Está en la página 1de 56

1

Tattvabodha El conocimiento de la Realidad

Índice

Transcripción y pronunciación del sánscrito.


Abreviaturas gramaticales.

I. Invocación e introducción.
II. Los cuatro medios.
2

III. El discernimiento de la Realidad.


IV. Los tres cuerpos.
V. Los tres estados de conciencia.
VI. Las cinco envolturas.
VII. El Atman.
VIII. La creación del universo.
IX. El alma individual y Dios.
X. Significado de “tú eres Eso”.
XI. El liberado en vida.
XII. Liberación de la acción.
XIII. La liberación.
XIV. Final.
3

Transcripción y pronunciación del sánscrito


Alfabeto sánscrito

a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ
e ai o au
ṃ ḥ
k kh g gh ṅ
c ch j jh ñ
ṭ ṭh ḍ ḍh ṇ
t th d dh n
p ph b bh m
y r l v
ś ṣ s h

Pronunciación

- Las vocales a, i, u, ṛ y ḷ son breves; la ā, ī, ū, ṝ, e y o, largas, igual que los


diptongos ai y au.
- ṃ es una nasalización de la vocal a la que sigue. Su sonido se asimila al de
la consonante que venga después; ante una t, por ejemplo, suena como una n; ante
una p, como una m.
- ḥ es una ligera aspiración; en final de frase va seguida de una breve repetición
de la vocal que lleve delante (p. ej.: naraḥ = naraḥa); a final de palabra que no sea la
última de una frase es muda.
- La g siempre es gutural y sonora, como en gato.
- La ṅ también es gutural, como la n de tango.
- La c equivale a la ch castellana.
- La j se pronuncia como en inglés.
- Las consonantes retroflejas —ṭ, ṭh, ḍ, ḍh, ṇ, ṣ— se pronuncian con la lengua
doblada hacia atrás y tocando el paladar.
- Las consonantes aspiradas —kh, gh, ch, jh, etc.— son fonemas simples
aunque se transcriban con una h detrás. Se pronuncian igual que las correspondientes
consonantes no aspiradas seguidas de una aspiración en el mismo golpe de voz.
- La r siempre es suave, como en cara, incluso al principio de una palabra.
- La v es labiodental, como en inglés o francés; pero cuando va tras una
consonante se pronuncia como la w inglesa.
- La ś equivale a la sh inglesa.
- La h siempre es aspirada.
- Las demás letras se pronuncian aproximadamente como en castellano.

Acentuación

El acento recae en la penúltima sílaba de la palabra. Cuando ésta es breve,


en la antepenúltima (si la hay). Si esta también es breve y la palabra es más larga, en
la cuarta sílaba empezando por el final. Una sílaba es larga cuando contiene una vocal
larga o cuando la vocal, siendo breve, va seguida (incluso en otra palabra) por dos o
más consonantes

Abreviaturas gramaticales
√ raíz verbal
4

abs absolutivo
f femenino
ifc al final de un compuesto
m masculino
n neutro
mfn, masculino, fenemino, neutro
pas pasiva
ind indeclinable
5

I. Invocación e introducción.

vāsudevendrayogīndraṃ natvā jñānapradaṃ gurum


mumukṣūṇāṃ hitārthāya tattvabodho’bhidhīyate.

vāsudevendra-yogīndraṃ // natvā jñāna-pradaṃ gurum


mumukṣūṇāṃ hitārthāya // tattvabodho ’bhidhīyate.

Me postro ante Vāsudevendra, el mejor de los yogin,


el maestro que concede el conocimiento,
y expongo El conocimiento de la Realidad
en beneficio de los que desean la liberación.

vāsudevendra m, Vāsudevendra

yogīndra m, el mejor de los yogin

indra m, rey, jefe, excelente, el mejor, el primero

natvā abs√nam, habiéndose postrado osaludado, después de


saludar.

jñāna n, conocimiento

pradam m, el que da/concede

guru m, maestro

mumukṣu m, el que desea la liberación

hita n, bien, beneficio

artha, m, meta, objetivo, (ifc para, por)

hitārthāya por el bien de, en beneficio de

tattva m, “esoidad”, realidad, verdad, principio real o verdadero

bodha m, conocimiento, despertar

tattvabodha m, conocimiento de la Realidad

abhidhīyate pas. abhi √dha, expuesto/narrado/dicho

2. sādhanacatuṣṭayasaṃpannādhikāriṇāṃ mokṣasādhanabhūtaṃ
tattvavivekaprakāraṃ vakṣyāmaḥ ||
6

sādhana-catuṣṭaya-saṃpanna-adhikāriṇāṃ mokṣa-sādhana-
bhūtaṃ tattva-viveka-prakāraṃ vakṣyāmaḥ ||

Vamos a exponer, para las personas capacitadas provistas de los


cuatro medios, el método de discernir la Verdad que lleva a la
liberación.

sādhana n, medio, instrumento

catuṣṭaya n, conjunto de cuatro

sampanna mfn, provisto de, que posee

adhikārin m, persona apta o capacitada para algo

mokṣa m, la liberación

sādhana n, medio, instrumento

bhūta Ifc, que es

tattva n, “esoidad”, realidad, verdad, principio real o verdadero

viveka m, discernimiento

prakāraṃ m, método, modo

vakṣyāmaḥ hablaremos/diremos/expondremos, vamos a


hablar/decir/exponer
7

II. Los cuatro medios

3.sādhanacatuṣṭayaṃ kim | nityānityavastuvivekaḥ |


ihāmutrārthaphalabhogavirāgaḥ | śamādiṣaṭkasampattiḥ |
mumukṣutvaṃ ceti ||

sādhana-catuṣṭayaṃ kim | nitya-anitya-vastu-vivekaḥ | iha-amutra-


artha-phala-bhoga-virāgaḥ | śama-adi-ṣaṭka-sampattiḥ |
mumukṣutvaṃ ceti ||

¿Cuáles son los cuatro medios? El discernimiento entre las


realidades eternas y las transitorias, el desapego respecto al
disfrute de resultados deseados en este mundo y en el otro, los seis
logros, como la serenidad, etc., y el anhelo de liberación.

sādhana n, medio, instrumento

catuṣṭaya n, conjunto de cuatro

kim n, qué, cuál

nitya n, eterno

anitya n, transitorio

vastu n, cosa, realidad

viveka m, discernimiento

iha ind, aquí, en este mundo, en esta vida

amutra ind, allí, en el otro mundo, en la vida futura;

artha m, riqueza, finalidad, utilidad, objeto, significado

phala n, fruto, consecuencia, efecto, resultado, beneficio

bhoga m, disfrute, placer, experiencia

virāga m, desapego, desapasionamiento,

śama m, serenidad

ādi m, comienzo (ifc empezando por, etc., como)

ṣaṭka séxtuple

sampatti f, éxito, logro, excelencia

mumukṣutva n, deseo de liberación


8

ca ind, y

iti ind, así, esto, final de cita o de enumeración

4. nityānityavastuvivekaḥ kaḥ | nityavastvekaṃ brahma


tadvyatiriktaṃ sarvamanityam | ayameva nityānityavastuvivekaḥ ||
4 ||

nitya-anitya-vastu-vivekaḥ kaḥ | nitya-vastvekaṃ brahma tad-


vyatiriktaṃ sarvam-anityam | ayam-eva nitya-anitya-vastu-vivekaḥ
||

¿Qué es el discernimiento entre las realidades eternas y las


transitorias? “El brahman es la única realidad eterna; todo lo demás
es transitorio”: esto es el discernimiento entre las realidades eternas
y las transitorias.

nitya n, eterno

ānitya n, transitorio

vastu n, cosa, realidad

viveka m, discernimiento

kah m, qué

nitya n, enterno

vastu n, cosa, realidad

ekam m, uno

brahma n, el absoluto, la última verdad

tad n, ello, eso, aquello

vyatirikta Distinto, diferente

sarva todo

anitya n, transitorio

ayam m, este
9

eva ind, sólo

nitya-anitya-vastu- el discernimento entre la realidad eterna y lo transitorio


vivekaḥ

5. virāgaḥ kaḥ | ihasvargabhogeṣvicchārāhityam || 5 ||

virāgaḥ kaḥ | iha-svarga-bhogeṣvicchārāhityam ||

¿Qué es el desapego? La ausencia de anhelo por los placeres en


este mundo y en el cielo.

virāgaḥ m. desapego

kaḥ m, qué

iha ind, aqui, en este mundo

svarga m, el cielo

bhogeṣu m, disfrute

icchā f, deseo, querer

rāhityam n. carencia, ausencia

6. śamādisādhanasampattiḥ kā | śamo dama uparamastitikṣā


śraddhā samādhānaṃ ceti || 6 ||

śamādi-sādhana-sampattiḥ kā | śamo dama uparamas-titikṣā


śraddhā samādhānaṃ ceti ||

¿Cuáles son los seis logros como la serenidad, etc.? La


serenidad, el autodominio, la renuncia, la tolerancia, la fe y la
capacidad de perseguir un único objetivo.

