine' (g) hi¡ díebul, ad homine¡ D.Ladislai More trªnsmiſerat.
Ejus nos, tantam rabiem deincepa Pªti non poſi'umus , fed cum dominio & amicíl noflriaín
hoc Regno,í11iu¡malefacta puníre intendímus. Non excedemus temen fines huju¡ Regni ,m3.
que dominïa Sereníſiïmi Regis Ferdinandiimpedíemusz modo ipfi cauſam non dederint alí
quam, excedendí. In calee tandem litterarum adhortatur nos G. M. Vra, ut, eitífi'unªm re
lationem faceremus; eadem hora, qua allatw G. M. Vraz, has ſcribi mandavimus. Eandem
bene valºre optamm. Chaſma: in Feſto B. Mar. Magdalena M. D. XXX. Simon Epus Ecº].
Zagrab, Dªl. Croht. & Sclavoniae Banun M. P. Petras Erdewdy dè Monyerokereek Come¡
Comitatu¡ Caſtríferteí &c. mp.
(g) Bªnkſ] Pªlªtídus fu?: Joanne: Regis.
Huic Epíſtolae, adſcri tª eſt noticia delitcerïa hïe, nempe: a Marco Joſèpho a Pe
riflzqff, lnclytor. Carniolxªª Statuum Reiifiratore , cum nullím moment¡ ea¡ confiderzret,
tmquam Srïvakorum ad prívatum , 'ex ta ularío Camiolia.- abjectal fuífi'e. A Paulo deindc
Puczl Or in‘Is Ciſtercíenfis, Monaſterii Sitticenfis Profeffo (ut ipſe, mªnu ſua notaret) re
'cepth D. Libero Bªron¡ Paulo Ritter ab anno 1680 notiffimo, & ſimilium curioſo inn
fligªtorí,ïn fignum ¡mºtín, & memoriam perennis amieitiX, miſi'zl &inició die n. Octo
bris, anni 1705.
lll. ,,Sigï'llum , Tituh’zſque ut in priore. Tenares fimt: litkem Magnificenfia Vra!
,, ac] no¡ datª» pleno intelleximm. Ad quarum content), il, Vblis fr. noſter Bla/¡us de
,, Bogclqffiz Canonïcus ECC]. noſtm, M. Vra-;pomïne nſoflro reſpondebit. Cujus dictis &z
,, rchtibus , rogamn‘s M.V. fidem credentíaz, contemplatione nofiri, ªdhibere velit. Hab::
,, inſuper idem Mgr Blaſiul,aliqªuos caſus Papales, pro quibus 'eum in urban proficiſcí
,, oportet. Supplieavit itaque nobis-, quod ad amïcos noſtros in favorem ſuï, litterªs noſ
,, tras daremus; medio mmm ‘eoſdem rogaremuªctualíter ſub id tempus treugarum, tut‘e
,, & paciſic‘e ïre P'oflit ªl reddire. Quare rogamus M. Vram, velit eídem fins dare liſ:
,, veras, penes quas ipſe, per Regiones M. Vrêe ſubjectu, ire poí’ſit & redïre. Faciet M.
Ñ Vra, rem nobis, omni Officío dignam. Quod & M. Vra in ſimilíbus, vel etïam majori
Ñ bUS Compenfare "Rudebïmus. Datum in oppïdo nofiro [vam/Ch, ſextaJulii 1531. Simon
-,, Epuª Zagrªbíenſis, Regnorum Dal_ Croat. Selavoníaeque Banus m ppt. \
\Fra/!Cifl‘l' de Bart/:yan Ban?.
Sig“lmn cognOTci bene he uÏt. Tim]. Magnifico DTIO Joanni Koc‘gjaner, milita'
üu'rato, &iria Carinzlzicz ò’ arniole Capitarzeo Generali'fz’cz .Dna anuco nºbis
&cuºre-*1do. . Ñ ª h ›
«,, Mgfce Dne, & amíce nobis honofan.- fªlutem. Pridem 'quaſdald Dom’índs Gallega
,, nq/Zer, (a) Regías I’d nos míſerªt lïtteras, ſibi ſgnantes; quibus ſua Mattas mªndnt: ut
,,,, primo 'quoque tempore Vram
Regni invicemſitractaremua. LicetM.prim
D. conVemremus,
V. M.D. ſuperínde de requíſiyïfi'emus;
Republica hujusnudius
miſerrimi
ter
,, tíus tamen domum applicuimus. Et cum neeeſiitn urgeat nor, ut_ ſimul convmiamus,
,,- V. M. D'. vehementïffime petïmm: Ih uno loco competente, velit nobiſc‘um eonſtitui» Non
Ñ tamen longó ïtïnerï ſe dare poſi'umus, cum & nos ipſi , & equi ‘noſtrï 'nïmium ſint feflï.
,, Banum effet ut MIDI’. 'vel in Brç/ècz, (17') vel in Ztulzycza (c) nos convenïrek, nan¡
Ñ h'is locis remotius ïre ‘nequimus. Celebrabimus die Sabbathi venturo Warqſdini guan
,, dam Díatam (CZ) que de hec_effitate erat celebranda; quam tribus diebu¡ perficíemus,
Ñ poſt ſeſe ſequeqtíbum Poſt 'CUJUS quïdem Dietas perfectionem , quemcu'nqm dim M. D.
Ñ V. Pracfixerit, five tertium, ſiVe quartum, ad quempiam locum praeſcriptorum; parati,
Ñ 'ei-gb. VïMJ). proficiſeemus. Rogªmos tamen V.M.D. íterum, ne grave'tur nos convºnire;
Ñ fumª. enïm neceffltas exquirit ut ſimul convªliamum Quad ſi fortè Vra. M. D. hanc no—
,, flram mutuam Conſtitutíonem díſtulerít, forte nos cen'Vèníre non poterít, ſuper quo 3
,, V.M.D. optatam exſpectamus relªtionem. Coeterum intellexímus pro certo, Vram M. D.
,, Egr. Joannem Vokozlavicfi, Regiam ad rátionem conduxifl'e. Cupiviſi'emus eert‘e, fino¡
,', illum potuífi‘emus contentªre. ' Sed ſolu'tió finiſtra cogí!: nos familiares noſtros Veteres di
,, mittere. Gratulamur corte, quod illum Vra conduxit M. l). Nos quidem probè, & re
ª, ctè, ae fidelíter ſervivit; predimue & V.M.D. illum ſcire ſervíre, dummodo illumV. M.D.
5, Probet; quem, ex anime Vrae M. D. commendamus. Quídquid ipſe Vrae M. D. reſervire
non
(a) Joªn.videl¡cet Torquªtus. [b] Brefecz hoc eſt Runª. [c] Ztubycza cſt ¡u comítam Zªgrableni Ir:
Vºtos, \upeciox & inferior vºmª. (dg five cºngregªsiçnçm generªlem Sclpvonia.
v
 r

Sóldy. Goa!. Dalmatfizb Regzbus Hung-aria AKI/!riacz's 35?.

,g !ion Poſi‘et, dummodo illum Vra M. D. non deſerat, id nos , V.M.D. omni ſtudio &l ami;
,, ci'tia' rependemus. Piura ipſe Joannes VQkozlavich nomine noflro V.M.D.dicet; ‘cujus dí.
ª, ctis V. M. D. pleno eredªt Quam Altiflitmu ſelicíſiimè conſervet. Ex Caſtro nofiro Gre-ct'
9,
,, ben
ciſcue(e)
deFeri: 2dª roximª,.poſt
Batthyªn diemCroata
egnorum Dªlmª Aſcenſionis Domini,Banua,
&a Sclavoniª Anno ejuſdein \1530. Fran.“
M. ppria. ſii

(e) Grebenf, :rx hòdíe deſemdn Comitan¡ Criticªl¡ ſoprª Mªgietovo. Familia olím de Bunny-'m- He.
‘ die ob cambiªn: inniwm, \pªctªr ad !miliªm DD. Comitªn: .ErdSedy. , '
Tres_ Step/mn¡ Deesluzzi de Szomfizedvam Comitis Comitatus Corizriromienſz's.
, Sigillum annuiare in Omnibus, ubi Leo ercctus , tenens Pedibus coronai’n- Titul: Mg**
gráfico D/z'o Joanni KatZyaner Eguiti ’aurato, Capitaneb' Provinciali Carniole, ;ü rª'
n10 Stiriae , Carimlziw, cíaſdem ’Carniole-Capitanea, ‘D50 nobis abſdmo. EXor ' m
ubivis: Magrzfce Dr'z'e obſdñze, pq/Z ſàlutem commandàtiwzem. ‘ ‘" -
,, I. Quoniaeregia Matta: DÑ'nofler gratioſiflimua ,ſpecialemJudicem "in negofiis nofirie
,‘, D.V-M. de utáilerat; novitá'utem eadem, que? & qual oppreflionee, injurias, damna,
,, in fidelibus rovinciia R. Mattís pafli ſuèrimus; & qua: etlam fidelia fervitia nos exhi‘ª
,, buímus, & exhibcmus modo quoque,jR,Matti; hªctenua B ab alyI D.V‘ M. intelligerº
,, potuit, Przeſertim verb qual¡ auxilio ,fuerimus Civitati Regiª? MontiI Gracenſis,(a) tum
,, pro introductione victualinrn; túmqne aliar‘um rerum neceſſariarum, ut omnibus con—
,,' flat. Concludimus V. M.ixiſi:áuxilio Dei' & nºſtro adfuiſi'emus, n'mxima incommoda &
,, damna R. Matti ſecuta fuiſi'ent, & huic Regno. ªRogamus itaque D. V.M. quatenus ea
’J" dem malo ªnimo non habeat ex nobis: quod itª importune D.V.M. ex parte oppreſſioz

3.3. .num noflrarum ſollicitemus. Dignetur D.V. M. nos, non oblivioni dare; at ue inter re
‘fiduos fideles RxMattis D.no;ºrri grªtiofiï'ni, D. V. Mano¡ in memoriª habeat. Et de op
,,‘. prefiionibus
,,ſi eordetur. damníſque
N une Verè ita noſtris, ut,R.amiflionUm
ſcribimus bonorum
Matti, ſicuti noſtro‘rum Endem
aly fideles-ſervitores. D. V. M.
Cmterum re
itidem
,,'l' D.V.M. rogamus: dignetur nobis iittera-s unas dare , in quibüs, Eadem praecipiªt omni
,. bus Capitaneiª & ſtipendiarijs R. Mattis & alterius cujuſcunque conditioniª hominibus ,
,z quatenus ita'libere bona noflra ne deprzedarent atque devaſtarent. Satin enim jam ex om.
,z--nibus partibm depredata ſunt, uti D.V.M. x hactenus intellexit; ut víx iam in ſervitys R.
Mattis ſeſe ſervare ‘poflimus \mà cuIn ſcrvitoribus noſtris; fi D. V. M. nobis aliquo auxi;
lio non' 'adfuerit N 'une veriª qualem inſpirationem, -iile Thomas Exlwonkuytlz oppreſ—
fionis noſtrae origo ſuit contra nos,D.V.M.intelliget. Adhuc in contemptum noſtri, Caſ
' tibus,
tellanusutde 'Kontsky
èUndem (b) commíſit
liberárent, Ómnibus
tanquàm colonis erſonam,
proprinm in provinciª ejuſdem
Domini KontskyCſionſideª'
ipſorum. exiſtefl-ª

,, ret D.V.M. ſi talis debeat, defendi; qui contra dignitatem_ R. Mªttis, authoritatemquª
,J
D.'V. M. ae libertatem totius Regni tªlia ſuper nos facere guſus eſt. Reliqua, idem 1an:
"a Praeſentium D.V. M. Clarins dicet. Eandemque feliciflimè valºre optamos. Ex Zomzed
,, war (c) Feria 3. infra octavam Viſitationis Mariª? 1530. Stephanus Deshazy de ZomZed~
- ,, T 4ra, Comes Comttuo Comaromienſis. mppr.
(ª) Monm erccnfis Zagràbienfis líb.R,Civím. (b) Fªmilia :rªt Kontsky, qu* deſeeít, tenuit ¡recto
Konſchinª in Comimu Varª(dínenſi, An ªb ªrce inc¡ Int ªlíª were¡ Cªflellªnum , in obſcuro eli.
cc] \migo &uſzcd . ªtx nunc dcſem, Zªgrªbiá Vcrſlll ºccidentcm diflªm horª uniuI [pªtio,
II. ,-, Quan?: quali: damna bye elapſis diebus in Provincyª R. Mattil Di‘íi noſtri gratio~
,, fiſiimi, per domeſticos & exeraneos Thureos pafli ſumus, D.V. M. hactenu¡ bene noyit,
,, nec indiget declaratione pmſtªnda. Regia Matta¡ D. nofler grªtioſiflimm D. V. M. depu;
,, taverªt; ut ſuper damnis & injurys vulneradonibusque acinterfectionibu¡ familiarum, per
,, Pwljar & Complices ſuos fat‘tis, ſuper nos judieium & juſïitiam admíníſtaretur. Rur;
Ñ ſus noviter maleſactores illi ex partibus Karinthie (a) injuriªs nobis inferre conªntur,
Ñ' Jam bona qu‘ae habuimUS in fidelib'us Provineyo ſuae Mattª. amiſimus; 8: in tantis com?
' ,', ’romiflionibus! Jam omnino deſperavimusl Ex parte vero IL Mªttis Dñi nofiri gracio
J Ñ' iiſiimi adhue nos mejores facere dignetur. Si Wiennw ſua Matta¡ conſtituitur, ita, prout
D.'V. M. nobis ſcribit, petimm plurimum eandem D. V. M. ſubveniat nobis in PUIVeribus,
9’
fi in 'alys D. V. M. non oterit; ne, quod Deus Mercat, aliquod majm damnum Pªti¡
Inur. Reiiqua dicet iſte Entor praeſentiuni D.V.M. Clarins. Eamdemque D.V.M. felimflimè
valere optamus. Ex eaſtronoſtro Zomzedvar, Sabato ante Feſtum B.Miehaelis Arellªn
geli Anno 1530. Stephanus Deshazy de ZomzedWara Comes Comitat. Comarom.m.pria.
[ª] SI' prope Clrimhiªm bºnª nou baba!: Daliª-zinc, qui illi fuerªn* mªlcſactom e: ¡ambªs Cªrinq
chia: L niſi for¡ inde miſfi milita) non ªffequor '_ m
4 Ñ xxxx o .
ITE/Zar. Baltlzaſàris Kercſèlich
 359 Notitic Preliminares Pannoniae Veteris Periadus 1V.
ª lII.~ ,, jam ſa-piu- ex parte oppreffionum noſtrarum; de flatúque hujus miferrim¡
,, Regni D. V. M. ſcripſimua praſentía, Prout ſcripſerat D. V. M. nobis, quod ali uibus.
Ñ pulveribus, proviſionem facíet , ¡am tempus inſtat, ſi M. D. V. aliquan pix¡des,Za alos,
,, & ali uot pulveres mittere velit. Ex quo ,íam in tantam deſperationem ineidimua. ut
,, à nemme niſi ſolo DEO Optimo Maximo ſpem habeamua. Prªeſertim verò recçffus D,
Ñ Katzianer Capitaneí (a) a D. Ludovico Pekryitidem Capitaneo, non pal-um defperatio
Ñ nin ſervitoribus, R.Mattís D. noſtrí gratíoſiſiimi reliquit; hoſtibus autom animum &ſpeln’
Ñ maximam attulít, prout nobis deelaratur; & ex litteris i ſiuª D. Ludovici Pekry V. M.
,, D.clarius intelliget. Et ſi copmodè fierí poterit, cum ¡Sadªm V. M. D. pro concluden.
Ñ_ do conſtitui, luciclíuſque de_ omníbus rebus loqui, & tractare optamus. Ex caſtro noflro
,z Zomzedwara , Dominica die, inFeſto Dionyſu 1530. Stephan ,Deshazy de Zomzedwam
,, Com. Comit. Comaromien. M. pria.
(Oir-fm¡ nempe Catzianet, (apinnei Bíhchíenfla, translali frenchínium.
,. Ste hano huic Deshazy, Ferdinandus anno 15:9. plura Erdoediorum clonaverat. Ex
Archivdgeglevichior. quo Deshaziana documenta devenífl'e, ex art. 4.3 anni 154.2 deducitur,Rit~
terumocat à exicribit : Nos Ferdinandus &cmemoricz commendamus &0. Quadnos haben
Ies reſpeà'um adfidelia ſèrvitia,fidelis noflrz' Magf. Stephani Deshazy de Zomzed
wara Cog/¡liarij ncſtn' &c.Cq\Zrum Club-agb in,Honten/i, una cum cuna nobz'là‘ari Se
Gin in Baryïenſi; è’ Been ¡m Szrigonienfi, alijsqae Comitatibus, ſòilicet una cum omni
buspertinentüs fitis, quad G’ guas &e hanus ò’ Wolplzangus Erdewdij tenuérwzt ò'
poffiderunt. Que tamerz ex eo quod ii Stephanus immemores fidei G’ delitatisfiae,
quamſècundum promç'ffionem ipſòrum nobis debebant, partes Joannis Zapob-a in
fidelisſuòditi noſtri ,àfi'cut'zfug'ffiè, ac omnia guacun ue pozuerunt, contra nos, &fi
deles ;xq/tºros perpetr fl, proptere ue natªm iry‘íde tati: incurri e dignqſèuntur; al‘
nos , con/¿quemargue collationem nflrm Regiam è’c. Datum in itate Iza/Ira Lincij
in Fe/Za B. Andrea ¿pq/Z011'. anna DI'z'i 15'29, Regnorum mfflrorum Bohemia [V.IIwz
garic vero Tenia ſ
Civitatis LR. Mantis GrQCERfisZagraZienfis. In utraque figïllum Civitatis. Titulul:
Magnifica Dno, D. Joanni Kathyanntv' Capitaneo General¡ Regia*: Mais, ac Lacun
tenentz ejujïiem , Dio nobis ſèmper Obſdñzo.
,, I. Spcctab‘ilia ac Maſoe Dñe, Dñe nobis Temper obſdñIe. Poſt ſervitiorum noſtrorum
j. diſtínctam 'recòmmendationem Pekoptimè conſtat M.V. quod multorum hactenus ºmnes
,,' angu‘ſtias, neceflitates 6x tribulationel noſtras, M. Vrª! ad notitiam dedimus, qua: iam
,, plenarie uno anno patimur. Nec ¡am tandem a M¡ V.cujus protection¡ ¡me Civitas a Re
,', ia Matte ſpecialiter deputata eſ!, defenfionem alíquam habere pofl'umus, Et cujua ſpe
,, ªudi, omnia bºna noſtra penes fidelitatem Regia* Mattis pro defenſione hujua Civitatiª
,Ñ eXpoſuimus. jam finaliter ulterius non poſi’umus, ex quo nil habemus. Pmbfl'eª 'te'
,', ifli ex uo carent peºunijs, fiatim habita re'latione M. Vrae diſceflifl'ent, niſi D. etrus
,, ijro ›, col, quoad à M. V. plenam habue‘rit relationem, in propriie expenſia retinuiſl
¿, fet. Qui, niſi habuerint pecuniaa illieo reeedent, remoto omni dubio. Petimus igitur, &z
5, ſupplicanmle.V1-a dígnetur nos liberal-e; & ſi defendere noluerit ad pueſ-¡¡emos am—
,, pliua in hac Civitate rem'anere non pofi'umus, fed cogemur hinc inde diſpergi, per varias
z, partes Regnorum Regia: Mattis; nec ipſam Civitatem defendere ulterius poſi‘umus. Qua~
,, ptopter ſi :liquid huic Givitati contigerít, hoc unum el’c, quod M. Vra, nec coram Dec,
,, nec ooram Regia Matte, nobis imputar. debebit, fed fibi ipfi. Intelleximua etiam, quod
g, M. 'Vra expectat adventum Thurmum: Qui, Ve] venient, vel non? H‘Ic autem quotidíª
,, prae foribus ThurcaI curimus; igitur potius iſtos propulſare dignªtur. Nam hactenua,
Ñ Si Magf. D. Ludovinus Pekry Supmmue Capitaneus uitum Regiª Mattia nos non de—
,, fendiſi‘et, neſcimuc taliter, quid oontigifl'ethuic Civitati. petimua ut M.V.nohie referi
,, bat plenariam relacionen., quidquid fuere voluerit. Quam feliciter valen optamua. Da
,, t‘um in Civitate Montis Grªmſia. Dominica ante Feſtum B. Margarªtha Vírg.&Mart.
. Anno Dñi 1530. judex ac tota Communica- Civitatis Mªntis Gmcenſu.
II. Titulus: Spectabz‘li ac Mgfco Dio Johanna' Kathziianer Supremo Capitan“
Provinciªrªm Regiª Maztis, Diïª ¡uz/ira gratioſò.
,, Spectabilíl ac Mgfce Dñe , Dno nobis femper gratioſe. Poſt fervitiorum noſtrorum
'Ñ humillímam recommendationem. His miſimus erga M. Vram, hos prudentes de cir~
,, uumſpectoa Michaè‘lem litteratum Judicem ſnúorem, ac .Mathiªm Skalythalias Decªnum
,, noſtrum. Quibus in omnibus arduiflimis negatijs noſtris, & Civitatis Regiae, D. M.Vrae
,, verbotenus referrendis. Quare petimus M. Vram ..quªlitªt dictis & relatibm ¡Pforum ple
’ i f
nana
 \ ,

Sclav. GodïDaluaLſttIRegibusHunga-ríe Zªfiriacic.; '59'

,, han: 6L índubíam ªdhibere velït fidem creditivam; ipſóſque ad no¡ cum optata rumittoffl
,, relacione., Dªtum íª Cívitªto Regia_ MontilflGIXºfllfis. Feria 1V, me@ Feſtum Bªm." .Ñ
,, armo Dñi 1530.]udex ac tota Conimunim'praefatªe CivitªtiLMontíI Gmfpenfis. (a) r
(a) notªuun alien: ªlteríúsvc Inmª, Epíflolao prlmífl'n, & (equ… º"… .d p_ ¡¡mmm dªª'.
a D. Narco Joſefho Perízhoff Regifiralore Província. Carulolíª. nt nullº uſuí Pgºyincín fervientei"
e¡ Tªbullªrio ¡l o .mean . com :Iii: pluribm, tªuqnªm um¡ !org Croni- efl'e queutei; m ªd ¡¡¡unª
ª uuríofitatcm expleluras, mm¡ …mo- D. Paulo River.
.’. v ’ " Ï
l— - ~ "'A 1h-- \ .¡.-1 d .' ‘ª
Littcrie divarſorum
h
I. Luca!
duobuu Sçêkel,
dibm. Si uni,ſuperne:
TituluªgÍuEgregio Drïo L.SK.infra
Franciª/¿0 e agh',
uuo 'ſ;Sim
'tea nobis
tran-fixuo errectufque
charfifflmo. ..
,, [ªngie Dïie & ¡¡nice nobíç charíffim, alutem. Signifioaveramud .D. quod'
,, ante Cªmil privií tempus circíter, tranſ-&umí fuímus cum Dño veflro,‘ &o Paulo
,, Crumpatlz apud S.,Mªrtinum in montibua , apud Strigovíam (a)'co"nſtítutï. Et ‘eªdemZ 'fut’
*ªºs: ,, M. D. Veſtri memo;- erat, rogavítque no', ut de Vra praeſentia inquifitionem haberemux"
,, ?Editªr vobis (Iuoçederet. Et ex tune, ſuae Magfctie, de flªtu & condition‘e Vra, ‘latin’
"ELS“ ,, Ignificare pofliªnum Igítur petimuª ut medio Vrarum litterarum nos certifican veh'tzª
, quomodo vo _ª ſuccedit? & in quo indígcntiam habetis? ut nos Dño Veſtro de hys, no**
J
,Ñ ſtrís & "fins lítteríl ſignificare poflímus. Nam fua. M.D. illius eſt intentionit,vobílſubct
*aiii:
cªt-EJ.?
?"55
ªja-*- Ñ fidio adeÏe pecunijs five ¡liiI rebu¡ quibu¡ índigetíl , tanquam fidel¡ famulomos itaque in"
,, quibus vobil poſi'umuc complªcete, prim etiªm vobis inclinatí. Petimu¡ igitur Vram re.
,, laúonem quam totiue ; ut ofi'umus Dño Vro mittamus. Tªndem V. D. bene valerº op"
Ñ tamuo. Ex Cªſtro noſtro (Srmaſ'dq feria 6. ante Dominican¡ Reminíſcêre.Anno Dñi 153 ¡J
,, Lucas Záck]. Dñusín Ormof'ÑI DLP. ' ^ 'ª
ª) Stri ovª in Inſulª Murªkóſz efl, ªli¡ ªd Dobrolín hodíe ſub Turcª, e '_
II. etri de Cinta. Sigillum annulare minuo. Appªret: caput uaſi Pontificiª. Titu
lus: Magnïficis, Generofis, Extrenuys. Excellfizis, Egregjis [VO ililóus Viris,DOmi~
nis ac Domini.: Noflris obfirvantjfflmis,Regia .Il/[attzs Inferiºris .Han/iria (a) Cor-~
regentz'laus in Viªna (b) . 'A N , . . -
¡¡G— ,, Mªgnifici , Generoſi , extrennui , Excellmx, Egregq , Nobilel Vm, Dñi ac DE¡ no..
,, flri obſervandiffimï, & Re‘gíªe Mattís inferioris Hauſtríae Corregentes. Itenun Vrís E.
,, gregïj¡ Ma ificcntijs ſcríp 1 nat-tando, extremam necefiïtªtem, quam iſta Inſula (c) Pa.
auñ.-W?Eªn-u ,, tiebªtur. t quod no¡ nullatenus in illa manera poteramus, fine magno pmjudído illo
,, rum, Nunc humilliter exoro Vrïs Egregijs Mªgnifieentíjs dignentur nobis aliquod reme
,, dium dare; quia iſti milita totª die, & uníverſa‘ Ínſula, clamant ad me, ut ego ab ea.
,, diſcedªm. Et e o fine ordíne V. M.non pofi‘um facere, ſicut ſmpe ſmpius Magzúficentiit
,, Vrie nunciªvi. t hoc faciendo evitabunt lamentationes , quas uotidíe audíunt abſqu*
,, Veritate. Quiz neceffitªte ruſtícorum urgente. clamant quotídíe, me nofirz cauſa. Et illi
,, non pofl'unt Iliud fuere; & nos hic eſiTe, non eſt fervitíum Regiª: Mattíl. Nec no' habe~
EJE
'm ,, mus proemium hujuſmodi. Datum Mªjar (d) 26 Septembrin Anno Dñi 1531. Petrus d*
into(nazi…
” CG) e M. FL)
r. Viennª.
‘ (c1 Murªkò'h vulgº Chªkovccz. [d] ªd Vll'lfdhlºln, hodic Meier¡
[QJMílitíz Híſpªnic- Officillil, . * ' n
“1.-“
¡¡¡a
u—Ñ—Í‘fl-Ú
lll. Petri de Cinta; Sigillum. Titulus: Egregzo ac Magmficentzſiïma , Clarwïmo
Viro, Dñ’o Johanni Cazzz'ner, Egues Auratus, Capitaneus Pravzneialis Carniole,
Dr'z'v meo OIL/‘dmo. . ~ ~ _ _ H
,, Egr íe ac Magnificentïffime D'ñe, Dñe th1 olgſepandfiïïmezàlutnn & :mïcmzm
,, pantamfïïx litteris V. M. ac omnium nebulonum ¡film _Inſulm, mtelleximus calªmlta
’D
te: ¡Bm-um ruſtícorum, quas patiuntur, cauſa ipſorum Hlſpanorum ,- quia hic tandem do
morantur. Quªu certe nos nou ignoramus. Sed V..M. credat pro qerto, quod nos [I‘m
mnemus plus coacti , quam ſpont‘e. Et videndo mammam ntmnemgſtorumê & pra-:cep
tum V. M. intimavimus extrenuys Virís, Dñia Conſilio Vianªe,Regue Matt¡- por-regen—
tibus; ut inſpiciendo iſtal miſerial, & quod non ïoſi'unt plus fuſtentarefflrovldeant lo
,, cum, ubi deincep¡ maneamus. Qui¡ no¡ non. vouuzhus nqſtça vºluntate ¡fi-tm Inſuhm
,, plus fatígare. Et reſ onſo illorum aocepto, vxdeb_1mus qmd m hªc !e iqtenmu¡ facetª;
,, quia ſicut animan¡ fa varª, deſidero ab iſtís ruſtícls recedere. _Et !ua ¡e non fumuª ſi
,, ne commïffiòne; ita fine illa , non pofl'umus recodere. Quod ent no ¡I gratdfimumnòzma
,, xime, efl'o, in obſequium V. M. quia plus quam &atrem meuxn, Prºlêto Pre, 0111115).. E:
,, ideo humilíter exoro V. M. ut quidquid ’voluerit, mlhz Pl'kClP-laç.; quu llbenter vmbuI
,, & pofl'e faciªm. Et bene credo: Quod'illi Egregii Dfu Cfmfilmrue videndo tanta¡ excla
º ¡naciones, non poterunt lliud fuere, niſi immcdiatè prende", quld debemos fªceta? EL
xxx¡ e ,, dun
_A
 l
u ' *.;'…' .',Ñ ’Ñ 1.'4- _,_.r ..l-'v,

,gsòº- _ _ …Ñ _Norma Pralimmares-Pan'nomag Veterzs _lªnzadas 1V. 4 yb J

9:- ¿fiin hªbueſlmusct'reſpóſin'fiones, amore V.’Mſictnon‘manebimus hic, una Bora. Illi qu¡Vtas
,,' M. nuneiayeruiit‘: uod' nctoflr’i Hiſpªni, façiebant vun mulieribus, non dixemnt'veritstem,
,, & Ideó non debetle is dire'èiªeditum. Quía nos habemus conſvetudinem deſendendi mulie—
’ ,,"ªre's',’lut nuilusau'deat' impedimehtum fscere illis. Quod fi praeſumerent inten
"ªtªnlq‘ºª:gªjdá‘jllos ‘Puniremus. -llliªruflicij' ui pertulernnt
Ñ tradercte, pr'opterea‘ V.M. noſin ‘ha'beat agitatipnes. litteras
de hee, quia V. M. nolluenmt
nos omnibus me::
‘reſponſum de
,, dimus. Datis Majar, 26 Septembris Anno 1531.Petrus de Cinta. mprop.
r,- :ªh l , IV.ÑQe0rgii Kabazijch de Brizoviczg, 7
º " Sigillum'atſnón diſcernitur. Titulus: \Magnifico ac Generoſií Dñ'o,DI'z'a Johanni Ka
egijanér, Ezzz'içi'Au'ratO', ac ſábrerflp Capitaneo Carnio'le‘ GC. 'Dño Gratiqffimo.
L ,’WMagfçe_ a‘cſ'Generoſe Dne, ‘ ne' mihi Graffime. Poſt me¡ Ipſius, ae ſerVItiorum meorum
,ªli-ü 'illima‘m'recòñiendationem NOVeritVraeadem MD. Qualiter intellexicoñiiſionem V.
,, .ut eg'oj_ Ye'nirem ad Labacum, &adſiarem ibldem aliquo judicio. Quake fciªt Vra M.D.
,,;qúód
Ñ. ‘numinſielibentery'e'nirem,
Petrüsmunc nimiumfed _mo'do non, poffum;
infirmatur. edb utquia hazeineauſa
'de die diemeii: Videli'cetutfrater
Thurcas carnalis,
e’xſ ectamusgquia di
,,* cunt(llt line dubio veniunt) ad occupandum & eXpugnandum arces DELE: ſignanter,
,,:
,,_iliçllum aidificabunt, & multa ali¡ negotia'hableb. Nihilominús tamen miſiªà’üarcem
ficintellexi‘ut veniunt ſub arce-m meam (a) aut ſub arce mea in vado,alí5i‘3 V.M.ſeu Ca
unum
, ,,:ÑProcura‘torem (b) qui in perfona mea judici'o ’adſtabit. Quare rogo burniliter V. M, obin
’Ia—‘tui’tu ſervitiorum weorum, ut dictum negotium noſtrum’, ieu judicium Vr'ae eidem M. ſit
,, ‘bommendatuin'; quia Vra eadem M. bene novit, ut' nos orphan¡ Vrze M. ſumus. Nam &
,Iſipater meus Vra: M. bonus fervitor ſuit. Item ſciat M. l). quia laepius rºgatum habui,
,, pro ſubſidio a M. Vra pro ſuſtentatione are-is mªeae , que: eſt in magno pel'lculo, omnibus
ss--lſtll provinciis Croatia“, coetcriſque. Qnia illum vadum, ſub dicta atee Vra M. bene no
,, vie, -& qualis eſt. ¡Quake itcrUm rogo V.M.D. ut Vra M. erga me, pro ſubſidio arcispro
,,-yidere velit. Quia ſi aliquid eontigerit huic’arci, quod Deus aVertat, ne dicat V.M.D.
,, ut erit cªuſa mea. Ec rogo V. M. D. ut bos' familiares meos , Vra eadem D. przſeneare
,, velit, videlie'et ut illis, Una mecum falarium dare velitis; ſicuticoeteris ſtipendiariis Re
Ñ giaa Mattis. Et VraM,D. bene novit, quia Pater meus (emper fuit Regia-.- Mattiſidelis fer
Ñ vitor; & ego ero, ac etiam Vraz M. D¡ Nam habco lzttetras. a Regia Matte, in quibus
,, promittit ſua Majeſtas, ut quandocunque aliquos ſtipendiarios ſua Mattas ſuſcipiet, aut
,,erdinabit, ex tunc & nos affçciabit una cum familiaribm noſtris; & ſalarium praeſtet.
,, ſicuti ex litteris Mattis [ua: Vra eadem D. intelligere poterit, quas ad Vrªm M. mitto’
,, Et eandem V.M. D. feliciter valerº opto; & me, una cum fratre meo Vrae.M.D. humil:
Ñ liter recommendo. Datum in KIOI’çoclz , feria .proxima poſt Feſtum Penteeoſtes. 1531
Ñ Georgius Kobazych de Bryzovicza, ſervitor VZrX M.D. r *

K
-‘ l) Fªmiliª fine ªmm xobazych vócnªm¡ intelllgíe. [b] Prºcurªtºrcm. mipere vídcmr pro man.
datuio Pekin!, quem ªdvomo. I, '
Ex ’N
Lct’onie? Epiſtolisprmmiffis metir¡
une reſidua quzedam pote:
Regn¡ lector
hujus optime,Ita'qne
fuperſunt, qUO in flatu' fuel-at Regnum Sºla—
Ñ. ,- *L Quamvis Illm. Ritterus \fateatur, ſemet in Camera Aulica Viennenſi legiſi'e, de :me
,no
ainno,x533
1534.contra _Simanem ‘pro
Protectionales Eppum Zagrabienſèm
Margaretlza Regaies
.SU/(ely litteras, relicta
de'ſiOrmvſd, Item Joannis
JoanuisRegis de
Banfljv
y de_ Alſolendva, ne ill-a in uDÍVerſis bonis Thomae Montar ubivís in Comitan¡ Szalªdicnſi
exiſtentibus, & per defectum ejus, i fi collatis, turbetur; cum nihilominus neutras lsgiſi'e
mus , num? GI ualem eruditionem uppeditent i’ dicere .nequimus. Ex Iſthvanfio diximus Ñ,
Joannem Ban i in Comitijsjabitis, a Rege Joanne anno 1530, Palatinum dictum fuifl'e.
Quem etiam Simoan . Zagreb. epiſt. 2 ſuPerius Palatinum vocat. Hºc titulo diu-gaviſus non
fueran, dum 1534. argaretlta vidua fue exprimitur.
a
e II., Rebus intra Ferdinandum atque joannem de Za ol ::accommodatis , tçſtantibus
\ çoiz/Zitutionibus in Congregatione Generali‘univer/ítatzs aminorum ò’ Nabilium’Reª
¿ni Sclavania, pro Fç/Zo Epiplzaniarum Domíni Anno 1,5²38 Uri/ii celebrara editis,
corpori ¡urls infertis, in nova hae periodo, ſequens deduºitur gubernandaº: Sclªvoniie ra
_4h_—
_ſiÑ_e
tio. I. In uſu Congregationum Generalium relictam fuiſfe, conſtitutiones teſtantur. a. C0nfi~
niorum , Artiumquefinitimarum adminiſtrstionem, proviſionemque Penes Status Ordineſque
Regni Sclavoniae remanſiſi'e,fstae demonſtrªnt Conflitutio’nes. Enimvero Art. 7 Qualiter Ar
nes perluſlrandae? diſponitur. Articulo 9. cwtera ‘verò gue adfortificationem Cºry’iniorum,
Ñad excubzas, ad vigilias, Bcn/Zodiam Regni pertinere, 8 nan manifeſtanda vidcbar:
tur, commendavimus Dominis Banis. Articulo ¡5 ordinantur Victqªlia pro Cºrtªſ-lll].
' ' , v Art].
 ¡ \

&lam Gaal. Dalma'. ſüb RegibusHung-aric Anflriaei!. '36¡

Art. 14. Loca depoſitionis ordinantur. 12 & 13 de curubus pro commeatu deducendo pro
TF_
videtur; prouti & XI. de cura victualium. Articulo 6. de vectura machinarum bellicarum
diſponitur; 3. Qucd officium Banorum? quod Capitanei Regni.? hac mtate ſuerit rectè de~
ducitur. Ad Regni Capitaneum gentelfquaea bonil dabantur, congregare, ijſdemque prie
efi'e , atque in limitibul ad Turcarum excurſiones invigilare pertinebat. Clara hªze ſunt, ex
artiCulis memoratil. Articulo ILUnu/èuifizue Dominorum ac Nobilium de fingulis 36'
Jobagionilzus /èufamis ~ - ¿7ra czſtodia Ez’ tuitione .Regni ,fingulum nnum eguitem be
ne armatum, aleatum, lorzcatum, clypeatum, 6’ lzq/Zatum, per integri anni revolutio
?kW"h-"²º
PF'
ÉSªhªrª
ª nem in confini us penes Capitaneum Regni, ubi D272' Baní ¡Igfferint, continuo conſèr
vare debeant 8 teneantur. Nulluſque ab his equitibus eximitur, ibidem. Art. 3. Quod
omnes Dñi Magnates, gentes de bonis eorum - - ſub Capitaneum Regni dare debeant & te
neantur. Art. 4. Quod NobileI & Regnicolae paratos ſe continuo ad bellum teneant,& jux
ta iſthic deſeriptas neceſiitates, ipſi ‘viritim, vel cum una quinta parte ſuorum ruſticorum vel
pleno numero,‘armati inſizrgere, ae penes Capitaneum Regni, illa guo opusfuerit,
quo Domini Baní jzzfflèrint, _fine mora proficiſèi debeant è' teneantur. Art. 5. Dum no
oeflitas inſurrectionis aoceſi‘erit, D. Capitaneus Regni , accepta informatione, & commiſiio
ne DD, Banorum , euret ad fingulum Judicem Nobilium, unum ſ eeialem , ad idque idone
um hominem mittere, ut gentes per omnia remedia leventur, uas idem ¡20m0 Dr'íi Ca
pitanei, ad loca necçfflària ducere debebit. Hound conſidcratione, illa Matthia- Regie
diſpoſitío pag. 283 relata, mutata fuerat. Banorum Qfflcii erat, quorumvil diſpofitio at—
que ordiuatio, ut fati demonſtrant Articuli. 4to. Contributio Regí oblata eſt Art. I, deomc_
:
- mum bonis, ita ut Rex dicare valeat: Utſifilª! Maui viſumfuerit, faciat denuò Re
?SED-¿TPÜK
gnum a'ieare. Et demptil villicis ae przeconibus, illiſque, qu¡ in domibus,allodiis, & cu
riiI dominorum Nobilitaribus ac Nobilium refidentiam ſaciunt, nemo immunis fit. Art.au~'
tem S5 pro diverſis negotiis Regni, chffa privata 8 extraordinaria conſt¡tuitur,pro ex—f
Olvendis debitis eontractis , OratoribUI, Aſi'efl'oribus item & judicibu¡ Nobilium ,atque haec:
de omnizzm tam dominarum,guam Nobilium bonis, ac etiam aNoln‘liIms uniusfifflanis,
..-ſ
?Fª
juxta numerum novifflímcz di0ati0nis exigantur, Et ad menus DD. Vicebanorum acl
v-mu_Mªx_—xª
I~_¡
minzſtrentur. Itaque Vicebani hac aetate, Perceptores caſi'm ſuêre. Ordinantur plura cae
tera, in articulis videncia. Relàqua inter ratiocinium de priori contributione, die & loco pet
D. Banum pra-figendo, quó Ez’ egia Matías, hominem [ita: Marti.: miffura ç/Z. Monetm
valor art. 26 deſignatur, & rebus precium. . , I-
Quia verò, ſub VladiIlao adhuc Rege, intra 'Clerum & Sa-cularee, cauſtz contributio
nis, graviores emerſiſl'ent diſcordiae, nunc quoque has renovare incoárunt. uvat Articulum
' ¡6 exſeribere: En’ quia tempore proxima expeditionis, Peiſònis etiam cleſia/Zicispaffl
cere non pote-ramas ,ſed in eos quoque contributionem impoſiteramus,guam ad privat“
Regni neceffltates exponendam deputaveramus; Nunc autem intelligimus Re iam
Matte-m , Dominum noſirum gratioſimz, ipſàm Contributionem Perſonarum Bucle/za,
flicarum , aliter eragandam commiſgffè. Quareſicpplicandum ell Regia* Marti, atſita
Jlſattas a’ignetur contributionem illam, nobis exigendam, {5‘ ad Regni neceffltates ex
ponendam, concedere gratiOsè . Interim autem donec a [ita Matte exz’nde relationem
\o veran: obtinuerimus, univerſi Preslzyteri ac Plebani , è’ alía: Per/¿nas Eccleſiqflica,can~
'tributionem Ilpſam penes jè conſèrvare debeant. Vetus hªce, perenniſque diſi'enſio, Regno
huic pernicioſiffima eſt. ?uis tot ejus deſcribat vulnera ? ſub pra-textu expeditionis , impo
ſita erat Per-ſonis Eccle iaſticis contributio, que nihilominus ad privatas neceflitateª fui:
deputata, haud verò ad publicas. Hinc Clerue, ut ſub protectione Apoſtolici Regis fui,
’illam Cleri contributionem, ad Regis & p-iblicum commodum errogandam exºraverat. Nune_
_ªWw.— _. …
etiam contribuít Clerus, ad erigcnda reparandaque Praeſidia. Regi in neceſſitatibus ſubve.
nit. Tot tantaeque extant pro publico commodo, facts: a Clero fundationes, -Familile plu.
res elevatae; Perſonarum ECCleſiaflicarum faeultates, ªd ſanguine junctos tranſeunt , nihilz
oninus ! ~ - -, Leges Eccleſiaſticas Perſonas, ijſdem audere definiunt Privilegiil, quibu
‘_-.rªUN‘n.-v.
coeter¡ Nobiles ; fi contribuere non repugnat Perſonas :cclefiaſticas Y neſcio qualiter ſalvarí
poterit de Nobilibus. Illa Clerieontributio, qualiter olim diſpenſata fuerit? Acta teſtantur puz
blica, Egóve tac-ere mallo ac referre, Sane Ferdinandus de quibuſvis informatmmon ſolumeonç
tributionem illam Cleri, non admiſit,ſed videns,quod pm Regni filute, ºnline¡ coetcra ue B¡
filicw aur¡ argentique, Zagrabienfin Eccleſia ſibi ſubmiſifl'et, relatum pag. 303 Vlad' ai Re
gis privilegium. à Ludovico II Budae in Foſto Penteeofles Anno _1519 renovatum confirma.
tumque, ipſe quo ue tranſumpſit ſuiſ ue 'confirmatoriis InnovaVIt ,confiabilivit ue_, ubi fe
quem concluſio: atum per manus fizz m Chrç/Zo Patrzs, Dñz Nzçolaz O lu Arcluz
- “' -
HIZO"- Bªltlzaſ'ªris Kerdelich, y y yy› , ,PF ¿y l.
, K
 553 Notitia Preliminares Pannania: Veteris Periadus 1 V1
e i .Ecºl. Metragolitana: Stri onienſis, locigue eju dem Comitis perpetui, Primati;
ÍZ aria, Legatz nati,ſ Secretarii Cancel arii, ¿1’ Conſiliariiſi ac Com atri:
Nzffli; Fidelis nobis fincerè dileéïi. In Civitate nQ/Zra Archiducali Vienna, 2 a, die
Menſis Novembris, Anno Díii 15'58. Regnorum noſtrorum, Romam' 28; aliorum ve
rò 32. VVbeus in Chriflo Patribus, eodem Nicolao Olafii Arclzieppo Strigonienſi (C0
Iacarlzſiſède vacante) .Antonio Verantio AgrienſizMattlzza Brumana electo ¿agralªieryò
. Pau 0 Barnemiſàa Tranſilvanienfi, Fruncifi‘o Forgacs electo Varadinenſz‘, Georgia
Draskovic/z Quin ue Ecclç/iarum, Paulo Gre oriancz Jaurinerg/i, Andrea de Kò'tves
Veflwimienſi, (C nadieygfijède vacante) B q/ïo de Varadino Petro Vacienſi: Pra:
fato Paula de Bornemiſ' a Nitrienfi (BO/henfiſède vacante) Joanne de l’Vylliak electo
Tinienſi, Eccleſiarum ppís, Ecclq‘ias Dei _felicitar ubernantilzus. Item Specï'abili
Izus B ¿Magnificis, Comite Thom de Nada-jªa’,v Regni t Q/Zri Hu aria*: Palatine, Ju
dice Cumanorum Neflrarum, ªc in Hun aria Locumtenente No r0, nec non Comi
te perpetuo terra Fogaras. Andrea de at/zor, Judice C'urz'ae noflrw; Step/:ano Do.
bo de Ruzka Vaz'vada naflro Tranfilvanievzfi, ò’ Siculorum Comite. Petro Erdò'eq’y
de Moqyorokerek Comite Mantis Clauajy, ac Regnorum No/Zrorum Dal. Crece, B
Sclavoniae Barro; Nicolao Comite de Zrz’rzia Tavernicorum ; Franciſòo Tahy Ag o.
num; Stephana Banffl Da fferorum; Joanne De/èffi Curia.- NO/Zra; Petro !Hace 0
m'qy Cubiculariorum; La ' [ao Bargffi de Alsò' Lendva Janitorum; ò’ CÍzri/Za /zora de
Battlzyan Pincernarum noflrorum Regalium Magiª/Zrii. Comite Eclu'o a ' [mis Cs'
Nerobrorgh Comite Comitatu.: Poſòniery‘z's, cateriſ'gue guamplurimis Regni noſtri ¡171m
aria , Comitatus tenentibus &3’ honores. Ferdinandus m.p.(locoſigi11i) Nicolaus _Ola
us Archiep. Strigonien. mp. Joannes Lizſtlzius mp. l
lII. In memorati¡ conflitutionibm Banorum eſt mentio. Pofl Joannem Torquatum¡
Andreas Eppue Tinninienſil, Reginª ,Banalil fuit Locumtenem, Franci/èu: autem de Bat
:ly/an Bam". Refigmvit Franciſcus 15_ 5, quia art. 50 anni 15'36 haber: Item ¿n Regnº
Sclavonia , pro ejmdem Regni defen zone &ª traêzguillitate publica re/Zituenda, ò’ ut
íbi quºque onmiafizo ordine gerantur, Mattas egia curabit maturè de Bano prax
ficienda providere. Error itaque eſt in Chronica Croatia, ua¡ reſignatiomm ejus poníc
Id annum 1537. Quó Thomas de Naddſ‘d, & Petras Keg evzclz ªd Banatum funk eleva
ti, ut ídeo in Irfieulíl Regni Sclavoniae 1538 Banorum fit mondo. Nadq/dius I533101243.
novíczïum reccpit. Anno autem 15'40, ad digniçatem judicil Curiª: trªnſiíta poſtea etiªm
Regni Hungariªe Pªlatinus effectm. Keglevzclnus vero , violen¡ occupªtor bonorum effe.
ctm, Banatu privntue eſt, quin art. 43 anni 15M proſcriptue. Succeſſit in Bamtu M_
colaus Comes a Zrinio, anno 154171111¡ Csaktornja _Petrum Keglevíchium 1546 eXpulit,
& 1550 Inſulam ¡Hªm donatione Ferdinand¡ RegiI obtinuit. Zrínio in Bªnªtu ſucceflic
15'57 Petras Erdoecgy de Mo'njorokerek. Deplorni ſªtis nequeunt Baee tempora, quibus
mame vígvbant edades, bonorum occupationel; Turca jnterím_ Sclavoniam deſtruentemc;
'cupanteqlw ut ex Iſthvnnffio, Cronicª item Croatíca, alijſque vxde_re__eſt. Simon Efrpue Za
grnbienſiu poſt reconcilíatïonem cum Ferdinando bellabat cum Zrmm ad Vínodo , Kegle. _
Vichiue cum aliis, onmíſque prix-ati: rebus ſtuduít, Patriae & Regno conſuluit nemo. En
avaritïae !invïdiaz ue effectum. Teſie Cronica Croatica Simon Eppus Zagrabierz/is, obiit 15-43
Chaſtn‘ae, Z rabmm delatuª, fepultuſque in Cathedralí. Quare i]lud Híſt. Eee]. Zagr. pag_
.en Simon 0 iir, ſècl ubi ignvtum? Praut ¿3’ de /êpulturaz loco? corrígendum emendan
flum ue. Interim fact; ſuperius de rece to Turcio Jeſzènovíe‘zío , quam ex litteris Petri Er
Cib'e zj Baní,accepïmus notítiam,ean"1 eſcribímu's. Expo/item: e/Z nòbis inperſònis Egreg.
Meliaêlis Zen! thei de Zem the, nec nonGenerOſwDñ'e Barbara*: corzſòrtz'.: Egr. Step/¡ani
Kapitargffiüe reſr‘zic'lç,fi50e vero condam Joannis Zemptlzez fſatris Carnalis è’ ſè
nioris , jm fati Michaelis Zemptlni; - Qaaliter, çum [IIS fiIRerlorzbus d'ſturbiorum tem
porilvus, videlicet poſt irzfelicem cladem Mohacluenſèm, ac In anng 15'30‘ transacto,ca.
finca dic'i'i Mhaelz's Zemjztlzei ~ -- Jeſienovacz vocatum, interflummaSavi G’ Un apPeL
lara, in Corta Criſi'enſiexi/Zens, conflrzectumjfer'Ufiimbegum Boſnierg/'em Bqffam, Per
Dim expugnatzm, ò’ oceupatum extitgffet. ‘ andem qírca Fç/Zum B. Colomanz' Muy.
fis 'ir'z armo D. ¡537 nunc tranfizcto [Ir-atento, egregzí olim Jaannis ‘Subnijàky in U7'.
'var‘, &3’ alter Joanne: Sidovªlielz vacati, in Zobotlc CCI/Iris nuncupªtis,ſimilitcr did¡
;Michaelis Zempthçy exponentis - - ipſòrum Caſtel am' Ez’ Oficiales per i ſòs tune ibi_
dem, cara/Zituti , nec non miſèri Cºlom' eorundem , Zum in pertinentíís C ri Je mom::
:voz-ati, jam per ipſòs Turcas occupati 8 intercgti; quam etiam in tenutis terris
"pertinentiisgiie, nuncupatorum caſírarum eorum jvar, ac Zalwt/çy tuna commorantes
cum Egregus Andrea Zolthqy prevé/bre , è? Nicolao ſimditer Zoltlzay, tune Calellª.,
Ñ ” \
 Adan. Gaal‘. Dªlmatfizb Regibus Hungaria‘lduflriacir. 363
nis Mgnifici condam Thoma de Nadaſd, ac Generoſae G’ Magfccz Drive Urſich K;
niſizy conſòrtis ejufilem Thomoe Nadaſdy, Veli/(a vocati in pra-dicta Cottu exiflentis
habiti,per eoſdem/ímiliter
Ez' candam Petro ibidem con/litutos,
Thomaſibvichac, aiii/{jue
etiam cum Egregio
quam Marco
luriòus Thomaſibviclz,
familiaribus _lèrvita-.v
ribus, nec non etiam populi.: ò’ colanis eorundem D. 0mm Nadaſdy ac Dñce Ur
fizlce [Qui/Ey' confortis aja/’dem in OFpido eorumſvriliter Velika ~ - commorantibus.
mutua inter os habita intelligentza, ad eliberationem ò’ reobtentionem aprafatis
Turcis dicti q/Zri - ~ Jeſàenovacz, ad parten¡ communem, ſulz [zac condiczone, vi;
..,—-‘.U—M-T delicet: ut omnes res, ò’ quªcungue bona Deo auxiliante in eliberatione {5’ reobtene
:Zone dicti Caflri Jeſienovacz vocati, capere En’ configui ploíwïzt, in duas rectas B’ ee.
uales partes dividentez‘, quarum unam, ipſis D. Thom@ adaſdy, G’ Dna: Urſulc
ani Z COZ/òrti ejuſdem ,- alteram vero fato Michaeli Zemptlzei Bſratribus fia's cede!
re eberent, ſlmul conjuráſent - - - /ic ue _final conjunct'is viribus,flipat0 mi
lita , una B concordz' anima, dic7um'Cqflrum eſienoyacz , tune apud manus Turca
rum habituªl, viriliter aggrçffl; Deogue juvante è’ fortuna comite de manibus ipſo—
rum Turcarum eripugffent , ac adepti 6' con/ècutz" fuifflnt ; ibidemgue plures Turcas
captiwz’jfflent è’ comprehendi ent, inter yuos duos /Ϫecz'alioresò' Otiores Turcas, vi
delicet Thur’zambeglz Vilic , {1’ Kivan Vaz'vocla voceros, Pra eé‘t'os jèilicet ejuſc‘len
Cq/Zrz' captívqſtènz, BC. Nan-at deinde mx dictos Turcas pro fui eliberatione Nªdaſdio
dedjſi'e 3000 fl. aut¡ puri Thurhªm Beghum , Kívan vero Vaivodam 500 fl. Hungar. a. quie
bus porcio pactata Zemptheis non obtigifl'et. lineªs ~ ~ ~ notª ſunt omiíïorum a nobis ver
borum, qua: Id hiſtoriªm nil conferunt. ,
IV. Quamvis Ferdinandus, arcos confiníaque Selavoniª? flatibul, providencia guber;
nmdque admiſifl'ct; videos nihilominu¡ eorum díſcordin atque avaritías;‘Turcarum item
progrefl'us & depopuïationel. accedentíbue etíam Selªvonim recibuª, eonfinia erexít, pro-__
videndeque ſuſoepit. Itªque Capronczam, Gyurgievecz, ſàſmªm &0. im levif milicia,
poſitumque fundamentar:: Generalªtui, dicto poſtea Varaſdinenfi. Haec po annum 1546
evenifl‘e credo. Confinía. illa ſub Regni fuifi'e proviſione & cura, artículi 1538 evín-Ñ
cunt, ubi Verò'cze & in Velika depoſitoría Regni ſtatuuntur. Artículue quoque 43;,
anni 154.2, perhibet demonſtratque Cªpronczam a Kegleviehio oºcupatam fuifl'e, quia ipſe
1546 l Nícolao Zrínio , & Luca. Szekell caſtigatm fuiſi'et, receptione occupªtªrum arcium,
uto poſt annum hunc , Przeſidia iſthic'Regïa, erecta. Sane in extrªctu monumentorum
&agan o: I550 Mandatum Ferdinandi, ad Georgium Tampa Quingue Ecclefierz
ſ'em, .1 thiam Zaberdinum aninienſèm Epiſèopos; Lªcan: ztemSZLekell de Kevend,
gentium Provinciarum Stiria ¿ª Carinthice in Re no Sclavºnia Ca ztarzeum ; Paulum
de Patka Vwe Comitem Comitatu Varafdinen Is dire-ctm, ut/ïmtis metarum recti
ficatiaruZus ( vírtute vídelicªt articulorum 63. 1548 & 44 ªc 45'. 4.6, 155-0) at ue
completis djfferemiis, ram Nobilium camp: Zagrabienſis, quam Comztzs a Zrinio Za—
m’ , ratione Caflrl’ Lukavecz‘faffiones tç/Zíum recz'piant, ubi una Nobilibus campi Zagra.
bieryís, adverfiu dictumBanum/àlvwnn conductum tribuit. Proinde dum ¡550 Lucªs Szekel
Capitªneus fuitGentium Provinciarum Stiríw, & Carinthiz (quod nempº ab hi¡ Provinciis fol
verentur Praeſidiarii) in Regno Sclavonz'ae, concludo: POR 1546 Confinia illa inchoáſi'e.
.ª.²—._-v‘—., Evíncit hoc 4.3 ªnni 154.6 , quem in confirmadonem antenorum PK. 33ª ex Jovio relatorum
de indzwiis, deſcribimus. Quad [Me/ias Regia dçfenſiom' e ni Sclavoniae mature
praſ‘piciat, EI’ inter certera , tam D. Edna ſolutionemfizbinde fiêri _em-et, ut z'pſè cum
_ficis gentibuspratflo /èmper ad dçfeIç/ionem, guocuzzgueppusfueru, effi- gueat. Tam
verò aliis quoque Dominisac Nobilíbus Goatis , guzbus {n con mz.: Hanaſimt, neepro
pter exact/iones continuas Turcarum, guas1/5112 pra/èntzbªs (NB.) crebriores
.u-vª”—-'-~rªzm—a‘rª-c'—Ñ uam anteafacizmt ,_agros colere , vel ſèſè a iter ex proprus reddztzbmfizſterztarePÏÍ/f
‘ fimt, de ſòlutione alzgm provideat, ut Ez’ ¡zi in defenſionem illorum Regnorum pr Í 0
ſint. Profectò ad haee tempora , refferrí deberª, Capronqenfl-m C'apitanezfm, demonfirmt
Civitati¡ Lib. Reg Capronoenſia documenta, que Magiſiratus illius, in res hthrnm ¡Di-open.
ſione, ut accepimus; ita erudítin doctíſque communicamus. lcaque. .
l. ,, Nos Ferdinandus Diviná favente clementià Romanorunz, Hungarxaª, Bohemiª-ª.,
Ñ Rex, ſemper Auguſtus; Infanta Hiſ am'arum , Archidux Auſtpaeª Dux Burgundiª.- &c.
,, F ideli noſtro Magnifico Lucas Sekel de Kòwend, Libero Dommo 1rª Ormºſd, & Prçfe
,, ¿70 noflro in Kaproncza moderno,futuriſque pro tempore conflituendu, ſalutem &.glzatlªm.
z, Expoſitum eſt Matt¡ noſtrae , in perſonis fidelium noſtrorum çircumſ ectorum C_1V1um &
,, incolarum , oppidi noſtri Cªproncza: Quomodo Tu, terras tam cu tas, quam ¡Peultªs,
z, & Prªtª. hoſpitalis Kapronczenſis; ac Sacelli B. Marias Uirginis, in eodem OPPIÉO fun
YYYY! ªªª*
 r

i 'k4 r Nariñº Práhmznares Pannºniª VeterisPeriºdue 1V.,

. datorum, in ſuſtentatiºnem pauperum , & Rectoríª. Altaris ejuſdem Sacelli, deſtinntn;

,, pro te, & adCa/z‘ellum nq/lrum Caproncza, in prªejudicium ipſoru_m Civium occupàſſes ,
,, atque tolli feciſi'a, fructumque eªrumdem, zam al: alzguqt amm* percepifl'ee, dz nun*
,, quoque perciperel: paratum tamen te offerreª, ut ad eomnuſlionem noflrª’ïn, in ipſo ne—
,, gotio, ficut & in aliis id ageres, quod tibi ſaciendum commmteremul; cum & oppidum
,, & Caſtellum ipſum, cum omnibus pertinentijs, ad nos directo pertineat. Quero cum ju~
Ñ ſtum fit terra¡ arabilel & prats, Coeteraque ad prªefatum hoſpitale, & Rectorªtum Alta
,, ri¡ pertinentia, in cum usum eonvertere, in quem ſunt donata & deputata: Ipſique Cí—
,, vesjzcs patronatus habere dicantur; Fidelitati tuª?, harum ſerie firmiter comittimu¡ &
,, mandªmus: quatenus acceptil praeſentibutt_ praeſcripta¡ terrª¡ arabileª & puta., cmtera
,, que eo rtinentia, memoratis Civibus , & ad manus eorundem, dare & aflignªre,~-ſine
,, ulterior¡ dilatione, debeaa. Commiſimus autem Civibue ipfil firmiffimè, ut fructum 8:
Ñ utilitatem dictarum terramm , & aliarum pertinentíarum,non in proprium commodum,
5, 'fed in uſum Rectoríe, hoſpitatis & Saeelli praefati , ac pauperum, pro ratione proventu
,, um, ſufientationem, convcrtere debeant. Quod ſi ipſi fortafl‘e facer* negligeren't; Tibi, &z
u.
, ‘futuril meectis committimus; ut nos ſuper ea re, informate debeatil. Secu- non factu.
5, ri. Prªſentibu¡ perlectis , exhibenti reſtituendis. Datum Vienna: 16 die, MenſiI Mai-tii,
',, Anno Dñi 1556. ‘
"ª" ‘ II. ,, Nos Ferdinandus &c. ( ut iriſàperiore) Fideli‘ noſtro Magnifico Lucie Szeke!
z, de Kówend, Libero domino in Ormoſd, è' Prefecto ªC‘Capitaneo nO/Zro in Kapron
¡,"CLa, ſalutem dz gratiam._ ExPoſitum eſt Mªtti Noſtri in Perſonis fidelium noſtrorum
Ñ circumſpectorum Civium dz inhabitatorumoppidi noſtri Kaproncza, quomodoTu, &C2
¡,~ ſteilanus Tuul, quem in Caſtello noſtro Kaproncza‘ haberes, pra-farºl Give: prohiberºtis,
,, ne ligna tam ad* focum, "quam ¡Edificia ªpta, ex Caſtrenſibuſ ſylvis, 6x aiii¡ quoque vi
,,"ciniI, ſeÓªre, & vehere auderent. Itemque piaºfatos Civera pç'ſïzationefqffce Civitatis, in
,, cujus reparatiane, pro tertia arte ipſi ququw laboráffint; contra antiquam eorum
,, eonſuetudinem & libertatem , ub pOEna prohiberetis. Itemque certa- ſeflioneI Civiles ,in
,~, ipſo oppicio‘ exiſtentee , & temª ad eaſdem pertinente!, ad caſtrum lpraefatum oecupªri
Ñ feeiſi'es; cenſum nihilominus ratione earundem ſeſiionum provenire ebe-ntem, exigi fa—
5, eeres. Item quod terras extirpatitiaª in quibus ſylva Civitatia pmfuiffet, in prªzjudicium
,, ipſorum~ Civium occupatas, ªd caſtrum poſiideres. Supplic‘ªtum itaque eſt Matt¡ noflraª,
,’, vin perſonis omnium Civium &z inhabitatorum predicti Oppidi noſtri Kªproncza; ut eiſ.
Ñ ‘dem ſuper praemifiis articulis, de opportuno juris 61 juſtitiae remedio Clement-1' provide
› ,, re digmremur. Cum autem in fingulis pmſcriptis articulis, prmfati Civesjuſtum petant;
',,- Nobiſque plaèeat, ut ipſi Cives requiſito Caſtollano, ex ſylvis tam Caflrenfibus, quam
'5, aliis vicinis, tam ad ignem , qn‘am Edificia, pro eorum uſu libere utªntur; modo ne li—
5, gn: ipſa divendant, aut diilipènt: Item Cum illud qquUI juflum fit, ut ipfi a piſcªtio
,, ne’ fofl'ae Civitatis non prohibêantur , Placet nobis , ut ea ¡un foffie, qua.- caſtrum circum.
,, dat, eaſtrenfibuª integra relinquªtur; rcliqua vero pars , ſcilicet ea, quae oppidu‘m am
,, bit, ſolis Civibua piſcanda relinquatur. Item cum illud quoque Nobis probetur, ut ratio
-,', ne ſefiionum Civilium , ad caſtrum prªſatum occupatarum, (lives ¡pſ! nihil eontribuant;
,, fed in ea parte Cenſus ordinarius diminuatur, dz ipſi Civea ſupportentur. Poflremocnm
,',, tel-ras quoqueïextirpatitias ad ipſos pertinentes, remittere aequum fit; ut videlicet ipſt
,, tanquam legitimi Poſſefi‘ores, fructus & util itates ex iiſdem proVenientes, capere poffint;
,, Fidelitati Vree barnin ſerie firmiſiimè committimus & mandamu:: quatenus ſupradictie
Ñ ,, omnibu¡ articulis, noſtraz praeſcripta voluntati ae deliberationi, omni excuſatione oflpc
,, ſita, te accomodare, eamque obſervare debes.: CZ tenearis, Secus non facturas. rªeſen
,,- tibue perlect'is, exhibenti reflitutis. Datum Viennªe 16- Martii, Anno Dni 1556.
III. ,, Ferdinandus Divina favente clementia &e (ati fizperius) Fidel¡ noſtro Magni
'Ñ fico Luca: Szekell de KÓWend , ſalutem & grªtiam. EXpoſitum eſt Matt¡ Noſtrae, in per
‘Ñ font fidelium noſtrorum, eircumſpectorum Judicil, &juratorum Civium,totiuſque com~
;, I munitªtil oppidi noſtri Kaproncza; uomodo ſuperioribus temporibun, jufl'u Sereniflimi
,, Principiª Maximiliani, Regio Bohemia-.- &0. Filii noſtri chªriflimi , clªves portal-um pra
,, dicti oppidi Kapronezá, per ipſoeeiVeI ab antiquo confervatu,Tu adimi feeiſi'es; & per Caſtelo
,, lanum in Caſtello confervarietiamnum facoreszidque ſineipſorum prazjudicio &infamia quªª
',, dam, fieri non poſi'et: neque id ipſum commeruiſi'ent, eum ‘a principio felieio noſtri Regi—
,, minis , ſemper cum ſumma fidelitate & eonſtantia Matti noſtrm ſervivifi'ent; prout nunc
.Ñ quoque in cuſtodiendo i110 oppido non fine damnis eorum ſervirent. Propterea ſupplica
-,," tum eſt Matti noſtrae , quod dignaremur, confidente ipſorum fidelitate predictal claves.
lª, denuò ad manu¡ eorum dare, & conſignari ſacere. Cum autem non fit iniquum_ eo¡ C0113
l ' t [erra
 Selma Great. Dalmat. /z'zb Regibus Hungarïa: Aqflriacis. 365
w v,
ſer'va‘re claves , qui portaru'm qdque cufiodiª.- de die curam habentz & hactenus fans::
fideliter eas claves confervar’unt, Fidelitati Tue.- harum feriª firmiter eommittimuª <3:
mandamus: quatenus acceptis praeſentib‘us, prefataa claves portarum'dicti o pidi Ka..
proncza ad manu:: ,Judici's &juratorum z prout antiqu'a eo’nſvet'udo fuit, dare á afligna
re deben; ita tame'n quod ipſi cived, hora'co‘nſVeta & commoda, pkªeclictas portas claude~
r‘e , &_ ’apperire curent. Cui quidem Claufioni & apertioni pºrbrum, ‘ut ’ondª ex Caſtren
ſibus fervitoribus adhibeatur, & he ſm‘e homine per Caíhllanum ad id dep'utato, portas
aperiahtur 'vel claudantur, co'mlhittimux. Secus non ſa'ctui‘us. Preeſehtibul perlectil, 0X*
hibentijreſtit'util, Datum Vienna’.- 17 die_ Martii,Anno Dñí1556¡
b Conſtitutiones reſolutioneſque Regi'ae, in tribus relatilqrefcripti'l contentª, Anno ’1558
Die 29 Apriliª per ipſum Ferdinandum I ſu‘nt confirmadª, & in forman¡ Privi ii redactar*
'per expedicionem
Nícolai Excel. Ecol.
"Olahi Archieppi Regia;-_Strigonienſil
Cancellaria--, Hun ar. Per manm
cumgPrªzlatorum RñIi in Chriflo
Bar’onut‘nqbe R i'atrio Dñi
intel-tios
~

‘ne. Qui quia idem eſi'e'nt, qui ſupra pag‘ 362 in Privil 'Ó'Fcclefiáe Zagrahie‘n Is; ideo ïw
rum eos 'non exſcribimus. Differentiam unice notamua. ‘c ›, poſt ando¡ Regnorum, addiª
turn: Electionis ver() ncſtre‘e Imperialis, Primo. Item Paulo Barnemiza' Tranfilvaní
'en i , &ª gubernawre Nitrienſi. Franciſco Forgach additum de Gines. Palatino Naflaſéspªſt
terrae FogaraI: ac Comite Cq/Zr'z' Ferrei. H'Xc pmmifl‘q, cºnfirman funtº, pel" Regel
xímilianum, Rudol ' hum, Lèopold'um. Demonſtrant aut-In z qud: repetidª comment‘abàmur,
hempe: poſt 1546 raeſidiariam militíamz Capronczam & per Crifienſem Comitatum efl'e ,
introductam, Confinia ue 'illa inſtituta, poflq’IIam Status providere nequiviflbnt. Add'im'u*
hic M'atthiwv II reſolutlon'em. - _ H y ſ - _ _
,, Matthias Dei grada _Archidux Aufirïae, Du:: BurgUDJiaE, Come¡ Tyroli¡ &0. Uni¡
-,-, Verſi¡ &finguliIGeneralibIII, *Cªpitaneiu & Vice Capitaneis, pràeſontibm 8: futurin, in
,, Civitate Kaproncza Confiitutisz & co’nſtit'uIemiis, prªªſenteaſi‘viſuri'lz \aint-m & 'grati
Ñ
ªm¡ Informati fumulz eſl'e non nullo's, inter milites ſu'ae Mattis Cam-.às, Capitaneatui
Ñ & ductui ‘Veſtro fubject'oI‘-, qui quamvis damos, agrº!, pinta, foanilia, hortoa ,Giulia bon¡
,—, civilia, in fundis ipſiul Civitatis habeant; nulla tamen onera Civilia, Ioru'nde’m fundo
~ turn ratbne, in medium Civium praeſta’re aut contribute Voluntz Quiz Vero communil
omnium ea eſt juſtitia -, & Ohſer’vata ubiqUe lex & confhetudo, ut quicunq'ue dominorvm
& Nobilium, aut alterius ſtatu¡ hominumz Bona ejuſinºdi civilia, in alqu Civitaküm
z, habeat, ¡atione eorundet’n one'ra quoq'ue ci‘viliaz ſubire debeat. Idcirco hortamü'r VO¡ &
z, "requirímu, ac aut/zoritate Sacra: CCE/área? Regiaªyue Mattis, ua ¡Ang-iman vobis
committinüs 6’ mandarnus: ut omnes & fin los, qui_ talium CiYIlíum fundorm'n, qUaª
cunqúe ntione aquifitorum, poſi'eſiione gau ent; ad ſingula etiam &Aquzevis' biien, &Í
y,, juriſdictimem unque Civilemz ratione eorundem fundorum, fere'nda 4& ſubeundam , co
- “gere GZ ccmPellere debeatis & teneàminh Secus non factui'i. Przefentibus’ ’ erlectie, exhíª
z benti ruſitucís. .Datum Poſoníí, 9 Die Ménfis Martii z Anno Dñi 1595¡ tthia's mªp.
,, L’oc'ul Sgilli, .Li/\pay mp. _ N _ u › y p p
Hu‘uu decreti uſtítiam ag'ho'vit S. R. I. Comªs \Líneas de‘ Cupra'ra, Camp¡ Mareſchalª
1m; 8: nai-:1am {faraſdinenſiª Sup‘remus Commendans, qui eXti-adat'o Civitati ¿echª
to, Varaſdni Die _a 5 Novembrit 1688 enlanatq, Pràeſidii Capkoncenſi _Commend’antibus ,
lloc obſervmdum ſtrictiflim‘e committit. Coete’rum ſub Ferdinand() I¡ Praïfectum Capita
neumque tzntu’n‘z CªprºhCZX fuiſi'e, ſuperiora teſtantur,ſuh Rudolphq autºm zjanll & Gene
rales; 'ait enim Matthias: Generalibus, Capitaneis, G’ Vice Capitanéis ª - in~ Qvitate
Kapronc'z; cOn/ZÍZUÏÏSS Pr'oinde Varaſdinum, ªrmº 1596 occupatum, ut hifi. Ecol. Zag.
pag. '395, ;apronczá fuiſi'e putamus.
V. Aicolaus Zrizzius Báhusz Statim athÍe Inſula Murakòſz' pótitui fuerat, Fluvium '
.Drawmz ¡er terra¡ àliorum ducere procurªvit , utlnſulaª territorium eïtehti'at. Facto hoc
-controverſnm hecdum terminatam,mOle/Zám9ue Dicq/Zeriis Regiis, Vicinid item ibiCDm—
mitatibus, cauſaVit. Haec ex communicato nobis, a quoda'm privato‘, authographo, ’a nobis
viſo, exarfinato, aC fincerè hic deſcripto, Patere’ntz Eſt aucem abona ſ üentut‘ Ñ _
, ,, Fe'dinandus Divina fave'nte clementiazRÓmanorum, Hungarian, heWGz’KROX,
ª, ſempe‘r mgüſtüs. Infans Hiſpaniarum , Atchidux Auſt‘riae_ &ei Fideli 'noſt'roz Spectabili
. z, & Mag'n'fico Comiti Nicolaq de Zrynyq, Regno‘rum Noſtçomm Dalmatia¡ Croatia_ &r
' ,3 Sclavotiae Bano, ſalutem, & gratiam. EXpoſitum eſt Majeſtati noflrae, m perſo'nia Nº'
v, bilium' Pauli Brepich , 'joannis Crgwlay , Nicola¡ Petthaky, Ioannil. Budoij de_ Atth'ak;
z, , tephan Georgii,Blaſiide‘ Bpg‘ac owcz‘, JºannisChyrkaz Akac'zy Breſtóozl, alterim A
,, kac‘zy de Chªnyowcz, Domina Claras relictac quondlm Nobilil Vie¡ de Emrehowcz,
. ,. y ZzZ Z à’ 0ª!
A HMC‘. Balthaſaris Kercſelich.
\ -356 Nctotïtzd Preliminares Pannohite Vetérís PerioduslV.
.v 03m?: Benkowych , Dºn-,Chez re:l'rct93 quondam N icolaí Kerenzky, Francíſcï Kize] ª’
,., cza de Chanyowcz, relictae Domma! Ma'rgarethm de eadem Chanyowcz ¿Nobilís Mª.
,, thiae Harªmya , ac aliorum certorum Noblllum_penes Flumen Dravum commorantium,
,, graví cum quam-ella: Qualiter tu, ¡gon cyratª Ipſorum expoqentium anti ua. libertate &
Ñ pracrogativa, quibm ver¡ Nobiles ulonque m Regula !:lOſtl'lS ut¡ {alentàmi I & deſtínafis
ª, quam pluribus hominibus tuis , & mſtrumentla _ad 1d neceſi'arus , qm, flumiais Draw‘
,, vehemontíffimi,curſum ac meatum per reſidentlas colonorum, Prazfatorum exponentíª
,, um; propter Tuum ,& colonorum tuorum, fu-turum commodum; ip'ſorum autom expo—
,, ncntíum damnum magnum, derivare & dirígete deberent. Nunc quoqueíterum novº man
,, dato geñeraííter ad UniverſOI intra Drawum B’ Muram fluvf'os commorantes colonos tu
,, os', dato ípſio ſub peena amilſionis omniuumubonorum, ſerlo 1d ipſum‘eommiſifi'elçdzípctſi*
,, priecepiſi'ec, ut in ¡lio certo loco per te 1_ll¡s deputato, eluſdem flumlnín Dravi curſum ,
5, meatumque'; recta ad eorundem exponentlumdterras ac .bona,tranſmíttereªz in praejudi.
ª, cinm & damnum libertat‘is ípſorum exponentlum, mazumum. Cum ªutom ex debito n0
~,, ſtri Reg'rí officíi tmeamurzfidelíum ſubditorum noſtrorum antíquio libertatibus 82 pra»
,, rogªt‘ívis'ſuis, "elementer provídere; fidedlítªti tua: commitimus & mandamm firmiter:
.,, quan-nus 'acceptís pmſentibm, & praemlflis pt prªfertyr ſtantïbul & ſ* habentibm; a
-,-, prªfati fluminjs Dravi, Certi (‘uí_curſus detwatxoue, que Ipſis UXponentíbul ,Q colonorum
,, Aípſorum victui z ‘maximum \Se irreparabíle damnum inferre poflit, & Tu te ípſo abſtineas,
ª,, & tuos prohiben omnino debeas ac teneªriI; díctóſque Nobiles exponentes, contra eorum
z, jura ac libertateª dªmno lfficere nullatenut pmſum Secus non factor-uz. p-aeſentíbus
-,, perlectis, exhibentí reſtitutíl. Dªtum Viennw, decima octava die, menſil JunihAnno Dm
-,, mini 'Mii'lefimo Quín entefimo Quinquhgeſimp Primo. Ferdinandas MI’. Sigíllum
Ñ impreſſum Regium. icolaus Ola/:us EAgT-lerzſis mzplv. ~
' VI. Ferdinandus acvepta Confiniorum cura, inferiore ítem ScIaVonïa amiſª, cum ªr
*ctatam vidifl‘et fuperíorem Sclavoníam, cogïmviſi'et ítem hnnc Hungaríae ab olím fuíſi'o conª
.junctam, ’atque illius Ducatum armo 154.8, Sclavoniam ad Dietam ínvítat Hungarícam, ¡tz
Tenim extractus: 15'48. Regales Ferdinand¡ , at ad célebrandam _Fe/Z0‘ S. Georg-tz' Dia:
tam , e ſui medio aliguos Cum plena irzfarmaïione mittant, llºrkatlct'. Hªze Día-ta prº*
rogatª fueritz cum decretum Lublicum ad Feſtum Luca? celebntam teſtetur. In eadem art.
46 -conſtitúitur, ut tam in Sc vonia quam m Hungaria , caſtella novitel‘ veroctª diruªntur.
In {OQUentibm quoque Diéetarum articulís, de Sclªvonia _ordinationu .leg-ere cſt; Verum
'Croªtia null: mentío. Hoc tum inde evenit, quod repleta fuerít militvz confiniariaque effe
cta: him: ’a ’militªr-i pra-&citan depe‘üdebat; cum &à quºd pan :qu reſidm, qtae confiniíl
'applicatª non fuerhtz potiſii-mum Hangepªniorum dominíiu cqnſtabat; Hi ªutem, ſecundum
immü‘nitªtes Regnum Hungaríae veteres , quamvio Baüormn juriſdictionem dep-coabantur,
inhªª—rebªntque veteri uſui, ſe ultra Dravum ire non obligªrí. Sªnª Croatia*: numio¡ ad Díe—
taI Hungariªn», anterior¡ etiam Periodo, alíquando ivífi'e, 'nod \ruimuu Comite! Croatíae ,
"ut membra Diaetís ªdſtitifl'e, ſaepiuſque causàſſe mole-Pcia!) certain eſt; Verum &gnz’ Croa—
tia? no'mïnè , ïlt ‘cofp’oria Reipublïcaª: , nuncio: aliquª‘ndo in Díªetjs fujffe , cruel‘. lequívímus.
Hªc porro Péríodo ~, vel vocatos extítifl'e Croatªl, Diatàlel artleuh nullum 'pra-ent, ngu.
end¡ argumeükum, memoratus *nim art¡ 4.3. anni 154.6, ubi Nobih'bua_ Crºªtia ¿andum orz
d'inatut ſtipepdíum, ªd preeeà Nunciorum Croatia, quod conditul‘fuerít, noi _exPrimitx
Quïn Epiſtolac ſuperioren, ut Gear-gil' Kobdſyck , Stepfidni Deshazjj primª, Amiga: Eppí
Tininienſis Pªg. 34.0, tertiq; Simonis quoque Eppi Modruffienſis ª pag¡ 338, docmnentum
doniqUe pag. ªgl-exſcríptum, evincunt manifeſtè, etiam in prívatorum cauſil, ¿e Croatia,
aliam fuiſi‘e Ferdinand¡ díſpoſitionem, hanc‘ve hªreditariís Províncííª ſuíl, u mmodo vel
Tàdjectam ſuiſi'e, Ve] addici quaeſitam. ‘Sano Croatícas filas o'ras, jam Lªbacï m C ¡olía,'nm
Graecii , jus juſtitíamque quaeſiviffe, extra dubítatíonem eſt: Intrebus nihilo'mítill publzlſiciz",
-quandam vonnexionem, partes illa's Croatia: _cum Sola-vom¡ coluifl'e, dubítlrí ion poteſt;
hoc ením & joannz‘s Targuati epíſtolaeevincunt , & díſpºſitio »Sclavonia Stfimm,doíllío
Croatiª partíbus. Anno 1567 ( ut Híſt. Ecçl. Zagr. p. 263) ad Lnuhítïovom Càſtrí oppídí*
que Qettin, ítem caſtrí Ter/àct diſpoſitiones in comítiís Sclavºmcïs factae ſunt, ¡zumo, Ni.
colaus Kercheliclz in Vice Comitan partíum illarum , fuit conſtitutlu. Rcſidut Ferdínzn;
di, ut publicum reſpícíunt, ex Iſthvzmffio, Velejo Urſino, ªliíſque potencia, hair! neglectís
Decretisfiu's
his publicis,
Rªgioníbus, in col'pore
Cum inſtituti juril
non ſint contentis;
noſtri, ut vero
perlubenter ab ¿vrivatos attín ni,¡llum-¡nda
IJÍÍS dctcribenIÏI-Iu, etiªm in

'que‘, relinquimun . 1
7

¿M
A
v
. \ '
l ’ L
——— .__ I
_w_.__, A _ 7 _—
 ‘ Belºw. crm. Dªza-IMJ. Reg-ibas* Hung-aria! Aufl-riaeis. ¡5-,—
.o

S., 4.
Pramiilis quibuſdarn Reflexionibus, Ferdinandi I, Gubernationis Sacra Regni Co—
rona; epiſtolae quedam; inſtrumenta Item impignorationis XIII oppidorum Soepuſienſium
cum aoceſi'oriis; Donatio quoque oannide Maroth elargits; ad illuſtrªndam Hungarian
hiſtoriam, doctls eruditíſque viris oommunilcantur.
i IN’ nova bac Hungariªn Regn¡ Periqdo, quod qualéve ſiſtema? Ideoque gubernandae Re¡
publicaefundamentalis ratio , quie introducta affumptáque extiterit 'Y contendendum ¡eſ-.
ſe, ut cognoſcatur; ab omni confuſionum in Republic: oſore, admittendum credo. Nos, ex
decretis Ferdinand¡ publicis, cateris quoque adminiculis, Si/Zema llocfzzndamentale con*
fecimus quidem; attamen cum hace, quivis praeſtare poſsit, cum ideo;tum etiam ex motivis
aliis, fiſtema hoc non refferimus, Reflexiones nihilominus ſequentes, ob ſcriptores noſiroe,
Diªetaleſque ipſos articulos , ponete viſum eſt. Itªque I. Ferdinandum, Maje/Zatem Re
giam ( qua- ſub Vladislªo atque Ludovico, quo loco fuerit? Decret: eorundem demonſtrant)
debito reſtituiſi‘e ordini, Decreta Ferdinand¡ evincunt. Omifiis decretis Primis, tanquam a_
parte illa, qua.- Ferdinando devota erat, profluentibus; Anni 154.2 art. 9. manifeſtum lloc( ,
reddit. Sidixeris, nec anno 1543 coaluifl'e ſtatus , teſtantibuurticulis L 11.17. 25. &0.
non eontendam. At \nihi indubitatum eſt, ab ªnno 154.7, Ferdinandum ab omnibus habituªl
fuiſi'e, pro Vero ¡ndubitatoque Rege. EnimVero fat¡ anni artb V. ontur Majoſtas ſua , ut vel
ipſa in Ungaria maneat, vel Maximilianum ſui loco relinquat, motiva precum exponitur;
.Nam cum ſèſè Ordines Bflatus Regni non ſòlum Majiſtati fue, ſècl etiamficorum ha;
redum imperio {5’ pote/?ati in omne tempusfizbdiclerint, non minari fide, [Indio atque_
obſèrvantza ab omnibus ordinilms Bſtatibus, illi in Hungaria permanenti 'parebitum'
quam ipſiperſonafiza Mattis. Anni 154.8 art. 14, debitam ab Ómnibus obedientiam pra/las
ri debera, Regiae Matt¡ a noſcitur, ac ut ¡nobedientes Mattas Regia , tanguam veras Rex ,
Ungariw, Ordinaria aut oritate ſúa, pro merito cujWèue puniat, fiatuitur. Anno quo
'que 1550 art. I. Iidem Ordines &flºtas Regni ea, guáfideles ò’ obedientesſttbzlitos de*
cet lzzmzilitate è’ fizbmifflïone - - ingente-que pra/¿ªguantar gratiarum actione, ac ſèſè vi
tam 8 fortunarfizar pro fica .Alarte, ejuſèue jèrenifflmis liberis, in omne tempus pra
funden: Qfferunt paratos. Ut ex his, coeterifque; conſtaret ab anno 154.7, Ferdinm
dum pro vero Rege, ab univerſis flªtibus Ordinibuſque habitum fuiſi'e, Tranſilvania cum
reliquiª* Regni partibus irzferioribus, quod poſt annum 1550, a Ferdinando recºpta fit,
Art. I. anni 155: docet, Regrmm omne ad unionem reductum affirmando, itaque caret
dubío Majeſtªtem Ferdinand¡ , ab Omnibus S. Corona: ſubjectis agnitam fuiſſe ab anno 1551.
Potro Quiſquis Articulorum tenores metiri Voluerit, Ferdinandum Majeíiatica poteſtato
fuiíl'e uſum reperiet, Diwtas pro Veteri more permiſit, Decret: nihilominus ſtatuum, anno
primum 154.3 confirmata ſunt, c’um modificatione -, ut¡ & anni 154.5; ubicoetera inter: Viª
detur Sacra Regia;- JMatti, proventibus [bis Regiis aut Reginalz'bus non cºnveniens,
neque 'OPUS çfflê publico decretopraeficiendum The-ſàurarium, 'aut Sereniffinzce Regina*:
in redditibusſàis, pratcr ejus voluntatem uſürpandis'-, zrzjuriam efflè faciendam: quam
ur alius gzziſpiam, ita ambcz Maje/tates mer-um ¡us è’ ote/Zatem ſizorum reddituum {5’
’qfficialium, ſúper illis corffiituemlorum habere velint debe-am. Ex confirmatione ¡tem
' Articulorun anni 1547, fubſequentibusque articulís, Majeflatis fervetun fuiíſe, tam aFerª
dinando, quªm dz ſtatibus rationem, ¡ntueri eſt. ,
Sane jul-mati Ferdinande¡ formula, Deeretis ſuís ante oſita ,fatis ‘prezmiſi‘ª roborat,
‘ubi ’reliqus. inter Omniayzze aliafaciemus, guacun ue pro ono publico honore_ ò’ incre
mento 0mIzium Statuum, ac totills Regnz' noflri ngaria-,juſie facere poterimizs. Ar.
tículo autem 29 anni _1537 ad preees Stat'uum pro_ confirmandis & obſervandis totius Re
'gni libertatibus & Privilegiis, reſpondit: Omnes lzbèrtates, canſuetudznes przvzle Ia
‘ publica,p_er llos amos ex temporis injuria utcüngue lacerata, ‘oſlvea aanz Deo ,au-t 'au
re, in ordinem pri/Zinum reducere poterit, at pium è’ j'zzſlum cet mcgpem ózvzolm
bilà‘er olz/èrvalzit. ‘ t
II. *Dizetas a Statibus qualitªt- celebrandas permiſerit keflari 'videtur srt. ’n anni 1536
Hinc conſtitutiones annorum 1527. Item 15:18, coetermun ad ‘annum 154.6 an pro Deere"
tis Diet-talibns, hoc eſt publícis haber¡ valeant? ad juriſprudentlam cum 'pertineat , non diſ"
putamus. Profecto in ¡pſo juris corpore Conflitutiones ſcribuntur, quae ex ſtatuum ::Ongi-e‘
gationibus profluxerunt. Quaedam nec aFerdinando fu’nt firmatae. Illa 'vero uàe ‘per Re*
gales, Ferdinandipemiill'u lancita fuêre, Decret¡ nomine eXprununt-ur, fic atutn aguª]
zzzz A _ '154. q
_ ;63 . . Norma Preliminares Pannoniae Veteris Periodzzs IV.
1546, Pierdinandi Imperatòris Decretum ſunt, finiuntquo concluſione. Sic anni 1548;
1550. &c. Anni porro 154,7 Conſtitutiones vocantur. Articuli demum 15 9pan intra DE‘
crota? aut conſtitutiones recenſerí debennt [ctis relinquimus, Sa‘ne tam onflitutiones in
General¡ oongregatione Statuum factaz'; quºm etiam Decreta publica Ferdinandi, multa
Singularia novae hujus Periodi continent. De Dicis conſulatur 33. 1536 & articuli Finª
res anni 1557. Conſtitutio'nes ſatóe, qualiter in Decreto ?346 {int aceºptae, docent :Ir-.ó, 7'.
&0. Multiphcem quoque militiam ſub Ferdmando fuifl'e, ecretorum artimlí evincunt. Erat
a’l-'fllitia Regia ex art. 19C0nduct'izia ex 20 22 13. articulo ªnni 1546. Canfiníaria: fire
mantibue art. 19 GZ no anni1547 Banderialis: vide art. I. anni 1528. Item 8. Articulo 44,
an. 1536 inter coeterª quaruntur Statm & Ordines adverſul ¡Mariana Ludovici Vi‘duam,
de 200 equitibus Maris ¿ver ejus Majçflatem Reginalem con/ervandis. Ratione uti~
ue Caflrorum qua: tenuit tefiantibus Io 8L 11 anni 1543 & 8.154,3, Aceedit 16. 1545',
Reginalis Jllattªl, ratione bonorum è’ proventuumſuorum in Ungaria habitarum,
Banderium, ſuun¡ habeaſ', CleruI intuitu Decimarum gente¡ non tenuit, uti 35 anni 154.2 ,
ad ha¡ tardan intertenendal obligatur per 17 1545 &i 16 .1546. Eraſ: preterea milicia Ex
peditionis, atque hªi-c duplex eneralis ( víde articulos a & 3 1553-.) dz Particularís uti
4 ¡553 item lo. plureſque :Iii tum in Conſtitutionibus, ſign'anter 1545; cum & deentis,
ut'1556. art." & Ia. orro, cum articulm 26 Anni 15'36 eruditus effet, viſum eſt euIn
exſcribere: Olim inſèrvitiis Regum B Re ni, ex online e ue/Zri nemo admitebatur,
majorem ezzzitum habere numerum, qui a minus uno aut uobu’s menſibuspropriofli
pendzo m_z tandi non haha: facultatem, Nam aliogum fi ali nando utporentjfflmzs
etiam qwbusgue [aguªntar-Ibias contingere ſòlet , ſZI' endium de itum exercitu’z in Reª
gnc defeciſièt, Provinczalium laclzrymzs ’vivero coa us fuiffèt; quemadmodum id jam
nobis qua/i in cºnfizetudinem venir. Nihil enim prater nadan! corpus, illudque dir-is
qffeé’t’um verberibus, miſèra: plebi relinguitur. [tºque ad reprimendam hujufinodi licen
'tiam militarem, ro .Mattis Regia ò’ Regni commodo, viſz‘zm e/Z: Quemlilzet juxtd
òanorum ª’ facu tatum flarum guantitatem , competenti egüitum numero, ad ordinem
egue/Zrem de cate'roſore qfflxiandum. Hujul Statui obſervantia , artículo ſequente, ſub
mna privationis vitae, conſtituitur: placuitſine gratia Ca ite lectendumfore. Praemiſª
a memoravimue ideo, quod ſrepe dubitari obſervaverimus e geſtil tot bellis Corona: Hum
garicª, a ſcriptoribul reoenſitis , ob defectum ut argUCbant milicias. Vel relatoru'm autem
confideratione, adjecto etiam tot olim Caflrorum populo, bªlla ab Hungarim Regibul geª
ri valuiſl'e, confit.
III. In rebus Eocleſiaſticil ſtatutorum, ’plena Deºretà ſunt, cumprimil ‘vero Deere
tum anni 1548 & l 550. Príori¡ decreti Art. V. Cultum Divinum &t Religionem ad priſti
nam normam eſſe redigenda , tollendaſque nndiqUe hªereſes íbtuitur. Art. VI. 8.9.10¡ 11.12,
modirei hujus przeſcribuntur. Art. 13 ſupplicatur Regiª Matti, ut 'tam ſúa, quam Sacra:
Caſizrea [Matus antlzoritate agat pro General¡ Concilio,cum clauſula: Quodſi &Inc‘l'ié
-tas /izd id differet, Blaze/ias Caſarea dignetur modum adhibere ne Celebratio Concilii
dilata: protralzatur. Art. 60 Decimas in ſpecíe exigencias indulget. Decreto anni 15'50 ’per
Art. u. Uniq cum Sancta Romana Eccleſia praeſcribitur -, nulla commemoratione Bullfe
Silveſtrink, Verbil ſcquentibus: ,, Enitendum eſl'e 'Omnibus medi! ut Sancta & Catholica iiª
,, des ao Religio, Deique Optimi ‘Maximi cultus , juxta veterum Sanctorum Patrum Do~
,, ctrinam, longo temporeper univerſum orbem Chriſtianum rece-pta atque approbata, ‘ubiª
,, qUe in Regno reſtituatur; evulſiſque undiquc hïereſibm, & impiis doctrimISanctà: R0- x
,, manae & Catholicae Eccleſiª , ua: unica eſt, & ſibi perpetuo conſtanl,errare non potefl',
,, omnes ex Ómnibus Ordinibus Statibus Regni perpetuo adhaªreant, ac velut membra ir¡
,, unum cºrpus conglutinentur. Ut lic vera & ſolida animorum eonjunctiò unioqne in
,. Regno, de exinde Dei Optimi Maxim¡ miſericordia, indios magia Ing-atun,, Sane vel
hinc patet, de Fide & Rel¡ ¡one , pºr Status effe diſpoſitum,.nequaquam ur medium'kfl
¿tierna? fizlutís ; hoc mim Eccleſiaſticaª poteſtatis eli'e agno‘verint; verum ut eſt medium ſerº
.wanda-.ª in unione Reipubiiçaª. Art, 3x officia Epiſcoporum ſtatuuntur. Art. 14. recognoſoiª
tur Annatas cauſam Iſſe, quod pietas & Religio peſi'umdetur. Quan ad ha! tolleudal,
,petendaque ſubfidia art. 15 orator ad ſuam ſanctitatem deſtinatur. XVI. ut \aeeulares ſe
non opponamt Epiſcopil flacuïeur, relinquóndafque elle qumſtioneo, &e "formaciones Gene'
:rali Concilio. Interea autem: LÏeteI‘ibus Sanc'i'a: Ecclesícz Cat/:olía: inflitutisºiinsçſtenª
dual. Decimª, Proventus, Bonaque Eccleſiarum , etiamſi inſcripta, vel oppignorata ell'enf,
ut reſtituantur, ſtatuitur art. 17, Ferdinandique eatenus Decretum, ad annum I560,inter
eoºtora,Decreta, eſt collocatum, XVIII ul Rex quawil majora minoraque beneficia confiª
~ rat,
 Sªlav. Gaat. Dalmatſàï Regzbus- Hung-aria: Huſtriacis '369
rat, ſuélicatur. Hoc eodem Articulo recognoſcitur de Archíepíſcopatu Strígonienſi: Qui'
jam in algerè al) ipsis Chi/{inner Religianis in Ungariaprimordiis, capª: (NB) ſè—
cundum e iam Jl’laje/i‘atem, in Regno ºmnium Ecclesiarumfuit, ex quo, Religionis
cultuſgue_ Bivini, in tato Regn0,vel tuendi, vel augerzdi praczjvua ſèmper ratio Je
Pendet. '-19 De Bonís & Proventibus deſertarum Ecclefiarum , Conventuum,Capítulorum
'conſtítuítur, ut nempe ex his , erigªntur Scholar, docti ſuſtenteutur Viri, qui bonas , hand
ergo Metaphyſieas, &aequivocationum tradant litteras, Provocatur bie ad articulum 7.1545,
quo, ut Regia Matta¡ provideat, iis, qui in Gymnasiis ¿anís litteris operan¡ dant,
conſtituitur. Alíud eſt doctos, [zonaſèue Magiſtros eſi'e ,- aliud bonas utileſgue ad fillutem
cternam & Reípublicae, litterªs, ª Doctoribus & Magíſtris tradí.
Cmtera quque Ferdinand¡ Decreta, ejuſmodi in rebus Eccleſiaſticis, ordinatïones f2.
cíunt manifeſtas. Sie 1552 art. 25 Executio judiciorum Eccleſiaſtícorum per cenſuras, in
vocato auxilio brachii ſaeculªrís ordinatur , nequaquam autem judicia ¡pſr‘u enímvero art.
7. anni 1553 ªd propoſitionem D’ominorum Praelatorum, referunt ſe ad Decretum 1548.
addendo: ,, Si qui autem contra ípſos Praelatos, & Coneionatores ab eis ¿electos, auſu te
,, merario pªlam inſurgere, & ípſos vítuperíis , contumelíis verberibus, aut nece afficere,
,, vel Ecclefias Dei in contemptum Divina.- Majeſtatis deſtruere,dirípere,prophanare &e
,. ſpoliare, imagineſque in Eccleſiis frangere, aut incendere Prªeſumerent, tales compert'ª
Ñ rei veritate (obſerva nullam eſi‘c cenſurarum mentionem) pro delicti merito,‘jure mediante '
,, per Majeſtatem iantur, modo &z ordine ſuper his in artículíe - - 1548 expmſi'o. Ñ
Prietendentes jus atronatus ut hoc coram ſua Matte doceant, _artículo nono ordinatur.
Uſus Canonum art, 22 ita. declaratur: Judicia etiamflviritualia , contínuèficundum Ca.
nom-s, quibus ab antiguo (obſervandª hffic) Eccleſia uſà .eſt, continuentur in omnièu:
caufis _forum Ecclefiq/Zicum Concernentilms, Indubie autem, Eccleſiaſtici judices, publí
corum decretorum regni obliti fuer’ínt; ídeo ªrt. 4.0 anni 1 59 flatuitur, ut Eccleſiaſtíca.
judicia, juxta continentias Decretorum Matilda Ez' Vladislai .Re um, ¿ª aliarum gua
gue ~ - adjudicentur. Art. 24. de libris hareticorum, diſtinguere vi entur inter lectionem
atque editionemLPtíorem ením filentio praztereunt; ,, de editione autem, Status & Ordi—
,, nes ſupra ea re pro parte ipſorum nil flatuere potuerunt, cum in eorum bouis nuſquam
,,4 id fieri fibi conſtare affirment… Lectionís autem prohíbitíonem, an ad Regem pertinuifl'e
cenſuerint? dum offioíi Regalís effet, ut in Gymnaſiis bona: utileſèue litterz floreant;
aut ad Epiſèopos? quibus cura utilium verorumque Concionatorum commiſi'ª cfl'etÑdefi
nitum ſancitum ue non eſt. ’
Articulos anni 1557 eſt: ,, In negotíís ſpirítuªlibus & Ecclefiaſticis, hoc ímprïmïe
,, juſtum ac neceſi'arïum efl‘e videtur. ut ficut privilegia &z libertates omnium regnícolarum
,, obſervari & inviolªta. eſi‘e debent , ita etiam libertates & immunitates Privilegiaque Ec
,, cleſiaſtica ab omnibus inviolabilíter obſetventur. - - - fignanter autem viſitatores , Archi
,, díaconi &cn in viſitandis Eccleſiis & Dïmcefibus progredíentes, libere ubique admïttan
,, tur, ut ſuum officïum exercere cum omni facultate & juriſdíctione Eccleſiaffica ſeeundum
,, príorum Dia-tarum conſtitutiones poflint & valeant &c. ,, ibi legenda. Daturque facultaa
Annabapti/Ias eliminandi, tum ,, Plebanis etiam & aliis Eccleſiªſticis Perſoms, cujuſcun
Ñ que ſtªtus, líbertas ſua in omnibus obſervetur: ac inter alía , ne poſt mortem illarum pro
,, ſe occupent , vel ªccipiant Patron¡ ’res & bona illarum ,.ſive teſtatí, five_ Inteſtati deceſl’e—
,, rïnt; ſed neque etiam Praelati; fratribus ſuperſtitïbus eorum qui deceffermt, bona hu1uſ
,, mod¡ pro ſe occupent, ,, XI Datur ſacultas Parochís juridicè bona. Eccleſiarum occupata,
quaerendi.- XII Pmcipïtur Prªlatis, ut decimas decimarum, quartgs_&.ſedec1mas earun
dem , ad quos ſpectant dªre teneantur, ò’ alía quee alienaſànt, lib: :pus—non- uſàrpare,
aut violenter retinere prohibentur. Artículo 41 monentur officii ſui, EPlſCOPI; ut n Ar
,, chidiaconos ſuos ad víſitationes peragendas emíttant, ſynodos celebrent , aliaque ªd eº(
,; rum officíª ſpectantia in rebus Eccleſiaſticis obire non omittgnt. ,, .Plebanog ut nemo re-,
tinere aufit, ad comparendum ſynodis pro accipienda ſàlutarz doctrina. Dçmque ut,,_ Sª
,, era Majeſtas Cªeſarea pro tutandis , conſervandis & manutenendis libertªtlbus Jurlbus
-,, Eccleſiaflicis, munus & officium Príncipis Chríſtiani, quod ſuª'Mz-Ittr ut Reg¡ Ungªrrae
,, incumbit (quemadmodum ſe gratïoſe obtulit) peragere & exeqm d_1gnetur._›z Decretum
Ferdinandi Anni 1560, ab Eccleſiaſtícis leg¡ meretur. Ex combinacioneartlculorum 5],
ªnni 1536; cum 7. an. 154.6 atque aliis, an Bala Coma, in Ecdefia pªrtlculªn Hungarlª!
acceptata , uſitataque fuerit? cu¡ lubet indaget. _ _ _ _ .
Cur porro de praemiffis Eccleſiaſticis per decreta ordmatls coní’ntutwmbua, refie
ctzndOI lectores exiſtimaverím, refferendum cenſui; perſuaſum enimvero habeo , futu
aaªaa ‘º‘
Iii/Zar. Balthaſàris Kerç/èliclz.
 \ K

370 _ Notitiae Preliminar-erPannonicc Veter'zs Periodzê IV.

ros plurímos, qui aſi'erent, lexmittenda fuiſi‘e. Verum prrterquam, quod ſecundum ope~
ri¡ hujus fiſtema, mitti nequiverint, ut videntur nova hac quoque Regum noſtrorum Pe
riodo,non folum de veterum more in Eccleſiaſticis rebus, immutatum nil efl'e; at con~
flabilitam,
cum Sanctaatque in Legem
Apoſtolicd publicam
Romanª relatam,
fede eſi'e. unionem
Prªeterea particularis
indicate Eccleſiz
volui, pro commodoHunEgccleſia~
ariete,

flici Status, Fontes; ex quibus peti debent Eccleſiªſtica jura, ſi quis unquam compilator
eſi'e velet, propriorum Ecclefiae noſtrae Canonum. Díſt. XI cap. 8. habetur: ,, Privatis con
,, ſtitutionibus & propriis informationibus, unaquaeque Eccleſia pro locorum varietate,
,,' Prout cuique vifum eſt fubſiſtit & re itur, leeſtinus autem Epiſcopo¡ per Apuliam mo
,, net: Nul i Sacerdotumfizos liceat rtones ignorare. Hinc fons Canonum noſtrorum ,
Decreta quod fint, Prioribus demonſtrªre volui; apperire item ad evitandas confuſionee,
unde nobis Saeerdotibul , Canones noſtri petendi ſunt. Dolendum a tot fazculis, reperiri nul
lum potuifl'e, qui Juris Canonici nO/Zri, hoc eſt partícularis Ecclefiªe Hungaricªe, vel fpe—
cimen quodpiam edidiſi'et. Qu:: ex defectu neceſi'arii ejufmodi operis perfªepe oauſatªe funt
cbnfuſiones , non eſt ut refferam. \Olim meª? cura;- prima: fuerunt cognitionis Canonum no
flr‘orum, plurimaque in adverſariis habui , fed ea infelicitate, ut vix preces ponete fidam,
pro curª , & labore operíª fumme neceſfarii atque utiliª. Neque facile quifpiam fefe mover¡
finat , ad op'eris utiliſſimi elucubrationem ,ob vim prejudiciorum ; quam ab alio ſuperatum
iri, deſpero; ac ab eo quem Apoſtolici Regis Zelus, Regiª rotectione muniverit. Interim
fummo ſolatío intellexi, fummum Virum D. Paulum Joſèp um de Riegger , ªb editislu
cubrationibusjuris Canonici optimo meritum ac immortalie memoria; opus ſimíle non folum
incoáſi‘ç; verum partem aliquam etïam edidíſi'e. Quo przeunte, monteſque przjudiciorum
rumpente, ſpero materiam hanc, ulterius illuſtrandam. _
1V. Multa praeterea funt,in conſtitutionibus Decretisque Ferdinandi, qua: qUifquis
combinare dignabitur, in nova hac Periodo, ſiſtema Reipublica!, in ſingulis publicis reperiet.
De reformaudís Decretil plures funt articuli. Metis erigendis & cºmmiſiionibus cum vici—
nis tenendis plurimi, legº ea, ut 45. 1550: Quantum ad metas nºn tam de uſü, prou:
haéïenus externi contenderunt,ſèd de proprietate verarum metarum tractent è’ conclu
dant. Ut vel hinc fperem labores hos meos, què. media, ad finem legis hujus, haud eul
pandos. Combinatione ſimiliter articulor‘um 73 & 77, Quaeſtiones Indigenatus clarae ſunt.
Fridericus Malatç/Za 73 ,fit indigena, quod m Ungaria fere continuo manſerit , linguam
Ungaricam & mores Ungarico's did'íceri‘t -- Decretague ipſà chni aliguot annis con/èri— .
pſèrít. Proinde olirn ex utilibus litteris, mereri poterant, plane Indigenatum. Singular-i—
ora. obfervare liéuit I. in art; 15 anni 154.6. 'Verba hªce: ,, nec deroget Majeſta¡ fua veteri
,, cohſvetudini & líbertati Regni, ac piorum Regum pmdeeeſi'orum ſuae Mattis, qui nun
,, ‘quªm in negotiís Regni, minoribus & quaſi annularibus ſigillis, uſi funk, fed {najori fi
,, gilIo fecreto. Ac propterea Majeſtas ſua dignetur figïllum fecretum fuum majus Dño
,, CanCeZIario fuo dare ~ ~ tum pro majori authoritate dignitªtis fue Majeſiªtis, tum ne
,, ſuccedente tempore, ul‘la litis occaſio prmbeatur , de litterarum vel donationalium vel ali—
,, arum quarumcunque ſub ipfo mínori figillo confectªrum , vigore. ,,, Hinc non \olum do
ctis eruditiſque viris; fed &z praeſtantiffimis Juriſtis, praebent commentariorum occafionem.
2. in art. 22.anni 1557 Capitulo Vefprimienſi executio admittitur, verbís his: Sigillum
a'utem eis reforn'Ietur, ò’ rmſ-"Im eis afflgnetur , quó uti pofflnt. Eccur haee reformado?
in quo item? nos latet. 3. ſunt etiam plures articuli de reſtituendiz litteril & privilegiis
ut 26 1553. Item 24. 1557; ſingularia nihilominus funt verba art. 7¡ anni 154.8: Privile
g'ia etiam, ſúper libertatibus (NB) Regni Hungariw, Joanni Kacziquer in arce See»
pzz/I'erzſiper manus Derecheni tradita, uae nunc ſànt ,in areª Pqſanzenſi ¿szeflas fica
dignetur revideri facere, &po/Zea de ¿51's re/Zituendis gralzojè dellberare. Privilegïa.
Haze ſuper libertatibus Regni, an olim Scepuſii fint fervata, vel alibi? qualiter item ſerva
b‘autur? an \int reviſa , reſtítutaque? przbetur ex articulo differendi occafio. e ªnni 154.7
firmat quae fu ra -de Martoloſijs diximus, mereturque perpendi, Puto ego haud Pªtum do
Republica merlturum illum, qui Decreta Ferdinandi, illuſtrare dignaretur, fuut ením Pe—
riodi moderna: radix & fundamentum. Jam, quee obtinuimun, ad illuſtrandam Hungarian
hiſtoríam communicamul. " ~
- E iſ?. Pauli Archiepiſêo iStri- oníenſis.
Sigillum majm, diíçincte non C0 noſcltur. çítul. Iagnifica Dño Joanni Kat/:plan
ner, Egu'm. aurato, ¿1’ Conſiliario .Mattis, nec non Carintlzia Capitaneofizpremo ,
~ Dñó ¿f amª-:o Obſdfizo. '
‘ ,,-Magnifice Díïe, amice nobis honorande. Venerat ad nos nomine Magf.er,EgI-e~
,, gius D. Andreas Capitaneus Caſtri Comaromienfis, roganl nos, in perſonª ejufdem.
n ª
 Selav. Craat. Dabnat.fi¿bRegibusHungqria Auflriacis.; 37:‘
,, diligentiusj, ut decimas noſtras‘ anni praſentis, cultelli, Comitatu: majoris Nitriºnſil ei
,, dem M. Vrm pro uíu & conſervatione Caflri Trenchiníenfis in ªrendam dare vellemue.
,, Et licet alií quoque domini, puta Magf. Dñus Thurzo Es’ Franciſèus de Rewa prade—
,, cimis eyſdem , ipſis arendandis , ªpud nos egerint; ſintque ſmgulareª amic¡ nofiri, quo
J’
rum deſideriis non reſpondere, non ſatis officioſum eſi'et. Nihilominus pro fingulari M.
7’
Vrz erga nos, & Eccleſiam hanc noſtram benevolentia &7. humanitate, & antea ſªzpe oſten—
U \l
fis, & in futurum uoque oſtendendis; arati ſumus eidem, in quo pofl'umus correſ n
,, dere. Et diſtrictus ilzel Chçytlze,ac [cacha in Comitatu eodem exiflentis, ei em,
,, pro floreniª mille & quingentis arendare. Qui quidem diſtrictus alias flor. 1600 (a) aren
,, dari ſolebªnt. nuncautem, quiª in diſtrictu pmſertim Wihel , ªliquid damni, non tamen
,~, magni momenti per Turcos illatum fuit, ex eo pro minortſtzmma, D. Vra: exarenda—
,, mus. (b) Et quoniªm expenſis ad praeſens, ſupra modum neceſiitati ſumus , optamos:
,, ut ejuſdem dimídíum ſaltem ſummae praeſcriptze,ex nunc nobis remittat. Pro reſiduo verb
,, paratiſumul, eandem, ad Feſtum Purificationis BSS. Virg. Marine proximè affuturum
Ñ expectare. Diſtrictum vero Baijmotz Dno. Thurzoni: &.Nagh Thapoltlzan D. Fran
,, ciſco de Rewa, quia petendo praevenerant, & ne fruflra apud nos pro decimís eiſdem cgiſ
,, ſe videantur, arrendavimus. Habeat itaque arendam M.Vra, ut dímidia ſaltem ſumma
,, arendatiqnis bujuſmodi, infrª 15 dierum ſpatia, a die datarum praeſentium computanda,
,, nobis omnino remittatur. Pro reſiduo autem debiti mittat Eadem litterae ſuas obligato—
,, rias , ſecundum formam & tenorem copia litterarum arendae , praeſentibus introcluſarum.
Ñ Et eandem bene valere optamus. Ex Arce noſtra Strigonienſi, feria tertia roxima ante
,, Feſtum Aſcenſionis Dñi, Anno ejuſdem 1531. Paulus (c) Archiepiſirapus òtrigoniensis
ª). mªnu PP’ÚD ' \ .
(a) Bene appªi'et, ſcríptum fuiFe miiie octingentos. Ab'eªdem manu deletúm , ſnper inferipto
numerollóoo. (bj Verbª hxc; ex eo ¿te, manu ſubi'cribcntis intrª iínen ªdſcripu ſunt. (e) de Vªrdl
(d) ªd lanus ªb ¡¡¡quo ªdſcríptª & notª:: epíflolª ſummª, quam omiuimus.
2. Joannis florva’tlz Prapositz' Sfïusiensis. Sigillum at contritum..Titul. Magni ª
c0 Dño Johannz Kaczianer, Eguitz' urato, G’ JVIams RegieConszlzario, Dñ'a millª'
plurz'mum honorando.
,, Magfce Dííe, mihi plurimum honorande. Poſi mei & ſervitiorum meorum commen
,, dationem &c.Conſtare poterit D.V.M.dum eadem in his partibus noſtris {uperioribus, u
,, nà cum exercitu Regio eonſtituta, quee-dem bona pofl'eſſionaria, cujuſdam Nobilis Fre.
,, derici de Berzelwrjcze, ob infidelitatem'ejuſdem, litteris ſuis mediantibus , mihi contu
,, lerat. In cujus Frederiei domum, dum eo tempore hominem meum locáſi'em, idem aſ."
,, ſumptis quibuſdam complicibus ſuis, dictum hominem meum, è praefata domo propulit, \
diverſis mihi minis minitando. Quo tªndem percepto , eundem tanquam infidelem eapti.
vaveram, ipſumque ad Caſtrum Scepuſienſe, manibus ibidem Chrgſtop/zori Perver cu- _
flodiendum trªdideram. Qui, fermè in annum uſque illic detentus, poſtremo ad oautio
nem fidejuſi'oriam dimiffus Iſt. Hic itaque Fredericus, varia. nunc ob bonorum ſuorum
occupationem, quª: Vra D. M.mihi contulit, in me molitur, litibuſque me una cum a
micís ſuis, cireumvenire nititur. Ut itaque hujuſmodi intentioni ſua: contravenire, &pro
,, poſito ſuo reſiſtere poſiim , V.D.M. tanquam Dííum meum gratioſum, peto & rogo ean- _
,, dem, intuitu ſervitiorum meorum, Mandatum quodam ſuum , Litteratorium gener-ale;~
,, quó eadem mihi facultatem & authoritatem ad captivandos & detinendos Regiª-3 Matti¡
Ñ
infideles dediffe videatur, ſub dato illius temporis, quo D.V.M. nobiſcum fuit, mihi mit-'
’J
tere velet & dignetur; 'timeo enim , fi, & in 'quentum iſtud non habuero , ne donatio D.
Ñ
V.M.. infringatur ; curaque & ſolicitudo tándem mihi major exinde ſuboriªtur. Quod , er- _
,, ga D. V, M. totis viribus inſervire conªbor. Cum his eaudem, feliciflime valere deſidero..
’J
Ex monte S. Martini Scepufienſi, Xll Septembris, Anno Dñi 1531. Johannes Horvátl¡c
,, Prªzpoſitus Eccles. Scepufienfis mi p. ' Q
3. Baltha/àris Banffi. Sí ¡llum non dignoſcitur.Titu1us: Genero/ò ac Magfcq Dño
Joanne' Kotczijaner, Equiti urato ,ac Capitaneo Provinciali Carniole , Dñ'o nobis 0B-,
ervan. , ~
C Generoſe ac Magnifice Domine nobis honorªn. Salutem cum afféctu complacenciª. Pre
,, ſentávimus littera¡ DVM. Díio Valentino Therek, qui gratuitè accepit, D. er gratum
,, in litteris lui¡ oſtcnſum animumª; "81 commendavit D. VrUE omnem ſuum fraternalem ob
,, ſequium, Feria 2dª. afutura, figit iter in quadam ſeſtina ſua cauſa; & trªnſibit bue in
,, SUZPÍÏK aut in Sab/e, Si pol‘ſet die Dominica conſtituihic Thirnaviaªzex tune
' naaa¡ a _ Ñ no¡
 ’i
I

573 " Notitia: Praeüminares Pannoniee Veteris' Periodus 1V.

;7205 intelligemus. Interim Budae abire habet ipſe Ds Valentinus , & poſi'et oonfiituicuu;
,, eodem; Nosqueªibimus erga Dn.Valentinum Therek die Domínico in obviam. Coeterum
Ñ loeuti ſumus Dn.Thurzou pro parte etiam unionis, medio DD. Vrarum, hic,eidem. Qui
paratus eſt ut DD. Vrarum finguli, duo¡ probos eligant homines pro fe; & deliberent lo
,, cum & diem , quó , poſiint DD. Vrae congregari; ubi inter utraſque partes negotium DD.
Vrarum revideretur & difiniretur; prout hactenus D. Vram induximus ad idem, & jam
tandem‘ ipſum D. Thurzo. Melius enim videtur & D. Vrae fic ineoare concordiam, quam
Ñ & Regíae Matti, qui multis eſt negotiis ‘intrieatus. Ex hinc meam, a DD. Vris repen
,, dendam , plurimum faciant. Eandem interim feliciter valere optamuª. Thimaviae, feria
,, uinta P oſt Lucas, Anno Dñi 1531. Baltlza ar Barzffl de Thallo‘Z m. P.
4.. Thome Delazca'no. Sigillum annulare attritum. Titul. Genero/ò_ è* Magm’ co
Dño Jaanni quianer, Ssfizi Roma : Hungaria , Bohemiague Regis, Supremo Stiria:
6’ Carniole Capitaneo, Dñoſuo gratioszffimo.
,, Generose & Mfce Dñe, ſalutem cum debita ac humili ſervitiorum recommendatione.
,, Veflra Magtiªe notificamus de ſanitate & proſperis ſucceffis Vrªe D. M. una cum M. Dño
,, Nicolao de Turri ſummo ac hilari animo intellexi. Atque omninodecrevi, ex quo Mat
,,- tas Regia indueias annuales cum Vayvoda concluſerit, me ad Vras Magnificeutiªs, ad
,, partes illa¡ conferre , ac per aliquot tempus cum Vris M. decurrare. Vm D. nova alía
,, pro nunc ſcribere non valeo, quam ut litterae ad me de Mgfco Dño Regyndorfiªvenerunt,
,, ut Caſh-um Trinchinii peditibus meil ſubvenirem Quod certe licitè me exºuſare potuiſ
,, ' ſé, ex quo iam in decem menſes, nulla ſolutio a Matte Regia allata fit. Atque in quam
,, plurimis ſerviriis Mattis \una me honoratum ªbſque folutione,neminem peditum meorum
Ñ. pofle cogere ad eundum. Sed dum fcio caſtrum! cum V,liberè abſque aliqua excuſatione,
,,x poditibus meis nunciavi, ae propria clenodia impignoravi; pmdictis ſubVeni ad aliquos
,, dies. Rogatam etiam habeo, ut ſcribat Regimini , ut pmdictis ſubveniant. Nam & primi
, qui pro cuſtodia erant deputati, ob malam ſolutionem diſceil‘erunt. Me una cum meis M.
\I

,, Vras, ac Mgfco D. Nicolao de Turri commendo, atque ad omnia ſervitia V. M. para

.v tum,offero. EX Ternavia. 25 Maij, 1531. M.V.Servit0r Thomas Bela-_Cano m.ppr. (3)'
(a) puto Thomae hujus laſcani, efl'e mentioned: ar. Sº. !542. uh¡ lªudanu a confervata arce Sul
genicnſi ,cnius fuera: Capitaneus. Ob id MartlnuI Laſcano. dºnatur indígenatu. Mcminít Hiſpanornm
' en. 55. aun¡ ¡545. quem víde.
5 Omnzumfilb Vexillo Lescanixlndicia_ ſunt Sigilli. Titulus: Magnifico ac Gene
roſ‘o, Strenuo &ª Egregio, Dfio Joanni quzaner, Eíuiti Aurato, Carnicegue Provin
cial¡ Capitaneo Digfflhzo , Dño Gratñ'zo. ,iennae ve ubz' sit'
\ “ ,, Ma nifice ac Generoſe Equal. Strenue Egregiêque Carni'ze Provincialis Capitanee
Ñ Dñe Gratioſiſſime. Salutemque plurimam, pcrpetuamque proſperitatem. Credentionales
,,' litteras , per noſtrum D. Craig—er, a M. D.V. accepimus. Quibus, & a D. Craizer, nos
,, omnes intelleximus , D. Vram, de inſolentiis nobis falſe appoſitis, non pofl'e ſatis admi
Ñ,, rari. Unde muito magis nos omnes admirªmur, quanta animi audacia & fªlſitate, talia
,,' de nobis D. Vrae allata fuerint. Et D.Vram etiam, prius a proprio ſuo Trincinienſi Ca~
,, pitaneo; 81 a probis omnibus , qui nunc funt, noluiſi'e informari; quam tam falſo, Se
,,¿ perpetuo mentitori, fidem adhibere. Et de his, qua: per litteraª D.V. nobis apponunt,
,," plene ad Magfcos Dños Viennae Confiliarios & Regenees ſcripſimu¡ ; & D. Vrae proprium
,, fui Trincinii Capitaneum, & probos omnes qui hic funk, pro parte noflra & veritate tu
,,‘ enda , teſtes & judices exhibemus. A quibus omnibus, proc-ul dubio, fciet D. Vra nos
,,' penitus obnoxios & inculpabile¡ effe; annunciatoremque illum‘ falſiſiimum & perpetuum
, mentitorem exiſtere. Bene, valeatque &c. Ex Caſtro Trincinii Die XVI Septembris,
,,‘ 1531. M. D. V. perpetui ſervitores , Jaamzes La‘ps Alferzs ,ê’ omnesſub vexillo Ma—
p, gfci D. Leſcanz'.
o 6. Eraſmi Catzianer. Caret figillo, apparetque copia ſcriptarum ad TUI-3k, com
municªta Joanni Catzianero. Titulus: Spectabzlzs ac .Mngfce Dne Ez’ amice honoran. PQ/f
ſalueem,ſèrviti0rumgue nqflrorum corpmendatzonem.
. ,, Quae M. D. V. nobis medio fervitoris fui, ex parte pertinentiarum Caſtri Sancti
,z Benedicti nunciárat, intelleximus. Aliam relationem dare non poſi‘umus, quam Mgfcum
,, D. noſtrum Johanna-rn Catzianer eſi'e pro nunc temporis apud Regiam Mattem. Capella
,‘, nus» igitur ille, qui in curia ejus Mattis eſi'e debeat, ipſum in {acto praefato, coram Re—
,, gía Matte requirere poteſt; .Nam fine ejus c‘ommiflione, in noſtra poteſtate non e_ſt, per
‘ unªn
 l

dolar. Crear. Dalmau/ich Regibus Hungariae 'Au/ín'acis. ‘375‘

» finfflfïªs ?Tªº-'dictª ceder?. M. D. V. bene optamus valere. Datum Trenchinii, Decime Au.
,, gu'ſtí. Anno 15'31. Cazzzaner, Arcis Trinchz‘m‘i Capitaneus. (a)
(ª) Id Lªm: notatom :Ad D.Vª]entínum There!: de Enníng Gac. -
Dio 7.
Johann;
Cqſpqris
.Koczzaner,_
Deminitz,Equztz
AdſuntAurato;
figílli indicia.
ac fizpremo
Tit. Capértaneo
Ma nifico Stirix,
ac Generaſò
Carint/zie
Dr'z’o ,

atque Croatzaz , DIJO mzñzſèmper gratiq/jfflmo.

,, Magnifice ac Generoſe Dñe, Dííe mihi ſemper gratioſe. POR ſervitiorum meorum
n commendationem. De Yeſtris erga me benevolentiis, quam ingentes gradas refiero, {cri
,, pſimus M. Vrae. Sane intellem; quibus M. Vra intimat ac mandat, me omnimodè *unà
,, cum tota familia meª, proxime feriª adà, in Trenchinío conſtitui debere. Ubi M.Vrae. -
Ñ bene conſtat & notum eſt, & me vieiffim a gubernatoribus Regní jam licentiam accepiíï
fe. Et ego in modum hunc ad caſtrum veniendo, omnibus fervitoribus‘meis, equos pro~
ptios habentibus,lícentiam dedí. Ete proprios equos paucos habeo: Nam quinque
Í'
E
Ñ'E—'ï"
,, equi funt mihi accept¡ per Dñum Ko/Z a; & tres, per D. Podmanitczky. Ac tamen, iſtis
temporibus! ſolus in perſona mea fui apud D. Koſtka, qui mihi ſpopondit equos meo¡
,, reſtituere; & famulos meos qnoscaptiyaverat; jam tres dimiſit, ſub hac tamen conditione:
,, Quod ego Polonos illos, quos inBijeluS eaptiyavi, qui& nunc adhuc apud M.V,in Trenchi
,, nio ſunt, è converfo dimitterc debeo. Et quartum Notªrium meum adhuc dimittere non
,, vult, qu0uſque ifií Poloni dimifli non fuerint. Quapropter M. V. rogo tanquam Dnum
_'"Bª-T'ª—'*J*
,, meum, ut M. V. bos Polonos liberos permittat; & ipſos fide oblíget, ut iſti fe,
I’ apud me iſthic conſtituerent. Ubi autem M. Vra ſcribit: ut ego in perſonª ſolus ad M.V.
Venire debeam; ſciat M. V. quod quidam boni amic¡ mei, mihi confilium dederunt, ut
poſt depoſitionem caſtri hujus, me in tetris 'hujus Regní reperiri non debeam. Quod 8x
folus timeo, ne me illud contingat, quod mich¡ diu minªverant, me velle collo priVari.
,, Ac tamen M,Vra bene conſtat, me ſecundum poſi'e meum, ſemper fideliter ac realiter
Sereníſiime Matt¡ fue ſerviviſi'e. Licet'ego a Matte ſua Regia, aliam ſolutionem melio
rem hac, expecto. Ideo ad M,Vram pro nunc venire auſus non ſum, quouſque litterze
Regiae Mattis mich¡ ſecurm non Venerint, ut ego liberè ac ſecurè ªd Mattem fuam ve~
Ñ nire poſi'em. Tamen M. Vra bene ſcit, quod & Vienna;- mªgnam infamiam pafl‘us fun¡
,, per profuſones , qui me per Civitatem hínc &z hinc conducebant. Ideo majora timeo , no
z., me contingant. Etiª'm auribus meis intonuit: Quod M. Vra villas D.R0ſèn, quas mi~
,, chi dederat , e converſo fibi reſtituit; ideo neſcio an alíquam gratïam ª M. Vra eXpecta~
Ñ re ¡am debeam; lic‘et in M. V. omnem meam ſpem pono. Et Mi Vrae indubitªnter con.
Ñ fido, ut M- V. pro me intercedet, ad SSrmam Regiam M. & ego etiam perfonaliter R.
Ñ M. ªgrediam; & de meis negotiis illum certíorem facíam, quod & Cºmmando: quod Mi
,, ſua Regiª. mich¡ meliorem ſolutionem ſervítiorum meorum recompenſabit. Item M.
,, Vrze mitto fªmulum meum Valentínum, quem M. V. 'conſtítuere juſſit, quod cum
'rr-"IL
Ñ ipfo M. Vra actura. fit, ipſum pm maníbus habebit. Tandem me M. V. commendo. Da
,, mm in Arce noſtm Hrye’zcw. Die Sabati, ante Galli Feſtum. 1531. CEI/¡Bar Dominitz
,, apra Hryezow m. ppr.
…Enw¡‘Tk¡Lªª'-t*‘—ª'
‘8, Gregor-ii Marklzazjz', 8 Wolffg-Jioſà, ln Sigillo anchorª vifitu‘rª Titul‘: ‘11421.
gnifieo Dñ’o Dñ’o 'Johannà Koczian, Dña 8 Fautori nobis gratioſiffimo.
,, Item Comitatus Nobilium C'q/Zri Komar'on, t'alibus ſcriptis conFeritr .V. M. ctQl'lc-kl
Ñ1,, POflidet.
ímprimistgregius Wolphangus
Item in Pregont Ekes D._lio/à, qui Jiofa
Wolphang iobagioneb
habet qdoſdam ªgr. Dni Ambrofií
quatuorſijobagionee, & ílIoI
,, arreſtªvít, & fecit ſervire ad Caſttum Komaron, tanquam Pmſi’en't praeſenter illic aſtricti,
‘,, 81 in prefenti fecit eoſdem ſervire, ad eªndem areem. Item uniVerfi Nobiles Comitatus
9
Ñ ejuſdem Caſtri, fuiſi'ctent
dem , taanAm qui obligati non fuerant,
perpetuo obligatí. ioba iones eorum
Et ;obagiones facit fervire
Eg’regii ad caſtrum
Dñi Jacobi Kolos,eun~
fe~
Ñ cit, &º nunc quoque facit fervire eos tªnquam Proprios iobaÏiones, una cum Unda Danu~
Ñ bii, ad manus ejuſdem Dñi Andrew Perghokar cum Omni us proventibus fuís. Item
Y*:
W
"
‘L
-,, machinas vexit; & dúm à Buda exercitus aſcehdít, cum nobilíbustrahi fecít ad Cq/Zrum
l ' ,,
z, Ovar , per
Caſt‘rum noſtras fatigas
Kbmaron, & expe‘nſas. fecít.
violenter_p0rta1"e Item filvas Nobilium
Haec fideles Dominorum,
V.M.D. fidelite'r ad ¡Sontes & ad
conſcripſimus.

z, Datum Nagh M er, feria IV 'ante Demetrii Martyris,, Anno Dñi'15 I. Gregorius
ª, Markhafl, rofius Comes, Cdicti. Walphangus Jig/Ez,fidelesfirv1toNS.MD. V.
\r.FÑ
»

'-v¡ ~ q ª‘- _
Iii/Zar. Balthq/àris Kerçſelich, ct "
bbbbb - Petri¡
-.\ W ª "ª '
 a 574_ "Notitzie Preliminares Pannoniae Vet'eris Periòdic: 1V. -A
—»
e- ª Petri Koji/(a de Sedlo—"Poloni , Partium Zapollianarum, daa’
\ I. ln utraque Sigillum. Parte ¡nferiore Crux ſupra Columnam, tum elmus cum obea
liſcís, ſuperiore plumae ¡ſtar U. litterae: P. K. Titulus; Ad manus Joannis Katiijaner. Vel
ejus Loc'umtenenti in Caſlro Trinc/zine‘rzſi,~}zer;ferant'Ur. _
‘ -,, Ea ‘que nobis fcribitis optime Kotzianer, intelleximm. Quod nos_ violentas ma
',,,, nus in Hrit
iniquis viis no'w è’ Ilavia,
modis ‘atquehujus
, in ſubditos aliis Comitatús
in locis;ac 'eXercuilTemusſi
vïtn maxima'm&combuſtio’ne,
intuliſi'emus:tum ªliis
contra
,, factas Principum ¡nducia'sÑ De quo Vos 'admirarinoïx P‘oïfe Toribitist Verum & nos admiz
,, ramur Vehementer, _qui talia adverfu's nºs mentiri, & 'v‘obis ligniſica're non verent‘ur_ Cum
,, nos , femper 'noſtri honoris me'mº'res': ac Regiª Mattis Dñi noſtri elementiffim¡ manda*
,, tofum: -ot-ial’n induciar'ur'n inter príncipes 'ordinatarum; ‘n'on folum num illis de _Hritzo'w.
',, 'verum *cum ‘dinnibus ªliis ‘Obfervare ſtuduim'us. Nequ. 'contra lide'm ‘de compoſitione'm pªr
-,, "eis al¡ uidfegimus, niſi 'qu'a'ntUm probo dseeat. Quo‘d hutem fcribitis, adminiſtrationem
-,, iſtius" omitatus juflitiàex, ſubjuramento Vobisl‘efl'e'comniiſi'am àDomino Veſtro; nobis quº'
-,, “qü'e‘àªré'gnante
3-, tectio': & iñctſii’nulDoinin’o weoclemen'tifiimo;
'etiat‘n juſtitiz-e adminilïratio,iflardíh‘ïiartium omni'ukn
aucto‘ritªte Domíni noſtri fuperiorum, Proa "
Regis, 'non minus
7'” com'miſi'a "&Éléñ朗ndata "eſt. 'Et prout 'feribitis, ſivobis hieritoqu* vifu‘mſiell'e*: hujufmodi ‘via.
~-,, lentiam 'à'inimicitiam contra concluſam 'pacem, a ‘nobis To‘re factam‘, ¡erre & psti. Nos
T,, 'enim ne‘min¡ aliquid violentiae & inimieitiªe,'quze 'Paèèàl‘òz Redus inter Príncipes ruinpere
';, & infringere'vidersntur, intulimus. Solum’ea.quªeaïite priores trium denſium inducias,
~,, 'vis
~,, 'violenta militar¡ manu'o‘cnúPaviMus',
per -Nicolau’m "ea, "uti tardªn
de Thurri fuit occ‘u‘paſitª'; & poffidere Volumus.¡llius
poſiſt difceſi'um _Nªm Illavia
Nicola¡ de quam¡
Tburz
-,, ri ab obſidione Cq/lri Let/lata, iterato illud Cªſtrum reoecupavimm : fimul & 'pertinem
-,, tias Caflri :Hritzou-a, ‘uod ’eo tunc ‘obſidei‘ªmm, ‘uſq’uº ¡d ordinationem &’edictum pri—
~-,, orum induciarum. Sed ub aliqua eomp’oſitione_ 'cum Uaïpªre ¡anitm, ‘ut h’obiſcum, prout
-›,, nobis vo'vit, bo‘na'vicinitste früeretur'; :illilïs'calïri pertinentiis ut¡ admiſimusx Sed perti
^,, nentia‘s ’caſtri lllova, a tenipore diſceÏus prêtl'ati Nicolai 'de _Thurriç bactenus num omnix
,, bus 'fuis proventibus; Decimas, ufque hue a, tribus annis poll'edimus & eXegimus, Prout
~,, Omnibus iſtius Comitatus, praeſe'rtim Procefi'us fuperiorís,notum‘eftQuibus,evidenter 'proª
ª,, ¡bari Poder-it. Si quid Vero illis de Hrit’zowo in hoe Ódntrarium ’vifum ent, non vi, fed ut
,, in 'ªrticuliS'continetui-z cora'm dominis Cornmill'a'riis *proceder* 'debuemntÑ Nam in iiſdem
',, articulis continetur; quidqu¡d aliquis e'x utraquo pm. occupavit, fub eifdem, induciis
*",._ ,durantibirs ea pacificè Poffidere, & 'úti'vale‘at Ideoqu'e~ iflis diebu’s 'PI-azfentibus-,Ctpita—
~,, neum noſtrumz’non cu'ih 'eXercituz foliu'n‘cum '30 Equitibus,ſ'e bona.- Wcinitatis; non.
T,, boi’cilitatis‘; 'Pro exigèndisfdecimis, q'u'áe iu‘kta indüc‘iaruſm articu os 'nobis Perón-rent , ‘ext
3, pediveralnu’s. Praefati i'erb'de HritZOWm'in eiſderï¡ Pertinentiis, declinª!, volªntes_ nobis
-,, exigi permitt'ere; ſuos homines ultro tercen'tos congrègantes, adverfus noſtros fervitores;
-Ñ eum Currjibus & armismuniti, irruerunt. Sed Dei adjuto'rio profligati Tune,, Unus *0
4,, ‘_rufn 'Ca'ÏJitªrieuh 'illic interiit; alter "vero, ut & q'ua’rt'us, noſtram captivitatem 'ad
~9, ductú’s’eſt. 'Et quamvis Georgius Dominitz, fratei* Caſp‘arís de Hritzowo, nobis fet-¡bit,
,, id non de ’Voluntate ſua, fed ¡ſtorum Capitaneo'runſl Proprio motu, ftctum sfl's'; iſt¡ taª
.3, "men Patentu‘r,_‘ſom'nia defua 'Voluntate Feciſſº. Ex hoc itaque, ab 'mhnibus “aporte ;00hſ
',, derari &‘ín'telligi, poterítfiitrum nofira caufa? &jóeeaſione‘è iſtqàcta funk. A ‘nobis qui¡
‘Ñ dein'iinirD _"nullz inimicitia-agitur, hec')ue fcedus Principum violatur. Si quid {amen
‘,, Vobis ’mole'ſtum Videtur"; ¡d, tum ¡n ’re eorum Dominiº Comiffariisg tum armata 'mª
,, nu, "contra nos procedat. Et prout nobis ſcríbitui‘: vim noceſi'arianij, 'will-a_ vi rc.
,,,, pellerex
ſtiano‘rutñProl-'ecto
Piden¡ &qUamvis "Potim,oPtaremusglattamm
Unifo‘rmitatem amborum Principum concordiam)
‘fuperbiaª & ommum
& Potentiaè Vrſiª’: Chri
cede‘
,, "re h'olumus. Sed ea omnia' & provcntus qüos hactenus occupavix‘nus & Poll¡ emü‘s, ‘exi
,, gei'e &_ Poffldere, defendereq ue modis Omnibus 'volumusÑ Datum ówzifpctifim \in Dis
,, Francifc’i.. Anno 15‘31‘ª Petru's Koſtlra de Sedlov, inx Lethava, Regia? 'Mªjeſiatid [mg:
,, riaz'Conſiliarius, a; partinm ſuperioris Regni Hungariàè Cs'Pita’nèús Generªlis.mppria.(a)
Lª) ‘Nerciº 'ª quo ſup'ekinſci‘iptu‘m; kdísPáfribu‘s Sºcie'u'tſs iliònſiilrandse, 'ºk 'quo Tºn Para 'Ses-ü
slso ſsnguíne junctus fuiſiet. - - :mm ex 'Polonia p‘rope l—Irízovi hee ‘exarl’tss (uns Labs'eddl_ !$315
At fi de relªtª intelligíl Epiflols, erraVIt, cºm notemr: por-:cpu: four. Trshchihü¡ '7 mª. ¡¡cíª pº
Meridiana. ~ ' Ñ ~ _ Ñ _
Títol. Mgnificò D770 Joanni Caczianerz in Trenchin', àrhièò bolis' bbſer'var'zdo.
*um Infra notatum: Redditaz Trenclu'rzii 7 Oc7qbr.' 3 Panzer. _ Ñ .
_ ,, Magnifice Domine, ¡¡mire obſerVande; ialutem. Intelleximus 'adh'uc e! Priºribfià
z, Vrªs D. M. litteris, adventum qufdsmª QuOd tamen de :violegtij gravaminibu¡ cpm*
Q
\

\
 .SCI-212.00@ Dalmatſàb RegilzusHung-arïcz Azç/lriacis. 375
.,, buſtionibu’s, ªliiſq'uo direptíouibus per nos ¡Jlatïs, nobis ſcríbít, ſcíro Vªllít. Nos nil age
-,, rc, que (‘OÏltrª inducias .ab utrquO Príncipe adictas, ofl'º debªrent. Uſu¡ tamon ante
,, inducíal 'nobio provenir. & ’affignare ſolítos ª ox ‘quº ‘ªliquí, tomerítate fun‘ mobil admí~
,, niſtrare nolobantwpacti ſumm tªle¡ punire, &uſuª noſt’ro¡ juſt0ª,nobia ªdminiſtrari fªce
,, re. De conventíope noſtra mutua, quemadmOdu‘m Vra DM. nobis ſcríbít, ' uomodo eſ~
,, font de Vra M. nobiſcum aliqui tractatus, qu¡ ambobdl Dominín, hoc eſt: egiaMªffl
,, Domino noſtro, &ªlteri R. Matt¡ Dno vçſtro, ªc tot¡ Chriſtianítatiprofuturi eſi'ent ?PX-o
Ñ fecto nOI, ‘ uançum in nobíl eſt, & honori noſtro convovit, qua: Praeſªrcim no" ªd militª
-,, tem Sacra¡ ªttíl Reginª Dñinoí‘tri gratíoſiſiimi accommodata eſſe perpendimue,parªtiffi~
,, mi ſumu¡ omnia faceta. Qumudmodumcnim D.V.M.Sereniſl. Reg¡ ſuo fervªt fidelítatem,
.,, no¡ itídem fuere non dubitet¡ Bªc-mus id grato ánimO, & 'cum D. V.M, convenir:
mol. Verum ¡Xpectamus indic- OfªtOl'eI Rogize Mattíl Dñi noſtrí; qui, ad Poloníèe Re
gem, & fimiliter Rommum Regem, Dominum Vra D. M. ituri funk; c'um quibue n‘obïs
opu- eſt hi¡ diebun convenía. Nihilominu* fi qua: ‘utilia D. V'. Mgfca ſenſcrit, qu'ae ha
totiuo Chriſtianítatis commodum- vokgerentu'r; rogªmuc D. V. M. velít nobis, per ſuum
fªrvvitocem fidelc‘m ſignificare. Qui fervu¡ ad no¡ venir* poderit , 'ex \1110, ‘dum intellexe
rímus, fi quw’talia foroht, quª: modiò ‘utrïuſquo noſtrutn concludí, ’Pro bono Chriſtianí
tatis pofl'ent, ’geremus omnem duran, 8: inſcrvïemm fªt-'L Matti, Díío noſtro gradofiffi.
mo, ' ro bum¡ -poſl'o. Quod -Balthaſàr Barzffï in "no: ali uid attentaro ’voluít , nm 'nul
z, 1am ' li 'occafi'onem dedim'us. Si quid tel'nere Banffi Balªnſar {ªcero voluerít, 'Profecto
,,z, hªbebit in nos
bet, potoſt amïcumz
no¡ in Pueſ-nda qualemCotnfniffariorum
Dñorum fe nobis exhíbuerít. _Si quidR.injuria-um
utriufque a nobis ha.
Líattil reconvenirſie.
~,, Ubi tandem ad _Omnia relatiohetí 'à nobis habebít. Noa profecſito demini Dccaſiſion‘em dabi
,, mus, que ad víolatiodem induciarum veſi'e debeant. Faxic Omnipotc’ns Deus! pt fiat ín
3, 'tor Principajpax. Quemadmodum D. V.M.ſe amico nobis commendat obſequïo: idem do
,, nobis ſentiªt, qua? cum honpro noſtro Encore poſi'umus, 'obſequí illi dz inſerviro, paratiſſi
3, ſimi èrimus. In 'reliquo D.V. M. bene 'valero optamm. Datum in arce noſtca Hretzwo.
ª, Feria V1 poſt Fcſtum B.Fran'ciſci,Anno 1531. Petras Kq/Zlca de Sedlov &3’ Lethal/a,
-,, Capitancus ſizperiorum Partium R. Matriz* ¡Hzmgaricz JVÃppr. (a) .
7 [ª] Adnoundu'fn, notar:: Co'ht‘rªdàhffium 'Bªlthaſªrem ext-qt ¡¡tecn- a Pct'ro koflka ‘ex Strcgon iñªki."
tipilªncº Partium RegniHungariII ſupcriorís. A¡ ubi ene-t f taceçur. anteriores ’Vero dcccm, ª nobis
tx originalibm exſcríptn fincerc etiam cum carundcm Grammuicalíbn: erroríbus z habcmur, cum do
ícri ¡is ªntca, in Tªbullnrio Regni ScIav. Zªgrabítc. Adderc prioribus viſum cfl 'ob elcgantia'm 8: cxcm.
Ñ li raritatcnm olím ímprcſm, orationcm fcqncnlcmy Rªtízbonz in Comixiís‘lmpcni ſub Cªrola V¡
153¡ dictan¡
- Orátio D.FrancÏſèzſi Comitis de Frangepaníb._ Archiepiſc‘opi C'olloòénſis *,7 GC., 0ra~
' .Yaris Regis Vagaricz ad Ceſàrem, Electores Princzpes Germam'oc,
zz' Etſi hatu'r‘a me: fªmpck 'abhokruit à turbídio conſilij¡ &a firepítu ªrmorum, volup'
y, 'take honefii ooij perpetuo qúodam inſtituto meo à ratio-ae ſuſceptï, temen ha: temporum
,-, caÏamitOf-l cbnditio cogit me una cum hi¡ CQJIegís mois, invictiffimt, dz Clementiſiíme
5-, Caeſn'r, demini ílluſtriffimi’Princípes Electores, .Cartel-ique fuer¡ Roman¡ ímperíj utri
'Iª ‘uſque Chríffimí Principe¡ & ſtatul, Veſtrok animos, in maximis Reipublicae Chriſt'uuaç pe- -
'ª’ ‘riculís nimíum Tªbú¡ quietïl ¿editan, Id bonum commovere necèſſaríúm , certandbus Bar—
Ñ
bari¡ nobiſcúrn de PoÏefflonç Hun rím, immo veriu¡ univºrſªe Chriſtianitatil. Licor ením
-,, ‘priu‘ª magiª nobio, quam alijs C iſtíanil imrninean_t ’l‘urcinª armªèuniverk tmçn Eu
,, ropas 'vult Solimannus frenªn¡ imponere, niſi conoílítti Deo plante, àtquoinnocenfla, con- Ñ
,’, &giamus ad' iuſta ao necefl'aria praeſidía armorum, 'indicemuſqucª "orbem, Chriſtianpm 'ª
3-, ſumtho diſcrimine , audendo fortíterguo pugr'mndo. Nam non immerito vere-min', ( 'utínam
5; fimus &lſi hªce) ne per hujuſinodl negligcntínm, ha¡ etiam reliquia¡ brevi Imïtkamun.
1,‘, Quod *ut: *mafias intellige‘rez no tota de re acouratius deliberar¡ polſitil: forman, ſtatum,
3-, '& "pªrícuh Hungaría.- 'quam breviffime poterimus, VobiI_exponelhul.
~,~, ïgítuk HMgu-ia exomni ’ute plana eſt, 'ram municiones habot, noo tlſqua'm mon..
3-, ‘tes emi ab alíjs regioníbt'u \ln-iman“ níſi Qua Poloniae ¿z Tranſilvaniae oommittítur. An
~,, tea Danubiº-,lc _Tibiíco tota fui: Hun aria :SchVonía vero, qua,- Panoniae quondnn para
-,, cruz Dn‘vo ¿ªz Savo flumïtúbus del-'en ebatúr. Amifl'o ¿ªindª Belgrado: captoque Sirmio,
,~, cu'ncta flumím chſih hoſtium ~Imflgnta, & ipſi portm in potoſtatªm Burbarorum Red;
-,-, ct¡ fimt.~ Títulío arccm ad Tibifcum, Ezcko ad Dravum firmadª; ªtque comnwmtis,
z, Hungaríae bmquam compldel impoſuerÉ, nam Danubio¡ non procúlà Buda per def-\j
¡, (um labituk , quatcnu¡ hoſtel non cºlunt, Inter_ Sªvum & Dravum adco progrefli funk
bbbbb A »z m
 376 Notizie Prreliminaree Parmorzic Veter'zs Periodus' IV,
z, in intima Sciavºniae, ut propemodum in veflibulo Stiriª.- ſint, & Carniolaz iam impune
,, conſtratis pontibus exºreitum tranſmittant, ac in partem 'quam libuerit Hungariae prªda
,, bundi debachentur. Ipſamque Hungaríam partim magnis copíjs, partim excurfionibus
-,, quotidianis, adeo iam vaſtaruntz ut magna ex parte omni humano cultu deſerta vide
,, atur. Reſtiterunt aliquando ſummo conatu viribus hoſtium Hungari, flrenueque pa
b’
triam tutati ſunt. Caute‘rum vis vi maiore victa, & paucitas à multitudine opreſſa eſt.
,, Poterant fine dubio Barbari totam Hungariam intra breve tempun ſuàe ditionis facere, fi
Ñ, captam bis Budam opportunis praeſidiis firmªviſï'ent, cuius erroris principem Turcarum
'.~,, vehementiffime poenitet. Atque idcirco Ibraym Bafi'am chariflimum ſibi, ac pene ſocium
-Ñ quod iſtud illi fuaſerit, interemit. Nuno demum intelligit quanta! opportunitatis fit, re
,, gnum Hungariae tenere, vel ad tutellªm partium fly-um, vel ad ulteriora Chriſtianorum
z,, vexanda atque oecupanda loca, haud ignorat ex Hungaria facilem eſfe r plana atque
ª,, pervia decurſum in Germaniam , deinde in Galliam, in Italiam , nullis Impedimentis in
), eerpoſitisz quee impetum eius morarentur, vix uno aut altero flumine interlabente_ Ad
5-, Capeſi-'endam ªutem hujuſmodi provinciar’n magnopene eum imitant veſtrw inteſ’cinm díſcor
»,-, dia?, 'contentioneſquIe intempefliv’ae, & animi ‘prorſus abhorrentes à belli gloria comme¡
-,, diſque publicie. Sed profecto crediderim providencia Dei factum efl'e, quo minus Buda ſit
ª” in poteſtate h'oſtium,ut vos Proprijs periculiª excitati, conſurgeretis aliquando ad comx
º,, munem libertatem': ac religionem tuendam. Hactenus Hungariª vobis cateriſque Chris
~,, flianís pro Valla atqua 'aggere fuitz Ea. integrª !ice-bat Vobis in utramque aurem quie-fee—
37, ne: iam agitu'r utrUm hoc an’n‘o tota _Turcarum fit, ªn veſtro auxilio liberetur ‘à pericu~
-,, lo. Quippe fi hoſtis potietur Hunga'ria, quod proculdubio futurum eſt, niſi ei occurraz
-,, tur cum validiflinw exercitu, quaeſumus quid cogitatis de ſalute veſtra? quº pacto liª
-,, bettatem tuebimini? quum pro foribus habueritis hoſtem prepooentem, ſerociſiimumque,
-,, & ad imperium orbis terrarum ªnhelantem? videte ne cum flamma ſefe tam late difſu~
v,, derit, tarde 'adincendium reſtinguendum accurratis, ac idem vobis accidat,quod Graecis,
-,, Bulgaria, Raſcianis propter lenta conſilia accidit &z proinde dicantur German¡ íerò, ut
-,, Phr'ygesz &pel-e. q i _l q _ _ p
,, Si in animo vobis eſt Turc‘am à Ge'ñn‘aúia Prohibere, eur mliore Óc'caſlone, minori
y, pel-¡culº nnnc iſtud non facitis? Nam poſtquam Hungariam adeptus eric¡ multo gravio
5, rem experiemini» Aut igiturin Huugaria barbaris reſiſtendum eſt, fortiterque pro liber
ª”
tate dimicandum, aut quocunque receſſu deprehenſis per partes pereundum. Sicu't enim
je)
pluriumpgentium viribus in unum contractis,n0n parvum momentumefl ad res benege
v,, rendas: 'ita contra ſolufl's & iii parten ªbeUhfÏbuÉz fervitutem aut mortero imminere cer
»,-,j turn eſt. _'Quod fi nunc Turearum vire's *vobis formidandae videntur, cavete ne Hunga
\ ‘Ñ
rica miliciª illis adiungatur, qua? per ſe 'ſola temporibu‘s patr‘um noſtro'rum, & Turcis
.v
& aliis nationibus formidabilis fuit. Quae omnem fortunam in ’patrio ſolo potius eXpeª
5, r‘iri, quam extorris per o'rbem vagar¡ ſtªtflitb Credirnue vos in civitatíb'us mum’tis ſpem
5, collocaviffe , at nulla quidem muniti‘o Barbarórum furori ‘obſtat, qui Pylas amanicas,
Í
DI
Boſphorum, Propontidem, Helleſpontum, Danubiumz, tot monte! pertingentes in coelum,
..v
tot altifiima flumina , ſubactis fortiffimis gentibus ſu'pekaveru'nt, ’a 'quibus innumerae ci
-,~, vitates captan ſunt ac everſae. Exiſt‘imªtis eos extimeſce’re fui-rita veſtra momia? non infiq
5-, ciamur, bano 'in munitionibus huJuſmodí commoditatem exifle're, quod plerumque diffe‘
3, runt eXCidium patrias, ad ſummum Vero, belli adverſua validum ac Pertinacem boſtem
Ի',
non admodum proſunt; ªrmatos aporteſ: obijciatis, ut ſalvi ac, incolumes in patria maneaü
'y
tis, Si tantum de imperio certarent cum noſtris nationibusz fi domitie populis moderate
'v
imperarent, ſi tributo vectigalibuſque impoſitiszvictos legibus fuis atque moripbu’ªl'uti per*
²» mitterent: adhuc tamen generoſi :mimi todo virIbus conarentur,,alienam dominatiopem à
-,, fuis cervicibus repellere. N unc autem c‘um eo hoſte nobis res eſt, qui iura‘ & legee‘ _m ſua
Ñ libidine habet, qui eorPoribus illudit, opes adimit , pernicies quaeda‘m_ & labee nobilitatisz
Ñ bonarumque artium , & antiquitatis , omnes exequat ac in ‘unum ordlnern miſerrik! ſerª
3, vitutis redigïty colendo agro, paſcendoque pecorl .facit qb'nost. Conſtat bodie ’qub'qu¡
',, ſupereſi'e in Turcia, ſtirpem eorum, qm Conflantmopoll …parar-¡mr, ſed i'n tanto ſqlièa
g, lore, & egeſtate, ut conſiderantibus eorum veterem fortunam, lachrImaI excutlant. ſt
ª, autem id longe gravius, neque Chriſtiano curquam tolerandum, quod- barbªra feritas iiª
,,- dem Catholicam everſam velit, animaſque Chriſto author-atar‘ parat interficerez Propoſitll
v,, donis atque honoribus iia, qui ad eorum impietatem defecerintz quod plurimi ex noſtril
.” faciunt, qui ſcilicet imbecilliores ſunt ad perferenda mala duriffim'ªe fervimtis¡ Horum
1,3“ omnium interitue vobis imputabitur, _quod neque futaudos efl'o adverſu¡ Barbaros, neque
,, -iam opprefl'os, exiſtimatis erip¡ ajſerwtute oportere. :y l,, ªl*
..... Sºla’. O'oat. DalnmſttBRegibmHungm-ia Auſtriacis‘.; ¡77—
¡pum
Med¡
,, Falluntut illi_ vehemmter nec ſunt audiendi, qui in omni ren-um varietªte, divinam dun
mibus
,, taxat opem implor’andªm eenfent ,& eam tantum expectant, nec ad reprimendm hoſti—
vide
,, um comtu's ªlía nituntur via: qua: omni &tªto apud prudentes tam pios, quam ¡timi
ue pa
,, co¡ ridícula fuerunt. Sed' 'ob brevitatem mili*: fªciemus ethnicorum exampla, pauca pio
,, rum recenfebimm, pr'ªªſettim cum eorum,Cbriſtianil verba facimus. Quid ſanctiun,quid mm
ia eſt
,, fuetiue Moyſe, quis 'unqda'm Deo familiarior? nempe quivin omnibus fuis conſiliís ac
en, fi
mmm
,, actionibu's l numine divino regebatur, & temen hio non folio precibua,fed ferro, ſibi, @z
ſocium
,, populo lſraelitico ‘viam per hofles ad terram pro'miſiionís aperuit. Dum vinceretur bello
fit, re
,, Amaleeh, Moi-fºs quidem 'manibus in cmlum protenſis, fe'rventer orabªt': fed Join: cum
moran¡
,, _fuis ferrum in oſtee fortiter ſtrin'gebªt. Regnante jofaphat rege Juda, licet Dem pue-uf*
,, fetxpro Populo fuo contra Moabitas, Amonitas & alios hoſtes, noluit tamen, ut tune-Ju
z atque
,, daa¡ quieſcerentz fed inflructi armis ſtªrent in 'açie parati ªd ~fplwlium. Ita & nobiS Deue
mus 1n
,, pr'oculdubio aderit, fed vigilantibui-, fed bene confulentibus, fed firenue pugnantib’us:
te. Ai
,, ubi ſoebrdiae atque ignaviae nos tradiderimus, nequic’quam Deum impioramuo irªtum.
‘ diſcor
,, Sed eſto ſitis obliti veteris gloria.- majorumz ‘nihil ’commo'vea'nt vos Chriflianorum dªdª¡
0mm
,, conniveatis ad’pericula Reipublicïz Chriſtianèe, tanquam ªd VOI nihil iſta 'pertineant-,iam
Zuda \it
,, non poſtulªmm ut fuceur'r'ªtie labenti Hungariae ’iam ’pridet‘n exameru'nt ventª* lªchry
i mm
,, maz, alienos animos geritie a miferícordia) num de 'fumma rei periclitaturi forentie ho
Chii‘
,, Pciª‘ impetut'n in _domibus 'veſtris 'torpentes expectnbitis Y‘ non _opinamu'n Quid ígitu'rYnon
uíeſccª ,, accingitis voi ad_ bell-.14m ² urget 'enim e'xtrel‘ná ‘neceſiitas -, &7. _iam jºſ!, fºïibm ªdºſ!. Mul
mica
-,, tum refett vel ad victoriam obtinendamflel ad calªmitªtem depeliendam ,fi in alieno folo \
::umª ,, eongrediamini cum hoſte, incolumi Huíngaria: an ea“ªmifl'a_ prªeferocel'beiua'c intra ve
{dolíª ,, flo- penates accipiatit. Nam ‘piel-¡que fáUúntur, qui differendam eXp-.ditio'nem utant, 8;‘
umqua ,, _interim cum Barba-i- 'de 'paeè &gi debeſ-e. 'quod quide'm n'on imp‘roba‘re’mdh 1 ªequªm.
te -,, ficªnſtantem, ſi diu't'ú'max'n habermm. Ñünqnam autem Turca ªd Páèèm inclinª!: ªni
Sm‘ª ,, m‘um, pmfertim iI, quem 'hondumx fortunª; fefellit, niſi ek fu'o com'n‘mdo iit: atque in
un' ,, eªrn fi quªndo çonſentit) 'graviffimis eonditio‘nibus met-at: nuhqum tamen intermifſio fit
z,, 'rapinarutn clandeſtinia depredatimlibus. Scimus equidem nònnullas te'gionesfiiifl‘e pªeil
"z ?uª-m bªll: tejnpºre vehementius ey'aſtata'l. Turca,- enirn primïeva‘ e‘orum _Orlgll'lº rapto
-,, unt aſuetl 'vwer‘ez eumque modem in hodiern'um uſque diem tenaaflime bhſervant. Nul
Ñ las tantª'.- opel eXtern'ae, nulla tam opulenta regna ſitïm'eorum expiei‘e pofi‘unt: 'ne cum
,-, hominibue quidemj ejuſde'm fidei, ulla'm paceln proptei'hephariam (ªupiditàtem haber@ ’volunt.
~,~, Habent autem in praeceptis ai) eo'ru'm legiolatore¡ uti fuam Fdem 'ax-mis tbnntur, 8L devi
ï, ªctªs gªtitº¡ ſlgáe ímpietaci ªdiúng'ant, quo fit, dt càptivos‘ , qui ad Mahumeticam impieta‘
-,, tem Pati-ah¡ nequeunt, omníbm injuriin atque contumeliil 'afficiªnh Ad haec non defue
7,-, -, qu¡ Tutcas quªſi moliu, &r Aſiaticoe conte'mnerent, fed Ionge fecm eos fumu¡ ex.
,, ‘ertl. :Nani &z robot-e ànimi eXceIIere, artibufque belli peritilſimOI eſſe, non fo
z, um teſtatur Hunnrià, quª: pet ann'oe eirciter tentum quinquagïnta cum Turcis varía
‘,z 'fortuna ºe'l'tª'vit, fed etiarn ªiiz'e natione’I bellicofx, quae Turcarum iugnm armil victae
z, ÏCÜPÑUÚL mª'xime í‘eliquis gentibus Chriſtiªnorum documento funk, Invicti tamen non
~,-, funt. Quam’obrém vos obſeeramus ae per Deum obteſtªmm', ¡¡bªrªtª ªfflªctªm &’- ¡ªm
"ª" ?Webcªm ‘Hungariamz & maqus ſupplices ad "me protendentem, fufcipiatio defendendam,
‘n fiªt Pªx in furllibus nofkrisz ln 'virtute veſtra. Imitemini Romano'rum virtutem & mª
za 'gñªïümif'ªfèflſilz m qüorum locum, ſuceefliſiis, _qui focios’, amicos, vicino's, faepe ob folam
9" 'glºriªïfl liberªí'ünt magniefumptibus à Tyr'ranisoppreſi‘oribus. Impomte tandem modinn
'Ñ
'dºmºſtiºiª diſªºlªdiïl, inutiles íſtas & importunas diffenſio’nel ve] proïſus Omittite, 'vel m
'ali'u‘d 'campus refervabe. ’Saltém in hoc gfaviſiimo ’peric'ulo Conteñtlo‘ne'e vefim obtnu
’1
defc'àht, 'quad 'úa‘tü Chrif’cianà'ª manſuetu’di'nis eſt, tollere in perpetUUm qimd ‘oſiendat m
te'r frat'rel. Utique diſcordias fratrum olim quietiore tempore componentur. N‘unc vero
~, 'niſi èqñçºïdibuq àpimilhner'viſque omnium communibun ¡veíïram propriªm, ªc _totml
ReiP'ubiicfk Chrxflláhie falutem defenderitis ;veremur 'ne poſtmod‘um 'nullue lotus im equ—
kéntionibus relinquztur* Noſtis opinamu'r ‘a‘pologu’m,quo pacto Milvms, dum cortantlm
te? fe Mus Rand, utrumque arripuerit. Hubetis in hac expeditione veſtros &z noflrot
Principe‘, feliciſſimum Ca'rolui'n Imperàtorem, faerªtiſiimum Ferdinandumpaefarem, fi?
ánimatoª'!, ue fu¡ omniª, & ſe ipſos ſuper i'mpehdere 'p'ro animabuq noſtm fint paran:
Qu'os ſi vos ampliſiimi Príncipes, & vere Romano Imperio digmfſime. ſenatus, [equ]
( ut pªr eſt) ad hoc fac'rum & heceſi‘arium bellum‘volueritu,proeuldubïo Deu- Ipfe,
- cujU'S Gªªrª ªgitur, ªdºrít. Quº duce & totam Chriſtlanam Reinpub]. profligatu Barber?,
magno metu liberabutin, & conſervaue Hnngariae gloriam,peneo voe Perpetuo habebltu,
. ¡ca ut non deficiat laus veflra de ore hominum uſque in femyiarnum.
Hylor. Balt/zdaris KerKJèlich. ccccº ‘ Poſ¡
 \

Ñ 373 Norma Preliminares Pannoniae Vera-is Perz'DJuJ' IV.

Pull Decret¡ Regis Sigiſmundi, ſequene in corpore Juris nota efi: Ultra rat-[cripta
Gigi/"mundi Imperatorisſex Decreta, 'ropoſitiones ¿e mado exercituandi, _lille digan
. no 8 loco flripm. Donatio Joanni J: .Il/laroth Bana Mahovienſi, in Eccleſia Núri
a -enſiſepulto, facta: 6’ opígnoratio Gvitatum Tredecim Cbmitatus Scepufierz/is ſáb no
, mine bigiſr‘nundi Imperatoris, extant, Que cum ad catç/litutiones Regni nihilfaciant,
¡¡ic inſèrere non fuit ºpera recium, Verum ſi tot tantªque inſerta funt, ut ante Sigiſ—
mundi Decreta, .forma &fly ¿s novarum Collationum Donationumque; Gratiwmle.:~ item:
ac in favorem Cleri Decretum Ferdinandi anno 1560, plureque eaten; eò magic Tabu
lª.- illze pignori* tredecim Civitatum, relinquendae non fuermt, quod indefinitie prop* arti
culis , oppignoratarum illamm Civitatum redemptio petetur, renoveturque. Quare ea¡ in
ſerrere operª: erat precium, i'uifi'entque mejoría roboris , fi ex Decretie omiſi'ae non fiiifl'enk.
.Mirum Decret¡ noſtrª, ª privatil, fine publica fide, & reimpreſiionil examine edi, pro
lubitu luce eXmitti, illa eorrigi , quin glofl'ari; dum‘ nihilominua ex hi0, qua-vil tribunaliª
y eognoſcere determinarª-que deberent. Quam varient editionee, ſi quie combinare voluerit,a~
nimaclvertet. Tabulas illas, qua: neſcirem eujuª culpa & facto neglectu ſunt, pluree Cl,
Virí, hactcnue edidcrnnt. Eſt nobis etiam, barnrn apographum exemplar, quod deſcribere
& coſnunicare, tum ideo viſum eſt, quod hoc efl'et integrum; illud autem prrter notabi
Iem lacuuam, etiªm lectione differat, quod Clar. P.Pray anna]. P. e.: pag. 337 ex Codi
ee MSS. ut ibi retnliſl'et, comunion-it; cum etiam, quia hoc noſtrum , Anno I 17 ªd D‘c'un
\ Comitem Vil-mami, per CAROLUM VI. (ac ut infra teſtabitur coñxiſſio Regia ex aut/zen
tica inflrumento, ſuiſſet tranſmiſi‘um. Itaque
,, Noe Sigiſmundue DE] gracia Romanorum ſemper Auguſtus, ac Hungaric, Da]
,, mªtiªs, Croatile, &0. Rex, mogooſeimuª tenore pruſentium quibuª expedit univerfie.
, Ñ Ratione Ver¡ mutui, no¡ a Sereniſiimo Principe, Domino Ulªdislao Rege Polonin, ejuſque
Q, thtie ae Baronibue, triginta ſeptem millia _lèxagenarum latarum grqfforum nova
,, moneda!, & numeri Bohemicalie, boni de juſti ponderil habuiff'e, & cum efiectu recepiflh
,, Quem quidem Dominum Wladiªlaum Regem Poloniie, fucºeſi'oreſque; Predato- & Baro
,, nee ipſiuo, in reſtitutione earundem pecuniarum adſecurare cupientes,& prout juſtum eii,
Ñ in ſolutione ipſum reddere volentel certiorem; ſibi dz equ ſucceſi'oribm, Pra-lam, de Ba
,, ronibua, term, videlicet caſtrum noſtrum Lublo , aliaI LubllW, cum oppido; GZ oppiduil
,, Podolinaczª cum fortalicio , ac villis ad ea ſpectantibuez nec non oppidil lc civitatibue
.,, infraſcri til, in terra noſtra Scepufienſi,DiMceſis Strigonienſil ſituatis, videlicet; Chuffª'
,, ſàm, Be ,Leubic{,R{ſÍ0;ff;thranſ‘dogff', Mènfiarſllomf; Matthiſdorff; Georgenbergh,
,,,,, patio,
Tu'lkacum
, Tcütj/êhendoxzx
eorum omnibus, difickelſdorffi
appertinentiis, Neundacff, Kirchdorff,
cenſiſibus, ſructibue, Walendorff
redditibul, \much
proventibue,
Ñ juriſdictionibue temporªli'ous, pofl'eflionibül, agria, precio, lignie, piſcinis: Incubus, fi]
,, vis , nemoribus , mellificiis, piſcaturis, paludibue, &quie & :quarum decurſibm, moler¡
,, dinil & emolnmentiª; qucrcetís, pinetis, virgultie, gaijs, miricie, aucupationibm., un»
,, tionibul, exactionibun ordinariís, obventionibue, attinentiis 8L appendiil Univerſis, qui
,, buſ-:uoque nominibus nuncupentur, aut vocitentur; nihil pofl'efiionis aut utilitatis, pro
,, NobiI & ſucceſſoribus noſ’cris in eiſdem reinventa. Obligavimu¡ & in vadium poſuiª
,, ſuimue, & nbligamu¡ tenore prªcſentium; mediante Voluntªte Prªclatorum & Baronum
,, noſtrorum ad baee ſpecialiter ªttendentium, itª-z quod omni‘bun utilitatïbue & proventibue
Q)
bie deſcriptie, ſme alicujun uſum ſcrupulo, idem Dominus Wladislam Rex Poloniª,
D)
ſuique ſuceeſ’ſores, uti,frui valeant & gaudere. Cui etiam omne* civee .& ineolw terrª!,
,-, Civitatum & villarum prardic'brum, tanquam nobi' obedire; dz de ,fingulis cmſibm,
Ñ ,proventibus 81 obventionibus , interirri, quoad ab ipſo, vel eorumaliquº ,rcdimemul terſi
,, ras, caſira
,, terral, & ¿‘11
caiira oppida, civitntes
oppida, &&
Civitatel villas uſdem,
villas, reſpondere
prªdictus tenebuntur.
Dominus Quas
Wſiladislaus Rexquidem
Polo
,, nias, ſucceſi'oreſquc; Praªlati ¿z Barone: ejus tenebunt & poſſidebunt; & babebunt tªm
,, diu, quouſque ibi, ªut ejus ſuccefl’oribus, prielatieêz Baronibue,per nos,autper fuccefl‘o
,, res noſtroe, praedicta triginta ſeptem millia ſexagenarum latorum groflbrum Bohemica- '
,, lil menear, boni &1 juſti ponderil aut in valore eorundem , in auto vel argento fuerint _
,, efiicaciter perſoluta. Promittímusinſuper bona fide, &in verbo noſtro Regio,, terra¡ 'l
,, eaſdem, Caſtra, Civic-tee, oppida & villas, ab Ómnibus injuriis & impugnationibuo quo
,, rumcunque intrªneorum,acſi en per no¡ poffideremus,quamdiu idem Dominus Vi'ladin
,, bus Rex Polonia, & ſucceſſ'orel ipſius , eaſdem tenuerint; deſendere & tueri. Non mi
,, nue etiamf quod. fi aliquis de Regno noſtro Hungarim, eaſdem tel-ras, Caſira, civitatn -
., oppid¡ & villa]. ſub eodem Domino Wladislao Rege Poloniª. ſuºceſi‘oribus, Praeletil .
n ª
 Sclav. Crear. Dªlmat. fubÏRegibus Hangar-ía Auſtriacis. 57g
,, & Baronibus ipfius, receperit, aut aquiſiverit; ipſas, fine dolo &fraude reaquirer'eÏGt'
,, ipſil eas reflituere tenebimur 81 debebimus. In~ eaſu aubem , quoipſal reaquirere non poſ~
,, ſemus; ex tum , ſibi & ſuccefl'oribm, Prclatiadz Baronibua -ipfius , prªedicta triginta ſep~
,, tem millia ſexagenarum reddere & perſolvere promíttimu¡ bona fide, vel hujuſmodí bo
,, na, aut alía confimilia , & ejuſdem valorij, ſibi Cl fuia ſuccefl'oribus, in eiſdem obligue.
,, Si autem hoc facere nou curaverimus .aut neglexerimus; ex tune ad omnia damna,quas
Ñ ex incomplanatione promifl'oru‘m votorum noſtrorum, in ptzefenti littera exPrmfl'orum,
,, praedictua Dominm Wladíllaus Rex, ſuccefl'oreſque, Pra-lati, Barones, & Regnum i -
,, fiua perceperint ; nos, una cum Pra-lada & Baronibu¡ noſtris reſarcienda, refundenda Y:
,, ſolvenda promittimua. Pro quibus etiam , Regninoſtri homines ,cujuſcunque conditio nit,
,, dignitatis de prªeminentim fuel-int, bona ipſorum arreſtare . eaptivare, terraſque nom-al
,, invadere & ſpoliare libere, idem Dominua Wladislaua Rex Poloniª, fuccefforeſque Pm
,, lati & Baron-I, ae Regnum ipſius, valeant, abſque omni reſiſtentia & contradiction*
,, noſtra 81 ncſtrorum, tamdiu, quouſque fibi ſuiſque ſucceſſ'oribm, Pra-latin & Baron¡
,, bue, ac Regno ſuo, per noe, aut noflros fuccèſi'ores, Praelatos & Baronel, omnibue in
,, premiſſia, fuerit integre fatilfactum. Dun-I autom pmdíctaª tenaz, caflra, Civitates, op—
PUT—I_ ,, pida & villas, ab eodem Domino VVladislao Rege Poloniª, ſuccefl'oribm, Pmlatis 8:
,, Baronibu¡ fui¡ redimere & liberare voluerimua; ex tunc litteram noflram ſub figilloMa.
,, jeflatis noſtm pendente, ad eundem Dominum Wladislaum Regem Polonia, vel ejul
,, fuccefl'orel, Pra-laco- 8; Barone¡ Regni ejus, ſcriptam; debebimu¡ per notabiles duos con
,, ſulea, unum videlicet de Lewczpva, 61 alium de C’qffovía , ipſil in Liblaw dirígete, 8:
"'***ªH"ÑB-Z
W"ª-ÍWE¡'”W’º'“ Ñ eam, fibi facere przſentate; ac fi nificando intimare: quod ipſae teme , tafira, civitatea,
,, oppida & villas, infi-a duo¡ men e¡ continuos, volumua ab ecdcm Domino Wladislao
,, Rege Poloniae , vel ejus fuccefl'oribus, Pra-lati- 62 Baronibul, liberare. Si autom nos dece
,, dere contigerit , tune duo Pmlati, & totidem Barone¡ majorel, Regni nofiri Hungarie;
,, figillis eorum pendentibua, in hoc caſu facer-e dcbebunt. Et a die infinuationis, vel afligna
,, tioniI litterarum hujuſmodi, triginta ſeptem millia ſexagenarum latorum groſi‘orum bo
,, ni dz jufii pouderie , in auro aut puro ar ento , infra eoſdem duos menſes, ad caſh-um Du~
Ñ naWCzene duci dehebunt; 81 ibidem per ominea dicti Domini \VladislaiRegis Polonia‘,
,, ſuccefl'orum, Praclªtorum & Baronum ejua, quo¡ ad id duXerint, debitum numerare; 8:
,, numeratum, ſub falvo, ſcvuro, & ſuflicienti conductu noſtro, ſucceſſorum , Praelatorum
,, & Baronum noflrorum, in caſtrum Ozornjiein importari 6: adduci.\Ïnterim autºm in
Ñ caſtro Dunajacenſi prPEdictO, qpatuor Poloni de terra Cracovienſi, 81. de Zandecenfi;vel
alter eorurn , quos, vel uem ex Hungarie, vel Barones, ipſiua Regni nominaverint,
,. vel delegcrint, videlicet ie intimationil, pro folvendia pecuniia, 81 redemtionia pigno
rum pmdictorum facienda, permaneant &z perfiſtantflta tamen, ut przeſentes eligantur,
,, in chno Poloniª: ubicunque exiſtentes;non impediti tali inſirmitate aut impotentia, quod
venire nCn poll'ent. Qui autem impediti eſſent, illo non obſtante, alii loco ¡inpeditoruua
d'anſrnittantur. Et per ipſum Dominum Wladislaum Regem, {uccefl'ores, Przlatos 8:
LE..
Barooes pradictmfin Obſtagium, eodem in Caſtro Dunajacenſi reponantur, nec abinde
llº
reeedcre debeant, donec caflrum przdictum Liublo; nec non alía: civitatea , & oppidª
Mi mdicta, nobis & ſucczübribua nofiris, five Pra-latiI dz Baronibus , integre fuerint re
,, ſtituta. Nulla etiam deceptione, excuſatione, contradictione , vel occaſione obfiſtente. .Ha
Ñ mm, quibus noſtrum, & Prªelatorum noſtrorum figilla ſunt appenſa, teſtimonio litteta
,, mm mediante‘
Ñ Et nos Joanna Archiepiſcopus Strigonimſil, Joanne' Epiſcopm Jaurinenfia: Et Ni-ſi
,, colauI de Gara Regni Hungarian Palatinua, Came¡ Simºn de Rozgon Judex Curia: Ru
,, giw, _JoanneI de Pelſevcz Magiſter Tavernicorum chalium , Ladislaus de Uijlach Ba
,, nu¡ MªºhOViªnſiI , oannea Bonus de Maroth , Petrua de Pe'rén Come¡ Ujvarienſil, E
motiºn! dª Peren ecretarim Cancellarius Re ice Mattis,J0annel de Rozgon Thclaura—
rius Regia Majeſtatis, Mathzeus de Palocz Dmes Borſodienſis , Wladislaus de Pel
Rich filius quondam Emerici VajvodeoanneS de Bohemia, Benedictus Zudar de Md
Ñ kovioz: Pra-lati, & Barones Regni Hungarian, promittimus bona fide, pro nobis & no
,, flris fucceſi'oribua. omnia prrdicta, per Dominum noſtrum Regem , de voluntate pla
,, cito noſtria, fact¡ & diſpoſita ac promifl'a, inviolabiliter ſervare. ln quorum ommum fi
,, dem & teffimonium, iíla cum \igillo dicti Dómini noſiri Regis, figilla noſtra pra-femi
,, bus ſunt ap enſa. Datum Zagrabiaa octava die omnium Sanctorum, Anno Domini mi
,, leſimo CCC .duodecimo, Regnorum autem noſtrmum Hungarir XXV I. Romanmero III.
In Siglſmundo Rege ſuperiul, litteral has omittendas cenſuimua, quod ſrpe edita* luce'
aint, Viſa veto à hornm lectioniI Varietªte, ae quod ex authentz’co in/Zrumenw, in -litterim
. _coccc _Q Carol¡
 .ªgº ' Noria@ Preliminares Pannºnia Veteris Periodus .IV.
Carol¡ VI, exſcriptz ſignificentur; eau communiczndas duxímm, ideo etiªm: quia art. 33
Inn¡ 155: ſtatueretur: De tredecim uoque‘ oppidis, ad Regnum Polonia: inſêri tis -
. . vel per majeflatemſüam , velper ngaros ali uos ex corg/ènſü ſz’za Mattis re 'men
dis fijàjç/Zasſua ut clementer obtulit, cum /izis Z'onſiliariis Ungaris, tractare G’ con
eludere dignetur. An ante Ferdinandum I, 'de redimen’do hoc pignorez Ictum aliquid fu
erit? eruere non potui. Pefpenſitiis,qu'ªe ſupra in Sigiſnmn'do, Alberto &03. 'relatª ſunt ,
temporum circumflantiz non ferobant, ut ag¡ Pºmritx_ Ferdina'pdu¡ autºm, Regno Hun
garia- reunito, non folu'm Pi oriI hujus, in nova_ Periodo monebatur; fed teſtimonip De
creti , pignus ªnnp ¡552 contmuªfl'e, nec in aliam ſpeciemfuifl'e mutammz providentià Stª
tuum ejui temporílz habemui. Debidº ’quo’c’pe, rehªbendi 13 illa oppidª perſeverafl'e 'vote
Statuum Coronas, tot numero articuli Dietªles e’vincu‘nt. An? & 'q'uiª Regum noſtrorum ,
'pro o'p‘pidil ¿Edit? ſoliçítul licet, non c'omperi. Ab ‘ªmicq quodam, & jurium Sam
Corona? ſtüdioſo, ‘AROLI VI ‘eªtenm conItus, ad me perſcripti funk. Hoc ſ liendoi
'(11311 ‘eeitíſui, ªverum ªd Perdí-’memoriªm , en finde‘rè comunico. Itaque opiaſub
‘ "O ‘ b

-,, 'Spectabililªad ifioe, DilecteJidelis. Ñodiiea'ndum tibi híbeonuod poſteaquam

-,, Deo Óperªn’te, in bm- imii. Regní Hongªi-iaz, fªſcel & gubernamla ſuocefli ; mox prima*
-,, rias patemaej‘ourªª meae fuorít: uò, non folum praeſentis ‘rerum ſtatuu. confervaticni; ve'
-Ñ ¡jum 'etiam ejuſdom Regní amphationi, & pª'rtium quçï'isſmodo avulſªmm'; aut" pra: ma;
-,, nibus ¿liºn-um, ‘quocunqu'e tªngiem 'oblig’ationis, feu impignorationil_titulo exiſtentiumz
~,, redintegrttioni,'atque recuperationi, ‘omnir'nodz‘m 'vigilantiam ªc folicitudinem ªcſjicerem.
-,, Inter quªzpºſt plªtinorummegotidrum .tam Political-um¡ quam Camerªlium prªehabi'
. -,, tum'examen , varia 'fingillªtim 'revolwhdoz cmperi:_Tredecim illa fuPerioriI Hungaria- )
z,, fic_ dicta o pidª Scepufienſia, à'quondam ¡¡Lª 'memoriª 'pmedeceſi'ore meo, Domino Sí
~,, giſmundo *Imªnol-um Iznpen’tore, ,ªc ungªrize Rege, "ek capita mumi, Principi Do
-,, mino 'Uladidào Regi Poloníé -, ejuſdemque Regní Pr'aelªtil a'c Baronibur, erga.
Ñ trig’inta ſeptem milliª \exagemu-um ktm-'um groſi'orum, ño'va.- modem) & numerí Bohe
-,, micalis,boni & juſti pou-ieriS-, fuiſt'e tedemptibilítek oppigno'i'ªtn, ſub conditioníbus m0
,, digit: adjacerz'te aut/:entico in/Zrumento(a)fzç/ïus exprçffls. A'quibus 'oppidis by otheeam¡
-,, mediante effectiva mutui fol’utionè, nunc tandem devolvendi, eademque oppida loca re
~,, lu‘endi; & Hungªriae Regno, Prout"òlim_fuèrant; de ue iiª‘ uoad procurandtm rededptjo
-,, nem, in omnibus hactenus celebrªdª Diaetis_ mentio ha tu?, enuo incorpofandſidz in priſtíª
num ſtatum'reſtítuendí, firtnam concepi Voluntªtém, Ihtua'ï'n fidelitatem & 'pe'rſpe’ctum zelo
ſum tuüm agendi modum,'atquo ‘dexte‘i"ítatem-, huju't ’momentoſi negotii initium,ceu pri:
mu'm
tcralzſi ’motu'm cle’ment'er
irſtrumentoz rei reclinan‘S,
tune g'eſta defiderò':
notitigm-, ut
tu,poſt ſufficienter
‘Ócïàïiohe tuae,hªuſtagb ex accluſò
ibi- m Polonia Zit
ſubſi~
flentie, meam díctorum oppidorum reluitionis 'èonèePtam mentem àtque ‘Voluntatem,
-,,,, me
ergaexplotadªs,
unumſvel atque
plu’re'zine'xPrimeriiI, prudentiae
reièffectuacttionem tuàe, atque
praepoleptibup ‘cjrcumſpectjoni‘
;hPa-ice: & quidqmdquam opti
poſt adhi
-,, bitum On‘me virium tuzrum conªmenſieçutumº: & judiòio _'tuo, fªcto, ulteriue hoc in paſ
-,,Ñ fu _necefl'ariUm
gnificare , viſum
ctVellit, fuerit; o'mne
,ac tenearíe. illud Caeſareis
In reliquo ad me, pro ‘Poſtibíii
Regiis ‘peleratione,
gſiratiil, ſc'riptotenuo
tíbi propenſus ſi'
, pex-mas
,, neo. Vienna: ¡a Novembris-, Anni ‘1717x Ad Dºminum ‘C'o’r'nit'em Virmºnd m Polonia‘
~,, nuncſubſiflentem. I
' _ (1)'8ub Nrò '2. cfi iniïnImemí íſillíu’s, eopih: ?aptª 'I ïne ªflnee'I-è reina. '8: pkopdfità, ¡d Vír'mond
àutem La authenticª expeditione fuí: ſubmiffª. q
Ñ Váloï'ein Sekàgè'narum o’xpi‘efi'atuni , eX'a‘min'arí, &cif Cal-01m, ut ſequ‘entiá docent
'Produ'ctà1,_Tato .Comiti cum memoratis, expedita. Scimu¡ p'rivatorum eate‘nus ooffie'u'tariop; '
celebrioreſque deducº: _Clªn Celeberrimiqde Schwartii, quem ſªne macuht-,gravíp _diaz in
Pattern Pr'ayz quin ipſe ¡udítul fuerit, cenſurà. Viri hujua cam eli'e diligentiam_(Ahnªlei
ipſi teſtmtur‘) ut Sopietatis Scriptores de rebus Sacrª: Coifona‘ez ſupeka’v’etítzmeritaqueſua
¡n PatriamI, damnªrineq‘Ueuvt. Aliud eſt, de re 'quadªm díÍektation‘em eden; aliud tam
copioſm Reg-um Anuales, eollíge're cohſcribere ue. A'pud eundem Pay; Parte IIeſt de hoc'
'argumento Drobneriana differtàtio. Ego mox C'ribendil', he‘utri ,belluinjnomulgq Ye'
rum ſi tam
ſteriit, eorum
in ‘privªti
ifiorumlabores,
lªborís edi ’I'nerueruut , ¡¡¡Lª
coñIendationem; quªm quÍFlagni
ue ab ERE-elſil
Caroli, A‘ulicis RegiiI
' oſcemlal Diez
eªtebül

curas , leg¡ uudirique pofl‘unt. Juſt¡ , d'octive lectorit, varimtes de valoi‘e xagerzarum opi*
niones, ſubſtemimue. Neque enim ultrª Hiſtoticí, munus, ín queeſtione hac exíquimuh
“que K
_ Belam 00a. Dalmatfiz¡ Regibus Hungaria- Auflriacis. '33”‘
Ïtaqueſàb Nro 3. nªſeio an Excelfze Aulicas Camerª!? aut Excel. Reg. Aulicae Cancellí.
rias , ita habet inſtrumentum. - .
Reductio, maneta antigua: Bohemia-e, ad valor-em moderna: pecunia currentie:
Hungarico— .duliczz ,, Decem Sexagena!, faciunt Hungariªn.- menear, florenos vigint¡ no
bs
vem. Centum fexagenªe ficiunt Hun aricaz monetae fl.ducentos qusdraginta. Mille Se
'H
ngenae, faciunt Hungaricae monetae ' .Bis millª qu'adringentos. Decem millia Sexage
J’
narum , faciunt Hungaricw monetae vigint¡ quatuor milla, florenos. Vigintí millia SeXªs.
Ñ
genarum faciunt Hungarian monetª florenos 48 millia. Trigintaſèptem millia Sexageq
’ª
narum, faciunt Hungªricw monetae fl.Rhen. 88800. Quod f1 vero, groſi'os fingulos, ad
tres_ denarios Hungaricales cum dimidio, id eſt ad ſeptem Bahia.? feu Obellos placeac
red¡ ere, prout nempe tempore ¡llo cueliriife perhiberetur; tune detrahendo fingulis ex
gro ¡s, triginta ſeptem millium SeXagenarum, unam Babk—Im,eonſtituunt detractª Babt‘ª
,, feu obelli, undecim mille & centum florenos Hungaricos. Manebunt 78700 floreni. El:
,, hace erit inſcriptionis fumni'ª Polonin Re o debita, five in euro, five ¡n srgento. Nr
,, ue requiritur neeeſl'ario , ut in groſiis Bo emiealibus deponatur; Prout clarum sſt ex In
ro 4to~ Wienneríichen Múnfz-íſmbts Uuñrechnung, welche dem .Sofi—Camina Ro-Ñſi v
,, cngïtionibus.

\craſh wegen Remirnng dem Sipfier Stàptm bgezgèggeget,Culndrtvgrnac?d 37,90% Schocfl

Vómigàcn Gr'oſchen vor 86333- fl-ªp- x- Lªziº?" e rung a cu Ire wor en eyn .
l alt durchgeſchlagener Vómtſcher Groſchcn wágt ſambt dem Schmufl in Wiennes.
Gewicht :ª d. gchen alſo auf die roche Wieúner March ::61% Stuck. - _
. _ Calculstio Wiennenſis domus nun-¡ariªs, quee Camera? Aulica: referatm', rutioneremi:
bom¡ Scepufienſium Civitªtum ªdjecta, & fecundum quam 37000 cumuli Bohemicorum grol'-,
forum pro 86333 fl. no xr. modern¡ valoris cslculati ſunt. Antiquus tranfcuſus groſi‘us, a9
pendit cum adlmrentibus fordibus s. ál-Den. Wiennenfis ponderis, porgunt itaque ad unan]

tudem Wieïíenfem mnkam 196.—?— grolli.

7 ‘ , .
Nro 5to. Extractus MS. V01. XXÏI. fpeoies fact¡ fu'per lbalienatione des Zípfier Landefl.
Dafilncmhlichm Weyland Rayſtr Si iſmundus als Kónig zu \bungamz ſub octªva
aller .Dezlzgen m der Croanſchen {mwpt º\tadt Zªgrªbien Annº Chriſti 171-. an dem
Kóníg Vladislaum, und die Republic Poblen z erſagtes Sipſigr 'Land y und Suben und '
brcyfiig tauſend Schacth brcite bómiſche Groſchen (we che zu heutigen Vslor der Manaen
lmgcfchr 36335 fl. 4.0 xr. auflmachen) Antichreſtice', alſo; und dergcſtalten verſetzet, ſo
che 1.2.Stàdte an Intrªeſi‘en ſtatt zu beſtfzen, und zu genieg‘ſrn, bi die Rsluition oder
Aufiléſung erfolgcn móchtezucflnd fo weit-ers àfol. 447. ¡fi ªd 01.480. , l
Extractos MS. Voluminis es. fpeciss fªct¡ , ſuper abslienatione Scepuſii. Quod vide
licec - - - Caefar Sigiſmundus, ut Rex Hungariae, ſub octava Omnium Sanctorum, Zagra*
bin in Croatica Regia Cívitate Anno Chriſt¡ 1412 Reg¡ Vladislªo à Reipublicae Polonicaº,
pmñtum Soepufium 37000 cumulis latorum Bohemicorum grofi'orum (qui fecundum valoü
tem moderna: monetas circiter 86333 11.40 Xger. efficiunt) Antichrel’dcè, its & hoc modo OP
Pignoraverit, has 13 Civitstes intereſi'e loco’ut poſiideant, & fruªntur donec reluitio five
exemptio fequatur &0. &ci & ſic ulterius a fol. 44.7 ufque ad fol. 480. ’
Donatio Joanni de Mrotlz Bano Machovienſifacta à Sigiſ‘mundo. HMOI-iam re
rum ç/iarum zum, ex rimens. ‘
os Capitulum Echle/iar Baden/is, [Memoria commendumus tenore íta’ſèníiumſi
gnificantes, guibus expedir univerfis. Quad providus Dominicas de I üs, inhabild—
tor Civitatis Pç/leien/is ; nomine ò’ in perſòna Gregoríi Gubaclzy de Kere/cegylias n0
flram veniendo in prajèntiam, exhibuit nobis quafdam liçteras, uondam òereniffimï
Principis Domíni Si z mundi , Dei gratia Regis Hungarlae, Da maria, Croatia: 8C.
ſecretogue Sigillo in argine confignatas. Petens nos inflan'ter, ut tenore'm earundem
noflris conſèrilªi 5’ tranſumijaciendo, eidem Gre orio de Kerelcegylzas dare dignare
mur. ‘ Cujus guidem litterat exhibitce tenor talis eſí ~ k
,, Sigiſmundus Dei Gratia Rex Hungariïe, Dalmatia, .Cſoltlc*&cº Marcbioqus Bran
,, deburgicus, Sacri Romani Imperii Vicarius Generalis , & Regm Bohemiª Gu emator.
,, Memoria-2 commendamus ,tenore praeſentium ſignificantes, &uibm ex dit univerſis,Quod
nos ¡ta Divina fuffragante clementiá, fceptra gubernªmus egslia, eorum Principatu¡
:Ã aufpice Deo pmfidemus feliciter; cunctorumquo noſtronun fidelium , fidelitstes ac actu
ddddd firenuos . b
!ii/lor. Baltlzajàrie Kergſelicls,
 N
l
ff

333 Notitia Preliminares Pannoniaz Veter'n Periodus 1V.

d—
fiºenuos, provida confidcratione penſamuszípfiſquo ex innatª nobíl Regia Iiberalïtate con
é‘ digna prºemiª ſolemun ehr iri. Recenſentel 6: in Regalíbuu prwcordiin reſolventes, prat-
z clara¡ fidelitam, & laudº igna obfoquía, ac finceraª & vírtuoſªl complacentïal fidelis
,-, noſtri dilecti, viri mªgnificí Johannis de fl’larorh Bam' noſtri Machovierç/is, quibu¡
,3 ido-1, Celſitudini noſtrae, in pluribua noſtrís, dz Regni noflrí agendis, proſperiª & ad
i)
vorſis , ſub diverſitate locorum & temporum, per ſuorum operum Iaudab’dium, effica
um & indofeſi'ªm follicítudinem, multímodè ſtuduit conlplacerc. Signantor dum olím,
ª? Jahannesfilius Petri de Horvatlzi ,- & ªlter Johannes Oucg'ſer Prior Aurance, no
D
»
ſtri notorii infidolu, cum cmteris noſtrít infidelibun ipſil adhzrentibue; Sereníffimal Prin
Ñ
cipes: .Dominas Elé/àbeth matrem; ac Mariam conthoralcm, noſtral charíffimas,di
5!
ctorum Regnorum noſtrorum Regia”, felicium reco‘rdationum; propo Civitatcm Gara
II
(I) vocatam, in conflictu eorundem perſonali, íbí cum noſtrís fidelibus oommiſſo: & ín—
Is
-~teremptiono plurimorum noflrorum fidelium pracdictorum; contra eoſdem Johmnem Hor
,,..vzthy, & altorum Johanmm Cruciferum, ¡pſorumque ſequacel, in dofcnſionc dictamm
Ñ Rogïnarum, ferventcr dimicantium, captiváſi'ent. In ?ua uidem captivitate, ipſà D0
,z-n'u'ná matar Izqflra (b) proh dolor! per eoſdem mzſèra iliteï~ extitit intermpta. (c)
_ -II meatm ohannel Bapuo, idoo, ut ipſil Dominabu¡ Reginin, mªtri; dz conthorali, n0—
,, ſirï¡ ohanſſimio, aliquus defenfioníl ſubfidium ímpmdere potuífl'et, in area ípſiul certa
,‘, minis à conflíctul, ab ïpſil noſtrilinfidolíbm., graviffim Id ſe, laſioní¡ ſuſcopit vulne
,, ra, utï etiam cr eoſdem detcntu¡ extitifl‘et. Tandem Vero, dum fide’leI noflri: Vír Ma
,, gnificm Nico aus de Gara tupc Banus Machºvi‘enfis, (d) ¿z Stephanus* de Lqffontz,
Ñ' juxta oppidum Cſerve'g, cqm eIſdem ohanno de Hornty nofiro infidele. &l ejus [equa
-,, cibUI conflictum commiſiffent per(on om; tune etiam idem Johannes Banm, non formi
Ñ dan* ſuw porſonw periculum, conflïctu in eodem contra eoſdem nofirou infidclen, cum ſuí
fªnguinït effufione & vulnerum ſuſceptione, NobiI, idem, fidel” oxhibúit famulatus.
’I
',, Inſuper dum nefandiffimi Cruel: Chriſtí hoſtel, ut t¡ Turcí, valido eorum cum
,, 'cx ereïtu Comitatunl _noſtrum \Syrmzenſèm hoſtiliter ſubmtràſent: tune idem Johannes
de Maroth Banus , czs Civitatem Hagolaz, cum eiſdem , pro noſtri Regíí honoril inche
D)
Ñ
mento, conflíctum commififl'et; in 'quo etiam conflictu Dionyſium fratrem ſuum uteri
39
“num, iidem noſtri hoſ’m captivàfl’ent. & captum abduxifl'ent: ubi dictu¡ Johannes Bªm»
-U’
cum detentiono ipfiul fratris fui, &z non fine Ïuorum famílíaríum periculo & nªce, ao fui
1» ï'ªnguinil effuſionc,
, noſtm fideliter fervivit
. Majeſtatí.
- . Anímadvertentel
. etiam,
. qu0m0~
. ,
,, do dum alta' &lloran cohorl Turcorum. m ſua lurahtªte confiſa, lam dxctum Comm
,ç tum noſtrum Syrmienſm, utpote vice ¡bªrªta ho 'liter invnſiſſet; & in eodem, (pelín,
,', ïncendia homicidia, & detendonel noſtrorum Regnicolªrum utriuſque ſcxfio non modic::
commiſiſi‘et, tunc etiam memoratu¡ johªnnu Banda, pro noſtrí Regii honorio exdtatíc
›_> ne , cum eiſdem , pene: Civitatem Nagy-Ing/z conflictum perſonalem virílíter commi
;o
,2 *Dſi'en & ïn eodem fiTIgem non medie-.Im feciffet:uti non fine duorum lethalíum vulne
i’
rum phgïu, & quam plurimorum fªmiliarium ſuorum periclitacione, noſtra clau-¡tªti fi
Ñ
delia obſcquía curavit exhiberi.
,, Praeteren , dum nefandiffimus Crucis Chrïſtï, immo totïm orthodoXae ficha¡ hoſtis &
"z
Ñ
perfecutor, Baijzath, Dominus Turcorum . capitalis noſtrae Mªjofiªtis aemulm, cum v:
-!
..z_ J).
lido ipſorum exercitu Turcorum, & aliarum barbararum nationum caterva fuloitu¡,_par'
,,
n
tes nol’cras Tranſalpinas hoſtilitorfubintráſi'et, eaſdem fere in major¡ arte. devaſtando &
’J
depopulando, Caſlrum noſirum mmoris Nicopolis a flÍerclze Vdj a (e) familiari no
,z
ſtro vi obtinuiffet; & in eodem gontem ſuam pm confervatione reliquiffet: Nóſque por
_zz
cºp:: hujuſmodi Innotati Bayazat grafica ſzevitate, noſtrª valida Cum potential, ad 0va
Ñ
andum temerítªtï ípfiul Bayzath; ad defendendum ipſn partes noſtras , prªeſertím pra
n
díctum Cªſtrum minoriI Nicopolis de manibu¡ fue gentis expugnaſïcmucz in qua qu¡
I!
dem expugnatiom ipſius Cªſh-i, idem Johannes Banus, fo dictu Turcis opponondo, cum
ª’
fui fanguinís etl‘uſione, & lethalium vulncrum ſuſceptïonc , Nobis cernentibus, uoflrze
»
Màtti ibidem, ad vºta noſtra,ſimiliter fideles exhibuít famulatus. Coeterum,dum noflra
.3’
Celſitudo, temporibm retrolapſip, reſtaurato valídiſiimo noſtro CXercítu, ad Re num
n
noſlrum Bulgaria, cil fluvium Danubii, ubi Pagªnorum , nobiI, & Regnis noſtm ín-Ï
DS
micantium pullulabªt multitudo, fc trantuliſi‘ct, & caſtrum minoría Nicopolíl obſcdiſl'et,
n
Pradicto Bayzath Imperatore *o tempºre in Thirna , cum valídiſſima potencia ſua Tur
,, eorum exiſtente: tune idem johannes Banm, de noſtro mandato, ad eXplorandam p0
I.
,. tentiam ipſius Bayzath ,non formidªm periculum (uae perſonae, fed in [ua: flrenuítatíscon
,,‘fidenl ªudacia, pmperando, & ¡d noſtnm Celſitudimm redeundo, de potentiªl ipſius Bay
Zach
 .A

Ñ.

e Sciav. Croat.Dalmat. fizb‘RegibusHungarice ¿zz/!nacía 333

,g zath uoſtram Serenitatemxeertiſiime inſormavit; ubi cum interemptione cujuſdam ſui fa.
,z miliarie &tanguinie pro rii effufione, noſtrae fidelia obſequia exhibere curavít, Majeflªti.
,, Item etiam itinere m eodem, dum circa Clſtrum predictum, ipſa noflra Majeſtu, cum
,, Bayzatho pmdicto,conflictuminniviffot perſomlem; tuncpraefatusjohanneª Banm, ſuis,fi.
J, delitate 61 firenuitate ſuffulful, non nullos ¿radictorum Turcorum viriliter interimendo¡ ‘
7 ,, cum plurimorum familiarium ſuorum nece perieulo, ſaeviſſimas vulnerum plagas, con#
,, fiictu in eodem ſufiuliſſe non formidavit. Ubi etiam prªfatur Dionyſiul frater ipſiu¡ Jºª¡
,, hanni¡ Beni, por ípſoa Turcas extitit interemptur.~ ’
,, Prªterel dum valida potentix Tui-eorum, cum eoeterin erſecutoribus Cbriſtianou ²
,, rum , gente utpote Boſnenſi, Fluvium Sal-*a tranlfretáfl'et, & i/Zrictum de Pqfflega hº..
fliliter ſubintráſi'et: tune idem Johannes Banm, afl'umpta ſibi ſua valida potentiª , ªdver
ſus eoſdem viriliter ¡'-roperando, cum eiſdem c'onflíctum perſonliem iniviffet; tunc flragem
inter eoſdem ( non fine proprii ſangvini¡ efiuſione, ac periculo & nece plurimorum con
,, ſangvineorum ſuorum & ſamiliarium) in area ipſiua conflictus commifit& perpetravit.
,,- Poflremo fortuna nobia ſmiflrante proh dolor! dum nonnulli Praelati , Proceres , &
,, Barone¡ Regni noſiri, priul capta & decente. noflra: Majefiatil perſona.;, rſiegimine & ſo
,, lio dicti Regni ncflri, no¡ privari Voluifl'mt:tune idem johanneIBanm, valido ſuo exer
,, vitu Iggregato; non parcendo perſona, pofl'eflionibus & boniI ſuictt, fe ,5 fortuna? eªſibuſil
,, pro eliberatiom nofirªe perſona: , & honoris noflri incremento, ſubmittendo, ipſam No;
,, irªn¡ perſomm, per hujuſmodi fidelia obſequia & virtuoſa opera liberando, ad regimen
,', dicti Regni noflri, rurſum ſua pericia 81 induflrià_ mediante ſublimavit, -
,, Tandem vero, IIObiI in Regno Bohemiª pro .Sªcri Romani Imperii ,61 Noſiri Pau
,, tronatus honore laborantibus; dum nonnulli Praehti, Magnatel, Procerè’ſque N ofiri, in*~ p
,¡ grati & immemvrel beneficiorum à celſitudine nofira copiosè perceptorum, rebeiiionil ca!.
,’, caneo ductí , a finu noflrae clementiae ſe abducere , acceptando; Et in crimen lªſªe Maje;
,, ‘fiatis nºfl’l'ª?, inito fraudulento conſilio, fimul eonſpirantes; alium eiI ignotum Regem ,
ª, utpote Ladislaumfilium condam Caroli de Duracio, in hoc Regnum noí’rrum in op’.
5, probrium noflri culminiI, introducere vvluiſi‘ent: Emerzcusçue Label( Prior Auranae",
,‘, qui fere totiu¡ rebellionil & diſi‘enfionis origo fuerat & (auſa efficienl, recepta fibi Greg.
g, gregata plurima otentia; (f) Fidelem nofirum ,V'irum Magnificum Paulum Byjen‘zm’¡
,, de Ezgede , Da maria, & Croatiae prªdictorum , & Sclavoniae, chnorum noiiroruni
,, Banum, qui ſe ſuaz exquiſitae dolofitati opponere diſponebat_, fraudulenter captiváfl'ent;
,, captumque prazfato Ladillªo filio Caroli, pro encemo deſtmáſſet: tune Idem johannee
,, Banus ſuu fidelitªtis laudabilem conſtantiam eonteſiando, elevato ſuoÑ Vexiiio proprio, &
,‘, totali ſu¡ potencia inflaurata; & advcrſus annotaturn Priorem, ſuae fidelitatil audªcia,
properando: Eundem Priorem de Regno ¡zo/ira óclqvomaemd R Zgnum Boſiu'ce fimu!
cum ſuiI ſequacibue & fautoríbus, eXpulit & aufugawt: quoſdam a eum pertmentee, &
contrª Majeflª‘tem nofiram rebellantel terribiliter opprirmmdo; & quoſdam ad viam ve'
ritatis reducendo. lpſoque Priore Auranw fic expulſo & auſugato , volens pro noflriho—
noria exzitatione, magia in ſuiI fideliffimis actibu: inſudare, quoddam Crz/Ïrum annotati
Prioril , Thornow voca'tum, de quo multa mala, incendia, damna, & depraedationee
noſtriª Fidelibue irrogabantur, cum‘ ipſa ſua potentia obſedit, & convallav‘it. Ubi-in ex
pugnªtione dicti caſiri per noſtrcs infideles in eodem exifientee, ictu tel¡ iuit lechªhter in
caput vulneratm, itª,quod fere quatuor anni¡ elapſil vel extra, ferrum ¡pſim tell, dª
‘ ‘,, capitª ejuſdem exiviſi'et.
,, Demum vero , & immediatè praefati Pra-¡ati, Magnate¡ Proceree Regni noſiri,ut
,, Framïfimua, malo freti confilío, fimul conſpirantei, Nas Diademate ?IO/?ro Regzo, ª’.
,, Corona, quibus Regna noflra PſXdlctª? fere anni¡ ſedeum tenuerarnus; private: & de elſ¡
,, dem excludere fatagentes; pra-faro Ladislao, fillo quondam Caroli, ut eorum Vota va,
,, lerent adímplere, ‘ad civitatem‘ nq/lram JadrerzſC’m cºnductum/pra—buerant; Eundem,
,, quodamflrto fictitio coronantes (g) ªc predicta duo_ Regna no. ra,_VId_clicet Dalma
-\*~—.vffim'-Nm-AI-g\.r
,, tia: ò' Croatia, manibuc ejuſdem Lªdislal fiin Cal-oil, cumocªſtru., dlſtnéiib‘m, 81 _ten
Ñ
mínié aſſignantes: propter quw, per eoſdem In_ diétis Reg‘l‘lllunofll'l! , nobII 8L fidelibul
Ñ
nofiris , ſpolia, incendia, dz interemptiones plurimorum Regmcolarum noſtrorurn, ?unhª
"Ñ q
uam plurima & irreouperabilia damna ſunt perpetrata. Sed ſuſiragante_ nobis dlvmiau
’5
xilii remedio, qui ſu_os, ſolo nutu ſalvare ſolet & copſervare: interveniente etiam noble
,, & affiſtente, valida potencia ipfius Johannis Bani, qu¡ ut premiſimm, necem proprlaPI,
'Ñ ªc fratrum. & familiarium ſuorum non formidans, nec curans periculaferum pofl'efllo
num ſuaruin , ipſis noſtris infidelibul ſub Banderío lPſiUl Ladnlal filu Carol¡ proceden.
IQ V ddddd z º *Ibªn
\
\

.--L -__4_ _
 QB# Noticiªs Preliminares Pannonie Veteri: Periodm IV.
:tibuu diVerſis eorum , viriliter obviªvit. Itaque, ſi Prandi!? fidelia EL?.
‘vitia & Virtuoſa :induſtria, opel-aque, ac valida potentia ipſiua Johannís Bani , nobiI, non
adfuifl'ent‘. dubium fuit'fet nobiI,Priſtina gubernacula Regni noſtri mdipiſci. Ad qua! ui'
P dem gubernaeulª, Rage ªltiíſimo annuente, per fidelia fervi-tia & virtuoſa opera ip lu¡
’I johannio Bmi , ipſis noſtril infidelibur invitis, rurfus fuimus fublímªti, & …me in regi.
D mine & folio ipſius Regni noſtri felicíter gloriamur, Tªndemque conſulti fuimus per fiª
I) dele¡ noflros: ut univerfáliter infidelibu: noſtris ,fuper ipſorum delictis perfidiax gratiam
ª* & mifericordiam facerernus. Quod & grªtanter f’acimus, mati Reg-ia pieza:: ita: quo
9, ipfi , ‘per daum ipſis, gratia: fact‘ce, deinceps a nocumentorurl :e dªmnorum & fpolío

,, _rum illatione, deſi'ſtere; in nofl-ri ‘confpectu pro hujuſmodi corroboranda gratia. {ªprª
Ñ

,, vlimtare deberent.
,, Cum autem Stéphanus filiªs Pauli de Gyanzíza, unà cum Johanna filio Domini
y, 'de Sambok; Geargzus filius Stephanide Bodon -& Stephanus fiater ejuſdem; cum
,, 'Thama aEaS* EPI' capo Eccleſnz Agrzenfis; Ce Stbephanus filiuª Ladislai dicti Hempzjc
de Gamba; fimu cum Nicolao filio , Johannis ani de Harvatlzy, noſtris notoriís
z, infidelibus; “his 'proxime praeteritis diſturbiomm temporibue fub nomine & Vexillo ¡ªras
, Ñ dicti Ladi'slai filii'condam Caroli Regis de Duracio per Regnum noſtrum, in ipfius &
z, Re nicol‘amm'devaſtatiºnem & incommoda,;hinc inde difcurrendo, pmdaſlue fpolíª ’&
,, indicibiles enokmitates temere in crimen 182138 noflm Maui¡ committendo perpetran
ào incurrere non erubuorunt', & Velut'i in reprobum fenfum dati, in profundumque maª
loro-nª merfi,.non expaVeruntzMattko autem de Sient-Dſarton, cum Turcºrum Im
perator fzeviſiimu's Bayzath Regnum noſtrUm hoſtiliter fubintraverat, inter alía fue. ne
ſaria factà, -C‘ivitatem haſh-am -Regalem sza'va ¿{em -Demeter mminatam , ªd mª*
nds ipſiu’e Bayzath roditoríeltradider’at, qui etiam in fua infidelitate prªdicta perfeVeª
i'ando t‘ranſifit tum ayzath ſúpradicto. iidemque hujufmodi nota infidelitatil offufeªti non
cui-antes gr'atiam, 'fed potius'in' fu'fcepta perfidia Perfeveran'teª, malum malil ¡acumulan
'99
dº, pràemi'ffa, 'poſt pmmiffu’m 'tempus grªtis’ Pªtrªre non formidárunt .
I) Ñ Unde‘ noS’de conſilio 62 unanimi decreto, ta-m fidelium Prtlato'rum 81 Beronum,
Nobifcü'm 'a‘b' initio degentium; quam ad gratiam ſuſc‘eptoru‘m, pronunciavimul & de¡
Ñ 'crevimu‘st Praefatos Stephanum filium Pauli de Gyantha, Georgium Elium Stephan¡ de
D) Bodon , ac Stephanum franem ejufdem; nec non Stephanum filium La’dislai dicti Hemp—
bz 'ze 'de Gomba, ªc Matko de Szent-Màrton, in priſtina nota infidelitatis permanentes,
'ipſoſque perfequi deben-ez velut Sacrª Corome hoflrae proditores. Quapropcer eofdem Uni
dv 'verſil pofl'eſiionibuª &z portiOnibus poſi‘effionaríi¡ eorum, ubicunque in Comitatu de Vªl
‘I’ k0, Syrmienfi, Baehtenfi, Bedrogzſienſi, & Pç/Z/zienſi Vocªtis; habitis & exiſtentibus,
v 'quo'viI nominis vocabulo vocitatis, & per eoſdem à dudum poſi'effis, privantel 81 deflí—
à’ tuentest ipſaſque ad manus noſtrae Regias' applieantes, de manibus noſtris Regiil nova!
D’
,, Donationlª tituló, çum omnibus earllm utilitqtijaus & pertinentiis, videiicet: Eccleſiaª
z, rum Patronatuum juribus, libertatlbus, nundmu, tributis, tetris arabilibux, culti- Se‘
z, incuitis, fmuétis‘, CampEſtl‘lbUS paſcu¡s_, molendin15,aqui'l, 'aqliarumque dee'uríibus, piſ
y, ciniI, flagnis, Incubus, arundinens, fylvis, nemoribus, arundinibus, pratiS, mmonto
i
riis, villls, pmdiis, ae fitibus villamm, coeteriſque & univerſil aliiª
l I I I I l I . u
fingulu utilitatiü
Q

Ñ bm, utúltatumque Integrxtªtlbus, mtra curfus metªles & anthu‘as llmxtationel un‘werſaª
Ñ' fum pofl'effionum & portionum poſi'eſiionªriarum , vel aliquamq ipſar'um!? exiſtentibus;
'uolibet nominis vocabulo voeitatis, prªefatorum'noſtrorum infideiium uperiul nomiª
'ª’ q
natorum, qÚibus eX-dem per eªrum detentores, infideles foilicet noſtroa [opi-adicto¡ &e a;
D líosv earum poffeſfores, tent‘ae fuifi'ent ae pofl'eſi'ae: Et omñi eo iure, quo, praemifl'o modo
Ñ noſtr'z incumbit collatiohi :Prwfato vito Magnifico Johanni,filz'o .Jo/:amis de Mrªz/z,
Bano noſtro Maohovienſi, pro praemiſiis ſuis multimodis ſervitiil, licet 'a nobil multo
’, I d *ª d C I
Ñ majoribm prmm'm attolh mereretur, tamen m aliqualem recompenfationem eorundem
ſervitiorum fuor'um, praenªrratan univerfas & fingu as poffefflones, dz pol-cional pofl'efiiª
"Querías, antedictorum noſtrorum 1niideh'um, cum univcrfis eàrumdem juribub & per-tiª
Ñ nentii¡ fu'perius ſpecificatiª: Et Per Eum , fui: haeredibus , hªredumque ſuoruxm ſuccefl’o
Ñ ribu¡ poſteritatibmnmiverſis, dedimus, donavimul & eontulimus,immo damn¡ , do.
n'am'us & conferimus , j'ure perpetuo & irreVOcabiliter tenendaI, habendal, & poſiidendas,
bªrufn n‘oſtrarum teſtimonio litterarum (ſalvº tamen jure alieno, Noſtríd duntªxat fide
,, lium Majeflati) prwſentee 'dum Nobiq in fpecie fuerint reportata'e, in fo'rmam Noflri ri
,, vilegii redigi fueiemul. Datum Pofonii, Feria fexta proxima POR Feſtum Paſc 2.
., Anno Domini ¡Ejuſdemz Milleſunq Quadringentºſunº quarto.(i) ' .
Nº?
 Sclav. Croat. Dalmat. fizb Regibus Hangar-ice Auflriacis. 335
, Nos itaque petitz'ones ejusdem Dominíci, &º in perſòna diffi Georgii Nobis exhibitas, ju
ſtas &º jun' cºnjònas agntffcentes, tenorempneſcriptarum lz'tterarum; nihil addendo , nihilque dimi
auendo, litteríanflris raiz/Zribifizcientes, ſz'gilloque noſtro endenti munientes, :idem Gre 0ri0,ad
juris/'ui cautelam duximus concedendas. Datum in Fcſto Aiinunciationis Virgirzz's Glºria ¿e , Anno
Domini ¡Mille/ima Quadrügentq/imo Quinquagefimo.
a) .Piura hoc ipfiim docent Regum monumenta. Quare pag. 14:.Hiſt, Ech. Zagr. deſcriptum
ex aliis errorem, atrata nempe fuiſſe pra-dicta ad Diako . corrigimus, emendarique oramus, Cívi
tas olim _Gara, ho ie Garjaviczzl, ett nuncinterrítorio Generalatus dictiVarasdmenfis, adeoque ſub
‘ Militar¡ jurisdictione,
b) Intelligit Eliſabeth Socrum illam, matrem Mariae; quam pro uſitato num: etiam more, vo
i cat exprimitque matrem,
c) Thuroczy narratio, Eliſ'abeth ad amnísºBozutha aquas, fuiſi'e demerſam, tum ex Cocevis,
ut Paulo de Pauljs &c. tumhinc etiam erroris convincítur. Quin eſto Paul. de Paulis in caprivita
te mortuam fcribat , tacendo mortis cauſam, 1120 ex verbis donationis patet, interemptam videu.
' cet ſuiíſe in captivitate.
d y Vide hinc Joannem *de Maroth, tum Machovíenſem BaDUm non fuifl'e. at í’ucceffive; con
ſequenter licet donatio facta fit , qua Bano, ſervitía tamen illa omnia' fecit ante Banatum. Illud
quoque obſervandum .- Nicolaum de Gara , filium Palatini, interempto Nicolao de Gara Palatine
= illico n'on fliccelfiſi'e in Palatine-tu.
e) Contracte acceptum Vajda, pro Vajvoda. q
f) Potentia illa erat Tuartci Bosnenſium Regis, aliorumque fiipra ápag. 947. indicatorum:v
g )› Dubium hinc, an Ladislaus Jadrae coronatus fit corona \‘ubmifia a Papa? aut alía, Qua
cunque ſit ſertum ficticium habitum ſuifl'e inHungan'a, hinc conſtat.
- h) Decretum hoc gracias, eſt in Jurís corpore. ( í) Donationem relatam, diligentifl'une exami.
navimus. Cohaeret cum \'criptoribus Coaavis. Fides Budenfis Capituli eªm robor'at, &quidem tran~
ſumpti poſt annos 46,‘conſequenter memoriae haud antiquatz. Infixper initio litterarum ſuarum
teſtatur Ca itulum, Secreto Sigülo fuiſſe confignatas, adeoque juxta ulam art. ¡5, annirs46,
nec iſtud efuit. Accedit 011m Decreta inter publica, donationem aiii hanc, credibilius; teſte
" memorata ſuperius nota, in legum Codice. Ut quorumvis horum confideratione , pro inſtrUmento
legitimo haber¡ debeat donatio. Si ficta prazterea effet , \tot que exprimit, fuifi‘ent exmífl'a. Inter
reliqua illud: Coronam Papalem, ſ‘ertum ficticium fuiſſe ¿ec,
Demum ne te lateat; deſcriptum inſtrumentum ex Tranſilvania, a Doctifli Erudito
que Vito, Dño Daniele Comidas, ex datis ad me litteris unice noto, cum aliis pluribue
eruditis notitzrs , atque diplomatum apograplu's , me habere. Sane Virnm hunc , epíſtolae ſuae_
quas ad me edit, in rebus litterarys eruditisque, non ſolum a latinitat‘e, librorum noti
tia , rerum diligenti examine , Judicio recto, commendant; ſed ſingulari eſt humanitate,
animique dotibus egregie ornatus, neque tantum ſibi doctus fiudíoſusque, verum ab ex—
perientia dico, communicando ſua, ardens utilium litterarum extenſione; dignusque ſen
tentia mea, qui ad promovendas utlles ſacrae Corona: litteras eruditas, deſtinari poſi'et.
Fateri candide debeo: eſto plures Eruditiſiimi viri, me ſuis litteris honorare dignati ſmt,
ſECundum eſi'e nemini Danielem , quocum utilius , ad aquirendas tot rerum notitias , commu
nicaſi'em. Quare ſpero ego a Viro hoc‘, jura ſacrae Coronae in Bulgariam, Moldaviam , Va
lachiam , Partesqueíllas, cum tot coeteris illuſtranda, Proinde pro memorato inſtrumento,
cazterís item alibirefierendis , gracias illihabeo maximas; ac alectoribus habendas eſi'e, fa—
teri; orandumque cenſui.
Diem annumque mortis Ferdinandi, cum digniflimo elogio, quia Iſthvanffius lib. 2!.
ªg mihi 269.deſcripſifl'et , lectorem ad eundem relegamus. Ad rerum ‘a Ferdinando ge—
fiarum cognitionem, tot inter ſcriptores, illaquoque legi poffunt, que à pag. 215. Hiſtor.
Eccl. Zagr. inferta ſunt.
- MAXIMILIANUS.
Status Ordinesque Corona* fingulariter propendifl'e ad Maximilianum Art. V. item VI. l

anni 1550; ſimiliter 32. Anni 1552. quo plena Regalis authoritas Maximiliano attribuitur,
\eſtatum faciunt. In conſtitutionibus ſuis propriis Anni 1559. art. 42. ingredienti primo Ma
rice, ejus Conthorali Univerſiſtatus òº Ordines verba ſunt articuli , hilari primum &ª [arto ani
mº …e Mnieſiatis apud eosdem prxſmtiam cernaues,eandemhonorario munere - ~ Eandem exci
pz‘endam decreverunt, atque conclufizm EA: Ut adprimum terminum - - ª ex omnium tam Domi
nºmm &º Nobilium , uam Ceterorum Fm' ſtatuum En" Ordinum bom's pro hac una _vice contribu
antur aque ¡Jajª/Z. eg. afflgnentur òºc. ropoſito etiam ſi Majeſt. Reginali videbitur , eatenus
¿idem Perceptore. Qum articulo 64. Anm 1563. Donationes , gracia, lxtteraz, &c. tam in pub—
¡¡cis Regni, quam etiam quibuscunqueprivatis ne otiis, intra &ª extra Ragnum emanatae tam in
judiciis, quam alibi ubi'vis locorum &º tempºruma omnibus rate habeantur ò" firme, plenoque ò"
integro ſerventur in vígore.
eeeee …º
I-[zj/Zor. Balthq/izri: Kenfi'lich.
 336 Nºtifizf Preliminares Pannonie Veteris Periodus IV. .
Anno 1563. Maximilianus in Regem Hungariae , Maria autem in Reginam coronantur.
Vide de his 111m. lſthvanffium lib. 21. à pap. 261. Coronationis hujus art. 2. Anni memorati
oſt memoria, verbis his: In hac fèlici ejus ( Maximiliani) coronarione - . ac infra ſusc‘epta
que fi'líciter hujzw Reg/zz' Corona - - pari cunªfiza Matte C‘eſarea ardor-e {nº diligentia , cum/¡bi,
jmpnſterum «1:40.sz habere dignetur :’Diplomatis occaſione hac elargitx, nec Iſthvanf. meminit;
nec in .Decrctis legitur; Deſideraturin his juramenti à Maximiliano de Oſiti formula; nec:
eſt elefh’onis memoria; quin Palatinivacans officium, ſenex Bathyan ranci cus uod ſup—
pleverit, lſtvanfiL ſcribit. Quare conſidcratione horum, efi'ectu firmatur articuli . Anno
1547. textus ille pag. 567.ſuperíus relatus. EX his profecto_elucet: Rationem ſtatus Rei
publich, ſuis certisque temporibus, anteferi oportcre, qlqibusvis etiam fundamentalihua
praetenfionibus. Si heec ſtatus Ratio \fervata extitiſfet, à udovici IL morte; clades, tot
tantasquejadums corpus Rcipublicae Sacra: Coronae declinaflet. Verum cum mortuo Patri
Ferdinando, Maximilianus Anno 1564. ſucceíliffet, incommoda. ex parte Tranſilvanix à
Turcis item pafl'us eſt. De his, libro 22. ſcribit Illm.lſthvanffius,firmanturque generatim
Lirte’ris ngalibus, quibus Maximilianus ad Diwtam Anni 1566. invitabat ſtatus. In hiI
omitlis Csctcris exprímitur: excípientilrus attamen nosflatimamorte fila: Majç/Iatis, genitoris
noflri fl'lici/finue memoria: ; in' ip/ò qua/i, capta- gubernationis noſtm límine gravibus turbz's b'
tumultíbus, al) wrzzulis {Iº advmſariis ¡Io/iris concitatis, his ante omnia companendis atque fiznan
dis fludentes, come-mus \jr/ias celebrationem, in aliud commodius tempus difiè’rre oportuit. Bene
ficio :amen Divino, hg’ſce motibus per nosjam hucusque reprcffis atque Sedatis, hoſfiumque 71%."76
¡¡jm adwrfis Cºuncil/us in z'm’tum ;ade-¡ztibus, haud intemitmdum duximus, quin uni-ucr/bs Kg
nicolas nofi’ros, z’ndicta illis general¡ Dieta covwocaremus bºt'. Conſtitutiones Diaetae hujus,
Decretum Ann¡ 1566. continet; proinde in eodem videndaz. Memoriae ltem Cartera? , SCL’.
voniam Croatiamque illuſtrantes , cum à Nobis , P. I. Hiſt. Ecºl. Zagr. Tomo I. attactm ſunt,
turn a pag. 243; cum & ex Actis Regni Sclavoniae publicis, annorum ſerie à p. 261 , re
lata: ſint; cas non repetim‘us. Aderc viſum eſt Maximiliani mandatum pro Capitulo Zagr.
,, Maximilianus II. Dei gracia electus Romanorum ImPaator ſemper Auguſtus, ac
Ñ Germaniae, Hungariae, Bohemia,- Rex &0. Fidelinoſtro Spectabili & Magnifico Petro En
,, dòedi de Monyorokerek , Comiti perpetuo Llontis Claudy , ac Regnorum noſtrorum Dal
,, matiw noſtrze
,,_ Matti Croatiaz, in
& perſonis
Sclavonia: Bano noſtrorum,
fidelium , Confiliariohonorabilium
noſtro , Salutem & gratiªm.
Capituli ExPZagrabien—
Eccleſiae Oſitum ell

,, fis: Quod licet Bonaipſorum exponentium, ‘a Solutione pecum'ee filmalis; ex anti ua li

,, bertateà conceffione per Divosquondam Hungaríee Reges, prmdeceſi'ores noſtros, feli
Ñ, cis recordationis, ipſis exponentibus , & Eccleſize eorum {acta , exempta efl'ent & ſuppor—
Ñ, tata, prouti id litteraz eorum privilegiales teſtarentur; Tu tamen non curªtª ejusmodiip~
,, ſorumlibertate, à certis ipſorum Bonis, nomine dictae pecuniae fumalis, 105. Flor.exigi
,, fecíſſes , injuria,& damno eorum manifeſioSupplícando propterea Nobis humillime : digna
3 3 3 3 31-. remur eis ſuperinde de opportuno remedio gratioſe providere. Quorum ſupplicatione cle
menter exaudíta, Nolentcs ipſos exponentes & Bona eorum, contra antiquam & legiti
mam libertatis & exemptionís eorum przerogativam, ſolutione & exactione praºnúfl’a: pe
cuniaz fumalis impediri. Fidelitati tuaz harum ſcire firmiter committimus & mandamus:
quatenus acceptis pragſentibus , & prmmiflis ficut pranertur ſtantibus , prazſcriptos 105. Fl.
a Bonis ipſorum exponentium, ratione pkaemiſi'ae pecuniae fumalis, tuo ut dicitur juſl'u
exactos, eisdem , ſtatim ſine ulla difficultate, reddere, & reddi facer-e: nec impoſterum
ipſos, & Bona ipſorum, exactione dicte pecuniaz fumalis, Contra preattactam eorum
libertªtem, impedire &z moleſtare debeas & tenearis. Secus non facturus. Prazſentibus per
lectís , exhibenti -reſtitutis. Datum Vienna? Die ſexta Septembris , Anno Domini I 565. Ma
83 ximilianus M. ppria - Nicolaus Olahus Strigonienſis m. ppr. Joannes Lyſthyus m. pria. L.
S. Regii ,, BImns accepto" mandato Regio, ſcquens dedit íntimatum.
,, Petrus Erdoedii de Monjorokerek, Comes perpetuus Montis Claudii, ac Regnor. Dal
,, mat. Croat. & Sclavon. Banus &c. Univerſis & Singulis Comitibus ac Vice-Comitibus , nec
,,, nonJudicíbus Nobilium Comitat. Zagrab.& Varasdinen. Salutem cum favore. Noveritis noo
I, ſtrictijlimum mandatum a Sacratiílima & Reg. Maj. Domino videlicet & Princ. noſtro cle
9, mentiſi'nno, recepiffe ſuper eo: Quoniam Reverendi Domini Capitulun) Eccleſiae Zagrabien
o, fis; nec non Bona, ac coloni ,& jobagionalis conditonis homines ipſorum , ª Divis olim Re
,, gibus Hungaria?, & Eccleſiae; exempti ſemper fuerint & immunes ab omni ſolutione fu
., malium pecuniarum in medium Regnicolarum contribuentium. Mandat igitur {ua
e, Majeſtas Sacratiſiima Nobis ſerio, ut nos prazfatos Dominos, Capitulum , ac Eccleſiae B0
n. na, & colonos, ac jjobagionalis conditionis homines ipſorumx', in dictis libertatibus a0
,, unmu
 Sola-U. CroatzDaImat. Regibus Hzmgarie Azc/lriarás'. Ñ 387
'3 383 3 3 immunitatibus ipſorum confervare & tueri; ac per eos quorum intereſt conferVªl’i fªcetª,
debeamus &teneamun Volantes ígitur ſuav Ssñlae Matt¡ in omm'bus ut tenemur fimílitet
obedire; Vos, & Veflrum fingulos harum ſerie hortamurSz requirimus, ac nihilominus
authoritate noſtra, qua in praeièntiarum fungimur , Vobis committimus & mandamus; ne
Bona, aut colonos dictorum dominorum Capituli Zagrabienſis, ad requiſitíonem cujus
cumque , ob non Soiutionem quammcumque pecuniarum fumalium, in rebus vel perfo
nis, non olz/lantibus articulis Dominoram Regzzicolarum, damnificare przeſumatís , nec fitÏS
auſ¡ modo aliquali. Secus non facturi. Przeſentibus' perlectís exhibenti reſtítutís. Dªtum
in Noſtra Kereſztinecz: 20 Diejanuarii, Anno Domini 1566. Idem Banus m. Pria- L0*
cus Sigüli. '
Hodie ſubjecti Eccleſiae, haz; filmales, coeterasque contributiones exolvunt. Interim.
razmiíï'a mandata, & Divorum Regum Hungarian? Fietutem teſtantur; &de 'pecuniis fuma
Iibus lumen przebent , prouti etiam: /ladislai Il. permíſiàs gubernationis habenas , ſubMaxi
miiiano, 'mSclavonía ſaltem , reviviſcere , quaeſitum procuratumque fuiſi'e, verbª. illa n07¡
OQ/Zantibus articulis dominorum Re nicolarum, indicare videntur. Coeterum five ab exemplo,,
Privilegiorum Eccleſiaſtícorum, five quod bonus lucri odor effet, ad Inſtantíam Officia ob
tinentium, Anno 1567. reſcrib’it Maximilianus (ut extractus monumentorum Regní) ad
Przefectum Cceterosque Conſiliaríos Camerae Hungarícae , Comites item , Vice~C0mites, ac
judices Nobilium Comitatu um Regní Sclavoniª: : ne a colonis Vice-Bªnorum , Proto ~ & Ví
ce-Prothonatoriorum , Vice-Comitum , Judicum Nobilium , Comitatuum Regní Sclavonia?.
tributa, taxas , aliosque cenſus publicos exigant , ita tamen , fi talis antea m'guzffit corgfuetudo.
Et quia facile abiis recognita fuiffet conſvetudo, quorum erat intereffentíae , pag. 250 Hifi.
ECC]. Zagr. memorata mala funt conſecuta, ut art. 2. Anni 1574. ejusmodí avaritiam ſufl'errª
oportuerit; Sed incurabilis avarítize affectus , dum vias alias , obtínendi :Pris quaeſivifi'et , Anª
no 1582 ’,QRarleczius Agrienſis Epiſcopus, qua Regius per Hungariam Locumtenens ordi—
nat datis mandatis ad CaſjmremDruskoczi Vicebanum , &'Nobiles Varasdinenſis Criſienſisque
Comitatus, adinſtantiam Magnificorum Balthzffizris de Batthyan Magiſtri Dapiferorum; Sl
Mmlai Iſtlmauffli Regní Hung/arias? Pro Palatini, ne ſubditos eorundem, in contributione
extraordinaria F]. duorum, ultro gravent, quam'm quantum communibus Statuum ordi
num Regní
nentium Hungariae Votis concluſum
& lamentantium, haberetur;
verſus a‘rcem Capronczacum & ajio’quinproſubditi
&º Deriçye, eorundem
deſcnſione patriaeexpo
ſimul—
tum contuiiſi'ent. Mandatum hoc, extat in RegyTabuUario. Demum Maximilianus in qui
busvis, ſe [Lexprimit HO'C haud a Regibus Hungarian, Verum ab Imperatoribus deſump
tum , ſupra relatus titulus evincit. Líaximilíanus alter ex pactis cum Wladislao initis , Titulo
Hungarïae, Dalmatix, Croatíae Regis , uſus quidem eſt, fed Reges illos , quibus Tituli unica
ex foederibus ermiffi fuere, uti in ſerie Hungaria: Regumnon eſſent; ita nec Mªximilianum
hunc, intral’iimgariae Reges alterumſive [Lnumera’ridebere, cenſeo; verum Maximilianus
I. inter ches Hungariae , ven-It collocandus. Haec rclatís in Híſt. Ecol. Zagr. Tom. I. addern
de Maximiliano hoc', viſUm eſt. Quare.
²‘-4-_.."…-n.—-u S. I. .
Conſectam , ex deſèrzptzs m IV. przorzbus Pmodzs , de Regms Dal
nmthe , Sclavonia: EN" Croatiª? , fimt fiqſlffllfifl.
I. Arbitrarie prorſus aſi'eri ; Dalmatiam ab Augzdlo extenjïzm ad Savum , aut Dravum,
bel MIU—am, aut Drumbz'umfllwios, atque hanc extenſionem ad Saecul. VII. imperturbate perfe
verafl'e. Auguſlus Italize limites, ad Polam, & Aquileam extendiſi'e legítur,quod ípſum ſucceflïve
mutatum extitiffe , prima alterave teſtatur Periodus. Dalmatiam fuiſi‘e aliquando magnam Pro
vinciam, e veteribus demonſtrarí nequit. Vatinius apud Ciceronempp idis ²Q. eam ambit. Pto
lemaeus lib. 3. ad finem, excludit Iſsam, Tragurium,Phariam &C.a D mat. dum ſcriberet: Dal‘
matiz DÍL’ÍHKB face-nt .lil/ill@ (obſerva haud eum dicere in Dalmatia) I a etiam Urbs , Tragurium
¡4v‘
etiam nrbs, Pharz'a etiam urbs, Corcym m'gm. Hanc Gnidiorum fuíſi‘e Loloniam Strabo lib. 7. ſcri
bit. Plinius autem lib. 3. cap. 26. teſtatur inter Corcyram & Melitam fuifl'e Illyrícum , Corcym
inquíens Melama cognominata cum Gizidiorum oppido, dzſtat XXV. M pa/ſuum, inter quam, ó" Ill);
"J
o
~'¡ÑL
~
ricum filelita. Quare fi quispiam, vetuſtatem ſequi velit, is Illyxícum a Dalmatia diſtingvendum
haber. Ncque cxtenſionem Illyrici a Romanis factam , ex'ratíone tributorum ; Dalmatiaz appli
care poteſt. Florente decreſcenteque Romanorum Ixnperio fuiſi‘e diſtinctas Provincias , Dalma
' tiam, Mmſiam , Myſiam , Daciam , Pannoniªm , Noricum , Japydiam , Liburniam , Iſtríam
‘DU,ª---
fi ſcriptoribus Romanorum fidegmonumentis item , Inſcriptioníbus, numis, extra dubitationem
oſt 5v ut proinde ſuſtineri nequeat , Venetorum ſcriptorum , atque ex his deſcribentium afl'erv
ee eee 2 ' tio ¡
 333 Notizie Preliminares Pannom'e Veteris Periodus IV.
HB, ªd VlL usque fªéculum , arnplificatam a Romania fuiſi'e Dalmatiam ad memoratos ſuprª
fiuvios. Scriptores Venetos excuſat exga Rempublicam eorum obligatio, at Noflros quid a
culpa eximat? ¡pſi viderint. Prefecto dum fu¡ legitim¡ indubitatiquejuris, Dalmatiam elfo
credunt Veneti, ex rationeſtatus, eam extendunt amplificantque, ut ratione hac jura pra:—
tenſionesque eorum augeantur. Alte omni, litteras litteraliaque ¡nſtrumenta ex his oris col
ligunt, ſummªque felicitate obtinent, utin futuris fors occaſionibus, talibus uti valeant. Ec
cleſiae hujus Zagrabienfis litteras plurimas, deſcripſit olim Raphael Levakovich, quª;- huic
defuere, Circa annum 1720. liberaliſlime deſcrib¡ factas ſunt pro Riceputtio, Paduamque
fubmiſi'ze. Doctiſiimus Farlatus Tomo V. Illyric¡ facri, Hiſtoriam etiam Eccleſize Za ª
bienſis daturus eſt, cujus prwtextu, monumenta accepit Levakovich, & Riceputti. aec
refferendaideo cenfui, ut conſtet poſteritati, ualíter? quove titulo? monumenta illa Ec
cleſize Zagrabienfis, ad flatum Venetum, aut enetias deveniſi'ent, ut ſi aliquando ex ¡is
dem , jus , ¡n has Sclavoniae mas praetenderetur , ſcir¡ Pollit , quo fub colore iſthic reperiantur.
'Patet ex fuperioribus,~Lucium.ex Inſigniis, Conſulatu, variis item ambiguis ¡nſtrumentis,
quin quibusdam etiam falſis, jura fereniffimaª Reipublicae deducere; ideo ne idem eveniat
ex ¡is, quaª: titulo conſcribenda: Hiſtoriae Eccleſiae Zagrabienſis , providentia & Zelo fubdito—
rum fereniſiimze Reipublicaz illac': delata funt, monendum volui, eo magis quia Doctiſiimm
Farlatus, Dalmatiim legitim¡ fua: Reipublícm juris, ut rem certam fu poneret, hancque—
ctïnde ab Auguſto , conſtanter ad VIL' usque faeculum extenſam fuiſi'e ad ravum Danubium
que fcribcret, ut hinc Sclavonicas Croaticasque Eccleſias, cum Dalmaticis cunjungendo,
arguere Objicereque vídeatur, has .quoque, intra Dalmaticas, confequenter juris fereniflï
mie Reipublicae, venire . Hoc ¡lle , ita c are , nullibi vel all'erit ; nihilominus ut quodam con—
ſedarium ex doctiſiimeaſe fcriptis Prodit; non ſolum ex relata harum Eccleſiarum cum Dal
maticis conj unctione z verum etiam , ex aſi'crto fuo arbitrario , dum Eccleſias Sclavoniae Croa
cizeque omnes . intra Suffraganeos Eccleſiae Spªlatenſis collocat. Segnien em . Corbavienflªm y
Mªdruffienſem , certa aetate atque tempore, Spalatenſis Eccleſize fuifl'e uffraganeas, negar¡
nequit. At veterem Si/Zierffem, Simienjèm ac ut actu Diakovieírzfis habetur Pro Boſnenfi,
Bac/I'mfl'm, ZagTabieI'z em item , luiſſe aliquando Spalatenſi Eccle ¡ze fubjectas, docer¡ debet.
Sane FaIIatus ¡pſe, nullibi exhibet documentum aliquod, vel ap llationis, vel ſententiae,
aut cujuscumque ordinationis Archieppi Spalateufis in Praeſatis Fccleſiis, fed neque mill¡
tale, reperire aut legere accidit, ex quo fatas Eccleſias Suffraganeas aliquªndo Spalatenſs
fuiſi'e, argu¡ valeat. HTC diffimulare in Siſtemate meo non poteram, dum Scriptores Ve
heti, ex Eccleſiarum Subordinªtione, jura Reipublicae fue deducerent, ut ſuperius refle
Jnmus.
IL Pannoniam filb Romanis fiuflè ſemper a Dalmatia dz' inüam Provinciam, atque ham
pro arbitrio Im erantium, di-vç'ſam fitiffe, primo: in Primam fimndam jèu fiiperiorem inferi
oremque, tum fiibdivijlzm, attributzs eidem, aliis quoque nominibus, ut Valerie , Sii-vie Sºr.
Quin jam arfkatam cºrten/zone Noria', iam amplzficatam adiciona* pam's ſaltem, Veteris japidiz
atque Liburm'ze. Patent hace, ex I. Periodo.
Ill. Irruentibus ad Romanas Provincias barbaris, jE-jêque mutua perfi- uentibus, Aba
res five Hunnos in Pannoniis atque Dalmatia, files uas mich, ac in po e aria, _ſí-_[2- fir—
ma-Uiffe, ut SCld‘UiS conjunctis fibi, Pannom'ce 'Olím avia ac etiam prim, loca territoriaque,
Longobardorum permzflò ccflerint. Itagie poſt Romanos, etſi alias quoque gentes Pann'onias
tenuerint, demum attamen ¡n hac, Cla'UÍ fefe firmarunt ; ut ideo his ¡n Regionibus, &la
vonia Pannoniae veteri, ſucceſi'erít, ſitque am lificata per Veterum 01²m ¿apidizm’ Libut.
riam, Iſtriam, Carantanum, ac ¡n Parte MW 1am, Dardaniam &c. HXC Clavorum , Sola
voninUe fucceffio, atque extenſio, qual¡ generale communeque nomen reliquit, ut [crip
tores Veneti, aliique frequentius, nomen hoc Sclavi &tº Scla'uonize fervarint, quin mare
Adriatícum Sclawnicas andas expraªſi'erint.
IV. Cum Heraclius ad diciendo.? e Dalman'a Abares , Croatas (1de- -Uenientes, ea Zeze rece.
piffet: Ut efefiis inde Abaribus, territoria Dalmatize. Croatarum redderentur, circulo VII. in
Dalmatia ſèdes Croatarum utiſuccefiit; fic* ò" Croatia: illis in oris nomen. Quod roatiae quoque
nomen ſucceſi'erit, vide textum Porphyrog. pag. 39. relatum quo: Chrobati poſt acceptum
Baptismum - . jumverunt. Sed Porphyrogiplecap. 29, uti memoratum pag. 43. pro Dal
-matia, Ooatie nomen fucceſiifl‘e fatetur, ſcribendo: jimtque etíamnum in Oir-abatia ( ¡nDal
matia veterum, quam tamen Dalmatiae nomine non exprimir) Abarum reliquia. Servios quo
que ¡dem Heraclius induxit, ut pag. 37.
V. Salavis obtentum territºrium Extendentibus, nihilominus ub ſem’orum ubematione fin'
que Refioris ronflitutis. cum par: Croatarum, o Croatia five almatiajèce Iffet, a Sclavis
Jª
 -v— *hª

ScÏav. Croat. Dalmatflb Regíbus Hangar-ice Au/friacis. 389

Japidiam Liburniamgue aquí/¡verum, Croatiamque ad Cettinam usque fluvium his ex oris exteï—
derunt, .bºſhbinde per Forum Julii, ac 'verjhs Septemtrionem ad Laiben, quibus tamen pqflre—
mis ex locis, amoti iterum fuêre.
VI. Saeculo VIlI.conſtitutis varíis pluribusque Ducatibus & Ducíbus , Sclavícas quoque
inter gentes Duces Ducatusque varii conſtituti ſunt, ut Carantanorum, Fori Julü, Sola
VOniae, Avariaein Pªnnonia, Croatarumin veteri Liburnia, Item Croatorum in Dalmatia.
Sed Francis ſuperioribus evadentibus , relati Ducatus , ad Francos devenerunt.
VII. .Se-culo IX. Mortzw Carola, rebus -autemBulgarorum fiorentibus, Ó‘clavz' Bulgarico:
accepêre Rectores, ac fiſè ſub Lucio-vico Bulgaris ‘confunxerunt. Croata? Dalmatia‘, ab Impe
rio Oriental¡ deficêre, horumque Dux Tirpz’mz’rus , cum Rege Italia: Pipz'no amicz'tiam colm't. Ab
horum exemplo , Crºata quoque Libumin", jugum Francorum excufferunt. Ex his confectariis,
reflectendum lectorem cenſui, unde fluit praªtenſa Dalmatia-z extenſio, aſcríptoribus plerum
que uſurpata. Croata cum Herªcly donatione Dalmatiam primo obtinuiſi‘ent, Croatíae in
vecto nomineBzRe ion-e, cum quídam Baptismum fuscepiſi‘ent, pars autem in paganismo
perièveráfl'et, hi a aptizatis illis Croatís ſeceſi'erunt, Libumiamque atqueJapidiam, Sola
‘vís
duoacceperunt, ſemetCroatici;
fuiſſent Ducatus in his Regioníbus
ſcríptores,ſtabílientes,
Creatas illosDucem proprium
Dalmatícos, habuêre. veterís
reaſi'umpto ‘Hinc cIko
uia

manae Provincia: nomine, Dalmatas vocavêxe, territoríum illorum Dalmatiam, Ducesque

illorum Croatarum, Duces Dalmatia-z exprzeſi‘ére , ut fic eos a Liburm'cis Croatís diſtinguerent.
Porphyrog, ipſe: Omm's Dalmatia deficit. Item clarius: qui Dalmatizc oppida incolebxzizt( nem
pe Croatae) jizijuris facti, neque Romano Imperatori, neque cuipiam alterisfixbiefti. Tirpi—
mirus attamen Ducem fe Crontorum ini‘cribebat; Tirpimirus Dax Croatorum. criptores Fran
cici, ſive eruditionis genió; five quod credibilius, ob Dalmatíw pmtenſionem,dumJadram
unice, Nícephoro olim permiſſam fuifl'ea Carolo, dicerent; Dalmatia nomine totum illud
territorium acceperunt, quod ſub poſi'eſi‘orio fait Croatarum, & dum e Dalmatia Croatae
ſeceſſiſi'ent, ad occupandum Liburniae veterísfjapidinsque territoríum, qui-¡avis Dalmatia: n0<
mine confiderákunt. Quare ſiDalmatíae exten 10 ſuí’cinenda eſt, haec, Romanis tribui ne
quit; verum Croatis. Roman¡ quoque Pontifices, Italiaªque ſcriptores, Dalmatia’ nomen
i'ervarunt. Hoc five ad ſervandam antíquitatem; five quod Dalmatia, Senatus Olim Romani
fuerit Província, hinc ad modernorum quoque Romanorum prztenſiones ſuſtentandas, con
venientíus videbatuvr Dalmatia nomen , praecipue cum Croatae illi , qui ejectís Abaribus Dal..
,matiam ab Heraclio obtinuerunt , occaſione Baptismi juraverint Papua: a ſe aliorum terras non
invadendas. Hinc quia Baptísmum Roma accepífl'ent, & Eccleſia* Romana ſeſe conjunxiſfentl
juráffentque. Vetus Dalmatia? nomen, oh hos etiªm novos incolas, & Veteris Dalmatiª: aqui
iitores , a Romanismutatum non eſt. Scriptores Veneti &que Dalmatiae fiervant nomen , prac
cipue in Jadra atque [tz/Ellis Adria: ; In Civitatibus contínentis variant , jam Croatiae, jam Sola
yoníae ſub appellatione ,xeas exprimendo. Díplomata vero aliaque monumenta , Veritatem rei,
per quasvis epochas demonſtrªnt , ut ſupet‘ioribus Periodis effet deductum.
VIII. Croatis Libumicz's, \jugum Francorum excuticntibus, &º fizcccflive baptizatis, cum
hi, propriam erexi/lènt Rempublicum, finesque accepi/lènt ad Certinam fin-vium: quad infia eſt,
Sclavaniae, jam Ducatui, ¡am ſumffi-Ue Regna obtigit , fizerêque _diviſi Ducatus , ſuperiorí:
infèriorisſique Sala-Donke- Vide quX a pag. 76. ſcripſimus.
IX. Hnnnis, five Ungarís ad finem faeculi IX. e ScythiaínPannoníam reverſis,atque
ad Spªlatum uſque excurrentibus; Croata, illis, ſemet affpeíaverant: Selaviautem plªne
conjunxerant, quod oïim quoque Abaríbus unitiextiterínt. Ut ideo Sala-voniam, Ducatum
fuum Hungari habuerínt. Hungaris per p]uríum Ducatuum everſionem , Regnum propríum.
fic flabilientibus, ut ab utïoque Imperio agnoſceretur, Dircislaus a Conſtantinopolitanislmª
peratoríbus coronam obtinens, Regnum quoque effecit Croatiam. Neque, Jadra exceptg¡L
( ob utilíffimum portum) fub protectione Conſtantinopolitanorum reſérvatum fuiſi'e aliud ap—
paret. Sclavoniae ſuperioris pars aB. Stephano,Cre/ïmir0 Croatia: Reg¡ ccſi'a dedqcitur, fed
ªb Andrea I. recuperata, temporíbus Geyſaª &S.Ladislai ad ZvonimírumDemetrlum venit,
qui Regem Croatia* , turn & Dalmatíx fe eflecit. ' .
X. Zvom'miro mortuo S. Ladislaus, Sclavoniam ſuperiorem rCCÏEÏt, conſtltuto m ea
Epíſcopatu Zagrabienſi; Croatíam ſimih'ter aquifivit, create in ea mo Rege. Poſt mº*
tus varios.
XI. Colomannus Rex Hungaríae, Sclavonïam facraª Cal-01m plene teſtituit. Croatiam
Spontanea Croatarum acceflione cnnſtabilivit, eſtque in Regem Dalmatia? Croatiaeque coro—
natus. Dªlmata: quoque, fibi,& fuera? coronas fe ſubjecerunt. Et dumJadrenſes tumultuaſ~
ff f f f fent ,
Hzſtor. Balthqſaris Kmſelich.
 l .
e

390 Notizie Preliminares Pammtze Veterts Per-indus IV.

Gºt’ hºs mªis ºººrºuu’ &mº un' Dªlmªtiª tºtª Pºtims ºſt- InPºíreſſorio Dahnatiae .
Croatízeque , ſucceſi'ores Colomani perſeveráſi'e ex periodo HI. conſtat. '
Quamvis porro Veneti, conªti ſint primum Jadram, tum Dalmatiam reliquam, cum
maris Adriatici dominio, ſuijuris reddere, taleque jus per ſCriptores ſuos orbi objicere, quo
attamen loco Ret? quibusque innitatur ſundamentis, ſupra conatiſumus demonſtrare. Ipſi,
variis titulis & reſpectibus, ſenſim ac per partes in poſſeſi'orium ſubintrárunt Dalmªtiz, Sub
Ferdinando I. Circa 1540 , totius Dalmatiaz , ac in parte Croatiae, ſunt cºnſecuti poſi'eſi'orium;
fedjura Sacra: Coronae,&Apoſtolicorum noſtrorum Regum,'in Venetos translata fuifl‘ede_
gitur nuſpiam. Legitima vero effe, ſacrae Corona? & Regum Hungaríae, in Dalmatiam Croa—
tiamquejura, Periodo Ill. docmmus. Eapropter, quamvxs Hungaria? Reges , Dalmatiae no
men ſervaver'mt, & hoc nomine Inſulas maris Adriatici, Jadram , Tragurium &9, ªcceperint_
Errant Imo qui Dalmatiam ,atque adjacentibus mari Adriatico exiguis oris affi
gunt; Quin integram Mariachi-e rovinciam ibiſomniant. Sunt quaevis illa Croatim, nihi].
que ibi Dalmatiae aut Morlachiae eſt. Errant 2. qui ſuperiorem Sclavoniama Croatiª nºn
diſtinguunt, & tribus Sclavoniaª ſuperioris Comitatibus, Croatiam arctant, in ſummum fª.
CIP Coronze, & Apoſtolicorum Regum praejudicium. Croatiae Reg-num olim amplum
erat, & ad Serviam uſque extendebatur,ex diviſionibus, filiorum Regum, Raſcia,Boſnia,
ſucceſiive ad Regnum elevata, Herczegovina, five Ducatus Sancti Suba: prodiverunt, nin
corta :Drake Servia ipſa, Croatia confiderabatur. Errant 3 qui Comitatus integros, cªgª,
Caſteua, verbo quawis illa, quae nunc ſub Turcarum ſunt imperio , Bcffiu’am habent, aut
Serviam; dum certiffimum eſt, maximam Croatia: partem , ſub Turcarum eſſe Dominatu 5
partem vero hujus, Venetis eſi'e obnoxiam, partem, Carnioliaz efl'e applicatam. Licca, Cor.
ba‘uia, Oraque continentis ªd mare Adriaticum, ad fluvium uſ ue Rechina ſive qumera,
cum Grobnik , Brod , intermediisque territoriis , vera: ſint Croatiae, Dalmatiae nil hodie poſ
fidetur à Regibus Hungaria: ac ſacra Regni Corona. Quare in obſequium prmtenſionum
Venetarum, excogitata Dalmatiae diviſio, in Dalmatiam Auſtriacam, Venetam, Tux-cie…,
erronea eſt. Sclavonizr pªrª poſſidetur aProvincía Stiriae; Inſula Murakòsz Comitatu¡ Sza.
ladienſi obtigit, pax-tem magnam Turca. occupavit & reúnet. Sed ut hodie confideratur
Croatia, Sciavoniaque, infra narrabimus,

II.
Tabuhzm Sambuci ,* Hungarizr , Dalmatict, Croatia , Scla-vonía, 89%,
apud Abrab. Ortellium; erroneam faffamque ¿fic, demonſlmtur.
Joanne-S Sambucus, quamvis Hun arus, Anno 15 ª. Die 2 5. Octobris,Vienna;AbI-a~
¡11m0 Ortellio mifit, reliquas inter, irici quoque, eographieam tabuiam , ab Ortellio
ad vota Sambuci , ~ operi ſuo inſertam. In hac Sambucus, Camitz’amfive Carinthiam , ad Dra
vum uſque extendit, parte vero ab alternar! Muram fluvium, ut' binc Marpurgum, Seco
viam &0. in Carinthia collocet. Stirz'am aMura, & a Grecia Stirize ( quod in limitibus Ca
rinthiaz ’poſuit) duxit Muraz fluxu , ad oppidum Legrad Comitªtu; Szaladienſis. A Cam'jh ini
tium Hungariªn ſacit, per Dravi defluxum. Camioliam . locat a Gradç'fi'a per Timavum Sonri
umque ut ait fluvium, ad Sªvi originem ; inde ad Dravum , & per hunc Vªrasdinum uſque, ac
per Oflm‘z ., ad Krapine amnem ad Szomſ2edvar ſive Szuſzed ; a Szuſzed regrediendo per ne
ſcio qua? loca, ad Mreſnicze fluvium, parte ex illa Carnioliam extendit; &ad Ledem'cze¡
Novi, maris Adriaticilittore, eam circumſcripſit. Duyn, Tergeflum, Ca 0 d’Iflria, Pi o
mentum, Bakar, Hrelin, Griſan, Czirquenicze, Madru/fium : Ogulin arloſtadium , a
moborinum, S. Ann/1m, Petro-vinam &quaevis intermedia loca, Camioliae dedit. In Croatiª
collocat: Segniam Otochncz, Oflroviczam utrªmque, verbo parte ab una, eam ad Vunnam
fluvium duxit , uſqucjeſ'zcrzout‘cz ; aJeſzenovec'z per ſavum retrograde , ut Siſcium , NO‘Digrad,
Selin, Brczovicza, Okich, Belai, Mªns Capella, Croatiae ſint. Dalma*i:e,adſcripſit Bribir,
meigrad , {Jºc- BOſniam à Vunnª & montibus Licanis per Savum ducit, ut , hodiernum Brad,
‘Kobaſs, &0. in Boſnia flatuat. Scla'uoniam a _[eſzenovecz Cis ſavum Dravum ue coliocat,
uthfigam, Canal, Straſeman, Valpo , Szlatina, Sopia ad Veroviticzam u que, Sclavn
niae ſmt. lntra anc & Carnioºlªm, ex parte Dravo, ex parte vero Savoincluſnm. Vindnrum
Marchiam conſtituit. Hanc ducit a Varasdinn , per oppidum Krapina, ad Szuſzed , 81 huic
Vindorum Marchiae tribuit: Zagrabiam, Bofisz-vinam, Campum eriüyêm, Mtſzlovínmn.
hoc eſt mnnthIaudium,Chqſmam, Iuanichium, C‘rifium, Caprom-Mm, S. Georgium, v'uL
ga Gïurgievecz , Ludbreginum, quin trans Dravum Prelng, totam Murakòſè ¡¡z/illam, Frida-ui**
am, ¡ve Ormosdinum, Pero-vium, &quav-ieintermedia locaòz ogpida. E
rat
 I

Sdaªu. Croat. Dalmat. _[Zzb 'Regibús Hungarize Mmm. 391

Erat j‘oannes Sambucus Hungarus, Maximiliani lmperator. Hiſtorieus, hinc in ſup.
poſito doctrinas , eruditionisque folidae , adeoque ſecundum Regulam in fcholis decantatam,
nan eſt fizpponendum; pro evidentia & veritate, quaevis abeo ſcripta, opinaridebebit, praecí.
pue cum aCenforibus .ſua approbata ſint, editaque: cum aneramrize Regiaïque Maieſtmis
privilegiº. At his non Obſtantibus, cuperem ego, fi viveretSambucus, haſque perluſtraret
partes Regionefque, quas vivens haud viderit; incredile mihi eſt, quin eum non puderet, revoca
retque ſubíto palpabiles errores fuos. Profecto memoratarum Provinciarum Regionumque, eſi'e
illos, quos ille conflítuit limites , nullis monumentis demonſtrare poſi'ct; fed neque docere zetª
tem& tempus,quibus fic definiti erant Provinciarum limites, ut ille ſtatuit. Quin cum ubivis
gentium mos iile ſit, ut Provinciarum regionumque limites, complexu quodam ambiantur,com—
plura loca funt Sambuci, quee Provinciis integris, a Regione ſibi affignata, diſtant.Segniam in
Croatia conſtituit, loca eidem adjacentia. Dalmatiz; Camioliae adfcripſit. Si Regionum harum
incolis , in re ipſis cognita & patente, fides haber¡ non poteſt: ſi chum decreta , dz monumenta
publica, poflponi poſi'unt Sambuco , eorum interpello fidem , qui his in Regionibus aliquando
vixerunt, & vel ferviverunt ve] ferviunt Apoſtolicis Regibus inmilitari ſtatu, fateantur &
recognofcant, num pro vera haber¡ poffit, Sambucitabula. Sed Sambucusipfe, in tene
bris a fe eonfectam fuiſi'e Cªrtham illam Geographicam agnofcere videtur , dum-ſcribit Ortel—
lío: /1' qui errores ſínt; dies certiora doce-bit. Demum, ad Legum praa-ſcripta, Joanni Sam
buco fides adhiberi non poteſt, cum variet, ſitque teſtis ille, qui feipfum adulationis man—
cipium prodidit , dum in fubmiſi'a ad eundem Ortellium anno 1579- Tªbula Hungªríªª, Se
rt’nz'ffïmo Principi D. Carola Archiduci, Maximiliam' Il. Frat—ri dicata ( quiGubernator erat
Stiriae, Sclavoníae, Croatiaque) novos Provincial-um pofuit terminos. n priore Tubula,
7 Camioiia.- fluduit; at in hac poſteriore, quªm ait , a fe recenter emendatam , indubie ut Ca
ròlo blandiatur, Stiriam amplifiCªvit, dum hanc .extendit ultra fluvium Rabº ad Veſpri
mium & lacum Bajaton 5 & abinde per Babaçſam , ad Gartſtmiczam fluvizmz, Sciriam ad Sav_um
uſque amplificando. Quin locorum ignarus , trans Savum etiam , dum poſt Zagrabiam., cum
Turovapolie, liberaliffime Stiriae dedit. Horum conſideratione, quid de Tabulis illis Sam~
buci cenfendum fit? juſtitize amans lectordeſiniat'.
szec ut puto, quamvis fatis aperire videantur, Sambueum ſme rerumexamine, ne le*
&a prorfus veritate, limites Provinciis pro ſuo lubitu conſtituiſfe ; attamen _ei-roms fªl 1ta
tisque eum convincere vifum eſt. Sane perfvafum habeo, neque Inclytas Vlcmas Provm
ciªs Stíriae Carnioliaeque , Carthas Sambuciprobaturas , dum adeo is cx lubitu, quod anteª.
dederat Carnioiiz,, poſt annos feptem’StiriaiI attribuit. Neque dubito Inclytis Hung-ana* .Co
mitatibus, Szailadienſi videlicet,Caſtriferrei, Sopronienſi &C. ea eſſe documenta, qmbus
¡nalevolentiª, Sambuco ad occulum demonſtretur. Quare de iis, naa matri Patrizeque fuaº:
Hungariae ademit Sambucus , eominus dicturus fum, quod DecretaqRegum publica, falſitatem
ejus demonſtrent. _
Quod Sclavoniam Croatiamque attinet, limites ill¡ a Sambucº poſiti, enjus oro zeta
tis funk? Credo ego, nec ad Vetus Romanorum Imperium; nec ad Sciavorum Cſºªtªmm'
que Periodum; fed neque ªd Hungariae Regni exordía & progreſſum, terminos ¡llos Sam
bucus reponet'; quia ignarum fe Pªtriae fuae 8; facraz Regni Coronaebiſtonze teſtaretur. Pro
fecto fi ad quamcumque e primis tribus fupra defcriptís Periodis , Tabulae Sambum refieran—
tur, eas manifeſtae faifas eſſe, deſcripta memorataque in iis monumenta demonſtrunt. Ita
que ad Periodum IV. 'Fªbulas illas fpectare credimus. Verum uo fundamento? Videamus.
ſi Fuerat quidem Ferdinando I. anno adhuc 1522. cefſa per udovicum'll. Croatia, fed
quod hace, Camioliae per Ferdinandum fuiſi'et unita, fcriptum eſ? à_ _nenune- lſnïéº (lªlª
eredat, Croatia Regnum Provincíae uni eum addícere voluiſi'e, rectlusque ProvaIa Reg~
no adjuncta fuifl'et, quam Regnum Provincia?. ' Quid eſt Joannem Torquatum , ſCl'VªÉU'P
fuiſfe Croatia? Banum ad annum 1531 , quo mortuus eſt? quid uod Torquato mortuo EPI
fcopum Tínninienfem Andream Tufzkanic'n Locumtenentem cgiurn m_Croat1a fecerit?
Quid quod religioſiſiimus Ferdinandus I. Regnum confecutus Hungariae, Juramento fe ob-
ſtinxcrít: fims,Regni nrſtri Mugarie, &ª que ad illud quncumque iure aut tztulq pertmenh
non aliemzbz’mus , nec minuemus;ſed quoadpnçerimm, augebimus &º extendemup. Sl Croat‘am_ º SFϪ
voniamque arctavit, extendendo five Carnioliae, five Stiriae Provmciam , per territorium
Croatian Sclavonixque, damnare eum perjurii oportet: ego vero potlus Sambucurn arguam
falſitatis, uam Ferdinandum perjurii, cum reli 'oſiflimum Reg"enj, tam confhtutlones
fub ípfo editze, quam&Decreta ſuª publica, vindicent a tanto enmlne. Quaews ¡tem, tam
fupra in Ferdinando, quamin Hiſtor. Ecol. .Zagr. relata, adverfu? Sambucum funt, tot
cJue ejus mandatªz' ad Sclavoniae-flatus dzªêfSambucum falſitatis convmcunt- Inhrªlzvª
2
 \

392 lvotitiæ Preliminares Pmmïe litteris Perlodus IV.

hac Regum Hungariae Periodo , ea fuit li non lingulorum , plurimorum certe providentia
quod litteras a Divis llungariæ Regíbus habitas renovari confirmarique procuraverint. Deum
teitor , nullas me vidiffe , aut ríïeriffe . in quib us croatiæ Sclavoniæque loca, five Stiriæ five
carnioliæ eſi'e, exprimerentur. eque eſt,quod indicantibus Superioribus ad Kaczíanerum datis
litteris , ui carnioliæ fu premus erat capitaneus , ipfe fub Fcrdinando ad Regni quoque
croatiæ clavoniæque negocia iniiuxerit , & fupremam prope adminiftrationem habuerit
Iſtud enimvero in bellicis militaribusque accidit Aliud præterea eſt , Regnum croatiæ Scla
voniæque , a Ferdinando aut Maximiliano , vel Rudolpho diminutum fuiffe , contra 'ura
menti Sanctitatem; aliud Regnum tale , hoc aut illi fubdito adminiſtrandum credere. gam
buci Tabulae , creditæ adminiflzrationis fines non recenfent , fed Regnorum Provinciarum
que limites. Verum Imperatori & Reg¡ Rudolpho , in quaeſtione hac , majorem effe fidem
uam Sambuco , ab omni admittendum credo; fic autem ille , in elargitís a fe Carloſtadien.
libus litteris , a Ferdinando III. recognitis & confu-matis .
,, Nos Ferdinandus III. Dei gratia electus Romanorum lmperator femper Auguſtus , ac
Ñ Germaníªe , llungariæ , Bohemiae , Dalmatiae , croatiæ , Sclavonizequeg Rex. Archidux
9J
Auſtríae , Dux burgundiæ , Stiriæ , Carínthiae, carnioliæ , fuperioris ue 61 inferioris Sile
ſiae; Marchio Moraviae , fuperiorisque & inferioris Lufatiæg comes lhlziubfpurgis TyTo-,
ea
,9
lis , & coritiæ &C. Memoriæ commendamus tenore præfentium fignificantes , quibus ex
p’
pedit univerfis Quod pro parte & in perſona fidelium noſtrorum militum & incolarum ,
aJ
coeterorumque inhabitatorum Fortalitii , five civitatis novæ Carlº/[ad infra Caſtrum Dubo
a’
vacz , in dicto Regno nil/ira Croatia con/fruare , exhibitæ funt nobis & præfentatæ certæ quæ
:a
dam litteræ , ſereniffimi condam Principis , nomini Rudolph¡ II. alias Romanorum Impe
D’
ratoris , ¿Iª Regis Hungaria: i conlirmationales Privilegiales , in pargameno patenter con
ea
fectae , ac fecreto ejusdem Sigillo , quo , ut Rex Hungariee utebatur , irnpendenti commu
PI
nitæ. Quibus mediantibus , idem condam lmperator & Rex , certos quosdam articulos , fu
oa
per libertatibus & immunitatibus præfatorum civium Carloſtadienſium , a Serenifiimo cone
p,
dam Principe carolo , patruo videlicet fuo , iisdem civibus carloftadienlibus , factis & con
p,
ceſſis : ſignanter vero binis nundinalibus prærogativisg nec non uno foro hæbdomadali ,
oz
emanatos; ratificaffe atque confirmaſi'e dignoſcebatur, tenorís infraſcripti. Supplicatum ita
v
ue extitit Matti noſtrae , pro parte 81 in perfona prælibatorum milituma univerforumquo
97
civium & inhabitatorum dictæ civitatis Cªrloſtadienſis l debita cum inſtantia humil
Ñ lime : quatenus prætaftarum binarum nundinarum , unas; hactenus quidem in Feſto B. Mar
,, garithæ , hoc eſt XIII). Die MenſisJulíí; prout & forum hæbdomadale , fin lis diebus Sa
,, bathi in eadem civitate celebrari folitum & confvetum , ex eodem Feſto . Mar arithæ ,
Ñ ad Dominicam sznæ & lndividuæ Trinitatis; forum autem hæbdomadale , ex die abbathi
,, ad diemJovís , fingularum feptimanarum , benignº transferre : ac infuper unas adhuc nun
dinas pro Feſto S. Bartholomaei quotannis , in eadem civitate perpetuo celebrandas gratiofe
,, ſupperaddere: In reliquo vero, prædeclaratas litteras confirmacionales, omnia ue& fin
gula in iisdem contenta , ratas , gratas & accepta habentes , litterisque noſtrís Privilegiali
Ñ bus , in fori & inſcribi facientes , approbare , roborare , & ratilicare ; ac pro antelatis mili
_Ñ tibus & incolis , coeterisque inhabitatoribus , Sæpe taclæ civitatis Carloſtadienfis , ipſorum.
Ñ que poſteris & ſuccefforibus univerfis , innovandas , perpetuo valituras , gratioſe confirma@
Ñ, re dignaremur. Quarum quidem litterarum tenor talis eſt Ñ
,, Rudolphus II. Dei gratia electus Romanorum Imperator femper auguſtus ; ac ceram
niae, Hungariae, Bohemiae, Dalmatíae, Croatíae, Sclavoniæ ue Rex. Archidux Auſtrízr,
Dux Burgundiae , Marchio Moraviæ , Comes Tyrolís ac coritiæ &0. memoriæ commen
ydamus , tenore præfentium fignificantes , quibus expedit univerſis. quod cum fereniflimua
Ñ, Princeps Dominus carolus , Archidux Auftriæ , Dux burgundiæ , Stiriae , Carinthíae , Car
,, nioliæo comes Tyrolís &0. Patruus nnſler chariffimus, ad defen/ionem Regninq/iri Craau'ee,
quod iji/ius Provimiis inflar clypei ,ſê'u ill/iri ¿fl? digna/linn , contra Turcas nominis Chriſtia
,, ni hoſtes , ſuis & Provincíarum fuarum fumptibus , certam munitionem feu fortalitium ins
,z fiar civitatis , infra Caſtrum Dubovacz , in dido Regno ornatu/itum , :Edificaveritz 81 eun
',, dem locum de fuo nomine Carlq/Zadium’nominavcrít, coeterisque libertatibus ez Privilegiis
Ñ, ac immunitatibuss noftro ac fuo nomine donaverít, militesque ac alios inhabitatores ejusdemm
,, de ipfarum immunitatum ratilicatione , per Ms , veluti liungariæ ff partium ei fizbieéïarum,
ªl, legitimum Regem fienda , aſſecuraverít ; requifivit nos debita cum inltantia , ut eisdem milíti.
.,, bus , ac cæteris inhabitatoribus ejusdem opzidi Novi carloftadii ; eorumque ſucceſſoríbus ,
,, cemes articulos , ſuper dictis libertatibus immunitatibus ipforum , a præfato ferenillimo
,, Patxfu‘o noftro ,tam ſua;
i velutifitpremi in partibus illis nq/lris, Locumtmntis ,- quam noftra
n Rº'

_Ñ_ Ñ __. …Ñ wwl

 &ha Croat. Dalma?. jub Rrgz'bus Hung-aricª A‘nflriacis. ‘393
O Regia, ¡zumoritate additos ¿Se conceſi‘os, benigne acceptare; & de Regiae noſtrve potº-UM;
plenitudine, gratiaque ſpeciali , confirmare dignaremur. Qui quidem articuli , ſeu capitx
immunitatum ipſomm , ſcquuntur in hunc modum : I. Quod quilibet miles , five Germanus,
five'Hungarus , five Croata fucrit aut alterius Nationis, five inter equites, ſiVe pedites ,
(1111iJuxta Zonam ſeu dimenſionem ſine digreffione in fundo, ſeu area Viridi :edificaverin tª*
e ¡Edificium ſeu fundusipſi & haªredíbus ſuis, proprius & hasreditarius eſi'e & manerº debeat; i
quem i ſe vel hrercdes ſui , una cum ſupel‘aªdiſicata domo, vendere ,1.egare, vel dono dare, G:
e illo]uxta placitum ſuum, tanquam de re propria diſponere , & ordinare poſiit, hac tamen,
conditione: quod ſemper noſtri, ſeu Sereniſſimi patrui noſtri milites, ibidem in pracſidio Sti
pendia merentes, prae aliis emere poſlint. Sin vero contingeret, quod per mortem & deceſi‘um
unius vel alterius militum , una vel plures domus theditariae , ad illius, vel illorum conſan
gvineos devolverentur, ui in Stiria vel Carinthia, ilIÍSque annexis Provinciis, domos, ſeu ali
quam hareditatem non aberent; & vel in illis confiniis dfflí Regni nqflri Croatia non milita
rent; ex tunc illi h:ercdes ſine ulla contradictione, teneantur & (int adſtrictí, cuilibet militi il*
lius praeſidíi, qui illa opus ¡haber-et, dictam domum prazvia 'uſta & tollerabili honeſtorum vi
rorum aeſtimatione, pro ipſius ſolutione vendcre; vel uxta rwfecti illius loci diſpoſitionem ,
domuſque ípſi'is capacitatem & commºdítatem, ªliquod ibidem ſervientes milites,in illam re
cipere. [tem poſtquam nos, de Regia- noſtrze poteſtatis plenitudine, ad inſtantiam pueſ-'m' Scre
nçſfimí Patrui noſtri, dictam Civitatem novam Carloſtadium, libertate & przerogativa ſpeciali
ornandam duximus, omnes qui proprias domus in ea habent, aut habuerint, libertatibus com"
munibus utentur , fruentur : Et viciſſim incolX & habitatores omnes , ea omnia um ad con
ſervandam Politiam , & retinendam diſciplinam pertinebunt , quovis tempore Ermita ob
ſervare debeant. Domos &a plateas,ac quaecun ue ad familia: ſuſteutationem commoda erunt,
mundo bonoque ordine ſervabunt. Ignem cu odient ne damnum faciat, ſicuti tales , & id
genus regular: in aliis civitatibus obſervari ſolent. Item in Suburbibus: domum , horreum ,
foffas, horios , pomnrios , cellaria, foveas, ſepimenta , & ſimilia que in detrimentum
fortalitii, ſeu Civitatis vergere poffent, inter fortalitium videlicet, & montem ac colles,
* YBSÍ S B S938 3 3 :13 : ubi nunc excubiae tenentur; nemini cujusvis ſtatus & conditionis homini , liceat erigere aut
extmer-e , neque cuipinm permittatur. Verum horti pro caulibus , ac aliis cul'naa neceſi’ariis,
ita tamen ut 200 ulnis a fortalitio longis , abſint , prazvia dimenſuratione concedantur , &
tales horti , ſepímento transparente claudantur. Et ſuper hace omnia , pro meliore ſortalitii
priefati Carloſtadienſis , in eoque degentium militum incremento, conſultum neceſi'arium—
que viſum eſt: ut fingulis annis binae nundinze ; unae , in Fcſto D. Carol¡ , hoc cſt 28. die
Jªnuªrii : alterne vero , 13. die McnſisJulii , hoc eſt in Feſto B. Margarethae ( ea ſiquidem
die ," Civitas ipſa extrui cepta eſt z) ad diuturnam rei memoriam, juxta bonum or inem,
& diſpofitionem Praefectí , celebrentur, fine tamen nunffinarúm , cactcrorum vic'morum
locorum , prmjudicio. Et per totum annum ſmgulis diebus Sabbath¡ , ſolitum forum l'le
domadale intcrteneatur. Verum hujusmodi nundinze , & Forum hzcbdomadale extra For
talitium , juxta Praeſecti demonſtmtionem , in loco conunodo adminiſtrari , celebrari
que debebunt.
,, Nos igitur , qui commodis &z permanſioni fidelium mſtroruªm chvzicolarum , prefatf
3 .3 3 3 3 Remi noſlri Croatia* , 8’ con/Equmtcr pmfizto‘ fbrtalitin Ciszſlaiio , quod propter illius de
fenñonem extructum eſl'e dignoſcitur , uam optime Conſultum & proviſum ell'e cupimus';
Requifitionedzpoſtulatione ſupradicti gcrenªflimiDomini Carol¡ Archiducis , patrui_ no
ſtri Chariffimi , ſacta; benignè accepta &admiſi‘a , praefatos articulos , ſuper libertatibug
privilegiis , & immunitatibus dicta: Civitatis nova? Carolſtadii , inſra Caſtrum Duboyacz.,
in Regla ?IQ/[ro Croatia’, de novo conſtructaz , editos & emanatos; pracſentibusque httem
noſtris ſupra inſcrtos& inſcriptos: ac omnia & fingula in eisdem contenta , eatenus, qua
tenus eidem rite & legitimê exiſtunt emanati , ratos , gratos , & aCCepta habentes ,. pro
praenominatis militibus ac incolis , & coeteris inhabitatoríbus dicti Fortalitu ſeu Cinta
IU
tis , ipſorumque poſteris '& Succeſi'oribus , in praſato Fortalitio pro tempore degentibus.,
3'3’3‘3‘3 perpetuo valituras approbavimus , rªtificavimus & confirmavimus , Salms/Z’mper anthuzl
"3
legilms , &º corg/iaetudinibus Regni nq/t’ri Hungarize- , E9" partiam ei fizbfeélarum , permanen- _
tibus. Immo approbamus ,'-ratificamus, & Confirmamus , harum noſtrarum , qmbus ſe
cretum Sigillum noſtrum , quo ut Rex Hungariez utimur , eſt apenſum Ñ cigore & teſtImq
nio litterarum. Datum in Arce noſtra Regia Pragenſi , XXIV. Die Apnlis , Anno Domi
iú 1581. Regnorum noſtrorum , Roman¡ ſexto: Hungariae & ’aliorum Nono: Bohemia
vero anno ſimiliter ſexto. '
. gggg3 º No¡
. ¡Ji/Zar. Balthafizri: Kmſelick
 z

394 Mtièz‘d Preliminares Pannonſie Veteris Periodus IV;

Ñ Nositaque humillimª ſupplícatiqne, Pro Pude_ Praeſatorum militum & incolªrumv
ª univerſorumque Civium dicti Fottahtu ,' five (_Ïlvitªtls nova çnolſtadlenſis , Noſtrw , m0
:, do quo fupra, porrecta Majeſtati, Regla bemgnltate exaudita ,_clementer 8; admiſi'a;
Pmlibªtas nundinas Feſti S. Margarethae, ex eodem Feſto, m dzem Sabbathí Dominica,v
Smctiflimae & Individuae Trinitatis, :Ilios ue idem Sabbathum immedíatè praecedentes,
Ñ' ad id videlicet aptos & ſufficientes dies : orurn item haebdqmadale ex die Sabbathi,
ª, ad Pretactum diemJovíS, transferendum: U_nªs mſuper nundmas pto Feſto S. Bai-chºlº.
mz¡ quºvis anna , ºmnino ſub iisdem libertatlbus & praerogatms , quxbus nundnae libera?,
Q’ feu fora annualia. libera, aliarum liberarum Civitatum noſtarum,oppidorum& villarum
celebrmtur. perpetuo ſervandas, &in eadem Civitate nova Carolſtadieuſi celebrandas,
absque tamen Praejudicio nundinarum, ſeu Fororum annualium, líberorum aliorum quo—
rumcumque locorum circumvicinorum, ſuperadendas ; &z praemiflis binis annualibup
nundinís . Prout & hazbdomadali foro, gratioſe addiciendas duximus. De coctero au—
tem Praeinſertas litteras confirmationales privilegiales non abraſas non cancellatas , ne‘ ue
in aliqua ſui Parte ſuſpectas , fed omni prorſus vítio ac ſuſpicione carentes, Palenciª)…
noſtris littcris privilegialibus, de verbo ad verbum fine diminutíone & augmento ali
qualiinſcrtas &infcriptas, quºad omnes eurundem continentias , clauſulasòz articulos¡
,, eatenus quatenus eaedem ritè_&1egitimè exiſtuntemanatae, viribueque earum verítas ſuf—
Ñ fragatur ; ac in quªntum iidem cives & mhabltatores Cutolſtadlenſes in hujusmodi li
,, bextatum & praerogativarum continuo uſu hactenus perſtitiſi'ent , perſiſterentque etiam
Ñ de Prazſcnti, ratas, gratas , & accepta habentes ,' approbavimus roboravimus & rati
,, ficavimus, ac pro iísdcm Civibus Catolſtadxenſibus., ipſorumque poſterís ac ſucceſi'orí—
9, bus univerſis perpetuo valituras, gratioſè confirmavmus; immo transferimus, ſuperadiª
‘,, mus, & acceptamus, aPprobamus, roboramus, ratificamuſque & confirmamus : ſalvo
i,, jure alieno, harum noſtrarum Secreto Siglllp noſtro, qua ut Rex Hungarie utímur,in
Ñ pendenti communitarum, vi ore & teſtlmomo litterarum. Dªtum per manus fidelis n0
.,, ſtri, nobis dilecti, Reveren ' Georgii Lippaii de Zombor, Epiſcopi Eccleſiaz Agricu
,, fis, perpetui Comitis de Heves, Conſiliarii noſtr’i, &Aulze noſtrae per Hungariam Cau
,, cellarii. In Civitate noſtra Vienna Auſtrize. Die 26. Menſis 1Lulu, Anno Domini 1629.
,Ñ Regnorum noſtrorum Hungariae Ill; reliquorum XIV, B0 emiae vero ªnno XII. Fer
Ñ dinandus M.p r. Georgius Lippaii Epiſc. Agrienſis m. ppr.Laurentius Ferenczffi manu
,, pro r. L. Sig¡ i. ,, Collationatum cum originali, Carolſtad. Die ¡9. Maj, 175-3. L. S.
M General. Auditor Lieut.
Anno 1577. Carolſtadíum erigi a Carolo, -uelutí fizprenwinpartibus illis nq/lris (nem
pe Croatia.- Sclavonizeque) Locumtcrzrmte ut ſupra teſtatur Rudolphus, incoatum eſt ; ne.
que in uni-ucrfizm Carol¡ ſuammque Provinciarum Sumpthusz cum acta publica RegniSclz.
voniae teſtentur: anno 1582. valla Circa Carolſtadium à transcolapianis extructa & po
fitª effe. Ob Turcarum continuas tum excurſiones , Sclavonia: ſtatus, tuenda muniçndaª
que plura Cafira habuiffe ex Hiſt. Ech. Za r. Patet; Vicinas Provincias, morofiores ad
«ſuccurendum extitiſi'e, ſupplicatio Statuum Clavonize pag. 272. Hiſt. Eccl. Zªgrab. rela
ta(ut nempe Specificªta ibi loca vel Regno incorporentur : ve¡ ad minus Opem ferant in
muniendis Regní Praeſidiis) evincit. Sane Croatiª? Regnum , inſtar Clypei Vicinis Cat-oli
Provinciis, Rudolphus erhibet; quod ſecundum Sambuci Tabulªm verum non effet,
cum 'uxta has Tabulas &ro-¿tia inter eas conſtituatur. Praeterea ſumptusilli a Carola ſuis
que rovinciis facti, quah’tcr confiderandi, omnis iHe perſpícíet, qui intelligit, quid fit
inalieno ſolo, fue ſecuritatiproſpicere, beneficium nempe fuífl'e Vicinis Provinciis, male
ficium autem Croatiae, quaeínSuis limitibus vim Turcarum experiendam Suſcepit, proviª
dendosque eos , ?lui Fortalitum tuerentur. Communitas Nobilium Draganich ad annum hunc
1767. expert: e , quae ab anno 1591 , foenilía ſua depaſcendª à militaribus \Dilema
debuit. Caterum, Carolus Archidux fub fratre ſuo & Rege Maximiliano, in res Coronas
Hungaricm multuminfiuxit. Enimvero teſteuartJ. anni 1566, Dia-tw praefuit. Anno 1567.
ut Art.I. Regi Maximiliano: und cum jèreni \mis Principibus, Dominis Ferdinando, ò* Ca
rola commendatur cura, pro retundendis urcarum conatibus. Anno 1572. coronato Ru’
dolpho, ipſe, in gubematione przefuit. Mortuº Maximiliano 1576. Rudolphus Rex, Ca
rolum patruum ſuum, Locumtenentem RegiuminCroatia Sclavonia ue edixit, ut viſitatis
his Regnis anno 1577. Carolus Carloſtadium incoaverit. Anno vero ?equente 1578, Erne
fium Hungariªn, (teſte articulo 15.) Carolum vero Croatiae & Sclavonias, in rebus belli
cis Prachit, acceptanturque pro Vicesgerentibus Regiª Mattís, ea tamen quoad Carolum
cºnditione: Archidux Carolus' lam cum Domine Bºnº C'rautia ò* Sclavoniceínttlligemiam hª
bm
 Sclav. Croat. Dalmat. ſïzb Regíbus Hungarite Auſlriacis. 393
beat, ne uidſequatur incommims, &º libertatí' Regm' contrarium, ut appªreat, ualiter Ca.
rolus in roªtiam Sclavoniamque influxuít. Profecto Rudolphusípſe ſuperíus, Kegna hacé,
vel annexa Stíríae CarnioliX ue fuiſi'e ; velin Stiriam Camioliamque mutata non exprimit ;
quin ; ubivis in— Regno q/lro Croatia , aít : & ad Irzflanfiam Caroli, qua Locumtenm~
tisſui Regii, dari‘aſe Privilegja Nom Civitati Cªrolſtadío, exprimit, Salvis ſemper anti—
uislegibus ò’confizetudínibus, Regm' noſtri Hungarize, &º pam'um ez'Subjefíarum. Quorſum~
:ec clauſula? ſi Carolſtªdium , ut Sambucus fingendo ſupponit , eſt ín Camioliae Provincia 'D
Eccur Rudolphus ſigillo ſuo Secreto , quout Rex Hungariee utimur, eas munívít Iitteras,
fi partes illa: ſunt Camiolize? Eheu quo adulatío Sambucum erduxit! ut fors exprímere vo
lens, qua: per Art. 15. anni 1578. credita. fuêre ªdminiſtrationí aroli, ipſe talia illíco, Provin
ciis Stuiae, Camiolizzque attribuerit. Aliud eſt regi: ab aliquo Regnum vel Provinciam; aliud
. Provincíam vel Regnum minuí, ac in alíud tranſire. Sambucum falſitatís convincit Rudolphus,
cujus erant Regna dz Provincia , diſpoſitionesque quas in horum gubernatione fecit, cognitas
habuit, proinde (Lªm Rudolphus Carolſtadium m Regno ſuo Croatia eſi'e exprimit , Sambuc¡
Tabulaz ad fabulas rejiciendae. Sed illud quoque Sambuci teſtatur examen acjudicíum , quod in
Tabula anteriore, Marchiam Sclavonicam, a Varaslino per Crapinam Zagrabíamque ("omnia
Verit; in poſteriore autem, poſt ſeptem annos confecta, totam anteriorem ſuam Marchiªm, Sti
riae ceſi‘erit. Qua- nunc dícítur infi’ñor Sclavºnia, tum parebat Turcis; mirum eſt Sclavoniaª tum
Auſtríaco Ungarícªz, eum obliviſcí potuíſi'e, cujus tamen mentionem in Decretis Ferdinandi ,
Maximiliani, Rudolphí exprimi, legerit. Si fic accuratusín conferiptoruma ſe,examinc,
fuit Joannes Sambucus; utin his Geographicís tabulis , quantus fuerit? qualem ue ſidem
mereatur, facile metiri eſt. Vixit illis temporibus', in aula erat Maximiliani, n' ilominus
ab humanis affectíbus victus, veritatem deſeruít. Eí’c res Sacra*: Corona: miſerrima, dum
ejus fcriptores & filii, jura Coronas ,hujusque Regum, in obſequium aljorum, frequentiffl
mè debilitant, 8L Sectatores ſortiuntur.
Súnt mihi prae manibus ex autógraphís, deſcripta apographa pluríma, 8m fi inte—
gra exhiberem, juſtum volumen efficerent. Haec Sambucum condemnant,de roatia Car
nioliae attributa. Ferdinandus I. confirmans donationem Klokoche relatan¡ pa . 190 , ad
preces Georgii Woikffi, & Chriflophori Otmích, per manus Mcºlai Olahi Eppi rien
ſis, compatris & Conſiliªrii , ac in Regno Hungaría: Cancellarü , Auguſta: Vin elico
rum Die 14 Menſis Septembrís Anni 1550, Klokoche in Regno ſuo Croatia: exprimít.
Oghulinenfibus ratificavit certos novem articulos Ferdinandus [Leonfirmavít Ferdinandus
III. Leopoldus bis,ºpoſtreme, anno 1692, per manus Blafii'ſaklin Eppi lVitrz'en/is, Sub
ſcribente quoque Stephane Tenturich. Joſephus Die 21. Septembris , anno 1706, Sub—
fcribentibus: Joſepho Imp. &Rege, Ladislao Adamo Comite Erdòdií , electo E po NÏU'Ï
enſi, & Cancellaríae Regia Aulico -Hungarícaa Primario affiſtente; & Ladislaofiuniiadyi.
Carolus, Die lo Auguſtí 1721. Subſcríbente poſt Carolum, Comite Nicolao Illesházy
Cancellario, &Joſepho Koflet. Qui omnes, Oghulínum in Regno Croatíae & Epiſcopa
tu Modruſſienſi exprimunt. Quís anteponer: Sambucum?tot lmperatoribusGLRegíbus Hun
garíaz. Bac-¿r ſub Ferdinando I. Caczianerus ipſe in Croatia eſi‘e agnovit , ut videre eſt,
ex documento pag. 291. exſcrípto. Sed inſuper ſuperius exhibítze diverſorum epiſtolae,
partes illas Croatia! eſſe , nequaquam Camiolïne , evíncunt. Neque vel concipi poteſt,
¡1—-«n—…—UI quªliter tot numero Dietalíbus articulís, de rectificandís Regní Croatïae limítibus, Status
ordinesque Corona! cgifl'ent, fi Croatia, Garnioliae fuíſi'et adjecta. Qualíter de trans Cola
gianís Art. 25. Anni 1578. diſPonere? Quod Sclavoníam ªttinet, quam 15 2. Marchiam
lavorum fecit Sambucus, anno autem 1579. Stiriam; annuas illas Regni lavonïze coll
:ſtitutiones ill¡ opponimus, quas Híſt. Eccl. Zagr. àp. 261. exhibemus. Quªn-um fides m
Actis Reg-ni Sclavonia: nunc etíam eſt. His addantur Decreta _Regum publica. , ſub Ma*
ximilíano & Rudolpho edita. Sane Decreto. 1574. Art. I. de hodiema inferiore Sclavoma,
utpote Turcarum tum captiva, diíponi non potuit: ut hoc uoque Anno tam in Urfgjm'ª.
"ſu
mu
~uL›-'ªa.*i'n-" quam Sclavonia nova portarum connumeratia fiat &a Art. II. e Stiria diſponi nequxvjſiet;
ut Vícebanus, Vice-Protonotaríus , Vice-Comites &c. Dícam Regiam e bonis ſms ad
miniſtrent. Prazterea memorata officía víguiſi'e ªlíquandoín Stíría, necdum legi. Art. lç.
ua ratione diſponi potereat? ſi Zªgrabia Stíria: eſt, ut bis in anno in Civitate Monty
Ziraecenſis judicíª celebrentur. Hoc art. 7. 1572. ordinatur etiam, &0. &c. ex Decrettl
publicis videnda.
Inſulam quoque Murakòſz, oppidumque Legrad, Sacrae Coronm eſi'e , tot artículí
Dicetales evincunt. Praeterea Comites 'a Zrinio Praeſidii Legrad haereditarii fuêxe Capita
. nei, quod ſel'vavi-t Comes Adamus deficicns, qui anno 1690. hunc ,cxprímit Titulum:
\
nggg ª ~ Cº*
 :396 ;Notitid Pmliminares Pannozzic Vetèfis Pm'ndus IV.
Cºme: Ademas pci-patitas a Zn'm'o . Ssvïm Caeſ. Regicccjue Maris C0n/i1iaríx3. Camerarius,
Comitatuumó‘zm'axíienfis &Iº Óimigíen íS ſupremus Comes, Pra'ſidii chmd , toriuSque Irſulg
Murakòſz ſhprcmus ac hereditarius Capitmzeus , Agazonum chalz’um per Hungariam Magzfl
fler, ac Legionz's Caprarzame Vice-Colonellus.
Puto ego, Sambucum poſteriorem illam Geographicam Cartham inanno 1579.00n
feciffe, ob Articulum V. anni 1275. quò, reliqua inter, ſtatus ordinesque Hungría-3,1…:
morata ibi loca , ut ajunt: per' u 'aros ‘violentª occupam reſtitui petunt, nequíd mal¡
contingat. Ad generandªm in poſterís opinionenz_ aliam, contínendos autem co tum ſup~
licantes , cum vidiſſet factum ſuum à Rudolpho, Erneſto, atque Carolo protegendum,
Brovinciis limites Poſuit. Ut attamen Concivium evitaret animadVErſionem , conſcientiª
facile motus, vulgare per ſe Cartas noluít, at Ortellio vulgandas ſubmiſit, ut culpa error
que extraneo induïgeri queat. Sed Ortellius ſic eas edidít, ut auctorem illarum aperiat .
remque alien-am , ſuam eſi'e, credi noluít. Idem olim cum Celebri Silveflrina Bulla ac
cidic, hanc Levakovuich, ſibi traditama Georgier, tradidit Inchoſiero evngandam, InthofZ
'ferus autem juſtus ac perſpicax, cum relatione unde cam obtinuit, receni'uít. Culparí i
'fe nequit, at Levakovíchius, cujus qualitercunque pins dolus , cum ſubmiſi'a relation
& Cronologia Antonii Verantií , Hung-aria Primatis ;l Concíljari nequít , ut à Verantio,
ex Tabullarío Tragnríenſi‘ deſcribi potuerit ;finxiſi'ot melius Levakovích , a Georgin- aut
alio, ſubtractam archivo fuíſi'e. Verum dum Hungaria: Primatem ímmjſcuít, authoritªt¡
-hujus, religioſiorem dolum -quwſivít. ' ,1