śama m. serenidad, paz

ādi Ind. comienzo (ifc empezando por, etc, como)

sādhana n. medio, instrumento

sampattiḥ f, logro, exito, excelencia


10

kā f, qué. cual

śamo m. serenidad, paz

dama m. autodominio

uparamas m, renuncia, detencion, abandono

titikṣā f, tolerancia, fortaleza, aguante

śraddhā f, fe, entrega, confianza

samādhānaṃ n, persecución de un objetivo, enfoque, concentración

ca ind. y

iti ind, esto, final de enumeración

śamaḥ kaḥ | manonigrahaḥ || 7 ||

śamaḥ kaḥ | manonigrahaḥ ||

7. ¿Qué es la serenidad? La maestría sobre la mente (prestar


atención al modo de obrar de la mente).

śamaḥ m. serenidad, paz

kaḥ m. qué

manaḥ n, mente

nigrahaḥ n, maestría, dominio, sujección

8. damaḥ kaḥ | cakṣurādibāhyendriyanigrahaḥ ||

damaḥ kaḥ | cakṣur-ādi-bāhyendriya-nigrahaḥ ||

¿Qué es el autodominio? El dominio de los órganos externos, como


la vista, etc

damaḥ m. autodominio

kaḥ m. qué
11

cakṣur n, ojo, vista

ādi ind. comienzo (ifc empezando por, etc, como)

bāhya exterior

indriya n, órgano, instrumento

nigrahaḥ m, autodominio, control, sujección

9. uparamaḥ kaḥ | svadharmānuṣṭhānameva

uparamaḥ kaḥ | sva-dharma-anuṣṭhānam-eva

¿Qué es la renuncia? Actuar sólo según el deber propio.

uparamaḥ m. cesación, abandono, renuncia

kaḥ m, qué

sva propio

dharma m, deber

anuṣṭhāname n, práctica religiosa, cumplimiento, actuar según x,

eva ind. sólo, énfasis

10. titikṣā kā | śītoṣṇasukhaduḥkhādidvandvasahiṣṇutvam ||

titikṣā kā | śītoṣṇa-sukha-duḥkha-adi-dvandva-sahiṣṇutvam ||

¿Qué es la fortaleza? La paciencia ante los pares de opuestos


como el frío y el calor, el placer y el dolor, etc.

titikṣā f. fortaleza, aguante, resistencia

kā f, qué;

śīto propio

uṣṇa m/n, calor

sukha n, placer, gozo, felicidad

duḥkhā n, dolor, sufrimiento


12

adi m, comienzo (ifc, empezando por, etc., como)

dvandva n, pareja, par (de opuestos en este caso)

sahiṣṇutva n, paciencia, resignación, resistencia.

11. śraddhā kīdṛśī | guruvedāntavākyeṣu viśvāsaḥ śraddhā ||

śraddhā kīdṛśī | guru-vedānta-vākyeṣu viśvāsaḥ śraddhā ||

¿De qué naturaleza es śraddhā? śraddhā es la fe (la confianza) en


las palabras del maestro y las escrituras de vedānta.

śraddhā f, fe, entrega, confianza

kīdṛśī f, de qué clase, cómo es

guru m, maestro

vedānta m “final del veda” (veda, m, conocimiento; las escrituras


reveladas; anta, (m), final)

vākyeṣu n, afirmación, frase, habla, palabras

viśvāsaḥ n, confianza, fe, creencia

śraddhā f, fe, entrega, confianza

12. samādhānaṃ kim | cittaikāgratā ||

samādhānaṃ kim | citta-ikāgratā ||

¿Qué es la concentración (samādhānam)? Tener un único objeto


(propósito) en la mente.

samādhānam n, concentración

kim f, qué

citta n, mente

ikāgratā f, atención, concentración, unidireccionalidad, único propósito


u objeto
13

13. mumukṣutvaṃ kim | mokṣo me bhūyāditīcchā

mumukṣutvaṃ kim | mokṣo me bhūyāditīcchā

¿Qué es el anhelo de liberación? El deseo: “que llegue a liberarme”.

mumukṣutvaṃ n, anhelo de liberación

kim f, qué

mokṣo m, liberación

me f, de/para mi

bhūyāt que llegue a ser, que sea

iti ind, esto, final de enumeración

īcchā f, querer, deseo.

14. etatsādhanacatuṣṭayam | tatastattvavivekasyādhikāriṇo


bhavanti ||14 ||

etat-sādhana-catuṣṭayam | tatas-tattva-vivekasya-adhikāriṇo
bhavanti ||

Estos son los cuatro medios. Por ellos se convierten en personas


capacitadas para el discernimiento de la Verdad.

etad esto, este, él

sādhana n, medio, instrumento

catuṣṭaya n, conjunt de cuatro

tatas después de eso, entonces

tattva n, eso-idad, realidad, verdad, principo real o verdadero

vivekasyā m, discernimiento

adhikārin m, persona apta o capacitada para algo

bhavanti son, llegan a ser


14
15

III. El discernimiento de la Verdad

15. tattvavikekaḥ kaḥ | ātmā satyaṃ1 tadanyatsarvaṃ mithyeti ||

tattva-vikekaḥ kaḥ | ātmā satyaṃ tad-anyat-sarvaṃ mithyeti

¿Qué es el discernimiento de la realidad? (Saber) que el Yo es verdadero y


todo lo demás, mithyā.

tattva n, “eso-idad”, realidad, verdad, principio real o verdadero

vikekaḥ m, discernimiento

kaḥ m, qué

ātmā m, uno mismo, sí mismo, “yo”, ser

satyaṃ n, la verdad, la realidad

tad m, eso

anya n, otro distinto

sarvaṃ n, todo, todos

mithyā ind, realidad dependiente

iti ind, así, esto, final de cita o de enumeración

16. ātmā kaḥ | sthūlasūkṣmakāraṇaśarīrādvyatiriktaḥ


pañcakośātītaḥ sannavasthātrayasākṣī saccidānandasvarūpaḥ
sanyastiṣṭhati sa ātmā ||

ātmā kaḥ | sthūla-sūkṣma-kāraṇa-śarīrād-vyatiriktaḥ pañca-kośa-


atītaḥ san avasthā-traya-sākṣī sac-cid-ānandasvarūpaḥ san
yastiṣṭhati sa ātmā ||

¿Qué es el Yo? El Yo es lo que es diferente de los cuerpos tosco, sutil y causal,


es libre de las cinco envolturas, es el testigo de los tres estados (de conciencia)
y tiene la naturaleza de realidad-conciencia-plenitud.
16

ātmān m, uno mismo, sí mismo

kaḥ m, qué

sthūla adj (mfn) tosco, denso

sūkṣma adj (mfn) sutil

kāraṇa n, causa

śarīrād n, cuerpo

sthūla-sūkṣma- comp, cuerpo tosco, sútil y causal


kāraṇa-śarīrā

vyatiriktaḥ adj (mfn), diferente, separado

pañca num. adj, cinco

kośā m, envoltura,

atītaḥ adj (mfn), ido más allá

pañca-kośātītaḥ comp. diferente, libre de las cinco envolturas

san m, que es, siendo

avasthā f, estado

traya n, triada, tres

sākṣī m, testigo

avasthā-traya-sākṣī como, testigo de los tres estados

sat n, lo real, lo que es, existencia, verdadero

cit f, conciencia

ānanda m, plenitud, ilimitado

svarūpaḥ m, naturaleza

sac-cid-ānanda- comp, de la naturaleza de existencia, conciencia y plenitud


svarūpaḥ

san m, que es, siendo

yaḥ el cual, que

tiṣṭhati está, permanece, existe

saḥ él, ese, aquel

ātmā m, uno mismo, si mismo, yo, ser


17

IV. Los tres cuerpos

17. sthūlaśarīraṃ kim | pañcīkṛtapañcamahābhūtaiḥ kṛtaṃ


satkarmajanyaṃ sukhaduḥkhādibhogāyatanaṃ śarīramasti jāyate
vardhate vipariṇamate
apakṣīyate vinaśyatīti ṣaḍvikāravadetatsthūlaśarīram ||

sthūlaśarīraṃ kim | pañcī-kṛta-pañca-mahā-bhūtaiḥ kṛtaṃ sat-


karma-janyaṃ sukha-duḥkhādi-bhoga-ayatanaṃ śarīramasti
jāyate vardhate vipariṇamate apakṣīyate vinaśyatīti
ṣaḍvikāravadetatsthūlaśarīram ||

¿Qué es el cuerpo tosco? El cuerpo tosco es el cuerpo que está hecho de los
cinco grandes elementos quintuplicados, ha nacido de las buenas acciones, es
el lugar en que se experimentan el placer, el dolor, etc. y padece las seis
modificaciones: existe, nace, crece, se transforma, decae y muere.

sthūla adj, tosco

śarīrām n, cuerpo

kim f, qué

pañcīkṛta compuesto de cinco, quintuplicado

pañca num, adj, cinco

mahā adj (mfn), grande, gran

bhūtaiḥ n, elemento

pañcīkṛtapañcamah comp, compuesto de los cinco grandes elementos


ābhūtaiḥ

kṛtaṃ ppp, hecho

sat n, lo real, lo que es, verdadero, existencia, bueno, virtuoso

karma n, acción

janyaṃ adj, nacido, producido, causado

satkarmajanyaṃ comp, nacido de las buenas acciones

sukha n, placer, felicidad

duḥkha n, dolor, sufrimiento


18

ādi comienzo; ifc, empezando por, etc.,

bhogā m, placer, disfrute, experiencia

āyatanaṃ n, lugar, morada, asiento

sukhaduḥkhādibhog comp, lugar en el que se experimenta placer, dolor, etc


āyatanaṃ

śarīram m, cuerpo

asti es

jāyate nace, llega a ser

vardhate crece

vipariṇamate cambia, se transforma, madura

apakṣīyate decae, se deteriora

vinaśyati desaparece, muere

iti así, esto, final de cita o de enumeración

ṣaḍ num. adj, seis

vikāra m, cambio, transformación, modificación

vat ifc, con, que posee/tiene

etat n, esto, este, él

sthūla adj, tosco

śarīram n, cuerpo

18.
sūkṣmaśarīraṃ kim | apañcīkṛtapañcamahābhūtaiḥ kṛtaṃ satkarmajanyaṃ
sukhaduḥkhādibhogasādhanaṃ pañcajñānendriyāṇi pañcakarmendriyāṇi
pañcaprāṇādayo manaścaikaṃ buddhiścaikaivaṃ saptadaśakalābhiḥ saha
yattiṣṭhati tatsūkṣmaśarīram ||

sūkṣma-śarīraṃ kim | apañcīkṛta-pañca-mahā-bhūtaiḥ kṛtaṃ sat-karma-


janyaṃ sukha-duḥkha-ādi-bhoga-sādhanaṃ pañca-jñānendriyāṇi pañca-
karmendriyāṇi pañca-prāṇādayo manaścaikaṃ buddhiś-caikaivaṃ sapta-
daśa-kalābhiḥ saha yattiṣṭhati tat-sūkṣmaśarīram ||

¿Qué es el cuerpo sutil? El cuerpo sutil es el que está hecho de los cinco
grandes elementos no quintuplicados, ha nacido de las buenas acciones, es
el instrumento por el que se experimentan el placer, el dolor, etc. y tiene
estas diecisiete partes: cinco sentidos, cinco órganos de acción, cinco
19

(alientos vitales) empezando por la espiración, una facultad discursiva


(mente) y una facultad determinativa (intelecto).

sūkṣma adj, sutil

śarīrām n, cuerpo

kim f, qué

apañcīkṛta no compuesto de cinco, no quintuplicado

pañca num, adj, cinco

mahā adj (mfn), grande, gran

bhūtaiḥ n, elemento

apañcīkṛtapañcama comp, no compuesto de los cinco grandes elementos


hābhūtaiḥ

kṛtaṃ ppp, hecho

sat n, lo real, lo que es, verdadero, existencia, bueno, virtuoso

karma n, acción

janyaṃ adj, nacido, producido, causado

satkarmajanyaṃ comp, nacido de las buenas acciones

sukha n, placer, felicidad

duḥkha n, dolor, sufrimiento

ādi comienzo; ifc, empezando por, etc.,

bhogā m, placer, disfrute, experiencia

sādhanam n, medio, instrumento

sukhaduḥkhādibhog comp, medio por el cual se experimenta placer, dolor, etc


asādhanam

pañca m, cuerpo

jñāna n, conocimiento

indriyāṇi n, organo

pañcajñānendriyāṇi cinco organos de conocimiento, percepción

pañca num, cinco

karma n, acción
20

indriyāṇi n, órgano

pañcakarmendriyāṇi cinco organos de acción

pañca num, cinco

prāṇa m, respiración,

adi ind. comienzo; ifc, empezando por, etc

manas n, mente, aspecto emocional

ca ind, y

ekā num, uno

śarīram n, cuerpo

buddhiś f, intelecto, aspecto determinativo

ca ind. y

ekā num, uno

evam ind, unicamente

saptadaśa num, diecisiete

kalā f, componentes, partes

saha ind. con

yat n, el que

tiṣṭhati v, permanence, está, existe

tat n, él, ese, aquel,

sūkṣma adj, sutil

śarīram m, cuerpo

19
śrotraṃ tvakcakṣuḥ rasanā ghrāṇamiti pañcajñānendriyāṇi ||

śrotraṃ tvak-cakṣuḥ rasanā ghrāṇam-iti pañca-jñāna-indriyāṇi ||

Los cinco sentidos son el oído, el tacto, la vista, el gusto y el olfato.

śrotraṃ n, oido, audición


21

tvak f, piel, tacto

cakṣus n, vista, ojo

rasanā f, lengua, gusto

ghrāṇa n, nariz, olfato

iti adv, así, esto, final de cita o de enumeración

pañcakarmendriyāṇi cinco organos de acción

20
śrotrasya digdevatā | tvaco vāyuḥ | cakṣuṣaḥ sūryaḥ | rasanāyā varuṇaḥ |
ghrāṇasyāśvinau | iti jñānendriyadevatāḥ ||

śrotrasya dig-devatā | tvaco vāyuḥ | cakṣuṣaḥ sūryaḥ | rasanāyā varuṇaḥ |


ghrāṇasya-aśvinau | iti jñāna-indriya-devatāḥ ||

La deidad (rectora) del oído es el Espacio; la del tacto, el Viento; la de la vista,


el Sol; la del gusto, Varuṇa; la del olfato, los Aśvin. Estas son las deidades de
los sentidos.

śrotra n, oido, audición

diś f, dirección, punto cardinal

devatā f, deidad

rasanā f, lengua, gusto

tvac f, piel, tacto

vāyuḥ m, aire, viento

cakṣuṣaḥ n, ojo, vista

sūryaḥ m, sol

rasanāyā f, lengua, gusto

varuṇaḥ m, Varunam dios del mar, representa el agua

ghrāṇas n, nariz, olfato


22

āśvin m, caballero, cada uno de los dioses gemerlos, cocheros de


las Uṣas (f, la aurora) y médicos celestiales

iti ind, así, esto, final de cita o de enumeración

jñāna-indriya organos de conocimiento, percepción

devatā f, deidad

21
śrotrasya viṣayaḥ śabdagrahaṇam | tvaco viṣayaḥ sparśagrahaṇam | cakṣuṣo
viṣayo rūpagrahaṇam | rasanāyā viṣayo rasagrahaṇam | ghrāṇasya viṣayo
gandhagrahaṇamiti ||

śrotrasya viṣayaḥ śabda-grahaṇam | tvaco viṣayaḥ sparśa-grahaṇam |


cakṣuṣo viṣayo rūpa-grahaṇam | rasanāyā viṣayo rasa-grahaṇam | ghrāṇasya
viṣayo gandha-grahaṇam-iti ||

La función del oído es la percepción del sonido; el del tacto, la percepción del
contacto; el de la vista, la percepción de la forma; el del gusto, la percepción
del sabor; y el del olfato, la percepción del olor

śrotra n, oido, audición

viṣayaḥ m, objeto, esfera o campo de acción, función

śabda f, sonido

grahaṇam n, coger, agarrar, aprehensión, percepción

tvac f, piel, tacto

viṣayaḥ m, objeto, esfera o campo de acción, función

sparśa m, contacto

grahaṇam n, coger, agarrar, aprehensión, percepción

rūpa n, forma, color

rasa m, sabor

gandha m, olor

22
vākpāṇipādapāyūpasthānīti pañcakarmendriyāṇi ||
23

vāk-pāṇi-pāda-pāyu-upasthāni-iti pañca-karma-indriyāṇi ||

Los cinco órganos de acción son el habla, las manos, los pies, el ano y el
órgano sexual.

vāc f, voz, habla

pāṇi m, mano, prensión

pāda m, pie, locomoción

pāyu m, ano, excreción

upastha n, órgano sexual, reproducción.

pañcakarmendriyāṇi cinco organos de acción

23
vāco devatā vahniḥ | hastayorindraḥ | pādayorviṣṇuḥ | pāyormṛtyuḥ |
upasthasya prajāpatiḥ | iti ||

vāco devatā vahniḥ | hastayor-indraḥ | pādayor-viṣṇuḥ | pāyor-mṛtyuḥ |


upasthasya prajāpatiḥ | iti ||

La deidad (rectora) del habla es el Fuego; la de las manos, Indra; la de los pies,
Viṣṇu; la del ano, la Muerte; y la del órgano sexual, Prajāpati.

vahni m, fuego, dios del fuego

hasta m, mano;

indra m, Indra, el rey de los dioses

viṣṇu m, el dios Viṣṇu

mṛtyu m, la muerte.

prajāpati m, el dios Prajāpati, el creador.

karmendriyadevatāḥ los devatas de los cinco órganos de acción

24
vāco viṣayaḥ bhāṣaṇam | pāṇyorviṣayaḥ vastugrahaṇaṃ | pādayorviṣayaḥ
gamanam | pāyorviṣayaḥ malatyāgaḥ | upasthasya viṣayaḥ ānanda iti ||
24

vāco viṣayaḥ bhāṣaṇam | pāṇyor-viṣayaḥ vastu-grahaṇaṃ | pādayor-viṣayaḥ


gamanam | pāyor-viṣayaḥ mala-tyāgaḥ | upasthasya viṣayaḥ ānanda iti ||

La función de la voz es el habla; la de las manos, coger cosas; la de los pies,


el desplazamiento; la del ano, la excreción; y la del órgano sexual, el placer.

bhāṣaṇa n, habla

vastu n, cosa

gamana n, movimiento, desplazamiento

mala n, suciedad, excremento

tyāga m, abandono, expulsión.