S. III.
Sclzzwnizr, Ü'Oflfid , Dalmatia , Qua: .ª E9’ ande caiffufioÑ, La' accep
‘ ‘ tia ., a tcmparibus Maximiliani. ’
Quad hic‘dïc‘emus, ex Decretïs Regum, multis ex cauſis deſumere víſum eſt. Ita
ue Imo. Quamvis Ferdinandus adhuc , Praeſidia ſive Caſtra milite impleta ſervaverit.
?tipendia Iargitus fit Iegionariis; (amen con liarium‘ ut vocamus populurp auctum , & dila
fata conſinía potífflmum ſubſeqxlê ſunt. Mih'tarís autemjurisdictío, per Locumtenentz'am Ca
'roli, &Ferdinandi II. eſt ſtabflita , Banorumque milítaris anterior jurisdictio in Croatia
partibus, per .'*Í‘atas Locumtenentias Regías ªnnis 'pluribus perdurantes,ſuaptè quaſi eva~
nuit, praecipue cum Art. 15. 1573. ſervanda tantum cum Banís correſpondentia, preferipª
ta fuerit. Poſt Locumte’nentias ¡Has, Generalesa Carolſtaxlio vocati,conſiniis illis Croati—_
cís praefuêrc & pmſunt , ſC-:undum Aulas Regiª: ordinationes. Tota Croatia , militari
neque tum fuít; neque acta efi'ct. Domínia Frangepaniana & Zriniana , pro eorundem
Privilegïís, ab illis regebantur. Ab horum defectu, Pax-S militaribus attributa; pal-S vero
Camerae AuliCX Vºnrïíta, ab Hungarica Camera, novasjurisdictíones praetenſionesque cau
' ſavít, nunc quoque ut infra vigentês. Illud quod aJurisdictíone militari relictum erat , Par
tes Trmzscaldpianas appellªvére, ut Art. 25. I573.a1iique docerent. Partesque illa: , .viden
vtes Magíſtratum Croatíze ſublatum, ad Sclavoniam vel aceeſſere, vel Maximiliani adhuc
arbitrio dulce funk; ut ideo teſtetur memoratus Artículus, preces illorum Per Nuncios Reg
ni ScIavonia: propoſitas extiti'ſie, díſpoſitumquc: ut Vícebzmus cum dícatore, ad loca il
la proficïſci debeat, & ad conſcíentiam quos dicandos cenſuerít, dicare , facta relatione
v CEL-{areas Mattí. Vide hic pag. 263. Hiſt. ECC]. Zagr. relata, videbïsque de partïbus trans¡ '
colapïanís, in Regni Sclavonïa: commitiis fuíſſe diſpoſitum. Neque ex Silentío Croatia: in
Dizetaïibus articulis, inferendum abnlíquo, SambucíCarthas probabilitatem ſortirí. Enim—
vero Nethe in Decretís Regum III. Períodi , Croatïae eſt memoria‘, nihilomínus certum
eſt, cpm.. ſub Regibus Hungariae fuíffe.” Croata* ut Regni fui conſcrvarent memoriam, ad
Díaetas' Hung-aria Nuncios alíquando miſiſſc non leguntur, licèt Comítes Magnatesque Croª—
'tíae ad Tubulam Procerum iverínt, Regni attamen Croatie nomine, eos aliquando accºm—
ſe non reperio. Colomanus, ultfa Dravum eos ire non Obligax’it , hOCípſum plurimís Reu
gum confirmantibus ; hinc ne derogaretur eorum privilegiis , ſubjectioque arguatur, vel
cauſas ſuas revídendas in Hungaría habeant; neque ad Diaetas; communi Reipublícªe noe
‘ mine veniebant, ut fic libertatem, ſuasque conſvetudines firmíus obſervarent.
2. Sclavonía hzec ſuperïor, hac Mate( inferiór enim pªrebat Turcis) pro ScïavonïçL
Regni Regumque Hungaríze confiderabatur ac erat. Neque pro Regno hªbebatur CroatiRª.
Demonſtrªnt hoc Decretorum artículi ſiC 1572. art. 7. In Sclatonia vero iudicía publica:
bis in amm in Civitate Zagrahicn/í mmztís GTCCEfl/ÏS celebrentur - ~ Tratffm-_ifflones autem tx.
.Scla-uania deduc’le, rividuntur hi: Pq/bm'i more amiguitª: Olſervato. XV. ¡¡mi 1575. habet;
' .de

—-- ___—_ \. -______ ,-_._._ ._. …__.I

 Sclav. Cro’at. Dalmat. fizb Regió/¿S Hangar-iz.? Azg’i'riacis. , 397 ~
demunitione arcis Kaproncza, nuncii Regni Sclavonia: reficrzuzt e ad' eneralemStatuumí-Yius
Regni congregationm fnªc. 25. anni 1573: accolas citerioris ¡pe ¿wii Colapís - . nuncz’i
Regni ó‘clavonie à diaz eximmdos petunt. 7. 1582: Regnum quoque Sclavoniee conqueriturde
fitis limitibus. &e; Anno :1587. confundi partes Croatiae cum Scla'vonia ſuperiore incepe
runt, articulo enim X. Commç'fflàrii — ~ qu'adrzfizrium COÏZ/Zitui debent, unapars eorum, ama
ritimis uſqM ad Dra-uam, pro una. itaque S. Corona: pªrte acceptum , quod a partíbus
maritimis, ad Dravum eſt, hinc quod Croaticamm erat partium,jurisdictioní militarinºn
¿4 ſubjectarum, Sclavoniae additum fuiſi'e videtur, prcecipue dum eodem articulo ſtatuitur:
\. ad quam quidem commi/fionem nominar¡ fimt pro Solavonia iz', quos ill¡ Regnicolee cum D. Ba~
‘ no elccturi ſlmt in _fito con-venta. Heec ſub Sclavoniae Regni nomine firmata ſunt art. 16.2111
m' 1595, & 45. anni 15 6, ubi Petrime cura commendatur. Anni autem ſequentís art.
\
15. Sclavoniae Petrimz Ó? alía transcalapiana C’aſtella attribuividenturmttamen ſub cujus
protectione Petrina eſi‘e debeat? conſtituendum ſuae Matti permittítur. Atque ita conſtan.
ter pcr omnes articulos, quiuná demonſtrzmt, temporíbus his,ſummam unionem Sclavo
nie cum Hungaria fuiſi'e.
Quamvis porrò uti retulimus, 1587. Sclavonia ab oris maritimis ad Dravum uſque
confiderata fuerit, tamen ob Articuli 16. anni 1595. diſpoſitionem , ut nemo ſemet op~
ponat conſtitutionibus Statuum Regni Sclavoniae, talesque Banus coerce‘at ac puniat pa:—
na ibi conſtituta.: cum Zrim'i, haec, aegríus tuliſi'ent ob violationem privilegiorum vete*
rum, & ad Diaetam' anni 1596, comparuiſi‘et Georgius Zrinius, cum lamentis adverſus
Ferdinand¡ Officiales; credibilius vel aſſentientibus, vel tacentibus Nunciís Sclavonize,
littoralia illa Croatica & maritima, pra Dalmatia ſumpta ſunt, & art. 32. expreſi'a. Sie
articulus: D. Comes a Zrim’o con ueſtus cſt: fi, haben' in Dalmátia citra littora maris Ad—
riatici, cartas artes, ut Graba le, (dear, Hrelz‘n - ~ in fine pro motivo ponunt: hanc 'vio
Icntz'am limitibus ac faderibns egni prejudicare. Sed cujus Regni limitibus? & quibus fa:
deribus? niſi fors illis, dum Ferdinando I. ceſi'a fuit Croatia, ego explicare nequeo. Hoc
attamen videtur extra dubitationem eſi'e, a Sambuco primum, Dalmatiam in oris illis col;
locatam, deinde citato articulo a Statibus agnitam, 20 poſt Sambuci Carthas armo. Hinc
ut puto triplex nata eſt’ Dalmatia., Veneta videlicet, Turcíca & Auſtriaca. Hinc ad Se
iam formatiea Venetis praetenfiones, quá Dalmatiae, partem; hinc tot ſucceflivè con
fuſicnes, ’nbfirmatumque praejudicium, ut: illarum partium incolae, ro Dalmatis ſe inſcri
bant. Quod
rum quale gRegum
Noſtrorum ue vulnus
, hoc ſit , legitimis
ſuperiora noſtra , Sac-rw Caronaediplomata
Regumque juriiius , ſatis
ac Apoſtolico
evincunt.
Confuſiones ha.- , ex ſubtilitatibus ªtque affectibus variis ex ingenio nata, nec ve
ritati nixw , nec ſequellas previdentes , Eheu , quae incommoda ! quos Sumptus- í
-cauſaverunt. Quin damnum illud, ut Dalmatia in poſi'eſi'orio Venetorum, Poſt Veglierz/èm
acem remaneat, exiſtimeturque nil juris Sacrae Coronaein Dalmatia effe; &, cum jura
Regum Hungariªn in Dalmatiam, .tum & titulos, quibus gaudent, Dalmatiee nempe Croa
tizeque Rex, aliquod oppidis contineri. Obſervari quoque debet( ob abſentiam faciie Zri—
nii) inDiaeta anni ſequentis 1597, quaevis nomine Sclavonice exprimi, ad annum uſque
1608
Anno 1608 quo inter Rudolphum & Mathiam II. habita diſcordia.- componebantur,
&z Mathias in Regem Hungariae eſt coronatus, ea eſt de Re is Dalmatize , Croatia
Sola-Donnie confitſio , ut quaevís anteriora confirmari videantur. n pacificatione Viemzenſi ad ZVO
rmm &º Decimum exprimitur: Sacr. Czefizr. &º Regia Murtas, 'Huizgaríam &ª partes ei an
nexas , Sclavoniam vídclicet Crºatiam ó" Dalmatz'am, per Hungaros nazi-DOS , òª Naciones ei
fitbjefias &º ¿ínnexas goffzdebit quam pacificationem Ferdinandus cum Stiria ſubſcripſêre.
Adeoque nil juris, tiriae Carniolizeque eſi'e, ad Dalmztiam, Croatiam Solªvoniamque ag
novére ; nihilominus eſto Art. XI. ante Coronationem mox fata Regna exprimantur,XIL
attamen Se ia in Dalmatia eſi‘e exprimitur. In ardeulis porto poll Coronatíonem, articnlo
27. eſt qui em memoria confiniorum, Dalmatim,Croatiae &Sclavoniae Regnorum, reno
vatur tamen factum tempore Ludovici II. quod per pacificationem Viennenſem emenda—
"turn fuerat, dum ſtatuitur: Requiraturfimfirmitas ( nempe Ferdinandus II.)tam per Zitteras
'Ñ &º Speciales Nnncios, ac' Commiffarios Regia Majç/Zatis, quam Regnicolarum infiªa denomina—
to.; , uE jim firmita.; annotatorum Confiniorum , tanquam antemumlíum, 8º certifflme cu 0
dire Pravinciarum Suarum, ea conditione a umat admimſtrationem, ut Daminus Banus -- poſi
fiiam Serenitatem, amado deinceps plena &º omnimoda ac veta/la authoritate \pm/it (jºr. ſato
articulo legenda. Articulo 28. Bani introductío ſtatuitur cum plena authoritatc & Bande
bhhhh rio
- Hzflor. Balthaſaris Kercfiliclz. I ~
 3ſi98 IVOtz'tie Preliminares Panmmix Veteris Periodus IV.
'rio Regio, ne Regna illa in bellicis quam ó" juridicis, capita carmtia, ulterius detrimentum
Cªpe-rc- mgantur, un' ha&_enus cum_maximº eorurn diſjzendz'a contigit. Tandem 62.65. anni 160 .
quasvis nomine Sclavomw aceipzuntur. Ann¡ 1613. ªrt. 39. Regnorum Sclavonice ò' Cra“
Did? eſt mentio, uti & 32. 1618. - . - -,
Anno 1630. memoratae hactenus , in prejudicium jurium Sacra! Coronae hujusque,
"Regum, confuſiones; artículis plane publicis per Reges confirmatis, ex defectu bonarum
utiliumque litterarum, atque Proto-Notzu‘iorum hujus temporísignorantia', expraeſi'ae;in—
coarunt emendari… Enímvero IX. Art: conſtitutum: Porn) de' inderdifto illa Camera: Styſi
riacce, per quod que/lara ó' pnl/¡0 bovum Índigenis Croatia: &º Salavom'e rohibita erat, [Ze
cretum eſt ut tollatur, _atque impoſlerum pra-:notatis indigcnis cíusmodí quee/[ªra int-Ta proprioe
Corbin? Hangarim terminos , libera fit. Art. 25. ne per tractatus externarum Provinciarum
libertati 8’ límitibus Regni, ac maxima Sylvis Alpibusque &guían/¡bus , Arcique Ter/Puff,,
y ac portui Burrari - ~ pmjüdicetur, /Z'd omnia Salva &º integra Regno — - permaneant. Hi0.
in Dalmatia hace loca effe,n0n exprimuntur. Quin 22. ªnni1638. rectè Caproncza, Demije.
Szent Gyb‘rgii in Reguo Schvoniae ; Segnienfes autem partes, Maris Adriatici, dicuntur.
Anno autem 1647. qſuªevis rectè ſunt aſfumpta 81 poſitª, anterioresque defectus fublati,
ab Articulo 46. inclu iv‘e ad 56. Diflinguntur rectè jurisdictiones. &Politiczg in¡
Regno Sclavoniz. Ab hoc, Regnum Croatia: hujusque partes, mm articulo 55. Ultrª¡
Colapiam' in chno Croatia: agnofcuntur, partes quoque marítimas, Civitasque Segnienſiz
in Croatia collocantur articulo 50 verbis: in partibus quoque maritima' ó" Croatia“: &0.
'Valachorum ,fumbergenſium in Stiria obtentze exemptiones 52. art. Se onuntur. Bquepee
articulos anni 1649 reſiduos ue omnes, rect‘e quzevis funt obfervata. rodít quo e ex iis
dem articulis, Tabulas illas anmbuci, fuis modis in effectum ponete Vicinas Yi-ovinciau
laboráífe, dum tot articulis fufferuntur, elargitae exemptiones & ſtatuta impoſita ab iis
dem, quin Valachorum privilegia in praejudicium Sacrae Coronae elargita, cafl'ªta totiee
funk. Poſt art. 12. 1608; ad annum 1631.Da1matízt in Decretis Regum non occurrit men
tio, fed tum art. 7L in vero ſenſu ªcceptªm fuiſfe , textos articuli evincit, nempe: UI
Bona Frangepano Fzſcalia, tam maritima‘, quam Croatia¡ 8ª alía quevis intra .Limites Reg—
m' Dalmatiae, Goan'ce, &º Sclavom'ee cxzſtentz'a - - a Sacra Corona , &º jurisdiélione jhlita
Regni non ave-llamar; neque per ullum cum prejudicio &º derogamine ejusdemCorone {Iº Reg
' m' pcffideantur ~ - determinatum eſt. Hic dum mritllnª&Cr0atica a Dalmªticis diſtingvun
tur, pro Dalmaticis inſule funt acceptaª. Demum 1687 per art. 23. in Regnis Dªhnat'm
Croatia: & Sclavonizk,
3.- Cum CapacesSelavºnia,
aTurciS inferior bonorum, fuperioris
ſoli Romano Catholic¡
quoque declarantur.
pars major, prouti etiatſin Croa~
Lim; Occupata retentaque fuifícnt, amplificata quoque militar¡ in Croatia, Sclavoniªque.
fuperiore, jurisdictione; ab 'anno circiter 1587. partes Croatia? &Sclavoniaz ſuperiorisfin,
unum Magiflratum corpufque coaluerunt , & fub Sclavoniae Regno --diutiUS confidemtze
habitaeque funt, ut memorati demonſtrant articuli. Sie-pe partium Croatiª, -Sclavoniaequeç
faepe' Regnorum eorumdem fub nomenclatura venerunt. Corpus tamen Magiſiratus atqua.
Rei ,ublicaa unum fervárunt, evincentibus hoc articulis Diwtalibus, & horum Regnorum
con itutionibus, praeterea etiam art. 76. anni 1681. quo: ut Magzſter Prom-Notarías Reg~
m' Croatiª? ò‘ Sclavoníee,-acſui in eodem oflício Sucre-firm, nanfizlum in publicis Díetis, 'UC‘
ricm in judiciis aaa-Dali ordinariis &º extraordinariz’s - - Datum, locum &º diarium adinflae
aliorum Proto-Notan'orium habeat, ubi ſicgam unitae fuêre hze pªrtes , ut unum habuerinf:
Proto-Notarium, -unumque Vicebanum. oſtquam inflªrior Sclavonz'a recuperata extitiſi'et,l
haec &to Sclavonia. haber¡ vocarilque incepit; flzperior autem ob Partes uªs tenet Croatia,
pro roatia ªccipitur auditque. oc ita uſu obtinet; obtinuitzque, ut Sc ªvoniae fuperiorisé
'vetus appellatio, exiguis nota ſit, oxinenturque plurimi, ªgrabiam, Varasdinum, Cri-4
Íium, Caproncóam'Croatiam eſi'e, a eoque tres hos _Comitatus , nempe Zagmbienfem,
Varasdinenſem, Criſienſem. In re hac, neſcioquod arcanum Dii collocant, mihi illud nee‘
~videre, nec aſfequi datum eſt. Sane fi Sclavonia his in oris deſiit, qua ratione explicabuntur, nm
folum memorªti, cceterique in Decretis articuli, fe'd & anni 1715. Inhis quis explica
bit articulos 118. quo ad preces Regnorum Croatizdz SclavOniaJ, reincorporàtio Inje-riº_
Tis ¡SCIIIUOUÍCB petitur, ſi fuperior Sclavonia deſiit? 119. ut inter Regna …ªtict &ª Solº;
vonie, vitinasque fpſ¡ Provincias viniínductio fiat. Coeteros item ordine fequentes. ln .De.
creto ªnlliLnI‘723.
mutatio, ' muataart. 17. nefciovidletur,
infertaque ua fubtilitate, uſitata
verbis illis: Sclavonia‘.-
Circa Styrz'am Superioris, in Croatinm
ex parte Croatia: &ª Can
m'oliú? ( denomina-ti Comifl'arii ad metamm reviſionem) quibus verbis, illud EI" Cªfiziolig
qua ratione fit conjunctum Croatia‘, non affequor, cum nilúlominus Superior¡ Solar/Onix
ad
 Sala-U. Cª’roat. Dalth.ſuL Reg-¡bus Hung-ari@ Au riacis. 399
advicinaretur Stiria. SclaVonia nomíne Croatia: híc rimo exprefi‘a cernitur. Sed ¡ítem dí:
rimunt Art. 18. & 50. anni 1741. quibus inferior gclavonia rcgulatur , & ſuperiorem ín
nueret. Anno 1751.Sudum
Diazta conſtituítur. riorart. 23. neo-erectis
Sclavonia art. 26. inferioris
pro CroatiaSclavoníX Comitatibus,
exprſiimitur, ſeſſio in
in co’mmiſi'ariorum
defignatione, dum: erfits Styrz‘am ex parte Crºatia. Coeterum Poſt annum 1687, five
ob Regum, Banique titulos; five ad indicanda jura Sacra: COI-onzª, .ſtatus hi Sclavoníaa
Regnorum Dalmatíc, Croatia-SP Sclavonjee cxprimuntur. An porro partes hac & Ragna;
Hungariaefitbiecta? vel annexa ſint ? alíís definiendum relínquo. Rudolphus more vete-r¡ ,
Status &º ardines ngm' noſtri Hungariee &º artium ez' fixbjeéíªrum exprimebat. Mathias ll.
Anno 1608. habet: ut chnum hoc fimm ungarize cum Carteris Re nis &º part-ibas eidem
c1-———
annexis - - inferius vero Status denique {zªordines prºeflzti chni fiu’ "…MHz-,Re norumquc
f5“ partium ei dubiectarum Ó" incorporatarum. Anno 1609. Ej" partium eidem ficbieÉïarum ex
primit. \Equ'e Decreto IV. anni 1618. Ferdinandus Il. in Decreto ªnni 1622. &º par
»zª-z-
tium ſubjectarum ponit; in Diplomate elargitoSz iſthic art… 2. ínſerto, I'niti0: partibusque ei
dem annexis, in Undccima autem Conditione, metas Regm’ Hungarize &zº partium ei filbje.
&ET-um. Similíter ir) Decreto III. anni 1650. Ferdinandus III. annexarum modo, modo
"t-*ri -Í Rr-a~_ªu
filbjectarum partíum habet Leopoldus quoque, teſte Decreto 1659. Decreto autem III. an
ni 1681. &º partium ¿idem annexarum, proud & Decreto 1V. anní 1687. eXPrimitur. fer
vaturque ab anno 1681. nunc etiam, in Decretís 81 Reſcriptís Regum. \

g." IV.
Dalmatiam pmſèriptiom'sjure 89’ titula , a Sacra Cbrona avulſtzm eſſe,
pmtendi nequít. '
Amici cujusdam votís, hac Quaªſtione ſatísfit. Cuí, lectis mºis enatum eſt dubium,
ex partis LTit]. 23. quod Cüm abanno I540. nulla pars,nullaqueDalmatiae particula,Sa
era? Regni Comme, ApoſtolíckJÏUC Regibus ſubjecta fit , an non Sereniſſimae Venetorum
Reipublicae, tam diuturno poſſe Orio, jus preeſcriptíonis ſufl'ragari valeat? Hac ad Juris—
tas Legumque peritos pertinent, nïuaqum ad Hiſtoricos. Quiz nihilominus , Rc
~gum noſtrorum & Sacrae Corona: ' uſtranda ſuſcepiſi'em , negligendum hoc dubíum non
cenſui. Itaq ¡e pro debilitate mea, qua in jurísſcientia me verſari Ignoſco, reſpondebo.
ſperans firmiter praeſtantiffimos Magiſtros, Illuſtriffimosque ſupremorum tribunalium Ju
dices, ea ſ-.Ippleturos, quae in meo reſponſo deerunt. ' ſ
- Ex Jurís juſtitíse ue fontibus, mihí perſvaſum certumque eſtf Sicutï de uſus firmita
to, ex mera conſvetu inc non eſt judicandum (cum ſecus abuſus null¡ eſi‘ent, ſed exami
¡n¡tu1,...
nu.-NNr -r nandªs eſi‘e confvetudínes, an ſint rationabiles? &c. & ſi tales per diligentiffimum exámen
' reperiuntur; definiendum pro juſto Iegitimoque uſu effe) ita in prefiríptionm nequaquam
arichmetíco numero annos, e'ſi'e confiderandos, verum fundamenta & radices Iegalís legitíf
maeque praeſcriptíonís, quae dum reperta fuerint, tum ſecundum legum Prmſcripta ', anni
examinari ponderaríque debcnt ; ªccçdentibusque utrisque, tum demum praeſcriptio eve
niet: ſecus, nec Saeculorum Saecula, legalem pmſcríptxonem efficient: Multis hoc firma~
ri poſi'etxexemplis. Sufficiat Divinï Magiſtri, _Salvatoris vídelicet Noſtri doctrina, qui al:
legntam a Judzeis, in Polygamia & libcllo repudii indea Moyſe p'raeſcriptionem , rejecit;
uod fundamento primisque B'rincipiis caruerít, dum Deüs unam non plurès, dedit uxorem
damo : quod item Deus conjúnxít, 'homo non ſeparet. Prefecto ratio legem ipſam commen
dat, hinc ſi in ipſis legibus, irrationabile quíd invenitur', uis legem agnoſcet? quis cor;
rigendum non eſi‘e errorem ¡llum , tuebitur 2 fi hoc, in niverſum eſt (Te legibus , ſen;
cio ego, intra Legulaeos omnes ſmgulósque illos efl'e referendos , qui preeſcríptiònís juſtíª
u.
m
1n-»
tiam, ex numero arithmeticº, ſpecificatorum in legibus annorum metiuntur. ‘
Quare
'certum ad ,juſtitiam
eſt. Imo, praeſcriptionis,
ut res qua.- ut rªdices fundamentum
aneſcripta pretendítur ue,Prae
, ex natura l¡loa re cribi
uirí ſequentia,
valeat. ª.
"H'EZ
'ut poſſeſi'orium, quo'd pro baſi prmſcriptionis fervit; fundetur non ſolum in juflo legíti
'moque titulo , fed inſuper apto ad transfercndam proprietatem. 3. Ut continuetur bon:
ª.. fide, hoc eſt: cum ignorªncia jm‘is alieni, quod alter hªbet ad rem pofi'efl'am. 4. Ut in
M
f\.qu'u'
‘—-
terrupta nunquam fuerit, ,per reclamaciones veri proprietarii. Haze vradiº-ata in juris regªli
ªtque Principiís, primo funk in prazſcriptíone, a probo juſtoque judice attendenda, qui*
Bus repertis, anni legibus pmſcripti ſubeunt computandi 5 fi autem preenóiſſornm legalis
preeſcriptíonís fundamentorum, defiderªtur alíquod,nulla annomm SECUIa, juſtitiam pl'm
fcríptioni'adſerent, dum mente fundamento, fuperxdificata corruerent. Jam ſcriptmªcs Ve
hhLhh 2 ne
 400 Notitia Preliminares Pamwnice Veteris Periadas IV.
netos, juſtum chz'timumque poffeffarii ſereníflïmae eoruncéem Reipubh'caç demonfirávifl'e Ti
tulum , deduci ex eorum monumentis non poſi‘e, Penodo IU. docu1mus, ubl quaevis ab
Excell. l). Laurentío de Monacis, Dandulo, atque Lucio ſcripta productaque, examina..
ta ſunt , jurisque praetenſi eorundem diſcuſi'ª radicalífas. Sed-neque? aptus (14 transfèrendampro—
prietatem modus, ex ſcriptoribus Venetis erui potmt, nomme emm Reg:: Colmmmz' Brun
duſium & Monopolim A‘Puliae Civitates Primo, fic tenlferupt,~ ut_eas ºccupari ſiverinc.
Jadram deínde per Cruce Ignatos everterunt , excommumcªtloms vmculo ideo caſtigati.
Deinde praetextu ſocietatis, agnicitize, protectionis, Jadram cmterasque DalmatiX Inſula¡
& Civitatesinvolverunt, ui omnes tituli, modus aptus non ſunt ad transferehdam pro
prietatem; pmcipue ‘dum eges noſtri , Ïà Corpus Reipublícae confervare Obligati, e):
fundamental¡ legº, quínimo natura Omnis eipublicae, fine Statuum Ordinumque conſen
ſu, cedere, abalienare níl poſſunt, ut modus aptè tranzſerendze in alterum prapriemtis, non.
fit, niſi mutuus intra Regeïn Statusquz—E Corona: confenſus. Iſtud obſervatur quoque inEc.
cleſiaſticis, Monaſtícis, ubi aéque mutuus Epiſcopi & Capituli, aut Generalis & huju¡
Definitoríi, ad abalicnationem requiritur Conſenſus. Similiterin Imperio: ac in ípſa Sere.
níffima Republica… Porro adimpletum hoc fuiſi'e, ſcriptorum Venetorum nullus afl‘erit. Nequo
Chizolla titulo hoc, in Commiffione memorata uſus eſt.
‘ Pofl'efi'orium quoque illorum bona! fidei, hoc eſt cum ignorancia jurís alien¡ effé pet
ſcríptores Venetos demonſtratum non eſt. Et qui unquam demonſtrabitur ? dum ſciunt:
Emanuelem ab Hungarís obtinuifi'e Dalmatíªm , eoque mortuo hªnc ªd Hungaros eſi‘e
revolutam. Dum ſciunt : Jadram feudal¡ jure a Bela 1V. eis datam fuiſi'e: Marinum
Ducem & ſereniſſimam Rem ublicam, jus apertum & Notorium in Dalmatiam, ſub Cª
rolo fuiſſe confeſios. Sub Lufovíco Rege, u/hrpatis ut ipſi ajunt titulis ò’jurí, Solenní ju
ramento renunciaſi'e. Dum ſciunt : ſub Sigismündo occaſione ſedandi ah eo in Eccleſia
ſchismatís, Dalmatiam ab iis invªſam , ſpecíe exoratarum ſaepius induciarum, penes fe
remanere. Dum denique ſciunt: renovatum ab iis ſublzzulio Papa juramentum, fub Wlª
dislao II. a Chriſtianis Princibus agníta fuiſi'e Regum ungariáeín Dalmatiam jura, eum—
que eatenus monitum. Neque Papam Alexandrum, aut ªlium quemcunque jura aliena in
eos, transferre potuiſi'e; nec Bononienſe illud foédus, ſciente influenteque Hungaria inter
ceffiſi‘ezminus Rabattam , jur¡ Sacra: Coronzk & Hungariª.ª Regum prffijudicare Pomiffe.
Hªnc ſcientiam iis eſſe, ab eorundem ſcriptoribus Productae ſcriptura: evincunt.
Quartz etiam Cºnditio ad juſtïtiam Praeſcrifgtiºnis re uiſita, quod defit Sereníſiïma
Reipublícaemotorium eſt. Neque eſſe poteſt d¡ Cultas, ªe Regibus Periodi III. Verum
ne ue de Auſtriacis; ob’e’orundem Díplomata juramento firmata, ut quivís intuebitur. Ti
tuh quoque illí, Dalmatize 0-0.-thun Regis, quem Reges Hungariae etiam Auſtriaci ob
tinent, ab ipſa Serenifſima Republica, & Europa: totius Monarchis & Principibus, Ro
- mana etiam Curiª non negatizquid fungniſi publica reclamado verorum propríetariormnPere
cto Auſtríacos Hungariae Reges, propríetatí illí, quam cum Corona conſe uuntur, ceffi.
fi'e, doceri nequít. Quín dum corºnantur: Dalmatíz vexillum, pmſentibus Zegatís, etz'am
Sereníſi'nna: Reipublicae, utiextra duhitationem efl'et, przeferri: ita jurís proprietatem reno—
_ var'et. Proinde ex annorum numero, [uſtitiª poſi'efl‘orii , adeoque pmſcripdonis legalítas,
concludi nequít. Econverſq Regum Hungaríae & Sacra;- Coronae jurís radicalitas in Colo
mano che demonſtrata eſt, firmata pofl'eſï'orío legitimo, renovata a Dalmatis illª juríI
propríetas ſub Ludovico, eoq'ue mortuo in Maria, dum prim¡ Dalmatae, Succeffionich
míneae, ſubſcrípſére. Neque ípſis' folisque Regibus , Verum Sacrze Coronaª., ſive Reipublï.
cae Hungaríae ſemet ſponte— ſubjecêre , ut ſme hujus conſenſu, nec cedi, nec transferiju
rª,Coronae in alíos potuerint. ' ›
Neque Werbòczii Part. I. tít. 23. afl'ertio, quod mala fidei pofl‘eſi'or adverſus jurª
Regum preſcribatpattendi debet, nunquam enim doctrina ejns, decretalilege firm-ata eſt,
& corrigendum eſi‘e illum Werbòczii errorem, Divina, Gentiumque 5 Canonica ítem ju
ra evincunt. Praeterea ipſe, Tít. 78 habet: allegatia ( preferiptíonís) non fimplicitcr q/l in
telligenda , ſèd MIO moderamine difi'utienda, quod autem moderamen rectius? quam male
fidei pojjèffarem nonpreeſn'ibere? Scimus quoque, ex viſis lectisque Regum ſententíís, Wer
bpczium malè doctrinam illam inſeruiſfe. Reliqua que dic¡ pofl'ent, cum ſuperius ſuís lo
els a nobis ſint explicata, non eſt ut repetamus. -

i
3. V.

_,Áh Ñ ÑÏÏ_ ‘7 A _ _' __ u… ~.__-l"'-i‘~‘———'*"_~_

 . - Sula-:Ranas Crºatizeque mode-rnrreïiztz'a. 4º¡
v i 80,‘ VI

Statzzs 118²11111": ,‘ Sclavonia Croatia-que, cum ejus acceſſoriis Telatío;

I- A Sclavonia inſeriore, ut- memorati' legum articuli eam exprimunt, -ordior. Haz-¿Ñ
ab oriente rcſpective Hungariª , reſpectivè Superiore- Sclavonia, a Septemtríòne conſequen—
ter Hungaria, a meridie tetris nunc Turcarum, ab occidente vero Confiniís BanalibusSz
reſpective‘Comitatu' Criſienſi: reſpective vero militar¡ Generalatus dicti \{m-asdinenſis limi
tibus, terminat'ur. Seu ab Oriente infra Pitomacham ſignis metalibus poſitis , u'ſque ad fluvíum
Drava, & ab inde, per eundem fluvium ad Almas pagum,ubiDravus aDanubio recipitur,
inde per Danubium ad Zemlin uſque,atque Belgradum , ubi Savus ªd Danubiuminfluitj,
& ibia Septemtñonali plaga; verſus meridiem, Savo nunc terminatur, cum trans Savum
Turcarum fit dominatus: pergitq'ue Savi fluxu, uſque ad Gradg‘ſcam, inſra_quam Sztruga
fluvius, minor majorque dictus ; ad Savum labitur , ubi per defluxum majoris Struga li.
mes pergit ( uthſzenovacz co'nfinüs Banalibus relinquat) vcnitque ad Savu'm , a quo Sztru
ga petit originem , &z paulo infrª , Packra fluvius , & Trecbeſi'prope convenicndo , Savum'
in'grediuntur, terminatur: ut quod cis fluvlum Lonja, ubi 'is cum Illova fluvio convenir,
&z inferius uno alveo in Savum deſeruntur (reſpectivè ad Zagrabiam) eſt ,' Su eriou's (it
Sclavonia?, nomine Croatize acceptªe , uod trans Lonjam, dominiu‘mque Kuttinja efficiens;
intra amnes Lanín , & in Parte Trebeflqac Illa-ua , inferiorís ſit Sclavonia.
II. In Sclavonia hac, Triplex eſt jurisdictio, nem e Eccleflaflica, Mlítarisz & Reg
nicolmïs five Politica. Duplex eſt Ecclq/iaſtica , videlicet rientalium Graeciritus a Roma
na Apoſtolica ſede diffidentium; &Chriſtianorum Romani ut ajunt Ritus , adeoque cum,
ſede Apoſtolica-
Habſicnt conjunctorum. proprium
ſuum Archiepiſcopnm [flor-.1m numerus , in militar¡
, Metropolitam praecipue., jurisdictione
ab íis vocatum eſt…
cujus ſedes Car—
loviczïum in' ſirmio eſtſct Hïc non ſoium in Sacrís przeeſt ſuae religionis hominibus, ſed hoc
etiam fibi uſurpavit, quodin quibusvis aliis etiam Civilibus, Rzlfl‘ianum ut Vocant popu—,
lum~,'protegere.,’ providcre illi, prazvidereque; orare exorareque varia privilegia, ſuieſſe
Officiicredatur; Sunt'in Sclavonia’ diflidentium horum, duo Epiſcopatus, unus Metropc—
lite, rd Effechinum porrectus; alter Pacraczini. Habent ſua monaſteria , Parqchías, clc
ruque copioſum ,' ,templa ; nunc etiam Scholas’, ſuntque iſthic majori‘s confiderªtionis.
Metropolita ifle , ‘a qu‘o Patriarcha dependeat ? mihi ignotam cſt. De ec. ¡Biura inferius.
_ Cªtholicorum in Sclavonia hac, duae Epiſcopales ſech ſunt, videiiCct Epiſcopi Sir
micª/is, qui reſidentia caruit diutiUS. Ladislaus Ó'zò'rènii hanc Petro—Varadiniprimus pro-X
'curavi1, ibidemque ſedcs illi eſt affignata. Caret Cathedrali Eccleſia, Capitulo. Quin ſua
jurisdidio, aliquot Catholicorum Parocbiis conſtat. Epiſcopus ſedis hujus nunc cſt, 111m.
D. Jaumes Baz). Part', qui Rcſidentiam Eppalem Petrovaradini erigeret, uamvis Varªs
dini lubitaret, cauſa Regii Conſilii, in quo effet Confiliarius. Tum*ín Dulko-var ſedes eſt
›.r-z— r— Boſnetſis Epiſcopi. Modernus Fppus Illmus D, Jqſ hus Antonia.? Chiolnich , nobUem e
muris erexit Epiſcºpalem reſidentiam, Eccleſiam athedralcm rcparavit, Parochias Ca—
tholiccrum auxit. Capitulo tamen dcſtitu'tur. Uter ue horum Epiſcoporum ſuffraganeus
eſt Archiepiſcopi Olim Bacſtmſis, nunc Colocenſis. piſcopus Précterea Quinque Eccleſten
fiS', ſui jurisdíctione
qm“ Foraneum. ſua, ſuique
Zagrabienſis demum Epiſcopatus, 20 habet eſt
Epiſcopi ampliffima Parochiaies Eccleſias,
per Inferiorem Vzmrium—
Sclavon‘ctiam
tisdictic, cum in Statu, five jurisdictionibus Militari, & Regnicd'arí , 40 Parochias ob
tineat aêtu. Harum nomina ſunt Megyureche, Lipa-vlane, Jaza-Uícza, Nengradifl‘a, Vetus—
gmdi ca¡ Orio-vam,
Ó‘ziche, Miro-vofiçello , hoc Dubochacz,
Kobafs, eſt S. Demetrii
Brazil: ªgus,' de uo ſuperi‘us ſuis locis.Oruibícza,
Ó‘zvilaiii‘amach,Kopanícza, Gerchin,,Ver—
¡¡ovina ,Dubouih Zagra/lay?, Podvinje, Szibin, Vero-vitícza, Pq/Z’ga , Pleternicza, Ver
chindnll,Szeyàm-te, Kutiwa, Kaptol, Vèlika, Sztraſeman , Vurhin, Orahovicza , Szopic,
ad S. Ez'am, ad S. Lumm, Szladq’y‘wczi, Pacraczinum, Szkmderovczi , Czernik, Na irze.
Haz Panchiae adminíſtrabantur \a PP. Franciſcanis Provincia anteavocatae Boſnr‘ fis,
nunc autem S. Joannis Capiſtrani; qudd ſub oſi'eſi'orio anteriore Turcico, Cathoi eorum
in Sclavmia exiflentium dicti Fratres curam iiabuerint, Sacramenta iísdem adminiflran
do; eratzue ex iisunus, Legitimorum Epiſcoporum, Vicarius Foram’us. Verum quia poſt
recuperatIm a Turcis 1687 & 1688. Sclavoniam , armis integris 76. nullam templorum
, Parochiaium curam, adminiſtratores hi demonſtráſi'ent , at ſuorum monafleriorum unicè
fuiſiènt ſhdíoſi, & Parochias, ut alodia ſuorum monaſteríorum conſideráſi‘cnt; erudien
di quoquc 'Populi ſolicitudine deſecifl'ent , .abuſusque ª. barbaris acceptos , cum diſciplim
. . .- 111)¡ , Ortho
HMC'. Balthaſaris Kerch-lich. ' ,- \

CI
 Q

402 Notitítt Prelimflmres Pannonize Veteris Periodus’ ÏV.

orthodoxae fidei conjungi tolleráfl‘ent, ob plurimos ma noſque in Religione defectus, GZ
inconvenientias; immortali Apoſtolicí Zelus Regina ari@ There/ice teſtimom’o , Epiſco—
pommque Catholicorum ſtudio , Fratres illi ad monaſteria funt detruſi,, & Eccleſiaſtíc¡
ad quos cura Ovium, ex Chriſti ínſtítutione pertinet Anno I 53. ſubſtituti,utnunc ex me~
moratís Parochiis,C2emik,tantum Velika, Vete-ro Gradlſca, Na icze & Vía-rovz'ticza, per Franciſ—
cmos adminiſtrentur. Obſequium hoc Deo exhibitum ab Apoſtolica Regina & Epiſcopis,
quam ſalutaro ſit, Benedíctlo Dei cvíncit. Videtur nunc, populus non ignoran' Dei Sa
cramenta, ad hac ſuſpïrarc , accedere. Barbari abuſus ſublati plurimi , erectz plurimª
(empla, ſacríque Catholico'rum introducti ritus. Triviales florere Scholae, videntur;Quin_
Poſègae crevit Philoſophia! & moralium ſtudíum , Effechim', uti & Pctrovaradim' credo
ſunt humªniores {cholae , novíffimè. Pietate Excelïmí & .Rſiimi Epiſcopi Zagnbienſin
Franriſci 771m¡ zy, ( Die XI. Januarií anni1769 , Zªgrabiae hora quinta pomeridiana !nor
erectum _ Oſegaª Clericorum Seminªrium‘, quod ſua liberah'tate providebatur. Commu
ni autom ſtudio, nmpe Regina Marie THchſtc: quae Caſarnarum ut ajunt, lapides con
tulít; Civitatis Poſeganae, qua: Vecturas dedit; Epiſcopi ítem Zagrabienfis, qui fumptu¡
,tsque ſubminiſtravit, de novo crcctum eſt Poſegae, Paroçhiale nobile temfflum ſub título
Sancta Here/¡zz, in memoriam monumentumque Magna: Reginª: noſtm Therefiae, quaª
Sclavoníae excolendae provídam matemamque gerit curªm; Copioſa. nobili ue Sacra [up
_Pclectíle, ut Calícibus, caſulís, albís &C. templís proſpexit; Scholas erígít, arochos pro
tegít , Pq/'Egam inter Liberas RegiasqueCivitates collocavit; Sclavoniªm munit , totquo
'ªlíª eídem przſtat, ut matrís Conjunctím & Regina? officia, liberaliſfimè expleat. lntr¡
oxiguos hos mnos, populi Sclavonicí culturas, laeti vidimus libellos iſthinc plures 970d?
viſſe. Mathias Antonia.: Relkovich Procenturío Legionis Brodenfis, inter militaxia ſua fe¡
vitíz verſu ‘Sclavonico elegantiffuno, ſub nomine Satyri , abuſus Sclavoníae ludit, Sºla¡
voniamquc ínſtruit. Franciſcahus quidam temerè, invidensque EducationiSclavoniE, con
ſequenter curam magna: Dominaa, ac Epiſcoporum damnans, adverſus Relkovichipm ín—
concinè ſcribere prªeſumpſit. Sed apud vulgum omnem ſeipſum proſtítuít, ut invid'a ſua,
temer-¡tas ue robetur nemini. Breviter eireſpondit Relko‘oich, copioſius :mame am ffi
co Verſu Pitu.? Doffmz Parochus Dubovicii, ut haec ¡pſa anulado, jucunda ſit- dc
lectet, in cxordio incoatae, plebis illius per annos 76. neglectze, cultura?. Cmterum {atun
D. Pro-Centurío
tíonem-, Relkovich,
Grammaticam ad perennem ſui Anno
Sclavonico-Gmnanicam memoriam, & ergavulgavſiitque.
1767. edidit ſe Patria? ſuae ybhga—
Quç,pro
poſita prlmum Ortoprªphia Sclavoníca, ea qua,- Grammaticae ſunt accuratè exponitz addi
.tª Syntaxi, & Vocabulario. Primus ſane eſt ( & miles quidem, militaribusque exprcítiil
' fervitíísque o’ccupªtus) ui neceſi'arío hoc opere proſpexit Patria: , raebuítque exemlium ac
i flcflitatem, ut ab ali uo roatícae juventud, ſimïli opere conſulatur. ç’idimus quoque a vemo
rato Pªrocho Vito ¿o en conſc-'ri turn de Virtutibus opus, uod ob Typographiae his'fin re
gionibus neglectmn,e ' nequit. Líª-:c tacenda non cenſui, ag Auctorum tªntª? mutati ' fo—
latium,gentisque illius, pronam ad quaevis bonautih'aque voluntatem; acſi continu us hic
fervor, cultivandm Sclavonia.- fuerít, ad indicandum : quam creſcere aſcendereque Palent.
Vicaríus ille Olím Foraneus, a defuncto Zªgrabienſi Epiſcopo ſublatus eſt ;werum
Ñ Vicaria poteſtas data, Prepofito C'haſmenſi, qui ex Canonicís Zªgrabienſibus efl, rtíurn
que illarum Sclavonícarum, duorum Archidíaconatuum , de Gueſcht videlicet &SZÍL'ÏIÍ
nuncupatorum, names Archidiaconus. Poſegze ſuum habet Conſiſtorium, cujus in ªiſentia.,
Prazſes eſt, Poſeïanus Pªrochus, Conſiſtoriales autem, víciniores ibi Parochi. A
Eſt quoque rimatís Hungaríaz, Effechini jurisdictio, illud ue Praeſidium a Ski-igo
nícnſi dependet. Olím plures ſuêre Abbátiae ,~ ut S. Rellena je Podborje, de udina,
de Gotho
mera: &c. Nunc bona'ſiejus
Comnúíſaríum prima Saecularízata eſt, quamvis
Abbati reſignata ſecundum
ſuérint,, Vota
docentíbus Leopoldi
litteris per Ca
qúªs abemus.
De Rudina comb'matíone litterarum Abbatiae hujus, olim Patronatus Pra-pofit S. Petri
de Poſegª, commíxm nunc eſt cum Abbatia de Gottho, qua? hodie Kuttjevo ¡tm-,à
Babich Joannís cefflone, Regio conſenſu firmata, aCollegio Jeſuítarum Poſegan , ad ax*
bítrium Regia'e Majçſtatís, ob adimpletam conditionem oflïdetur. Collegíatum P eganum
Capítulum, teſtítutum nondum eſt, quod an Poſegªefaut in Captol Olím reſed it? cui
_lubct indaget, Pmpoſituram S. Petri de Poſega Olím Epiſcop’i Zagrabienſes co erebant ,
& Petrªs Chemko'uich ªnne 1703. ‘menſe Februariom01tuus,ex horum collation ultïmu.
cam tenniſ. Georgia Patachich Oſtca Boſnenfium Epiſcopo, a Rege collata c-ſt, cum clªu.
Tula, demonflrandi jurís ab Eïzíſ. Zagrab. quod Servatum fuít etiam inCCllatime factª,
\ Frandfia Olím Vernirh. Sed in Subſecutis collationibus. Gabriel¡ Wpe condamPatarhicb,
- l ¡¡e
.1 , - - f
 SAM-nie C‘raatixqae modª-nz": relatio. 4—9¡ Ñ
¿c hujus fuccefforibus¡ clauſula illa, donec Eppus Zagr. jus Patronatus docuerit , o
titur. Collegium Jeſuitarum Pojêgze tantum eſt. Docent inferiores Scholas,ctPhiloſophiamz
. "
ec ut ajunt Cajits. Miffiones ut vocant, hªbent Efflèchim'- , & in Sir-mio 2 Petrwamdini.
quibus in locis inferiores Scholas docenta biennio. Francham‘ per Salavoniam hanc vi ent
plurimum, hªbent enim Conventus plane Tredecim, vi elicet: Verº-r0 Gradifl‘ce; in cr'—
m'k.- Poſe ee: Velika: Nafflcze: in Brodt, Diakºvo; Efflchz'ni, Valpo .- ValIO-vz‘zi-ini , .52th
ríngrad:
centi b'okpertinentque
vivunt, , & Petrovaradíni. In quibusconventibus,
ad Provinciam utírelatum
ªntea Boſnenſem, nunc ªb habeo,
anno. Ict àmplius Ter_
58. &John'
ª-TffM-IÚv—~nF\-"
ni: Ca ¿fly-ani vocatam. Capucim', Zemlinii tantum funt & Efl'echini. Atqúe 'Lªndo fli
tu 8: uriadictionibus Eccleſiaſticis. - ‘ › ,' " ‘ º "¿ª ‘
' Status &º Jurisdiflio in Sclavoma Mifitaris. ' - < ' ‘ '
Recu rata a Turcis Sclav0nia, in ejus Praeſidiis miles ut fieri debuit &'eonfvevif‘.
in ea reli S eſt. Tum veteri more, ad haze praeſidia (five ut olim Calira) vicinior po
pulus aggregatus eſt, qui domos, ‘terras, Vineas, prat¡ &c; Certasque iinú'nifat'é‘s', &pri
vilegia, de Regum noſtrorum clementia providentiaque 'o'btin'et ;’ ac in vieem urbarialiicn'o
ſervitiorum obventionumque , militaxia fervitia praeſtare obligatur ; & quemadmodu'm "131²9
facultatíbus Provinciales tributa folvunt, ita hi pro facultatibus ſuis,ununiïduos autetian‘g.
tres militiae direde inſcríp’tos, è domo familia proviſa, habentg Cum 'prroeveniah \Html
nore família Preditus,copioſiotee tel-ras tenutaque poflideat,ideó ad er"vaxidam ;equitatoib’ſi \
ne deſerue remaneant terme; néve graventur populoſiores , in ſubſidium horum, illí uibus miª
Mªnz-H,1-.—
nor familia eſt, ſecundum aequum prudenſque ſupremi meectijudicium,confetunt fu lidia, fe
ſeque hac ratione fublevant. Vocantur autem Canfiniarii: mm quod in limitibus, five confiniie
Ilterius potentize ſint, & 'veteres Marchas repraeſentent, confinia ſui Principis defendendo ; cum
& ob loca qua-¿dani, in quibus ob deffectum Praſidiorum , fuis vigiliis,atque corporibus hzec ſupſi
flere debent.
' limites, Cumaquis
ubivis enimdefiniantur,
per totum limitem
fed per cum Ottomana
terram, potencia, figctni’s¡
certís metamm ſint extenſi;
"quas _tiecjuè
Unai.,
vocamus, diſtinguantur; op’ortet cauſa ſecu’r-itatis, tran ¡jillitztiſque'publíege', noctu diu'
que per totum limitem, inceflímter ſervare vigilias, ut lopi* ictu, vigilia una, ab alterª
non diſtet, ad quas Vigilias Confiniarii obligantur. In IOÓSS certis, magisque tranſitui Obi
noxiis, habentur Vel muratze, vel Iigneae turres, qdas Cfiªrdzzkas, ſeu [fallas a pellamus',
ad has major folet efl'e cum officiali, vigilum numeros, ſolentque in his, ex tationibu¡
ſuis commutari… Saepe hiſtoria wſte , graviores cum inimicis vellicationes , & cºnflictusſi
ad ejusmodi Cerdakas , hoc eſt locis ad trahſeundum opportunioribus‘ , commífl'ae funk.
Quínquªginta fora ultra annis, confiniarius iſte populus ne‘glectus fuernt, uniccque ad
memoratas uncas praeſtabat vigilias, certaqueareſpedivis Pra*: Idiorum ſuorum,a quibus de
nominªbatur , PrzefeCtis; obſervabat dependentiam , pro- horum Pra-fectomm mancipiísſi
'“
Bu'h
r1-;
\~vſi
firpe
quoquehabitus , obligªbatur.
bellare ut ideo frequentiores evenerint
Pray’idia, pro" in Conſiniis per
Ctmfiniiªªratione,v tumultus. Adverſus
conductitíúm Turca¡
milite'm fer?
vabantur, fuerit is aut Germanus., five domeſtieus, nºmine Hammiarum deſignatus; neque
ením credere Pmſidia populo huic, majori'ex-parte ut-'dícimus Rªſciano, tutum èredeba—
tur, quod Orientalium Graeci Ritus eflet, & a Bulgaria! Primate, Clems illorum depen- ,
deret: quodve e Turcia adVeniens, iſthicve in Confiniis illocatus, in avitis ſedíbus, agnaſi
tos, cognatos, affines hªberet. Incredibili dein á Rómanís Sacris 'averſione eflet, expo
rientiaque teſte, non ſolum parti illi, ad quam inclinaret victoria , ad accedendum ¡ºrq
nus foret; verum cam obfervaretv ad ſuí confervationem , Politiam: ut Flex-umque ars,
Y
,T
?I‘m-'ªdn _
uni bellantium Principi adhzereªt, altera alteri, ut ſic ª victore Principe , Pªlªs Victïn‘is,
parti Victze indulgentiam gratiasque mereaturuEX his itaque aliisque motivis credebaturo
re eſl'e Reipublicªe , ut OPUJUS natura aſtutus,,in rudítate , neglectus remaneat ; fui]
fiet conſvetudinibus, aſi’iis regatur Kneziis five ſenioríbus , & Clero. Inpcenalíbus &vin
dicativis,erat Praefectorum jurisdictio, ui miſerorum mulctis, ſuam explebant avariciam,
'o hoe nunc in exih'um relegando, eorum emque tenuta&ſacultates vel occupando vel ven¡
‘ÏFÏÍ—ÚÜUÍÏ
l-l tiendo; hos proſcribendo, condemnando, gratiam attamen vitª, mercando; ut in’furtis,
rapínis, prazdociniis, barbarie verbo, plebem illam ver-(ari vivereque oportuerit. Neque
ſuit ulli (ſecuritªs, ad Confinia veniendi. Accuſabantur Turcicorum morum', diſciplime'òm
niS incapaces: naturalemque efl'e populo barbaríem. Creditum attamen, eventuque muta
tionis comprobatum: has conſiniariorum accuſationes, moresque prior-ea eorundem perdi
tos, Praefectorum ex avªricia, proud & aſtutia ad :liberandum ſeſe ª Cenſoribus ſuſtem
tacos, predicawsque fuiffc. - ' ' ª
iiiii I Eve*
l l
|
 494 Notifia Preliminares Pannnm‘ze Van-is Pm'adus 17/31
Evenit, ut Circa 'annum 1733. occaſione bell¡ in Italia geſti, e populo hoc Conſiſi
'nin-io,
_aliorum quedam
militum Centuriae legerentur,
ſuppeditandum, ac 'exmitterentun
eorſum erga militare Salarium
Ibi, non, 'ſoium
ipſis autilia,
Princi k;Kegi
e inflar
ſuo
iexhibuêre ſervi'tia¡ ſed judicío tam domeſticorum Generalium , quam & extraneorum',
“Hiſpaniaª, Vidclicet, Sardiniae ac Italiae, pro gente armorum capaciſſima judicati; accuſa
tores, Officiales vídeiicet ſuos fic confuderunt , ut apparuerit falſa quaevis ell‘e, uae ab
ji_s' repmeſentabªntur ſupremis Caªſareo Regiís Dicaſteriis. Quare Anterioribus qmbusvis
'Populi Confiniarii officmlibus, caffatis, depoſitis , caſtigatisque plurimis ,-~Popu]i- ‘hujus
"clulturam Carolus VL incoavit, i]lique & Regnis fuis,.*p1:0vidè conſuluit; Viſaque rei in
‘c‘oat'ae
Oniní'ſiſtuſe Uentibus
iò"& benibellis poſt culturae
'tate, Caroli mor-tem .utilitate,
populi hujus intendit.'a Haze
ejus Re
in ina Maria deiC0nfi
niuerſum There/ia ,

niis, Sclavonicis, analibus, Croaticis intelligi debent, Particularia fuis locis memorabi—
Itaqueu, . _ - ' <.\ … — .- .-- ~ i_
' _ ſe’rioris Sclavoniaª confinia, poſita primò ſunt a Generali olim Capram; poſt re—
Éuperatam, videlicet Sclavpniam. In his occurrunt primo loco Prazſidia , quorum ab arte
fortification'e Principem locum obtinere dicitur Petro- Varadinum in Syrmio: aloco au
Ï‘ein reſidentia ſupremae Praefectum five adminiſtrationis militaris , .Efichinum ſatis be—
‘neq-…ie' munitum ,' Primum habetur. Hoc ad Dravum , i]lud ad Danubium eſt’. Per Sar¡
ldeindè fluxumfflói circuitum', Praeſidia ſunt Zemlinum, Belgrado proximum ; tum -C'upino—
'0.0, Rar/Z'lzzí,\,ubi.Drinus fluvius ad Savum influit, & paulo inſra Ratſcham, Boſut ’ ue
ctumen, a Sav'o_ reicipitur. Tum cis Savum _ſunt eXcubiae militares five (jirdake, ad'
Rellum Grlffiiicza, ,penes quod Bqfiza fluvius ad Savum definir. Sequuntur rurſus excubize',
Brodium uſqu‘e, quod habetur ro Praeſidio;.protenduntur Brodio excubiae ad Palankam,
’ ¡Doha/Max,
4 inde adp Caſtellum &Obafiytum ad -Suim'ar, atque hinc- ad Praeſidium Veteris
'Gradi/Z'ze, ubi fluvio Strl a ſeparantur haze confinia, a Banalibus confiniis, uſquc ad Tree
]zç/ÍS', abhinc per fluvium [filma, inſra \Uegyureche loco a metis nominato, quia mrgiia li'
Íuiterii denotat, per alveum ex Illa-ua formatum, limitcm confiniorum , & Regnicolaris
jurisdictionis. In memoratís Praçſidiis, manent Vigilíae, eorumdemque commcndantes.
r Poſt haze ſequuntur confinia, five Populüs Confiniarius, jurisdictionis militaris , in
'tra Regnicolarem jurisdictionem & limitaneam conſtitutus. Eſt iſte intres Legiones diſtin
&us, quarum Duae adSavum, tertia Syrmienſis. Quaevis legio Conſtat quater mille pe
deſtribus mih'tibus., Haber ſuos Tribunos, Protribunos , ſupremos Vigiliarum Pra-fectos,
Centuriones, Procenturiones primarios , ſecun’darios ue; Vexilifl'eros, Vigiliarum Magi
íb'os, Decuriones, Auditores, Syndicos,Chyrurgos c. Centuriones vuigo Capitanei,re~
fident cum ſubalternis, in pagis ,centuriaz ſuae. Reſidui autem Qui Stabíſeu ſtabalium n0
mine veniunt, in defignntis flatíonibus. Ordiendo a Trebqff & Struga per Illovze flu
vium alveumque ſupra memoratos : Prima Iegio eſ] Gradiſcana , cujus Stabales in loco
noviter erigi incoato, appellatoquelNo-va Gradiſca reſident. Legio haec oiim dicebatur
Pars Confiniorum fipm‘or, nuuc a fluento Strug'a , diverticulo ejus memorato limitatur,
a Regnicolari jurisdictione', veniendo ad fluvium. Pakmcz, hunc , infra pagum jagne tran
'ſeundo , metis poſitis , ducit ad memoraturu 111w@ alveum penes Parochiam Me urechje,
&hanc conſiniis includendo , alveo eodem venit ad"Illovam, & per hanc ad Fiche/,i &
Strugam, Kralle-vam Velikam_ ( diſtin uitur a dominio Velika) quaavis confiníis includendo,
per metas conſtitutas , a Comitatu goſegano diſtinguitur, tope tCzernik; indeque metia
poſitis infra Pleterm'czam,
tera diſtinguitur, alveo quodamreſpective
ut \ic a ſeptemtrione penes Kobaff, ad Comitatu
&oriente avum influence, à legione
Poſeganoi, a1
a meridio
Brodenſi Le ¡one, & ab occidente Savo, dictocue fluvio Struga terminetur. lt'ſt in Le—
gione hac, 1C vocata Valachia minor, Abbatia lie] ztena &c. -
Sequitur contermina huic, Brodenſis Legio, ujus Stabalium ſedes in Vinkovczi a-:I
fiuvium Biº/id , actu fixa eſt. Haec legio prioribus temporibus , Pars confiniorum
Media, Rat Cha: Vero'proprinquior, jitpm'or vocabatur. Legio hier', Gradíſcana legione par
te ex una terminatur, tum per poſitas metas dominio Diakovar, Comitatus Veroviticenfis,
per uas venit ad flumen Biſch &liter Bofl'ut, inter quem & Savum poſtea collocata ma
‘jriet. ntra has Le iones pedeſtres,ſunt Pirobolarii,& equitatus Centurias, a pedeſtribus dí‘—
flinctae. Fluvii,
ſilabitur, lona,memorati.
ac aiii ſupra Bryiit, Verbas qui a Banialuka defluens_
’ ad Sviniar in Savum i1
' Tertia legio in /irmio ¿ſt, Petrovaradiuenſis nuncupata',cujus fines , cum ignorem,,
& nec probabiliter relatos habeam, eosdem nec attingo. Dominium Zemiinenſe , recen
tiffimè majori ex parte Confiniis illis eſt attributum5prouti & Mitroviccnſe cum opido.
'I COD—
I..c.I
Ñ—_ff_
 * Sciavonie Croatice'quect moderna relatia. 405'

(JU-.‘terum ordinatione moderna dependent directe quaevis ab EXCelfo Regio Aula Bellico
i in
Conſúio. Adminçſtratio
quavis Legione mªjor
fubalterna de fuperintendens,
adminiſtratio, qua: in relatorum Confiniorum
Militaribus, Efflêchini
a Colonellisſi eſt, tum
ſiſiv‘e Tribunis
potiſi'unurn flat. Ea. vero quee Gubemationis funt &o uli, utin Confiniís degentis, & ter.
ras aliaque tenuta poſſidentis ab adminiſtratione echinenſi ordinantur. -
Status ò" Jurisdiffio in St‘lavonia Regnz‘colarz‘s. ‘
I. Cum Leopoldus Sclavoniae recuperator, benemeritos in eadem donáſi'ct, denatarii~
que fua erexifl'ent dominia: Fifcus quoque ad refarciendos bellicos ſumptus tenitoria (1an—
dam vendidiſi'et; ªdeoque tertia dominalisſurisdictio , facto Regum in Sclavonia fuiſfct ena
ta : Anno 1697 Leo‘Poldus conſtitutis fupremis Comitibus, erectifque tribus Comitatibus, Pofe
gienſi, Veroviticen 1,81 Valcovarenſi; hos Regno Sclavoniaz incorporaveritoiti inſra in defcriP;
tione Confiniorum Bªnªlium demonſtraretur) At Regia refolutione ob illorum temporum Cl!?
cumſtantias effectuarí nequeunte; Status Ordinesque, fuêre foliciti, ut Sclavon-u Sacrze Coronae
ab antiquo membrum, eidem per legem \reincorporaretun Anno igitur 1715, articulo 118 cal
terms eſt provifum eonſtitutumque. Verum ſive ob coxnmiffionem Neoaquzſtimm; five quod de
effectu ſtatutorum articulorum, in quantum Politiam Reipublice attingunt, cura (líſpoiltioque
nÓn effent, ut hinc flatutorum articulorum, perpetua ſit renovado, ſummaque privatís fatisfa—
ctio, fi decretali quopiam-articulo, res petite. inferta fit, tametſi executio non fequatur,
uti ex indefinitis videre eſt articulis. Sclavoniae conſtítuta fato articulo, er Comitatuum
erectionem reincorporatio, :id-annum 1741 negligebatur. Sub \MARI THERESIA
anni 1741 articulus 13 in fine, habet: Diſh-¿Ellas --— Simzz'enſis &º iTZfi'ÏÍÚl'Ï-ò‘ Schwaníce, ut
primum res in magis tranquillum Statum repo/itze fizcrint, Regno pam' modo rcincºrporentnr, ó'
ejuſdem juriſilictz'nni fitbmíttantur. - - - Et ex parte chm' iflíus (nempe Hungarian) Comme]z
firios pariter Dominus Comes Palatinus nominabit, ex parte 'vero Sclavonía: ( nempe fupe—
riorís)Dnminus Re rum Dal. Croat. &º &Ia-¡¡anita Banus, cum Statibus &º Ordiníbus eo
rundcm Regnorum. 5:71' in punta-?11's - - - .S'irmien/i &º inflrioris Srlavonite dzſíriffibus , 1m*
non aliis partibus finitimis; Terrenum pro Regulandis Confiniis aptumfẠfig’ficiens deſignabunt,
Confinz'arizflue ad habitandum, &º obeunda t'm'bz' mania , ira a/fignabunt .- ut infinibus non permixti
aliis contribumztibus filbfiflant. Atque terreno hoc modalitate prev-via xcç'fiD 8' a ignato, re’fidu
um iurzfili'clioni Comitatuum, in omnibus de pleno /hbiicientz ſuaque Regia Íl’aíeſtas, Comi
tatz'bus chni in parribus illis fitis, /izprcmºs Comites preficere dignetur., Exſcríbenda hace
cenfuimus, ad demonſtrandum Confinia illa ſtabilita lege effe, tum& ad intelligenda poj
ſteríora. Cum ex. his,& art. 50 vel-bis: Illyd quod - - - cx inflríori &laoonia jurisdiflioni J
Same -Coronee-reincnrporabitur; jurisdiflioni Regm' 8’ Bani - - - ficbardinabitur, netas quze-ſ
ſtiones profluant. Rebus in. tranquilliorem ſtatum pOſitiS, 81 primo cum Ottomana poten
tentia limítibus ªrmo 1743 ªccommodatis, & Duhz'cza traus—Vunana, Kazara item, aliiſ—
que vicinis, Turcas refignatis; ad etl'ectum memoratorum articulorum anno 1745 itum eſt.
Lommiflaríus erat Comes Alexander Patachich, Supremus Comes Comitatus Szimeghien
fis, & ad Regiam Aulicam Cancellariam Hungaricam Conſiliarius, alii ue eidem ádditi.
Erecti hac occaſione funt inferioris Sclavoniae tres Comitatus , videlicet: eravitz‘cenſts, Sír—
mienſis, 8º Po/èganus, poſiti horum Magiſtratus. Sed uia vel firmati non fuiſi'ent inter
nóvam hanc, x&r militarem jurifdictionem limites, Vel ufficiens pro Confmiis deſignªtio
non credebatuiª; ideo Anno 1749 Excellmus D. Comes Antonius Graffalkovírh Aulim: Hunſi'
garica: Regi@ Camera: Pmſes &0. Titulus,Generalis item ab Engelshcflm, cum aliis quos
‘inter ego quoque fueram,ya Majeſtate Regia miſi'us; ea qme vel Probzta prioris comiffio—
nís non fuere, vel erant corrigenda, debitum reduxit in ordinem ,limiteſque prmdictªrum
jurisdictíonum conſtituit. Ita inducta, firmataque'Regnicolari &Comitatuum 'uriſdictionez
cum Oblatum ab his Comitatibus caífae eorundem ratiocinium,Status Regni 'clavoniaz af-
fumere renuiſi'ent, confequenter Pofonium ad conſilíum Regium Locumtenentiale, fub
miſi'um fuiffet; cum item occaſione Dimtae anni 1751, ex illis neoerectis Comitatibus nemi
nem, intra Regni nuncios collocare voluifl'ent; fed vota eorum rejecta ideo extitiffcnt: quod ex
Car-oli VI. inſtructíone, datae Tabulze judiciariaª Zagrabienſi, per eum erectae: Cazçſcc 'violentia
les , contra fupremos Comites,aut Vice - Comites mOVEndae , ab eadem judicari deberent, non
autem a Vice-C0mitibus,& tum, contra ejus temporis Slipremum Comitem, plures mota* fuif
fent, hine quiª ex ViceComitibus illis, non credebatur reperiendus, qui ad vota Supremi Com
itis Comitatüum-Zagmbienfis & Criſienſis, preces in Dieta anni 1751.( abrogandi illius punéïi_
inſtructionis Carolinae , urgereg) prouti articulo 36 efl abrogatum) ideo vota pretesqueilloxlum,
e
Hzſteria Balthzyàris Kercfelich.
 \ /
2106 Notitid Preliminares -Pannoniee Veteris Periodus IV.
de eligendo aut adjungendo ex illis aliquo, Regni Sclavonïae Nunciis; audiri ne uivêre.
Quare cum in Diazta illa, de augendo contributionali quanto ªgeretur, & facto tªtuum
Sclavonia?,RationeS eorum, Conſilio Locumtenentiali ſubjectae eſi'ent: intuitu quoque
aliorum gravaminum, N unciis ablegatis, cognitione rerum, pªrtiumque ¡Jlarum carenci
bus, inferiores ¡11'ſ Comitatus, ſuos Iniſerunt Oratoreszex quorum propoſitionibus, quaeflïo
ſuſcitata agitataque eſt, num ad Status Regni SClªvoniae?aut vero Hungariae pertineant.
Diſputationi ab utrínque fundameutum prztªbucrunt, memorati ªrtículi ªnni 1741. Porto
èum idem fuerit Regni Solavoniae Proto-Notarius, in utraque Dizeta», feliciffimuſque fuiſi'et,
ad pºl-¡cruda quaeſtíonibus ſubſtrata, eaſque ambiguitates, per .quas partibus 'fatisfeciſi'e cen—
.ſebatur, ille articulo 2 3, ſuum roboravit Magiſterium , ſatisfaciendo Hungariaªêz Sclavo
níae, dum - - Conchª/?1m eſt: ut Comitatus- Symzii, Veroczenſis, 'ò' Pqſegaizlw, per filam
¡Martem ſacratzflimam, poſthac ad Dictales Regni concmſus ewcandiz intra reliquas Regni
hujus (nempe Hungariae) Comitatus fiſſioneòºvoto poſllímitzio (Obſerva) gaudere ptylïnt,Sal
‘Da in reliquo Regni Iſuugztrize (cxclufum ergo Sclavoniae Regnum) &ª Banali jurifiifflione.
‘- Ex his ambiguitatibus, atque arte ſtudii, cuivís ſatisfaciendi, promanªt: ut fati C0
mitams, utríque chnicohri juriſdictioni ſubſint, ordinationesque accipiant. Tributa in
flar Hungaricorum omitatuum ſolvunt, ac in Diaetis, quautum illorum deciditur. Ratio
pes dant Con/¡Ho Locmnteimztiali, intra Comitatus Hungarize, votum ſeffionemque habent,
7 ~;Banaliſque illa' in falvo relicta juriſdictio, reducta eo comitur: ſi ad Congregationes, Stª
‘tuum chní Croatia & SC]ªv<›niae ínvitcntur, & Regia Rtffi‘ripm ipſis etiam a Bano ſi
gnificentur; print-:rea quod FOL-is Tabularíbus Regni Sclavoniae, Pro caſuum procefl'uumque‘
exigentíís l'ubſint. themm memorati çomitatus,quemadmodum inſtar Hungaricorum
4 contribuerent , regulatíque haberentur; ita Quarteriis milicia: ut dicúnt vaga), ſive condu
éiicim in ſuis juriſdictíonibus Obnoxíantur, habentquc pro equeſtri milicia Caſhrmas; five
hoſpitía? pedeſtres quoque in locis oportunis IOCªntur. Hínc Commiſſariatus RegniHunga—
ria: Prom/¡cialis,
rioris, ªd hOSteclidens.
Eſi‘cchini nunc uoque Quare
Comitatus cxtenditur,
ſub utriuſqUe eſtque
Regni Commi/flzrius
ſunt Sclavoniae Inſè—
juriſdictione,inJadiciariis

,ad Regnum Sc-Iavoniaºz; in cocteris ad Regnum Hungarize pertinent. Illis beneficii ex quee*
fiíone hac obvenít, quod poſtulata illorum,utraque via ad Majeſtatem Regiam deveniant. '
Habent demum ctiam Urbaría regulata, ac adínſtar cmterorum Comitatuum, Officiªles
Comitatus.
II. Comitatus Verovilicenſis, ªb Oppido Veroviticza,ſive-Verocza appellatus, cis Dm.
vum, proxímus ue Hungarêçu cſt, qui Dravus,a Septentrione eum dividit ab Hungaria,
ab Alma/Í; vero anubíus, extenditurque ad fluvium Vuka, ubi hic Danubium influit, ac ab—
inde Sírmienſis ínchoat Comitatus, qui Veroviticenſi Oríentalis eſt. Amex-¡die partimju
risdíctione militari, partim Poſegano Comitan¡ diſtinguitur. Ab Occidente demum Gm
ralatu dicº-Z0 Ï/'arI/Ifflinerç/Ï,metis poſitís, ad Dravum uſque. Comitatus h¡c,in ſuo complexu,
continet Turnryjzczanz ac ab inde pagos caeteros, Veroviticenſe dominium o pidumque, in
_quo Conventus PP. Franciſcªnorum Proüinciae S. Ladz'SlRi Sclavoniae, qui arochiam unà
adminiſtrant. Proxímus Dravo eſt, Turanavecz , poſi'effionesque aliae, tum Dominium Val
po eodcmque
Redfalu, loco oppídum
& Pmſidium Eſsechcum Franciſcanorum
quod reſidentía eſt Conventu , & e ueſirís
ſupremae prwſerfcgurm milicia Eſt
militaris. Caſarma.
infu
per Camera? juriſdictio in Civitatc; qua: inferior ſuLeríor ue dicitur. Monaſteria ſuperius
memorata. Eodem loco ut plurimum ſedes-eſt Comitatus íagíſtratualis, quamvís Vero
viticzae etiam Congregationes quandoque’celebrentur. Tum AlmaſÏS‘ ubi Dravus a Danu
bio recipitur, Dominium Erdò'd, Paguſque in limitibus ad Vukam amnem Boro'va, flecten—
doque per eundcm fluvíum per orientalem plagam, infra Effech \& Erdód, th’pin con
’tinendo, poſt pagum TTF/in Vukam tranſeundo , Dominium Diako'var Epªſconª Poſnenſis
ſedem, comp]ectítur,eju demque dominii metis, redit ad Vukam, donúniaqueNtçfflczx,O
vmho-vicza, & Vuchin ſuis limítibus ambit. Primas Supremus Comes erat, Ludwicus C0
mes Patachich de Zajezda, tum adminix’h‘ator Excellent. DLEpiſcopus QuinqueªEccleſienfis
Georgíus Klimo,,' deinde Comes Jcamzes Paíachich, officium Supremi Comitis in locum
atris confecutus, fed huïc poſtea ad Comitatum Criſienſcm translato, ſucceffit in ,officío
Supremi Comítis, Comes Ozriflopharus Niczki de eadem &c. Titul.
II. Poſeganus Comitatus, ab occidente & Septentrione ,Veroviticenſi Comitatu termi
natur, ac ex parte Críſienſi & Generalatu Varaſdin‘enſizª meridie & oriente Gradiſcana
'& Brodenſi legionibus; continetque ſuo ambitu, Kuttinam,cu_i in parte vicínatur Comita.
tus Criſicnſis, in parte Generalatus Varaſdinenſis, 81 a meridie legio Gradiſcana, tum
Szirach, Pakracz cum Podbarjc, &trrzfi-nxon, Velika;_Kuttjevo, Pletemicza,Blask0, Czer—
nik ,
 Sflcwºilid‘ffiqoalíictfilf ‘modern-e RclátÍOJ ſi'- h › W' 4.37 _A
fiik, Bnfiztovarz, Captol,Pofiªgam. Porro a Pqſèga libera chíaque nunc' (livianº, Cº
mitatus denominacionem ªccipít, in eaque fedem fervat. Civitas -hzec ad ’Orlovam amnem
eſt. Arcem habet -vetuſtam ‘in monte, fed dcſertam. Collegiuctm‘ Jeſuitarnm, cum Schoo'
lis memoratis, anciſcanorum Conventum, Eppi Zagrabienſis conſiſiorium( Oppidlum
7 Pakracz, ſedes eſt Epiſcopi Graeci Rítus Oríentalíum, habet tamen etíam Parochum Ca
tholicorum , Caſſªrmas militares, Thermas item, debilitate nervorum laborantibus ſleu
bríores, Kuttievo, Abbatía de Gotho eſt, aPoſegano Jeſuitarum Collc ió poſi'efl'a, ubi eci
am Caſi'armae, prouti Pleterniczaç. Demum Captol Prcepoſifurae S. etri de Poſesra eſt.
3mm ex Collatione Regia obtinere‘ſolent, actuque ohtinet [Emus D. EpiſcopusS rnijienſis.
ccaſione erecti hujus omitatus, Adminiſtratorem ejus egit D. Lªªber Baro Ladïvluus Va
jay; Camerae Regiêe Aulica: Poſonienſis Conſiliarí'us. Dein Officium Supremi Comitig fªit
Collatum , Comiti Petro Keglevich, quo vita fundo 1748 .- collàtum fuer-:It Excellmº 1),¡
Comiti Ludovico abErdòedyypoſt hujus ann‘o 1753 morteih, Illmo D.’Epiſcopo Boſ"
nenſi, JO/Z-pho Antònia C72iolm'ch 'di-"Chiºlkm Títu]. '— * - ,
Ill. Siïmifflſis Comitatus, a Simio nome'n ‘obtinuit‘, a fluvio Vuka inchoat, & per
Danubium protendítur,
v0 tſierminatur, vel rectiusadmilitari
Zemh'n confiniariajuriſdictione,
üſque, ubi SaVUS ad Danubíum
quae Savoinfluít,
adjacet.abindc
Juriſ ue Sa
ictioníct
Comitatus ſubſunt, Dominía NZ( ar, Vukovar, Illºk, Carlnvicz, pars qua-dºm Dominii'
Zc’mlin, quia pars militar¡ jurís ictioni eſi'et attributa; cmte‘ra: item poſi'efliªones & loca.
Ex his celeberrimum eſt Petrovamdinum, Praeſidíum nobile, ubi Epiſcopí Sírmíenſis eſt
hunc reſidentia.
entalium Trans Danubíuin
Greeci Ritus, Regia liberaque
Parochus q'ſiuoque Civitas juriſdictíoni
Ritus Romani, Ncoplanta, ſedes‘ Epiſcopi Ori
Archiepiſcopi ‘Co..
loccnſis ſubjectus'. Carlwiczii—ſedes eſt Metropolítêe Raſcían‘orum, confideraturque ut Ci— ‘
vitas, habetque qua-&am przedia propria. Eſt iſthíc etiam Catholicus Paxochus; Epiſcopi
Sírmienſis. VukovariniRSedes eſt Magiſtratus Cnmitatenſis. Sunt ibi quoque Ca'ſ’mnaz eque~
ſtres , &z plura Monaſteria Cízlaçwrorum, hoc eſt MonachorumGraeci Ritus non unitorum
fiv‘e diffidentíum, videlicet: in Burkovacz, Peſchenovo , Verm‘k, Jaſt'k, Opa-va Bªc.
Era!:
añteà. Dominium Mitra-view, ‘& in eo R .1mm, fed er commiflionem anni 174 .ad Con—‘ct
fiñia venit, conſequenter militarem juríſdictionem. Petróvàradimim’iª‘ciy
eſt Salankamen ubi Tibz'ſms a Danubio recipitur..‘ Rizgioct‘eſt fertilis & ábu‘ndaris. the;
anubium

rmfi Família Princïpum Odcſculchz', Titulum, habet Ducatus ‘Sii-Mienſiè‘, cum &olim Du—
ces ab hac Provincia, tum ,omnino ampliore ;"fuerinfdénominakL' In erectione Comita—
tus,officii ſupremi ComªtisComitatus Simienſis egit adrhíniſtratoremDLBaro Marcus Peiaeſe
-Uích, poſtea officium ipſum confecutus. Quo 'demoreuo fuéèeſiit in officio Supremi Comi—
' tis. D. Francſ/‘tus de Paula L. B. Bale/[Ez de Balaſi'a Gyarmath‘Títu]. Accedit quoque Ca
meralis juriſdictio ,' non folum ob' ÏOCªqudªm, fed etiam ob Triceſimas &‘ ſalis depoſi
tºriª, Trim/;mmm
m'i, Mctroviczç, loca ſunt.
Brodii; E/lèchi›zí,-'Petrovuradíni,
Gradiſm, Akalakamen,
Efe. ‘Salisbdepoſitoríafin Raiovafzelíni
mox díctícts locís, ªc, inſuper
Zemli
-Vero'viticzw Sªn' ſi " l
.SCL A VO NM' !S UPEKIOR.
Cnuimus ſuperius, hanc'pro Madrid hodie' haber¡ atque accipï, maximo pmjudicio
(quemadmodum ex ſuperioribus noſtrís, Regum ítem diplomatis, &Rcſcriptis appa—
ret) jurium Sacraz COI'OILZP, hujuſque Apoſtoliïcorum Regum. 'Quake cum duobus tantum
- «ªrticulis, errore-vel. ignorancia compilatorís -eornndem, pro Croatia, reliquis autem om-"
nibus ..S'clavonia exprímatur; ego Regíonemhanc, tot artículorum Dioetalium fide, Diplo—
matum item Regibmm authoritate, a Croatia díſtinguo. Amabo, ſi Sclavonia hªlªC Supe—‘
rior, Croatia eſt? qua ratione tot Regum diplomata , Regno elargita Sclavoniaª, applimri'
Croatia! poterunt? Qualiter ſalvari articuli veteres, qui rcctíſicandas intra Sclavoniam Sti
riamquc metas orant,ſi Regio hace Croatia eſt. Itaque SambuciTabulae canonizandze erunt;
ut fic Stiria- Sclavoniaª vale‘at conterminari. 'Sed hit-c, quo vulnera jurium Sacrze Coronze
fient! quis non videt. Verum fi qui ſunt, qui ſequendaultro volunt praªjudiciaçóz nequaª
quam qua eundum (ll ,ſé-d qua iturinfiſtere volunt, ‘cum leges n'on fcribam , ſcd veritatis ſemi- ~
‘ tas indicem, ad Confervanda jura Sacra: Corona Apoſtolicorumquc noſtrorum Reg‘um , per me
inſiſtant liberríme. Ego fact¡ mei‘, mox relatis, cuivis rationem affigñare vºlui. _Itaque
‘-w I. Schvonia ſuperíor, hodie ſequent'es habet limites, quamvis olim ampliorlatiorque
fuerit, uti dicta prioribus periodis teſtarentur. Nunc ab Oriente inferiorem habet Sclavo—
_niam ſibi vicinam , à Dravi fluxu , ſupra Brçſzniczàm deflectendo,penes pagum Gradetcz.
~\ metíſque poſitis intrª
ſi Turntyficzam, per metas
k k k Generalatus
kk S dicti Varaſdinenſis,
- qui ad
Sclz
_
 P.,
v 'ª

¿03' ' Notitíee Preliminares Pixmania Verm‘s Periodus IV.

Sclavoniam hanc pertinet, venit ad Lonjam inde Trebeſs, ac abinde ad Sªvum, ac per
hunc ad Siſcium, ubi Colapis a Savo recipítur, tum a meridional¡ parte, per dictum flu
vium Colapis conſequenter ſupra Caroloſtadium, uſque ad fluvium Kamem'cza, ubi is Co
lapi conjungitur, ibique deflectit fluvio Came-nina; intra pagos Kermacha_&HZele2na Do
M’o‘tling, a Provincia Camioliae poſſeſii, & Vivodinam Sclavoniae in lnmtibus: verſ-.is
Partes occidentales, per eundem Kamcniczae alveum, a (BIO deflectit &fine mundum Si
helsburgenſium alias Sumbergenfium procedendo, penes ona Jugorie fuis mens continu—
ando venit ad montis verticem 82mm.-, inde, per verticem montis ad Templum S. Gertru—
dís, per eoſdem montes ad Sanpetkam, Ofimje, atque inde ad fluvium Bregane ubi isad
Savum ingreditur, eodcmque fluvio Bregane aProvinciª Carniolim feparatur. Quia por
ro, eodem ferè loco fluvius Sutla _in Savum illabitur, ideo Sclavonia hodiema, occidenta
lcm ſuum limiten¡ ibi a Sutle in Savum influxu continuªndo, eundem -Ñper ejuſdem Sutlae
alveum habet. eodemque a &iria ſeparatur ;ztumyen montem Maczell, qui Sclavoniae eff
vcnít intra Trakoſtayn arcem Comitum_Dragkc_›vich, ªdyalveum quendam metalem, intra.
agum Stiriae .Kollariſi vocatumj, ac abinde metís ſuis intra \Kleno'vnikz ad Viniczam, &
iſovlyan loca; Sclavonica, abindeque ſuis . metis per pmpuxp venit ad Dravum, per
quem ſeptentrionali partev ab Hungaria ſepªratur, idemqueDI-'avus facit Sclªvonia* huJus limi
tem, adhieumſuperius memorªtum. . _ ' _-_ - _' e Ñ
IL Intra ambitum ítaque moderna.ª Sclavoniae tres ſuntComitatus, videlicet Zagra—
.bíènſïs, Criflenfls, &º Vangdz’nenfis. Generalªtue item Varafflíaenſis,& Diflrictus .Sumbn—
gen/is. Zagrabia, Caprmzcza, CrIj/Zum, Varzzſdinum,LíberaejRegiaeque Civitates. Campus
Nobilur'n Turopolia. Communitates libera* Domagouich, .CS-vetkovich, Draganich. Oppida
Petrovina,]aſztrebmfako, aljasJaſca; Szamobor , Krapina ,‘ Vinicza, Demje, Gyurgyevecz ,
Chafina, Luülbreg., Óíſcium, cceteraque in ſuis jurisdictionibus refferenda, Diſlrictus varii,
pleriquc 31 ,Dominiis vocati, ut Rdtkrllſèkº, Czeſlsarſzlzo ,, Poſzavje, Szifizek. Podrauje, Mo—
ſzlovina, ſeu ,Mans
bar ubi amnesct, Claudius,
memorati Podgorje
Bregane &e.&c.
8" Sutla Fluviidefluunt,
ad Savum mejores ſunt:‘ò‘zwus, qui adinSzama
ex parte utraque Se a
vonia eſt, & per have defluit, uſquelad-Si cium, ubi Colapi recepto , in parte Sclavo
niam ſervat ,'parte'vezjo exÑaltera, June5¡ej partis Croatiaª, Conſiniorumque Banalium,
uſque ad Lonja fluvii ad Savum_ influxum. Abinde 'ut dictum ſuperius, idem Sav'us infe
riorem dividit Sclavoniamà ab Otto'manorum dominio. Poſt Savum eſt Colapis, vulgo Ku
pa, qui meridionali 'ex parte Croatiam nunc -a Sclavoniª dividit. Minores fluvii ſunt, Pli
t-uicza, Bedm'a, Lonja , Chasma , Glogovnicza , chernecz , Jellerzſzka , Grachem'cza~ Odra, Lom
zzicza, Krapz’na, Kupchina, Reka, &0. -Amnes ubiv¡S- tot“ tantique. Habet monte¡
Ez planitiem. Abundat vineis, vina montis Claudii, Kalnicmſia, Zagrabíenſia , Okichenſu
celebriora ſunt. Mineris abundare vid‘ctur, unde enim Romªni tantum aes,totque mone
(arias Siſciet olím habuiſi'ent? nunc quvis neglecta. zamobºrini Unicecupreaa mineras
coluntur, ferreze item recentíus ibi repertaz. Thermas habet ad Varaſdinum Toplicerzfi’:
vocatas, Item Sztubiczc, '.S'utirffzkze, Kmpinerſts quoque. Acidulze a'd Jamniczam ſunt re
pºrte. Sed quaevis híec neglecta ſunt. Si Bottam'cen vel-'rudis offer cognitio, herbas radi
ceſque fingulares' reperiri, fatentur illi’, qui hzec intelligünt, ipſeque'mirabar quaſdam vi
ſas. Antiquitatibus Romanis, 'fi hªrum aliqnando fuiſſet cura, abundare Poterat. Verum
ruinatae quazvis ſunt, aut. aliorſum ablatae, ut nunc non niſi caſu effoſſe occurrant inve
nianturque. Superſunt plurimisq in locis nunc etiam vetera rudera, quee, quid olim fue
runt? ignoratur. Caſtrqmm; deſertorum multa ſunt loca; & mmc quoque reliquias. Mar
mor hªbet variiéêeneris, & in diverfis partibus, ſi excolèretur, beneficiaque a natura plu
rima, quae defe u utilium lítterarum ignorantur. Nullª hic ſunt- praEſidia, & quze horum
nomine veniunt ( Caproncza excepta) mera ſunt nomenclatura?, ut I'vanich, Gyurgyevecz,
&c. verum fitu iſuo tota hac Sclavonia munitur. Cum enim intrª tot fluvios, amnes, flu
entaque varia fit, cingaturque montibus, citiflime a uis impletur totª, ut caſtra exerci
tumque ſigere, & ſuſtentare prope fit impofflbile. *nceſto Turca?, excurſiones ſzepe fe
Cerint, damna cauſaverint, in Sclavonia hac nihilominus, ut illa eſt cis Colapim,Savum~
que , ªc Drªvi ambitu memorato, ſemet firmare ſtabih'rcque nequiverunt,ob aquarum re—
pentinas inundªtiones, a quibus fuga precipite, ſaepe nec ſalvare ſe poterant, Sane haze
íncredibilia appªrent exterís, quos contingit ſiccitªtis tempore,has perluſtrare partes; Ve—
rª nihilominus effe, evincit experientia, ut frequentiffimè ob has exundatioues nec pago,
ªd alterum acceſi'us Fateat. Ad Sifi'iam vis moleſque aquarum potiflimum deſertur, -ibi
demque pluribus etiªm menſibus detineri ſoleLPartes quoque quas Pq/Ísauanas fivò Cisſavanas,
‘. appel—
ſ
 SEM'UOHÏLE Croatízfque modern@ relatio. 409
appellamus, longis aggeríbus , àgros camPoſque ſuos muníre debent, accreſeentibuſque acílïg
homínum mfllía noctu dieque vigilar-e, aggeres obſervare, munire; ne ab aquis diſrum
pantur, quos etiam frequentius ¡jumpi accidit. Magna prazterea eſt, aquarum exoneratio
in Campo Lonjmfi vulgo Lonſzko polye. Ubi parte ali ua, ſtagnare ſnlent,facíu‘ntquc piſ
catíonem uberem, ut exſiccati’ piſces, vendi valeant. icciore autem aeſtate, pau-S campi
illius, falcari arrarique folet , uberi ſemper procreatione.
1H.juríſdíctio hic etiam triplex, nempe Eccleſiaſtica, Regnícolarís, &~ Militaria.
_Eccleſiq/lica triplex plane eſt, videlicet Catholicorum Romani Ritus: Graeci ritus, uniko
rum cum Romana Eccleſia. Demum Graecorum diffidentium, five ritus Orieqtalis. de qui—
bus occurrunt ſequentia. -
Jurifiliflio Catholim Roman¡ Ritus.
~ I. Haze ab, Eccleſia Zagrabienſi deſumitur, quee in hac Sclavonía, ſola&unïca ºff¡
Epíſcopatus vero iſte, fundatorem veneratur Sanctum Regem Ladislaum l. ſedcs eſt Zagra
bia, cum nobíli Cathedrali Baſílica. Juriſdictio amplifiima , limeſque Dia’cefis extenſus
per Croatiam etíam, ut hodie conſideratur, quin pars quXdam Turcis paret; immo Comi
tatuum Szimeghienſis, & Szaladienſis partes, ſub Diazceſanª habet juríſdictiºne , ut ideo ad
Hungaxímn quoque exiendatur. Confidentione hujus, ſaeculo illo XLSclavoniam hos ha
buiſi'e limites, veroſimile multum eſt. Per inferiorem quoque SCleoníam, Eccleſiae hu
' jus extendijuriſdictionem , ſupra retulimus. Dimceſis díviſa eſt in XIV. círculos, five
Archidiaconatus nunc. Ex his Pmpoſito Zagrabienſi , dicto Major¡ , Arcvhídiaconatus duo
fic unit¡ fimt Regio conſenſu & determinatione, ut illorum Natus Archidiaconus habea
tur. Sunt ªutºm Gorenſis &º Zagorianus. lſte in Sclavoniª ſuperiore totus eſt~, habetque
actu Parochias 20, quaſdam omnino amplas & díffitas. Sunt autem his in locís, .a ui
bus etiam denominantur, videlict: Pregrade: De ziních:KO/ztel,K0noba, In termis ra
pinenſzbus, Oppidi Kra¡~ina,Mihainan, Radobai. Iachie, _Zlatar,L0b0r,Bell¿-cz, Komor,
Zabak, Zachretie, Kozyl'hz'na, Zaiezda, Vzſtzicza, Bednja, Kanzenicza, quae omnes in Co- ‘
mitatu ſunt Vàrasdinenfi. InGorenſi ſuo Archidíaconatu,h09 eſt trans Savum , & Cïs Cola.
Pim ſunt: SKI/m, Goricza minªr, Szeïlz1,Martin!ÏzL›II Velª-,SiſciumTI-ans Colapím,Szunia,Kqſàtaª '
m'cza, Zrinium, Ozultich, Petrína, Hrcyètcwicza, Gore, Vïduffevccz, Szrachicze, Thopu/Tdea.
Chultich & Hraſztovicza per Franciſcanos adminiſtrantur. .Se uuntur Archª díaconatus G’vl’ ~
che &º Ó‘ziche aeque Prªrpoſito minor¡ ſeu Chaſmenſi per ªtephanum II. Epíſc. Zagrab.
addícti, de quo jªm diximus. Tum eſt Zagrabienfls difkus Cathedralis Archidiaconus. Ha— -
bet iſte curam Parochiarum 48. quarum quedam cïs Savanae, quaedam trans Savum ſunt.
Cisſavanae his in locis ſunt Zagrabize uatuor, Nempe Givitatïs Regiae Montís Graecenſis
Zagrabienſis, in Capítular¡ territorio O'UO‘villanus ad S._Ïoannem Baptiſt. & Area: Capi
tularis. In Epiſcopalí autom finiſdictíone Vicolatinus; Hos {equunturz In Wabç/è,Szt6j~
nevecz, Berdovecz,
TlOTe Sztubz‘cza, Puhc‘ha, Kafflna,
Bç'ſzhªſiicza, i/ètra alias Jablanovecz,
Marocha, Sztubicza
Zelz'na ad inferiore,
S. Nicolaum. alter in. ſupe
Bosíakovina ad 5.‘
Brictíum , &º ibidem :Sd S. Martimün. Narth, Reſznik, Czerje, Vugrovecz,Szeſszthe, Gra
ntſ/?na , Chucherje, SSÏmOUÍS, Seſtine. Transſavanae ſunt: S. Clara in Zaprutje;S. Mar
ci in Spinís, In 0an, Goricza’ , Schitarjeªvo, Oboro-vo, No'vochz'che,Sztarevhiche.,PehcheL
‘ nicza , Kra‘vaifiko , óZij'zinecz, Poknpfèkn, Dubranecz, Jamm'cza, Kupchz'na, Kupinecz, Okich
B. V. M_be Okich S. Martini, oppídi Szamobor, Kerefàtinecz,ad SS. Trinitatem, Brezo
‘vicza, Sztupniſe. Olím Archidiamnus Dubicenſis 48 Parochias habuit, quee nunc partim Schiſ.
maticorum‘ ſunt; partim ſub Tíxrca. Hodíe duas habet in Banªlibus Confiniis, ngmpeïn
Jefirenovecz, ac .Dubicza. Gómrcenſis Archidiaccmus inJuriſdictione Regnicolari,habet Pa
rochias: in Szuhodol, Martianecz, S. Georg-'ti in Spinis, Ludbreg, Kuzmílzecz, BukO-vecz,
Imbrihovczi Capromzc, & Hurnaſfic-za’ Comitatus Verovitícenſis. Item in Militªr¡ Genera
lntus Varasdinenſis Jurisdictione. In Pitümªtha , Kloſter, Gyurgyevecz, Mol-ve, Derïzyſ,
1
Virie, Miholanecz , Gómaïchtſf, I-vanecz. Archidiaconus Goricenfis Parachias habet, partlm
in Sclavonia, díſtrictu Podgorje; partím trans Colapim, conſequenter in partinus Croa
u—u—-l
n.-."-
"M‘R
tiªn. Sunt vero Ciſcolapíana- Pleſſrvicza, Turan, Jtçſàterbarflko ſeu Jaſca, Petro'vma, quF
fich , Vcrhovacz , Óſiipek , Hcrnetich, ‘Dicho-vam, Rechz'cza,Pribich, Ozaly, Tergh, Zum-ªfin;
Transcolapíanae: Carol/ladium per Franciſcanos adminiſtratur, Mrejzzcza utraque .Lilllta
ris Juriſdictíonis, tum Mekzçflsie, Mahichno, No-uigrad, Lipnile,B.-› mln-vo, &lave-nah. 'Al'
chidiaconus Kemlek in militari & Regnicolari territorio, ſuas habet Parochms. chmco
lares ſunt: S. Jonnnís Jn Zelina . Bedenicza?, I-[raſchina, M1 yero'vo, Vzſwka, Biſ/Zag; Raice
vecz,a]ias Rakonogh, Verbo-vechov"echinQPíeÑ/ílimRavm, Éubavecz,Miholcz,Orehovecz, Glo
gonnª
Ififlºr..-Baltlzzzſlzris'Kercfi-lich. - I
 410 ,. Notifica Preliminares Pannonie Vera-is Perío‘dusI V.
oncza: Gyur yicz, Ch'ſium, Kalnik, Rºba. In Militar¡ autem' territorio: Chverfittecz,
opolovecz, zirkvmo, .Salmo, Trem, Nwinecz, Troiſzwo, Capella, Racfiz, qua: diſtin
gui debet, a Praeſidio ad Savum Inferioris Sclavoniae. Archidiaconus Vaska trans Dravum
in Comitatu Szimeghicnſi, obtinet Parochias: _in Víznar, Babocfic, Berzencze, Chorgo
è penes noviter erectam in Taráin. Kamfimſis autem controvertitur cum Epifcopo Veſpri-,
mienſi. Veteres cal-thª docent earn eſi‘e Epifcopatus Zagrabienſis, per quem etiam poſt
uam Canisí Turca: funt remoti , quod erecta fit, 8: adminiſtrationi Franèiſcanorum tra—
dítz, eorundem docent carthze. Cha/ªmmſis in milítari territorio habet Parochias: C'haſng¡
Dragamcz, Steffiznie,Szamaric-2;ce, in Ivan/Lia, meiticza, Thoma ttzx, Garcfflzicze,
ad S. Cruceri¡ in Obed. In Regnicolari autem Jurifdictione Kuttine Omitatus Pofegani.
Q/Ézeko‘vo, Ludime, Ivanichii, Gradecz. Archidiaconus Bexin, trans Dravum Muramque eſt,
adeoque in Comitatu Szaladienſi. Pau-s trans Dravana, inſulam Murakzj/z complectitur, 8L
1m Paxochias: ?Izktornjm S. Georgii in aguis, Stridom’i, Pomurie, ózelnicza, Bellicza,
Szaboticza, Nedcihche,Prelog, Podturm,S. Georgii in Spinis, Vido-vecs, Legrªnd Oppidi,
&º ad &Mchaclcm in montE‘Les-rad. Trans Muram vero, LendveBallatine-cz, Turni/Z‘he, Lmthz'í
Dubronag, Chez/Ing, Szcchz'ſzigeth, Paka, Szent—Míklos, Szmmy’e, Baez, Banok ..SÍ-:ent
Gyò'r y, Tot/àmtmarton, .Szò'pemak, Bagonja. Porro in his Transmuranis partibus, &ſub
fatis arochiis, funt uoque religionis Proteſtantis poi'ſeſiiones plures &loca, qua-dam pla*
ne ªrticulis firmata. araedinmfis Archidiaconm , ſequentes haber Parochizs : Varasdim‘,
Sabm'k, Kn’ ovljan, Petrianecz, Vinicza , Voclh, fiſarzçfflèvlcz, Ivana‘z , Bela, Toplim,
Biskupccz, ido-uecz, S. Elia in Obra/j¡ Demum Archidiaconus Urbocz verſus Stiriam flu
viumque Sutla, Quinque habct Parochue, nempe: in Roſrgo, Tuhelii, Kis-Tabor, Szel
la, & Jezero. Ita ue funt actu Dioeceſis hujus Zagrabienſis , fub Zagrabíenſi Epiſcopo
Parochiaz s 56. [Zn-um quedam ampliffima: funt, ut ideo Parochorum exigui find, qui
Cooperªtore five Capellano deſtitucrentur ; uidam vero duos , pluresque tenerent. Sed
infuper Qb conventus Franciſcanorum , per Bioeceſim locatos, ªb his quoque juvantur,
hcſque in fubſidium vocare folent. Eſt quoque ſciendum: ex relatis Parochiis , plurimae
effe, quª.- ſub fuae Parochize limitibus, alterius jukisdictiom's pagos villasque haberent, in
Sacramentorum enim adminiſtratione non ªttenditur temporalis jurisdictio, neque huic.
Spirituali illa razjudicatur, fed *Chriſtiani populi, fiveneceffitas Spirituªlis, five explan
da: religiofz ¿bligationis commoditas.
Il. Habet &tu Zagrabienſis Eccleſia, Tri¡ ſtatus Clericalis Alumnorum Seminªria.
Zagrabienfiª vulgo Chemaſzkolª vocitªtum, ubi humanioree quoque Scholae ab Eccleſia—
fiicis Presbytheris docentur. Vie-mmſ: vulgo Collegium Croaticum nppellatum : Bononiemªe
quod ibi Collegii Hungarici nomine venit. Poſegae item fundatione carens, at Epifcopali
pieati ſubſtratum. Eminentifiimorum S. R. h. Cardinalium gratia, ad Collegium S. Ap.
pollimm's Romam plm'ee ex hac Diceceſi fuſcipiuntur, ut univerſimin his Seminariis, c-n
tum incirca jovenes, foleant provideri. Sed cum Dicecoſi non fufflcerent, ex Zagrabimſi
Academia, Univerſitatum item aliarum fludioſis, ad Statum Clericllem aſi'umi confvc-ve
runt. Eſt quo ue proviſio pro deficientibus Sacerdotibus, qua- damas dqficimtium Zagfabize fit¡
oſt, ſicque au it.
Ill. Eſt Capitulum duplex. Cathedralie videlicet Eccleſiae Zagrabienſis, actu conſtam
ex 38. Cmonicis, qui in Prandiis optionibuſque ordinem feniumve promotionis attendunt.
In Capitulo, quatvor ſunt dignitates, nempe‘Pmpofims, Collªtionis Regia: ; Lector c::
- jus eſt eXpeditiones ritè facere , hiſque invigihre. Cantor ea qua Chori funt dirigit. C.—
ſtos fohedralis Baſílicª curam habet. Hos fequitur Pra: ſitus minor, five Chafmenſis.
In Charo autem & flallo, hic Príkpofitus prarcedit Cuſt em, Quin&Archidiaconi, quo
rum majores :dicuntur,
tur videlicet GoricenfisCathedralis,
, Kmlek , Dubicenſis, (Se Camarcmſis,
Vasca , Chqſmenfis, Bexin,reliqui minoresaiiſrbºcz,
Varasdirzmſzs, peli-.m
hunc intra. fe ordinem ſe uentes. Sequitur hos Cuſtos, hunc 13. Canonici Mag-zſtri voce
ti. Olim habitu uoque iſti'nguebantur, fed ex Brevi Clementis XII. nunc omnes Praz
iatitio zequaliter uuntur, Ippellanturque Proto-Notarii Apoſtolici. Olim Archidiaconi in
fui¡ díſtrictibus habitabant reſidebantque, ut oculus Epifcopi, & Vicarii nati, hinc Ma
giſtri Cmonici, & Epifcopo fuere ad lªtus, & cum Dignitatibus Capituli, rebus hujus,
atque Eccleſiae confulebant. Hodie Zagrabiae omnes fu'nt , demptis Bonorum Praefen S‘
8L Rectoribus Bononienfis Vícñenfisque Collegii. Ipfum Cªpitulum Collegii inflar, m-.zrís
cinctum eſt, duas haber-¡s mejores portas, ac ad has fubditoriun fuorum Vi ilias,a1teram
Verſus meridiem, ad Septemtrionem ªlteram. Minores porta: due funt. ad rienlem unª.,
,gun itur ªd Epifcopalem reſidentiam, 8: Cathedralcm Baſilicam 5 ad occidentem eſt alto
ra
, .
 Sula-voraz croariæque mºde-rms relªtia. 411
ra, viam breviqrem ¡tebeos, ad civitatem Regíam Jl/Iontis Crecen/¡s Zagrabiezzfis. [nam
bitu cincturae hUjUS', Ivº inter fepta haze, canonicorum Collegii, ſunt ordine fuo 36. Ca
nonicales Reſidentiae, atque intra has parte ex una Seminaríum amicorum cum SCI-Dlís;
parte vero ex altera conventus cum templo PP. Franciſcanorum Provincire S. Ladislai ,
ubi fludiumAbutEccleſia
melioris. illi vocant
hac Generale zmæ Clqfflis,
Francíſcanorum, Philoſophicum
Spatium ſcilícet,
femitaque eſt, ac Theolo 'zjam
diſtinguensòchilviiem
ª canonicorum Tºſidºnfflsa Plªteam Oppatovina five Abbatialem vocatam. l-læc intra mu
ros collegii canonicorum eſt verſus occidentem & reſpectivè meridiem poft templum cm
ventumque Franciſcanorum. Sunt in ea domus variorum neceirariorumque artificum, tum
Domus sacerdotum deficientium. Templum Parochiale B. V. M. quod olim erat Abbatia
Ciſtercienſium de campo zagrabien/i vocuta, & ſub Mathia I. Rege, ob latas leges dere
licta, ac Succeflivè Seminario Clerícorum applicata,Regia beneficentía, licet Abbatiæ hu
jus Bona, utpote Sæcularizata. perexigua nunc Seminarium poflideat. Eſt comitis Joan
nis Patachích domus, Parochi ades, & aliquod civium do.us ad portam meridionalcm.
Forum, ad latus hujus &des olim publicorum congreſi'uum. Poſ!: muros capitularehfune
aedes, quæ civium capitularium dicuntur intra quas xenodochium pro pauperibus Capitu
Iare vocatum.
’cantur. Habentllli verojucàicem,
ſuum ui in opatovimz
Notariumſunt, five intra
& quatvor muros.Appellatio
juratus cives area:
ab Car-itulzn'is
his efl ad ci vc
pitulum ut dominos terre/lres. Fluvius Czirk-venfl'hak alias etiam juniwdniczal dividit juris-
díctionem capitularem a civitatis Montis cræcenlis territorio. -
capitulum vero Zagrabicnſe, qua tale, fuam debet nativitatem Prodazzo I. qui z.-.-.
linam novumque Prædiurn empta, pro capitulo applicuit Tum Andreas ll. Rex, le
che & Zaverſzje donando, quatvor fundavit canonicos. Stephantts'l. Zagrab. Epiſcop.Bc
na Eccleſize antea communia divilit , partem horum capitulo applicandog partem refer
vando pro Epiſcopis. capitularia adminiilrabantur in communi ad annum 1326. quo para
¡llorum, ut pag. 124. Hiſt. Ecol. Zagr. in portiones ſive prædia canonicorum eſt divifir¡
pars autem ſub communi relicta, Pmſectorum ex Decani adminiſtratione. In hïs, tempo
talem etiam, iive dominalem exercet capitulum jurísdíctionem, & ſecundum elargita Re
gumprivilegias fubditi Eccleſizm, ab aliis jurisdictionibus funt immunes. verum a capiu
tuli ſenteutiis, ad Regem qua Patronum; ſuo modo fieri debet appellatio vel provocatio.
, Idem Capitulum, curam gerit Collegíorum, Xenodochiorum, cathedralis Baſilíca‘,
ſúndatorum perpetum-um Sacrorum, obligationum in díverſis per Dioaceſim Parochiís, ac
in ipfo Capítulo: quod ipfum fundus eſt , Piarum Sumn’zarum ut vocamus , quibus pro- '
videtur neceflitati &1 confervationi Regnicolarum. A tempore Francïſci ErgheliiEpïſcopª,
Conciones Dominicis Feſtisque díebus, in cathedrali canonici fuo ordine obeunt, demp
tis dignitatibus Capítuli,& Chaſmenſi Prazpoſito. Archidiaconi: Cathedralis, Goricenſis,
Bexin & Urbocz, in quavis concionum ſerie, duas habent, cæteri in quavis ferie unam.
Aliud capitulum collegiatum eſt Chªfi'ncnſe. Hoc anti uiffimum effe monumenta evin
cunt. Ejus olim fedes Chaſma erat Stephanus II. ftippus êagr. de genere Sal. novam con
dendo Cſaſmam, hoc quoque capitulum anno 1232. reſtauravít. Eſt autem C‘hq/Pna, nunc ~
ſub jurisdictione ceneralatus Varaſdinenſis, in Regno Sclavoniæ comitatuque Criſwnſ.
' … capitulum hoc, habuit olimiſthic ſuam Eccleſiam, Praebcndarios, Altariſtas. Conſtabat
ls Canonicís,ac inſuper praepofitoa qui eſt unus ex canonicis Zagrabienſibus, ut ideo
qua extrancus, ad res Chaſmenſis Capituli, nullum habeat influxum, nec ab eifdem re.:
cognofcitur ultra titulum. Verum Lector Capituli omnia diſponit, eaque primus m capi
tulo. Tum Cantor, cit/ian cæteri ue canonici fecundum promotionis ſenem. Ladislaus
P0 humus anno 1453 in favorem Eapituli hujus, dedit plenam facultatem , quibusvis lle
gm Nobilibus pofl'efflonatis, uſque ad vires 50 ſeffionum, capitulo huic libere donandl,
vendendi & legandí. Ad Bom'na'vccz anno 1429 funt ſtatutí. Mathias I Rex anno {481
figillum eifdem reſtituit. Anno 1521 per Balthaſªrem de Batthyan &Joanneng Cheſlmcze,
fuere ſpoliati, uam- ob rem contra eofdem tum facta anno 1522 extat in uiiitioduerequo
1523 evocati. Sed Ludovico II mortuo, cum Simon Eppus Zagrabienſiszogn'm lapolyæ
Idhaeſifl'et, ipſi quoque, conſiderabantur a Perdinandeis ut Perdinandi inimch; hinc La
dislaus Kaniſzzi dc Georgius de Kapolna, quædam bona capituli hujus impetraverant, ipfum
vero capitulum ab ufu iigilli fuerat exturbatum. Vivente Simone Epiſcoposïld annum uſ
que 1543 , res capituli hujus debiles fuêre. Mortuo autem ffpifcopoz Fcrdmandus I. an
no 1544 Z‘UÍbO‘UlC‘Z, lduttinoveczs aliaque loca iisdem reſtituit, ac iniuper 1550 uſum ſi
gílli. Regia hac gratia diu eifdem frui non licuit, equidem anno 1553 Ulamanes Tu!:
ºª (vide lſthvanflium) has regiones devaſtªndo, Chaſmam obtínuerat, quam tametfi tolle
- 11111 z qmffct,
l
 412 Notitix Preliminares Pamzanice Veteri-s Periodus IV.
quiſſet, ob continuas Turcarum excurſiones in deſertum venerat, ut mediis Vitae deſtituti
Canonici, anno 1569. in publica Regni Sclavoniae Congregatione, teſtantlbus actis publi
cis, ob inopem vitam fuam, authenticum Capítulare ſigillum refignare voluerint , ſefeque
ad aliena Eccleſi. fervitia conferre. At Regnicolªríbus ob jura fua 81 Reg. recipere Sigillum no—
]entibus, clementize Maximil. fuêre commendati: a quo Praepoſituram B. V. M. Glogoncza, per
’Praepoſitum ªdminiſtrandam
xCapituli; ideoſoanm’s obtinuerant.
Monofizlaii Sed Pra: oſiti
.Eppüs Zagrabien/iIS, fuis commodis
caufa ſtudioſiores
etiam fecuritatís (cumfilere,quam
Monoleo
five montem Claudium Turca? tenuilfent) idem Chafmenfe Capitulum Zªgr. tranſtulit, ubi ho
diedum manet. In Ca ellª Epifcopªli B. V. M. armare unum pro tabldlario habent. Pofl'eflio—
nem Bottinovecz in riſienſi Comitatu unic‘e retinent. Bonªillorum Coctera, fubjurisdictione
Generalatus Varasdinenſis funt, adeoque militaria. Pro his egerunt toties, & ªnno 1628.
er Octavalis fori fententiam, ſunt illis adjudicata : Vetus Lhafma cum pagis Byenik,
gífzulinecz, Glogovecz, C elloque Zviboucz , eXCe to praeſidío. Quam ſententiam con
firmavít Leopoldus anno 17 "z Die '17. Septembris. in effectum non venit, quod di
--Kverſa eſfet jurisdictio, videlicet Militaris , a jurisdictione judicis ªdjudicantis. Articulo
etiam 113. anni 17] 5.intra reliquos, Capitulo quoque Chasmenſi: aut ſuorum reſtitutio,
aut bonificatio f ondetur. Attamen quªmvis aliis facta ſit, Capitulo huic nil obtigit. Praa~
poſitura autem logoncenſi hac via orbati funt : Cafpar Ztankovachkii ex Praepoſitura_
Chaſmenſi Epifcopus Zagrabienſis factus, hane retinuit penes Epifcopatum: Poſt Vincen
tii Mislenovich 160 . mortem , Simon Bratulich ut fucrat Eccleſiaſticis infenſus, cum ſuis
temporibus Jefuita: ªgrabiam veniſi'ent, ut_his mediantibus Locumtenentiam Banalis offi
cii Obtinere valeat , fuſtentarique apud Ferdinandum , Praepoſituram dictam, ln Zagra
bíenfe collegium Patrum Societatis Jeſu transtulit. Hac de re Tom. 2. Hiſt. Eccl. Zagr.
copiofe Cum circumſtnntiis fcribimus. Itaque , hodie Chafmenfe Capitulum car-et bonis,
Eccleſiª, & quibusvis Sacris functionibus, demptis duntaxat iis, quae illi ut loco autherr
tico ob Sigillum, ex legum praefcripto Competunt, pofl‘effioneitem‘memorata Bottinooecr.
Et cum redditus Canonicales perexiguos habeant ,‘ folent ab Epifcopis Zagrabienſibus,
beneficiis aliis pr'oviſi, puta Parochialibus vel Pmbendis, ad hos titulos, Canonici Chaſ
menſis promoveri. Quorum ut fupra dictum rebus, Lectºr praeeſt. Ad Congregationes
Regní Sclavoniae veniunt, & ad Diaetas, per Regales vocantur, utrobique voto 8: feffio
ne gaudent. “
' IV, Sunt uoque praeter memorafa Capitula, Praebendarii Cathedralis Eccleſiae Z²:
grabienſis Nro ‘duodecim, ui Collegium Preebenzlariornm vocantur. Hi olim erant Altanſtct,
ut nunc etiam Praebendze iilorum, ab arís denominationem habeant , videlicet: S. Bar
bam, Ss Fabian¡ &º Sebafliani , S. Mahaelis , S. Elifizbeth, S. Marie M dalenze, S.
Georgii, SS. Co me &º Damiam', S. Catharbue, SS. Ger-Daſh' &º Prota/ii, gi]ac0bi,&
Dorothm, S. rſülce. Succeſiivè ob Canonicorum Zagrabienfium occupationes, prmcipue:
quod olim Archidiaconi in ſuis Archidiaconatibus refedíffent , Canonici autem fatisfacere
quibusvis nequirent, a Capitulo funt fundati, excifaque illis pradia; reſidentiae aflignatm,
obligationes Sacrorum perpetuorum data-,Tea fub obligatione : ut Canonicos in Cathedral¡
Eccluſia fuppleant. Hinc eorum eſt officii: Horas Canonicas cum alumnis in Cathedral¡
decantare, Matutina facrificia abfolvere, & uidem Miffam de B. V. M. Cantatam , de
Ssr'na autem Cruce, & S. Rege Ste bano, le m. Tum pro Canonicis , ut vocamus Aí
flantias obire, dempto eo, dum or inarius ageret Pontíficem. Sacra item ferial-ia., \Se cer
torum feſtorum. Ipſi ad Aram majorem Miſi'as Conventuales , pro Canonicis peragunt. Cum
,porro a Capitulo fundati eſient, hujuſque accefl'orium, ad horum vacªntia. beneficiª, Ca
' pitqum jus patronatus exercet, Capituloque fubfunt, ut Hiſt. Zagr. pag. 93.Ipfi intra fe
vivunt collegíaliter, habentque Decanum fizum, apud quem, dum opus eſt congregantur,
difponuntque de ſuis. Vocantur quoque Canonicorum Capellani, quod eos in Eccleſia ſup
pleant. Olim in ipſis Statutionibus fupplebant , hoc nunc non obtinet. Hos Praebendarios
etiam ex Concivibus multi ( Sic rerum domeſticarum pollent notitiie ) confundunt cum
Chafmenſibus Canonicis, ac pro iisdem accipiunt putantque; cum nihilominus diſtin ¡am
tur. Caufa confuſionis eſt, quia ex his Praebendariis quidam, funt etiam Canonici af—
menſes, ob archivum & ex editimes , ac de praeſenti quatuor tantum ex Pmbendariis
ſunt Chaſmenfes Canonici. raebendariorum domus & reſidentiae funt illiCO poſt portam
Septemtrionalem Capituli, ,in Vico Capitulari Novª'villa vocato. Singulus fuam habet do~
murn, cum acceſforiis, horto nempe &c. funt ordine ſuo collocati. P ſt illos Cives Novo
villani, ſuo gaudentes judice, intra quorum fundos, ‘funt ¡¡aque Canonicorum Zagrab. al
lodia. Parachus ad S. Joannem Baptiſtam Mvovillanus Juris Patronatus Capituli , anne
º 1347
 '_ " - *" ~ . " ’Wª-PUT" -
A;

Í
N

, ‘ Sclaronia Omnia-qué moderna: rclatia. 413

1347. a Jºanne Ãrchidiacono de Guercfi’,immortalis'_1nemòriae Viro, fundªtus; ut docenc'ct *
licterze Capituli in Vigilia B. Laurentii Martyris 1347 expedita. In quíbus: Prº loco 9)-_ .
fius Ecclq/ia, pro fignis infiajíriptis,_termm in dotem ó" pro ufi¡ Plebam' ejuſdem Ecclq/iz,
;TO tempo" ton/t'ituti , ,cum decimis omnibus, z'n blado quocunque vel grano totius tem'torii N0—
vaÑvi/lazprcedictze depara-¡¡¡mus in perpetuum ò' donamus. Qua: quidem terra incipit a parte oc
tidentali a flu-uio Czirkvmfifzak ‘vocato, ó" protenditur ultra magnam viam verfizs ºriente…, u -
que terms Dcmim' nQ/íri Epiſcopi, ad -Uicumlatz'norum pertinentes; cujus latitudo onªupat bſ‘
dicitur contínere ubique 200 brachz'a ad menſàram pannarum. Jacobus II Epiſcopus Zagrabien
fis, de dato 6. menſis Decembrís anno Nativitatis Dñí 1337, fundadonem Parochizk hu
jus indulſit, jus atronatus Capitulo tribuendo. En quaedam verba ex litterís Epiſcopi. E:
ut honor nºjfrce 'deſ-ee augmmtetur; &º commodum procuretur, preedudatur in quantum eſi
pq/jzbile malejàctorum aditus, honorabilis -Uir DJoamzes Archidiacºnusde Guerche nobis humi.
lite-r filpplicavit: quatenus Eccleflam in honor:: efg/"dem gloria/i precmj/òris adificandam de novo,
ipſius Archidíaconilaboríbus &º expen/is,in loco decenti , in territorio fratrum naſlrorum Zag-abi—
enſts Capital¡ , in loco *villes de novo congregande, /üpra vicum eorundem fiatrum mz/írorum
ver/its orientem, dignaremur aliqua jpeciali pnerogativa decorare. Cujus nos devotis pre-Cibaº
inclinati, de eorundem Fratrum no/t’rorum confilio, tmore, pmſentium concedimus, ut ipſius
EſſlC/ÏC Edificmdx, per :ampara in fitturum exiflat, 8º ‘voce-tur Plebanus, ò" illa libertatc’ &ª
pra-ogativa gaudeat, qua carter¡ Plebam' in nq/trís , 8° Each-fi@ ¡¡q/Ira: tmutis pmjhlgmt. Sal.
vo , quod jus ’Patronatus ejujïiem Eccle/i-e, ad eoſdem Fratres Zagrabienjè Capitulum peru—…
mat pleno jun’. Quibus quiiem Fratribus naſiris concedimus , quod i ſam Eccle/iam \cdi can'
dam pfifflmt, &º vale-:mt datan, prout cªi/'dem videbitur expedire Sºc. icolaus vero I. Par0~
chos ovovillanos Epiſcoporum Capellanos, armo 1351 conſtituit, ut ideo nat¡ Capella
- m', Epiſcoporum Zagrabienſium dicantur. En officii honorisqe hujus documentum.
,, Nicolaus De¡ &1 Apoſtolicae ſedis grada Epiſcopus Zagrabienſis, univerſis praeſem
,, tium noticiam habituris, ſalutem in Domino ſempiternam. Ea quazin augmentum bonº*
,, ris noſtrae Eccleſiae, & _ad ſupportandum officii noſtri debitum poſi'unt diſponi utiljter,
Ñ funt proculdubio ſagaciter ªdverçenda. Perpendentes igítur. qui: ubique ad hªze tem
,, ra, per noſtros Praedeceſi'ores non invenitur proviſum fuifl'e, de cerca Perſona idonea,
,, quie in Miflis celebrandis in’ noſtra Eccleſia majori, juxta ordinationem antiquain fup*
::33'53 portaret Epiſcopalem perſonam, fed invitabatur quandoque unus, & ah'quoties alter,
& interdum 'mſufficiens Sacerdos, ad ſcrvandas hebdomadas Epii‘copales in Miſi'ae offi—
cio, que nobis minime placuerunt. Ideo nos volentes, honor¡ Epiſcopali provide con~
ſuIere in hac parce, diſcretum virum Dominum Blaſium, primum Plebanum Eccleſize
SSmi Danni Baptiſtze de Zag-rabia, in noſtrum ſpecialem recepimus Capellanum, ipſum.
que ſuos ſucceſſores per teçnpora, tal¡ prxrogativa inter (“tetera duximus honorari—
,, dºs: uatenusi fe Blaſius Plebanus,&ſui ſucceſi'ores, pro ſpeciah'bus Capellªnis Prxſu
,, lum ' ªgnbien ls Eccleſiaz, de cmtero hªbeantur, ipſaſque hebdomadas Epiſcopªles, quo
,, tics occurrerent, providencias in Miſſªe officio, teneantur cum devotione debita obſervn—
,, re. In uorum pmmiíſorum teflimonium, praeſentes duximus concedendas. Datum 1?
,, Menús (ii/[ªjí Anno Dñi 1351.,, Ob hanc Pmrogatívam Capellªnatús, Parochus iſtein
ſupplïcationibus publicis intra Canonicos locum haber, primusclue Parochorum habetur.
-Ï‘Iinc quin Epiſcopum ſuppleret, ut Prªzbendªrii Canonicos, ejus quoque meminiffe vo.
uxmus.
V. Prebemlani olim fue're in diverſis per dicecèſim Eccleſiis, ut teſtantur memorias,
ªc veteres Diwceſis deſcriptiones. Hodíe ſunt in Parochía Civitatis montis GrecenſiSZª—
grªbienfis tres, Varafdini unus, Jqſm five aſzterbarſzko duo. Hi Parochos in rebus DiVí*
nis peragendis adjuvant, eifque adſtmt. uondam pſalendov canendoque, Divina officiª per
ªgebant, ut mox relaturi. l
VI. Cathedralis nunc Baſilicªe meminiſſe voluimus. Haze in mediò reſidentize Epiſcopalil
\ita efl, adcoq‘ue intra muros arcis Epíſcopalis. Tota eſt ex .lapide ſecto & per Olito, Re-
guy, Epiſcoporum , Cªpituli aliorumque Benefactorum liberalitate conſtructa. ngitudo
ejus 219 pedum eſt, Iztitudo 98, altitudo autem 72. Ad ingreſi'um porte majoris,utro
Jue in lªtere turris Olim fuerat. Utraque ab Hiſpanis ſub Ferdinando l.&Simone I. Eppo
' ªgrabienſi, ruinatª fuerat, qiiªrum ſucceffive unªm, Franczſcus Erghelius exſciſi'o olitoquª x
h‘pide repoſuit, altera ultra templi fornicem non aſcendit. Intem‘e, per medium oro dl
Vil-ªltur, ut cxternam intemamque hccleſiªm merito vocare poſiis. Externa, populi eſt.
\tu ſ¡ non GMC, profectò veten. Interna quatuor fm'eis cratibus 8¡ pºitis ſub Chorº
l
mmmmm chu
ffiflor. Balthqflzri: Kercfih'ch.
 414 Notitie PreliminarC’s Pamzonix Vetcrís Periodus IV'
clauſa, proprie Cleri efl. ch in tres naves dividitur. Pars media Clerí eſt, ubi intra
portas duas, quibus clªuditur, eſt Epíſcopi Status, cum genuflexorio ex lapide ſcíſi'us;
aditus ex utroque eſt latere, duobus gradibus elevatus. Baldachinum ligneum affabre inci
fum, quatuor columnis ligneis ſuſtenkatum, paríesa dorſo tabulis contectus, cum inſigni—
bus Petri Domitrovith E Zagr. armo 1618 poſitis. Superne floribus ligneis pyramida
libus, inſignibuſque fati piſcopi exornatum. Ex parte utraque eſt feneſtra ªd exterio—
rem Eccleſiam, tum porta. Ante Epiſcopi ſedem, eſt Chorus Alumnorum Praebendario—
rumque, cum pulpitis libriſque Choralibus. A porta utraque, ex utro ue latere, eleva—
tiores Canonicorum affabre format¡ Stalus lignei cum ſedibus, ſpatíum abentes, ut comª
modius aſcendantur. Infra quos pulpitus, liberque Antiphonarum &º Gradualium, ad qua-'E
Canonici conveniunt. Poſt Canonicorum Stalus, ſpatíum aditusque ad laterales internas
Capellas; directe autem, marmorei gradas ad Sanéluariumz Aramque ªmajorem, quee emi
ſi nent.
medio Sªnctuarium ſpaciofius,
porta‘, ad Aram tum marmoreae
majorem. columnellze,
In fine harum cum menſula
collumellarum protracta,
ex latere utro ue&Ara
in

marmorea, ex Elegant¡ o 'moque marmore albo, una Creme Domini, altera .Luce.
Intus Ara major, magni ca altaque; ſuis ſtatuis & picturis ad c1auſuram,~ſive portªs ap—
tata ſub Patrocinio tituloque: Afflumpm V. Marie, &º IS. Regis .Stephani, ut ideo Szveti
Iſraly, hoc eſt Sancti Regis vocetur. Aram hanc Franciſcus Erghelius Epiíl Zagrab. po—
ſuit. A’Iwis Septentrionalis five a cornu Evangelíí, ſanctuario hoc inferior, & a, Canoni- A
eorum Stalís patens, continet Aran¡ S. Regis Ladisluí; tum ex utroque latere Stalos in—
fiar Canonicalium, ac poſt hos Aras lªterales; S. Pauli qu/loli,& Omnium Sanflorum, in
‘ ſra uas ſunt Stªlus; &’in medio porta, ex ferreis cratibUS. In hac navi, ſeu Capella,
ſepu tura: ſunt communes Canonicorum. Ad latus navis hujus eſt Sacriſlia duplex exteri~
or videlicet, ubi ètíam ara .SS. Petri ò" Pauli Apcſtolorum, &ex hac,Sacnflia interior pri—
mo , ubi Ara &Lucie , 81 conſervatorium [Uppelectilís precioſioris, ac ſªcrarum Reliquiarum.
Tum gradus ad Tabullarium, porta ue minorpro exitu. In Na‘vi 'vero meridinnzzli, ſeu a
Cornu Epiſtolw, quae Capella etiªm piſcopalís vocatur, quod publica: ordinationes, cm
teraque Epíscopalis miniſterii peragí iſthic afl'oleant, Ara major eminentiorque eſt BSS.
V. M.Capituli Chaſmenſis pro Archivo armare , Stalus, & poſt hos arae marmoreaz SS. Caſ:
me &º Damianiparte ex u’na; e’x altera autem SS. Ger-uaſii {Iº Protafii, iterum Stalus, ac
in horum medio porta. In Capella hac _Iingulis ferialibus dicbus, & mane Miffa 'camarª
de B. V.M. & per Adventum Rorate. Aque hª'c eſt pars templi hujusinterior, qua: ſupemè
ſat ªmplo Choro, ab uno Baſilicazªpariete ad alíum, ſeparatur 81 clauditur. Porro Chorus
¡'flc parte ab utraque ſupra columnellas menſis Clauditur. A ſeptremtrione, organummajus
minuſque haber, quo ſeparato, ſervit advenientibus. In medio eſt Cruczfixus,ªd populum
verſus ad quem ejuſdem populi eſt devotio, ob gratias quas conſequuntur. Ad finem partis
meridionalis eſt ara SS. Trium Regum- Salvatorèm noſtrum adorantium, .portaque minor
ad Epiſcopi reſidentiam. SuntógTadus limaces inde ad exteriorem Baſilicam, ubi ſubtus Cho
rum, Araz quinque, nempe: .Achatiz’ſocinrumque MM. S. Hieronymi,SSmaz C’rm‘is mar
morch , ad quam aram feſtis dominicisque diebus cauſa populi , cantatum de B.V.M. Sacrum
abſolvitur, S. Franc'i Ci, S. Dorotheze. Tum per medium,sd columnas fornicem ſuſtinentes
arae elegantes ſunt ‘.Catharinre, &Barbarez S. Emerici , SSW: Trinitatis, & 11X mar
moreae. S. .Eli/Elbeth, &º S. Mcolaí, operis plaſtiei. Ab his aris ſpatium eſt, correſpondens,
navibus ſupra memoratis, & inmedío hujus ſpacii, ara ele ªntis marmoris S. ¡Michaelis,
'turn verſus pal-tem meridionalem ad parietem ara marmorea '.Maríx Magdaleme. Sacellum
SJoamn'S Baptzſtce , ara S. Urfidce , 'demum S.Jacobs' qu/ZOIÍ, intra has aras S. Penitentia—
rice conſeffionalia ſunt. Ex hac parte intróitus ad turrim eſt, ab ara S. Nicolai. A ſeptem
tríonali ora , ſub choro prope aram S. Dorotheae, eſt porta minor ad Eccleſiam, tum in
parte illa , ara? S. Georgii M Ef Auguſlz'ni Eppi Zagrab. marmorea. SJoanm‘s Mpomuceni, SS.
Fabian¡ ó" Sebaſtiani. Eſt ingreſius‘ad turrim, ua: necdum repoſita eſt. Et abinde adaram
S. Michaêlís veniendo, quwintranti prima ſe Objicit, ſunt Stali ex parte utraque, :1d por
tam uſque majorem , in medio collocatam. Structura totius Baſilicae elegans artiſque eſt.
per totum 18 columnis Confiªns *pro fox-nice ſuſtinendo. Hinc ſuas habet intermedias liga
turas, & pro templi diſpoſitione, hie altior, hic demiffior. _Admirªri obſervavi a pericia,
ligaturas -illas, quee ſunta Columnis ad Parietes extenſze ac inaequales, &fine ferrº.v A5
Columnam intra aras S. Cathªrinàe &Emerici, eſt ambo, fiªve pulpítus mamar-aus, pro fa
crís Concíonibus, qua? mane poſt horam ſunt ſepti'mam, peractamve clevationem confe
crata: materias, incoat Concio, Pontiſexque refiduum Sacri,legendo abſolvit. Haec eſt ſixn~
¡alex relatio Baſilicae hujus² cujus inſingulis hiſtºria, volumen efficeret- '
- * Hebe:
I
\ * \ 5
 \

\
I
Sclavºnia: Croatieque moderna relatío. 415
Habet particulares Ritusf Miíſale, Breviarium, Graduale, Antiphonarium, ac ut
ajunt Rituale Mifl'ªli adenctum. Haec omnia, ab Eccleſia olím Goricenfi accepit, de'quà
Ecclefia, altiflimum efi: apud Scriptores noſtros filentium. Haec in ipfa Baſilica hodie
uoque obſervantur, verum in Sacris Coantüalibus Millie, in choro autem Breviariüm. ~ I

lim per totam Dioeceſim ſervabantur.. Sed defectu horum, cum non reímprimantur, Miſ
ſale Breviariumque Romanum ſubintroducta ſunt, quamvis inTrídentino permiſi'a fuerint,
& in Synodis nationalibus tutata conſervataque. Ut hodie omnino per Diceceſim,Ro
mano Míſi‘ali, Breviarioque utamur,, unicè in Cathedralis Ecclefiee Charo, proprium Zagra.
l bicizſe oldêrvatur.
Chorus autem prope pe'rPetuus eſt, nam ma'ne intrant cum Prazbendariis Alumni,
incoantque a Sacro cantato de B. V. M, poſt hoc, hora prima abſolvitur. Haec major eſt
ac in Romano, praecipue diebus Dominicis. Fefliſque diebus à Prima incoan’t, tum Miſª
ſa Solennis, Concio. Ferialibos autem diebus poſt Primam, ſi ſint anniverſaria defuncto
rum , abſolvuntur. Hora nom intrant Alumni, Praebendarii; abſolvuntque Tmiam. Cano
níci quoque‘ adveniunt, eſtque Sacrum Conventuale, pro ratione feſti, ſaepe cum Proceſ
fione poſt A11361368, intra vel extra Eccleſiam. Poſt hanc ſacrum cantatum‘, &7. hoc fini*
to, abſolvitur .Sexta. Haze Feſtivitatum ſolenniis, ultra horam undecimam aguntur. Ho—
ra iterum ºda, ªut in aeſtate 3. intratur; & decantªta nona, incoant Veſperae, ſecundum
rubricas ( haze in quadr—ageſima poſt Miſſam Conventualem ſunt.) Tum fi non fit ſeſtum‘
ſolenne, & oc'currant Veſpe‘tae defunctorum; abſolvuntur. Poſt Completorium, cum Anti—
phona conveniente Sal-ve Regina, aut &c. Incoat ſequentis diei Matutinum cum Laudibus,
quee majoribus feſtivítatibus ad horam ſextam & ‘ultra protrahuntur. ln Vigilia Nativi
tatis Domini, hora noctz’s undecz'ma intratur, durantque Ceremoniaeòz Cantus, cum Sacro,
ultra horam 2dam. Sexta hora propter primam intra-tur, duratque devotio cum concione
ad octavam. A Nana ultra horam undecimam, Sacrum ſummum eſt. Ab hora prima,
s
Veſ’perae Nativitatis, tum de ſequenti, Completorium; alterius diEi Matutinum. Quaevis’
hasc cantu chorali, & ſaepe cum organo. ÍEque in Vigilia Paſchatis. Olím plura erant
ejuſmodi Matutina,ut Epipham’e &0. uaz hodie n‘On ſunt in uſu. Horum conſideratione,
deſcripta memorataque ab Hz'erorçymo mflro in vita S. Bennonis Epifcopi Miſne’nſis, conª
tinua illa pſallendi conſuetudo, iflhic ab inſtit‘utis Presbitheris Ammetarz’s vocatis, neſciÓ
an hic non vigeat‘? Hªze eſt antiquiſlïma, v8: olím in hac ‘Ecclefia erat continua, officíir
Confidentione. Interim"vid>etur efi'e differentia, qUOd Emferus, Mífizenfis Eccle/iaz morem,
ad Regum ſepulchra refferat, 'quod olím etiam penes ſepulc’hra Croatia: Regum Ob‘ſetvaª
tum, deducit Fai-latus, ut ſicuti haec pſalmodia fuit pro mòrtuis; ita Acºemetarz' ob Cae
- miteria, Cantores ſunt appellati. In hac verb Zagrabienſi Baſllica, ad laudem& honorem
Omnipotentis Dei, 'cum continua ſint in cantu Divinª offit'ia, haec pera entes, Preebenda—
rii vocanturª An Monªſ’cicus, Choi-us ille noctumus, ab his Accmetanis emanet, aliis
inquircndum relinquo, Exiflimo ſane, ſi quís Ritus, Ecol-elianª hujus Zagrabienſis Vete—
res deſcribendos ſuſciperet, cum com'binatione Rubricarum, non ſolum de hac Eccleſia,
fed ab, Orbe'erudito, multum mereretur.- _ ‘
\ Arcliívi demum meminiſi‘e ‘voluimUS, 'quod in Cathedrali Baſílica afferVatur. Hoc
quadruplcx inveni'o. ‘Capituli ut tſt fidei dignitas ex legum diſpofitione, 2. ut eſt ipſius Ca*
pituli, 3. Chaſmenſe. .,4. Archidiaconorum, ſeu Parochiª'rum Dioeceſis, in _armari penes
Aram Joannis Nepomüceni collocatum. Raphael Lwakovich in ſuis adverſariis hªce notat,
ſcripſeri‘tque Romam; Canónico‘rum Archi-Uum 'vida-e, nedum lu’ſlrare licuít. Ex quo utfer
ſ ’tur multa p‘ro iii/toria; plura pro iqumat’iom’, flatus &º amplitudz'nis little/ie Zagrabienſis ,x
plurima pro'bnno Epífl-npi haber¡ pojſent. Supplicandum cſſet Sanctifflmo, ~¡lignetur adigm- Ca
pitulum, permittere luſtmre 'on-Inia monumenta &º privilegia qua? in eorundem medio fimt in fiº.
crario uperiori {jº injèriori, athe ut ſcripturarumparia dare ~ ~ me Ett‘lffief jura conternunt.
Quema-ventas Eccle/ice Eppatus Zagrabienſis concermmt in alio (ÉÍÚZIIO, ex urbario ejufilem
Ecclqfix per me compillato, aflati—m patmt. Vidzibi. Ex Anti-vo piſcopali, atque maiori ex»
Parte ipfis Authographis Regum, &ºf aliorum Collcgi, atque ut gurimum in cºmpendiurri redegi ,›
?go Fr. Raphael Croatus anOlſtr. Utrum porro idem evakovich,mandato¡uſi*uquè
ontiſrcis, Canonicorum archivü‘m perluſtraverit, plurimaque exſcripſerit ( quorum quaedam ad
me ſunt devoluta ) vel ad hoc permiff'us ſlt, poſtquam obtento Saman'drien r Eplſcopatu, a Be
n*ªdicto Vinkovích ,CanoniCUS Archidiaconusque Cathedralis fuíſi‘et Conſtitutus ,necdum eruiª
ºc indubíum eſt, memorandum iſtum terraa ſanctae Commiſſarium, tam Romam quam & Ver
n'etias plurima ſubmiſiſſe. Ab il’lo taxas illas annatarum in Cancellaria Romana notatas, Proma—
“ªrª quas ex Impraeffa Roma: inſtantia anno 1748. duorum millium floren. iſthic eſi'e adſcríp
mm mmm ª I t tªm ›
I
Q

r'
 l ſ

416 Notizie Preliminares Pamonizt Veteris Periadu: IV.

tªm,diſcimus,ita ením ibí: mire-Ia fidetta Chichi di Zagªbn‘a, che nel’ ficoli andan' era una dt(—
le principali Chiçſe del Regno d‘Ungheria,di martina, che ne' libn' della Rev. Camera Apo
jlc-Zica n'trovajïi taffata in fiorini 2000,Ñconſequenter ſecundum acceptionem Romanam, ad
. minus fl. 30 millibus, noſtratium florenorum i‘aloris. - '
VII. De Epiſcopis Zagrabienſibus in opere Hi/Ior. Ecol. ZagT.Satis commentamur,
roinde lectorem eo relegamus. Ejus jurisdictionis eſt, Virus Latinorum, ubi Parochialis
Eccleſia, cum pauperum Xenodochio S. Martini. Fons a S. Auguſtino Epiſcopo occaſio
ne ficcitatis, ut habet traditio &recentiores ſcriptores,effoſi'us benedictusque. Inhoc aquam
non deſicere, eXperientia. convincimur, vocari ſolet pod Gradom hoc eſt infrª arcem.Ar:F
five reſidentia Epifcopalis, ad quam ex Oríentali parte eſt currulis introitus. Hec abEpiſ~
copo Georgia Bram'ugh de novo e fundamentis eſt erecta. Verſus occidentalem pal-tem eſt
Bibliotheca, ªb Epiſcopo Alexandro Mikulich erecta, rarisque plena libris & MH'. fed
naa nec augetur, nec efl: publica. Habet Epiſcopus printer Spirituale forum , forum di
Ãinctum quoad Eccleſiae ſubditos, cum vigore privilegiorum ſolius Epiſc0ïi ſubfint judí
cio. Hec judicia, ab Epiſcopi juſtitia? & ae uitªtis, amore ac intelligentia, P erumque ſtant.
Eorum ui Abbatiae de Topuſzkª ſunt, juZex Comes Curialis vocªtur. Qui vero ſunt Bo—
norum piſcopalium, a Vicariº temporaneo judicantur, ¡n Civilibus Criminalibusque. De
foro hoc & Capitularí , ſunt fueruntque ab Olím controveſiae multa-:1’, ercí ue quod ad
Comitztum ut à foro dominali non appclletur, videaturque jurisdíflio mer: rívilegialís,
I Legali, que eſt Comitatuum & Tabulªn'um diſtíncta, ut hinc omnes promanent con
troverſiae, dum pax-s, Legalem tuetur ,jurisdjctionem; Bars altera Privilegialem Regiaeque
Clementíaª, ex uo fonte, etiªm Legales derivarentur jurisdictiones. Hinc Quaeflíone in,
hoc ſubſiſtente & radicata, Reges tuiti ſunt ſemper & tuentur, Privilegialem hanc juriv
díctionem, ut Regia poteſtatis teflixnonium.
VIH. Olím in Sclavonia hac, Te Iariz' I. Prodano I. Epiſcopo Glºgmzcza fundati,
ªnda tenuere. Extinctis his, C'rucifcri S. Sepulchri ſub regula S. Auguſtini florebant.
Cgſterczès, tªm in To lica, mmc Thopuſzka, uam & Zagrabizc erant. Bemdifh‘ni ad
S. Ben 'ctum in Alſò atina, hodie Botinecz ianarochia Sztupnik, ut conſtaret ex in
flrumento Cªp. 7. deſcripto’ in Noticíis Quinque Eccleſienſibus, fueruntque ibi armo adhuc
1462. An autem hac ipſa fuerit Vocata Abbatia S. Egidü ad Savum, aut diſtinguebatur
I priore, necdum erui: prouti dz Abbatia'S. jacobi , -cujus olim fuerit? mihi ignotum
ect. Benedictiui in pluribus quo ue fu‘ere locis. Pmmanflrateryès quoque, Chaſmz Olím
ſuifl'e inſti'umenta docent. Augu iniani, Item Dominican¡ ſua in diverſis louis habuère do
micilia. Zªgrabiae ad S. Nicolaum, olim fuiſl'e Dominicanos, res Cªrta eſt. Martial:: or
dinís Prxmonſtratenſis, ample Ivanichii fuiſſe fundatas, extrª dubium aſt , & num* ªb
fis plgus Opatinccz ªppellatíonem ſervqt. Fuere ſimiliter in Remetinccz, ªc in lobis plu
. tibus. Omnes hi a Mathía I. partim 'ut non‘necell'axii ſublati ſunt; partím ob legcs ª
. 2 . ultra ’left‘ &c- loca ſua deſerere malluerunt, quam Regum ordinatinnibus parªr
re. Addere viſum eſt, a nobis ex judiciali tranſumpto fincere deſcriptas litteras Cruciferorum,
quarum Ori inale , habent nunc etíam Planinenſes. Pracbent tantarum rcrum cºgnitionem.
,, NOS ÏÍÍCOL Priepoſitus S. Maria;- Virginis de Golgoncza &c. Philip. Plebzmus &Maria
¡ de Kalecz, Thomas Plebªnus de Planyna, Mathias Senex Sacriflanus, Dionyſius,
Ñ Mathias Ni er, Nicolaus Organiſtaj Dincus, Petras Senex; totusque Conventus Cmè
ª ciferorum acroſancti Sepulchri Hyeroſolimitani ſub regula Sancti A ſtini. Ne
,~. temporum Succeffione ,. quod per víros peritos & diſcretos publicèſi de nítum eſt,
l. poſteª valeat recenſiri; congruum eſt Vivaci litterarum patrocinio commndari. Und*
Ñ,, nos memoria: commendantes, tenore praeſentium figníficamus univerſis Gr ſmgulis qui-.
Ñ bus expedít: Quod fidelesà dilecti noſtri Emphiotici ulgariter Purgari in Planynª ad
. nos accedentcs, nobis, ipſorum magdamà inefl'abilem retulerunt damni quzrimoniam.
Ñ Quomodo per quosdam tyrannos & maleficos homínes temporibus quibusdamipſos mi
, nus juſte regentibus & poſſidentibus effent Spoliatí, à depredati, & amihilati. Ne ¡gi
Ñ tur impoſten:m ipſis &z hzeredibus ſeu Succeſſoribus prmdictorum hominum Noflrorum,
. tdi: mala, ſeu pejor: contingut, Noſtrª larª. conſonaque miſerªtiono definivimus,
. & pleno conſilío deliberavimus ( ag prztactis oſtris hominibus emphioticis. & Suc~
,, cclſoribus ipſorum,ut przefert‘ur in‘ lanyna, emphitozimin vulgo Purgarii, libertatom
, 81 praero ªtivam talem & tantam donantes & conferentes: ut ſi quis prazſatorum n0
, \horum ominum in pranominata Planim , propter aliquam diſplícentiam nolínerit,
¡ve
( a) Migratio libera Sancita ſuit art. [4. ann. 1405. Sed cum Conventuales ſe flringªl I 'ik-,Is
¡Miªmi-¡bus nºn crecierºn*: ¡dºº ºª qU- ¡eziª mm , ru- überalzzm .IEC, ¡Ivªn-YUI¡
I
 ' Sciavoníe Cºrnatizeque modern@ falacia. 417
,, five non potuerit commorari & permanere; ex tune habcac liberan¡ & fecuram voluï:
Ñ tatern recedendi, quocunque voluerit tempore, & in quemcunque locum , Salva ta_
,, men fatisſactione, ſi quid nobis, vel poſteris noſtris tenuerínt in debito ſubfcripto; fi_
,, ve vicinis fuis; vel noctris hominibus ibidem morantibus. Nec non etiam, ut non dif
,, cedat de territorio &dominio noſtro, donec non locªverit, vel relinquerít alium in lo
,, co fui ( b), nobis & poſteris noſtris; nec non & vicinis , bene vºlentem (c) ne bona.
,, noſtm ſint deferta & defolata. Praenotati igitur emphiotici purgaritenentur&debebunt
,, nobis, & Succefforibus noſtris in perpetuum Solvene datíam, quilibet Per fe de fundo,
,, centum 12000.5* denarios id eſt Vienenſes annuatim; diviſim- videlicet, & pro Uno
,, termino ad Feſtum S. Georgii 50. denarios : & pro 2do termino videlicet ’ad Feſtum
,, S. Michaelis 5o. denarios: 61 tria munera annuatim diflinctim, ,videlicet ad Feſtum Aſ
,, fumptionis B. M. V. quilibet Per fe tenetur & tenebitur unum pullum , & unum Pa
,, nem pro Uno denario. Ad’ Feſtum Natalis Chrifli' debent tenentur dare unum capo
,, nem, un_um panern pro uno denario quilíbet per fe. Ad Feſtum Paſcª: tenebítur qui
,, libet dªre &,SOlvere tria ova, & unum panem pro uno denaIiD, & adhuc unum de-'
,, nar quilibet Pro ªgniculo. Quilibet etiam tenebitur dare nobis & Succefforibus noſtris
,, annuatim duas menſuras de Caſtaneo. Decimas ªutem nobis & fuccefſoribus noſtris per
,, petuo de Trítico , de avena , de Spelta quod dicitur in valgo Pyra, de Siligine, de
,, Ordeo: decimam Pattern de apibus, illius anni exortis, denarium. De capreolis illius
,, anni, de quolibet unum filarzonem: de porcis quod dicitur Syrooina ( d) de quolibet
Ñ porco, feu Schropha generata ante nativitatem Chriſti, tenetur de qualibet quatvor
,, denarios, excepto uno qui dicitur Kolednyak, pro quo no; tenetur Solvere. Decímam
,, Vini, ſicut moris eſt, decimum cubulum (e). Mardurinas autem float antiquitus nonjbl
,, -Uebant , ita nobis &º Succefforibus noſtris non tenentur ‘Sol-um’. ( f ) His autem
,, Praetactis, per nos ordinatis & difpoſitis, affuerunt boni & probi viri fide di i, Ber
,, nardus Phepnſitus Zderazienſis, (g) Clemens Sacerdos de Criſio, quondam lebzmus.
,, Thomas Vaida in praedicta Glogoncza; Nicolaus, frater ipſius Thomíe Vajda, Geor
,, ius judex in GlogonczaP Blafius difius Chatana (h) coeterique boni & condigni viri.
,, t autem erfens fcríptum, ratum &7. ſtabile permaneret, nec \quifpiam aufu ternera
,, rio retractare attentaret, Sigilljs noſtris, videlicet domini Przepoſiti fuperius nominati,
Ñ & Conventus; fub appendenti fecimus communiri & confirmari. Datum & actum, ut
,, fupra in G10 oncenſi Monaſterio S. Mariae Virginis, Anno Dni 1425. Die Dominica
Ñ poſt Feſtum urificationis Beªtze Marias.
Has lítteras Valentinus Napuli Cuſtos & Can. Zagr.ac Pra-pos. GIogoncenſis in Caſtello
Golgoncza, Feſto S. Mathíae Apoſt. Anno l 55 I. fuis confirmatíonalibus, cum folíto Stylo : ?101]
abmjhs non cancellams &c. inſeruit. Annoautem 1596. Die 22. Menfis Maií in arce Epiſc. Zagr.
utrasque confirmat & tranfumit Ztankovachki, cum titulo : Nos C'aſjmr Zthankovachki, Dei &ª
APO/Z. Sedis gratia EpiſcopusEecle/ïce Zagrabienfis, Ssffie thſdï. Regia-que Mattis Con zliaríus, .
ac Regnorum .Dalmatia Guatire Sclavom'ze Banus, nec mm Prxpoſitus Eccleſiªe Vírg.
\Marias Galgoncenfis bºa-.ªmemorizc commendamus. &ºc
IX. Hodie antiquitate & 'monaſteriorum numero, cum PP. Franciſcani prwemt, ho¡
primos, recenfere placuit. Horum in Sclavonia ªntiquitas , ab ipfo eorundem fundatore‘
S." Franciſco narratur, -& in Zagrabienſi conventu, qui omnino antiquus eſt, Saceil'um
exſtat, in quo -S. Francifcus ho‘ſpes fuifl'e dicitur. Succeflive ob cafus varios , diminutis
Francifcanorum domiciliis, cum Provincia Hungariaª S. Mariae, erant conjuncti. Anno
1656. ab illa Provincia funt feparati, -efſecti’ve 'Infra memºrati Conventus, propria Cuſto—
dia. Demum 1661. & reſpective 1662. Provincia Sclavonie' S. Regis Ladislai. Et quiª ~
Succeſiive aucta fuiſi‘et haze Provincia , \Szigethanffl Szíklrflien/i , Quinque Eccleſienſt,
Caníſien/í, Crzfienfi, Hraſztovicenſi Conventibus; Reſidentiis item Koſlanicenfi, Hadad, 6:
in Gyud; ideo a Regnante MARIA THERESIA , ªnno 1743. novas Provincia* ſuae Con
firmatorias ixnpetrayit. Illas Leopoldi Regis , exfcribere híc voluimus , non Soium ad noſ—
cenda Provincia: hujus moderna: primordia, primosque illius conventus; verum ob ferva;
nn n nn tªm
(b) ifiud fuit contralegem, ut alium \'ui loco relinquat. (c) Innanis fuít ob hanc conditionem liber
tas, reiici enim potuit ínventus,quod Conventui ac vicinis non effet bene volens. (d) hoc eſt gian
dinatio. ( e) ratione decimarum hai-um, lites fuiíſe ECC!. Zagrª. relatum in Hiſt. ECCL Zªg. Peitet
que hinc , noc Joannis DTI]. depoſitionem. nec Conflantienſis Concilii decreta, curàflo Conven
cuales. (f) Mªrdurinze oiím ſolvebantur a Nobilibus ut 12.‘ 1351. ª quibus lb¡ ºfflm unª" kmº
videntu'r poſiea introductae fuiffe ad ignobiles. ( g) ubi hac Prxpoſitura? me lªter. (h) Cªnªllª
equitem Significar. Videmr fuiffo miles, Georgius. .
Iii/lor. Balthafizrz’s Kercfllich.
 ſ