ānanda m, plenitud, ilimitado

25
kāraṇaśarīraṃ kim | anirvācyānādyavidyārūpaṃ śarīradvayasya
kāraṇamātraṃ satsvarūpājñānaṃ nirvikalpakarūpaṃ yadasti tatkāraṇaśarīram
||

kāraṇa-śarīraṃ kim | anirvācya-anādi-avidyā-rūpaṃ śarīra-dvayasya kāraṇa-


mātraṃ sat-svarūpa-ajñānaṃ nirvikalpaka-rūpaṃ yad-asti tat-kāraṇa-śarīram
||

¿Qué es el cuerpo causal? Lo que tiene la naturaleza de la ignorancia no-


categorizable y sin comienzo, la causa única de los (otros) dos cuerpos, la
ignorancia de la verdadera naturaleza (propia), lo que tiene una forma
indiferenciada: eso es el cuerpo causal.

kāraṇa n, causa

śarīraṃ n, cosa

anirvācyā indecible, no categorizable

anādi sin comienzo

avidyā f, ignorancia

x-rūpa n, que tiene la forma, la naturaleza de x, que es o consiste en


x;

x-dvaya n, dos x

-mātra solo, único

ajñāna n, ignorancia
25

nirvikalpaka indeterminado, indiferenciado

V. Los tres estados de conciencia


26
avasthātrayaṃ kim | jāgratsvapnasuṣuptyavasthāḥ ||

avasthā-trayaṃ kim | jāgrat-svapna-suṣupti-avasthāḥ ||

¿Cuáles son los tres estados? La vigilia, el sueño con ensueños y el sueño
profundo.
jāgrat (m) vigilia

svapna (m) sueño con ensueños


26

suṣupti (f) sueño profundo.

27
jāgradavasthā kā | śrotrādijñānendriyaiḥ ṣabdādiviṣayā jñāyata iti yātsā
jāgradavasthā ||

jāgrad-avasthā kā | śrotra-adi-jñāna-indriyaiḥ ṣabda-adi-viṣayāḥ jñāyate iti yā sā


jāgrad-avasthā ||

¿Qué es el estado de vigilia? El estado de vigilia es aquel en el que se perciben


objetos como el sonido, etc. por medio de los sentidos como el oído, etc.

kā (f) qué, quién

jñāyate es conocido, percibido

yā la cual

sā ella, esa.

28
sthūlaśarīrābhimānī ātmā viśva ityucyate ||

sthūla-śarīra-abhimānī ātmā viśva iti ucyate ||

Al sí-mismo (el ser, el ātman) identificado erróneamente con el cuerpo tosco se le


llama viśva.

abhimānin (m) que se atribuye, se identifica erróneamente con

viśva (m) “el de todos”, el universal, el omnipresente

ucyate es llamado.

29
svapnāvasthā keti cejjāgradavasthāyāṃ yaddṛṣṭaṃ yacchrutaṃ tajjanitavāsanayā
nidrāsamaye yaḥ prapañcaḥ pratīyate sā svapnāvasthā ||

svapna-avasthā kā iti cet jāgrad-avasthāyāṃ yat-dṛṣṭaṃ yat-chrutaṃ tat-janita-


vāsanayā nidrāsamaye yaḥ prapañcaḥ pratīyate sā svapna-avasthā ||
27

Si se pregunta “¿qué es el estado de sueño con ensueños?”, (la respuesta es:) el


estado de sueño con ensueños es el mundo que se experimenta mientras se duerme
debido a las impresiones causadas por lo visto y lo oído en el estado de vigilia.

cet si

dṛṣṭa visto

śruta oído

janita nacido, originado

vāsanā (f) impresión, tendencia latente

nidrā (f) sueño, dormir

samaya (m) tiempo, ocasión

prapañca (m) mundo

pratīyate es creído, aceptado, reconocido (prati√i: ir hacia...).

30
sūkṣmaśarīrābhimānī ātmā taijasa ityucyate ||

sūkṣma-śarīra-abhimānī ātmā taijasa iti ucyate ||

Al sí-mismo (el ser, el ātman) identificado erróneamente con el cuerpo sutil se le llama
taijasa.

taijasa (m) “el brillante”.

31
atha suṣuptyavasthā kā | ahaṃ kimapi na jānāmi sukhena mayā nidrānubhūyata iti
suṣuptyavasthā ||

atha suṣupti-avasthā kā | ahaṃ kim api na jānāmi sukhena mayā nidrā-anubhūyata


iti suṣupti-avasthā ||

Entonces, ¿qué es el estado de sueño profundo? El estado del sueño profundo es así:
“No conozco nada. Duermo felizmente”.

atha ahora, entonces

aham yo

kimapi algo
28

na no

jānāmi conozco, sé

mayā por mí

anubhūyate es experimentado.

32
kāraṇaśarīrābhimānī ātmā prājña ityucyate ||

kāraṇa-śarīra-abhimānī ātmā prājña iti-ucyate ||

Al sí-mismo (el ser, el ātman) identificado erróneamente con el cuerpo causal se le


llama prājña.

prājña (m) “el consciente” (prā√jñā), “el muy ignorante” (prā+a√jñā).

VI. Las cinco envolturas


33
pañcakośāḥ ke | annamayaḥ prāṇamayo manomayo vijñānamaya
ānandamayaśceti ||

pañca-kośāḥ ke | anna-mayaḥ prāṇa-mayaḥ mano-mayaḥ vijñāna-mayaḥ


ānanda-mayaḥ ca iti ||

¿Cuáles son las cinco envolturas? La envoltura de alimento, la envoltura vital, la


envoltura mental, la envoltura intelectiva y la envoltura de felicidad.

ke (m pl) qué, cuáles

anna (n) alimento

x-maya hecho de x, lleno de x


29

vijñāna (n) conocimiento discernidor, aspecto determinativo de la


mente.

34
annamayaḥ kaḥ | annarasenaiva bhūtvā annarasenaiva vṛddhiṃ prāpya
annarūpapṛthivyāṃ yadvilīyate tadannamayaḥ kośaḥ sthūlaśarīram ||

anna-mayaḥ kaḥ | anna-rasena-eva bhūtvā ann-arasena-eva vṛddhiṃ prāpya anna-


rūpa-pṛthivyāṃ yat-vilīyate tat-anna-mayaḥ kośaḥ sthūla-śarīram

¿Qué es la (envoltura) de alimento? La envoltura de alimento es el cuerpo tosco que


procede sólo de la esencia del alimento, crece sólo por la esencia del alimento y se
disuelve en la tierra, que es alimento.

rasa (m) esencia

eva (énfasis) sólo, en verdad, el mismo, etc.

bhūtvā habiendo nacido, llegado a ser

vṛddhi (f) crecimiento

prāpya habiendo obtenido, alcanzado

vilīyate se disuelve, desaparece.

35
prāṇamayaḥ kaḥ | prāṇādyāḥ pañcavāyavo vāgādīndriyapañcakaṃ prāṇamayaḥ
kośaḥ ||

prāṇa-mayaḥ kaḥ | prāṇa-adi-yāḥ pañca-vāyavaḥ vāk-ādi-indriya-pañcakaṃ prāṇa-


mayaḥ kośaḥ ||

¿Qué es la (envoltura) vital? La envoltura del prāṇa es la formada por los cinco prāṇas
–el prāṇa, etc.– y los cinco órganos (de acción) –el habla, etc.–.

vāyu (m) aliento vital

x-pañcaka (n) cinco x.

(Cinco alientos vitales (prāṇas, vāyus): prāṇa (m, gobierna respiración), apāna (m,
excreción), vyāna (m, circulación), udāna (m, vómito, estornudo, etc.), samāna (m,
digestión).(Cinco órganos de acción: véase más arriba, números 22-24)
30

36
manomayaḥ kośaḥ kaḥ | manaṣca jñānendriyapañcakaṃ militvā yo bhavati sa
manomayaḥ kośaḥ ||

mano-mayaḥ kośaḥ kaḥ | manaṣ-ca jñāna-indriya-pañcakaṃ militvā yaḥ bhavati sa


mano-mayaḥ kośaḥ

¿Qué es la envoltura mental? La envoltura mental es la formada por la mente junto


con los cinco sentidos.

militvā habiéndose encontrado, reunido, juntado (√mil)

bhavati es, llega a ser.

37
vijñānamayaḥ kaḥ | buddhijñānendriyapañcakaṃ militvā yo bhavati sa vijñānamayaḥ
kośaḥ ||

vijñāna-mayaḥ kaḥ | buddhi-jñāna-indriya-pañcakaṃ militvā yaḥ bhavati sa vijñāna-


mayaḥ kośaḥ ||

¿Qué es la envoltura del intelectiva? La envoltura intelectiva es la formada por el


intelecto junto con los cinco sentidos.

38
ānandamayaḥ kaḥ | evameva kāraṇaśarīrabhūtāvidyāsthamalinasattvaṃ
priyādivṛttisahitaṃ sadānandamayaḥ kośaḥ ||

ānanda-mayaḥ kaḥ | evam-eva kāraṇa-śarīra-bhūta-avidyāstha-malina-sattvaṃ


priya-adi-vṛtti-sahitaṃ sat-ānanda-mayaḥ kośaḥ ||

¿Qué es la envoltura de felicidad? La envoltura de felicidad la que habita en la


ignorancia, en la forma de cuerpo causal, de sattva impuro y que tiene modificaciones
como el placer, etc.

bhūta sido, llegado a ser, que es

x-stha que está en x

malina impuro

sattva (n) “bondad”, equilibrio

priya (n) amor, placer (de pensar en el objeto / moda (m)

vṛtti (f) modificación, proceso

sahita junto con, que tiene.


31

39
etatkośapañcakam ||

etat-kośa-pañcakam

Estas son las cinco envolturas.

madīyaṃ śarīraṃ madīyāḥ prāṇāḥ madīyaṃ manaśca madīyā buddhirmadīyaṃ


ajñānamiti svenaiva jñāyate tadyathā madīyatvena jñātaṃ kaṭakakuṇḍalagṛhādikaṃ
svasmādbhinnaṃ tathā pañcakośādikaṃ svasmādbhinnaṃ madīyatvena
jñātamātmā na bhavati ||

madīyaṃ śarīraṃ madīyāḥ prāṇāḥ madīyaṃ manaḥ-ca madīyā buddhiḥ-madīyaṃ


ajñānam-iti svena-eva jñāyate tat-yathā madīyatvena jñātaṃ kaṭaka-kuṇḍala-
gṛhādikaṃ svasmād-bhinnaṃ tathā pañca-kośādikaṃ svasmād-bhinnaṃ
madīyatvena jñātam-ātmā na bhavati ||

Uno mismo sabe: “Mi cuerpo, mis prāṇās, mi mente, mi intelecto, mi ignorancia”. Por
eso, igual que los brazaletes, los pendientes, las casas, etc., percibidos como “míos”,
son diferentes de uno mismo, así también las cinco envolturas, etc., percibidas como
“mías”, son diferentes de uno mismo, no son el Sí mismo.

madīya mi

svena por uno mismo

jñāyate es conocido, percibido

tat entonces, por eso, eso

yathā como, del modo en que

eva mismo

madīyatva (n) la característica de ser mío

jñāta conocido, percibido

kaṭaka (m,n) brazalete

kuṇḍala (n) pendiente

gṛha (m) casa

-ādika empezando por, etc.

svasmāt de uno mismo

bhinna diferente, separado


32

tathā así, de ese modo.

VII. El Sí mismo.
41
ātmā tarhi kaḥ | saccidānandasvarūpaḥ ||

ātmā tarhi kaḥ | sat-cit-ānanda.svarūpaḥ ||

Entonces, ¿qué es el Sí mismo? Es el que tiene la naturaleza de existencia-


conciencia-plenitud.

tarhi entonces.

42
satkim | kālatraye’pi tiṣṭhatīti sat ||

sat kim | kāla-traye api tiṣṭhati-iti sat ||

¿Qué es a sat (lo real, lo existente)? Sat es lo que existe en los tres períodos
del tiempo.

kāla (m) tiempo

api también, incluso.

43
citkim | jñānasvarūpah ||

cit kim | jñāna-svarūpah ||


33

¿Qué es la conciencia? Lo que tiene la naturaleza de conocimiento.

44
ānandaḥ kaḥ | sukhasvarūpaḥ ||

ānandaḥ kaḥ | sukha-svarūpaḥ ||

¿Qué es la plenitud? Lo que tiene la naturaleza de la felicidad.


45
evaṃ saccidānandasvarūpaṃ svātmānaṃ vijānīyāt ||
evaṃ sat-cit-ānanda-svarūpaṃ sva-ātmānaṃ vijānīyāt ||
Así habría que conocerse a sí-mismo como la naturaleza de existencia-
conciencia-plenitud.

sva Propio

vijānīyāt (3ª sing opt vi√jñā IX) habría que conocer, discernir,
investigar, entender.

Segunda parte. Tat-pada.


VIII. El origen del universo.
46
atha caturviṃśatitattvotpattiprakāraṃ vakṣyāmaḥ |||

atha caturviṃśati-tattva-utpatti-prakāraṃ vakṣyāmaḥ ||

Ahora vamos a explicar el origen los veinticuatro principios.

caturviṃśati (f) veinticuatro

utpatti (f) producción, nacimiento, surgimiento, origen

prakāra (m) modo, manera

vakṣyāmaḥ vamos a decir, explicar, etc.

47
brahmāśrayā sattvarajastamoguṇātmikā māyā asti ||

brahma-āśrayā sattva-rajas-tamo-guṇa-ātmikā māyā asti ||

Māyā, que mora en El brahman (que depende del Brahman para su existencia),
está constituida por las cualidades de sattva, rajas y tamas.
34

āśraya (m) substrato

sattva (n) bondad, luminosidad

rajas (n) pasión, agitación, actividad

tamas (n) oscuridad, pasividad

guṇa (m) constitutivo, cualidad

māyā (f) māyā.

48
tata ākāśaḥ saṃbhūtaḥ | ākāśādvāyuḥ | vāyostejaḥ | tejasa āpaḥ |
adbhyaḥ pṛthivī ||

tata ākāśaḥ saṃbhūtaḥ | ākāśād-vāyuḥ | vāyos-tejaḥ | tejasa āpaḥ |


adbhyaḥ pṛthivī || ||

De ella (Brahman “con” māyā) nace el espacio; del espacio, el aire; del aire, el
fuego; del fuego, las aguas; de las aguas, la tierra.

(Son los cinco tanmātras (n): elemento simple, sutil)tataḥ: de ese/a/o, de él/ella/ello; ākāśa (m):
espacio, éter; saṃbhūta: nacido, producido, surgido; vāyu (m): aire, viento; tejas (n): fuego;
āpaḥ (nom pl de ap, f, agua; en skt clásico sólo se usa en pl): las aguas; adbhyaḥ (dat/abl pl
de ap): de las aguas; pṛthivī (f): tierra.

49
eteṣāṃ pañcatattvānāṃ madhye ākāśasya sāttvikāṃśācchrotrendriyaṃ
saṃbhūtam | vāyoḥ sāttvikāṃśāttvagindriyaṃ saṃbhūtam | agneḥ
sāttvikāṃśāccakṣurindriyaṃ saṃbhūtam | jalasya
sāttvikāmṣādrasanendriyaṃ saṃbhūtam | pṛthivyāḥ
sāttvikāṃśādghrāṇendriyaṃ saṃbhūtam ||

eteṣāṃ pañca-tattvānāṃ madhye ākāśasya sāttvikāṃśāt-śrotra-


indriyaṃ saṃbhūtam | vāyoḥ sāttvikāṃśāt-tvak-indriyaṃ saṃbhūtam |
agneḥ sāttvikāṃśāt-cakṣuh-indriyaṃ saṃbhūtam | jalasya sāttvikāmṣāt-
rasana-indriyaṃ saṃbhūtam | pṛthivyāḥ sāttvikāṃśāt-ghrāṇa-indriyaṃ
saṃbhūtam ||

De entre estos cinco elementos, de la parte sáttvica del espacio nace el sentido del
oído; de la parte sáttvica del aire nace el sentido del tacto; de la parte sáttvica del
fuego nace el sentido de la vista; de la parte sáttvica del agua nace el sentido del
gusto; (y) de la parte sáttvica de la tierra nace el sentido del olfato.

eteṣām de estos
35

madhye entre

sāttvika sáttvico, relativo al sattva

aṃśa (m) parte, porción

agni (m) fuego

jala (n) agua.

50
eteṣāṃ pañcatattvānāṃ
samaṣṭisāttvikāṃśānmanobuddhyahaṃkāracittāntaḥkaraṇāni
saṃbhūtāni ||

eteṣāṃ pañca-tattvānāṃ samaṣṭi-sāttvikāṃśāt-manah-buddhi--


ahaṃkāra-citta-antaḥ-karaṇāni saṃbhūtāni ||
Del total de sáttva de estos cinco elementos nacen los órganos internos: la mente, el
intelecto, el sentido del yo y la memoria.

samaṣṭi (f) totalidad, colectividad, agregado

ahaṃkāra (m) “hacedor del yo”, sentido del yo, ego

citta (n) memoria

antar- interior, interno

karaṇa (n) órgano, instrumento

antaḥkaraṇa (n) órgano interno, la mente.

51
saṃkalpavikalpātmakaṃ manaḥ ||

saṃkalpa-vikalpa-ātmakaṃ manaḥ ||
La mente consiste en la deliberación y la indecisión.

saṃkalpa (m) deliberación, voluntad

vikalpa (m) indecisión, duda

x-ātmaka (m, n) / - que es x, tiene la naturaleza de x, consiste en x.


ātmika (f)
36

52
niścayātmikā buddhiḥ ||

niścaya-ātmikā buddhiḥ ||
El intelecto consiste en la determinación.

niścaya (m) determinación, certeza, convicción.