418 Mtitiaz Preliminares Pan-naná: Ve’mis Períodus IV.

turn rectum Jufiumque ordinem , dum Bullam Pontificís , ª, Rege SclaVOníaE Leopoldo cart—
jinnare fecªrunt, utrique Poteflatí Satisfaciendo. Quod ſi ª quibusvis ObferVaretur,1Ï1ur²
mae ECW-rent confuſiones , Imflionesque porq/Fam. Ideo ad exemplum aliomm , inLe ígen—
dumque íUud Werbüczy : apa cmzfinnat , dum hic , Rex Papales corffirmaret lítteras , Leo
poldi communicamus diploma. *
,, NOS Leo oldus Dei Gratia Electus Romanorum Imperator, Semper Auguſtus, ac
ª, Ger-mªnia: , [Tungariw, Bohemian, Dalmatiae , Croatiz, SCIaVODÍZ?, Ramze, Servia»,
Ñ Gallítiae, Lodomeriaª, Cumaniae, Bulgaríae &C. Rex. _Archidux Auſtriae, Dux Burgm
Ñ dize, Brabantíae, Styriak, Carinthím, Camioliae.Marchío Moraviaª. Dux Lucembur ,
c Su rioris &Y Inſerioris Sileſix, Wíerthember ae & Theka , Princeps Sueviª?. ~
mes Hªíspurgi, Tyrolís, Fcrreti Kiburgí, & "oritiaz, Landgravius Alſatiaz. Marchio
Sacri Roman¡ Imperii Supra Anaſum, Burgovim, ac Superioris, ‘ªc Inferioriº Luſacim¡
Domínus Muchíze Slavºnícae, Portus Naonis &Salinarurm
,, Memoria Commendamus tenore przeſcntíum Significando quibus expedít univer
"$3
II fis. Quod pro parte, & in perſonis fidelium noflrorum Devotorum, & Religioforum
Fran-um Pátrum Ordinís S. Franciſci, in annotato Regno'noſtro Sclavoníaz degentíum,
s—s & Deo famulantíum exhibitae ſimt nobis &1 prakſentatze (Jere-…e qua-dm litter‘a: , Beatiffimi
in. Chriflo Patris Domini Alexandri Pªpas VU. in parg’ameno Eatenter Conſectas, SígiUo
se'I S sa-s s s s s ejusdcm Conſueto roboratz , quibus mediantibus. 0do {llos (.onventus Cuſtodiales , ut—
. pote Zagrabíenſem , Varasdinenſem , Criſienſem , Remcticenſem , Jvanicenſcm, \Crapíº
nenſem, & in finíbus Provincia noſtra.- Styriae Ormosdínenſem , quemadmodum etíam
alíos duos ſimilier Convenios , nemp'e Caprocenſem & Chaktornenſem, poſt Subſecu
tam diviſionem inſtitutos , unum pmterea Sanctimoníalium Ord. S. CÏW ſub Titu
lo SSmX Trínítatis ¡tidem Zagrabienſium, Omnino in preſato Regno rroſtro Sclavonia
Sinn-turn, ac eidem ordiní ſubjectum 5 Gubemio, 81 jurísdictioní aProvincia S. María
Hungarica* ſe egatos, inque Cuſtodiam novam ſub titulo, & Patrocinio S. Ladíshi
Regis, cum onſvetis ejusdem Sacrí Ordinis títulis, ’& pruebedentiis Superioribus non
ita pridcm evolutis annis diviſos 81 ſequeſtratos , Y'itulo now? Provinciª: , itidem cum
Conſuctis dicti Ordinis Títulis 61 precedentíis cxomatos effe dígnofcebatur,tenorís in
fraſcrípci. SuPplic-atum itaque exſtitit Majeſtati noſtrae nominibus_ '& in perſonís 'PFP
ſpecíſicatorum Fratrum Pªtrum Franciſcanorum, quatenus easdem litteras ’five Bullam
Pontificiam, fuper dicto Titulo nova- Provincia: S. Ladislai emamtam, 'omnïaque à Sin~
gula in eisdem Contenta, ratas Gratas &accept; habcntes, przſentibusque litterís no
flTis inſel‘i , & inſcribi facientes, accep‘t'arve,rob0rare, Ippr‘obare, 'ratificarequc, ac ro
iisdein Fntribus
'Ñ vilegizlesç F'ſiroquePatribus ſupra
prelibªta przſpecificatís, novze
S. 'LadíslaiProvincía Províneia:"Titu]i,
Ferpetualite‘r conceſi'as, erectione, ri*
Gratio e Con
,, firman’ di naremur. Quarum uidem litterarum, 'we Bullas Pontificia* tenor 'ta is eſt.,
ALEX ER PAPA VI . Ad uturam m' Memoriam. Ex Commzffi nobis Divinitu
Pqfioralis Offlicii debito , ad ea p‘ropen Is ſtudiís, illgitfi* intmdimusèper qua? Religiqſbrum ho
nor-em, qui relicto chulo, Dei Olz/èquiis fiſe manciparunt, flatui fiªlici díreffirmi corzſz'di
tar, 'utflczmdu’mlaudabilia Ordínum juorum irſtimm , Gran-zm Ati/lima impendentcsfamulazum.
rn/jzeriores indie-S, Benedicmte Domin0,pvr(yïciant, i'ncmnmtis. Alias ſi uidtm pro parte di
Fecti Filii Luci¡ a S. juſto tuna temporis Commiffarii Generalis Curie, ' rd. Dan-um Mm
ru‘m S. Francſ/Ei de Olſmantia mmcupato‘rum, nobis Expo/¡to, quod anna, ‘pqfl uam Congre
gzztio lunc exzſtentium .S. R. E. Cardinalium , 'negotiisz B’ Confilltationibus Eziflºporum ò*
chularium prepa/ita, Za ahimyèm, Varasdinenſem, -Ormosdin‘mſem , Cri/ïmjï-m , Rumi
mzſem, Jvanicerffm, &º rapinen/èm Conªventus Ordirzis prwdiffl inScla-vonia coqflitutas, ner
non Mona/feria"; Ssme Trinitatz's Zagrabienſt‘um Maníalium 0rd. S. Clara, cum primodifff
'Ordini fitbicflum ,in nwam Cuflodiam ad pmfiriptum COTz/I’imtionum Ordinis hujusmodi , aim
?mrngati‘viu titulis, &º precedentiis Coryïzetis, cr' i mandaverat; dileflu: ariter FIIius Pau—
us :le Tauris, Fr. exprefle Iªrcyfi’ffus Provincia’ uſtrize difíi Ordim's, ¡gore mandati ſibï
fuper hoc a Dilefio 'etiam Elio Sebaſtianoa Cafeta Cisºmmtanw familiepmdffli Ordini: Com
miffario Genera-’z', dati;1èl‘eptem meentus, 8' Monaſterium kujumodi ; previa illarum Se.
, paratione, a PTUL‘Ím‘Íd ungarize rjusdzªm Ordim's 1'12 ?zm-am Cuflodiam ſcepe dz'ffi OrdinÍJjux
ta dzſpaſiticnm DECó’Eti difia* Cargregafflmis flyer pra-inptffis emanari erEmet. Nasficppïicatiw
_nibus diffl’i Lucíí nnmine, A’obísflycrhoc humiliter porrcuis, inclinati, ereffionem fixpradz’à‘orum
fiptem Con-Imztuum ac Monaſferii,innovam Cuſlodz’am Ordinis przrfati, a mamar/1to Pauloſma
pmfèrtur fizfïam, Authoritatt Apcſtolíca C'myſrmaºuinms &jº approbavimu¡ . &lº aliªs prou: 2'*
'NQ/Iris in ſímilijbrma Brm't ¡¡m-ri: ¿ie 20. Jimi¡ .MDCL VL ¿gflçper \expeditis -Ñ qua-un¡
› v - :mo
 , , ,
' Selavom'a? C'rºatiwque moderna relatio. . 419
[EHÍ'T'CS prefivztibus , 0 plena , &º jitfiicienter exprçfflb haben‘ volumus, ubm’us Continetur.
Cum autem /ïrut dileíi lez'j Fres Cuſtodize Prcfflltá’ nobis nuper ex 0m' flcerunt, ip/i, eandem
Cigflodiam que (u't a erunt in nova-m Cºnventibus Fratrum) adiunàis flilz’cet ad fizpradiêlos
jèprem: Capronceryi~ ab Titulo S. Antoni¡ Paduani, 8º Chakrominffi Conventíbus, [2411 Titulo
Ó. Nicola¡ Epiſcopi, nec non predicto Sanctimonalz‘um Monaflerio , ad pre/Ens Conſi/Zit, pro
majori illius decore, z'n naoam ditli‘ Ordinís Provinciam a nobis erigi Summopere defidcrent.
Nas Specialcm ip/is exponentibus Granmª/acne 'volentes ò‘ eorum flngulares erjònas, a qm'
bus-vis Excommunz'cationís, fleſpen/ionis, interdiffi, aliisque Ecclefiaflicis ‘ententiis, Cm
urz’s &º peris a jun’, vel ab homine qua-uz's occafione vel Cazgſa latís, fi quibus quomodolihn
nnodate exzſtunt, ªd Eflèctum pmflntium dumtaxatſicnſêqzzmtct harum Serie abfizlventes, ò'
aijòlutas fbre- Ceryèntes, jàpplicationibus eorum nomine nobis /àper hoc humilz'ter porreffis in
clinan', eandc‘m Clgflodiam, in Ilo-Dam mmorati Ordim’s Provinciam, cum omnibus &º fingulis
prerogativz‘s, premzinentiis , pri-vila’ iis , juribus, Gratiis, &f indultis, quibus alice ejusa'em
Ordinis Província?, de jun, Eg/iz, Con uctudineê ò“ alias quamodolibet utuntur, fiuuntur,
8’ Gaudent, ac ari, frui, &P Gandara po ¡mt, ac film, &º dzberzt, Author-¡tam preexiitia te~
More preſmium, fine cujusquam prejudicio, perpetuo erigimus. &º irſtituz’mus; Decemmtrs eas- ,
dem praªſentes litteras ſemperfinnas, validas, 8° eficaces exzſtcre òº . bre, filas-que plenarias,
ó" Negros gſectus Sortiri, 8’ obtincre, ac illis ad quos SPE-flat , pra tempore Speélabir
pleng/jzme Ó‘ujjragari. Sicque in pmmiffis, per quoscunque Judíces Ordinarios, ò' dele-gatos.
etiam Cauſarum Palatii Apoſtolici Auditores, judía-ari, &º definir¡ debe-re; ac irritum ó" ina
m, fi ecus uper his, a quo uam qua-vis Authoritate ſcienter vel ignoranter Contigo-ri: atten—
tari. on- bſlantilms pmmij -iS, &º Con/¡itutianibus, &ª Ordinatianíbus qu/Zolicis , nec non
quantum opus fit diêli Ordim‘s, 8º aliis quibus-Dis etiamjuramento, Confinnativne qufi’nlz'ca,
-uel quavis firmitate alía roboratis, flatutis , &º Cozgfizetudinibus, prívilegiis quºque, indultis.
&º littm's qu/íolicis in Contrarium premiffilrum , quomodolíbet conceffs, Confirmatis, &ª in
novatis. Quibus omnz'bus &º Singzdis illorum temores pre mtibus pro plena &º Sufficz'cnter ex
preſjïs habentes, illisz, aliis in jim robore permanfitris, a pmmg’fflòrum ¿fieffum hac vice dumm—
xat pedaliter &ª exprcffe derogamus cmtrrísque Contrariz's quibascunquc. Datum Rmxjud
' S. ariam lWajorcm, fizb annulo pzſcatoris , die 16.'Julii 2662. Pontzficatus mſtrz' mza
Septimo. S. Ï/:golínua ,, Nos itaque Singular¡ in Deum píetate, Zeloque ¿z aflectu, ergain
Ñ crementum Religionis Cathohce, 81 Sacri Ordinis Seraphici,lucri ue animamm in iſto
,, Regno noſtro Scievoniae, ¿z etnolumentum, ejusmodi Apoſtolica: rovinciaª erectionem
,, :cae ta‘mu atálm habemus, ac in perpetuum duraturam Benigno Con/Ergflz nªflro Regia
&º Bill-Ion‘ ccçizroboramus, ac ut tam tempore felicis noſtrª: Gubemationis & re
,, giminis m T i noſtri Regni Hungariªn, partiumque & Regnorum eidem annexºrum,
Ñ quam etiam Succeflb‘rum nofirorum legitimorum utpote Hungariº? &º SrlauoniceRzºgum,
Ñ ab omnibus & ſingulis, ~quorum intereſt, ratum, firmum & validum habeatur, Beni
,, gue, & firmiter habere volumus, Statuimusque, 6; decemimus. In uorum robur, 8!:
Ñ í'iffniratcm, hafce litteras noflras, Secreto Sigillo noſtro quo ut Rex ungªria utimur,
,, impendcnti communitas, dandas duximus, & Concedendas. DATUM per manus fidü
,, lis Noſtri nobis ſincere dilecti Reverendiſſ. in Chriflo Patris DominiGeorgii Szelepche—
,, ni Colocenſis,& Baczienfis Eccleſiarum Canoniceunitarum Archieppi, Epiſcopatus Nutrien
Ñ fis Adminiflatoris, locorumque, ac Comitatuum eorundem, Supremi, nc perpetui Comi
Ñ tis, Conſiliarii Noſtri intimi, ac per dictum Regnum noſtrum Hungariae, Aula: N0
,, RNP. Cancellarii, in Arce noſtra Regiª Poſonienſi die 27. Menſis Juli¡ Anno Domini
y, 1662-. Regnorum noſtrorum Romani Quinto, Hungarim dt' reliquorum Octavo, Bohe
,, mia: vero anno Septimo , Reverendiflimis , & Venerabilibus in Chriſto Patribus, 8:
Ñ Dominis Georgio Lippay de Zombor, Metropolitana-3 Strigonienſis : & d'cto 'altera
,, Georgia Selepcheni denotatarum Colocenſis, & Baczienſis Eccleſiarum Canonice uni
,, tarum Archi-Epifcopis. Thoma Palffi ab Erdeod , Electo Agrienſis, Petro Petretich
,, Zagrabienfis. Preuomintto Georgio Selepcheni Adminiſtn’tore. Nitrienfis,Joanne Palf~
1¡zx-.- ,, falray Elccto Varadienfis, Georgio Szecheny Electo Jaurienſis. Franc'lſco Szegllïiedy
Ñ Electo Tranſilvaru'enſis, Stephano Sennyey de Kis -Senye Electo Weſ rímienſis, ran-I
f'"—_'”G-Í “
Ñ cifco Szentgyorgy Electo Waczienſis, Hiacy'ntho Macripodari El o Chanadienſis,
ºn Fre Joanne
Paulo Salíx Electo
de ſiTauris Quinque Ecclefienfis,
Sirmienfis, Petro Baptifla
&jomne Marian¡ Segnieníis &Modruſienſis,
Barſot‘ty Electo Rofonenſis Frª
Ec
» Clªſiarum Epifcopis, Ecclefias Dei feliciter Gubernantibus. Item Spectabilibus aC Mag
» nificis Comite Franciſc’o Veſi'eleny de Hªdad , perpetuo in MUI-ani mentionati Regni
. ª Dºn-r¡ Hungariae Pªlªtinº, Cºmite altero Frmcifco de M, Perpetuo terra: Fog.
nnunn ª ‘ l
 4zo - Noticia Preliminares Parmonice Veteris Pcriodus 1, Z
ſi Ñ haras, _judiºs Curiae noſtrze Regia, Comite perpetuo; Nicolao a Zrinio annotatorum
n Regnorum noſtrorum Dalmatiae , Croatiae & Sclai'omaz Bªno, Comite Stephano de
,, Chiak Tauernicorum, dido Comite Nicolao a Zrinio Agazºnum, Comite Geor 'o EI‘
,, deody de Monyorokeregh Cubiculariorum,Comite Nicoleo Palfiia memorªta - rdeod
_Ñ Janítorum, Comite Georgio Illiesh'azy perpetuo a Trinchm DaPiferorum, CounteAda
Ñ mo Forgach de 'Giemes Pincernarum , Comite Paulo Eſterhul, _de Galantha Curia,
,, noſtrorum Regalium 'in Hun aria Magiſtris, ªc mer-\Líonato Conute Nicolao Palfli a
,, praefata Erdeod Poſonienſi, aeterisque quam plurimis SmPè fat¡ Regm .noſtri Hun
,, gariae Comitatus tenentibus , & honores. Leopoldus. Georgius Szelepchem Archi-Ep
,, piſc. COIOCEnſis M. pr. Stephanus Orban m. pr. 1*
X. Preter memoratam Sclavoníae Provinciam, ſunt etiam in Sclavoníª hac, Con
ventus Provincia’ SSmae Crucis in Croatia ò" Camiolia vocatae,ſequentes: inKZanecz, Ga
n'cza alias Beriovecz, Szamobor, ad &Leonardum in Sylvis, & ianfiztc-rbaffiko. Trans
Colapim autem five in Croatia, CaroZ/[adii, Seguid , Terfizcti. Conventus illiquinque Sºlª
vonicí, intra fe advicinantur, ut commode intra diem obiri valeant. Horum origo ex
Chronica Croatica, ex publicis actis, atque ªliis 1itteris,’ efl: ſequens. Circa annum 1451
\Warrinus Frangepanes, dicitur quedam bonorum ſuorum Deo voviíTe. Anno autem 1453
Templum Terſactenſe cum Monaſterio ;edificare incoáſſe, quod Fratribus ‘minoribus S.
Franciſci de olffmantt'a Vicariw Bqſnc tradendum decreverat. Anno 1514, ut refert Chronica
noſtra, Aſiſiis in Generali fratrum Capitulo, Boſnenſis Provincia diviſa eſt, in Boſnen—
ſem Argentinam, atque Croaticam, ideo quin Turca noluíſi'ent ſubditos alterius Poten
tiaa, in (litionibus per fe occupatis, ob metum cºmmunicationis tollerare. Sed ob progreſ
ſus devaſtationchue Turcarum, Fratribus fugere debentibus, ex occuPatis Croatiw parti
bus , cum ob ſecurítatem, idiomatiſque connexionem, ad Sclavoniam adventáſiènt, a\dive‘rſis
ex pietate fuére recepti. D. Petrus Siley alias Se1u1,in Garíè'za five Berdoviczii, pro Frªu
ciſcanis his, e Boſnia ad Sclavoniam profugis, ut in fata eſt Chronica, 'Circa 1527 Mo
naſterium conſtzjuxit, eoſque Berdoviczium collegit. Vitw media fuêre mendicatío, ſubſi
dia quaedam ex Provincia Stiríae, ac demum Parachia .SSmaï Crucis in Berdovecz, ipíis
ermiſſª. Cum vero fucceſſive, Turcarum excurſiones occupationeſque creviſi'ent, neque
dovicenſis ConVentus fuiſi‘et ſufficiens, Família Comitum ab Erdò‘edy eorum miſerta,
&es eis Conventus extruxit, nempe: ad S. Leonardum, ob fodinªs iſthic, fodinarumque
cultores; in [flaniecz &Jqfiá;aff1gnato annuo ſubſidio, .ex ſuis eomm locomm, DJminí's.
.Ad Szamobor quoque afl'umpti ſunt, &fucceſiive Caroloſtadimn. Illam ‘ rucis in Ber
dovecz Parachiam. ad temporal Benediffi Vinko-vich Eppz' Zagr.-zb. tenuer '
penſus erga Franciſcªn‘OS fuerit; nihilominus mortuo Antonio Vitellio, illam,
univit cum altera S* Viti in Berdovecz, quacum nunc quoque eſt conjuncta. Antonii Vi
' tellii ſequens eſt memoria, in altar¡ memorataeEccleſiae SS. Crucis: Hoc Altura erexit C02:
fraterm'tas SJoan. Bapt. adhono‘rem ipfius anna 1640. Rſiimo Patre Antonïò Vitellin Epi/"cn
po Temnenſi, Parocho Ceutª/lente, OMS. F.fitb Rectoríbus Jlílïcha'ele Wifiuch. Joan. Radakovicªz.
Petro Kab¡ar.MI-[. Pi or. V.S. V. Quamvis vero, memoi'a'ti Fratres fuerint de Obſcr
vantia; tamen dum S. Larlz'slai in Sala-vmu'a, redenſiti Conventus, a Provincia S. Maria!
divifi fuifl'ent pÏoPi-iaque effecti Czçflodia; dumque cuſtodiz hujus Conventus, in Provinciam
SclaVoniae elevari quaeſiverunt, nuila ratione, ad Provinciam Lªne, ob ſubſidia quazaPro—
vincià Seix-ice recipiebant, aCCedere voluerunt. Et dum Fratres hi, lucri hunc odorem, non
expoſuerunt';
grabctien/í verum ad
expoſuiſi'ent hunc obtegendum,
rationes, ſua-.ª renitentiae
quae Reg-no Sclavoníae, cas Sacrae
& toti Petro Coronae
Petren'chconſequen
Eppo Za

ter, prwjudicabant; teſtantibus actis publicis , incommoditates ſumptuſque Regno caúſarunt‘,

effecta ue eſt, ex quzeſtione Monaſtica; quaeſtio Politica & juriſdictionis, atque intra vi
cinas Brovincias limitanea. Opportuit ergo, Oratores mitti 2d RegEm, atque Romªm,
non ſolum tum, fed &anno 1693, ut acta demonſtrant ublica, dum limitanea uaeſtio
emerſerat, & tam Fratres hi, quam & Provincias volebant, totum 'effeÑvicin‘arum rovin
cíarum, ubi
mem'orati , uthitriumphent
ſunt &1. mendican’t, vocata in obſervantes,
contra Ladíslajanos adjutorium Joan. Sambuci
maluſierunt tabula. Fratres
Reformatorum affu
mere inſtitutum. Ut porrº ſalventur,metusinvoiutionis, & quaevis ſubſumptiones, fata SSma
Crucis Reformªtorum, Província Croatia? &º Camiolice nomen cſtconſecuta. Demum ut
ſervaretur memoria, eorum adventus e Boſnia, in ſigillo ſuo habent: Vicariº Bqfim. Occa—
fione memoratarum anni 169-3 'excitatarum per eos quaeſtiomxm, illud Provincia? Croatia
81 Bqfiziw, exmittere incozibantg Hinc ne juribus Sacra.- Comme & Apoſtoh'corum chum
¡Ierudicent, anno 1707 in congregacioneilagrabiaa 4Maji celebrara folio Pl'otocolgi 443,
- ro~
— \

Ñ. z Ñ _n‘—
 v
&lavan-'e C’roatíeque incide-rm relatio. ‘ 42!
Provincial¡ & Franciſcanis ſub comminatione ejectionis 'mponitur, ut titulum Provincize Croa
tiw, & Regni, ab olim uſitatum, ſed per eos modo intermiíſum, reafl'umant. Uncle autºm
fit, quod dicta SS. Crucis Provincia, eſto in Sclavonia quin ue, in Croatia vero tres Con—
ventus habeat, ac in his erſonae circiter 200 bene proviſa: 1nt&interteneantuc; attamen
ex Sclavis Crdatisque, ad uum inſtitutum non facile ſuſcipiant, ad eorum autem dignïtates
nullum admittant, ego dicere neſcio. Iſtud ſcio: Eppum Zagrabienſem Francifi'um Xav.
Klobuſiczki, illis ªper-Iiſi'e: niſi ex his quoque Regionibus, ſuſceperint juvenes, auctoritate
Epiſcopali, condones, &z Sacramentorum adminiflrationem ipſis ſuſpendenda., cum vim
hujus idiomatis ignorarent, facerentque confuſiones, dialecto Carniolica. Acturuminſuper
apud Status Regni, & Reges Apoſtolicos, ut mendicationis fructu careªnt, dum filias pa—
trias, negligunt. Hinc Proceflit, ut tum ſubito lures ſufceperint. Vix nihilominus,euam
nunce'Sclavis & Croatis,in fata SSñlae Crucis rovíncia, erunt ſedecim.
XI. Paulinorum iam monaſteria , veniunt referenda. Origo horum, ex terra: fertili
tate, &laborandi pigritia, in veritate promanat. Veſtigia nunc etiam videmus, tot tun
torumque, qui ad diverſa. Sacella, indutª toga, vivunt ſine labore otioſi, conectores per
petui, rerumque collectarum venditores. Quos ſi de eremiticª vita, oratione mentah' ,cuateriſque
virtutibus interroges, tantum ſciunt, quantum quotidiani agrorum cultores. Opinio tamen
Veſtisque aſſumpta , Barbª;- item neglectus ,\ ma am facit _in pleriſque ſanctimoniae
Opinionem. Hi ſunt, priorum ſaeculorum reh'quiae. d.Auguſtinus,pro Eremitís ſcrilſſit re
guIam. In Hungaria
tu viventes, vero,qfióſicio
ex Paflorali Bartholomxus Eppuseisque
primus collegit, Quínque
legesEccleſienſis, hujuſmodi,
vivendi praeſcrípſit Circa ſuo nu
annum
1225. Irruentibus ad Hungariªn Regnum.Tªrtaſirís, cum deſolatum fuiíſetzeremitoria uo
que ceffaverant. Sed cura Belae IV. Regnls refloreſcentibus, cum plurimiTartaricam illam
perſecutionem, Dei caſtigªtionem accepifl'ent, ªdeoque ad pmnitendum accenſi vere fuiſv
fent; eremítoria eo magis creverunt, uod eremiticam Vitam ‘Eiffebius, ante Strigonienſis
Canonicus, fuiffet ampleXªtus. Vil'i hu3us exemplum, auxit eremitas numero, 81 doctrina
praeſtantiores. Itaque cum is admirationem feciffet,ſub ejus clientella, czeteri quoque fue* Ñ
runt;magnamque ab Euſcbio conſequebantur Venerªtionenn Ex Tartarorum quoque Ty
ranide, cum priores Monachi fuiſi'ent dilapſi , monaſteriaque ruinata , conati ſunt , ſub Euſebii
directione,corpus uodam monaſticum ſe efficere,quin& pro talibus confiderªbantur. Res
ut firma fit, ab Ur ano IV, regulam S. Auguſtini a. fe obſervaudam, fibi concedi orárunt.l
Hoc Urbanus petentibus non negavit, ſiEpiſcopis Dioeceſanis videbitur, ad uos, eoſdem
remiſit,e0rundemque diſpoſitioni, ordinationibusque ſubjecit, ita enim Paulus pifl‘opus Ve
ſ rimien IS, in extradatis h'tteris ſuis, Patris
1260,in
gªr. Quad ac‘cct‘eïens ad pedes Só'mz' ac annalíbus Paulinorum
D. N. Urbani, inſertis:
Deigratia Ad Imi'verfiwum
Sacroſïmêſilre Romana:
Ecclefize Summz' Pont'ficis.-. PrwínciaIÍS--acfi‘atres Eremitce diverſorumlocorum 110]er Día:
cefis ,Afizpplicarunt ut cis regula-m B. Augufiini, ad quam de cultu Eremitico /Z’ transferre cupíebant,
conceden* dz'gnaretur. Quorum precibus miſericorditer aimuens, 72017119-- dedit in mandatís, ut els
dummodo fizcultates haberent, de quibus fitſlmtari pqflènt, regulam ipſam objèrwmdam ªb eis,au~
thoritate concederemus Apoflolz'm, 'videremus expedire,fine preiudicio jurís aliem'. Hinc de
conſilio etiam fuiCapituh', indulget‘: ut in eifiiem domibus in quibus mmc fimt, tanquam Iici~
ta Collegia in cultu eremitico ,faz-vis decímz's &º aliis Íuribus Epiſcopo Dime/'ano debisz's fªmª.
lentur. Teſtatur inſuper.- cum nec carta Divina officia, aut jejzmía, aut_ alias olzfi-rvantias,
qua omnes eremi cultores univerſhliter aflringant, ‘a Patribus antiquis,relihlaínvmiantur, con
ſequenter ut ſuperius memimmus, fuermt, mſtar hodiemorum otiosè commodeque viven
tium. Eos in manu ſua promiſiíſe, a ſeſe flatuta ibi deſcripta obſervanda. Inter relí uaf
Provincialem um pro tempre elegerint, prcefl’ntabunt Dícecchmo Epifiopo confirmandum. tem
ad Synoclum Épiſcopi Diwce/imi -- *venire teneantur, fiIjZ-epturi (jº Ulſervaturí eiufilem Synodi
ſalutarz'a manita ò"- atuta. Item numerum locorum guie inhabitan; a rare mm pqffu1zt,qui
bus enarrªtis conc uditur: Qui vero in aliis locis, in nq/Zra Diwcelz, ficb habita predirïlorum
fiatrum inventi ficerint, excommzmicationis ſententice cx num* volumusjítbiacere.
. Ladnmerius qunque Strzgonienſis Archi-Epç’ſcopus , 8: Primas Eccleſiae Hungarïcas,
regulas eisdem pra-feripſit ,_quas Andreas Ep_iſc._ Agrienſis anno 1297: ut Anna]. lib. 2..
c_ 5, a Pag. 91. easdem Primatls regulas, ſUIS htteris mſerendo, in Dimceſi ſuª preferi
bit obſervandas. Ex quibus regulis firmatur iterum eorum origo , dum: Item quin multi
fimt, quirprnpterſolam flIjZentatirmem jüi corporis, ventrÍSque z'ng'luviem ~ ~ tanquam acephali
circumeunt &º diflummt, idea ea ipjh authoritate pqfflnt eum 'vel eos ~ - captivare, &º in car
cerare, aut habitum aufl’rre, fi deputata loca non habuerint. &0. Manſerunt ergo ſub Dioc
O OO OO CC!
Hz'flor. Balthzyizris Kercſelich.
l ' l
 l.

\
42$ Notitizr PreeIiTr’IiIzares Pannonize Veteris Periodus I V,
ceſanorum Jurisdictione, vocabanturque Fratres Sanctaï Crucis {le crema [Yungay-iz_ Hªze
veritas, ut pateat Omnibus, confundanturque ſomníatores illi ac prazjudiciorum tauri, qui.
ct regulas eorum ab eremita Thebaeo Paulo (de lquo an ſcribere ſciverit eſt demonſtrªndum)
conſcríptas exhibent, eosquc elle de vbteri‘S. auli eremitêe diſciplina & diſcipulos, hoc
ve nomine & titulo ſemper in Hungaria veniſi'e. Exſcriptas in eorum annªlibus Litteras
videamus. Fr. Gentilis, Cardinalis& Apoſtolicae ſedis Legatus, in litteris anni ’1308. hª.
bet: Fratribus S. Crucis de Ercmo per Hurgariam con/Zitutis nulla mentione injeàa S. Pau
]i, eisque indulget: ut de cultu eremitíco, tranſire valeant ad regulam S. Auguſtini, re
gulariumque normam‘. Joannes item Pontifex, anno 1323, eosdem , brevi ſuo commen
dans Hung-aria? Archíepiſc. ne Pªterentur eos moleſtari indebite, ab ali uibus Religioſis,
vel Saecularibus clericis, habet: Fratres S. Pauli primi: ermita: qlias diªi de S. Cruce in
crema 'per Regnum Mmgarice, &º circumvicinas partes. Quare Idem Cardinalis Gentili, cum,
eis regularem flatum indulſiſi'et, & in Ordinem eos redegill'et, ordini huic novo, S. Pau
li primi eremitaz, appellationem attribuít, fic enim in ſuis ad eos litteris ( quibus indul
et, ut ſtatuta facere poſiint, ad laudem Dei, & honorem Sanctae Romana: matrix Ec
cleſiíe) Priori Prouinciali, &º fiatribus Sanïlze Crucis de emma, veterem apellationemite
rum exprimeudo, Ordinis S. Pauli primi Eremitze per Hungariam conjiitutis. .Ordo ítaque
novus a S. Paulo eſt vocatus, dehincve nomen iſtud ci adhaeíit. Vereor ego, ſiniſtre ao
cipiendam hanc a me veritatis deductionem , ob praejudicia. Deum habeam vindicem, fi
nocere intendo; n’ec video quid in nomine valeat collocaxi? Quin cum multorum ſit opi
nin, a Paulo Vcfiiríïnienfi, Paulinos vocarí, hanc tolli procuro. l’aulus Apollo—
lus, de* Cruce D. Nfiſu, ſemet gloriari confitetur; credo nil injuria? atlferri , _Inſtituto
Paulino, quod denionlïl‘atum fit, Olim eos, fiatres de S. Cruce, fuiffe vocatòs, malhmt
que credo, ó'siña? Crucis eſi‘e ſectatores, ’quam vel Pauli Thebaªi, vel Corvi illius, quem
in ſuis inſigniís gerunt. - - ,
uamvis porro Cardinalis Gentilis, relata feciſi‘et, Epi/dpi nihilominus, juribus ſuis
inſiſtebant, hinc anno 1319. Rege Carolo uti eXponitur commendante',ajoanne 22. ſuít
eisdem fratribus conceſſa regula S. Au'guſtini, fac‘ultasque data eligendi proprium genera—
lem, immunitasque ad comparcndum ad Synodos Díocceſanas, prouti Gt a'decimisdtter—
.' ris &º Vineis quas propriis manibus pmfizti fi'atres excolunt. At quia ad horum uſum veniª
te nequiyifl'ent , idem Papa ?Joannes in anno 1323. ad Hungariae Arhieppos ſcribit,
defenſionem dictorum fratrum 1C committcns , ut exprcffe deroget Bºnifacii VIII. Con
ſtítutionibus, fratresque jurisdictioni Archiepporum ſubmittit, ut nempe horum Autho
ritate, jurisdictio Epiſcoporum debilitetur. Credo ego Hungarize Prímatemhaec rejecifl'e,
fi legitimum eſt breve, anno 1327. ut in annalibus exhiberetur, ad preces Caroli, ad
Archieppum Colocenſem miſſum: ut de conditionibus , flatu & facultatibus fratrum, &e
eorum circumſtantiis plene inſormaret. Renovant illi denuo preces, pro rccenſitís ímmu
nitatibus, & anno 1552. CIL-mens VI. Epiſcopo Veſprimienſi, eorum Preces detegit, eli—
bertationis nempe ab onere decimarum , a tetris &z Vincis, quas propriis manibus cole
rent; ac inſuper: ut eorum Sacerdotes poſiintffſamiliarium fimrum , neceffizriorum , proptcr
hoc non Izieeſitorum, nec etiam admifforum, cmy‘e iones audire , eisque mini/[rare Sacramenm
Ecclrfia/ ica, prout licerct Rectoribus Parachialium Eccleſiar’um, Íïifia quorum Parochias 1'ij
'IOM/iſtt’üt. Et quia hoc eſi'et fundamentum , tot , etiam Scan-.laloſarum contentionum ,
quas Paulini cum Parochis, & Signanter'Stridone ſeu in Strigovo Inſulae Maraküſz ha
berent , praetendendo Colonos , eſi'e in Clafl'e necejſariorum, & de eorum Grangiis, eſto
non ſint intra ſepta monaſterii, ídeo quam inique uſurpent ibi Parochorumjurisdíctionem,
ex Brevi i110 pateret, ubi Clemens relatis precibus: Nos itaque qui eisdem jizpplicantibus,
‘ in iis fic effe cupímus liberales, quod aliornm jura minimum vero ledamus, ipſorum in hacpar
te cum prajatze ratimzis moderamizze , jàpplicationibus inclinan', Fraternitati taee , de qua in
his ò" in aliis, gerimus in domino fiduciam Sperialem; per Apoflolim flripta committimus EI'
mandamzis:qziz1tmz"is de premiffis omnibus diligentius te infórmans,/iper infiirmatorem hujusmodi inve
neris premiflazfineímaçno aliorum przeiudicz'n pqffefieri,fiipcr quo tuam Con/Zientiam ºneramus, hujus
modí Q/Zulara, pmdfflís Prinri {Iº Fran-ibas in perpetuum Authoritate Nqflra concedas ; Gbnemlí
&º l iennenſis Conciliorum, &º aliís Caiz/litzitionibus òªflatutis, nec non Caiffvetudinibus tontrariis , '
non Obſlantibus quibuscunqueJure Parachialium Eccl. &º alinrum quorumlibet 'in aliisêffmpn'flzloo.
Sententia mea, nullatenus tuti funt in Conſcientia Paulini,in ſua praetenſione & fa is;nam pra:
terquam quod damnata fit ab Ap‘oſtolica fede opinio illa, quod in admini’ſtratione Sacramento
rum ſequi liceat, minus fecuram tutªmque ſententiam,re]icta tutiore, Clarum eſt : eam fuiſ
fe Clementis mentem, ne jura alterius, & Signanter Eccleſiarum Parochialium laedantur.
t ' 2. Pe
 Sola-vom?: C’rnatieeque moderna Relatio. ' 4²3
2. Petita Paulinorum miſi‘a fuere , pro informatione tantum, adeo ue Papalís Conſtituſi
tio non ſunt. 3. Docendum eſt, Breve illud ſuiſi'e acceptatum, ab niverſa Eccleſia Hun
garíae. Quid eſt quod Metropolitano nulli fuerít direCtum? Quid quod in nulla Synodo,
pro acceptato exprimatur &c. Sane Urbanus V. 1364. fªtis inuit, Monachos ipſos, in
hoc inſtituto firmos non fuiſſe , dum ſcribit ad Archieppos & Epiſcopos , ut re uiſiti,
cogante er cenſuras, aſi'umptum Paulinorum habítum, ab aſſumentibus ſervari. t dum
Orta fuúſet dificultas, quod factum Cardinalis Gentili, Joªnnès 22. nuſpiam confirmavif
jèt, idem Urbanus 1568. tam Cardinalis, quam & Predeceſi'oris ſui , facta ratificat ªp
probatque. Demum Gregorius XI. anno 1371. dictos Fratres in Protectionem D. Petri &
ſuam ſuscepit, ſequentia dando privilegia. 1. ut fint ſub Regula S. Auguflini. 2.ut que:
cunque bona & domus, jufie ò" canonice pczl/ident , ſint , firma: 3. A ?za-valium hoc eſt íis que
propriis manibus colerent, 61. ª guibus decimam non Solvíffent,eos eximit 4.Indu]get, quod (ªm
Clericos quam Laicos liberos, e &culo fugientes, ad Converſationem recipere, retinereque poſ
fint. 5. Prohibet Profeſſis, tranſitum ad aliud inſtitutum. 6. A S modis Dioeceſanis eos eximit,
7. aequea Sweularijudicio, de ſubſtantia vel -pofl'eflionibus 9. rohibet in eorum Conventi
bus, publicos Conventus indici celebraríque. IO. eleétiones Priorum a nemine in pedien.
das ordinat 11. De ſubjectione Epiſcopis debita , his verbís diſponit: Priores fpſ!, Epffi
çopo, ¡Sal-v0 online ſho, abc-dire debeant, &º contra flatum ordínisfiti , nullam obelientiam ji¡
cere cumpellantur. 12.Pro \unetionibus Epiſcopalibus, prohibet alíquid ab iis exigendum,
alioquín a quocumque Eppo , dummodo fit in gratia& Communione Romana,ta]iaípfis
impendi pollint. 13. fede vacante, per .Vícínos Eppos quaevis iís, przſtarí pofle, lege ea
ut ex hoc nullum propriis Epiſcopis praejudicium generetur. 14. [ndulget ut ab advenien—
tibus ad eos Eppïs , '& in grada R. E. exiſtentibus, benedictiones, & Altaríum Conſe.
crationes, recipere valeant. 15. In Generali interdicto clauſisJannuis, &campanís non
pulſatis, eos pofl'e Divina abſolvere 16. Ordinationes a Dioeceſanis fiatuit peragendas, ſi
ſunt in communione ſedis Romanaª,l 17. Capellas & Oratoria vetat erígi etiam in locíg
Monachorum, fine conſenſu Dioeceſanorum *Sal-vis Privilegz‘is Pontificum Romanorum. 18.
Novas & indebitas exactíones ab Archieppis, Eppis, Archidiaconis, Decanis, & quibus.
vis Eccleſiaſticis, & Saecularibvs, ab ipſis fieri prohibet. 19. Sepulturas liberas in eorum
Eccleſiis concedit, dem tis tamen excommunicatis, interdictis, & Uſuraríispublicis, .Sal.
va item Íufiz'tia illarum cole/iarum a quibus corpora mortuorum aſſumuntur. 20. a, Laicis de
cimas illis pendi vult, & immunitates ſi qu‘ce eſi'ent, ut authoritate Papali, P'er illºs re.
vocentur. 21 vult eligi Generalem fine ſubreptionis aſtutia. 22. Prohibet intra eorum clau
ſuras, ne auſint, rapinas, l‘urta facare, ignem apponere, ſangvinem effundere, homínem
temere capere, interficere, violentias exercerei 2 3. Generatim omnes libertates antea con
caſi‘ªs confirmat 24. Prohibet poſi’eſiiones eorum auferre , retínere, minuere, ſed ut ¡pſis
omnia conſerventur, Salvat/?dis qu/lolim authoritate, EI" Dictce/Zznorum Epi/anorum Ca_
nonim ¡II I'itia; &º in flzpraditlís decimis, nmderatione Concilii Generalis 25. ſi quae Eccle
ſiaſtíca vel ſzecularis' perſona his contrav’enerit, & 2do, 3tiove commonita non reſipue.
rit_, hnnnris carcat dignitate, reamque ſè’ divino judicio excommunicatinni exiſtere , de Per-Pe.
trata iniquítate digizrſcat, &º a ISsffiO Corpnre &º Sang-vine De¡ &º Domíni Redemptoris nº
firi Jefit Chriſ/z' aliena fiat, atque in extrema exterminatíone diſtrz’ffle fizbiaceat ultiom’. Domi
bus autem Paulinis, fica jura fimantibus ſit pax D. N. _Jeſu Chriſti. Clauditur triplicato
'Amemſequitur ſubſcriptio Papa?, & Omnium Cardinalium. \
\Haec Bullª, cum ſupra memoratis eſt in iisdem Annalibus , Proinde Origo & Prº.
eſſus Paulinorum ex eisdem deſumptus ab iis controvertí nequit, niſi agnoſcant cºnfi
teanturque, ſalſas a ſe litteras publico eſſe exhibitas. Ego ªb earum ſinceritate przkſcindo,
In his poſtremis, pmter inſolitum ſtylum & contrarietates, miror: Pªpam ſic ſemet ſub.
ſcribentem: Pmdiflus Sanc‘liffimus Pater propria manu ſſe ub/cripflt, ſzgnum jecmn a ponen
dq, &º omnes Dm' C’nrdinales etiam propriis manibus ſé ub U'ipſmmt, ad maíorem e caciam,
8’ certiſudinem crmceffinm's. Item Guidº Portuenſis &c. Deeſt: Apoflolicam Benedíctirnem, &
coetera plurima. Similjter in aliis. Si adeo pompoſam Bulam, 1371. Idem Gregorius fui:
largitus ,- mirum~mihi, quod 1377. nulla facta mentione , prioris Bulaz , ſtylo formaque
conſvetis, ad Ludovici Regis preces , monaſteria Paulina: a iurisdiélione &º dominio ac
potqflate Dia’ceſanorum, 8' quorum'vis ordinariorum Judicum, authoritate Apcſtalica eximat,
& totalitcr liberet ~ - ~ - & Monaflei-I’a , Prioratus, loca - ~ ac Per/¿mas, ſibi & Apo—
'ſtolicae ſedi immediate ſubiiciat. Prefecto, ob Regis Ludovici Conſenſum , uti ab anno 1377.‘
nullae referuntur intra Paulinos & Epiſcnpos ratione jurisdictionis quaeſtiones, ita pleno
ſtªbflitum fuifle eorum ínſtitutum, conſequitur. y
² oo ooo 2 In
 .d \ ª

424 Notizie Preliminares Pamzonz‘a: Veteris Periodus IVI

› In Sclavonia hac noſtra fuperiore, Eremitas Olim fuiſi'e, uti in Hungaria,t0t demon
ſtrant litterae, ubi Eremitarum eſt mentio. Eorum faluti & collectioni tardíus hic, ob
bella quee 'fuerunt mortuo Ladislao IV. proſpíci potuít. Quare B. Auguſtinus Gazottus,
fubfcripſiffe videtur, Cardinalis Gentili difpoſitioni. Ladislaus II. Epíf; Zagr. movit Capi.
tulum , ut pro fundando Monaſterio Remetenſi, terras , Vineas, nemora, Siilvas iisdem
exſcinderet, confectis ſuper eo litteris zumo 1347. memoratis pag. 128.Hiſtor. Eco. Zagr.
Acceffit Joannis &º Philippz' Pariis, hat-redítatis propriae collatio coram Stephano Sclavom'ae
Duce, Margarèthe Item ¡Viduae Ducis Stephani, poſi‘effionis Príſtavchina; Ludovici debe
Regis,35. jugerum collatio. Hoc cſt prímum & fundamentale monaſterium in Sclªvoniª
Paulinorum. Crevit adeo Regulare hoc inſtitutum: ut Generalis eorundem anno 1608. art, I.
oſt Coronat: poſt Eppos Praepoſitos & Abbates, inter Regni Prat-latas fit collocatus, en
Verba art. fic Generali quoque ordinis DÍ’UÍ Pauli prim¡ Eremitªe una 'vox conceditur. Erat
tum Generalis Paulinorum , ſimul & Epifcopus Zagrabíenſis Fr. Simon Bratulz'ch , quiſºr,
ideo duplex fuffragium praetenderit , ob yerba , una 'u'ox conceditur. Crevit prªeterea, ue
1701. fcindi in Provincias valúeritz_ Monaſteriaque haze Sclavonica, ab Hungariª fe fe
pararunt‘, cum Monaſteriís Auſtrtze, una effect¡ Província; Eodem anno Cſaktomenſi
Conventu, novae huic Germano Croatim Provincia: , Cardinah' Tanara refl'erente, Die
ſi6. Septembris Rornae adjudicato. ,Verum Anno 1710. Auſtriaci a Croatis fe fepararunt,
ſidifizinctzªeve funt Provincize Auſtrjaca, a Croatica, quam rectius Sclavonicam appellaſi‘ent,
fluir ituzue Provincia: Croatia:: 120mm, fe-quentes obtigerunt Conventus, EL Primo Dice.
ceſis Zagra’bienſis, Cfizktornenſis, Lepoglavienſis, Remerhenſis, C'riſienſis,Szveticen/is, Ka
mezffzkenfis, ac in Dioeceſi Labacenſi, Ulimienſïs. Quamvis vero Rhemetenſzs effet antiqui
ſiimus , _tªmen Lepaslaoienſis, Provincia? Cªput decuſque confideratur. Habent in eo \uo
rum ftudia Univerſitati Viennenſi fubordinata, ab Univerſitatis attamen doctrina, exho
refcentia. Cſêzktomenſis 1374. a Stephano Vaivoda Tranſilvania: fundatus fcribitur. Ad hunc
pertinet conventºm, ultra horam remota & diſtans Capella S. Hieronymi in Strizlo , pia
Leopoldi liberalitate iis attributa , ubi volunt natum Magnum Hieronymum, atque ideo,
Dalmatia-zm extenderunt , opere edito a Patre ch/epho Bedekovích. Et quia cum Pªrochº
Stridoncnſi ob jurísdíctionem contenderent, relato jam fuperius uno eorum fundamentoex
Clementis VI. Brevi: aliud Leopoldinum hic adnectimus.
,, Nos Leopoldus &c. Memoriae commendamus , tenore praºſentium ſignificantes quibus
,; competit univerſis.‘ Quod nos , cum ad nonn'úllorum fidelium noſtrorum humillimam fup—
,, plicationem, noſtrae propterea factam Maªeiiatl ; tum_ verò mot¡ pietªte , & ſingulªri Boſh-º
Ñ quo erga religioſos devotosque fratres, ordmis S. Paul¡ Prmn El emita: feri’mur affectu ac Pro
,, penfione : Deque authorztatejurze Patronatus ¡zo/ln' Regiièquod generalíter in omnibus Regni
,, noſtri Hungarix , partiumque eidem annexarum , Eccleíns & beneficiis , inſtar predecefl‘o.
,,' rum , Divorumque condam Hungariae Regum , optímojure habere &º exercere digno/¿ima, , tº_
,, talem & integram Capellam S: Hieronymi , in Infula Murakòſz , Comitatuque Szaladíenſi
,, exiſtentem 81 habitam ; in enjus poſièſi'o ac dominio iidem Religioſi flatres, Praedeceſi'orss
,, fuos , ante aliquod armas przeſtitiii'e, divinaque ¡bidem munia exercuiſfe ; prout fe quoque nunc
,, perfiſtere , ac eadem munia ſibl Incumbentia , defifluſine 0mm' continuare,peragereque aflerunt,
,, una cum aliquod colonis, tribus vmeolis , tetris item arabilibus cultis & incultis , aliísque Per.
,, tinentiis , Obventíonibus , fructíbus , & emolumentis quibuslibet, ad eandem de jure & ab an
,, ti uo fpectantibus , & pertinere debentibus , memoratis Religiofis fratribu‘s , dicti Conventus
S. elenae fupra Cfaktornjam Ord.S. Pauli primi Eremitae ipforumque Succeſſoribus univer
Ñ
ſis , novae noſtra: donationis titulo , dedimus , donavimus , & contulimus. Ita tamen: ut ípſi
9’
n
non fecus deinceps quoque femper , uti hactenus omnia munia & fervitia divina in prefata
Capella diligenter àC fedulo obire , confuetaque Miſiàrum onera & officia , pro piis Fundato
o’
ribus perfolvere debeant ac teneantur. Immo damus , donamus & conferímus , ea qua Pm.
Ñ
mifſum eſt ſub conditione , jure perpetuo & irrevocabiliter , tenendam , poſiidendam paz-iter
,J
& habendam , harum noſtrarum vigore & teſtimonio litterarum , quas in forman: Privilegü
' J’
zz
noſtri redigi faciemus, dum nobis in fpeciefuerint reportatze. Datum in Civitate Noſtrª
Ñ
Viennae Auſtriªª XÍÏ- Menſis Auguſtí , Anno Dni 167x. Regnorum noſtrorum Rni 14. Hua.
gariae & reliquorum 17. Bohemiae vero 15. Leopoldus m.p. L.S. Thomas Palffy Epiſc. Ni.
Ñ
,, trienſis. Stephanus Orban ,, Has , A.R.P. Mcolaus Benger Provincia: hujus quater Provin.
cialis , & Ordinis Scriptor , ad me miſit , dum fupplens vices Archidiaconi Bexin , Parochi jurí—
bus proſpicere fata’gebam. Scri fit donationales dein effe fubfecutas , cum Pcatutione peracta ,
praeſente Capitulari exmifi‘o. tatutio pertinet ad Colonos & vineas , haud vero ad Parochi ju
risdictionem , & Sacramentorum adminiflrationem. Rex Leppoldus, vigorejuris fui Patrona.
‘ tus ,

"~ \‘.« «ª
 Ñ ,v _,____.

Sclavòm’ze Croatiequc moderna relatio. 425

tus , & pot-nit & attribuit ¡His Capellam , fed quod Parochum fuisjuribusgíváffét , aut ſuſtuliſ
\et , ne mentio quidem in ſuis colladonalibus; & aliundeſalvojure alzenº Eccleſiarum Dei, in_
ſeri debet , legum diſpoſitíone clauſula. Quis etiam credet , Leopoldum arte ªlía non audita;
Parochum atque Epíſcopum juribus ſuejurisdictíonis privare vºluiſi'e. rofecto nec in recí,
tato ínſtrumento , nec in donatione ſtatutioneque eſt mentío , Capellam adimi vel eximi a jurís
dictione Epiſcopi , eamque &adi jurísdíctioni, five P. Generalis , five Provincialis Paulinorum,
Poſi'e -autem íſthic a Paulinis Sacra peragi , juxtà ordinationem diſpoſitionemque Ordinarií, in*
dubium eſt. Imm-o Epiſc. incumbit videre,]egúm diſpoſitione per Canonicam viſitam, an
fatísfaciant condition¡ a Rege impoſitae. Pofl'e ſalvari Pªrochi officia, Parachiamque ;~
cxcmplo ſunt tot loca, ‘& Civitates, ubi ſunt 'monaſtekía cum Parochiis, Illud autºm
admirari ſatis, non oſſumus, ſi nihilomínus verum eſt, quod Inclytus Comitatuq
Szaladienſis, perfuaà’erititulos,
Chaktomenfi Abbatis fibi Pafi'us ſit , qua
& hunc olim-’Abbatem
iſthic fuíſe Abbªtiam , addetque
ES. Hieronymi Prior¡
ſuas congre-ºſi
gationes inviten_ Praetenſae hujuçAbbatiae, nullibi fun; veſtigia. In brevi i110 indulgenª
tíªrnm, quod Bombardi exhibet in ſua Topographiamullª Abbatiae eſt mentio,quamvis fit
de ann'o '1447. Leopoldus quoque_.‘~Abbaſitize non meminit, neque iſtud tum a. Pªulinis vel afl'er'
turn
venta.efl. Sed
Proínde , uti ex Bombardio
detur Abbatiam iſthic Olimcolligeretur , a P. Paulo
fuiſi‘e , docendum Szupſzky extit'
eſt :exemptam videtdre ,haec Abbatiaine
& cum exemp‘-v
tion‘is jure , ad Patres Paulinos 'eſi'e deyolutam, Perſuaſum tandem habeo ;- olytum Comita
tpm Szaladienſem,diſpoſitionem art. l. anni1608.non’ ignorare, quo ſtatuitur: eos quinulli
immediat'e Epifivpatüificbjacmt , intra flatus cenſeri. Quake ' Prior Cſaktomenſis , haud quª Ab~
bas , fed qua Poíſeffion'atum Nobi—lem reprªeſentans , & exte‘nſione leg-um, gaudens Nobílium
Herogatixíis , ªd Comitatus Con'gregationes , fi non erro , invítàbitur , hand verò ut Abbas S.
Leron
q Inòi’t‘lª1.reſiduomm › ſunt. ‘ Szveticenflsflocus
Conventuum ª ~ ille~ olim Szmolcha
- - vocabatur,a

uo etiam _Nobilí's fizmilia Szmdchich. Erant in eodem facella tria, videlícet Annuntiationis
ff. VM S. Catharina? , &º S; Margarethaz. Hinc Szvetirze , hoc eſt Sanctarum, appellatioª
nem receperat. ‘Catharina Tcrfizchkí fundªverat ibi beneficíum pro Eccleſiaſticis, ui vulgªri
Sclavonica , Divina peragerent , vocati ideo Glagolz'tce. Pro horum victu , villam- rezm'k cum“
12. colonis attribuerat. Petras Domitro'uich Eppus Zagrabienſis, qua tutor Nicolai & Petri
Zrínii , anno 162 7. Eccleſiaſtico i110 beneficio ſuppreſi'o , ex tutellatorum ſubſtantia , Paulinos
in Szvetz'cze fundavit , eosque 2.Ju]ji fecit íntroduci , acſoanni Zaicz Generali Paulinorum,v per
ipſum Tutorem locus eſt reſignatus. Nicolaus Zriníus facto Tutoris , ut diſſipationem redolen
ti , contradixít. Petras autem Zrinius ; cui Ozaly in diviſionem obtigerat , dícitur factum Tu
torís , die I .Júnii 1640. ratiſicáſi'e, (llimje Gúrcenſis Epiſcopi olim Feudum , cum ad fami
líam DD. omitum ab Erdoedy deveniſi‘et, ab hacſoarmi Zakmardi Mgro Prom-Notario & Ví-'
ce—Comiti Cottus Vªmſdínmſigpartím pro pecuniis, partim pro fidelibus ſervitiis cefl'um fuerªn»
Idem Zakmardí anno 1662.die 22. Octobrís, coram Capitulo Z'agrabíenſi, Ulimje Martino Bar.
kovich Generali Paulinorum , pro fl. Rh. 12. mille , certoque Miſſarum onere oeſſit. Anno fe
uente 1663. conſenſu obtento tam Mattís Regina, quam -Princípis Gurcenſis Szgismun
31' Francifiªi qua feudi domino, Die 2. Aprilis 1663. Paulim intrarunt, cum dependentíz
a Priore Lepoglavenſi. Obtenta dein , -_erigendí iſthic conventus, ab Ottone Friderz'co ex
Cºmitibus a Pucheimb Epiſcopo Labacenſi, ſub dato Obenburg¡ 6. Februarii1664.decur—
rente ibidem tum Synodo, facultate, Die 20. Mardi, monachi‘4. intrarunt. Simone Bo~
govich Primo Priore conſ’cituto, Zakmardio autem fundªcionem adaugente. Con
*ventus haec ſunt inítía. Fatus Joanne.; Zakmardi , fratrúm ſuorum Michaelís, Item Geor
gii Vice.Comitis Críſienſis, deficientium; facultatibus "itíor, cum & ipſe careret haeredi.
bus cum Conthorali Anna Zvirchich, a Mcolaa Makar Vice—Colonello Crifienſi fundum
civilem emit; a ſyndíco autem Francíſcanorum poffeffionem Kapellanſchicza vulgo Ma*
jurczi, qua: olim erat pro Capellanís Crifienſis Parochiae floren. Rhen. !800. Atque haec,
uti & curiam Dianko'vecz (uni portionibus annexis: Drobko'uecs item cum víneis obreſſ;
ſeflïones colonorum cum jure montano in Víſzoko & Rakonog: poffeffiónes in Spirancz
8L Scherbakovecz; Portionem item in Bogachevo & Orehovecz, ac demumin Hraſchínª
_colonos 24. ª familia Erdoedii obligatos, jure eo quo ipſe pofl'edít ," I'Iempe inſcríp'titío¡
féffione coram Capitulo Chaſmenſi die 27. Auguſti celebrata anno 1665. in Patres Pam
lmos, pro erigendo
tªmb- ªnni mmiffi. convento transtulit.
Anno dein 1667. dieConſenſu Leopoldi
25. Aprilis .Neqſòlç'iim eſecit
etrato,Zakrctnardi,
ſub dato mde
Sép
ad
CathçdJBa Ilicam Zagr. delatus ad tumulnm, ſepultusque XI. Junii in Sacello S. ‘Joan'.
Bªptlſt. Civitas Criſienfis Conventui huic Scholas humaníores , ªſe fundatas adjecit; cón
firmªnte Leo”01do anno 1675. Kamfika demum ( ubiinitio Sazculi XV. conventum foiſ
Hzſtor. althaſaris Kmſeück, PPPP P ſ*
 '436 ' Nºtifid Preliminares Paunouíe Veteris Periodus IV.
fe Anna]. Paulin. refferunt) ita furrexifl'e invenio : Anno 1699. per terraemotum con ven—
tus Szveticenſis , dªmna tulit ruinasque. Metu territi fratres, fugerunt ad Kamenfzko , per
tinencias ruinati conventos.
cisci Chriſtophori Poſt uam
Delliſimunoviccb etiamruinatum
conjux, Dña Barbara Sidonia Paranſzki
Szveticzenfem , Comitis
Conventum Fran
, datis Cle

nodiis moniljbusque fuis, Bono quoque Treſtheno , reparáſi'et , Dorothea item Gubzçffoczi Ste
phan¡ Szily conjunx , bis mille fl. Rh. Szveticzenfibus dediffet , .pars fratrurn Szveticzam rever—
ſa eſt; pars manfit in Kamenſzko. Anno 1707. Priorátus Iſtluc erat conſtltutus. At ue hee
de initiis Regularis hujus inſtituti , Provincia: item Croaticae vocatae , ejusque Monaſteriis. Ge
neralis illorum anno 1699. ut acta publica , Magnates omnes , Titulªreeque Eplfcopos uod in
publicis Regni Congregationibus , atque alias precedat , palam contendlt ;_& 1700. m ongre—
gatione Varasdini 8. Martii celebrªta , negativam acceplt fententlam , ut Ideo ad Congregatio
nes non veniat. Quit¡ occaſione quaeſtionis de precedentia. mtra Cªnonicos Chªfmenſes & Pªu.
linos , anno 1766. per articulum eſt ſtabilitª poſt Chafmenſes ſeffio Pauhnorum ¡n Regni con
-gre flibus.
XII. Patres SocietatisſEfitin Superiore hac Sclavonia, duo folum Collegia habent, vi
delicet Zagrabize , ac Varq/Ziini. Inſtitutum hoc , in Regno Hungariae inviſum fuiſi'e , 8. anni
1608. ante CoronatiODem docet , ubi : Articulus dejcſtn'tis in 'vigore jim permanet, m'mirum ut
ipſi nulla in Ragno Hungarie bonaſiabilia &º poffeffionaria habcant , &ºpa/lidere- -Ualeant. ln Scla
voníam ªutem anno 1606. per liberam Regiam ue Civitatem Montis Graecenſis Zagrabienſis
fuêre recepti. Multis ante annis fatª Civitas inſtltit , proJefuitarum introductione , ut inferior
docet inſtantia, verum propter Hungaros , directa reſolutio obtíneri non potuit, quare
fimzum titulo , anno praemiſi'o , duo Zagrabiam venêre , ea fui commendatione , ut armo 1607.
Status Regni Sclaèoniae , Oratoribus fuis ad Rudolphum Pragam mifiis , Balthaſªri videlicet
Napuly &º Nicolao Malenich , reliqua inter 6to loco commiferint: Ut Parres Societatis _IE/iz,
con/'enſu totius Regni advocati , a .Sua Majeſtate Zagrabicefimdentur. Obtínuerant tum a Civi
tate,10cumillum , ubi nunc funt Capucini , cum beneficio SS. Fabiam' &º Seba/lima' in templo
Parochiali S. Merci. Item tenuta Frater/Zhicza vocata, de quibus fuccefiivè faepe fuêre contro
verſiae , & fub Eppo Martino Borkovich proceſi'us. Quaedam item veteris Dominicanorum
Conventús. Anno 160 . mortuo Vincentiº Misleno-vich Praepoſito Chaſinenſi & Glogoncenſi,
Simonis Bratulich Epi copi Zagrabienſis propenſione , Prepoſituram quoque illum , cum Tka
lecz & Planina , Mathia Rege confirmante obtinueru nt, ut in Simone Bratulich cum circumflªn~
tiis defcripſimus. Porro poſt Dominicanorum recefl'um , quos Mathias Rex ad Civitatem Re
giam transtulerat , dato iis templo S. Cªtharinae reſidentiªe veterum Sclavonªae Ducum Sac-ello ,
cum fundi tam Ducales , quam & Conventus Dominicªnorum cum horto , vacui ruinatique !'r
iſi‘ent, pro impetrandis his , Pªtres Miflionis Zagrabienſis , Ferdinando , ut a morte Patris fui
Carol¡ , Sclavoniae unà cum Stiria caterisque Provinciis gubematori, fequentes miferunt pre
ces , quas ex copia per Pau-es 011m , oceaſione quaeſtionis pro Frater/èhicza , cum pluribus hiltº.
riae ſuae extrªctibus, Memoriali item Georgii Dobrorzoki 1630. conſcripto, Georgii Turko-uz'ch ,
Joannís Schottner , &ª Nicola¡ Sartory Rectorum , cum quibusdam Dominicanorum Privilegiis ,
& Sixti 1V. de anno 1473. Brevi , translationis Dominicanorum ad S. Catherinam &C. produ—
cta , fmeerè deſcribimus.
Par ſupplicis libelli ad Seremflimum Archiducem Ferdinandum pra templo &º Manaflerio
Santi:: Cªthdrfïlct. -'
,,, Serenifſime Princeps,ac Dííe Dñe Clementiflime. Orationum in Dño devotªrum fuffragïa,
IS S UB S BU I
Serenitati Vra humillime comendamus. A longo iam tempore Cives Zagrabienfes apud
Sacram Caefaream Regiam ue Mattem,intervenientibus etiam SerenitatisVrae; nec nonSere
nifſimi Principis ac Dni Dm Maximiliani Emeſti Fratris Serenitatis Vra: chariſiimi , com—
mendationibus, pro obtínenda in hac Regiª Civitate Societatis noſtrze folida Collegii funda
tione,1aborárunt. Quem cum hactenus obtinere mínime potuiſi'ent, ah'am introducendae So
cietatis in hanc Civitatem liberam inierunt rationem z pro incoanda miflione Societatis no—
ſtrae , a Superioribus ali uot impetratis ,Patribus , qui prima jacerent in hoc Regno Sclavo
nie Societatis noſtm initlª. Cum autem locum habítationi noſtrae accoñ’Iodatum , ubi noſtra
muniª feparati ab externorum tumultu exercere poſi'emus, non habeamus: Monaſterium
veroD.Catharin:e(cujus poſi'eflionem CivesSocietati introducendae iam pridem ordinªverant)
in principio hujus bellici tumultus, neſcimus quorum conſilio & auctoritate penitus everfum,
& in uſus profanos converfum fit. Ideo Serenitati Vra? humillime fupplicamw: dignetur
pro hac fingulari in DEUM & loca religioſa pietate, domum diruto monaſterio vicinam ,
exiguam quidem illam, noſtro temen paucorum numero conunodªm, quam nunc ¿Cªrmel
' º arº
 'Sala-Donna Craaticeque moderna relatio. ' 4²7
Ñ Carolinª, Serenitatis Vrae armamentarii Cuſtos inhabitat, noſttorum uſui & habitacioni
,, clementer offerre: Monaſterium quoqueairpſum Penitus dirutum, &inuſus prºfanos con
,, versum, inpriſtinum Dei obſequium (v is bis cocto refertis, & armis Italorum ibidem
,, collocatís, in vacuas Civitatis terms,translatis,ubi & dictus Serenitatis Veſtrae armamentarii
,, cuſtos, pro ſuo uſu commodam habitationem habere poterit) reſtitui facere. Et quie in
,, dicto diruto monaſterio , non nulla ſuperflua ligna; afl'eres, catena pro puteo ad rationem
,, Serenitatis Vraz aſiervantur, pro iiſdem Serenitati Vrae noſtro uſui ªttribuendis humillime
,-,‘ ſupplicamusPraeterea licet non ignoremusSerenitªtemVram maxima in Societatem noſtram
,, contulifl'e beneficia, precipue autem inpropriis ac hazteditariis Provincíis; nihilominus
,, Sclavoniae quoque ( cujus hactenus in rebus bellicís, paternam curam vidimus) ejuſdem eti
,, am in promovendo & erigendo Divino cultu, non minorem rationem, Serenítatem Ve
,, ſtram habituram confidimus. Quod autem compendioſiori modo id fieri poflit, pro Prima.
Ñ occurrenti extraordinaria!!! gradam, ad reſtaurationem templí, noſtrorumque magis com
,,,, aſipplicandam,
modam hªbitªcionem extruendam,
Serenitati primam
Vrae humillime Serenitatis Quam
ſupplicamus. eleemoſynae benedictíonem,
nos&ſucceſi'0res noſtrihuíc
affi
U
, duis precibus, & uotidianis ſacrificiis, pro feliciflimo ſtatu Serenitatis Vras; nec non Se
,1 reniflimi Principisjoannis Caroli, filii ejuſdem Serenitatis Vrae incolumitate, apud Divinam
,, Majeſtatem prometeri conabimur. A Serenitate Vra clemens & benignum per praeſenti.
,, um tabellionem expectamus reſponſum. Serenitatis Vrae,humiles ac devotiſerviinChi-i.
,, ſto, Patres Socieads Jeſu in Miflione Zagrabienſi conſtituti…
Quamvis vero res ipfa ob pofl'eſi'orium teſtetur, exauditas fuiſï'e preces a Ferdinando,
(amen in recenſitis ſupra deſcriptis productis, eſt: Ex [Ji/lor. Collegz'ifòl. 9. ,, dum hoc agi
,, tat pater, & omnia circumſpecte diſcutit , evenit domus a porta Capitulari qual-ta prope Ci
,, vitatis momia, uni turrium prope- contigua, ad quam etſi fatiſcentem &rimofam Serenifli~
,, mus Ferdinandus Archidux, nunc Caeſªr, fui armamentarii praefatos impoſuerªt inquilinos.
,, HKLC ut dixirimarum licet eſſet ¡eque plena ac altera, nihilominus quia ſitu erát op ortu
,, niſiima, ſpemque dabat non dubiam fore, ut contigua etiam'domus DUCªles ªccaiierent,
,, totuſque tractus ille qui Sanctz’e Catharinaz parietinas cingebat, ac e moenibús in Capitu
,, lum ac plagam Turopolimſem proſpectum ptazbebat Ion?: jucundiſiimum, in noſtrorum
,, VeniIet poteſtatem, uti & venit. Quapropter plenus ſpe ater, Sere'nifiimum Principem
,, Grecii tune ?mmm eique Soºiebatis amªndſiimo Patri, ſuſcepti itinerís cauſam eXPBCªQ"
z, quid Croatia mul ac Regia! urbi, noſtrorum adventus attulerit commodi, edocet; ªlíaque;
,, promit, quae inſtituto ſuo opportuna; Principem ad poſtulata flectere poterant. Non fuit ei
Ñ multis ſuadendum , qui ad bene de Societate merendum ſuaptè natura habitos a puero, fem
,, per fuerat propenſiffimus. Itaque Patrem voti compotem facit, ¿des donat flats, ſimul—
,, ad Senatum Zagrabienſem mandatum expedit , ut Patres Societatis in cas introducat, ju
,, reque perpetuo manſuros ibi ſtabilíant. ,, Credo ego , ſuccefiive Regio conſenſu pra!
miſi'a eſſe roborata, cum Ferdinandus tam Rex Hungariae non fuifl'et, qua gubernator autem
fine Regio conſenſu, ſimilia fliſponere nequiverit , quod & leges docent ; & ſup‘ra deſcriptum ‘A
a pagina 3’ 2 Caroloſtadienſium diploma , ubi Cal-oli immunitates , Rudolphus Rex Hun
gariae con rmat. x _ _ 7
Caeterum praetnifi'a, domus annonaria non fuerunt, at ſchoIarum titulo, Civitas reſidua, ip
fis contulit , fic enim productum Collegií , ex eadem hiſtoria fo]. XL. 9, Caeterum etſi ea, quas
,, dixímus , incenſu 'ac azriibus noſtrorum toïlerabilijam effent loco , nihilominus quia ſchola—
,, rum occupationEs amffliora requirebant ſpatia , ªdiit Senatum P—. Superior, eique propoſuit ,
Ñ ut ſi publico bono confidtu'rm, ſcholas habere deſideraret , d'e Commodo earum loco prius di
,, ſpiceret , a'c erigendas ſuſciperet. Ille quamvís voto Patris optima Proponentis magnopere
,, cupiebat ſatisfacere , tamen quia nihil expeditum occurrebat , anceps aliquantulum haeſit, dº*
,, nec optimam eXplicandi fe nactus eſt viam. Erat domui noſtrae ab Archiduce donªtae, vici
,, num S. Catharinm templum , quod militaris píetas ›, eo tempore quo Petriníam Turca occu.
,, pabat , in annonariam penum converterat. _Templum hoc fat male materíatum, ima cum
,, adjuncto Dominicanorum monªſterio , ruderibus deformato , ac pene ob vetuſtatem ſo
,, lo Equato , item cum annexo ejusdem horto fat ſpatioſo , Magiſtratus P. Zanitio confert in
Ñ perpetuum , ut ibi ſcholae excitentur. ,, Laudataque Magiſtratus muniſicentia-, ex 'folio I 3.
proſequitur : thurfimm erga Societatemſludz’um clarioribus argumentis exprimeret, addidz't bene
ficium SS. Fabian¡ &º Seba/Iiani cum Sacello in templo S. Maru' ex¡ ente, quod cx Conſmz/it A. R.
P. nrſtri Claudiz‘ Aquavi-Uze, nnflri acceptrírunt , dom- de plena òºfil cientí fündatiane Cóllegii pro-ui
deretur- Onus autem huic Sacello nullum cfl annexum , mfi utſingulis flptimam’sfimel aéuopiam
Patrum , Sacrum ibi legatur_ Hoc beneficium , aliud efl à Fraterſchicza. Progrefl'um 0_11egii
PPPPP ª hºlªª
 41

423 Mtiti-e Preliminares Pannmzz'ce VeteriS Periodus IV.

hujus ,in libellomemoria boneficíorum a Collegio Zagrabienfi acceptºrum , quia videre eflèt , non
immoramur , dum hujus non ſcriberemus hiſtoriam, verum initia tantum. Adminiſtrant Se
minarium S.Joſephi, olim dictum Frangepanianum , poſt horum notam, a nomine S.J0ſcphi
audit. Quamvis autem tantorum effuſae ſint in hoc CoHegium muniſicentiaz , Collegii attamen
fundatio , P. Ignacio Thonhauſen adſcribitur. Gloriari autem hoc poteſt Collegium , quod Sch
voniae Regno iſtud recipiente , protegente , ac intra Status Regni adnumerante , occa 10 , haud—
que parva cauſa extiterit , ut Patres Societatis per Regnum Hungariae extenderentur , & articu
lo 20. anni 1687. reciperentur , ſenſuque 73. anni 1715. voto ſeflioneque ui publicis Regni Co—
mitiis gaudeªnt. Pertinet ad Provinciam Auſtriae , cujus olim , ex his Reglombus plures fuêre
Provinciales. ' ª‘
Varasdiui eſt etiªm Collegium. Quo armo 2 quarítem occaſione 2 eò veneruntJeſuitae,non
comperi. Anno 1649. fuiſi'e iſtlu'c reſidentiam acta publica docent , cum notetur : pro Scho
liS Varasdinenſibus , contributio colonorum tam Refidentie Varasdineryis, quam Collegii ZI~
grabienſis per trienníum relaxata eſt. Collegii iſtius Fundatores Fanuham Th0nhauzen, ſcri
bít Szent—lvanius. Adminiſtrant Seminarium, Zakmardianum vocatum , docentque ſcholas hu
maniores , Provincias Societatis Auſtriaca: obnoxií. Caeterum anno 1693. in, Congregatione
Regni , Zagrab. habita die 22.]unii. Ob promerita huic Regno praeſtita à Pªtribus Societatis ,
Aulicis; Rector Collegii Zagrabienſis ſuique Succeſſores , ad Congregatíones "Regni vocandus
conſtituitur , &Jeſuitaz in gremium Regni , juraque ïmvis Regnicolarum ſunt acceptatí. Hoc
extenſum eſt ad Collegium Varasdinenſe , illiusque ectorem 5 in conflrentia Ludbregini , Prªz
ſidente Banò , D. Adamo Comite de Batthytm die 26.]anuarii Anno 1697. ſub conditionib'u's : ut
Collegíorum- memoratorum Rectores , ad Tabulam , pq/l aIÍOS'Echeſiq/ticos &º Religiqfim Viros
ſeſjiònem habeant , ita .- ut quih‘bet eorum votum habeat perjbnaliter comparens ; Sulz/litutus autem 'vo
torureat ; &º Coadjutor( five intra eos ſpiritualis , five temporalis) ner: locum habeat ad Tabulam.
XIII. Pattum Ca ucinorum bini quo ue Conventus ſunt, Provincia? eorum Stiriªcae ad
ſcripti, ne'mpe Zagra 'X ac Varasdim. ircaiannum 1628. eos Zagrabiam evocatos credo,
arguoque ex praefato producto, ubi ſequentia : Ex cadem Hzſtoria Collegiifbl. 4a. ,, Hoc eodem
, anno non tam Regnicolarum , quam Civium‘ quorundam prívato , maxime vero Italorum, af
,, fectu ac ſtudio Zagrabíam evocati ſunt Patres ex Ordine S. Franciſci , quos phraſi , uſu
,,- canonizata , Capucinos nominamus. Iſtis a'd erigendum monaſteríum cum templo collatm
,, eſt ſundus ille , qui olim Monialium erat. In hoc tractu eſt etiªm templum illud B.
,,ſ Virginis , quod a Monialibus relictum vacuum , retulimus ſupra fo]. 13. 8. Societati fuifl'e
,,² collatum. Cum itaque Patres dicti pro ſui inſtítuti formª , templum in afiignato ſibi fundo
,.' erigere commodè non poſi'ent , niſi nos cederemus loco , placuit bonis illis Patribus adire
,,' Rſſmum , apud eundemque precibus agere , quà ſummis , quà infimis , ,ut ipſo deprecatore ,
,, nos Xdis ſacrse poſi'efiione cederemus, qua hactenus uſi fueramus ; animumque adjiceremus ,
Ñ‘ vel ad reformandam ac reſtaurandam S. Cathªrinªe Eccleſiam , quae nobis erat longe vi
,, cinior, vel vero ea funditus everſª , templum aliud uſibus noſtris aptius , intra collegii
Ñ noſtri ambitum , fundum ue affignatum exºitaremus. Ad idem ª nobis irnpetrandum ,
,, excitárunt etiam ipſam Civitatem cum Magiſtratu , qui ut nobis facilius perſuaderet id
Ñ quod ſuadebat, pro ſubfidio novi , noſtri templi , promiſit ſe daturum fomacem Unam
,5 látex-e coctili, alterªm vero calce plenam. Erat tune Provinciªlis Runner Hun rus, Cui
,, cum Rfl'mi Civiumque poſtulata fuiſi'ent propoſita , re prius cum Adm ‘ R. atre no
,, ſtro General¡ eommunicataïconſenſum prazbuit , una cum collegii Rectore, ut tune, cum
Ñ noſtrum templum ,finiretur , cederemus e tem lo Beata: Virginis. ,, Erat his tempori
bus Rector Collegii , P— Georgius Dobranoky , ut laninenſibus anno 1628 elargitze ab eo
littem docerent, qui etiam ſuis ſucceſi'oribus reliquit pro memoria. Ex Memºrial¡ R. P.
Georgy Dobronoki conſm‘pti anna :630 Num. 242 ,, Si ſequenti armo, abſoluto templo no
4 5, ſtro contingat noſtros cedere templo B. Virginis , ſuaderem duo praeſtanda. Primo qui
,, dem, ut-altero fiatim poſt dedicationem die, ſolemniflima proceflio inſtitueretur e templo B.
5, V. ad noſtrum S. Cathªrinaª. templum, 81 Ratua illª. B. V. cum parvulo, tanquam tutelaris
,, Patrona & veteris & novaç noſtrae in ſacris refidentiae, geſtaretur manu, defereturque per
z, P. Rectorem ad novum templum; cum toto RR. Patrum & Frªtrum choro linteato, ſicque
9, valediceremus templo B. Viginis. Alterum ut hªec ceflio cautè fiat , ne ſcilicet dum templo
,-, cedimus, putent homines nos beneficio etiam annexo templo cedere; quod nequaquam faci
',, mus, ªc proinde tunc erit bona occaſio etendi confirmacionem ſuper beneficio Beata Vir
,. ginis de quo ſuperiore paragrapho. Po et enim aliquando Civitas objicere, quod prata illa ,
9, ſylvae, coloni , &c. pertineant non ad S. Catharinam , ſed ad B. V. Unde cujus eſt templum,
5, ejusdem efl'e 81 beneficia templo annexa', quorum quia non ſunt capªces Capucini , in ſua eſ
¡ "fe
 Sclavºnia C‘roiztízeque moderna relatio. 4²9
Q, ſe poteſtate , cui ea vellint conferre. ,, In actis autem publicis , in prima Regní cºngregª,
tione Anno 1634. Zagrabiae XLJanuarii celebrata , Pati-¡bus Capucinis Zagrabierifibus quam”.
m'sfl. Rh. 4o. ordinantur , condito eatenus articulo. Atque haec , de Conventus hujus initiis re
peri. Patres hi, nendicatione graves ſunt nemini, quin ſpontè delatis , & Miſſze Sacrificiorum
eleemoſynís unicè viv-.mt Zagrabize.
Varasdinenſis eorum Conventús , petendum eſt eXOrdium ad annum ciroiter 1697. Anno
adhuc 1696. Varaſdínum Capucinos introducendos voluiſi‘e Regnum , anni ejus acta teſtantur,
fic enim extractus: Pro aquirendo Rom-E indult0,pr0 Capucim’s Varafilinum introductiidis,con~
tra indecentem E'anciſcanorum oppofitionem , ad uecejſarias Rome expenſas , obtulerunt/pontè , fin
guli Comites 4. (ZZH't’OS , Barones tres , Nobiles duos , Mªllſtd unum , Nobiles unius ſefflonis Im
perialem unum, Civitates profiia díſcretione. In actis Regní pag. 223. Ann¡ autem 16 7. conti
netur : Canonicus Gotthªl , & Vice-Comes Illiaflich exmilli per conferentiam , ad P . Franci
ſcanos , fine Procurandi ipſorum conſenſus pro inductione Capucinorum Varaſdinum , retule—
runt: ípſos tandem in id annuiſi'e. Quibus dein Regnum mille floren. Hungªricalcs in Capitu
lo elocandos òbtulít , & felícioribus temporibus , totidem ſuperaddere promiſerunt. Quo facto,
Vidua Comitifla Draskovichiana, fundàtrix Capucinorum, manum operi admovere, hª¡
bita licencia Romana, appromifit. Anno dein 1707 notatur: PP. Capul’inis Varqfiiinen
fibus ordinatz' amuatim prº lignis titulo elcemqſym fl. Rh. 40.1ſte tamen Conventus, quan
doque mendicationem exigit.
XIV. Patres Piarum Scholamm, vulgo Piariſtze , ſua domicilia recentifl‘unè in Scla
vonia ſortiti funt, videlicet Bellovarini, loco nempe ſtabªlium Generalatus Varasdinenſis.
Anno 1755. indignè tumultuantibus, ejus Generalatus hominibus, poſtquam creditum ſuiſ—
fet, motus illos ob Marçſam, locum unitorum, enatos etiam, dum Reginae noſtraz pietas,
Schiſmaticos ab eo loco arceret, Pmtextu erigendarum iſthic Scholarum,Mart_‘/il Piariſtiu
eſt reſignata, ipſique in Regnum hoc, ex Auſtriaca eorundem Provincia, ſunt turn primo
introducti Martſam. Liberalitate & ſumptibus, Re inae Mariae Thereſiae, -erexerunt aedes,
reparárunt templum. Quia verb Mflſtl locuseſi'et ylveſtris, neque iis proviſus, quee re
quiruntur ad juvenum Scholas frequentantium provifionem, ut videlicet, hoſpitia obtine
re valeant , coeterª ue neceſi'aria; ideo dicti Patres Bellouarinum ſunt translati, Marcſa ve—
r0 iis relicta, quª q num fundacionale, unde neceſiitatibus Pªtrum Provideretur. Carol
/Íadium quoque Regní Croatim, Dimceſis autem Zagrabienſis Anno 1764. ex eadem Au—
ſtriae Provincia, vocati ſunt collocatique. Utrobique in his locis, humaniores tradunt Scho—
las, & Regia munificentia providentur. Haec ſunt, cognita nunc Ómnibus, his in Regio
nibus initia Piariſtarum, Progrefl'um horum notet poſteritas. Mii-umv eſt Patres hos, fue
ªd Regnum ſuſceptiorús, apud flatus ordinesque Regní Mitatem , quamvis legibus 9ra-,
ſcriptam , negligere. ,e \
XV. Sunt ubque pro fmminis, duo Monialium conventus. Zagran inſtituti S. Cla
rae, ſub cura P . Franciſcanorum. Conventus hujus initia ex eodem conventu, communi
cata ſic habeo: Comite Caflzaro Draskovich, ac Eminentiſi‘. Primate Hung. & Cardinal¡
Petro Pazmana agentibus, oſtquam,Provincia1es Franciſcanorum fortíter ſe oppoſuiſi'ent,
Pro erigendo Zagrabiae in clavonia Monialium clauſtro; Ptſam'o ſex Proſefi'a , ªc duªe
ro monaſterio aeducatae vír ines ſunt ſubmiffae, videlicet mater Eli/izbeth Mariamm N ,
.'
Boſonií Prioriſi‘a , Urſula cecilia Drasleo-vich Soror Comitis fati, Maria There/ia Dubro
ſb-Uſzlei, & Beatrix Maga am', atque Eliſabeth Hortalana Per/ich profeſi‘zeòtChoralesPoſt
has Catharina Febmnia arasdy laica. Virgines vero non profeſi'ze, Catharina Rojhlia Ke—
gle-uich.- ac Catharina Emerentiana ngurechky. Haec in ſuo ad Sclªvoniam 1645. die 5.
April adventu, in Kiemrvnik fuere receptae, ibidemque Maria Thereſia Dobroſovſzky Obiit, Or—
mosdini ſepulta. Zagrab. inde translataz 1646. Dic I 1. Aug. hoſpitium habuere in domo n une
Regnícolari, turn vero Dorotheaz Vragooich, poſt mortem Gabrielis Cſernkoczyz tum con:
jugís, Capitanei'fiahnis VoikO‘vich. Poſitisque actualis Conventus fundamentls 6. Nlau
1647. a'd conventum novum 1650. 15. (Junii tranſiverunt. Templum ſub tItulo SS. Trim
tatis incoatum eſt erigi 24. Juli¡ 1658. ub Eppo Petro Petretich , quod 1669. termma—
tum, confecravit Epiſc. Zagr. Martinus Bºrkooich die 26. Octobris 1670: Olua vero V1:
taz mediis índiguiſſent, fatus Comes Caſparus Draskovich, in vivis inſcrlpſit Convcntut
Bona ſua Vukovina Mkchevecz , & Kupchina , hacve illis aſignavít, lege : deponendae cer
tae Summae ab i110, qui ex familia rehabere hac bona vellet'. Inſuper vita Comite, triti- .
co, frumento, Vino, aliis ue necelſariis, Moniales ſuſtentabat. obiit 22.Maji.anno ¡662;
Georgius item DraskO-Uich piſcopus Jaurincnſzs , tria. mi]. fl. Rh. vivus convento¡ apple'
qqqqq ~ ºª“
[Ti/10nBalthqſaris Kmſclith. ' . '
 .B \
\ '

430 Notitice Preliminares Pannonice Vetm's Períodus -IV.

cuit. Mgriens autem ( mort. 26. Novemb, 1650.) in teſtamento legavit' penes Familiam
30. mi]. fl. Rehlege illa, ut ab his Legalem cenſum annis Singulis conventuí exolverent.
Sed in x2. tantum mill. fl. Reh. depoſita fuiſſe notantur. Attamen Conventus iſte, Familiam
_ DD. Comitum Draskovich pro fundatoribus agnoſcit veneraturque. Anno 1674. die 2 5. _Iunii
conventus cum templo totus, igne conſumptus eſt, Monialesque in domo Parochi ~Novo—
villani, fuere ad 15. diem _julíi hoſpites. Translatae tum Remeticzíum , ubi Cecilia Voi~_
kovich, & Ju/Zina Orehoczi mortuo,- ſepultaeque. Reparato conventu 1675. die 2. Maji red—
diverunt. Iterum anno 1706. in univerſali urbis Zagrabienſis. incendio, fuere quibusvisor
batae. Per Alexium Buzjakovich , Provinc. Franc. S. Ladis]. Sclavon. receth fuerant ad
_Conventum Franciſcanorum. Inde translatae ªd Zidanicze Clericorum hortum,
dein receptae ª Canºnico Vukmerovich ªd Canonicalem domum, quze nunc ª. me incolli
ct tur & poflidetur, hoc eſt primam, a porta Capituli Novovíllana, intranti ad Capitulum,
a dextris; pªratisque in Conventu Franciícanorum interea, pro hoſpítio Monialíum ne
ccffaiíis, poſt reparatum earundem in Regia Civitate Conventum anno 1709. die 4. Ja
nuarii , ªd monaſterium ſunt reductae. Hoc autem íllud eſt monaſterium, quod quarumvis
illuſtrium, Nobiliumqnein hoc Regno familiarum filias, alumnas. monialesque hnbuit, ut
ex illarum, familiarumque_ pateret ſcripturis. Hoc, ex quo Summa commodª,in tot pro—
manar‘unt familias, dum pro leviſiima dote, Olím 200. aut 500. florenorum, frequent-im
autem absque ulla, pauperiorum Nobilium filias ſuſcipiebant. Quamvis vero exigua doo
fuerit, quia nihilotninus, erga obligatorias ſolvendumque annuum cenſum, pactatam do
temv relin uere aſſolebant, apud familias, factum eſt: ut Monialirnortua, nec cenſus fit
Solutus; osque negata, vel involuta five ſubſecutisinterceflisque diviſionibus, quod onus
illud nulli condividentium Obtigiffet ; five paſiivorum debitorum praetextuato onereº, five
legulaeorum im'pietate. Quare Conventus iſte, 30. circiter Moniales fuſtentans , ſurgere
non potuit. Et ne plane per maleverſationum mancipia pereat, Epiſcopus Georgius Br.:
m'ugh ob aucta rebuspretia, repatationes neceſſarias, provifionem tantorum &0. dotem cu
jusvis, fl. Rh. mille, aut ante profeffionem ydeponendorum; aut vero cautione ſufficien
ti communitorum, conſtituit; que dos Conv'entui cederet , atque {ad hujus necefiitates.
Reſiduum autem quod duetur Elia!, a genitoribus, ,agnatis &0. paraphemi inflar confide~
raretur, ad Virginis intrantis diſpoſitionem. Poſt hoc Epiſcopale Decretum, monaſterium
tectum eſt, pluraque reparata. Status quoque Regni publicus ; perpenſa tam monaſterii
hujus , Regnicolis utilitate , quam &z tantorum damnificantium illud imp‘ietate, anno 1706.
-in con_ regatione Regni Zagrabiae 12. Aprilis celebrata conſtituit : Decreveruntp/latus, ex
quo hat mus Conventus Monialíum Ssíñw Trim'tatís Zagrabienſis,/1bbatiffe aut riºrijſze in
cduſarum proceffibus, Obfi’xus fin' imbecillz'tatem ilimium damnificatºe filifflènt , quod impofferum
in quibuſcumque cauſis, judicialiter etiam interrogatce', vel admonitee rejimnziere non tene-untar,
¿Om-c prius, cum probo jurisperito viro, ac etiçzm .Syndico fiw, ejusmodi negotia filª non con
erant, triduoque talia negotia confirre &ª examinare‘debeant, quo elapjò refimndere tenebuntur.
Ita extractus lib. 4. Protocdllí Regni, folii 409. ſed cum a..v verboſitate , opinioneque ſha,
probitatem cum juris ſcientia conjunctam communifoeminarum.vitio, metin incoafiènt, in
upos vulpesque impingendo, ſtatutum fuerªt: ut Syndici Conventus hujus , per publi
cum approbentur. .-Qua ex re patet, publicmn, Singularem Conventus hujus curam de.L
monſtraíſe. Hoc indubium eſt, pauperibus tam Civibus, quam ſtudioſis, eſi'e monaſterium
hoc, ſuſtentationis' eorundem reſugium; multisque proſpici, de vitae mediis. Cujus con.
tione lia-c, movit
fideratio, ob totEppum Klabuſiczki,
pauperes dumPrazterea
relinqueret. accuſarentur prodi
patrias alitatis,puellªs,
Nogbilium ut eas ſub
in diſtribu—
conven
tus habitu, leviffimo precio, aliquando ſuſcipiunt ¿edu-;andas Haec ,ei-ga patriam Conven
tus hujus gratitudo ,¿& memoratgs ſtatuufn províſiones cauſavit; '& ei‘ga hunc Conven
tum,~ Varzçſdini
fingulorum affectum merito
Urfizlínarum excitare,
eſt Conventus meretur..
: Hª.- v , funt evoeatz,
Poſonio , A l _ ſaecu.
hocv XVIII.
lo. Gregorius Subarich Canonicst Zagr. & oſt Hunc &gm-Imán; Sinèrſ erg Eccleſ. Zªgr.
PrXpoſ. è primis illarum Benefactoríbus funk. araſdinen'ſis ivitas, fundas ifiis aflignavit. Ser
Yªnt puellaxum ſcholas; tam communes.; quam interiores, ut 'vocant Conviélricum, a qui
‘b‘us exigunt colliguntque ſum'mas nptabiles. Quamvis _autem in Sclavonia vivant', hujuſquo
fruantur Beneficiis, Moniales donieſticas,5 five Patriae filias, hactenus elevari ad Abbatiſ,
fue officium non admiſerunt: quin dotem a dòineſticis majorem exigunt , ªc ab extraneis,
&puellarum domeſtícarum pauperum, nulla -apud Moniales has eſt Cònſideratio. Regan
t’ur a. Presbytero Eccleſiaſtico ordinario earundem .Confeſi'ªrio, & ª PP. Societatis Jeſu
Collegii Varasdinenſis. i 'ª' ‘
. .,
' - _‘ Í' Ñ
' ª
Mx. .y. . ., -~ ‘ › u,4 , ,., , H .q
, . un
ª I . …a . ,vn-o_ ª -..ª,
› a v
 , i SCM'UORÏC C’roatieque Moderne relatio. - 431

Juriflíictio GraciRitux mzz’torum Epi/¿opti

- Sclavoniae Croatia* ue locis deſolatis defertísque per Turcarum excurſiones redditis ,
poſtquam ad deferta haec impopulanda , Raſcianos , vulgo Vlahz' vocatos evocáfl‘ent illocaviſ
fentque , eorum ſalutierat confulendum. Facílí negotio ad Sacra ritusque Romanos deduci
poterant , immo a noſtris Paroclu's Sacramentis providebantur , templa frequentabant noſtra ,
ipſeque Petras Domitrovich , ad Epifcopatum plªne Zagrabienfem ervenít. Verum Roma
haece Graz-CO
ut difficultante , pronioreque
ad Latinum , ingensad indulgendum
caufata ut e ritu
eſt cºn’fuſioſi, latinoarguere
plebsque , ad incepit
cum quis tranfeat
, tutiora , ac
fanctio—
raque effe debere Graeca , quam Latina Sacra, cum Grzecis non admitteretur ad latinos rítus
tranſitus. Et qui tranſierant , reddire cogebantur , eo effectu, ut non pauci ex Latinis , ad Grab.
cos tranſiverint, qui in ipſis Legibus Predaucy voòantur. Petras Domino-vid; Eppus Zagra—
bienſis
ſi Simeonem, parentibus
VrattanjaGrazcis ortus
obtinuit , cui, ex
ex Bónis
ditionibus Ottomanicis
Epiſco alis menfªeFratrem
Ivanich quendam Ord.poſitis
vocatis , metis S. Baſih'i
ex
cídit territorium MME/?I , ubi Olim Abbatia eflè ó. Michaelis dicebatur; eo ue , ut ipſe in ſuis
litte'ris ªit , Romana: ccleſize adunito,fecit : ut Ferdinandus II. Hungariªn flex , uti etiam Pau~
lusV. Romanus Pontifex , haec firmarent. De his copioſ‘e, &7. cum quibusvis circumſtantiis
fcribimus in Epifcopo Petro DomítrO‘vich. Vrattanja. non folum Abbatís titulum eſt confecu—
tus , fed & Epiſcnpi ò'vidnicenſís. Felíciſiima: erat callidítªtis , fciens omnibus fatisſacere. Ro
maz ín Epifcopum f ¡it confecratus, fed poſt eam confecrationem , etiam ab Archíeppo Bulga- ‘
ña?. !dis in Regionibus pro Catholico reputabatur ; in Ottomanicis autem , pro Schifmatís A
poſtolo. Monachos ſibi ſubjectos, tam Lepovínenfes,quam & Marcfenſes nefandis excoluiú
doctrinis,ut examen poſtea eorum, collectáVe inquíſitio demonſtrant. Verbó fundamentum
- poſuit tantarum fucceilivè Regibus , Papis , & Epifcopis incommoditatum. Gravifſimè accu
fat , reumque facít Domitrovíchium , Petras Petretieh Epi/Z'. Zagrab. in ſua Marcenſi hiſtoría
MSS. teſtis quorumvis de fcitu &vifu. Mortuo Simeone , Succeſt'or ejus , relicta Cancellaria
Aulica Hungarica , milítarium opera , per Dicaſterium aliud , Epifcopatum eſt confecutus, fub ’\ '
titulo ex antecefl'oris cognomine formªto in Confiniis , ex Vratanja enim formavit Vkranie, hoc
eſt in confiniis , obtentaque expeditione , coram Apoſtolico Nuncio Profeflionem fidei elicuit.
Petiit Romae confecrari , fed Zagrabienſi Epifcopo , vigore Canonicarum Legum prohibente ,
od cum
generar¡ Confinia
nequirent ſuae effent
, enata Dimceſis,
eſt plurium duo autem
annorum lis , Epiſcopi ªd unum
eo difficilíor , quodeundemque titulum
Roma ínformari con~
volue—
rit , de Svidniren/i Epiſmpatu , Graecus nempe vel Latinus olim extiterit ‘.² Quazſtio haec , fatiga
’ vitincommod‘e ipfa Excelfa Regia Dicaſteria, qua ªuctoritate fua, ob agnitum in Simeone
Vratanja hunc titulum, confervandum volebant , Roma repugnante. Eheul qua Orthodoxae
Religioni , cauſata funt hinc vulnera Z plebs firmata èſt in fchifmate , Monachi Romªna Sacra.
deteſtati , Epiſcopus a Bulgariª() confecratus metropolita. Quin hujus obrepſit auctoritas , ut'
viſitationes obiret, Pecunias aufl'eret, EpiſcoPosque confirmaret. Gabriel Makich gravíffi~
mam excitando rebellionem , Regemque Confiniorum fe infcribendo , Leopoldi Regis excita-I"
vit pietatem, quidamnato ªd perpetuos carceres Epifcopo Miakich, cum cºinperifl'et tam
Ferdi nandi II. quam & ex Pauli V. litteris , proviſionem fuiſi'e pro Unitis , Schismaque natum
ex inn anibus quaªſtionibus , Paulum Zorchich dixit Epifcopum , qui titulo effet Soidnicerſts , 8: i
Colocenſis Metropolitze fuffmganeus ; Romª vero ſi ad hunc titulum confecrandum no—
l'uerit, alium qUem lubet titúlum eidem lar iretur, ita ut Confecratíone , fit tituli‘ R0
mae tribuendi, ’in Regno antem Hungaria- virlnicenfis. Adjunxít Zagrabiaz pro his femi—
narium, donando eidenp bona Pribich vocata. Diſpoſitio héc Apoſtolici Regis Leopold¡
-durªvit ad—annum ¡737. quo Simeon quídam Filipovich praeviè caufato tumultu, Marcſam?
’ expoliavit, diruif,, Monachos quosdªm occidit, quosdam coegit ad fchisma. Epifcopus 2a-
grabienſis Georgius -Braniugh, \Fi ab exemplo praedeºeſi'orum,Epiſcopos hos Svidnicenſee
ut Vimrios-filos in ritu Greco nitorum' habuit, multa e it, inſumpſitque. Verum reſti
" tutionem Marcſie obtinere non valuit, quamvís Tea hilus ?ªaſſich in Epiſcopum Sviclnicenu
¡ll-m, refolutus fuerit , Confecmtusque ad titulum piſcopiPlaten/is. Verum quia Paflich
ob mores notori‘e Scandaloſos, per A ‘Oſtolicum Nuncium Pauluzzi in jus voc‘ªquq per
{ententiam ad, monaflerium in Polonia Lopolítanum ¿letrª/'us fizç'ffet , nee parrere voluiſi'et
fententiee; at latitando, interprwtes fautoresque habuit, quoadus ue& fumptus, rigorem
abrogatorumveterum Canonum, mitigatum eſi'e, nec denufione a monaſterium, vacare fe~
dem; ideo ob novam bano quaeſtionem, Unitorum Graeci ritus- Profeſſio, extincta ruina
tªque prope evaferat. Marc a poffidebªtura Schismaticis; Monachi non fuerant, demortuisª'
que Parochis, ex defectu piſcopi, qui Ordinare potuífi‘et, Parochiae ipſae ad Scbisma
«- qqqqq 2 ticos
I
 , 455 Nofitic’Prcliminares Pamzom’c Veteris Periodus IV.,
ticos funt devolutaz, plebsque eo facilius ad Schiſina inclinata, quod preedicatum fidei Uni
torum neglectum, memoratis eventibus viderit. Quare palam Romanum Pontificem dete
flabªntur, quod curam Salutis eorum abjeciſſet, Alumni illi , qui in Zagrabienſi ‘GI'XCO—
rum ſeminario excolebantur, ªbſolutis humanioribus , ad Schiſma omnes reddíbant, per
fecutoresque erant Sacm Unionis. Tres remanſerunt Conſtantes & firmi, nempe Simeon
Bulich Monachus Marchenſis, anno 1737. Salvatus , qui ad Bona Pribich ſe conferens,
eorum & Zagrabienfis Seminarii, egit Curªtorem. Gabriel Palkovich , & Bafilius Bofich—
&0121147, Romae tum erant alumni. Audito ſuorum caſu, Sacros ibi ſusceperunt ordines,
Gabriel ue Palkovich in Sclavoníam redeundo, indiſtrictu ſilesburgenſi, ſeu Sumbergen
fi, egit iffionªrium, populumque illum, iu Unione confervavit: ipſe unicus Parochias
omnes diſtrictus illius, diu noctuqe cirçumeundo adminiſtrandoque , ac efficiendo ut in
Canonem Romani Pontificis nomen reponerent. Erªt vir Singularis manſvetudinisòz Cha
rítatís, & ob virtutes in amore omnium. Alter Bafllz'us nempe Bofichkovich , ordinatione
quoque ¡Romana ſedis, in Poloniam conceffit, ubi Philoſophiam , & Theologiam eXpo
fuit, ſeſeque adeo reddidit commendatum, ut Romam pro Generalipï‘ocumtore unitorum,
miſihs fuerit, cujus 111m. Afl‘emanus reminiſceretur. lnterea armo 1748. die 23. Aprilis obiit
Georgius Bram'ugh Zagrabienſis Epiſcopus, dato eidem illico Succefl'ore chffco Xªve
rio Klobuſizki, quem cum in Tranſilvaniª remanere oportuifl'et, praefati Unitorum caſüs,
a me, tum Vienna: conſtituto, fuere narrati. Fateri debeo exhorruiſie omnes, Regia? Au
lícae Hungaricae Cªncellariae Conſiliarios, vºluiſi'eque in Religionis hac materia fundate in
formari. ln pªtria? rebus, & praecipue Eccleſiaſticis ( a quibus, abſolutis Theologicis Stu
diis, cognitiones ſortiri, fumma infelicitate incoaveram) peregrinus non fueran¡ rudisque
omnino. Hinc ex conferiptis ob Epiſcopo Petro Petretich notitiis, à Rmò olim Georgia
Mªrcellevich hªbitís ,‘ originem fataque Marcſenſium excerpſi. De ſequentibus, ex Nancy
Apoſtolici Viennenſis Cªncellaria, plenam obtinui iiiformationem; ex rxfato autem Si
meone Bulich, authenticè. plane, tot tantorumque animªrum ruinam. xhibita itaque no—
míne electi Epiſcopi (per quem reſolutus pro Canonico a latere fuerªm) humili inſtantia,
dudªr¡ ſatis poterit a nemine , fervor i116 , Zelusque Religionis , quem Excelſz
Aulica Cancellaria Hungarica demonſtavit exhibuïtque. Sane, facta Relatione , negotíi
hujus Religionis , Apoſtolícae Dominae & Reginae noſtrze MARIA? THERE-SDP,
tenerum in Religionem Orthoioxam cor, commotum vehementer extitiſiè, ejus Apoſto
lica roviſio atque cura, ad perenne exemèflum ac memoriam demonſtrant. Ea ¡nben
te, Excelſa Dicaſteria ſua, negotii hujus re ius evasêre rocuratores, uam judices. Re¡
cum Nuncio Apoſtolico, nunc S.R.E. Cardinale , Fabricio Óerbelloni acta e . Latitans Paffich,
.in Poloniam conceílit , Benedictus vero XIV. de quibusvis genuin‘e informatus , ne fidei Reli
gionisqueçadeoque fªlutis eternas negotium, per innanes quaeſtíones, fe ultum remaneat,
ab Apoſtolica Regina, vigore jurís Patronatus fui¡ reſolvendum voluit iſcopum , qui ſub
titulp Vicarii ffpoflolici , rebus mederetur. Subito admonetur Anno 1750. piſc. Zagrab.K10~
bzfficzkizls , ut Auguſtae & Apoſtolicm Dominae , quosdam repraeſentaret , e quibus unus , ad Svi
dnicenſem Epifi'opatum poffit elevari. Tres illi ſuperius memorati , fuére ſubſtrati. Ex quorum
numero, Gabrielem Palkovich viſum eſt fue: Majeſtati eligere. Renuebat electi modeſtia onus
hoc, tantasquein fletu adducebat raciones; quae tamen exauditae non fuêre, quod populuo
eundem amaret, virtutesque exigerent. Quake 175]. míttitur Zagrabíenſi Epiſcopo mandatum
Regium, ut eleffum Gabrielem Palito-¡¡ich , quo citius Viennam venire jubeat, ad fuſcípíendam
Epiſcopalem animarum curam. Ivit ut erat Miſſionarius, pedeſter & lacer , univerſomm iſt
híc , virtutibus ſuis affectum meritus. Piiſſima Domina & Regina , Veſtes , Crucem , quzkvisve
necefl'aria cmtera , liberaliffimè eidem ſubminiſtravit, providit , ſumptusque omnes elargita eſt,
primitivae Eccleſiae inquiens, fe intueri in Gabriele Epiſcopum. Conſecratus fuit ad titulum
Druſiparenſis Epiſcopi in partibus , partesque has adminiſtrandªs ſuſcepit , ut Vicarius qu/lo—
Heus. EX licari ſatis nequít ,.ga‘udium illud, quod erat populo. Hinc ut in rei hujus memo~
riam , in (Fancne, Magna Regina: MARIE THERESL-E nome-n exprimatur, Benedifl¡
item Romam' Pontificis,populus ipſe oravít. Et quía defectus fuifl'et ordinand'orum, Sacerdo
tum item , oportuit Epiſcopum , Silisburgenſem diſtrictum adminiſtrare. Primae illi curae fue*
runt ,juventütís mducandae 5 hinc Romam , tam ad Collegium Graecum , quam & de propaganda
plures ſuſcepti fué-.re juvenes , ad clziſi'es plane elementares. Zagrabienſe Seminarium , per u
num Romá míſium,regendum fecit. Obtinuerat autem quosdam, unionem proſeffos , per
uos Parochiae providebantur. Pro Capellan‘is Caſtrenſibus duos exmiſit. --Regina ¡Maria
Tªe/ia, Marcſam ei 1753. r'eſtitui fecit , fuitque in eam introductus , ªtque in hujus poſi‘eſſo
rio biennio integro. Cum porro creditum fuerit , tumultum in Generalatu Varaſdinen fi, an
..y
'I‘m

l
.-L
Sala-¡¡ortiz C'roatizeque modern@ relatia. . 433.
no 1755, ſecutum , etiam ob introductos Marcfam unitos profluxiſi'e , eſtò rebellantes , Patri
non nocuifi‘ent , immo poſitis vigiliís., locum ſint tuiti; & Schifmaticisjus nullum producere
valentibus , Regina providencia locum illum Piarzſtis attribuit , Bonaque Prcſzdea tum Fiſca—
liª , cambii titulo , ad fervandªm juſtitiam , Palkovichió , ſive unitorum Epifcopo , contulit.
Vídens autem Epifcopus , viribus quotidie ſe_ deficere , egit Roma , ut memoratus P. Bafilius
Boſichkovich , Ordinis S. Baſilii iſthic Procurator Generalis , reddire debuerít , quem Vicarium
dixit , eique progreſi'um commendavit. Paulò poſt Caroloſtadii , fummá confecuta Coeleſtis
gloria opinione , mortuus. Profecto ab omnibus deflebatur , fuaque pradicabªntur virtutes ,
& nunc etíam celebrantur. ‘ '
Intellecta ejus morte , dictus RSS. Bafilius Boſichkovích , Epifcopatum Svidnicenfem eſt
confecutus , confecratusque ad titulum Epiſcopi Diocletïopolítani , cum poteſtate Vicarii Apo
ſtolici. Hic Antecefibris fui infiſtit veſtígiis , mªgnaque cura & fatigiis, opus Sacra Unionis
prOVehít promovetque. Vir virturibus CSL doctrina praditus , in quorumvis eſt amoribus & ve—
neratione. Apoſtolica Domina & Regina noſtrae ,is zelus eſt , quem fatis defcribere nemo va
let. Ferdinandus olim , Abbatia Marcſenſi Epifcopi dedit titulos. Leopoldus Seminªríum
fundavit Zagrªbía , horum bares neposque Maria Thereſia , nunc ſuis fumptibus piaque libe
ralitate ruinatum illud Leopoldinum Seminarium , Zªgrabia è fundamentis erigit. quo
que ordinavit , erigendum fuis fumptibus monaſterium pro Baſilianis unitis , cum templo ac
cholis , exolutisque fundis , neceſſaria operi praparªntur. Parochorum quoque ados erigit,
templa item , ſcholasque triviales. EX unitis elevantur ad militaria officia , quin ob ample
xatum Sacra Unionis ritum , Clementiae Regia effectum , convicti quídam , funt confecuti,
eoque gaudent. .Apoſtolicus iſte Magna Regina Zelus , excitat quoque , Dicªſteria uavis ,
_Comitatus , Civitates , ut qua poſi'unt conferant , ad promovendam Sacram Unionem. t cum
Juvenum quidam , bene culti , fanctisque inſtituti Principiis , Romá redeant, ſpes eſt , ut DEO
benedicente, Apoſtolicorum Regum noſtrorum auſpiciis , excoli incoata vinea Domini, via
que falutis, ati optatum finem ., fuamque perfectionem perveniat. Populi propenſio magna
eſt , qui ubi legere didicerit , ſi boni utilesque libri editi fuerint , quibus doceantur , quid fit eſ
fe unitum cum Apoſtolica Sede ‘I quíd ritus? pªx perpetua, confenſioque ſequentur.‘ Puto
Ego , ſi Privilegia quapíam Regia , pro unitis elargirentur; fi Vicªrio huic Apoſtolico , intra.
pifcopos noſtros locus; fi Nobilitas , fi refpectus in promotionibus acceſi'erint , media hac
futura , ad obtinendum eum finem , quem fufpirat , quarit , procuratque , Regina;- Apoſtolica
Zelus. Studendum quoque , ut ſimiles uarantur Epifcopi , qui horum duorum Veſtígiis gra
diantur , ſintque Epifcopi , hand autem pifcopªtús poſi'eſi'ores. Hac qua retuli , funt Epiſco—
atus bujus , dícti Óbidnicenſis , exordia , fata , reſurrectio. Copioſius de hujus initiis , Tomo 2.
Idiſt. ECC]. Zagr. Scribo in Petro Domitrovich , cum litterarum productione., Item in Geor
gio aniugh. Reſidua partim per me tractata; pªrtim nunc publica notoriaque, ad poſteri—
tatis memoriam recenſui. R
Nunc memoratajurisdictio Epifcopi unitorum Graci ritus , exigua eſt , & diſtrictu fere
Sumbergenſi continetur , ubi' quatuor funt hodie Unitorum Parochia. Alíquorum item , qui
intra difiidentes, habitatione collocati , Sacram profitentur Unionem. Olim ac ante annum
1737. injurisdictione Generalatus Varafdinenſis., plures habuit Parochias , uti & in Regnicò—
lar¡ jurisdictione , qua ob recenſita fata , diffidentes fufcepére Paſtores. Inſtituto autem ac o
rigine ſua, Refolutionibus item Regiis , univerſi Graci ritus , per Croatlam , Sclavoniamque
hanc Superiorem , fua jurisdictionis funt. - Sed qualiter .P quibusve modis aVulſi , partim ex
fuperioribus elici poteſt , partim ex mox dicendis conſtabit.
Jurisdíctio Gra’ci ritm dzffidenrzum Orzentalzum.
L‘ Variis nominibus hodie ex rimuntur. Hi Vlahas, Vlachos vocant; hi vero Raſcia—
nos, aut Serblos; uidam ,Allmnm es,Bq/i1enſès appellitant. Ipſi attamen Rafiianorum no—
men potiſiimum ufiirpantmt fic fide veterum Privile iorum, decretalium item articulorum
uti Mathia Deer. V. Art. 3. & 4. &c. Vladis. 2. Art. ultimo &c. antiquitatem fuam in Regno
tueri poſiint. Sunt nihilominus , 81 diligenter quidem , diſtinguenda' tempora , atatesque , cum
, ab Orbe condito, quavis ſic fletiſſe, fuiſſeque m Republica ordinata, ut nunc funt, non niſi
infanus fentiet. Doctíſiimus Ritterus reliquainter, habet etiam extra_ctum Prmlegiorum Ra
fcianorum veterum , ua utrum ſibi applicare valeant , poſt partium Illarum recuperationem,
legalium Fororumjlldicio relinquo. Ex his extractibus quorundam memmxſi'e voluimus, ad.
Hiſtoria illuſtrationem.
Anno I4I².Sigifmundus titulo nova Dºnationis Cives Civitatis Kewe jubet ſtatu¡ m_
rrrrr f
pra
Hiflro. Balthafizris Kerçſelich. ‘
 ~434 Mtítïa Preliminares Pannoniee' Veteris Periodº-s ’IV.
praediis deſertis \Yalvanis & Mekenot vocatis. Idemque Rex confirmat libertates Civitatis Ke—
-we anno 1428. immunitando ab omnibus cenſibus & exactionibus , demptis duobus centenariis
rªm, Feſto Circumciſion‘is pro munere ſtrenarum Regize Mattidandis. Imponit quoque iis
cuſtodiªm portas Regii , ibi ſervandam. Confert Villas Balvani & Zkorenovcz , honoremque
.iibcrae Civitatis impertitur. Anno autom 1435. Civitatem Kewe & villas ad earn pertinentes ,
Balvanos & Zkorenovcz ab omni ſolutione Triceſimarum , de rebus etiam mercantilibus exi
mit. Anno 1450. Ladislaus Rex, jubet eosin quibusvis privilegiis confervari. Anno autºm
1455.¡nduiget: Ut ipſi Cines noſtn' Rq/Z‘iam' ramdiu, quan/21m* ad Civitatem noflram Hominz'evz
ſem hágartibus infirioribus, ac metiS Reg-ni nq/lri Hungariw exiſientem, de qua iidem ropter me
tum urcorum pmteritis ¿li/Zurbiorum temporibus , ad prcſcriptam nq/Zrnm ¡tz/¡dani ª: el adre
mffent ., cfflzntefiilicet huíusmodi meta Turcorum redire valuerint, in eadem villa nqflra yske-vy,
pacificè pernmnere ; ac terris cnmpis ò" porta in oppoſitº qjusdem *ville , influvio Danubii exzflentis,
cunbiisque aliis utilitatibus ejusdem villas Kyskeve i ſed ó" amnibus illis libertatíbus , {nº libertatum
ſmrngntivis , quibus Pmdecefforum nq/Irorum , ac etiam noſtris temporibns , primitus inpmſèriprd
Civitnte ¡zo/ira Kovinicn/í òºc. uſijàç’fflènt Ej" gané/i , uti fiui ò" gaudere valeant. Anno 1464,
VII]. Idus Mªy
tu Turcico Rex Mathias
ad praevium confirma(
locum ſuum Keuy Prwdecefforum
redireſi poflint;Regum Privilegia,
indulgendo donec
liberam ceſï'ante me
lignationem in
tota inſula Cſepel. Annis quoque 1473. 1474. 1489. largitur Raſcianis Privi] ia nova ; uti
¿z Beatrix Regina anno 1477. Quae Vladislaus confinnavit. Alma quoque egina Hung.
!503. Joannas denique de Zapolja, 1536.
Il. In Croatia & Sclavonia Rªſcianorum ínitia funt ſub Ferdinando, ut ſuperiores do~
cent epiſtolae. In Generalatu
flica ſuajurisdíctione , verum a autem Varaſdinenſi,
latini ritus ab anno 1595. Roma
Parochis providebantur. lnitio carebant Ecclefia
iſtud vetante , .Sii
meon_Vrattania uti memoravimus Graªci ritus in his regionibus, ſub uniom's pallio , aſi‘umpta
ue obligatione; jurisdictionem incoavit. Sed eo mortuo, ex narratis circumſtantiis, & ªd
_Edna-m aternnm otioſis qumſtionibus, jurisdictio Graeca Orientalium diflidentium , obrepſit.
Lic‘et porrò in chnis Hungariaz eſi‘ent , mortuo Domitrovichio Epiſc. Zagr. Euthymius Con
flantinopolitanns , Archiepiſmpus Sophienſis bº I—'alachnrwn,avaritiá Officialium confinii ſubintra
'vit. Marcſenfes & Lepovinenſes Monachos , ſuos ciiecit , & Franciſco Erghelio de datoBesll
mich , die 12. Martii anni 1631. ſcribit, ſignificans reliqua inter; fe, ad viſitandam & perlu
flrandam Provinciªm ſuam , nempe G‘ainam lvanicenſem, è domo ſua contuliſſe , populumquc
ad ſe illico acourriſie. Exhibetur haec Epiſt. in Erghelio Tom. 2. Ecol. Zag-r. MSS. Con
flabilivit i-ſte , pracfatam jurisdictonem Greecorum diliidentium , fub patrocinio Officialium con~
-finii. In Paulo Zorchich per quem ,Jurisdictio Unitorum ,juxta rei inſtitutae initia, fuit reſti—
tuta; ob Lepovz'nmjê’s ſchiſmati inherentes ,in integrum reponi non potuit, partim ob bella
cum Turcis geſia, partim ob informaciones militarium , avaritiam ſuam , politicis reflexioni
bus tegentium. Hinc Lepovineflè monaſterium , difiidentem jurisdictionem ſuſtentabat , fe
. cutumque eſt v; filarCſE’n/Z* autem ad unitam reverſum Unitorum ; ob quam , in Generalatu Va
raſdinenſi, Epiſcopatus diffidentium erigi non potuit. Atque hXc genuina cauſa eſt, quazfi
forum modorum , ut Martfiznfl* ¡Bud monaſterium deſinat, malueruntque tradi illud Pianflis,
ac ut per illud Archiepiſcopi , & diffidentium Grseci ritus Orientalium jurisdictioni decedat.
Ill. Magno i110 Leopoldo , Hungariae , Sclavonia: , Croatiaeque Recuperatore , & poten
tiae Turcarum vindice , cum recuperªta Inferiore Sclavonia adpopulum caeterum , Sacra: CO
ronae Olim membra, ſuas ut ajunt Patentes litteras exmiſiſſet Anno 1690., Arſèniusque Cher
yzO-Uich , cum copioſo populo , ad gratiam Leopoldi confugiſi'et; haze Orientalium Greeci Rita:
jurisdictio , ob Archiepi/Eapalem dignitntem firmata eſt in S'Clavonia , & Croatia; quin crevit in
dies , ut praeter Epiſcopatus in inſeríore Sclavonia, in Croatia Xquè duos Epiſcopatus habe
Imt. De quíbus,antequam dicamus,Lectori erudito,Patentes illa.: Leopoldí cum ejus acceſ
ſoriis , communicandas duximus , quod ha: inſtituto noſtro ſerviant , confirmentque & (i0
Ceant Sacrae RegniCoronae, Regumque noſtrorum Apoſtolicorunſii jura. Itaque, Parentales.
' ,, Nos Lenpoldus Divina favente Clementia , electus Romanorum Imperator Temper A11
Ñ P’llſtus; ac Gel-mªnia? , Hungarian , Bohemia? , Dalmatia: , Croatian , Sclavonia: , Boſniªª
,, Servizxª , Bulgaria: &c. Rex. Archidux AuſtriaE,Dux Burgundiae , ac Superioris &z Inf'eriot
Ñ ris Sileſiae, VVirtembe-rgaz , & Thecka* , Princeps Sveviae , Marchio S. Rom. Imperii , Bur
,, govia: , Mºi-avia? , Su‘perioris & Inferioris Luſatia?. Comes Habſpurgi , Tyrolis , Ferretis ,
,, Kyburgi , &' Goritiae: Landgravius Alſatiwz Dominus MarchiaE-Slavonicm, portus Nao
,, nis , & Salinarum. Omnibus populis & Provinciis ,ab hereditario no/lra Hungarize Remo
,., dependentibu‘s .- &º quibuscumque aliz's , pmſentes lecturis aut eudítiiris, imprimis vero è;>0
¡ pulo Albanenfi , gratimn noſtram Cªeſªueam Regiªmque, 6; onme bopum,
K
‘ _ &NQ
 z
\ , Sclavonia C’roatictque modem@ relatio. l 435
,, Notum
,, mus, ſit vobis,
ro munere noſtroquod bellum
Casſareo Turcicum, ad quod Divina,
& Regioinprotectione foediſragi:&I &cauſae
injuſtè provocati
noſtrae ſu
juſtitia,v
,, confi ¡prryequamur, eo fine: utpopulos nobis jurefiibjeêlos, E5²' jure àmemorato noſtro Hun
,, garia? Reg-110 dependentes; omnesque aIios Chriſtianos, immaniTurcarum ſervitutiereptos,
,, priſtinX libertad, priſtinis privilegiis, riſtinaeque, cum corpore à quo dependent, unio
,, ni ; abuſu omni ſublato , reparatoque d’efectu per tyrannidem Turcicam introducto; & red
,, dito unicuiquejure ſuo,reſtituamus. Quapropter omnes populos,per univerſam Albani
,, am, Ser-vim , !Fly/.Tªm, Bulgariam , Sili/ríam , Illyrizzm , Macedonian; , Rafiiazn ,
,, conſtitutos; aliasque Provincias à ¡Ii-¿edicto egnonnſtro Hungaria: dependentes; omnesque
,, alios populos, ſub jugo Turcico gementes, benignè hortamur: ut pio&patemo noſtro
,, deſiderio correſpondentes, in hac tam favorabíli occªſione, attritis tot cl_adibus per ví
,, ctricia arma _noſtra Turcarum viribus, pro ſua Salute &liberacione, Religioneque Chri
,, ſtiana promovenda, omnes, ad partes Noſtras accedant, contra Turcas arma, d'umºmt,
,, copiis Noſtris pro opportunitate & neceflitate, ad mandara Noſtrorum belliducum &
,, _Generalium, qui juſto numerosoque exercitu proximi in campo comparitúri ſunt, ſe ad
,, jungant; iisdem Pro pofl'e annonam, coetcraque neceſſaria pro eorum conſervatione ſub—
,, miniſtrent; 8: promptas in quibuslibet occaJionibus contra hoſtem communem ferrant
,, ſuppetias; dictis Belliducibus Noſtris , iisdem protectionem omnem contra Turcarum
,, ímpetus impertituris; exactamque ubilibet, prout ſerio demandavimus , militarem diſ
,, ciplinam ſervaturis. Et Legitz'mce nq/lredominationi, ‘voluntaria _le re/lituant , ſi gratiam
,, &º Clementiam noflram experiri velint. Promittimus vobis omnibus prazdictis populis 8:
,, Provinciis, Nobis qua Regi Hungariw de jure Subiefiis , & legitime Subiiciendis : Ser
,, vata imprimis Religionis luce , eligendique Vaiivodze libertate, privilegiis & juribus,
,, exemptionem ªb omni onere publico, & contributione ( exceptis tamen anti uis & foli
,, tis, ante omnem Turcarum invafionem, Regum & Domínorgm juribus) ſu lato etiam
,, in iis omni abuſu per dominium Turcicum introducto, niſi in caſu neceſiitªtis bellorum,
,, in quibus pro veſtra propria ſulute ªc defenſione, per modum gratuita contributionis,
,, pro poſi‘e neceſſaria ſubſidia concedetis, quibus copiae noſtrze poſſint conſervari, defen
,, di Provinciae, & onera belli ſuſtineri. Exculſo ªutem jugo Turcico, omnia in formam
,, ſtabilem, & ordinem debitum pro futuro, ad votum 8L ſatisſªctíonem veſtram redigò
,, mus; & cuilibet juribus ſuis, libertate Religionis, privilegiorumêzimmunitate redditis,
,, cunctisct: fingulisjuſtitiam adminiſtrabimus;Univerſis ratiae, clementiaª., benignitatis , &e
,, paterna: Noſtraª protectionis, documenta uberrima preeïituri. Promittimus inſuper,donamus
,, & concedimus omnib. & fingulis, libemm bonorum ſiVe mobilium ſive immobilium, queecun
,, que Turcis , in Confinibus ſuis ademerint poſſeffionem. Agite igitur pro Deo , pro Religione,
,,- pro ſalute, pro Securitate Veſtra reſtauranda. Intrepide ad Partes noſtras accedíte, lares
,, Veſtros, culturamque ag'rorum non deſerite, ſocios veſtros, adſequenda veſtigia veſtra
,, invitate, & occaſionem hanc a Deo, & nobis oblatam, vobis, &nunquam amplius re
,, dituram acci ite: ſi vobis, fi filiis veſtris, ſi denique dilecta.ª patriª & ſaluti , conſul
,, tum Velitis. Bum vobis in reliquo univerſim, &fingillatim; gratiam noſtram Caeſaream
,, & Regiªm lt-culenter offerimus. Datum in Civitate Noſtra Vienna?, , Die ſexta Menſis
'Ñ Aprilis Anno 16 o. Regnorum noſirorum Romani 32. Hungarici 35. Bohemicivero 34.
,, Leopoldus m. p. . H A. Comes de Strattman, m. p. Locus ſigilli ªppenſi. Ad manda;
,, tum -Sacr. Czeſar. Regiaeque Mattis proprium, .Stephanus And. de lVerdenburg. \
Memoratas Provincias juro’ ªd H ungariae Regnum Spectare, ab eodemque depende@
Leopoldus agnovit, Dicaſieriumque ſuum, ut tcſtaretur Dicaſterialium ſubſcriptio. An ve—
ro Patentes ha’, pro radical¡ diplomate haberi debeant, modernorum Graeci Ritus diſiiden~
tium orientalium , praecipue cum ad Sclavoniam Croatiamque directw non fuerint utpote ar
mis Leopoldi ante recuperata Regna, verum ad eas Provincias,quze nunc quoque ſub Tur
ca ſunt , nempe Bulgaria, Servia , Boſnia , Raſcia , Macedonia, Albania; Neque ſpontªnea ac
ceffione populi hujus, ad Regnum Regesque Hungariae devenerunt rediveruntque: Apoſto
licorum noſtrorum Regum interprzetationi, in devotione relinquo.
Patentalibus relatis, flatim ab earum publicatione,uti ſcivit Ar/enius Chemwich. Qui,
?cum quibusdam ſuorum, ad inferiorem Sclavoniam, Sirmiumque ſe contulit, ex Ducam
Sanflz' Subo-3; five Herczegovind, miſi‘oque orªtore ad Leopoldum,Auguſto menſe, ſequens
obtinuit diploma. l
,, Leopoldus Divina favente clemencia, electus Romanorum Imperator, ſemper Au
,, guſtus; ac Germaniae, Hungaria?, Bohemia?, Dalmatize, Croatiae,Sclavoniae,B0ſn_iX-,
Ñ Servia, Bulgariíe &c. Rex. Archidux Auſtriae, Dux Burgundize, Brabantim, St rias,
'l
rrrrr 2 ,z ª.
..V
\XX
 436 Notitia Prceliminarcs Pannoniee Veteris Periodus IV:
Carinthim, Carnioliae, Lucemburgi & Superioris ac inferioris Sileſia? , Wirtembergae,
& Theckas, Princeps Svªviae, Marchio Sacri Romani Imperii , Burgoviae, _Moravíae;
Supe‘rioris & inferioris Luſatim; Comes Habspurgi,Tyrolis,Ferretis, Kyburgi & _Go
ritiae; Landgravius Alfatiat, Dominus Marchiae Slavonicm ‘, Portus Naonis & Salma
rum. Honorabili devoto , Nobis dilecto , Arſenio Cſerno'vich Orientalis Eccleſize ritue
Graeci Rafcianorum Archiepiſcopo: Epifcop‘is, omnibUSque aliis Eccleſiaſticis & SXcu~
laribus ſtªtibus; Capitaneis, Vicecapitaneis; Toti denique communitati, ejusdem Grae
ci ritus ,_ & Nationis Rafcianorum, per Graciam, Bulgariam,Rafl'iam,Herczegooinam,
Dalmatiam , Padgoriam, Jenopoliam, coeteraque annexa loca;&quſibuscumque aliis pra-
ſentes lecturis, infpecturis, vel audituris , gratiªm noſtram Caefaream Regiamque, &
omne bonum. ' A
,, Non folum ex demiſſo libello, Nobis, veſtrum omnium nomine per ablegatum ad
nos Epi/èopum jenepolitanum Iſaiam Diacouich ,- verum &. verbal¡ ejusdem expòſitione lu
culentius cle-mentillíme percepimus, demiſſam gratiarum actionem veſtram, ‘quod vose
faucibus barbara? Turcamm tyrannidis ereptos, priſtinze reftituerimus libertati, obliga
tionemque perpetuam, qua nobis ob tanti beneficii exhibitionem obſtrictos vos, poſte
rosque Veſtros profiteminí 5 debito quidem veſtro, Noſtra tamen eo majori Satisſactio
ne, quod agnitojure iio/ira, vos in Sinum gratiae, Clementiaeque noſtrae, qua domini ó’
Regis* Veſlri legitimi proiicientes , fub umbra protectionis noſtrae , poſthac vivendum
9’ vobis & moriendum effe, laudabili animifortitudine declaretis. Cujus nobis perquam ac
3~3
3-3-34!
3 ceptae conteſtationis & exhibitionis veſtrX intuitu , vos univerſos &fingulos, in tutelani
noſtram Caefareo Regíam Clementiflime non tam fufcipimus; quam ad egregium pro
poſitum animis Veſtris figendum, 81 filiis inculcandum, perpetuo omnibusquein occu
rentiis, realibus documentis, m 's magisque confirmandum. Arma proinde contra in
fenſulimum Chriſtiani nomínis hfflem, &perſecutorem Veſtrum fub aufpiciis noſtris no
‘ ſtrorumque Belliducum direétione, fumenda, propulfandasque injurias, calamitates ac
miſerias vobis ac
ut'libertatem ini cdulcedinem
uiſiime crudelíſiim
Imperií ue hactenus illatas
ominatusque Nnſtri, , paterne
in ipſo hortªmur. Viciſiim
limine fentiatis, pe
titionibus Veſtris pietate nobis connaturali annuentes, benigniſiime decrevímus: utjuxta
Orientalis Eccleſize erci ritus Rafcianorum conſvetudinem ac normam , veteris Calen
9’ darii.. liber‘e confervemini; & prout hacienus, ita deinceps, a nullis Eccleſiaſticis vel
’9
'Sa-cularibus Statibus, ulla afficiamini moleſtia: liceatyue 'vobis inter vos ex propria fa
’I cultate, ex natione & lingva Raſciana conſiituere Archiepijí‘opum, quem Status Eccle
‘l’ ſiaſticus & Saecularis inter fe elliget; isque Archicpificpus liberam habeat fizcultutem dí*
;, jjjonendi ¿um omnibus Orientalibus Grita' ritus Ecclefiis, Epifcopos confecrandi, Sacerdo
’9 tes in monaſteriis diſponendi, templa ubi opus fuerit, propria facultate exſtruendi, in
Ñ 'Civitatibus & villis Rafcianos Sacerdotes Subordinandí; verbo, ſicut hactenus Graªciri
?I tus Ecclefiis, & ejusdem profefiionis communitati, preeeſi'e valeat; & propria authorita—
9’ te Eccleſiaſtica, vigore privilegíorum a Predecç/ſoribns A’Q/lris Diois toudam Hnnznria
a’
Regibus vobis conceſi'orbm, in tota Graz-cia, Rafcia, Bulgaria, Dalmatia, Bofnia,Je
Ñ nopolia & Herc'zegovina: nec non in Hungaria &º Croatia ubi defizá’ia enſtmzt; & quate—
:a nus: & quamdiu &News Univerfl &º Singuli fideles 8’ dwoti erunt, facultate diſponen—
a9 di gaudeant. Statibus porro Eccleſiaſticis velut ArchiePífcopo &i Epiſcopis, Monachis,
Ñ omnisq‘ue generis Sacerdotibds ritus Graeci in monaſteriis & templis moneat propria fa
Ñ cultas diſponendi ita: ut nemo in prwdictis monaſteriis, templis, & reſidcntiis- vcſtris
Ñ violentiam eXErcere valeªt; verum in decimis, contributionibus‘, & quartiriis, antiqua
9,
i”
immunitate gaudeant: Nec _fitper Eccle/iaflico Stata, ullus Swazilarium preter Nos, pote
ſíatem habeat, arreſiandi, vel incaptivandi aliquem; fed Archiepiſcopus tales a ſe de
ª7 ‘pendentes Eccleſiaſticos, poenam aliquam iucurrentes, jure Ecclefiaſtico ſeu Canonico
’9 punire queat. Conferimus etiam & confirmamus Graeci ritus templa, monaſteria , &ad
l»
hzec Spectantia, prouti etiam Archiepiſcopum &Iº Epiſcapo: concemmztia bona, qualiacunque
’9 illa ffnt, iuXta collationem pra-decefi'orum noſtrorum poſſidenda. Quae autem templa
Ñ Chriſtiani nominis hoſtis Turca, vobis ademit, ea quo ue recuperata, manibus Veſtris
99 reſignari demandabimus: Archiepifcopo- denique, vel lªpifcopis Veſtris, neceffitate fic
Ñ exigente , monaſteria & Eccleſias in Civitatibus, aut pagis viſitªntibus , vel etiam Pa
i. rochos, & communitatem inſtruentibus, a nemine tum Eccleſiaſtico, tum Smcularí mo~
o, leſtiam inferri patíemur. Quam munificentiffimam Clementiffimamque conceffionem No
Ñ
ſtram , a vobis omni conatu & viríbus demerendam, fidemque ac devotionem Veſtram
Ñ inviolabiliter obſervandam continuo, nullisque procellis concutiendam fore, nobis firmi
Ñ tor
 Sola-Doubt Cr-oatízeque modern@ Relatía. ‘l 437

,, 'er promittimus. Et in reliquo vobís univerſim & fingillatim gratiam Noſtram CEDſa~
,,,, ream Regiamque
AnnoClementiflime confirmamus. Datum in Civitate Noſtra Viennae, Die l
21. Auguſti, 1690. Regnorum Noſtrorum Romani 33. Hungarian 36. Bohemiº¡
,, vero 34. Leopoldus M. P. T. A. Hen.- Comes a Srathnan. L. S. appenfi. Ad mandatum
,, Same Czeſar. Regiceque Mattis proprium Stephan. And. de Werdenburg.
Confirmarunt relata Regia‘ reſcripta, Jojèphus Í. ad preces Arſenii Czernovicli Patri
'archaz & Archieppi, totiusque populi Raſciani, de dato Vienna VII. Menſis Auguſti Anno
1706. Regnorum ſuorum Romani 17. Hungarix 19. Bohemiae Secundo, ſubſcribentibus
Jeffepho Imp. &º Rege. Item Joan.lii'ider.B. a Ó'ez'lern, Phil. Lado-v. C. a Sinzendorfi. cum
Sigilli appenſione, & ad mandatum S. *0. une Mattis proprium, Jacob Ernefl. A7017. de
Ploeknern Eq. CAROLUS item VI. ( mox fatis in Joſepho, Dominís ſubſcribentibus)
qua-vis priora tranſumendo, fuisque confirmationah'bus inſerendo, ‘ad preces Vïncentii Po
po'vich Archiepiſcºpi & Metropohtc Raſcianorum, totiusque gentis, cum Sigilli appènlioª
nehde Dato Viennee ll. Die Menſis Auguſti, Anno 1713. Regnorum ſuorum Rni II.
Hiſpaniaª X. Hungariae & Bohemia Ill. Uterque autem horum Regum &fratrum, in ſua.
confirmatione, ſequentem inſerit clauſulam: poſt confirmamus. Reyer-Uantes irgficper Nobis
pleniſſimam fatultatem, easdem deinceps immunitates, prerrogativas, f5" Privilegia, ulterius ex
plicandi, ac in melz'orem pro temporum conditione formam redigendt; fimul &º ropenſyfimumna
flrum , in gentem Ilèyricam animum amplias demorzflrandi, prout ad No ram egnorumque na—
ſtrorum ¿nº Prooinciarum,atque adeo ipfiusmet populi Illyrici utilitatem 8ª’ bonum,e0nducere videbitur.
Praemifl‘a vero, in forma) libelli, nitide ,copiata , cum aliis quibusdam , ut putamus pro
directione Raſcia’nis his Croatian hoſpitibus in anno 1730. extradata, ut vendens nobis affir—
mabat, in anno 1751. eruditionís hiſtoriaeque amore, aureis anquot , ‘a Knezio quodain '
emimus, & fincerè ſupra deſcripſimus. ' .
Sunt relatae Regrm litterae , radix fundªmentumque Jurisdíctionis Graeci ritus Orien.
talium non unítorum Raſcianorum, adeo ue horum Metropolitae, ac Epiſcoporum. Qua
etſi in Verbis ini): nec non in Hzmgaria &º oatia ubi defizfto exiſlzmt, ad hZBC quoque Reg
na extenſae ſint; quia attamen Sola-0011221? nullibíeſi'et mentio, _ob antiquiorem illum Epiſ
Copum òªuidnieeryl’m five unitorum, ideo fi poſteriores non habent litteras, memoratas ad
_Sclavoniam applicare non poffe _vi'dentun In veritate, in SuPeriore hac Selavonia, nul
lum habent Epiſcopatum , ob imPotentiaJn applicationis Privilegii; hin’cE iſcopus eorum
Krz/Zam'ceu/is, tanquam in Croatia degens, ad Generalatus Varaſdinenſis gelavonici Raſ:
cianos,\ curam gerit ; alter vero qui ~in Plají‘o eſt, parte quoque Croªtiae; connari non
omiſit, fi ad diſtrictum SclaVOnize Sihelspurgenſem ſubingredi uiret. Hoc eſt: ut Unito—
rum Epiſcopum, ſublatum extingvendumque procurent, ut ce ante hujus jurisdictione,
Metropolitae poteſtas creſcere pofſit. Marcſum aliquando aRege quopiam Hungariae iisſuiſ
íe collatam, docere nequeunt. Credo autem Archiepiſcopum, in bonis quae poflidet Sta—
tutum eſſe. Coaterum reflectendum- volui lectorem, Superiora diplomata efl'e , de jurisdi—
&ione tantum Spírituali , ſcimus enim , teſtantibus etiam Diaetalibus Decretorum Ar
ticulis, hoſpites hos SclaVOniae Croatiaeque, à Rudolpho, aliisqne LeopoldiPra-deceſi'ori
bus’, immunitates 81 privilegia Obtinuiſſe. Sed illa cum ad Hiſtoriam Raſcianorum perti—
neant, quam ſcribendam non ſuſcepimus, mill'ª fªcimus. De jurisdictz'ºne Spiritual¡ unicè
hic agere Voluimus, ob tot quee ſaepe occurrunt, difficultates atque incommoda. Reſiduª
ad rem ha'nc pertinencia, Par. Imae Tom. II. Hiſt. ECC]. Zagr. ſiin lucem ali uàndo pro
diverít, lector leget. Infra item, ubi partesmodernae Croatia: deſcribentur. Ad ere Viſum
eſt, Ifu'e'e Diakwich Metropolitae Inſtantiam , quae magni eſt luminis & anteriorum ſup—
plementi; notitiarum item tantarum, ut lecturus animadvertet.
y IAugu/[iffime, Izzvictifflme Imperator, Rex 8º Domine, Domine Clement¡ \me.Pereeptz'S
benigm’s Same Czeflzrea: ac Reg flèïattis Vrze mandatis, quibus ad generalem egni Ungariz
'Dietam inter reliquos eiusdem Regni {Iº Partium eidem amzexarUM Status &ª Ordines, etíam
ª,
.Univerſitas Symimfis &º Bachienfis Di/lrictuum, comparere jubetur. JiS igitur benignis man—
datís homagialz' es; \obligatione fatisfizcturi , duos ex fingulo przeflzto ¿li/[riña eo deſlinavimus,
debitè eompariturOS. Occafione autem Eiusdem Generalis Diet-e fiqumtia, Nationem nºſtram
"concernentizz, punfta Maieſlati Vrce humillz'mè repreſentamus.
Primo, Siquidem iam Anno M94. ea erat benignifflma Auguflifflmi CIS/eris Leo oldi,
Mattis Vm Genitoris gloriofifflimx recordationis, mens 8º voluntas, ut atiom' no ze [è
paratum cxeindz' debuiffet Territorium Quad autem eo tam efleflui mancz’ atum non eſl Matta.?
Vra Ssrña eatenus clementifflmeprovidere dignahitur. Jam vero benigniffiímè notum erit Matta'
‘ r y _ſſſſſ Vne. A
. *Hi/lor. Balthajhris‘ Kªfkª@ u -l ſ
 Z'I m

'43—3 Notimex: Preliminares Parmam‘x Veteris Peri'ndus IV.