53
ahaṃkartā ahaṃkāraḥ ||

ahaṃkartā ahaṃkāraḥ ||
Soy el hacerdor, es el ahamkāra. (El sentido) del “yo”.

aham yo

kartṛ el que hace

ahaṃkartṛ “soy el hacedor”, sentido del yo, creador de la idea de yo


individual

54
cintanakartṛ cittam ||

cintanakartṛ cittam ||
Citta (la memoria) es el proceso de pensamiento en concordancia con lo que ha
ocurrido antes.

cintana (n) pensamiento, pensar en concordancia con lo que ha


ocurrido antes

cittam (n) memoria.

55
manaso devatā candramāḥ | buddhe brahmā | ahaṃkārasya rudraḥ |
cittasya vāsudevaḥ ||
37

manasaḥ devatā candramāḥ | buddheḥ brahmā | ahaṃkārasya rudraḥ |


cittasya vāsudevaḥ ||
La deidad (rectora) de la facultad discursiva es la luna; la de la facultad determinativa,
Brahmā; la del sentido del yo, Śiva; la de la memoria, vāsudeva.

candramās (m) la luna

brahmā (m nom) Brahma, el dios creador

rudra (m) “el que aúlla, el que ruge”, Śiva

vāsudeva (m) el hijo de Vasudeva, Kṛṣṇa.

56
eteṣāṃ pañcatattvānāṃ madhye ākāśasya rājasāṃśādvāgindriyam
saṃbhūtam | vāyo rājasāṃśātpāṇīndriyaṃ saṃbhūtam | vahne
rājasāṃśātpādendriyaṃ saṃbhūtam | jalasya
rājasāṃśādupasthendriyaṃ saṃbhūtam | pṛthivyā
rājasāṃśādgudendriyaṃ saṃbhūtam ||

eteṣāṃ pañca-tattvānāṃ madhye ākāśasya rāja-sāṃśāt-vāg-indriyam


saṃbhūtam | vāyaḥ rāja-sāṃśāt-pāṇi-indriyaṃ saṃbhūtam | vahne rāja-
sāṃśāt-pāda-indriyaṃ saṃbhūtam | jalasya rāja-sāṃśāt-upastha-
indriyaṃ saṃbhūtam | pṛthivyā rāja-sāṃśāt-gudendriyaṃ saṃbhūtam ||

De entre estos cinco elementos, de la parte rajásica del espacio nace el órgano (de
acción) del habla; de la parte rajásica del aire nace el órgano de las manos; de la parte
rajásica del fuego nace el órgano de los pies; de la parte rajásica del agua nace el
órgano sexual; (y) de la parte rajásica de la tierra nace el órgano del ano.

rājasa rajásica

guda (m) ano.

57
eteṣāṃ samaṣṭirājasāṃśātpañcaprāṇāḥ saṃbhūtāḥ ||

eteṣāṃ samaṣṭi-rāja-sāṃśāt-pañca-prāṇāḥ saṃbhūtāḥ ||


De la parte total rajásica de estos (cinco elementos) nacen los cinco alientos vitales.

58
eteṣāṃ pañcatattvānāṃ tāmasāṃśātpañcīkṛtapañcatattvāni bhavanti ||
||
38

eteṣāṃ pañca-tattvānāṃ tāma-sāṃśāt-pañcīkṛta-pañca-tattvāni


bhavanti || ||
tāmasa: tamásico.
De la parte tamásica total de estos cinco elementos nacen los cinco elementos
quintuplicados.

tāmasa tamásico.

59
pañcīkaraṇaṃ kathamiti cet | eteṣāṃ pañcamahābhūtānāṃ
tāmasāṃśa-svarūpamekamekaṃ bhūtaṃ dvidhā vibhajya
ekamekamardhaṃ pṛthaktūṣṇīṃ vyavasthāpya aparamaparamardhaṃ
caturdhā vibhajya svārdhamanyeṣu ardheṣu
svabhāgacatuṣṭayasaṃyojanaṃ kāryaṃ | tadā pañcīkaraṇaṃ bhavati ||

pañcīkaraṇaṃ katham-iti cet | eteṣāṃ pañca-mahābhūtānāṃ tāma-


sāṃśa-svarūpam-ekam-ekaṃ bhūtaṃ dvidhā vibhajya ekam-ekam-
ardhaṃ pṛthak-tūṣṇīṃ vyavasthāpya aparam-aparam-ardhaṃ caturdhā
vibhajya svārdha-manyeṣu ardheṣu svabhāga-catuṣṭaya-saṃyojanaṃ
kāryaṃ | tadā pañcīkaraṇaṃ bhavati ||

Si (se pregunta) cómo (se produce) la quintuplicación (es así): cada una de las partes
tamásicas de estos cinco grandes elementos se divide en dos partes (iguales); cada
primera mitad queda separada y por sí misma; cada segunda mitad se divide en cuatro
partes (iguales); y se une cada uno de los cuatro cuartos de cada (segunda) mitad
con (cada una de) las otras (primeras) mitades; entonces se completa la
quintuplicación.

katham (ind) cómo

eka eka, ekaika cada uno


(pron)

dvidhā (ind) en dos partes

vibhajya habiendo dividido (vi√bhaj)

ardha (n) mitad

pṛthak (ind) separadamente, por separado

tūṣṇīm (ind) en silencio, silenciosamente


39

vyavasthāpya (caus) habiendo puesto, colocado, situado, dispuesto (vy+ava√sthā

apara posterior, siguiente, otro

caturdhā (ind) en cuatro partes

bhāga (m) parte, fracción, cuarto

saṃyojana (n) unión

kārya (gdvo √kṛ) debe ser hecho (ver gerundivo, kr+ac, etc.)

tadā (ind) entonces, en ese momento

60
etebhyaḥ pañcīkṛtapañcamahābhūtebhyaḥ sthūlaśarīraṃ bhavati ||

etebhyaḥ pañcīkṛta-pañca-mahābhūtebhyaḥ sthūlaśarīraṃ bhavati ||


A partir de estos cinco grandes elementos quintuplicados se forma el cuerpo
basto/denso.

etebhya ḥ(abl) desde estos.

61
evaṃ piṇḍabrahmāṇḍayoraikyaṃ saṃbhūtam ||

evaṃ piṇḍa-brahmāṇḍayoh-aikyaṃ saṃbhūtam ||


Así se produce la identidad del microcosmos basto/denso con el macrocosmos
basto/denso.

piṇḍa (n) bola, trozo, cuerpo

aṇḍa (n) huevo

piṇḍāṇḍa (n) cuerpo, individuo o microcosmos tosco

brahmāṇḍa (n) “huevo de Brahmā”, universo o macrocosmos tosco

aikya (n) unidad, igualdad, identidad.


40

IX. El individuo y El Señor

62
sthūlaśarīrābhimāni jīvanāmakaṃ brahmapratibimbaṃ bhavati ||

sthūla-śarīra-abhimāni jīva-nāmakaṃ brahma-pratibimbaṃ bhavati ||


El que está indentificado con el cuerpo denso/tosco, se le llama jiva; no es más que
el reflejo del brahman.

jīva (m) individuo, alma individual

x-nāmaka se llama x, es x

pratibimba (n) reflejo.

63
sa eva jīvaḥ prakṛtyā svasmādīśvaraṃ bhinnatvena jānāti ||
41

sa eva jīvaḥ prakṛtyā svasmād-īśvaraṃ bhinnatvena jānāti ||


Este individuo (jiva) cree que El Señor es diferente por naturaleza de él mismo

prakṛtyā (ind) por naturaleza

svasmāt (abl) de él mismo

īśvara (m) “el Señor”, Dios

bhinnatva (n) diferencia

bhinnatvena diferentemente

jānāti sabe, cree, piensa.

64
avidyopādhiḥ sannātmā jīva ityucyate ||

avidya upādhiḥ sann-ātmā jīva ityucyate ||


Al Yo (ātma) con el condicionante de la ignorancia (avidyā) se le llama el individuo
(jiva).

upādhi (m) condicionante, factor limitante

san nom sing masc sant

ucyate es llamado.

65
māyopādhiḥ sannīśvara ityucyate ||

māya-upādhiḥ sann-īśvara iti-ucyate ||


(Al Yo aparentemente) con el condicionante de māyā se le llama Īśvara (El Señor).

66
evamupādhibhedājjīveśvarabhedadṛṣṭiḥ yāvatparyantaṃ tiṣṭhati
tāvatparyantaṃ janmamaraṇādirūpasaṃsāro na nivartate ||

evam-upādhi-bhedāt-jīva-iśvara-bheda-dṛṣṭiḥ yāvat-paryantaṃ tiṣṭhati


tāvat-paryantaṃ janma-maraṇa-adi-rūpa-saṃsārah na nivartate ||
Mientras exista esa visión (conclusión) de la diferencia entre el individuo y el Señor
debida a la diferencia de sus condicionantes, la existencia mundana (samsāra),
consistente en el nacimiento, la muerte, etc., no se detiene.
42

bheda (m) diferencia, distinción, división, separación

dṛṣṭi (f) visión, opinión, idea

yāvat ... tāvat (ind) mientras ... durante ese tiempo

paryanta (m) límite, frontera

paryantam (ind) completamente, enteramente

janman (n) nacimiento

maraṇa (n) muerte

saṃsāra (m) existencia mundana

nivartate se detiene (ni√vṛt

67
tasmātkāraṇānna jīveśvarayorbhedabuddhiḥ svīkāryā ||

tasmāt-kāraṇānna jīva-iśvarayoh-bheda-buddhiḥ svīkāryā ||


Por esa razón, la idea de la diferencia entre el individuo y el Señor es inaceptable.

tasmāt por esa/e/o

svī√kṛ apropiarse, aceptar, admitir, estar de acuerdo.


43

X. Significado de “tu eres Eso”


68
nanu sāhaṃkārasya kiṃcijjñasya jīvasya nirahaṃkārasya
sarvajñasyeśvarasya tattvamasīti mahā-vākyāt katham abheda-buddhiḥ
syāt ubhayoḥ viruddha-dharma-ākrāntatvāt ||

nanu sāhaṃkārasya kiṃcit-jñasya jīvasya nir-ahaṃkārasya


sarvajñasya-iśvarasya tat-tvam-asi-iti mahā-vākyāt katham abheda-
buddhiḥ syāt ubhayoḥ viruddha-dharma-ākrāntatvāt ||

Pero el individuo tiene ego y un conocimiento limitado, (y) El Señor carece de


ego y es omnisciente. ¿Cómo puede pensarse que –según dice la gran
sentencia “tú eres Eso”– ambos sean idénticos si poseen características
opuestas?

nanu (ind) pero, dime

sāhaṃkāra con ego

kiṃcit (pr. indef.) algo, un poco

x-jña que conoce x

nirahaṃkāra sin ego

sarvajña omnisciente

tvam tú

asi eres

mahāvākya (n) gran frase, gran afirmación

katham cómo
44

abheda (m) no diferencia, identidad

syāt (3ª sing opt as) puede haber, habría

ubha ambos

viruddha opuesto, contradictorio, incompatible

dharma (m) naturaleza, característica

ākrāntatva (n) el ser poseído por x (ā√kram: acercarse, etc.).

69
iti cenna ||

iti cet na ||

Si (se objeta) eso, (la respuesta es:) no.

70
sthūlasūkṣmaśarīrābhimānī tvampadavācyārthaḥ ||

sthūla-sūkṣma-śarīra-abhimānī tvam-pada-vācyārthaḥ ||
El significado literal de la palabra “tú” es el que se identifica erróneamente con los
cuerpos tosco y sutil.

pada (n) palabra

vācyārtha (m) significado literal, inmediato.

71
upādhivinirmuktaṃ samādhidaśāsaṃpannaṃ śuddhaṃ caitanyaṃ
tvampadalakṣyārthaḥ ||

upādhi-vinirmuktaṃ samādhi-daśā-saṃpannaṃ śuddhaṃ caitanyaṃ


tvam-pada-lakṣyārthaḥ ||

El significado implicado de la palabra “tú” es la Conciencia Pura libre de


condicionantes que está presente en el estado de samādhi (en el que ningún objeto
es visto)
45

vinirmukta libre, liberado

samādhi (m) absorción

daśā (f) estado

saṃpanna saṃpanna: ppp de saṃ√pad: obtener, alcanzar, entrar en,


unirse con, convertirse en

śuddha puro

caitanya (n) conciencia

lakṣyārtha (m) significado implicado, implícito.

72
evaṃ sarvajñatvādi-viśiṣṭa īśvaraḥ tatpadavācyārthaḥ ||

evaṃ sarvajñatva-di-viśiṣṭa īśvaraḥ tat-pada-vācyārthaḥ ||

Del mismo modo, el significado literal de la palabra “Eso” es El Señor, caracterizado


por la omnisciencia, etc.

sarvajñatva (n) omnisciencia

viśiṣṭa caracterizado por.

73
upādhiśūnyaṃ śuddhacaitanyaṃ tatpada-lakṣyārthaḥ ||

upādhi-śūnyaṃ śuddha-caitanyaṃ tat-pada-lakṣyārthaḥ ||


El significado implicado de la palabra “Eso” es la Conciencia Pura libre de
condicionantes (upādhis).

śūnya vacío, libre, carente de.

74
evam ca jīveśvarayoś caitanyarūpeṇābhede bādhakābhāvaḥ ||

evam ca jīva-īśvarayoḥ caitanya-rūpeṇa-abhede bādhaka-abhāvaḥ ||


Y así, como el individuo y EL Señor son Conciencia, su identidad no es contradictoria.

bādhaka (m) contradicción, refutación


46

abhāva (m) inexistencia, ausencia.

XI. El liberado en vida


75
evam ca vedāntavākyaiḥ sadgurūpadeśena ca sarveṣvapi bhūteṣu
yeṣāṃ brahma-buddhih utpannā te jīvanmuktāḥ ityarthaḥ ||

evam ca vedānta-vākyaiḥ sad-guru-upadeśena ca sarveṣu-api bhūteṣu


yeṣāṃ brahma-buddhih utpannā te jīvan-muktāḥ iti-arthaḥ ||

Así, los liberados en vida (jivan-muktās) son aquellos en los que ha


surgido –por las sentencias del vedānta y las enseñanzas de un
verdadero maestro– la visión del brahman en todos los seres. Este es el
significado.

vedānta (m) el “final de los vedas”, las upaniṣads

vākya (n) “lo dicho”, palabras

sadguru (m) maestro verdadero

upadeśa (m) enseñanza

sarva todos

bhūta (n) ser

yeṣām en los cuales

buddhi (f) percepción, conocimiento, idea

utpanna nacido, surgido

te ellos

jīvanmukta (m) liberado en vida

artha (m) significado.

76
nanu jīvanmuktaḥ kaḥ | yathā deho’haṃ puruṣo’haṃ brahmaṇo’haṃ
śūdro’hamasmīti dṛḍhaniścayastathā nāhaṃ brāhmaṇo na śūdro na
puruṣaḥ kiṃtvasaṅgaḥ saccidānandasvarūpaḥ prakāśarūpaḥ
sarvāntaryāmī cidākāśarūpo’smi iti dṛḍha-niścaya-rūpa-aparokṣa-
jñānavān jīvanmuktaḥ ||
47

nanu jīvan-muktaḥ kaḥ | yathā dehaḥ ahaṃ puruṣaḥ ahaṃ brahmaṇaḥ


ahaṃ śūdraḥ aham-asmi-iti dṛḍha-niścayaḥ-tathā na-ahaṃ brāhmaṇaḥ
na śūdraḥ na puruṣaḥ kiṃtu-asaṅgaḥ sat-cit-ānanda-svarūpaḥ prakāśa-
rūpaḥ sarvāntaryāmī cit-ākāśa-rūpah asmi iti dṛḍha-niścaya-rūpa-
aparokṣa-jñānavān jīvan-muktaḥ ||

Pero, ¿quién es un liberado en vida? Como (otros tienen) la firme


convicción de que ‘soy el cuerpo’, ‘soy un hombre’, ‘soy un brahmaṇa’,
‘soy un sūdra’, el liberado en vida es el que tiene el conocimiento
inmediato, la firme convicción de que ‘no soy un sacerdote’, ‘no soy un
siervo’, ‘no soy un hombre’ sino que soy libre de asociación, de la
naturaleza de existencia-conciencia-plenitud, luminoso, el que habita en
todos los seres, de la forma de la conciencia (ilimitada como el espacio).

deha (m) cuerpo

puruṣa (m) hombre

brahmaṇa (m) brahmaṇa, śūdra (m)

asmi soy

dṛḍha firme

kiṃtu pero, sino

asaṅga sin conexión, sin asociación, independiente

prakāśa (m) luz, conciencia

sarva (n) todo

antaryāmin (m) controlador interior

ākāśa (m) espacio, éter

x-vant con x, que posee x.

XII. Liberación de la acción


77
brahmaivāhamasmītyaparokṣajñānena nikhilakarmabandhavinirmuktaḥ
syāt ||
48

brahma-eva-aham-asmi-iti aparokṣa-jñānena nikhila-karma-bandha-


vinirmuktaḥ syāt ||

Por el conocimiento inmediato de que “yo soy únicamente el brahman”


se libera de la esclavitud de todas las acciones.

brahma Brahman

eva ciertamente

aham asmi yo soy

iti así

aparokṣa-jñānena mediante el conocimiento directo, inmediato

nikhila-karma- libertad completa de la esclavitud del karma


bhanda-vinirmuktih

nikhila entero, todo

bandha (m) esclavitud, cautiverio

vinirmuktih liberacion, libertad de

syāt (opt) puede haber, habría.