4_

Ver: Ssn'zze; qualiter in nupermz per eandem ad Nationem Iznſlram jhfla Deputatione per- Uzzz
*ver um Populum in Metropolitan¡ Oríentalis ECCIE/icf Ritus Gucci; per Provincias Metric
.I/ne Unanimi omnium 'voto eleflus &ª Publicatus fuerim. Ut itague pro.
Secundo Eccle/ia nQ/lra &º Eccle/¡a/liei, utpote ego Metropolita, E iſcopi, Mona en'a
U Parachz‘, in Metropolí Kruſibdolenſi ( à qua' omnes nrzflri Eppatus &Éppi actuales
turi, totaque Natio in Provinciz’s Caefizreo, Regiis, ad viüoriojam nsque per Gloriqſa m
Mattis arma, Sedis nq/lrze Patriarehalis Ippekz'ezz/is recuPerationem, dependere debeant ) Still'—
cet Symienſis ò" E/ſiíkierzſts Di ln'êlus, cum eidem adíuncto Epiſmpatu Jenapolz’tano ò" flſona,
/Zerín Gerketekien/i, E3" ad hoc pe‘clantibus pago Neradim , {zº de erto Bmzlenvacz , aliisque
eÍIIsdemÏpertine-ntiis, vigore donationis \Hattis Vrce szcellarize ngaríece Anna adhuc 16m.
.Menſe uglſto Clementh/zme elargitçe, ex pOſZ 15'. Octolzrís 1702. per Commifflonem Camera
lem: Demum Arma :706.7 die 18. Óeptembris, 'vigore fill) A. aeclufizrum parium recenter con—
firmam, EI" incluſò Oppz'do Only, Cameraliter collato, cum appertz’nentiz's (eſtimatis, pqfl mor—
tem meum, una cum tota Ó‘ulz/I’cmtia merç ſ quod etiam de .duccefflbre in bueceffltvrem intelligen
¿zzm qfi) ad hanc jhtam fl’dem Krzjjèndole-ffem &º Eccleſiam perpetva &º irrevocabílz'ter ; fede
autem vacante, alter .Metropolitafier Populum eligendus _[ïwcedat, janZiztce ¡Metropolis &º di
ctarum appertinentz'arum, ille per opulum &º Nationem corzflituendus ‘pg'ſmpus Adminzſtrator
\effa Preterea; fi ¡Metropolitam .vita, decedere contingut, ut is vivente adhur Metropolita usque
Jizbſecuturam Natiom's electionem cmy‘lituendus, 'vigore .Solumodo Decreti Cocſtlrei, Author-ita*
te fila, Ez” Privilegiís noſlris iam emanatis, ó" in Juturum elargiendis potirí : deinde Epiſòopi
in mundem Epiſcapatibus, Callugeri in Monykeriis, ò“ Helmut' una cum ſuis domibus &º fil
mílíis in fitis Parochiis, uſitata iam antiquitus d/eªritu noſtro receptaque corſvetudine , in qua
eunque religionis ò" fidei ?xq/[ree aflu, 'vi/¡tati’me dicere/20s óºperceptiane ab ¡nde cedentium pro
-Uentuum, ad mentem etiam Privilegiòrum no trarum ( nemine quacunque &º cuíujíunque Status
huic olſtare 'valente ) liberam {Iº ad irª/lar aman@ Eccleſta- imperturbatam,ſècundum Grmcum
Ritum noſtrum, &º in hoc receptum modum, autlmritatem 8’ jus habere .- 71?( ue po ulus nrſter
2'71 Civitatz'luzs, Oppidis ò" pagis, ad Celebranda fi’ſta Roman@ ECCltj/ÏC &º occfflones (Turn
per duplicia fiªſta, preter diem Dominicalem maximum Nation¡ nq/lm accre/Z'at damnum &º ta
literſabjglere nequeat ) compa-lll; ./l’d noſtra ſola, ſeeundum 'vetas Calendaríum absque ulla tur
Patione impedimento celebrare prffit. . '
Tertio In cafinn ( quod Deus avertat ) fi iam fizta Metropolis hq/Zi ceden' , liberam ſii¡
abiczmque z'u Provinaíis Mzttís Vne habitatianem jitmere, z'squejòlus Eppos nnſtras, ab ip/ò ſòlo, &ª
nullo ¿lio dependentes, cory'ecrandi plenitudinem habere: Eppus e contra Eppatumfizmn ¡n vivís
alteri cedere, donare, abzzlienare, aut etiam Teſlari nullo mada contra Ritus ::q/Ir¡ corſuetudi—
nem EF’ Metropolitze Authoritatem, m’que fine habitis ſúper corffecratione ejztsdem, aut etiam
alterius cuilçfi'unque Ecclefiaſtiri Metropolítee Patentibus ,A corçfirnzari PIM/lt.v Quad autem ex J
finlſtra continge’ret inſòrmatione, nullius fit vigoris.
Quarto :-. Si ªUt’l'Í) Metropolitan¡ , Ejzguwuempiam, aut Eccleſtaſtieum nq/lrum Romance
Ecclefice fi' ¡mire co:ztingeret,' talis ipjò fa o etropoli, Epiſcapatu &º Ojficio fito (ad ¿werten
¡lam inter opulum {Iº in Eccleſize _nqflra &MJU/¡072m ) privetur, Populoque alium Metropoli
tam, {5° ¡Gara Olite alium Eppum, aut Ecclcz’ia/licum, propria authoritate fasfit eligere.
Quinto : t Milatares Ojj'icíales &º Mlites nq/I’ri aflugente Pace, in charactere &º dig
nitatibus ſuis conjèrventur, iisdemque de ulterior: perſiſteutia-ſ ne ad rzſticitatem adigantur)
benigniſſïmè provide-atar. 4 . y
Sextº: Ut 12072 minus ZVnhiIes ó" C'iz-es A'atiom’s nq/lrze z'n Comitatibus'òº Civitatibzw
Regiz's ad ¡II/lar Germanomm {Iº Ungarorum promo-vendi,' &º ad Congregationes, Senatusque
wm Libero Eccleſize, Religionísque eorundem exercitio, intuitu tantorum pro Re o, per ean
dem Nationem preſtitorum ſer'vitiorum , /ànguínisque ¿fill/¿anís, &º fizmiliarum ren/farm perdiª
tionis, promiſeue aceipz’endi admittantur. A’eque ullus ex TIO/Iris cujnscunque Status, ò" ubican
que degens, in quibuscunijue occurrentiis, _prce Germano aut _Ungaro magis aggravari permit
tatur; Neque mercatores ;SD/[ri -Nobiles aut ignobiles, ad majorem Germam's Ej" Ungaris exo
lutionem Trim/ima,, aut dond, aílſiringantur. -
Septima .- Quad ſi contingeret _ ncolas cuiuscunque Loa' Mztionis nq/lm cum Dominisfizis
Terre/lribus Contractus ar’reñdatiom's im're; ut in iisa’em irrevocabiliter cozz/ervari debeant: ne
¡tales contraflus arrendatitios bona fide innitos ex poſl, in maximumIncolarnm detrinmztum, aut
revocatos aut eosdem gra-Datos Experiri debeamus. - ._
08000:.- Ut ad ¡¡blicas Regni Ungari-e Dietas, &º partium eidem annexarum, Na
tio quoque no/lra ‘vel in perſºm's Pmldtorum ó" Baronum fitorum invitetur,Sedemque in illisòª
Dom» hatm; Qumadnzadum antrriºrila;,Trmporitu: quibus zzççdum (ªs Regiones Turca oc*
-r Wª'
 Sclavoniee Croatàeque moderna relayío. 439
. capa-veraz‘, \ habui e dignºſezmtur; 'ubi Raſcíae Deſpotus inter primarios Same Comme Unga—
rice Barones een ¡tus, per Literas proprias Procuratorein conſtituendi facultatem habuit:
Teſte parte 2da Tit. :3. Idemque Deſpotus cum viris Eccleſiaſticis Banderiatis exercítua
re, ſeu Militare tenebatur cum Huszaronibus mille. Vlad: deer: 3. Art. 22. Anne' :499.
ut nullum omnino ¿Miriam lt, Stabiles, amplaszlue eundem Despotum ó" Nationem jimm Raj:
ez'anam in Urzgaria ò" clavmzia hªlïllífflè pQ/Zjfflznnes. Extant ¿enumera firiptnrum, Hzſtorz'm.
rumque non Nationalium dummxat, _fi’zl 'vicinorum , Auſtriacorumque ( un' W'olffï Laezii, &Iº
ejusdem mi eriptorz’s Tharme Ebendm‘fflí) 0mm' exceptínne mejora monumentaſquod Gemgizes
Rqſàíae De potus Album jimm Civitaſem, valgo Belem-Z , cnmmuniter Album Grzeeam difflzm;
pro multis uliis Caſtris, Civitatibus &º Oppidis in .SL-luvmzia &º Ungaria exíſientíbus , cum
Alberto II. Rom. Imperatare, ac Ung‘arize Rege,Áèlicis Reming'fientíee eoncambiarit j que'
diligens Matthiee Regis I. Ung. Hzſtoriezw Anton. ’mzfinius inter alía, heecreeerz/Z-t; Zalanka—'
men Bechiem, Kelpen, Vilagosvarum, Tokaíum, Munkaczum , Thallian , Regezum,
'Oppida vero Zattmar Bezermen, Debtezin, Thurvaſan , & pleraque alía: Buda: autem
Magnificas aedes, quee Regia: LOCO hªberi otuíſi'ent. Eademque Miurus Orbizms Patri
tíus Raguſinus Abb.zs Melitaz, Joamzes item eunelavius, &º lerizzue aliicommemorant. Quim
&ª ¡¡ye muertas Aug. Deer. Í. Art. 35, a/jïrmat ; Quod eſpotus Raſcïae Dominia vel
Polleſiiones, Caſtra, Fortalicia, Civitates, Oppida, & alía Bona, in hoc Regno habue
rit & Ofi'ederit. Ex his probabile omninºeſl, quod in fimílíbus RFgflÍDizt’tiS Nationale-s quo
que nojgri fldes filas de chararïfere &ª ojjicz’o eisdem competentes, oceupaverint; quod ip/Zcm au
tem, /i aliquo tempore, ob habitam majori ex parte per tareas Ungarize Poffi wnem , non ob
- jervatum jíuſſet: jam vero cum Populus nofler tantorum milltum auimarum in ngaria, eidem~
que annexis partibus, ó'tabilitus Mt: rogamus humilíime ut nobis aliunde etiam per je Regui.
miis , fieles tum Ecclejiaſlz'eo, cum Seculari Statuz’ de comprenti Offieií eorzmdem, in quibus.
tanque Red-m' .DirttÍS in perpetuum concedatur, ut eatenus Privilegiis 8º Juribus TIO/ZriS, ibi
demobveuiendis, invigilare ªvalearims
Nono: Ut Liberum ubique Religionis noſirze exercitium , azlz'nſlar aliarum in Unga‘ría,
Partibusizue eidem armexis, Diª-taliter reſolvatur, &º articuluriter ob/er‘vandum demandetur per
mlttuturzue , ut inter nos Eccleſiaſticos &Iº Saculares, juxta morem nq/Zrum &º autiquam con..
ſvetudinem Liberam ( oecurente quotiescmzque neccffitate j Congregationem ¡¡z/Zituere ó" hªber(
valenmus. z
Decimo : Ut populus mz/Zer 'vi are Patria: Legum , utpote Matth: Dec: 5*.-Art. 3. 3'.
4. Vladz's: Deer. 2. Art. ult. ò"- rí-Uile iorum nq/lrorum antigua ò" articulariter recepta De'
rimarum immunitate( que Decime: Eee/‘efe {9° Clero no/Zro eedere debermt ) gaudere poffit.
Undecimo: Ut Privilegia ¡zo/Ira: per Di'vum Mattís VM? Genitorem SNIE-he recorda~
tiom’s, Natiom' TIO/fm Annº ¡690. die 6. Men. Apr'. &º 2:. Aug. periirztimam Cancellaríam,
ò“ per Ungaricam Alma 1690. H. Decemb. Anno 269:. 20. Aug. òºAnno 1595'. 4.Mart.
per Camera… vero Aulieam 169;. die to. Septemb. cnllata, &º hz'ſce filb B. CD. E. F. G.
adiacentia , articulariter una cum jam impetrandis inſmzul, absque 0mm' clazyida , nontantum~
recij’mntur, Ue um de 12117180 in punctum infizllibiliter, ó" fill) gram' anímadverfione Regia,
obſervarz’ demande-near.
Pro quorum omnium benignifflimo efflectu, intuitu tantorum Natiom's noflrze Math' Vſzffi~'
deliter &º fimper con/lamer pra/Iitorum, &P i¡ perpetuum pmſtandorumſèrvítiorum, demíſ/Wim‘
ímploro, ò" cum Tota Natione emorz’or.
. ' .Same Car/Í Regicequee Mattis VN: Humillimus perpetuoque fidelisfizbditus IjÍ/zjas Dia
kovz'eh Men-opª]. Raſcianorum ó" Cae/Zn'. Conſiliarius. q .
IV. In hac ergo Superiore Sclavonia, Orientalium non unitorum diſperſaz domus habi~
cationes ue ſunt,
mitatu (Elrifienſi non folum
, Dominiis per militarem
Montis jurisdictionem,
Claudii , Ludbreg verum
&0. ad’ISO. &Comitatuurm
domus horum circiter InCo
erunt.
In Generalatu Varaſdinenſi quintam circiter partem eorum eſi'e dicunt. Horum curªm , uti
meminimus KQ/lanicenſu Epiſcopus haber. InLepO-Uina Monachorum Schiſinaticorum mona
ſterium eſt. Parochias horum, reſcire non potui. '
i

q Jurisdzctza Regmcolarzs. , _
I. chnicolaris jurisdictíonis nomine ªccipio , corpus quodam Rempublicam exhibens;
quod Status Ordinesque Regni vocamus. Horum antiquitas in ſuperioribus periodis eſt de
monſtrata. Sub Romanis olim , ac in Pannonica Periodo , non ſolum Breucorum' Regnum de
ductum eſt z fed 81 Respubliea Andautonia. Período Sclavorum ,- Scla-vos per- Serúores, Rectoz
resque eorum regi, ib‘i deduximus , adeoque Rempublicam ¿ab iis ſervatam Euifl'e conſequitur.
. .- i'ſſſſ 2 Perlas
 440 Notitio: Preliminares Paimonz'xe Vetcrís Periodus 1'17. L

'Feriodo III. idem fuiſſe obfervatum , ſuperiora teſtantur , ubi Congregationes Sclavorum, ſta.
tuta, variasque difpofitiones retulimuS. Eadem in lV.Periodo fervata eſiªe ex fuperioribus ,
utí& Hiſt. hoc]. Zagr. Par. I. conſtaret. Initió , corpus hoc fuiſi‘e videtur Democraticum , ac
ita unum , ut nec divifum in Supanias , five Comitatus fuiffe deducatur. Nec Banorum Sola.
vonia eruere eſt memoriam , niſi poſtquam Croata , arctáfl'ent Sºlavorum territorium , vetc—
ris Libumiae Japidiaque partes occupando , crasque illas in Supanias dividendo , Banumgue
conſtituendo ; à quorum exemplo , puto Banos \Sala-vom): exºrtos , & poſt llos , veterem e—
mocrªtíam , in Ariſtocratiam .deveniſſe. Corpus Reipublica Sclavonica , ex Sacerdotibus .,
MagiſtratibUSque conſtitiſi'e ex Scriptoribus veterumque chartis deducitur, in uibus Sacerdo
tum Epifcoporumque nomina expraſi'a legimus. Magiſtratus erant , ut eſſe ebent in omni
Republica, varii. Cum enim ſaluti, Civium confulatur per Reipublica corpus, falus autem
horum depoſcªt varia , diverſos magiſtratus eſi'e , neceffum eſt. Nerupe ad fervªndam Rempu
blicam , Politícum ; qui rationem flatus habereſ debet pro objecto 1, fecundum temporum ac ata~
tis circumſtªntias , hinc leges ipſas, ſub ſua habet poteſtace. Civilem qui privatis proſpicit,
aquijuſtive adminiſtratione , efl'ectuve eorum -, qua Magiſt'ratUS Politicos conſtituit. Mili
'tarem qui inimicos hoſtesque repellat , propulfet , vindicet Reipublica , eandemque extendat , _
tueatur , defendat. ./Economicum ui aeconomiam Reipublicae 'adminiſtret , conſulat ue
Civibus, ut cura publica , publicum ht ararium , hujusque emolumenta; quin opus fit prof
lis Cives onerare,excogitatis contributionum nominibusdemonſtreturque Civibus,eos non eſ
fe Reipublica Rectores , qui fua pròvidentia & cura , arario inferre aliud nefciunt, nec huic
providere , quam fubditorum fudores , lachrymas', inventaque alía ex aliis novarum contri
butionum nomina. Ex his Magiſtrªtibus , confit Corpm Reipublica , Regnique nomen. In
noſtm hªc Sclavonia , Magíſtratum Politicum , in unum congregati Status Ordirmque confli
tuere videntur. Sunt autem hi , Prelati , five Eccleſiaſticus StatUS, Magnates , Nobiles , non
folum officia gerentes , fed & cateri , vigore Nobilitatis , in publicis gaudentes fuffra
gio. .Milites ſive horum majores Offlciales , qui 'ad annum ufque 17 ad Comitia publica
comparebant, Libera item Regiaque Civitates. Perceptores , olimque ricefimatores ò" Publi
tam' , hoc eſt publicorum onerum incaſi'at'ores , ad Regnicolares Congregationes vocabantur &
comparebant. Bam' autem olim Conventus has publicos indicebant , in materia publicum concer
nente , vel ad illud_ pertinente , modo, proprio nutu ; modo Rege mandante vel perrnittente ,
pro temporum varietate , & ſtatu Reipublica. Jam fine Regiis Commilfariis , jam iis prafen
tibus, Statuum ha Congregationes erªnt. Votantur Generales , quod nominati Magiſtratus ad
cas comparebant_ , conſiliisque unà agitatis , leges , ordinationes , difpoſitiones , etiam ad fin
gulos Magiſtratus pertinentes , horumque regulativas , autrerum ad offlcia eorum pertinen
tium , communi mutuoque confenfu ferebantur. Ha leges, ut ſpontanea obligatio , & com
muni confenſu roborata , olim cºnfirmatíone non indige aut. Succeffivè ad earum valore-m,
obligandíque vim , confirmado eſt prafcripta , ufuque roborata. Porro Regnitolaris l'lujus ju
-risdictionis, five Politici corporis GZ ſtatus , poſt ennªtos Ducatus , hac, jam illa erat rª
tio capitis , atque Caput. Modo fuêre Ótlavonize Duces proprii , Regum etiam titulis illuſtra
, modo Bam' , atque hi jam unus ,jam plures ; pro temporum circumſtantiis , Regumque ar
bitrio. _lam fuêre ad Regis placitum pro tempore; jam diuturniores : modo poteſtatis pro—
ventuumque majorum; modo honoris purè, arctiſi'unae ue poteſtatis, uti horum demonſtra
ret hiſtoria , quis eam fcribendam ſuſciperet. ', A me nihilominus dicta, publicorum Deere
forum artículi demonſtrant.
Regnicolarisjurisdiflio , pro temporum ratione , erat @què latior ampliorque , ſecundum
Sclavonia in ſuperioribus Períodis memoratam extenſionem , fuit item reſtrictior , pro ſervata.
unionis atque concordia, intra me'mbra five Magiſtratus rªciºne_ Quºmm fupra fuis lock,
- aque meminimus, In mi‘feriam autem degenerawt , dum Salas Publica Civium, ex Prwªtºmm
lucris atque avaritia cepit metiri , quod fub Vladislao II. prope Principíi loco habitum , in le_
gem cºnfuetudínariªm venerat. \Utilium bonarumque litterarum neglectus , o iníone mea ,
malumyhoc peperit.
ſtudiis Politicis Metaphiiſicis
, militaribus pafcebamur
, (economicis , ,aut nutriebamurque
jure publico , velfiliquis, ne ue de Republica,
meminiſi'eilicebat. Haec ſtu.

dia haretíca eſfe pradicabatur , hac quoque atate , & fingulorum memoria. Sufficiebat vul
garis Grammatica uſus , fcire loqui , & contradicere clamare ue , in quaſtione ignomciflatus,
ejusdem. Quin a plerisque virtutis precíum ac natura , in 010 collocantur , ut multi palam
femet jactitare non erubeſcant: quomodo alterum decepi , ac in ſuis malitiis, ac turpitudinibus
glorientur. Hoc emolumenti eſt , ex fcholaſticorum argutíis. Homo , ex creatis rebus , pri
mum quid eſt. Agazonem ,paſtorem pecorum , Vinícolam ad hac officia non admittimus, ſi
nec ªgnofcat equum , non diſtinguat peCUdes , Vites a fe nunquam viſas affirmet , hominum
i ª“.
 Sclaonnize Croaticeque moderna: relatín. › ‘ 441 «
autem Rectores , eos eſſe optimos exiſtimandum przetenditur ., qui nunquam dederunt operaïi*
díſciplínis iis , ſme quibus nec homines regi poſi'unt , nec geri Mªgiſtratus. Diſtinguuntur eſ
ſe leguleum 6¡ politicum , quemadmodum privatum apublico. Aſt ſufliciat mihi, eſſeJere
míam; dum in hu¿us imitatione , mea collocata eſt conditio. _Ha-c Regnicolaris jurisdÍCtio ,
propemodum agonizans , ut reſanetur , teſtantibus adis publicis , ªnno 1 655. credebatur ſufſi—
cere , (i ſpecioſo nomine Regnorum , Dalmatíce , Croatia? &º Ócla'vonice fulciretur. Datur ita-
que ad eam Diaetam Regni Ablcgatis , inſtruétionis puncto altero : Ut in diplomate nom' Regis
(videlicet Leopoldi \1060 purtinm annexarum , Dalmatix , Croatia? , Óclavonize , nomina irgſèran—
tur , prout Art. I. I’ſilndisl. anna 1492. habetur. Eratſonnnes Zakmardy Puroto Notarius hoc tem
pore , adeo zelans publicum bonum, ut granario indigens , hoc ſub ípeCIe necefl'arii publico ar
mamentarií, publicis laboratoribus & expenſis , ſibi extruétum fuerit, quo abſoluto,ipſe in
articulum retulit: Proto—A'Otario chm‘ Zaknzardz‘i ndmzjjicm fiu't in armamentario per ¡¡z/¡Im,
H
ex gratuitis laboratoribus wdz'jlcatº ,jranzentum jnum ,juivu munitz’one KEÓ’HÍ , con er-vure. innu—
mera funt in publicis Regni adis , lim'ilis publici boni , ¡urisdictionisque Regnicolaris eXempla,
qua? plane Art. 117. anni 1()55. Vecareucur, ut ideo eodem anno , ſed terminata Diaeta , Zak.
;.¡TEIÑ-
k-Mªfly' mardj [ibi providere voluerit. lnterim vel per Ablegatos, inſtructionis praemiſi‘ae , punctum
Propofitum non tuerat 5 vel ſi fuit , non eſt exaudítum , ut combinaturus inveniet. Quin A1-.
tículo X. Confiniorum proviſio , Reg¡ ceſi'a eſt, uti ¿Se 73. pluraque cantera. Quaeſitum cum
nomen, anno primum 1687. ſunt confecuti, ut Status' Regni Sclavoniae ſub titulo &nomina
Dalmatíae , Croatiaz & Sclavonia- exprimantur. Vide a pag. 398.
11. C'z'vilis Mngíſlrntusduſtitiae adminiſtrationem reſpicit. In Sclavonia plures ſubit Claſ
ſes. Prima eſt Bannlis Tabulzz , quae in Legibiis , Sedes Banalis & Magiſtratus exprimitur , ſic
58. anni 1655. Banus - ~ eundem nd o'edemſuam tanquam .Magç'ſfmtus peremptorz'è citan'fiu‘iat.
&0. Appellam… ¡me caulu, a Ioris imralcrik (is. Incoantur vero , quaejori Octavalis dicuntur.
Banus Sedis, 1’…th
Magnatum PrarſesVicebanus
(Jeri ,-tum eſt , valct,qProto-Notarius
ue ſui loco ſubſtituere alterum.
, & tres aiii Afl'eſi'ores
per Regem funt ex Vice
nominandi. ſtatu

banus a Bano nominatur , eXpiranteque Bani officio in poteſtate ſucceſibris eſt , vel alium no
-Cr~vT—ª minare, vcl príorem_ reponere. Proto-NotariusaStatibus eligitur, atque ideo RegniProto
Notarius vocatur , ſimul & Banalis, nb conſervationem Sigilli Banalís , & quia ex Candidatis a.
Bano eligeretur. Tres reſidui Aflefi'ores a Rage nominªntur.
Tabula aliajudiciaria vocatur. Hujus Praeſes , Aſi'eſi'ores , Notarius , aRegia Majeſtate
w.__kw—.i
nominantur. Cauſae illa-.ª, nae ad Tabulas Diſtriduales in Hungaria pertinent, in hoc foro
tractantur. EreCta eſt per (arolum VI. anno 17215. i
Teríius Civilis Mugiſtratus, ſunt Comitatus. Horum jurisdictio , diffuſa copioſaque eſt.
Conſtituant enim qual¡ corpus , minoris privataeque Reipublicm. Hinc ſtatuta quoque intra
ſe condere poſi'unt. Mirum hace nun uam edi , neque a Regibus , aut Publico ſtatu approba
ri. Sazpe nihilominus ex incognitis hIs flatutis , feruntur ſententiaal etiam gravatoriae , ac ut:
Olim ProtO-Notariorum ’juſtitiª ſita erat in conſvetudinum affertionibus; ita nunc ſaepe ,in lí
nm…r¡~—. beris Regiísque Civitatibus , Comitatibus ,in incognitorum ſtatutorum afl‘ertione, fundaturju
flitia, heu &pe ex arbitrio! ac erga perſonamªfi'ectu , ut ſaepe favens uni ſtatutum , alterum
opprimat.SIJnt Forum ordinarium,atque reviſorium. Revident enim cauſas, inPartibus ut ajunt
latas , nenpe Vice Comitum ,Judicum Nobilium, & Dominalium fororum. rimas autem In~
fiantiae forim , ſunt in cauſis lege prïeſcriptis. Hoc Comitªtus Forum , olim híc in Sclavonía
Sedes Vice-.Banne’is’ vocabatur , quod Vicebani alterutrius, jam utriusque Comitatuum ,
CI-¡íienſis nempe Zz‘grabienſisque Supremi Comites , ut putabatur [Vatí , fuerint. Sed anno
1756. denpto Vicebanis hoc officio , Virebanalis Sedes non vocantur , verum Sedria , hoc eſt
Sedesjud'ciaria Comitatus. Non ſolum autem in Cívilibus cauſis; verum & vindicativis ,
vulgo Crininalibus , eſt Comitatuum jurisdiciio. Olim in Sclavonia , Sclavonici hi Comita
tus, Congeglztianes ſuas proprias non habebant, hinc nec diſponere quidpiam inrebus Po
liticis poemnt , .verum quee ipſis , in publico Statuum Ordinumque Regni Conventu impo
nebantur, eXequendum habuére. Quare eorundem reſtaurationes ,in Conventu publico Sta
tuum abolvebantur. Banus ut vocªmus Candidatos propoſuit, eligebanturque per Status
z ’Vice-Conites, Judiccs &0. Suos proprios Perceptores non habebant. Comitatuum Zagra~
bienſis à (,riſienſis, ¡mus idemque erat Notarius; ſedes Vicebnnalis ſive judiciªriagma… A
cta tabulariumque idem. Varafilz'nenſis Comitatus,SedemJuriiciariam habuit diſtinctam, fe
pªratunque Notarium v; quia & Supremum Comitem a Vicebano alium. Inſuper ſtatuta ſua,
habuit inguiaria. Supremus‘Comes ex_ ªrbitrio fuo , pronunciabat Comitatus Officiales, Vi—
ce-Comtum ſubordinatus alter alteri efl'e noluit , hinc inſcribebant ſcmet ex lubitu ,jam Vi
‘ ttttt ce~
Hi/Itª. Balthaſaris Kerçſelich,
 '442- ' Notitize Preliminares sznom'ce veteris Periodus IV.
;Comes Primarias , jam fecundarius aut alter; illud autem Sulzſh'tutus Vice- Comes , non fe
rebant. contigit etiam , ut pars comitatus Campeſtris, diſtincta ſervaret fora, vel conventí
cula, ‘aparte Montana five Zagoriana; his,unus; illis alter præeffet Vice-Comes, ne alter'
alteri ſubſtitutus fubordinatusque vídeatur. Accidit etiam , ut mutuè, quaevís acta sftatuta ,
indicata , alter alterius damnaret , annularetque in fuo praefidio. Haec plurimaque alia nunc
fciuntur ab omnibus , ut iſta pro fecutura ætate atque poſteris à me recenſeantur , cauſa in
telligendarum tot tantarumque ſententiarum, actorum ítem, quae in fede Vicebanali acta in
venientur, in complexu item , memoratorum duorum Comitatuum , aut Vicebani poteſtate ;
aut in comitatu Varaſdinenſi , oppofitorum fibi actorum, & a ſenſu explicationeque Legal¡
Vice-Comitum alienorum : neve ex ejusmodi ambitiofis quæfiionibus ac anímoſitatibus , fecu
tura ætas exiſtímet , in præjudicium Sacræ coronæ jurium , Zagorianum Comitatum, his tem
oribus fuiffe diſtinctum a comitatu Varaſdinenſi.
Anno 1756. ſuae legalijurísdictioni comitatus hi funt reſtítutí. Dªti cuivis a Regnante
Majeſtate , Supremi comites , indulta Legalis reſtauratio , Tabullaria feparata , congi-egatio
nes eorundem particulares incoatæ , POſiti in ſingulo comitata Perceptores, data poteſtas in
fuo cuivis circulo , difponendi ordinandique Politica etiam , comitatus fui nomine repræfen
tandi refpondendique , ut hinc ſigílla quoque , ſingulus obtinuerit , Verbò , ad normam Hun
iæ comitatuum regulati ſunt. Et cum in Regno Hungariae , Confilium Regium Locumtenen
tiale efleta medio cujus agerent comitatusa agereturque cum ipfis, æque in Sclavonia anno
1767. die 20. Auguſtí inſtítutum eſt , ſub titulo , Confilií Regi¡ in Regnis Dalmatice, Croatia? &º
Sclrwonize , cujus Praeſes , Banus eſt. Hujus Conſilií tametſi ignota eflet inſtructio , tan uam
Statui publico non communicata, nec cum eodem concertata, ex conſeqyentibus iſtu , ju
risdictionis illius Regnicolaris, quod allatura eſt fublevamena ventura demonſtrabunt tempora.
Eſt etiam Magí/lratus civicus , hoc eſt liberarum Regiarumque Civitatum; Sunt hae,
Statuum Regni membra, quartusque modo ſtatus. Horum Magiſtratus ſtatuta condjt, ha
betque ex lubitu. Cauſas omnes promiſcuè judicat, leges habet fpeciales. quæ Tavernicalc:
v’ocªntur. quædam civitates appellatione ſubſunt Tavernico; quædam Perſònalí Praſtntice.
In occonomicis fubfunt cameræ Aulicæ l-lungaricæ. olim quærebant idonæos pro gerendo
Magiſtratu Viros, & ideó flotantes fuêre. Præter autem hunc Privilegiatum Magiſtrªtum ,
funt quoque ¿Iii, ut Nobilium CampiTuropolja , ſuum habens comitem Terreſtrem &Affeſ—
fores 12. ex quibus unus Notaríus eſt, capitaneus alter , Perceptor, aliisque titulis commu
nitatis hujus, audentés.’ Suum habent forum & jurísdïctionem etiam vindicativam , fuos
conventus in ukzwecz. Appellatur a fententia comitis terreſtris, ad Sedriam Comitatus.
Per Regales, ad niætas plane vocantur. Inter Privilegiatos hos Magíſtratus, eſt etiam Epi
ſcopi capitulique Zagrabienſis judicatam Iſte ad Eccleſiae Zagrabienſis fubditos extenditur.
Epiſcopus duos ſervat, ille, qui Spifcopales audit homines Vicarius temporaneus; qui vero
_Abbatiales , Comes curialis vocatur. Pendet ab epifcopi nutu Szelectione convocatos quos
volunt habenta Bonorum proviſores, inquiſitíones, Caeteraque ad judicium neceifaria pera
unt. Habent multa fpecialia , omnes hi privilegiati Magïſtratus. ConſVetudo Se uſus, uti
olim Proto—Notariorum tene art.6.' 1498. radix judiciorum plerumque funt. judicia gene
ralia Szokolodom vocant. capitulum veròJudici ſuorum, comitis Curialis, nomen attribvit.
Ab horum fententiis ad curiam Regiam appellare oportet. olim quoque fuerat,~,Nobilium
fellionis unius Mªgiſtratus, ſub Kalnik, zelinæ &en ſed jam dudum exfpiravít, hbſuntque
judicibus Nobilium & vice-comitibus llli fub Kalník , lingulari gloriantur privilçgio, quod
videlicet arrogare, adoptareque in nomen atque familiam quosvis ex lubitu valeanq, adeoque
Nobílítare per fundi poſi'efforïum , fine confenfu Regio & flatutíone, contra Verbòczy do
ctrinam P. I. &1.8. Sunt quoque Magiſtratus quorundam O pidorumg ut in Szanwberàſzter
bàrſzko ,Petrovíanràgàních Sºc. Qui'ſigílla propria ex rivilegiis habent.terriloria fua ,
fuosque Magïſtratus. Ab horum fententiis, ex ſucceffivis contractibus, plerumque ad fora
dominalia appellatum Denique quisvis poſi'eíſionatus Nobilis, reſpectu fubditorun cenfuali
flarumque ſuorum,Màgz_'/Iràtus q/Z , ob forum Dominale. De hujus fori originefi quisju
rïſtamm ſcríbere dignaretur., inutile opus non effet. Werbòczius p. 3. tt. 25. in conivetudine
Regni dudum approbata ilhid radicavit , dans five ªtteſtans, cauſas plane ſacras , ſfiritualís—
que fori, in tribunali hoc judicari; appellari dein ad forum Eccleſiaſticum. Hoc ai ex ca
none quopiam , vel Papæ alicujus privilegio , aut Regio placeto promanetp non exp-imit g fi
nihilominusdn dominaliforo, caufæ Eccleſiaſtï‘ca: cognoſcijudicaríque poſi‘unt, nii-ari ne
mo debeta de tot latis legibus, diſciplinam Eccleſiaſticam regulantibusa in lengm cor
pore. lnterim de dominali foro, quod fit legalejudicium? art. 22. anni ¡647 dedarat &
docet. ‘ ªº.. . '
.ut-"ÑT-Q
 Srlavonlce Croatiºeque modern@ relatin. , 443
Jurisdíctio in Sclavonia Superiore militaris.
[II, Magzſtratus Mlitaris. Magiſtratum hunc antiquiffimum in Regno Sclavonia? eſ
fe,demonſtrant fuis locis relata ſuperius. Hodie duplex eſt, conſiſtens videljcet, in Ge—
neralatus dicti Varaſllinenfis jurifdictione ac territorio, & Banalibus ut vocamus Confiniis.
Notandu-m porro generatim eſt. I. Diſtingui in quibufvis his confiniis, Per/burda militiaz
ſervitium ut
cialibus, feuinmilitaria, a territorialihus.
quavís regulataſi Legione, Perſonae militiae adiªC-riptae
fubſunt auditoriali judicio,a appellationibus
fuis dependcnt con
offi

ſuetis. In territorialibus verò, varius ab olim ufus erat. Condam a caſtrorum Comitibus
horumque Caſtellanis dependebant, ita ut Comites hi & Caſtellani, Regnicolaris jurisdi—
ctíonis pars & membraſtatuum fuerint, ad Regnicomitia comparere obligati, ac una Cum
cmteris Statibus pro Principis ‘fervitio , bonoqne publico conſuleliant, eratque intra Con
finiaríos '& Regnicolares hac ratione unio, atque mutua invicem fubſidía dabantur. Judi
cia de his territorialibus, fecundum legem Sacrae Corona: abfolvebantur. Succeſfive mu—
tatis officiorum appellationibus, & pro caſtrorum Comitibus, ſuccedente Generalium no
menclatura, à Generalibus regebªntur quoªd territorialia, quin & militaria. Habebant
Generales, quorundam diſtriètuum Commendantes ſibi fubordinatos, videlicet Capronczw,
Crijii, ad S. Georgium vulgo Gyurgyovecz,lvanichii, Petrime, Chaſmae. Generales tamen
ªbfoluta prope poteſtate utebantur; ,nam minora conferebant officia, donabant pro lubi
tu vendebantque territoria, immunitabant quos libuit, occupabant vicinorum loca, talia—
que‘ certo tempore ut confiniis vel Piazſidio neceſi'aria praedicando, poffidebant, vendebant
einde, aut fuum, ſibique ut dicebant culinare, ab exemplo art.21. anni/1500. & I4 an—
ni 1517, reddebant, haec vel immunitando, vel legando, venciendo, quaſi proprietaria.
Vitae dabant gratias, verbo cuncta ex arbitrio ordinabant. II. Poſteaquam Generales ex
Illuſtrioribus fuiſi'ent familjis, prascipue ob illam, quee erat a Serenilſimis olim, Carola,
Mathia , fifaxímiliana , Ferdiizmzdo II. dependentiam , Congregationes Regní Sclavonia pri—
oremque illum unionis nexum, deprecari'inceperunt, causá potiſſimum Prªt/Mii. Cum
ením Sclavoniae Banus, Preefls publicorum ejuſinodi commitiorum eſiet, videbatur aucto—
ritati eorum derogare, fub Bani ſtarent prasſidio. Quake congregationes has, vel ne
gligebant; vel minores quofpíam fubmisêre , gui concludere niI poterant; vel demum fi
gravior urfiſſet neceflitas, five reparandorum raeſidiorum, ſive reſiſtendi excurſionibus
Turcarum , ut Cofiziſſarii Regii aderant. Qua re, animis irritatis, in feparationem ab u
trinque itum eſt, ut demum diſtincta corpora, Magiſtratusque non uniti evaferint. Quin -
in territorialibus Confiniorum, leges Regní municipales negligi ab Officialibus militaribus
occeperunt, & quaevis ex arbitrio, per varia decreta conſtitui deliberaríque; haze i fa de
creta caſſari, rejici pro lubitu , non folum a ſucceſi'oríbus in officio, verum ab ip Is de
creta fubfcribentibus, ut art. 56 An. 1647 ſtatutum fuerit: jus & juſtitiam in Sclavonicís
ConFIniis adminiſtrari debere. Quamvis porro, ad medendum tot injuriis Auditores in
troducti fuerint, hi ipſi nihilominus, municipales leges fepofuerunt, ut 'in comixtione,
Jurisdictíonis , territorii, legum, fubordinationis Dicaſteriis diverſis,cºnſequi neceíſum ſit
intra partes, diſcordias. Carolus VI. per Sereniſiimum Principem Saxoniaeſryèphum Fri- ’
dericum ab Hildburghagſm, poſt anni 1754 Generalatus Varafdinenſis tumultum, in eodem
Generalatu incoavit onfiniorum Sclavonia: Croatiaeque, ut ajunt reformadonem. Ab
ufus anteriores fublatí ſunt , Officiales militares introdu‘cti; Conſinia in Legiones partita,
Legiones in centurias, verbó Militare Per/?male officium , inſtar regulatarum ut vocant 1e
gionum, diſpoſitum ordinatumque. Territºrialis autem adminiſtratio, a lubitu Generalium
fubtracta, Culinaria ut vocabant, illorum, pro Inualirlis converfa, ac quaevis optimè fué‘
rediſpoſita, & Conſilio Aula Bellico fubjecta. Profecto curainduſtriaque fua, memora
tus Sereniffimus Princeps , aeternum memoranda pofuit fervitia, Reg¡ atque Patria. RE
gi, ob redditum tot, tantumque utilium militum numerum, habendumque è terris fuis
ſervitium, quo carebſiat antea, dum confinia meffis erant privatorum avaritiar,ac adverfus
Turcas unicè ,aliquod ſubfidium: Patricr,non folum ob culturam tot millium hominum, ex
purgatam barbariem; verum ob tot officia, ad qua? applicari,accoñiodarique pol’ſunt,tan
to numero homines, qui quia mererentur a Rege ſtipendia &exolverentur,Patriae ſic con
ſuluit 81 proſpexit , ut ſatis efferi neque-at, aeternamque meruerit memoriam. Recordamur
viventes omnes, quís ſtatus erat Sclavonia Croatizeque, ante incoatam Confiniorum re
gulationem? Poſt hanc, non folum furrex‘êre Civitates, at ruri plane videntur murata
aedificia, afl'urrexêre pag¡ ac oppida, templa, monaſteria; expuncta a tot ſamiliis,paffiva
tttt t ² earun
 444‘ IVOÍÍtiee Prªeliminares Pmmom'e Veteris Periodüs IV.
earundem debita, ¡Educatiop juventutis utilior nobiliorque. Amictus perſonarum alter, ver
bó, mutata quaevis in commodius meliuſque. Auctae quidem ſunt contributiones, aſt ad—
auda & harum media. Publici, priva‘torumque ratio, in univerſum mutata In melius.
Sed jam de his Sclavoniªe Superioris Confiniis ſequentia particulatim refferimus.
zmo. Hodie parte ab una, nomine Generalatus Varaſdineu/is, Confinia haec conſidò
rantur; parte ex altera Dzſtriélu Óihelsbzt1'genſi. Quod Generalatum Varaſdinenſem attinet,
iſte appellationem hanc ſortitus eſt, ab anno 1597, quo per Generalem Herberſiein Va
raſdinum fuerat occupatum, ſedeſque Generalis efl'ectum. Sane Generalatus Varaſdinen
fis , nulla ante prwfatum annum reperitur ullibi memoria, expoſt Vero, cum ln Regni Scla
vonizk actís publicis, reſcriptis item Regiisztum & in Diaetalibus Regúm Decretis. Quare
Appellatío Generalatus Mmgſdz'nenfis, diſtingui debet a Corzfmiis Óclavonicz's, haec enim
elle antiquiora, quin antiquiffima, non ſolum leges municipales, ſed tot monumenta evin
\c'untz confinia autem fuíflè ad limites cum vicínjs ſita, ex ſuperioribus clarum eſt. Re
feripta ordinationeſque Ferdinandil a pag. 363. exhibita, evincunt Capronceujem Capitane
atum. Hujus antiquitatem firmare volui íequentibus, quae inſuper plurima, a nobis \upc
rius memorata confirmarent. Itaque. '
,‘, NOS Stephanus Dei gracia totius Sclavoniw Croatiae & Dalmatiaz Dux, memoria?
9’
comendainus tenore praeliªntium ſigniſicantes, quibus eXpedit univerſis. Quod Petrus
II Villicus, Ambroſius Notarius, & \Nyth filius Nicolai, Cives noſtri de Kaproncza,
9’
Noſira: Majeſiaris adeundo praeſentiam, -nobis declarare curàrunt, quod dieta Civitas
JJ Noſtra Kaproncza, ſylva pro uſu ‘81 uti‘lítate Civium & hoſpitum noſtrorum de eadem ,
,J neceſi'aria plurimum indígeret. Supplicantes exinde Noſtram humillime Majeſtatem:
9’ ut in hac, ipſos remedio opportuno dignaremur confovere. Nos itaque ſupplicationibus
I’ ipſorum Livium (SL hoſpitum Iioltrorum, lJucali benignitate inclinati, duximus ex ea
I, dem annuendum :- Quod amodo deinceps de lignis Silvarum Caſtri Nqfiri Kukapron—
,, rza pro aedificiorum, domorum, & eorum uſibus, niſi venditioní non expoſuerint,abſ~~
,, que prohibitione & perturbatinne quorumlibet Caſtellanorum Noſtrorum, excinden
,,‘ di & recipiendi habeant facultatem, Cives noſtri annotati. Propterea Vobis Magiſtro
Ñ, Thomae, Elio Ladislai, Caſtellano Noſtro de Kukaproneza nunc conſtítuto, & aliis in
,\l futurum conſtituendis, firmo Ducali ſub edicto damus in mandatis, quatenus dictos Ci
77 ves & hoſpites Noſtros de dicta Kaproncza, ratione uſuum, utilitatum , diótarum fil
,, varum iplius Caſtri Noſtri, perceptionis; moleſtare agravare, vel aliéqualíter perturbare
Ñ non audeatis. Sed easdem ſilvas Noſtrasg ipſis Civibus & hoſpitibus oſtrís, modo pra:
,, mifl'o ad utendum per Noſtram Mªjeſtatem datas 61 concefl‘as, uti, & percipi facere per
,z mitatis abſque omni exactione aliqualiz aliud non facturi in praemifiis. Datum Zagrabiae
,, Die Feſti Ípiphaniarum Domíni. Anno ejusdem 1354.
,, ll. \lngſü'ffllſl Dei gratia totíus &la-Doma: Croatia ò" Dalmatize Duciſſa. Fideli
9I
ſuo Ladislao filio É’ctri de Kapruncza, nunc conſtituto &aliis Caſtellanis pro tempore
II in eodem Czç/Íïo conſtituendís ſalutem & gratiam: Praeſentaverunt Nobis univerſitas Ci
99
vium & hoſpitum Noſtrorum de Kapruncza, quod vos contra libertatem eorum , quam
Ñ
Dominus Stephanus Dux, quondam Conthoralis noſter ipſis contulifl'et, ac contra eorum
I7
conſvetudiucm , ipſos nimium-moleſtaretis, ita quod ſilvas & foeneta ,' quibus prius &
9’
ex antiquo uſi fuerant, uti ipſis non permittatis, eos frequenter prohibendo de eisdem.
9) Cum igitur dictª Civitas Kapruncha, ita ſicut ipſum Caſtrum, noſtra fore cenſeretur;
I, ob hoc, ipſos, in eorum libertatibus volumus conſervare; fidelitati er firmiter & di
ſi” ſtricte praecipicndo mandamus, quatenus dictos Cives & hoſpites Noſtros de Kapruncza
in eorum libertate, quam ipſe Dominus Dux‘, Dominus noſter, 'i fis dedit & contulit
9’ 'pacifice permittatis: & vos amodo dictam libertatem ípſorum de dfictis iſilvis & fenetis

99
~ ,; prohibere non audeatis, & non praeſumatis. Datum Buda: ¡Feria fecunda proxima,, poſt
,, Feſtum S. Georgii Martyris Anno Doctmini '1355. ,, .Adeſt SigiIlUm (charter: Auto ra‘
phi, ex quo deſcripſim‘us utrumque) parte averſa impraefl'um, in caera rubra ovale. {Ibi
'primo orbicularis circulus, ac in eo Monaſtici Caracteris epígraphe,continens ob vetu
ſtatem & ,atritum lacunas, legitur' tantum, Regnornm Sclavanize ~ ~ - Sequitur Circulus
alter, ubi ad latus, dextrorſum annulare Sigillum, Sagittam cuſpidatam; Siniſtrorſum
aliud annulare, ramos arboris vel flores exhibens. InL medio demum ovale ſcutum, linea
mèdia diviſum, ubi dextrorſiim duze faſciae fluvios refl'erentes, tum Taſilli, anteriore 1'1
' nea tres, duo poſteriore; ſiniſtrorſum vero , primo taſilli, tum infra faſciaz. Utriusque
mandati autographa , habenturi in Tabullario Civitatis Lib Reg. Caproncenfis, utí 81
fequentisz ..
pa 111.

‘º‘ .1,Ñ1_ ,
 Sdavom‘e Croatíaque moderna relatio. 445
,, III. Nos I/Volphardus dictus Kapzçflaner, Cqflellanus Caflri Kuwar memorIX Cºm
Ñ

Ñ mendamus tenore praefentium ſigníficantes quibus expedit Univerſis. Quod lea &Elpua
,, filia quondam Gregorii villict de Cq/lro Kuwar ab una: parte vero ab altera, Errz'L-us
Ñ villicus filíus Georgii dictl PVoth de eadem in noſtrl praefentia perfonaliter conſtituti;
,, Eadem Eliza in ſua, & Georgli_maritiſuiperſona; &Elpua confors Errici, filiiLauren
,, tii, quandam vineam ipforum dictam Ohlauchaka, ſitain & habítam in monte Cdmfflº
,, exíſtcntem ad duos Akones, inter Víneas Thomae ſilii vaavch Przedialis de Popovth,
,, & filiis quondam Georgii Elpontanii, de conſenſu & permíiſione Vicínorum fuorum &
,, Commetaneorum ſimul advocatorum, cum omnibus uſibus , utilitatibus & pertinentiis
,, univerſis , pro 21. Marais Denaríorum novorum Regalium, pro temporc curentibus, di.
,, xerunt & confeſiàe funt vendidíſi'e , plene depoſitis habitis & receptis, prelibato Erricº
,, villico in perpetuum, fuis haeredibus, & poſteritatíbus fuis , vel cuicumque placuerit
,, ſuae voluntati jure perpetuo & irrevocabiliter poilidendam,tenendam; punter- &haben
,, dam. Litterae vero antíquze, fi qua* in procefl'u temporis, per quempíam, cºntrª hªs
,, praeſentes praefentaverít, tales fint caffie, vanae, & omnibus Viribus cariturae. Huic au.
,, tem venditioni , feu *victima: bibicz’onís interfuerunt probi viri , videlicet Joannes dictus
,, Crunar - - -,, (nomina teſtium, quze omittimus ~ - ),,jobagiones feu Cives de fub Ca"
,, ſtro Kuwar, Valentinus filius Jalech, condam villicus de Herrnªnovczi,IAnd¡-eas vil.
Ñ licus de praedicta Lauch, & alií quamplures ibi víciníam habentes. In cujus :ei memo
,, riam , firmitatemque perpetuam, praefentibus, ſigillum noſtrum duximus appendendum,
,, Datum in dicto Caſtro Kuwar, Feria V. proxima, videlicet in Dominica Lpiphumªmm
,, Domini. Anno Domini 1424. ,, Adfunt pendentis Sigilli Veſtigia in filis albo fubnigris,
Littera in Pargameno.
Multa ſunt, quae relata inſtrumenta, vel dotent vel confirmant. Placet quorundam
meminifl'e. l. Steplzani Ducis Sclavoníae, prouti etiam Margarethze coniugis ſuae, quorum
mentio fuperius pag. 147. &C. Item in Hiſt. ECC]. Zagr. Par. l. Tom. I. pag. 132. firma.
ri memorias. Qualiter vero Dux, Stephanus, femet Mqieſtatem exprimat?_non examina.
2. Ex Margarethae viduaz mandato confirmamur, Ducem Stephanum anni 1355. Primis
menſibus obíiſi'e. 3. Ex Sigillo Duciſſae, errare convincuntur ii omnes, qui pro Inſigniis
Regni Croatiae , tafillosa Regibus Ungariae Auſtriacis promanare opinantur, aut ſcripſere.
Si incredulis, intueri & palpare lubet fuperius defcripta, Civitatis Caproncenfis archivum
adeant, errorem depofituri. 4. Caſtrorum firmatur vetuſtas. Ad hasc non folum perſonas
pertinuiſie, ſed etiam territorialem jurisdictionem habuiſi'e , adeoque moderna confinia,
five dicere mallis Generalatus, antiquitate gaudere. 5 .fEtate hac, ſive Regis Ludovici I.
Caſtrorum Comites, prout olim fuere , deſiiſi'e; fuifl'eque jam chflellanos, dum íísdem man
datur, ne Civibus Caproncenſibus ſint moleſti; ac dum W'olphardus Caſtellanus, litteras
expedívit. Villz'cos, quorum iſthic mentio, utmm interpraeter pro ,aeconomicis officialibus,
aut in pagís, plebis fenioribus, quos vulgo Knezias, ad notitiam nunc víventium appel
labant, conſtituendi deſtituor fundamento. Explicet, ut cui lubet. 6. Intra populum Ca.
ſtrenfem, diſtinctionem fuifſe, nempe Cives, Praediales, &0.Caproncenſesipſi, Cívès Re.
giaº Majeſtatis exponuntur, qui deindeª five Anno 1 356. ( vide Dip]. pag. 242.) fiſh-ª
Capitales Regªles Civitates funt collocatl. Ab exemplo hoc fors ſucceſiive Carol/ladium Ci.
vitate eſt donatum, quod Civitatis militaris, ut olim Caproncza nomine venit, tametſi
necdum fit intra liberas Regiasque Regni Civitates, neque inarticulatum ut vocamus. .
Caſtrum Kuwar ne putes, eſl'e -diſtrictum , cujus mentio in art. 18. anni 174]. Verum
fuerat Caſtrum Sclavoniae prope Capronczam, uti ex pag. 165. Par. I. Híſt. ECOLZagr.
videre eſt. An porro Kuwar & Kukaproncza, five vetus Caproncza idem fint? aut diſtin
cta extiterint Caſtra, cum Caſtrorum non examinemus hiſtoriam, miffum ſacío. Demum
verba illª Denariorum novorum Regalium, 'demonſtrant art. 18. anni 1405. in eflectum iviſ
_ fe, ſublatisque in Sclavonia monetis Papalz'bus, Rígias fuiſi'eſubſtitutas. CIB-US rei, plenam
difiertationem , aliis devovemus. Litteris poſtremis aſtellani Wolphardi , rmantur plura
¡ legum. Víctima bibz‘ciom's, nunc quoque vulgo Aldamaff vocatur obſervaturque. Eſt autem '
potus Vini , aut alterius liquoris, in teſtimonium fpontaneae venditïonis ac facti, ut con—
troverti nequeat, ſponte deliberate ue actum talem intra partes interceſſiil'e. De hujus cªe.
remoniae origine, uſu, exemplo , 1 cui de moribus gentís hujus fcribendi eſt ªnimªs,
indaget. \
2. Haec Regni Sclavoniae confinia, fub Baní jurisdictione, & cum corpore ReïPubli~
cae Regni Sclavoníze conjuncta extitiſſe, ſupenora nÓſtra, ( recole fi lubet pag. 360.) le.

.Hi/lor. Balthaſàris. Kercfiliclt, .ªy “ª". aªª

 '446 Notitia Preliminares Pannonice Veteris Perioduslct V.

gesque ipſae demonfirant. Anno 1546. confinia hac Ferdinando ceſi'a fuiilè, a pag. 363.dedu.
ctum eſt, hoc roborantibus art. 10. & 73. anni 1655. Poſtquam inferior órlavom'a, per Regem
Ungariaz Leopoldum revindicataa Turcis extitiffet, R‘egni Sclavonije Status_, ſupplicare non
omiſere Leopoldo, pro confiniorum horum, ſive Generalatus Varªscimenſis, his ex orIS transla
tíone, aut hulus ( Confiniis Sºlavoniae inferioris & Generalqtu EÍechmenſi firmatls) deſtructio
ne, Caſi'ationeque, motivis ex multipliCIbus; qua: ex porrectls prembus non deſcribimus. Quali~
terannuerit Leopoldus, Inſinuatum eatenus Regium demonſtrªt. Eſt autem tenorls ſequentis.
Ñ Sacratiffimze CXſareae Regiwquae Mattis Inclytae Cancellariae Hungco Aulicae pra:
-Ñ ſentibus Amic‘e Intimandum; Poſteaquam modo ſumme dicta ſua Sacrma Caeſarea Reg_
,, Mattas ſuper illa, tam ratione Jurisdictionis Teritorialis, quam & dependentiae Mili
,, taris, nec non Translocationis & reſpective Caſi'ationis Sclavoni‘corum atque Petrinienſium
_.,, confiniorum inter Inclytos Regnorum Dalmatiae, & Sclªvoniae Status, ordines ab una,
Ñ nec non itidem Inclyta Auſtriae Interioris Dicaſteria, ab altera pªrtíbus, ſuborta lite , &
,, Controverſia rite complananda,primo quidem certam Commiflionem ſuam ad facies loco
,, rum ( quatenus inibi, mediante ocular¡ Inſpectíone meram atque verum eorundem con—
Ñ, finiorum ſituationis conſtitutionem, nec non exacta Inquiſitione peragenda, genuinam
,, adductorum gravaminum ſeriem melius erueret ) hinc Clementiflíme delegaffet ;
Ñ Deindc ſuper ejusdem exmiiTae Comnúffionis humillime ſuppeditata Relatione caeterisque
Ñ per eatenus cointereſfata, & Aulica & Provincialia Dicaſterialia , ſimul atque Status, vi
,, delicet Excelſum hoc Czeſªreo Regium Conſilium Bellico Aulicum, nec non Excelſam
Ñ Intimam Auſtriacam Cancellariam itidem Aulicam, prout & Inclyta Interioris Auſtri::
Ñ [ntimi & Bellici Conſiliorum Pªriter Aulicorum Gremia, neque minus antelatos Croa
,, tire, & Styriae Status Inclytos, pro & contra ſubmiflis, &.introporrectís lnformationi—
Ñ bus atque Deductíonibus, novam hic Vienna Commiſiionem Miniſterialem Aulicam in
~Ñ ſtituiffet, ac tandem ad ulterius tam-- ſcripto, uam oretenus in pleno factam, ab hacce
-,, delegatª Miniſteriali Commiffione, omnium , gl fin lorum fecundum acta, & probata
Ñ Cauiae hujus punctorum, circumſtantiarum, atque Otivorum uberiorem propoſitionem,
Ñ & omnimodam Relationem pro final¡ Deciſione Benigne reſolviffct; quatenus.
,, l. Totum 81 omne Cola im inter & Unnam fluvios ſituatum Juſtiffimis, ideoque
Ñ Victricibus crebrius Summe ciicta: Mattis Sacrmaz Armis, ab immani Chriſtiani Nomi~
,‘, nis Hoſte Turca, recuperatum territorium cum omnibus, & ſingulis in eodem repe~
ribih'bus modernis
Milites, atque
qui propriae futuris lnhabitatoribus,
commoditatis, & Incolis
& convenientiae ( uos inter
fuae cauila, & Stipendiary
díctis in locis ul
troneá fponte ſuá degentes, ſua domicilia fixerunt , etiam intelligen'ii, & computandi
ſunt) quoad proprietatem, 8; Dominium utile ( quatenusillud Fiſcale eſi'et, aut fieret)
huic Czeſareo Camera! Aulicae, verum quoad jurisdictionªlia, & Spiritualia duntaxat
Inclyto Croatiae Regno , & Ejusdem Banali poteſtati cedere , &reſignari , perindeque to
tum illud (excepto ſulo pro Confiniis neceſi'ario Neo-Recuperatum Territorium, um
cum ſtatim levandis atque caſi‘andis VVarasdinen ls Generalatus, locis Prazſidiariis, GI eo
pertinentibus Diſtrictibus , ad meram Casſarep Regia? Camerae bnjus Aulicae, Diſpoſi
tionem omnino transferendum , rite conferibendum, & in Dominia ſubdiviciendum fit,
qua: nempe Dominia vel divenditione fienda, vel alio novis meliori modo , in Bºi-mm ,
atque commodum Summe Titulatae Sacrmae ſuae Majeiiatis Regiiaerarii convertenda, ni
hilominus ſub collectatione, & Jurisdictione Ejusdem Regni, atqueBªni ( Salvis tamen
quibusve aliis Juribus Regiis, atque Conſvetis ſummisjegalibus toties Altefatª Sam-\nz
Matti Competentibus per exprefl'um reſervatis ) ad Contributionem, & pmeſtandorum
praeſtationem caeteris Regnicolis parem, atque Communem proportionaliter attrahentur;
,, Quapropter eum in finem, & omnimodam hujuſce benigniſimze reſolutíonis effectuatio
nem ab Excelſa Cancellaria hacce Aulica, medio Inclytorum Interiorís Auſtriae Dicaſterio.
J’ rum modernis Commendantibus, cmterisque Warasdinenſis, Caproncenſis S. Georgii , Cſaſ.
,, menſis, Criſienſis, & Petrinienſis Praeſidiorum officialibus indilate, quidem ſerio del-¡mudªr,
,, -dum foret, ut in iisdem partibus degentem.popu]um,dírecte,vel indirecte contra Bªnale Dº.
,, minium, quovis modo animare, ſeu concitare, vel alios eidem contrariandi modos ſug em.
Ñ non auſint, multominns ipſos Inhabitatores aut Incolas ad fe ſuasque partes inducere lucen.
,, dªnt, quin potius, quod ſi unus vel plures illorum eo recurrerent , querelas , aut alía Pen.
/ Ñ ſimpliciter
,, cturi, attuncremittere
eundem,teneantur.
vel eosdemNeque
a ſe ſe abigere, & ad Dnum
minus ſupremo Banum,Capitaneo
Retrinienſi ejusdem Ciºn-mikel*
ue inſtantiªs
iniunÍ
Ñ gendum eſi'et, quatenus ſuos Coſztanich exiſtentes ſtipendiarios Petrinienſes, five quoscun
Q que ¡líos ibidem _haberet Milites , ¡binde mex-avocot , ſeque pariter cum iisdem edu &is edu
k,… .Ñ 'en‘
l
. *ª ., '
\
 Jclavonix Croaticeque moderna relatío. 447
oendis, flatím inde prox-¡Fiat, caſu autem, quo vel ipſe, vel ipſi Petrinienſes reſpe-:ta
pmtenfi iſtius propriª Authorítate, & potentia mediªnte, occupatí, & hactenus uſuati
Territoríi, meliorem, quam Epiſcopales Donationales in ſe contínerent titulum, ſe ſe habere,
& dOCEre pofl'e exiſtimarent, per Conſequens Epiſcopum, 81 Capítulum eatenus infeſta
re & in Cªuſam attrahere volentes, ut tum hujusmodi pretenſa jura ſuª ( poſtea uam
utraque pars intereſi'ata ſuperinde ſuos Titulos híc Vienna coram inſtituta fic dicta (Liec
Acquiſtíca Commiflïone Aulica‘ reſpectu Intereſi‘entiae Fíſci Regi¡ produxerit) via urís
ordinaria coram Dno Bano tainquam in realibus Actionibus ibídem competente {Udi—
ce proſequi; Intel-ea vero ab omni ejusdem retentíone, propriaque qſuatíone, ſeLi alía
quacunque violencia prorſus abſtínere debeant, ſintque obligªti. Praeterea ſupra mentio
natis Inclytis Auſtriw Interioris Dicaſteriis foret imponendum , ut Petrinianos ínſtigato—
res, ad ah'a, quoquo poteſt fieri modo remotiora confinia illico transferant, modernos.
que viarum ductores & fignanter quidem ¡llos ſic nominatos Janko Borogovics, Bu.
nyan , & Dubrek, fimul & reliquos omnes Officiales ſuperiores (utpote quos impoſterum ſo
lus i ſe Dnus Banus, ªd praehabitum níhilominus 61 ſemper requirrendum Exce'lſi hu~
jus aeſ. Regii confilü Aulico-Bellici conſenſum, denominandi , & inibi conſtituendí
facultatem haberet) inde mox amoveant, nec ullos praeſertim Trans CollapianO-'Unna~
nos adhibeant, aut inibi diutius commorari pªtiantur , neforte (prout metuendum eſt)
ibidem permanentes, omnís generis fomítes, hinc inde ſeminando, inter populum di..
ſturbíª quaedam aut motus perículoſos excitent. Similiter cum Altaa- Memoratae ſuaª
Matti Sacrmae relatum exſtitifl'et, certas quasdam ab Ejusdem Gral¡ [neumtenenª
te Príncipe Ludovico Marchione Badenſi iisdem Walachís impertitas Protectionales CïPſ.
Regias, ab iisque Dno Comíti Erdòdii conſignatas, nec minus Inventarium Coſtaniczcn
ſe, ſunul at ue Dnorum Bani, Vice Bani Reverſales prae manibus Inclyti Interio~
ris Auſtriae onſilii Aulico-Bellici etiamnum ſupervacantes jacere, alibi magis necefl'a.
rias, praeſertím quia-(Coñaniczarn quod concemeret) hocce fortalitium una cum omni—
bus praerepetitís Colapim inter , & Unnam adjacentibus , ſicut &Jaſzenovecm pariter
cum eo ſpectantibus confiniariis, cmterisque locis Cis Savano Prazſi iariis, iam ántea to
ties per ſummetitulatam ſuam Mttem Sacrmam , Banatui Sºlavonico benigniſiime collatum
:Itque confiſum effet, quae omnia ſiquídem nunc & in futurum ab hoc Excelſo CPL Re
gio Conſilio Auh'co-Bellico dependerent, Eidem quoque praerecenſita quatuor Inſtrumen
ta Litterah'a, mox con & aſi' ªnda fore, determinatum, ac mediante Excelſa intima
Cancellaria Auſtriaca Aulica, crebrius dictze Interioris Auſtriw Bellicoïtidem Aulico Cone
ſllío efficªcíter ordinandum effet, perindeque. ' ‘
,, II. Quod non folum ípſe Generalatus Waraſdinenſis, & Przeſidia S. Georgii , &.
lvanicfienſe, fed etiam Caproncenſe , Cſaſmenſe , Criſienſe, & Petrinienſe, 'adeoque in
dífferenter omnes Commander- Wªraſdinenfes cum integro ſuperiore ſtatu E'uſdem mili
tari, quaprímixm inde removeri, atque caſi'arí: ècontra autem Gregarii araſdinenſes
& reliqui milites Prueſidiarii, quotquot eorundem necefl'arii, ſe ſeque eò transferre in* '
tendonatí fuerint, pre caeterís ad alía tam conſtituta, uam adhuc conſtítuenda exte~
riora loca, ſeu praeſidia conſiniaria ex beneplacíto, 81 dí poſitione hujus Creſ. Regi¡ Con
ſilii Aulico-Bellici translocari poſmt, ac debeant. Caproncenſe Fortalitium verò, ſiqui
dem hoc ipſum adhuc in bono defenfionis ſtatu reperiatur, quaſi in Sclavonici illiu¡
Territori¡ meditullio ſituatum, pro aliquo receptaculo , vel patria? íſtius Aſyllo etiam—
num in ſtatu quo, ſed tªmen ſub Gubemio, Commanda, at ue juriſdictíone Dñorum
Bani , & Vice-Beni, totíus’que illius Sclavoniae, Regni , ſeíi & cum ſuprema hujus
Excelſi Caſ. Regi¡ Conſilií Bellici directione, omninò confervetur, & uia ,
,, SXpementiDnata i‘lla exteriora loca Confiníariá., Territoriali a juriſïiictione haud be
ne ſepªrari quirent, i ſa Praeſidia in futur-um Banalia pariter cum omni per Indy*
tum Regnum , atque Bnum Banum inibi COIIOCªtª, atque ſtipendiata, ſeu Generalatu
Waraſdinenſi juxta crebro mentionati hujus Conſilii Auhco Bellici, diſpoſitionem pro
exigentía rerum, forſan adhuc extrahenda, atque deſumenda uberíore militia, nec non
caeteris Diſtrictuum eorundem inhabítªtoribus , ac incolis, ipſo ue territorio ſignan
ter & cunctís in ſupra fato Warasdinienſi uondam Generalatu a jacentibus locis, m0
I’
dªlitate pmrecenfita Regni Jurisdictioni, ac &ubernio conſtanter incorporentur, adeoque
Ñ
81 haze, &haze Ge _reliqua Collapim inter, 61 Unnam fluvios ſituata Confiniaria agua
Ñ ac caetera omnia, & fingula in toties memorato prius Generalatu Warasdínenſi reſi ua
,, loca, ex iisdem Principiis &Cauſis Eidem Banatui confianter, imperturbate ſubízlccant.
,, Innúlitaribus autem quoad ſuPremam Directionem praedíctus Comes Banus cum ſuís ſub—
uuuuu I _ ,, ªl~
 443 Noticia Przeliminares Pannmn'ze Veteris Periodus IV.
’-—
,, alternis ab Excelſo hoc Caeſareo Regio çonſilio Aulico Bellico plane dependeant, un
~ _Ñ de Benigniffimas ſXPlUS Altlffime depredicatae ſuw Sacratiflimae Caeſareo Reglas Maje
Ñ
flatis Reſolutiones, & Ordines obſequenter accipiant, & exequantur. _
Ñ Quod ipſum praelibatªe Incl tae Cancellaria: Regia: Hungarico Aulicae, ad notitiam,
’J
& dirrectionem ſuam, eumque 1mu1 in finem prazſentibus Aplice inſmuandum erat,
ª’
quatenus ſuperinde Aquoad paſi'us; Regio Politicam , atque Provincialem jurisdictionem ,
3
atque Gubernium concementes, ad loca debita congruas Expeditiones emanari facere non
,, gravetur. Cui in Reliquo Camerª Aulica ªd exhibenda quzeyis Humamtatis officia ſem:
,, per prompta & addicta manet. !LX ‘Comiſi'. deleg. Minlſterlah Aul. Viennae 6. Junii
,, Anno 1703. Franciſc: Joſeph. a Tina m. pr. ,, . —
Relata Inox bemgmfhma Reſolutio Regia, ſive ob motus RakOCZIanos, ſubſecutum
que cum Turcis ſub Carolo bellum , live ex altioribus reflexionibus aliis, in effectum
non venít. Quinimo confinia¡ haec Sclavonica, five Generalatus Varasdjnenſis , per ſucceſ
fivam regulationem, & fui extenſionem firmata videntur.
3. Hodie in Legiones duas Generalatus iſte diviſus eſt. Altera vocatur Criſienſis,S.
Georgii altera. Quaevis conſtat 4000. Viris, ſeu militiae adſcriptis , ſuisque officialibus. Sunt
quidam , etiam equeſtres , ultra pedeſtiíum numerum. Supremus Generalatus Praefectus , ab
anno 1597. ſedem habuit. Varasdini, quae dein Capronczam erat translata. Poſtquam an—
no 1756. Bellouarinum erigi incoáſi'et, ſuprema adminiſtratio,conſequenter Generales, co:
terique ut vocant ſtabales, Bellovarinum conceffére. Limites memorati Generalatus, veni
rent recenſendi; verum Cum de his conſtituendis, ab anno jam 1764 per repetitas Com
miffio‘nes ageretur , nec eſſent publicati , hQS omittere mallo, quam maniſeſtandi erroris
argui. Nunc dicere aliud nequeo, ac Generalatum hunc, reſpedtive Inferioris Sclavonize
Comitatuum , reſpective con niorum illorum limite , ab Oriente terminari. A meridie vero
_& Occidente Comitatus Criſienſis limite, a Septemtrione Dravo. POTl‘O cum mixta effent qua
.dam territoria, intra has jurisdictiones; limites determinari, per Commifiiones Regiaspro—
curantur. Nominatiora tandem loca , Generalatus hujus ſunt , Praeſidium Caproncza , Gym*
gywevz,Dernjc,Chaſma, Virje, Pre/¡diam Jvanich, uliud ab Epiſcopali curia,Pit0macha,Cn~
marcha, Kloſíer, Racjh ubi numi & monetae veteres Regni Sclavoniae ſolent inveniri, di
flingviturque ab illa Ratcſa , quae eſt in inferiore Sclavoníª. Bcllovnrinum , Czirkveno &c. &0.
4. Pars alía confiniorum Sclavoníae ſuperioris, Diſtrictus Sihelsburgenſis vulgo Sum
berg eſt. Pars haec montoſa eſt, habetque ab occidente vicinam nunc fibi Camioliam, &
cum advicinaretur Confiniis Croaticis, five Generalatui hodie dicto Carolſtadienſi,diſtri~
ctus iſte, Generalatui huic eſt annexus, milites ue' ab eodem dependent. Coeterum Ca
firum diſtrictumve .Sum-berg ad Regnum Sclavonlae, conſcquenter Sacram Regni Hunga
rim Coronam Fertinere, Par. I. Hiſt. ECC]. Zagr. a pag. 25. deduximus. Sed inſuper Ta
bulae concordia: intra Frídericum & Maximilianum cum Vladislao Il. Rege Ungarize anni
;[49] , apud lllus. Doctiſſimumque D. Adamum Kollar in auctario Diplom. Urfim' Vellii
pag. 255. Nro. 30.h0c1pſum demonſirant, ubi: ¿pſí- Rex Ï/I/Yadislans Ínfi'a añnum -~ de
quinque milibus florenorum infirz’ptis ípſi Dominz' Tknbize (de Thſchernohora ,- ſeu de monte
nigro) por ipfinn \Untlziarn Regemfizper CII/[ro Sunberg - - - Salvat. Sane fi Caſtrum hoc , ad S.
Regni Coronam non pertineret, nec Mathias Rex, hoc inſcripſilſet Thobiae, neque Fridericus
cum Maximiliano, in iis controverſiis, _obligaſl'ent Vladislaum , ad illa ſolvenda millia. uin
Chernomel a fato Montis nigrí Thobia , nomen accepiffe, credere nil prohibet. SucCeſlive ob
Turcarum motus ( de quibus ſupra) & partium illarum depopulationes, locis illis deſertís reddi—
tis, populus Raſcianus partim ex Boſnia fugieng partim vero Segnía, five illi celebres Morla
chi, deſerta illa incoluere, amplectendo Ritum Graecum unitorum. Hic POPUluS, Partim
,,ſvaſu Franciſcanorum (vide Pag. 420.) partim ut libere per Camioliam btíriamque ſa
lem, Cujus cambio potiffimum viveret, pro frumento aliisque commutare valeat,quaedam
.privilegia a vicinis Provinciis Obtinuít. Haec attamen caſl‘ata annulataque eſi'e, art. 4o. an
ni 1635. pluresque Cocteri evincerent, Et nominatim de Sombergenſibus 52. anni 1647.
&0. Sed tametſi caſi'ata non haberentur; limitibus & territorio Sclavoniae , conſequenter
juri
,fine Sacrae Coronw
Preejudicío obeffe
ſuorum nequeunt,
limitum, ab ab
habent exemplo Venetorum, Raguſeorumque
Imp. Conflantinopolítano Privilegia,&0. qui,
liberio—ſi
ris commercií; Quin Gta-ci, Ottomani &c. quamvis ſubditi alieni, per Hungariam Scla~
voniamque five ex publicis foederíbus, ‘five ex elargitis a Regibus noſtris privilegiis , pzz-4
gos, ngida civitates círcumeunt variis quzeſturis: per haec nihílominus, limitibus Reg
norum r0vinc1arumque decidendis, fundamentum non ſunt. Quare videtur incredibilein
pomnúſiione Regia Cªtolſtadíenſi, anni 1767, dum populus ifle exponeret , per Triceſb
ma
 Sclawníee Crºatictquc moderna: Relatio. 449
matores ſe taxari haberique, u‘t extraneum a Sacra Regni Corona , & huíc nuHatenus
ſubjectum, deciſum haberí. Ob al¡ uod groſi'orum vectigal majus, Los, parte-m membrum—
que eſi'e Carnioliae, hand autem Sc avonía.- SacrazqueªCoronae, Confideratione Prívïlegio—
rum illorum, ex Província. Styríaª acceptorum. Incredibile inquam iſtud mihí viderí,tum
relatorum confideratíone, cum etiam quod Commíſſio illa, límïtanea intra Sacram Reg.
ni Hungariae Coronam, hujusque jura decídenda , cum Vícínis Provinciïs haud fuel-it;
Neque fine íſto, ſive ex Sclavonía, five e Vicinis Provínciís, quíſpiam adfuerít. Prrete
rea Articulo 16. :mni 1765. per Regnantem Mattem Dimtalíter, Commiſiio Regia & Com
miſi'arii diſtincti, ad limites cum Vicinís Provínciís decidendos, denominatíhaberentur. Si
níhilominus audita deciſio, fidei opinioníque mew adverſaretur, fuíſſetque ſecuta, excel
ſu Triceſimatorum ſummo, uía juribus Sacrae Corona! przejudicante, lucro Camera! Au
licªe Hungaricªe, ob míſeriam umbergenfium exíguo, controverſiae, futurarumque repre
ſentatíonum, deciſio talís fomes futurus, a me Creditur.
IV. Magíſtratus economicas. Pertinere hunc ad regulatae Reïpublícae racionªm , ar!
mittendum a perítis cenſeo. Hujus attamen curam, quee publicum corpªsque Reipublïm Sala¡
'voniee ad
nſque reſpiceret, nuUam
finem Saeculi com F;(VII.
evoluti erio inTum
diplomatibus , ínſtrumentís
ad exolvendnm , act's
armar-um jus, in publicis, MÍ.
confiníís nunc
Regni Banalibus, ſub publica cura, ratio aeconomia: vid-.tur fuiſi'e inſtÏtuta; non ſolum
aſi'umptíone fodinarum Samoborienſium , at melis caerX víni, uti ex rationibus Jaaimis
Baronis a Mallª/feriª ſupremi Regni perceptorís de anno 1697 víderem ; in Lucro item
panni, ob veſtitos olim, ſic díctos Hzramz'as, ſive mílites praeſidíorum ex partibus Reg
ni conductitíos. Magíſtratus hujus aeconomíci ad annum 1697. erectio, cum inſtructione
in actís publicis Regni eſt. Praeſes fuerat Bam Stephanus C'ſikulinii , Conſiliarïi: Praepofi
ZagT. 'Paulus Cheskovich , Protonot. Regni Georg Plemich , Vice -Comites Chemkoczi 8:
Illiaffich. Item' Mathias Parachich &Joanne-S Domjam'ch. Poſt hos Secretarius, ac perceptor
Ludovícus Bedekovich, Salaría horum ordinaria , fuere annua ſex prope mil]. floren. ac
inſuper promiíſum ſingulis gratiale. Singulare eſt inſtructionís punctum 4. quod nempe,
impoſitíonem quanti contributionalís politica habeant. Aſt ¡economía haec dïutuma non fue
rªt, variaque publico, ſuccefiive cauſªvít incommoda, precípue in fodinis Szamoboríen—
fibus. Ratio ítaque tota aeconomica, conſtítít in C'Iyſa ut vocamus. Hujus vero ratio, ſivp
introítus ex fimis, five portis, Fumorum autem ex Dícis, dicatíonibusque; ut ideo etïam
Fumalís pecunia, ſaepe exprímeretur. Haze ſumalis pecunía, ad Caſi'am Re'gni Sclavoniaª
quod pertinuerít, Regnoque cefl'a fit, conſtat ex Pªg** 302.Item ſub Ferdinando I. ex pag.
361. Quin a—moderna Regnante ut art. 54 1741. Ex hac publica Re í caflà, folvun
tur Officiales Polítïci omnes ,_ tam adminiſtrandae aliis Juſtítiae, quam Cºmitatus. Ante
regulationem Confiniorum Banalíum, ſolvebantur &que Militªres hi iis Conſiniis Officia
les’ ac Haramiae. Ab anno autem I750.-in ſubſidíum exol‘utionis eorum officialíum cer
ta folvitur annue Summa pecuníaria. Pertinent ad Cafl'am hanc I.Fumales, five Contri
butiºnís pecuníae. 2. Media Tríceſima, ex tot numero legibus. 3. emolumenta Confiniº
rum Banalium, hoc eſt utih'tas e Sylvis , harumque dum evenit glandinatione, ex loco
rum illorum telloniís, nªvljs Fiſcalitatibus terrenprum, aliisque ejusmodi iſthic evenienti
bus, utí & mducilh's, varíisque ut vocamus exarendationibus. 4. @que Dubicenſia emolu
menta." 5. occaſione vacantis cujuſpíam Politici officii , rata intermedia , ad Succeſi'orís
denominationem. 6, Taxze a publicatione Armalium litterarum. l ›
Officialatus muneris hujus funk: caffie Regni exactor, ſive Perceptor, qui olïm dícas
ex fingulís comitatibus incafi'abªt. Plures alíquando fuifl'e, Acta Regni & artículi 1)¡th
les docent. Hodie regulªda Comítatibus, ſingulo ſuus Perceptor eſt, incªíſatque Dicas fuí
Comitatus, exolvendo edam Magiſtratuales Comitatus. Illud uod Tabularum Aſi'e'ſſori
bus, & quibuſdam aliis dandum effet, proud etïam fummami am, pro Banalªbus Regni
Conſiníis
nes inire. debitam, Regni
Idem Reg-ni Perceptori
Perceptor affignant,cujus
incafl'at, è Trctíceſimís,eſt, cum 'bellico artibus
maritimiſque Co 'Imifl'ario ratio
ex contra
ctu obveníentïa.
nom'cus ¡lle, qui Recipít
DubiczwPra-dicta Conflniorum
eſt Commendans emolumen'ea.
& Vice Porro
Coctlonellus, BanoBubicenfia collïgit Ca~
ue ipſi, ratiocíníum
ſuum ſuhſtemit. Qui vero reſiduorum in Confiniis locorum ac dlſtriªuum, Commwêm'us
Regm' vocatur, datque Regno rationes. I
Olím, meaque ac tot ªliorum memoria, erat Su una: Triceſnnarum Adminiſtrator.
Iſte cum capitalïum Tríceſimaruut exactoribus‘&-Adm1niſtris, ad Regni Congregatíones
\ Generales comparere obligabatur. Vectigalia in his ſubſteme’re, publicatiºn¡ acceptationi—
xxxxx que.
,HZ/Zar. Balthajhris Kmfilich. b ‘
 450 [Votitiee Preliminares Pannonizc Veteris Periodus IV.
ue. Urdmationíbus, quemadmodum in Dia-eis, Re ni obedire, de Exceſiibus reſpondere.
Llegue ullam ut ajunt filialem Triceſimam, ſine Etatuum conſenſu erigere poterat. Hinc
taxationcs rerum, lege praeſcriptae, inſtitui, ſuumque effectum ſortíri poterant. Nunc a
¡norte Francç'fii Su-uich, ſupremo qdminiſtratore, nullo ſuccedente, nec Vectigalia ſciuntur;
neque ob continuam horum variationem, tax:: rebus conſtitui poſi'unt; haud ſme paupe
rum , & publici, legumque ipſarum praejudicio. Sunt autem in ſuperiore hac Sclavonia,
Regêarum Triceſimarum loca, hodíe ſe uentíª, vídelicet: Zagrabixe,habens filialem in Odm.
Varaſdini cujus filiales in Vinicza & obrava. [flanieczii,ſubſunt filiales in Bratikovecz &
Kraljeyecz. Crapíne, .BETZZO‘UÍCZÍÍ, Szamoborim’, Jaska, quae capitales vocantur. Dependent
nunc directè, a Camera Regia Aulica Poſonienſi, adeoqueín his eſt fataz Cªnin-X, 'm Re
gno hoc Sclavonia: juriſdictio. Servat eadem, pro Cªuſarum eventu, unum,, qui chíus
Gamer-¿lis htc-4115 appellatur, ſubeſtque cauſarum Regalium per Hungariam Directori.

Comitatuum ſuperioris Sclavonia: deſcriptio Geographíca.

Vara/Ziínenſís.
INcïpít híc Comítatus hodíe, ª. Dravo; adeoque Hungariae a Septemtríonali plaga pro
ximus eſt, ac ab hujus, Szaladíenſi Comitatu, Dravo eodem ſeparatur. Deinde infra
Martianecz Orientem verſus deflectendo, per fluvium Bednja, a Crifienſi ſeparªtur Comi
tatu; tum a Meridie, a fluvío Lonya, Zagrabienſi vicinatur,a quo reſpective fluvío Kra
Pina, reſpective vero fluentis aliis díviditur. Ab occidente vero fluvío Sutla,ſeparante eum
tractu longïffimo a Provincia Stixix; acª monte Maczel, ab eadem Stiria,ſeparªtur per
Varaſdinenſem cam Um, a'd Dravum uſ ue. Dividitur in duas praecípue partes, quarum
altera vocatur ?fugas Zagorz'anus ſive Lagoria; altera pars Campeſtris, & ª quibuſdam
_Cis Dra-vana. Habet in complexu ſuo, dL/Ïrifius ſeu Proccſfsus ut vocant: quªtuor, videli
cet Zagoriªe fizperioris, hoc eſt Ratkaiſzko & Czeſzarſzko. Zagorie ínjerioris,ſive Proceſ
ſum Krapinçnſem. Item in parte Cís Dravana, Proceſi'um Vinicenjêm, ac demum Varafiz’inm—
ſem. HSBC Comitatus hujus conſtítucío, utí ſuperíus refleximus, reſpective a Mathía I Re~
ge, reſpective a Ferdinando II flat. Fluvii potíores ſunt; Dramas, Bednia, Plirvicza, Kra
' pina, Harvatczka, Lonja, minores vero plurími. Montes nominatinres, Maczcl, Ivanrhi
cza, Oçfilra, Tabmjèko, Krapz’na Sºc. Vina celebriora ſunt, Vinicenfia &º Toplicenſm. Pªrs
Zagorianª abundat lígnis, pallíſectiis. Habet paſcua optima, & fenilía ampla, atquefer
tiliſſima, ut uandoKe ter falcarí queant. Hinc boves ſaginare ſolent, taleſque ad vicinas
Vendere Provmcias. utyrum, me), prae aliis partibus obtincnt. Tricicum purius nobili
usque ªquirunt, & precio cariori emítur. Thermw in Comitatu hoc ſunt tríplices, nempe
Krapinerg/ès, qua-z praeferri ſolent. In Szutizffizka neglectae, ac demum Toplicen/Z-S de ua
rum vírtute ac praeſtantia anno 1709 Joamzes Leºpoldus Payer Phil. & Medicine D 'or,
edidít diſi'ertatïonem. Jam potiora fingulorum proceſſuum recenſen :1a.
Proceffus Varasdinen/is. Eſt ín eo Vamſdz'num Libera Regia ue Civitas. Víde a pag.
¡88. Inteflori ambítu exigua eſt, ſuburbiís amplioribus proviſa. gita eſt in planicie, am
bitque eam fofl'atum, in quod, Dravum olím immitti potuíſi'e narrªtur. In Civitate ſunt:
Parochiale templum , Conventus Franciſcanonum , COHegíum jeſuitarum, cum ſcholis ut
a'unt humaníoribus. Monïales item Urſulinae. In 'ſuburbío PP. Capucíní. Erat 01²m domus
eneralis Varasdinenſis, quó Capronczam translato, domoque deſerta , propeque ruinata,
per Regíam recentem Commiflionem , ſundus ille pro erigenda comítatús domo, dicitur re
ſignatus. Anno 1767 die 20 Auguſti,ob Ex'cellmí Dñi Comitis actualis Bani iflhíc 'habi
tationem, in ea eſt chium Iªn Regm's Dalmatz'x Croatia &P .Sclavonia confilium. Quínímò
-' ‘Regia fingulis annís diſpenſatione ac indultu, eſtò Banalís Tabula, per memoratas ſupprïus
Leges, Zagral/ize haberetur affixa, ab anno 1,750 Varaſdíni hactenus erat celebrata. Adla—
tus Civitatis meridiem verſus, eſt Arx dicta ’araſïíirïªnfis, ſua habens valla. Hujus Arcís Fa
milias DD. Comitum ab Erdoedy haeredita'rius eſt Capitaneatus, ſeniorque de familia, hoc
gaudere conſuevit. Vigilías arcis ad annum 1768, ſubmiſſi e Generalatu Varaſdineñſi milí
tes obibant, curam quoque armamentarii habendo. Pertïnent ad arcem ſuburbanae domo;
multw, ad S. Florianum &circa, vocatw. Pagi item quïdam & territoriªl, qm;- Domïnali
juriſdíctionï ſubſunt. Civitas ipſa, certa anni die, ex quodªm contractu , ſummam quan
dam deponere obligatur. Cívitatis porrò territorium amplum eſt, Vetuſque thene, nunc
Kneginecz,ad eam pertinet. Servat ſuum Magíſtratum cum jurïsdictíone, Incolztª ſeu ho
ſpites, ut plurimum ſunt Sclavi. -Germani pºſt dos. Exiguo numero quªeſtoresxRaſc-ïaní,
mqm—
C
 Selavaniee C'roaticeque modems relatín. 45¡
in uillini rectius ac incolae. ComitatuiaCaſtro data videtur appellatio, ex pag. 192. Hinc
ſeiies Congregationeſque ſuas, quin Archívum & carceres, ín fata arce ſervavit. .\
Ad Dravum occidentem verſus, muratum Caſtellum Stefianeez eſt, ſpectans ad Vidª
am Nob. Antoni¡ Olím Bedekovich ,ubi colligitur herba quaedam, vulgo Voz'hcs, purgandis
ligneis vaſis idonea, ſtanneis item &0. haecque ab incolis vendi ſolet, ducíque per nundinas.
Sequuntur Caſtri Müen diruti appertinentiae, intra congenerationales divifX,ubi Vido'vecz
Caſtellum D. Comitis Franciſci Patachich. Sent-Mia &0. Parte vero ex alía, ſunt murata
egregiaque Caſtella Ivanecz, ubi olim ferreas mineras cultas narrant. Czerje, vetus deni‘- ‘
que Caflrum Bela, quae DD. Comitum Erdñedy ſunt. Anno 1754 cum partes has luſtráffemz,
in Bela reperiri lapides precioſiores,refferebªnt. Toplícza Capituli Zagrabienſis arx mura
ta & dominium , ubi Therm‘e dictae Toplicenſes,frequentioreſque nundiuae. Caflrum vetus
JWartianecz vocatum, cujus pag. 35 meminimus. Caſtellum denique muratum Saent-Er*
fibeth, plureſque Nobilium Curia? & diverſorum Veterum caſtrorum appertinentiae. Qui
pagorum Dravo ſunt vicíniores, ex aurilotura etiam adjuvantur.
Prºcefflts Viní'cenſis ſequitur. Eſt ſubmontanus, ac ab occidente Stirize advicinatur.
Ex Varaſdinenſi campo ſpectatus, jucundiſiimum praebet conſpectum , ob tot muratas cu
'rias , quibus ambitur. Olím Vínicza Caſtrum erat. InParochiali templo, plures vidí in;
ſcriptiones. Pagus Babinecz quod vetus Anicium putatur, plures hactenus ſuppeditavit
antiquitates. Loca celebriora ſunt: Calïellum Kmſò'vlz'an prope Dravum, Nobil. D. Pauli
Bakjch, Komar & Zelend-uor ad Familiam DD. Comitum Draskovich fpectantia. Mariaf
few; vulgo Maruſi'evecz arx murata cínctaque proſundiorc foſi‘ato, pollidetur nunc aNob.
DGeorgio Petkº'vieh. Eſt ibi vicinum Caſtellum Cſalz'neez. Sequitur arx Nobilis, DD. Co
mitum Draskovich, Klenovniek ; ubi repoſitas eoque latas , veteres inſcriptiones plures Vidªl'
re eſt. Tum eſt Lepogla'va Eremitarum a S. Paulo vocatorum nobile Monaſterium cum tem
plo ,Princeps Provinciae eorum Croaticae habetur. Arx Trako/Zeirl , a qua Predicatum habet
Familia Comitum Draskovich. Eſt hic piſcina quaedamampla, &1 fornax vitriaria. In Pro
ceſſu hoc, ſunt plures Nobilium Magnatumque Curiae, quas omittimus. "
Proceffus Zagorianus inferior: five Krapinen-ſis, memorabiliora continet, Caſtrum ve.
tus Mellen, nunc deſertum. Caſtella Zajezda, a quo Praedicatum Familiae DD. Comitum
Patachich, poffideturque a Comite Joanne. Gathàla'uecz, ubi fluvius Krapina ſuam habet
originem. Belle-cz dicuntur hic pulveres Pyrii Olím facti. Caflrum Korzſchiua, ubi veterís
fortificationis veſtigia. Oſierez vetus dirutumque Caſtrum, intra tot diviſum. Pertinet ad
iſtud Zlatar Velleskoveez &c. Sequitur Labor, olim ut narratur Templariorum, nunc Co
mitis JoſephiKeglevich , ubi album nigrumque marmor competiri dicitur. In monte eſt qua:
dam planities, procerihte urticarum memorabilis. Sunt item murata Caſtella plurima,diç_
verſarum ſamiliarum, Ïltl Sam-tz' Kris, ſeu ſanctae Crucis, fllírkovecz,Kmnor,a uo Prav
dicatum Familiae Bedekovich, Orahovicza &C. Caſtrum cum oppido Krapina. inc ſcri—
bunt quidam ,Lehum, Chehumve egrefl'os Regna Bohemiae, Poloniaaque condidíſi'e. Caſtrum
nunc pertinet ad Comitem Julium Kegle'uich, ubi nobile celarium ex petra exciſum. In Op- ,
pido eli; Conventus Patrum Franciſcanorum, ProvinCíX Sclavonicw S.Ladislai. Oppidanus
Magíſtratus, ex quodam ut ajunt contractu, dependet à foro Dominalí.
Proce/ſus Zagorz'anus fitperior, potiflimum conſtat caſtris veteribus, Koſtel, Czcſzamar,
Rabat‘. Priora duo deſerta ſunt. In dominio Pertinentiiſque Koſtel, Caſtella minora’ plu
ra ſunt, praecipua habentur: Bcſanczi, Dubrava, G0ricza,Szvedr0sÍe,,&c. ſunt hic Ther—
mae illae Krapinenſes vocatae, vulgo Toplicza. Caſh-um Dominium ue Czçſzarvar DD. Co
mitum ab Erdoedy,nunc deſertum, Caſtellufn principalius habet avidvºr. Tum eſt Op- x
pidum Klanjecz, ubi frequentes nundinw, Regia Triceſima, & Conventus Franciſcanorum
reformatorum, Provincia: Croatiae Camioliae. Razvoi ad amnem Sutla, Herpenia, Cocte
raeque plurimae Curiae, Familiarum Nobilium. Thabor alias Taborſzko, D.Comitis](yephi ‘
a Ratkay, nunc etiam confervatur. Díviditur in majusminusque Tlmbormbi Caſtellum. Eſt
quoque muratum amplumve Caſtellum a fluvio Harvatczka vocatum. ltem Milan, pluri- -
maeque Nobilium curiaa, quas omittimiks. Memoratum ſuperius: ampliſiimum 011m diſtm
ctumve fuifl'e, Zagoriae Comitatum , fuiſi'eque diſtinctum, ob ſuas praerogativas. Sed hic,
moderna deſcribentes, antiqua_ non recenſemus. Quare -\*

Comitatu.? ‘Ctz'ſíenſís.
‘ SEptemtrionem verſus, ſeparatur Dravo a Comitatu Szaladienſi; ab oriente Confiniis Sola
vonici‘s Generalatus Varasdinenſis, & in parte Comitatu Poſegano 5 a meridie reſpe
l i l
xx xxx 2 , ctive

‘ ‘;l' I
‘ 45! K. IVOtíticc Preliminares Pannomïe Veteris Periodus IV.
Give _Zagrabienſi Comitatu, refpective confiniis; ab occidente deml- fluvio lonja, Comi
tatuque Zagrabienſi. Denominari a Civitate Criſienfi dicitur.
‘ In Comitatu hoc, Liberae Regiaeque Civitates ſunt, Criſiam vulgo Kri/E--Dczi. Credi
tur eſi'e antiquiſiimª Civitas, & locus olim Sclavoniae Principalis, utpote S. olim Stepha
ni Regis, ac Ladislai. Ego attamen, nullª ejus vidi Privilegia, quee per Sígismudum ªu
dio eſiè renovata confirmataque. Olím ſemet díviferat, ?eratque Superior inferior ue, dí
7erforum Magiſtratuum. Sed poſt plures Dícetales articulos, demum fub Regina RIA
THERESIA coaluit, uniusque eſt Magiſtratus. Fofl'ato in rumam eunte cingitur. Inter
ne prascipua funt, Conventus Paulinorum, domus Comitatus Críſienſis, adeslque Genera
]is Militaris, feu Legionis dictae Criſienſis. In Suburbio Conventus elegans rancífcano
rum Provincia? Sclavonicas. Deſignatus quoque eſt locus , pro erigendo, Liberalitate Au
guſtze & Apoſtolicaz Reginte, monaſterio Greeci ritus unitorum, cum templo & Scholis.
Ad portas Civitatis, vígilias obeunt milites e Sclavonicis Confiniis.
Altera Civitas Kapronczaeſt, in planitie, locove opportuno. Habet Przeſidium, haud
negligendum; in quo Domus Generalis , Parochiale templum, Conventus Franciſcano
rum, Domus Magiſtratus Civilis. &C. Extra praeſidium, fluvio Caproncza unà vallatum ,
per fuburbia domus funt Civium. De hac Civitate, & Veter¡ ejus Caſtro, Superius fuis
locis, fecimus
‘memorata mentionem,
Civitate, plurima'CILavernicum
ªd Magiſtrum ue exſcripſimus, eruditarum notitiarum. Ab ntrªque
appellatur.
Erat quoque Liberum Privilegíatumque oppidum Czirkveno. Hoc poſt defectum Fami
lia: Kerecfení, a Generalijoſèpho Herberſtein libertatem emerat, Re e Hu ngaria conſentiente,
tribucnteque privilegíum, inflar Civitatís Zagrabienſis. Sed ob ylvas, viciniam ue Con
liniif1 Sclavonicis, his eſt attributum anno 1768. & a Regni Comitiausque dictione
ceci it. -
Comitatus Criſienſis multis Szeculis cum Zagrabienſi erat conjunctus. Anno I756.Se~
parat¡ ſunt, datusgue Comítatui Supremus Comes, Comes Jqſephus Caſzmirus Dmskovich
de Trzzkoſihe n , eneralis Peditatus , Camerarius &c. Quo mortuo Succeſi'erat, Comes
Ludovicus Piitachz'ch de Zajezda, translatus ex Comitatu Verocenfi. At ob aegram vªletu
dinem, fuumque fenium, ímpetravit : ut filius ſuus D. Comes Joannes Patachz'ch de Zajez
da, Suae Mattis Apoſt. Camerarius , & tum Tabulw Judiciariae Regnor. Dal. Croat.&
SclavoniX Praeſes, in Supremum Comitem reſolveretur. Hunc Genitor fuus introduxit,
reſignando eidem Comitatum, quem provide & prudenter, mªgna fuicommendatione gu
bemaret, eidemque praeeſi'et.
Duos habet Procefflts, Comitatus iſte, videlicet Caproneen em 81 Crifienſm Proceſi'us
Caproncenſis incoat a Toplicª, protenditurque ad Dravum. *o loca celebriora funt:
Caſtrum cum Oppido Ludbreg de quo Hiſt. Ecol. Zagr. Par. I. Zag. 209. Raſzinya Ca
ſtrum, cum oppido in oco a‘mceno. Narratur hic,templum SS. Crucis Tem lªriorum
fuiffe olim. Haud multum diſtat, arx vetus Opoi dicta , & ruinata. Bukcrveez aſtellum
muratum, ad quod pertinet poſi'effio Szent—Peter, ubi anti uítates varias nunc et am erui,
incºlae 1754. teſtati ſunt. Urbis Olím majoris veſtigia ¡n ruderibus Vidí. Lanka-vecs muª,
antíquitatibus variis fertile eſt, Apparent arte facti, amoení colliculi , ad quatuor pártes
collocati, pmfidii inſtar. Incolae credunt Attilce fuiſi'e urbem delitioſam. At quis hoc edo
ceat? Nobis credibilius eſt fuíffe iſthic Caſtellum Lanka, quod art. 29. anni 1471. demo
liendum ſtatuitur. Kzgſzminerz, Goricza, Szlanje, Attak Legradino proximum, ubi ve
tus controverfia de limitibus, ob Dravi defluxum. Vide pag. 365. a V. Fluvii inProceffu
hoc, Bednia, PIít-vz'eza , Segovina. &c;
Procefflls Criflerç/is am lior eſt. In cujus complexu ª Bednja fluvio, Caſtrum Vetm
dirutumque Greben,ínfra- emetineez ubi Conventus PP. Franciſcanorum. Dein Huum,
Cfimíe-vo, Kys-Kemlek vulgo Reka, ªrx antiqua & diruta, in cujus ruderibus, Vid¡ ¡nſig
nia, in quibus inferne,parte ex una Fafciae tres, ex altera flores, ui & fupeme efl'ent,
ªc fupra hos, Corona; a qua dependentiªe, plena! floribus. Supra ronamLeo efectua,
cum vexillo; Litterae latterales M. L. Hodie in Reka efl Caſtellum muratum , & Pª
rochiali templo, Inſignia Corvini. Arx Nagy Kemlek vulgo Kalnik in altiflimo monte ſ¡
ta, & ad hunc collocata. Olím Sígismundi Regis & Barbªra? Reginae domicilium, ob quod
excifum ex petris cubículum majus, nunc etiam Kralievſzka Palacha, five Palatium Re
ium ªudit. Eſt hic fubterranea ingens Spelunca , canalis inſtar, cujus extenſio ignota.
tus petrze excavatae, & immanes defcenſus. Ad latus, Petra ex mero Sílice, hic quoque
arcem olim fuiſi'e refferunt. In montibus his fªlcones reperiri ajunt. Parte ex altera mon
tis Kalnik, eſt, mons Lubell & pagus Lubqſchicza. Caſtellum Gnfiherovecz muratum eſt.
,- * Mi*
f
 Sclavom'ºt Croaticeqae mºderna: relatia. 453
Mholez o pidum Eppi Zagrab. G10 ancza Praepoſitura Olim , nunc Pertínet ad C011.),
ſuitarum agrabienſe, prouti etíam alecz. Opatovecz olim, Abbatia , Collegiijeſuitar.
._ —.~,-. -v
Varasdinenſis eſt. Lourechina Muratum Ceſtellum , turn Gradecz, Dombro Ivanieh Epifª
copi Zagrabienſis fundationalia Dominia. Verbo-veces & Rako-vecz olim Rakonog, haeredi
taría Comítis Joannis Patachích dominia. Caſtellum Biſzag, penes Lom’am fluvium, plu
rimaque loca alía, Curiae Nobilitares, ut Raven, Preſzeka, Velika, Diaïzlgff, Negoveez,
Novome/èto &C. &0. ſunt inſuper Nobiles Unius seffionïs vocati, plurímí, razdiales, Li.
bertini. Populus Sclavonicus, Romani ue ritus. Sunt quidam pagi etiam GrXci Ritus non
unitorum, ut Bolffiçn, Radoihche, L ovo,Lipnicza &C. Fluvii in hoc Proceſſu Majores
Lonja, Chernecz, Glogovm'za, Chqſma &0. Kalnicenſia Vina tam rubra , quam & alba
Palmam obtinent. -
\Mantis Clandii vulgo Moſzlovína diſtrictus, ad hunc Procefl'um Comitatumque 'per
tinet. Olim Jeſzenovecz, pluraque loca, nunc confiniis applicata ad hunc pertinuiſi'e Co—
mitatum, monumenta teſtantur. Pertinet diſtrictus iſte, ad Familiam DDI Comitum Er
doedii de Monyorokerek, ſolentque Mantis Claudii, & Comitatus Varasdinenſis ,inſcribi
Comite-s Supremi. Hoc qualiter? eruere non potui. Mantis Cïazldii extitiſi'e in Sclavonia Co
mitatum, dijigentiffune indagens , nec in ali uibus reperi litteris,- nec in ullo ſcriptorum.
Ad Comitatum Criſienſem, Montem hunc C audium olim atque hodie pertinere, docenf:
litterae , uſus tam appellationis cauſarum , quam & Contributionis exolutio. Quªke cum iſthic l
-.olim Caſtrum extiterit , puto ego hereditarium eſſe , Familiw huic llluſtriſiimae , & de RÏÏÏ,
ac Patria optime meritae, Caſtri illius Capitaneatum, conſ uenter ſcribendum fore
cis Varasdinenfis, & Mantis Claudii hareditariis Capitaneis. iſi fors ea ratione Comita
tus Mantis Claudii acciperetur, intelligatur ue: Sicuti oíim Zagrabienſes Epiſcopi, Dom—
bn , [Daniſh, Garíc'h , Comitatus ſuos Voca aut, haud ex ratione Legalis, uſitatïrque C0
mitatus ſub Sacra Corona. acceptationis, verum ex cujusdam obligatíonis indicio, at uo
jdeo certae exemptionis fi ificatione: vel, quod mihiveroſimillimum. familia DD. ab br
doedii, Comites Mantis laudii ſunt pro more veteri (ſic Familia DD. Eſzterhaezy Comz'- ;
tes Ãerpetui de Frakrzo &C.) creati. Succeſiive autem, ex rerum harum, ſtudiorumque ne—
gle u, additum Supremus Comes Montis (.laudii. Fírmantur priora Titulo Comitis Petri
.Erdoedy— Pag. 386. ubi Supremum Comitem Montis Claudii ſe non inſcríbit. Sed quidquid
fit, quo ex fundamento Excelſaz Familiae Titulus, Supremi Comitis Montis Cluudií tri
buatur, Diſtrictus iſte' intra Confinia ſituatus, poſi'effiones 27.’ ªc in his hoſpites amplius
800. continet. Habet partem Montanam, ac Campeſtrem, populumque Romani, ac Gree—
ci ritus non Unitorum. Ex his 7o. circiter erunt domus, reliqui’ ſunt Romano Catholici.
Arx moderna elegans quadriangularis eſt, noviterque extructa. Parochize in dominio hoc',
Catholicorum in O ZCkO’UO &º Ludina; Graeci ritus non unitorum Orientalium in [Wi
klo-Uſzka. Fluvii majoresz Chaſma, Jellenjïeka, Graehem'za, Volvder , alii minores plu—
res. Vinum Montis Clªudii eſt celebre. Unde autem hanc Obtinuerit denominatio—
nem ? eſt incertum. Sunt qui authument a Claudio Cet/Í’tre , tanquam a loco fue: vel
Nativitatís vel habitationis, appellationem' remanſiſi'e. 'ïAlii veroſimilius, relatorum pag.
4. hanc appellationem credunt anti uiorem. Undecumque demum fit arcis locique de—
nominatio , cum partes iIlas luſtraii'em , ſequentia memorabiliora , in hoc reperi do
minio. I. Pagum Mufitaffim Klada vocatum, cujus nominis cauſam, banc mihi agi
hujus incolae retulerunt: Quod dum locus, ſub Turcico fuiſi'et dominio, Diſtrictus & -ro
Vinciae Gubemator, Muflajfll nomine, ibidem ad fluentum , poſt deambulationem-in trun
CO _confidens, per inſidias ex vicino nemore, a juveno uodam, ictu Sclopi occiſus fit,
cujus caſu perteriti Turcas, Thomc Erdò’edio Bano. ( viªe Hiſt. Zªgr. P. I. pag. 280,)
arcem tradidiſi'ent, & in rei memoriam, pago ill¡ nomen hoc eſſe tributum. Reſierebant
truncum illum , arboris decuſſae,memoria ſeniorum extitifl'e., annisque evolutis, cauſa pon
tis, iſthic extructi, efle cum radicibus extirpatum amotumque. II. Ad pagum Hruſzka-vi
cm,
tique & Rivulum
veſtigiª Podgorſèka,
, quin ad vªllem,inturrim
agris reperi: Pag¡
ctintegram , acªuteminentem,
oppidi cujuzdam amplioris,
cum Veſtigiis murg
ªmplioru
conventus ac templi. Incolae teſtari aliud nequivere, ac ad templi Pªrochíªlis Ludinenfis,
e fundamentis erectionem , ruinatªs eſi'e veteres illas XdesGZ Conventſium, & per eos quo
ue, lapides illos Ludínam eſi'e translatos. Ex denominatione Podzorſàka, Item Benedi
i Vínkovich Eppi Zagrabienſis deſcriptione ac notis, oPpidum Podgorſzka anno 1400.
celebre ifihic ſtetiſi'e arguo. De Franciſcanorum Conventu teſtatur Vinkovich, &1. Tabulªe
aliae. An autem Paulinorum quoque monaſterium in oppido i110 extiterit? Vocatum \ªb
‘ yyyyr , Gª
Hz' or. Balthqſari: Kergſelich,
 ' l

454 Notitz‘x Pmlz'minares Pannom'ee Vete-ri: Periodus IV.

&Jr-ich, afferendi careo fandamento. In loco Perzífflch vocato , deſerti alicujus monaſteríi
eſi'e Veſtigia, relatum accepi. Ill. Non procul a odgorſzka, eſt arx nunc diruta Jellerz ,
five Cmus, a qua, hujusque Proprïetate, Gentilítia inſignia Familiam Erdoedinam ha—
bere volunt. Parte ex altera eſt arx vetus Koffuticza qua'ſi Cerva, quam nunc incolae K_[1
fichka vocant. Garich non multum diſtat inde, arx olim, nunc diruta in monte, ſubtus
quam Oppidum erat. In [fitttiniczce colliculo inſtar turris muratam reperi columnam , qua:
ſueritne Vigiliªrum? Vºl templi? diſtinguere nequivi. In Sztru/ècz Ohm Minſzent, Veſti—
gía murataz ſunt Eccleſiae veteris, CUjus lapides translatoseſi'e, ad tempſi Parochialis in.
Ofiseko'vo aedificíum, homines ibi fatebantur. Demum in latere occidental¡ ad Savum, in
Pago Okole vocato, reperi fofl‘atª ampliora, atque Savi Chaſmaeque fluviorum deductioni
commoda; Lªtitudo prope ad 50. orgias eſt, eſto nunc luto Caenoque, caricetis item, &
arboribus repletª foffatª ſint. EX ſitu loci, credo olirn praefidium íſthic fuiſi'e , ad tutan
das partes tranſªvanas. Okolenſes examinati, quia recentius illocati , reffere aliud nequi—
vere , ac locum foſfatis Cinctum, eſſe ampliorem , & dum ſubarrant cenas, diverſa ferramen
ta ſwpe erui. Latericiarum fomacum in plerisque locis ſunt Veſtigia. Campus demum Lo—
nenfis nomin‘atiflimus eſt, quod Copiam det piſcium, qui exſiccati , venduntur plane. Si
aeſtas ficcior occurrat, fertilis eſt tam in inſeminaturis , quam in paſcuis, &foeni col..
lectione. Accolm Putant, ibi urBem olim fuíſi'e, terra: motu abſorptam. At ſitus confide
ratio , ex foli declivitate , & plurium ªquarum inundªtionibus, naturale elle beneficium
‘apparet. . .
Comltatus Zagrablenſis.
Ampliflimus ifle eſt Comitatus, utpote a fluvio Lonja, ad mare usque Adriaticum
hodie protenſus. Inaequalis eſt tam in Longitudine, quam & latitudine. Complectitur con
tinetque in fe hodie, partes Trans Colapianas, inqſiantum ſunt jurisdictionis Regnicolaris,
adeoque eas Croatiae partes , quae Sacraz Corona?, egibusque noſtris Apoſtolicis Subſunt.
, Hinc a fluvio Lonja, ad mare uſque Adriaticum, extenditur, hujusque Longitudo, con—
' fiderata a Lonja fluvio & diſtrictu Huum vocato:prouti etiam a .Szu-UOÍ, ubi Lonja a ſavo
recipitur, ªd Segniam vel Terfilctum , 30. milliarium erit. Confiderata autem a memora
to díſtrictu Huum, ad fluvium Breganc uo a Carniolia ſeparatur, aut ad Sutlam, quo
nunc cum Stiria. inferiore, ad Szenkovecz gividitur, milliarium novem erit. Latitude ob
Confinia Croatica, & Banalia maximª eſt, ad Hopuſzko uſque, & Sztenichniak, ubi ad
terras & metas Turcarum pofl'eſi'orií attingit. chrterum a Septemtrione Comitatu¡ Varas
dinenſi, & reſpective Criſienſi: Ab oriente Criſienſi Comitªtu¡ vicinatur. A meridie con
finiis in parte Banalibus in parte fatis Turcicis limitibusz tum Jurisdictione & territorio
Generalatus dictí Carolſtadienſisu ſive Conſiniis Croatia, ; ab occidente Mari Adriatica,
& ex hoc fluvio Rechz’na, fi‘ve Fiumera, a Carniolía per Colapim, úsque ad Kamcm'cza,
inde deflectendo per memoratos pag. 407. Sclavoniaº.- hodiernze limites, ad fluvium Braga
ne; abinde per flumen Sutla, &que verſus o'ccídentem, Província Stiriae, deflectendoque
a Sutla ad Se tcmtrionem a Comitatu Varasdinenſi ſeparatur. Comitªtus iſte ſeptem fªt
mplos habet roceffus, videlicet Selinenſèm , Zagrabz’enſem , Podgorienjèm, Trarzſuvanum,
Pcffliwanum, Trarffcolapianum, ò" Maritimum. Poſtremi duo ex integro, partium Croª
tiaª ſunt. In Sclavonicis autem Proceflibus, memorabiliora occurrunt.
Proccſſus Selimfis. Incipit íſte , progredienti Varasdino Zagrabiam, a flſivio Lonja,
jacetque intra Varasdinenſis Criſienſisque Comitatus limites. Occurrít primo ¡ira/Mina,
deine Bedenícza , Selina utraque. Nobilium uníus ſeffionis locus. In loco Selina S.
Joannis Baptiflae,'vulgo pri Szvetom Ivanu, locus díſtractioni opportunus eſt. Sequítur Se
lina Szent- Mklos, ſeu ad S. Nicolaum. Ad latus Orientale eſt, Szent- lllona , ſeu S. Hel
Iena, tum ad meridiem, amplum dominium Bofizko ſeu Boſakovina , a templis Paro
-chialibus,ªS. Brífíii, & S. Martini nuncupata, & quaſi diviſa. Poſt hªze poffeffio Epiſ—
copi Zagrab. Lupoglav , alias ut volunt olim Game?: ‘à Pªludibus vocata, Lampretarum—
que ferax. ProſOrje, Szella, & Kozinſchak huc pertinent. Parte ex alía Szent Miklos, ſunt
Caſtellum Paul-avec?, Lado-mer, Bellavax. Verſus Septemtionem Proceſi'us hujus, eminen
tiores montes ſunt, ,Vitibus reſerti, ac Diſtrictus Veteris olim Caſtri Pzer vocatí, hodie
l
Pſmjevo. Monumenta teſtantur, fuifl'e iſthic olim Pmpoflturam SS. Cqſmx &º Damiam',
ipſumgue Caſtrum Pzer Regªle fuiſi'e, Reginarum enim, ac Duciſi'arum Sclavoniae, plu
res reperiuntur litterze. v¡.S‘z'gismundus Rex, donationibus ſuis, providit pluríbus, &tªm ho
rum quam & illorum ſub Kalm'k Nobilium, muníficus auctor. Marocſa vulgo Moravche
ſeqiútur Caſtelum vetus & muratum. Biſztricea demum ubiBſiZ V. M. nobile templum, a
de
l
 Sclavoníx Croaticeqne moderna? relatio. 4
. 455
devotione fidelium , eo ex remotis locis 31 Regionibus concurrentium, ac a Deo gracias
petítas obtinentium , locus eſt clarior,
Proceffns Zagrabienſis. Incoat -ªb occidente ’a Fluvio Sutla, límitibuſque Stiriae, ubi
vetus -ruinatumque caſtrum Szmkovecz, à Szomſzcdvar Olim diſtinctum. Eſt diſtri us Bei‘—
dooixr-nfis vocatus,
diflrictus, ubiComitatus
ad limites caſtel-lum‘àmuratum Laſnicza,
ſeptemtrione plurei'quecum
VaraſdinenF-S, Nobilium
Biſzlm curia?. Pu/Eha
caſtellumiNo
bile, Jaknolje item, Sztubicza ſuperior, inferiorquezubi Caſtella, Primo Arx Szt‘ubicza in
ruinam vergens, dein Oroſzlavie Caſtellum nobile, Mketynecz alias ſuperior Sztubicza,
?jue attamen Caſtri Zoszd'Uar vulgo Szuſzed,in amaeno loco ſiti, appertinentia- dicuntur.
orrò San/'zed cis Savum eſt, locuſque oppido aptiis. Eſt ibi Sacellum S. Martini,ubi E—
remiticam vitam S. Martinum duxiffe, Olim fuifl'e creditum, litterae Abbatis de campo Za‘
grabienſi, tribus ſaeculis anti uiores, recenſent: dum habent: ubi S. Martinus Erenziticam
*vitam dnxiſſe firtur. Locus (liremo opportunus eſt , viſiturqúe nunc etiam congruum
convenienique eremitorio antrum. Nobili* dein campo ad Savum uſque , meridiem
verſus Proceíſus continuat. In cujus mediO,Parochiale tem'plum Sztenjevecz vocatum, cu
jus meminimus pag. 5. Eſt verſus ſeptemtrionem muratum caſtellum Stanievecz. Adjacent
Praedia canonicalia olim Brache, nunc Vrabche cum Zaverſsje vulgo Cuſtoſiia ,tum terri
toria reſpectiv‘e Caſtri Med-we, ſeu Medwewar olim , nunc Medved ; reſpective verò Libe—
ras Regiazque Civitatis Montis Graecenſis Zagrabienſis. Med-we arx hodie deſerta, in rudª.
ribus tamen ſuperſtes. Hujus loco, Caſtellum hodie Sztfitine, à vini raeſtantia, & variis
fructibus , fungiſque nominatum. Turn Zagrabienſes montes, ad Capituſum Zag-tab. friectan
tes, hujusque per lprasdia Canonicalia diviſi pagi,cum Parochía iſthic S..S'im0nis, Étinſra
hanc, Conventus aulinorum Rhemetenſis vid. pag. 424. Dein ſequitur Chuchctje, Vugra, alias
.Vugro'vecz ad Epiſcopum Zagrabienſem pertinens, plurium ue iſthic Pradia. Planina olim
Praepoſitura Vide pag. 416. Caffina , ubi neſciojqua &State , C andram Cívitatem fuiſſe volunc.
Cafflina ad Capitulum Zagrab. pertinet, eſtque Prªediorum Canonicalium portio. Tandem
Sequitur in planicie Kralje-Uecz, cum hujus ad Savum a pertinentiis, & pagis intra quos, Pa- '
gus Narth , Ivanja Rcka, Szeſzoethe alias Mat-Szent, &ej/¿nik, &c. pa i ſzmt nomïnatiores.
Queedam ad communem Capli , per Decanum Capítularem adminiárationcm ſpectant;
quaedam habentur diviſa, intra Canonicorum praedia. Sequitur Campus latas, vulgo Sziro
ko polye, a diverſis multiſque poſicteffus. Tum ſequitur Virus Latinorum five Epiſcopalis, Ci‘
-vitas, deinde Capitularis ut a pag. 410. relatum haberetur. Demum Civitas Libera Regi
aque Mantis Crecen/is Zagrabienfis.
Civitªs ha—EC Regia, Sclavoniae totius Metropolis eſt: olim ſic una erat, ut reliquae Ci
vitates, inſtar hujus privilegia ſmt confecutae, fuitque capitalis. Populoſior eſt coeteris, Sa
crarium item juris, cum ex citatis ſuperius legibus, fora juſtitiae adminiſtrandae, illi affixa
fint, Religionis item , ob Epiſcopalem Cathedram, a qua ampliflima regitur Dioeceſis. Nec
deſunt illi , omata intern‘e externeque aedfficia. Eſtque Cuſtos Archivorum , Regni, Tubula
rum, Comitatus, Civitatis. Praetereain opportuno .eſt loco, ad Sclavoniam totam, cum in
ferioris quque Sclavoniae Comitatibus commodior, viciniorque ad eam \it acceſi'us. Ad Croati
am quoque, craſque marítimas, Confiniis item Regno Banalibus. Vicinis quoque Provin
ciis, pro communicatione opportunior. Denique ob Savum Calapimve fluvios navigabiles, -
pro promovendicoſnertii, commoditate, directione, proviſione, removendiſque obſtaculis
ve] impedimentis, etiam ob ſecuritatem, cum ſit cis Savum, ſitu naturaqUe accomoda. To—
ti Nobilitati ad congrefl'us publicos commoda, ut experientia teſte, frequentiſſimz ſint Zagra
biae Congregationes Regni, Varaſdini autem concurſu carentes. Si publici ratio,ſi debitumª‘
Regi ſcrvitium à ſingulis promovendum confiderentur; Communis eſt opinio, haec ſemper
Zagrabiá, citius commodiuſque praeflari. Hinc Reges olim Hungariªn, uti ex p'eriodo III vi
dere eſt,ob hanc cauſam, urbem hanc pratulêre. Memoria? ejus, quia ſu erioribus Perio
dis relatze haberentur, eas non repetimus. Ab incolis vocatur Zag-cha tinis Zagrabia,
'ab Italis Sagabria, à Theutonicis Agram. Eſt injucundo monticulo Grecs olim vocato, ex
quo Civitas flſnntis Gracencis Zagrabienſis audit. Muris cincta eſt. Proſpectum habet juª
vcundiſfimum , planitiem nempe fertileſque cam os verſus meridiem, ad Savum uſque; àquo
media diſtat hora. Intra muros in medio fori arochiale tempum eſt S. Marci. Ad latus
‘unum , Clauſtrum Monialium , ad aliudJeſuitarum Collegíum, ad 3tium Capucinorum Con
ventus. Domus a potiori ſunt Illuſtrium Nobiliumque Dominorum. Portas majores habêü
tres, minorem quartam. Et quia Bela IV. Caſtrum Regium in ea collocaſiet, ideo in
murorum ſuorum circuitu , turres plures numerat. Eſt inſuper pro juventutis mducatione,
Seminarium -Frangepanianum à S. Joſepho compellatum. Academia item, five Scholae pu
=\\ yyyyy 2 _blicae,
l
 456 Notitix Prºelímz'nares Pamzom'x Veteris Períodus IV¡
blicae, in qua PP. Societatis Jeſu, non ſolum humaniores tradunt ſcholas , fed Philoſo
phiam, Caſuíſticam , Canones , & Speculativam ſcholaſticam Theologiam.- Philoſophiam me
us Proa Iunculus Nicolaus Diamſevich Praepos. Zagrab. fundavit, Theologiam‘Thomas Au
guſiz’ch Zagrab. Canonicus. Imper. & Rex Leopohius , ACademiae privilegium eſt elargitus,
aduſque Academicos conferendos conceſſit. Occaſione publicationis Regíi Privlegii (ud
Acta Regn’i Anni 1671. hoc acceptatum Sal-vis Regm' juribus &ºlibertatibus)UI-gebantje.
ſuíta: , ut Status Ordineſque Regni Sclavonim, a Generah' illorurti orent confirmar¡ Privi
lcgium Regíum. Quod quiain Regíae Mattis prejudicíum Status noluiſient, Gradus non con.
feruntur. Extra Civitatis muros, ſuburbia ſunt, Mandujſevecz vulgo etiam Harmícza, ob
fori amplitudínem,nobílíus eſt. In his Xenodochium paléperum, ſacrae aedes,Ssma Salvato
ri, píetate fideh'um clara?. &Margarethae olim templum aroclu'ale. S. oannís Nepomuceni.
Cives Romano- Catholic¡ omnes, 'Idioma víget Croaticum. Raſciani, urcae , Raguſei, mer.
caripemúttuntur. Inter reſidua erga publicum merita, eſt, quod antíquiffimam habuerít
Typographiam. Ortellz'us inter authores quibus uſus eſt,habet: Hermagaras Cmflab Oben.
burgo cdidit tabulam Peregrinationis D. Pauli¡ Zagrabie 1527, tez/lis Bibliotheca Gaſ/¡mi, Sed
hace neglecta deſtructave ſucceflivè fuit. Rjtterus míſcrtus patria ac publici, hanc reſtau
rare ſtuduit, acce tis a Regno fl.mille. Verum ut ipſe ſcriberet, Clero obſiſtente progreſ'
ſum non habuít. er anní 1706 incendium, typus erªſ: diſi'olutus. Volebant Patres Socket.
Jeſix, hanc erigere; ſed & hos cedere oportuít. Hinc ejus defectus atque miſeria, oPera me¡
fliternnt. Anno hoc !769 Zagrabienſe Capitulum, Veteres, Canonícos ſequi nollens, proví
dit ſuccuritquç, ut in ejus territorio Typographia erigeretur, cauſa publicí, ac juventutís,
quae fcholaſticis librís deſtitui incepit, ex defectu Typographiae. Pro carthacea quoque mo
la, eſt follícitum, ídem Capitulum, y'
Proce us PcWſa-Uanus. Ampliffimús hic proceſi'us, recentius eſt partituS. Continét …nº
partes ora que intra Lonjam ad Savum; íguia trans Savum etiam ab oriente,metaturque in
parte territorio Generalatus Varaſdinen Is, in parte Comitatu Crifienſi; trans Savum ex in
ferioribus partibus, Banalibus Regni Confiníis, prouti & trans Colapím iísdem Confinſig
meridionali parte, uſque ad Glinam; ubi ab occidente,Pr0¿-efflus trans Savanus,meta~ hujus
ſunt, a Septemtríone Savus. Loca. pofl'effionesque in diſtríctu cís Savano plurima ſunt, ce
lebríora: Rugvicza, Oborovo, Pre'csno, Brebrovecz, Dubmvchak,ubí via ad Ivanich, locus~
que commercial¡ depoſitorio idoneus, Zeleſizo, Luka, Trebarjevo,Martz‘n zka Ve z,Muh0—
vo, CZt’filfiV, Tzffina, Palaniek, Hrafiztilnicza, Galdovo, Topolovecz, Preloffiíz’cza, zu-Doi, ubi
Lom’a in Savum cadít. Hic occupat partes trans Savanas jurisdictionís Regnícolaris, tiempe
.S'zum’am, & Capitulare terrenum, ubi Komaro'vecz & Blinja, uſque Síſcium, Colapiſque
ad Savum influxum. Ibi partes transcolapianas complectitur quas inter Mofihmicza, Ta
borjèko, Budichz'na, Hraſztòvz’cza, Gore ad fluvium Glina. Partçs item Ciſcolapíanas, ac re
ſpectu Lagrabíw trans—Savanas:Dominía nempe Sziſzeg ſeu Siſcium , adeo ue in ripa Cola
is pagos Cíſcolapíanos, uſque Farkaſſich. Intra vero, pagos Odra , Greda, uſicza, Lekem'k;
Eªgſcheniczn ad fluvium uſque Buna. Tum Dominíum Selin& Szavo ujvar valgo Novigrad,
Veznik coctcrosque :‘.m‘plos copioſoſque pagos, Liublanicza, Sztreleczko, Bò'ok &0. Proceſ
fus iſte intra aquas totus eſt, hinc cis—Savani ageribus territoria ſua habent munienda, mu
níuntque magnis faiïgïis. Ad Siſcium plane menſibus ſtagnare ſolent aquae,praeter minores
fluvios, varioſque alveos, ut Creditur a Romanís Olím ductos,ín Proceſi'u hoc fluvii ma
jores ſunt: Savus, Colapis, Odra , quam in vivam , mortuamque díſtíngvunt, Lonja, Buna,
&C.Pars Cis & Transavana hzec, víneí; caret. Paſçua bona habet, que attamen fªmª…
‘dant exiguum. Terrarumhabendarum eſt avidíflïmus populus, hoc in procefl'u, atque cor
datus, Sclavoníaeque cenſetur adverſus Turcas in eo ſecuritas. Hoſpitalis, diligens, concordans.
ut in pleriſque domibus 30, 4o perſonas invenias. Potuí non ſunt dedití, fed índuſtrioſi, ne
ve ab aquís rumpantur aggeres, nocte diuque dum metüs eſt vigilant. In fcenfinís harum par
tium ſingularia ſunt. I. Quod mundíciem colant, ſintque laborioſae ac induſtriaz', pudícitíaequº
amantes. g. Textrices omnes, ut maritari nequeat, guae texerè ignoraret. 3. Capaciflima:
ad quaevis condiſcenda, velociſ ue inſtructíonis, ſaltüi dedítae,ac faltatríces non ineptz. Fi
]atura lini ( quod fin ularè his m partibus creſcít) textura item ſibL provident de quibuſvís,
amantque ornatum. osplti ab eís electo, domeſtïcí obediunt. Iſte Conſilio ſeniorurn, ordi
nat labores, domus caſſae pel-Captor cuſtoſque eſt, & neceſſaría domui emít, vel exolvít. Evo
luto anno convocatis Ómnibus, abcepta errogataque exponit, que ſuperſunt, &qualiter intra
omnes virilis ſexus , eſto in cunis vagiat, divídít. Focminên excluduntur, gaudentque tantum
victu ac toga. Sed línum & canabes illarum ſunt,&inter has dividuntur. Rebus Sacris
pulus eſt addictiflimus, praecipue in offerendo ſacrificio Doo, & verbo Dei audiendo- 1211?;
!A
 d Sclavonia: C'routiceque modern@ relatio. , _ 457M

in locis triviales ſcholae eſſent faciles. Proccſſus Trans-Savanus. Refpectu Zªgrabíae directº
trans Savum eſt, limítibus priorís Proceſi'us ab oriente, transcolapſm Banalibus Confiniis in
parte, ſeparatur. Ameridie límitibus Turcícis, ªb occzdente reſpectlv‘e Proceſi'u Trans-Cola
piano, & territorio Generalatus Carolſtadienſis, reſpectlve Procefl'u Podgorenſi limita…,-q
Trans Savum occurrít rímo, Mªlta, Obrq/ÍS‘, Zaprudje ad S. Claram. Terntoríum commum'.
tatís Nobilium campí Puro-Do polie,ubi Caſtellum eorum muratum quavecz. Poſſeſiiones
celebríores, Lomm'cza duplex, Kurilovecz, Goricza frequentlonbUÏ nundmls_cla_ruslocus. Mlakª
Plcſ?, Mraczlz‘nBuffwe-cz &djſ-IMC pars campeſtris vocatur.FaemmaE ex fihs hIC, tíbíalía_ & chi:
rothecas texunt, lucro conve’nïenti. ' Suntque alatilium ſtudloſX, \Fªz Zagrabíae venduntl
Pars montoſa, Parochia in' Dubranecz eſt., Campeſtris aeque pars rqceſi'ue hujus ad Ori
entem, ſunt, Vuko-vina, Chiche, Scſitarjevo ſeu Kutell, Item Chernko-UQZt, Chjdzi &c. Ad Fluſi
víum Bunam deſinit, & montanum diſtrictum Ifi'avmfiko comRIectltur,ub1'pagus claríof
Czerje , Szflakovina &c. Tum extenditur ad partes dictas Qiſcolaplanas, tot Praedíorum EPM:
cop¡ Zagrabíenſis, ubi Hruflevecz, Auguſlanovecz &_c. P'arochgae VCÍÍPÓ, Pokug/Izſeo, ò’ Szzffijmcz_
Tum Berklflevina, alíaque Ciſcolapiana loca & ten-¡toma , demJammcza, KuPc/zma, 4d M Judge,
Transcolªpim tum procedit , habetque Szredz'chko , & loca trans Colaplana , ‘Abbatíze Topuſz;
kenſis , que ad límites Turcicos extenditur. Horum, quia infra in Partibus Croatia: reminíi' 7
feemur, híc míſi'a facimus. 0 0
*ProcefflIs Podéorjaç/is five Submontanus._ Eſt Trane Savum etIam a {Imítibus Stíríae'
Camioliaeque, ac umbergenſi Militari diſtnctu ab OCCIdentez_ Ad ſeptemtnonem Sayo cer.
minatur, ab oriente memorato trans Savano Proceffu: .A merldle demum territorio Generalact;
tus Carloſtadienſis. Hujus Proceſi‘us ſunt mexnorablſlora: Arx Oppldumque Szamobor. Arx
in monte alto eſt, olím ſub Bela IV, occaſione .bellj cum Ottqcharo geſti, per Bohemos po
ſita, &nunc quoque culta. Donata fueraf Comltl Cªldªm VſªtlSÃaO- DeYenít ſucceſiïve .ac'l
Petrum Tarnok deMaclikos Capitaneum Segmenſem, ª _quº Mªthwe ÏRegl Ungar. an. 1483
fuit vendita. Hanc Rex eodem anno, Barbra-ce confort¡ Du1my _comiüs de Frangepanibuà
pro Caſtro Ormoſd cambíavit , & Barbara ſtatufa. efij “non folum ¡¡marcªn _hujuſque aPPeI-tí.
nentias , ſed in oppidum ipſum , quamvis Oppldl pullaufit menFIo m _Reglo ſtatutorio man";
dato. Fata Barbara anno 1492 Arcem cum a pertmentns, oppldum Içem cum tributo ibi
dem exígi ſolíto',v nec non jure Patronatus celeſiªrum, Cºſªm Cªpltulo Zagrabíenſi ,ſó-'
anni Hemingh de Szomſzedvara , vendit perennahter; fatuſïue emptor 1493 nemíne contradi
cente, ad mandatum Vladislai flatuitur. Anno 14%.? fªt¡ oanms Henmngh confors Sophia,
cum Elio ſuo Andrea, Elizabethct conſorti Nicolai d erſªtchky de Frangepanibus, quzvis ut¡
ſupra vendidít, ad mandatum Joannís Corvim DFCIS,ſtatuta. Sed armo ſequente Elizabeth
pro liberatione captí a Turcis maríti ſui Nlcolal Terſatcsky, Caſtrum cum Oppidº , Gear'.
gía Thuri vendidit, Hujus’ porro Vidua Helena,&An.na filjª, Cum Jure Regio, & clauſula
dicitur nobis ad mandatum Ludovíci II anno 151?J etlam_ In Opxndo & tributo, jureque
Patronatus, ſtatuuntur. Devenerat Foſteª arx ª_.d ngnªdlºs; _qmª ªmjº 1525 Ludovicus
Rex, Margarethè Joannis Senioris ngnad rehctae, ejuſque fillo Jeanm Juníorí, pro re á;
ratione &confervatíone Caſtri,omnes pecunias lucri. Cam‘mç, &_ªllªſum quarumlibet taxi:
rum, ordinaj'ias Extraordinariaſ ue, uze ſibi a CÍYIÏPUS meºlls _Oppidi Szamobor obveï
niunt, remifiſi'et; Joanne: Ungnaª me 'etatem Oppldl, Cªldªm Gryberxmpígnorat,, & ¡565
‘alteram medietatem Ambrofio Gre orianczz'. Haec.: 1570, Per ſ@ªtentlªm Mcolaz' de Bathor Cu—
kim Regia Judicis, Cïlrzſtophorus ngnad Joanmsſlhus recuperat. 771mm Erdoedio poſi'efl'oª.
rium conſçcutó; à' Bano; Status Regní Sclavomae armo .1%90 recoÉnoſcunt, Oppidanós
Szamobdrïenſéê,
Mofi‘on, 'tumzad 'ſuïdítos ‘eſſe Erdòedianos.
Stctatusct Oçdineſque Devenerat
Regní , cauſa dem e pubhçae
promovendaç poſi'e orium ad Fªmilíªm
¿economía?. Ab his
venditUm Comitibus Geo'rgio‘ &- Chriſtophoro Erdoedy, ut ln Act-IS Regní, ubi not-atuí
1701 ín
molmr cumCongregatione Varaſdinií
'fòe‘íiñís‘ſi ‘vendidit 30 Auguſtí
C'omití 'Georgia celebrata: Proto-Notarms
&º Chriſf09h0r0,Eçd034y. Plemich B ona
Ad Theodorum deínSza.
C0
'—'ªú—ñ—_—_. mitem ab Averſpergh devoluta hjec ſunt, ae ab hls per_ Lomtem Joſephum Chriſtíanum
Erdoedy empta, eoque mortUO ad &atrem ejus Leopoldum devoluta habentur. Haec de
pnfi'eſi'oribus 'Aljcïs *hujus emi.. Pertínent ad arcem bene raeter cétera, fòdinet celebres Cup
pre-ee, mágnaèqúe- ut refert'ur, debitº collerenturutlhtªtls." Feª-num¡ recenter ſunt intro
ducta'e , ſed utSancti
’Conventus, accuſant ob calibem
Leonard¡ mixtam, im effect?.
ſivocaçus. OPPldº-Intra fodmas has, eſt ' Franciſcanoruma
l

y - -_ iz ’:1 x
zzzzz º' Dmºz..
-Hïflqr. MMM; ijêlich. A "A, 4 . , Ñ
 453 A’otitie Prreliminarcs Pamwm‘@ Veteris Periodus IV. r
Oppídum'Szamvbor, arce tum nulla extante, ſuas debet Bela: IV ſilibertates, en di

Ploma.
' ,, Bela Dei gratia Hun ariae, Dalmatiae,.Croatiae Ramas.,:1_ . Serviae,Galitia-, Cumaniz
,que Rex,omnibus Chriſti fi elibus praeſens ſcriptum_ mſpeé‘turrs, ſalutem '8: omne bonum.
Ubicumque noſtri nominis interventu, poſi'e credlmus aliqmbus ſubvemendum pium nos
,, decet adhibere l‘avorem, praeſertim ne vel veritas occultetur; aut iniquitas pra-Dakar :eqzd—
,, tati. Eapropter ad notitiam univerſorum volumus pervemre: Quod accedentes ad pree—
',, ſentiam Noſtra'm, hojjzites nq/Iri de Zamobqr, prope Caſtrum'- Ofikich eXIſtentes, humi
Ñ liter a Nobis flagitªrunt & inſtanter, ut modum & ſtatum hbertatis eorum, de gradª
¿Ñ ac providentia, pia? memorias Regis Colomani, Charilſimí uondam fratris noſtri, jux- -
, ta tenorem libertatís hoſpitum de Petrina, liberaliter conce ae; _Noſtrarum authoritate
,, litterarum, dignaremur confirmare. Nos itaque conſideréata eoru-m utilitate, precibus
,, ipſorum favorabiliter annuentes, ſub libertate ¡ani Sata, Ipſos duxunus. perpetuo ſtatuen—
Ñ dos. Cujus ſeriem in privilegio memoratl Frªtrls Noſtn, tallter vidimus continentias.
ª, Ut ſcilicet ipſOl nullus-Judicum Noſtrorum, praeter Majorem villas eorum, quem volun
,, tarie elegerint, audeat judicare; & ſi' ab Ipſorum _judice conquwrentlbus'ſutisſieri non
,, poterigjudex eorum in noſtra. pmſentia, & non alias , ſuper Ipſa cauſa Citatus, debeat
,, & teneatur reſpondere: Etſi_1pſi,_a11as coram Judlce, quem Impeterent ſuper aliquo, eis
,, judicetur juramentum. Statulmus item, quod ſi Banus els ad valorem umus Marcae dam
num faceret, in centuplo eisdem reſtitueret. Tandem Bano non aliud, niſi domos ſuas
y’
ºtra/¡one definª/its dare teneantur, pro alíis.vero necefl'ariis precium recipiant. Etſi ali—
,, Puis ípſorum prole caruerit; tam ipſo vivente, uam adheculo transmigrante, bonª.
ua cuicunque voluerit, libere conferat retmenda. ht ſi aliqms de Villa, ſuper equo vel
bove calumniatur, & ab aliquo pro quanto, Sacramentum facere praeſumpſerit, is ca
'lumnias, teſtibus adſtantibus reſtituat, & res pro qua cauſabatur , ad requirentem devol
‘JNE
vatur. Et ſi quis ipſam villam intrare voluerit moraturus, omnia bona ſua, domus vi
,, delicet, & alía quae poffidet omnibus ſcientibus, liberam habeat vendendi facultatem;
, & recedens de villa retineat eandem, Statuimus etiam ut Sacerdotem, quemcunque vo
,, luerint in ſuam recipiant Eccleſiam. De decimis cor-um prout mos eſt hoſpitibus ubican
‘Ñ que manentibus diſponent. llfletzeautem terrarum,d1ctorum hoſpitum noſtrorum deZo
‘Ñ mobor , ſicut per litteras noſtri fidelis Comitis Otepliani Fratris Bobonogh ( a) qui ad id cog
,’, noſcendum ſpecialiterqper Nos fuerat deſtmatus, mtelleximus, hoc modo diſtinguuutur.
Ñ Prima meta incªpit de Top011, tendit fontem unum, deínde tenditad Bre‘uüos, deinde
g, per ſylvam ten it ad Ruchoiczam ,_ubi duae aquae ſimul veniunt, Dein ſurſum tendit ,
Ñ uſque uod vulgo dicitur Pifil ; demde per montem iterum tendit ad Rachoicza; dein
u de ad reſztoicza, & poſtea ultra montem tendit ad pirum Chemich; deinde ad Lipoi
,, chan. Dein per montem tendit ad Grabrovichan & inde ſecundum montem qui vulgo
,, dicitur Pozorin tendit ad Gradna, & inde deſcendit ad Viam, per quam viam, juxta
,, Prejekam aſcendit ad montem, & per eandem viam deſcendit ad fontem Briſztercz ; &
Ñ er dictum Briſztercz vadit, & ſub Baboicza exit, & Iterum tendit ad priorem \netam
,, ,opoll. Nec hoc tamen ſub ſilentio volumus praeterire_, quod praedicti hoſpites Nof‘rri,
ª, Nobis annuatim pro Collecta Centum penſas;.& pro tributo _fori, ti'iginta penſas Solve.
'Ñ re teneantur. Ut igitur enlarrata? libertatis Series, ſaïpe dictis hoſpitibus ,.Salva ſemper
,, & irrevocabilis permaneat, ípra-fetitem ípſam authoritatern, . ac duplicis Si illí noſtr-i im
‘,, praeffionem, propenſius con _rmamus. Datum in Vllla. Vereuczae, ominicªe In
,, Carnationis 1242. Regni vero noſtn anno Octavo.-,, Leflum: &ªípcuml-guzhzïnzz'um-h í¡
Praceffu eorum Curia Regia *ventilatº ò'termz'nato, reperta, _abimleque exceptum, comportªtum_
tídemque correſzondere adimzentum per me Lutam Novº/.ªteª L‘Cottus ¿Ag-ab, Ordinº,, Vi.
’te-Cºmitem. . prop. . q › ~ , _ u. ‘ q
Privilegia Szamoborienſium praemifi‘a, cqnfirmavít Carolus Rexzanno 13 33 , & 1450
.Ulricus Comes Cilliae Sclavoniaeque Banus. Nec eruitur per' arcem facta Oppidi praetenſio,
uſque'ad memoratam ſupra confuſionem, occaſione ſtalaltiOnQBurbaree de Frangepanib…
Maxima
haberi proautem confuſio
villanis ex fit.
ceptum ſequentibus
2. Quiact cauſata eſt I. quod oppidum
lícet Ferdinandus Szªmobor anno OPPZ.
armo 1558,Privilegia 1550.

'danorum cºnfirmafl'et, tameu *ob clauſulam ¿Quo adSÓla'm 'tantum metaſ“… &lªrvª-M
&º di/Iinfiionem,
áuoque ‘z‘nquantum
ut perhz'bent, fiuuntur, pr'xfim‘ Cives,
prouti quieto
& quia &º pacifico'alio,
in Reſcriptov dominio earumlem
Cives metarum, oppí.,
Ungnadianos, num
um vero, ju: Ungnadmnum exprefl'um controverſia mtra Oppidum & arcisſpofl‘eſz
f ª) Stephanun Bobºnogh, credo fratrem exprimi, quod ex ordino
' ,Y -
Tempminrum
‘ Ñ ~ ,*\ Y.;
¡¡ez-¡I,
f
' r“
o

--—
 Sçlquonie Croatiaque {rinde-rate Rehrti'o, ‘ ' - H u 459
fores, nata eſt. Haec vulnera, Maximilianus fanavit, dum anno_ ?72. non folum metí;
fed omnes omnino' Oppidi libertates confirmavit. Verum 3. Thoma ,rdoedi Bano, poffcſ~
foriúm arcis fubintrante, non folum arguebantur in Proceſl'u anni 1589, fuiſi‘e Oppidªni
in rebellione cruce ſignatorum anni 1514, confequenter jura \qua-vis amiſiſi'e; fed ob re..
cognitionem illªm Statuum Regni--Sclavoniae‘, quod oppidani' ubditi ſint Erdoediani, ipſi
fuorum Privilegiorum ufum anne"ljgo, teſtibus numero 683, tam coram Erneſto Ar.
chiduce, in celebrato eatenus Víennae Conſiliò Hungarico, quam & in reviſione Octava*
h', quo ab Erneſto fuere relegatí, cpmprobarunt. Pronuncíatumque pro Oppidanis, &ípſi .
reſtatuti funk. Sed Comes Aieolaus -Erdoedii, admifl'a in quibusdam metís reſtatutíone, in
aliis hanc repellit. Proccſt'ere eatenus Oppidani, at Comes ex contumacia convictus, dum
vidiffet ſtabiliri per Sententiam ,'~in'ufu metarum privilegíorumque op ¡danos, fententiam
inhibendo, anno 1591 , Mºunt ¿Inpetrat, &novízat annis 58. proce udurante. Convin— i
cuntur 1650. oppidani, proprietas attamen arci adjudicata non fuerat; inTabula Septem
Virali, hzec quoque, fed confufe 'adjudicatun Coram Capitulo Zagrabienſi reclªth op
pidani. Theodorus Averfpergh poll'eíforium arcis confecutus, Vi ac potentía Opprimendos
voluit. Verum Leopoldo Rege pro -Pr-ºeſide Stephanum Jellachích tum Vice~ Banum, dele
gante; Comes pro illatis dan'mis ac injuriis in fl. 3800. convincítur, inſtantanee 600. de.
poſiti, anno 1700. pro reſiduis adnumerandis femct per Contractum obligavit. Stare nihilo—
minus noluit contractui, ideo Francifcus-Comes ab A'verspergh ob repetitasínjur‘as, delegan.
te Carola VI, anno 172 I. Comitem Franciſcum joannem Chikulinii, poſtquam injurians
in merito refpondere noluiffet, i'n fl. 1290. Den 25. convictus fuerat. Anno 1723. ob 0P_
poſitionem factam a Comite injuriante, a Carolo Rege, impoſita fuit cum gentibus exe.
cutio,ifed reoccupata. Carolus hanc reexequi’ ‘cum brªchio Comitatus Zagrabicnſis praace.
perat, verum Co‘mitatu mandata Regis feponente, a Regnante Maria Thereſia bis dele
gata fuit reviſio tam diuturnarum, oppreſiionum. Relegati oppidani funt ad viam juris,
convictionesque 'premifl‘affl per fente'ntias, demum exolutae habentur. De u'fu autem tam
Privilegiorum, quam & metarum, necdum definitum eſt. Haze Saeculorum plane contro
verſia, oppidanos in pauperiem redegit. Habent-fervantque Magiſtratum proprium ac Si*
gillum. Culpa non' carent, quod dempto Notarlo, ªtque boc fcripturaz Grammaticesque
gnaro, litteratos non ferant Quare ob craffos perſaepe' in Juſtitiae adminiſtratione defectus,
appellationis uſus ad Comitatum fuerat. At quiª fub lite quaevis eorum effent, & ab arco
pretenderetur fori- dominalis jurisdictio; ideo Regnantis Domina! providentia, datusJudex
eſt, perzquem latarum ab oppidanis fententiarum , fit reviſto , correctioque; Coeterum ex~e
y tenditúr oppidum infra montem, Bregana fluvms per medm'm-ªfluit, oppórtunus pro m0*:
‘ lis quibusvís &' fabricis. Oppidum amoeno eſt loco 'ac fertili, provifum bene. Eſt in eo nº*:
bile Parochiale S. Anaſtafiae templum, Conventus 'item Francifcanorum, Xdesque plurium
Nobilium. - ‘ ~
Ñ, Sequitur VetUS-ªntiquiſtimumque Caſtrum Okich alias Ochich quoque legitur, inmon»
tis eminentis cuſpide collocatum, ac defertum ab initio fae'culi bujUS. -Vini ferax, fylva
rumque meliorum, hínc Okic‘hki 'Lugh. Nunc, pro Okics Caſtellum Kmſztinecz muratum
eſt, infra Szamobor &dificatunn Parochiales funt fub Okich quatvor, nempe SS. Triníta-
tis, S; Martini,-‘Bff. -Virginis, & S. Georgii in Pleſtivicza. Infra Kerefztinecz, ad Savum
atque in planitie funt'Sztupnik, Zaprudje feu S. Clara ,, Obreſi', Bottinecz Olím Benedictiſiv
norum ut litterae anni 1462. teſtarentur. Brezom'cza Caſtellum, fors olimLipo-Ucz, Kupi.
nerz. Tum Caſtrum Olím Podgoria, nunc'Jaſè‘a cum 0()ng Jafiterbmfiko, quod ab arce,
Jaſca .vocari Confvev’it. In oppido funt Prazbendze_ duaz, ªrochiale templum , in quo in
corruptum Corpus Virginis unius ex familia DD. Comitum ab Erdoedii, videre eſt. Con
ventus Item Francifcanorum. Oppidum hoc gaudet Privilegip Bela: IV. Regis, fequente.
r ..- Bela Dei gratia Hung-alias, Dalmatia, Croatiae,RamX,-Serviae, Gallitiae, Lodo
,,² moria?, Cumaniaeque Rex. Univerſis praeſentes litteras infpecturis falutem in eo qui Re—
,Ñ' gíbus dat Salutem. Sublimitas Regia, cujus eſt proprium in multitudine populi gloria
,, ri',~ſolet ªmpliorem fubditis concedere libertatem , ut per hoc famulantium numeros
,,- augeatur. Proinde ad univerforum notitiam tenore praeſentium vºlumus pervenire;
,, Quod hofpites Noſtri de Jaſztrebarſzka de Comitatu de Podgoria, nobis humiliter fuppli—
z, càrunt, ut libertatem qua utuntur hoſpites Noſtri de Petrimz & de Zomobor, eis con¡
,, cedere dignaremur, cujus quidem libertatis forma haec eſt: Ut videlicet eos nullus ju:
Ñ diCUm Noſtrorum, pra-ter Maiorem ville eorundem uem voluntarie elegerint, audeat
j, judicare. Et fi ab ipforum judice conquerentibus fatisſieri non poterit, judex eorum in
y Noſtra prªflentia, & non alias,.fuper ipfa caufa cítatus, teneatur & debeat refpondere.
- zzzzz 2 ,, Et
 \ no NotitieePrzlimiMrIs. Pannom'ee Veterís Per-¡actas IV.
,v Et in‘ quºcunque caſu_inter ípſos hoſpites., contra extraneos aliquos; vel pci extra,
Ñ neos contra ¡pſos hoſpites, cauſa orta fuerit: eadem cauſa non_ detallo, jèd jurªmentº ª‘.
,, teſtimonío decidatur. Statuimus etiam, quod fi Banus els ad valorem¿unius Marca: dam
num fecerit, in centuplo reſtauret eisdem', tamen Banonon ªliud , niſi domos ſuas ,
Ñ
ªªª/imª &Fªll/7‘32 dªre teneantur, pro aliis vero necefl'ariis, precium recipiªnt, Et ſi
9’
aliquis ipſorum prole caruerlt, tam ipſo Yivente, quam a ſaeculo transmigrante, bona
Ñ
ſua cuicunque voluerit, libere conferat retmenda; Et fi quis ipſam vilam intmre volu
’I
erit moraturus 5 omnia bona ſua, damos videlicet, à alía um poſiidet, Omnibus 111,3.
Ñ
ram habeat vendendi facultatem; 81 recedens de _yilla, ean em retineat libertatem. Sta.
9’
tuimus etiam ut Sacerdotem quemcunque voluerinti, in fºªm recipimt Eccleſiªm_ De
9’
decimis eorum prout mos eſt hoſpitibus ubicunque’manentibus diſponentes. Nec hoc
I,
,, volumus ſub ſilentio pertranſire , .quod pmdicti hoſpites Noſtri, Nobis annuatim pro
,, collecta centum penſas; & pro tributo 'fori , triginta penſas ſolvere teneantur. Ad haze,
,, cum iidem hoſpites Noſtri de Jafizterbarfika, ſe terra dicerent indigere, Stephan() Bªm¡
,, Totius Sclavonice, bª Capitaneo Stirize, dilectoóz fidelinoſtro _dedimus in mandatis,ut
,, de terra filiorum Cuerk, & de terra filiorum Kundis, & de terra generationis Dragus
,, laii , jobbagionum Caſlri de Podgoria; & etiam Caſtretylium; eisdem ad tria aratra ªffig.
,, naret.. Qui Nobis Perſonaliter retulit, & per ſuas littcras intimavityquod ípſis hoſpi
,, tibus de terra praedictorum hominum, ad tria uretra juxta numerum praeceptum , affig—
,, naſi'et ſub his metis. Prima meta incipit a Septemtrione, juxta unum müculum , ubi
,, eſt meta terrea, & inde vadit ad virgultum, ubi eſt meta terrea. Deindc deſcendit ªd
,, rivulum Dalieh, per quem vadit inferius, adportum antiquum. Deindecaditadmagnam
,, viam, per quam vadit ad partes Orientales, cujus dextra‘pars ad locum Fori¡ ſ .1
,, vel-o pars, pertinet generationi Draguslaii. Deinde tendit ad partem meridionalem , ubi
,, frutex quercus vocatur: & vadit ad pyrum cruce ſignatam, ſub qua en metª tenªz*
,, Inde vadit ad arborem Z lfa cruce ſignatam: inde vadit ad rivulum C'hebdyn, ubi efl
,, meta. Etibiſumit filios undis ſibi Cometaneos. Deindc itur ad occidentem per eundcm ‘
,, rivulum Chebdyn; parum cundo, exit de rivulo ad terram filiorum Prz'bª, & pervenzt
Ñ ad terram filiorum Cverk, CUjuS dextera pars loco fori: finiſtravero pal-s filüs Pm,,
Ñ noſcitur pertinere. Deinde vadit ad metam terream ad 'occidentem, deinde ad fruticem
,, quercus, ubi eſt meta terrea; demde_ venit ad piirum cruce ſignatam, ubi eſt meta ter
,, rea. Deindc ad fluvíurn Podgoria, Ubl eſt’ meta terrea; deinde per 'cundem fluviurn ſu
²’ Perlªs cªndº’ Pºrvemt ªd mªgmª" portan!, ubi juxta viam eſt meta terrea. Deindc ad oc
,, Cidentem ad metam terream, m Horoſih fundatam, ubi dcxtera pars loco fori, finiſh-;z
ª" vero Pªrª fims Cuºrk o nºſºimr Pªrºinºre- Sylva autem ibi exiſtens communis efl'e debet,
Ñ jºbbªgiºnibªs Cªfl'ſi¡’ 8‘ C“.ſſrmfibªs’ ªº hºſiªitibl‘s "“"nlªï‘ªtl'ti,v ſicut iniejusdem Bani vidi
Ñ mus litteris contincri. Ut ígitur pra-:milla robur perpetuar: obtineant firmitatis , pra-feª.
,, tes litterªs in teſtímºnium perpetuae firmitatis dari fecimus, Si i111' .mz/ln' Du licís mu—
,, nimíne roboratas. Datum per manus Magiſtri Smaragdi, Alben ¡s Eccleſiae rapoſiti,
,, Aulae noſtrae Vice-Cancellarii, dilecti & fidelis noſtri Anno ab Incarnatione Domini
,, 1257. Secundo Idus Januarii, Regni autem Noſtri 22. ,, Annº Dm' ¡75.5, die MMS"
Menſzs Julii, Zagrabize. Pneſcntem copiam, cum filº vero &º genuino Regio COMO-mz¡
Fºrdíªªªdªº t'ª’ªfi‘ſipm’ Pºr mª infiíª ÏWÏPW’” lªdª“… "ºmPºTMMm’ eidemque per omnia cºn
jòrmem repertam e e, prefintibus tez/lor. Datum uti jizpra, Stephanus Babochaii aliter Cheh ,
Inc. Cntt. Zagr. udlium, m. p. L. S. .
Haud procul remota eſt, Libera Communitas, olim Patrinª, nunc Petrovina vocata.
Antiquitas hujus, ex memorato, uti & Szamoborienſium Diplomate, aliisque monumen
tis conſtat. Servat ſuum Magiſtratum, ſigillo proprio in expediendis utitur litteris, obno
xiatur attamen hzec communitas Capítulo ECOLZagrabienſis, quemadmodnm &Jaſzterbar—
ſzka, arci Jaſcenſi. Privil ium coñmnitatis hujus obtinere nequivimus. Credo aParochiali
S. Petri templo, Petrinam etrovinam ue vocari. Pertinet ad hanc Eceleſiam, B.V.M. ſa
crata, elegans aedes Volavje dicta, nunginis clara, & populi concurſu. Aiunt ſepulturas ca
daverum, terram cocmiterii non recipere, ſepultoſque iſthic,rejici. Sequuntur libera;- Com
munitates, DomagO-vich & szetko'vieh,habenturque pro Nobilibus. Harum Priñlegia non
vidi. Fors olim erant idem, cum Petrínenfi, cum ſint ejuſdem Parochiae. Dicuntur nihilo~
minUS, iiſdem gaudere privilegiís, quibus & Turopolienſes, quod ut mihiignotum, mifl'um
facio. Demum eſt Communitas Nobilium Draganich,tot legum articulis mentionata. Diſtri
&u ampliori, fmnilibus ſylviſ ue proviſa. Hujus fundamentale privilegium, ſecutasque tos
Regum confirmªdones exſcrip ¡mus Parte LHiſt. Eee]. Zagr. a pag. 32.9. Hzc Comunitas,
 Sclavom‘a Ci'oatizeque¡ moderna rclatío. 461
incommoda, glura perpeſi'a eſt, a vicinorUm potentia. _Vlªdíslaus II Rex, tametſi anno 1499
Donationem elae IV aliorumque confirmaſi'et, occafione precum, pro confirmatione Statu—
toriarum Sígiſmundí Regis, in anno Dñi 1504 die penultima Aprilis, per manus Thomas de
Bakocs Cardinalis & Cancellarii, qui quia Okych Caſtrum obtinuífſet ab eodem Rege,ha.ªe
petitis per Draganícenſes confirmªtoriis inſeruit: Quad pro parte, &º in ¡Infinitº-Nobilium ò’
ignabilz'um, ac inhabitatorum poflê’ffionis fidelis mſtri Rffimz‘ in Chrzſto PatrisªThomze Cardina~~
lis &Archie-ppt' Sm'gonienfis, Draganych Damm, ad Caſtrum' eiqſdem Okych appellatum jpe
fiantz's, exhibir@ ſínt Nobis &0. Haec graviffimarum ſucceſiiv‘e litium.dedêre occaſionem.Et
quamvis ab Okych diſtaret haec Comunitªs, víciniorque, Caſtro Podgorja ſe_u Jaſcae, tribuenda ‘
videretur , demum poſt plures Regias Cor'ñiffiones , in quendam deſccndit cum Familia DD.
Comitum abErdoedy
eauſaeque contractum,Magiſtratu,
hujus Cdñlunitatis vigore cujus
adªnnué ad Kereſtztinecz
Dominale fl. Rh. 1200
forum appellaſintur, indedeponunt,
ad Comiſi
tatum. Rèmedia. lege admifi'a, accuratè inter‘ponente ſata communitate. Pietate Regnan—
tis [MARIE, THERE-.Sldſ, anno hoc 1768, a depaſcuatione ſuorum foenilium, per Carol
fiadíenſes practicata, ſunt eliberati. Refiduae hujus_ Procefi'us partes & diſtrictus, funt partim
appertinentiae Dominii Ozaly Ciscolapianae,& Montoſ-e: uti dz Turan vulgo S. Anna: Szla—
vetich, Grachez,Kqflcl, & trans- fluvium Kupchina, Epiſcopi unitorum Graeci ritus Fri-x
bich; coeteraque eis ColaPiana ad fluvíum Kamenicza, Sclavoniam, a Camiolia hodie ſe
parantem. Partim, ex parte alíª Cªmpeſtres, ad Colapim extenſae.
'In Comitatu hoc, majoreé fluvií (Unt: Sa'vus &º 'Colapisu Minores: Sutla, Lufizicza¡
Krapz‘na, Lonja, Kuprhina, Reka, Odra, Bum , Lomnicza, Ó’zepchina, Bregana. 'Fluenta
ex montibus varia, incommodiora; Vrabcchak, Czirkvenfilzak, ad Okych Kozyèhicza &C.&c,
Vina celebriora ſunt : Zagrabienſiª, precipue Bukovecz, & in Szeſtine. Okichenſia, Krª—Ï
’varſzkenſia &c. Bottanicae gnari, fingulares reperiri herbas, narrant. Radices item pro pan
ni tingendi necefiitate. Mineralia quoque varia. Ab anno 1756 hujus Con'Iitatus Supremus
Comes
eſt, eſt D.perexiguis
demptis Jaamzes _lar/ich, Apoſt. Reg.
Raſcianorulſin Mattisqui
domibus, Conſiliaríus.
ritus Came¡Populus Romano
ſunt non Catholicus
unitorum.
\ O
, "Ñ ct Croatíae partium 'modernarum deſcriptio.
E Veteri Croatiae Regno, hujuſque per epochas five extenſione', five mutatione, nullus
hic ſermo eſt. Quwdam ſuperius ſms lOCis habentur commer'norata. Horum qua: Cro
acia: Regní, Sacra: Corºna hujuſque Apoſtolicis Auſtriacís Regibus hodie ſubſunt, facimus
relationem. Itaque hodiernaiſta Croatia, confideratur ab Adriatíco Mari reſpeétíve a me
rid-ie atque occidente., uſque Tezfizctum, inſra quod, fluvio Rcchina alias quoque Eumera
dividitur ad ſeptemtrionalem plagam a Humine Sancti Viti,& Cárnia Carníolia ue ad mu—
ros, vuigo ferream portam, extenſos a'd Babino polyè infra montem Albium. ?nde defie
ctit ad fluvíum Chabar decurre‘ntem ad Colapim, tum fluvio Colapis, reſpective a. Camio
]ia,'& reſpective a ſuperiore Sclavonia ſeparatur, Sí/Z'iam uſque ubi Colapis -a Sàvo reci
pitur. Indc partes tranffavana: ( Confideratíone habitª Zagrabiaa ubi ſcribo) pro parte Croa
tiae accipiuntur, adeo ue terrena Capituli ZagTabienſis ibi hªbita, ut Blinia,K0marovecz
&c. Diſtrictus Szunz‘enÃs &0. ad Sztrugam ſuperíus memoratam , divífionemque limitaneam
ab inferior¡ Sclavonia, quee limes orientalis ev-adít. Tum ad fluvíum mea , locumque infra
S. Cattam, ſeu Catharínam, ubi fluvíus Divuffa in Vnnnam laberetur, ubi Vunnae reſidi— l
um, poſièíſoriiTurcarum remariet, ut Nom' transvunanum Turcis pareat, ac aDi-vuffx in
Vunnam influxu, Iimes tranſeat per’terram: conſtitutosque 'limites & ſigna metalía, intrª _
Di\'11ffam & ſigna metalia Confinium Zrinªnum jacendo. Pergitque verſus meridiem per '~
eadem ſig'na metalia límes continuozſeparando terras Regum Hungaria? Auſtriacorum :I '
terris jurisdictionis poſi'eſi‘oriique Turcarum, ad Adriaticum Mare. In his Croatjae moderna',
nom-&gue partibus, uti ín Sclavonia, varia multiplexque eſtJuriſdictio. Itaque ordiendo a
Pªrte tientali. . .’ ~ ‘ - '
, Jurzsdzctza Epzſcopz Zagrabzenſix.
Dubicenſis Archidiaconus ,, duas habet Parochias, tum Gorenſis, ac demum Goricenª.
fis, qua: ‘Parochíae cum ſuperius a pag. 409, relatª forent, eas hic non repetïmm. Mona—
ſterium PP. Franciſcanorum Provincia- S. Ladíslai Sclavonicze Hrajàto-vicza eſt. 'Reſidentia
ejuſdern Provinciae eſt Cqfl'aniczce, alía ín- Cultích intra Hraſztoviczam atque Coſztaniczam,
Provincia: eorum S-Cªpiſtrªni vocatae unita. Caroè/Zadii eſt quoque Conventus FrancíſCª~
. . ' . 33.3333; i ª‘ uorum
L Iii/lor. Balthzy‘aris Kercſelz'ch. ‘
 46² _ . Notitz'ze Preliminares Pz'znnonia Veteris Periodus IV.
norum Provincias SSmas Crucis. Piariſtarum item Collegium. ln Iſamerffzko Monaſterium Pau-²
linorum, quemadmodum 61 in ózveticze; Quorum ſuperius meminimus. Quªke

Jurisdictio Epíſèopi Segaiezófis.

.- I, Diocceſis haze, complectitur hodie partes, qua: olim diverſarum fuêre Cathedralium
Eccleſiarum , videlicet Segienfis, Corbavienſts , &º Madrnfflienſis, _omnes in Croatia propriz
.. vºm-i,- Cum pluribus aliis, rímati Croatian &Metropolitano Spalatcnſi ſubjiciebautur. (Vide
Diplom. Andrea: Regis pag, 183d) Verum Ottomanis Refnum Croatia ruinantibus, ac in parte
inaxima occupantibus, fatae Dioeceſes, cum in parte ſo um, ſub Apoſtolicis Hungariae Regi-\
bus remanſiſi'ent, demum Epiſcopo Segnienſi ſunt attributae, modernus ue Segnienſis Epiſ
cºpatus, amplificatus eſt,atque nunc extenſa Dimceſis Segnienſis. So et hodie Epiſcopis
' chnienſibus ſequens dari Titulus: Cathedralium Eccle/iarum Segnienſis, &ª Modrtgffzenfisſeu
Cª'rbaoiC-Izſis Canonicè unitaram Epç'fi'opo. Ubi illudzſeu Corbavienſis apertus error eſt, cum
cliſtincta: blim ſuerint ſedes,Corbav_ienſis a Modrullienſi, diſtetque multum Madruſſia a.
Corbavia, quare rectius, pro ſe‘u, ſcribendum elſet ac, aut nec non. An porro, norma Ca
' nonica, prasfataª ſedes .Canonice habeantur anita? per quos? quo item anno Canonica illa
{acta eſt conjunctio? me latet. lnlubium autem eſt, poſtquam Spalatenſis ſedes, territorii
Venetus Reipublica: efſecta eſſet, chnienſium ‘Epiſcopum, Colocenſis & Bacſiênſis metro
Olitaª,invitatur
ljatos, haberi ſufi'raganeum.
ue ad Regni El): intra Regni tam
Congregationes Sclavoniae
Sclavonicas, , quam
quam & Sªcra:
& per Coronas
Regales, Pree
ad totius
Sacra: Corona omitia, live Dia-tas. ¡ ,'
ll. Epiſcopatus Segnienſispinitía,fundatoremque: ab aliquo Eccleſiae illius, ad Hiſto—
ricas probabilitatís gradum, illuſtrandum confidentes, dum Eccleſiae illius Hifi'oriam non
ſcriberemus, haud mdagamus. Confideratione illorum, quze Thom.Archidiac. Cap. 15,hu
ju's item illuſirator celcberrimus Joan. Lucius, tam lib. 2. Cap. 14; quam Lib. 3. cap. 13 ſcri
berent, ad ſinem ſaeculi X,.vel initium XLinitia ejus collocari oſſe crederentur. Sedem
nihilominus l‘uam Se nize non habuerit, eſtò nomine ac titulo chnienſis vocaretur. Quin
cum Mimo chnien 1 Epiſ‘copo Alexander III precipiat, ut Spalatenſem Archi-Epiſcopum,
pro ſuo Metropolita recognoſcat, argui poſſet Epiſcopatum hunc,originem habere, vel a
ConſtzentinoPolitanis, vel Ungaris. Recole ſuperiora, etiamapag. 165. At Arguamus licct,
in re fizcſili, Veritatem non demonſtrabimus. Quare tametſi a Senia Civitate denominams
fuerit, veroſimilius eſt Segniam ſedem Epiſcopi non fuiſſe ante annum 1185. Enimvero E
\piſcopi Segnienſis in chum noſtrorum diplomatibus, non eſt mentio, nec in monumentis
veterum Croatiae Regum ante XIlI ſaeculum, videtur porro incredibile, Epiſcopi mentio
nem fuiſie omiſi'am, ſi chnia ſua fuiſi'et ſedes. 2do In Synodo Spalatenſi anno 1.185 ha
bita ( vide acta apud Lucium lib. 3. cap. 13.) ſtatuitur ordinaturque: Segnienſis Eppus Se
* dem ſuam Segniaª habeat, en verba: Signienſ-is Epiſmpus fidem habeat fitam in Signia, ó*
habeat has Parcrlzias, Signiam, vallem Vineariam, Gezeam, &ª Bufim. Obſervari meretur in
decreto Synodi, non folum Dioeceſis Parochias, TinÍen/i, Se nienſi, ò" Corba-vierz/i - z' -
, copis ªffignari, ſcd inſuPer Sedis eorum Civitates; Spalatenſi, ragurienſi, Scardonenſi , o
nenfi,ſſedes per Syzwdum non flabz‘liri, at unice ſedium earundem exprimi Parochias. Hujus
diver ¡tatis illam ccnſeo cauſam, quod illi Titulum Epiſcopi abillis Civitatibus habuerint,
haud vero in iiſdcm Epiſcopia, poſteriorcs verò, cum ſedem titulumque Spalati, Tragurii,
Scardonaz, None: habuiſi'ent, de horum ſede Synodum conſtituere non oportebat. Si haec
doctis eruditisque viris , minus probabilia videbuntur; noverint me probabiliora , & rei con
traríam demonſtrationem in gratiarum‘, action:: amplexurum. Praemiſi'ae Synodi ſtatutum,
an illico effcctum ſortitum fit? ſedesque Epiſcopo ſegnienſi, ſe niae obtigerit? a doctiori
bus, ac imprimis exEccleſia: illius monumentis, quazſo erudiri. io a Clariſi'. Farlato Tom. ‘
3. p. 218, de armo, 1187. intra aliorum quoque Epiſcoporum teſtificationemüllimí Epiſ
copi ſegnicnſis, exhiberi teſtimonium, ſed cum Mira-us ante Synodum fuerit ſegnienſis
Epiſcopus, de collocata fede ſua Segniae, vi Statuti Synodalis, non ſolum ex differentiis
uan-fuere Bela? III. cum Papa Alexandra III. dubitari poteſt; Quodve idem Alexander
cripſnrit Bel-.r- Regi: Ut Inca illa in quibus olim Cathedrales ſedes finflè dimntur , ordinari
permitteret,reſ1ſtebat enim Comes Minoslavus ; verum quod in monumentis, nec Belli* IU.
' nec Andrew, vide pag. 170, nec Belén IV. pag. 190. Epiſcopi SÉi-úenſis efl'et mentio,
cum‘ adeſi‘et nihilominus Mdthcfi, & dein Martini Corbauien/is ſedis piſcóporum; Tim'm
fis quoque Geºrgii, & pbſtea Mickus , memoria. Praeterea cum ſcribat Thom. Archid.
Cap. 15. Veglien/is obtinebat majorem partem Parachiarum quas nun: habet ſzgnierz/ïs Eccleſia,
que
 l . \

Sclzz-uonia Croatia-que modernas relatio. 463

que non erat tum~ E íjèopalus fides. Obſervanda ‘verba EpiſcapcdiSjZ-des, argui poteſt: Re
ges Hungariae, effe um Statuti illíus Synodalis'non admiſiſl'e, ne juribus ſuís in Veglíam,
praejudicareturc Interim cum Thomas. Archid. ſub Bela IV. ſcripſerit, & poſt Tart .rn-um
irruptionem, fue!: ue ſcríptionis tempore , ſegniaE-Epiſcopalis fede-s fuerït , ut¡ part cube ,’
num: habet Seguimzs: non-erat Tuna Epffiopalís fieles, docercnt. Credi poteſt ex deſcripto
pag. 183.. diplom.Andream II. ad preces Bernardi Archiepiſ. Spalaten anno 1207. indulſi .
lſi'e, ut ſegnienſis Epiſcopi,_ ſedes fit Segnia cum conſenſu Pmlatorum & Baronum qui
ibí inferti ſunt. Et poſi'eſi'as ante a Veglíenſi Eppo Parochias, Segníenſi attribuífl'e.
Ill. Corbavienflm Epi/Z'opatum , aPetro Archiepiſcopo Spalatenfi , eſi'e inſtitutum Thom.
‘ Archíd. Cap. 23. ſcribít, Corba-via inquienscum effet Parachia Eccleſice Spalatenſis, volm't
vam Archie ilíopus fibi detrahere, &º in ea Epz’ſcopatum jim-re Metropoli Spalatime fizlzieñum,
- quod ò* fizb um eſt. Nam ex voluntate Clari ¡Illas Provincia: , qui ad Émdum venerat,- 0r—
dz'natus q/í primas Epi/'copus Corba'vic Matheu.? Mal-uta, Canonlcus ' , claim-Sancti Dom
nii, _ju-venis quidcm Mate, ſcd bang/fee can-vüfiztianis ff Ó'obria: vita?. Synodus haèc anno 1135.
gucci fuerit, acta ejus a Lucio lib. 3. Cap.«13. relata docent. Proinde ad hunc annum,
'piſcopatus hujus exordia collqcanda. Belae lll. Regis eonſenſu~& voluntate inſtitutum
fuifl'e hunc Epiſcopatum, tam Archiepzſcopi Petri, ‘natione Hangar¡ fih'i Chitelen Nobíli ge-- e
nere orti , ac deinde ad Coloceni'ern translati ; quam & Synodi initia, ubi: - - qu‘ l).
Belá III. H'Imgarice Regnum gubernante, 8º Domino H. ( ſeu Henríco alias Emerico j filio '
ejus, eo 'volcnte coronato, hocactum ¿ſt, evincunt. Parochiaenejus ibidem exprimuntur: Car
bavien/is Epi/¿opus habeat ſedem ſuam in Corba-Uia , ó" habeaſ has Parochias, Corba-Uiam ,
Vinodol, Bagfflim , Novigrad ,Pre/hit , Plas , &º Madrªuffizm. Vemm praeterquam, quod
exemplaria actorum Synodi hujus düi'erant, ldiñ'eratqne exemplar Lucii, ab eo quod ex
hibet Doctiſi”. Farlatus Tom. 3. p. 213. puto pro Plus aut Plis legendum eſi‘e Kis,cúm
intra rcliquos ibi ſubſcriptos legan'l: Vitrotta Archipresbytero de Caſ/à, qui,‘ uti Synodo ad
fuít, ſicpofl'et,
ſiplicari Epíſcopo
loco Corbavienſi
hodie dicto datus fuerit.
Pldſco, Interim
a quo contendere
Epiſcopus nolo,non
Graeciritus de Unítorum
Plus; cumſuam
ap

accipit denominatíonem, ut infra. Porro illud Ó" Madruffam ſucceliive additum effe, aut:
Variatam Conferi debera ab autographº actorum Synodalium, lectíonem deſcríptionemque,
l non ſolum longa diſtahtía, quee eſt Madruffce moderna? a Cªrba-Dia, ſvadet, fed quodnul—,z _
lus Presbyxcrorum de Modruſſa, Synodo illiínterſuiſi'e memoretur exprimaturquc. lnfuper., '
, IV. Si verum eſt S. Adalbertum Madrlgfflee ut v'ult Balbínus praedicaffe, abindeqúe
ad S. Regem Stephanum veníſi'e, antíquitus Madruffce ſedem 'fuiffe Epiſcopi, credere ni]
prohibet. Combinatione quorumvis, nempe fitus loci, hujus diſtantiz-tam a Corbavia,
quam & Zagrahia; a me ítem lectorum, mea de Epiſcopatu atque Ecc]eſi:1Modruffienſi,
\equens eſt opinio. Hanc nequaquam ideo lector¡ exhibeº, ut cam ſequatur, juretque in
eandem, verum ut hujus opinionís errore compªrto, hanc corrigat; certioraque, hodie
docerí cupido orbi, ac litteratis pandat. Madru_ m antiquitates , pluresque inſcriptiones
reperíri audivimus, has attamen com'municari obiſcum , non exoravimus. ln_GrObªik,
quo pars Modruíſienſis olim Capituli fe contulit, plura nunc quoque ſupereſie veteris M0
druſiienſis Eccleſiae, tam ſupellectilis Sacrae, quam & monumentorum, relatum habemus,
nullam tamen obtinuimus ejusmodi reliquiarum communicationem. Gaudebímus hercle, ſi
quiſpíam ex oris illis, atque ſuperſtitíbus memoriis, Eccleſíam Madrzgfflezzſm illuïïrare dig
nabitur, verítatemque demonſtrare. Mea ergo haec eſt opinio.
'Eccleſiae Modmffienſis, uti etiam Chaſmenſis incertam efl'e originem , hujus attamen
, e'xordia antíquíora veroſimilius argui, ac ex hactenus erutis, demonſtrari poſi‘e— Enimve~
J ro pofiquam de aliarum Eccleſiarum exordiis, utcumque conſtaret; Modruſfienſis Eccle—
fue antiquítatem non niſi arguendo deducirrius, Si Sanctus Adalbertus Modruſi'ze [medica
vit, abindeque venit ad S. Stephanum, Eccleſize hujus antíquitas, facile ad deſcripras a
, pag. 77. circumſtantias ac tempora caderet, aut vero ad Benedicti Vll. qui in Eplſtola
ſua nit: Ut Santi:: Salzburg-?MS Ecclefia Superior-is Pannonia: Epifiopos habeaſ Suflraganeos, _
.quibus ujïzue huc, fin' Pontífice-s pra-effi- -U'idebmztur. Quamvis vero Epiſcopos hos five fede¡
eorum non exprimat, his in orís fuiſſe Epiſcopum ex multis argui poteſt. Credo ego; ~
Moffirzffierzſem Epiſcopum, Olim Guatenſem fiu‘ffe vocatum; fed in memoratis apag. 138. cir
cumſtantiis , ſublato Epíſcopatu Croatenſi , ob erectum Zagrabienſem, collegïatum Modruſ
fue Capítulum Eccleſiamque remanſifi‘e ſub Spalatenſis Archieppi jurisdictione. ‘Thom.
Archid. Cap. 15. teſtatur; Croatia Reges ſuum habuiſi'e Epiſcopum, qui Chroatenſisap—
pellabatur, Hunc multas habuiſi'e Parochias, praedia & poſi'eſiiones, per totum Regnum
I CroatíX:Regalem ſuiſi'e Epiſcopurp, ¿z qui Regis Curiam ſequebatur. Cap. autem Iſ?- te—
' i aaaaaa a a
 /

464 - Notitíct Przelímiuans Pannomce Ï/'etcris Periodus IV.

fiatur: Gregorium 'Epç'ſcopum C‘roateq/èm , multas olím moleſtias' Joanm’ Spalatenfi Archie
piſcopo cauſaviſi'e. Haze ab Archidiacono relata, diverſorum ſunt temporum. Ea quae re¡ert
Cap. 15. Regum Croatia: reſpiq'unt tem ora , preceduntque Saeculum XII. 81 Coloma
ni‘Regis aetatem ,’ ſub quo Croatenſem piſcopum ſublatum memmlmus .pag. 138. Quan
vero Cap. 16. recenſet, ſunt Saeculi XII. hinc ait Olim cauſaviſi'e Gregonum, Archiepiſ
copo Spalatenſi moleſtias. Praeterea narrat in Synodo illa, 'rq/lauratlfm fuifi'e Epiſcopatum
Nonenſem, Gregoriumque quem Chroatenſem vocavit, multas 011m cauſaſi'e Spalatenh
moleſtias. Accedit ab eodem AL-chidíacono Cªp. 15. ſcribi, Comitatum Cettinae, Cleunae,
Cliíſze, Mafl‘arum, Almiſium, Corbaviam, 81 ultra alpes ferreas ad Confinia Zagrabiae
cum tota Maronia, Archi- Eppí Spalatenſis extitiſi'e jurisdictionis. In qua jurisdictione Ec—
cleſiakum, a Colomano Rege fuiſi'e Spalatenſem firmatum, diplomate docuimus a pag. '137.
Quod tametſi Eccleſiarum nominatim mentionem non haberet, dum intra memoratos ab
Archidíacono jnrisdictionis Spalatenſis limites, Modruffia ſituaretur,hanc veterem Eccleſi~
am ad Spalatenſem pertinuiſi'e arguimus. Modrufl‘a ultra Alpes ferreas memoratas ſuperius;
item ad Confinia Zagrabiaz eſt, dum ab hac,non níſi itinere horarum 12.diſtaret.
Preterea in memorata Synodo anno 1x85 apud, doctífl'. Farlati pag. 214 Tom. 3 poſt
conſtitutas ſedes & Parochias , memoratis ſuperius Epiſcopis. Eſſlt’ficf 'verº &Stephani Regis;
'- {9ª Capella nq/lm in honore S.Joan. Evangelçſtce, quam nos manu nq/lra corç/ècravimus, han:
ordinariom’m jàcimus, quod tipo/í Arclziepyèopum nullus pre/it , nifi Ó‘acerdos ez' ºrdinatus, cui
has reditus commum’ 'voluntate ficrum ibi aſzſtentium cònce/jimus, Vineam unam in Biaci fnªc.
Si olím , uti relatum nobis eſt, Modruſfiae Eccleſia erat S. Regis Stephani, cum mons non
procul a Modruſiia', nunc quoque Capella vocatus,a Capella olím S.Joªnni Evang.conſe~
crafa, fit; conſequi neceffum eſt; Modruffienſem Eccleſiam !ic relictam fuifi'e Spalatenſi, ut
.poſt hunc, five Archidiaconus, five Praepoſitus, ad eam ordinatus, eidem Eccleſiae [me
elſet; hinc quia proprío deſtituta fuiſi'et Epiſcopo, Epiſcoporum Medruffienſium memo
riae non ſunt requirendae. Conjecturas prsemiſi'as roborat quoque, quod ordinato ad eam
Sacerdoti , Biacy Vínea ſuerit affignata, quam, Modruſfienſis in territorio Biacſienſyhaud adeo
remoto, cultivare poterat. ' ,
Animadyertendum inſuper: pag. 103 relatum haberi, Gorirenſis Dele/ia? ritum, Ecº
cleſiam Zagrabienſem affumpſiffe. Goricenſem hanc Eccleſiam, effe modernam Goritienſem,
alſertioni nulla reperire eſt fundamenta. Proinde , an vetus Goricenſis, non fit? fueritque
olím Modruſſienſis, aqua ut viciníore, & Spalatenfis Archieppi, Eceleſia Zagrabienfis, ri—
tus ſacros recepit, neque negare, neque dícere ªudeo. Communitas Draganich in fuis me
talibus habet: iretſàbtus monticulum , in 'valgo in Szveta Goricza vocatum , &fi pertingeret ad ma
gnam ſlratam publicam, ducentem a Cijuitate Madrujſw, verfizs Cívitatem Zagrabienjèm. Hace
videntur diſtinguere Goriczam a Modrufiia. Interim illud in Szveta Goricza,hoc eſt Sem
&a Goricza, indicat Eccleſiam S. Regis Stephani iſthic fuifl'e, cujus mentio ſuperius in
Synodo , cum natio hace, nomine Sancti Regis, D. Stephanum deſignet, ut nunc etiam
Cathedralem
tulo Zagrabienſem
& B. V.ſiM, conſecrata exprímat
haberetur.Sz-veti
Quare Km] , hoc eſt S. Regis
de Modruffienſis Stephani,
Ecclefiª.- ſub cujus
origine,ex ti
hacte~
mis erutis, 6; publico communicatis, conſtitu’ía me nil poteſt.
Coeterum Madrzgffam, Comita‘tum fuiſi'e olím , ſupra exhibitae donationes evincuntlc
cum‘ fuiſi'e celebríorem, Caroli I Regis,lítterw pag. 2 3 indícataz, prout &metales Drag-a
nícenſium teſtantur, Ubi dum Civitas (fine additione iibera Regiaque) eXprimitur,vetei-i
more, locum -fuiſſe olím Epiſcopi ac Eccleſiaſticum indícatur. lnterím poſteaquam Spain
tenſis Archiepiſcopus , cum‘ _aliis ibi, ad Venetos tranſivífi'ent, & cum iíſdem ſeſe conjun
xiſi'ent
pum , ,a Modrzçfflènſis Early/ia , - aJurísdíctione
Corbavíenfi diſtinctum’, Spalatenſi
atque ªnte annum receſſit,
1460, quó, propriumque accepit Epiſco
a Romana ccturíaincepit cum
Corbavíenſi confundí. Antea inſtitutum fuíſi'e Modruſſienſem Epiſeopum, evincit demon
ſtratque epíſtola Mathize Regis pag.296 relata. Et quia Mªthias Rex,cedere pmtenſioni
Curia? Romani-B noluiffetz illa, nominatum a Mathía Rege Epiſcopum Modruffienſem, re
cognoſcere no]ens,hunc cum Corbavienſi confundere ſucceflive incepit, praecípue fede Cor—
bavienſi per Turcas exturbata ruinataque.. Memoratae ſuperius a pag. 310; Epiſcopi Otto
chazimfis memoria?, ad hanc incidunt epocham. Credibile eſt: Romanam Curiam, cum
Rege Mathía tum diffentientem, & Sereniſſimfºe Reípublicze Venctae affectam, raecipue cum
nominati Epíſcopi‘Ottochachienſes, Spalati fueí‘int, in Ottochacz voluíſi'e Epiſcopatum;
Sed Mathia non admitente; Machu/fx , ad Regis arbitrium remanſit , & hunc ſucceſiive
. Romana Curia pro Corbavienſi (olím ut meminimus aSpalatenſi Archiepiſcopo fundatum,
'pretexto ſervandorum Spalatenſibus jurium) aſi'umendum praetenderit, quod nihilominus,
ut
 ' ’Sclauº'niee Croa'tiaqae moderna relatio. ª. '465
ut mox infra, ſucceſſivcctmutavit, confirmando Modruſiienſes & Corbavienſes diſtinctos
Epiſcopos. Madrzjlieq/Zªs Epi/èopos,, erui hactenus ſequentes: Nicolaum ſub Mathia Rege,
C'hri/lophorum ſub Vladislao Il, qui etiam i'n concluſione Decretorum 1495 & 1498 ex ri-.
meretur. Anno 1499 in Confirmatione privilegiorum communitatisDraganich,IWodm ten/i
v fede vacante exprimitur. Anno autem 1504 'in confirmatione metarum fatae de Draganich
q communitatis (qui in Decreto anni hujus n‘on ex rimuntur, quod fors abfuerint,) legí:
Jacobo Segnienſi, &º Ferdinandode Frangepmzibus ele o &º confirmato Madruffienſis. Illud con—
firmato indicat Epiſcopatum ModruflienſennaRomana Curia anteª non recognitunn'inFer-Ñ
dinando de Frangepanibusfiuiſi‘e ſtabilitum, & a Corbavienſi acceptum pro diſtincto, confe
quenter controverſiam ſub Mïhia habítam, poſt annum 1499 fuiſi‘e complanatam, inter
Vladislªum & Romanam Curisun. Succellit Ferdinando Dimeon Bragui , qui de deſolatione
Croatia?, orationem habuit in,Concilio Lateranenſi coram ‘Leone X. anno 1516. ut Paſ
coni pag. 86. Occaſione cai-fi Ludovici II. Simonem Epíſcopum Modruſſienſem ſuiſſe, Epi
ſtolae fuae a pag.338 demonſtrant. An a morte Simonis,ſucceſi'or -ei a Ferdinando Ifueritdatus,
vel Modruſſienfis Eccleſia, illico adminiſtrari incoaveri't ab Epiſcopo chnienſi? Scribendum
ſpero ab iis, qui hujus ſunt Dioeceſis. Maximilianus II inconfirmatione Privilegiorum Dra
ganich anno 1571, habet: Gemgio Si-ka-Uich Segnienſi, 8º admini/lmtore Madrzyſienjiuun
em 81 eodem modo lego, ſub Rudolpho in anno 1578. Atque dehinc ſemper illud: & ad
mimſtratare Madruffienſi obſervatum extitiſſe, teſtantur quoque, anni 1625. 1659. 1681
Decretorum concluſiones. Primurn in Decreto 1687 exprimitur: Sede Epi copatus Segnien
/is &º filodruffleufis , ,Eceleſiarum canonic'e unitarum vacante, ut hinc ſub Epi capo Dymetrí, (e,
dium harum unionem eveniffe argueretur. At quzevis hac illuſtranda,extendendª, vel cor
rigenda, tot przeſtantiſiimis illarum Dioeceſium viris, relinquimus.
Porro Corbavieu/em [Hem, a Modruſſienſi, in Ecclcſia particular¡ Hungariªn, 'Sacrae
item Corona: Apoſtolicis Regibus, atque Regnorum Statibus, diſtinctam fuiſi‘e, preter memo
ratas ſuperius de Corbavienſi Epiſcopatu memorias., doc-ent Dioetales Concluſiones, ubi
diſtincti Praelati, harum Eccleſiarum exprimuptur. Sic 1659. Petro Mariani Segnienſisòº
Modru/fimſis: Marina-0 Szenthtama/ii Corbavienſis. Anno 1681 Georgia Harvath electo Cor
bavien/i; atre I-Iyadntho Dymitri Segníen/is &º MadruſfleII/is 1687 Comite Valentino Dru—
gett de omona electo Corbavienſ; fede Epiſcopatus Segnien/is - ~ ut ſupra - - vacante. Ve
rum haec ſi poſteriora eſi'e contendas, vide Catalogum 26, Epi/E0 orum Corbavienſium,
¡Marini, Szent-Ivany; ubirreperies: ſub iisdem annis diſtinétos piſcopos Corbavien—_
ſes,a Segnienſibus & Modruſſienſibus. Sic 1462 Nicolaum Corbaviae. 1499 quo vocabat
Modrufficnſis, Michael autem, fuit_Segniae Epiſcopus, ut Diploma Draganicenſium. In‘
Corbavienſem Epiſcopum ſuit cpnſecratus Vitalis Nicolich de Flumine‘, qui etiam 1504
hujus ſedis erat Epiſcopus, Segui-2 autem Jacobus, juxta memoratum di loma, Fer
dinandus Frangepani ModrUffiX. Anno 1520,quó .Simon erat Modruſſiae, Eegniae Fran
cijlws, Corbaviae fuit Nicolaus Keſelò'. Aliique a Szent- Ivanio iſthic deſcripti. An poſt
Stephanum Doiehieh Canonicum Zagrabienſem , & Corbavienſem Epiſcopurn, mortuum 1694
die 18 Julii Zagrabiaª, alter quiſpiam, etiam titulo fuerit Epiiſcopus Corbavienſis? me latet.
Reflectere eruditum lectorem volui : me Ottoehaehieuſis Epi/¿Wi, tam ſuperius,
quam & pag. 310. meminiſi'e. Conſeffus ibi ſum, ignotam mihi eſſe, Ottocienſis Sedisin
ſtitutionem, conjectugamque inſerui per to fòrs. Sed lectam in Paſconio ſubínde memo
riam, communicare viſum eſt, pag. 90. haec teſtatur: Celebris quoque extat memoria pree
dicti Sigimundi de Frangepanibus, Civitatis Ottochen/is Domíni, cui non fim's erat militari
dextera fila pro atria pugnare, jèd in/icper coelum ipfiun tributarium habere , ardenter defide
ra-vz't dum anna omini 1461. indictione nana, Die *vero 24. Menſis Februaríi , tempore Pi¡
*Ñ-Iu'a‘k—,Eªwv-ª—\k‘w-ª‘ Divina pro-videntia Papaéecundi, Regnante‘ Mathia Dei gratia Hangar-ia: Dalmatiee (Sºc.
Rege, larga munificentia piſcopatum Otto'cheaſem erexit, inſlituit, fundavit: mias jundatio—
nis exemplar in rege/Zis Archivii emmentus Ter/àcten/is habetur. Utinam exemplar fundatio
nis Terſacti ezgtans; Diploma item ſuper jure Civitatis Ottochenſis, Zagrabiae in archi
vo Capituli Chaſmenſis repoſitum, ederentur, certiora ex his haberemus, nec opus
effet coniecturis. Combinatione relatorum pag. 310. ubi Spalatenſes , ad Titulum Epi/En
pi Ottocienfis conſecratos retulimus; Mathice Regis Epiſtolá relata pa . 2 6. Item eorum qua;- a
ag. 216. ſcripſimus, nec n'on art. 32. an 1468;uti Ottocheiz/is pi/go atus deduciturfuíſ
Fe mventum coarctandorum jurium Sacrae Coronas, atque ad haec que Itum medium; ita
Mathias Reis curas , medii hujus deſtructio, commendat. Porro Joannem Frangepanum,
quem a Venetis allectum , Venetias ſugifl'e , ſcriptores cmteri fatentur, Pafi'onius vult in
bello occubuiſſe; dum eo laudato, quod monaſteriis faverit, concludit: Tandem r0 domo
' Hi/ior. Balthajaris Kerçſèlich. bbbb b b ªlmª_
n¡
|L_..

'456 Noticia Preliminar-?S Panizo'nie Vete'ris Periodus I V.

Auſhiaca (amiſſet melius pro Venetis ,‘ ut_ pag. _216.-) in 'bello Hngarico contra Turcas
amm 1480, gloriq/è occubuit. At cúm Palcoplus, hlſtoriam pro ,ſcopo' ſcz'ibendam non ac—
ceperit; verum encomia Frangepana, vellltque S. Franciſcum, inſtltutl a fe proſeflï, au
ctorem, ex familia fuiſſe angepana; dum Is_anno 1744. opus vulgavít , impneffllm revi
jilmque Venetiis ut firmando: Venetçrum praetenſiqni fervjat, mererique valezzt, ſine quovis te
ſte, contra ſcríptores reli nos, unque temporls;-ſcr1bere non exhorrmt 1480. pro domº
Azſtriaca Joannem occubui/Z‘, (ne vIdelícet Reges Hung._Auſtriaci , aocuſare Jgañem vale—
ant, Vegliazque amifl'az ſcire auctczrem; adeoque Venetls fluduit, hayd Domu1 Auſtríacw,
cſto hujus ſubditus) dum nihilommus certum, effet, anno 1480. Auſtnacos, Hungarize Re—
ges -non fuiſi'e, verum Mathiªm I. Sed revertamur. * _
Itªque hodiernus Segnienſis Epiſcºpatus, ex Segnienſi‘, Corbavienſi, Modrufflenſi
coadunªtus eſt. Quín conllderata diſpoſitione Synodi memorataz anni’1‘185. fi Briber ¡10-,
diernum, idem eſt cum '1110 , quod tum Scardonenſi Epiſcopo fuerat attributum , de vete
ri Scardonenſi fede, Bribir ¿Sl Bclgrad quod ªd Czirguenjczam eſt, eſfent.' Lim medietas
in fata Synodo, Segnienſi attribuitur, medietas vero Noncnſi. Quake ſi quid Parochiarum
Nonenſis Olím Epíſcopi, hodie eſt in Segnienſi ,~ejus quoque part:m poflidet. Olím Epíſ—
co atus ab cxtenſione Dioeceſis, & amplis redditíbus non metiebantur, at conſulebatur
pañoribus animabusque, hinc miretur ncmo, tot ſcdes iſtic Olím collocatas fuiſi‘e. Coete—
rum totus ut hodie accípitur , five ut complectens etiam , _veteres dictos Epiſcopatus,
conſtat Parochíalibus Eccleſiis, ut¡ nobis dictum eſt, circiter 5o. Cauſa vero defectus plu
rium Parochialium, ſunt Orientales Graeci ritus non unitorum, ſive a Roniana Eccleſia
diffidentium, qui per Likam & Corbaviam, partes item coeteras, Potiffimum jurisdictio
nis militaris, ſunt diffuſi. ſ
VI. Quamvis porro Canonice anita?, memoratae ſuperius Eccleſiªe ſcribantur; Epi(
copus Segnicnſis nunc etiam diſtinctos ſervat Vicarios fatarum Díoeceſium, Clerusque ſuus
atque populus , ſemet diſtinguit in Oves Modruffienſis ac Segnienſis Diwceſis. Pro Corba
via diſputant, dum hunc, ,chníenſcs Modruffienſesque pmtenderent, quzeſtione in dubio
prudentiffime, tam ab Epiſco is ,_ quam & Regibus noſtris Apoſtolicisjacere Permiſià. Mul
ta numerantur in hac Díocce 1 Capitula, Videlícet. '
Segniwyè. Hoc Capitulum Cathedrale eſt. Licet vero ertíneat ad Sacram Regni Co
ronam, & Apoſtolïcis Regíbus noſtris ſubſit, Titulos in ſu1s etiam dí ¡tatibus obſervat.
Italicarum,haud vero Eccleſiarum Hungariae; tametſi nunc; Segníenſis’ Ecleſia, Sufi'aga
nea foret Colocepſis Archícpiſco i. Hinc dum in Hungaria Capítulorum dignítates funk,
Prcepofltus, lefíor , Cantar, Cu os, Segnienſe Ca ítulum primum ponit Archidíaconum,
tun¡ Pmpq/itum , dein Archi-Presbyterum, demum Briznicerium. Capitulum manet Segniae,
-conſtat 12. Canonióis. Habet Cathedrale templum. Et quia Díocceſis , per Archidiacona
tus diviſa non eſi'et, Choro horisque Canonicis in Cathedraliabſolvendis intent¡ funk. Art.
57. anno 1647 datur Segnienſi Capitulo jn ſuo Proceſi'u procedendi facultas, confirmatz
per 56. anni 1741. Verun'l cum in Oris illis , diverſa: ſint jurisdictiones, & plerumque
per decreta .‘vivere regularique aſveti; Neque logºs Corona? ibi vigerent: ut teſtantíbus eo
rum titulis, Nobilitatem diſtinguant, ſeſeque Sam' Rom. Imperii E uítcs, Nobiles Hunga
rice, Dalmatic, Croatia? inſcribant, dúm pililominus Ludovicus Í¡ conſtituiſſet, omnes
Sacrae Comme Nobiles una 'eademqúe libertate, ac privilegiis gaudeçe. Hinc atque ex aliis,
ordinatíones illa* Dia-tales , effectu carent. Pro ſervandís Sacrae Coronas juribus, nocere
haud poſi'et, fi Epiſcopus Segnienſis, ſuíque e duobus adminus Capítulis , Canonici; tam ‘
in \Dizetís Regni, quam & ¡n Congregatíonibus Sclavonize , adeff'e obligarentur. *J
Balear-enſ? , alias Buccarenſe Capítulum, colle iatum melius cenſeri debet. Sunt in
co Canoníci deccm. Moiernús IUmus & Rmus D. piſcopus , ſuam in loco hoc poſuíc
reſidentíam , intendítque Mobil¡ extruendo templo Capitularí. Deſtructa ruinataque Modtuſ
fa, ubi Olím 4o. Canonici fuiſï'e dicuntur, dum ultro cítroque fugiſſent Canonici, narra
tur Modruffienſium Canonicorum pªrtem in Bakar ſe recepíſi'e, hac-ve ratíune, Buccaren. .
Te natum haber¡ Capitulum; pªrtem vero, ad loca alía, nempe ad Grºbnik, Novi, Gm'.
flme, Hrclín, Drevenik, ubi remanendo, partes evaſerunt Capítuli Modruffienſis.
Grabnicerffe Capitulum una cum Parocho & Vicario Generalí, ſcx habet Canonícos.
Novigzfi totidem: prouti etiam in Gri/(me. Porro in [{relin , cum Parocho tres tantum
funt onici; ¡¡aque tres in Dre'uenik. Sunt qui credant : poſtrema haec duo Capítula,
efl'e Parochias, quarum veteres Capellzmï , ‘aut bencſicíati alíí, ſucceſiïve Canonícorum ap
pellatíonem ſunt Sortiti, quod mihi ignotum eſt.

› ~ -' ' Bri—

d
 ' _Selawnic 'C'roatieeqne Moderne relatio. ' - 467
Bribirz'enſè Gzpitulum Conſtat Canonícís Septem; Belgradienſeautem tribus. Haec Ca*
pítula ſecundum recenſita ſuperius, Peli uiae eſſent 'Veteris Scardonenſis Diaeceſis. Capilar
.’a hac, in Dice-eli Segnienſi Novem, an ua habeant? ſerventque Sigilla authentica? dice
re neſci‘o. Iſtud certum eſt: in Decretis corporijuris inſertis, nullam horum Capitulorum,.
dempto Segnien/i, reperiri memoriam. Quod inde eveniſi‘e arbitror , quia @foam ſe ut cor
pus diſtinctum à Republica Sacrae Corona:- confiderantes, non ſolum non fluduerunt, ut
Statibus aígue Ordinibus Reipublim Sacra: Catan-e adunarentur; fed nec ad publica Regni
Comitia, ¡ve per ſe, ſive per ablegatos, eos aliquando comparuifl‘e, Vel arguendi funda*
mentum invenitur,
Zriny, Blagai &c. in diplomatibus
Item , RegumqueBani,
Croatia Dalmatiaeque decretïs publicis. Comites
Epiſcºpiquoque Frange ani,
aliquando,_adpDiae
tas comparuiſl'e inveniuntur; neutiquam vero five Croatia:: Nobiles , ſiVe horum Comita
tus 5 aut Remi-Croatia: Camitatumque nomine, eorum ablcgati. H'oc unde proſiuxerit? &an
tam Croatis profuerít? quam & conſervandis Sacrae Coronas juribus ? lectores di'udicem.
VII. Abbatiae in Diccceſi Segnienſi, olim floruerUnt: S. Georgii' prope Segmam. Vi— '
de ſupra pag. 237. Erat intra ſegniam & Carlobagum, nunc pertinet ad Generalatum Ca
roloſtadienſem. SS. Crucis de *valle Segníenſi. Hªze anno 1749. de Clementia Regia, mi
hi Collata fuerat, eſtque quorundam proventuum. At comperco eo, quod Collationis ſorek‘
Civitatis Segnienſis, illa ue proviſus foret illius Capitulí Primicerius, Rmus W'olffgangus
Homolieh , alterius Títuh collatam accepi. S. Mcolai de Gaczka, ad hanc quoque perti
nuit Diocceſim.
Vlll. Franciſcanorum conventus , ut‘ ajunt Reformatorum, ad Provinciam eorum* ‘
SSI'T'Iae Crucis Croatiae & Camioliae vocatam, duo tantum in‘ hac ſunt Dioeceſi, videlicet
Ter/izflenſis, ac SegIzien/IS. Iſte Conventus erat olim extra Segniam. Anno 1558. dum
Generalis confiniorum Croatia, & Segnienſis Capitaneus Lenko-Uich, praeſidium erigeret,
quaevis templa & monaſteria, extra Civitatem ſita, metu Turcarum diruit. Anno ſequen—
te 1559. in Civitate extructum eſt,'tèmplum SS. Spíritus, & Conventus pro Franciſca
nís. HEC- Ritter, qui ruinatum illum, extramuros ſegnize conVentum, affil‘mat fuiſi'e Ve*
terem, aC antiquitate collabentem. Annum tamen, quo, ad antiquum illum conventum
vencre Franciſcani, & per quem ſunt introducti, non exprimit. Hinc actualis conventus,
notat inicia, & circumſlantias temporum. _ ' º
Terfizctenſis Con-ventas initía , collocanda mihi videntur ml annum I551. quamvis
Fr. Claras Paji‘om' in opere ſuo Venetiis ªn. 1744. edito, ad annum 1568. pag. ²1$ initia
ejus ligar. Motivum meum ſunt Frangepanianae lítterw, quas integras cum Paſconi non
exhibeat, cas ex_i authentica
ſcribimus. ‘ copia ob tantarum
~ _ rerum
' ' cognitionem, doctis eruditisque
Ñ ‘ de»
,, Nos Martinus de Frangepanibus ‘, Divina miſeratione (ag Segniae, Vegliae, M0
,, drufliaªque Comes. Univerſis, ad quorum manus pervenerint, hriſti fidelibup, praeſen*
,, tes litteras inſpecturis, prªeſentium ,& futurorum noticiam, ad perpetuam rei memoriam,
,, ſignificamus quibus expedit Ómnibus. Quod nos, divina‘ ratia exlentcs in bona ſaniª
\Ñ tate mentis noſtrae, ,una cum conforte noſtra Chariffiiiiaïomina Urſia (b) Comitiſiªa,
,Ñ confiderantesque quod ſobole ex‘ utero noſtro caremus, quem pofiſieſſionibus noſtris relin‘
Ñ queremus hazredem', elegimos pleno affcctu, animº deliberato, ac tota Voluntate, ha
,, bere ſub Deo Patre, & Chriſto ejus filio, Beatam Glorioſam Virginem Mariam, pro
. ,, noſtra, haeredumque nóſtrorum Domina 8: Patrona. 'Ipſamque ſpecialiter elcgiſiè , eidem'
Ñ ,que tota devotione ſtringi. Sed uia añ'ectüs gloriam reſpicit, ad laudem omnipoten*
,, tis Dei, & Beata Virginis Maria: onorem, & Chriſtianipo uli utilitatem, decrevimus
Ñ edificar? a fimdamento adificium ó' Ecclefiam (C) in honorem interneratae &Glorioſiffiivae
’ bbbbbb 2 ‘ - ,, Dei
I (a) Divina miſ‘eratïone. firinat que a pag. 274 deduximus, Croatian] llemP'c diviſam ſuíſſe,&›0)
- mites, Frangepanos, ad Comites Cilleae ropendiſſe, ut hinc, uti pag. 286, MartinusFi-angepanes
Mathíae Regi tardius ſemct flibjecifl'e de ucntur. ACCedít relatum pag. Se a Pal‘conl Inſtrumentum
( fi tamen pro-legitimo haber¡ poteſt) 4,, ubi Martino Comite Veglize ~ - - & ſupremus Comes totius
ª n terra: Verbaſienſis , Dominus in Kozar Boſnenſi. .,‘ ' ' 7 -
‘-— -— _ ,(b) Erat'MaI-tíno conjux Dorothea Blagay, ut doce: contractlls Hiſt. Eccl.Zagr. pagª {Some
m'oratus, Quare cum Blagay Comites, fuerínt de genere Urſini , per to Urſia, genus fcemmae ex
-UIÍ-'\U~
Ñ Primitnr.
(c) Veteris Eccleſize BLV. M. nulla inc mentio. Quare Martínus 'Frangepanes de novo pofllit '~
templuny 'nulla mentione translatlonis domus Nazaretanz Lauretum. Ad Regulas Híſtorkae proba
.' b'flitatís, transïationis hiſtoríam reducere' erarduum eſt. Sed cum translatioms nai-ratio, proſjªqpo
J"haber-et pietatem, haud vero híſtorize veritatis demonſtratíonem, ſeçundqm momta_ Bcnedictl .
1._uª. .
~ - piescred¡ potefl, permittiquº dehet. ne cultus Deo ſubmhatur. Si,equ1dem OleO, mlretxtsisctz
. l ‘i
.WWA
 453 Mtitie Pr‘zeliñiínares Parmoizia 7 Veteris Periodus IV: '
Dei Genitrieis Virginis Marize ( ob ſpem & devotionem . quam eidem gerimus) in diſ'
Ñ
tªctº de vmºdºl’ PrºPe Cªſh“… nºſtmm Vººªtum TªZ/Ïlth z in qua. quidem Eccleſia
’Í
Per nos conſtructa, ut jam dIQum eſt, In honorem Divas Virginis Maria , ad Cªnen
Ñ
dum Laudes pſalmos ommpotenti Deo, in remiſſionem peccatorum noſtrorum, &z
ª’. pro ſalute ammªrum Noſtrorum Praedeceſſorum, ſtacuimusimº deliberªndº decºmimus:
,"2
vn'os Deo devotos frªtres mmores, Ordinís S. Franciſvi de obſervantia Vicarize Boſnas
3’, (d) cm ordim ſpecxaliter gerunus devotionem , 'eisdemque dictam Eccleſiam commen
Ñ
dare regendam, more allorum monaſteriorum dictiordínis, & nunc, &perpetuis tem
59
poribus. Ut ípſi frªtres., in ipſo monaſterio degentes, temporalíbus ſubſidiis ſuffl
Ñ
cienter adjuti, hbenus Deo ſervxant,'&ipſius miſericordiam pro ſalute animarum no—
Ñ
ſtrarumz ªffiduis ipſorum orationibus valeant impetrare, illis, pro anima* noſtrae reme
Ñ
dio, & omnium Pradeceſſorum noſtrorum; poſï'effiones noſtras ſub praefato noſtro Ca
Ñ
ſtro Tarjàïf (e) concedimus, ponendo metas, videlícet‘: lapis triangulus in lictore m1.
Ñ
ris: & deinde aſcendens verſus partem orientalem ad primam ſemitam vulgariter voca
,a
tam Precrixich Podgerz; deinde aſcendens per víam publicam , ad fecundª… ſemítªm
Ñ
vulgariter vocatam Precrixich: deinde vergit ad manum ſiniſtram per viam ublica ,
Ñ
co'nfinium ex boreali parte ªd tertiam Scmitam in planitiis , fempèr quidem ªhºndª?:
Ñ
p’er viam public-'am , per quam currubus ad Cªſtrum noſtrum Terſath aſcenditur ad ar
Ñ
borem
noſtrae vulgariter
S. Georgii,vocatam Capri‘ua:
penes Caſtrum ex deinde per viamdeinde
parte orientali: publicam,
directeaddeſcendens
angulum C’a lla:
erPriion—
Ñ
’J
tem incultum ad Flumen, .quod quidem dividit Recham (f) cum Caſtro nofªo 1
Ñ
medium fluminis, lºngitudlnís 33. paíſuum, per medium laci matis verſus pax-tem
Ñ
cidentalem: Et deinde venit per lacum marinum ad meridiem, & caminªtª¡- ín d.
Ñ
ma meta ſupradicta cum terra, & latitudine Canarum ſeu ſt'angarum Crºªtªmm "Fe“.
Ñ
ſurae: ſimul cum earum pertinentiís terrisque¡ videlicet arabilibus , cultis & inculeís
Ñ
agris, pratis, paſcms, fcenilibusque; ſylvis, nemoribus, vineis, ,aquis ªqUªrum ue de:
,9
curſibus, molendinis, molendinorum proventibus, & emolumentis qualitercum ?le vo.
,a
catis, ſub earum, vel eorum veris metis; ad eosdem vel easdem ſpectantibus Se] er
Ñ
tinentibus debere? ſeu ſpectare & pertinere: Praefato monaſterio Diva Virgitiís IMEI-ia:
Ñ
fundato prope dictum Caſtrum Terſath, & fratribus in eo, familialiter Deo ſerviend
Ñ
bus in perpetuam eleemoſmam dedímus , donavímus; adjudicavimus & contuljmus
Ñ
Ac‘dedimus inſuper dicto monaſterio Vadum noſtrum , unum molend’inum & unª“;
Ñ
ſtuppam in firmo Recha, (g) nec non fmºiliª in Vªne dicta Drªgº cum ;His meti:
Ñ
81 terminis quedem, ſme aliquª díminutionc, qim ad nos ſpectabant’. Ex ¡¡¡bus ºm.
Ñ
nibus&ªttum
bus ſupranominatis poſieffionibus,
!bl cºmmºrªntium, elegimus
Ut Prº eſiè doteinutilitate
reparationeſiêz dictae Eccleſia:
Eccleſiaepro ?ictu &con
praenotatae uſi
Ñ
Ñ
Vertªntur. Ante noſtrum autem ex hac luce deceſi'um( h) aliiá dotaciºnibus dictª… EC_
Ñ
cleſiam
fidentes dotabimus. Idcirco
de Salvatfl'is per prazſentes
promiflione, legavimus,
.qui omnibus ob dedimus, &contulimlſs
ſui amorem ( í‘l. Con
relinquentibus lli
Ñ
Ñ
cituS e'ſt reſtituere centena pro uno, & etiªm vitam aetemam daturum ( k) ui
Ñ
nºs coheredes {ªcerº dignªturª' propterea ipſum Salvatorem Dominum Noſtrum leſum
Ñ
Chriſtum, & ſuam benedictam matrem Virginem Mariam, poſieflionum pmfatarum
Ñ
tenore prüeſentium hªgredes inſtituimus, creavimus, & fecimus jure Perpetuº & inc“;
Ñ
teris: ut regendis hominibus, fiªnandis aegrotis, juſtitize adminiſtrªtione permïtti tollerªi" cª.
bet, cur non offlt m reb s ad - - , - . ’que dª'
CGIZÃÍÏUS permitª? haudſxrridiatur. luſienmndªm ergª De…“ pletªtem? ‘ª quªmºmbus ªd hªc du'

explicar¡
Francicani
a ?atribus
tum
peto.
a um
DriIbito
ti,erant
hinc,an
de Obſ'ervantí
non MartiiiusQ
. ' ZÏÉÏÍnBºIſiÏÃÏÏÏ-ÍÏTÏ
' ' *

pa?. 271. qu¡ (e Corbarviae Regem ſcribebat, adhzerere quaeſiverit. ’ º

e) Patres hl , olim tenere poterant jura poíſeffionaría 8x poffeffiones, quod plura a nobis vitª ,
demonſtrant.. _
(f) Reka, Sclavonice vocatu'r , mode-mom fiumen S. Viti, atque híc videtur indicare Flumen
Civitatem. . _ e
I mtra Terſactum & Flumen, vocatur a Sclavis Croatíſqus Rºcha, Rechina: ab

_ )
Fides Lapis
ue] ſepulchri, relatus
Notarii _anni ¡472 aponendo
Paſconïoquondam
pag. 23 obitum
Martini,Martini
Mortuiiii¡niitſidïcnzilt?
A '
¿tgeélïigetictoºnà
,deratione Epitªphii, & aliorum monumentorum combinatione, putem Martínum !469 deſecifl'e I

adeoque
in ¿Shift?errorem
feullkſïjasgèt
eſi'e in(l)lapidE,
iI’rïlmiíſaI
attamen
P. Fr.damnetur
Paſconi omiſit,
erroris incoans
a lector-ea'conficigiiesvel
vel l ' horariªs’
’ ' nec

acom
hªbet‘:Eum :,,qua "s, quitèmP oralíaob
ipſum Salvatorem… fl'ªm
u ‘ ’remquunt
ºre… ' ' ‘ ª lºcº Prop gem
 Sclzwonize C'raatizeque moderna Relaño; ~ ' ª 7 ct 449 ª

,, cabiliter; imprecantes omnes ( l) &Ñ eorum conſcientias onerantes , quod huic noſtrae vo—‘ \
z, luntati, donationique auſu temerario , non contradicant ( m) nec ‘quídquam vel mini
9, mum uſurpando , Chriſtum Dominum noſtrum , & ejus Matrem exhaereditare prazſii
a, mant. Et ſi fecerint, tales‘temerarii, cogantur reſpondere coram tribunali D. N. _Jeſu
z, Chriſti in die judicii; noverintque juſto Dei judicio ipſos exhaereditandos de regno
'9, Coelorum. ldcirco omnes tales, cujuscunque ſtatus condicionis & prazeminentiae exi
s, ſtant , qui hanc noſtram› donationem & conceſtionem infringere ſtuduerint, vel operan¡
a, dederint, maledictionem & indignationem Dei omnipotentis , Beata: Virginis Marias,
º, Beatórumque Apoſtolorum Petri & Pauli, ac totius leeſtis Curíae; nec non excom
a, municationem Summi Pontificis, eo facto in'currant: Prohibentes autem ut nulli fra
s, trum noſtrorum aut nepotum, hazredumque eorum , hanc donationem' liceat violare frau—
,, gereque in perpetuum; ſeu‘quomodolibet impedire, cum & ex eorum voluntatecSz con»
9, ſenſu proceſſerit. (n) Ut autem prat-falta Donatio noſtra , perpetuum ròbur & firmita.
,, tem obtineat, pmſens inſtrumentum fecimus , mandavimusque ſub appenqſione noſtri,
,, majoris Sigilli roborandum. Datum & actum in Caſtro noſtro Novi, die Septima Apri
,, lis, Anno 1451. ,, (o).
Ego Joannes Bapti/la Aqneus Bergen-finas, Publs: Saera Impli. Authe. Notar. ac judex e
ordinarias, Supraſcriptam, privilegii; conceffionis Ez" donationis eopiam, ex authentico .Sigilla
to, ſòlito maiori ò‘igílz’o intacto ó' illaſò, prefatiquondam Excellmi Cornin's Mzrtiaíde Fran-h
gepanibus de 'verbo ad uerbum prºut jacebat, nil adams vel minuens fidelizar extraxi , ad In
/Zantíam Ej" requí/itionem Rmz' Pat. Frat. Franeifii ſaycenfis , Maiſ/ri C'rnatíze E-f’ Brffim;
idea me in fidem fizlffcripſi, ſzgno cum nominibus meís appo/itis tonſvetis ,~ in fidei tcſtimouium,
ºmnium pmmifflorum. .5.5.5. ſ Ó‘Iïgmmz Notarii ad latas ). v
Judices Ordinarz'i teme Huminis S. Viti òºc..Univeiſ-is &9° Sirzgulis has' prefintES n0
ſtras z'aſpefiuris, fidem facimus: fitpm flríptum D. joannem Bupti/Z. Aqueum effe Notarium
lcgalem ò" authentz'cum, ejusqueſcripturis publicis _pleaam ab omnibus adhiberifidem, &zº ubique
adlziberíqu//e In quorum fidem (Dºc- Datum Humine S. Viti, Die 21. Martiz‘ 1472. ( Locus
Szgillí terra? quminis ) Bartholonueus Manlius Cancellar. de mandato M p.
IX. Patres Paulini, Provinciae, ab iis 'Iſtriacae nuncupau’e, in moderna Dioecefi Se— .
gnienſi , habcnt monaſteria in,, Czirk'venicze, Novi , .Seg-nice, ac in Capella. Primum,ſive
sz'rkªvenicenfi* Monaſterium fundavit Nicolaus Comes de Frangepanis , datis litteris funda
tionalibus Modruſtiae‘die 18 Auguſti anni 1412, quªs nunc etiam extare pag. 90ſcribit Paſ
conius. Qui Martini Franfiepªnis confirmationales datas in Novi, 28 Octobris, An. 1445,
pag. 22 exhibet. Nome-nſ? onaſterium a Martino Frangepano ,1453 fundatum, Annales
Paulini P. Egg'erer narrant. Steinen/'e ab anno eſt 1634, uò, die 10 Martii, ab Epiſcopo
Segnienſi Joanne Baptiſta Agatich, ad S. Nicolaum intro ucti ſunt.’ Dicitur, olim ibi'fuiſ
ſe Dominicanos, dein Auguſtinianos; Paulinos confirmavit ibi, ſuo conſenſu Ferdinandus
’ cccccc - -‘ III.
7 (1) Exhibet: onerantes ,,quihuic noſtrze voiuntati &J teſtamemo ª- — Cºnti-aire ~ -
(m)-., aut de his quid minuere uſurpando, vel infringendo, vel Chriſtum Dominum noſtrum ,, ~ - ~ _ .
(n) Credo hanc ſuam piam mentem , a Martino inſinuatªm agnatis; atque hos. verbó tum c0n—"
ſenfiſſe. Quia 'Paſcóni Joannis de Frangepaneslitteras conſenſus ,de dato in Bachar 22 Menfis Fe
br‘uàrii, anno \474 exhibet; Stephan¡ autem. Datum ¡¡t noſtra Civitate Modruſiae die 22 Juli¡ An. -
Dni 1475. ubi exprimit: fivel ipſ‘e, vel hxredes ſui, dictan¡ fundacionem impedirent vel turbarent,
in v_ millibus ami, coram Rege Regibusquc Hungarize convinci debeant,medietasque cedat Regi
bus Hunrariae ; medíetas Monaſterio. Ut hinc demonſtretur Croatiam compoſitis cum Friderico
rebus, Matlúae Regi. &e huius ſhcceſi'oribus Hungariz Regibus p‘ene fuilſe reſtituram , firmenturque
relata a pag. p.86. Idem Paſconi donationem Martini. nonſolumaRomanis Pontificibus pag. 25 con- '
firnmtam recenſet, ſed inſuper a Maximiliano II. Ferdinando II. & III, ac deníque a Leopoldo.
(o) Paſconi concludit: ,, Idcirco omnes tales, qu-.lſcunque ſtatuS, condicionis, aut praeemínen
,, tiae exiſtant, qui hanc, noſtram donationem velconçeffionem mirmgere ſtuduerint, vel Operam
,, dederintz, ma‘edïctïonem & indighationern De¡ _onuupotentis,B.V.Mar1º-e, Beatorumque ¿Apoſto
,, 10mm Fetri & Pauli: _& totius Coelrſtis Cunas, _'nec non .excommumcationem Summi Ponti
,, ficis, quam per Bullas_plumbeas procriravimus,, .ipſo facto mcurrant. x Quam largmonem teſta.
,, mentumquc , noſtri majoris figilli mbOI-avimus' &turnavrmus appenſione. Datum m Caſtrqnoſtro
,, TerſactÑdie iºs Menſis AugufflAnno Dm 1468.,, Si ¡terum, ac ªnte mortem Martznus alias non
fecit in Terſact litteras, qua: effent vel teſtame‘ntum, vel donatio cauſa mords , in tanta variatí- .
one harum, GE priorum_ litterarum, aliud dícere neſcio, quam autographum me; non wdiſie; ºb fi_ l
dem autem publícam, Notarii Aquei; Pnſconi integras litterasnou exhibente,me cenſere .- tii-mio
res eji'e ſupra deſcriptas; dum Paſconi tacetff; an‘ exhibir¡ textus,cum_ ori inaliconcordcnt. Cate-'ª
rum Cronica Ci-oatica notat ad annum 1553. Templum &Monaflenum erſacteuſe aedificariin- ‘
coatum, per Comitem Martinum Frangepanum._ p
Hi/ior. Balthaſaris Kercfilich.
 l

,470 "Notizie Preliminares Pannonia' Veterz‘s Perindus IV.

ÏÏI an. 1640 die .5 Decembris,cqnſtabilivit Leopoldus die IO Septembris 1660, Labaci, per
manus
tres hi Georgii Szclepcſeni
docent chnia: Archiepiſ.
ſcholas Colocenſis,
humaniores, 61 ad
incluſive perRhetoricam.
Regnum HungïLr. Cancelarii.
Cªpellt’ll Pª
e Monaſtcteª
rium , ſi idem eſt , quod Olim Modruſiienſe,fundatores recognoſceret Fran'gepanios; ſi por—
ro diſtinctum-eſt, de illius origine hactenusnil erui. Goeteri Conventus Provincize hujus
Ifiriacze , cum ſmt in Iſtria, Item in ſtatu hodie Veneto, a me omittuntur. ª
X. Unicus Capucinornm eſt Conventus Carlobachi. Fundatus erectuſque eſt a Carolo
VI. Habet hoſpitium-ian'ka, cauſa Apoſtolicarum Miſiionum , Conventus iſte Carloba.
chenſis. Refidua ſi qua: ſunt, ſacrae jurisdictionis in Dioeèeſi moderna Segnienſi, me Ia.
\tent. Illud ſupereſt: in uſu eſi'e tan) cl/Iaracteres SclaVOnicos, ques Cirilianos, vulgo Chiª—
,rulicza vocant, quam & Divina offiCIa, adeoque Miſi'alia & Mifl'as, in Sclavoidiomate. Sunfi
qui his abrogandis ſtudent, quod ſimphc-iores cenſeantur hi Sclavi presbyteri; at cauſa ritus
veteris, 81 uſus Sacrorum Sclavicorurn \mihí viderentur ſervandi, lege ea, ut latinas
quoque litteras non ignorent , ſintque m his inſtructi* quamvis ſacras divinaſque res, Scla
vonico idiomate abſolve—rent. Green' uniti, Divina peragunt Graecè, latinè tamen loq-Juncal',
firinanturque in Sacra unione, latinarum litterarum, likorumque peritia; haud video, ec
cur idem m ſacris Sclavonicis'obſervari non POſſet? Sane pro rudiori populo, obſerv’avi
ſalutarius , ſi res Sacras intelligat , pollitque cum Sacerdote rebus divinis vacaxe. Demum Pro
interpraetandis veterum carthis, confervandi cenſerentur. -

Jurisdictio Qraecorum diflidcntium Cum( Romana Ecclefia.

I. Meminimus ſupra a pag.. 436. Raſcianorum his in Regionibuſis, qualíter? ac unde
petenda initia. Et quia ſub Ferdinando I,e Boſnia fugere incoáffent, harum Croatiae par
tium Raſciani, Vuskoki hoc eſt transfugae, .dicti nominatique fuere, & Cumprimis Sumber
genſes. Sclavi idiomatis ignari ſcriptores, nºn ſolmn gcntem nationemque Uſcocorum, ſed
integram .Provinciam, atque hanc diſtmctam, his m regionibus formavêre; errore ſane
manifeſto , tantoque magis culpabili, quod nec [ſfi'ocorum nationis, nec Provincias aut Re
gni, in vetuſtis ſcriptoribus rcpererint veſtigia memoriaſque. I_nlegibusipſis,Predaxci0rum,
'aeque ex Sclavonico Pridan , aut Predan, five conjunctus Yel adjunátugefſormatomm eſt men—
tio. .-Mirum gentem PTedauUiam,Regnumqueve1 Provinciam Predaucio’rum, conſtitutam non
. haberi. 'Raſcianorum horum cum non ſcribam hiſtoriam; Sumbcrgenſibus exccpzz's‘, ¡¡ui [FL-,t
Greci‘ritus uzzitorum; in Licee, Corbaviae, coeterisque harum Croaticarum artium diſtri
ctibus, (demptis quibuſdam privatis) de Grneco ritu, a Romana Eccleſia iflidente, ſunt.
Habent ſuos Sacerdotes,Parochias., binaque Monaſteria, & Epiſcopatus duos, videlicet C0-.
flanicenſem, in Banalibus Confiniis Coſtaniczae reſidentem; tum Plaſchen/èm, in Pla/Z0 com—
morantem, qui fe, Epi/'capum partium Carolnſtadienfiurn &º Segnienfium inſcribit; De l’lis do—
cto eruditoque lectorLBuod communicem, aliud non habeo , quam ſequentem Epiſtolam,
ſcriptam ad Georgium ranyugh, Zagrabimçſem Eppum, qua-Bçnalis officiz’ locumtenentem. N0—
titias uas exprimit, metiri digneris. Quare: -
'_ Il. ,, _Veflra Excellentía,v Gratiofiffime Domine. Pro mea obligatione requireretur : Ut
,‘,,Excell.Vra2 obſcquioſiffimam reverenciam in Perſona facerem. ~Verum firmiter confi
,, , (lo , eandem Exºellentiam Vram hanc hucuſque citra Voluntatem intermiffionem , eo citius
- excuſandi gratiam habituram, cum defecto ab infirmitatqme aliquomodO- recolligerem ; &
› I’
doncc donec magnze exunda‘tiones aquaru'm decreverint,per quas impedior. Quare, & in
J,
modi circumſtantiis dignetur Excellentia Vra veniam dare, ut illud ,qdod oretenus in—
ſinu'andum haberem, hiſce ſcripto exhibere poſſim. Excellentiae bene notum eſt; quod
.adhuc in anno 1713. Commiffarius ſuae Caeſareª: Mattis, quondam Carol¡ Sexti,in Nª-‘
tionali congreſſu , in Monaſterio Syrmienſi Hopova habito, exiſtens, unanimiter deter.
'mináffet,_ut in De() quieſcens Epiſcopus Ccſtanicenfis Dínnyfius . in partibus Caroloſta
'dienſibus & Segnienſibus diſtrictumiLica & Corbavia ad ſuam Dioeceſim affignatum ha
beat, & in locum decrementi Licae & Corbaviae, a Caroloſtadienfi 8.'. Segnienſi Dioece
fi, vice verſa ex Dioeceſi Coſtanicenſi altefati Dñi EppiDiOnyſii, ſe uentes pagi aCrOª
tico Banatu dependeant, Trebim’a, Udbím'a, Ste-nichniak, Slovakopolye, irin, Thopu/èlea, &ª
Perna, ac uſ ue ad aqnam trans-Glinanam, meo in Deo requieſcente Dño anteceffore
Caroloſtadien 1 & Segnienfi incorporata, & in poſi'effionem data fint , & conſequenter ille
’meus anteceſſor hos pra-ſpecificatos pagos uſufructualiter cum jurisdictione Epiſcopali in
'omni pace poſſederit, conſe uenter etiam altefati Domini Epi/&opi Dionyſii ſucceſi'ores;
,, velut Nicanor Damitrºyich, ' tephanus Líubobratich, &modernos Alexius Jandrcwich EP—
Pl
 Sclavonia Crºatiaque moderna relatio. i '47ſ
1.ſi

,, piCoſtanicenſes Licam &Corbaviam cum jurisdictioneEpiſcopali uſuſructualiter poſſederlnf

,, Nunc autem , & uidem ſua Regia Majeflas, Clementiſiima Noſtra Domina, Domi
,, na: in Caroloſtadz‘enſi {ª &guían/i Dime/i omne, &guidcunquq quod mei anteceſl'oies
Ñ habuerunt, 'cum juriſdictione Eppali tradidit, idque Xcellentia Vra gratiosè &7. uberius
,, ex annexa vidimata copia perſpicere dignetur. Vigore cujus Regiae reſolutionis, cum
,, Pragnomínªtos viſitªre vºlgifl‘em, D, Colonellus Glinenſis Pogledich, prouti 81D. Provi—
,, for Mathias Boſinſzki,ſicut ex annexis ejuſdem liçteris patet, mihi reſtiterunt, quod me
,, retrahere coactus fuerim. - ‘
,, Proinde vígore Regiae confirmationis,& rect‘e ideo; ac ob pmniſi'as circumſtantias
Ñ,, nere,
Excel].& Vram
índilatèobſequioſiffim‘e
ad illos duos rogare volui: Dños
ſibi ſubjectos quatenus me hoc& inpafl'u
Qfficiales, gratiosè manute
reliquos;compſietentes ca
,, tenus ordines, ut mihi Graeci Ritus, in Epiſcopali mea juriſdíctione, & juxta Nationis &
,, Religionis mean ufum; non ſolum dilectam Pacem, faveant, verum etiam omnem aſiſten
,‘, tiam praebeant, expediri: illoſque, exhibitoribus co'nſignari facere dignetur.
,, Quam gratioſam reſolutionem, eò ſecurius ſpero, cum audeam mihi blandiendſi‘quod
Ñ' Excel]. Vra meus gratioſiſiimus Dñus fuerit, & praeſertim Viennm gratiam habuerim,
,, apud meum defunctum in Deo Archiepiſcopum & Metropolitam Moyſes Petrovích exi
,, ſtcns , in perſona ſerviendi. Et pro his exhibitis magnis gratiis, quamprimum ex mea in
,, firmitate aliquantum me recollcgero, & magnae aquaz decreſcent,non deficiam .tam oh
,, ſequioſas gracias agere, quam & in perſona obſequioſiſſimam meam devotionem conte
,, ſtari Qui cocterum penes Obſequiofiffimam commendationem in omni veneratione con—
,, ſtanter maneo. ExcelIC-Iztize Vra: olſequioſfflimus fer-aus Paulus NenudO-vich Green' Ricas
.,, Eppus partium Carolq/ladien/ium@SegizimyiumMPi-op. Plaskaini 18 Maji, 1745. '
num hoc documentum obtinui,juriſdiètionis Epiſcoporum Graeci .Ritus non uniko
rum. Scripſi ego bis, ad defunctum Carlovicenſem Mctropolitam Nenadovich, ſi vel nomi
na, Catalogumque Epiſcoporum ſibi ſubjectorum exmitterc dignaretur. Verum quid in
obfirmato ſilentio , negatoque reſponſo collocaverit? me latet. Immortalis memoriae
Epiſcopus Braniugh, dígnam gravemque repraeſentationem, facerc non omiſitgeflectendo
ad quazvis, in prmmiffa epiſtola denotata, uti I. .quod non ſolum Epiſcopatus in ſuis' con
grcflibus conſtituerent, limites his ponerent , loca ‘affignarent, ſed- iuſuper uſurpatione
Titulorum & ſedium, Romano Catholicorum Epiſcoporum, ad horum ruinam tendere viª
dercntnr. I-I. Segnize efflè, & uidem ex collatione Apoſtolicorum Regum, Segnienſium Epí
ſcopum; Carolrſtadii nec ª arolo Archiduce,nec Rudolpho Rege,hujuſque ſuccefl'oribus,
funclatum fuiffe Schiſmaticum Epiſcopum, n'ullae carthz: ,nullaque memoria hominum teſta
rentur. Sed nec effe Gmcam CaroloſtadiiEccleſiam. Qua ergo ratione ſemet vel ſubſcri—
beret Epiſcopus, Partium Carola/ladienſium &º Segnienfium Epiſcopumhxaminandum orabat.
Atque iſtud tam qua Catholicus Epiſcopus, cui ſacra diſciplina Eccleſiae commiſi'a eſi'et,
ſuíque Catholici Epiſcopatus cura; quam &, qua. fidelis Regia: Apoſtolica* M'attis ſubdi
tus; non ſolum ad impedienda juribus Sacrae Coronae praejudicía,-ne aliquando Imperii ~
alterius , ex juriſdictioneòzTitulis ſedium earundem Graeci Romanique finos, emergat qua!
ſtio, praetendaturque Catholicos Epiſcopos, segnienſemòzZagrabienſmn obrepſiſl'e, dum
Graecus non unitus, eorundem eſi'et Titulorum. Supplicabat revideri acta,ſub Rege Leo
poldo, Gabrielís Makich, qui Sclavonica Confinia, orientalis eſi'e Imperii, praetendebat;
fed inſuper ob fundatum ab Apoſtolicis Hungariw Regibus Epiſçopatum Svidnícenſem, Grae
ci Ritus unitorum, cui, Lica Corbavíaque,,reſolutionibus Regiis, & collatione,forent at~
tributa. ' Quare cum credat, antecedere , firmitatíſque ,majoris Apoſtolicorum Regum colla
tiones & decreta, quam‘ ſunt ordinationes congreffuum in Hopova', eo‘minus ſe petitis Epi-r
ſcopi Nenadovich deferre poſſe,quod ſciat praetextibus his,& uſurpatione tituli: Partium Carola
ſtadienfium &º Segnienfium, quari unice, ut Graeci ritus unitorum Epiſcopi,juriſdictio éXüflr
guatur, totque In Sumberg unitX Deo animaz, a ſacra unione deficiant. Addidit his, col
]ectas qme exiguntur occaſione 'viſitationis; ac demum, Epiſcopum pmtendentem in uſu
,viſitationis petitorum locorum,fuiffe nuſpiam. Hinc malle ſe, {no Epïſcopafu abdicare,~quin
plane' mori,quam tot vulnera fidei Catholicae, ſacra: diſciplinac, Apoſtolieis .Regibus, Hº_
.-rumque Sam-ae Coronae, ac legibus, à jêEpiijpo 8*" Locumtenente Banulzs oſjzciz' acimittere.
Vivente Braniugliio ad Thopuſzko admiſi'um non fuiſl'e Epiſcopum__ercum, res nota eſt
.omnilms. An porro poſt annum. 1751 ſubintraverit? non _indagavn ‘ l
v Cocterum Epiſcopus GTM-us C' ſtanicenſis, habet Coſtaniczze elegantem Eccleſiam, ſuum
\que Clerum.'M0nafleriumquoq1-e in Comdgovina. Alter vero,- 'qu1 in Plafi‘o habitat, mo
naſterium habet in Gomerje,ſub jurisdictione Generalatus Carolſtadienſis. '
' cccccc 2 ſ JuriS-›
‘ .I
 47s K Notitz‘ze Preliminares Pannom'a Veteris Perimius IT’
.ſi

- juriſdictio militaris Generalatus Carolfladienhs.

Caroi/[adii initia, cauſa item erecti iſthic raeſidii, patent a fol. 392. 'Ad hoc przſidi
um , cum ſupremi Conſiniorum Croaticorum raſecti, ſemet tranſtuliflent, Coroyladium con
finiorum horum metropolis caputque effeétum , conſiniis Croaticis , dedit nomen Generalatu:
Caroiſtadierzfis. Interim eſi‘e Carolſtadio_, antiquiora confinia, ex ſupra relatis clarum eſt. Lu
dovicus I caput confiniorum Croatia?, Se niam conſtituerat, fueratque celebris dignitas, Capi
tuneatas Segnien/is. Iſte pro Regum arbitrio ,jam conjunctus ſuerat Banali dignitati ,jam a po
teſtate Banorum ſeparatus. Recole ſi lubet, relata ſuperioribus Periodis , ſpeciatim a pag, 307
Goaticarum rerum Gºt. — - '
Confiniorum horum,'ante tempora regulationis per Sereniflï Saxonia: Principe": Hildpurghs—
hau/en, ea tuit gubernatídnis ratio, uti ſuperius retulimus. lmmo complures Officialium caſtíga—
ti fuêre. Legio illa, ſuszerdinando I incoata, ſtipendia merentium atque equeſtris ; in poſterio—
re regulatione ſublata, rectius rejòrmata habetur. At quibuſvis anterioribus omillis , ac alibi ſi
Deo placet refferendis. - x
Hodie Confiniorum horum CroaticorUm, Carolq/iadium Civitas militaris (neque ením intra
líberas Regiaſ ue Civitates numeraretur, aut Diaetaliter habere’tur recognita , vel in cauſarum
deductiònibus havernico, aut Perſonali Prazſentiae ſubjecta jubi reſidentia eſt Generalis, & ſu
Prema: adminiſtrationis, horum confiniorum, Sunt Caroloſtadii, 'PP- Franci/Z'ani, & ab armo
1764 Piar-iſlze. Generalatus, quatuor conſtat legionibus , videlicet Ogulinen/i, Ó'zlunienji, Lica
na, & in Ottochacz, ſeu Corbavienſi. Quaevis le io habet 4000 militum, milicia? adſcriptorum.
Suum Colonellum ſive Tribunum, Vicecolone] um', cmteroſque Officiales ,' ſecundumx _leges
milicia: ac uſum. In Centurias ſive Capitaneatus uzevis legio eſt partita, ſingulusque Centu
rio, cum ſibi ſubalternis, in ſuo reſidet diſtrictu. La qua: militaria ſunt, a ſuo recipit Colonel
lo , quae Vero gubernationiïpopuli, a ſupremo adminiſtrationis Generalatus Officio. ln Pramiſ
ſis legionibus Continetur, queſtrls Ordinis legio, que: ſubeſt proprio Colonello, coeteriſ ue
Officialibus equeſtris Ordinis,eſtque in vicemFerdinandeae illius legionis,olim ex Nobilibus e—
' conſtantis.
ngzïinenſis legio a caſtro, ac arce, Colonellí aliorumque ſtabalium reſidentia.- vocatur.
SZZImÍenſis ab arce diruta Szluin, a qua unus Frangepaniorum ramus erat denominatus. Viſun
tur ſuntque hodie in his legionibus complures arces & Caſtella antiqua, nunc vel deſerta,vel rui
nata. Loca plurima, qiorum nomina cum obtinere nequiverim, omittere eſt neceſi'um. Sunt
in prefatis legionibus, Afodruffia, Town, Oflarie, K1ek‘m0_ns,item Gzpella, ubi Paulini. Pla/3
m locus reſidentiaª memoratiGraeci ritus Epiſcopi. Gamerſje, ubi recentius fomax vitraria,& quo
rundam Bohemorum colonia eſt introdu'cta. Pertinet quoque díſtrictus Sclavonicus Sumberg.
Legionis Szlunienſis Reſidentia Stabalium, Barilovich eſt. Diſtinctiones , ſive limites, qui ſunt
inter has legiones, aut earundem ; óbtinere nequeuntes, aliis deſcribcndas commendamus,
etiam ob acceffionem exolutorum quorundam anrio 1768 Comitatus antea Zagrabienſis lo—
eorum, uti Udbina, Bellay, Zaſztenie,Mrejhicza, Svarcha, Mekus‘k'e &c. quee perſoluta
privatis loca, uti alicui praemiſſarum Legionum applicabuntur; ita perfacile terminos an
teriores legionun’ſ mutabunt. Erant olim , in hoc quoque Generalatu loca quaeiam cuïind!
Generalis vocata. Inter haze, aetate hac atquerecentiffimae_ memori:e,fuêre Dubovacz, Zue
ehay, &Sum-cha. Haec ſucceſiive Coñiiffioni inoalid’orum militum erant applicata, conſtitue
bantque diſtinctam jurisdictionem. Noviffime adminiſtrationi Generalatus reſignaia habentur,
fed anfincorporata quo ue ſint militari ſtàtui; ſeu Generalatui? ,aut ſub obligatione pacta—
' ti cenſus credita? ut qmdam narrarent", cum me lateat, refferre nequeo.
Legiones reſiduae, Lica Corbaviaeque ſunt diſtrictuum. Ha: ob majorem Caroloſtadió
' diſtantiam, ſuam habent in Gq/'zpich diſtrictu Licano, adminiſtmtionem; dependentem at
tamen a ſuprcmo, caroloſtadienſis adminiſtratiOnis officio. Hinc in Grj/Zzpich eſt Generalis,
coetcrique egionisLicanae Stabales. Otachacz Olím Civitas, alterius eſt Legionis ſedes. In
his quoque legionibus, ſuperſunt veſtigia 8.'. rudera, tot veterum Caſtellorum & arcium,
quorum nomina deſideramus. Conterminant ha? Legiones, cum territorio Turcarum ,Ve
neto item ex parte, & Mari Adriatico. Spéctant ad has, intra Segniam &º Novi locatae
poſſeffiones, ‘Kempothe, ac Ledenicze, Item intra Segniam &º Carlnbaeum Abbatia Olím ,
nunc S. Georgius, item ſablanacz. Lica precipue montoſa eſt, ſteriliſque. Corbavia‘ agriª
paſcuiſque feratior perhibeturh Accipiunt vitX ſubſidia, Regum pietate ac providentia ,
amictúmqne militarem ', gratis obtinent. His Legionibus recentiflimè detracta ſunt, Ver
bavſzko, Raunagora, Merkopoiye &0. 61 Colonias, ut ajunt Com'mertiales poſitae,pactis ut di«
bere*
 Slavonize Croatiequa moderna* “reunía, ª 473
ceretur iis, quod juríldictíoni militar¡ ſubjecti efie, cenſerique debeant. Sunt in Lica Cor-~
baviaque, tam Romano Catholic¡ , ad Epiſcopatum Segnienſem pertinentes, habentque fu
um ArchidiaConum; quam 81 Greeci ritus Orientalium Coſtanicenſis Epiſcopi ( utifuperior
docéret Epiſtola) a Coſtanicenſi Epiſcopo remotiffimi. ‘
Leopoldus Imp. & angarize Rex , Anno 1683. Licanum conſtituerat Comitatum ,~
denominando ſupremum Comitem , Pen-um Ricciardi Diplomate ſuo Zagr. 8. Februar.
Promulgato. Hic Comítatus hujua Vice - Comitem conſtituerat Paulum Ritter, qui in Con
gregatione Regni Sclavoniae, Zagrabiae 22. Decembris 1 1. (ut acta & Protocollum te*
ſtantur) feſe praefentavit. Utrum autem honoris tahtum itulíque hªc fuerint ? vel poſi
tivª Regiae voluntatis? reſtituendi videlicet,\in oris illis Comitatus, effectu non ſecuto,
ex ignotis mihi motiyís, ego non definiïn. Extractos Protocolli Regni Sclavonia: anni
1693, Congregªtionis V. die zagªunii Zagrabix habitat, habet: Comes Adolphus à Zinzen—
dmff, qua Comes perpetuus Like Corbavice, &º qua indigena Regni, depq/Zcit juramentum;
ò" attactas Provincias, Regna Imivit; Ejusque juribus jhbjecit. '
jurisdjctio Militarís Confiniorum Banalium,
I. Regno huic Sclavonize, ſua ab olim fuiſi‘e Caſtra, atque ad haec populum certum,
tuendw pªtria, praeſtandique Regibus Apoſtolicis Servíq'í deſtinatum obligatumque; Su
perioribus actum
ſi Sclavonim Periodis
fit?eſta demonſtratum. Sub adFerdinando
pag. 360. incluſive I. qualiter
366. docuimus ratione Confiniorum
deduxímusque. Quamvis ve
ro Caprancza, illa ue Regni Sclªvonia: confinia , Ferdinando ceſi'a traditaque fuiſi‘e de*
monſtratum ſit 5 mhilominus poſtquam Turcae ad Colªpim uſque pofi'eſi‘orium ſuum ex
tendiſi'ent, Statibus Sclavoniae Regni, :is Colapim ſua fuiſſe Pl'Xſidiª , confiniaque, non
ſolum Reſcripta tot Regum, Acta Sclavonia- publica; fed Dietales quoque Articuli evin
cunt demonſtrzmt ue, ut hos nec exſcríbere in re apºrta opus ſit. Sane quſzt, Lata-ua—
m'ch, Berkiffevina, Pokupſzko &c. pro Confiniis Praeſidiisque Baní, Statuumque Regni Sch
voníae, leges municipales fatentur, acta publica eXprimunt, Hiſtorici confitencur.
Il. Confinia haec, poſt Colapis in o'avum defluxum, transSavum hodie collocata,.
& à Si/Z'io trans Colapím, Olím in Regno, terminisque Sclavoniae extitiſi'e, relata Supe
riorib‘us Periodis demonſtrant ;- Croatia enim ad Cettinee fluvium Olím extendebatur, &
quód a Cettina eſt, Sclavonize erat'. Subſec‘utis Saeculis, ob caſus eventusque varios, va
rii quoque Provinciis, conſtituti datigue per earundem Reges, fuêre limites, multiplices
que jurisdictiones. Demum quia a Lu ovico II. (uti, ſupraretulimuskz ad Colapim uſ ue,
cefl'a qua-vis reſignataque ſub nomine Regni Croatianª extitifi'ent; artes trans Colapume
Croatia: nomine Cenſeri , haberique inceperunt , acceptaeque ſunt in Regum dí lomati
bus, Actis publi is, quin Regum quoque Decretis: ideo ego quoque in hac IV. eriodo
conſtitutus, ob dem adeo publicam a Croatia eas, eximere; non poteram. Quin ritein
telligendís eXplícandisque, monumentis, Reſcriptis, legum articulis, i'criptoxilms,,l accep
tatíones quorumvis temporum refl'erendas, ſequendasque habui. _
Ill. Poſt remotos Koſlam'cza, cocterisque tranſcolapianis territoriis anno 1688. Tur
cas, de obtinendis, a Leopoldo Rege recuperatis illis locis ſtudium conatusque apparuê
re diverſorum. Fïſèus five Camera , manum a poſuerat , per conſcriÃtioncs, eorumque
locorum, ut vocamus varios arendatitios contra us , ſiVe Cenſuum pa atorum, annuales
ſolutiones. Verum tam ob votum Leopoldi publicum, Dccretum item Ferdinand¡ I. armo
1560, dum tam Clerus, quam 81 privat¡ jura ſuai docerent, res evanuit,_pcr Qommüſio—
nem Neo-aquiflícam, & jurium in fuis competentlis demonſtrªtlonem. Majores difficultates
cauſataª ſunt, a Comite Alexandra ab Erdoedy, Petrínenſi tum Commendante, ui,teſtan
tibus a'ctis publícis , ſtuduït recuperatas partes illas , Militari Petrinenſi jurisdictio
ni, ad extendendum conſinium illud, applicarí. Provincia demum Stirice, obtinendís par
tibus illis v'ehementer ſtuduit. Sed quia per Principem Badcnſem in anno 1689. Refignu—
ca loca illa Regno Sclavoniae fuiſi'ent ( {ic enim acta Regni , ªCongregationis CelebratX in
Caſtris ſub Hraſztovícza Die 23. Junii Pra’fidia noviter occupata, videlicet Je/èenovecz , Du
ln’cz'a, K0 ztam'cza, preter illa me hañenus per militiam Re i canjèr-uqtafleru‘nt, direftiom‘
Comitis am', &ª Re zi, fila ?Waitſ/las ubmifit; prout En' ‘tatus, ipjz Comiti Bano ſübmi
'firmitª talia dirigencia. ranciſcus autem ernkoczi, Vice¡ Comes Varardinenſiç, nomine Reg
ni, Pmfidinrum Kqſztanicza &º Dubz'cza, claves pofflefflgmjm accepzt, mzlztzani Rai-;Itz'iiü
collocails ) ideo Status Ordinesque Regni Sclavoniae, pro 11hs ſervandis, qua-vis poffibiha
!ecerunv Non commemoramus hic, qua? per Status eatenus {actª funt, cum hac Hiſtor..
dddddd Ec—
III‘ or. Balthafinís Kercflªlich.
 \

4'74 Notitz'eePrzelimiimres‘ Pennom'ee Veteris Períodus IV.

ÉÏCÏ: Zagr. Par. I. Tom. ll. Si uliquando‘ edentur, fint attacta, in annorum ſerie; dice
re ſufficiat: Centum fl. millia , 'demptís a'liis, ncceſſitatos ſuiſi'e ſtatus Regní Sclavonia?,
p'rò jure'armorum deponere‘, ob Provincia: Stiriaï praetenſiones. Haec non ſolum ex ratio
nibus Joannis Barom's a Mollnſtem Supremi Percc-ptoris ‘ clara ſunt; ſed ex actis quoque
Régni, anni 1695 , ubi pag. ,147. commiſliim efl ablegatis ch‘ni, ut iidem inter Colapim &e
Vunnam tcrrenum abſoluto jure obtinere pollint, ſeſeque liberent abimpetitione Styrorum,
offerant ſuze Matti & Cameras Aulicaº.l primo 20. & ſupra etiam 40. mill. per vices ſolven—
da.ct Sane fata acta Regni teſtantur, intra has Provincias ,"vix non'ad arma ventum fuifle,
dum eXp'rimeretur: Intelligentes depututi quod Styri, reſolutione facta , Praeſidíum Ko
ſtanicza, Regno reſignatum;'illud'ſuzejurisdictionivi ſubjicere vellint, ſtatuerunt idem pm—
fidium omni modo poliibili conſervare. Et 'quamw's anno 16'96. per ſubmiſſos a Leopoldo
che, Regios Commiſſarios, Dominos nempe Comitcs, Carolum szimilianmn Thurn.,&
Ludoizícum a Zinzezzdorjf, -in Praedicta Trans Colapiana conſinia introductum ſtatutumque
fuerit , fataque confinia Bano Regnique Statibus reſignata, attamcn diuturniorcs fuere,
intra Regnum, & .Var¿~ linenſem Generalatum controverſizc. ›
IV. Comes Adamus'a Batthyan, anno 1693. in Banum reſolutus, & Zagrabiae die
2-6. Auguſti íntroductus, Capitaneatum Regni (qui hac aetate pro Supremo horum confiñio
- rum Gubernatore accipiebatur)a 'Statibus accepit. Cui, quianominati Commiſſarii Regii
¡nannº
bus 1696.
ſumme ÑCOnfinia hace
concordans, Colapiano
in anno 1700. Vunnana
has eisdemreſignaſiènt, ipſe,l ut cum
dedit littcras, - Regni
' Stati
,, Nos Comes Adamus_ de Batth'yan, damus pro memoria: Quocl nos confide
ratis & exacte perpenſis, tot & tantis ultra iam ſzeculum ,Ipro Divis Hungariaa Regi
9)
bus & Auguſtiflima domo Auſtriaca, cum ampliffimarum facultatumr jactura , copioſiſ:
a9‘
lima lſangvinis— effuſione: totque & tam charorum concivium ſuorum cmde: diutuma
a’ '
pretenda & ſumptuoſa, confiniariae militiíe, azre proprio exolutione, per Inclytos Sta—
79'
tus & Ordines pm-fatorum Regnorum Croatia: & Sclavoniae adverſus varios& plurimos
a’
naturalis’hoſtis, in eadem Regna inſultus; & conſervationem confiniorum ſuorum Co
Ñ
.lapianorum, prwſtitis Servitiis; Et quod deinceps qquue, non modo in przeſatis Cola
J’
píanis; ſed Vunnanis quoque & .GlinanisConſiniis, pro moderno ſuX SSmaE Mattis Cae
,, ſareae Regia?, \ſuorumque Auguſtiſiimorum Succeſſorum, Servicio; conſervandis & ma
~ nutenendis; propriis ſimiliter ſumptibus, curam & ſolicitudinem ſe impenſuros , & eo
,, applicaturos , 'reſolute promiſiſi'entv &.declaraſſent. Horum itaque tam rari meriti, &
,,- alti precii operum'atque ſervitiorum, Juſto ex reſpcctu &. intuizu: Et ut, hac infraſ—
' cripta reſolutione & condeſcenſione Noſtra, módernis Dominis Statibus, & eorum ſuc
ceſi'oribus, in Vicem debitae-laborum & meritorum ſuorum gratitudinis ; &vrecognitio
9’
nis; pro ipſorum apud nos propterea in annocurrenti, die vero 29. Menfis Maii, Vien
'nae Auſtriaz, medio Perilluſt. ac Gener. D. Georgii Plemich SS. Mattis Caeſar. & Regize
J’
‘-Confiliarii, ac praeſatorum Regnorum.MgriProto—Notarii: 61 in modernaquoque eorum
a’ A
Generalihic Zagrabiae celebrata Congregatione, facta inſtantia, eosdem Dnos Status &z
91'
Ordines , juſto hoc , ipſisque a pridem debito & cdmpetenti medio, conſolaremur ,iStatui
mus &reſolvimus, promittimusque & obligamus Nos, & Univerſos in praamiſi'o’ Bana
tus officio Succeſi'ores Noſtros, pro immunitateòz przerogativa «Eorundem Dnorum Sta
,, tuum & Ordinumpraementionatorum Regnorum, condiciones infraſcr’ptas, perpetuo ob
,,' ſcrvaturos. , ' . ’ l
,, I. Ne èxtranei in ſtipendia, . minus in officia Confiniaria, nunc, vel in futurum, 'prac
95
ter expraeſſum pra'zfatorum Dm’um Státuum & Ordinum alTenſum promoveantur: fed Sti
ªz 'pendia ejusmodi & officia, Nationalibus duntaxat conferuntur.
,, Il. Ne amodo officia confiniaria incipiendo a Vaivodatu incluſive ,
‘
altiora-nulla,
‘ praeterquam cum.voto & praeſentatione per Dnos Status & Ordines fienda,ſubjectorum
I,,
'trium in re militar¡ repertorum, habita etiam praeſtitorz-m .’erviforumlell'corum radº
a’
ne, a Nobis' Comite Bano; vel Succefl'oribus Noflris conferantur. Salvo tamen ,, 81 ’eo
modo Dnorum Vice Capitancorum, debito intereſi'e. ,
9"
’ ,, lll. Ut abſente Comite Bano e Regno, Confiniorum moles & guberniu'm integra
Ñ
]e, per ſubaltemum ſibi chnicolam cum cointelligentia & relatione ad Dnos Status,
ſuſtine‘atur & adminiſtretut.
,, IV. Dominis '
Statibus liberum 4 erit & admiſi'um, mediop conſtituendºrum
‘ & 'exi-ſihít.
.-3,
tendorum Commiſi'ariorum ſuorum, annis fingulis, militiam confiniariam & raeſidia
Ñ‘ confiniariaque univerſa, luſtml‘e cum Officialibus; remque militarem & ſuppelle ilem tm:
,, ctantibus, rationem ducere; jure de Succumbentibus, executipne mediante, ſatisfactio
'o nem ( praevio tamen ad D. Banum recurſu) ſibi impendere b _ , , ,, V.
l

l..-~
 Srl-?Dªme C-rnatmquz ¿nn-{emm Mhz-mª- 475
,, V. Ut Conmiſi'aríis Regni, in Confiniis conſtitucis; per Uſiicmws & milites con
,, finiarios ,y alter immediate poſt Dnum: Banum, honor& a‘uthoritas tribu-Amr. In quorum
,7
,,, omnium firmitatem
ſub authentico in noſtro
ſigillo perpetuum inviolabiiter
Banali,v ac manusohſervandam, praeſentes
Noſtra: propriae litteras_ , Noſiras,
ſubſcriptione memo
,, ratis Dominis Statibus & Ordinibus antefatorum Regnorum, extradandas eſſe duximus‘
,, & concedendas. Datum Zagrabia* die 30. Menfis Septembris, Anno Dni 1700. Comes
Ñ_ Adamus de Batthyan M. ppr.10cus figilli ,Regni.
Ex deſcriptis intelligi .poſi'unu Regm' Capitaneatus afinah's rªtio’. Item Vice Capíra-,
mas Caſtrorum Commendantes fuiíſe‘ nunc. Denique Commiflàriatus chm' qºiid fuerit'ldo- i
cetur. Indulta priora ſervata ſuiflè ſub Batthyanio, acta Regni evincunt ; -ubi ut 'ajunt per
candidationem proponuntur pro officiis Confiniariis. Verum quia ipſe, ſuccelſorus in Bm'atu
obligare nequivifl'ct, ſucceffores ejus, fine quavis Statuum pro oſitione, _Commendantes & Vai
.vodas, alioíque in (.onfiniis Officiales conítituebant. Plurimª his temporibus atque occaſioni
bus nata ſunt. uti I. szſêrentz'ce, quarum ſuêre, publica Regni negotia. 2. Con/'{/I‘M'ium (econo
,mícum, conſtans Przeſide, Conſiliariis ſex, Perceptore , Secretariis, vide* pag. 449. ~Haªc nihil
ominusevanuerunt; At Lºcumtenentiee Baizalis ojicz'i fuére introdueix. H3: autem duplices, vi—
delicet in militaribus ( dum Status Regni agnoviilent, teſtantibus actis pubiicis, confinia ab EL
celſo Aulae Bellico Conſiliodependere) {Iº 1'72 Poz'iticis. Hujus Locumtcnemize_occaſionem ſecit,
Leopoldi Regis reſcriptum, quod memoravimus pag. 405, hinc tum idea; cum &5 adÑfirmanda
illa, quaepag. 403. de veteribus Con niorum Officialibuspoſita ſunt, hoc çommunicamus. _
,, Leopoldus &0. Demiſi'exepraeſentare fecit Matt¡ Nolïgrae, Egr. fidelis noſter ZemlL-IÃ’,
,, Bonorum noſtrorum Fiſcalium in Regno Sclavoniae exiſtcntium adminiſtrator: Quatenus
,, continuis hiſce retroactis temporíbus dz annis, Officiales Noſtri militares, & Comiſi'arii belli
,, ci; propriª authoritate injam fato Regno noſtro, variis belli calamitatibus preſſo &z ruinato,
,, quarteria ſibi pro lubitu erigere : portiones per ſe ipſos impºnerc : v8L _per executiou VES ſuas
,, militares,— toto fermetempore hinc inde diſcurrendo, ad placitum ſuurn (_ nullo unquam
;, tempore , ipſis Supremis, vel Vice Comitibus; aut Judlium vel Vice Judlium, quin
,, imo nec ſimplici aliquo authentico Comitatenſi homine, pro teſtimonio ad id 'convoczito)
,, ejuſmodi portiones exigere : variisitem regalibus, donis, muneribus , & opprefiionibus mii'e—
,, ram plebem angariando; ad incitas, extremamque ruinam , cum manifeſta ipſiuá patria- dc
Ñ. ſolatione, praeeipitare conſueviflbnt adeo; ut intra qu atuor annorum ſpacium , plura~ . 'uam
,, duo millia animarum‘ Chriſtianarum propter ejusmodi oppreiïiones 8L rapinas, rclíciis iiomi—
,, Ciliis ſuis, ad ,diverſas Regiones & provincias _migrare debuerint. Haec autem omnia exinde
,, evenire, quod nullus in Politicis rebus & negotïis, in _attacto Rªgno noſtro Sclavonim, prat*
,, ſertim vero Comitatibus, Poſegienſi, Verocenſiz Valcovarienſi, ordo obſervetur; neque de
,o bitè uoad adminiſtranda Politica,\Civilia, & publica negotia, per eos.: quorum intereſt diſ
Ñ
poſitiones inſtituantur. Quia vero ere fervitii noflri, & boni publici, conſervationiſque .pa—
Ñ
triae hujus eſſet; ut debituslad inſtar aliorum bene regulatorum Gomitatuumª, in omn'bus
Ñ
prwmiffis ordo obſervetur ; ,ac in ,diflribuendis exigcndis militaribus porcionibus , Offi—
Ñ
ciales Comitatenſes adhibeantur ,Ñ & conſequenter prºerecenſiti militares exceſſus (uti jam
Ñ
in hoc paſi'u neceffarios conſilium noſtrum Aulae Bellicum , .facturum eſſet diſ-,;=_0ſit¡onf.›s )
Ñ
tallantur & proſçribantur. Ideo Fidelitatibus veſtris ( quarum etiam muneris eſſet, publica
Ñ
hujuſmodi curare negotia; rebuſque conſuſis debitum ordinem inducere) hiſce perhêgigne
3
.ſimul & ſerio coñlittimus
dem ezſiieeſiibuadz & mandamus:
exorbitantiiS', quatenus acceptis
.ſtrictam inquiſitionem praeſentibus;
inſtitui'; nobiſque_dedemum
przet-:ritid
proqui
ad
. hibenda _ejuſmodi medella refferí ſacere : In reliquo autem admpnitis ſerio, de & ſupér ob
.eundis fúnctionibus ſuis , ſupremis praenotatorum Comitatuum comitibus , eum ordinem
& diſpoſitionem quamprimum inſtituere velint. ac ¡¡overintz ut omnimOde in poſterum ,
no [per, mil_ite5‘,_ & Coffliſi'arios, verum praedictos ſuprer'nos & Vice Comites, alioſque Co—
m? atenſes Officiaies; ejuſmodiPolitica, Civilia &publica munia & negocia rite admini
ſtrentur: folita? Comitatuum Congregationes, & Sedes quoque judiciorum, pro juſtitia de
bite adminiſtranda, coercendiſque pravorum exccffibus,›frequentius celebrentur: aut in ſo—
litis quoque Generalibus Fidelitatum Veſtrarum Conventibus , cauſae 61 proceffus erS Re—
gn¡ Npſtri Sdavoniae _ventilentur , diſcutiantur , &L pro Juſtitiae exigentla decidantur &
tenninentur_.. Juribusſi denique ipſorum populorum, ad ‘normam & methodum regulati Re
_gni noſtri Croatiaz, Omni meliori modo proſpiciatur. Quo in paffu quemadmºdum .benig ' \
Wu…“-—’av-_ªx_ nam‘hanc voluntateni noſtram, Fidelitates Vras rite executuras non ambigiinus; ita iiſdem
gratia & clementia noſtra &c. Datum in Caſtro‘ Eberſtorff 28 Se'ptembris 1697¡ Lèopoldus
,.man. ppr. Joannes Geárg. HrfimanJoanne-s Iàornzángñky. , b ’
~ ' ' ' ’ - ’ d d ‘ 2
A~
 ' 476* Notitidf Preliminares Parmom'ee Veterz's PerioJusI V.
V. Conſtituerat Leopoldus, uti in Croatiª: partibus Lica.- Corbavi-eque memoratos ſu
perius Vice-Comicºs; ita in Valcovarienſi, Comitemjoamzem Draskovieh, in Verocenſi autºm
& Poſegano, Comitem Davidem Ivanovieh; hinc accepto relato mandato Regio, íſti, per
Status Ordinesque Superioris Sclavoniae ( uos Croatiae Regnum expraeffit Leopoldus) offi
cii ſui fuêre admoniti. Verum his, ex viªendis infra, cauſis deprecantíbus; Anno 1698.
Varasdíni in Conferentia die I. Februarii, pneſente Bano habita, Banalis Loeumtenens pro par
tibus Neo-aquiſitis in Sclavonia, fuít conſtitutus, Petras Gotthal, cum inſtructíone ſequentí.
’ I. Cum artes illee neo-recuperan.? per ſílam Mattem Saeratiff Domlnis flatibus Reg
narum lzorum t zquam 8° ab olim ad Scla‘voniam pertinentes, reincorporata &Jº ſubjecta: fiat;
earumque loea &º ¡We-?lio Status Politiei, in ordinem redzgenda efflent, ut tandem temporisfiec—
ccſſu, adiIz/lar reliquorum Comitatuum horam Regnarum vigere &permaneregubernariquepqlfiat;
ibidem vero ad pra’ ens, ob graves curas filas publicas, quibus, erga Comitatas &º Status ha
rum Regnornm, emitiumque fine .5153771-3 Mattis, Excellm. D. Comes Banus detineretur, ſe
rius adeffle fs" per /Z’ immediate necçfflitatibus illarum partium ibi vigentibus, 'vel ‘ui endis, ac
relationem exigentibus, prq/èieerenequiret; Domini 'vero Supremi Comites ex delega refiden
tiarum, &ª hactenus ibidem aeeomodationem rarius manficri previderentur; ne per talerh eorun
dem abfiªntiam, Dominí Status, in jurefica ibidem habito, &º per filam Majeſt. Dominum e0
rum clementzffimum, bemgne denuo reta nito, Preejudieium/ubeant; intemzç'fflquefim fifattis Sa
cnme, in eo , -Uel ibidem Ser-vita' dlfiálls D. ſlatibus imputetur: neyue jeans, neque pro nun:
ſatius eonſèrre ó' flatuere paterant Dm' Deputati, quam ut medio Locumtenentís Banalis
officii dejimflionefica, pra/'entibus inſlruffi , iz'sdem partibus , &º 'earum incolis ( Sal-Dis domi
norum ó'upremorum Camitum in reliquo juribas (5° przrogativis) pnfieflum fit &ª intelligatur.
\le proínde ac praprimz's. -
II. Oflieií eiusdem D. Loeumtenentís ,q ut principale erit .- ut incolis earum Partium de
adminiflranda jllflitiª, per eorum Supremos Comites EI" Vice GImites omnimode prtz/Hiciat: ad
eelebrandas Sedrias, eosdem, quo frequentíus fieri poterit, &º neeeſjitas pqſtulaverit urge-at; ut
deinde jujlítice tramite; exequeudarum executio peragatur, pra/Pinar,- Dominis vero Comitilrus,
*Del ob abſèatiam ſàam, 'vel alio de ea/ïe intermitrentibus, 1'ij, per Da. Vice-Comites &º Jud
lz'um, ſi-des judiciarias celebrar?, promotionz' juſtitia invigilare earabit;in malejatlorum animad
verſionem, a'naque condigna punitionem, curam uam omnimodam impendendo.
III. edriis Cºmitcltllm, in prceſentia, 'ue abjentia DD. Sapremorum Comitum celebran
dz's, ipjè etiam ſèmper al.j[]e eonabitur, immo pro omni pcyfibili adſit; cum in illis partibus per
fimaram litteratarum &º injure patrio ver atarum , /it parvitas ¿Iº pareitas; adeaque LOL-um.
tenens ua directioni &º inviationi, nece arias fitturus iudieatur.
I Conabitur omni ſludio D.L0eumtenens: ut Vera Orthodoxa fides, &º ejus religío
in illis partilms promoveatur &º augeatur. Cajas ex re/Ïzeêtu &º de/iderio ÍN’DÍ ilabit ; ò" labo
ralIit; ut in antiquis Parochiis Presbytheri Saculares &º regulares, Direceſis Éagmbienſis, ap
‘ plicentur &º aecomodentur; 171ml' D. Eppi Zagrab. Opem &º Sueewfizm , ae Confim'orum ceja/n
Excell. D. Generalis, ubi neetffitas poflulaverit, tutandorum talium gratia, opem implorandoxa-Uendo
etiam 0mm' [ha pro pqffe, ut cum partes illa: Regnis his incorporan/int, &º ab olim quo ue perpetuo
ibidem orthodoxa religio duntaxat vzguerit, ne alienae, notanter here-tica prcy‘èſſionis ominesſub
intrent, {Iº/i COFerirentur, vel intrare ªvellent, Dm's Statibns protinus manifiſtabit, ut ipfi
fine mòmſuam S ‘mam Mzttem deſtzper invocare &º interpellare pcfflint
V. Plurim'a /iqm’dem lmïlenus damna ó" graves injurias, atea/¡one quarteríorum, parte
illa experta ſímt; quorum etiam Scrr'ña Mattas benigne in gratiq/is fiu's mandatis, &º intima
toriis,iIzflitutum
jèleini ad Dn. Status datis*vel
hactenus, meminit, amadoque
proxime talíaſtpt,raeaveri
inflt'tuendum eertum cchit: Immo ereflu
dieaflerium; talium, Eſ
. Loeumtenmti:
Banalis illud quoque erit muneris &º obligatianis, ut talia per Dnos' Vice Comites ‘velJuzílium,
fiidoneifllerint, tempore hybernorum meIz/fruatim per modum z'nquiſitz'om's curet con/Eribi, at prº
adipíſeenda per injuriatos &º damnifieatos competente' fiztz'sjaêtione, ‘pr-{film dira/[eric, per mames
eius, qui RegniStatuum nomine eidem dieaſterioincarporabitur; eo vero abfl’nte, per e repre
ſmtabit: ò'ablegato eorum penes Auguſtam Aulam pra tempore eanſlituto, pro arg jatisſª
&íone intimabit.
VI. TemPore szſlrorum &º militarisjervitiifim \Wattz's Sacrmaª, ſiD. Supremi Confites,
'vel alteruter eorum, abeffent;
pra-fit, iryïIrreèſitionemque ¡¡z/"e copiis Comitis
ad intimationem Comitatuum plenainfizeultate,
Bam', {Jºinnecqffitate
fizbitanea vero Banali authoritate
earurzdem
partíum, etiam auctoritate publieabit,
VII. Lneamtenens in illis partilms refidebit. Quº etiam intuitu Ext-elſ@ Commzfliom’ iª
illispartibus inflitute, de abtt'nendis in arendam quibusdam banis, immofi opusfleeritfim Manz“
' .Sacr
 v,._I

. Sciavonice'Qoatizque modern-c relatio’. ' - i 477,

Sacrmre commendabitur. Mque ¡nde hyberna &f quarteriorum tempore , jim Comitis Bam' ; fila-ve—
rº Excellentia abfi-nte , DD. deputarorum licentia abire audebit. In @flats tamen , niſi Caflrenfia
ſmitiª olſtiterint ,fingulo .tem'o MHZ/i? , inhujatia etíam bona excurrere, &º ibidem moran' poterz't.
.Id tamen ita intelligendo , ut id D. Cmnitz' Bam¡ , /i in Ragnofilerit, alioquinſào D. LOCzuntcmvzti,
ſ-Igm'ficare non intermittat , &1º Caſlren cflrvitiumfibz‘ impofitum , non Meg-ligar. ’
- VIIIJnjuridz’cis EI’ juflitiá’,P01ÍtÍzt’(]Tlt’ negotiz's, ex Comítatibus ubi abc/fer, Suprema.? Comes;
habebitflzcultatem D. Locumtenens qmrrellas {Iº gravamína ÍIZCOIllïllm exaudirè , &º pro Ílldit'iº &ªjí;
tisfiiftione ad Comites delegare: ubi ‘vero t'uterçffati eſſent Vice-Comites , ex tzmc ipſe iudicíumfèn
re , &º executiom' mancipare poterit; fizlva {5° hic ceterum , authoritate Supremorum Comitan; rc
manente, , .ſ i «
y IX. Stipendium ejusdem D. Locumtenentis adfèlicz'ora tcmpora , qm'bus etiam anger¡ pºterit
Rh. 400. ordinmztur , quod , r0 primo' amzo , Dm' Status , de propria ¿erario ;ſèqlwntibus 'vero annis,
illarómz pam'um incoLe , &ª Comitatuum illorum Status adminzſtrare tencbmztnr.
- Ex ſuperíoribus plurima videre eſt. Reflectere ſufficiat de ſequentibus. I. Sclavonium
Inſeriorem , poſt ejus recuperationem , a Leopoldo Rege , his ſuperioris Sclavonia: Statibus ex—
titiffe reincorporatam reſtitutamque. Quare rerum domeſticarum exiguam _fuiſi'e cognitïonem,
Prom-Notario 'anni 175 1. qui ut pag. 406. in art. 23. luſit , hinc fit manifeſtum. 2. Tum illico
datos ill¡ fuiſiè Supremos Comites. 3. Ad ſervandam in'illa Banalemjurisdictiºnem ,,.Locum
tºmantem Banalem inferioris SclavoniX fuiſi'e conſtitutum regulatumque. 4. Non obſtante mi—
litari jurisdictione , copias inſuper Comitatus fuifi'e ordinatas, quibus Locumtenens juxtà reno;
res punéti 6ti praseffet. &0. v - - Ñ 1 ' '
His itaque temporibus , tres plane fuêre Locumtenentes Bani. !mus Bam-!lis officíi , cujus
in inſtructione
cante Banatu, relata mentioBanalis
Locumtmefls , aliaquinfilo
ºjjzctſicii D. Locumtem’nti
Reglas , hic.Alter,
vocabatur. in BaniLocumtene'ns
fuerat Aabſentia; &‘va
in Banan
bus Confiniis , adeoque militaribus ,_ ac una Regni Vice-Capitaneus. Tertius, Locumtenens SUZU
vonia: Infiªrioris. Hi poſteríores , ſuberant , Locumtenenti Banalis officií , dum hic fuer-at.. L0
cumtmens militaris provenit ex Statuum facto, ut f0]. 1 86. Protocol . ad annum 1698. ubi recog; ‘
noſcunt: ſe a bellico conſilio dependere intuitu partium confiniariis ſervitiis ſubjeéjarum.
Quare idem Conſilium Aulae bellicum , aſe reſolutum, aut ſaltem expediciones baben’tem,
voluitVI.
in Confiniis
Quamvishabere Banalem
porro relata Locumtenentem.
adhuc -. , {acta—
, pluraque caetera , pro memoratisi confiniis acta
_ que ſint; nihilominus Provincia Stirim, Generalatus item Varaſdinenſis , illa, iibi conſcrri ad
laborare non ceíl'arunt. Erant Commilliones Regia: ad hace confinia varíae, ut Marſiliana 170()
aliaeque: demum !703 Leopoldus diſpoſuerat, ,ut docet ſcquens Regia reſolutio. .
,, Leopoldus divina !ay-ente clementia, electus Romanorum Imperator ſemper Auguſtus
,, &0. Reverendi , Honorabiles , Spectabilesvnec non Egregii & Nobiles, Fideles ,nobis dile
,, cti. Caeſarei Regiique muneris noſtri Majeſtas , cam fibi antiquiſſimam ſemper ge voluit
,, curam , ut quemadmodu-m omnium paffim , Nobis, Divina ſavente clementia , ubjectoe
,, run1 Regnorum & Provinciarum; ital eorum prazprimis ampliationi, ſtabilique felicitatis’
,, cur ui, conſilium omne, omnem ue induſtriam impendere arinitteremurffluorum grandio—
,, ra ergo. Nos, Auguſtiſſimamque omum noſtram merita, ſanctior fides, conſtantiorque
,, devotio , per gloriosè ſurnmis bellorum ªeque ac pacis momentis , Comprobata facinora, lon
,, ge lateque coñiendantur. Cum igitur ta‘nta ſint fidelitatum Veſtrarum , ad notitiam totius
,, fere orbis Chriſtiani , in Nos , Auguſtiflimamque domum noſtram merita; eaqne a ſacculis,
,, propria Fidelitatibus Veſtris ſit laus & coñ'lendatio: quod ſervitii & devotionis noſtrae in
,, tuitu, Patriam, fortunas, liberos, ſanguinem & vitam, aliis quidem ſemper, ultimis tamen vel
,, maximº bell¡ Ottomanici motibus & diſturbiis, dum propagandaeóz armorum & ſceptro—
,, rum noſtrorum felicitati, omnem quoque, ad immortalem nominis v'eſtri gloríam, cona
,, natum & operam contribuiſtis: nec obſtante, quodextremum ſaep’e ſaªpius excidium vel
,, pati, vel pertimeſcere debuiſſetis, omnia tamcn &ſingula, voſque ipſoſmet, cuicunque
,. diſcrimini, malueritis eXponere , quam ab avita vobiſque ingenita virtute, fide, conſtan—
,, tique obſequio noſtro , & Auguſtillima: domus noſtraz, degeneres abire. ” '
. ,, Quake ut perſpectam Nobis totique ‘Aulae noſtrae; virtutem & fidern veſtrarum fideli
,, tatum (Cujus ſpem, futura etiam tcmpora nobis indubitatam pollicentur) pro ſingulari il
,, 13,81 paterna, qua, in Fidelitates veſtras ferimur propenſione, vobiſque in Omnibus oc
,, curentiis omnino favendi conatu, pro condigno recognoſceremus; nec pateremur, pro—
,, pagatis Dei gracia, victricibus-arrnorum noſtrorum ſucceffibus , Patrias veſtraelimites con
,, ſtrictos ulterius pennanere; verum in congruam , tot pro Auguſtiffimae Domus Noſtrac in
. , _eeeeçe y‘ , … K Ñ cremen—
. Hiſtor. Balthryizrís Kerr/èlirh. -
 '4‘73 Notizie Preliminares sznom'ce mei-¡3 Periodus IV.
.—1..