78
karmāṇi katividhāni santīti cet āgāmisaṃcitaprārabdhabhedena
trividhāni santi ||

karmāṇi kati-vidhāni santi-iti cet āgāmi-sañcita-prārabdha-bhedena


trividhāni santi ||

Si se pregunta “¿cuántas clases de acción hay?”, (la respuesta es:) hay


tres clases, por la diferencia que existe entre la (acción) futura, la
acumulada y la comenzada.

karmāṇi karmas

kati vidhā ¿de cuantos tipos?

kati ¿cuántos?

vidhā (f) parte, forma, clase


49

santi son, hay

āgāmin venidero, futuro

saṃcita amontonado, acumulado

prārabdha iniciado, comenzado

bhedena debido a las diferencias

trividhāni santi son de tres tipos

79
jñānotpattyanantaraṃ jñānidehakṛtaṃ puṇyapāparūpaṃ karma yadasti
tadāgāmītyabhidhīyate ||

jñāna-utpatti-anantaraṃ jñāni-deha-kṛtaṃ puṇya-pāpa-rūpaṃ karma


yad asti tada-agāmi-iti-abhidhīyate ||

Se llama (acción) futura (agāmī) a la acción buena o mala que realiza el


cuerpo del sabio después de producirse el conocimiento.

jñānotpattyanantara despues de surgir el conocimiento


janantaram (ind) después

jñānin (m) el conocedor, el sabio

kṛta hecho

puṇya bueno, virtuoso, meritorio, (n) virtud, buena acción, acción


meritoria

pāpa malo, pecaminoso, (n) pecado, mala acción

rūpam forma

yad asti lo cual es, que es

tad eso

āgāmi iti aquello que fructifica en el futuro


abhidhīyate

80
sañcitaṃ karma kim | anantakoṭijanmanāṃ bījabhūtaṃ sat
yatkarmajātaṃ pūrvārjitaṃ* tiṣṭhati tatsañcitaṃ jñeyam ||
50

sañcitaṃ karma kim | ananta-koṭi-janmanāṃ bīja-bhūtaṃ sat yat-karma-


jātaṃ pūrvār-jitaṃ tiṣṭhati tat-sañcitaṃ jñeyam ||

¿Qué es la acción acumulada (sañcitaṃ)? Se llama karma sañcitaṃ a


todas la acciones anteriores en la forma de semilla de incontables
millones de nacimientos.

ananta infinito

koṭi (f) diez millones (el número más elevado del sistema numérico
sánscrito)

bīja (n) semilla

x-bhūta que es x

jāta nacido, producido, causado (√jan), (n) totalidad, multitud,


clase

pūrva anterior, previo

pūrvam (ind) antes

arjita adquirido, ganado

jñeya que hay que conocer, que debe ser conocido

81
prārabdhaṃ karma kimiti cet | idaṃ śarīramutpādya iha loka evam
sukhaduḥkhādipradaṃ yatkarma tatprārabdhaṃ bhogena naṣṭaṃ
bhavati prārabdhakarmaṇāṃ bhogādeva kṣaya iti ||

prārabdhaṃ karma kim-iti cet | idaṃ śarīram-utpādya iha loka evam


sukha-duḥkha-adi-pradaṃ yat-karma tat-prārabdhaṃ bhogena naṣṭaṃ
bhavati prārabdha-karmaṇāṃ bhogāt-eva kṣaya iti ||

Si (se pregunta) qué es el karma comenzado, prārabdhaṃ, (la


respuesta es): el karma comenzado es la acción que hace que este
cuerpo nazca de este modo en este mundo y que causa el placer, el
dolor, etc. La destruye la experiencia, porque sólo la experiencia hace
que la acción comenzada se consuma.

idam (n) este

utpādya abs caus ut√pad

utpādayati causar, producir, originar


51

iha aquí, en este

loka (m) mundo

lo que da confort, dolor, etc


sukhaduḥkhādiprada

prada que da, concede, causa

destrucción del prārabdha karma naṣṭa: destruido (√naś:


prārabdhakarmaṇāṃ perecer, desaparecer, perderse
ksayah

kṣaya (m) destrucción, desgaste, terminación

bhogādeva iti asi, solo através de las experiencias

82
sañcitaṃ karma brahmaivāhamasmīti niścayātmakajñānena naśyati ||

sañcitaṃ karma brahma-eva-aham-asmi-iti niścaya-jñānena naśyati ||

El conocimiento firme de que “yo soy únicamente el brahman” destruye


la acción acumulada.

sañcita ṃkarma sañcita ṃkarma

brahma eva aham Soy únicamente el brahman


asmi

iti niscaya jñanena mediate el conocimiento claro, firme

naśyati es destruido

83
āgāmi karmāpi jñānena naśyati kiṃca āgāmikarmaṇāṃ
nalinīdalagatajalavajjñānināṃ sambandho nāsti ||

āgāmi karma-api jñānena naśyati kiṃca āgāmi-karmaṇāṃ nalinī-dala-


gata-jalavat-jñānināṃ sambandho nāsti ||

La acción futura también es destruido por el conocimiento, y los sabios


no tienen relación con las acciones futuras, como el agua en una hoja de
loto.
52

āgāmi karmāpi el āgāmi karma

jñānena mediante el conocimiento

nasyati es destruido

kiṃca además

nalinī (f) loto

dala (n) hoja

x-gata situado en x, que está en x

x-vat (ind) como x

sambandha (m) relación, conexión, asociación

jñānināṃ nāsti los sabios no tienen

84
kiṃca ye jñāninaṃ stuvanti bhajanti arcayanti tānprati jñānikṛtaṃāgāmi
punyaṃ gacchati ||

kiṃca ye jñāninaṃ stuvanti bhajanti arcayanti tānprati jñānikṛtaṃāgāmi


punyaṃ gacchati ||

Además, la buena acción futura realizada por el sabio va a los que alaban, sirven y
honran al sabio.

kiṃca ademas

ye los que

jñānina ṃstuvanti alaban al sabio

bhajanti sirven, veneran, adoran

arcayanti alaban, honran

tān a ellos

prati (ind) hacia

kṛta hecho

gacchati va.

85
53

ye jñāninaṃ nindanti dviṣanti duḥkhapradānaṃ kurvanti tānprati


jñānikṛtaṃ sarvamāgāmi kriyamāṇaṃ yadavācyaṃ karma pāpātmakaṃ
tadgacchati ||

ye jñāninaṃ nindanti dviṣanti duḥkha-pradānaṃ kurvanti tānprati jñāni-


kṛtaṃ sarvam-āgāmi kriya-māṇaṃ yad-avācyaṃ karma pāpāt-makaṃ
tad-gacchati ||

Para aquelos que abusan (mediante palabras), odian o causan malestar


al sabio, va toda la acción futura que es realizada por el sabio y que es
de naturaleza pecaminosa e inmecionable.

nindanti censuran, critican

dviṣanti odian

pradāna (n) el dar, el conceder

kurvanti hacen, realizan

kriyamāṇa (part que es hecho, que está siendo hecho, (n) acción
pres pas)

avācya inmencionable, indescribible.

XIII. La liberación
86
tathā cātmavitsaṃsāraṃ tīrtvā brahmānandamihaiva prāpnoti ||

tathā ca-ātmavit-saṃsāraṃ tīrtvā Brahma-ānandam-iha-eva prāpnoti ||

Y así, el conocedor del ātman, cruzando el saṃsāra, gana (mediante el


conocimiento), aquí mismo (mientras vive), el Brahman que es la
plenitud.

ātmavit (m) el conocedor del Yo, sí-mismo

saṃsāra (m) la existencia mundana

tīrtvā habiendo cruzado, atravesado, ido al otro lado

iha aquí, en este mundo

prāpnoti obtiene, alcanza, logra.


54

87
tarati śokamātmavit iti śruteḥ ||

tarati śokam-ātmavit iti śruteḥ ||

Según el Veda, “el que conoce el ātman cruza el sufrimiento”.

tarati cruza, atraviesa (√tṝ)

śoka (m) dolor

śruti (f) el Veda, la revelación.

88
tanuṃ tyajatu vā kāśyāṃ śvapacasya gṛhe’tha vā |
jñānasaṃprāptisamaye mukto’sau vigatāśayaḥ ||
iti smṛteśca ||

tanuṃ tyajatu vā kāśyāṃ śvapacasya gṛhe atha vā |


jñāna-saṃprāpti-samaye muktaḥ asau vigatāśayaḥ ||
iti smṛte ḥca ||

Y, según la smṛti, “Se abandone el cuerpo en Benarés o en la casa de


un comedor de perros. Aquel que no tiene un lugar (de elección) en
particular es liberado incluso en el momento de lograr el conocimiento.

tanu (f) cuerpo

tyajatu sea abandonado, dejado (√tyaj)

vā (ind) o

kāśī (f) Benarés

śvapaca “que cocina o come perros”, descastado

atha vā (ind) o más bien

saṃprāpti (f) logro, obtención, alcance, llegada

x-samaye (ind) en el momento de x, cuando x

mukta liberado

asau él
55

vigata ido, dispersado, desaparecido, muerto

āśaya (m) balance, depósito, asiento, reservas, karmāśaya (m,


acciones acumuladas)

smṛti (f) tradición, escrituras “recordadas”.

XIV. Final

89
iti tattvabodhaprakaraṇaṃ samāptam ||

iti tattva-bodha-prakaraṇaṃ samāptam ||

Así concluye el prakaraṇa (titulado) “El conocimiento de la verdad”.

prakaraṇa (n) tratado, monografía, libro

samāpta concluído, terminado, acabado.


56

También podría gustarte