II cremento, exantlatorúm laborum, comparatorumque exinde meritorum, recompenſam',

92‘
‘ non modo diſtrictus {Iº Cónfim‘a intra' Vunnam,Colapim, &Savumfluvios ſita, fidelitatum
I’ Veſtrarum opera viriliter 81 parta dz confervata ; ſed & partes ab antiquo ad Regní &7, Ba—
:º nalem juriſdictionem appertinentesjure Pq/Zbliminii (ª) Regno & Banali juriſdictioni rein
II corporareinus, earundem‘qne unionem fidelitatibus Veſtris omnimode competenrtem , ſuc—
:a cçflivis 'in perpetuum temporibus , continuandam clementiflime ordinaremus. Hinc poſtea—
,9’' quam inter Fidelitates Veſtras ab una; nec non Auſtriae interioris Dicaſteria noſtra ab al
’i tera, Partibus ; occaſione populi inter Vunnam , colapím , & Savum fluvios illocati; ſic
› II' &ratione juriſdictionis territorialis; ac 'dependentiae militaris: nec non translocationis
II ’8.'. reſpective Caſi'ationis, Sclavonicorum &º Petrinenſium,/èu Generalatus Vara diam/is fic
97' dictorum Confiniorum ,lis & controverſia ſuborta, & medio fidelis &que nobis ilecti,an~
99 L‘z'ſèí Czernkºczy de C1ernkvech, Conſiliarii &1 Colonelli Noſtri, qua Fidelitutum veſtra—
97 rum eadem in cauſa, 'ad Aulam Noſtram ableg—ati , Majcſtati NOÚL'ZP humiliime reptile
,J
ſentata ſuiíl’et; expoſt vero, pro ejuſdem cauſaª complanatione, primo quídem certam
97 Commiflionem ad faciem locorum (quatenus eadem inibi mediante oculari inſpectione, ve
- 9’
mm eorundem Conſinioru-m ſituationem , nec non _cx exacta inquiſitione peragenda, ge—
7, nuinam adductorum gravaminum ſeriem,melius erueret) clementifflme delegaſiemus: De
zz indc ſuper ejuſdem exmifl'ae commiffionis, humillime' nobis ſuppeditata relatione, ccxte
,7
risque; per eatenus cointereſi'atadz Aulica & Provincialia dicaſteria, ſimul atque Ratªs,
a’ vídelicet Caeſareo chium noſtrum Conſilium Aula: Bellícumz. nec non intimam Au
9’ ſtriacam Cancellariam itidem noſtra‘m Aulicam: Prouti & interioris Auſtriaz, alterius
II intimi & bellici , conſiliorum Noſtrorum gremiº.: Neque minus fidelitates’Vei’cras, & Sty
II riae Status, pro & contra ſubmiffis, & intro .porrectis informationibus atque deductioni.
J,' bus, novam hic Vienna*: Commiſiionem Miniſterialem Aulicam inſtituiſſemus . Tandem
n ad ulterius tam ſcripto quam oretenus in pleno factam , ab hacce delegata Miniſteriali Com
zz miſiione ,~ omnium & ſingulmum, ſecundum acta & probata cauſae hujus pundorum,
9’' circumſtantiarum & motivorum, uberiorem propoſitionem & omnimodam relationem;
DI ipſa aequitate & juſtitia fic exigente, in ſervitiinoſtri, Reique publican emolumentum, ac
II F¡delitatum veſtrarum , & jurisdíctionis Banalis indemnitatem , perpetuo duraturam; pro
‘ .a, finali deciſione, benigne reſolvimus & determinavimus , acourateque executum habere
Ñ' volumus, quatenus:
Ñ Primo, Totumi illud, Vunam inter Colapim, 81 Savum fluvios ſitum, Noſirazque
'ªl 'ditioni ex almae victricibus armis noſtris procuratae, pacis mente, legitime ſubjectum ter
7,
’9 ritorium , \mà cum Omnibus & fingulis cujuſcunque Nationis inhabitatnribus ,- praeſentibus
a’ & futuris (quos inter ii quoque ſtipendiarii, qu'i ob propriam commoditatem , ſtntiones
’J ibidem ſponte fiXêre,intelligendi veniunt ) quoad proprietatem & Dominium utile, qua
v tenus Fiſcale eſi'ét,a Camera Noſtra Aulica, deinccps dependere; Quoad juriſdictïona~
OI lia vero & Spiritualia immediate Regno nq/lro Ooatice, &º ejuſdem Bam-¿Ii pote/tati (h) re
:a ſignari & ſubeſie: totumque exinde territorium, uod ultra Confiniorum exigentiam
ª; neo -aquz'ſitum fupereſt, una cum abolendis & cafſan. is Generalatus Varaſdinenſis ſortali
Ñ' tiis, eoque pertinentibus diſtrictibus, (C) juxta antelataº.ª Cameras noſtrae Aulicae diſpoſi—
I’
tionem , ordinatim conſcribi ; in dominia & bona dividí; atque vel venditione , vel alio
J’ quovis meliore modo , in ‘Errarii noſtri emolumentum convertí : ac contributioni , ſub C01-,
a" lectatione & juriſdictione Regní & Bani (cum reſervatione tamen omnium aliorum jurium
99 Regiorum & chalium ſolitorum) ſubjici debeant. Eumque porro in finem, ab intima no
ª’ ſtra interioris Auſtriae Cancellaria, medio interiorum Auſtriae Dicaſteriorum modernis Com
. a, mendantibus & Officialibus Varaſdinenſibus , S. Georgii, Kriſien ſibus , Ivanicenſibus , Petri
’a' nenſibus , aut ubivis alibi conſtitutigſerio, ſimul injungendum commiſimus: ne quiſquam eo~
Ñ mm, ſupramentionatum in praerecenſitis diſtrictibus degentem populum Valachicum , vel
3A
quoſcunque incolas, directe vel indirecte adverſús Regní & Banale dominium, eorundemque
Ñ ' iſpoſitiones concitare: vel aliorſum traducendi, ſuggerrere; ullo ſub praetextu auſit vel pra-
Ñ ſumat: quin potius ubi’unus vel plures ex prseſata gente, aut incolis ad confiniarios interioris
Ñ 'Au ſtriae noſtrae Commendantes, quaeribundus refugeret, talem,vel tales a ſeſe immediate abi—
Ñ gere, atque ad pmdictum Regní noſtri Banum , illiuſ ue inſtantias, ſimpliciter & fine mora,
9’ rcmittere teneantur. Supremus inſuper Petrinenſis Sapitaneus, fi militiam‘ quampíam ex
9’ fuis ſtipendiatam , five Coflaniczá, five_a1ibi -ex ſazpe rcce‘nfitis diſtrictibus adhuc haberet, i1—
9) ]am abinde confeſtim avocet, ipſeque pariter cum iiſdem eductis educendiſ ue, ſtatim inde
Ñ cedat ; pOune eductionem nihil prorſus ſibi curaª, aut negotii, illis in locis u tra ſumat; ve
ª’ rum & ipſi Petrinenſes hactenus Pettime, & intra praetactos limites collocatí, qui ibidem ſub
' - ,_, fiſtere.
 i -l . \ . 7 . i J :I- .
Selavoma G'-^(ltlchªf m0derna,relatzo. 479 , ¿yª? ,º ¡'- :ª- .
,z fiſtcre,& ſuám habitationem continuare v'oluerint, Bano & Regno parere ac ſubeíſe tengª?- :ªzſiſil A \K
Y¡
Mm
,, antur. (d) Caſu autem qu:›,ipſi reſpectu Petrinenſis, aut iſtius (propria authoritate & potaLr-'Ü'Ï'
,, tia mediante occupati, & hactenus uſuati Koſtanicenſis, Vel alterius cuj'uſpiam territorii) ...21" i
,, liorem titulum, quam Epiſcopi Zagrabienſis, donationalcs habere , atque authentice demoxï; “¿Y ,
,z ſtrare poſſe exiſtimarent , & conſequentcr dicto Epiſcopo lítem intentare; eumque & Capi?, -r ' ‘ ¿
v tulum in cauſam attrahere ſuperinde vellent : ut tune cauſam hanc‘ ſuam , viajuris ordinaria, ª ""²
Ñ .coram ipſo noſtro Bano, tanquam in ejuſmodi realibus actionibus competente judice, proſe
,, qui noverint. (e) Interea vero ab omni ulterior¡ tentione, violento auſu, propriaque uſuatio-~
n ne abſtineant. Non minus item, Petrinenſes , dicten nationis inſtigatores atque concitatores ,'
’ſ Pªciſque GZ quietis publicas turbatores, ad alia, quòquó poteſt fieri modo, remotiora confinia
»- procul amoveantur :.omneſque hactenus viarum¡ ductores' , aliique. Officiales, cujuſcunque
-— ;. JJ oflicii aut dignitatis exiſtentes (ſiquidem iſthaec munia impoſterum, a nemine alio, przeter- ‘
o"
Ñ quam a praelibatonec
mox amoveantur, noſtro
ulloschni Bano,
deinceps conferencia veniunt) penitus
transcolapíanO-Yunnanos exauthorentur,
adhibeant, ind ue
( ſ) aut inibiegiu
-—

¡- º, tius commorari patiantur. Similiter cum Majeſtati Noſtrae relatum extitiſiet, certas quaſ
92 dam a Generali noſtro Locumtenente,(g) Principe Leopoldo Baden/i &G iiſdem Valachis, im—
99 peditas Protetlionales CCJÏIÏCO Reg-ias, ab iiſque Comiti Erdò'edy conſignatas; nec minus in—
» ventarium ,Koſtªnicenſez ſimul atque Bani, & Vice Bani reverſales, pr‘e manibus interioris .
a’
Ñ Auſtric—e Conſilii
prazſertim quia (Aulico Bellici,in etiamnum
Koſtaniczam ſupervacaneas
quantumſi concemeret) jacere,
hocce alibi magis
fortalici'um, una neceſſarias,
cum omni
\
. .—,

» bus pnerepetitis ,Colapim inter & Vunnam adjecentibus, licuti & ſe/àenouecz, pariter cum
">- èo ſpectantibus Conſiniariis, cceteriſque locis ſavano praelidiªrii's, iam antea per nos Banatui
az Regni, ejuſque& Banali diſpoſitioni, benigniffime collatum atque conſiſumeſi'et, qua? 0m
” nia ~ſiquidem nunc &, in futurum à Conſilio noſtro Aulée Bellico dependerent ; eidem quo
” que (h) przerecenſita 4 inſtrumenta litteraliª, mox conſignanda; ac mediante Noſtraintima
a, Cancellaria Auſtriaco Aulica, crebrius, dicto ínterioris Auſtriae Bellíco itidcm coſilio, effica
ID citer ordinavimua precepimuſque. 4 — ’
',, ‘Secundo non ſolum ipſe Generalatus Varasdinenſis , 81 Praeſidia S. Georgii, & Iva
,, nicenſe; ſed etiam Caproncenſe , Chaſmenſe , Kriſienſc , & Petrinenſe , adeoquc omnes
.3 indifſerentcr Commendatura: , earundemque juriſdictio, cum integro ſuperiore ſtatu mili—
,, tari, quam primum reformari, caſi'ari annulari debeant. Ex adverſo Gregarii & Prazſidia
,,\ rii, & Varaſdinenſes milites quotquot eorundcm neceíſarii,propriaque ſponte ſcſe trans- \
,, ſerre intentionati fflerint, pra cceteris ad alía tam conſtituta, quam adhuc conſtituenda
,, finitima loca & praªſidia, ex beneplacito tamen & diſpoſitione hujus noſtri AulicoBelli
. ,,,, ci conſilii,translocari
adhuc deſenſionis ſtatupoſiint.Caproncenſe veroinſortalitium,
reperiretur, &- velut meditullio fi vL'Ia'uoniti
uidem hoc ipſum
illius in~ aliquo
territorii ſitua
,, tum, pro quodam receptaculo, vel Patria-z iſtius aſyllo dcſervire poffit, etiamnum quo
,, piam milite pro praelibatí noſtri Aulíco Bellici conſilii arbitrio przeſidiandum, ſub guber
,, nio tamen Commanda atque juriſdictione Banali, Vicebani, totiuſqu’e illius Regni; ſub ſu
,, _prema autem hujus ſazpememoratiConſilii noſtri Aulas Bellicidirectione & dependentia,
,, omnino conſervetur. II t . ~
,, Tertio , Quandoquidem prementionata illa finitima Con finiaria loca, ſeparari ncque—. ’
,, ant a territorialijurisdictione, ea ipſa conſiniaria loca, in futurum Banalia, pariter cum om—
,, ni per Regnum & Banum,inibí collocata atque ſtipendiata, ſeu cx Generalatu Varaſdinen
"…ª n—. r—
,, ſi, fecundum Conſiliinoſtr'r Aulae Bellici diſpoſitionem , pro exigentia rerum , forſan' adhuc
,, extrahenda ampliore militia, nec non reſiduis diſtrictuum eorundem inhabitatoribus & inco-_
,, lis, ipſoque territorio; ſignanter & cunctis in ſaepeſato Varaſdínenſi quondam Generalatu
,, adjacentibus locis, modalitate praemiffa , Regni & Banalijurisdictioni ac gubernio conſtan
,, ter incorporentur. Conſequenter & hire, & reliqua Colapim inter Vunnam & Savum fluvi-
,, os, fituata conſiniaria ;eque ac cmtera fingula & univerſa loca diſtrictus , in toties memo
,, rato prius Generalatu Varasdinenſi reſidua, ex iiſdem' cauſis & copiis, Banatui chni, Bana
,, lique diſ oſitioni ſubſint & ſubjaceant ; taliterquc ſubjccta & ſubordinata, per idem Croatiae
,,- & SclaxénizeRegnum acBªnum,ſucccflivis in perpetuum temporibus confianter & iñiutabili
,,. ter regantur & gubernentur. Sicque aprimo ad ultimum, omnia & ſingula Generalatus
,, Varaſdinenſis loca 81 przeſidia (excepta Coprivnicza, quac ut praemiflilm eſt, pro aſyllo & re
,-, ceptaculo cſſet'aliquo , juxta ſwpeſati conſilii noſtri beilici diſpoſitionem, milite inpraeſidian
,, da venict) ſublata & caſi'ata,reformataque in perpetuum, haber¡ & eſi'e volumus. Kojzta
,, nicza vero , [VO-vi ,( i) coctcraque per Banalem militiaw preſidiata , aliaque prat-tarea, uaª
,5 fors in militar¡ neceſiitate errigenda deinceps & praeſidianda Conſilium nofirum Aula: ?Zef
$ veeecee 2 ~ ,, licum
 480 Mſiticf Preliminares Pannonice Veteris Períoduè IV.
lic-um judicabit, 5 loca ſingula & univerſa, unà cu‘m Banali Confiniaria hactenus iſthic ap.
9’

Iª'
plicata , & ex Generalatu Varasdinenfi fors deſumenda , vel 'undecunque adventitia É ibi
:a
dem applicanda militia, Bani,Vice Baní (k) iifdemque ſubalternorum Cominanda?, &z R .-gní,
9,
gubernio jurisdidioniquc ſubſit & ſubjaceant. Atque ita idem Bªnus, Vicebªnus,.& Re
92
gnum , cum praementionata ſibiſubordïnata, & tam povi’ter quam hactenus ſubjecta milicia;
7:
reſiduiſque tam priſtinis , quªm Regno & Banatui 5 neoinJcorporatis ac poſthlimixiio reflítu—
’I
tis diſtrictibus univcrſis , quoad militaria : ſub dependeritia hujuſce noſtri Aular-Bellici Con—
’a
ſilii, benignas noſtras reſolutiones & ordinationes , obſequenter accipiánt.& ¡exequantun
,, ln' concurſum porro eorum, (13X ad Confiniªriorum, locorum & prasſidiorum inſtau
I’
rationem conſervationemque, uti & analiumOfficialium , ſpecialiter autem Vice Baní , ac
9’
particularis cujusquam ſtatus aut Pet-fome Obligatiqni obnoxius zeſi'e necelſitetur , verum
,, Pro decore officii ac dignitatis congrue fubſiſtere poflit, intertentionem atque accomodado
’a
nem , aliaſque
juſtum publicas
'& toflcrabile neceffitates
, viribuſque ac ,facultatibus
requiri dignoſcentur
veſtris par,; contributionaleÑ quantum
atque proporcionatctum per,-Auli~
quod
a:
JI
co Bellicum conſilium noſtrum , *cum Ban¡ & Regni interventu , determinar-i conſtituiquc
' 97
volumus , eo praecipue applican’du’m ; & per fidelitates veſtras, velut in veſtruñiet_ ipſorum
I’
-ſecuritatem , (SL ſerv-itii noſirí promotionem quot annis ſubminiſtrandum decrevimus.
,, Quae omnia ad perpetuamjurium veſtrorum,Regnique & Banalisjurisdictionis indem
,, nitatem ac ſecuritatem , perpetuo .valitura , maturo deliberatoque conlilio , ex .p en tudine
º,, ‘Czeſareo-RegiX-Poteſtatis Noſtrm vobis -fidelibus antelatorum Regnorum-- rioſtrorum Croa
tia: & Sclavonia: Statibus & Ordibus, ſicut impertienda efl‘e. Clementer cenſuimus; ita. in Fi
.9’

Ñ
delitatum veſtrarum erga Nos ,’&Auguſtiflimam .demum -Noſtram avita fide , conſtantï de
’7
votione , &indefeſi'o promovendi .fervitii Noſtri _:zeló , firmam ulterius .ſpem habentes , vo
’9
bis ,' Gratiá Noſtrá Caeſareá Regià-, benign‘e propcnſi mancmusS - DÑabantur in Civitate NO
’Q
ſtra Viennenſi , die decima Menſis- ulii , Anno- 1703. Regnorur’n Noſtrorum‘ Romªni 45.
Ñ
Hungarici 49. Bohemicivero 47. eopoldus mzpr. LOC-‘Sigªn Eugenius a Sabaudia mpr.
Ñ
Ad mandatum Matt. proprium ,Joannes a Tiell man. propr. ( l )
( a) En jurisdictioni Regni Sclavoniae neOrecuperata , jure Poſthliminy adjici. (b) \’ïttute huju;
Regia: determinationis , partes Transcqlapianas , &i Bªnalia haec confinia, in moderna relªtione, ¡Mz-a crm.
tizª partes collocavimus. ( c) Hicintelliguntur.Koſ‘ztaniczá,Novi,Maídan &0. Trauscolapiana, que
tum Generalarus Yaraſdinenſis ex Petfina , occupata 'teneban ( d) Decretum hoc Leopoldi‘, effectu ca
ruit ad annum uſiíue \753.quó~Petrina ,Banali jurisdictioni eſt refignata. (e) Bartíumillarum quxdam
loca Epíſ'copo &Capitulo per Zemlyak'ſuêre I-eſignata contractualiter, c'um vero hi , jura \'ua COE-am
Rege cdocuiffent. jus‘ vemarmorum, ob publicum votum, Lçopoldus in Ecclefiaſtícís bonis noïuiſ
‘ fet. ob-iUOS,qui jura fua prazdicabant, ponitur ut tªlia profe-Quant…,qui-firmiora habent, ac ſunt do
nationales Epiſcopi &CapitulL (f) Prohibet I‘rallscolapianO-Yuònanos, tanquam Bano relignatos,
Petrinae ( tum GeneralatusVaraſ'dinenfis) romoveci, aut vadſérvitium Haramia? affumi." (g )' Prince-ps
Badenſis erat Regiús .Locumtenens, ſeu uctór Supremus militia: Regïae. haud vero ea ratione' guber
nator , ut Olím Archidux Carolus, vel Birdinandus. (1h) Quàh'a illa fuêre in‘ſtru'menta , non comperí.
, ('i) nunc ſub Turca eſt. (k) H'Ic&infra, Vicebanum accipit‘.- pro Locumtenente Banali— in Confiniís.
' ut erat Comes Joaflnes Draskovich, five Vice~CapitaneoConfiniomm , haud vero pro Vice~Bano, ut
nunc, ac turn erat unus e Nobilibus. ( I) Autographum habetur in tabuJJar._Regn¡. Nos ex apogra
pho ¡nde deſcripto, copian¡ ekſcriptam communicamus. x A’ › l ‘
l Superior Leopoldi reſolutio demonſtrat: I. Jus Regni ac Baní in memorataª Vunnano
Colapiana. confinia,~uſu roboratum. 2. Cauſam, cur- Banalia dicaritur confinia ‘.² ac in iis vel
cºnffituti 9 Vªl ªº‘ºmºdªti , Bªnªliſtce? 3. Dependeritiªm horum a Conſilio Aula Beníco;
adeoque murmurare gratis eos ,qui neſcio qua: mala clamitant , fi dependentiam àfizto Dita.
crio habeant. 4 vImperitos incautosque, omnes fingulosque eſi'e illos, qui arbitrantur, ac
ſaepe evºmunt , eos qui ex caeteris ſunt Confiniis , ob dependentiam à Conſilio Aula-E Bellico ,
haud eſi'e Regum Sacrae Corona: , fe, i confiniaque ,aut territoria illa , verum unicè hos Bªnª
liſt'as , Regum eſi'e Hungaria- , ut him* ſaepe díſcordiae enaſcantur. Aliud eſt cui à Regibus cre
ditur gubernátio.:a1i_ud cujus eſt res credita? Sane Regum Sacra: Coronª cſi‘e tam Excelſum
Conſilium Aulae Bellicum ; quam & quaevis hªc confinia praeſidiaque , omnis prudens intelli
gensque fatebitur.- Patent hac exparoli VLmorte, dum Banaliſtae, caeterique Sclavoniae
Croatiaeque Confiniarii , _pro' Regina Maria Thereſia _, adverſus Carolum VII. in Bavaria , & a.
libi bella geſï'erunt. Quare dum nunc omnes ſumus hereditariè , Auſtriaz Archiducum, una,
que omnes uniti , ejusmodi imperitorum iricautoruiuque praetenſiones , pacem animosque tur
bantes, relinquideberent. Porro illud diplomªtis: Confinia intra Vzmnam, Colapim, &º Sa
vum fluvios, haud intelligendum , per fatorum ſiuviorum omnem defluxum, nam conſinía
quoque Croatica five Generalatus Carolſtadienſu, quin Provincia Camioh'z, intra hzec con.
\ finiª
'
 r

&{avonic Cl'OüÜcf-jll! moderna.- relatio. ‘ .481

ſmia ſituarentur. Quare illudbº Q'zwum, fluvios .j. complcctitur partes inferiores à chàemvc’z
(cujus in diplomate eſt mentio) uſque .Siſcium , Colapisque iſthic a Savo rcceptionem. Tum
quia confinia memorata intra Colapim eſl‘ent atque Vunnam , ideo ſupra exprmſſum, C’onfinía
intra Vümmm , Colapim &º .Shvum. Ha—c nihilnmínus uſque ad limites horum fluviorum. exten—
ſa non ſunt, cum pars Vlmme,Turcarum ſit poſi'cfforii, \ataque confinia ubivis per Vunnae
fluxum nori diſtinguantur a Turcico poſièſi'o‘rio. \Eque ad Colapim uſquc nunc protenſa non
ſunt, ipſeque Leopoldus ſuperius , Epiſcopum & Capitulum Zagr. jurª ſua de 'l‘ranscolapianis
'docuífl'e fateretur. q , _p
VII. Stabilita enarrato modo in confiniis his Bani Regnique jurisdictione, Locumte—
nente quoque horum ,five Vice-Capitaneo por expeditionem Coniilii Aula: Bcllici conſtituto,
Comitejoanne Draskovich , Commando ſuêre : Knſtxmíczc , Dübiczae ( ubi erat Commendans u—
nus ex Zagrabienſi Capitulo , prímusquc Nícolaus Skerlecz Can- Zagr. Qualitcr hoc ? (ficturi
cum monumentis alias ) Zrim'i , &ran-hicze qua: vet'us commanda , por Banum Comite-m Joſe
phum Eſzterhazy ,HGlinam translata eſt, ac per eundem in Je zmo-veez , nova conſtituta, dum .
anterioribus tcmporibus, Vice-Commeizdans Koſtanicenſis , eſzenoviczy fuiſi’ct. Commen
dantes hi, habebant ſuos Vicecomm'endmztes, Vaivodas ſeu Capitaneos _H‘Iramiarlmz hoc eſt ſti
pendiatorum Regni militum, vigiliasin praeſidiis_ agentium, Vexih'fferos, Caſiellanos. In
confi-niis autem Knezios, qui populi confiniarii’ in pagis degcntís fuére Superiores, «31 avari
tize explcndee Commendantum adminiſtri ac executores. fEducilla , glandinatio , quzevisque
beneficia , ſuêre Commendantum. Banus' conſtituebat Commendantes, .Vaivodas , Vexilitſe
ros. flzzramiatus,IfizezíatuSque emebantura Commendantibus. Perceptor Regni exolvchat
Officiales ac Haramiªs, partím panno, partím pecuniis. Fucrat etiam Confiniòrum Cammiſ iz- .
rias, cujus officii erat: dum ad confinia ordinabatur , Schema ſcu tabellas conficere; Regno,
Bano , hujusque Locumtenenti, has ſubmittere. Legislatío , omnisque adminiſtratio populi
cºnfiniarii , ſtabat à Commendantibus. Banus Comes Joſlªp‘lzus Eſèterhafçy , ob exceſi'us ac in
juſtitias, Commendantes repertos ferè omnes depoſucrat, iis ue regulandis erat ſtudioſus.
Ejus Succeſſor , Cclſiffimus modo Princeps, C‘aralus Comes à attlzyan , in liminc ſtatim ſui
Banatus, regulandis his confiniis ſtuduit, przeſcripſitque regulamentum. Sed hace ad Bano
rum hiſtoriam , ab aliquo fors ſcribendam , cum pertincant , miſi'a. facimus.
Deſcribimus hic ex tabella Commiſſarii D. L. BJqſèphi olim a Semzaghe , ſchema ſtatus
copfiniorum Collapiano—Vunnanorum ,Anni 1745. Command@ Regní ; Kaztanicza ubi Kne
ziatus 9. Pag¡ 82. Domus 3018.Pedites 2064. Equites 717. Domus Elejí-rte: 44. denzortui 155.- ‘
Inliabíles 150. Emigrati 155. Pandurones 31. Commendati ad Bavariam 52 3. Ad vigiz’ías Li—
mitaneas 108. Remanent domi 2150. Glina. Knez. 7. Pag¡ 58. Domus 1816. Pedit. 1018.
Equit. 498. demorç. 37. Inhab. 61. Emigr. 18.' Pandur. 100. Comm.ad Bav.436, Ad vig.
140. Remanent domi 940. Zriníanum Knez. 7. Pag. 48. Dom. 1214, Ped. 650. E uit. 232.,
Dom'. deſert. 2. demort. 31.1nhab. 128. Emigr. 36. Pand. 36. Ad Bav. 200. Vigffim. 247.
Domi 485. Dubicza Knez I. Pag. 4. dom. 323. Pedit. 272.' Equit. - - - Deſcr. 7. Ad Bav’.
113. Pro víg. 54. Pam]. 24. Dom. rem. 105. Je zenovcez Kncz 2.› Pag. 5. Dom. 183.Pedêt.
150. Equit; 47. Deſertae 48. Ad Bav. 30'. Vig. 34. Pan. 23. Domi 133. Summa Kneziatus 26.
Pagi) 7. Domus 6624. Pedít. 4154. Equit. 1544. Deſerta? 101.. Demort. 194, Inbabiles
335. migr. 209- Pandur.219. Ad Bav. 1,302. Ad Vig. 534. D0m1v5‘813. Statum autem rei
tormentariae in anno 1733. habemus in tabella, ſatis not-abilcm. HIC auctus ſuit., occaſione
lljjelli poſtrcmi cum Turcis 1736.ítem anno~1748. per reduces ex Cªſtris , ductore Colonello .
O g lcdich.
VIII'. Mor-tuo Carolo VI. ad Itaiiam ex his confini is , ductore Coloncllo Petro olim Pª
ramigzki, uti & ex Banderiis, exiverant ultra 2000. Ad Bavariam cum Barone Stephmo o—ſi
Iim 'atachieh docente tabella, 2011. ac inſuper equites 400. Ac demum í747. cum Co
lonello D. Georgío Pogledich ( pra-:ter Banderiales) 2985. Docente tabeUá Zagrabiae fignªta .
die
mi; 4.Februar.
confiniorum1747. Abſolutp
horum bello,bellica~habilitate,
,l populi-Ñad viſa tam ViennaeComes
abipſistum
Majeſtatibus, quamGU'OIUS
Banus vPrinceps & do—

de Batthyan eorum regulationi intendit. Pcracto' cum 'chni Statibus negotio, D. Vence.;
Iaum a Kleffi’lt ſubmiſit , qui opus regulationis excqueretur. Variisque difficultatibus qua-Ríos
nibusque’cſuperatis , poſtquam Vienna 1750. reddivifſent Regnicolares eo in merito oratores,
allato Regio Diplomate, regulado cſt ſccuta. Dz'plnmatis huius ſizbſtantia five-extrañas,
figuens efl: Ban¡ authoritas in illa conſinia ſalva relinquitur, ea-ratlone, ut Status' quoquc
in adminiſtratione eorundem Conſmiorum, plenam cum Bano habeant confidentiam. Sala
rium cum modcmus‘Banus declaraverit ſe non praetendere, Succeſi'oribus Ejus, de eo pro
* ſ ſf f f f . , ª vide
Hz'flor. Balthajhris Kercſelich. ‘ /
l"

o*
 482 . Nºtitid Preliminares Pmmom'ae Veieris Perkins IV.
videbítur. Conſilium Aula: Bellicum, eum, quem hactenus etiam habuit in confinia influ
xum, habebit, hinc tabellae tantum Status efl'ectivi-praedictaè .militiae, eidem, menſtruutim
ſubmittentur. Banus ex idoneis Patria: Civibus‘, àVice-Colonelloincluſivè, omnes Officia
les militares conſtituat, ¿equlale cum *alioruní regulatorum militum Rang habituros: Colo
nellus tamen,erga progoſitionem Bani, Princeps reſolvet. Pracſidia national¡ milite con
'finiario , implebuntur. upremum Capitaneatum 'Regno conferendi jus confirmatur ,‘ ea ſpe,
quod illum ſemper Banis conferent; Banus verò denominabit Vice—Capitaneum conſiniari-Lª
militiaz. Arma aliaque bellica ſuppellex per Principe… ſubminiſtrabuntur. Commifl'ari- m
pro confiniis
itatis eligendia condeſcenſione
caſu. Regnum regulandique poteſtatem Regnum
militar¡ juxta habeat
art. 48. 1741., ultro
excepto extrema:
quoque neceſii
ſit Lªberum;
in caſu 'vero neceſi'ariae inqúarterizationis, milicia parato vivet precio regulamcntari. L1
concu'rſum porro aſſumptaª per Status, Banalis milicias cxºlutionis applicantur omnes Ec
cleſiae populi, hactenus abonere tali privilegialiter excmpti; inquillini nihilominus Capi—
‘ tulares &Epiſcopales ad Zagrabiam, à uarteriis & aliis pcrſonalibus oneribus ſmt immu
nes. Inſuper bona Zriniªno & Frangepamano fiſcalia , modo por Bancalitatem poſſeſia : Non
ſecus, vicini, Carloſtadienſi '& Varaſdinenſi Generalatibuspagi , "iisdem, nCCdum incorpo~
rati, reſtituendi; neque in futurum recipiendiſtatuuntur, omnes Regnicolarum ad praevios
Generalatus ſubditi. Emolumenta con niaria hactenus Commendantibus cedentía, Caſſae
chni applicentur. Capitulum Zagrabienſe commandam arcis Dubicenſis , per unum ex
propoſitis à Capitulo , per Banum reſolvendum , & caractere ac ſtipendio Vice~Colonelli ga
viſurum; &non niſia ſolo Bano dependentiam habitur‘um Canonicum, exercendam. Hic
in praeſidiariam tantum arcis militiam Cºmmando habeat , & non niſi ªdverſus Turcam exer
cituare teneatur. Emolumenta Confinii Dubi’cenſis percipiat, & de iis Bano ad puritatem
conſcientize ſuae , rationes reddat. In ſubſidium pra-!dicte militiae exolutionis , reſolvítur etiam
ad mentem art. 49. I 41. anni, media triceſima. Deni ue promittitur ſuam Mattem in con
ferendo Comitatuum agrabienſis & Criſienſis Supremi omitis officio, peculiarem Nobiliu—
tis , racionem habituram. 4 ~
' IX. Anno itaque 1750. Zagrabiae in domo Regnicolari, folenniter promulgatur Confi
niorum Banalium reformatio. Bmaeconſtitutae legiones,videlicct Glimma cujus Colonellus
declaratus D. L. B._Stephanus Patachich, quo attamen Commç'fflzríatum ſupra memoratum
mereque aec'onomicum poſt a‘liquot menſes acceptante, in Colonellum Glinanum reſolums
{nerat D. Comes Adamusſunior de Batth an, occªſione Campagmenti Petovienſis, Petovií.
Altera Legí'o nominata eſt Ko ztanicen 1s,hujusve Colonellus D. Georgius P0 ledich. Quo
. ſubinde erga pactatam annuam penſionem valedicente, ſucceſiit memoratus . Ven-::Slam
à- KRW-lt. ’Corpus inſuper egueſtris militiX inſtitutum, hujusque C0]onellus .D. Gabriel
* › Skerlecz. Declarati protribuni, Centuriones, omnesque ut in aliis Legionïbus Officiales.
Haramize ſublati, creditaque Confiniariis przefidia. Introductus Commiſſarius bellicus. Au
cta ialªria ſucceffivê Officialibus', poſt tumultum confiniiin anno 1751 ; ac demum ab anno
1755. ‘ob promulgatum in confiniís (chema praècedentiarum intra militares ac politicos, a
Congregationibus Regnipublicis,facta eſLſeparatio militarium aPoliticis. Tªntarum me
morandarumque Circumſtantiarum, his annis evenientium; locus deſcribendi non eſt. Re
maneat iſtud ſuturis Scriptoribus. *Ad ſiſtema noſtrum praemiſi'a ſufficiunt.
' X. Confinia ergo hX-c Banalia, ab Oriente legione Gradiſcana Sclavoniae Inferioris,
er memoratum fluvium Sztruga, &reſpectivè Savo ſeparantur: A meridie fluvio Vunna,
ad Divuflè,ac inde oblir uè per ficcum poſitasque metas & excubias Turcarum limitibus,
uſque Pernam,inde per linam fluvium ad Kosje vulgo Kosibrod: abinde per Siccum in
'cludendo his confiniis partem montis Petr‘ovagora , partem dominio Sztenichniak montís
hujus relinquendo , ac limitibus dominii hujus in parte ; in parte vero Generalatus Carolſta~
dienſis,Comitatus item Zagrabienſis, prouti etiam Abbatiae Thopuſzkenſis, ab occidente:
\Demum à Septemtrione, jam fluvio Clina, jam Gorenſi dominio,jam Colapi, praecipue ad
Petrinam, ſignis item metalibus à Hraſztovicenſi dominio, alicubi Savo includuntur, at
que ab aliisjurisdictionibus ſeparantur. 1
In Legione Koſztanicenſi,ad Vunnam Koſztanicza eſt, ín longum extenſa. Eſt Colo
nelli reſidentia. Sedes Epiſcopi Coſtanicenſis CNPC¡ ritus non unitorum. Franciſcanorum
reſidentia, templum Parochiale &0. ſupra in eminenti monte arx olim PrXſidium Dad vo
‘ catum. Pertinet ad Legionem hanc, _Ig/Ízenovecz, intra aquas ſitum. Dubz'cza Vunnaz adjacens.
Zrinium , Goozdaryèko, a mineris varii metalli celebre; ſed ha, neglectae jacent. Drug a
devotione populi, cultuque S. Catharince celebre. Pechl arx olim celebris, ſed negl a,
rurſumque , annis his recentibus reparata. Camogo-Uina , Chultich, cmterique tot pagi, BI. va
- narum
\
I

0.‘.
 _.4—
"G

Selavonice Croatia-que moderna: relatio. - › “X 483 Ñ

riarum L'effionüm nomina. Et quia pars montoſa eſſet, veteres arces quam plurimaº: ſunt, ut
Vetus Petrina, Vinodol, Peeski, S. Clementis,Budiehina ¿zºe, &Iºn ‘
In Glinana Le'gione, Glina, Szraehz’eze, Perna COetcraeque p'oſſeſſiones & loca. De
mum Stabalis reſidentia Petrina eſt. Locus amplior, atque , o]im per Turcas erectus, ſuo con
ſtans territorio, parte' ab una habcns fluvium 'Pe-trim, & ex altera Colapim. ' '

Jurísdictío his iri Partibus Regaícolaris, Còmitataſque Zagrabienſis.

I. Ab inferiori parte, five Savo,ad quem Vuñª ad chàenoveez iliabiturfflarte vero ex
altera fluvius Lonja, penes pªgum Szuvoy ab eodem Savo recipitur, trans S:¡vum occurrit
Blinjavar, diſtríctus' SMHÍBÍL/Ïs. Tum ſic vocatum terrcnum CaPit-.Iïi Zagrab. ad Siſcium
pertinens, ubi Komaraveez ò“ Blim'a pagí. Terrenum hoc , el‘r reſpective trans Savum, re
ſpectíve trans Colapim, excoliturque a ſubditis Síſcicnſi‘ous, cis Colapianís accolis. Ad Siſ—
\ cium Colapi influente in Savum, flectitur jurisdictíonalis hace pus, transcolapim; ubi pa
gus Epiſcopalis Maſíªhenicza, tum Dominium Epiſcopi Hrajètavieza , intra Petrinam , & con
finía Banalia collocatum Hra/'ztO-Uieza vero in monte eſt , ubi Convé us Franciſcanorum,
dirutumque vetus Ca ſtellum Epiſcoporuma Infra Parochialís S. Spíritus aliudque Calïrum ,
Olim Novas ‘Civitaíis titulo decoratum, ut ín Hiſt. ECC]. Zagr. meminimus; ſuít autem latior hcrc
' Civitas, extenſaque ad modernum Pagum Taborifihe & Burliehina vocatos. Sunt ahiquoque
Pagi ad dominiu'm hoc pertinentes. Ten-cria ampla trans Colapïm ſunt , ‘poſièfllonum qísco—
lapíanarum Praehno , Drenehina , Vuroth Capitularium; deinde Epiſcopalium Breſzt, Gurieza,
Tum Praepoſit¡ Zagrabíenſis ,Sa/in &º Farkcfflieh, item Pagorum Lettovanith- EF Ortaribrod,
qui majores omnino pagiª cis Colapim ſunt illocati , cauſa olím ſecuritatisz tenuta ªttamen
eorum quaevis transcolapím ſunt, ut paſcua, terra? arabiles, ſylva &0. Eſt deínde Domí
nium PrªePOſit-í Zagrªbienſis Gore , infra Dominíum Hraſztovícenſe, & fluvium Glina. Ubi
nunc etiam rudera , veteris arcis Gorenſis. Veterís Budravcz ítem , at ue Gradecz olim Fran
gepªniani. HXC memoratª pertinent ad Comitátmn Zagrabienſem , <¿zhujus Prattjfflflm Poſ:
ſavanum. \
II. Ad Procefl‘um porro ejusdem Comitatüs Zagrabienfis Transfiwanum . voeatum,
. ex
' pa tibus transcolapianís, pertinent appertineritiae Abbatiae Topuſzkenſis, five terrena pago
rum reſiduorum
pím eſt ciscolapianorum,
arx EpíſcopiZagrab. ut Berkg‘ſſevina
Poleupſzko, inſide fat Szijèineez &0. ln hoc
remota Topzlſteka, ubi diſt'rictu transcola
ruderzrveteris Ab.
batíalís templi, fat prominentia; horti item. Tacna@ ſaluberrirnae, rotenditurque ad limites
Turcicos, &arcem Vranagrach poſi'eſi'orii Ottomani. N011 procul opuſzka, eſt locus am
plíor, ubi credqnt incolae, terra: motu Civitatem quandam abſorptamu Inter caetera digna.
memoratu iſthic, terra eſt; quam ſecuri perpolire potes, relictave ſolI, fit perpol-Ïtus duriſ.
ſimus lapís, ut ibi ex ſciſſo politoque lapide fit templum illud vetas, Abbatíale,coeteraque. '
Quin Cathedralem Zªgrab. Baſilicam ductis inde ejuſmodi laPidibus, conſtructam plures
credunt. In parte hac ſunt Viduffevecz plureſque offeſiiones ac przedia Epiſcopatus. Tum
tenuta ciscolapianorum exſamnieza, Szrediesko, Iſïpehina, Gºt'. Ad Mekuſsje uſque, conſtítu
toſque terminos 1768 juriſdictionís militaris Generalatus Carolſtadienſis.
III. Proceffus Transeolapianus Comitatus Zagrabienfis, habet quaedam e bonís Fran
gepano-Zrinianís, ut Ozçlium D. Comitís Theodori aBatthz'my. Arx eſt elcgans .ad flu
vium ColaPim. Antiquitatem hujus ſuperíóres teſtªntur Periodi. Partíum harum ignari ~
ſcriptores Azollíam. Pªuli ,Diaconi, quee Ozoliutn eſt, pro (Ï'z'llea ſunt interpraetatï. Domí
nium iſtud ªmplum eſt; ſed Procefl'us hujus eá ſunt, quaª ſunt transcolapíana: Péréinent
turn ad hunç Proceſi'um,Rechieza fors olim Reeſt'. Item vaſtum Domínium Ó'zteniehniak,
ad limites Turciaz extenſmn, & Rªſcíanis adímpletum. Arbores quercíneae miranda? pro
ceritatis in hoc creſcunt Dominio. De Sztenïchniak fuperius Óccurit mentio. Pertinet ad
Comites Drasko-vich. Eſt dein ZVOUÍgrad ad Dobram fluvíum, Comitis Franc. Pataelzz'eh.
Lipm'k, Ribnilec‘fz Berlogh elegans Caſtellum Comitís Geizeralz's a Petazzi, pluríum ue No—
bilíumibi Curia'. Loca ad Szlavetieh D. Comids Orſich pertíncntia. Boſzilie‘va Olím aſzill,
nunc Nobilium Voikovich, plurima ue loca & poſi'effioncs alien. Ex Procefl'u hoc, Bellay,
Szvareſa , Zafisteaie , Mekqſsie , Mrefizicza, Ud-uz'na (Fc. Efe. per Coraïífionem anni 1268 ſunt
incorporata militar¡ jurísdictioni. Terminatur ad Kameryèlzn D. Com-ltxs ab Orſich(d1ſt4ngui
tur a Kamenſzko Paulinorum in Parochïa Mekuſsje ad Carolſtadlum ſituato) a proceſi'u
maritimo, parte ab una; ex altera autem Parochia & pago Moravicze. ‘ _ K 7'
IV. Tandem 'eſt Proee/fies Marítimas vocatus, Comitatus vero Zªgralgxenſis. Parte ab
una ſeu Septemtrionªlí ad Cámioliam, ſunt Caſtella Brad , tum Grobm'k fªt¡ Excel]. _Co
x ‘ , f f f fff 2 mms
 ‘434, Notitiae PreliminarES Pannom'ze Veteris Periodus IV.
initis Theodori a Batthyan, inter hace Dominia Cabar &'Gero, Collegii mineralium ubi
fcrreae cultivantur mineras. Terſtzctum ad flumen . Vití, &ab occidente ad mare Adriati
cum. Balear ſeu Buccari , cum oppido , vel mallis Civitate. Eſt hujus in tot articulis mentio.
-Bekaricza cum portu chio,vulgo Kralje-Uicza. Arx oppidumque Hrdz'n; Arx Drevmíz'c
horae ſpacio a mari remota. Belgrad vetus illud,ubi Colomanus in chem Croatize Credi
bilius erat coronatus: media hora a mari diſtat, Paulinis Czirkvenicenſibus a Leopoldo
attributum, quod attamen nunc poſſiderent Commerciales ex annuo cenſu 253 flor. Czir
quenicze ad mare Paulinorum. GTi/?me arx dir-.1ta, media hora a mari remotum. &53h25 pa
' gus ad mare,ab hoc autem arx' Bribz'r diſtans media hora. Novi'arx ad mare ubi Praeter
Capitulum, ſunt quoque Paulini. Militaris lata amplaque jurisclictio, interim ad Proceſi'um
pertinent Verbozzjzko, Rau1z:zgora,Mer›k0polye, loca a ſtatu militari ceffa commertialibus,
_ reſervata ut volunt juriſdictione; uae etiam loca, Collam'as COMWPÏCÍHIES appellárunk. Fn
jine turn, ubi aſi'eres conficiuntur ,angi item Lºque & Lich. C’arlobagumad mareo pidum
ubi Conventus eſt Capucinorum. Tandem .Seguid, olim Senja, Vulgo .Sem, ¡¡ªque a mare,
Multa ſuperius ſuis locisdc Segnia &Segnienſibus dicta relataque ſunt. Eſt ſedes Epiſcopi
Segnienſis , Capituli item , habet Franciſcanos, Paulinoſque, &'urbis ſuze Patricios. Eſt
etiam Libera Regiaque Civitas Hungariae Regni;demonſtrantibus Legum articulis. Verum
vel ex neceffitate, vel naturali inconſtantia,varias quasrens jurisdic'iiones… Celebris olim era:
Segnienſis Capitaneatus. Dein ſedes ſucrat Confiniorum ,Croatia-:,quod nunc Carolſtadium
eſt. Ceffaverat occaflione regulationis Croatiae confiniorum, militaris Segnia: juriſdictio,
nutabantqiie Segnienſes, jam Libera: Regiwque Civitatis juribus gaudere cupicntcs, teſti~
bus Diaetarum an'ni 1741 & 1751 articulis; jam alía quazrentes. Nunc Commercialiſta
rum ut ajunt , eſi'e referuntur. Coeterum , demptis dominiis .Brad, C/àbar, & Grolmik, re—
fidua Proceſi'us maritinii; ab adminiſtratione commerciali Tcrgeſtina dependent, ve
niuntque nomine littoralis Auſtriaci,__& Cmnmercialzſlz’cªejm'zſtiictionis. ui partes has prorſus
a quavis alía poteſtate jurisdictioneque rindependentcs, praztendunt. ane vidi ego legiquc
epiſtolam,moderni Buccarenſis Inſpectoris D.Michaelis E'ªïh‘lfi'i Mikulich,qua ille reliqua
inter prmtendebat: Quod cum partes ‘hoc maritimaª, Olim a Fiſco Hungarize, five Camera
Ungaríca, cum proprietate vendítae fuerint interior-is Auflriee ngimí¡zi;ab hoc dein Exchſe
Regia’ Bancalitati, cujus jure ad Commercialiſtas dèveniſi'ent( dicunturvex annuo cenſu, ad
_ ‘vi
annos plures pactato,
Proprz'etatis uſufructuarii
coſiſimpetere eſſeagnoſcere
, neque ullius Commercialiſtae) ideoHinc
poteſtatem… his abſolutum omneque
mandabat non jus
obſtante
eo, quod juſſu Regio Vice Comes Comitatus Zagrabienſis eo fuerit ordinatus ad examinan—
d—ªsqtollendaſque vectigales, telloniales, ex lubitu impoſitªs obligaciones, Vice 'Comitem nul
latenus admittiv & recipi; dum 0h venditionem cum ¡A'oprictate, nec Rex Ungariaª mandare
poſi'et. Sed dubïto ego, an vir bonusproprietatem intellexerit. Prefecto tametſi Camera Hun
' garica cum ſcitu ,conſenſuque Regis ſui, dominia illa maritima vendiderit ; venditione illa,
Regcs Hungariaz , juri jim proprio &º Sam Coronas, omnique poteſtate & Legislatione ſemct
exuiſi'e,-aíſerere; neſcio an nonínfidcle ac temerarium fit? Interpretatioque aRegibus eſt
petcnda, haud a ſubdito incaute uſurpanda. Mihi perſuaſum eſt, nec Leopoldum olim,
nec Regnantem modo Majeſtatem proprietatem ſuam poteſtatis Regize in oras illas mari
timas, in poffeffores, vel rectius adminíſtratores modernos tranſtuliſi'e, ſeſeque legislatio
ne priváſi'e. Hoc inquam mihi'perſuaſu'm eſt, turn ex fundamental¡ lege, quae fine Coro
nas conſcnſu hujuſmodi \cum proprietate abali-enationes non admitteret; cum &ex ſacramen
tiv per Reges deponi ſoliti ſanctitatc,ipſorumque Regum providencia, qui jura ſua, ſquue
v Corona diſtrictus, ſic vendi non patiuntur. Amabo an dominia illa,vendinunc poſſunt ex
traneae alicui potentiae, cum proprietate Y' Sane Roges ipſi HungariX, quin Sacra Corona,
bona dicta
attamcn Coronalia,habent
praetcndunt, cum hujuſque
ſe a Regno proprietate; plures item Príncipesimmunes
juctriſdictione,--legibuſque atque extranei, hand
eſie; verum
a talibus bonis, quorum proprictarii ſunt, ſubſunt publicis Regum & Corona: (iiſpoſitio
nibus. Excelſa Bmzcalitqs, iſtud nunquam prxetendebat, quin ob majorem Zagrabiá diſtan
tiam, alium Comitatum partium Croatícarum erígcndum optabat. Ad Crongrcgationes Re
ni Sclavoniae, ſuum exmittebat mandatarium, vidique in his ſEPpius D. olim Santdonati.
ª'enuit Zagrabiae ſuum hominem , l’lcnipotentiarium nemPe: Banderia ex illis dominiis huc,
&ad ſervitium Regium , ultimo _bello ſubmiſit, lºgºs Regni &' Coronae ſervabat. Contri
‘ butionale ſuum quantum caffie Comitatus dedit, ªppellationemque illam Littaralis All/ſúª*
ci juxta benigniiiimam declarationcm Dominae & Regina; Apoſtolicm ſactam art. 30, 1765'
anni,eſt conteſtata. Agnoſco ego profiteorque commercium omne, comercialesque perfo—
nas, filº modo_ independentes effe oportere, tardarique multum commercia, firerum promo—
' tiones,
x
 Sclcwonize Croaticeque moderna? YEÍKZIZO. Ñ 435
tiones .. per proceſi'us ordinarios, varíaſque remotorum locorum & dicaſteriorum inſtantiàsv
ſiſtantur, morentur; ut hinc ubivis Commercialibus, per Corª/idea?, aliaſque ſit proviſum*
Verum una &que exíſtimo: diſtingui commercium reale, hujuſque per naves aut alíter pro‘
mociones, commutationesque; a ſocíetatis cujuſjque, flabilium ſixorumque bonorum admi'
'niſtratione atque uſufructu. Sane uti bona haec xa effent, & adminiſtrationis Economica
privatumque reſpicerent lucrum, nec eſi'ent naturae claffisque commercialis; verum indu'
ſtriae aeconomiªque propria:: ita ſub ea ell'e dependentia & legibus,quemadmodum quee—
vis coetera dominia & Bona,privatorum proprietariorum Dominorum. Sed haec, dum a
definitione Regum noſtrorum Apoſtolicorum ſtarent, iiſdem in ſubmiſiione ſubſterno; ta~
cenda nihilominus non exiſtimavi, tam' ob eraíTumptum ſiſtema LXplicandorum Jurium
Regalium , involvendíque illa ericulum, his regiºnibus; quam ob memoratum art. an
ni 1765. Dem'que ad indican um, quae intra ſubditos animorum averſionem cauſare poſ
ſunt. Coeterum marítimas hae partes ſteriles ſunt & ſaxoſae, ut populus ſalis deportatione,
atque hujus per Sclavo‘niam cambio pro frumento, otiffimum ſtªret viveretque. Triceſi
mae his in partibus Croatiae ſunt: Coſtanicza?, Carol adiz' ex Nom'grad translata, Szlmzz’z',
Udbinee,Rad0n0-vacz. HX() praemiſi'a, moderna* utríuſque Sclavoniae, partiumque Croatiae;
Regum noſtrorum Apoſtolicorum, atque a Sacra_ Regní Corona poſl'eſl‘orum, ſecundum
multiplices jurisdictiones eſt relatio atque fummaria deſcriptio. Vigore hujus (in legibus
publicis, Regum di lomatibus, notorietate ¡tem publica tam domeſticorum, quam & ex—
terorum in militarí Jurisdictione ſervientium ,_& cuicunque lubet inſpicere, ſic reperturum
viſurum ue, radicata) corrigendi ſunt tot numero ſcriptores, ut Bombardi , SZent-Ivany
&c. qui as regiones conſuderunt,juraque Sacrae Corona? laeſerunt. Provincias illas, M01
lachz'ce, Vuskokorum, Marchize Vindorum, quin nec Regnum íntegrum Dalmatice, his in Regio
nibus reperíes. Quare cui lube‘t veritatem dehinc ſequi, ſeqffikndam propone; cui lïraªjudi
catis inhrerere opinioníbus placet , per me valeat poffitque. a qua: hodie ſub Venetorum
aut Turcarum , ſive Dalmatiae; ſive Regní Croatia?, aut Sclavonia: ſunt poſi’eſi'orio, non
deſcribo, defectu ſufficientis cognitionis, contentus: me anterioribus periodis ſufficienter
docuiffe: Dalmatiam íntegram, Croatiam aque, atque Sclavoniam , per quq/szque &º quam”.
aunque num poffldeantur, legitimilçro riz’que cſſe juris, _Same Regní Hungaríce Comme, A o v

fiolicorumque nnſlrorum Regum, Ofifiam item ac Serpzam. HaE-c mea, in Reges meos, ª—
cramque contendam
fuerint, Coronam, uorum effem
udctia mea ſubditus,
ultro ſacrare devotlo
publico:atque ſerVItium,
fi vero ſi gratapatientia,
damnabuntur; acceptaque
ac
dehinc filentio, conflitutis a Deo altioribus poteſtatibus ( quibus me, quaevisve mea in ve*
neratione -ſubjicio, ut humilis ſubditus) obediam; veneraborque Divinam per hoc ipſum
diſpoſitionem. Cujus honori & lorize, haze, & quazvis mea devotiflime ſubflerae
(em, cum Laus' Dei, veritatis examine ªc modernis poſteriſque com.
municatioue,fit fueritque meus finis. -

II
 O
D
l
Q I u Ñ
c
.
b
O
n s _
Í
U I s
.. D l n \
1 a
. o
ª* _
s
ª \ I
. l
I \
A _ a -
a .
n I
I
a
I v
A
O Ñ
. Il
I
_
. J o \
ln .
. O .
D I
I.
L
n
_ I .
.
A n O Ñ
r. n
n
. _
J \ I l
l
v R ID .
.Í Í I
\ o
n Ñ
Í
~ a
Í P
I
I
I
O n
n
I . ,
o
O
'
.
Q
o .
'Á I . I
I
I
l s
.
l n
Ö
o
n
. I
ª
S
ol
a
\
n
. o
I .
O
,l . . o
ſ D
n
o
I
c .
 Auctaríum Periodi I. ' ‘ 48'] l_

A U C T A RI U M
y PERIODIL) .W
IMpreffis iis qua;- Periodo AI. ſcripſimus,pro ampliando reſtaurandoque Paroehiali templo
S. Martini in Schitarjevo, apparentia in campo rudera deſtrui effodique ª Pªrpchia’nis
_ ineoárunt. Eſt autem Schitmfïevo alias Schítaro & [fidel in _cárthís Veterum, in‘Sclªvo'
ma Comitatuque Zagrabienſi, & Zagrabia trans Savum , duabus prope horis remotum. Od
caſione fact¡ hujus, cum caſu intellexiſièm,reperiri iſthic antiquitates vªrias, non ſolum'aï—
tium ; ſed erui numos , ac idola ; Dgritudine impeditus , eò pròſiciſci non potui : orare nihil—
ominus haud neglexi, viros illos, qui facile, antiquitatum memoriªs colligere, obtinerequè
five afibi ſubjeòtis, ſive Parochianis poterant. Verum demptis verbis,ni1 obtinui. Parochus
100i, neque harum rerum peritus eſt, neque ſolers theſauri hujus, immo que pbtinuit, aliis
curioſitatis explendªe gratía, diſtribuebat,ad me nil promovere dignabatur, tªmºs ex metu;
_aut ne-locus ille valeat illuſtrari. Poſtquam vero intellexiſſem Joanne-m Tome-cz Cooperatm
?em vicinwibi Parochiae in Nart, quaedam obtinuiſi'e, eundem interpellavi: rogans collectà
communicari mecum , attendereque quibdſvis, cumprimis Inſcriptianibus,numis, aliiſque an
tiquitatibus. Miſit illico, quos habebat numos,.pauloque poſt ad¡ me comparens, non mo
do pollicitus eſt operam ſuam ac induſtriam; verum fiagitabat inſtanter,ut Cum ipſe Vien
naE-.ſtudens & Alumnus, vidiſi'et antiquitates hujuſmodi Cºlligi, confervari, edi ; neque in h'rs
fundatus ipſe eſi'et,vellem, quee illuſtrandae ſervirent hiſtoria‘e ,_.excerpere ac commun'care.
I Placuit mihi juvenis Presbyteri'animus, vidi ue ad hai-c ſtudia ejus propenſionem,indolendp
media illi deefl'e ad finem. Quae ſpopondit ,(itudioſe ac liberaliter praeſtítit, quee-vis infr’a à
¡_nereferenda ſubmittendo eolligendoque. Quin informar¡ petiit ab qui eruta recep'iſi'enr
autquibus extradata reſcivíſi'et, uti ex ejus epiſtola ád me ſcripta vidi,ubi: Cum nupcr‘ in
Sèh'italro _fiti/ſem, D. Parachus retulít [è habuiffe numum, multis ante Chriſ/'um natumfctculis cu
fiim,quem D. ComitiPatachich dediſſet, alias autem variz's, PT'chÍ ue Reliçíaffis. Quare ſi quid
Iuminis utilitªtisque ex hoc petetur Auctario, fato Presb tero Danni Tome'cz gratiae ſunt ha,
bendae: ſienim focors fuiſi'et, his notitiis caruiſſemus. {line rogandos vplui ſingulos, qui
gratiam ilJi referre vel-praeſtare poſſunt, non dedignentur.¿ Equidem diligentia ſua, quan
tum meruit,íi omnes intelligent, qui ‘vel litterarum ſunt‘ªmxiçí__çlyel,Patriae-ſuQ illluſtrandae
ſtudioſi. . -. ; ' ' ' ª: ' '
Antequam porro erutas antiquitates ac a ;ne obtentas communicem,domeſticºs lecto
res reflectendos habeo. I. Loca quidcminde a Pannonibus & Romanis, nunc quoque extare.
Nomina autem quibus illi 1003,? locis'diſtinguebant compellabantque, demptis perpaucis
variata effe. Mans Claudius, .SÍ/'Cia aut Siſciummune quoque ſuperſunt, verum qnaſvís eo
rum appellationes etiamnum obſer'vªari, demónſt'rari nequit. Adamus Creatis relzus dedit no¡
mina, haud attamen fingulis ſpecierum individuis, atque locis terraeque ªngulls.Experien
tia convincimur: nunc quoque a1) inducti‘s rip'v'is' coloniis, vel ab his, Vel. harum Patronis
aut dominis
po‘ſiſiçctas. ad placitum
Caraèadium attribui' Compellªtiohes,
_ab Archiduce mªc valet
Carole eſt vocàtum ſuſtineri , has ab Adamo
,, ConfiniiszSclizYQni'cis, eſi'e ¡rn—
ªppellat‘io
'Generalutus arusdinen/is ab exordio faeculi XVII eſt,-'vaªtque\- ita¡ de aliíªſ-u ll. Gentes ílÍae
tot variequc ruinárunt PannOnias, ae bellabant'ínvicem, qu‘od ſuum idiomá móreſqUe
‘non inriuxiſi'ent,.ſed uſus Pannonum‘aut Romanorum, deletorum, Idioma item,, ſeryntïs
.ideo quibiISdam,qui inſtructores eſi‘ent ſervafſent,’nullo probatur teſtimoníoJIÏ'SleQEÍ/'mtvs eſi'e
quidem modum, methodumque dedueendae proponendaeqüe veritatis, neutiquaíri‘jero de
-monſtrationem ,,.evidentiffimam ue veritatem rei, que per ſyilogiſmum vel obji‘citur, vel
, prwtenditur. Quare reduca's'àd quem Iubet modimi ſyllogiſmIIm t_uum,ideo Veritaitem rei
haud es demonſtraturus, verum ludes GI, ignorantiam tuam apud rudes nbvallabis. Sic
Schitaro cſie Ó'L‘utarím vel Stutariam ( quodçplures ſomniant ex ſyllogiſmo hoc, non de
monſtratur: Schit in ídz'omme. Sclavico euſga'ri, ‘eſtſ-Sc’utum; ed Schitaromei Schitaríevo de
rivatura Schit,crg0' Schítar'íevo eſ] Scutarmmmàl Scutaría. Paries ſighificat Sztena, er go
Stenievecz eſfparietina. Metla ſignificat Scopª®,‘ſed ¡TIC-Him *veſ Merling¡ derivªtur aMª
gggggg tla,
 ¡88 At¡ Notifia: Preliminares Pamnie Veteris
dª, ergo Medica eſt Sco ia. Kama¡ eſt lapis, ſed Kanzen/¿ko derivatur aKamen, ergo Ka—
menſzko eſt Lapidaria. yuba-v eſt amor; Liublen, zalz'ublen amans, ſed Liublana ſeu Laba
cum, item Liublam'cza derivatur aliublen, ergo modern¡ Cis .ba-vani, ſunt veteres Amantini.
(Ob Syllogiſmum atque Ergo, plurimis haec ſunt verítates evidentiiſnnae, cum nihilominus
pallient ignorantiam proponentis , intellectum autem audltoris obſulcent, Implªntando ne
gligentiam,verítatisque ſtudium opprimendo. IV. Nec probanda nec ſequenda eſt, depre
dicata illa eruditio, ua: loca vel nomina, nation¡ uſitata, latina ſigni catione exprimit.
Sie pro C'oélanicza C neopolis, Pro Eperieffino Fragopolis; Pro Poſonio Iſlropolis; pro
Nom'grad avaria; Pro Vrabchenfibus Paſierinos; quidam ſcribunt. Scio declamari hªc pro
effectu providentize prudentiaeque, ob conſervationem ſamaa ac doctrinas; effe item exem—
' Poêmum veterum, cauſareque admiration'em, & ſcriptorís ſubtilitatein. Veriim a me,
utpote Ecclefiaſtico, ac methodum fimplicem Evangelicam planamque , anteferente ſub
tilitatibus argutis, probar¡ nequeunt: cauſant emm Con uſzones, & quaſvis falfitates, ſom
nia, mendacia vendunt. Si neges: lecta in hojuſmodi erudito;Applicari poffe Coflaniczze , qua:
¡lle deſcriptae Caſtaneopoli attribu’itzexcUſatio ſomniorum illius in promptu eſt: ve] ſcien
tiae clavim ſibi reſervàſi'e ſcriptorem; vel Caſtaneopolim ſuam quaetendam effe alibí, ſtuden
dum ue de inveniendo
rum‘clocorum loco,
¡equalia \ere cui deſcripta
affomina, ſomnia valeant
ut Coſlanie-vicza applicari:inſunt
alias Lonſtroſs enim diverſo—
Carniolia, KQ/Za

nick non procul ZaÍrabia, Oflaniweca &2. Hinc evadit labor lector¡ taedioſiorinfi'uctuó
fiorque in applican o; ac fuerat ſommatori in fingendo. Sed nec approbo Magiſtros ¡llos,
qui de ignotis, ad cujuſcumque relationem , fine examinedebito ſcribunt. Sic inTo o -
phia ſua, Regionum harum maximam ſecit conſuſionem Bombªrdius, CªPmmzm’ 8n- mm
&c. in Comitatu locat Varaſdinenſi, uod nullª :Ltate fuerat; aperte indicans, ſemet eju¡
relationi, fine examine remm inhwſ e, ui Quid Comitatus ſunt? ignoravit, neſcivit ue
horum limites. Etate illa ad Generalis araſdinenſis juſi'a, quia ſedes erat Generalis, a.
raſdinum; Caproncenſis&Criſienſis fuêre Commenriantes, vigilias ex Confiniis illis age*
bant Varaſdini milites; hinc informans Bombardium, retulit illi, Capronczam& Criſium
eſi'e Comitatus Varaſdinenſis. Non eſt ſatis, eſi'e vel fuiſi'e ªliquem in loco de quo ſcribimus,
at neceſi'um eſt, ab eo intelligi illa,de quibus teſtatur. Teſtis de ſcitu, & auditu, ex ºpi
nione item, aut erroneae narrans longe ifſerunt. De praemiſſis , horumque ſimilibus, Pªtrio
tas ex charitate reflectendOs cenſuí,cupiens amoveri obſtacula,ſani rective judicii, ac men
tis humana.- corruptionis. Si nihilominus, argutum ſjlllogzſmum pro veritatis evidentia, ªe
que ſolis luce, habere in quibuſvis, ultro alicui viſum eſt, libertatem non tollo, nec rº..
flexiones meas pro lege vendito: ideo,per' me', quibus lubet, deſumptas ex derivacionibus,
vel ſignificatorum alterius idiomatis ſubſtitutionibus, eruditiones interprïetationeſque, ut
perſpicaci¡ prudencia: modos, ſequi liceat. jam ad erutas antiquitatesinSchitarje‘vo,&dªn.
¿al iiª a me Notas, veniamus. .In/Eriptío erutalapidaris. '
HERENNI º
AE ETRUS '
CILLAE AUG.. '
-\ ' MATRCAST.
DN. DECI. RF.
AUG. R- P. AND.
l endam
fzgeis, puto:Rejjmbh'tª
Auguſti, Here'mie Etfllfl'illef Au e, Matriz Cafle Con'M' Domim' Dec"
Pqfizit Andaváun'iiz. n’ PB

Numzſmzz erutum.
Parte adverſa: HEREN. ETRUSCILLA AUG. ubi Caput omatum, firms Iatior, facies
pinguior 8' gra-vis, tum collum ad humeros. Numiſma zereum, moduli majoris. Parte de—
inde aver/à, orbiculari círculo P.M. S. COL. VIM. Mulier ſtans..Ad pedes a dextris leo, a
finiſtris taurus, Legenda deduco.Herenm'a Emª/"villa Augufla,Pq/izit Marinofizperato, Coloniª
,Viminatium, vel Pcffiu't Matriéim Col. Viminatium. '
, I. Confirmat inſcriptín, onjugis Deciinomen,vídelicet HerennÍam vocatam fuiſi'e.
ETRUSCILLzE : Patriam ejus fors indícat, ſcribit ením de Decía gente Pom 011sz
fia’t Decimm finis, qui ut credibile elije pra fiztura victoria devoºerunt. Itª enim eciorum
110mm fªſ?" ;MMM .Dm‘i me:i’ ¿no, prioribu ſcfl‘ldil-y 41m bello ¡Irmyêo, Lªfiªºp alter bello

\J
 Auflarium Pm'odi I. 439
ª —..4

Latinononſlanti animo inter cºnflrtzffimos hq/ch,pr0 'victoria Patri@ ſe dcvoventes ºccubuêrr.

Conſtituere non przeſumo, nunc quoque ſervari Deciorum memoriam in Vulgari apouthe—
gmate Verli Dem', hoc eſt Inſignrs Deciz' quod tribuímus ignavis ingratiſque erga Patri
am ironicè; vel promerentibus ac inPatriae ſalutem ſeſe devoventibus.
Il. Puto ego Herenniee; relatas memorias tum fuiſi'e collocatas, dun¡ caeſo Verona
Philippo, hujuſque filio Romae, poſt ſuperatum a Decío Marinum , Decius Romae Auguſtus
fuerat proclamatus, filiumque ſuum @que Decàsm , Ca- arem dÍXerat. Hoc docere videntur,
utrobíque obverba:
dautonia Augufleeuaedam,
beneficia & DnHerenniam,
Decii Auguſti. Voxappellatione
Matris atri, eſi'elil: oteſt, ut Reſpublíca
venerata, An
praecipue cum
non exprimatur Mam' ejhris. Attamen ſtatui hoc nequít firmiter, dum bene interpretari po
teſt Matri, pro Decio, Caeſare, ab Auguſto Patre, declarato. Et quia Decius, a Philippe
adverſus Marinum ſuiſſet miſſusz atque hunc ſuperafi'et. Herenniam conjugem in Pannomas
Patriam ſuam duxerit; reliqueritque dum Romam redux, ſe Auguſtum audivit procla
matum. Sua occaſione, ad Anguita gaudium ac memoriam Refiublica Andavtania Marmor
poſuit, iminatium autem, relatum numiſma.
IU. AIVDAVTONIUMſuíſie ſub RomanisRempublicam,dup1iciinſcriptione,con~
ſequenter teſtimonio convincimur. Altero ſuperiore; altero relato ſupra pag. 5. Quae me.
moría!, dum nunc erutae & efl‘oſi'az ſunt e terra, Rempublicam hanC, hic ſuiſi'e conſe uitur.
Neque enim ídeo allatasr olim extitifl'e ut ſepeliantur, exiſtimari poteſt; at er defiflario—
nem gentium barbararum, ruinatas, terraque obrutas, in ſuis locis perenná .ª. Neque ſuit
nnquam Progenitorum noſtrorum cura, ut Theſauros ſimiles confervarent, minus vero ut
tales, amore litterarum, vel ornatus Patriae, aliunde procurarent. Exiſtimo ego Vetüs
illud Brevcorum Regnum, in Rempublicam abiviſſe, adeoque SJurisdíctionem Reipublicaª
hujus,cis atque trans Savum uin & trans Colapim viguiſi‘e. In ’ ztenjevccz erutus lapis,v An
da-Utoníum iſthic olím fuiſſe ſuadet. Nunc pluribus in locis ſunilia ſunt nomina, nempo
Ó'ztmichnjak Zafatenye, Sztenjwecz. Olimae ue fuére Andezium, Andm'um,Daut0na. Quin
periodo I. retulimus ,Populum integrum nthes fuiſi'e vocatum. Huic ſucceſiiſſe Sclavos,
teſtejornande Anthes vocatos, principaliter tamen, ait Sclavini , ó' Anthes nominantur. Qua—
re non folum firmar¡ videntur, quae periodo L & II. ſumus commentati; verum Sclavo
nica: Reipublicae antíquitas ultro firmatur.
IV. In loco nunc Schitaro, fuiíſe celebriorem olim Coloniam, nunc -effoſi‘ae antiqui—
tates demonſtrªnt. Memoratus Joannes Tomecz die Ima Septembris anni 17‘68 ad me ita
ſcríbit: Ciuitasgrandis finffe ex apertis recenter apparet flndamentís; cuius magnitudini ;fiſlri
&e longimem'a caryideretur, Zagrabia nullatenus conflrri poteſt. Enimvero ubi domus q/l de
fimcti 'chitaroczi, murus in terra paffim reperitur, ipſeque in ortrm impw't murum, arca/¡one
certi xdíficz’i firmandi. In ¿lomo cjuſdem ufizue ad Parachz'alem cole/¡am, larga etiam Decempedzt
menfitrando fimt paffus ut judico 500. In hortis autem Colonornm Ecclefice contiguis, bím's lo
cis, qj‘ò I hoc armo fimt lapides EI’ lateres, inflgnis Iatitudinis, qualibus Eccleſia Cathedralis
llrata e , pro flruflura Sanctuarii Eccleſix Parachialis, quod mado ampliatum e fimdamentis eri
'tur. Oſl Eccleſiam autem , campus late exporreélus, Romana dives e/l pecmzia - - ~ Ex qui
us facil: inferrz' potcſt, ibi antiquam Cívitatem fletiffi, ubi modo murorum fimdzzmenta repm'un
tur, &º ubi per campum late diflitflzm monem antiqua a ruflicz’s colli 'tun N641…! Mim quisquam
qfflèret, veteres pecum'am per campum , uti muzc triticum, ſmínrïffls ſêªd reperiri pecuniam his*
temporibus eó 10:6 , quo Civitas antiqua filit. Magnitudinem laciſctpius aculisficm metitus,ſine
0mm' dubic rate Rfli D. Uram certifican* pqfliam, grandem effe debuíffe quondam Civitatem. R0.
manorum 'vera temporíbus ram extitifflè numi teſtantur, ubi C'laudius, Trajanus,‘D0mitíanus fnªc.
Dignetur itaque orbi litterato namas has producen’, ne lactantes cum drugine__bzs pere-am, ncmpe
dum ò“ terra obruti /imt ; ac nunc efioffi dumſce ius proiiciuntur. Haec de indicus modemis,vete.
ris olim five Colonias, five Civitatis. De omine, jam indagandum, ob hiſtoria: lumen,
& plurium anti uitatum explicationem , adeoqua publicam utilitatem.
V. Si de tinerario Antonini, nulla eſſet apud eruditos dubietas, fi item vel cel-turn’ eſ
ſet , vel demonfirari poſi'et , Petovione nequaquam via alía, verum per modemam .lagrablam
Antoninum iviſl'e, ſuiſſeque hinc progreſſum , nequacluam itinere trans SaVªno , Siſcmm; aſ!:
eis Savum, aut trajecto Savo loco eo; ubi nunc ppm Rqſzm’k eſt, _Vºtºs ªtª’ ªt Sl*
ſcio proximior, in .S'chitarieva eſi'et conjectanda. erum dum guaews hzec Ignota ſun't,.nec
Quadrata: eruta haberetur his in oris ulla memoria, deſunt opimom fundamenta. Similiter:
fi ex quibusdam veterum ſcriptorum verbis, \acta relata, Cum fitu ]_oc1 Schitarievu combi
nando, verè concludi poſi'et, argueretur ,Nauportum anti uam iſthic &ºtlffe- ſCrïblt Bqudºm Ll
AnnªL Tªcitus.Hic rerum urbanarumjz‘atus erat, cum afinanícas legiones ſeditio iriaflt ~ - -
Ñ zggggg ² 1ªm"
 490 Ad Notitias Preliminares Pannonia veteris
.Manipuli ante captamjèditz'onem Nauportum mijfi ,ob itinera &º pontes, ó" alias ufils ;pnſtqrmm
turbatum in eaſtris aeeepêre, *vexilla convellunt. Direptz'saue goximis ’UÍL'ÍS, ipſoque Mi'lpr-r
to, nod municipii inflar erat, retinentes eenturiones, irri/u contumeliis,poflremo ‘verbaribu.:
in englantnr. Haec quazvis applicari, exph'carique poſi'e,loco Schítaro,índublum~ eſt; haud
nghilomínus concludere valeo, Nauportum olim iſthic ſtetiſi'e. \Eque libro 12 collecta per
Lazium , trahi poſſe plura ad Schitaijevo clarum eſt , haud níhilominus tutè ſive vetas Cim
brianum, five Aquincumiſthic collocabitur. Quare
VI. Quamvís agnoſcam confitearque: demonſtrari clare non poſi'e, ob defectum cer
torum monumentorum , veterem illam Romanorum tempore, loci ¡Rius compellatíonem;
mihi nihílominus videri probabile, Coloniam Viminacium iſthic Olim ſtetifl'e. Motiva hujUS opi
nionís mex, ſequentia funk. I. Recenſite mox ſupra, ibi erutae antiquitates. Nam in loco
juriſdictionis ſuae, Rempublicam Andautºniam memoriam ¡Ham Herennice ,atque Deeii collo
cáſi'e; negari. vix pote-[L Et in Andautonio quidem,re1atam pag. 5. Decío:in Víminacio au
tem, locò ſive Reipublícae altero, five quod Herenníª tum forsibi fuer-it, exſpectans* Romi
maríti elevati er lllyricíanos, coactique enſibus ad ſuſcipiendum Imperium (ut Loetusòzc.
ſcriberent) a .genatu confirmationem redditumque, ipſi Herenniae , Decii Conjugi memoriam
poſuit. Eapropter Víminatíum intra limites Reipublicae Andautoniae fuerit, 'venítque COI
locªndum. Colonia autem Viminatia , videns erectum eſi'e marmora ſua Republica Augu
ſtae, ipſe Numiſma relatum, in ejus memoriam dedicavít. 2. Locum Schítaro hujuſque
fitum, refartum undique ex natura, efl'e Vímine ſeu vímentïs aut Vimínetis, carícc, virguL
tis, omnis intueri volens, inveniet. '3. Ruinatis per barbaros Romanorum coloniis, urbi
bus, vícis, quamvis ubique ac quazvis anteriora nominaſervata ab iñcolís ſuccedentibus
fuiſſe, dic¡ nequeat; qua-(lam nihilominus ſervata fuiſi'e ,ut Si/èii,Sirmii &0. res clara. eſt:
quaedam vero,Sc]aviC0 idiomate ſunt nuncu ata,ut Anicium vetus Babinecz, Martene Mar
tianecz; Siflia Sziſzeg, ita facile, a Siberieggehet, Sehit, SqlÏs,Szit,Szitina, ſive vírguhis,
víminetis,junco,carice,ſcirpo, veteris Viminatiiappellatio, in Sehitara ſervatur. Fat-.H
Tomecz in epíſtola ſua 2. Februarii anni 1769 ſigniſicat : Pagus, penes eum earnpum, in qua
peeunia Romana eolligitur,…etiam Sa/ÍSÍ( a carice vel junco) v0catur,qu0 plena jim: palm-les
&º vieinia. -' ‘ - . ' ^
Adverſus opinionem hanc, numi tam infra, quam & pag. 15; Philippi Arabís effe
vïdehtur. Ubi averſa arte, P. MIS. Col. Vim. uam epí raphe paſſim explica…: antíquarí?,
legendamque docent lªra-¡¡incitaMtefia/uperioris ?fc-lanza imanaeíum,quareColonïahaec, hand
in Pañoníís erat, at in 'ſuporio're Mmſia. Hinc Vimz'naeium in moderno Vidino collocant. VC
rum enímvero explicacionis prazmíºfiae, nulla leg¡ fundamenta; ex lubitu autem interpraetº.
ri, denotatas per litteras .P. MAS'. voces integªras , ego ſaltemn0n auſim, niſi unà communl
cito interpretatíom's motivo.~ Sanezin viſis‘ lectiſ ue a me, ſive numorum,aut numiſma
tum, five marmorum inſcríptionibus antiquis: ub¡ Provincia’ nrmine, quid actum fuer-at,
nequaquam ſingularibus litteris,Provineiaz exprími nomen , ſed vel ihtegrum, ut Pro-::ind 3
;Dacia &C. &vel pluribus litteris , ut Pro-U. [Wee/ía, Aroriearum &c. Quin leg¡ in memoratís, ARI-².
Adam. Col. Vim. alíiſque ſupraPeriodo I exſcriptís, hoc videre eſt. Nequelegï etíamnum.
Vſdiní repertum monumentumaliquod, ex quo poſi'et firmari,vetus Viminacíum ibi colloceri
poſï'e, ex duabus, autem Primislitteris azqualibus Viminatio & Vidino,tutam interpreetatïo—
cenſeri,haud exiſtimo, alias &in Vienna cur non erit figendum Vimínatium? non aſ
ſequon. Accedit demonſtratum haud efl'e, ſaeéulo III. Vidinum modernum in Mmſia ſuperío
fe 'fuíſi'e,quínímo Dardaniaª rectius adſcn'bi poſi'e cenſeretur.
-“.' Mea fententia, quotíes particulares ſingulareſque litterae ínterprxtanrlae occurrunt, rc
ctïm explicantur ex facto quopíam in hiſtoriís relato, quam ex lubítu, aut imaginatione. Quare
cúm ſcribat Pomp. Loetus: Se the qui Mfitheo fidem pra: iterant,óº illius nutu quiet¡ erant,
jacta irruptione limites transgreffl", urbes ò" agros Imperii omani *ua/fare, pra-das abducere,
tardes undiéue fàeere, ineendiafizſcitaredomas, villas, tuguria evertere,metum haud inannem in
ferebant. - xpeditionipropere refieitur MARINUS quidam, Dux Limitis Samatiei : ab Exer
.-eitu Illyrieorum Imperatar ejf appellatus. Quad cum nuneiatum eflèt R0nM,Philippus advoeato
FSenatu, plurimnm de Marini ingratitudine que/las Dec-ias vero Claras, hortatus eſtFriII—
-ci‘pem ne timeret,
nas luit. quod Marinas
Nan-at deinde panas
Decium: daturus &
renuentem ejſet: quipofl paulo
repugnantem eafics,ſeditione
ſtriètis militari
enſibus coactum mr
fuilfi'e,
ad ſuſcipíendum- Imperium ,- Philippum Verona* caeſum, hujus autem, Filium Romſ-e a PrI
*torianis; Deciumquea SenatuAuguſtum‘fuiſi'e appellatum. Cujus reí confideratíone, cum
non ſolum in Numo Philippi pag. 15 relato, fed in ínferius recenſendís, &que inveniam
PAM S. Col; Vim. litteras illas ſmgulares,interpraetandas cenſeo, Pqfl Mrinum vel MQ?
- tlzeum
 \Auſtarium Periºdi I. ,: - 491,,
heumſitperatum. Vel a {ªq/int Marinofieperato Colonia Viminatium': Províffia Mejia: Su? '
períon's. Et quia Philippus per Deciurn, Marinum ſuperáſſet ,jure in numíſmate Herenniaçm
pgſito , eadem Epigraphe , Poſiu't videlicet Mirinofitperato, expreſt'a eſt. Velpb inſigne quod—Ñ‘
PIam beneficium ab Herennia Auguſta collatum Coloniae, eXpreſi'um eſt: Plyíu't Matri file"
Col. Vimitzatium. Vel denique , dum in numis Coloniw Viminaty , eſto variis diverſisque ," de?,
dícatis, averſa Parte , eadem cemuntur ſuperius deſcripta , videlicet tam Philippe quam He
reniaz; cenſendum erit , Coloniaz hujus , illa fuifi'e ínſignia , & ſcutum , ac in litteris ſyrnbolum
aliquod latere. Has meditaciones deductionesque meas , ut diſcipulus , eruditis rerum'amtiquaªL
rum magiſtris , emendandas , vel ſi approbatze ſuerint confirmandas extendendasque ſubjicio..
VII. Deſtructo ruinatoque per irrumpentes olim barbaras gentes Viminatio veteri ,
quando novos recepit incolas ? definire nequeo , Schetara autem vel Schytaro , a denſitate Vin;L
gultorum , caricís . viminetorumque , ſcirpi item & junci , perſacile dictum eſt , aut a Schytis.
íſthic ſedem ſuam figentibus. Facile Hungari occupata Croatia , per Petro-vagora reduces, hiç.
ti'anſito Savo ( víde pag. 88. ) Caſtrum Zagrab , ſub Salano Duce occupaverint , ibi ſors figentes
ſedem , pro confervanda Sclavonia. Advicína enim loca , nomina Hungaricae derivationis
nunc quoque obtinent , ut Vugra vel Ugra , Belwar , Min/‘zent &e ut facile a Schytís , Seiy
'taro quoque remanſerit. Hzec nihilomínus nullatenus ultra conjecturam. Regeſtra Cathe—.
dralis Baſilicae Zagrabienſis , Parochiarum Dimceſis hujus , antiquam demonſtrªnt loci hujus¡
Schjrtarò denominadonem ; equidem in Regeſtro anni 1334. conferipto aſoanne Archidiac…
de G'uercſe , Plebªnus in Schytaryo , Item anni I 501. ſub Luca Eppo Zagrab. Petras Plebtmus
in‘ Schytaryo , atque dehinc perpetuo. Quake errant manifeſtè, qui a NObili olim ,jam in ma-ſi
ſcqlo extincta , familia Schitaroczi ,locum dictum fuiſſe ſomniant. Notat Ritterus, egove vi
da' , & legi in pluribus monumentis ,juri exhibitis , Diam'ch olim fuiſſe vocatam familiam , cu
jus ramus, neſcio qualitat obtentis quibusdªm in Schittaro ſeffionibus, ſemet Dianich ¿llitc'rj
Sehitaroezi compellare incepit , ſucceffivè arepto retentoque agnomine tantum Schitaroczi.
Sed leg¡ etiam locum hunc, Karel, olim díctum fuiſi'e , qlua de re informari cupiens , reſponſum
habeo: -Adhuc extant mſtigia loei Kutel , nam penes Ca ellum D. .Ballogh pagas adhucdum Kutd "
in Sehitarievo appellatur. Quare puto ego in litteris illis ubi Kutel ponitur, ex parte, totum at
eeptum haben', vel ob Caſtelli rationem , quaefitum extitiſſe , ut latior principaliorque denomi—
natio inducatur a Caſtello , quam a Curia Schitarocziana; przecipue dum credebatur a medio
Saeculi XVII. a Schitaroczys , Schitaro formar¡ , effeque illos Schytarum reliquias; & SchitaroÑ
eorundem , ſi nºn ab Attila , certè a Salano haereditatem. Cui Praztenſioni , Ritterus , qua Ca:
ſtelli poſſeſi'or, eo fructu ſe oppoſuit demonſtrando veritatem, quod plene exſpoliatum Caſtel j,
lum viderit ſuum , in Drmmium detectw veritatís.
aliud Alia quoque lapidaris
ex fragmentis inſcri tio , ac
lapídis colleéijum eruta eſt _; aſt
: AUG. ſubito
quod conſractus
an Auguflum lapis exautmore.
deſignet Nec.²
Augurem
defectu integritatis memorie , explicare nequeo. TumJuni - - legi pokuit. junio Blefjb , ab
Auguſto Octaviano, qui Batonem ſuperavit , fuiſi'e Dalmatíze , PannoniX Savize , &japidiae
credítam adminiſtrationem ſcriptores teſtantur. Si hujus eſt memoria , poſita Aagu o', quam
dolendum! lapidem fractum eſi'e.
Numarum obtentorum Telatío Gªllinera commumcarza.
Delineatas horum imagines calcographi expenſarumque defectu , lectoribus exhibere ne
queo; hand verò invidè, vel fine ex alio. Multi ſunt, fic vetuſtate ſordibus ue conſumPtl ,
utin quibusdani litterae tantum aliquae cemantur; in aliquibus exwſaz plenè mt, Similium_
nullam ſacturus mentionem. Sequentes itaque in loco memorato compertos , ac penes ¡¡JC-CX¡
:ſtentes , ſincerè , atque -ea qua pofi'um ratione, eruditis pando lectoribus. Videntur thi nn
tiquiſiimí,quorum altera: parte adverſa, facies cum epigraphe Urbs Roma; averſa ſtellae
duae, Lupa , intra hujus pedes infantes duo lac ſugentes , tum linea, ſed diſtinct‘e legi nequrt
locus ſignatae vel culàe monetae. Altero: arvi minorisque a priore moduli, parte adverfiz
facies idoli , cum litteris O VI NA ſorsJO I; reſidua diſcemi ncqueunt. Aver/h pªrte, fi
gura, quá homo midiſſun‘e ut monſtrum vel idolum delineatus, VS videntur litterw. Rcſi
nos ad clafl'es reduxi.
Clrzffz's I. \lfvduli Mªjori-S.
I. Facies Ping-lis. lnſcriptio IMP. CAES. VESPAShUS. P.M. PARTI. COSJII.
hoc eſt: Imperator Vcfimfimms , Pontç'fi’x Maximus, Particus, Cmyill tertz'o. Parte averſa,_Sta
tua Viri ad Latus S. C. Epigraphe exzeſa , nec aliud diſtinct‘e apparet , quam in orbiculari _Cir
culo P ~ -- N -— -- fors Pmmom'a. Illud:Partieus firmare videturSext. Aurel. dumſcnbe
ret: Rex Parthorum Vologefi’s metujblo in pare canius eſ?, aVeſpaſiano videlicet. .H
ª hhhh hh -
 l

'499 Ad Notitias Prelinünm-ESÑPannoïzia Veteris A

II. IMP. CAES. T. F. DOMITIANUS-~ ſeu: Imperator Cazfizr litus Plavius D
mitianus &0. facies caputque. Parte alia , quaevis exaeſa. Apparet intra S. & C. ſtatua viri mª.
joris , d'extera manu , neſcio quid exhibentis; ſmiſtra vero , arcum inverſam. l
III. IMP. CAESAR TRAIA-NUS reliqua diſtinctè le i nequeunt. Parte averſa intra S.
C. Vir, Epígraphç ROMAN - -- cætera exæfa infra 1in. AÏIT.
1V. Majores duo funt , confiderata facie , diſtínctorum Antoninorum. Horum uno , Pm
zdverſa exhibet :Inp .AU. Anwninus Ieüqua exæfa funk. Pars averſa hªbet: Vota ſuſZ'Ftª
Decenna. intra' C. poſt lineam eſt ne anno X11]. vel A SIS. diſtingui nequit. In alter) i ME
— Antoninu'sdugmefiduum diſtinctèleginequit.PaI-te averſa - XVIII.Imp. - - in medi-I 5-(1
V. IMP. CA. MAXIMINNUS. P.F. AVG. caput Laureatum , facies pinguis , bar-bata.
Parte altera, Vir longus, dexterá annulum exhibens ſmiſtrá baculum. Epígraphe : Genio
Populi Romam'. Infra lineam: SIS. vide fupra pag. 14. Eſt etiam numus minor , quo z Imp.
Ca. Maximivmus P. F. Aug. parte averſª: Concordia militum
VI. IMP. GORDIANUS PLUS FEL. AU G. caput Laureatum, facies. Parte avet/iz =
Vil* dextra campanam , ſmíſtra tenens baculum, intra litteras S. c. Epigraphe orbicularis Lí
'b‘erttzs Aug. Confidentione illorum quæ Jul. Capitalin. de Gordíanís ſcriberet,puto unio
ris Gord’iani numiſma eſi'e,ímberbem enim etiam numiſma exhibet. Libertas Augu i indí—
care videtur, occiſis Maximo atque Balbino a militibus , Auglg/lum fuíſſe nominatum. Exhi
bet Ju]. capit epiliolam , Gordiani Auguſti ad Mfitheum Socerum fcriptam , qui , inillis aliis :
Sed piis gratias, quod te infinuante, qui nihilvendis, didici ea , quæ inclujiis fcire non poteram -
o' - !Wi/‘er efl imperator apud quem vera reticmtur. Hinc fors, dum incluſum ſe fuifl'e fatetur
Gordianus , eo liberato , pofita epi phe Libertas Augu/li.
VII. Duo numi funt', ubi: mp. m. Iul. Philippus Aug. Parte autem altera: P. M.S.
Col. Vim. Infra lineam in uno AN. VI, in altero AN. VII. Hi æ uales funk, illi, cujus mentio
p. 15. Ex duobus his numís corrigendus eſt Pompon. Lætus gum fcriberetz Ambo Philip—
pi vixerunt annis quinque , dum numi hi, ªnnum VI. & VII. demonſtrarent. .
VIII. IMP. MAXIMIANUS.P.F.AUG.Facies pinguis & oblonga. Parte vero averſa :
Edes militum Augg. Et cum no. Infra lineªm. AQI. Facile numisma excuſum ocea
ſione elevati a Diocletiano Maximiani,jurataque his per milites fide.
IX. Imp. Maximinus P.-F. Aug. parte alía: Dwic. Conflantio Aug. ſeu Devifko Con/lan
tio Auguſto SISC. Puto hinc deduci , Gallerio Maximino italiam , haud voluntarie , fed poſt
reportatam victoriam , a Conſtanti'o Chloro ceſi'am fuifle Atque in memoriam Maximini vi
ctoriae, numiſma cuſum fuifle
x. Majoris moduli , ponderis, ac metalli, ubi parte adverſa: intra ejus caput faciem
que CRISPINA AUGUSTA. Parte ªverſa: Mulier fedensa laterales litt. S. C. reliqua legi
nequeunt.
XI. AUGUSTA FAVSTINA. Partís alterius epigraphe diſtinctè legi n uít, adfunt
hujus veſtigiª. in medio S. C. Antonini Py uxorem fuíſi‘eJul. capit teſtatur: xorem in
quiens Fazç/linam Auguſtam appellari a Senatu pmnifit. Hªnc a Senatu magni habitzm, nec
tantum ex relatis pateretg fed ex verbis capit : Tertio anna imperii ui Fauſtinam uxorem per
dídit: quæ àSenatu coog/icrataq/ly delatis Circenfibus atque templo, flamínicis &º flatuis au
' reis atque argenteis: cum etiam ipſè ( Antoninus nempe Pius) hoc conceflm’t, ut imago eius
cunctis Círcenſibus poneretur, Eſt minoris moduli, ex combinatione faciei & ornatus ejusdem
Pauflinæaaltergin quo diſtinctè legi nequit epígra he. Pars averſa,ſymbolum aliud continet, ln—
ſcriptionem æque , ac fors Sræcam l-lgrmniæ ªtraſcillx numiſma relatum eſt ſuperius.
› Cía/fis II. Numz medii , E9" minorem
I. Argenteus eſt, ubi facies caputque ornatum cum epígrapheJULIA MAESA. AUG.
Parte autem averſa Litteræ per latera poſitaz, ex quibus prodit JUNO. Titi Claudy Druſi ,
Mxfflzlínam fuiffe uxorem , cum Valerie prænomine legi , Julian; autem Septimy Severi. Nu
mi hujus epigraphe, quam exprimatll eruditis relinquimus
lL N umi 1 m funt cum epigraphe CLAVDIUS , qui omnes coniiderata facie ejusdem ef
ſe apDarent, omnes attamen vetufiate ſic attriti, ut in nullo diſtinct‘e integra legi poflit in
fcriptïo, præter Claudius. In aliquibus legitur etiam AUG. In aliquibus eſt C ante nomen.
Aver/'ze partis Symbola inæqualia funt , fed epigraphe diſtinctè legi nequeunt , in uno legitur
SALUS AUG. in altero :Anthiacia Aug. Itemjlcr‘vijè - - fors Smatori.
III. Undecim funt Gallina' , fortis priorum , nam nec in his amplius legi poteſt ,. quam
Gallienus Aug. Díverſa quivis habet parte averſa ſymbola. In tribus, parte averſa cervus
infcriptioz Diaanae C'oms in duobus _Lamitas Aug. ’
- rv.
 Auctan‘um Periodi I. ' … 493
- IV. Sªloníae Auguſtae duo funt,in quíbus inlcrip-Ñ u averſae partíª' legi nequít. Pars
adverſª exhibet foemínae caput cum epígraphe Salonia AUG.
V. Parvulus aureusque numus eſt , quo IMP. C. TETRICUS ~ - Parte averſa litterae
apparent , fed lectío non prodít.
VI. IMP. AURELIANUS AUG. parte aliazſo'vi Servataráprxterhunc tres ali¡ funk,
diverſi. Sed apparentium litterarum lectío moleſta. In Quinto: Concordia militum. .
1.:» VII. IMP. LICINIUS P. F. AUG. parte altera Jovi Cozzjèmatorz’, inſra lineam SIS.
Alter ſimilis eſt. , - =
VIII. Unus eſt: IMP. CL. TACITUS AUG. pªrte altera — - Respublica T.
IX. IMP. C. M. AV. PROBUS P. F. AUG. Parte vero averſa Virtus Prabi Aug. infra
Iineam XXIT. In altera numo p'ar priori, Pªrte adverſa epigraphe, Inaverſa: Con/lªrva.
Aug. infra líneam XXIS. '
- X. Unus Caríni habet: Imp. Carínus P. EAug. Parte averſª: Concºrdia Azzyg. noflro—
ram. Unus cum ſequente epígrªphe: Imp. C.“M Alu-;Numeridlzus Nab. C. parce ex alía :4
Virtus Auguſti. - .'
’ XI. Quatuor ſunt, Flº-ºy, Conſtanty, tres cum ae uali epígraphe: Flav. Con/?andas
Nob. C'. Sed parte averſa, ¡n uno Gloria ezem’tus. CSI . In aliís Reipublim Reparatcri.
In 4. partis adverſas epigraphe eſt: Flan. Con/Zantius P. F. Aug.› —
XII. C0nflantini,facie confiderata, quinque funk. In duobus parte adverſa: Imp. Con
flantinus P. EAugaverſa autem S011' invicto Cbmiti. infra lineam A. SIS. In Tercio Pro—_
'videntia Angus. infra'lineam Sarm. in 4to : Gloria exercitus. Smr.S. In utroque horum ad-JÍ
verſEP partis epígraphe Conſtantinus P. F. AUC. Hic addímus numos, ubi: Imp. Lic. Lici
nius P. F. Aug. Parte averſaJO-Dí Confervatori. SiS. & ſunt ſimíles quatuor. -- ; .Ñ.
XIII. Duo ſunt Horum altero: Jul. Oriſhas N017. C. parte autem averſa, or
bícuïarís inſcriptío: CAESARUM NOSTRORUM intra ſertum:X. Votº. infra líneam:
ASlS .In altere: CRISPUS NOB. C. parte alía Principijuventutis in fine: AQI. «- .
. XIV. Conflantini ll. Tres ſunt ut juvenis ,in quibus , parte adverſa: Confiantínus Ian. -
Nob. C. Pªrte averſa in duobus: Gloria exercitus, horum unus SIS, alter Smr. in tercio:
Providentia Caeff.P. infra
Ubi Confiantinus E. SIS.
F— Aug. Sunt
In uno, parteítem quínque,
averſª dum \Eme
fymbolum atteInſcriptione,
mortuo, fuítpoſt
Auguſtus.
líneam
unicè Const. In altero: Gloria exercitus. E. SlS. in reliquís Jovi ("onſervatariJocus éxaeſus
XV. CONSTANTIS decem ſunt. In uno: Conflans Nob. Caes. parte averſa: G10
ria exercitus in fine SMTS, In czeteris partís ªdverſae Inſcriptio eſt: Corffitms P. F. Aug.
Parte averſa in tribus Víftoria dd. Aug.nn. Tum E. SIS. in 4: Gloria .echitus. A SIS.
In duobus leg¡ nequit. ‘ o
XVI. CONSTANTY numi ſunt 32. Adverſae partis Circa caput Iaureatum, in unoz_
Du. Conflantio Pio Principz', parte adverſa minutís litteris : Dn Corſtantini - - in reliquis om
nibus DIV. Conſtaïztius P.F.Aug. Sed tam ſimbola, quam epigruphe partis averſaª varía:
nempe Jer-uatori Reipublz’cae,cuſi SIS. Smr. Tes. Const. Item Gloria Ramanorum.A.S[S.
Item Victoria dd. Aug. 1m. - - SMTS- Item Fel. Temp. reparatio. A.ſIS. Denique .Vot'
XX. Mult. XXX. In duobus legi nequit , nifi poſt lineam E. SIS. Symbolum eſt collis , in
cujus vertíce Pavo , radiatus.
XVII. Sexdecim numi ſunt Valentiniani. In omnibus eadem eſt adverſa parte Inſcrip
tio , nempe Dn. Valentinz'anus P. F. Aug. Verum parte averſa, quidam hªbent Servatus
REÍPublicae; quidam vero : Gloria Romanorum. In uno: Victoria Augg. in altere: Gloria
exercitus. Sunt cuſi Sifcy, monetarias diverſas indícant,videlícet A.SlSC. Item SISC. Z.
P. SISC. C. SISC. B. SISC. Obſervo etíam penes ſymbola litteras , ſeu ſigna diſtincta. U—‘
bi infra lineªm ºff/¿SISC. ibi in medio laterªli-s funt litterX, adextris S. ſiniſtrorſum, K.
Ubi BSIS. Si dextri lateris non eſt exwſa líttera, àſiniſtro eſt A. Ubi C SISC. Iatus ſi-.ª
niſtrum in medio habet O. Ubi PSISC. dextrorſum S. &infra P. finiſirorſum P. Ubi
SÏSC. Z. Parte dextra eſt A, fubtus H. ex ſiníſtris F. Ubí ESISC.dextrorſum C. ſub-Ñ
tus A. finiſtrorſum S. - ~ -
- y XVIILValentis aÉ-què ſunt 19. omnes cum Fpigraphe: DN. VAL ENS P.F.AUG. aver—
ſa Dax-S illorum qui leg¡ poſi'unt, exhibet Gloria Ramanorum. Tres ſunt TESS. unus C. SIQ'C
ubíad latus ſinïſtrum in med’o O. Item ’Gloria Exercitus, Item Vffloria dd. Augg. 7111._
Item Vot. XX. Mult. XXX.
XVIIII. Alter mªjoris moduli, alter minoris, numus eſt, exhibens uterque: DN. GRA
TIANUS P. F. AUG. Parte ªutem averſa , major : Reparatio Reipub. Subtus: ASISC. nul—
h hhhh h 2 laº
 494 Hd Aºtitiáſis Preliminaraſiº Pamzom'ce *ve-tm":
las ſunt laterales litterae. Minor: Gloria Romanorum. infra lineam 1-’. SLSC. ex utroque 1a
tere Symboli , P. P.
XX.THEODOSY Quinque numi ſungªequalis in Ómnibus Inſcriptio : DN THEODO—
SIUS P.F.AUG. Parte averfa (cenſeo elle numiſma, ob magnitudinem ) Reparatic Reipub.
infra lineªm B. SISC. nitide uevis leguntur. Laterales nullªe ſunt litterae. Duo parte a
verſa exhibent Vot.V.Mult.X.gubtus E. SISC. Quartus: VICTORÍIE DD.AUGG.NN
E SIS. Quintus: CONCODIA AUGG. E SISC. In numis his , nulla ſigna ſeu litterae
ſunt laterales , five monetariorum.
XXI. Eſt numus ,in quo facies venuſta & Cªput cum epig'raphe t FL. HELLENA AV
GUSTA. Parte Vero aVerſa: Vír dextram manum extendens ut puto ad ancoram , ſinifln.
baculum. Epi aphe: Securitas Rtipublice. Subtus: R. AZVT.
XXII. numus argenteus medi¡ moduli ,in quo Cªput barbatum cum facie , fed Epi
graphe Partis adverſae apparet ſciſi'um , fors ad experiendum metallum , hinc Partis dextne in
ſcriptio legi ne nit. ª’ Siniſtra pªrs exhibet .AUG. PJ”. Tum litt. 4. Pars averſa exhibet ,
COS VII. Cre‘do efi‘e numum Hadríani , Ve] Antonini. Eſt aeque parvulus numus , ubi ca
putJuveniS , Epígraphe: DIVO CRIS. ~ ~ puto duas ſequentes litteras elle, PO., hinc efl'et:
Crijjpo. Parte averſa , in fymbolo linteamina videntur & in illis bufium , vel Immolatio.
Litterw ſunt , quee mihi non reddunt vocem. Demum eſt numu’s metalli nobilioris , & craſ
fue inflar numorum Hiſpaniae ,in quo facies & caput optimº apparent , & ex parte altera &que
ſymboli figura , fed inſcriptio emi àme non potuit. Apparent plures, & multum eonſtrict‘o
littera?. Puto efl'e numum Aurel. Antonini , haud attamen audeo affirmare.
Tandem varii diverſorumque numi funt Nro 62. Quos quia legere nequiviſſem , certam
que eruere lectionem , miflbs facio. Sunt horum aliqui mediocris modulli; aliqui minoris ,
ac etiam ininimi. In multis apparent facies & ſimbola , quinimo qua-dam etiam litterae. Aſt
ubi certus efl'e non potui , abjicere malui, quam conjectare. Atque hee ſunt quibus Periodum,
I. augendam putavi , eraditºrum vírorum gratis.; qui hoc meum obſequium , ut gratum ha—
beant , oro. Si quª: ſunt, gue illuſtrari merentur , ſupplicare non defino , ne dedignentur.
Nos equidem
uítatibus in clamemus
; eſtctò his oris, veteres
Regionibus
mores ,8Leſtò Olímperennare
ſtudia perdivitesdebere
fuerimus
5 ex,religionis
in hujusmodi
Zelo , anti
cre
didimus hzec , ut Gentilium, eii'e deflruenda , abjicienda , ſeponenda. Utilitate autem horum
ab eruditis demonſtrata , fors his colligendís evademus ſtudiofiores , communicabimusque po—
tius Magiflris, ac mundo erudito , quam indignè peritº, ſment-ur a poſteris. Sane in hoc , Avo
rum Proavorum ue noſtrorum , imitanda non eſt ſuperſtitio melius , uàm religio. Ego inter
Antiquarios, n a rationev collocari valeo, ne uehzec profiteor ſtu ia; verum ut media Hi
floricae Probabilitatis amavi femper & ſuſpexi. . x his , nunc erutis in Sthitaro , atque mecum
communicatis
musque , videre dignentur
z ſiſic Regionum Concives
harum incolas mei , qïod
, paruifi'e utilitates
omanis promanent.
, ut Corpus Firmamur,
Reipublica* doce
propriaz ſer—
vatum fuerit. Fírmamur: quam Olím florebant haz Regiones , dum Siſciae intuemur memori
as , Viminaty item nunc eruti. Videmus : bello clªmiſi'e perpetuo Pannonias, fuiffeque Romª
norum ſcutum,quo per gentes barbaras deſtructo ,corruit ue Romanum Imperium. Vi
demus : illam fuiíTe olim virtutis rationem , quod plurimi , a Imperium plane ſint elevati ,
adeoque fingulorum fuit , contendere ad veram ex virtute gloriam, monſtrare’que factis pro
priis: quam fit utíle Reipublz'cd: , effe dignum maioribusfizis. Intuemur : Pannones Olím gra
tiſiimos fuiſi'e benefactoribus , dum in memoriam gratam , marmorª 61 numiſmata poſuerunt.
Sane eruta nunc tot monumenta, Olím poſita Faq/lince , Herminia, Helleme, neſcio an nos
non admoneant ad imitandum , pro tot benefactis Sclavoniae huic fun: , Magnm MARIE
THERESIÍE. Videmus denique , per voces: Reparatio Rcipublim , morbos in ea quoque
viguifie , adeoque conſuetudines atque uſus , non eſi'e publicae ſalutis, firmamentum. Quit:
Veteres ,pro reparata Republica , numiſmata in memoriam dedieafſe. Videmus tot caeteras u
tilitates , uas eruere meditando , quivis poterit. Quisquis autem Ciceronis , Seneca- , TacTti,
'Cornely glepotis &c. opera perpenderit , vídendo qua: olim erat Philoſophiae ratio Z Hiſtoriz
item ; facile reperiet cauſam , eccur tantum ab antiquis receflerimus. Scriptores Veteres d
miramur , ut rudes folent tem novam vel incognitam , ac licèt videamus Reipublicae ſuae fuiſ—
ſe eos ſtudioſiflimos, atque quaevis ſcripſiſi'é ad poſteros, eorum tamen Providflm'am non ſe~
uimur , qziin crimen culpamque eſi'e credimus , commentari de Regis fui atque Reipublicaª.
Ïuribus. e morbis & defectibus pluribus. De mediis reſtitutae falutis publicas. Quis ſe cre—
det medico ? qui vocatus ad aegrotum fanandum , nunquam legit de morbis z nunquªm de mo
dis medendi his, ſecundum individuorum temperamenta.
Demiſ—
 Auãarium Periodi II. ò" IH. l 4.95
Demiſsè tandem fupplicoz iis omnibus , qui vel fervant ejusmodi monumenta pro oſten-~
tªndº z vel Penes illa funt , ne talia invideant utilitati publicæ Si ipſi, vel nolunt, vel ne*
ſciunt ex his commentari, vel Zelumjoannis Tamecz imitentur, communicando talia; vel
exemplum meum &Blancaſ , exhibendo illa, narratione limplici & Hiſtorica. Sunt in orbe
nunc , tot Claríflimi iri , qui amore utilitatis publicæ , ea illuſtrabunt; pandentque ad n0
ſtram doctrinam , eorumque laboribus nos Perfruemur. Dantur artíficibus media , quæ dum
ab iis conficiuntur , nobis ferviunt ad amictum , victum , luxum , pompam , pro cujusque ge
nio & voluntate. PE ODI
Relatum mihi fuerat ª Vito , litterarum haud inimica , in Ozell , lapidem quendam , In.
ſcriptionem exhibentem , caſu erupifl'e , qui more veteri , ut firmior , arcis illius fundamentis , ita
eſt ſuperpoſitus , ut nihilominus , terræ iit proximus. Sciens ego , quæ funt , de Zellz'a , Age].
lia memorata a Paulo olim Diacono , quaeſtiones explicationesque, preces nullas omiſi, li ex
fcriptam fincerè, conſequi poffim memoriam. At fugit me , quid fuerit , ut non folum fepo
nerentur preces meæ , fed infuper excufationem accepí, obrutam efi'e lapidibus aliiš, nefcio
cui neceffitati proviſurís. Induſtría Unius, quem prodere nequeo , fequentem elapfo Februz.
_ rio Obtinui rapfodiam , cum notitia: cætera lapidis , ornata haberi certis lineis vel floribus ,
atque fequentem effe defcriptam caeruflã , & ad me miſi‘am memoriam. '
, . M, i
', t lUIUS PROBNU QVUV.
' . F;CXXX
C. NBI.
S. ªaPOSVII. M. U.
BIET.S.V. .f .
_,

NATIS Yz s) 3g SX¡ -~ ~
v » _ _
A
ille qui detexerat mihi infcriptionem prímus, putat Probar: effe lapide, -credítque
Probzmium exprimi CLJoan. Lucius lib. 2. Cap. l. Ex Porphirogenito meminit VPribur.f._v. [—
tem cap. 8. fub Gefimiro Majore, Pribimzæ Bani. An relata memoria Prtšwgy 'vel Pribinne ſit e
conſtituendi careo fundamento. Ego fatis meditatus fum , evolvendo quævis quæ vel habeo ,
vel legifle me reminifcor , haereo! Veterem illam Romanam , eſi'e hanc memoriam , aſſentirí
nequeo , ob tanta quæ exhibet Quake facile poileriore ætate , ad imitationem extantium tum
,tot Romanarum , collocata ſit. verum cujus fic? lnterprætari nequeo , carens fundatæ con
jeciuræ motivis. Perpenſis iliis quae à pag. 76. ſuperius relata ſum , fi Pribina ille, hic expria
mitur in Prúbun vel Probum'o, plurima firmaret lnſcriptio: Sclavom'am nempe fub Bu'íº'aro
rum fuiffe poteiiate : Ratimarum Partium illarum Trans-Savanarum fuiffe Ducem , eoque op
prellb Probunium , five Privinnam. Ab hoc ædilicatum iſthic munimen in nemore. Ardor
ille in catholica fide Pribinæ firmaretur , tam ex figno -1- ſeu Crucis , quam & initialibus lit
teris DEO Maximo. Verum doctus peritusque Lector , deducat quæ exifiimat , ex commu
nicata memoria. Ac ſi cx ignotis mihi libris , vel antiquitatihus aliis , novit illum-ari polfe ,
.ſuperiorem memoriam , hanc ut mecum communicare dignetur , oro. Mihi aliud datum non
eſt; quam doctis eruditisque Viris, erutam memoriam ſubſtemere ac dcvovere.
PERIODI III.
Plurima funt, uibus haec Pcriodus , per fingulos Regum poffet poteritque narratione
hiſtorica adaugeri. uia nihilominus ego , ex fine ac fiopo , factorum hiſtoriam non fufcepif
ſem conſcribendam ; verum jum Regum , &lª Same eorundem Comme ; ideo dum actorum ge
ſtorumque reminiſcor, quae aut ad Poffefflm'i ſunt dilucidationem , aut aſium to à me, fcopo
ſerviunt; aut fors fepulta hactenus ignotaque iniinuo , a me in cæteris , expecSari non debere
auctaríum , exiſtimo. Quare ad me non pertinebat ut ex licem; five nomen , five genus u
xoris S. Ladislai. Si fuit Bertholdi, Ducis olim Martini@ "a, facile amíſi'a ſub S. Stephano
Sclavonia , ut pag. 104. retulímus, dum S. Ladislaus mortuo Zvonimiro Croatiam , Sclavoni
amque , Re o fuo reflituit ( quæ ut pag. 90. intra limites conſtítuti per Zultam Regní Unga
ria: fuêre) artes illas Bertholdo reliquerit , nec diſputaverit. Hinc Bela IV. tam jure Coro—
nae, Regnique-ſui à Zulta conſtítuti, quam etiam ut legitimus deſcendens, Ducatum Mara
niæ , partesque illas recuperaverit.
Relatum à Thoma Archidiacono , vel pace mea , eidem additum a Lucio vel alio , docu
mentum Privilegii, a Colomano elargiti Generationibus illis, eſtò ignoretur unde acceptum
fit? Scriptores Veneti non controvertunt. Quare adverfus eos , ut productum ab iis , robur
habet Firmatur illud , Singiduni Eppi Zagrabienſis fªcto , relato inopere Eccl. Zagr.
Deniqup poſteriorum
nerationibus Regum
conferebant, exemplo
ut de , qui,
Klokoche, immunitates,
Nobz'libus tins , iisdem
Campi šaagmbienfis &c.litterisy
Ego pluribus ge
autographo
Privilegii illius careo , nec illud vidi unquam , dum nihilominus Scriptores Veneti , illud pro
ii ii ii legi
 ‘ l

'496 'Ad Notitías Pralínínares Pamwnia Veteris

legitimo habent , ac qua legitimum orbi toti exhibuerunt , ego meminilſe illius potui , erci—
ue dum Scriptores , crteraque documenta (vide deſcripta p. 1 27. ex metalibus litteris, ac alía)
ſtabilitum ſuiſſe his inRegionibus perColomanum Regem,SacraeCoronae hperiunuteſtarentur.
Preterea dum publicum monumentum,ex Lucio a nobis pag. I I 8. exſcriptu m, a Rege Pan
noniaz Vladislao, Croatia Regem, fuiſi'e conſtitutumAlmum Nepotem docet ; Neque Regno iſto,
fuifl'e privatum, five a Conſtantinopolitanis , five ab ipſo S. Ladislao , ſcriberetur a quopiam ,
conſe uens eſt ,l ennatís adverſus Almum , ſuperius memoratis factionibus ccffl'um Colomano
ſuiſi‘e roatiae Regnum. Nihilominus qualiter intra Almum & Colomanum rationeCroatize tran S
actum fuer-it ?jura Corona;- nil laedtmtur, dum intra hos, res acta eſt , firmaveritque Colomanus
jura Coronas , quinimo'ad Dalmatiam extenderit.
Borichius aequè praztenſione facta Coronas , hujus juribus ni] nocuit, dum ſua praetenſio
ne potius ,haec firmavit. An autem ipſe ſuerit Colomani filius? Item qua ex matre genitus?
finis a me propoſitus examinandum non exigebat. In obſequium Virí cujusdam docti & illu
ſtris , mihi videtur credibilius , haud fuííſe filium adulterae Colomani uxoris , 81 Colomano ſup
poſitum z Verum a Colomano ante legitimum conjugium genitum. Moçiva credibilitatis ſunt
equentia. I. Combinatione Scriptorum , quaeſtiones hX ita ſunt dubiae , ut niſi Seffarius efl'e
velim ſive Thuroczy , five ampli catoris ejus Bonfiny ,jurareçue in 'verba Magi/Iri , ob coa
vos , Ottonem Fri/ing, 8º continuat. Cqſmce Pragenſis , concludere nil poffim. Ab aetate Colo
mani, Stephan¡ II. Belw Coeci , Sªeculis diſtant Thuroczius Bonfiniusque. Neque ſcribunt,
uo ex fonte ſua deſumpſerínt? memoriam illorum, cunctorumque aetate Thuroczy viven
tium , res ab eis ſcripta ſuperavit. Proinde cum fluxa fit traditio , haud invenio , ut ſine me
tu affirmare valeam , eos certam ‘veritatem ſcripſiſſe; pmipue dum a Coaªvis Scriptoribus dif
ferunt. Hi porro cum exteri fuerint , an genuin‘e de quibusvis fuerint informaci? dicere ne
ſcio. Illud ſcio : nunc quoque exteros Scriptores faz-pe aberrare , dum de rebus ſibi incognitis ,
verum unicè auditis ſcribunt. Conveniunt domeſtíci Scriptores , cum extraneis , Borichium
rmtenſionem feciſſe Coronae ſub Bela Cceco, in modo autem & tot circumſtantiis variant.
Comín. Coſm. Prag. ad an. I 132. poſtquam narráfl'et , Ducem Polonorum , expulſo Rege Cc»
co voluiſi'e filium Colomani intronizare , ait: Mater em'm prcefizti juvenis à marito [iio Rege
*videlicet Colomano repudiata , dum eflet pregnans rediit ad patrem , atque‘ ibi puerum peperit. Ottº
Friſingen : Colomani filias ,fed ex alía matre natus dicebatur ( Obſerva dicebatur) Regnum pater
num requirit. Neuter horum , pertractandam habuit quaeſtionem ex fine , at utcrqne preten
fionis BoriCh)r inſinuat motivum. \ Thurocius relinquit in dubio , an Colomanus? aut uxor
ſua , adulterii arguenda Z dum fc’riberet : Hangar¡ ~ - - ~ per nuncios invitabant Borich adul
terinuzn. Tum infra: Proceres autem Hungarix vocati _fimt ad colloquendum cum Rege. Interra
gavit autem eos Rex ,fi ſc‘irent Borichium adulterinum Eflè , *velfilz'um Regis Colomani. Edeles
autem Regm' refionderunt , quod indubitanterfi‘irent , Borichium eflè adulterinum , &º nullatenus dig
num Corona Regis. Interrogatio Regis , neſcio unde mutuata a Thurocío , videtur crimen
uxori attribuere , Adulterz'num ¿We .² *Del filium Regis? Teſtificatio Procerum , dum ait: nullate
nus dignum efflr Corona Regis, icet ſcirent indubitanter Borichium lego’ adulterinum videtur Co
lomanum accuſare. Haze quaevis ego perpendi , at dum ad jura egum nil pertinere que—
flionem vidi, examen non inſerui , meam attamen ínſmuavi opinionem ,videlicet probabilio—
tem viderí Cant. Cqſm. Pragen. relationem. Hanc enim firmat lex Colomani Deer. 2. cap. XV.
quó , omnem conqualem deſponſationem vult in conſpectu Eccleſiae , coram Sacerdote & ido
neis teffibus, cum ¡gno ſubarrationis, & partis utriusque conſenſu peragi , Concludens: a1¡
ter non eonju ium,_/Zªd Opusjòrnieationis reputetur. Cauſam legis hujus , exiſtimo elTe , repudi
um illud a éclomano factum , relatum ue a Contin. Cqſmae Pragen. Accuſant Colomanum
non ſolum prasmiſi‘a; ſed litteraz Bela;- I . quarum ſupra meminimus
uaz illa fuit repudiata ‘a Colomano ſoemina? Amicus ille' , in cujus obſequium hX-c com
mentamur de dato 8.Ju1ii an.1768. ſignificat: Otton. Friſing : 1. . c. 2 1. ſcribere : Boritius qm'
&º :'ij ColomaniJèd ex alía quam Stephani , matre Ruthenorum , fín Chios; Regis fi1i0 natus di
eebatur , regnum paternum requirit. lllud Chios Kiov legendum exiſtimat. Multa hinc quaerí
pofl'unt: ut quot? quae item uxºres fuêre Colomano? qua;- illarum nomina? ſed his caeteris
que omiflis , prxcipua eſt ; Qui Ruthenorum nomine , ſazculis his deſignabantur. Plures ſunt,
ut ex operum lectíone obſervo , qui Ruthenos 'coarctant Ruflia: veteri. Verum combinatione
¡acta Scriptorum atqueDiplomatum,idem mihi apparet,erat cum appellatione RuthenorumSD
culis illis,quod hac aetate cum Valaehis aut Ra ciam'sI -Effe videlicet generale nomen,deſignans
Orientales Graaci ritus. Valaehia minor ,in clavonia inſèriore appellatur , qua? tamen Vala.
chia illa vera non eſt, nec fuerat. Multi, Vlahos , Valachos 3 generatim habent omnes à Ritu
Eccleſiae Romana alienos, ac in his Re ionibus prazcipue. Simile quid in expraeflione Ru
thenorum olim eveniſi‘e, cenſeri debet. &quidem miflis cateris pag. 90. ſuperius, Anonvmue
ſcribit de Regni Hungariae Conſtitutione : Pixit metasRegni Hungarix - - - Et ex parte 77150;
tenicorum lçſque ad pontem Guncil , &º in eisdcm partibus dedit Caflrum corz/Ïruere Ruthem's , qui cum
Alma
. Auctariam Periorh' III“. '~ 497
Alma Dnce , avofiio , in Pannoniam venerant.. Itaque Rutheni fuêre & vocabantur eciam pop
lus, extra Rufliam habitans. In pargameno vidímus, legimus, ſequentes litteras, uarum
authographum eſt penes D. Comites Voikffi, & ab illis originale habuimus pro legeriiio; te
noris ſequentis , quod integrum lectoribus eruditis exſcribimus ,'ſupra eo uſi etiam
COLOJMAUVUS DEI Gratia Rex Ruthenorum , &zº Dax totius Selavoniee , omnilms
ſcriptumin/Pecturis _fillutem ac omne bonum. Provide¡ Regum diſeretia , tam eircumjjzectam erga je
fimper perfizbjectos debet habere diligentiam ; ut quantº quis defidelibus fizmulatur, tantopropen~
ſius munifieentizefiize dºnís remunerandus fòre een/?atun Cognaſí'at igitur tam preeſens univerjitas
quam futura , quod cum Dragan ,~ Dragvechfilius eius adolq/Zens ,jabagiones Caſtri noſlri de Rai»
cha nobis fidelem fructum, cum efiiiſione fizizguizzum, eo tempore,eum fi‘ater noſler Dux Andreas,
à quibusdam @dana ductus Confilz'o in Regnum noſtrum 'videlieet Selaoonía’, vialenter irruzffet , ex
r hibmflent. In reeompenſationem tot {Iº tantorum landabilium meritorum , &º commendabilium , tam
ipſis quam [his harea’ibus , heeredumque Sueceflbribus quandam terram Konzlea voeatam in Comita
tu de Roicha exiſtentem dedímus , eontulimus {Iº donavimus jure perpetuo pcyfidendam. lpfisque
prat/'entem paginamfigilli naflri munimine roboranda , cum enfii òº emzſilio omniumjobagionum n0—
flrarum , ſimul habita &º deliberato ,Jul-e Bani videlicet,]u a: Mgri Tavernicorum , Demetrv lllgri
Dapifèrorum , Nieolai Camitis de Zala , Opoy Comitis de Ójvmigio , Petri Comitis de WkO-U ,
Georgy Comitis de Barana , dare eorz/ezzſzmus &º eonceffimus. - Datum per manus ¡Meri Eli-caſ¡ ,
Aulee Regia? Cancellary , f5" Egrenſis Pnepoſiti. Anno ab Inearnatione Damini MCCXXXII.
Sigill. pendens in forma oval¡ , quod diſtinctè, &clªrè , non dignoſcitur , neque ex ſculpta ,in
fcriptione aliud legere potui ,, quam Colomanus. . . . I
- Combinatione 'Anni , ſubſcriptorum item Procerum , quis dicet Colomanum Regem Ru_
thenorum illorum fuifl'e , qui Ruſſiam incolebant, praecipue dum intitularetur. Rex Ruthenº
nºrum {Jº Dux totias Selavanic. In donationis porrò contextu , Regnum ſuum his, in oris fuiſ
fe innueret, dicendo: In Regnum nq/Zrum videlieet Sola-Dani@ violenter irruifflet. Quake foemí
na illa , ſp‘e futuri matrimony à Colomano ſeducta , ex quibus oris , & Regionibus Ruthena
rum fuerit? fic in dubio remanet , ut definiri ne ueat. Mihí quorumvis combinatione veroſi
millimum eſt , harum illam fuiſſe Regionum. nimvero quidquid ſit , utrum Colomanus mi
les fuerit ſub Zvonimiro , ut exhibitze p. 114.1itterae exprimerent , illud negar¡ non poteſt;
Colomanum his in Regionibus bella gzffiſi'e , Petrum ſuperáſi'e , & BoſniX nunc , tum Ram-e
{uiſi'e Poſi'eſſorem ; hancve inTitulís ut pag. I55. expraeffifl'e. Sªepius item ad Regiones has pro
pter Dalmatiam fiabiliendam ſervandam ue; Eum fuiſſe profectum. Quake confidera—
tís his , proud etiam bello i110 Sacro Cruce lgnatorum , Graecorumque Imperio , Ruthena fee—
mina quam repudiavit , ex harum Regionum Ruthenís Veroſimilius fuerit. Huic ejusque Ge
nitoribus 'cefl'a videtur fuiſi'e Rama , ſubjure clientellari erga Reges Hungariae. Neque enim
Ve] geſiiſi'e bella cum quopiam legitur Colomªnus ex parte Boſniae , verum' in Dalmatªa
ab armo I 105. Itaque cum conſtet anno I 102. eum Croatian¡ obtínuiſi'e , 1 103. uſum fuiſi'e
Titulo Regis Ramaz , Circa hzec tempora clandeſtinum illud Colomani connubium eveniſi'e de
ducitur. Sed quacumque‘ demum de-cauſa, complicem -criminis repudiáſſet, ceſi'a inſimul Rama,
in dotem; qua de cauſa , in Títulis fuis illud Rama omiſerit Colomanus nunquam exprimendo
TitulumRufflizemeſcio. Hinc credibilius fmminam fuiſſe ex hísRegionibugquam exKiovia. Nec
fatis eſt demonſtratum, Kioviam paruiſi'e Colomano. Haec, Hiſtorici quoque Boſniw ( quamvis
poſteriores) attribuunt Colomano. Sub Stephane ll. legitimo Succefl'ore,Borichius ut puer, nec
movitſi quzeſtionem z nec ei ob Patris reſpectum, a Stephano mota eſt. Verum deficiente Stephen
no, five ab Hungaris evocatus, utThuroczius ſcriberet; ſive motu proprio ad Coronamſuſpira—
vit. Teſte ſupra Cant. Caſ: Prag. Borichius turn erat juvenis , dum ait : [Water enim prceſlztiJu- v
*venis , ut fi annorum combinatione , Circa I IO5. Borichy ponatur nativitas , anho l 132. anno
rum circiter 27. adeoqlue juvenis fuerit. Coronam haud confecutus, at vel in Rªma occaſipne
pacificationis cum Be a, firmatus eſt; vel his in Regionibus & trans Dravum bona obtinuit.
Nam in Diplomate relato Ecol. Zagr. pag. 76. Anno 1163. ſub Stephano IV. leguntur
Bªni duo , nempe Belo Bano eiusdem cauſceſndiee, adeoque Bano Sclavoniae, qui cauſam E
piſcopi Zagrªbienſis Beraldi judicavít; & Borichio Bano , PrOCllldUbiO chiziee , ut hinc ei ceſ
ſa fuiſi'e deducatur, ſub jure clientellari; agebatque tum Borichius annum 'Xtatis Círciter 58.
Bona autem trans Dravum, ab eo poſieſſa , memorata ſuperius Belze IV. ſententía evincit. Ne*
que eſt, uod Otto Fri/ing. Matrem Borichy Chias vocet. Fuit enim hoc nomen Foemime,
ut ideo ªim; ſive prº‘ Kiovia interpraetari nequeat. Si a Graeco nomen Chios non provenir ,
fors à Kehi ſcu filía ſumptum eſt. Illud : Baritius qui &º :Mi Regis Colomani ~ ~ Regis filio
natus dicebatur,indicare videtur, Borichium antequam Rex fuiſi'et , nªtum fuiſſe Re isfilio,
adeoque Circa 1095. quó S. Rex Ladislaus obiit , fuifl'etque cauſa fuee fugaz , & propen Ionis S.
Ladislai erga Almum. Borichio item anni decem eſfent in aetate augendi. Sed cum hzec clara
non effent , ut veritatis demonſtratio , nec ſeribi'poffunt , nec ab ullo accipiantur. Hzec in ob
ſequium docti eruditique amici. Qui fi luculentiora de Borichio det , amplectemur certè; ſi
111 I11 2 vero
 ‘493 Ad Notitia: Prelúninares Parmanic veteris .
vero nil , deductionem hanc noíh-am quam voluit , ui bonique confulat. In quee
flionibus ejusmodi , veneror illud Hieronymi : ec tam flultuïflum , ut diverſitate explanationum
Tuarum , me [cdi putem ; Neque ego ullum lmfum volo. Eſt nihilominus utile , fi intra erudi
tos , vel ab his, ut intra eorum difcipulos , ejusmodi etiam quzeſtiones tractentur ; femper enim
dilucidantur aliqua, ua! obſcura fuêre. In hac , Ruthem'x variam acceptionem , uti olim Dal
matiae & Sclavoniae , azculis his fuiſſe Obfervamus. Boſm'am itemjurís fuifl'e clientellaris Hua.
ariae Regum , dum l 163. anno , Boríchius hujus Banus , intra Proceres recenſetur , fuerítque
attributa 'Stephano IV. Regi. ‘
Numorum Sclavoniw pag. 129. meminimus. Litterarum A—M. H R. RL. 'voces , per eX
plicationem dubiam propoſui. Amicus erudítus doctusque ex Decreto Caroli I. anni 1342. me;
ſumma humanitate admonebat , abs ue haeſitatione ad ſigna. monetariorum litteras illas ref
fere debuífi‘e , dicit ením Carolus: t ut Camerariorum nq/lrorumjuſtitia appareat in Denariis
fizbn’candis ,flatuimus : ut quilibet eºrum , ipſòrum monetis ,ſzgnum habeat , per quad, maneta per
ipfilmfizbficata cognqſcatur. Hare me non latebant , utgote qui de his monetis , multa erui, ig
nota hactenus, ſtudiosé ue fepulta. Quin pleraque e iis inſinuavi in opere , nec ſolum me
morata pagina, fed in arolo ªc Sífgiſmundo. Profectò examinatis quibusvis diligenter , lit
terarum illarum , fine metu ac haz ¡cationeflgm'ficata ex onere non audebam. Cauſa maxima
fuit Deeretum Caroli. Primo enim decretum illud ad ungariam tantum videtur pertinuifſe ,
non folum ex Titulo: Carolus DEI Gratia Rex Ungarice; fed ex memoratis in eo Comitati
'bus 81 Civitatibus. 2. Illud :flatuz‘mus ut quilibet &0. novitatem inductam à Carolo deſignat,
¡quee anterioribus temporibus uſitata non fuit. 3tio Sub Carolo ipſo inveniuntur monetze Scla
voniae ut ibi deduximus , qua: nequaquam ad latas, fed in orbiculari epigraphe, habent P. Scla
‘vonice; confequenter fub ipſo Carolo diſtincta fuit moneta , pro Sclavoníze Regno , a maneta.
Hungarica. Quin 4. ut relatum eſt in Sigiſmundo , monetam Regum Hungarize in his Regio
nibus recipere , peccatum mortale praedicabatur , debebat ue deferri Confeffariis , ut nunc libri,
ui vel funt prohibiti , vela ſimplici Confeſiario , prohibiti efl‘e putantur; uti fcio hoc factum,
'huratorim de *Dem devºtione , quod Confefl‘arius librum efl'e liberorum Murariorum putaverit ,
cenitenti gravem imponens Poenam , jejuniorum , eleemofynze , Miflarum , proſeſiionis fidei,
ob libri lectionem ; uem, quia à me habuit Pmnitens , conquXri non omiſit , mequejuſfu Con
feſt'arii rogare , ne li ros haereticos vel diſtribuerem , vel emendos fuaderem. Idem olim erat
‘in Regionibus his , cum monetis Regum Hungarize , & Sigiſmundus lege lata , economiam
llanc fuſtulit , veniſt'e ue illam in ufum , demonſtravi Pªg. 445. litteris Wolphardi. Quare ex
Decreto illo Caroli , gubietatem in exprimendo earum ſignificato , deponere non potui , eo ma
gis 4. quod litterae fint in parte aduce/it , ad latus Crucis ſigni , ſupra Capita fizciei in numo
cxprzeſi'az, adeoque videantur Indicare chus funt; ac ſupplere Epigraphe adverſae partis ve
terum numorum. Fateor necdum à me eſi'e obſervatum , ubi adverſh num¡ parte , monetario
rum ſigna exponerentur. .His itaque ex motivís , figmficatum litterarum illarum , pag. I 29.
dubiu poſui. Securos velim eii‘e operis hujus lectores , quaevís a me fuiffe pro viribus meis ,
& ha itis mediis examinata ponderataque, tametſi examen fingulorum , ob vaſtitatem opel-is
non effet infertum. Sed nec afſumpſi, quaeſtiones hujusmodiexaminandas; Verum Jura Re—
m òº Comme illuſtranda ; hinc etiam , erudito doctove Lectorí , examen tantum Scripto
rum & fundamentorum , quibus jura Regum noſtrorum debilitar¡ vel enervari creduntur , ex
hibeo; ut meis lectis , ponderatis, & combinatis cum partis contraria? ſundamentis , projufli
tia definiat ipſe , hinc Advocati potius munus , quàmJudicis ago] Si ui tamen funt Led@
rum , qui cupiant noffe, eur quibusdam , adhazream opinioni propoſita? neque curioſita
tis ex motivo , aut tentatioms; verum eruenda: veritatis , aut eruditionis cujuspiam , nofi'e
cupiunt cauſam , pro debilitate mea famulabor. Illis porro & talibus , quorum imagínatiom‘
non ſatisfeci; vel qui Iegunt volando , nec combinant res lectas , vel aetates & tempora ; ni] re.
ſpondebo. Verbó qui peregrini funt in fundata hiſtoria. Quis enim ípſis , regulas primo de
fcribat. Magiſtrnm non ago , nec magiſterium praetendo : fed neque illis ſum reſponſurus , qu¡
ſcribunt , ſme communicatione motivorum , ego ita cenji-o. Nullum cogo ut mecum cenfeat ,
nec pretendo : ut ideo habeatur res a me ſcrïptª , lft vera , quia egofi'rip/i ; efl'em enim temerari
us , cum ſim hUjus ¿etatis ac temporis, at rogo ut Videantur motiva, ob qüae fcripſi. Si inveniun
tur fufficientia , íllís credatur ; fi vero funt .queme fugerunt, mihique erant incognita, non cul
per , fed erudiar inſtruarque , retractabo ab eXemplo Auguſtini lubens errata , gratiamque ha.
bíturus fum illi, qui errores meos correxerit , Ve] que me fugerunt expoſuerit, aut obſcura mea,
dilucidaverit. Quare cum ego‘, non praetendam veritatem ideo , quiafic ego cen/eo , neque a me
alter. Niſi pro lege ſtatuatur eenjeo. Rogo etiam ne moleſter fyllogifmorum evidencia,ut a quo
dam : Colopàfidt tempore Plíny , ergo Culpa , a deun filio Botond , denmninationem accipere non
pottu't. Aliu eſt flumen aut fluvium fuiſi'e tempore Pliny , quin ab orbe condito; aliud quo
ualive nomine ab incolís Regionis , talis fluvius appcllabatur , hac aut illa ªetate .P C'Idpze fluvy
linius non meminit , fed nec Vunmt , nec Kerkce , nec Odm &0. igitur à qua &kate haz appella
tiones

”~ ~___. _~\_l-o
 ª ‘ Afgaríum PeriodiIH.
done¡ petendee funt , cum denotent novam Regionum Períodum , non inutiliter índagatu—r:
Dum itaque ex Anonymo conſtat Culpun tranſiviffe Colapim & Regno Hungariae has parten a—
l?uiſiviffe ;jbrs nova appellatío ex hoc facto acceffit. Tot fimílía objecta habui , quae non recen
ebo. Si lubet cui , ultro Pªſci ſimilibus , non invideo 5 fed rogo ne dªmner ideo , quod ego
ita non ſentíam , nec fimíles eruditíones adorem. '
. Itaque ad Periodi hujus auctaríum , haud ſpectare exíſtimo relationem motivorum , ob
que , accejſori'c , quzdam ſubingreſi'a ſunt; aſt illa tantum , quae ad ſuſceptum pertinent ínſti
tutum ,atque o erís finem, haec vero funt º
l. Eſfe in rincipum arbitrio dare , mutare ,cambiare ; Regíonum , Civitatum , locorum
nomina , firmatur ex Hungaria Diplomatíca edita a P. Stephano Kaprínay pag. 419. ubi Cªro.
li VL de anna 1715.die 2 3.Decembris integrum inſeritur reſcríptum placitumque Re ¡um, quo
Vocatum ante: fortalium AlbaJulia conſtituit appellandum Carolinam mandans: U? hª uſb@
òºjbrtalitium inpoſterumin omnibus actis publicis , &º privatis, tamſcrz'bendo quam lºquendo Ger—
nanicè Carlsburg ,latinè 'vero Carolina , [èu popular¡ ma is, &º more , eo locorumfi-e uentius ufim
¡o , CarIioleíS perpetuo vacetur , id quod , ut per totam o-Uíneiam innotcfiat , max , deſizño pub
lican' , &º tam per 'vos , quam alias cqiuslibctſtatus &º ronditionisſubditos nnflros obfi'rvari columnª,
&ºjubemusz Haec tamen ut ſuo loco refleximus , a Scriptoribus ſunt referenda , ad evitandam a~
&ud pofleros confuſionem , & innanem diſputationem de loco veteris appellationis , fi endo.
equnquam vero ideo, fas eſt Scriptoribus Ve] mutare locorum nomina , vel vulgarem Égniſi
cationem in latinam transferre , ut Fragopolis pro Eperíeſſino , Caſtaneopolís pro Coſtanicza.
ſpicere
Eſt enim: Scriptorum,
vulgare , haudfat-¡Ka ejusmodi
uaevis licere ad
bovipoſtcrorum
, quazovi mandare memoriam.
licent. \Regum eſt publícze utilitatí Pro.

II. Eodem ºpere exhibet idem Kaprïnay á pag. 354. diffuſas teſtimoniªles litteras Alberti
Regis, meritorum Familias Gara. Nec fimt integra.- , nec rcfert Scriptor a quo eas habuerít 'è
neque an abs fe viſum tractªtumve fuerit authographum. Ego accuratè eas perpendi identidem,
& dubia uedam cºnciliavi , utlhíſtorícè appareant vera. Ex his non ſolum firmantur jura C0—
rom.- & egum noſtrorum in Servia-m Boſniamque; fed ¿le Dalmatia', & Venetorum factís , ſe
uentia ſunt :‘Pro recuperatione Civitatum, Caſlrorum, ò' bonorumſuaz Comme ,ficb tempore dí
lu’nrum pmmzflbrum , ad mames inimicorum Regni Hungarice, òºſuorumjbecialiter Venetorum ,
qui Civiratemjadreïgſem , &ª Caſirum Auram'd , cum nonnullis aliis Civitatibus , Caſtris &ªfilrtali
n’is Regla' Dalmatia ufitrparant. In terms I/lrire &º Forilldy ipſe Dominus Rex perſònaliterprºg
fiffusjuiflèt. (firmantur haec Di lomate Marci de Zaverſya relato p. 262. recognoſcente ip;
ſo Sigiſmundo ) pmfatus eondam 'icolaus Palatinus - - Igitur dum idem Dominus Sigifinundus
Rex , pmmtffce expeditionis proceflízm felicita‘ continuaret , cogentibus eundem Regm‘ſui Rºman!“
txpeditianibus - - in partes Alemaniae , 8‘ Italiª? per Príncipes Sam' Imperii evocatus , debui/ſet
ſe confi’rre z' ne res ipfiz Hungariae improvide deſt'rta remaneret , Idem Mcolaus Palatinus , cum Vez
netis antelatis , lícet multis recentibusçue z‘njuriis &º damnis laa/is 8‘ Weratis , Treugas quinqumy
hinc ¡nde pacijícè durandas,fi4i induſtria Confilii ſfabili'vit. (Jºe. KÑ
Mirificè hX'C firmant , que ſuís Iocis ſuperius ſcrípſimus , & Diplomacis hujus pluríma ex
noflris firmantur illuſtranturque. Illud autem cx memorato Diplomate , Chariffimum nobí':
accidit , quod 81 cauſïzm referrat , ob quam Sigiſmundus Res Dalmatie ad tempus aliud transtu~
lít ; & mentionatarum à Nobis Treugarum mandatarium, fuiſi'e detegagPalaeinum McolaumGa,
ra. Renovatarum identidem hamm Treugarum ſub Colore, in Dalmatíw nunc etiam funt poſ*:
ſcſi'orio Venetae. Quare ceſſio illa, quam à Ladíslao Neapolitano ſereniffimw Reipublícªe fª?.
&cam , Scriptores objiciunt, cujus fit momenjí hinc etiam deduc'xtur, dum non tantum Sígíſm un
dus , poſt illam , bella geſiit cum Venetís; verum ipſi Treugas àSigíſmundo fiepius exorárunt. ªl".
Hzpc Superioribus noſtris addenda ſunt , horumque ac illorum combinatione , qualiter Dalma
tiªe poffefforium , penes Sereniſiïmam Rempublicam remaneat , & fit relictum 5 ſatis credo
haberi edcctum demonſtratumque. ~
III. Non tam in confirmaúonem Armali/Zarum de quibus a pªg. 261. fcrïpſimus , quam
ob notitíªm Sclªvoniw Croatiaeque ſub Vladislao ll. ſequens eruditis Viris, ex authografflp
in par amena expedito , communicamus Diploma :
Eladislaus Dei Gratia Hungariee EF Bohemia: Rex. Vobisfidelibux Naſh-*is Nobilibus Eli@
Drugſ/ich de Mykſyncz , Scribd: Cancellarice noflm ; ò' Bartholomao de Bucha ,fizlutem g›*.zrí.zm~
que nnſlram Reºiam, &º omne bonum. Cum Règz'bus &Principibus in ſublimio pofitis, inter alias Ma
gnificas Ilhª/Ir¡ :más-ue animi eorum virtutes , illud peculiare natura’ infitum exiſtat ; utfiabditnrumfiw
rum meritis fjºſmitiis digna quadam trutinatione peizſítatis , quemque eorum juxta qualitates virtu~
tumfimrum ,ſavoribus atiisque condignis profiqui ; eosque hoc paño ad majora propenſioraI/ue fizbi
cunda accendere , mani/gurú!" Regia” confizeverint : San: ita ue nos attentis &ª eonfidemtis 'ucſtrisfi
delibusſervítiis , qua: v0: , Sacra: imprimis hujus Regni ?nz/?ri Hungarize Corona i ac deinde Maje—
ílati noſtm ,fidz locnrum &º temporum -varíetate pro 've/[r0 pojſc exhibuiſlz's &º im endzſtis: Et ut n0
is impq/íerum, diligentiusfirventiusque¡tz/Emirªfludeªtis, Vobís &º per Vas enerabili Magzflro
' kkkkkk Niu
 '\

’oo Ad Notifica Preliminares Parmanfz Veteri

.Nicolau de difla Bucha , Archidiacono de Vaska &º Canonico .EEUU/inf ZagTabie-nſis i nec non Caflm .
r0 deLomnicza , ac PetrOJunnanooich de Pude-ªya , f5' Mcolao Spiffich ‘atribus Ixe/Iris ò' confàn
guineis , heredibusque ¿F pq/feritatibus vez/Iris uni-verfis , ha: arma ,ji-u obilitatis inſignía, videlicet
ſcutum colon's Caleflini , continens leonís animalisgenero/'Mimi , cum Drac-one fee-¡¡Mimo dinzicatio
m-m : Leo namçue 'villofits ,fi‘emens , inpo remos pºdes exurgms , muda hirtqſà tergumfimm , ceu im
citamento quºdam ad prwliumflagllans , oronam auream in capita ge/lans ore hiantí minucique lin
guafiza exerta ., primis pedibus raconem arripuit: Draco autem via-¡dis , allatus ,in adverfizm fi’ſí—
militer ercxit , muda nodoſ?: cirrumflcxaque , pq/Zremum :dem , quo unco imititur circumflexus ; aliis
autem pedíbus oreque Pªtent¡ , ò' linguªjüa 'vibrante in ar anhelitumſülfureum ignemquejjóíranti learn'
acerrim'e ima/it. Tantum autem certamen, &º comoriens quedan: dimicatiogeritur , ob unam cucªr
bimm habentem ſòlium unam, me in medio luctantium corgflituta eſt, ad denotaudumſtgmficandumqu: -'
quod dicta Bucha poſjèffto *oe a natal¡ idiomatc .Sclavonico tucumisjêu cucurbz'ta appellatur 5 1mm
olim Progem’tares uſb-os, bello , alíisque virtutibus inſagnibus , cum maximaſanguz’nis eorum eff zone,
penes Sacrum hujus Regrzi noſlri Hurgaria? Coronangrum immamffimis Crucis Chrz'fli hO/Zibus Thur
n's , in confinibas Regni noſlri Croatia: certantes, pulchram ue ¡nde -Uífloriam, cum ingmt¡ eorum lau
de hq/liumquefccda &º :fuentaflrage repºrtantes , ª uiſmffe affm'tis ; ad uod multºrumgmtis Vm
locupletç'ffmuün accech't tq/limahium. -Supraſcutum e gaüeaflo color: dep¡ a. E verme autem ip tu:
alle@ , utrinquefiq/Z'uli variegati dependªn, qui -vcluti fiatu aliquo agitati , 'variè infi m' pantur re
Ñe-&unturque; prouti ha* in principiojèu m ire prefintíum littcrarum noflrarum, am' ¡apicªkorix
cum textura ,fizis appropiatis coloribus dep¡ a &figuran fimt. De mera nïíílra authoritatc , 8 pº.
teflatis noſtrce Regia: plenitud'ine , anímoque deliberato ; &º ex certa Noflra- ajcèlſatisfcimtia , de
dimus , dona-Dimas &º contulimus; imò damas donamus , &ºpmſentibus elargímur: tºos 8 alíª' pm.
difti , vq/lrique ac corum hem-des Üpqflnitates MiUU/i, prefiripta anna ,ſcu Nobilitatis fit/¡guía,
more aliorum Nobilium armis utentium , amªdo ut autea , ubique inpmliis , hafliludiis , tomeamentis ,
duellis , &º aliis cxmitiis Nobílitaribus: Nec non anulis , 'vellz's , cartinis, &ºpa iliom'bus , genera
liter 'vero in quarumlibet rerum &ª expeditionum ,gmm'bus , ſub mera ò' finccm Sſobilítªtis titulo ª
erre , ge/Iare ; omnibusqus illis gratiis honoribus , quibus cami Nobz'les Rtgni yn' amis ute-nte: ,
guomodolibct dejare vel corzfitetudine Regni utuntur; uti,fiuiffgauderepqffltis oaleatis, hereda*
que &ª pqfleritates *ve/Im , &ºfiatrum *veflrorum prediflarum *vºlcan: atque pqfflint. Harum ¡zafira
rum , quïbusficretum ftgfllum Izqflrum, quo ut Rex Hungarieutimur e appen um , vi ore &º te ¡'
mom’o litterarum málante. Datum Buda: in Fçflolfieati Martini piſcopi Confe/Ízris , o
Domim‘ Mileſmº Qui1 ente "nº Tertiº z Regnºrum Nq/Zrorum Hungaria , &º reliquarum armo
XIV. Bohemia *vero IV. Supra ut ſolebat olim inſcríbi , loco ſuo: Commz'ffza propn'.
.Domim' Regis. Sigillum pendens in Zona ſericea , víridis flªvo mixti colorís , ubí intra primas
orbiculares lineas. D. Vladislaus DEI Gratia Rex lfimgarie, Bohemio’, Dalmacie, Crºaciª-~ 8C.
Sl. Smie Prmc. intralineam hanc & tertiam, ſigilla minera ſubjectorum &Corona Regnorum
' fox , demum in medio , Inſignia Hurzgariae, parte ex unª , fluvy , infra quo: montes 5 Pªrte ve
to ex alía primo Montes , infra fluvil.
Iterum h‘Ic Arma ſeu Inſigmª , mera òªſmccrc Mbilitatis titula: exprïmuntur. FuifTe an
tea Nobiles familias ſpecificatas recognoſcitur , & quidem donatione poffeffionís eorum Buck a.
Quake ex hujusmodi monumentis, datur occaſio ClarífſimísJuriflís noſtrís , commentªndi ſuper
doctrina Werbòczy de Nobilitate. Ille Par. I. Tit.6. Arma conceſſa à Príncipe, de bene effe .N .
. Dilítatis , ait ; D' lomata autem Re m , ex quibus confitetur jura noſtraBeti , teſtantur eſi'e:
mera: &ºfincem ‘ obilitatis titulum. erum haze adJurisperitos. Caªterum rívilegíum hoc fir
mal-,Vladislaum ïn Regni Croatige pofl'eſi'orio fuifi'e? dum ait : in Confim'bus Regni noſt'ri Gautier
cer-tantes. Bellum autem illud quus in privilegio eſt mentío , cadit ªd annum 1491. ò , Re
dª' fcripto ſuo Regio (inter monumenta Regni repoſito & extante) condolet Statibus , deToſtilíta
tibus & vexationibus perpeflis,h0rtando ne cadant animís, fed in confianti fidelitate perma
neant , ſe omníno proviſurum; eodem item anno fignificaverat , inducías Cum Turcis expirare.
Hinc ſuperius Vladislªus , merita illa praceffiffe exprimir. In pendenti ſecreto ſigillo , conmſ.
fa Sclavoniae (vide Aja . 301.231"nſigniaad latus ſunt. Fateri tandem debeo , confideratione
tªm ſ¡ illí Regii ubi . mie inceps; uªm &Elia Dragz'fftch officii ; Scribe nempe Cancel~
¡arica egie,qui Regis ſuititulos igno ‘ ecenſeri nequit, racipuè dum ex his erat Regio
nibus , mihi titulos ¡llos Vladislai Regis , qui in Decretb ſuo ;timo , five anni 1492. EXPonun
tur , in voce: Sclavonie - - Rex , ſuſpectos reddi , effeque ſucceffivè additum illud Sclavanía
Rex , eo magia exiſtimare , quod in ſequentibus publicis Decretís non exprimatur; fed nec in
ceterís à Vladislªo elargitis Ptívilegiis vel diplomatibus. Verum lector potius deliberet, quod
vídetur. PERIODI IV.
Ad pag. 472. ſequentía , per nos poí’c iſ’chic impreiſa , Obtenta , addenda ſunt.
- Arces cmjèn'ptze, quee continentur in díſlrictu Ohm, num Regimine Licano.
'AI-x Goſzpirh nunc Pmcipua eſt ob refidentiam , ut ajunt Stabi. Tum arx antiquiffima 0.
u.. . ‘ , [ém
———
l _ ‘ſ ___—_—-——

,Ñ Auñarium Periodi 11/’. i 501'

ſztmicza, dein Otes in pago Pazarifchea uæ fuit fub jugo Turcarum. Perufflch æque fuerat a
Turcis occupatum. Siroka Kula. Deinde ?Wujàluk vulgo Kula Bafl'az Lenkovich. Hmc pateret
quosdam de familia Lanka-vid: ad Turcas defecííïe: Arx antiqua Bu/in. Noveris lector nominis
hujus complura eſie loca & arces. Trans Savum prope Zagrabiam eſt Buſm, Item arx fub Tur—
ca quæ anno 1737. fuerat a Bano , ComiteJoſepho Eſzterhazy obſeſi'a , roprietatisque Comi
tum Keglevich eſt. Arx demum hæc in Lica , a qua fors eſt praedicatum obilis fªmilia jella—
chich. Arx antiqua in pago Smilyan , olim Karts , nunc Kerçſmar. Hanc fuiffe antenatorum o
lim meorum , litteræ perhibent , fed ea ‘a Turcis occupata & defit-uda ad Dragªních conceſi'e-ª
runt. Temovacz ªgus al arx a Turcis ruinata. Sequitur a Turcis extructa , modo diruta & de
ferta arx Novi. I-Fujus æque nominis arces & loca multa funt , in Dalmatia , ad mare ubi Capi
tulum. Haze in Lica , infra Coſtaniczam , trans Vunnam, modo Turcarum, ad Savum Familias
DD. comitum Erdcedy , cum addito Nºvigrad. Item in Carnía ;ut quæ de Nom' leguntur, cui
loco applicari debeant, magna opus fit attentione , & examine diligentiffimo. Arx deinde Belai.
Hujus nominis multa loca arcesque funk, Bela¡ ad Caroloſtadium, Bela item,Belecz in Comitan¡
Varafdinenſi. Bela Sztena in inferiore Sclavonia &c. Arx Barlete ab aqua fors Barletete nomen
traxit , uæ confundi non debet cum Barlete Dalmªtica urbe. Medak arx ſub altiſſimo monte
Velebic , olím erat Turcica. cognatæ mihi Familiae Medak Nobiljs & illuſtris, hæc arx olim
fuerat Sequitur verſus ſeptemtrionem arx alia Oſtervicza a priore diſtinéta. En iterum per
ſpicax lector quot nominis offer-view reperiantun In hoc diſtrictu duæ ,in Dªlmatiª Item. In
Comitan¡ Varªſdínenfi Oſtercz diruta &0. Deínde eſt Vranik,a Turcis extructa in pago Low'.
nacz , penes aquam Richicza , truttis fertilí. Arx Grachacz nunc reſidentía Colonelli , legionis
equeſtrís. Plura ſunt etiam hujus nominis loca , in Comítatu plane Zagrabïenſi. Arx Popine.
Tandem in Confiniis 81 limitíbus modernis , Turcarum & Venetorum , & Noſtris ,in diſtrictu
tamen Licano , eſt arx Zermanje. Fors hæc olim fuerit zvonigrad , a Zvonimiro aedificata , &
poſi‘eſi'a. Sunt etiam : penes Barlete,K0mich, quam referunt fuiffe reſidentiam joannis olim Kar
lovich. In Pazarische arx Mogorich eſt. Demum Mvina.
In Cor—havia: diſtríctn, antiqua Udbína,ubi nunc reſidet unus ex prioribus officialibus. Hu
jus quoque nominis plura loca & arces funk, non procul Caroloſtadío eſt etiam Udm'na &C. Arx
Podlapach extfucta in magno montis cacumine. Advicinantur huic arx Salamunich; Turn Bu
m'ch putatur antíquiſiïma , eſt etiam locus ftabalis Regiminis Corbavienſis. Deindejcffane. P3.
gus Mekinjar in uo Kula extructa Cerlenkovicffloeus refidentiæ unius capitanei Arx Kozian,
enes Bunich. um Mala Corbavicza , ad limites Korenicze eſt arx antiqua Verpila. Deinde
orenicza arx: Ad Tureícos limites Rudanovacz , ac demum Arx Verkaffich.
In Regimine Ogulim’anº loca memorabiliora. Primo loco nunc eſt , ob ſtabalíum reſiden
tiam arx Ogulin. Dein Oſlarz’e, ubí ampliflimum templum , ut putatur per Frangepanos olim'
creditum , hujus medietas caret tecto. 77mm¡ vel Thovuníum arx antiqua , magnumque olim
adverfus Turcarum excurſiones prasſidíum , nunc officialium ſedes. Duabus horis dtfiat mons
altus KZek nominatus , ea ui Zagrabiá videri poteſt , infra hunc eſt fluvius Truttªrum nobili
um dives, Vituirz díctus. ªunk; præterea in hoc Regimíne arces Ter/ich g Pla co , mons capella
ubi monaſteríum Paulinorum. Rako-uz'cza in modemis limitibus TurCicís. ominis hujus loca
complura funt in Sclavonia uoque. Madmffe celebris olim locus , & antiquitatibus locupleæ
Lazareth , Brinje , Gradina , erbovſzko , Gamer-je (Dºc.
In Regimine Szlunjano , eſt arx Barilovich , ubi erat Stabi reſidentia , verum recentifiimb
poſt Commiſſionem anni ſuperiorís, adauctumque hune Generalatum exolutione Bonorum Ca
roloſtadio vicinorum , ſtabus Carolſtadium eſt translatus. Arx Zuechay tribus horis Caroloſta~
dio remota, nunc Centurionís unius fedes. .
In Regimine num* Ottochenſi. Arx Principalis eſt Ottochacz , militaris ſtabi ſedes. Sunt
in hoc regimine præterea arces Proſbr, in monte magno. Berlog. Eſt aliud nominis ejusdem
ad Colapim, nunc comitis Generªlís Bcnevenuti ‘a Petazzi. Gaczky vel Gaczka , olim Abbaq
tia. Dabar. Hujus cognominis plures uoque reperire eſt arces. Atque hæc memorata , ſunt
hodie in Seneralatu dicto Carolſtadienïi , hoc eſtjurisdictionis militaris Confiníorum Croatia:
a Regibus l-lungariæ Auſtríacis poſi‘eſſw.
Horum confideratione metiri facile eſt , quam floruerit olim , Regnum hoc Croatia! , dum
in memoratis diſtrictíbus , tot arces , nunc etiam reperirentun ..Sub ottomani imperii poſi‘eſi'o
rio
*Edu, quemadmodum major non
cognitionis recenfere parspofi'umus.
Croatiae effet, ita quoque
Multa tot arcestenent
, præfidia
Venºm, urbes ibi funt
ex veteri illo, lziroatiæ
uæ de

egno.
Demum ad Pag. 483. ubi de Thopufizka mentio eſt, qualiter eo? quo item anno illocati
ſué're Raſcianí , ſeu populus Graeci Rítus Orientalíum? fe uentes docent litteræ. ,, 'Nos Ale
,, xander Ignatius Mikulich meatus Epiſcopus lagrabiengsp Abbas BSS.V. MARIE de Tho
,, puska , Sacræ cæfareæ ac Regia.- Mattís Confiliarius, memoriæ commendamns tenore præ
,, ſentium ſigniſieantes quibus expedit univerſis. Quod fi uidem poſt & multiplicem fævillimi
,, Chrifliªni Nominis hoſtís Turca.- tyrannidem , cum Eccªeſiarum &Divini cultus ruina , po
kkkkkk n ,, pula
 50¡ .Ad Notitias Preliminares Panama Veteris Auflarium PeriodiIV
'——
Ñ pulorum excidio , & univerſali rerum omníum deſolatione atrociflimè illata , Abbatia noſtrª.
de Thopuſzka , Epiſcopatui Zagrabíenſi pe_r Divos Hungaríae Reges unita, ultra fluvium
Colapim devªſtata & habitationíbus deſtí‘tuta extitifl'et ; nihilominus Partes filas , hçminª
ejusdem Abbªtiw noſtrae , ex hac parte ipſius fluvii Colapis habitantes , contrª EJUIdem
Chriſtiani nominis hoſtem , vitae & fortunarum ſuarum diſpendío , dira Cªptivitate , a vul
neribus ipſaque morte contempta , militari gladio tueri , manutenere , defendereque non dc
ſtiterunt adeo , ut etíamſi iis in locis firmam habitacionem evincere non poſi'ent? terrarum
tamen culturam , pratorum dilatªtionem , fylvarum , venationum , lignationumque uſum
femper continuáſſent. Ut autºm loca illa trans Colapiana , fic & fortius a meªfl rana¡
irruptíonibus & vaſtationíbus tutiora efficiantur: defunctus in Domino Rdſiimus in hriſto
Pater & Dnus , Dominüs Martinus Borkovich, Miſeratione Divina electus Colocenſis &e
Bachienſis Eccleſiarum Canonicè unitarum Archiepiſcopatus locorumque ac Comitatuum
eorundem Supremus Comes , Epiſcopus Zagrabienſis , Abbas BSS. V. M. de Thopuſzka .
Sacra: Caeſareae Regiaeque Mattis Intimus Conſiliªríus , predecefl‘or noſter defideratjffimus,
veluti Abbas z penes confluenta fluvíí Trebcha, in loco Gradische; diverſos militªres víros,
alias Ritus ercí Chriſtianos Raſcíanos , Vulgò Valachos nominatos , in protectionem ,²1119,
& dominium ſuum recipiendo locari ; ipfisque indagines & munitionem in confiniís eri
ſolitam (per eosdem fiendam cum uſu terrarum & focm'lium ibidem ex ¡11a parte fluvii
Trebcha adjacentium, gratíose conceffit: & extirpationes ficri permiſit, idque ſub certi
conditioníbus, in litteris teſtimonialibus contractualíbus ſub ſigillo & ſubſcriptíone Ex
cellentiflimi & Illuſtríffimi Domini Domini Nicola¡ Erdòedy de Monyorokerek Monti
Claudy Conútis perpetui , Regnorum Dalmatím Croatia & Sclavoniz Bani, Confiniº
rumque Ejusdem Regni Schvonim Colªpianorum , Supremi Capítanei. Sacra* Caeſareav
Regiaeque Mattís Intimi Conſiliarii; in Anno Dni 1687. die 12. MenſiSJunii emanªtis,
contentis , & ſpecificatis. Et quía hujusmodi in protectionem & jua Abbatíale, eorundem
neo-locatorum aut locandorum ſuſceptío, nullis litteris, per eundem piiffimae memoria
Pradeceſſorem noſtrum ( morte bonas intentíones evertente ) declarªta extitíſi'et; No¡ , ad
demiffam Oſtoja Millichevich Knefy ; Radotta Millichevícïn , & Minia Nicoh'ch judicum ;
' ªc Míhalo Radanovich Sztra nik , ſeu excubiarum inſpectorís ac Vice-Kneſy , &x reliquorum
praemifi‘orum ; Raſcíanos a praeſens locªtos , 61 in futurum , ut prazmifi‘um eſt , locandos ¡
nomínibus & in perſonis : Nobis ſuper eo factam fupplícatíonem , eosdem univerſos Raſcia—
nos tam in przkſens in Abbatiª noſtra locatos , quam in futurum locandos , in gratíam pro~
tectionem ,jus, & dominium noſtrum Abbªtíale , denuo recípímus , & incorporamus; ei¡
dem ipſorumque poſterís omnes immunítates , privilegia & exemptiones , uibm cazterí Ab
,, batíales Noſtri ſubdíti & milites per Divos Hungariaº: Reges prívilegiati extxterunt , ipſomm
y ſmgulis coñmm'cando &imperdendo; accepto ab eisdem fidelitatis homagio tenoris ſequentis ª
[Vos Ofloja Millichevich Kneſius , Radotta Millichevich , Mm'a Mcolichjudices z ¿Mihafo
Radanovich ò'ztrasnik ,ſeu excubiarum inſbector U Vice-Kneſius , Noflro , ò" reliquorum Rafi-ia
norum , adfluvium Trebcha, in loco Gradische ad pre/*ens locatorum, &º infilturum lacandºrum ; ha:
redumque &º po eritatum nqſlrarum univerfizrum nomim'bus &nº in perfimis , juramus [uper eo :
811011 Nos D O imprimis Omrggotenti , Edei Chri/lianae , ó" Au zgfliffimo Imperaton' &º Re
ngarizt ,fideles &º abc-dientes , utiles-mmm; &º ctiam fi nece e fiaerit ,fiznguinis u tone
delitatem omnem exhibcbimus : Illmo ac Rjfimo Dno Epi/?opa Zagrabienſi moderno , pra tem
àore exzſtentí; 'velan' Abbati de Thopujïzka, Domino utpote Nq/lra teme/Zn' gratiaſiffimo ,ficbje
z'ones, obedientiam, &ª reliqua jus Abbatiale concernentiaſèmper pneſtabimus , tam in :magia ,
quam alias : Excellmo Dno Comiti Bano ; ò" Capitaneis Regm' , ea modalitate qua reliquz' Ab
batiales, ſ qui videlicet ò* flipendz‘o jüntproviſi) ani/irffli erimus (finepnçiudz’cz‘o tamm, cjusdcm
Abbatis j 8º obedicmus. Oficiales per attactos Dominos Epiſcopos nobis pmficimdos, auji'ultrk
bimus, ipflsque obediemus ; hoſlilitatem omncm in Chriſtiam' nominis hoflem Turcam exercebimus ;
&º /i que pro bano Chri/Zianitatis , ‘vel Domim' nq/íri tene/iris commado rcjlíªivm'mus ,eadtm , ipfi:
Domim's &º Officialibus pmmzjfis , mature rwelabimus; eaque omnia praflabz’mus , quefideles U ba*
ni Chri/liam‘ , profide Catholica , exhiben &º pmſtarc tenentur ; acfilbditi Domínis fin*: obligantur.
Sie nos DEUS adjuvet, &Sanſta quee tangimus DEI Evangelia.
Ñ Quocirca vobis Comiti , &z Vice-Comíti Curíalíbus nofiris , ſignanter vero tibijoanní
,, Kamenjan Predialí, & praemiſi‘orum Raſcianorum Commendanti a Nobís conſtituto , ha
,, rum ſeríe pmipimus & mªndamos , quatenus toties fatos Raſcianos ſubditos noſiroª , pro
,, tegerddefendere & regere ,juxta datam vobis ſuper eo inſtructionem debeatis & teneamíní.
Ñ Super quo , eisdem prªeſentes Noſtras, Sígillo Noſtro Epiſcopali impendentí communitas cx
,, tradedimus. In arce Noſtra Epiſcopali Zagrabíenſi, Die nona Menſis Aprilis , Anno
º Dni ¡688. Alexander lgnatius Mikulich electos Epiſcopus Zªgrabienſio
º manu prop. Sigill. in Zona Sericea.

FINIS.
 77—…—

l
I

Adªd’iizim'éntumik… 503‘x .
a.. - J

‘ Ad Period-umª-I‘.. ---
Sunt plura in hodíerna Sclavorria loca,_ qua: e'xhibent anti ua rudera; fed quid olim fue-ª
rint? vel ad quam Periodum aut aetatem eſſent collocan'da? eſt ‘incertum. Sunt quae
teſtes habent ſuae ’vetuſtatis non folum Scriptore's Veteres erutasque ¡n locis memorias; utc
Siſcia, Sirmium &0. Sunt qu:: traditione ;caga pro vetuſtiscthabentur; attributaqu'e iis , ne
ſcio qua Xtate _nomina ,’erronea fuiſſe ,i erutis’ mine antiqÑüita'tibuS demonſtratur. Parieti
r’w: n'òmen datum Sateneviezio , enervat iſthi'ç effoſſus lapís , Andautonium exprimens. ¿chiª-ª
tam ve‘l Schita‘rjevo, &utariam nºn efl'e , relatªr:v a’ ag. 487. antiquitates' teſtantur , & Caro-'ª
Ii Stephani Geo raphiam‘ roborant,qui'PIm 'Unix iminatii meminit. His duobus addi de‘
bet ¿Mim , ubi traditio Cafflzmlriam vel Cqffimdrçim Civitatem veterem , nobis ſupponit.
'_ "Sane 'cum‘illuſtrandae
fioſdſpfdòre patria?,
è‘ſifſem; cura me nobíliªquideni
tenuit: & honeſto
Side celebrata 5 quamvisCafflmdm,
tot ſermonibus inutil¡ mihique
pofl'emdam—ª
vel"
Prºr‘cjàuiefíªnda'èruer‘e aliquid.
Civitatªem ível ,'Óctppidum Ex loci conſpectu
ſtetiſſe …exiſtimavL , vifis de“
At neque ruderib’us,atque
conjecturando, muris, olim iflhicԻ
Vel'opinando nº*:
ſhine , 'teterª‘,- èztctiSque‘ invenifundamentum. Geographorum lectio Cafiandram oppidum ,'-~
&';Cqffandríamªcoldniam 'exhibet ; 'Sed hanc'utramque ¡n Macedonia maritima ; Cafinum au* -'
tém ad_ confiniá'
_fióndríxque Campaniae.
Parinonieae ReperiCafflmí
meminiſi‘et. nusquam,
vicus 'uiarviſini‘,
C'aſim' vel Cafflmz¡
¡tem au‘t'Calabriaemppir
urbeculſiae' Caflhndra C’ajï

di quoque Ducatus Mediolanenſis ad Abduam_ fluvium, Geographos mentionem’facere ín

v'èntÑ verum haze , loco huic , olim Pannoniae; nunc Sclavoniaez applicarè non valui. " Hi—
¡ima, nullum @que próebue're lumen. Quare in obſcuritate relinquendum rebar potius 10—1
Cum ,Pªnam novitiis orbem, five obfaſcinare conjectationibus, five influxa traditione ſundari. '
Ñ venit inſperatè , ut modernus loci-Parochus, A. R. Mathias Jurgan Iitterarum bona
rum fludioſus , me invíſeret; injectóque ſermone detegeret: quaedam iſthic antiquitatis mo- ,'
numenta
fime recentiusſatisfecit
prompteque haber¡ eruta. Rogavi
, dum haud fi haªc
poſt , intueri
multos póſi'em',
dies ſi'mox ’recibosautiquitates
referencias ue meis humaniſ-
, ipſe , " i
ad me detulit,tradidítque pro loci Parochiae ſuae, al¡ uali ſa‘lteïñ ifluſtratione. Eſt autem"
Cafflna ſubtus montes , tribus Zagrabiá remota‘horis ad orientem. “Hodíe ad Capitulum perti- ‘, ‘
net'Zagrabienſe. In reambulatione metarum ,,facta ad preges Ladis‘lai Eppi Zagr.‘& e'usdem .
EdcleſiaeCapituli, ad mandatumRegis Carol¡ ,perBla'fiumSubcuſtodem Eccl.AIbenſis _daPªIuli .É
miſſum ; Ivachino filío Thomae , filii Berívoy homine Re * exiſtente , reliquas inter Capitu‘-‘ '
li terras metata , Chaſna , in anno 1328. ſcribitur; dum Mªiª: Cimfim exparte Ugne ,incipit’aſis
riuo iry‘erius, óº vadit ad monticulum &e; In -litteris his mentio eſt Gueifiªrorum de Planina.
Caſtri Blagufiz. ‘Item ad Caflrum arptiquum Paganorum, que: voces , an ſamiliam P0 an eÉPri- T .
mant? vel infideles ac ídololatras, quos S. Rex Ladislaus ſundatíone Epiſcopatus ¿agrabien- ’
fis ( vide Hiſt.Eccl.Zagr. apag., 9. ) ab errore idololatriaª convertit , uod cui lubet, opine- ,Ñ
tur. Eſt etiam rivi Cha/ha mentio. Relatam ſibí reambulationem, arolus~de dato Za 4?'
bia- in Feſto B. Bamabze Apoſtoli, Anno Dni 1333. conſlrmat , inſerendo: ngnificº- tro; ‘
Miera* Bano totius Sclavonice,fidele noſiro predilecto, prom@ 'omnia articulatim diligenter exa—Í
minante, amuente , &º ad ea cmyèryizm pruebe-nte &º ?Mi nm. t hinc quoque confirmetur , Ba— Ñ *
norum authoritatem ſub Carolo creviſſe. Nunc a] ma locus iſte vocatur, diſtin iturque a f
Cha/ma , Capituli olim Chaſmenſis-; hmc enim in Criſienſi, Cafflna verb Zagrab. e Comitatu." '
Memoratus itaque D. Parochus Caflinenſis‘MathiaSJurgan , exhibuit mihi I. duos argen— '-‘
feos
dum medi¡
deſuntmoduli
votis numOs, uos cupiviſſem,ut
media , dieſcríptione intueri poſſet eruditos
contentetur. ‘ Lector delineatos At ,
Numiſma I. Parte ex una exhibet: Caput 'viri pileatum in conum definefzs , ubifizpra firmª‘t
tem ornatus , bom' inflar autfloris, tum apparet elevatior pileus , apparctgüe tell@ filorumque effe ,-‘
cum dependentii—s ad humeros. Facies virieſt imberbis,elegantisque, Lolum vifiturj:inſcriptío
nulla efl , neque ejus vel indicia ſunt. Parte ex a1tera,im›erfe': aequ‘e nítida eie'gansque eſt faq
cies , collique pars. Facies haz-c eſtne juvenis alicujus viri , a-ut foeminea ? varie~ potatu'm ab iis, ‘
quibus numum exhibui. Ex ornatu capitis , crederem ſcemincam eſſe. Supra frontem , eſt ›
quidam ornatus inflar ſerti , tum elegans deflexio , flores quaſi jacentes ¡n tegumento , ut .I ppa~ ,
ret ex filis contexto exhibens , ad verticem cap'itis ; ex quo , ſiniiles flores vel textura , botriin
‘——
fiar dependent. Ad tempora ex eodem ca‘pillitio tum asqualis textura ad‘ aures , hasque ob—
tegens. Ad humeros ex ligatura pendent, ¡ve fila , five fimbrias, refeflmt ue ca itis ornatum ‘
_.-_
magnificum. A tergo capitis quaſi , transversè , nitida efl: epigraphe : C L . F. ²
Numiſma hoc , fingulare ’rammque eſſe exiſtimo. Romanis numís adnumerari vix po-e
hfl,dum caret inſcriptionibus,difl'ertque ali Romanorum numis per omnia. Nam; ’
nec
 ſ

5.04-. Ad,digarrz.enta-m¿
neº fymbola funt averſa parte; verum ex utraque facies’ ,‘ quidèin‘ a‘lteÍ-'a’ altffl ’inverſá ſ
ut numiſmª inverti oporteat. Coryielun¡ efl'e nuípifma ?adfirtnajq non audeo , tum quod Pªre n
n_a eareat epígraphe ; cum &e , quia auteAuguſtum, Pannonia Romani non erat Imperii ; ut VG*—
tcrum Conſulnm (niſi ſucçectſfive ªllati fuiſi‘ent' )’in ea numi ſtatuantur. Sub Impp. autem , tu
fas fuerit cudendm maneta' Conſulibus ‘I quin Auguſtorum fignaretu'r nominibus, neſcio. Qua
te de relato numiſmate definire nil ªudeo.
l ' CASSIOS multos fuiife olirn , extra dubitation'em eſt , collegitque plurium memorias , in
fuo Lexieo univerſali ſºhJaeobus At relatum numisma , null¡ eorum aſi'erere va
]eo , veimªximè ob litteras F. Quare ſi relatum numiſma , antiquius eſt; Romana in Pan—
néniis poteſtate , argui poſſet: NumiſmaJudieum eſſe , Pannoni ue’ veteris Judices , Medo
rum inflar, Phaceolidem geſtaſi‘e. De hac , ªpud Hoffmannum , :ª Scriptorum relatio : ,, Ex
Ñ quolibet Phaceolio pendebat a ſuúſtra pªrte margenium , five fimbria ex margella , alter-am
,,l aurem ejus qui geſtabat obtegens. ?ua ſignificabatur aurem uidem retectam accuſatoribua
Ñ dar¡ , tectam vero aurem accuſatis , ed ªbſent'ibus’ reſervarí. x coloLILdicum pendebánt in
,,1 ſericis filis margellia cum fimlbria." angitucio erat Spithama minor, 'tudo unius palmas.,
Ñ Quze Rex Medorum ferebat , ſimih'ter &Judices (guemadmodum igitur olimexercituum
' Duces ferebant tor nes, qui erant honoris indices , ¡c & Pilatitia , honoremjudicum mani
,, feſtabant. ,, Obte ' a in relato numiſmªte eſt auris , relatioque Phateºli multum congruit,
tegumento
in loco Caffina Capítis Viri fUIſi'e
, fedem , quem numus exhibet- ' Ut argui inde
Judicialem. ' queªt , numiſmact eſi'eJudicis, ac
v
Si vero numlsma, ad Periodum Romani in Pannoniis Imperii eſt coilºcªndum , uti ob
ceras & F. verofimilius, credaturque illud : CASSLCaſIium deſign'are 5 curn moris fuerit, ut
quando viſum efl'et Imperatori , mitterentur Per Provincias qui cenſus agerent , ipſeque Au
guſtus teſte Dio , &z Svida, víginti viros incuipatae vitª, ad id miniſterium delegiffet , & per om
nes Provincias dimiſiſi‘et , ui & Perſonas deſcriberentchl fortunas; credi zeque oportebit, ad
Pannonias ab Auguſto Cajium miſi'um eatenus extieiíſe -, & locum quo conveniendum erat po
pulo ad d criptionem , defignatUm hunc fuifl‘e: ut ſors idea à Ctzfflo , Caſſina': appellatio re
nunſerit. inc Epi raphe iegeqda efl'et : Cqffms Quirini filias , aut fiater, Sed nec iſtz ultrª
conjeQurm. Equ¡ e_m perpendepti míhi pro-viribus meis , habitisque mediis quaevis ;combi
nanti Item cum numiſmate, veterum eruditorumque virorum ex operibus , ſingula; fieri po
tuit¡ ut numúinª fit ſponſorum. Eſt enim Epigrªphe ªd caput omatus ſoeminei , defignare~
ue poteſt : Caflía derisfilia. Juno ( in cujus tutela matronas erant , apud Romanos) Quirí-t
ea, quod dictª fuerit , notum eſt eruditis. . ' ~ ~
@pinari quoque poífet , indicate numiſma , Cives Romanos , iſthic loci olim per Cafii
um {wife Illocatos , atque abmde Caflinam vocitari; legendam itaque eſſe Epígraphen : (fa/finª
vel Caffinum Qum'tnm Fratres. Enimvero oh. Roſino teſte , Cives Roman¡ Quirites appel
[ati ſunt , corumqueſqure dleelzantur donata- loniae illae, quie Civíum Romanorum erant La
tlnls Colonus oppoitm. Simlles autem Colonia: , Quiritium_ jure gaudentes; nomine ſolum ,
.(_Ilves erant Romam , revera autem Coloni , gaudentes privilegiis ſequentibus z In iure private
hbertatis (inflar quaſi modemorum Civium , libert'morum , aut ignobilium predialium )Jure
legitum domlnu: ut hereditatxs , mancipii 81 nexus , uſucapionis , connubiorum , jure patrio :
item jure teſtamentorum & tutelarum &en Jura nihilominus publicª CivitatisRomanae non ha
bebant; Quemacimodum actu, publico jure Nobilitatis, aut Liberae Regiwque'Civitatis ; ca.
rent Liberan¡ ; C1ves fingxllativè confiderati , Cives item 'Eccleſiarum , jurisdictionisque mera
militaris. P ~<~ ‘
Quarevelcum
¡¡¡coeſiivè annoniasQuiritibus
permiſerunt in diviſione Provinciªrum
propriam cumvel
Coloniam; Senatu A u i ro ſe ſervàſſen
ex iumuÏI'É/leaªtibus militibust:
p Qolomam Iſthlc , cum ¡ute Ouiritum formárunt. Notum enim eſt eruditis : Caeſarem , voce ſ'o—.
1am Qutrites , tumultuantes milítes compeſcuifle. Hinc quia C. Caffius , Pompei artes ſe—
quens , &'a Cwſare Victus , huic reconcilíatus ſuiſſe ſcriberetur; alter item Caffias . Avidius
ab. Antonino lmperatore defeciſi'et, alterutrius' eſi‘e potuit pena. Si vero Civibus Romanis per
¡mflja {mt hzec Coloniª , quae Latinis opponeretur, cum tam Andautonium Respublica , fuerit ad
ºfendentem ,IV. hons a Caffina diſtans; quam & Viminacium trans Savum verſus meridiem
¡un Lªtlms ,_ſive_Imperatorum coloniis , Civiurn Romanorurn fuerit oppofita Coloniª. ,
Combmatione eorum , quajulius Capitolinus in M. Antonino Philos. Item Matias Gal~
Iicanus , de Av¡d10_Caſſio ſcri erent , credi poteſt: locum hunc Caffina , a Caffiis compellatum.
Enunvero Capitolznus, hatc teſtatur: ,, Ipſum Caſiium pro Clementia occidi paſi'us eſt, non oc
,, Cldl _juſſit ( nempeAntaninus) Heliodorus filius Caili¡ , & ali¡ liberum, exilium acceperunt cum
ª honorum Pªrte. F¡lu ªutºm Calſii, & ampliªs media parte acceperunt Paterni patrimonii 5
v. Ñ

*ª -’*~><~_ 4
 Addit'ameut'um '505
,.ſi.…,_.ſ.i_-a
,, 81 auro atque argento ªdjuti , mulieres autem etiam omamentis, ita ut Alexandria filia Caf
Ñ \ii 81 Druncianus gener , liberam vagandi potcſtatem haberet , conmendati amitaa mal'ito.’;l
Argui hinc poteſt : ob repertum relatum numifma , Caflii filios Cqffinam five ut patemi pau-i.
monii paz-tem ; five ob acceptum iſthíc exilium , tenuifl'e: loco'que ab iis nomen remanſifl'e.
VVlcatius autºm Gallicanus. ,, Filios Avidy CafliLAntoninus Marcus parte media patera¡
” ,Patrunonii donavit z ita ut filias ejus auro , argento , & gemmis honeſtaret, Nam & Alexan
Ñ driaz filias Callii , & enero Druentiano liberam evagandi ubi vellent poteſtatem dedit : vi
,, xeruntque non qua 1 tyranni pignora , fed quaſi Senatorii ordinis in fumma fecuritate : cum
Ñ illis etiam in lite objici fortunam propriae vetuiſi'et domus ,idanmatis aliquibus ob injuriam,
,, quod in eos petulantes fuifl'ent , quos quidem amitae fue marito commendavit &0. ,, Quare
argui poteſt : numiſma eſi'e, reffereque Druncianum, hujusqlw uxorem Alexandram filiam Caf
fii , cum pofita ſit epigraphe ad latus iſtim , legendamque : Cqfflí, Quiris filia. Tum VVlcatí
\lª relatis ep iſtolis Fauſtinas 5 item ad has', Antonini reſponſo z prouti etiam ad Senatum fcripti¡
litteris in cauſa Caflii; Senatus item votis, rofe uitur: ,, Vixemnt igitur poſteri Avidii Caf
,, ſii fecuri , & ad honores admifli ſunt. S eos mmodus Antoninus ſt excefl'um diviPa
,, tti‘s ſui , omnes vivos incendi uflit , quaſi in factione deprehenfos. ,, ªrto cum adhuc re
perta non fit Caffm ultra Antoninum memoria, oon'ici pofl'et- ,ſub Antonino Camada , deſtru*
ctªm fuifl'e , praªcipue cum apud Scriptores Cqffim' armºnia' deſideretur memoria. Verum ,
quod lubet ex his conjectari lector-i, liberum eſto. Avidius Caffius difciplinae militaris ſtudioſiſ
fimus quod ſuerit, ex eodem Gallicano quivis difcet. Memorandum eſt : quod centuriones fuos,
ex occiſis ad Danubium Sarmatis , allatisque ingentibus prxdis , atque ideo premium ſperan—
tes , rap¡ jufl'erit , in crucem (011i, fervilique fupplicio affici , dicens : non debuifſe eos finere, ut
periret Romani Imperii reverentia. Exorta ideo in exercitu feditione ingenti , proceflit nudos
campeſtri folo tectus ¿gema-¡te inquiens me fi audetis , &º corrupta- dy‘ciplimefacinus addite. Sed
conquiefcentibus cun 'S , meruit timeri , quiª non timuit ; addiditque difciplinam Romania ;
t'erroremautem tantum barbaris injecit , ut pacem armorum centum ab Antonino abſente pete~
rent. M. Antoninus ipfe , fequentem dedit ad Pmſectum epiſtolam : ,,i Avidio Caſiio legiones
Ñ Syriacas dedi , difliuentes luxuria , & Daphnicis moribus agentes , quas totas excaldanees ,
Ñ fe reperifl'e Cmſonius Vectilianus ſcripſit. Et puto me non errafl'e , ſi uidem & tu notum ha
,, beas , Caflium hominem Caſtianaa ſeveritatis & difciplinae. Neque emm milites reg¡ poffunt,
Ñ niſi in vetere diſciplina , \cís enim verfum a bono poeta 'dictum &z omnibus frequentatum ›:
,, Moribus antiquis res ſtat Romana , virisque. Tu tantum fac , adſint legioníbus abunde com
,, meatus. Quos , ſibene Avid'mm novi , fcio non perituròs. -
Reſpondcrunt meecti , ut refert Epiſtolas plures Vvlcatius. ,, Recte confuluiſti mi Do
, mine , quod Caſtium prefeciſti Syriacis legionibus. N¡hi1 enim tam expedit , quam homo
Ñ feverior Graecanicis militibus. Ille fane omnes excaldationes , omnes flores de capite ,‘collo
,,- &ſinu militis , excutiet. &c. ,, Statim ut praeeſie militibus incepit , programma 'in parieti—
bus fixit: Si quis cin-fins ¡mentre-tur apud Daphnem , dzſtinélus rediret. Arma militum ſeptima
die femper refpexit, veſtimenta etiam , & calciamenta & ocreae. Delicias omnes de caſtris fub
movit , juſiitque eos hyemem ſub pellibus agere, niſi corrigerent fuos mores, & egiſi'ent niſi ho
neſtius vixiſſent. EXercitium feptimi diei fuit omnium militum , ita ut fagittas mitterent , & ar
mis luderent; dicebat enim miſerum elle, cum exercerentur athletae , venatores , & gladiatores ;
non exerceri milites , quibus minor eſi'et futurus labor , fi confuetus effet.
Verum prªeſidum quoque avaritiam eſt deteſtatus. Evincit hoc Caſii epiſtola , quam ex
Vulcatio deſcribimus. Erat vero ad generum ſcripta.
,, Mifera Respublica , quee iſtos divitiarum cupidos , & divites patitur ! mifera! Marcus
Ñ homo ſane optimus: qui dum Clemens diei Cupit , eos patitur vivere , quorum ipfe non pro—
,, bat vitam. Ubi L. Caflius , cuj us nos fruſtra tenet nomen Y ubi Marcus ille Cato Cenſorius?
,, ubi omnis difciplina majorum? qua: olim quidem intercidit , nunc vero nec quaeritur. Mar‘
,, cua Antoninus philofophªtur , & quwri't de clementia , & de animis , & de honeſto &juſto;
,, nec ſentit Respublica. Vides multis opus efi'e gladíis, multis elogiis, ut in antiquum Statum,
Ñ publica forma reddªtur. Ego vero iſtis Praeſidíbus Provinciarum Y An ego Proconfules 'Z ªn
,, e o Praeſides putem ? qui ob hoc 'fibi a Senatu ,.& ab Antonino Provincias (latas etedunt , ut
Ñ
Ñ divites fiant‘?
ſimendicum vAudiſti! Praſectum
& pauperem ; fed fubito, Practorii
divitem noſtri
factumPhiloſophi , ante, niſi
: unde quazfo triduum uam fieret
de viſceribus Rei—,
,, publicas , Provincialiumque ſortunis 'I Sint fane divites , \int locupletes , aªrarium publicum
,, refarcient, tantum Dii faveant bonis partibus , reddant Caſliani Reipublicze principatum. ,,
Piura nofl'e , de Avidio Caſiio avidum , ad fatum Vvlcatium Gallicanum relegamus. Meren
' tur enim‘legi , complures rclatae epiſtolae; Mihi ad memoratum-numiſma reverti lubet. \ "ª
.\ - 111111 z , Defen
 304. Addit'amentam
Deſendí quoque ſequens poteſt opinio , numiſma videlícet Sacerdotale effe- , denotareque :
...vel locum ¡llum , Quirinalium Flamínum: vel deſignatas in numiſmate perſonas , ex hoc
'fuifl'e Officio. Hinc epigraphe legendam : Caffina Quin‘nalium Eaminum; vel Cqffius Quirina
lis Flamen. Qui¡ ,enim negaturuseſt? oſt ſubjectas Romanis Pannonias', mores cultumque
¡Deºrum in Pannonias non pewenífl'ea &res autem fuêre apud Romanos Flamines, ai) eo Deo
cognominati , cuiSacra faciebant. Diales nempe ajove; Quirinales a Quirino ; Martial:: ª
.Marte. Generatim autem vocahanhzr Flamines ,- quod ( teſtibus Feſto , Varrone 810.) caput ‘UL'
¡latum habebant filo. Porto tegumentum Perſonarum numifmatis , ex filis contextum apparet ,
Ñ& quidem cum apiee ; ſcribit vel-ò Feflus Smius; filum quo Flamines vclatum apicem get-e
bank , aeſtivo praedpue tempone ,x --quo pileum ferre non .poſi‘ent. Qpia inſuper Sacerdotes
,Io-vis , telum fulminis flame¡ coloris, Fcſto teſie, adhibuiſi‘ent; in relato autem numiſmatc
::lam non cemeretur, confirmamuk magis: lidteras F. Quirinalem Mamen exprimere. In‘—
,ter quosÑ, cum & Saiz¡ (canal laudatoresDeorum belli Prazſidum, faltu item) fuerint ;coetm
que Saliorum, Callegium dicen-tur , cujus cÏSut Magzſter Saliorum , Pmficl Jtem vocabatur ;
,defendi eo magis poteſt , Saliorum iflhic fu' e collegium , quod Saliarias- quoque vírgines ro
.cipere Power-int. ,Metpínit hamni Sextus ,Pompejus his verbís : ,, Saliares Virgincs Cin
.Ñ. ciªs ait cſi'e .cond'uctitias ,‘.quae ad Salios adhibebantur cum apicibus palqdate , quas \Bli
º,, us Stilo _ſcripſit Sacrificium facere in Regia cum Pontífice , Pªludatas cum Pontificibus in
Ñ, modum Saliorum. ,, Perpenſis autºm a curªtè in numiſmate expreffis pileis, apices metalica
ſunt,&in formam con¡ :wantsquiniffio üciliain iis intueri mihi videor, ſecundum Plutarci
explicationem : Aneiliavocam , iniquíentis, propterfiguram , circulos em'm non eſt ne ue exprimir
¿ut pelea ºrbieulatamflrmam ,fed excz‘ſa eflita , ut revoluta lineafiat. Dioniis .- autºm fichar. fi¡
fiigatus in conifòrmam pileus, /Z’u aptªſ.; Soliorum-Conſtituere non audeo, morem illum cantu re
Ñcolendi geſtª mªjomm,Sacrorum item ; non minus virginum ſaltitationes cantusque, quan nun :
.etiªm adtemplª, in villis item, certis annitemporibüs agunt reliquias Saliorum, Saliarum e
Vir ¡num eſſe.Atque hasc ſungqua: ex relato,five etiam de eodem numiſmate, cor'hentari v ui.
,D0 ' us eruditus ue 1ector,quam,phçet five opinionem,ſive conjecturam tueri, hªbeªt in lubitu.
Numiſma ?L Argenteum , & ªnteriore majus; adverffia parte eXhibet faciem oblongam ,
coli humerumque partcm , viri _imberbis. Inferiptionis nu a ſunt indicia. Apparet attamen
'diſtinctè Pileus in extremitzite ſupm frontem cuſpidatus , & folaris ; duas ſupra habeas lineas
»ſolares z prouti & in medio extenſas , cuſpídatasque. Circumdatur undique tum , inflar arcos,
.irradiatus. Poſt humeros cemitur ruſtícanaru‘m inverſarum clavium ſignum , inſtar fere for
ficum apertarum. Parte averſh, cun-entes equi duo, cum feſi'oribus. Infra epígraphe : CPLU
TL tum linea , orbicularisque circulus. ,
Plutum Graecis divitiai-um Dcum fuiſi'e dominumque, notiſiimum eſt. Si verum eſt Duo:
fuifi'e , uorum alter Orientis , Plato dictus z alter Graecanicus Plutus appellatus ; veroſimilius
_effet in annoniis Plutum cultum eXtitiÍTe. Quaevis porro demonſtrant , numiſma in Pluti ho
norem ( quacumque demum ex_ cauſa) cuſum dedicªtum ue. Enimvero circuli radiati coro
Ína: inflar , ac duplici loco quzſi-ſoljs radios per lineas exhi entes, iii-mªre videntur , Deitatis ſi
‘mulacrum. Lazii quoqua Comment. Reip. , Rom. líb. 9. c. :9. obſervationem :Edmicos ap
poſuiſi'e ſtatuarum capitibus circulum , fpecie dimidiae ſpherae tanquam coronam; aliquzmdo
in ſpeciem
vÍlinus lib. 25.folis formatam. videtur
Alludexeque Quod Obſcrváſiet Antiochim, in
Vellejus Paterculus ſtatua
ciun Maximiani
de Octavio Caeſaris
Caeſare M arce¡
ſcribit: Et
cum intraret urbem ,jblis orbisfiiper caput ejus eur-varas azqualiter circumdatuSque in colorem arcas ,
'velar caronam tantz' max 'viri capiti imponens , eorgſpectus eſ!. Lazy obſervationem mirificè robo
_ ſivium
rªt tegmen
ſignR. capitis , & circuli
Hzec Pluto ; qui fuiſl'c
attributa Corona:- inſtar &
, teſtatur folis conſpicíuntur.
Dïodorus Siculus lib. 4.Accedunt ª tergo
& alii; quod cla
claves
mortis in ejus mªnu efl'e credenetur. Equi currentes cum Sefl'oribus, parte er ací-verja , firmare
~ Jvidentur 5 dum ob raptam Prcê/èrpinam, hoc Pluto attribui ſymbolum conſtat. E i vrªphe ma
ximum ¡Rªbat opinion¡ huic undamentum , dum Clar‘e diſtincteque nomen PLB Iexhibet.
Antepo ¡tae litterae C. dcfignatio , eſt permoleſta; nihilominus inter tot Plutonis cognomina ,
non ofl‘endi adhuc , quod a C. ordiretur. Legi eum vocari : Altar , Ageſilaus , Dis , Februas ,
Mars , Orcus , Dives , Rujbr, Swnmanus. Quªre per C , deſignari Caſ/¿mm puto , legendum
que Caflina Pluti. Hoc ſive ob Sacram !Edem iſthic habitam ; five quod ſpecialius ibi colcre~
tur; five demum , quod locus ¡De Pannonia? , vPluto dicatus fuerit , cenſeri poteſt ; fitus enim
confideratione , ob ambientes undique locum montes collesque, locus apparet in tumulo. Pºſ.
fidanius Domiciliílm Pluti , in fubterraneis Hiſ aniwloçis ideo conſtítuit , uod Regio illa me.
tallorum fmºunditate anteceHat. Fors qlim i5ipſum experti fuêre'Romam , in montibus Caſ
ſmm , ªc ibi circnmvicinis , atque ‘ideo , quaſi ſpeciale donúcflium Pluti, Calſinam habuerint.
l
Duo
 Addítamentum 507
Duo memorata numiſmata , loèí illius antiquitatem perhíbent , accedentíbus mderffi
murísque , qui nunc etiam iſthíc apparent. Hi ſi effodiªntur , dubíto nuUus quin vetuſtatís mo.
numenta. complura non ſuppeditent , ad locí illuſtrationem , litterarumqu e. Ex primo numiſ—
mate , ubi CASSI, arguo : rectius Caſ/¡num vel Cqffinam Pannoniae
_ _emendam ſcríbendamque ;
ac Caffandram , Caffandriam, vel Caffanum. Et cum in Campama Ohm Cafimlm extiterít, videro
eſt .- variorum locorum , 81 in diverſis Regionibus ſitorum , aequales, apud veteres quoque fuiſ
ſe appellationes‘. '
Sunt item reperta in loco, duo numifmata, quorum uno, pªrte ex adverſa , in orbícular¡
inſcríptione Antoninus, cai-teta Iegi nequeunt. Parte Yaque ex averſa , lºgin"- unice Liberªn_
Porrò licètju]. Capit. in M. Anton. Philos. ſcríbat: amonias ergo Marcomam’zis , S'ammtis ,
Vandalis ,flmul etiam Quadis extinctz's ,ſmitio libera-vil“ , aſi'errere attamen non aufim , illud li
bertas , hoc ipſum denotare. Sed nec illud : quod Caffio Avidío ſublato, denotet Iib erís ſuís, '
libertatem concefl'ªm. Alternumus Antonini aequè eſt,ſed ob vetuſtatem,legí nequit inſcrípcio.
‘ Sequitur III. reperta iſthic , in agro ex nobilíore metallo ſupern‘e , ſtatua elegans , mirifi- -
cè elaborata , & perticze ferreae ímpoſita. In hac praeter Iaborem ſculpturae , illud rariflimum :
quod fic efformata fit , ut conſpecta víſaque parte una , vnec ominari pofl'es , parte ex altera eſi'ª
alíam. Si attamen invertas , facies cſt fic diſtincta, totusque omatus ; ut exíſtimes iterum,
parte ex ªltera nil contíneri. Exhíbet Cuput tantum , ſub uno Pileo , ſéu capxtrs tegmíne, ut.
rique faciei aptatum. Artíficíum prazmxfium ,_ effiCIunt lªterales annulí , aut Círculi , adinſtar
litterae C. deductí ad aures parte ex utraque, Ita ut fatae lltterae C. debítè proporcionat‘eque 1a
tae medietas , aurem claudat. Haze figura efficít; ut averſa pars integrè cellatª fit. Pars im.
que adverſà, oblongªm ſenís exhibet faciem, oculi majores craflioresque funk .- facies macílenta,
naſus rominens , labía ampliora apertaque, mIſtaces & barba longior , ac ſúo modo quadrípar
cita. LX temporibus capillí prominentes ad aures, membratosque circulos annulares , aures ob.
tegentes. Frons demiffior ob pileum , qui mlçram e_xh1be't; ſtatím enjm in fronte , íncipit re
fertque tres diſtinctos círculos orbiculares majo-es , In qu1bus margarítharum Lapillorumquo
ſculpta indícia , tum a medio linea? ex utroque autem latere ,-Xque‘ elevatus mitratus pileus ,
quaſi prominente ad tergum criſta Incluſus. Parte Ex altera , m ſummítate capitís críſta emi.
_ net , tum ad frontem fertam eſt latíus , in cujus medio bini quaſi diamantes. Capillí trifaríam
cinciuatí , plexi ornatique , foeminªſum. more ad aures ; five_- memoratos círculos; facies pin.
quior & hilarís , atque varíolata IOCIS alxquod , matronaeque Inſtar maturiorís : frons latíor , o—
,culí majores ; labïa medíocria , mentum cum quadam macula ſignoque. Et ípſe Puto , & ali¡ '
.qui viderunt , ſacíem ornatumque [camina: eſſe.
Retuïit mihi memoratus D. Parochus , ſtatuam hanc díutius apud vírum, quemdam apud
nos a doctrina GL erudit'rone celeberrímum , pro ſententía extítíſſe , edixíſi'eque illum : Simula
crum ¿fic /ènioris juniorisquejzflNI. Sed Face tanti Víri , cum fundamenta ignorem ſententíae,
fine quavis erudítíonís ſuae injuria , ſubſcribere nequeo. Janos Deíkate donatos , atque prº DH,
cultos a Veteribus ,necdum con'victus ſum; ªt unus emi , variís donatus cognominibus. Hínc
ob unitatem, &Deus Deorum , & Pater nuncupªbatur. Biceps , Bifi-ons díctuz; eſt , ut¡ &
Quadrzfions 5 fed hace fuíſi'e limbolica ‘8: translata , Scriptores referunt. Quadrijrons ab amp.
Iifflmo Romae 4. portarum templo dictus eſt. Biceps , Bifi'onSque , quod pra-terita ſciverít ,
futura praeviderít , quodve dual-um portarum templum Roma? prímò acceperít. Scïo Lívium
libro 41 . ſcribere de Fulvio Flacco Cenſore , ordinaſi‘e eum inter cai-teta Janos tresfaciendns,
fed hoc ipſum de opere intelligi , haud de Djis tribus facíendís , indicat. Pªtet inſuper ex Sve~
tonio , fomicata opera , & arcus marmoreos ,Janos fuifl'e vocatos. Hoc Rofinus caeteríque af
firmant. Majora quoque Fora , portas item majores , Janos ſaepe dictas , ex Lívío , Cícerone,
Ovidio , Svetonio , tot Víri eruditi deduxerunt, Quare tametſi in recenſito fimulacro, nec
Clava , nec Wrga videantur ,Jam' ali‘as ſimbola, quod capot unicè foret exſculptum ; SíjANO
tribuenda eſt flatuª , ego potius conjectarer , parte ex una , in Senís ſimulacro, Deorum De
um , five Janum deſignaIi;Pa1-te vero ex altera: Gordianum Juniorem , ui Capitolino tefle,
Jano aparta contra Perſas eſt profectus. Belli temporibus apertum eraſ: Janí templum , pacís
vero clªuſum ut teſtantur Scriptores , & marmora eruta editaque. Combinans attamen facïem
hanc , cum Gordiani ‘memorato ſuperius pag. 492. numo , a‘dfirmare haze_ non auſim. Dic¡
quoque Poſſet ( quin opus fit , duos Deos Janos ponete) deſignari per ſtaÉuam Janum mundum
alfi- geminafizcie , acjum'ore 0_rtum.jpe5tare ;jèm'orc occafizm , quod de eo credltum quoque fuiffe ,
ſol‘emque appellatum , multl ſcrxberent. ,
Mihi perpendenti bene ſimulacrum , nec ſimbolo quopiam, nec inſcríptíone ulla exſtan—
te , hinc non niſi ex pileo , faciebus ue conjectura pet¡ queunte , videretur credibílíus :‘ Praſulis
Acujusdªm , five Magifiri Saliorum ollegíi ,.ſuaeque vel uxoris, vel inter Saliares V‘irgz‘nes ªn.
' mmmmmm Mu
 508 Additamentum.
tiſtitis , icones eſſe ; vel deſignªrí Pravſulís officíum , quod in Collegio ſuo , utrisque praeefl'et.
*Ad hzec conjectanda (quoaduſque plura íſthic non eruantur) moveor tam ex I. numismate;
quam etiam quod Pileus iſte Mitratus effl’t. Teſtentur autem Herodotus de barbarís: Comati
autem capita mitris redimz'ta habent , ungmentis roto corpore delibuti. S. quoque Hieronymus in vi~
taMalchi,quod piligerifeu íntonſi, fint Mitrati , alii autem ex barbarís tonſi. Sane in l. nu
miſmate tonſi ſunt & ímberbes, fiatua autem haz-c , utí Mitratum exprimït , ſic & comatum Fili
gerumve. Spartianus in Hadríano reſert , hunc nec Tribunum niſi plena barba fecifl'e , multo
itaque minus in Sacris Mitratos Prªeſu’les , fine barba creabant. Sí alícui noſtra haec non probe
tur, de relata ſtatua cónjectura, probabiliora certioraque exhibendo,‘amplectemur non dubitet.
IV. Maméſ. &ª Spect. D. Georgius Pctko-Uich. A. M fine 'Confiliarius, òºc. Tabulze Re
gnorum horumJu iciarice Preſès, repertum Siſcíae argenteum minoris moduli numum , viden—
dum a me exhíbuit. In hoc parte adverfiz , orbicularis inſcriptïo: D11. Anq/lafius Aug. Facies
eſt rugoſa , & decrepiti ſenís _., ut: confirmemur omníno diuturníorem Anaſtaſio vitam fuífi'e.
Pars a'verſtz in medio Stellam habet , nil praeterca. Argui hínc demonſtraríque videtur , decre
ſcente Romano Imperio , m0nétarum rationem fuiffe mutatam , 'dum pars averſa , nec epígra—
phe -habet , nec Symbolum alíud , quam Stellam fine ſerto , fine ornatu quopiam; nec locus cu
LP monetzi* fignatus cſt , ut Romanarum monetarum , nova hinc períodus concludatur. An ob
ſublatum Chryſªrgyri tributum? (ſive a meretrícibus) aut ob metum ſuhnínis , quo perenn
dum eſſe ſibi ex oraculo audiverat , Anaſtaſius Symbolum Stella? in monetís adhíbuerit quís
determinet. Pcrcuſi'us fulmine obiít , anno 518. Clodovwo I. poſt devictum Alaricum & Ale
mannos ſcribitur Ïmperialem Coronam miſiſi‘e, fed quam Francus Symmacho Papa? transmíſiſ
fet , ut Gregor. Tur. Sígebertus &0. \ 1
. Ad Periodum III.
I. Pagina 89. Donationis Prwpoſito Olím ZagrabíenſiBogud factaz memïnïmuslïanc quïz
_fucceſiive ab amico bonarum utiliumque litterarum Promotore , atque ab editís libris perenna—
turo, ſua manu ex authographo deſcriptam recepiffemus, (actís pro tanto favore illi gratiis)
doctis eruditísque viris , communicandam cenſuímus. Itaque. ‘
Bela Dei gracia Hungaríae, Dalmaciae , Croaciae, Ramae , Servia , Gallíciae , Lodomeriae,
Cumanieque Rex , omnibus tam przeſentíbus quam futurí-S praeſentes litteras inſpecturis , ſalu
tem in omnium Salvatore. Celſitudo Regia proviſione celeſtí conſulens in commune , ut bo
nos faciat: uno tamquam precipuo utitur ínſtrumento , exortacione vídelicet Fremiorum.
Quo , torpentes excitans & eruderans in expertos 5 jocundiore ſpirítu pofl'e facit ſubjectos, quod
à principio impoſiibíle videbatur; Sicque cum eorum míniſtería , & pmſertím vex minïſteríis
acceperit , qſiuod intendit , ita debct ad recompenſandum conſurgere : ut & premiſi'orum viola
tor non exiſtat , proſequendo id, per quod fuerat exoratus , ,& unius exemplo ad probitatís ſtu
dia. reddat plurimos promptíores. Proínde cum NObílís vír Magiſter Thob'ias de Bogud Pre
poſitus Zagrabienſis , cariffimí filii noſtri Bele Ducís totius SClavoníaª. Cancellarius, (a) dilectus
& fidelís noſter , a ſuis majoribus incoatam , quos pro meritís Sancti Predeceffores Noſtri , Re
gni Sui primatiis ſublimantes honorarunt , & a Patre contínyatam, qui in noſtro confpecto ſtre
nue militans pro regni defenſione & noſtra,Tartarorum maníbus occubuit.Ut colaterah'um ſuon
rum tranſeamUS obſcquía comendacíone non indignª, fidelitatís praerogatïvam ex ſucceſi'orio e
dicto vendícansconverterit in naturam , 'non degenerans a ſtipíte generoſo ’: (b) SièqueNobis &
«regno noſtro pluríma Paraverit ſuis fludiis (e) fi'uctuoſa. Hoc unum non Doſi'umus inter cetera
vfub filentio preteríre : quod guerrantibusnobis cumRegeBcnmorum (d) Et non ſme dampno u—
ztriuque partís,conflitutís in turbatíone maxïma , &Regnis noſtris formidantibus utrisque vicíſ
fim,citra noſtros ; inſultus nihílominusTartarorum,(e) qui hujusníodi díſi'enſionibus auditis,Re—
'gní noſtri fines attígerant , cum aliter pacarí non poſi'emus , niſi inter nos & predíctuín Regem
-Boemorum ordinaffemus parentelam, dando ſibi in matrimoníum neptem (f) noſtram; eíque
.matrimonio impedimenta legítima obviaírent. (g) Super quibüs ipſum Magiſtrúm'Thobíªm ,
cum_jm'amenti-religíone'de promotione ſua aſi‘ecurantegadCuriamRomªnam deffin‘avimus,
F . -. l ' ïpſius
(a) Defignatus nempe Cancellaríus , aUt penes eum Ñ ante Ducatus admízúſtrationem; Vïde pag. ºoo. de
Bela Duce relata. (b) Exordíum prefer. ad lectorem, hinc non \blum firmatur; at ſub Bela ſerva
tum fuiffe docemur , contendiffeque filios Nobiles ,ne a Majorum vírtufibu's degenerent. (c) Studía
en ! fuere olím promerití pracmiique , -dum Ob fludia ſua , Regno fructuolà, Prep‘oſitus obtinm't dm.;
úoncm. (d) Vide a p. '196. &ſeqq (e) En Tartaros iterum adveniſſe, eorumque ªdventus cauſzm.
(f) Cunegundis vocabatur , ex ſorore Beleneptis. (g) Impedimen‘ta fuere , Ligªminís praecipuum,
quod Ottocarus repudiata Margaretha conthoralí legitima , Cunegundam vellet. (h) Orªtor miffus
ad Romanam eſt Curiam , haud ad Sedem Apoſtolicam, Curia enim 'em decídere de repudio, quo juſce
obtinen nequeunte.
 Additamenªtum. 509
J pſius miniſterio in impedimentis ſupradictis , Apoſtolicam diſpenſationem meruimus & Pa
cem perpetuam Regno noſtro. Nos itaque ejus merita circumſpectione Regia attendentes , Ñut
quod ſibi promiſimus , exºlvamus ; & in ipſo exemplum prebeamus ceteris quo ad fidelitatis
obſequía - - - Ipſum Magiſtrum Thobiam duximusfavorefiz munificentia Regia pro meri—.
tis proſequendum , ficut Raulo inferius exprimetur. Cum igitur Domina - - piae recorda~
tionis quondam Duciſi'a arinthye , Domini - - (m) Ducis Meranie filia matertara noſtra (n)
nature ſolvens debitum , liberis non relictis , in nos tanquam in proximum ſucceſſorem , hazte
dítatem
reditªtem ſuam &omne
, 81 oſimne jusjus quod eídem
a praedicta competebat
matertara noſtra(o)nobis
transmiſerit plenojure.
convenientem Nos ipſam
, & ſpecialiter he
domi
nium Kªrniole (p) cum Ómnibus caſtris & urbibus , quoquo nomine cenſeantur, ue etſi preſen~
—r,_.~_A. _.—v -
tibus non ſpeçificentur , ad plenum tamen proinde habere volumus ac fi eſi'ent mgillatim ex
preſia , dedimus , conceſiïmus & tradidimus cum Regiamunificentiª, ſepe dicto Magiſtro Tho
bie , ſibi & ſuis ſucceſi'oribus perpetuo poffidendum omne id quod ex przedicta ſucceſiione
nobis competít vel competere poteſt , in‘ ipſum , ſuosque fuccefl'ores plenarie transfundendo.
Nec volumus Preſentem noſtram munificentiam , quam , nullatenus revocare , juramenti reli
gione firmamus , 'a quoquam impugnarí; vel etiam attemptari pretextu immenſe donacionis,
ſeu inſtrumentí minus ſollempniter concepti º au't cujuslibet alterius objectionis interventu ,
(r) quam adinvenire poffent aucupatores Silla v21mm, ſeu inventores cujuscunque ſubtilitatis,
quam omnem in hoc caſu pronunccíacione Regia reprobamus , cum & noſtra preſencialis au
ctorítas ſollempne faciat (s) non follempne; & niehil immenſum Regalis ſublímitas in dandº
debeat reputare, quod immenſum non reputat totum eum quem accepít a Celeſti Numine prin
cipatum. in cujus rei teſtimonium & perpetuam firmitatem preſentes litteras dedimus dupplè
cis Sigilli noſtrí munimine roboratas. Datum per manus Magiſtri Farcaſii Aúle noſtre Vice—
Cancellarii electi Eccleſize Albenſis, dilecti & fidelis noſtri. Anno Domini milleſimo duccntag
:fimo ſexageſimo tercio. Septimo IdusJanuarii , Regni autem Noſtri Anno Viceſimo octavo.
Reflectere placet I. Cum pateat hinc Farcaſium vel initio anni hujus , vel ſuperiore 1262.
electum primo fuiſi'e Ecclefiae Albenſis , Donatio Segniae , relata pag. 218. adVerſus Lucium,
hínc magis infirma ſuſpectaque evadir. Si etiam praetenderetur errorem eſthic eſfe in nomina
‘Franquerius , & electi Arbmzfis, at legendum eſi'e Farcaſiz’ ele-&i Albenſis , teſtantibus Belae Re
gis diplomatibus Benedictus Colocenſis , ad ªnnum 1254. incluſive , egit Cancellarium. Huic
fucceffit Smaragdus I 2 55. uo ad Colocenſem ſedem tranſeunte , ann’o 1257. Vice-Cancella;
ríus erat & Praepoſ. Alben ls Petras. Anno 1260. u't pag. !96. invenitur Prudens Mgr. Farca.
fius; verum hic electus in Aula’Cancellarius exprimitur , adeoque ſupplens , nec erat 'cum Al
benſis adhuc , teſtantibus litteris. Quin Cancellarius Belae 1261 fuit Eppus Zagrab. Philip
pus , Anno '1262. poſtulatus Strígonienſis. Huic eodem Anno ſucceffit Farm/ias. Poſt hunc
'Demetrius erat Vice-Cancellarius 1269. teſtantibus rponumentis Eccl. Zagrab. Proinde D9
natio illa ,’hinc gnolue ſuppoſita arguitur, five illam ad Annum 1255. rejicias , five 1269.
Magis autem PaſcÓm erravit, qui ad 1288. (quo Bela Rex non vixit) eam collocat.. . .,
‘2do. Confiderat'ione relati diplomatis , aliorum item; ſuis lqcis ſuprª memoratorum, er
"rores multorum fcriptorum, tam Cronologiae (eçenim ante 1263. quaevis intra Belam ‘& Otto
'carum intercefflffe apparent) quam & in rebus geſtis referendis, deteguntur.Sane 'totam ut nunç
-eſt Stíriam , ceffam fuifl'e Ottocaro , pactis anní 1 260. probari neguit , dum 1263. Gertrudis,
uk Pag'. ] 98. Sivrido índulget facultates , dum item Bela anno eo em exſcriptªm fecit donatio
nem. Quare non folüm roborantur qua? ſuís locis ſuperius dicta funt 5 Sed Froelichianam 'ex~
' licationem , errorem nempe in anno eſi'e a Gertrude pDſito , ſequendam non eſi'e ' confirmant.
‘ "R/lºts credibilius Gertrudis, belli inter Stephanum V. & Ottocarum cauſ_a fuerit, reiteratarunp
‘que Conventionum. Vide a pag. 222. l 7 ' .z.
\ ' Addere voluimus: Factam eſi'e mentionem fuperius pag. 22 I . Corona? chaliumque .in
fignium ceſiionis aStephano V. Conjecturam C]. Pray ibi retuli. Verum ex MSS. opere de
Coronis per Papas olim miſiis, doceor: Ducatus earn fuifl'e'Stiriw, qui tum etiam ceſi'uç fuer'ak.
‘Prolbat -anoniimus auctor erudite , Coronas Papªles ., vinculum fignumque fuiſi'e , Coniun'ctiçª
' ' ~ m mmmmm 2 ?nis
(i) Orator recurrit p'ro gratia Apoſtolícae diſ'penſationi¡ . quam Rex meruít , tam ob Raçem perpetuo Re.
" gno inferendam , quam fors edam ut advert'us Tartaros fortior reddatur Chriſtianírax. (k) No
—<-w—-<
tatur ex vetuſtate perííſſe vocem , ſors accenda‘ntur. (l) D. .Adam. Raícsaní , uti p. 98. retulímus,
Catharlnam vocatam \'Cripfit. (m) Deſideratur nomen , puto Berholdum deſignaxi. (n) Pro mater—
q teta. (o) Firmantur hi5-, relata ſuperius ag. \96. & ſeqq. (p) Cranburg hodíe vocant. ad quod \um
plum pertinuerlnt. (q) Pmdícta ſucce one poſitum, ad excludenda illa, que Gertrudí Míſniae e!
territorio hodíe Stiriae (vide p. 1-98.) celia fuere. (r) Credo innui objectionem quod fine ſtatuum
Confcnſu Ñ tam ampla donado facta fit; item fine inſertione Pralatorum, Regnique Baronum. (S)
Majeflas ſatis his indicatª. Reg-em ¡Rm non ligar¡ ſormalitate legum. J¡
l
 510 Additamentum.
nis cum Romana Sede , ac independentíae ab Imperio five Occidentís, five Orientis. Hinc non
folum Regibus, ſed Ducibusetiam , quin & quibusdam Comitibus , tales fuiſſe ſubmiſſas , ad
indicandum ,Reg-num tale Ducatumque , immediate a Deo eiſe , quemadmodum ipſa elſet Ec
cleſia. Eapropter fimiles , quiRoma Coronis donabantur, ad exprimendum ſemet ſoli Deo
ſubjectos effe , ut olim Saul , a Samuele Rex datos , in Titulis ponebant , 'vel Dei gratia ; vel
mijeratione Divina , Rex , Dux &0. .
II. Simonis EpíſcopiZagrabienſis a pag. 3 54. deſcripta epiſtolae demonfirant, de indueiis,
ªctum fuilſe intra Epíſcopum & Kathyanerum. Has concluſas extitiſi'e docet Conventio ſe—
uens , quam doctis eruditisque communicamus , ob tantarum rerum & cognitionem , & con*
rmationem.
Nos Simon Dei & Apoſtolica- Sedis gratia Epíſcopus Eccleſiae Zagrabienſis , & Regno—
rum Dalmatiae, Croatia', & Sclavoniae Banus &c. Johannes de Tahy Gubernator Priorato:
Auranae (a) Petrus Erdeudy de Monyoro kerek Comes Comitatus Caſtiſerrei; nec non alii
nonnulli ſubditi fideles , ſereniffimi Principis dz Dni, Dni johannis Regis Hungariªn &c. ab
una: Item Ludovicus Pekríi de Pethrovína , gentium levis armaturªe Cªpitaneus generali
Regiae M. Petrus Ke levich de Buſin ,Joannes Caſtellanfii de Zenthelek ;Joannes Chriſtopho—
tus 61 Franciſcus de Éem che , Nicolaus Pekrii de Pethrovina , Franciſcus Zekel de Do—
brokwthija (c) , annes olecz de Zodeczka , (d) Coeterique nonnull¡ ſubditi fideles, ſerenifii
mi Principis & omini ,Domini Ferdinand¡ ejusdemHungariae & Bohemia.- Regnorum &0.
Regis , partibus ab altera, memoria? commendamus. Quod nos Sabbatho proximo poſt Fe
fium Beati Franciſci Conſeſl'oris in Caſtris noſtris , ¡n contrarium contra ſeſe prope Deſniicze ,
8: Ujudvar poſitis, medio C'ertorum proborum utrinque de medio noſtri electorum ; quod quia.
confideratis & attentis Chriſtiani ſanguinis effuſione , ſraternaeque mutuae caedis , quae a pluri—
mis retroannis ,inter nos , coeterosque Regnicolas hujus Regn¡ pullulavit exortaque eſt , ut d:
. uſque modo , heu proh dolor! efſunderetur; Quo ejuscemodi effuſiionis-ſanguinis , caedisquo
parceretur , diſcordiaªque inter omnem ordinem ſedarentur , ad taJem pacis 6; concordiae deve
nimus unionem. [tem primo , quod univerſa bona, & quaelibet jura pofl'efiionaria quorumvis
dominorum & nobilium cuiusvis ſtatus‘Gz conditionis intermedio iſtoruſim diſturbiorum &1 diſ
ſenſionum , praeſertim poſt ultimum ingrefl'um Czſaris Turcarum in Regnum Hung-aria? , per
quoscunque 81 qualitercunque occupata, priorib as eorundem dominorum, & Eccleſiarum u
triusque ſtatus poſi'eſſoribus pure &integre reſtituantur. Item quod Caſtellum Georgii Litte
rati deKapolnaFarkaſi‘oc-z cum cozteris ſuis bonis & pcrtinentiisCapituliEccleſiaeChaſmenſi s,(e)
Polohyth cza Michaelis Zempthey, Ruſchywz , Mathja: Broderich , (f) & Michaelis Tha
!nadoczzr alykovicz, poſſeſiioncs infra triduum remik tantur & reſtituantur. Item Caſtrum
Kwk newcz cum diſtrictu Pethrovyna , D.J0hannis Tahy, ſexto die reſtitui debeat. Item
in ſa o Caſtelli Pezeryo (g) inſra uintum decímum diem per probos revideatur. Et quod de
cetero alter alterum de eo non proiieant , & quod partes ipſae hominibus Domini Ludovíci Pe
kry ejusdem Caſtelli occupatoribus literas expeditorias dare teneantur. Item bonaKethnyocz
Dom. oanniª Tahy ¡nſra octavum diem reſtituat, ſi ipſa domina in concordia cum ipſo Do
mino ahy facta perſiſtere noluerit. Item bona Thomae literati de Kamarya univerſa infra
triduum reſ’cituantur; alia quoque univerſa GI quaelibet bona , &jura poſi'efiionaria hinc inde
uovis modo occupata inſra diem quindecimum , ut pmmiſimus reſtituantur. Item Canonici
ªcelefiw Zagrabienſis partes utriusque Regis ſectantes , proventus ejusdem Eccleſiae & bono
rum ſuorum xqualiter percipiant , & dicto modo inter ſe dividantur, & quod quilibet de ſua le
gitima porcione contentetur. Item quod univerſi chnipolaz , Sclavoniaz Regni , cujusvis ſta
tus 81 conditionis, libere pacifice hinc ¡nde commeare , ambulare , mercimoniaque exercere
pollint & valeant ita: ut nemo quempiam , unus alterum moleſtare , impedire , vel dampniſica
re ſub colore , quovis modo valeat , audeat , nec pmſumat. Item Civitas Mºntís Graecenſis,
(h) & Caſtrum Zagrabienſe durante iſta noſtra Treuga ac ordinationes , libere & paciſice ma
neant
(a) His annis Titulo unice. (b) Sub hoc nomine, plura funk in Sclavonla loca. (c) Zekel , plural
habuiſſe radican hinc díſcimus. Credo quemvis ſemetaſuis Dominus inſcripfiffe. Dobrokwthvn
nunc Doevaſiſſe
" ſiZekel, rokucſa , fi ad Abbatiam
ſazcularizata. (d) olím
HodieS.dicunt
Rellena: de Podborje
Szutinſ'zkª pertinuit Verasdínenſi.
in comitatu . videtur , jam for: a Joanne
(e) Ob im .
trationem bonorum , vide pag. 4¡ r. Capituli alias Channenfis, Georgii bona dicuntur. (t) Huius g
ter Stephanus Ñ erat Canºnicus Zagrab. ur¡ Ecclefiz hujus monumenta docent. Celebris a litterarum
chtu . paffim Brodericus audit. Sen' tor a multls laudatus. Maluít beneficium hoc relinquere , quam
litteras. Erat titulo quiane Eccl larum , deinde Epiſcopus Vacienſis. Ruſchyvcz , eſtne hodier
na Rugvicza ,_ vel alter locus indagem aiii. Hinc eamen firmamur Sclavum fuiíſeBrodericum. (g)
Olim Pzer , hJC Pezeryo , hodie Pſ‘arievo Caſh-um hoc nuncupatur , eflque ut plura certera deſertum.
(h) Libera videlicet Regiaquepartiumlïerdinandi; per Caſh'um autem Zagrabieufe. Ar¡ Eppi ſu
nitur hic.

l
l

——-- ------ ª_ Ñ_ Ñ i
 Additamentum. -l 5k!"

'neant absque impedimento‘veſtrarum partium. Item quod Taxam medii floreni, ſi quiv
Regnicolarum D. Ludovico Pekry benevole 6; libere dare voluerít, bene quidem .- alio
uin ſolvendum nemo compellatur minis, devaſtatione bonorum. Item Stephanu¡
eeshazy fubriitus ipſius Regis Ferdinandi pacíficus eſi'e debeat, unª cum Ómnibus ſuia
ad eum rtinentibus. Item univerſi & ſmg’uli Regnicolée Regní hujus Sclavoníw,
Domini obiles & ignobilesmajoris & minoría condicionis, in domibus eorum una cum
Omnibus ad eos pertinentibus, libere pacificè & quietê absque impedimento quorumvis, -
permanere valeant atque poſſint. Item uod nos praeſcriptam noſtram unionem & con
cordiam Magnificis Dominis lJoanni Ban i de Alſo-Lindva, Comiti & Palatino 5 ac Ur
bano Bathyany ſubdítis pm ati Domini Johªnnís Regis; & Ladisiao More de Chwla,
ſubdito annotati Ferdinandí Regis,_ªd ſcitum & notitiam dare volumus, ut ipſi quoque
fi 'voluerint, huíc noſtrze ordinationi conſentiant. Item quod haec noſtra ordinatio ac
unio hucuſque Feſtum Epiphaniarum Domini proxime ventururn duret & vigoroſa ha~
beatur, hac conditione interpoſita: quod quaelibet partium ſuo Regi praeſentem hanc
concordiam noſtram uſque dictum terminum Feſti haniarum Domini , ad notitiam&
ſcitum dare vªleat. Et fi aliquis dictorum Regum huJusmOdi noſtram ordinationem ac
ceptare & mtam habere nollet, fed in contrarium hujus ordinàtionis noſtríe, gentes ſuas
contra partem alteram, inſurgere, & ad ſibi obediendum compellere vellet &niteretur;
ad hocque aliquem, ſpecialem Capitaneum in hoc Regnum Sclavoniae deputaVerit, ex
tune pars talis Regis, alter¡ parti decimo die ante ingreſi'um ípſius Capitanei in hoc Re
gnum, Significare : & ad notitiam dare debeªt, quo pars ipſa mªturius rebus ſuis&ne~
gotiis providere & conſulere valeat atque poſiit. Ad quae praemiſſa & quaevis pex-num).
mn¡ fingula, firmiter & inviolabiliter per ſe & ſubditos noſtros obſervanda, nos Domini
ſupraſcripti, honore, humanitate, fideque noſtra Chriſtiana mediante ſe obligavimus¡
& praemiſi'a obſervare promiſimus, immo promíttimus & ſe obligamus, harum noſtraá
rnm Sigillis noſtris Clenodialibus confignaturun¡ vigbre', & teſtimonio litterarum median
te. Datum in Caſtris noſtris ſupradictis, Sabbatho preſcripto proximo poſt Feſtum Be
atí Franciſci Confeſi'oris, anno Domini M. D. XXX. _ Ñ ~ ›.
Hoc quoque inſtrumentum, debemos eruditiflimo Vito at ue amico, cui &anterius.
Coeterum memoratam concordiam effectum fuiſi'e ſortitam, epiÃolae ſuperiores, etiam ª '
Pªg. 371. exhibitae, arguendi praebent fundamentum.
' III. Quia ſuperius plurium ſigillorum mentio deſcriptione ("ªcta habereturyaddere
viſum: eſt Sígillum duplex Stephani V. armo 1272. Die XVI. Kalen.Ju]ii, in extradato
Civitati Montis Graecenſis Zagrabienſis Diplomate, pendens, optimeque ſervatum. Par
te ex una', orbicularis primo, litteris majoribus, in duplici circulo, eſt inſcriptio. Li—
nea prior habet: 7" S. Stephani Dei gracia y, Ungarz’ce, Dalmaciee, Cra-vacia, Service,
Gallie, poſterior autem, ad caput continuans: i-e. Lodomeriªe Cumaniee, Bulgaria Rex.
Sunt grados, fedesque ornata, cujus latera exhibent exſculpta Leonis capita. Sedet Rex
pauudatus', íparte pallii pedes obtegente. Manu dextra ad lumbos ferme extenſa, teneſ:
ſcipionem , ive ſceptrum : Siniſtra globum; duplicatam crucem e medio exhibentem.
Caput redimitum eſt Coronª, quª? R0 ratam veterum Romªnorum reffert, habetque
Ro fra terna, nieque ullus eſt ſuperne Circulus, vel globi, vel Crux. Parte ex altera :
majoribus litteris orbicularis inſcriptío: f Sigillum Stephani Quinn' Dei Gratia Bela? Re
gis Pilii. Sequuntur minores tres circuli, ſtellaris unus, alter giralis, albus vel nudus
tertius. Quartus modicum latior, exhibens minoribus litteris epigraphe: Stephan¡ Du
Ae“Ñ—ur:en_,.ª(_
eis Dalmacie Crovaz. Crux.‘ In medio tum prominet ovalís, vel cordis inſtar fugura,
in fine ancorata, ut è medio ancorarum, prodeat Crux duplicata longior. Habet prima,
Crux, ſertum five coronam in medio, fic: ut ejus partes ligno extenſo te antur, in
transverſo autem appareant exteme. Si non decipior: occafio eſt ex relato igillo, eru
ditae differtatíoni. Praelatorum Baronumque Regni eadem ſunt nomina, quae ſupra pag.
¿22. Suppletque illius lacunas, ac reliqua inter: Alberto Magw Agazatnm Comite de
‘ bino.
y ,
IV. Legimus etiam LadislaiIV.binas litteras anno 1288. Buda expeditas, fuper Cam
bio uarundam
biencii, poſi'eflionum
facto intra Comitem in Hungaria,
Hodus & Baniprofilias,
domo Stephan¡
dem ab olim
his Ban¡
Civi inGillioni
Civitatedonatis.
Zagra

Quod cambium Andreas U]. Rex anno 1291 , im Feſto B. Benedicti C'ory‘èffºris Jam-ini
confirmat, ſub titulo .Andreas Dei gratia Rex Hurgaria. Scribit iterum ex Kamarum
nnnnnn ªnno
(1) Ubivis Regni tantum Sclsvoniat mentio, Croatia mija puedaſ: tota Ferdinando, nec debebat
includi treugis. ,
 512 ' Additamentumſi
añno Eodem Andreas Rex Civitati. Ex iisdem litteris videre eſt,CÏvita'tcm hanc Regia ‘l ,
Aadream ro Rege, haud vero Carolum Martellum habuifl'e,dum Civitas exprímeret An
dream, egem prxclarum, pertharumfiium, &º Dominum naturalem. Verum a Joanne I.
Epi/Í Zagr. (ut pag. 95. ffiflor._Eccl. Zagr.) Cist, ab Andrea? Regis vfidelitate fedu—
‘cti erant; ad uam' nihilomínus iterum redivere. Haec addenda exiſtimavi, ob rerum ,
tam Ladislai l ., uam etiam Andrea-.ª III. fervandam Chronologiz rationem. Fateri
debeo : Quoties La‘dislaus IV., vel in memoriam fubit, commoveri me, injuriis fuis,
quas nunc etiam fuſtinet a defcriptoribus, ſine examine rerum, fua depromentibus, \na
gisque fufpiciones, quam veritatem adorantibus. Aſpiciantur-quzſo inſtrumenta, quis ex
bis concludet : La‘dislaum ad mores Cumanorum defeciſi‘e? Que eſt Eccleſiain toto Re
gno A oſtolico, cui non benefecit? evincunt iſtud diplomata, evulgata editaque bacte
nus. Eumanos eum elevaſi'e ad dignitates & officia? enervant diplomata, dum ex his
conſtat, Praelatos Baronesque Regni, illuſtres fuiſi'e Regni Hungari'ºe familias. Cumanis
qua ratione favit? uos in diplomate anni 1288. Eccleſia.- Nitrienfis (apud SchmittEpp.
Agríenſes p. 198.) rimitper Cumanos hqfles &º inimicos capitales RegaiNqflriò' Nbſtras
&0. Quid ,oquod ªdverſus eos ugnaverit? 6: ab his fautor praetenfils, interemptus fuerit?
Quid; u indigne caufata egi more? per Hungaros vindicata fit, non folum de Cu
manis;%ed de Roma ipſa, dum rejecto Carola Martello, Gregorio item Strigonienſi
&c, ſubiici noluerunt. ‘ Quid in fide erga Ladislaum Dalmatiam continuit? Si ejus ca
fuere fcelera, quibus maculatur. Revolvens diplomata, Epiſtolas, cmteraque ejus tem
poris monumenta, ſequentia in Ladislao delicta_ comperiet. I. Fuêre elargiti Carolo ſi
culiaº tituli, relati pag. 226. ªdeoque Roman¡ Imperii per Saaélam Romaaam Ecclefiam ia
Tuſcía Generalz's Vicarii. Hinc quia’ ad novum hoc Romanum Imperium, Dalmatia
rimo erat aggreganda; Sub colore veteri, Piraticae nempe Almifanorum‘, a Carolo ut
¡taria Generali , pacta fiunt adverſus Almiſanos. His oppoſuit femet Ladislaus , prºuti
etiam ideato deſignato ue novo Romano Imperio; Secutis iis effectibuszquorum a pag.
9.26. meminimus. .II. eneficiorum Eccleſiaſticorum collationis, non facta ceſiio, quin
horum tuitío, vivente prazcipue Benedicto Strigonienſi, qui cum Titulo electi mori ma
luit, quam corffirflmri. Sane in diplomate, anni 1275. Ladislai IV., Civitati'Re '
Mont. Grzrc. Zagrab. tertio Idus Auguſti per manus Beaedièli Strigonienſis elefii , legimus:
Gregorio Csanadieafi, ac eadem etia‘mja Epi/Eopum Vefirimierzſem ¿aaa 8º confirmato, vide
licet poſt mortem Pauli Ep. Vefp. Huic facto Ladislaus ita reſtitit, ut 'Gregor-ima ex
Veſprimienſi ejecerit, eundemque remanere in Csanadienſi opºrtuerit, uod lubſequen
tium armorum confirmant diplomata, in quibus Gregorio Csanadien/i. Iïinc Veſprimíen—
fi Capitulo, Petrum fubſtituente, cum hic etiam incommoda a Rege ideo perfenſifiet,&
factam confirmationem reddere debliiffet, adverſus Ladislaum res auctze ſunt, ipſeque ab
Eccleſia Romana eo magis deficere moribusque Cumanis accedere accuſabatur. Accedit
Benedicto electo Strigonienſi, a Rege Tranſylvanienſem quoquo fuiſi'e fedem additam,
ut in memorato diplomate legatur: codem etiam TranſjIlª-Jana. III. Non folum pecuniae
Cluifliaaitatis, fed 61 preeationam in Dalmatia reſtítit, IV. Firmani Ordinationibus fefe
oppoíuit, dum is non folum difciplinam recpulaſt'et Eccleſiaſticam, verum in moros po
puli leges tuliſt'et, ut debarbis, XdibUS, onationibus &c. V. Tametſi ad habendam
cum Eccleſia pacem, annuam penſionem ſpopondifl'et in centum marcis, obligando ea
tenus Scepuſienfes ſodinas (yide ex Raynaldo apud Pray) nihilominus, haze revocafi'et,
Strigonienſi applicando Eccleſiae, atque banc in anno 1285. (teſte diplomate a Schmitt
edito) Matrem quoque fizam, haud vero Romanam exprímendo, &º Jura Patronatas m0
naſteriorum huic attríbuendo. V. More veteri, inconſulta Romana fede Agrienfem Epi
fcopum Andreina, Epiſcopatu privaverat, Ejusque Eccleſiaª.- Bona, per proceſt'um &
Sententiam FIſCO attribuerat, ac iterum 1281 , haze quaevis revocavit & reſtituit, infcio
Romano Pontífice. VI. Elizabeth Conthoralem fuam, antea dilectam, & in juribus
Reginarum fervatam, repudiavit ob ſterilitatem; & factam praetenſionem cedenda.- ſibi
in dotem Dalmatize. VII. Matrem item ſuam alteram Elizabeth ſeniorem, affligi paſi‘u:
eſt, quod ipfa in remedium animze ſuae, a fe poſt'eſia inſcribere voluerit, Rom ue ob
noxios in fuis fervitiis tenuerit, ut bujus Reginze diploma Anni 1286 tcſtatur. VIII.
Ordinationibus iis Legatorum Apoſtolicae Sedis reſtitit, uod fideles, null¡ tanquam Re
f’iHungal-iaa e'ſient obedituri, niſi deſtinato dato apprdlbatoque Regi a Sede Romana
onuficia.. Haec pluraque cuatera demonſtrant Diplomata, & apud Raynald. Romano
rum Pontificum EÃiſtolae» Profecto Martinus IV. reliqua inter fcribit ad Ladislaum:
.Nec Excellmtimn egalem deterreant litterc quadam, quasjiiper Tui.: Corona ò' Regna,
Pª'
* r
 Additamefltum. ~ 513
'per minçſtrorum Tuorum malitiam eonquereris fiaudulenter extortas: ſciturus quod nºn eſi _im
tentiºnis Eccleſue in jura cel/itudinis Regalis Obrepere, *vel teeum agere captiosè &0. Exhi
bet etiam Clar. Pray Breve, pro abſolvendo ab Excommunicatione Joanne Comite Ca
ſtri Ferrei, filio Henrici olim Bani, ceterisque Ómnibus, qui in fidem & devotionem
Sanctae Romana: Eccleſiee debitam, Spoponderªnt, n"un uam ſe habituros, tanquam ve
ros Hungarian Reges alios, neque illis obedituros, niſi tos, ſeu approbatos a Sede
Romana. Vel horum confideratione videre eſt cauíàm legis 1301 Lata?, Romano Pon—
tifici nec eſi'e, nec fuiſi‘c jus in Reges, Regnumque Hungªrian. It'em, eccur a tantïs ín—
ceſfªnter ſcribatur: Regibus noſtris ineſi'e obligationem vovendaº: Romanis Pontificibus
ratione Regni Hungariae obedientiªz , & ab iis confirmar¡ eos debere, beneficiumque Co
ronae & Regni agnoſcere. Accedit: Aventíno teſte Honorium IV. ex Germania , quar
tam Eccleſizz Bonorum partem, praetendiſi'e etiam. Plura item reperíuntur, apud tem
poris hujus Seriª-tores z‘ uibus, ſi lubet videndis.
Memorata adislai cgis delicta, Cumanique mores, mortuo eo, magis patuerunt;
dum datur Carolus Martellus, deinde Robertus Pro Regc Hungariae: dum ſtringuntur
per Exºommunicationes Dalmata; ad hunc pro Rege Hungariªe recognoſcendum: dum
creantur E iſcopí, 6: beneficiª conferuntur : fed & antea reclamante Ladíslao a. Nicolaa
III. Rex [Er-vice Stephanus in protectionem Romanae Sedis receptus; Ejus ªutem Perfona,
Regnum, Civitates, Caſtra, terrae, villae, quazvisve Dona in jurisdictionem, ut in hisà
neinine perturbari moleſtarique poflit. Scriptum fuerat Duci Auſtriae, Rudolfo Imp.;
Hungªriae Regnum ad Pontificem &z Romanam Eccleſiam pertinere. Vide ſupra 227'.
& copioſius apud Raynªldum. Quare juſte, Chriflianeque Uhn. Eruditiſi'. D. Adªmus
Franciſ. Kollar jur. Patron. lib. 3. p. 171. ex domeſticís Scri toribus, primus reflectit:
Tetris admodum coloribus Rex i e à Scriptoribus dameflicis. (Brad indignitas .atque ingra
titudo ob tot beneficia Ladislall) piizgitur - - narratisque eruditè pluribus, cauſam de
promit : Sfflptores mona/t'ici, res unirefiias curare ajiceti, Regum noſirorum fizfla, ratione
i/Ia intelligere &º interpretari plane ignorant. Mirum quoque, Ládislaum IV. accuſari,
pertinaçis cum Cumanis fceminis conſvetudinis; nullos attamen refferi nothos, vel ſuppo
ni quaeſtionem de aliquo. Itaque Ladislaus 1V. Cumanus audit, haud a foedis cumana
tum mulierum amoribus: verum. ob eosdem ſeepius profligatos, morteque ab eis recepta.
Cmterum Ladislaum IV. cum Ottocaro ex his quo ue partibus belláſi'e, concludªmus
ex memorato Anni 1275. diplomate, ubi requua inter ervitia inſerta, eſt: que Nobis
in confi'r'vatione dicti Caſiri (nempe Zagrabienfis) fideliter contra hamines Regis Baht-'mia exhi
buerunt. Repudiata. ab Ottocharo Margaretha, Soror Gertrudis Miſniae, ſcribitur U
dalrico Carinthiae, porcionem fuam vendidiſi'e, hanc Dubravio teſte, ‘ quia Rudolphus
Imp. praetendiſi'et, ut Feudum Imperii, bellum Rudolphum inter &Othocarum exortum
eſt pro Stiría. Quia verò Eodem Dubravio \atente lib. 17‘. in nota, jus ſuum Bela: 1V.
ejusque filío Stephano V., Gertrudis cefferat, facta ad Ladislaum IV. devolutione por—
tionis à Gertrude ceſi'w, bellum quoque Ladislao eſi'e debuit cum Ottocaro pro Stiria.
Vemm nec bellí hujus circumſtantias, nec quibus pactis terminatum fuerit? hactenus erui.
V. Eruditis quoque lectoribus detegere voluimus, intra Boleslaum &º Csanadinum
PrimatesêzArchieppos Strigonienſes, Anno 1328, i'nſerendum eſi'e Seriei Archiepiſcopo
rum Strigonienſium Meolaum. Vidímus enim in bínis Caroli Regis autographis: Da—
tum per manus Andrew Albenſis Eccleſiae Praepoſiti 810,- Anno Domini !328 Regniau
tem Noſtri ſimiliter 28. VVbbus &c. Nieolao electo Sanfla Strigonimfis Eeele ue, ò" La—
dislao Colocenfis Archiepiſeopis. Georgia Sírmienſis, Petro Boſnenſis, Ivanka Varadien
fis, Benedicto Csanadienſis, Ladislao Quinque Eucleſienſis, Henrico Veſprimienſis , Ni
colaoJaurinenſis, Csanadino Agrienſis, &z Andrea Tranſilvanienfis Epiſcopis, Eccleſiao
Dei feliciter gubernantibus. Magniſicis Viris Demetrio Mgro Tªvernicorum noſtrorum,
Thoma Vaivoda Tranſil. Comite Paulo ludice Curize nofirw, Mykcs Barro totius Sºla
VOniaa, Joanne Bano de Machow, Stephano Mgro Agazonum noſtrorum, Dionyſio Mgro
Dapiferorum noſtrorum , & Nicolao Comite Poſonienfi, aliisque &c. At Nieolaus iſte
Strigònienſis, diu non vixerit cum anno 1329. Sede &TigonierL/i vacante diplomata ex
hibeant. Joamzes Albenſis Eccl. Prepoſ. & Archidiaconus Kukullienſis anno 1317. fuít
adhuc Aulae V-ice Cancellarius, ' \
VI. Ladislaus V. díctus Poſthumus', Feſto S. [Egidii Abb. & Confefl'. Anno 1457.
mªndaſ: Vienná CatÏzaríne viduae Ulríci Comitis olim Cillize, ut ipſa Caſtellumillud quod
in Civitate Zagrabienſi exſtructum eſt, cum gubernatione ejusdem Civitatís, omníno dí
flrahat & diſtrahi faciat. Serviunt haze ad confirmanda illa que Pag. 278. retulimus.
nnnnnn ª
. , l
l
 514. Additamcntum.
VII. Quamvís Pag. 296. relatum fit, Mathíam I. PP. Dominicanos ad S. Cathªri—
nam transtulíſi'e, atque iterum índe amovifl'e, Patres nihílominus, ad vetus S. Mcolai
Zagrabía monafierium reddiviſi'e, docent Vladislai Regis de Anno 1493. litterze, qui—
bus committit protectionem Monaſterii Ordinis Prazdícatoruin in Eccleſia B. Nicolai Con—
fefl'oris Zagrabíae, Epiſcopo Zagrabienſi Oſvaldo, ejus ue. ſuffraganeo Eppo Boſnenſi
Georgio; nec non Banís Regnorum Dalmatiae Croatia: lavoniae, ac Ladislªo de Egel
varª Mgro Tavernicorum, & Andreas & Caſparo filiís Joanm's Henníngh de Somzedva
ra, ratione poſſeffionís Szlavetich ac ejusdem appertinentiarum contra Nobíles Georgium,
Petrum, Paulum, ac jaeobum Orſich., dictos de Lovipha. Itaque mortuo primum Lu~
dovico II. dum ab Híſpanis Zagrabia, adverſus Simonem I. Eppum Zagrªbienſem , 0²-_
pugnabatur, ex Cívitate Regia, deſiiſi'e Dominicanos arguimus.
\

Ad Auctaríum Scbitarovienſè ex obtentis recenter numis addenda.

I. Numos illos, in quibus parte ex una;urbs Roma: ex altera vero duaz ſtellae de
ín Lupa, duos Parvulos lactans, cuſos Iquoque fuíſi'e .SÍ/cie. Díflinctè enim atQue nítida
in uno horum Iegítur poſt lineam AS SC'. '
II. Exhibet etiam clarè alter Imp. CES. VESP. F. Domitíanus ut conclu
damus Domítianum, nomen quoque patris ex refiiſi'e, nem e Veſ aſiani Flªvíí.
IIL Parte adverſª nítida inſcríptio: SEV RUS PI S A G. BRIT. caput bªr
bati ſenis; arte \zero averſa: PARTH. ADIAB. IMP. XIX. Cos III. P. P. 'Infra Li
neam: S. . Roberat numiſma, qua-2 retulimus pag. 13. Parthícum videlicet fuiſi'e voca—
tum, Item Adiabmum. Illud porro Britanicus, confirmará Claudium Albinum Britania
Pmſidem aemulumque Severi , fuiſi'e ſublatum.
› IV. C. A. L. MAXIMINNUS AVG. parte ex altera Geniº Imperatoris. Item
\mua Valentiniani, alter Gratiam‘, quorum utroque parte ex averſa: Securítas Reipublicc.
Reliqui au't diſtincte Leg¡ nequeunt; aut Pªres funk, relatis ſuperius.

FINIS.

AL
 Supplementum de Generalatu Varasdz‘nenfi dicta. 515

Suliplementum de Generalatu Varasdinenſi dicta.

Prioribus imprzeflis Inclytus Regius Generalatus Varasdinenſis , memorabiliora fui actualis
territorii , &jurísdictionis , ad me mittere dignatus eſt. Cu¡ pro favore tanto ( actis demíſ
sè gratiis) ego , plurimíque Lectorum , obligati manemus. Submiſi'a , vel‘bis iís , ut perſcripta
ſunt , communicamus. Notas quasdam ſuis locis addendo.
‘ De VCſtz'giis qzmrundam antiquitatum.
I- Praetermittendum non eſt , diſtrictum hunc modemi Generalatus, eXCultiffimam o
lim fuíſi'e Provinciam : id enim tot Eccleſiarum , Arcium , & ſpendidíorum &dificiorum , pra:
ſertim ad fluvíum Illa-ua , relicta rudera ( a) in dubium revocare non ſinunt. Namque à Dra
*vo incipiendo in Sztrug palude , arcis & moeniorum non exiguae viſuntur reliquiae. ln pago
Klq/[er nominato, ex magnis monaſterií cujusdam ruderibus , in eodem loco Parochia
lis domus murata erecta eſt ; templum autem Parochiale ad formªm antiquam extructum , te
cto tantum & ornatu opus habuit. Hunc in modum plurima, ad medize horae ſpatium ab invi
cem vix diſtantia, ruderª , ad lllovªm continuantur : intra quae arx DÍÍUZOUC’C‘Z , in una inſula,
nomen retinuit , ampliffimam autem fuiſi'e hanc arcem , reliquiae exhibent ( c) Inde ad mall' &Iª
'velz'ki deczi ( hoc eſt minores majoresque fontes) plurium Eccleſiarum extant fundamenta.
(d) Celeberrimum munimentum ex quadrato lapide , illud ue mulcum elevatum eſt in GA
RICH 5 ( e) hinc in diſtantia víx medias hora? antiquum aulinqrum monaſterium, proxi
mum Dominio Erdòdiano Kutinenſi. In Oppido Chasmenſi , plura quoque memoratu digna
occ'urrunt : Imprimis rudera ejusdem Capituli. (f) deinde in monte ad meridiem , qui uno
uadrante diſtat, monaſterii ut quidam volunt Capucinorum. (g) ¡nde ad orientem in alío
monte antiquae Parochialis Eccleſias S.Joanm‘s Baptçſtd ( h) frontiſpicium. Sub Capitularí
Eccleſia monªſterii Monialium turris ( i?) & pars magna muri , qua: partim injuria ventorum,
partim per modernum D. Canonicum & arochum Chasmenſem ( le) annis proximè elapſis ,
ne forte ruendo transeuntem opprimant , ſolo aequata , & modernae Parochialis Eccleſiae neceſ—
fitati ſunt adaptata. Videbantur quoque penes Moniali’um aedificium Xenodochii rudera ( l)
ubi ex uadrato Saxo in ſuperficie terrae fons , ſequenti cum inſcriptione: Puteus Hoſjnitalis
Sancti piritus, Viſebatur. Arx denique EpiſcoPalis , dum quarteríum Capitanei extrueretur,
detecta eſt , formas , ut rudera exhibent , quatuor turrium ,‘ vulgò rank-?Ice , in 4. angulis ſitís ,
conſtans; foſi'a quoque aqua proviſa. ibi reperitur; fons item Iapideus , & adhuc hodierno uſui
inſervíens in 17. paluſtrís profundus. Inde in diſtantia mediar: horas Pra-poſiti Chaſmenſis in
Reminſula , ubí fluvii Glogovnicza & Chaſma Confluunt ( m) reſidentiae, & trans Glogovni—
czam in monte, arcis ſupra pagum Boſzilic'uo ( n) rudera reperiuntur. Hinc in díſtantia uní
us horze , Marcſa ( o ) olím equítum S. Sepulchrí. (p) _
Reperiuntur adhuc paflim in‘ Topolo'vecz, Rovz‘sche, & ad fluvium Chaſma, plurium ¿edifi
, cíorum & arcium ſigna , qua-c ſucceſi'u temporis partim a fundamenti¡ ad wdíſicandas Eccleſias
applicata ſunt; partim terra obruta inveníuntur; uti Eccleſiae antiguas in Bcllovar ( q) ubi›
hociíe Catholici ſepúlturam habent. jagnedO-vecz antiquum Küvar , quod a Caſtello Capi-on—
czae diſtinctum eſſc Ferdinandi I.diploma Anno 1556. evíncit, quo : Claves portarum prefdifh'
opp‘zdi , tu adimifi’ciffes, &Jº per Caflcllanum in Caſlello confiªr-Dari ( r) atqui claves in Caſtello
Küvar , una hora a Capronc‘za diſtante , propter ſazpius hic aperiendas 81 concludendas portas
ne uaquam poterant conferv ari. Caſtellum porròCapronczae fide antíquorum documentorum
excitit,ubi hodíe eſt armamentarium & monªſteriumPP.Franciſcanorum; foſſª autºm ejusdem,
\Ibi hodíemáCoñlendantis Reſidentia,forum atque fiabula inveníuntur. ( S) Extat etiamnum
'In' Parachia Capellenſi , Eccleſia Paulinorum, quae ante 24. Circiter annos per Vaivodam Kºva
t'hevic’h Raſcianum ( t) tecto províſa fuit; & unum Culugyerum. ( u ) erigendi ſucceffivè m0~
naſterií gracia illic collocavit. Verum facta per Parochum & Paulinos ſub Comite Generali
’Maquire proteſtatione anno 1749. relicta eſt,in ſtatu quo fuerat , & hodíe etiam in Bſs. Virgi
nis Feſtis aSzredicmſiPOPa ( '0) Sacrificium ibidem celebratur. Hodiedum adhucPalínKlrſter
x) aut potius Pgulin nominatur. Hujus & ad- Kutinam exiſtentium rum litterªlia docu
menta inLepoglavienſi
dem'inea monaſterio
lapis reperitur,in reperfuntur.
quo mªgnis (y) Anti
litteris inciſa uiffimainſcriptio
haec egitur eſt e iam :arx S.Genrgii,ſiqui
AnnſiaSigiſïnundiE—
piſcopiQuinque—Ecclqfiüyl AfloDm' 1488. Quodqualiter? nifi forsEpiſcopatus ille,amplius tum
fuifl'et protenſus. (z) Omiffis hic aliis quam plurímis bene olim exculta Provincíae ſignís,
( aa) de erectione modemi Generalatus , uſque ad hodierna tempora , quibus vivimus, di
cendum breviter.
oo oo o o (a)
 '516 Supplementum de Gener-aleta Varasdinenſi dicta. ~
(a) Veritatem narrationis demonſtrat liber Cªthedr. Eccl. Zagrab. in quo Eccleſia: Diceceſis
Anno 1334. Item 1501. confcriptae ſunt , ubi in Archidiaconatíbus Camarceizſi & Gzaſmenſi ,
tot ſunt Eccleſiae, quae hodíe non ſuperſunt, uti S. Petri eii-ta ortum Dra-uz ; B. V. de Sztru
ga .- B. Margarethª: de Sabaria : S. Martini de Prodanicz : .S. Jaannis de Sufitha : Omnium
Sanftorum de Graba-und:: S. Pauli de Descha. B. V. de Moſina .- &Pen-i de Palithna. De SO
boch. B. VM de C’hefiiricza òªc. óºc. De Arcibus autem & aedificiis , tot perhibent publica
rivatorum ue inſtrumenta.
(b Quia Klo er nobis eſi'et monaſterium, putant quidam locum hunc olim ſuifl'e Paulino‘
rum ; hoc attamen nec ex illorum Annalibus deducitur. Locus iſte , ſi olim Templariorum
non fuifi'et , uod hodiedum iſthic nuncupent Cherletza Klz' a locum vicinum , credibilius
fuerit, Ordjms Ciſtercienſium de Kolban aut Koblan , fun atum anno 1 174. ut credit no—
tatque Levakovich; aut Abbatia de C'hyak, de qua in Hifi. Ecol. Zagr. Pªg- 210. Res ta.
men etiamnum incerta eſt.
(c) Puto loco huíc , a modernis incolis , nomen Diana-vete; attributum. In Carthis Veterum,
fub Mathia,Vladislao,Ludovico lI. nullam comperio arcis aut Caſtri Diana‘uetz memoriam;
verum Desnycze , legendo ſub Mathia Capitaneus de Desnytze, Item Decse &0. ſucceffivè ta.
men, Zakmardi cum praedicto de Diankovecz leguntur. Eſt mentio Parochia Dama-vez,
in Regeſtro añ¡ 150:. ubi etiam notatur Praebendar. Benedictus pauper.
( d) Sub appellatione Zdenczi , complura loca , pagive ſunt hòdie etiam. Credo lítteras La
díslai de Eger-uara Sclavoniaª Bani, Anno 1490. Criſii Die Dominico proximo poſt Feſtum
Circumciſionis expeditas , de exolvendis Eppo Zagr.-Osvaldo Decimis , de Zdenczi hoc, Co
mitatus turn Criſienſis , loqui.
( e) Garich celebre fuifl'e Olim extra dubium eſt , docent iſtud ſuperius ſuis locisxdicta ; ut¡ 6:
in opere Hiſtor. ECC]. Zagr. Teſte Montana-o ECC]. Zagr. Erant in loco : Etc]. B. V. Paro—
chialis de Garich
Monaſterium PP., Item S. Andre-ee,
Eremitarum ſeu Capella B. V., Achidíatmzatus
Paulinorum de quo Raphael Chaſmenſts. Fuit quo
Levakovich ſcribit: ue
Vªtica
rius de Garith ,filb qua Prior de S. Benedicto in Selavonia ,fundatus anna 13a o. a Comite Sa
lamone. Reflauratur per Familiam Banfiorum de AifiI-Lind-Ua. Anuales autem Paulinorum
habent: Eodem anna ( videlicet 1363.) extrufium ejZ mona/Zerium de Garich ,flmptibus Ma
giſiri Tiburtii, cui paſſeſfionemſtiam &ypua nuncupatam &º in Grejenche Ofitam - - larga ma—
nu contulit. Ad cajas reifidele tqlíinwnium Capitulum Ecclefizt C’haſmen/tç , ejusflndationis ò’
donatiom's publitum edidit iii/Zrummtum. Vide etíªm Hiſt. Eccl. Zagr. pa ‘. 166.
(f) De Capitulo Collegiato Chaſmenſi, memínímus p. 41 I. Item in Hiſt.êc.Zªg.p.8L& alibi.
(g) Hoc apertus error eſt, nam Inſtítutum Capucinorum poſterius eſt , Chaſmae ruina. At
\monªſterium illud fuerit Dominicanorum , quos Chaſmae ad S. Mariam Magdalenam fuífl'e ,
tot monumentª evincunt , Scriptores item. Vide Hiſt. Ecc]. Zagr. pªg. 166. teſtamentum
Joannis IV. Epiſcopi.
( h) Eccleſia SÃLOªnnis Baptiſtae non erat Parochialis , ita enim memoratus Liber Eccl. Zagr.
Anni 1334.
Stepham' thidiatonatus
de eadem. Chaſmenfis.
Item BJoamzis PrimàItem
Baptiſlçt. Ecol. B. 1/'. deSanéſitorum
Omnium Cha/ma. Parathialis.
Item Eccl. S.Item
Regis
S.
Georgii. Item S. Martini. Item B. Petri Apoſioli de Dubnitza. Item Capella S. Franczſci de
eadem.
ttr Item Capella
Ecclefias de NovaS. Chaſma.
Catharime In
de Regeſtro
eadem. Item Ecclefia
anni 1501. S.lego
Nicolai Conflflbris ,Plebanus
: Bartholomzeucts &º hd, pretde
Veteri Chaſma. Item Dnus Cantor Plebanus Omnium Saizfiorum. Item Martinus Plebanus
de Kaptolomcz. In Regeſtro demum ¡¡Z4 ob ruinam , & Chaſmm vªſtitatem ac deſertum ,
- c. nulla eſt Chaſmae mentio. Potro cum ccleſiae in NO‘Uª Cha/ind locataª. , ajurisdictione Ar
chidiaconi fuiſi'ent exemptze, in memoratis Parochiarum Regeſtris ex raefi'a: non ſunt. At
conſtat ex monumentis indubiis, in Nova Chaſma fuiſi'e Collegiatam S. piritus , uae ſuos hª
buit Praebendarios , Altaríſtas &c. Vide Hiſt. Ech Zagr. pag. 81. ubi Eccl. S. oamzis Bap
ttſtze Capella ponitur. Item Parochiªm de Nova Chaſma , Capitulo fuiſi'e applicatam 5 hinc
ab Archidiaconi'jurisdictione exemptam , que ideo anno 1501. de Kaptolomcz eXprimitur.
De Praebendªriis Vide ibidem pag. 149. ›&c.
(i) Moníales iſthic fuiſi‘e , docent monumenta. Probabilius Dominicana? erant. Ha? an trans
latae fuerint Zªgrabiam, Chaſma deſtructa? collocataeque ubi nunc ſunt PP. Capucini, Eun
datè necdum erui. '
( k) Georgium videlicet Dolovich.
(l) Xenodochii ſeu Hoſpitalis Chaſmenſis memoria eſt , pag. 166. Hiſt. ECC]. Zªgr. Item p.
156. ubi confirmatum fuíſſc aConcilio Conflantienſi , dictumque BB. Colina: &Damicwi ,
refertur. &6. pietate Ebtrhardi E. Z. credibilius adauctum. ( m _è
 Supplcmentum de Generalatu Varasdimnji ditia i x 517
( m) Arx hæc , fuit potior reſidentiª Epiſcoporum Zagrabienſium , ut eorum expeditionerqi
fubfcriptionesque teſtantur. ultimus eam inhabitavit Simon Erdò'dius , in ea anno 1545
mortuus. Ruinata deinde a Turcis eſt. Præpofitura Chaſmenſis , a Stephano II. Epiſc.Zag.ſi\
occaſione reſtaurati per eum capituli , diſtinctím ut alibi retulimus fundata fuerat , dictus
que fæpe Præpofitus de Bycnico , a bonis fuæ fundationis. An autem , ut nunc putªtur, l \

in Peninſula illa atque in Bq/àiljwo, fint Prepa/Stunt rudera ? vel Ducum Scla-uoniæ veteris
refidentiæ , conſtituere nequeo. Mihi probabilius eſt , Ducalis refidentiæ rudera efie ,* tum
quod Chaſmmfls Prepa/¡tus fuerit ex capituli Zagrabíenſis canonicis , tum ob dicenda
fub p. inferíus. '
( n) Sub appellatíone Bofiziljevo plura loca ſunt. vide dicta fuperius pag. 88. '
(o) Marçſam ab antiquo compellari , deducitur ex relatis a pag. 77. Fuilï'e iſthic ECC]. S.
Michaelís , plura docent monumenta Olim, certaque ætate pertinuiffe illam , ad Equites
S. Sepulchri, Vinkovích & Levakovich ſcribunt , pertinuiſi'çque ad vifitationem Prev¡ Ioſiti
de Glo oncza , qui anno 1332. reperitur fub Título : Fr. Nicolaus Prepa/¡tus de Glogoncza,
Genera is Vzfitatorpcr Hzmgariam if Scla-uoniam. Reſidua de Marc/¿z vide a pag. 431.
( p ) vifum mihi eſt , quædam deChafina prioribus addere , eruditorum virorum gratia ; cau
fa item illorum , qui veritatem fupprimendam eſï'e gariunt. Cum fint , qui capituli Chaſ
menſis antiquitatem , vel memorandam non fuiffe prætendang caufa Paneg ris cathedralis
capituli 5 vel ex cognitionis defectu , cui Eppo fubjedum extiterit ante S. adislaum , fun
datumque Zagrabienſ. Epiſcopacum ?argumt,fabuloſam efle illius antiquitatem z verum
a Stephano II. fundatum haberi. Híhc, veteris Nova-que Chez/?nee appellationem , rejiciem
dam efieout novitium cogitatum. At fi fiant veterum díplomata; fi item ex his concludi
poteſt certius de veritate circumſtantiarum præteritorum temporumg quam ex privatorum
ignorantia , qualicumque demum larvata dignitate vel Officio , firmiora ſunt ., quæ- de Chuy:
ma , hujusque capituli antiquitate ſcripſimus , quibusvis infundatis argutiis. Ením vero
Leopoldus Rex in expeditis authenticatisque a fe inſtrumentïs quinque Eccleſienſibus,
Timothzum &º Laurentz’um Chaſmenſium Capellanorum Regiorum , ad officíum reamb .ila‘ª
tionis, & reſpectivè ſtatutionís , adjudicatorum limitum, adeoque canonicorum , quorum)
ut Cªpitularium , fimilia , officií erant, a S. Rege Ladislao , pro Epiſcopo Quinque-Eccle—
ſienfi , contrª Deſideríum tum colocenfem Epiſcopum , meminit. guæ S. Regis ſententía ,
cum anno 1093. in Privilegium redacta fit, per Timotheum memorat m , confequi neceffurn
eſt: Chaſmenſe Capitulum antiquum eſſe , atque vel a S. Ladislao fundatum , vel ab eodem
repertum , dum partes Sclavonícas Sacræ coronæ reſtituit, Regno croatiæ adjecto. Senten
tentiam hanc S. Ladislai , tranfumit Andreas II. ªnno I 190. Emerícus Rex per manus De
ſiderií Aulæ Regia! Cancellarii & Scibinienfis Præpofiti anno !SOI ; inſertis Prælatorum
Baronumque nominibus , in redactis , quibusvis tenutis Eccleſiae Zagrabienſis ad Privile
gium , taliumque relatis limitibus , habet : Item terræ Cheſma , donationis videlicet Glorias¡ i
Ladislai Regis , prima meta elt poris Regis Colomanz' , ſecus quem nomen Epiſcopz‘ Prodam' arbo
ribus iry'nibitur. Him' ‘via diEZi Regis dirigiturfiiper magnum montem aiiuarum cjusdem. A
quo ad Rºſuc , hinc ad montem Sithna , hinc adfluvium Doboncz , deinde Seloblata , hinc ad
fluvium Pritzſta , qui iiz/fuitfluvium Chcſma. Populus vero in terra chdma con/litutus odio/iar
Dombrogcnſium , immo omnium Zagrabimfi Eccleſiee attinentium , in marturinarum cautela , an
nonzeEpni/ione , hO/joitii debito , immo univerſàliter in judicz'is , non Bano , 'Del cuiquam alteri ,~ſed
jbli pila-opa relfiondeat. Item villæ zelinæ Sºc. Præmiffa , fnis confirmatori is Privilegíis ,
tot fubfequentes Reges inferuêre, agnoverê , beſtanturque. Itaque dum S; Rex Ladis
us Chaſmam donavit Zagrabíenſi Eccleſiªe ; dum ſub eo canonici fuêre Chªſmenſes , capi
tulum hoc fua antiquitate orbari nequit. Si qui ſunt, qui apprehenfiones fuas (tantª: fidei,
five ea radicetur in authoritate Regum , five in fide diplomatum lpræferendas adorandas
que prætendunt
mªneant Pªce mea, ego talibus
in fuis cedo , ne ue iisMihi
apprehenſioncilbus. fcribopotíor
, neceſt
cum iisdem
Regum contendereivolo-e
diplomatumque r9
autho
ritas ; illi , quod lubet arguant. At fi Chaſmenſe capitulum tam vetus eſt '.² cui _l'ubcrat E— ‘
iſcopo? bico : fi ignotum efl, antiquitati capituli nil obeſt, quemadmodum nec Veteri
gyptiorum Regno , quod initia ejus ignorentur. Potuit eXemptum effe , a cujusvis Epi
fcopi jurisdíctione, ut tot Abbatiæ immunes olim fuêre. Potuit ſubefl'e Quínque—Eccleſienſi
Epiſcolço , antequam S. Ladislaus Zagrabienſem conſtituiſi'et Eccleſiam , id enim ſuadent,
i rimi cclefiæ Quínque-Eccleſienſis limites. verum zagrabienfi Epiſcopatu erecto , &
lèhqſmaz , novo Epiſcopo facta donatione , capitulum illud ,- Regia poteſtate fubjedum Zª
oooooo 2 grªbíen
 313 Supplementum de Generalatu VaMIdinenfi dicta.
gmbienſi Eppo effectum eſt. Potuit demum Fideí orthodoxæ per Chaſmenſes confervari
memoria , ex defcriptis apag. 76. præcipue dum S. Ladislaus ad plebis ignorantiam depel
lendam , Nobilium conſilio , Epiſcopatum fundáſi'et Zagrabíenſem , ut a pag. 9. Hifi. Ecºl.
Zagr. Nec veritatis deductione , ingratus ſum Cathedrali Zagr. Capitulo ; aut ejus invideo
Panegyribusg ſecus ingratus quoque cſi'et in Romanam Sedem , qui ſcriberet Hieroſolimi
tanam , antiquiorem eſi'e; Híeroſolimisque Chriſtum , inſtituiſſe Apoſtolos, Divino reple
viſi'e Spiritu , &c. Neque ideo deſunt , fua cathedrali capitulo encomia ; Si Eccleſiaz aliæ
anti uiores , præextitilfe dicantun
ovæ VetHÍSque Chaſime mentionem ab anno 1252. ínſtrumenta teſtantur. vide pag.
81. Regeſtra item Parochiarum Dioeceſeos, ut ſupra retulimus præter Ecclcſias de Now
Chaſma. Cauſa erigendæ Novas Chaſmae, Stephano II. Epíſcopo, præter capitularium
cum Praepoſito lites , fuit Bela: IV. voluntas , qui ibidem Colomani Ducis habere voluit Re
fidentiam. Poſt uam ením Andreas II. Bona Ducalíª in Abbatiam de Toplica applicuiſi'et :
Poſt uam de caiiri Zagrabienſis terris anno 122 I. ( ut pag. 46. Hiſtor. Eccl. Zagr. ) quæ
i damªagrabienſi Eccl.
Ducalis Reſidentia proéontuliffet
Colomano, facfta
amploeſtterritorio
, fuitqueDucalí ad Chasmam
illa, uam remanente
hodie putant , íſthic
Præpofiti o
lim fuiffe , in Peninſula nempe , ubi fluvii Glogovnicza &7. haſma confluunt, ac in monte
fupra pagum Boſziljevo. Ducales terras iſthic fuiffe , docet Emerici Regis memoratum Di
ploma anni 1201. ubi Item prima meta in Dombro ad rivum Glogo-vm'cza ,juxta pontem Prada
ni Epiſcopi ver/iis occidentem , dividens terram Bela: Ducis. Him: tendit verjiis meridiem ad a
quam nominatam chernez , quæ dividit terramjoannis , nbi tranſiturrivus , qui vocatur Kaunich
m'cza - - - hic terra Ducis expreſi‘a , & infra Subulcorum Regis, fatis priora roborat. Sepul
tura dein Ducis Colomani a Thoma Archidiacono relata chafmæ , iſthíc fuiffe Ducis refi
dentiam probant. Stephanus itaque Epifcºpus ob ceſſa facile quædam Ducí , Ducalique re
fidentiæ , Novam Chasmam conſtituit. capitulum ad eam transtulit. Præpofitum ex Za
rªbienſibus canonicis effe voluit , GL alia pa . 81. Hiſt. ECC]. Zagr. relata.
( q? Bello-var , Stabalium hodie Sedes , hujus eneralatus. -
(r j jagnedovecz a Caſtro Kü‘uar olim fuiſi'e diſtinctum, pluríma evincunt inſtrumenta. Joan
nes Lector canonicus ò' Locumtenens C'haſmenſis in lata fententia chafmæ die jovis, 17.
Menſis MartiiAnno 1485. habet : Nowritis quod dudum Andreas Modina dejagdenovcz -
Nicolaus de Kaproncza - - Nicolaus dejiib Küvar - - - cætera item plurimadagnedovecz
a Küv‘ar diſtinguunt. Vide ſupra p. 445.
(S) De C'apronpza ſuis locis dicta ſunt ſuperíus. ,
(t) Raſciam’ nomine, hic accipiuntura qui a Romanª Eccleſia díſi'entiunt.
( u) Caliugyerum vocamus Monachum Romana: Eccleſiae non unitum. x
(1)) Papa, Sacerdotem SChísmatícum exprimir. .
(x) Monaſterium hoc Paulinorum olím , vel fuit de Dobrokuthja ;vel de S. Benedicto , de
endens a vicario condam in Garích.
(y) Sigiſmundus Eppus Quinque-Eccleſienſis erat ex Familia Ernuſzt , alias Hampo etiam
. vocata. Tenuit ex Diviſione , jure Familias Giurgyevecz, five S. Georgium. Diffuſius in
MSS. Notitiis Quinque-Eche/ienſibus , de eodem. x
( z) Andreas II. limites pofuit intra Epífcopatus quinque ECC]. Veſ rimiehſem, ez Zagra
bienſem. S- Georgium tempore Sigiſrnundi Epiſc. Quinque-Eccl. we ab_ anno 1472. ad
1504 g flúffeDiaeceſisZagrabienſis , docetVladíslai Regis de Dato Budae in Feſto B. Michae
lis‘A-rchang. Anno 1490. Regnorum Hung. & Coronationis I. Bohemiª vero. 20. de ſolven—
dis Epiſc. Zagr. Oſvaldo decímis , confirmatio , ubi kegnicolæ omnes , qui habent tr haberent
vineas in territorio &º bonis Dm' Epifl'opz' Quinque-Ecclefienſis , òºJohannísflaü-is eju sdem, in
diffis duobus Comitatibus,teneantur compellere adjblvendum decimas Duo .EW/copa Zªgrabienfl
( aa ) Plurima ſana omiſi'a eſi'e, quæ olim fuêre in actuali hujus lnclyti Generalatus tez-rito
rio ez jurisdictione , Carthae evincunt Veteres. Aliquorum fuperius meminimus.
De Generalatus modemi erectzone. Pl
II. Quantum ex remanentibus litterariis documentis eruitur- (ſiqúiderh pars major ho
rum , Capronczae per ignem periviſi‘et) initium ille fum lit , ſub Regímíne partim Ferdinan
di I., (a) partim vero Rudolphi, intra Capronczam & aſtellum S. Georgii vulgo Giurgye—
vecz , expulſis per Turcam Szigetanis , Babochianis, & Visvaríanis Hunêariae Confiniaríis. p (b)
Succeſi'u vero temporis , aucti ſunt incolæ , ex multis in montibus Con niaríis; siquidem ut
- ex
 Supplemeiaam ‘de Geaeralatu Varasdinenſi dicta 519.
ex donatione anni 159 . fupra Brezinecz ad Czirqueno eruitur, anni: ferè fexagintaÑanteſi'
hunc , Provincia hire , urcarum barbarie depopulata, deſertum quodam , ſilvis undi ue den
fiffimis excretis , perſiſtit. His clapſis 4o. circiter familia-e Raſcianae, per Comitem enera‘
lem Herberſtein (c) ex Boſnia & Servia, Ducatus Stiriae (d) expenſis evocatae funk, ui
conjunctis viribus exiſtentibus ( e) Confiniariis , Turcam per Silvarum latebras fecurms
Vagantem , fucceſiivè reprefl'erant , ::que fucciſione Sylvarum vulgo Ferhack , verfus Vero—
czam , Montem Claudium, praeprimis hic ad Bellovar ufque fluvium Chasma exiſtentem ,
deinde conjungendo ita , ut er Illovam , indc per montes Garich , ad Muſtaffinam Kladam,
Compather, Vidernjak , & O olje , poſt haec efectos , pagos Erdüdianos , tranſiens per alu
dem Ro'uische in fluvium Chaſma , penes ſtans etiamnum Vigiliarum profugium ( valgo er—
daek-Nadraficza) produxerint, (f) feque in excolendis tetris, extirpandis filvis & domibus
Xdfficandis , hoc ſtrato fecuriores aliquantum reddidez'unt quibus permotus Ferdinandus Il
Rex , eos privilegiis munivit libertateque donavít , fub ob ª atione militaris fervitii , armo
1630.III."
(g)Diviſum prius erat hoc Confinium in quatuor Commendantum circulos , Capron-i
czenfem nempe , (h) Criſienfcm, Ivanichenfem, 6L S. Georgii, feu Giurgyevecz. (i ) Horum
potior Criſienſis , minor S. Georgii erat: ( k) Hi autem in 14. Voivodatus diviſi erªn: , qui
bus tamen Fortalitiorum fecuri tas nunquam fuerat conſiſa; fed Stiria: Ducatus , duas Com
pagnias Germanicae pedeſtris militiae in przeſidiis ; Varasdíni autem pro Generali Commen
dante (l) unam equeſtrem intertenuerat. Fueruntque fub horum cuſtodia tamdiu, donec
Sereniſiimi Principis de Hildpurgsbaufen reformado ( m) prodiifi'et. Poſt hanc Vigiliae For:
talitiorum ex Con niariis conſtitutae funt, qui deinde ( a) tam in veſtitu , quam in exercitio
militar¡ Hungaricis Regiminibus aequales, per defunctum pedeſtrís militiae Generalem Co
mitem de Maguire,caffatis 4. Confiniorum terminis, in duo tantum reducti funt Regmina.
Poſt hunc , per Capitaneum Lubo'evich , Vukovich , Laidinantios Knefzovich & Marti‘
novich ut Primarias , & reliquos ſibi a Mentes, barbara plurium Officialium cede , rebel
lio eſt excitata, (o) quorum 101. partim erpetuis, pal-kim temporaneis carceribus \unt
mancipati. Unus fupra viginti rota: & cami cis enfi fubjecti; haecque executio Caniſ@ pro~
pter fecuritatem eſt peracta. Atque ſic medio Excellentiflimi Dm Mareschalli Comitis a
Neiperg ,finem ſuum ſortita fuit , lnſtitutusque erat Commendans Baro a Beetle, eo tum Co
louellus , deinde Vigiliarum Przefectus Generalis , & finito bello Borufiico peditatus Genera
lis. Hic Generalatum hunc reformare cepit & excolere, Provinciam cultiſtimam formatu—
rus; ita ut fub eo, &poſt ejus mortem, indefeſi'o modern¡ Baronis aKleefelrl' tenentis Ma
reschalli ſtudio , viis per totum Confinium ad 18. pedum latitudinem noviter factis ,im lan—
tatis in earum ammnitatem undique fructíferis arboribus,extructis Bellovarini ſplendi iori
bus tedificiis ( ubiStabalis Regiminum Sedes eſt ) exutis barbariei, latrociniique conſuetuz
dinibus , pulcth Provincias formam , induerit.
(a) Nomine Confiniorum Sclavoniae venit antea. Demonſtrant iſtud recenſita fuperius.
Ferdinando l. ceſi'a fuifl'e haec confinia, conſtat a pag. 365. Initio translatus Ormosdino,
circumjacentibus ue iſthic oris, viguit fub nomina Capitaneatus Caproncenſis, ut Man
. data Ferdinandi , thiae, a pag. 366. déſcripta docerent. Tandem fub Rudolpho , poſt
_ occupatum anno 1596. Varasdinum , nomine Generalatus Varasdinenſis venit , ut videli~
cet per nomenclaturam aVarasdino, Sclavonica Civitate, credatur magis , Confinia a
egno non avelli; quinimo eo magis firmar¡ , dum poſita per Mathiam I. olim ad Stiriam
Confinia, illorumque territoria conſiniorum , penes Ducatum Stiriae remanferunt.
) An memorata locain Hungaria conſiderata fuerint ut Coafim'am; aut vero pro Prwſidiís
habita ſint? examinent alii. De defolatione per Turcas cauſata, Regionum harum 9 Vidº
lſthvanflium, & Hiſt. Eccl. Zagr. a pag. z 17.
(ª), Anno 1597. Vide ag. 303. Hiſt. ECC]. Zagrab. Factum autem hoc eſt, ab exemplo
_ Croatia, ad ,quam in uctos fuiſi‘e Raſcianos epiſtolªe a pag. 342. teſtantur. .
(J) Expenſze,.ſi quee fuere,ªfuerint data, fors inadventu fubſidia his advenis; hand autem
.. a Turcis empti fuerint. . - _ 'K ,ª
(e) Conjuaflis viribus vicinorum Caſtrenſium , ſige Praeſidiorum po ali , item teſte Hiſtoria
.J lſthvanfliialiorumque; Regnicolarum, Nequeenim 4o. illihofpites, tam inimico depel
Iendo , quam tantis extirpaturis peragendis, ſufficiebant. Pracipue vero Turcis repellendis,
Regius fervivit exercitus. Neque legimus , vel unicum Praeſidium , minus autem Provin—
ciam quampiam , er Rafcianos , poteſtat‘i Reginª fuiſi'e aſieltam aquiſitamque. '. \
(ſ) Cherdalç illud ligneum quod eſt ad Chafmam , quibuslvis_ deſtitutum ſoſtis & vallis , per-‘
fugium vrx fuerit , at in qulje credibilius , Ób fo ata pag. 454. memorata. Quatre Cherdak
"PP'PPPP , * illud,
d
 ~53'20 Supplementum de Gener-¿data Varasdineſinji dicta.
"Blvd , Nadrq/icza dictum ( cuj us nulla apud lſthvªn- mentiºz fed nec alícujus iiª¡ Vepicacio
credibilius erectum fuit , caufa impedíenciºl'um ¡ªtrºclmºrum , quee ex 11116 ºch ; ante
impopulatum Montem Claudium , fuêre contmua_, ut res memormn nunc WVCPUU-!u
non fuperet , relatumque mihi eſt anna ¡754. ab ¡pſo Raſcxano populo , Cum nefandls cu'
cumſtantiis illorum latrociniorum. *
(g) Brevis perquam eſt celatio , de hujus Inclytl Generalatus extenſione. Hinc fupplenda
' venit, tam ex legum articulis ; quam 81 Hiſt. Eee]. a pag: 60. atque alus. -
(h) Caproncenfem Ca itaneatum , fuifl'e antíqudſimum , defcrgta monumenta pag. 444.
Item a 365. dentadª-Int. Quín Ca ronczam Sedem fªiífe enerahum , nemo ¡gnom
Primus enim Bellovarinum conceflit eneralis Baro Kleefeld. .
(i) Erat etiam Petrina trans Colapim fpectans ad Generaiatuxn 13mm 'con-¡mando, Eſt ifiud
in ſingulomm noticia, dum primum anuo 1753. Confinus dlctls Banahbus , eſt reſignatª.
Infuper ex Leopoldi Decreto pag. 477. conſtaret. _ Ñ l A
(k) Poſt regulationem videlicet a Sereniſi'. Principe ab Hildburgshaufen factarn. vide p. 443.
(l) Intellige ad tempus incolatusVarasdiniGeneralium,qu1buscum tranſierat demCaproncnn-x
(m) Anno 1734. . _
(n) Sub felicita-r Regnante MARIA THERESIA_ , qua Eoſt gubematloms Confiniorum,
Anno 174 . factam a memorato- Principe reſignaflonem, hxºelſo Conſilio fuo Regio Au—
lico Bellico , illa fubordinavit.
(o) Anno videlicet 1755. Caedes Officialium accidit 23.Jauuarii , ali¡ ultro citroque díſper
fi, femet falvárunt. Inter occifos meus (pºque FraterJoſephus Kercſelich fub Centurio
nmeratur. l
De Religiºnis Antiqua &ª moderna Static. I
IV. Fuit héc Provincia olim plurimis Gucci Ritos hominibus non Schiſmaticis fed Or
thodoxis ermixta; (a ) Omnia enim documenta, que ínveniuntur , demonſtrant (b) uſ
que ad a ventum Metropolitae illorum , intra 1690. uf ue 1700. circiter annum , nullam vel
memoriam Schismaticorum in hoc Confinío extitifl'e : ªeſtatur id fundado per Zagrabienſem
Epiſco um, pro Epiſcopo unito facta inMarcfa, cuidam Patri Daniel¡ (e) ex Boſnia cum
primís " huc advenienti , idque tot Decreta Regia , quibus dein femen diffenſionis femi
nanti
(d Metropolite
) Ex ,jurisdictio
quibus etiam eruitur, omnís adem ta ille
quod popullils eſt in hocce Generalatu
aMetropolita , manifeſtè
adductus, oſtendunt.
ad Illovam ( e)
’pluribus pagis in Silvis eo tum exiſtentibus , a Commendantibus parato aere compar-ati¡ (j )
uti eorum adhuc emptitia: teflantur lítterze , anno 1717. poſtquam errores Schismatis difl‘emi
nat¡ fuifl'ent , diuturnam rebellionem ductu uorundam potentiorum incoeperit , hícve con
tinuata uſque 1735. eò induſtria ipforum re Bando pervenerat, ut Epifcopum proprium ,
qui in Lipovina Decreto Regio inſtitutus fuerat, Philippovich illum perverfúm hominem ,
qui Marchenſem Orthodoxi piſcopi refidentiam , per fuos exmifſos , uti acta teflantur , com
buri curaverat , ſint adepti. (g) Principalís tamen \autor harum rebellionum fuerat , ſenex
¡¡le Archimandrita , ante bienníum defunctus , Nicolau: Pºpovich , qui etiamſi per trienniurn
ex decreto propter rebellionís fomites exulare jubebatur , Graeciumque poſthac in vinculis
duci; id tamen executioni non efl demandatum , mandataque Regia eiuſa funt’ ope Audita
n's Generalis Colneri , cui hac fuper re inquirere commifl'um erat; qui propterea etiam infa
mia notatus,in perpetuis vinculis vitam finivit. Guardianus hic eo tum ex Lipovina, qui
prius uniko Epifcopo Marchenfi quoque fubjectus fuerat , & Monaſterium hoc , & totum po
pulum ſuo fchismatiadhazrere fecit, (h) qui hodiedum per 44. quidem Parochias, fed exi
guas illas , & paucorum horum ; vix tertíam Catholicorum partem numerantes ,in fuis erro'
ribm foventur. Catholic¡ e contra de die in diem DEO favente ita augentur , ut major¡ ex
parte , exceptis ad Illovam , & verfus Septemtríonem , montium incolis , vix pagos reperiatur,
qui commixtus Catholicis non fit; pluresque pagi funt , quos ante 30. annos meri Schismati—
ci inhabitárunt , nunc autem vix aliquis in illis reperiatur ; qui Catholicus non fit. DEO fa
vente , & :elo Clerí crefcente , ſpes etiam ulterior alit. ( i) Catholicorum Parochiae 29. funt
( k) & trigeſima Bellovarini erigenda , fi ita Cefalea-Regia Majeſtati , cui ſupplicatur, pla
cuerít. Parocbis , plures Coadjutores ſunt, a quibus illi ob multitudinem animarum in ad
miniſtrandis Sacramentis ad'uvari debent. Ecclefim Parochiales una cum filialibus ( qua
Taptu 50. numerantur ) de dle ad diem in melior'ex'n 82 omatiorem fianun ponuntur. ( l)
(d) Legends. hic , qua? fuperius a pag. 431. relata funk, ‘
(b) Ob innanes
"ª, Succeſi'ores uſquaeſtiones
ue Pauluminſinuatas
Zorchíchp., tam
431.Romae
Item 434. poſtquam
, quamct’êz Simeon Vrattanyª,-fuique
ab Archieppo Sophienſi confe* '
?alentar , ſtu -Qfiflimi fuêre 'Metropolite , extendenda ſuſiª ad bªcºn.
l . - e l 4 b Á 'a ’
 .—_—~T—_————— "." ct

Snpplementum de Generalatú Varasdinmfi dicta. 52!

finia, ut Pag. 434. Leopoldi Regis nihilominus Zelo , non ſolum firmare ſemet nequivêre;
quim'mmo nec modern¡ Metropolitae jurisdictio ad Sclzvoniam eſt ex Regis indulto. Vide
leg-e , combina, diploma Regímn , pag. 436.. & 437. ª 4
(c) Monumenta quevis, Simeonem Vrattanja exprimunt, nifi cum eodem Daniel quoquo ve
nííſet , qui prefuifl'et Monaſteriis Marchenſi 61 Lepoyinenſi.
(d) Credo innui Metropolitae Sophienſis quaeſitaxnjunsdíctionem, grªvi etiam illa ſub Leo
poldo Gabrielis Míakich rebellipne. , l
(a) Hic Termº de Metropolita mºderno Carlovicenſi, qui vigore Pªtentalium a Pªg.434.
relatªrum , venit ªd Regum noſtrorum cum populo, territoria. _
(f) En modos extenſae jurisdíctionis, empta: primo ſunt terra* , non a Regibus; fed avan
- Officialibus; dilatatoque populo,adverſus Regem rebellio adeo diuturna, ut deteſtªn
dis modís , in Lepovina extorquerent Epiſcopum; Cui Primum em: Religion¡ bellum in~
ducere , incendere , ſpoliare , occidere.
(g) Mªrchenſis Monaſten'i , & Unitorum exciſio anno 1737. die 17.Junii evenit.
(h) .Parochiae ha.- 44. perexiguae ſunt, faciuntque hai-um numero , ªpparentiªm ipſis Diez*
ſteriis. 'Et quia enlerentur ab eorum Epiſcopis, utile eſt eas udaugeri.
(i) Przcipue poſtquam cognita verítate rerum , Apoſtolica Regala Noſtra, hujuzque Ex.
celſa Dicaſteria , Religionis cura , S. Reg¡ Stephane , ſecundi non eſi'ent. Vide pªg. 433.
(h) Parochiae Catholicorum ſunt ampliffime,relªtzeque p. 409. 81. 410.
(1) EN: item Conventus Franciſcanorum in Praeſidio Cªproncza, Piari/Zarum, Bellovariní,
uibus juxta decretos limites , ªccedet Conrentus Ivanichenſis. Caeterum Epiſcopatus
ªle Lepovinenſiïs , Caroli VL pietate , poſtquam ſincerè fuiſi'et informatus deſiit , ipſe ue
Simeon Philipovich , abire debuit , nec in eo remªnſit. Neſcio ualiter? cujusve Lorca¡
te 'Í Epiſcopi Colimicenſis jurisdictio nunc eſt in Generalatu arasdinenfi.
De Lúnz‘tibus Gemralatm. “\
V. Dicendum ultimo eſt de limitibus hujus Generalatus. Amplioribus hic olim eii-cum_
fcribebatur; (a) Si uidem documenta adhuc extant , quae perhibent in Gradecz (b) Szo
botícza , Verocza , 8: oſzlovina , Vaivodatusfuifi'e. Gradecz deinde traditum eſt Eppo Zagr.
ªnte 1635. Szoboticza familiis reſtítuta ſub Leopoldo; Veroçza in inſtrumentis jugo-vo Pºlje
nomiuªta , Cameras ceffit. (c) Moſzlovina initio Semi¡ ,hujus , cum eam , fue , non Maje
fiatis utilitati , Generalis Caprara ſervire fecill'et , Familia reſtituta eſt Erdñdianae. ( d) Poſt
dmtmúm autºm annorum lapſum (enimvero anuo 1578. DucatuS Stiriae Generalatum
hunc ad firmum pºdem poſitum ( e) ſuſtentandum &z providendum (f) Proprio ere ſuſce
_ gent ) -orſis innumeris altercationibus , violentiis ( g) & non panas etianl perpetratis homi
cidiis , cum circumjacentibus Regni incolis , plures propterea laborioſa.- mixtª*: Commifiiones
(h ) peracta: funk. Dexteritate mctandarum rerum , & notitiª peritiſiimi; Mi DN¡ ,
omnium Illyritorum Confim‘arum modem¡ Infpeflwis, Generalis Baronis a Siskovícs ,anne proxi
me elapſo (í) ſuperveniente Ceſarez Regia: Majeſtatis Decreto, in hunc tandem modum
decreti conſtitutïque ſunt hodierni límitesCenerªlªtus : ,.
Ut intra Dominium Veròcenſe, ubi Sztru in Dravum labitur ,metales incipiant, con
tinuando per montes Bilo uſque Illovam; er llovam in encªmina montium Garich aut Gar
jeviczz , ad pagan-I Erdódianum Muflagna ada ,‘ inde poſitis metis ad Compather , ſub Videlª
njak , Okolje , ad fluvium Chafina , ªd ¡gilias Nadraficza , ex pªrte meridional¡ Generalªtus ':
Ex parte occidentali a. pra-facu Cherdªk ad triªngulum diviſa ſylva Epiſcopali— Suticza , per
fluvium'ChemeczÑ, uſque Praeſidium- Ivanich; hinc per Chernecz , accepto alio fluvio nomine
Lonjª , ¿Iſque ªd paludem Pretoka , ubi exundantes aquae fluviorum Lonja &º Glogmmícza fª
conjun une. Inde per fluvium Glogovnicza uſque ad pagum ZagrabienſiumJeſuitarum Col
lIe‘gii , logovnicza vocatum. Ibi fluvium tranſeundo , per montes & valles directè ad fluvium
ame-usnicza; per hunc uſque &tárchw Paroleſ: quoÏ‘deflectenªp verſus Selªtemtdonem ,
per viam modernam Críſio ad thermas ducentem uſque in ſuperfimem montis ulnik , ubi do
miniorum Vbl. Capituli Zagrªbienſi¡ Toplica , Si ComitisJoannis Patachith Szlajna , metales
ſeſe attíngune. Inrle involvendo ſub Generalªtus jurisdictionem, Varasdinenſis Collegii Soc.
JEſu pa um Opato-vecz; hinc per montes & valles intra dominium Ludbreg & Rqſèina uf ue
fluvium 0m' Globºki. Relictis hic pa is tribus , Ca roncza item Regia Civitate exclufa ,Job
montíbus Sancti Viti, deſcendendo verFus Iflebint, Szwjanw mlin. Et intrajam poſitas me
tas includendo pagum Petranecz , ſub quo directè , ad unum intra Bottoªvo , & Dernje* Dravi
alveolum proceditur , per uem ad Dravum ; trans Drªvum terrenum Repaſs ad antiquum
Zdala nominatum alveum rav¡ ( k) per quem ab oriente metales procedunt uſque ªd Vicini
am S. Georgii. Et :anden: per Dravum , uſque ad locum , in quo Sztrug ªd Dravum labitur.
PPPPPP I (UPI-\

v-I—T
 I

522 Supplementum dq Gemralatu Varasdimn/i dicta.

(l) Plaga hac in Diametro , octo horarum ſpatium complectens , tercentos & ultra quinqu
ginta Pagos in ſe complectitur. Atque hac leviter tantum attacta funt , plura enim reíerre à
temPoris anguſtiae , 8¡ labor-um continuorum prohibent difficultates. ( m)
"(a') Iſtud verum eſt , mm dum retroactis ªnnis , Turcarum dominatus per Inferiorem exten
debatur Sclavoniam , Comitatum item Simeghienfem &0. limitaneus era: iſte Gener-ªlamº.
'-‘ hinc etiam am lior. Turcis demum pulſis , erectóve Eſi'echienſi Gencralatu, Confiniís Bz.
nalibus exten lS ,reflrictiºr , ob Decretum Leopoldi effectus fuerat.
(b) In Regeſt. Parochiarum armo 1334. eXprímítur Gon'cza , quia ſcriptum S. Petri in Go
ricza. Anno autem l574. Plcbanus S. Petri in Gradccz. Anno 1634. per Caproncenfem
Vice-Capitaneum Frídericum a Merspergh , occu ata violenter fuêre : Sztarigrad ad Cap
ronczam , Mochilie , Trem , Grade-cz , Sztruga , Ãrezanczi , Grcda, Zgoriam' UC. ob qua!
ſupplicatum fuit Ferdinando II. per Camnicum joannem Somoghy.
(c) Poſt Leopoldi Decretum 1 703.
(d) Confer hace cum Art. 113. anni 1715.
(e) Vide hic relata inHiíL_Ech. .Zªgr. a pag. 266. ~.
(f) An hace adimpleta fuermtí_ Videre eſt ex legum articulis , &in Hiſt. ECC]. Zªgra pag.
266. ubi fortificaciones Pmſidrorum per Regni Status factw, ex publicis actis exponuntur.
(g) Confirmant has , legum_ Articuli & publica Regni acta , Regumque innumera Reſcripta.
(h) Iñumerae e'rªnt hac Coñufliones- 1630. 1635.&c. recentiffimae fuerunt, ¡749.1764.1763.
(i) Anno videlicet 1769.
(k) Fluentum hoc Zdala olim dívídebat Hungariam a Sclavonia , habet enim Ladíslaus IV:
in ſuís litteris elargitis zumo 1277. per manu: Mgri Demetrii Pra-pos. Albenſis , Domini
Papae Capellani & Subdiaconi , Aula: Regia: Vice-Cancellarii: terram S. Martini prop:
Wascam juxta Dravum, que tel! inter Hºgariam ò' Sclavoniam.
ſ I) Relati limites, pertinent a pag. 448.&ſupplent ibi dicta.
(m) Poſitorum limitum confideratione, verbís ferme iis concludendum eſt opus , quibus or
dítur: Regionum nempe diviſzones pottfflmum , atque locorum ; nominum itmjwisdifliºmm—
.- que mutationes, ab eorum pendent arbitrio , quibus parent. , .~ ,
a a.

Add'_.itame72tum.
1 Erudítis Virís veterum numorum epigraphe plun ſupra deſcripſunus. Adderª volú
mus ex viſis per nos, atque recentius obtentis , rariores memorias. Sunt vero:
~ I. Domitiani numiſma argenteum, ubi parte ex una caput Domitiani ›& inſcriptio :IMP.
ICAES. DOMIT. AUG. GERM. P. M. TR. P. VIII. Parte veroexaltera: IMP. XXI.
COS.II.
XV.Argenteus,
’CENS. P.quo,
P. P.parte averſa: IULIA MAESA-1 AUC. parteſi'verò adverſLSAE
CULI FELÍC’ITAS. Combinata hace epigraphe cum iís( ſi tamen numªusMaefl'ªline eſt :)
qua: Sext. Aurel. Victor. Cap'. 4. de Caefl'. ſcribit, neſcio an ille rejicimdus? aut damn-¿ndª
ªdulafionis inſcriptio ? - n *' -N'- ' i
' IIL Minor cupreusqueefl; Faeiesà e igrªphe : AEL. FLACCILLA AUC, Pªrte
averſa genius allªt/us fedens. Inſcnptio : .ALUS REIPUBLICAE. Poſt líneam ASlS.
Ex lib. !2. cap. 6. Paul. Diaconi,‘Theodofi1 fuít conªux., Arcadi¡ Honorii ue maker.
IV. Aureus. Inſcriptio: DN. ZENO PERP. A G.1Parte poſtera, &enius alatus,
.dextera manu uaſi circinum , ſmiſtra globum , fulgra quem C‘rux tenens , ad Intus ſiniſtrum
infra, Stella. Epígraphe: Victoria Auguſlorwn. oſt lineam: CONST. Relatos numos
óiſcio habuimus. Reliquipares funk memoratis fuPerius.
I 1 '
Gloria Lamque DEO_,/i quid, 'mcaſcriptio docttſi ' -_'
rª.

contz'mªt, atque bani; dem ut, aro, vale. . .~_

"‘ ‘ 'U‘ . *.x \ l f ,fi ::Hut-4_ 'I
 Poſt Praefati onem ad Lectores benevolos, errorum quorundam facta eſt mentio. Pla
cuit., lectione velociori occurrentium , Auctarium addere. Vox hifi. Ett]. Zagrabienſis,
ubi invemtur , relinquenda eſt ſemper, legendumque pro infra , n Hiſ!. Eccl. Zagr. Cau
ſam erroris Prazfatio indicat. Inſuper.
Pagina. Linea. Error. Legendum. Pagina. Linea. Error. Legendum.
22 19 Ad Effechi Ad Rat— 3 19 55 datosque dacisque
numDravo ſcham Dri— 32 3 46 fi fit
no. 325 20 144 1 14
²5 Muricio Mauricio 414 2 flatus flalus
36 unim enim Eadem 32 aque atque
Maurc'ú Mauricii 433 8 poſt opi- 1759. 24.
penulti— Parenthe— nione adde Februarii
fis ut ero ‘ mortuus
' nea omit 45° 45 _175° ,1758
tenda 453 46 juveno Juvene
72 fines fines 457 9,4 Vratislao ſub Ladie
77 Striae Stiriae adde : lao I VJva
79 inter iter no Comití.
102 hic ad Sa Forsfiib
vum fa › l fªdo-vico
vus ad uterq{le ad
rite \ .Ca rê'
5 ¿fſ/’Z18
!03 nre
120 Eacleſiaª Eccleſiae enim in lit
153 ſuſcepta ſuſpecta K :cris anni
134 pactorom pactorum z 35 z . Pe
238 Fªrlabo Arcªhidiaco ‘ ‘ trus Come:
no z _, . Zagr. &º
139 I I53 I 133 ". ' ,ª Caflellanus
¡53 deturbªtis de turbatis Samobor,
158 Trínciªtis Trinltafis fl devenit &e
181 pareat \ parcat Mi 489 42 nequn - peque
186 Rome ' Roma 490 ¡9 ipſe ¡pſa
Eadem 1299 I I 99 Eadem 33 ſuporiore ſuperiore
188 ſtalilítatis flabilitatís Penulti. aeqne ªªque
²4 1 ²4 491 2 3 & 24 Dianich Darovich
204 tt]. 6. td' 9* 503 39 Affenſnm Aſi'enſum
.0.27 Cumamas Cumanas 507 29 ſertam ſertum
229 Panlum Pªulum 509 $8 eſthíc iſthic
Eadem ab ºb 5 lO ultima. ordinatío- ordinatio
²43 2382 138? ‘ nes ne
266 reluſiſſent rºlª‘fl'ent Refidui errores , ut facile lectione occurrent; ita
303 nnmine ' nºmme ex eadem, corrigi poterunt a bonis probisque.
 II

\r
.I
I
.
I
n
I
Í
\I I I
I
I I
P .
o .
I
.l Il I
¿l
o D I
\o
ll
. e
l. I
I Q .
. o I
\Is I
I. *d
I n
x
ª I I
a I
I e
d I
O
‘-
-I
K I \l
T.I .o
I I
?WI-.Coti ill .I III
fl OI .l
'Q
*l l
n ª
O I *a v l 'to'
u
n
n s a.
a u I
I
I
I l
I l
l.
Ó .
\ ll.
L
.
I . I
. I
. I Al I
I
x
I
o
o
ll
c
Q‘
IQ ª
n |
I
I
I
I A
I I. I- \ e
.
II .
I
I .
v l
l. I
e ..- a .o
u
I I Í
I
f a \ a . II
. c l I
fl II ¡o
a I c . u
\.10
t
I
K
fl
_4-.._. r..—
 .w .2.- Ja¡ . .J . . . , . . . ‘ . Ñ ‘ A : ‘ .
. ‘ .
. ... . , 4
... .I a
I . I \ _. … I. 1.. ,‘N ‘ “Í .
l r,‘ 'fi‘ .I ,« ... . Ñ. . \, . . Ñ... l’ 0.", O
p*
.Ó .I